TRAWIENIA CUKRW: S trawione przez

enzymy amylolityczne, ktre tn wizanie Oglikozydowe w cukrach.Trawienie cukrw

rozpoczyna si w jamie ustnej. Dziaa tam
amylaza linowa, ktra rozkada skrobie i glikogen
poprzez dekstryny do maltozy. W odku cukry
nie sa trawione, poniewa enzymy amylolityczne
sa aktywne tylko w rodowisku obojtnym lub
lekko zasadowym a w odku jest rodowisko
kwane . Kolejny etap trawienia nastpuje w
dwunastnicy. Poprzez trzustke wydzielana jest
amylaza trzustkowa a poprzez jelito amylaza
jelitowa, maltoza, sacharoza i laktoza. Amylazy;
jelitowa i trzustkowa dziaaj podobnie jak
amylaza linowa- rozkadaj skrobie i glikogen na
maltoze. Maltaza rozkada maltoze na dwie
czsteczki glukozy. Sacharoza rozklada sacharoze
na glukoze i fruktoze a laktaza laktoze na glukoze
i galaktoze. Cukry w takiej prostej postaci sa
wchaniane w dwunastnicy i jelicie czczym przez
kosmki jelitowe do naczyo
krwionosnych.TRAWIENIE BIALEK: Zaczyna si
w odku. Polega na stopniowym ich rozkadzie
do uzyskania wolnych aminokwasw, ktre s
dobrze rozpuszczalne i atwo sie wchaniaj.
Gruczoy odka (komrki gwne gruczow
odkowych waciwych) produkuj PEPSYNOGEN.
Jest to proenzym proteolityczny. Uaktywnia si w
kwanym rodowisku odka i zmienia si w
czynn PEPSYN(jej aktywacja nastepuje po
usunieciu peptydu blokujacego,trawi ona biaka w
odku!). Pepsyna odpowiedzialna jest za rozbicie
czsteczek biaka na mniejsze. Jeeli w soku
oadkowym zawarta jest odpowiednia ilod kwasu
solnego wwczas zwieksza si aktywnod
pepsyny. Kolejny etap trawienia odbywa si w
dwunastnicy gdzie zostaje przesunieta nadtrwiona
w odu miazga. Tu wydzielany jest sok
trzustkowy, ktry zawiera trypsyne i
chymotrypsyne. Enzymy te w lekko zasadowym
rodowisku powoduj dalszy rozpad czsteczek
biaka uwalniajc czciowo aminokwasy .Kiedy
biaka zostan ju rozoone na aminokwasy, s
wchaniane w jelicie przez kosmki jelitowe do
naczyo krwiononych. Uwolnione aminokwasy
wchaniane s w yle wrotnej do krwi, nastepnie
do wtroby i dopiero wtedy krca krew
rozprowadza je do komrek i tkanek .Aminokwasy,
ktre nie zostay zuytkowane do celw
budulcowych moga suzyc jako rdo energi lub
materia do produkcji innych skadnikw
budulcowych organizmu. Moga byd take
przemienione w mocznik i przez nerki wydalone
razem z moczem.W odku wydzielana jest take
RENINA (podpuszczka/ chymozyna). Jest to enzym
wystpujcy u modych ssakw, ktry powoduje
cinanie rozpuszczonego biaka mleka i jego
trawienie. PODSUMOWANIE: biaka trawi:pepsyna
w zodku,w jelicie
cienkim:trypsyna,chymotropsyna,karboksypeptyd
aza i amoksypeptydaza. TRAWIENIE LIPIDOW:
Trawienie tuszczy odbywa si w dwunastnicy i
jelicie cienkim pod wpywem enzymw
lipolitycznych (lipazy, fosfolipazy). Enzymy te
dziaaj jedynie na powierzchni tuszczy (gdy nie
rozpuszczaj si w nich). W celu zwikszenia
powierzchni tuszczu dostpnej dla enzymw,
woreczek ciowy wydziela do dwunastnicy d
(w miar zapotrzebowania). d powoduje
emulgacj tuszczu, co oznacza,e ulegaj one
rozbiciu na emulsj. Zostaj one nastpnie
poddane dziaaniu enzymw trzustki, czyli lipaz
(enzymy aktywne w zasadowym rodowisku).
Enzymy te powoduj rozbicie czsteczek tuszczu
na kwasy tuszczowe i glicerol. Strawione tuszcze
przenikaj z jelita cienkiego do yy wrotnej i dalej
do komrek wtroby. Zemuglowane tuszcze
trafiaj take z dwunastnicy do limfy (w maych
ilociach do naczyo krwiononych). Enzymy
trawienne ukadu pokarmowego grupa
enzymw trawiennych, nalecych w wikszoci
do hydrolaz (enzymw hydrolitycznych), ktre
katalizuj rozkad zwizkw bardziej zoonych do
prostszych (z udziaem wody). Jest to zesp
enzymw pozakomrkowych dziaajcych w
przewodzie pokarmowym, ktre s
odpowiedzialne za trawienie treci pokarmowej. W
zalenoci od rozkadajcych zwizkw wrd
enzymw trawiennych wyrniamy kilka grup: 1)
enzymy trawice wglowodany tj. amylaza,
maltaza, laktaza, sacharaza. 2) enzymy trawice
biaka: pepsyna, trypsyna, chymotrypsyna,
peptydazy: aminopeptydazy, karboksypeptydazy i
dwupeptydazy. 3) enzymy trawice tuszcze tj.
lipazy, fosfolipazy. 4) enzymy trawice kwasy
nukleinowe - nukleazy. Peptydazy (podgrupa
proteaz, enzymw proteolitycznych) powoduj
rozpad wizao peptydowych w biakach. Ich
synteza i wydzielanie odbywa si w postaci
nieczynnych proenzymw, form aktywn
przyjmuj dopiero w wietle przewodu
pokarmowego, w wyniku dziaania okrelonych
czynnikw (np. pepsynogen aktywuje si do
pepsyny pod wpywem niskiego pH w odku).
Dzieli si je ze wzgldu na miejsce dziaania w
czsteczce biaka:
endopeptydazy powoduj rozpad wizao
peptydowych w rodku aocucha aminokwasw.
egzopeptydazy powoduj rozpad skrajnych
wizao peptydowych w aocuchu. Amylazy
(enzymy amylolityczne) powoduj rozpad wizao
glikozydowych w wglowodanach. Lipazy
(enzymy lipolityczne) powoduj hydroliz wizao
estrowych w tuszczach. Dziki ci ich dziaanie
jest skuteczniejsze. Nukleazy powoduj rozpad
kwasw nukleinowych na pentozy, zasady
purynowe i pirymidynowe oraz kwas fosforowy.
Nukleazy dzieli si: ze wzgldu na miejsce

dziaania, na: endonukleazy powoduj rozpad

wizao fosfodiestrowych wewntrz aocucha
kwasu nukleinowego, co prowadzi do powstania
oligonukleotydw. egzonukleazy powoduj
odczanie nukleotydw od koncw kwasu
nukleinowego. PRODUKTY KATALIZY
ENZYMOW TRAWIENNYCH: Mechanizm katalizy
enzymatycznej:
1) Zetknicie czsteczek enzymw z powierzchni
czsteczek enzymw. 2)Oddziaywanie
elektrostatyczne substratu z enzymem
prowadzce do powstania wzbudzonej formy
kompleksu enzym-substrat. 3)Zajcie reakcji
enzymatycznej-kompleks enzym-substrat ulega
przeksztaceniu w enzym-produkt. 4) Uwalnia si
produkt i wolny enzym. Sposoby wyrazania
aktywnosci enzymow: *jednostka standardowa
*katal(kat)- taka ilod katalizatora,ktra zwiksza
szybkod reakcji o 1 mol/min *aktywnod
waciwa.Miar aktywnoci enzymu jest ilociowa
zmiana substratw lub produktw w warunkach
standardowych, tj. przy okrelonym steniu
substratu, wartoci pH, temperaturze i czasie
dziaania enzymu. Jednostk standardow enzymu
(U)jest ta jego ilod, ktra katalizuje
przeksztacenie 1 mola substratu w cigu 1
minuty w optymalnych warunkach reakcji przy
steniu gwarantujcym pene wysycenie
enzymu. Mianem jednostki standardowej enzymu
jest mol/min. Stenie enzymu w roztworze
wyraa si liczb jednostek w 1 ml roztworu
(U/ml). Now jednostk, ktrej mianem jest mol/s,
nazwano katalem (symbol: kat).. Aktywnod
roztworu enzymatycznego wyraa si w kat/l.
Ilod enzymu w ukadzie mona oznaczyd na
podstawie pomiaru szybkoci katalizowanej przez
niego reakcji. Szybkod reakcji nie zawsze jest
jednak proporcjonalna do stenia enzymu i
najczciej mierzc szybkod reakcji
enzymatycznej okrela si aktywnod enzymu w
okrelonych warunkach. Szybkod reakcji
enzymatycznej, a wic konsekwentnie i aktywnod
enzymu jest zalena od wielu czynnikw zarwno
fizycznych, jak i chemicznych. Oprcz stenia
enzymu i stenia substratu, na aktywnod
enzymu maj wpyw takie czynniki jak:
temperatura, pH roztworu w ktrym zachodzi
reakcja, dziaanie aktywatorw lub inhibitorw
oraz efektorw allosterycznych. Szybkod reakcji
enzymatycznej mona oznaczad: poprzez
okrelenie szybkoci ubytku substratu bd te
poprzez okrelenie iloci powstaych produktw w
jednostce czasu. W przypadku enzymw z grupy
amylaz mog byd zastosowane obydwa sposoby
oznaczania aktywnoci enzymatycznej. Enzymy 6
gwnych klas biorc pod uwag typ
katalizowanej reakcji: 1. oksydoreduktazy katalizuj reakcj utleniania i redukcji 2.
transferazy - katalizuj przenoszenie grup
funkcyjnych lub atomw z jednego zwizku na
drugi 3. hydrolazy - katalizuj rozpad wizao z
udziaem czsteczek wody - reakcja hydrolizy
4. liazy - katalizuj rozpad wizao bez udziau
wody
5. izomerazy - katalizuj reakcje przegrupowao
wewntrzczsteczkowych 6. ligazy (syntetazy) katalizuj syntez nowych wizao kowalencyjnych
midzy atomami przy udziale wizao
makroergicznych ATP Czynniki wpywajce na
aktywnod enzymw - stenie substratu i
stopieo jego rozpuszczalnoci(Gdy wzrasta
stenie substratu nastpuje przyspieszenie
reakcji.) - temperatura reakcji (temperatura rosnie
to wzrasta szybkosc reakcji) - pH - sia jonowa
(stenie jonw wodorowych) - obecnod
inhibitorw i czynnikw denaturujcychmodulatory(dodatnie-aktywuja reakcje,ujemnehamuj) -potencja oksydo-redukcyjny Inhibicje:
-hamowanie kompetycyjne - jest wtedy gdy
inhibitor konkuruje z substratem o polaczenie z
centrum aktywnym, ten proces jest odwracalny.
Np: zatrucie metanolem -hamowanie
niekompetycyjne- jest wtedy gy inhibitor pasuje
tylko do czesci centrum aktywnego i uniemozliwia
przylaczenie sie substratu,nieodwracalne Np:
zwiazki siarki czy rtci. WITAMINY JAKO
KOENZYMY: Wikszod witamin rozpuszczalnych
w wodzie wchodzi w skad koenzymw. Witaminy
s czsteczkami organicznymi potrzebnymi w
maych ilociach w poywieniu zwierzt wyszych.
Speniaj one prawie tak sam rol we
wszystkich organizmach ywych ale tylko
zwierzta wysze utraciy zdolnod ich syntezy.
Koenzymy wykazuj due pokrewieostwo z
witaminami, a czsto s ich pochodnymi.
Witaminy peni funkcj biokatalityczne, ktre
polegaj na tym, i witamina jest jedn z czci
skadowych koenzymu (stanowi rdzeo koenzymu).
Brak lub niedobr witamin uniemoliwia
utworzenie w organizmie odpowiednich
koenzymw, co bdzie zaburzad metabolizm.
Witaminy, ktre rozpuszczaj si w tuszczach nie
funkcjonuj jako koenzymy. Przemiany
aminokwasw fenyloalanina-aminokwas
aromatyczny, egzogenny;wg Karlsona z
apolarnym aocuchem bocznym, wg udziau w
przemianach:mieszane; stabilizujce helis;
tyrozyna-wg Karlsona z polarnym aocuchem
bocznym, nie wykazujcym adunku; wg udziau w
przemianach:mieszane; stabilizujce helis.
Reakcja transaminacji moe zapewnid
wyrwnan poda aminokwasw egzogennych do
komrek, w ktrych odbywa si synteza biaka.
Aminokwasy egzogenne (niezastpione) musz
byd zatem stale dostarczane poprzez ukad
trawienny. Tlenowa dezaminacja powoduje
rozpad aminokwasw na odpowiednie ketokwasy i
amoniak, ktry nastpnie bierze udzia w syntezie

mocznika. Proces ten jest w przemianie biaka

szczeglnie wany, gdy przy wysokich
potrzebach energetycznych organizmu, syntezie
mocznika w wtrobie towarzysz zjawiska ujemne.
W wyniku dekarboksylacji powstaje znaczna
ilod bardzo aktywnych zwizkw fizjologicznych.
S to biogenne aminy, ktre m.in. wchodz w
skad koenzymu A lub witaminy B12 i wystpuj w
hormonach tkankowych. Synteza mocznika:
Cykl mocznikowy to szereg metaboliczny, podczas
ktrego toksyczny amoniak ulega przeksztaceniu
i wydaleniu w postaci nietoksycznego mocznika.
rdem amoniaku jest azot biakowy. Mocznik
powstaje w nastpstwie reakcji enzymatycznych z
dwutlenku wgla i amoniaku. W cyklu tym bior
przede wszystkim udzia aminokwasy ornityna,
cytrulina i arginina, mimo ze ani amoniak, ani
dwutlenek wgla nie reaguj z tymi
aminokwasami Przemiany cukrw GLIKOLIZA
Podstawowym szlakiem spalania wglowodanw
jest tzw. szlak glikolizy, ktry zachodzi w
cytoplazmie komrki. W szlaku tym 1
czsteczkaglukozy C6H12O6 zostaje zamieniona
na 2 czsteczki kwasu pirogronowego CH3-COCOOH. Kwas pirogronowy (zwany te w skrcie
pirogronianem) jest najwaniejszym punktem
wzowym metabolizmu wewntrzkomrkowego.
Jest on t czsteczk, ktra swobodnie przenika
do mitochondrium by tam ulec dalszym
przemianom. C6H12O6 (glukoza) + 2 NAD + 2
ADP + 2 P => 2C3H4O3 (pirogronian) + 2 NADH2
+ 2 ATP
W szlaku glikolizy na pocztku zostaj zuyte 2
czsteczki ATP do przyczania grup
fosforanowych, nastpnie jednak odzyskane s 4
czsteczki. cznie powstaj wic 2 czsteczki
ATP oraz 2 czsteczki NADH2. Wodr z NADH2
moe zostad przetransportowany do
mitochondrium i tam ulec spaleniu z tlenem.
Powstanie wtedy 6 czsteczek ATP z 2 czsteczek
NADH2.
2 NADH2 + O2 + 6 ADP + 6 P => 2 NAD + 2 H2O
+ 6 ATP
cznie wic na tym etapie spalania glukozy z 1
czsteczki glukozy powstaje 8 czsteczek
ATP.CYKL PENTOZOWY Jest to alternatywna
droga spalania glukozy umoliwiajca ominicie
niektrych etapw glikolizy. Podobnie jak glikoliza,
zachodzi on w caoci w cytoplazmie komrki. Dla
lepszego zrozumienia tego nieco zoonego szlaku
rozpatrzmy los 3 czsteczek glukozy:
1. glukozo-6-fosforan (3x). (W skrcie: glukozo6P). Reakcja jak w glikolizie.
2. 6-fosfoglukonian (3x). Nastpuje odczenie 2
atomw wodoru od kadej czsteczki i
przeniesienie ich na NADP [vii]. (Jest bardzo wan
kwesti odrniad, czy wodr jest przenoszony na
NAD czy na NADP, ale o tym pniej).
3. rybulozo-5P (3x). Po dwa kolejne wodory zostaj
przeniesione na NADP, odczona zostaje te
czsteczka dwutlenku wgla CO2. Rybuloza jest
cukrem 5-wglowym, a wic naley do grupy
pentoz. (Poniewa w cyklu tym fosforan jest
przyczony zawsze do ostatniego wgla, cyferka
w nazwach kolejnych cukrw porednich oznacza
rwnie ilod atomw wgla w czsteczce). 4.
ksylulozo-5P (2x), rybozo-5P (1x). Przegrupowania
atomw wewntrz czsteczek.
5. ksylulozo-5P (1x), sedoheptulozo-7P (1x),
gliceraldehydo-3P (1x). Przegrupowania atomw
pomidzy tymi czsteczkami.
6. ksylulozo-5P (1x), fruktozo-6P (1x), erytrozo-4P
(1x). Dalsze przegrupowania atomw pomidzy
czsteczkami. 7. fruktozo-6P (2x), gliceraldehydo3P (1x). Dalsze przegrupowania atomw midzy
czsteczkami. Oba powstae zwizki s
produktami porednimi glikolizy. Mog wic ulec
spaleniu wczajc si do tego cyklu. Mog te
zajd reakcje odwrotne do glikolizy, czyli moe
nastpid odbudowanie glukozo-6P, co powoduje
zamknicie cyklu pentozowego. glukozo-6P moe
wtedy ponownie wejd w reakcje tego cyklu.
C6H12O6 + 12 NADP + 6 H2O => 12 NADPH2 +
6 CO2. ROZKLAD I SYNTEZA GLIKOGENU
Glikogen jest polisacharydem zapasowym
zwierzt, odkadanym gwnie w wtrobie i
miniach szkieletowych, gdzie jest
przechowywany w postaci ziaren glikogenu
umiejscowionych w cytosolu. Ponadto glikogen
jest atwo uruchamian zapasow form glukozy.
Ziarna oprcz glikogenu zawieraj rwnie
enzymy i biaka regulatorowe konieczne dla
degradacji i syntezy glikogenu. Jego struktura
przypomina amylopektyn. Glikogen jest duym
polimerem zbudowanym z reszt glukozy
poczonych wizaniem 1,4-glikozydowym, od
ktrego odchodz odgazienia w miejscach, gdzie
wystpuj wizania 1,6-glikozydowe,
pojawiajce si co 6-12 reszt glukozy. Masa
czsteczkowa glikogenu siga ponad 100
milionw, co odpowiada liczbie 6 x 10+ reszt
glukozy. Metabolizm glikogenu ma due
znaczenie, poniewa umoliwia utrzymywanie
midzy posikami odpowiedniego poziomu glukozy
we krwi (z glikogenu magazynowanego w
wtrobie), a take suy jako zapas energii dla
pracujcych mini. Utrzymywanie odpowiedniego
stenia glukozy we krwi jest wane dla tkanek ze
wzgldu na to, e jest ona atwo
metabolizowanym rdem energii, szczeglnie
dla mzgu, ktry zuywa wycznie glukoz, z
wyjtkiem sytuacji po dugotrwaym godzeniu.
Glukoneogeneza jest procesem obejmujcym
wszystkie mechanizmy metaboliczne
odpowiedzialne za przeksztacenie zwizkw
niecukrowych, takich jak mleczan i pirogronian,
intermediaty cyklu kwasu cytrynowego, szkielety
wglowe wielu aminokwasw oraz glicerol w

glukoz lub glikogen. Proces ten jest ogromnie

wany, poniewa mzg i erytrocyty w normalnych
warunkach jako rdo energii wykorzystuj prawie
wycznie glukoz. Zapas glikogenu w wtrobie
jest wystarczajcy, aby zaopatrywad mzg w
glukoz przez okoo p dnia godowania. Dlatego
glukoneogeneza ma szczeglnie wane znaczenie
w okresie godu albo intensywnego wysiku. Do
wytwarzania glukozy w procesie glukoneogenezy
podczas godowania zostaj wykorzystane przede
wszystkim aminokwasy pochodzce z rozoonych
biaek oraz glicerol otrzymany po rozoeniu
tuszczw. Podczas wysiku poziom glukozy we
krwi, konieczny do funkcjonowania mzgu i mini
szkieletowych jest podtrzymywany dziki
procesowi glukoneogenezy przebiegajcej w
wtrobie. Podczas procesu glukoneogenezy
zostaj zuyte cztery czsteczki ATP i dwie
czsteczki GTP na jedn czsteczk glukozy,
natomiast w czasie glikolizy powstaj dwie
czsteczki ATP. Gdyby wic reakcje glikolizy i
glukoneogenezy miay moliwoci rwnoczesnego
dziaania, to wynikiem netto przeksztacenia
glukozy w pirogronian i odwrotnie byoby zuycie
dwch czsteczek ATP i dwch czsteczek GTP w
tak zwanym cyklu daremnym. Jednak zapobiega
temu cile skoordynowana regulacja glikolizy i
glukoneogenezy. Przebieg obu tych szlakw jest
koordynowany w ten sposb, e jeli jeden szlak
jest relatywnie nieaktywny, drugi w tym czasie
jest bardzo aktywny. Przemiany lipidw: Za
rozklad lipidw odpowiedzialna jest LIPIAZA
TRZUSTKOWA,ktora rozkada wiazania chemicznie
miedzy glicerolem a kwasem tuszczowym. Lipiaza
jest bialkiem rozpuszczalnym w wodnie i dziala
gownie w dwunastnicy. Tuszcze w zasadzie nie
rozpuszczaja sie w wodzie co powoduje ze lipiaza
moze rozkladac czasteczki znajdujace sie na
powierzchni "brylek"tuszczu. za
proces(EMULACJA) rozdrobnienia (zemulgowania)
tluszczu, tak aby z tych brylek powstaly bardzo
drobne kuleczki odpowiedzialne sa sole zolciowe
produkowane przez . Podczas trawienia lipidow nie
wszytskie czasteczki TLUSZCZW OBOJETNYCH
ulegaja rozkladowi. W jelicie cienkim powstaje
wiec mieszanina glicerolu, kwasow tuszczowych i
mniej lub bardziej rozlozonych tuszczow.
Tworzona one z solami zolcowymi komplksy zwane
MICELAMI. dzieki temu latwiej preznikaja do
komorek nablonkowych kosmkow jelita cienkiego.
gdzie nastepuje RESYNEZA tuszczow obojetnych.
a ich czastki zostaja "opakowanie"bialkami i jako
CHYLOMIKRONY wydzielanie sa do naczyn
limfatycznych. jedynie niewielka czesc produktow
trawienia lipidow dostaje sie bezposrednio do
krwi. Transportowane naczyniami kompleksy
LIPOPROTEINY moga dostac sie pozniej do naczyn
krwionosnych i ulec dalszemu rozprowadzeniu.
BIOSYNTEZA KWASW TUSZCZOWYCH
reakcje prowadzce do powstania kwasw
tuszczowych z jednostek acetylo-CoA. Synteza
kwasw tuszczowych zachodzi w cytozolu.
Acetylo-CoA, powstajcy w wyniku rozpadu
wglowodanw, stanowi wyjciowy zwizek w
syntezie kwasw tuszczowych. U wikszoci
organizmw gwnym produktem w biosyntezie
kwasw tuszczowych jest kwas palmitynowy, z
ktrego dalej mog powstawad inne kwasy. Proces
biosyntezy jest katalizowany przez wiele enzymw
zwizanych w syntetazie kwasw tuszczowych.
Etapy biosyntezy: 1. Aktywacja acetylo-CoA
przez karboksylaz do malonylo-CoA w obecnoci
ATP i witaminy H (biotyny) 2. Synteza kwasw
tuszczowych w kompleksie wieloenzymowym. 3.
Etap redukcji odbywa si przy udziale NADPH i
reduktazy 3-oksoacylo-ACP. 4. Uwalnianie
gotowego aocucha kwasu tuszczowego. Powstae
kwasy tuszczowe s gromadzone w komrkach w
postaci estrw glicerolu. Acetylo-CoA powstaje w
mitochondrium, zostaje przeniesiony do cytozolu
w postaci cytrynianu, po kondensacji ze
szczawiooctanem. W cytozolu liaza cytrynianowa
zalena od ATP rozszczepia cytrynian do acetyloCoA i szczawiooctanu. Nastpnie szczawiooctan
przeksztacany jest do jabczanu, a ten nastpnie
zostaje przeksztacony do pirogronianu, ktry
wraca do mitochondrium. Podczas dekarboksylacji
jabczanu powstaje NADPH, ktry wykorzystywany
jest w biosyntezie kwasw tuszczowych.
Dodatkowy NADPH potrzebny do tej syntezy
pochodzi ze szlaku pentozofosforanowego.Cykl
Krebsa Znaczenie cyklu: gwny szlak rozkadu
czsteczek sucy generowaniu ATP dostarcza
intermediatw do biosyntez (wgle porfiryny
pochodz z bursztynyloCoA, czd aminokwasw
powstaje z -ketoglutaranu i szczawiooctanu.
Zwizek czterowglowy kondensuje z jednostk
dwuwglow tworzc szeciowglowy kwas
cytrynowy. Izomer cytrynianu jest oksydacyjnie
dekarboksylowany. Powstajcy piciowglowy - ketoglutaran zostaje oksydacyjnie
dekarboksylowany do czterowglowego
bursztynianu z ktrego nastpnie jest
regenerowany szczawiooctan. Dwa atomy wgla
wchodz do cyklu w postaci acetyloCoA i
opuszczaj go w postaci 2 czsteczek CO2 .
Zachodz 4 reakcje oksydoredukcyjne 3 NAD+ i
1 FAD. Powstaje 11 ATP podczas utleniania tych
przenonikw przez O2 za porednictwem
aocucha oddechowego. Oraz jedno wizanie
fosforanowe GTP. Przebiega WYCZNIE w
warunkach tlenowych. KONTROLA CYKLU:
syntaza cytrynianowa ATP jest inhibitorem
allosterycznym enzymu. dehydrogenaza
izocytrynianowa ATP i NADH s inhibitorami
allosterycznymi. ADP jest aktywatorem
allosterycznym dehydrogenaza ketoglutaranowa hamowana przez

bursztynyloCoA i NADH. Regulacja

metabolizmu.
Hormony zwizki chemiczne wydzielane przez
gruczoy lub tkanki ukadu hormonalnego. Funkcj
hormonw jest regulacja czynnoci i modyfikacja
cech strukturalnych tkanek lecych w pobliu
miejsca jego wydzielania lub oddalonych, do
ktrych dociera poprzez krew (wyjtkiem s
tzw.hormony lokalne). Istniej take takie
hormony, ktre wywieraj wpyw na
funkcjonowanie wszystkich tkanek organizmu.
Wyrniamy gruczoy dokrewne,wyspecjalizowane
w wydzielaniu wewntrznym. Jeeli gruczo peni
funkcj wydzielania wewntrznego i zewntrznego
to jest to gruczo mieszany. Mechanizm dziaania
hormonw: Oglnie dziaanie hormonw polega na
aktywacji lub dezaktywacji pewnych
mechanizmw komrkowych w tkankach
docelowych (narzdach docelowych). Aktywacja
lub dezaktywacja odbywa si przez czenie ze
specyficznymi bonowymi lub
wewntrzkomrkowymi receptorami. Wiele
hormonw ma dziaanie wzajemnie
antagonistyczne np. insulina i glukagon. Insulina
powoduje spadek stenia glukozy we krwi, a
glukagon wzrost jej stenia. Regulacja przemiany
cukrowej:
Pooona w ssiedztwie dwunastnicy trzustka
zawiera w swoim miszu dod liczne skupienia
komrek-tzw.wyspy Langerhansa. Wyspy te mog
nyd zbudowane z komrek alfa lub beta.
Zadaniem wysp jest regulowanie poziomu cukru
we krwi. Komrki typu alfa produkuj i wydzielaj
do krwi glukagon.Najsilniejszym bodcem
wywoujcym uwalnianie tego hormonu jest
spadek stenia glukozy we krwi. Glukagon
podwysza zawartod cukru we krwi poprzez
wzmoenie rozkadu glikogenu w wtrobie.
Komrki typu beta produkuj i wydzielaj do krwi
insulin. Najsilniejszym bodcem powodujcym jej
wydzielanie jest wzrost stenia cukru we
krwi.Insulina przyspiesza transport cukru z krwi do
komrek wtroby. Ponadto nastpuje
zahamowanie mobilizacji rezerw tuszczowych i
wzmoenie procesu syntezy glikogenu w wtrobie
i miniach.Insulina ostatecznie obnia poziom
glukozy we krwi. Midzy insulin a glukagonem
wystpuje antagonizm. Regulacja gospodarki
wapniowej:
Tarczyca wydziela kalcytonin,ktra powoduje
spadek stenia wapnia w osoczu,wskutek
zwikszonego odkadania tej substancji w
kociach. Przytarcze natomiast,to dwie pary
malutkich gruczow lecych w tkance cznej
otaczajcej tarczyc. Wydzielaj parathormon
regulujcy poziom wapnia we krwi i w kociach.
Hormon ten zwiksza uwalnianie wapnia z koci i
wchanianie tego pierwiastka z przewodu
pokarmowego-w tym zakresie dziaa razem z
witamin D.
Regulacja przemian energetycznych:
ANABOLIZM to wszystkie reakcje syntez
zwizkw bardziej zoonych z prostszych,
wymagajce dostarczenia energii. Energia
dostarczana do przemian umoliwia zmian
poziomu energetycznego zwizkw w czasie
procesu chemicznego. Powstajcy produkt reakcji
zawiera wicej energii od substratw. Dostarczona
energia zostaje zwizana w postaci wizao
chemicznych. Do tej grupy przemian zaliczamy
reakcje biosyntezy biaek, lipidw, kwasw
tuszczowych i innych zoonych zwizkw
organicznych. U rolin zawierajcych barwniki oraz
bakterii purpurowych i zielonych zachodzi
wizanie CO2 i wbudowanie go w zwizki
organiczne zachodzce w procesie fotosyntezy. W
produktach reakcji zachodzcych podczas
fotosyntezy nastpuje nagromadzenie duej iloci
energii. Np.: fotosynteza, synteza lipidw.
KATABOLIZM to zesp procesw chemicznych,
w czasie ktrych nastpuje obnianie poziomu
energetycznego substratw na skutek ich rozkadu
na zwizki pros6tsze z wydzieleniem energii.
Uwolniona energia wyzwala si podczas
rozrywania wizao zawartych w
wysokoenergetycznych substratach.
Podstawowym procesem katabolitycznym jest
oddychanie (utlenianie biologiczne). W procesie
tym energia zawarta w wglowodanach lub innych
zwizkach organicznych uwalnia si, a powstajce
drobnoczsteczkowe produkty, np.: CO2, H2O, s
znw na niskim poziomie energetycznym. Np.:
oddychanie, hydroliza makroczsteczek.
WAZOPRESYNA-wydzielania przez
podwzgrze;zmniejsza straty wody w nerkach
przez zwikszenie jej resorpcji(wchaniania) w
kanalikach nerkowych; SOMATOTROPINA(zwana
rownie hormonem wzrostu)-wydzielana przez
przysadk mzgow; wzmaga rozkad tuszczw
zapasowych i glikogenu; powoduje wzrost
wchaniania wapnia i fosforanw,niezbdnych do
budowy koci oraz nasilenie syntezy biaek i
innych procesw anabolicznych;
GLIKOKORTYKOIDY-wydzielane przez kor
nadnerczy; wywaj na metabolizm
wglowodanw,biaek i cukrw;
MINERALOKORTYKOIDY-wydzielane przez kor
nadnerczy; np. Aldosteron reguluje gospodark
wodno-mineraln ustroju; oprcz tego zaewniaj
prawidow pobudliwod mini;
TYROKSYNA-wydzielana przez tarczyc; powoduje
wzrost zuycia tlenu oraz nasilenie tempa
metabolizmu w niemal wszystkich komrkach;
Regulacja funkcji rozrodczych:
Gonady eoskie produkuj hormony z grupy
estrogenw. Hormony te kontroluj wyksztacenie
eoskich cech pciowych i cykl
menstruacyjny,warunkuj take popd pciowy u
kobiet. U kobiet jajniki produkuj te

progesteron,ktry odpowiada za podtrzymywanie

ciy. Hormonem produkowanym natomiast przez
podwzgrze jest oksytocyna,ktra pobudza
skurcze misni gadkich macicy oraz wydzielanie
mleka. Oprcz tego wystpuje rwnie
prolaktyna,ktra pobudza do produkcji mleka. U
mczyzn pewne komrki jder wydzielaj
androgeny,a najwaniejszy z nich to testosteron.
Hormon ten odpowiada za rozwj mskich cech
pciowych, spermatogenez oraz popd pciowy.
Hormony stresu: s produkowane przez rdzeo
nadnerczy. Te hormony to adrenalina i
noradrenalina,ktre pobudzaj organizm do
dziaania. Hormon stresu uwolniony do
krwioobiegu powoduje rozszerzenie naczyo
krwiononych oraz wzrost napicia mini. Kwasy
nukleinowe organiczne zwizki chemiczne,
biopolimery zbudowane z nukleotydw. Znane s
dwa podstawowe typy naturalnych kwasw
nukleinowych: kwasy deoksyrybonukleinowe
(DNA) i rybonukleinowe (RNA).Kwasy nukleinowe
przechowuj informacje genetyczn organizmu
oraz porednicz w produkcji biaek zgodnie z
zasadami kodu genetycznego. Mog te penid
funkcj enzymw. Okrelane s wtedy jako
rybozymy. Czsteczki kwasu rybonukleinowego
peni kluczowe role w funkcjonowaniu komrki.
Odpowiadaj m.in. za regulacj ekspresji genw
(miRNA), a take wchodz w skad aparatu
translacyjnego (rRNA tworzce rybosom oraz tRNA
dobudowujce kolejne aminokwasy do
syntezowanego aocucha peptydowego). Budowa:
Monomer kwasu nukleinowego - nukleotyd
skada pentozy si z nukleozydu czyli czsteczki
(dla RNA rybozy, dla DNA deoksyrybozy) do ktrej
przyczona jest, przy pierwszym atomie wgla
,wizaniem N-glikozydowym zasada azotowa
(purynowa lub pirymidynowa) oraz zreszty
fosforanowej, przyczonej do trzeciego oraz
pitego atomu wgla dwch ssiednich pentoz
polimeru. Czyli midzy nukleotydami wystpuje
wizanie fosfodiestrowe. Zasadami s
adanina,guanina,cytozyna oraz uracyl (w RNA) lub
tymina (w DNA). Znaczenie nukleotydw:
Nukleotydy odgrywaj znaczc rol w
metabolizmie i przekazywaniu sygnaw w
komrce. ATP i GTP stanowi gwne rdo energii
chemicznej wykorzystywanej do przeprowadzania
reakcji chemicznych zachodzcych w organizmie .
Biosynteza biaka, zachodzcy w ywych
komrkach organizmu proces powstawania biaka
uwarunkowany przez zapisan w DNA (kwasy
nukleinowe) informacj genetyczn (gen).
Pierwszym jego etapem jest transkrypcja
odpowiedniego odcinka DNA (,ktra polega na
syntezie RNA na matrycy okrelonego odcinka
DNA przy udziale polimerazy RNA). RNA powstay
w wyniku transkrypcji, zawierajcy informacje dla
syntezy biaek, zwany jest mRNA. Przenosi on
transkrybowan informacj genetyczn z jdra do
cytoplazmy. Tutaj dochodzi do modyfikacji mRNA
(tzn. do wycinania, z udziaem odpowiednich
enzymw, sekwencji niekodujcych intronw i
pozostawiania sekwencji kodujcych - egzonw).
Zmodyfikowane i skrcone czsteczki mRNA
wnikaj pomidzy dwie podjednostki rybosomw,
gdzie odbywa si waciwe odczytywanie kodu
genetycznego i przepisywanie go na sekwencj
aminokwasw biaka w procesie zwanym
translacj. Znajdujce si w cytoplazmie
aminokwasy s przenoszone na rybosomy za
pomoc tRNA. Czsteczki tRNA z doczepionymi
aminokwasami przedostaj si do rybosomw i
kolejno dopasowuj si, na zasadzie
komplementarnoci (swoimi antykodonami do
odpowiednich kodonw mRNA). KREW to pyn
ustrojowy, ktry za porednictwem ukadu
krenia peni funkcj transportow oraz zapewnia
komunikacj pomidzy poszczeglnymi ukadami
organizmu. Jest pynn tkank czn, krc w
naczyniach krwiononych (ukad krwionony
zamknity) lub w jamie ciaa (ukad krwionony
otwarty). W szerokiej definicji obejmuje krew
obwodow i tkank krwiotwrcz, a w wskiej
tylko t pierwsz. Jako jedyna (wraz z limf)
wystpuje w stanie pynnym. Skad krwi to
wyspecjalizowane komrki oraz osocze, w ktrym
te komrki s zawieszone. Dziki pracy minia
sercowego jest pompowana poprzez ttnice we
wszystkie rejony ciaa i wraca do serca za
porednictwem y. Ukad krenia dorosego
czowieka zawiera okoo 7080 ml krwi na
kilogram masy ciaa, czyli czowiek o przecitnej
masie ciaa ma w sobie 5 do 6 litrw krwi (z racji
rnicy w rozmiarach i masie ciaa, mczyni
maj przecitnie okoo litra wicej krwi od kobiet).
U dzieci krew to ok. 1/10 do 1/9 wagi ciaa.
Dokadniej, w skad krwi wchodz skadniki
komrkowe (ok. 44%) i osocze (ok. 55%). Dalsze
skadniki krwi to hormony, rozpuszczone gazy oraz
substancje odywcze (cukier, tuszcze i witaminy)
transportowane do komrek, a take produkty
przemiany materii (np. mocznik i kwas moczowy),
niesione z komrek do miejsc gdzie maj byd
wydalone. Osocze czyli wodny roztwr (90%
wody) biaek, soli i zwizkw chemicznych o
niewielkiej masie czsteczkowej, jak np.
monosacharydy zawiera gwnie jony sodu,
potasu, magnezu, wapnia oraz fosforany i chlorki.
Biaka wystpuj w osoczu w steniu 60 do 80
g/l, co odpowiada 8% objtoci osocza. Ze
wzgldu na ich rozmiary i ruchliwod w procesie
elektroforezy dzieli si biaka na albuminy oraz
globuliny. Wrd tych ostatnich mona
wyodrbnid: 1-, 2-, - i -globuliny. Biaka
osocza peni istotn rol w transporcie produktw
odywczych, procesach immunologicznych,
krzepniciu krwi, stabilizacji jej pH, jak rwnie w
utrzymywaniu staego cinienia osmotycznego.

Amoniak to substancja wytwarzana przez

bakterie jelitowe w procesie trawienia biaek w
jelicie. Prawidowo zostaje on przetransportowany
z jelit do wtroby, gdzie jest przetwarzany do
mocznika i glutaminy (tzw. cykl mocznikowy), a
nastpnie zostaje usunity z organizmu przez
nerki, a dalej wraz z moczem. Prawidowo we krwi
mczyzny powinno si znajdowad 27-102 g/dl
(16-60 mol/l) amoniaku, a we krwi kobiety 19-87
g/dl (11-51 mol/l) amoniaku. Jeli jego poziom
we krwi jest podniesiony ponad norm, oznacza
to, e nie jest prawidowo metabolizowany i
usuwany z organizmu. Mocznik we krwi jest
parametrem umoliwiajcym ocen funkcji nerek.
Zwizek ten jest koocowym produktem rozkadu
biaek i wytwarzany jest gwnie w wtrobie.
Stenie mocznika w surowicy zaley od wielu
czynnikw, dlatego te diagnoza choroby powinna
byd postawiona po oznaczeniu rwnie innych
wskanikw, np. stenie kreatyniny czy
amoniaku. Wysoki poziom mocznika moe
wskazywad na diet wysokobiakow lub na zbyt
duy rozpad biaek. Niski poziom mocznika za
wynika z uszkodzenia wtroby lub wiadczy o tym,
e w organizmie wystpuje niedobr biaek. Kwas
moczowy-steniewe krwi osb zdrowych wynosi
180-420 mol/l (3-7 mg/dl). Z moczem wydala si
rednio 500 mg kwasu moczowego w cigu doby
w postaci wolnej lub w formie soli (zalenie od pH
moczu). Kwas moczowy jest trudno
rozpuszczalny w wodzie i w rodowisku kwanym
moe odkadad si w stawach powodujc dn
moczanow i w nerkach tworzc kamienie
moczanowe. W rodowisku zasadowym tworzy
atwo rozpuszczalne moczany.
Kreatynina organiczny zwizek chemiczny,
pochodna kreatyny. Jest bezwodnikiem kreatyny,
wystpuje we krwi i moczu. Stanowi produkt
metabolizmu, jest wydalana z organizmu przez
nerki z moczem stanowic oprcz mocznika jeden
z gwnych zwizkw azotowych. Powstaje w
organizmie w wyniku nieenzymatycznego rozpadu
fosforanu kreatyny. Ilod wydalanej w cigu doby
kreatyniny zaley od masy mini i jest
charakterystyczna dla danego organizmu. rednio
z moczem w cigu doby wydala si ok. 1426 mg
kreatyniny na kilogram masy ciaa.W praktyce
medycznej kreatynina jest jednym z markerw
biochemicznych pozwalajcym monitorowad stan
nerek. Glukoza jest cukrem prostym stanowicym
gwne rdo energii dla caego organizmu.
Wikszod komrek ciaa wymaga obecnoci
glukozy do pracy, a dla mzgu i ukadu
nerwowego jest ona jedynym "paliwem
energetycznym". Organizm zuywa glukoz
zalenie od dostpnoci insuliny - hormonu
produkowanego przez trzustk, umoliwiajcego
wnikanie glukozy do wntrza komrki. Kwasy
tuszczowe wystpujce naturalnie wchodz w
skad tuszczw lub wystpuj w postaci wolnej
jako tzw. wolne kwasy tuszczowe.Oglny wzr
kwasw tuszczowych R-COOH, gdzie; R aocuch
wglowodorowy COOH grupa karboksylowa
Estrowe poczenie 3 czsteczek kwasw
tuszczowych z czsteczk glicerolu. Kwas
acetylooctowy, CH3-CO-CH2-COOH organiczny
zwizek chemiczny, najprostszy -ketokwas.
Wystpuje w organizmie czowieka jako produkt
poredni metabolizmu tuszczw. atwo ulega
rozkadowi do dwutlenku wgla i acetonu.
Stosowany jest w syntezie do otrzymywania
zwizkw organicznych.
Enzymy wskanikowe, (enzymy indykatorowe),
ktrych zwikszenie aktywnoci we krwi wskazuje
na uszkodzenie struktur komrkowych i jest
proporcjonalne do jego stopnia. Przykad: enzymy
znajdujce si w cytoplazmie komrek

wtrobowych: aminotransferaza asparaginianowa

(AspAT), aminotransferaza alaninowa (AlAT),
dehydrogenaza kwasu glutaminowego (DKG) i
inne.
Lipoproteiny, poczenia lipidw z biakami
osocza. Skadaj si z rdzenia lipidowego
(zawierajcego gwnie niepolarne czsteczki
triacylogliceroli i estrw cholesterolu) otoczonego
warstw powierzchniow (zawierajc gwnie
fosfolipidy i wolny cholesterol) oraz czci
biakowej (tzw. apolipoproteiny), ktrej skad jest
charakterystyczny dla danej lipoproteiny. Misien
kurczliwy narzd, jeden ze strukturalnych i
funkcjonalnych elementw narzdu ruchu,
stanowicy jego element czynny. Jego ksztat i
budowa zaley od roli penionej w organizmie.
Minie zbudowane s z tkanki miniowej.
Poczone z elementami szkieletu, w wyniku
skurczw miniowych kurcz si i rozkurczaj,
powodujc ruchy poszczeglnych elementw
szkieletu wzgldem siebie. Energi, z ktrej
misieo korzysta jest zmagazynowany w nim
glikogen lub glukoza dostarczona przez krew.
Dziaanie mini uzalenione jest od oporu
stawianego przez szkielet (hydrostatyczny lub
twardy). Mechanizm skurczu minia: Komrka
miniowa (wkno miniowe) wypeniona jest
uoonymi w pczki wkienkami kurczliwymi
(miofibrylami), ktre zbudowane s z dwch
rodzajw wkienek biakowych (filamentw),
odpowiadajcych za skurcz minia: filamentw
cienkich i filamentw grubych. Regularny ukad
filamentw uwidocznia si w naprzemiennym
ukadzie prkw jasnych i ciemnych wzdu
miofibryli. W poowie kadego prka jasnego
znajduje si tzw. linia Z, do ktrej z obu jej stron
przyczepione s filamenty cienkie. Natomiast
filamenty grube s czciowo wsunite midzy
filamenty cienkie. Obszar zawarty midzy dwiema
liniami Z nosi nazwsarkomeru i jest funkcjonaln
jednostk miofibryli. Filamenty grube zawieraj
czsteczki biaka miozyny, przy czym kada
czsteczka skada si z czci o ksztacie paeczki
oraz tzw. gwki. Filamenty cienkie zbudowane s
z czsteczek biakaaktyny tworzcych dwa
splecione wok siebie aocuchy poczone z
biakami troponin i tropomiozyn. Podczas
skurczu komrki miniowej nastpuje skrcenie
wszystkich sarkomerw, co spowodowane jest
wsuwaniem si filamentw grubych midzy
filamenty cienkie. Mechanizm ten nazywany jest
mechanizmem lizgowym. Kinaza kreatynowa
(CK), kinaza fosfokreatynowa (CPK) jest
enzymem wytwarzanym przez rnorodne typy
tkanek. Katalizuje odwracaln reakcj
przenoszenia grupy fosforanowej bd z
fosfokreatyny na ADP regenerujc ATP lub z ATP
na kreatyn odbudowujc zapasy fosfokreatyny.
Dlatego CK jest enzymem kluczowym w
bioenergetyce komrki, odgrywajc wan rol w
homeostazie komrkowego ATP. W tkankach i
komrkach o wysokim zapotrzebowaniu
energetycznym, takich jak minie szkieletowe,
gadkie, a take mzg, plemniki i komrki
fotoreceptorowe, stenie fosfokreatyny
zdecydowanie przewysza stenie ATP. Podczas
aktywacji komrki kinaza kreatynowa z zapasw
fosfokreatyny regeneruje ATP, ktry jest gwnym
rdem energii w reakcjach biochemicznych.
Znaczenie fosfokreatyny: zwizek gromadzcy
energi w wizaniach wysokoenergetycznych,
wystpujcy w tkance miniowej. Bierze udzia w
syntezie ATP, przeksztacajc si pod wpywem
kinazy kreatynowej w kreatyn. Od dawna
uwaano, e fosfokreatyna stanowi najwaniejsze
rdo energii w pocztkowej fazie wysiku o
maksymalnej intensywnoci. Fosfokreatyna jest

gwnym i jedynym substratem energetycznym do

resyntezy ATP podczas pierwszych 10 sekund
wysiku o maksymalnej intensywnoci.
Znaczenie kreatyniny: Jest bezwodnikiem
kreatyny, wystpuje we krwi i moczu. Stanowi
produkt metabolizmu, jest wydalana z
organizmuprzez nerki z moczem stanowic oprcz
mocznika jeden z gwnych zwizkw azotowych.
Powstaje w organizmie w wyniku
nieenzymatycznego rozpadu fosforanu kreatyny.
Ilod wydalanej w cigu doby kreatyniny zaley od
masy mini i jest charakterystyczna dla danego
organizmu. rednio z moczem w cigu doby
wydala si ok. 1426 mg kreatyniny na kilogram
masy ciaa. W praktyce medycznej kreatynina jest
jednym z markerw biochemicznych
pozwalajcym monitorowad stan nerek
Destylacja rozdzielanie ciekej mieszaniny
wieloskadnikowej poprzez odparowanie, a
nastpnie skroplenie jej skadnikw. Stosuje si j
w celu wyizolowania lub oczyszczenia jednego lub
wicej zwizkw skadowych. Proces wykorzystuje
rnlotnod wzgldn skadnikw
mieszaniny.Gwny produkt destylacji (czyli
skroplona ciecz) nazywany jest destylatem.
Pozostaod po destylacji nazywana jest ciecz
wyczerpan.Najwaniejszymi urzdzeniami
zwikszajcymi efektywnod destylacji s:
kolumna rektyfikacyjna (kolumna destylacyjna)
ideflegmator (ktry jest rwnie rodzajem
kolumny rektyfikacyjnej, o specyficznej konstrukcji
i zastosowaniu).. Elektroforeza technika
analityczna, rzadziej preparatywna, stosowana w
chemii i biologii molekularnej, zwaszcza w
genetyce. Jej istot jest rozdzielenie mieszaniny
zwizkw chemicznych na moliwie jednorodne
frakcje przez wymuszanie wdrwki ich
czsteczek w polu elektrycznym. Czsteczki
rnych substancji rni si zwykle ruchliwoci
elektroforetyczn. Parametr ten jest w
przyblieniu wprost proporcjonalny do adunku
elektrycznego czsteczki i odwrotnie
proporcjonalny do jej wielkoci. Zaley take od
ksztatu czsteczki. Istnieje wiele wariantw tej
techniki. W zalenoci od orodka, w ktrym
nastpuje rozdzia, wyrnid mona elektroforez
bibuow (dzi ju przestarza i praktycznie nie
uywan), elow i kapilarn. Szybkod
wdrowania czsteczek zaley przede wszystkim
od ich wielkoci, posiadanego adunku i masy
czsteczkowej, co zezwala na rozdzia ukadw o
rnej wielkoci i budowie czsteczek. Do
najbardziej popularnych technik
elektroforetycznych naley elektroforeza pytowa
w elu poliakryloamidowym w obecnoci
dodecylosiarczanu sodu (SDS). Czsto uywany
jest take el agarowy lub skrobiowy.
Chromatografia, metoda chemicznej analizy
instrumentalnej, w ktrej dokonuje si podziau
substancji (w przeciwprdzie) midzy faz
nieruchom (bibua filtracyjna, cienka warstwa
adsorbentu naniesiona na pytk, wypenienie
kolumny) i faz ruchom, stanowic roztwr
cieky (chromatografia cieczowa) lub gazowy
(chromatografia gazowa). W tym celu
wykorzystywana jest: 1) rnica w zdolnoci
adsorpcyjnej fazy stacjonarnej wzgldem rnych
skadnikw znajdujcych si w fazie ruchomej
(chromatografia adsorpcyjna); 2) rnica wielkoci
wspczynnika podziau skadnikw rozdzielanych
midzy ciecz umieszczon na noniku (w fazie
stacjonarnej) a faz ruchom (chromatografia
podziaowa); 3) rnica wielkoci czsteczek
separowanych skadnikw (chromatografia
sitowa); 4) zatrzymywanie jonw na podou
jonitowym (chromatografia jonowymienna).