Professional Documents
Culture Documents
2009 4 1 4 Wpływ Prawa Podatkowego
2009 4 1 4 Wpływ Prawa Podatkowego
Teresa Martyniuk**
**
58
59
stpujcymi w przypadku poczenia jednostek uwzgldnia si ustalajc dodatni (aktywa) lub ujemn (zobowizania) warto firmy.
Porwnanie zakresu oddziaywania na bilans oraz rachunek zyskw i strat
podatkowych skutkw zdarze ujtych zgodnie z prawem bilansowym przedstawia rys. 1.
Rys. 1. Konsekwencje skutkw podatkowych zdarze w sprawozdaniu finansowym
PODATKOWE SKUTKI
ZDARZE GOSPODARCZYCH
RZiS
Bilans
Bieca cz
podatku dochodowego
Aktywa/rezerwy
z tytuu odroczonego podatku
Bilans
RZiS
Zobowizania/nalenoci
z tytuu podatku
dochodowego
Cz odroczonego
podatku dochodowego
Bilans
Kapita
wasny
Inne
pozycje
bilansowe
60
O rozstrzygniciach na obu poziomach decyduje prawo podatkowe. Te jednostki, ktre s podatnikami podatku dochodowego, ujmuj skutki podatkowe zdarze w ksigach rachunkowych, a ich konsekwencje prezentuj w sprawozdaniu
finansowym. W naszych warunkach dotyczy to podatnikw podatku dochodowego od osb prawnych. Jednostki niebdce podatnikami podatku dochodowego (np. przedsibiorstwa osb fizycznych) jako nieobcione podatkiem dochodowym1, nie ujmuj skutkw podatkowych zdarze, a tym samym, ich konsekwencji nie prezentuj w sprawozdaniu finansowym.
Z prawa podatkowego wynika, czy konsekwencj zdarzenia s okrelone
skutki podatkowe. W przypadku jednostek, bdcych podatnikami podatku dochodowego, gdy zdarzenie wywouje skutki podatkowe, istnieje obowizek
ujcia ich w ksigach rachunkowych. Jeeli skutkw takich nie ma, w rachunkowoci nie wystpuje problem ich ujmowania.
Przedstawione rozwaania wskazuj, e niezalenie od sposobu ujmowania
podatkowych skutkw zdarze, w obu przypadkach - o tym, czy naley je uj
rozstrzyga prawo podatkowe.
W polskich warunkach, przedsibiorstwo osoby fizycznej nie jest podatnikiem podatku dochodowego. To na wacicielu (wsplnikach) ciy obowizek naliczenia i zapacenia podatku dochodowego. W sprawozdaniach finansowych takich podmiotw prezentowany jest wynik przed
opodatkowaniem.
61
nastpuje oderwanie skutku podatkowego od zdarzenia, z ktrego on wynika, gdy w innym okresie ujmowane jest zdarzenie, a w innym wynikajcy z niego skutek podatkowy,
zasady przyjte w rachunkowoci do ujmowania transakcji i innych zdarze
nie s stosowane do wynikajcych z nich skutkw podatkowych,
prezentowanego obrazu jednostki nie mona uzna za rzetelny i jasny, gdy
jest on znieksztacony wpywem prawa podatkowego.
Z przedstawionych rozwaa wynika, e na potrzeby sprawozdawczoci
finansowej, o okresie, w ktrym naley uj skutki podatkowe zdarze, powinno decydowa wycznie prawo bilansowe. Tylko cakowite wyeliminowanie
wpywu prawa podatkowego na rozstrzyganie omawianej kwestii gwarantuje,
e skutki podatkowe zdarze mona uzna za ujmowane zgodnie z prawem
bilansowym.
W tych samych okresach, czyli zgodnie z prawem bilansowym, zdarzenia
oraz wynikajce z nich skutki podatkowe powinny ujmowa te jednostki, ktre:
podlegaj zarwno prawu bilansowemu, jak i podatkowemu,
realizuj zdarzenia, z ktrych wynikaj okrelone skutki podatkowe,
konsekwencje tych skutkw prezentuj w sprawozdaniu finansowym.
Tylko taki sposb ujmowania konsekwencji podatkowych w warunkach autonomii prawa bilansowego wzgldem podatkowego zapewnia rzeteln i jasn
prezentacj finansowej sytuacji i dokona jednostki. Regulacje podatkowe nie
powinny bowiem ksztatowa informacji ksigowych, gdy nie okrelaj ich
ekonomicznej wartoci, a s jedynie odbiciem aktualnej polityki fiskalnej pastwa.
Niepena aprobata lub wrcz cakowity brak akceptacji przez prawo podatkowe
nadrzdnych zasad stanowicych fundament systemu rachunkowoci prowadzi
do znacznych rozbienoci w zakresie uznawania przychodw i kosztw, a w
konsekwencji zwizanych z nimi podatkowych skutkw zdarze.
Stopie akceptacji fundamentalnych zaoe i nadrzdnych zasad rachunkowoci przez prawo podatkowe ilustruje tabela 1.
Tabela 1. Fundamentalne zaoenia oraz nadrzdne zasady rachunkowoci a regulacje podatkowe
Zaoenia
Rozwizanie przyjte w regulacjach prawa
i zasady
Prawo bilansowe
Prawo podatkowe
rachunkowoci
Stosowane konsekwentnie.
Zasada stosowana w ogra1) Zaoenie meniczonym zakresie obok
moriau
funkcjonujcej zasady kasowej.
Jej skutkiem s rozliczenia Jest stosowana w ograni2) Zasada wspmidzyokresowe kosztw i czonym zakresie.
Moe
miernoci przyprzychodw.
prowadzi do innego mochodw i kosztw
mentu uznania przychodw
i kosztw.
62
4) Zasada istotnoci
Brak akceptacji
istotnoci.
zasady
63
Zakoczenie
Pomimo jednoznacznego wpisania podatku dochodowego w struktur
sprawozdania finansowego, sposb jego uwzgldnienia stanowi zoon procedur zarwno z punktu widzenia prawa podatkowego jak i bilansowego. Pomiar
czci biecej podatku dochodowego jest utrudniony licznymi wyjtkami od
oglnie przyjtych zasad, zmiennoci przepisw podatkowych oraz rozbienociami interpretacyjnymi. Z kolei odroczony podatek dochodowy stwarza problemy ju na etapie ujcia tej kategorii, gdy rozstrzygnicia wymagaj m.in.
kwestie: czy, kiedy oraz jak uj podatkowe skutki zdarze.
O ile potwierdzenie zasadnoci ujmowania skutkw podatkowych zdarze
w rachunkowoci jest konsekwencj obowizujcych przepisw podatkowych,
to moment (okres), w ktrym si je ujmuje powinien by zgodny z prawem bilansowym. Z kolei o tym, jak uj skutki podatkowe zdarze decyduje wycznie prawo bilansowe.
Podstaw prawn decyzji podejmowanych na etapie ujmowania podatkowych skutkw zdarze w zalenoci od przyjtego sposobu uwzgldniania tych
skutkw prezentuje tabela 2.
Tabela 2. Podstawa prawna decyzji o sposobie ujmowania podatkowych skutkw
zdarze
Sposb ujcia
Prawo rozstrzygajce:
podatkowych skutkw
czy uj skutki
kiedy uj skutki
jak uj skutki
zdarze
podatkowe
podatkowe
podatkowe
Ujcie zgodne z prawem
podatkowym
Prawo podatkowe Prawo podatkowe
Prawo bilansowe
Ujcie zgodne z prawem
bilansowym
Prawo podatkowe
Prawo bilansowe
Prawo bilansowe
rdo: opracowanie wasne.
64
65
Streszczenie
Artyku wskazuje zasadno ograniczenia wpywu prawa podatkowego na ujmowanie skutkw podatkowych zdarze. Rozwaaniom poddano kwestie, czy, kiedy oraz
jak naley skutki te ujmowa w rachunkowoci. Opracowanie akcentuje konieczno
uwzgldniania prawa podatkowego przy rozstrzyganiu jedynie pierwszej z nich.