ciana komrkowa, wakuola budowa i funkcje.

1. ciana komrkowa:
- jest nieplazmatycznym skadnikiem komrek
- jej funkcj jest obrona protoplastu przed uszkodzeniami mechanicznymi, pyami, szkodnikami,
czciowo przed wnikniciem drobnoustrojw, ponadto sztywne ciany speniaj funkcj
wzmacniajc, nadaje komrkom ksztat, zabezpiecza przed nadmiern utrat wody, bierze udzia
w transporcie wody, tworzy rusztowanie dla caej roliny
- wystpuje u wikszoci bakterii, niektrych protistw, grzybw i rolin
- ciana komrkowa bakterii jej skadnikiem jest mureina (polimer biakowo-cukrowy)
- ciana komrkowa grzybw, jej skadnikiem jest chityna
- ciana komrkowa rolin, jej skadnikiem jest celuloza, hemiceluloza, pektyny, woda, biaka

*celuloza wystpuje w postaci wkien celulozowych - mikrofibryli

MIKROFIBRYLA

Obszary krystaliczne o regularnym

ukadzie acuchw celulozowych tj.micelle

Obszary niekrystaliczne o nieregularnym

ukadzie acuchw celulozowych

* skadniki ciany komrkowej tworz macierz podstawow o skadzie: niecelulozowe wielocukry,

hemicelulozy, pektyny, biaka strukturalne i enzymatyczne, woda (moe stanowi 60% wieej masy
modej ciany),
- skadniki macierzy s syntetyzowane w aparacie Golgiego nastpnie przenoszone w pcherzykach
na zewntrz protoplastu
- celuloza syntetyzowana jest bezporednio na powierzchni protoplastu przez enzymy zwizane z
plazmalemm dostarczane przez pcherzyki pochodzce z aparatu Golgiego

*ciany pierwotne s mikkie i elastyczne, silnie uwodnione (wysoka zawarto macierzy to powoduje)
wystpuj w komrkach ywych, rosncych, z czasem gdy komrka osignie docelowe rozmiary lub
przestanie si dzieli ciany pierwotne ulegaj modyfikacjom, powstaj sztywniejsze grubsze ciany
wtrne, ktre mog zachowa charakter celulozowy

*ciany wtrne ulegaj modyfikacjom przez:

- inkrustacj, ktra polega na odkadaniu substancji chemicznych midzy elementy szkieletu

celulozowego, w ten sposb odkadane s np. lignina i nastpuje drewnienie ciany, usztywnienie
- adkrustacj, ktra polega na odkadaniu substancji na powierzchni ciany pierwotnej (nie wnika
midzy mikrofibryle), substancjami adkrustujcymi s np. kaloza wystpuje w tkance przyrannej
rolin (polisacharyd), suberyna, substancje luzowe, gumy

* MODYFIKACJE CIANY KOMRKOWEJ na drodze inkrustacji

drewnienie - w cianie odkada si drzewnik (lignina), sabo
przepuszczalne dla wody i powietrza, odporno na ucisk, nie ogranicza
przepuszczalnoci dla wody np. zdrewniae ciany ma sklerenchyma
(tkanka wzmacniajca), zwiksza sztywno i odporno ciany na
czynniki mechaniczne
mineralizacja - odkadanie skadnikw mineralnych np.CaCO3, SiO2
(np. u glonw, skrzypw) ciany s szorstkie i ostre, zwikszanie
odpornoci na atak patogenw i rolinoercw

* MODYFIKACJE CIANY KOMRKOWEJ na drodze adkrustacji

korkowacenie - na celulozow cian odkadana jest suberyna, uniemoliwia napyw wody do

komrek i jest przyczyn stopniowego ich obumierania np. db korkowy, chroni przed utrat wody
uszkodzeniami mechanicznymi oraz przegrzaniem

kutynizacja - odkadanie lub wnikanie kutyny (substancja o charakterze tuszczowym) np. skrka
pdu- epiderma
luzowacenie - odkadanie substancji luzowych np. glony, drode, niektre glony
- luzy s wytwarzane przez nasiona lnu i pigwy, chon wod
- gumy s wydzielane przez drzewa w miejscach zranie np. guma arabska
sporopolenina (substancja tuszczowa) wchodzi w skad ciany ziaren pyku rolin nasiennych,
zarodnikw (spor) mszakw, paprotnikw

POCZENIA MIDZYKOMRKOWE
a) komrki tkanek rolinnych poczone s ze sob za pomoc zbudowanej z substancji pektynowych
blaszki rodkowej ktra znajduje si midzy cianami pierwotnymi ssiadujcych komrek i silnie
je spaja, gdy blaszka rodkowa ulega rozpuszczeniu komrki rozsuwaj si, co objawia si
rozmikaniem tkanek

*w cianach komrkowych znajduj si pory przez, ktre przechodz z komrki i do komrki-cienkie

pasma protoplazmy tzw. plazmodesmy, cz ze sob protoplasty ssiadujcych komrek, s

strukturami dynamicznymi, mog powstawa i zanika oraz otwiera si i zamyka zalenoci od
potrzeb. Dziki tym tworom poszczeglne komrki- pomimo obecnoci cian komunikuj si ze sob
tak, e tkanki i organy rolinne funkcjonuj jako cao, umoliwiaj transport substancji drobno- i
wielkoczsteczkowych, t drog przenikaj wirusy rolinne, zwykle przez plazmodesmy czy si
take siateczka rdplazmatyczna obu komrek

b) plazmodesmy wystpuj w tzw. polach jamkowych czyli obszarach, w ktrych tworz jamki,
przechodz przez ciany komrkowe zarwno w obrbie jamek jak i poza jamkami

* proste maj posta kanalika o cianach

rwnolegych, a s to przerwy w
zgrubieniach cian wtrnych

*lejkowate wystpuj w cianach

zlignifikowanych zgrubienie ciany ma

posta lejka

c) poczenia komrek tkanek zwierzcych

*desmosomy - to biakowe wypustki znajdujce si na powierzchni ssiadujcych komrek spinajc
je na zasadzie podobnej do zatrzasku, s utworzone z biaek bonowych ktrych czsteczki z jednej
strony cz si ze sob, a drugiej s przymocowane do filamentw porednich wasnej komrki,
desmosomy cz np. komrki nabonka, dziki temu powstaje jednolita warstwa komrek szczelnie
okrywajca znajdujce si gbiej tkanki, nadaje warstwie wytrzymao mechaniczn

*poczenia zamykajce znajduj si w szczytowych czciach komrek, uszczelniaj warstw

nabonka izolujc wewntrzne rodowisko narzdu od jego otoczenia, czsteczki substancji

rozpuszczalnych w wodzie nie mog przenika midzy komrkami z jednej strony nabonka na
drug, co ma znaczenie dla prawidowego funkcjonowania wielu narzdw (np. nabonek jelita)

* poczenia komunikacyjne, czyli zcza szczelinowe typu neksus zawieraj one walcowate twory
zwane koneksonami, ktre przebijaj bony ssiednich komrek, to niewielkie kanay biakowe
przebiegajce z jednej komrki do drugiej i umoliwiajce bezporedni wymian czsteczek
znajdujcych si w ich cytoplazmie, rednica kanau jest niewielka i wymiana jest ograniczona do
bardzo maych czsteczek i jonw, mog te przenika niektre cukry proste, aminokwasy,
nukleotydy, ale nie biaka, umoliwiaj szybkie przekazywanie informacji na drodze chemicznej
i elektrycznej std obecne s w komrkach trzustki, komrkach minia sercowego

WAKUOLA, WODNICZKA
- jest przestrzeni ograniczon pojedyncz gadk bon plazmatyczn (bon wakuolarn, tonoplast)
- powstaj w modych dzielcych si komrkach przez stopniowe zlewanie si pcherzykw
pochodzcych z siateczki rdplazmatycznej lub aparatu Golgiego
- struktura ta wystpuje w komrkach rolinnych, u grzybw, u protistw (pierwotniakw pantofelek
peni funkcj ukadu pokarmowego, trawi pokarm, usuwaj resztki , wodniczki ttnice usuwaj
nadmiar wody- funkcja osmoregulacyjna)
- wntrze wakuoli wypenia pyn - sok komrkowy w jego skad wchodzi:
a) woda
b) wglowodany (glukoza, fruktoza, glikogen, sacharoza)
c) biaka ( ziarna aleuronowe- wakuole wypenione biakiem)
d) tuszcze
e) glikozydy (powstaj z poczenia alkoholi i monosacharydw, digitalina, strofantyna, kumaryna,
barwniki antocjany ( zabarwienie czerwone) kwanym pH, niebieskim w zasadowym pH)
flawony ( zabarwienie te)
f) alkaloidy - bezbarwne zwizki czsto o dziaaniu silnie trujcym nale do nich nikotyna, chinina,
kofeina, morfina, strychnina, kokaina, skopolamina, ergotamina (buawinka czerwona), kolchicyna
(zimowit jesienny)
g) garbniki - powstaj jako pochodne cukrw i polifenoli, wywieraj dziaanie garbujce, cigajce,
toksyczne, stosowane w lecznictwie, przeciwdziaaj procesom gnilnym, wystpuj w korze dbu,
liciach herbaty, owocach borwki
h) zwizki nieorganiczne : jony - K+, Na+, Ca+2, Mg+2, Zn+2, Cl-, SO4-2, PO4-3
i) zwizki wytrcone z roztworu np. krysztay szczawianu wapnia tworzce styloidy, rafidy i druzy

styloidy

druzy

rafidy

FUNKCJE WODNICZEK
- utrzymywanie komrek w stanie uwodnienia odpowiada za turgor jdrno wskutek cinienia
wywieranego na cytoplazm i cian komrkow
- w komrkach rolinnych gromadz zbdne produkty przemiany materii lub produkty przechowywane
przez pewien czas, a pniej wykorzystywane przez komrk
- poprzez stenie soku komrkowego decyduj o potencjale osmotycznym komrki, pobieraniu wody
z otoczenia
- w komrkach zwierzcych odgrywaj aktywn rol w procesach odywczych i wydalniczych
- u sodkowodnych pierwotniakw i wiciowcw wodniczki ttnice usuwaj nadmiar wody z
cytoplazmy
- w komrkach zdolnych do endocytoz wodniczki pokarmowe trawi pokarm czyli s lizosomami
wtrnymi