You are on page 1of 315

Contents

Matew . . . . .
Marku . . . . .
Luka . . . . . .
Juan . . . . . .
Hecho . . . . .
Romanu . . . .
1 Korintio . . .
2 Korintio . . .
Galata . . . . .
Efesio . . . . .
Filipense . . . .
Kolosense . . .
1 Tesalonisense
2 Tesalonisense
1 Timotew . . .
2 Timotew . . .
Tito . . . . . .
Filemon . . . .
Ebrew . . . . .
Santiaw . . . .
1 Pedro . . . . .
2 Pedro . . . . .
1 Juan . . . . .
2 Juan . . . . .
3 Juan . . . . .
Juda . . . . . .
Apokalipsi . . .

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

1
41
67
108
139
176
194
210
222
228
234
238
243
247
249
254
258
261
262
275
279
284
287
291
292
293
295

iii

Ngnechen i Kme Dungu


New Testament in Mapudungun (CI:arn:Mapudungun)
copyright 2011 Wycliffe Bible Translators, Inc.
2011-05-16, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
Language: Mapudungun
Translation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.
Mapudungun [arn], Chile

Copyright Information
2011-05-16, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: AttributionNoncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecommons.org/ licenses/ by-nc-nd/ 3.0/) In addition, you have
permission to port the text to different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the
Bible.
You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the
above copyright information:
You must give Attribution to the work.
You do not sell this work for a profit.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.
Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.
The New Testament
in Mapudungun
This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-noncommercial-no
derivatives license. You have permission to port the text to different file formats, as long as you don't change any of the text
or punctuation of the Bible.
You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that:
You include the above copyright information.
You do not sell this work for a profit.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.
Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and
documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.
2014-04-30
ISBN 978-1-5313-0053-1
PDF generated on 11 May 2016 from source files dated 22 Apr 2016
e483fc1d-75da-5814-bcbc-2919e9a5acad

Matew 1:1

Matew

Matew tai wirielchi kme dungu


Kie tati mari epu disipulu Matew pingelu,
ka Levi pingekelu, wirifi tfachi lifru. Petu i
miyawnon Jesus engu, Matew kdawkefuy i
kofrayael ta impuestu tati pu romachengealu,
tfa engn am gobernanielu ti pu judiu i mapu.
Feychi inaen pietew ta Jesus, Matew elknuy
i kdaw, fey inafi ta Jesus. Matew kme
kimrkey i chumn ta Jesus, rume fentrema
miyawrkelu am Jesus engu. Fey dew pratulu
Jesus wenu mapu, Matew wirifi tfachi lifru.
Tati Kuyfi Chillka mew wirikonkley fentren
dungu chumngechi i akuael tati pu judiu i
ngmnieelchi Mesia, welu fentren pu judiu
feyentulafi ta Jesus i Mesiangen. Feymew
Matew wirifi tfachi lifru tai kimelafiel tati pu
judiu Jesus mew i mupin kom tfeychi dungu
wirikonklelu Kuyfi Chillka mew.
Jesucristo tai kuyfike tuwn em
(Luka 3.23-38)
1
Tfa Jesucristo tai kuyfike tuwn pu che em,
David em ka Abraam em tai pu yomel rke:
2
Abraam em yallfi ta Isaak,
Isaak em yallfi ta Jakob.
Jakob em yallfi ta Juda ka tai pu pei.
3
Juda em Tamar mew yallfi ta Fares ka Sara.
Fares em yallfi ta Esrom.
Esrom em yallfi ta Aram.
4
Aram em yallfi ta Aminadab,
Aminadab em ta Nason,
Nason em ta Salmon.
5
Salmon em ta Raab mew yallfi ta Boos,
Boos em Rut mew yallfi ta Obed,
Obed em ta Isay.
6
Isay em yallfi tati longko lmen David.
Tati longko lmen David Uria em i kure mew
yallfi ta Salomon.
7
Salomon em yallfi ta Roboam,
Roboam em ta Abia,
Abia em yallfi ta Asa.
8
Asa em yallfi ta Josafat,
Josafat em ta Joram,
Joram em yallfi ta Usia.
9
Usia em yallfi ta Jotam,
Jotam em ta Akas,
Akas em yallfi ta Esekias.
10
Esekias em yallfi ta Manase,
Manase em ta Amon,
Amon em yallfi ta Josias.
11
Josia em yallfi ta Jekonia ka tai pu pei, feychi tripantu mew presukonayengelu

Matew 1:23
tati pu israelche Babilonia troki mapu
mew.
12
Dew rupalu ti tripantu i presukonalepun
engn,
Jekonias em yallfi ta Salatiel,
Salatiel em yallfi ta Sorobabel.
13
Sorobabel em yallfi ta Abiud,
Abiud em ta Eliakim,
Eliakim em yallfi ta Asor.
14
Asor em yallfi ta Sadok,
Sadok em ta Akim,
Akim em yallfi ta Eliud.
15
Eliud em yallfi ta Eleasar,
Eleasar em ta Matan,
Matan em ta Jakob.
16
Jakob em yallfi ta Jose, Maria tai fta,
Maria em choyfi ta Jesus ichi tai Cristo
pikeel.
17
Femngechi ta kom tati mlekechi pu che,
llitulu ta Abraam mew ka David mew, fentepulu
mari meli tuwnche em rke: llitulu ta David
mew ka tuntema i presukonalepun ti pu
israelche ta Babilonia troki mapu mew ka femngechi rupay ta mari meli tuwnche. Ka femngechi mari meli tuwnche ta rupay dew lifreletulu engn tai presuyengefel tati israelche
Babilonia troki mapu mew ka puwi mari meli
tuwnche feychi choyngelu ta Jesus tati Cristo.
Jesucristo tai choyngen
(Luka 2.1-7)
18
Fey famngechi choyngey ta Jesucristo:
Maria, Jesus tai uke, Jose engu dew
eludunguniewrkey tai kureyewael,* welu
petu tai kureyewnon engu, Maria kimuwi
tai niepeklen tati Lif Kme Pll tai
19
pepiluwn mew.
Fey Jose, Maria tai
ftayeaelchi wentru kie rume nor piwke
wentrurke, fey aylay tai yewelkayafiel
ta Maria, feymew rakiduami tai ellka
elknutuafiel. 20 Fey Jose dew rakiduamlu tai
femngechi femael, feymew idol tai kie
werken pll pewfaluweyew ta pewma mew,
ka feypieyew: Jose, David tai yomelche,
ngnewkilnge tami kureyeafiel ta Maria, tati Lif
Kme Pll i pepiluwn mew nieay tai pe.
21
Maria ta nieay kie wentru pe, fey Jesus
pintukulelafimi tai y. Famngechi feypingeay
kisu am montulafilu tai trokiche i yafkan
mew.
22
Kom tfachi dungu ta femngechi feley tai
mupiael kom tai feypiknuel ta idol i pu
pelon wentru mew:
23
Niepeay ta kie llchadomo petu ftangenolu, fey nieay ta kie wentru
pe.

* 1:18 Maria, Jesus tai uke, Jose engu dew eludunguniewrkey tai kureyewael: epu che eludunguwiym i kureyewael feley i
1:21 Ebrewdungun mew ti y Jesus montulkey kam idol
mupituael tai eludunguel engu, fey ngelay tai wdatuael engu.
ta Montulchefe pin rke.

1:23 Isaia 7.14 LXX; Isaia 8.8, 10 LXX.

Matew 1:24

Matew 2:21

Emanuel pintukulelngeay tai y (tfa ta


feypin rke: Ngnechen mley ta ichi
mew).
24
Feymew Jose trepelu tai pewma mew, kom
femi chumngechi tai feypietew tati werken
pll, fey kureyefi ta Maria. 25 Welu kurewen reke
kudulay engu dew nielu wla i wnen pe
ta Maria, fey Jose, Jesus pintukulelfi ti pichiche
i y.

tati pu kimke wentru, pefilu engn ti wanglen,


rumema aywi. 11 Feymew konpuy engn tati
ruka mew, fey pefi engn ta Maria i pe
engu, fey lukutupuy engn ka pramyefi engn
ngillatun mew. Fey nentupuy engn tai yewn,
fey elufi engn oro, insienso ka mira. 12 Welu
kimelngey engn ta pewma mew i rumetunoael
engn ta Erode mew. Fey wiotualu i mapu
mew engn, amutuy kangelu rp mew.

i ellka amun ta Egipto


Fey dew amutulu tati pu kimke wentru, idol
tai kie werken pll pewfaluwfi ta Jose pewma
mew, fey feypifi: Pepikawnge! Fey yefinge
tati pichiche ka tai uke Egipto mapu mew.
Mlepuaymn ta yew, fey iche kimeluwayi
wla chuml tamn wiometuael, Erode am
aylelu i kintuafiel tati pe i langmafiel
pi.
14
Feymew Jose pepikawlu, pun tripay ti
pichiche ka tai uke engn i amuael ta Egipto,
15
fey yew mlepuy engn. Fey lalu wla Erode,
wiometuy engn. Fey femngechi rupay tfachi
dungu i mupiael i feypiknuel ta idol feychi
dungulu tati pelon wentru mew:
Egipto mew mtrmfaln tai Fotm pi.*
13

i witranngepan tripawe ant ple kpachi


kimke wentru
1
Jesus choyngey ta Belen waria mew, kie
waria mlelu Judea troki mapu mew, feychi mew ta Erode longko lmenklerkey Judea
troki mapu mew. Feychi kpay kie muf
kimke wentru* tuwlu tripawe ant ple. 2 Fey
akulu ta Jerusalen waria mew, famngechi ramtuyawi engn:
Chew anta mley tati pu judiu tuwnche
tai longko lmen, tati we choyngelu? Pefiyi ti wanglen i kdetunagklen chew i
choyngemum ti Cristo, feymew kpai tai
pramyeafiel ngillatun mew pi engn.
3
Fey tati longko lmen Erode rume wesa duami allklu tfachi dungu. Ka femngechi femi
kom tati waria che mlelu ta Jerusalen. 4 Feymew
ti longko lmen werky i mtrmngeael kom
tati longkolelu ti pu saserdote mew ka tati pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu, fey ramtufi
chew mngell i choyngeael tati Cristo. 5 Fey
kisu engn feypi:
Belen waria mew Judea troki mapu mew,
chumngechi tai wiriknuel ti pelon wentru:
6
Belen waria, mlelu ta Judea mapu mew,
doy falintufal-lay tati kakelu ftrake waria
mew mleyelu Judea troki mapu mew.
Belen mew am choyngealu kie longko lmen,
fey kisu nglamtunieafi tati Israel
trokiche pi.
7
Feymew Erode ellka mtrmfi tati pu kimke
wentru, fey ramtufi chuml mngell tai pewfaluwn tati wanglen. 8 Feymew werkfi i
amuael engn ta Belen, fey ka feypifi:
Amumn yew, ka kme inaramtupuafimn
i chumngechi pichichengen tati pe, fey pefilmn, kimelelmupatuan, tai amuael kay ta
iche i pramyeafiel ngillatun mew ti pichiche
pi.
9
Fey kisu engn, dew allkmafilu i pietew
tati longko lmen, amuy engn. Fey ti wanglen
tai peel engn tripawe ant ple wneluwkley
kisu engn mew, fey puwlu wla elknuwpuy
ngkpra chew tai mlemum tati pe. 10 Fey
1:25 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: wnen.
mapu tuwlu, ngneduamkefilu tati pu wanglen.
mira: kie anmka mew nentuelchi perfume.

Erode werky i langmngeael kom pichikewentru


Welu ngneduamlu ta Erode tati pu
kimke wentru i ngnenkaetew, rume lladky.
Feymew Erode rakiduami tunten kyen i dew
rupan feychi kimeletew ti pu kimke wentru
chuml i pewfaluwn ti wanglen, fey werky
i langmngeael kom pichikewentru pe,
mlelu ta Belen ka flple mleyelu, petu
puwlnienolu kla tripantu. 17 Fey ta famngechi
mupiy tai wirintukuel tati pelon wentru
Jeremia:
18
Allkngey kie dungun ta Rama troki mapu
mew, rume ftra ngmakawn ka ftrake
etngn.
Rakel reke ngmakawmekey kom domo
langmmangen mew tai pe engn,
fey pilay tai yaflngeael, dew lalu am ti
pichikeche pi.
16

Akutuy engn ta Nasaret waria mew


Welu dew lalu ta Erode, idol tai kie
werken pll pewfaluwfi ta Jose pewma mew,
Egipto mapu mew, fey feypifi: 20 Pepikawnge!
Yetuafimi tati pichiwentru tai uke engu, fey
wiotumn ta Israel mapu mew. Dew lay tati
ayfulu i langmafiel tati pichiwentru.
21
Feymew Jose pepikawi, fey kpaltufi tati
pichiwentru tai uke engu ta Israel mapu mew.
19

* 2:1 kimke wentru: kieke kimke wentru, tripawe ant ple mlechi troki
2:6 Mikea 5.2.
2:11 insienso: lpmngekey ngillatuwe mew.
2:11
* 2:15 Osea 11.1.
2:18 Jeremia 31.15.

Matew 2:22

Welu Jose kimlu Arkelaw i longkoletun ta


Judea mapu mew chew longkolekefuy kisu i
chaw Erode, llkay i amuael ta yew, kom feypietew am ta Ngnechen pewma mew, fey amuy
Galilea troki mapu mew. 23 Fey puwlu yew,
eluwi tai mlepuael Nasaret waria mew. Fey
tfa famngechi femi tai mupiael i feypiknuel
tati pu pelon wentru: Nasaretche i pingeael ta
Jesus.
22

3
Juan tati Fawtisachefe wewpiyawi mawkenochi
uwe mapu mew
(Marku 1.1-8; Luka 3.1-9, 15-17; Juan 1.19-28)
1
Fey dew rupalu fentren tripantu pewfaluwi
ta Juan ti Fawtisachefe Judea tai uwe mapu
mew. 2 Fey ta famngechi feypi tai wewpin: Wiorakiduamtumn tamn wiotuael ta
Ngnechen mew, dew flpalu am ta Ngnechen
tai longko lmenngeael! 3 Juan ta tiye rke tai
feypiknuel tati pelon wentru Isaia tai wirielchi
chillka mew:
Kie dungun ta allkngey mawkenochi uwe
mapu mew:
Kie nor kme rp reke feletupe tamn rakiduam,
femngechi tamn llowafiel ta idol. *
4
Juan tai takuwn ngrelerkey ta re kal
kamellu mew, ka trariwtuley kie koriwen
trariwe mew. Fey tai ikeelchi iyael chori
rke ka lelfn mew mlechi miel. 5 Jerusalen
mleyechi pu che ka fentren che tati mlelu
Judea tai troki mapu mew ka flkleyechi
trokike mapu ta Jordan lewf ple, tripapay engn i allktuael. 6 Kom che feypi i yafkafengen,
fey Juan fawtisafi ti pu che tati Jordan lewf mew.
7
Welu Juan pefilu fentren pu farisew ka
sadusew i akun kisu mew tai fawtisangeael,
fey feypifi: Llkanngechi llep filu reke
ta feleymn!
Iney anta feypieymnmew
tamn duamtun ta montun ti flklepachi
ftra kutrankawn mew? 8 Welu feley i kme
kimfalael tamn mongen mew tamn wiorakiduamtun ta idol mew. 9 Rakiduamkilmn
tamn welukonkechi feypiael mten: Abraam
i tuwnche ta ichi. Iche ta feypiwayi:
Ngnechen tfachi pu kura femknuafuy
Abraam i yomelchengeael. 10 Tati toki ta dew
pepikaley i folil katrnentuafiel ta anmka. Fey
kom anmka wlkenolu kme fn katrngeay
11
ka tukungeay ta ktral mew.
Iche ta
fawtisakefi ko mew tati pu che rf dungu
mew wiorakiduamtulu tai yafkan mew,
welu tati inalepalu iche mew, fawtisacheay
ti Lif Kme Pll mew ka ktral mew reke.
Kisu ta doy ftra pepiluwn niey ta iche
* 3:3 Isaia 40.3 LXX.

Matew 4:6
mew. Iche fente tai yamniefiel mew ta
kisu nentupromalayafui rume tai okota.
12
Kisu nniey tati trytrywe tai pntlafiel ta
kachilla ka i wichunentuafiel tati pinu. Kisu i
elketranwe mew tukuafi ti kachilla, fey tati pinu
trftukuafi chumkawnorume chongnoachi
ktral mew.
Jesus fawtisangey
(Marku 1.9-11; Luka 3.21-22)
13
Fey Jesus tripapay ta Galilea i amuael ta
Jordan lewf ple, chew i mlemum ta Juan, fey
kisu tai fawtisayaetew. 14 Welu Juan pilafuy tai
fawtisayaetew, fey ka feypieyew:
Eymi may ta felefuy tami fawtisayafiel, fey
chumngelu am eymi kpaymi iche mew?
15
Fey Jesus llowdungufi ta Juan:
Fey tfa famngechi felepe. Doy kmey tayu
femael kom tai feypiknuelchi werkn dungu
ta Ngnechen.
Feymew wla ta Juan eluwi i fawtisayafiel
ta Jesus. 16 Fawtisangelu mten ta Jesus, tripapatuy ta ko mew. Feymew mten wengatripay
reke ta kallf wenu, fey Jesus pefi i nagpan
ta Ngnechen i Lif Kme Pll kie palluma
reke, fey akuy kisu mew. 17 Ka allkngey ta kie
dungun wenu mapu mew, feypilu:
Fey tfa ta iche i sakin Fotm, i fentren
manelnieel pi ti dungun.

4
i kintukaduamngen ta Jesus
(Marku 1.12-13; Luka 4.1-13)
1
Feymew mten tati Lif Kme Pll i
pepiluwn mew, Jesus puwi ti uwe mapu mew,
tai kintukaduamaetew tati wekf. 2 Fey meli
mari ant ka meli mari pun ilay chem no rume,
feymew wla ngy.
3
Fey tati wekf flkontufi ta Jesus i kintukaduamafiel, ka feypifi:
Rf dungu mew Ngnechen i Fotmngelmi,
werknge tai kofkewtuael ta tfachi pu kura.
4
Welu Jesus ta llowdungueyew:
Tati Wirin Chillka ta feypiley:
Re kofke mew mten mongeluwkelay ta che,
welu may mongeleay Ngnechen i
dungu mew.*
5
Feymew tati wekf ka yefi ta Jesus tati ftra
kme waria Jerusalen mew, fey prampufi ta doy
al prachi wechu ngillatuwe ruka mew. 6 Ka
feypifi:
Rf dungu mew Ngnechen tai Fotmngelmi, trfnagmuwnge tfa mew, tati Wirin
Chillka am feypilelu:
Ngnechen ta werkay tai pu werken pll
tami llwatunieaetew.

3:7 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun;

sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati wnelechi kechu lifru mlelu Kuyfi
* 4:4 Deuteronomio 8.3.
Chillka mew.

Matew 4:7

Fey prm witrapramaeymew engn


tai kuw mew,
femngechi tami allfpunoael ti pu kura mew.
7
Fey Jesus llowdungueyew:
Ka femngechi feypiley tati Wirin Chillka:
Kintukaduamkefilnge tami idol Ngnechen.
8
Fey ti wekf ka puwlfi ta Jesus kie al
prachi ftra wingkul mew. Pengelelpufi kom
ftrake trokike mapu ka itrofill kmeke felen i
nieel, 9 fey feypifi:
Pramyeeli ngillatun mew, iche eluaeyu
kom tami peel.
10
Fey Jesus ta llowdungueyew:
Kie ple tripange, wekf. Tati Wirin
Chillka feypiley:
Pramyeafimi ngillatun mew ka poyeafimi tami
idol Ngnechen mten.
11
Feymew ta wekf elknutufi ta Jesus, fey
kieke werken pll akuy tai poyeafiel ta Jesus.
Jesus llituy tai kdaw Galilea mew
(Marku 1.14-15; Luka 4.14-15)
12
Feymew Jesus allklu i presuntukungen
ta Juan karsel mew, fey amuy ta Galilea mapu
mew i puwael Nasaret waria mew. 13 Welu mlenaglay ta Nasaret mew, fey amuy ta Kapernaum
waria mew tai mlepuael, inaltu Galilea lafken,
Sabulon ka Neftali tai trokiche i mapu mew.
14
Fey ta famngechi femi tai mupiael tati pelon
wentru Isaia i wirintukuelchi dungu:
15
Sabulon ka Neftali tai mapu,
fl Jordan lewf, ka lafken ad ple,
Galilea mapu chew tai mlemum tati pu
judiu tuwnngenochi che.
16
Tati dumi mew reke mlechi pu che pefi kie
ftra pelon.
Tfeychi pu che dumimalelu reke i wesake dungu mew
alofmaeyew reke kie ftra kme dungu
pi.*
17
Feychi mew Jesus eluwi tai wewpiael fey ta
famngechi: Wiorakiduammn tamn yafkan
mew. Dew flklepay ta Ngnechen tai longko
lmenngen pi.
Jesus dullifi ta meli challwafe i disipulungeael
(Marku 1.16-20; Luka 5.1-11)
18
Fey kie ant Jesus miyawlu inaltu ti Galilea
pingechi lafken ple, pefi ti epu peiwen, Simon rke, tati Pedro pingekelu, ka Andre. Mr
challwafe rke engu, fey petu trftukurkey i
challwawe pu lafken. 19 Fey Jesus feypifi ti epu
wentru:
Inamuchi, tamu challwafengefel, welu tfa
kintuafimu ta che tamu kpalafiel iche mew.
20
Feymew mten elknuy engu i challwawe,
fey inaeyew engu. 21 Ka pichi doy yewple,
4:6 Salmo 91.11-12.

4:7 Deuteronomio 6.16.

Matew 5:9
Jesus pefi kangelu epu peiwen: Santiaw ka
Juan, Sefedew i epu fotm, kientrr mlelu
i chaw engn kie farku mew petu raletulu i
challwawe. Fey Jesus mtrmfi ti epu wentru,
22
feymew ka mten kisu engu elknuy tai farku
ka tai chaw, fey inaeyew.
Jesus kimeltufi ta fentren che
(Luka 6.17-19)
23
Jesus miyawrkey kom ple Galilea troki
mapu mew i kimeltuyawael fill ple mlechi
sinagoga mew. Kimeltukey tati kme dungu i
flklepan Ngnechen i longko lmenngeael ka
mongelyekefi tati pu kutranklelu epe fill kutran
mew. 24 Ntramyengey ta Jesus Siria troki mapu
mew, ka kpalelngeyey epe fill kutran ka fill
wesake felen nielu, ka ti pu konwekflelu, ka
tati pu lalatukelu, ka tati pu lamalelu i kuerpu.
Fey Jesus kom mongeltufi ti pu kutran. 25 Fey
inaeyew fentren che tuwlu ta Galilea mapu mew,
ka Dekapolis troki mapu mew tuwlu, Jerusalen
waria tuwlu, Judea troki mapu tuwlu, ka fentren che tuwlu Jordan lewf i tripawe ant ple
mlechi troki mapu.

5
Jesus kimeltuchey lelfn mew
1
Pefilu tati fentren che, Jesus prapuy kie
wingkul mew ka anknuwpuy. Fey i pu
disipulu flkontupueyew, 2 fey Jesus llituy tai
kimeltuafiel, feypilen mew:
Jesus kimeltufi ta che i nieael aywn
(Luka 6.20-23)
3
Aywn niey tati duamnielu i llowael
Ngnechen i kme dungu, kisu engn
ta koneltuley Ngnechen tai lmen
mlewe mew.
4
Aywn niey tati pu weangklelu, Ngnechen
am yaflaetew engn.
5
Aywn niey tati om piwkengelu, kisu engn
am llowalu tati mapu Ngnechen tai
tukulpaknuletew.
6
Aywn niey tati nglelu ka wywlelu reke
i femael Ngnechen tai aykeelchi
dungu, kisu engn lloway itrokom i aytunieel Ngnechen mew.
7
Aywn niey tati kutranduamyekefilu ta kakelu
che, Ngnechen ta ka femngechi kutranduamyeaeyew ta kisu engn.
8
Aywn niey tati lif piwkengelu, kisu engn
peafi ta Ngnechen.
9
Aywn niey tati nglamtukefilu kom kakelu
che i kmelkawkletuael, Ngnechen
am ta iche i yall i piaetew.

4:10 Deuteronomio 6.13.

* 4:16 Isaia 9.1-2.

4:23 sinagoga:
4:25

kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam engn.
Dekapolis troki mapu: kie ftra troki mapu nielu mari pichike waria.

Matew 5:10
Aywn niey tati kutrankawkelu i kayetuyawlngen mew i femkeel mew
Ngnechen i werknieelchi dungu,
Ngnechen tai lmen mlewe mew ta
koneltuley.
11
Aywkleaymn ta eymn, iche i duam
fillpikaelmnmew ta pu che ka kutrankangelmn, ka yawtungelmn epe
fill koyla dungu mew.
12
Aywkleaymn, lliduamkleaymn, eymn
am llowalu kie ftra frenen ta wenu
mapu, ka femngechi ta kayetuyawlngekefuy tati pu pelon wentru* tati wne
mlekelu ta eymn mew.
10

Tati chadi ka pelon ta mapu mew


(Marku 9.50; Luka 14.34-35)
13
Eymn ta chadi reke feleymn tfachi
mapu mew. Welu tati chadi kotrwetunole,
chumngechi chey ta ka wiome kotrtuafuy?
Kmewekelay, fey trfentuknungekey ta rp
mew, fey tati pu che pnokakeeyew.
14
Eymn ta kde reke feleymn ta tfachi
mapu mew. Kie waria mlelu wingkul mew i
nien mew kde kom pengekey, 15 ymngekelay
ta kie pelontuwe tai takuknungeael ta kie
kakon mew, fey ta renuknungekey may tai
pelontunieafiel kom tati mlelu ruka mew. 16 Ka
femngechi, eymn tamn pelon feley i alofael
ta kom che mew, feymew pefile engn eymn
tamn femken kmeke dungu, pramyeafi engn ta wenu mapu mlechi Ngnechen.
Jesus kimeltuy tati ley dungu
Iche i kpan mew apmafilu tati ley
dungu ka tati pu pelon wentru tai kimeltuelchi
dungu trokiwklekilmn. Kpalan tai apmafiel, welu may iche kpan tai doy kme mupiael kisu engn tai piel. 18 Rf dungu ta feypiwayi petu tai mlen ta wenu mapu ka tfachi
nag mapu, entumangelayay tati ley dungu kie
puntu ka kie letra no rume, kom mupile wla
Ngnechen i adknuelchi dungu. 19 Feymew,
tati mngeltunolu kieke tati werkn dungu i
nieel tati ley dungu, tunte pichin dungungeay
rume, ka kimeltunofile rume tati pu che i mngeltuael engn, Ngnechen tai lmen mlewe
mew doy illamtuniengeay. Welu tati mngeltulu ka kimeltufilu ta kangelu i mngeltuael
kay, fey ta rume sakin chengeay ta wenu mapu,
Ngnechen tai lmen mlewe mew. 20 Fey
aylen tamn kimael tfachi dungu: doy kme
dungu femnolmn tati pu kimeltukelu tati ley
dungu ka tati pu farisew mew, chumkawnorume
konpulayaymn Ngnechen tai lmen mlewe
mew.
17

Matew 5:32
Jesus kimeltuy i chumngen ta lladkn
Eymn ta allkkeymn tamn kuyfike laku
em tai feypingeel engn: Langmchekilnge.
Tati langmchelu fey ta kondenangeay. 22 Welu
iche ta feypiwayi iney rume wesa lladktule
tai chafche, fey ta ka femngechi kondenangeay.
Tati wesa pifilu tai chafche, ramtukadungungeay tai femel mew. Ka tati fillpikafilu tai
chafche, fey dew adkley reke tai amuael ta
ktral mapu mew.
23
Feymew ka femngechi yealmi tami
maumtun ta ngillatuwe mew, fey tukulpalmi
tami yafkawklen tami pei eymu, 24 elknunge
tami maumtun tati ngillatuwe mew, fey wne
amunge tami kmelkawtuael tami pei eymu.
Fey wla amuaymi ti ngillatuwe mew tami
chalintukuael tami maumtun.
25
Iney rume ta wingkamaelmew ka mtrmfalelmew tami trafdunguaetew, fey petu tami
puwnon ti kues mew, kme dungufinge tamu
kmelkawtuael.
Fey femngechi tami wltukungepunoael tati kues mew, fey tati kues
am ta ka femngechi wltukuaetew eymi tati
pu soltaw mew, fey presuntukuknungeaymi
ta karsel mew. 26 Rf dungu ta feypiaeyu tripalayaymi ta tfey mew kom kme kullilmi wla
tami femel mew.
21

Jesus kimeltuy tati iwaldomon i kmenon


Eymn ta allkkeymn i feypingen ta kuyfi
mew: iwaldomokilnge. 28 Welu iche ta feypiwayi iney rume lif piwke mew adkintunofile ta
kie domo, dew iway tati domo engu kisu tai
piwke mew.
29
Femngechi llemay, tami man nge i duam
yafkakelmi, nentufinge, fey famentufinge ta
eymi mew. Doy kmey ta pichin mten tami
kuerpu i amael, fey kom tami kuerpu tai
trftukungenoael ta ktral mapu mew. 30 Tami
man kuw i duam yafkakelmi, katrnentufinge,
fey famentufinge ta eymi mew. Doy kmey
ta pichin mten tami kuerpu i amael, fey
kom tami kuerpu i trftukungenoael ta ktral
mapu mew.
27

Jesus kimeltuy tati wdakuren i kmenon


(Matew 19.9; Marku 10.11-12; Luka 16.18)
31
Ka feypingey ta kuyfi mew: Iney rume ta
wdafile tai kure, feley tai eluafiel kie wirin
dungu tai wdafiel mew tai kure.* 32 Welu
iche ta feypiwayi kie wentru wdale tai
kure, welu ti domo iwanole kangelu wentru
mew, wltukumekefi tai iwayael ta kangelu
wentru engu. Fey kangelu wentru kureyefile tati
wdaknuelchi domo, fey ta iwaldomofengeay.
Jesus kimeltuy i kmenon ti kuyalltun dungu

* 5:12 pelon wentru: Ngnechen i pu werken wewpilelkefilu tati pu israelche Ngnechen i werken dungu.
ka kie letra no rume: tfachi dungu legtunielu doy pichi letra newe falinolu reke felelu ti ley dungu mew.
5:27 Exodo 20.14; Deuteronomio 5.18.
* 5:31 Deuteronomio 24.1.
Deuteronomio 5.17.

5:18 kie puntu


5:21 Exodo 20.13;

Matew 5:33

Ka femngechi allkkeymn eymn tai


feypingeken tamn ftake laku em: Femknukilmn tamn mupiael tamn chalintukulelfiel
ta idol kuyalltun mew. 34 Iche ta feypiwayi tamn kuyalltunoael ta chem dungu mew
no rume. Kuyalltun mew tukukefilmn ta
wenu mapu, Ngnechen am nielu i longko
lmen mlewe ta wenu mapu mew. 35 Ka
femngechi ytukefilmn kuyalltun mew tfachi
mapu, Ngnechen am tai namun reke pnolelu
ta tfa mew. Ka femngechi ytukefilmn kuyalltun mew Jerusalen waria no rume, Ngnechen
i dullielchi waria tatey. 36 Ka ytukefilmn
kuyalltun mew tamn longko no rume, ligknulayafuymn rume kam kurknulayafuy rume
kie tamn kal longko. 37 Fey ta famngechi may
pilmn, femngechi felepe. Felelay pilmn,
felekilpe, fey tati doyelchi amulknulu tai
dungu, fey ta kmelay.
33

Jesus kimeltuy i kmenon i wiolngetuael


wesa dungu
(Luka 6.29-30)
38
Eymn allkkeymn i feypingekefel ta
kuyfi mew: Kie che entumangele kie nge
feley i entumangeael i nge kay ti entungechelu, ka kie che entumangele kie
ayewe foro ka femngechi feley i entumangeael
i ayewe foro. 39 Welu iche ta feypiwayi:
kewalayafimi tami wesake femkeetew. Tami
femafel, iney rume wlelelmew tami ange mew,
ka adknulfinge kangelu ad ple tami ange.
40
Iney rume mntumaelmew tami kamisa, ka
eluwnge tami yemaetew tami chaketa. 41 Ka
femngechi kie kilometro ka rangi yelelen tfachi fane chemkn pielmew, eymi kla kilometro meku yelelafimi. 42 Iney rume ngillatuelmew chem rume, elufinge ka wionentukefilnge tami aretuetew chem rume.
i piwkeyengeael tati pu kaye
(Luka 6.27-28, 32-36)
43
Ka
femngechi
allkkeymn
tai
feypingeken ta kuyfi mew: Piwkeyeafimi tami
weni ka deafimi tami kaye. 44 Welu iche
ta feypiwayi: piwkeyefimn tamn pu kaye
ka ngillatumayafimn tamn malisiakeetew.
Freneafimn tamn dekeetew ka ngillatumayafimn tamn pu kayetukeetew ka tamn
kutrankakeetew.* 45 Femngechi ta eymn tamn
wenu mapu mlechi Chaw tai yall pingeaymn,
kisu am wlkelu i ant kom tati kmeke
dungu femkelu mew ka tati wesake dungu
femkelu mew, ka wlkey tai mawn ti pu
5:33 Levitiko 19.12; Numero 30.2.

Matew 6:8
nor piwkengelu mew ka ti wesake piwkengelu
46
mew.
Eymn ta piwkeyefilmn tamn
piwkeyekeetew mten, chem kme femn am
tfey? Tati kofrakelu impuestu Romangealu
ktu ta famngechi femkey. 47 Ka chalifilmn
tamn pu weni mten, chem kme femn am
tfey? Tati pu che feyentukenolu Ngnechen
mew ktu ka femngechi femkey. 48 Feymew
feley tamn nor piwkengeael, chumngechi nor
piwkengey tamn Chaw Ngnechen wenu mapu
mlelu.

6
Jesus kimeltufi ti pu che i femael kmeke dungu
1
Femkilmn kmeke dungu re tamn
peaetew ti kakelu pu che. Femngechi femlmn,
tamn Chaw ta mlelu wenu mapu chem mew
rume frenelayaeymnmew.
2
Feymew, kellufilmi tati duamtunielu tai
elungeael, kom che mew kimngekilpe tami
elufiel, chumngechi femkey tati kme piwkefaluwkechi pu che sinagoga mew ka rp mew.
Dungulkey engn kullkull femngechi tati pu che
i kme tukulpayaetew ta kisu engn. Femngechi femle engn, dew llowi engn tai kullitu. 3 Eymi kellufilmi tati pu pofrengelu, kimlayay tami femn tami doy kme weni no rume.
4
Ntramyekilnge tami wlelchi chemkn, fey
tami Chaw peelmew tami wln fey i kimnon
iney no rume rume freneaeymew femngechi ta
kom che i kimael.*
Jesus kimeltuy chumngechi tai ngillatuael
(Luka 11.2-4)
5
Eymn ta ngillatulmn, femkelayaymn
tati pu che reke re ngnen mew kme piwkefaluwkelu. Kisu engn ta aykey i ngillatuael
tati sinagoga mew ka tati plasa mew femngechi
kom che tai peaetew. Rf dungu feypiwayi
femngechi ta kisu engn dew llowi tai kullitu.
6
Welu eymi, ngillatualmi, konnge tami katrntuku ruka mew, rakmnge tami wlngi, fey
kisu ngillatunge tami wenu mapu mlechi Chaw
mew. Fey tami Chaw tami pekenoel, ellkan mew
pekelu tami chumn, eluaeymew tami duamtuel
femngechi ta kom che i kimael.
7
Fey ngillatulmn ka wiome feypikefilmn
tamn dew ngillatuelchi dungu, chumngechi
femkey tati pu feyentukenolu Ngnechen mew.
Ngillatukawle doy allkmayaetew Ngnechen
trokiwkey engn. 8 Fey engn reke femkelayaymn.
Tamn wenu mapu Chaw dew
kimniey chem tamn duamtunien, petu tamn

5:38 Exodo 21.24; Levitiko 24.20; Deuteronomio 19.21.

5:43 Levitiko 19.18.


* 5:44
5:46 Tati

Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ngillatumayafimn tamn pu kayetukeetew ka tamn kutrankakeetew.

kofrakelu impuestu Romangealu: fey tfa tati pu judiuche kdawelkefilu tati pu romache tai kofrayael ta impuestu, feymew kakelu ti
pu judiu rume dekefeyew ellka ngnenmanielu ti pu troki judiu trokingekefuy. * 6:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi
ta kom che i kimael.

6:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi ta kom che i kimael.

Matew 6:9

ngillatunofiel rume. Fey eymn ta famngechi


ngillatukeaymn:
Tai Chaw Ngnechen wenu mapu mlelu, yamniengepe tami y.
10
Itrokom che kimpe tami longko lmenklen
kisu engn mew.
Chumngechi mngeltuniengeymi wenu
mapu,
ka femngechi mngeltun mlepe tfachi
mapu mew.
11
Eluniemui tai duamtuelchi kofke kake kieke
antngealu.
12
Wioduamamui tai femkeelchi wesake
dungu,
chumngechi ta ichi wioduamatukefiyi
tai femkeetew ti wesake dungu.
13
Kintukaduamngeliyi, elumukeliyi tai femael wesake dungu ka montulniemui
kom wesake dungu mew.
Eymi ta longko lmen wenu mapu mew ka
nieymi pepiluwn
ka ftra kme felen ka rumel feleay
amuleachi tripantu mew. Felepe may.
14
Eymn ta wioduamatufilmn ta kakelu
tamn wesake femkeetew, tamn Chaw ta
wenu mapu mlelu ka femngechi wioduamatuaeymnmew ta eymn. 15 Welu wioduamanofilmn ta kakelu che, ka femngechi
wioduamalayaeymnmew tamn Chaw eymn
tamn yafkan mew.
9

Jesus kimeltuy chumngechi i ayunayael ta che


Eymn ta ayunalmn, weangklelu reke
felekelayay tamn ange, tati kme piwkekawnngechi pu che reke. Weangklelu reke felekey
engn petu ayunarkey tai piaetew tati pu che.
Iche ta feypiwayi fey tfey tai femn mew
engn, dew llowi tai kullitu. 17 Eymi ta ayunayalmi, kllumtunge ka kme eluwnge 18 tai
kimfalnoael tami ayunalen. Fey tami wenu mapu
Chaw mten ta kimay eymi tami ayunalen, fey
kisu freneaeymew femngechi ta kom che i
kimael.*
16

Wenu mapu kme felen


(Luka 12.33-34)
19
Trapmkakilmn fentren kme felen ta tfachi mapu mew, tati wesake few tai filladtukeel ka tai wesamawelkeel tati chemkn, ka
tati pu weefe i filladtukeel i weeael. 20 Welu
may mngeltufimn ta Ngnechen femngechi
tamn nieael kme felen ta wenu mapu mew,
tfey mew tati wesake few filladtukelay ka ti

Matew 6:30
chemkn rume wesamawkelay ka ti pu weefe
rume konpukelay i weeael. 21 Fey chew mley
tami kme felen, feymew puwkleay tami rakiduam.
Tati kuerpu i pelontuwe
(Luka 11.34-36)
22
Tami nge kie pelontuwe reke feley tami
kuerpu mew, fey puwklele kintun kie kme
rakiduam mew, kom tami kuerpu mew mleay
reke ta pelon. 23 Welu femngechi femnole, kom
tami kuerpu dumimaleay reke. Fey tami rakiduam dumimalele reke, doy wesalkaley tati dumi mew!
Ngnechen ka ti fentren chemkn
(Luka 16.13)
24
Iney rume ta poyelayafuy epu lmen wentru tai mr kdawelafiel. Kie mleafuy i
illamafiel, fey kangelu i poyeafiel. Kme puwtunieafi kie, fey illamtuafi kangelu. Fey ta
famngechi pepi poyengelayafuy ta Ngnechen
ka fentren chemkn.
Ngnechen elukefi i duamtunieel i pu yall
(Luka 12.22-34)
25
Feymew ta, iche feypiwayi: fill rakiduamklekilmn chem tamn iyael ka tamn
ptokoael femngechi tamn mongeluwkleael,
takuwn mew no rume tamn tukuael. Mongen
doy faliy ta iyael mew, ka femngechi ta kuerpu
doy faliy takuwn mew. 26 Ngneduamfimn
tati pu m: ngankelay engn ka kosechakelayngn rume, ka nielay engn kakon rume i
elknuael i fn ketran, welu eymn tamn
Chaw Ngnechen mlelu ta wenu mapu elukeeyew ta iyael. Fey eymn ta doy faliymn tati
pu m mew! 27 Iney rume fill rakiduamklele,
doy alntupeafuy may i mongen kie ora rewall?
28
Chumngelu anta fente rakiduamkeymn
chumngechi tamn peael ta takuwn? Ngneduamfimn chumngechi i tremken tati lelfn
mew mlechi rayen: kdawkelay ka fwkelay
engn rume. 29 Welu feypiwayi tati longko lmen Salomon rume, kom tai nieelchi kmeke
takuwn mew, tfachi pu rayen mew trrlafi. 30 Ngnechen elukefi i tremkleael ti pu
rayen. Kie muf ant mten mlekey, welu
mchay mten lpmtukeeyew ta ktral. Fey
Ngnechen femngechi femfile tati pu rayen,
doyelchi may eluaeymnmew tamn tukutuwael
eymn, ti pu che newe mupiltulenolu.

6:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Eymi ta longko lmen wenu mapu mew, ka nieymi pepiluwn, ka ftra kme felen, ka rumel
6:16 Eymn ta ayunalmn: tati wimtulelu i ayunayael, fey tati eluwnolu i iyael
feleay amuleachi tripantu mew. Felepe may.
* 6:18 Kieke kuyfi wirin mew
tai mupitunieael i inanieelchi wimtun dungu. Tfachi wimtun kuyfike pu judiu i wimtun rke.
6:27 Ka mleafuy kangelu rulpadungun: Iney rume fill rakiduamklele, ka pichin
ngelay: femngechi ta kom che i kimael.
tremmpeafuy may i kuerpu kie rangi metro rewall?

6:29 Salomon rume kme ytun wentru tati pu judiu mew kisu am doy

ftra riku longko lmenngelu ka rume kmeke chemkn niefuy kakelu che i pepi femnoel.

Matew 6:31

Fey fill rakiduamklekilmn, ramtukawn


mew: Chem am iyai? kam Chem am ptokoai? 32 Kom tfachi dungu ta rakiduamelkeeyew tati pu feyentulenolu ta Ngnechen
mew, welu eymn ta nieymn kie wenu
mapu Chaw kimnielu kom tamn duamtunieel.
33
Doymnieafimn Ngnechen tai longko lmenngen ka tai nor dungu i nien, fey kom
tamn duamtunieel ka femngechi llowaymn.
34
Feymew fill rakiduamklekilmn tamn chumael ta wle, fey wle wla kimaymn tamn
chem chumael. Kake ant ta kisuke nieyey
fentren welulkawnngechi dungu.
31

7
i dunguyengenoael ta kakelu che
(Luka 6.37-38, 41-42)
1
Entufilkefilmn ta kakelu pu che,
fey Ngnechen kme trokituaeymnmew.
2
Ngnechen ta ramtukadunguaeymnmew
ta eymn chumngechi tamn dunguyekefiel
ta kakelu che.
Ka feychi mediwe mew
eymn tamn medikemum, Ngnechen ta
medileltuaeymnmew ta eymn.
3
Chumngelu anta adkintumakefimi i
pichi yafkan i nieel ta kangelu che kie
pichi itrom pinu reke felelu i nge mew,
fey tami ngneduamnofiel ti ftra yafkan
tami nieel ta eymi kie ftra trolf mamll
4
reke felelu tami nge mew?
Fey eymi
nielmi kie ftra trolf mamll kisu tami nge
mew, chumngelu anta feypiafimi tami pei:
Entulelaeyu tami itrom pinu tami nieel tami nge
mew? 5 Kme piwkefaluwkelu! Wnelu mew
wiorakiduamtunge tami ftra yafkan mew, fey
wla nglamafimi ta kangelu che i pichi yafkan
mew.
6
Ntramelkefilmn ti kme dungu tati
dekefilu ti kme dungu lladklechi trewa reke
felelu engn am, fey lefkontuafeymnmew ka
natuafeymnmew, ka podklechi sawe reke
feleyngn,* fey falintulayafuy engn ti kme
dungu.
Ngillatun, kintun ka mtrmn ta wlngi mew
(Luka 11.9-13)
7
Ngillatulemn, fey Ngnechen eluaeymnmew. Kintuaymn, fey peaymn. Mtrmaymn ta wlngi mew, fey nlalngeaymn.
8
Tati ngillatulelu am, llowkey. Tati kintulu,
pekey. Ka tati mtrmlu wlngi mew, fey ta
nlalngekey.
9
Kieke ta eymn elupeafuymn may tamn
fotm kie kura, eluen kofke pielmnmew?
10
Ka elupeafuymn may kie filu eluen challwa
pielmnmew? 11 Fey eymn, tamn wesake piwkengefel rume, elukefimn kmeke chemkn
tamn pu yall, doyelchi femay tamn Chaw

Matew 7:25
wenu mapu mlelu, fey eluaeymnmew re
kmeke chemkn iney rume eluen pieleyew
i duamtuel! 12 Ka femngechi ta femaymn ta
eymn ta kakelu pu che mew chumngechi ta
aykeymn tamn kme trokituaetew kakelu
pu che. Fey tfa famngechi mupikey kom i
werkel tati ley dungu ka tai wirintukuel tati pu
pelon wentru.
Tati pichi rupachi wlngi
(Luka 13.24)
13
Konpuaymn tati pichi rupachi wlngi
mew. Al rupay ka rume feynngey tati wlngi ka tati rp yeniefilu ta che welulkawn
mew, fey rume fentren che amuley feychi rp
mew. 14 Welu tati wlngi ka ti rp yeniefilu ta
che rumel mongen mew, pichi rupay ka mna
kdawngey i inangeael, fey rume pichin che
konpukey tfachi wlngi mew.
Tati anmka kimngekey tai fn mew
(Luka 6.43-44)
15
Kuiwtuwmn tati pu koyla ngnen
kimeltufe mew, fey Ngnechen i dungu
dungufaluwkey engn. Ufisa reke akukey ta
eymn mew, welu tai piwke mew lladklechi
16
trapial reke feley engn.
Eymn ta
ngneduamafimn tai femkeel mew engn,
sarsa mew ta entungekelay ta ofad, ka igo
entungekelay ta troltro mew. 17 Femngechi, kom
kmeke anmka wlkey kmeke fn, welu tati
wesake anmka wesake fn wlkey. 18 Tati kme
anmka wl-layafuy ta wesake fn, ka ti wesa
anmka no rume wl-layafuy kmeke fn. 19 Kom
anmka wlkenolu kmeke fn, katrngekey ka
ktraltungekey. 20 Feymew tfachi koyla ngnen
kimeltufe kimngeay tai femkeelchi dungu mew.
Kom che ta konpulayay Ngnechen tai lmen
mlewe mew
(Luka 13.25-27)
21
Kom tai feypikeetew: idol, idol, konpulayay engn ta Ngnechen tai lmen mlewe
mew. Tati femkelu may iche i Chaw wenu
mapu mlelu i aykeelchi dungu, konpuay
tfey mew. 22 Feychi ant ta fentren che feypiaenew: idol, idol, ichi ta dungukei eymi
tami y mew. Eymi tami y mew wemnentukei wekf, ka eymi tami y mew femiyi
afmanngechi dungu. 23 Welu feymew iche llowdunguafi: Chumkawnorume kimuwkelayi.
Kie ple tripamn iche mew, wesake dungu
femkelu!
Tati epu adknu dungu
(Luka 6.47-49)
24
Feymew tati pu che allkmapeetew i
dungu ka femlu iche tai piel, fey tfachi kim
wentru reke femngey tati dewmalu tai ruka
chapntu kura mew. 25 Eluwi i mawael, fey

* 7:6 Tati pu sawe ti pu trewa ktu nunngechi kullifel tati pu judiu mew, feymew rume illamtukefuy.

Matew 7:26

mangiy ta lewf ka rupay ftra krf, welu


nengmlay rume tati ruka, chapntu kura mew
am anmklelu. 26 Welu tai allkmapeetew
i dungu, fey femnolu iche tai piel, fey ta
kie wedwed wentru reke feley tati dewmalu
tai ruka wente kuym. 27 Eluwi i mawael, fey
mangiy ta lewf. Ftra krfmay ti ruka, fey
tranarupay. Rume wesa dungu mew rupay!
28-29
Feymew Jesus rupan dungulu, ti pu che
rume afmatulewey, Jesus am kimeltunolu chumngechi kimeltukey tati pu wentru kimeltukelu
tati ley dungu.
Kisu ta kimeltuy fentren
pepiluwn mew.

8
Jesus tremolfi kie tati lepra kutran nielu
(Marku 1.40-45; Luka 5.12-16)
1
Fey Jesus nagpatulu tati wingkul mew, rume
fentren che inaeyew. 2 Feymew flkontueyew
kie kutranklechi wentru nielu lepra kutran,*
fey lukunagpay kisu i fl mew ka feypieyew:
idol, pifulmi, tremoltuafen tai kutran
mew.
3
Fey Jesus nfi ti kutran i kuw mew, fey
feypifi:
Feley. Tremotunge!
Pichin mew mten, tati niekelu lepra kutran
tremolewetuy i kutran mew. 4 Feymew Jesus
feypiknufi ti wentru:
Feypiaeyu, iney no rume feypilayafimi tfachi dungu. Amunge, pewfaluwmenge tati
saserdote mew mten, ka yenge ta ofrenda
Moyse tai feypiknuel i femael ta che, femngechi tai kimael kom che tami dew tremolewetun tati kutran mew.
Jesus tremolfi kie Roma tuwchi kapitan i kona
(Luka 7.1-10; Juan 4.43-54)
5
Jesus ta konpulu Kapernaum waria mew, kie
Roma tuwchi kapitan flkontueyew tai freneen i piaetew. 6 Fey feypieyew:
idol, iche i kona mley ruka mew, rume
kutrankley, pepi nengmlay rume.
7
Fey Jesus llowdungufi ti kapitan:
Amuan tai tremolafiel.
8
Fey tati kapitan llowdunguy:
idol, idol, kpakilnge. Rume yamnieeyu
tami konpuael iche i ruka mew. Iche ta Roma
tuwnche. Fey eymi werklmi mten, iche tai
kona tremoltuay. 9 Iche ta ka femngechi mley
tai werknieetew, ka iche ta nien soltaw tai
werkkeel. Feypifiym kieke soltaw i amuael,
amukey. Fey feypifiym kangelu i kpayael,
kpakey. Ka werkfiym tai kona tai chem
chumael rume, fey femkey.

Matew 8:22
Jesus allklu tfachi dungu afmatulewey, fey
feypifi ti pu che i inanieetew:
Rf dungu feypiwayi iney no rume ngelay
israelche mew fente feyentulelu tfachi wentru
reke. 11 Feypiwayi fentren che i kpayael tripawe ant ple ka konwe ant ple, ka anay i
iyael Abraam, Isaak ka Jakob engn Ngnechen
tai lmen mlewe mew, 12 welu tati pu che
mlefalfel tati lmen mlewe mew, wemnentungeay wekuntu tati ftra dumi mew, chew
tai ngmayam ka ktrram engn tai foro.
13
Feymew mten Jesus feypifi tati kapitan:
Amutunge tami ruka mew. Felepe kom
chumngechi tami feyentun.
Feychi lelen mew mten tai kona tremolewetuy.
10

Jesus tremolyey fentren pu kutran


(Marku 1.29-34; Luka 4.38-41)
14
Jesus amuy Pedro i ruka mew, feymew
pepufi Pedro tai llalla ngtantuluwklelu, aling
kutranklelu am. 15 Jesus nmapufi tai kuw ti
kuse, fey ti kuse mongetuy. Feymew Pedro tai
llalla witratuy, fey eluwi i poyeafiel ta Jesus.
16
Fey punlu, yelelngey ta Jesus fentren che
kontunieetew wekf, fey kisu i dungun mew
mten werkfi i tripayael tati pu wekf. Ka
femngechi tremolyefi kakelu pu kutran. 17 Fey
tfa famngechi femi i mupiael tai kimelknuel
tati pelon wentru Isaia, feychi feypilu:
Kisu kutrantupiwkey ichi tati pu kutrankawklelu mew,
fey tremoltueimew tai kutran mew.
Tati pu che aylu i inayafiel ta Jesus
(Luka 9.57-62)
18
Jesus pefilu ti pu che tai wallomanieetew,
werky tai nolngeael ta nome pichi lafken.
19
Feymew flkontueyew kie kimeltukelu Moyse
tai ley dungu, fey feypieyew:
Kimeltufe, aylen tami inayafiel chew ple
rume amulmi.
20
Fey Jesus llowdungufi ti wentru:
Tati pu ngr niey engn ta lolo ka tati
pu m niey engn i dae, welu tati Wentruknuwpalu nielay chew tai kme kansatuam.
21
Fey kie tati allktuyawlkefilu, feypirkeeyew ta Jesus:
idol, wne ngman i layael i ftakeche,
fey wla inayaeyu.
22
Feymew Jesus llowdungufi ti wentru:
Eymi inaen, fey elknufinge tati pu che la
reke felelu i rngalafiel tati pu la.

* 8:2 lepra kutran: ta kuyfi mew chem rume wesa kutran trawa mew.

Jesus tngmnagmfi tati krf ka ti rew lafken


(Marku 4.35-41; Luka 8.22-25)
8:5 Roma tuwchi kapitan: longkolechi soltaw kie pataka
8:17 Isaia 53.4. 8:20

soltaw mew. Kisu ngneniekefuy ti kuartel ti troki mapu chew i mlen tati troki soltaw Roma tuwlu.
tati Wentruknuwpalu kam Wentru i Fotm Jesus tai femngechi ytuwkefel.

Matew 8:23

10

Jesus konpuy kie farku mew, fey i pu


disipulu kompaeyew. 24 Feymew ti lafken mew
triparumey kie ftra krf, fey rume newentu
ingafpramekey ti rew tati farku mew, welu
Jesus umawturkey. 25 Feymew tai pu disipulu
amuy i trepelmeaetew, fey feypimengey:
idol, montulmui! Petu llanagiyi!
26
Fey kisu llowdunguy:
Chumngelu anta fente llkaymn? Mna
pichin mupiltun nieymn ta eymn!
Feymew feypiknulu, witrapray, fey werkfi
tati krf ka ti rew lafken i tngnagael. Feymew
ti krf ka ti rew lafken tngklewetuy. 27 Fey
kisu engn, afmatulen welukonkechi ramtuwi
engn: Iney rke am tfachi wentru, krf ka
ti rew lafken ktu ta mngeltueyew?
23

Gadara wentru kontunieetew fentren wekf


(Marku 5.1-20; Luka 8.26-39)
28
Feymew Jesus puwlu nometu pichi lafken,
Gadara mapu mew, epu wentru konwekflelu
tripay engu eltun mew, fey flkontupueyew ta
kisu engu. Rume kuiwnngerkefuy engu, fey
iney rume rupakerkelay flple chew i mlemum ta kisu engu. 29 Fey eluwi engu i wirarn:
Kontumupakeliyi, Ngnechen i Fotm!
Kpaymi anta faw tami kutrankamuafiel petu
tai puwnon tati medin ant? pi engu.
30
Flple tfey mew mlerkey fentren sawe
tayawlu, 31 fey llellipueyew ti pu wekf:
Wemnentumuliyi, elumui tai konpuael
tfeychi pu sawe mew.
32
Fey Jesus feypifi ti pu wekf:
Amumn.
Fey tati pu wekf tripatuy tati epu wentru
mew, fey konpuy engn tati pu sawe mew. Fey
pichin mew kom tati pu sawe tuwi i lefmawn,
fey lefkonpuy engn ti pichi lafken mew. Fey
tfey mew kom rfipuy engn.
33
Tati pu kuydakefilu tati pu sawe, tripay
engn i lefmawn, fey puwlu waria mew ntramkapuy engn femngechi dungu i rupan,
ka i kme feletun tati konwekflekechi epu
wentru. 34 Feymew kom ti pu che mlelu ti waria
mew tripapay engn, fey akuy chew i mlemum
ta Jesus. Fey pefilu engn, llellipufi i tripatuael
feychi lof mapu mew.

9
Jesus tremoltuy kie wentru lamalelu i kuerpu
(Marku 2.1-12; Luka 5.17-26)
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus konpuy kie
farku mew. Notuy nome ti pichi lafken mew,
fey puwtuy kisu tai waria mew, Kapernaum
pingelu. 2 Feyti mew yelelngey kie kutran lamalelu i kuerpu, kudulelu kie pichi ngtantu
mew. Feymew Jesus ngneduamfilu tati pu che
i rume feyentulen engn, feypifi tati kutran:
1

* 9:13 Osea 6.6.

Matew 9:13
Yafluwnge, weni. Dew wioduamangetuymi tami yafkan mew pifi ti wentru.
3
Fey kieke wentru kimeltukelu ta Moyse
i ley dungu, allklu tfachi dungu, rakiduami
engn: Fey tfa tai feypielchi dungu mew
notukafi ta Ngnechen. 4 Jesus am kimnielu tai
femngechi rakiduamklen engn, fey ramtufi ti
pu wentru:
Chumngelu anta fente wesa rakiduamkleymn ta eymn? 5 Chem pin anta doy
kdawngelay? Tai wioduamangetuael che
yafkan mew, kam i tremolngetuael kie ku6
tran?
Feymew tamn kimael tati Wentruknuwpalu i nien ta pepiluwn tfachi
mapu mew i wioduamatuafiel ta che i yafkan
mew, feypiafi tfachi lemuwkenochi kutran:
Witratunge. Ntunge tami ngtantu, fey
amutunge tami ruka mew pi.
7
Fey tati kutran, lamalelu i kuerpu, witratuy
ka amutuy tai ruka mew. 8 Fey tati pu che, pefilu
tfachi dungu i rupan, llkay ka pramyefi
engn ta Ngnechen femngechi pepiluwn tai
pengelel ta wentru mew.
Jesus dullifi ta Matew
(Marku 2.13-17; Luka 5.27-32)
9
Jesus tripatuy ta tiye mew, fey pefi ta
kie wentru Matew pingelu, anlelu chew tai
kofrakemum ta impuestu Romangealu. Fey Jesus
feypifi ta Matew:
Inaen.
Feymew Matew witrapray, fey inaeyew.
10
Feymew Jesus amuy i imeael Matew i ruka
mew, rume fentren tati kofrakelu impuestu ta
Romangealu, fey kakelu wesake dunguyen che
puwi engn. Ka femngechi flkonpuy engn ta
mesa mew kientrr i iyael Jesus engn ka tai
pu disipulu. 11 Fey tati pu farisew, pefilu tfachi
dungu, ramtufi engn Jesus tai pu disipulu:
Chumngelu am tamn kimeltufe kientrr
imekey tati kofrakelu impuestu ka ti pu yafkafe
engn?
12
Fey Jesus allklu i feypin engn, fey feypieyew:
Tati klfnklelu ka mongelelu duamlay
engn ta lawentuchefe, welu tati pu kutran
may ta duami ta lawentuchefe. 13 Amumn ka
kimtukuaymn i chem piel ta tfachi wirin
dungu: Iche may ta duamnien tamn kutranpiwkeyecheael, welu tamn chalintukumekenoael
tati langmelchi kulli mten.* Iche am kpanolu tati pu kme piwkekawnnngelu mew,
welu may tati pu yafkafe i wiorakiduamtuael
pi.
Jesus ramtungey tati ayunan wimtun dungu
mew
(Marku 2.18-22; Luka 5.33-39)

9:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: i wiorakiduamtuael.

Matew 9:14

11

Fey Juan tati Fawtisachefe tai pu disipulu


flkonpuy engn ta Jesus mew, fey ka ramtupufi:
Ichi ka tati pu farisew ayunakei, fey
chumngelu am tami pu disipulu kay ayunakelay
engn?
15
Jesus llowdungueyew:
Weangkleafuy am tati pu mangelngelu
kie mafn mew, petu tai mlen tati nofio ta
kisu engn mew? Welu akuay ti ant i yengetuael tati nofio, fey wlake ta ayunayay engn.
16
Iney rume ta lapatule ta kie llud takuwn,
lapantukulelkelafi ta kie we katrn pau. Tati
lapantukuelchi we katrn pau trkfkey, fey
doy wesa wikrkey tati llud takuwn, fey doy
alkey tati wichafn ti lapatukeel. 17 Ka femngechi tukungekelay rume we pulku kie llud
kueru mew. Femngefule, wikrafuy tati kueru,
fey tati pulku ka tati kueru ngnapdayafuy.
Feymew feley tai tukungeael tati we pulku kie
we kueru mew, femngechi tai fente kme chamatuael tati epu chemkn.
14

Jesus tremolfi kie pichidomo ka kie domo


(Marku 5.21-43; Luka 8.40-56)
18
Petu dungumekelu ta Jesus, akuy kie
longkolelu tati pu judiu mew, fey lukutunagi kisu
i flple ka feypieyew:
Tai awe fewla we lapey, welu eymi
amulmi ka fampuwlelfilmi tami kuw, fey
wiomongetuay.
19
Fey Jesus witrapray, ka kompanieeyew
tai pu disipulu, fey amuy tati wentru engn.
20
Feymew kie domo amulerkelu mari epu tripantu dewma i kutranklen, kachkerkelay i
mollf, fey flkontufi ta Jesus furi ple, fey
idamafi i wechu takuwn. 21 Famngechi
rakiduamrkelu am: Idamafili mten tai
takuwn, tremolewetuan. 22 Welu Jesus wiokintuy, fey pefi tati domo ka feypifi:
Yafluwnge, papay. Tami feyentun mew ta
tremotuymi.
Feychi lelen mew mten tremolewetuy.
23
Fey Jesus puwlu tati longko i ruka mew,
ka pepufilu tati pu kim dungulu weangkn
musikatun ka ti pu che i ngmakawmeken,
24
fey feypipufi ti pu che:
Tripatumn ta tfa mew. Tfachi pichidomo
ta lalay. Re umawkley mten.
Fey Jesus ayeeeyew ti pu che, 25 welu kisu
feypifi i tripayael engn wekuntu ruka mew.
Fey wla konpuy ka nmapufi i kuw tati
pichidomo, fey tati pichidomo witrapratuy.
26
Fey kom tiyechi troki mapu mew mlechi pu
che kimi femngechi dungu i rupan.
Jesus tremolfi ta epu trawma

Matew 10:1
Fey tripapatulu ta Jesus tiye mew, epu
trawma ta wirarklen inaeyew:
David mew dullielchi Yomelche, kutranpiwkeyemuyu!
28
Feymew Jesus konpulu ti ruka mew, tati epu
trawma flkontueyew, fey Jesus ramtufi ti epu
trawma:
Feyentuymu anta eymu iche tai pepi femael ta tfachi dungu?
May, idol llowdunguy ti epu wentru.
29
Feymew Jesus idamafi i nge tati epu
trawma, ka feypifi:
Femngechi felepe chumngechi tamu feyentulen ta eymu.
30
Fey pelotuy engu. Feymew Jesus ta fente
kme feypifi tati epu wentru:
Feypilayafimu iney no rume femngechi tai
kimngenoael tfachi dungu.
31
Welu, tripapatulu mten, ntramkayngu
kom tiyechi troki mapu mew tai femel ta Jesus.
27

Jesus tremolfi ta kie ketrongechi wentru


Petu tripatulu tati epu trawma, kpalngey Jesus mew kie ketrongechi wentru
33
konwekflelu.
Fey Jesus wemnentufilu
mten tati wekf, tati ketrongechi wentru pepi
dungutuy. Fey tati pu che afmatulen feypi:
Fey tfa famngechi dungu chumkawnorume pengekelay Israel mapu mew!
34
Welu tati pu farisew feypiyey engn:
Tati longkolelu ti pu wekf mew elufi tfachi wentru feychi pepiluwn tai wemnentuafiel tati pu wekf.
32

Jesus kutranpiwkeyefi tati pu che


Jesus miyawenturkey kom ti pu waria che
mew ka kom lelfntripa mlechi pu che mew.
Kimeltuyawi kom sinagoga mew. Kimeli tati
kme dungu Ngnechen tai longko lmenngen,
ka tremolyefi fill kutranklelu ka ngakolelu.
36
Fey Jesus pefilu tati pu che, kutranpiwkeyefi
kisulelu engn am kie kechan ufisa reke nienolu
tai kamanieaetew. 37 Feymew feypifi tai pu
disipulu:
Rf dungu mew ptrley ta kosecha, welu
kdawfe rume pichiley. 38 Feymew ngillatuafimn ta eymn tati ngenngelu tati ngan ketran
mew i werkael kdawfe tai kosechayael ti fn
ketran.
35

10
Jesus dullifi mari epu wentru i apostolngeael
(Marku 3.13-19; Luka 6.12-16)
1
Jesus mtrmi tai mari epu disipulu, ka
elufi ta pepiluwn tai wemnentuafiel tati pu

9:23 Dew laym kie judiuche, kintulngekey kieke kim flawtatukelu ka femngechi kakelu che kullingekefuy i ngmameael
femngechi i doy kme adtripayael ti ngman. 9:27 David mew dullielchi Yomelche: ti pu judiu i feypikefelchi y i tukulelafiel
ti Montulchefe, fey David i Yomelchengeael.
montuluwn dungu.

* 10:2 apostol: Jesus tai dullielchi wentru tai werkel i wewpiafiel ti werken

Matew 10:2

12

Matew 10:30-31

wekf ka i tremolafiel tati pu che epe fill kutran mew kutrankawklelu. 2 Fey tfa tai y tati
mari epu apostol:* wnelu mew ta Simon, tati
Pedro pingekelu, ka kisu tai pei Andre pingelu;
Santiaw ka kisu i pei Juan pingelu, Sefedew
tai epu fotm; 3 Felipe ka Bartolome; Tomas
ka Matew, tati kofrakelu impuestu Romangealu;
Santiaw, Alfew tai fotm, ka Tadew, 4 Simon
tati kananita, ka Juda Iskariote, fey tfa tati
ngnenmafilu ta Jesus.

Kuiwtuwkleaymn.
Chalintukungeaymn tati pu awtoridad mew, wlelkangeaymn ta sinagoga mew. 18 Ka femngechi
wltukungeaymn tati pu gobernador mew
ka tati pu longko lmen mew iche tai
duam. Femngechi ta pepi ntramyemuan ta
iche kisu engn mew ka tati pu katripanche
19
mew.
Welu chalintukungelmn tati pu
awtoridad mew, rakiduamlayaymn ta eymn
tamn chem piael, kam chumngechi tamn
ntramyemuafiel, fey puwle tamn dunguael,
Ngnechen ta eluaeymnmew chumngechi
20
tamn dunguael.
Eymn no tati kisutu
pepikayalu i dunguael, welu may tamn Chaw
i Kme Pll kelluaeymnmew tamn chem
piael.
21
Tati pu pei chalintukuay i pei i
langmngeael, ka tati pu ngen fotm chalintukuay tai fotm, ka tati pu fotm kayetuafi tai chaw ka langmfalafi. 22 Kom che
deaeymnmew ta eymn iche i duam, welu
tati newentulelu tuntepule i mongen, fey engn ta montuay. 23 Inantukungelmn ta kie
waria mew, amumn ta kangelu waria mew.
Iche ta rf dungu feypiwayi i kpatuael ti
Wentruknuwpalu petu tamn kom rupanon israelche tai pu waria mew.
24
Kie no rume tati kimeltukeel, doy nielay
kimn tai kimeltufe mew ka kie werkpeelchi
kona doy pepiluwlay tai werkkeetew mew.
25
Tati kimeltukeel ka femngechi admuwle kisu
i kimeltufe reke, kmey. Ka tati werkpeelchi
kona ka femngechi pepiluwle i werkkeetew
mew, ka kmey. Fey iche tati ngen ruka ta
Belsebu* pingeli, chem pingeaymn am eymn?

Ngnechen i longko lmenngen


(Marku 6.7-13; Luka 9.1-6)
5
Jesus werkfi i tripayael ta tfachi mari epu
wentru, fey famngechi kimeltuknufi: Ti pu
judiu tuwnngenolu i troki mapu mew konpulayaymn, ka tati pu samariache tai waria mew
ka femngechi konpulayaymn. 6 Amuaymn may
tati pu Israel trokiche mew, tati amklechi
ufisa reke felelu. 7 Amulelmn fey kimelaymn i
flklepan Ngnechen tai longko lmenngeael.
8
Tremolafimn tati pu kutran, wiomongeltuafimn tati pu la, liftutuafimn i kutran mew
tati pu lepra kutran nielu ka wemnentuafimn
tati pu wekf. Eymn ta re elungeymn ta
tfachi pepiluwn. Ka femngechi re wlafimn
ta eymn. 9 Yekilmn oro ka plata no rume ka
chem moneda no rume. 10 Yelayaymn roki no
rume, epu mudaw takuwn no rume, ka okota no
rume ka retr no rume, kdawpelu felelu am i
elungeael tati iyael.
11
Fey puwlmn ta eymn kie waria mew
kam lelfn mew rume, kintuafimn kieke
che kme piwkengelu, fey mlewemn feychi
ruka mew mten. 12 Fey konpulmn tati ruka
mew, chalipuafimn kom che mlelu feychi
ruka mew. 13 Kme llowelmnmew tati pu che,
tai aytunieelchi kme tngn kom feleay,
welu kme llownoelmnmew engn, fey felelayay tai aytuniefelchi kme tngn. 14 Fey
llowngenolmn ka pinole engn i allktuael,
tripatuaymn feyti ruka mew ka wariangeay
rume, fey mtrowaymn ti trufr tai nieel
tamn okota. 15 Rf dungu feypiwayi, fey ti
afaelchi ant mew feychi waria che doy wesa
kutrankangeay tati pu che mew mlekefulu
Sodoma ka Gomora waria mew.
Tati mleachi kutrankangen
(Marku 13.9-13; Luka 21.12-17)
16
Ngneduammn! Iche ta werkwayi
tamn amuael ufisa reke rangi trapial reke
felechi pu che mew.
Nieaymn may ta
admuwn, filu reke, ka femngechi om
piwkengeaymn palluma reke.

17

Iney mngell tai yamniengeael


(Luka 12.2-7)
26
Ngelay tamn llkanieafiel tati pu
che. Chem ellkan dungu rume ngelay tai
kimngenoael, ka chem rume ellkalelu i
pengenoael. 27 Tamn feypiwpefiel ta dumi
mew reke, eymn ta ntramyeafimn ta pelon
ant mew ka tamn ellka feypiwfiel eymn,
ta wirartu ntramyeafimn ta wente ruka
28
ktu.
Llkakefilmn tati aylelu tamn
langmaetew, welu pepi langmlayafi tamn
am tati rumel mongelealu. Llkayafimn may
tamn eluaetew tamn rumel layael ka tamn
rumel kutrankayaetew ta ktral mapu mew.
29
Rume pichi falifuy engn rume tati pu pichike
m, welu kie no rume trfnaglayafuy
engn pinofule tamn Chaw. 30-31 Feymew ta
llkakilmn. Fey eymn tamn kal longko ktu

10:4 kananita: fey tfa ta kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i weychayafiel tati pu romache
10:13 kme tngn: tati pu judiu i wimtun chaliwn dungu.
10:14
ngneniefilu tati pu judiu Israel mapu mew.
* 10:25
mtrowaymn ti trufr tai nieel tamn okota: femngechi femkefuy tati pu che i pengelael i rume wesa duamn.
Belsebu: Wekf, longkolelu kakelu pu wekf mew.
allkael ti dungu.

10:27 ntramyeafimn ta wente ruka ktu: femngechi ta kom che i kme

Matew 10:32

13

ta rakiniemaeymnmew re kieke, eymn am


doy falilu fentren pichike m mew.
Tati yewentukunofilu ta Jesucristo tati pu wentru mew
(Luka 12.8-9)
32
Iney rume ta ntramyeelimew tati pu
che mew, iche ka femngechi ntramyeafi
ta kisu iche tai wenu mapu mlechi Chaw
mew, 33 welu tati yewentukuetew tati pu che
mew, iche kafey yewentukuafi tai Chaw mew
mlelu ta wenu mapu.
Jesus i duam mley pntlkawn
(Luka 12.51-53; 14.26-27)
34
Rakiduamkilmn iche tai kpan mew i
mleael re kmelkawn. Kpalan tai mleael
ta kme tngn, welu may tai mleael kayetuwn. 35 Kpan tai
kayetuwael ta fotm i chaw engu,
ka domo pe i kayetuwael i uke
engu
ka ti nanngwen i ka femngechi kayetuwael.
36
Fey ta famngechi tati doy remaniewchi pu che
tai kayetuwael.
37
Tati doy piwkeyelu tai chaw ka tai uke
iche mew, koneltulelay iche mew. Ka femngechi tati doy piwkeyelu tai fotm kam tai
awe iche mew, koneltulelay iche mew. 38 Iney
rume inaelimew, welu eluwklenole i layael
ktu iche i duam, koneltulelay iche mew.
39
Tati aylu i montulael tai mongen, fey ta
montul-layafi, welu tati eluwklelu i layael
ktu iche tai duam, fey ta nieay montun.
Ngnechen i freneafiel ta che
(Marku 9.41)
40
Iney rume tamn kme llowetew, iche ta
llowenew. Fey iney rume tai kme llowetew,
ka femngechi llowfi iche tai werketew.
41
Ngnechen frenekefi tati pu pelon wentru, fey iney rume llowfile kie pelon wentru
Ngnechen tai werketew mew, ka femngechi
kisu lloway kme frenechen tati pelon wentru reke. Ngnechen ka frenekefi kom che
lif piwkengelu, fey iney rume llowfile kie lif
piwkengechi che, ka femngechi lloway kme
frenechen tati lif piwkengelu reke. 42 Iney
rume elufile kie fasu firkn ko kieke tati
doy om piwkengelu iche tai inanieetew,
rf dungu feypiwayi kutranpiwkeyeaeyew ta
Ngnechen.

11
Fey Jesus dew kimeltufilu tai mari epu disipulu, tripatuy tiye mew tai kimeltuafiel tati
werkn dungu tati mleyechi waria mew tiyechi
troki mapu mew.
1

10:36 Mikea 7.6.

Matew 11:17
Juan tati Fawtisachefe tai pu werken
(Luka 7.18-35)
2
Fey Juan, dew presuntukungelu karsel mew,
allklu i femngechi dungu tai femn ta Cristo,
werky kieke disipulu* 3 i ramtumeafiel ta Jesus: Eymi am tati Cristo kpayalu Ngnechen
mew ti pingeel, kam kangelu ngmai?
4
Fey Jesus llowdungueyew: Amutumn ka
feypiputuafimn ta Juan tamn peel ka tamn
allkel. 5 Ntramelputuafimn ti pu trawma i
pelotun, ka ti pu kntro i trekatun, ka ti pu
nielu lepra kutran i tremoltun, ka ti pu pilu i
allktun, ka ti pu la i wiomongetun ka ti pu
pofre i kimelelngen tati werkn montuluwn
dungu. 6 Aywn niey tati welulkawnolu i
maneluwael iche mew! pi.
7
Fey wiotulu kisu engn, Jesus eluwi i dunguafiel tati pu che i ntramyefiel ta Juan, feypilen mew: Chem am pemeymn tati lelfn
uwe mapu mew? Tati angken kachu pemay mefrkamekeel ti krf? 8 Feyngenole,
chem am pemeymn? Pemeymn am kie
wentru kmeke takuwn tukunielu? Eymn
kimnieymn tati kmeke takuwn tukuwkelu,
miyawkey engn tati pu longko lmen i ruka
mew mten. 9 Fey chem pemeymn am? Kie
pelon wentru pemay? Fey llemay, welu kie doy
ftra pepiluwnngelu ta kie pelon wentru mew.
10
Tati Wirin Chillka feypiley kisu mew:
Iche werkan tai werken, wne kimeltuafilu
tati trokiche,
femngechi tami kme llowaetew engn
pi.
11
Rf dungu feypiwayi ta Juan ti Fawtisachefe
doy kimfali kom pu wentru mew, welu tati doy
illamfalklelu Ngnechen i longko lmenngeel
mew, doy sakinngeay ta kisu mew.
12
Feychi mew pewfaluwlu ta Juan ti Fawtisachefe ka fantepu mew, Ngnechen i longko
lmenngen rume ntramyengey, welu rume
kayetuniengey, fey tati rume yafluwlu, fey
tfa engn mten llowfi. 13 Tati ley dungu mew
feypiley ka ti pu pelon wentru i wewpielchi
dungu mew kimelngey i kpayael tati Cristo,
fey akulu wla ta Juan fenteknuy engn. 14 Fey
eymn ayfilmn tamn feyentuafiel tfachi
dungu, fey Juan rke tati pelon wentru kpalu
Elia reke, eymn tamn ngmniefel. 15 Tati
aylu i allktuael, allktupe pi ta Jesus.
16
Fey, chumngechi am adentuknuafi fantepu mew mlechi pu che? Tati plasa mew
anknuwkechi pichikeche reke femkey engn,
fey wirarelkefi engn tai pu kompa 17 fey ta
famngechi:
Dunguleluwiyi ta pifllka, welu purulaymn.
lkantuleluwiyi weangknngechi l, welu
eymn ngmalaymn.

* 11:2 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: werky epu disipulu.

11:10 Malakia 3.1.

Matew 11:18
Juan kpay, fey ifengelay ka putufengelay, fey
niey kie wekf pingey. 19 Feymew ka kpay tati
Wentruknuwpalu, ikey ka putukey, fey ifengey
ka putufengey pingekey, ka weniyefi ti wesake
dunguyen che ka tati pu kofrakelu impuestu Romangealu. Welu Ngnechen tai kimn kimfali
i femkeel mew tati Wentruknuwpalu.
18

Tati pu waria che mngeltunolu


(Luka 10.13-15)
20
Feymew Jesus eluwi i lladktudunguafiel
tati pu waria che chew tai doy femel tai afmanngechi pepiluwn, tfeychi waria che am
wiorakiduamtunolu engn ta Ngnechen mew.
Fey Jesus feypifi: 21 Awngeymn ta eymn,
Korasin waria che! Ka femngechi awngeymn
ta eymn, Betsayda waria che! Tiro ka Sidon
waria mew pengefule ti afmanngechi pepiluwn
tati femel eymn tamn adki mew, kuyfi tukuafuy engn yunge wesake takuwn ka anafuy
engn trufken mew, fey ta femngechi kimfalafuy i wiorakiduamtun engn Ngnechen mew.
22
Welu feypiwayi ta tiyechi afaelchi ant mew
eymn ta doy ftra kutrankawaymn ta Tiro ka
Sidon mlechi pu che mew. 23 Ka eymn, Kapernaum waria che, puwalu wenu mapu trokiwkleymn am kay? Femlayaymn. Doy ftra
ponwitu lolo mew ta trfkonpuaymn! Sodoma
mew femngefule tati afmanngechi pepiluwn
tati femngeel ta eymn tamn adki mew, feychi waria ta petu mleafuy ta fantepu. 24 Welu
feypiwayi tati afaelchi ant mew doy kutrankawaymn ta eymn ta Sodoma waria mew
mlekefuchi pu che mew pi.
Kpamn ta iche mew, fey kansatuaymn
(Luka 10.21-22)
25-26
Feychi mew Jesus feypi: Pramyeeyu
Chaw, idolklelu wenu mapu ka tfachi
nag mapu mew.
Eymi tami adknuelchi
dungu elulafimi i kimael tati pu mallmangelu
ka kimkawnngelu, welu fewla Chaw, eymi
kimelelfimi tami dungu tati om piwkengechi
pu che eymi tami pin mew.
27
Tai Chaw chalintukulelenew kom dungu.
Iney no rume ta kme kimlafi tati Fotm, welu
Chaw mten kme kimnieeyew. Ka iney no rume
kme kimlafi ta Chaw, welu tati Fotm kme
kimnieeyew ka tfeychi pu che mten Fotm
tai kpa kimelelfiel.
28
Feymew kpamn iche mew kom eymn
tati kansalelu tai kdaw mew ka fanetulelu, fey
iche ta kansatuluwayi. 29 Aytufimn tati yuku
tamn tukuleluwfiel, ka inakintuaymn ta iche
mew, iche am om piwkengelu ka mallmangelan rume, fey ta famngechi kansatuaymn.
30
Iche i yuku tamn tukuleluwfiel fanelay yen

14

Matew 12:13
mew ka kdawngelay tamn eluwfielchi dungu
pi.

12
Tati pu disipulu suchetukachillay rktun ant
mew
(Marku 2.23-28; Luka 6.1-5)
Fey kie rktun ant mew,* Jesus rumey
tati ngan kachilla mew. Fey i pu disipulu
nglerkey, fey eluwrkey engn i suchetuafiel longko kachilla, fey i iyafiel ti fn. 2 Fey ti
pu farisew pefilu tfa, feypifi engn ta Jesus:
Tfey tami pu disipulu i fempeel kmelay
i femael ta rktun ant mew.
3
Fey Jesus llowdunguy:
Kimlaymn am i chumn ta David kie
rupa kisu ka tai pu kompa nglu engn?
4
Konpuy ta Ngnechen i ngillatuwe ruka mew
ka ipufi tati kofke chalintukulelu ta Ngnechen
mew. Fey kisu ngelafuy tai iyael ka tai pu
kompa no rume, ti pu saserdote mten felerkefuy i iyafiel. 5 Kam kimlaymn i chem
pilen Moyse tai ley dungu feyti pu saserdote
ngillatuwe ruka mew kansatukelay tati rktun
ant mew, fey yafkakelay engn? 6 Fey tfa
feypiwayi tati mlelu ta tfa mew doy yamfali
ti ngillatuwe ruka mew. 7 Eymn ta kimlaymn
tai chem pilen tati Wirin Chillka: Iche aylen
tamn kutranpiwkeyecheael, welu tamn chalintukunoael tati langmelchi kulli. Rf dungu
mew admfulmn tfachi dungu, kondenakelayafuymn tati nienolu chem yafkan no rume.
8
Fey tati Wentruknuwpalu ngneniefi chem
dungu rume i femael ti rktun ant mew pi.
1

Tati wentru lamalelu i kuw


(Marku 3.1-6; Luka 6.6-11)
9
Fey Jesus tripatulu tiye mew, konpuy kie
sinagoga mew mlelu tiyechi lelfn mew. 10 Tfey
mew mley kie wentru lamalelu i kie kuw.
Fey ti pu farisew inayawletew am re koyla
ngnen mew i feypintukuafiel ta Jesus, fey
ramtueyew engn:
Tai tremolngeael ta kie kutran rktun
ant mew, feley kam felelay?
11
Jesus llowdungufi ti pu che:
Fey eymn chem piaymn kay? Iney
rume niele kie ufisa, fey ti rktun ant mew
trfkonle ti ufisa kie rngan mew, nentupetulayafuy may? 12 Fey kie wentru ta doy faliy
kie ufisa mew! Feymew feypiwayi: feley ta che
i femael kmeke dungu ti rktun ant mew.
13
Feymew feypifi ta tiyechi wentru lamalelu
i kuw:
Normentunge tami kuw.
Fey ti wentru normentuy i kuw, fey kme
tremolewetuy ti kangelu kuw reke.

* 12:1 rktun ant: ti pu judiu i afpuchi ant semana mew feychi mew elukelafuy i kdawael iney no rume.

12:7 Osea 6.6.

Matew 12:14
Welu ti pu farisew tripatulu ti sinagoga mew,
ntramkawi engn chumngechi i langmafiel
ta Jesus.
14

Ngnechen i dullielchi kme werken


Jesus, kimlu tfachi dungu, tripatulu tiye
mew, fey rume fentren che inaeyew. Jesus
tremolfi kom tati pu kutran 16 ka feypiyefi engn
tai ntramyengenoael ta kisu rangi pu che.
17
Fey tfa famngechi femi tai mupituael i
kimelel tati pelon wentru Isaia, feychi feypilu:
18
Tfa i mlen i poyekeetew, iche tai dulliel,
tai sakin, ka tai sakiwkemum.
Kisu mew mleay iche tai Lif Kme Pll,
ka kimelay ti montuluwn dungu kom
troki mapu mew.
19
Wirartuchelayay ka wirarkiyawlayay rume.
Iney rume allkmalayaeyew i dungun
rp mew.
20
Illamtulayafi tati pu che newe nienolu kimn
kie epe watrolechi rngi reke felelu i
kimn mew,
ka chongmlayafi rume tati chomadwe ktral ella yklelu,
welu kom i pu kaye apmnagmafi kisu
tai nor dungu mew.
21
Fey kisu mew maneluway fentren che kom
troki mapu tuwlu.*
15

Dalluntukungey ta Jesus tai llown pepiluwn


wekf mew
(Marku 3.20-30; Luka 11.14-23; 12.10)
22
Yengey ta Jesus mew kie wentru trawmalelu ka ketrongelu. Kontunierkeeyew ta fentren wekf, fey Jesus elutufi i pelotuael ka
i dungutuael. 23 Fey kom ti pu che tfey mew
mlelu, rume afmatulen welukonkechi ramtuwi
engn: Fey tfa pemay ta David i Yomelche?
pi engn.
24
Allklu tfachi dungu, tati pu farisew feypi
engn: Belsebu, tati longkolelu ti pu wekf
mew, fey ta elueyew pepiluwn ta tfachi wentru tai wemnentuael ta wekf.
25
Welu Jesus am kimniemaetew engn tai
femngechi rakiduamklen, feypi: Chem troki
mapu rume kisutu weychamekele i pu che,
kisutu apmkaway engn. Ka kie waria che
kam kie ruka che wichuke pntlele, rumel
mlelayay. 26 Ka femngechi, wekf wemnentufile kangelu wekf, fey famngechi femle, kisutu
ta pntkawkleay engn. Fey chumngechi am
ngnenieway ka kiewkleay engn? 27 Eymn
feypikeymn iche tai wemnentukefiel tati pu
wekf Belsebu tai pepiluwn mew, welu tfa
feyngele, iney am elukeeyew pepiluwn eymn
tamn inanieetewchi pu che i wemnentuafiel
ta wekf? Feymew, kisu engn i femel mew

15

Matew 12:39
kimfali eymn tamn welulkawklen. 28 Fey
iche wemnentufili ta wekf Ngnechen i
Lif Kme Pll i pepiluwn mew, fey tfa famngechi fente kme kimfalkley Ngnechen tai
longko lmenngen i dew mlepan ta eymn
mew.
29
Fey kie wentru ayle i konpuael kie
rume newenngechi wentru i ruka mew
femngechi i mntumayafiel tai nieelchi
chemkn, wnelu mew kme trarinofile ti
ngen ruka, chumngechi am konpuafuy ti ruka
mew? Welu trariknufile, fey wlake pepi
mntumayafuy i nieelchi chemkn.
30
Tai kellunienoetew, fey engn ta kayetunieenew. Ka tati kdawnolu i kpalafiel ti
pu che, fey ta pntnentukefi ti pu che iche
mew. 31 Feymew feypiwayi Ngnechen wioduamatuafi tati pu wentru kom tai yafkan
ka kom tai wesa piken mew, welu wioduamalayafi tati kayetudungufilu ti Lif Kme Pll.
32
Ngnechen wioduamatuafi chem wesa pilu
rume i yawtudungufiel tati Wentruknuwpalu, welu tati wesa yawtudungufilu tati Lif
Kme Pll, wioduamatulayafi tfachi mapu
mew ka ti mletuachi mapu mew no rume.
Tati anmka kimngekey tai fn mew
(Luka 6.43-45)
33
Kme dapillkayafimn ta kie anmka, fey
wlay kme fn. Fey kdawmanofilmn, fey
wlay wesake fn, tai fn mew am kimngekelu
i kme anmkangen. 34 Eymn pu farisew,
kuiwnngechi llep filu reke feleymn!
Eymn am wesa piwkengelu, chumngechi
feypiafuymn kmeke dungu? Chem dungu i
mlen ta piwke mew, fey dungukey ta wn. 35 Tati
kme piwkengechi wentru dungukey kmeke
dungu, kme dungu am mlelu kisu i piwke
mew. Fey tati wesa piwke wentru dungukey
wesake dungu, wesa dungu am mlelu kisu
mew. 36 Iche feypiwayi tati afaelchi ant
mew, kom che ta entudunguay engn chem
wesa dungu rume i feypikeel engn. 37 Kisu
tami feypikeelchi dungu mew ta nielay yafkan
pingeaymi, kam kondenangeaymi.
Tati wesake che aykey i peael afmatufal dungu
(Marku 8.11-12; Luka 11.29-32)
38
Feymew kieke tati pu farisew ka ti
kimeltukelu tati ley dungu, feypifi engn ta
Jesus:
Kimeltufe, aylei tai peael kie afmatufal
dungu femngechi tai kimael eymi rf mew tami
kpan ta Ngnechen mew.
39
Fey Jesus llowdungueyew:
Eymn wesake piwkengelu ka mngeltukenolu. Aykeymn tamn peael afmatufal

12:20 watrolechi rngi reke felelu ka chomadwe ktral ella yklelu: tfachi epu dungu adentuley ngawadklechi che ka
12:20 Isaia 42.1-3.
* 12:21 Isaia 42.4 LXX.
kuifallklelu.

Matew 12:40
dungu, welu pengeleluwlayayi kangelu afmatufal dungu, dew kimnielu am eymn tati pelon
wentru Jona i rupaelchi afmatufal dungu mew.
40
Fey chumngechi ta Jona kla ant ka kla pun
mlepuy tati ftra challwa tai ptra mew, ka
femngechi tati Wentruknuwpalu kla ant ka
kla pun rngalkleay ta miche mapu. 41 Tati pu
Ninifeche wiorakiduamtuy Ngnechen mew,
allklu engn am Jona tai wewpielchi dungu.
Fey afaelchi ant mew, ramtukadungungeale tati
fantepu mew mleyechi pu che, tati pu Ninifeche
witraprayay i kondenayafiel tfachi pu che,
fewla mlelu am eymn mew kie doy pepiluwlu
ta Jona mew. 42 Ka femngechi tati longko lmen
domo waywen ple tuwlu, kpay ftra kamapu
i allktupayael Salomon tai kimn. Fey
afaelchi ant mew, ramtukadungungeale ta
fantepu mew mleyechi pu che, tati longko
lmen domo witraprayay i kondenayafiel
tfachi pu che, fewla mlelu am eymn mew
kie doy ftra kimn nielu ta Salomon mew.
i wiotun tati wekf
(Luka 11.24-26)
43
Tati wekf tripaym ta kie wentru mew,
miyawkey chew i ngenomum chem rume. Kintuyawlkey i kansatuam, fey penoym, rakiduamkey: 44 Wiotuan tati wentru mew chew
tai mlekefumum. Fey wiotuym, pepatukefi
tiyechi wentru kie wellin ruka reke, leptulelu
ka kme elklelu. 45 Feymew amuay i yemeael
regle wekf doy wesamangelu kisu mew, fey
kom kientrr konkey engn i mleael ta
tiyechi wentru mew. Feymew tati wentru doy
wesa mongen nietukey tai niekefel ta wnelu
mew. Ka femngechi femay ta tfachi wesakeche.
Jesus tai uke ka tai pu pei
(Marku 3.31-35; Luka 8.19-21)
46
Fey Jesus petu dungumekefilu tati pu che,
kisu i uke ka i pu pei wekuntu mlepuy
engn, aylelu engn am i dunguafiel ta Jesus.
47
Fey feypingey ta Jesus:
Tami uke ka tami pu pei wekuntu mlepay. Ayley engn tami dunguaetew.
48
Welu Jesus llowdungufi tai feypietew:
Iney am tai uke, ka iney engn am tai
pei?
49
Feymew, adkintufi tai pu disipulu, fey feypifi:
Tfa engn may ta iche i uke ka tai
pei. 50 Iney rume aylelu i kdawyeael iche i
wenu mapu mlechi Chaw i aykeelchi dungu,
fey ta iche i uke reke feley, i lamngen ka i
pu pei ka mten pi.

16

Matew 13:15

13
Tati adknu dungu ti nganketranfe mew
(Marku 4.1-9; Luka 8.4-8)
1
Feychi ant mew mten Jesus tripapay ta
ruka mew, fey anknuwi inaltu ti pichi lafken.
2
Rume fentren che am trawluwlu, feymew
Jesus konpuy kie farku mew fey anknuwpuy, fey ti pu che kay mlewey inaltu ti ayli
mew. 3 Feymew eluwi i kimeltuafiel fentren
dungu, welu re adknu dungu mew. Fey feypifi:
Kie nganketrankelu tripay i nganael. 4 Fey
nganlu, kieke ti fn ketran pachgnagi rp
mew, fey akulu tati pu m, kom pitufi ti fn
ketran pachgnaglu rp mew. 5 Fey ti kakelu
fn pachgnagi kurantu mew, chew rngelay ta
mapu. Fey tati fn mchay mten noyy, mte
al konklenolu am tati mapu. 6 Welu aretripalu
ta ant, angkmeyew, ka mte nienolu am folil,
feymew angky.
7
Ka kieke tati fn ketran ta pachgnagi pu
troltrontu. Fey tremlu, tati troltro doy tremi.
8
Welu ka kieke tati fn ketran pachgnagi
kme mapu mew, fey rumema wli fentren fn.
Kieke longko ketran wli pataka fn kie fn
ketran mew, ka kieke fn wli kayu mari fn, ka
kieke wli kla mari. 9 Tati nielu pilun, allkpe
tfachi dungu.
Chumngelu kimeltukey Jesus tati adknu dungu
mew
(Marku 4.10-12; Luka 8.9-10)
Tati pu disipulu flkonpuy engn ta Jesus
mew ka ramtufi engn chumngelu i dungufiel
tati pu che re adknu dungu mew.
11
Jesus ta llowdungueyew engn: Eymn
ta Ngnechen elueymnmew tamn kme kimael tati petu kimelngekenofelchi dungu mlelu
wenu mapu, welu kisu engn femngelay. 12 Fey
tati kpa kimlu, doy elungeay kimn, fey doy
fentren kimn nieay. Welu tati pinolu i kimael, tai pichi kimfel ktu mntumangeay.
13
Feymew ta dungukefi engn re adknu dungun mew:
Kisu engn am adkintukelu, welu pekelay engn
reke.
Allktukey engn, welu kme longkontukukelay engn ka ngneduamkelafi
rume engn.
14
Femngechi, kisu engn mew ta mupituy tai
piel tati pelon wentru Isaia:
Tunte allktuay engn rume, welu ngneduamlayafi.
Tunte adkintuay engn rume, pelayay engn reke.
15
Tai rakiduam ta tfachi trokiche welulkawkley.
10

12:43 miyawkey chew i ngenomum chem rume: tati pu judiu feyentukefuy ti pu wekf i mlekefel lelfn ple chew i ngenon
12:47 Kieke kuyfi wirin mew ngelay tati versu 47.
chem no rume.

Matew 13:16

17

Ngdi niey tai pilun ka umerkley reke


engn tai nge,
tai pepi penoael engn ka i allknoael
rume,
ka tai kimnoael rume, tai wiotunoael ta
iche mew
ka tai tremolnoafiel engn ta iche.*
16
Welu aywn nieymn ta eymn, tamn nien
mew ta pekechi nge ka allkkechi pilun. 17 Rf
dungu mew, rume fentren pelon wentru ka
kmeke piwkengechi pu che kpa pefuy engn
ta tfachi dungu eymn tamn peel, welu pelay
engn. Kpa allktufuy engn tfachi dungu
eymn tamn allkel, welu allklay engn.
Jesus kimeltuy ti nganketrankelu adknu dungu
(Marku 4.13-20; Luka 8.11-15)
18
Fey fewla allktumn i chem pilen tati
adknu dungu ti nganketrankelu mew: 19 Tati
allklu ti kimeln dungu Ngnechen i longko
lmenngen, fey longkontukunofile, tati rp
mew pachgnagchi fn ketran reke feley engn.
Kpay ta wekf ka mntumatueyew ti kme
dungu nganklelu tai piwke mew. 20 Tati fn
ketran trfnaglu kurantu mew fey tati allklu
ti kimeln dungu ka llowfulu rume aywklen,
21
welu newe nienolu am folil, rumel newentulekelay. Fey mleym wesake dungu kam
kutrankangeym tai allktufiel mew tati kme
dungu, aftukey reke i mupiltun. 22 Tati fn
ketran trfnaglu rangi troltro, fey tfa adentuley tati che allklu tati kimeln dungu, welu
tati mlechi welulkawn ta tfachi mapu mew
rume aporianieeyew ka i rume kpa rikungeael
ngnenkanieeyew. Kom tfachi dungu ta ekullkefi reke ta tfachi kimeln dungu ka elulafi
i wlael fn kisu engn mew. 23 Welu tati fn
ketran nganel kme mapu mew, fey tfa adentuley tati che allklu tati kimeln dungu ka kme
kimfilu, fey rume kme kosecha wlkey. Kieke
tfa engn tati longko ketran wli ta pataka fn
kie fn mew, kakelu wli kayu mari fn, fey
kangelu wli kla mari fn.
Tati adknu dungu ti wesa kachu mlelu rangi
kachilla
24
Jesus ka femngechi ntramkay kangelu
adknu dungu: Ngnechen tai longko lmenklen kie wentru reke feley tati nganlu
kme fn ketran tai lelfn mew. 25 Welu kom
umawklelu engn, akuy kie kaye, fey nganpay wesa kachu tati kachilla mew, fey amutuy.
26
Fey dew tremlu tati kachilla petu prampalu
tai longko, pewfaluwi kay tati wesa kachu.
27
Feymew tati pu kdawfe amuy engn tai
feypimeafiel tati ngen kachilla: idol, kme
fn ketran ama nganlaymi tami lelfn mew?
Fey chumngelu am wefi tati wesake kachu?
28
Fey tati ngen kachilla feypieyew: Kieke tai
* 13:15 Isaia 6.9-10 LXX.

13:35 Salmo 78.2.

Matew 13:40
pu kaye femngechi nganpay tatey. Tati pu kdawfe ramtueyew: Eymi pilmi, amuai tai ngedumeafiel tati wesake kachu. 29 Welu kisu feypi:
Femkilmn, ngedufilmn tati wesake kachu
ken, ngedunentuafuymn tati kachilla. 30 Doy
kmey i eluknungeael i tremael kientrr
walngngen puwle wla. Feymew werkafi
tati kosechayalu i pntnentuafiel wnelu mew
tati wesake kachu i ktrngknungeael, ka i
lpmngeael, fey wla kosechayan tai kachilla
i elngeael ti elketranwe mew.
Tati fn mostasa adknu dungu
(Marku 4.30-32; Luka 13.18-21)
31
Jesus ka ntramelfi ti pu che tfachi adknu
dungu: Ngnechen tai longko lmenngen ta
kie fn mostasa reke ta feley kie wentru tai
nganel tai lelfn mew. 32 Feyngefuy tai doy
pichin kom fn ketran mew, welu dew tremiym,
doy alkey tati kakelu anmka mew mleyelu
ta werta mew. Kie ftra anmka reke mletukey, fey tai fente tremken mew tati pu m
daekey i row mew.
Tati lefawra adknu dungu
Ka ntramelfi tfachi adknu dungu:
Ngnechen tai longko lmenngen tati lefawra
reke ta feley kie domo tai tukuel kla rali
rngo mew, femngechi tai faymafiel kom tati
masan.
33

Jesus i adknudunguken tai kimeltuael


(Marku 4.33-34)
34
Jesus ntramelfi kom tfachi dungu tati
pu che adknu dungu mew. Fentren dungu
kimeltuy re adknu dungu mew mten. 35 Fey
tfa femngechi femi tai mupiael i piel tati
pelon wentru:
Kimeltuan ta adknu dungu mew.
Ntramkayan tati kimelkenofelchi dungu,
feychi mew Ngnechen dewmafilu
mten ta tfachi mapu.
Tati adknu dungu wesa kachu mew
Feymew Jesus chaliyetufi tati pu che, fey
konpuy ruka mew. Feymew tai pu disipulu
flkontueyew, fey feypingey tai kme kimelafiel tati adknu dungu ti wesa kachu weflu ti
lelfn mew.
37
Jesus llowdungufi i pu disipulu: Tati
nganlu ti kme fn ketran fey tati Wentruknuwpalu. 38 Fey tati lelfn tfachi mapu.
Tati kme fn fey tfa tati pu che koneltulelu
ti longko lmen mlewe mew, ka ti wesa kachu
fey tfa ta wekf i pu kona. 39 Ka tati kaye ti
nganfilu tati wesa kachu, fey ta wekf. Fey tati
walng antngen fey tfa ta afale ta mapu, ka tati
kosechakelu ta kachilla tati walng antngen,
fey tati pu werken pll. 40 Chumngechi tati
wesa kachu imitungekey ka tukungekey ktral
36

Matew 13:41
mew i lfael, ka femngechi femay ta afale ta
mapu. 41 Fey tati Wentruknuwpalu werkay
tai pu werken pll tai pntnentuafiel
tati aytukelu tai femmekeael wesake dungu.
42
Tfa engn tukungeay tati chongkenochi
ktral mew, chew tai ngmayam engn ka
ktrram tai foro. 43 Feymew tiye engn tati
femkelu Ngnechen tai ayelchi dungu, wilfay
engn ant reke iche i Chaw i longko lmen
mlewe mew. Kom tati aylu i allktuael,
allkpe tfachi dungu.
Tati ellkalechi falin chemkn
Ngnechen tai longko lmenklemum
kie ellkalechi falin chemkn reke feley mlelu
kie lelfn mew. Kie wentru pey tati ellkalechi
falin chemkn, ka ellkaknutufi ka tfey mew.
Fey rume aywnkechi amutuy ka fendey kom
tai nieel, fey ngillafi tati mapu.
44

Tati rume falin perla


Ngnechen tai longko lmenklemum fey
tfa reke feley tati kintukelu i ngillayael tati
rume kme perla. 46 Fey peym kie perla rume
falilu, fey amutukey ka fendekey kom tai nieel,
fey ngillakefi ti perla.
45

Tati challwawe adknu dungu


Ngnechen tai longko lmenklemum ka
femngey ta kie challwawe reke trftukungelu ta lafken mew, fey entukey ta epe fill
kakerume challwa. 48 Fey apoym tati challwawe, tati pu challwafe ta entukefi ayli mew,
anknuwkey engn ta feymew i dulliafiel tati
kmeke challwa. Kie kanasta mew tukukefi tati
kmelu, fey tati kmenolu trfentukefi engn.
49
Ka femngechi dungu ta mleay afale ta mapu:
tripayay tati pu werken pll i pntnentuafiel
tati pu wesa piwkengelu tati pu kme piwkengelu mew. 50 Fey tukungeay tati pu wesa piwkengelu tati chongkenochi ktral mew, chew tai
ngmayam ka tai ktrram tai foro.
47

Weke chemkn ka tati kuyfintuwklelu


Fey Jesus ramtufi i pu disipulu:
Admimn kay eymn kom tfachi dungu?
May, idol llowdunguyngn.
52
Feymew Jesus feypifi ti pu disipulu:
Kom tati kimeltukelu Moyse tai ley dungu
ka kme admlu Ngnechen tai longko lmenngen, kie ngen ruka reke ta feley, fey kom tai
nieelchi weke chemkn ka kuyfintuwklechi
chemkn mew, kake kieke kimniefi i tunteke
falin.
51

Duamknungelay ta Jesus Nasaret waria mew


(Marku 6.1-6; Luka 4.16-30)
53
Fey Jesus rupan kimeltulu ta tfachi adknu dungu, tripatuy ta tiye mew, 54 fey puwtuy
Nasaret waria mew. Tye mew eluwpuy tai

18

Matew 14:12
kimeltuael tati mlechi sinagoga mew. Fey tati
pu che afmatulen feypingn:
Chew am kimeltungey tfachi wentru kom
tai admelchi dungu? Chumngechi am pepi
pengeli tati afmatufal pepiluwn? 55 Tati dewmarukafe i fotm no anchi? Ka tai uke
Maria pingey? Ka Santiaw, Jose, Simon ka Juda
i pei no anchi? 56 Ka mlelay anchi kisu i
pu lamngen ichi tai waria mew? Chew anta
admi kom tai kimeltupeelchi dungu?
57
Feymew pilay engn tai allktuael, welu
Jesus feypifi ti pu che:
Kom ple ta yamngekey kie pelon wentru,
welu kisu tai mapu mew femngekelay ka tai
ruka mew no rume.
58
Fey Jesus newe pengelpulay ta tiye mew
afmanngechi pepiluwn, tiyechi pu che am ta
pinolu i feyentuael ta kisu mew.

14
Juan tati Fawtisachefe tai lan
(Marku 6.14-29; Luka 9.7-9)
1
Feychi mew mten, Erode,* tati gobernadorklelu ta Galilea mapu mew, allky i ntramyengen ta Jesus. 2 Fey feypiyefi kisu tai
werkkeelchi pu che: Juan tati Fawtisachefe
wiomongepetulay. Feymew ta niey tfachi
afmatufal pepiluwn.
3
Erode am presufalfilu ta Juan, fey kadena
mew trarilen yengey ta karsel mew. Fey tfa
ta femfi Erodia i duam, Felipe i kure. (Felipe ta Erode i pei rke.) 4 Juan feypirkefuy
ta Erode: Ngelay tami kureyeafiel ta Erodia.
5
Fey Erode aylefuy i langmafiel ta Juan, welu
llkanierkefi tati pu che, kom feyentulelu engn
am Juan tai pelon wentrungen.
6
Welu Erode nielu kawi i puwltripantun
mew, Erodia tai domo pe eluwi tai faylayael tati pu mangel i adki mew. Fey ta
Erode rume ayfilu am ti faylan, 7 eludungurkefi
kie kuyalltun mew: chem rume eluen pilmi
eluaeyu pirkefi tati llchadomo. 8 Feymew i
uke i feypietew mew, feypi tati llchadomo:
Eluen kie rali mew Juan ti Fawtisachefe tai
longko.
9
Fey tfachi dungu rume weangklkaeyew
tati longko lmen Erode, kisu am wldungulu
kie kuyalltun mew tai pu mangel i adki
mew. 10 Feymew werky tai katrmamengeael
i longko ta Juan karsel mew. 11 Fey ta famngechi yelelngey kie rali mew ka elungepuy tati
llchadomo, fey kisu elufi tai uke.
12
Feymew akuyey Juan em tai inayawlkefetewchi pu kompa, yemangetuy tai kuerpu
ka rngalmefi engn ta eltun mew. Feymew ka
amuy engn tai kimelafiel ta Jesus i langmngen ta Juan.

* 14:1 Erode: Erode Antipa, kie gobernador Galilea ka Perea troki mapu mew 4 aC - 39 dC.
pei mlekefulu Roma waria mew.

14:3 Felipe: Erode tai chaw mew

Matew 14:13
Jesus elufi iyael kechu warangka wentru
(Marku 6.30-44; Luka 9.10-17; Juan 6.1-14)
13
Feymew Jesus kimlu Juan ti Fawtisachefe i
lan, konpuy kie pichi farku mew i amuael
kie kamapulechi lelfn mew. Welu tati pu che
ngneduami Jesus i kaple amun, feymew tripay engn ti waria mew i inantukuafiel engn
chew i mlepun ta Jesus. 14 Fey petu nagpulu
Jesus tati pichi farku mew, pefi fentren che,
fey kisu kutranpiwkeyefi, fey tremolyefi tati pu
kutran tai puwlyeel engn.
15
Fey dew putrafialu am, i pu disipulu
flkontueyew ka feypieyew:
Dew putrafiay, ka lelfntripalei. Feymew
chalitufinge tati pu che, i amutuael ta waria
mew i ngillayael ta iyael.
16
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Ngelay tai amutuael engn. Eymn eluafimn ta iyael.
17
Fey kisu engn llowdunguy:
Nielai iyael ta tfa mew. Kechu kofke ka
epu challwa mten niei.
18
Jesus feypifi i pu disipulu:
Kpalelmuchi ti kofke ka ti challwa.
19
Feymew feypifi tati pu che i anknuwael
ta kachu mew. Feymew mten nfi i kuw mew
tati kechu kofke ka tati epu challwa, fey lelipray
ta wenu mapu, maumtufi ta Ngnechen ka
wkayefi ti kofke, elufi i pu disipulu, fey kisu
engn eluyefi tati pu che. 20 Kom iyey engn
fey kom ti pu che weday engn, ka apoyetuy
mari epu kanasta tati sofrayechi wkanke kofke
ka challwa. 21 Tati pu che kie kechu warangka
wentru rke, welu rakintukungelay tati pu domo
ka tati pichikeche no rume.
Jesus trekay ta wente ko
(Marku 6.45-52; Juan 6.15-21)
22
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus werkfi i
pu disipulu i konpuael tati pichi farku mew,
femngechi i wne puwael engn nome ti pichi
lafken mew. Welu Jesus mekey i chalitufiel tati
pu che.
23
Dew chalitufilu ti pu che, Jesus prapuy
kie wingkul mew, kisu i ngillatuael. Fey dew
punlu, Jesus kisulewey. 24 Tati pichi farku dew
amulewiyey al ponwitu ti pichi lafken mew,
fey tati rew rume newentu nengmkamekefi tati
farku, trafyeniefilu engn am tati krf.
25
Fey epe wnlu, Jesus trekalen amuley wente
ko kisu engn ple. 26 Feymew tai pu disipulu
peetew tai trekalen ta wente ko, fey rume
llkay, ka wirari engn i fente llkan mew:
Kie perimon tati! pirkey engn.
27
Welu Jesus dungufi i pu disipulu, feypilen
mew:
Yafluwmn! Iche tati! Llkakilmn!

19

Matew 15:5

Feymew Pedro llowdungueyew:


idol, rf mew eymingelmi, werknge iche
i trekalen amuael wente ko tai puwael ta eymi
mew.
29
Kpange may pi ta Jesus.
Feymew Pedro tripay ti pichi farku mew, fey
llituy i trekayael wente ko i puwael ta Jesus
mew. 30 Fey ngneduamlu i rume newenngen
tati krf, llkay. ochingelu am i llanagn
ti ko mew, fey wirari:
Montulen idol!
31
Feymew mten, Jesus nmafi i kuw ta
Pedro ka feypifi:
Rume pichin mupiltun nierkeymi! Chumngelu am maneluwlaymi iche mew?
32
Fey pratulu engu mten tati pichi farku
mew, krfwetulay. 33 Feymew tati pu disipulu
mlelu ti pichi farku mew, lukunagi engn Jesus
i inafl ka feypi engn:
Rf dungu mew eymi ta Ngnechen i
Fotm rke!
28

Jesus tremolyefi tati pu kutran Genesaret mapu


mew
(Marku 6.53-56)
Feymew katrrumey tati pichi lafken mew
ka puwi engn Genesaret pingechi mapu mew.
35
Tati pu che mleyelu tiye mew, kimtufi engn
ta Jesus, ka kimngey kom ti troki mapu mew
i puwn. Feymew kpalelngey tati pu kutran,
36
ka llellipungey i idamangeael rewall tai
takuwn. Fey kom tati pu kutran idamaetew i
wechu takuwn, tremolewetuy engn.
34

15
Tati wesalkakefilu ta che
(Marku 7.1-23)
1
Fey kieke farisew ka kieke wentru
kimeltukelu Moyse i ley dungu, tuwyelu ta
Jerusalen, ramtupafi engn ta Jesus:
2
Chumngelu am tami pu disipulu ta mngeltukelay ichi tai ftake laku em tai wimtun dungu? Chumngelu am wne kchakelay
tai kuw petu tai inon engn?
3
Feymew ramtueyew Jesus:
Chumngelu am kay ta eymn mngeltukelafimn Ngnechen tai werkn dungu
tamn inayael kisuke tamn dewmaelchi wimtun dungu? 4 Ngnechen feypi: Chetrokiaymi
tami chaw ka tami uke,* ka iney rume malisiafile i chaw ka tai uke dungun mew fey
ta kondenangeay i langmngeael. 5 Welu
eymn ta feypikeymn kie wentru i feypiafiel
tai chaw kam tai uke: Iche ta pepi kellulayaeyu. Kom tai nieel dew chalintukulelfi

14:34 Genesaret: kie rume kme lr mapu mlelu Galilea i inafl lafken.
* 15:4 Exodo 20.12; Deuteronomio 5.16.
15:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: kam tai uke rume.
Exodo 21.17.

15:4

Matew 15:6

20

ta Ngnechen.
Fey iney rume feypile tfachi dungu, fey ngelay chem mew tai aporiangeael tai kelluafiel tai chaw kam tai uke
rume. Femngechi ta eymn falintukelafimn
ta Ngnechen tai werkn dungu tamn inayael
kisuke tamn wimtun dungu. 7 Koyla ngnen!
Fente kme feypi tati pelon wentru Isaia ta dungulu eymn mew, feychi feypilu:
8
Fey tfachi trokiche re wenche wn mew
mten poyekeenew,
welu konpiwke mew pilelay tai mngeltuael iche mew.
9
Chem falilay rume tai ngillatukeetew engn.
Tai kimeltukeel engn re che mten tai
adknuelchi dungu.
10
Feymew mten Jesus mtrmfi tati pu che ka
feypifi:
Allktumn ka kme kimaymn: 11 Chem
iyael rume ile ta che elukelafi i wesa piwkengeael, welu may tati tripakelu ta wn mew
wesalkakefi ta che.
12
Feymew tati pu disipulu flkonpuy engn ta
Jesus mew ka ramtueyew:
Kimimi am tai wesa duamn tati pu
farisew allklu engn tami femngechi feypin
mew ta eymi?
13-14
Kisu llowdungufi i pu disipulu:
Femknukafimn mten. Chem anmka
rume tai wenu mapu Chaw i anmnoel, ngeduentungeay folilklen. Trawma reke feley engn, tati rptulkefilu ta kakelu trawma. Kie
trawma rptulfile ta kangelu trawma, mr
trfkonafuyngu ta kie lol mew.
15
Feymew feypieyew ta Pedro:
Kme kimelmui tami feypimupefielchi
dungu.
16
Fey Jesus llowdunguy:
Eymn ta ka femngechi kimlaymn?
17
Kimlaymn am kom tati ikeel puwkey ta ptra
mew, fey wla tai tripatuael ta kuerpu mew?
18
Welu tati tripakechi dungun ta wn mew, che
tai piwke mew tripakey. Fey ta wesalkakefi
ta che, 19 piwke mew am tripakelu ta wesake
rakiduam, tati langmchen, tati iwaldomon, ka
ti amyewn, tati ween, tati koylatun ka fill
wesa dungu. 20 Fey tfachi dungu ta wesalkakefi
ta che, welu tati ilu iyael fey i kchakuwnon,
fey ta wesalkakelafi ta che.
6

Kie judiu tuwnngenochi domo feyentuy ta Jesus mew


(Marku 7.24-30)
21
Fey Jesus tripatuy tiyechi mapu mew i
amuael ta Tiro ka Sidon troki mapu mew. 22 Fey
kie kananche domo mley tiyechi mapu mew,
fey wirarklen flkontupaeyew:
idol, David i Yomel tuwnche, kutranpiwkeyeen! i pe konwekfley!
15:9 Isaia 29.13 LXX.

Matew 15:36
Welu Jesus chem llowdungulay rume.
Feymew i pu disipulu flkonpuy kisu mew ka
llellipungey:
Feypifinge ta tfachi domo tai amutuael,
wirarklen am inaniepaetew ta ichi.
24
Fey Jesus feypi:
Ngnechen ta werkenew tati Israel
trokiche mew mten, tati amklechi ufisa
reke felelu.
25
Welu tati domo lukutupuy kisu tai fl mew,
fey feypifi ta Jesus:
idol, kelluen!
26
Jesus llowdungueyew:
Kmelay i mntumangeael i kofke tati
pu fotm fey i elungeael tati pu trewa.
27
Fey ti domo feypifi ta Jesus:
Feley, idol, welu tati pu trewa ktu ikey ta
fntlnagchi kofke miche mesa.
28
Feymew feypieyew ta Jesus:
Papay, rume nieymi ta feyentun! Felepe
may tami ngillatupeel.
Feychi lelen mew mten tati domo i pe
tremolewetuy.
23

Jesus tremolyefi fentren pu kutran


Jesus tripapatuy tiye mew, fey akuy Galilea
tai inaltu pichi lafken, feymew prapuy kie
wingkul mew ka anknuwpuy. 30 Fentren che
trawluwpuy chew i mlen ta kisu, yeniey engn tati pu kntrongelu, ti pu trawmangelu, tati
pu pepi trekakenolu, ti pu ketrongelu ka fentren
kakelu kutran. Puwlngey engn ta Jesus mew,
fey kisu kom tremolyetufi ti pu kutranche. 31 Fey
tati pu che rume afmatulewey engn pefilu i
dungutun tati pu ketro, tati pu trekakenolu i
tremotun ka i trekatun, ka tati pu trawmangelu
i pelotun. Fey eluwi engn tai pramyeafiel
Israel tai Ngnechen.
29

Jesus elufi iyael ta meli warangka wentru


(Marku 8.1-10)
32
Jesus mtrmfi tai pu disipulu, ka feypifi:
Rume kutranpiwkeyefi tati pu che ta kla
ant dewma i mlepan ta tfa mew iche engn
ka chem rume niewelay engn tai iyael. Aylelan tai amutuael engn i ruka mew petu tai
inon tati pu che. Rume ngle tranapuafuy engn rp mew. 33 Fey tai pu disipulu feypieyew:
Welu chew am entulelafiyi fentren iyael
tfachi fentren chengealu? Tfachi lelfn mapu
mew ngelay kie rukache no rume.
34
Fey Jesus ramtufi i pu disipulu:
Tunten kofke am nieymn ta eymn?
Regle kofke, ka kie mufn pichike challwa
llowdunguy kisu engn.
35
Feymew Jesus werkfi tati pu che i
anknuwael tati plli mew. 36 Feymew nfi tati
regle pichike kofke ka tati pichike challwa. Fey
rupan maumtufilu ta Ngnechen, wdamkafi

Matew 15:37

21

ka eluyefi tai pu disipulu, fey kisu engn


eluyefi tati pu che. 37 Kom iyey ti pu che
ka fente kme weday engn, ka apolngetuy
regle kanasta tati sofrachi kofke ka ti challwa
mew. 38 Tati iyelu meli warangka wentrurke,
welu rakintukungelay tati pu domo ka ti pu
pichikeche.
39
Feymew Jesus chaliyetufi tati pu che, konpuy
kie pichi farku mew, fey amuy ta Magadan
troki mapu mew.

16
Tati pu farisew ka sadusew ayy i pengelelngeael kie afmatufal dungu kallf wenu mew
(Marku 8.11-13; Luka 12.54-56)
1
Fey ti pu farisew ka ti pu sadusew amuy i pemeafiel engn ta Jesus tai ngnenmayafiel. Fey
feypifi engn tai pengelael kie afmanngechi
pepiluwn femngechi tai kme kimafiel engn tai kpan ka i werketew ta Ngnechen.
2
Welu Jesus llowdungueyew: Pu trafiaym
feypikeymn ta eymn: Kelknuwiym ta
3
wenu, kmengetuay pikeymn.
Ka puliwen feypikeymn: Kelknuwiym wenu ka
tromknuwiym, fachant wesa antngeay
pikeymn. Eymn ta fente kme ngneduamkefimn i chumleken ta kallf wenu. Fey
chumngelu am ngneduamlaymn chem dungu
i mlen fantepu mew?* 4 Tfachi pu che wesake
piwkengelu ka kisu ngnewnngelu ayley engn i pengelelngeael kie afmanngechi dungu,
welu doy pengelelngewelayay chem rume, Jona
tai rupaelchi dungu mten.
Fey feypiknungelu engn tfachi dungu, Jesus amutuy.
Tati pu farisew i nieelchi wesake dungu lefawra
reke feley
(Marku 8.14-21)
5
Fey tati pu disipulu rumelu nometu ti pichi
lafken mew, ngyrkey engn tai yeael ta
kofke. 6 Feymew Jesus feypifi i pu disipulu:
Inaduamfimn ka kuiwtuwmn tati pu
farisew ka tati pu sadusew i lefawra mew.
7
Fey ti pu disipulu welukonkechi feypiwi engn:
Fey tfachi dungu feypipelaeimew tai
kpalnon mew ta kofke?
8
Jesus am kimnielu i femngechi rakiduamklen engn, fey feypifi i pu disipulu:
Chumngelu anta nielai kofke pipeymn?
Rume pichin feyentun nieymn ta eymn!
9
Petu kimlaymn am ka tukulpalaymn rume
tati kechu kofke tai wdamkalelfiel tati kechu
warangka pu che ka tunten kanasta i apolngetun sofrachi wkan kofke mew? 10 Ka

Matew 16:22
tukulpalaymn rume tati regle kofke tai wdamkalelfiel tati meli warangka pu che ka tunten kanasta i apolngetun tati sofralu mew?
11
Chumngelu anta ngneduamlaymn ta eymn
iche tai ntramyemekenofiel tati kofke? Tai
feypiwpefielchi dungu feypiley tamn kuiwtuwael tati pu farisew tai lefawra mew ka tati
pu sadusew mew.
12
Feymew ngneduami engn tai feypinoetew ta Jesus i kuiwtuwael engn tati
lefawra mew tukukeel ta kofke mew, welu
may tai kuiwtuwael tati pu farisew i
kimeltukeelchi dungu mew ka tati pu sadusew i
kimeltukeel mew.
Pedro feypi Jesus tai Cristongen
(Marku 8.27-30; Luka 9.18-21)
13
Feymew Jesus puwlu Sesarea Filipo tai
troki mapu mew, ramtufi tai pu disipulu:
Tati pu che, iney pikeenew anta iche, tati
Wentruknuwpalu?
14
Kisu engn llowdungueyew:
Kieke che Juan ti Fawtisachefe pikeeymew.
Ka kieke Elia pikeeymew, ka kieke Jeremia
pikeeymew ka kieke kakelu pu pelon wentru
pikey.
15
Eymn kay, iney pimuken anta iche?
ramtungey engn.
16
Fey Simon Pedro llowdungueyew:
Eymi lle tati Cristo, tati rumel mongelekechi
Ngnechen tai Fotm.
17
Feymew Jesus feypifi ta Simon Pedro:
Sakinngeymi eymi, Simon, Jona tai fotm.
Iney no rume mlelu tfachi mapu mew feypilaeymew ta tfachi dungu, tai Chaw wenu mapu
mlelu fey may ta kimeleymew tati. 18 Iche ta
ka feypiaeyu, eymi ta Pedro, fey tfachi kura
mew amul trawltukuniean tai trokiche, welu
chem wesa pepiluwn i ngnenieel ta wekf
no rume wewlayaeyew. 19 Wenu mapu lmen
mlewe i llafe eluaeyu. Eymi ta trariley pifilmi
ta tfachi mapu mew, ka femngechi Ngnechen
trarilelu reke leliwlnieaeyew. Ka eymi ta neyfiley pifilmi ta tfachi mapu mew, ka femngechi
Ngnechen neyfilelu reke leliwlnieaeyew.
20
Feymew mten Jesus feypifi i pu disipulu
tai feypinoafiel engn iney no rume kisu tai
Cristongen.
Jesus ntramkay i layael
(Marku 8.319.1; Luka 9.22-27)
21
Feymew Jesus eluwi tai feypiafiel tai pu
disipulu i amuael ta kisu Jerusalen waria mew,
fey ti putremke wentru ka ti longkolelu pu saserdote mew i rume kutrankayaetew. Feypifi tai
pu disipulu kisu tai langmngeael, welu kla
antalu mew i wiomongetuael. 22 Feymew

* 16:3 Kieke kuyfi wirin mew ngelay ta versu 2 ka versu 3. 16:14 Elia: kie pelon wentru ti pu judiu i ngmkefel tati kpayalu
16:18 Pedro i y kura pin rke.
kom dungu i pepikapayael ti Mesiangealu.

Matew 16:23

22

pntnentueyew ta Pedro, fey eluwi tai feypiafiel tfachi dungu:


Ngnechen montulaeymew, idol! Fey
tfachi dungu mew ta rupalayaymi!
23
Welu Jesus adkintufi ta Pedro, fey feypifi:
Pnttripange ta iche mew, wekf! Katrlkaduammekeen ta iche! Eymi ngneduamkelafimi Ngnechen tai dungu. Rakiduamkleymi re che i dungu mew mten.
24
Feymew mten Jesus feypifi tai pu disipulu:
Iney rume ayle iche i disipulungeael,
kisu ngynentuwpe, ka eluwklepe i kutrankawael ta krus mew ngeay rume, fey inaechimew. 25 Iney rume ayle montulael i mongen, fey ta pelayay ta mongen, welu tati lakonlu
iche tai duam, fey peay ta mongen. 26 Chem
entuafuy anta che ngenngele kom chemkn mew
mlelu tfachi mapu mew, welu i pll amule
ktral mapu mew? Tunten plata rume niellefule kie che i kulliafel tai montuam, chem
rume niefule ta che montul-layafeyew. 27 Tati
Wentruknuwpalu am ta kpayalu Ngnechen
tai kom pepiluwn mew ka tai pu werken
pll engn, fey wla kulliafi reke kake kieke
che kom tai femel mew. 28 Rf dungu feypiwayi
kiekentu tati mleyelu ta tfa mew lalayay
engn pefile wla engn tati Wentruknuwpalu
tai longko lmenngeael.

17
Jesus kangelu ad i nierumetun
(Marku 9.2-13; Luka 9.28-36)
1
Fey kayu ant rupalu, Jesus yefi ta Pedro, Santiaw ka Juan (Santiaw tai pei), fey pnttripay
i amuael engn kie al prachi wingkul mew.
2
Fey tiyechi wingkul mew, kisu engn i adki
mew, kangerumetuy i ad ta Jesus. i ange
alofi ant reke, ka tai takuwn rume lingari
pire reke. 3 Feymew pefi engn ta Moyse ka Elia
ntramkamekelu ta Jesus engn.
4
Fey Pedro feypifi ta Jesus:
idol, rume kmey tai mlepan tfa mew!
Pilmi, dewmayafui kla pichike kni ruka: kie
eymingealu, ka kie ta Moysengealu ka kie
Eliangealu.
5
Petu dungumekelu ta Pedro, kie alofklechi
trom munulpaeyew kie llawfe reke, fey tati
trom mew tripay kie dungun feypilu: Fey
tfa iche tai sakin Fotm, iche tai dulliel.
Allktumafimn i dungu.
6
Allklu engn tfachi dungun, tati pu disipulu lloynagmknuy i longko engn plli
mew, fente i llkan mew. 7 Jesus flkonpuy
kisu engn mew, fey nknufi i kuw mew ka
feypifi:
Witrapratumn. Llkakilmn.
* 17:21 Kieke kuyfi wirin mew mten mley versu 21.

Matew 17:21
Fey adkintulu engn, pefi engn Jesus i
kisulewetun.
9
Fey petu nagpatulu engn tati wingkul mew,
Jesus feypifi i kla pu disipulu:
Iney no rume ta ntramel-layafimn tamn
peelchi dungu, wiomongetule wla tati Wentruknuwpalu kpalu ta wenu mapu.
10
Fey tai pu disipulu ramtueyew:
Chumngelu am feypikerkey tati pu
kimeltukelu tati ley dungu Elia tai wne
kpayael tati Cristo mew?
11
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Feyngey tai wne kpayafel ta Elia, kisu i
kom kme elafiel ta dungu. 12 Welu iche ta feypiwayi, Elia ta dew kpay, fey tati pu judiu kimwetulafi, welu kisu engn chumnchumfi rume
kom tai wesa aytuel engn. Ka femngechi, tati
Wentruknuwpalu kutrankaway kisu engn tai
fillmekeafiel mew.
13
Feymew tati pu disipulu ngneduami engn
Jesus tai ntramelmekeetew i tukulpafiel ta
Juan ti Fawtisachefe.
8

Jesus tremolfi kie weche wentru konwekflelu


(Marku 9.14-29; Luka 9.37-43a)
Puwlu engn chew tai mlemum tati pu
che, kie wentru flkonpay ta Jesus mew, ka
lukutupay kisu tai fl mew, fey feypieyew:
15
idol, kutranpiwkeyemaen tai fotm.
Lalatukey ka rume kutrankawkey. Kieke mew
trfkonkey ktral mew, ko mew ktu. 16 Tfa
mew kpalelpefui tami pu disipulu, welu pepi
tremolafi engn.
17
Fey Jesus feypi:
Eymn pu ngenofeyentun che ka wesake
rakiduam nielu! Tuntema anta mlerkean ta
eymn mew? Tuntepu mew wla anta fenteknurkean tamn peniewafiel? Kpalelmuchi
tati pichiwentru pirkey.
18
Feymew Jesus werkfi tati wekf i tripatuael tati pichiwentru mew, fey wemnentufi.
Feychi mew mten tremolewetuy ti pichiwentru.
19
Fey wla i pu disipulu wichu ntramkaeyew, fey ramtueyew:
Chumngelu am ichi pepi wemnentulafiyi tati wekf?
20
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Eymn am mna pichin mupiltun nielu. Rf
dungu feypiwayi niefulmn ta mupiltun, kie
pichi fn mostasa fenteafuy rume, fey feypifilmn tfachi wingkul: Tripatunge ta tfa mew.
Kaple amutunge, tati wingkul ta engkef tripayafuy. Chem rume ta kisu ngnewlayafuy.
21
Welu ta tfa famngechi wekf i tripatuael,
feley tai ngillatuael ka ayunayael ta che.*
14

Jesus ka wiome ntramkay i layael ka i


wiomongetuael
(Marku 9.30-32; Luka 9.43b-45)

Matew 17:22

23

Petu miyawlu kientrr i disipulu engn


Galilea tai troki mapu mew, Jesus feypifi i pu
disipulu:
Iche tati Wentruknuwpalu ta chal23
intukungean tati pu wentru mew.
Ka
langmaenew engn, welu kla antalu mew,
wiomongetuan.
Tfa famngechi feypingelu, rume weangky
engn.
22

Kullingeael impuestu ti ngillatuwe rukangealu


Feymew Jesus ka tai pu disipulu puwlu
engn ta Kapernaum waria, tati pu kofrakelu
impuestu ta ngillatuwe rukangealu amuy engn
i pemeafiel ta Pedro, ka ramtufi engn:
Tami kimeltufe kullikelay ta impuestu tati
ngillatuwe rukangealu?
25
May, kullikey ta kisu llowdunguy ta Pedro.
Fey Pedro konputulu ruka mew, Jesus
ramtufemeyew:
Eymi chumngentufimi kay, Pedro? Kie
longko lmen wentru ta tfachi mapu mew,
ineykechi am kofrakefi impuestu: kisu tai pu
yall kam ti kakelu pu che?
26
Fey Pedro llowdungufi ta Jesus:
Kofrakefi tati kakelu pu che.
Fey Jesus feypi:
Feley tati, Pedro. Kmey tami piel. Chumngechi tati longko lmen i pu yall ngelay i
kulliael chem impuestu no rume, ka femngechi
ngelafuy Ngnechen i pu yall i kulliael ti impuestu ta Ngnechen i ngillatuwe rukangealu.
27
Welu iney rume tai wesaduamnoael, amunge
tati pichi lafken mew, trftukupunge tami ansuelu ka witranentufinge tami wne entuelchi
challwa. Fey ti wn challwa mew peaymi kie
moneda, feymew mr kulliayu tati impuestu.
Yefinge ti moneda, fey kullimenge tati impuestu.
24

18
Iney am tati doy sakifalklelu?
(Marku 9.33-37; Luka 9.46-48)
1
Feychi mew mten tati pu disipulu flkonpuy
Jesus mew, fey ramtufi engn:
Iney anta doy sakifali ta Ngnechen tai
lmen mlewe mew?
2
Feymew Jesus mtrmfi kie pichiwentru,
fey kisu engn i rangi mew puwlfi 3 ka feypi:
Rf dungu feypiwayi eymn we rakiduam nietunolmn kie pichiche reke, konpulayaymn ta Ngnechen i lmen mlewe mew.
4
Tati doy sakifalklelu ta Ngnechen i lmen
mlewe mew fey tati dimatukenolu chemkn
kieke tfachi pichiche reke.

Matew 18:17
Ka iney rume llowfilu kie famngechi
pichiche iche tai y mew, iche ka llowenew
tati.
5

Kintukaduamngen
(Marku 9.42-48; Luka 17.1-2)
6
Iney rume ngnenkafile i yafkayael ta kie
feyentulelu iche mew om piwkengelu kie
pichiche reke, doy kmeafuy kie ftra kura
i trapeltukuknulelngeael i pel mew, fey i
trftukungeael tati doy lluflechi lafken mew.
7
Awngey fentren kintukaduamngen dungu
i mlen mew tfachi mapu! Feyngey i
mlen tfachi wesake dungu mapu mew, welu
awngey tiyechi che yafkan mew tukufile ta
kakelu che! 8 Feymew, tami kuw kam tami
namun rume yafkantukuelmew, katrfinge ka
entufinge ta eymi mew. Doy kmey tami mongeleael ketrolipangklen ka ketronamunklen
rume, fey nielmi ta epu kuw kam epu namun
rume, welu tami tukungeael ti chongkenochi
ktral mew. 9 Tami nge yafkantukukeelmew,
entufinge ka famentufinge ta eymi mew. Doy
kmey tami mongeleael fey tami nien kie nge
mten, fey nielmi epu nge tami tukungeael ta
ktral mapu mew pi ta Jesus.
Tati amknuwchi ufisa adknu dungu
(Luka 15.3-7)
10
Ngneduamaymn tamn illamnienoafiel
kie no rume ta tfachi pichikeche. Iche feypiwayi kake kieke kisu engn tai werken pll
rumel puwpuwngekey chew mley iche tai
Chaw, wenu mapu mlelu. 11 Tati Wentruknuwpalu am kpalu i montulafiel tati pu amklelu
reke i yafkan mew.*
12
Kmelu trokifimn kay? Kie wentru
niele pataka ufisa, fey amknuwle kie tfa
engn, elknulayafuy chey am tati pu aylla mari
aylla lelfn mew, i amuael i kintumeafiel tati
amknuwlu? 13 Fey petufile, rume aywafuy
tai petuelchi ufisa mew, tati aylla mari aylla
mew amkenolu engn am. 14 Ka femngechi,
eymn tamn Chaw, mlelu ta wenu mapu,
aylelay tai amael kie no rume ta tfachi
pichiche reke felelu i feyentun mew.
Chumngechi i wioduamangetuael ta kie weni
(Luka 17.3)
15
Tami feyentulechi weni wesa femelmew,
dunguafimi. Kisulelmu, fey feypiafimi tai wesa
femn. Fey allktumaelmew tami dungu, ka
kmelkawtulmu tami weni eymu. 16 Welu allktumanoelmew, mtrmnge ta kie kam epu
che, femngechi epu che kam kla che tai dungun mew i kme elngetuael tati wesa dungu.
17
Ka femngechi pinole i allktuafiel tati kakelu
che, feypintukuafimi tati troki feyentulelu

17:24 impuestu tati ngillatuwe rukangealu: kake tripantu mlerkey i kulliael ti impuestu pu judiu wentru ti ngillatuwe ruka mew.
* 18:11 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 11.
Tati kulliael fanten rke tati kdawfe i wewkeel epu ant kdaw mew.

Matew 18:18

24

mew. Fey ka feyentunofile tati troki feyentulechi pu che, fey wla ta feley i kie feyentulenolu i trokingetuael kam kie tati kofrakelu
impuestu reke Romangealu i trokingetuael.
18
Rf dungu feypiwayi chem che rume trarifilmn reke tai yafkan mew ta tfachi mapu
mew, ka femngechi trarileweay reke Ngnechen
mew ta wenu mapu. Ka chem che rume nentu
neyfifilmn reke tai yafkan mew ta tfachi
mapu mew, ka femngechi nentu neyfilewetuay
ta wenu mapu Ngnechen mew.
19
Fey tfachi dungu feypiwayi: Epu feyentulelu, kiewle tai ngillatuael tai eluen piael tfachi mapu mew, iche tai wenu mapu
mlechi Chaw fey ta eluaeyew. 20 Chew rume
mlele epu kam kla che trawluwklelu iche
i y mew, iche mlean kisu engn mew.
Feley i wioduamangetuael kangelu che
21
Feymew Pedro flkontufi ta Jesus ka ramtufi:
idol, muf rupachi am feley tai wioduamatuael tai chafche, chem wesa femelimew
rume? Regle rupachi pemay?
22
Jesus llowdungueyew:
Regle rupachi mten pipelaeyu. Regle mari
rupa regle pin may.
23
Fey tfachi dungu mew, Ngnechen tai
longko lmenngen feley ta kie longko lmen
reke eluwlu i ramtuafiel tai pu kdawelkeetew
tunten i defenieetew. 24 Petu llitulu tai ramtuafiel, feymew akulelngey kie tai defenieetew
rume fentren plata. 25 Tiyechi kdawfe am
nienolu chumngechi i kulliael, fey tati longko
lmen werky i fendengeael tati defelelu, kie
presukona reke, kientrr i kure engu, i pu
yall ka kom i chemkn tai nieel ktu, femngechi tai kulliael kom tai defeleel mew.
26
Fey tati defelechi kdawfe lukutuy ti longko
lmen i fl mew, ka llellipufi: idol, kutranduamyeen ta iche. Pichi ngmen. Kom wioleltuaeyu tati. 27 Fey tati longko lmen kutranduamyeeyew, feymew wioduamatufi kom tai
defelekefel mew ka lifrenentufi ti kdawfe.
28
Welu tripapatulu, tiyechi kdawfe pefi kie
tai traf kdawfe defenieetew pichin plata.
Nfemfi pel mew ka eluwi i aporiayafiel, feypiniefi: Kullituen kom tami defeniefiel! 29 Fey i
traf kdawfe lukutulen llellipueyew: Kutranduamyeen ta iche. Pichi ngmen. Kom wioleltuaeyu tati. 30 Welu kangelu pilay, ka amul presuntukufi karsel mew kom kullingetule wla tai
defeniengeel i tripatuael ti karsel mew.
31
Fey tfachi dungu mew rume kutrantupiwkey tati kakelu pu kdawfe, fey ntramelmefi
engn tati longko lmen i femngechi femfiel
i traf kdawfe. 32 Feymew tati longko lmen
* 19:5 Genesis 2.24 LXX.

19:7 Deuteronomio 24.1.

domo, ka femngechi iwaldomofengey.

Matew 19:10
mtrmfalfi, ka feypifi ti wesa piwkengechi kdawfe: Eymi ta rume wesa piwke wentru rke!
Iche wioduamatueyu nga kom tami defeniefiel
mew tami llellipufiel mew. 33 Feymew eymi ta
ka felefuy tami wioduamatuafiel tami traf kdawfe. Chumngechi wioduamatueyu ta iche
ka femafulu ta eymi.
34
Fey fente i lladkn tati longko lmen,
werky i presuntukungeael karsel mew tati
wesa piwke wentru kom kullile wla kom tai
defeleel i neykmknungetuael.
35
Fey Jesus amul feypi: Ka femngechi femaeymnmew ta eymn ta iche i Chaw
mlelu ta wenu mapu mew, kieke ta eymn
kom piwke mew wioduamatunolmn tamn
yafkaetewchi chafche.

19
Jesus kimeltuy i kmenon tati wdakuren
(Marku 10.1-12)
1
Rupan feypilu ta tfachi dungu, Jesus tripatuy
ta Galilea mew, fey puwi Judea troki mapu mew,
Jordan tai tripawe ant ple. 2 Rume fentren
che inaeyew, ka feymew Jesus tremolyefi tati pu
kutranklelu.
3
Kieke ti pu farisew flkonpuyngn ta Jesus
mew re ngnen mew tai ramtuafiel, fey feypieyew:
Kmey am kie wentru i wdakureael
chem dungu mew rume?
4
Feymew Jesus llowdungufi ti pu farisew:
Admlafimn am tati wirikonklechi
dungu ta llituka mew mten, feychi dewmangelu
ta wentru domo engu? 5 Ka feypi: Feymew ta
wentru ta wichuay i chaw ka tai uke mew
kisu i amayewael i kure engu, fey mr kie che
reke i feleael engu.* 6 Feymew ta epu che reke
felewetulay engu. Kiengetuy mten. Feymew
ngelay iney rume i wdamentuael Ngnechen
i trapmel.
7
Feymew ramtueyew engn:
Chem mew rke am Moyse werkfi ta wentru i eluafiel kie wirin dungu i kure tai
wdafiel?
8
Fey Jesus feypifi ti pu farisew:
Re tamn wesa yaf piwkengen mew ta
eymn, Moyse elueymnmew tamn wdayael
tamn kure. Llituka mew ta ngelafuy feychi dungu. 9 Iche ta feypiwayi tati wdalu
tai kure fey tai iwapenoetew rume, fey ka
domo kureyetule, fey ta iwaldomofengey. Fey
kureyefilu ti wdaknuelchi domo, ka femngechi
iwaldomofengey.
10
Fey Jesus tai pu disipulu feypieyew:
Feychi dungu felele i femael ta wentru i
kure mew, kmelay ta kurengen.

19:9 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Fey kureyefilu ti wdaknuelchi

Matew 19:11
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Kom che ta pepi ngneduamlayay ta tfachi dungu, tiyechi pu che mten ta Ngnechen
i eluetew i ngneduamafiel. 12 Mley epe
fill dungu i katrtunieetew ta pu wentru i
kurengeael: kiekentu dew felen choyngekey
i pepi kurengenoael, ka kieke wentru femknungekey tai pepi kurengenoael, ka kieke re i
pinon mew kurengekelay femngechi tai kme
poyeafiel ta Ngnechen. Tati aylu i llowael ta
tfachi dungu, llowpe mten.
11

Jesus ngillatumafi tati pu pichikeche


(Marku 10.13-16; Luka 18.15-17)
13
Yelelngey ta Jesus kieke pichikeche, tai
fampuwlael i kuw ta kisu engn mew, fey
i ngillatumayafiel, welu tati pu disipulu eluwi
tai katrtuafiel tati yeniefilu ti pichikeche.
14
Feymew Jesus feypifi i pu disipulu:
Elufimn ti pichikeche i kpayael iche
mew. Katrtukefilmn. Ngnechen i lmen mlewe mew koneltuley tati kisu engn
reke femngelu. 15 Fey fampuwlelfi i kuw
ti pichikeche, fey ngillatumafi, feymew wla
kaple amutuy.
Kie riku weche wentru ntramkafi ta Jesus
(Marku 10.17-31; Luka 18.18-30)
16
Kie weche wentru amuy i pemeafiel ta
Jesus, fey ka ramtupufi:
Kme piwke kimeltufe, chem kme dungu
am feman tai nieael rumel mongen?
17
Jesus llowdungueyew:
Chem mew anta kme piwke kimeltufe
pien? Kieley mten tati kme piwkengelu.
Welu aylmi tami nieael tati rumel mongen,
mngeltuafimi tati werkn dungu.
18
Chuchi werkn dungu am? ramtuy tati
weche wentru.
Fey Jesus llowdungueyew:
Langmchekilnge,
iwaldomokilnge,
weekilnge, fitukefilnge koyla dungu mew
ta kangelu, 19 yamafimi tami chaw uke engu,
ka piwkeyeafimi tami chafche chumngechi
piwkeyewimi eymi kisutu.*
20
Femken ta kom feychi dungu. Ka chem am
petu faltay? pi tati weche wentru.
21
Jesus llowdungueyew:
Aylmi tami nieael nor mongen, amunge,
fendenge tami nieel ka elufinge tati pu nienolu
chem no rume. Femngechi ftra kme felen
nieaymi ta wenu mapu mew. Fey kpange ka
inaen.
22
Feymew tati weche wentru, allklu tfachi dungu, rume weangklen amutuy, rume
rikulerkelu am.
23
Feymew Jesus feypifi tai pu disipulu:

25

Matew 20:7

Rf dungu feypian rume kdawngey kie


riku i konpuael Ngnechen i lmen mlewe
mew. 24 Ka feypiwayi doy kdawngelay ta kie
kamellu i rumeael ti longko akucha mew, fey
kie riku i konael Ngnechen i lmen mlewe
mew.
25
Fey allkmaetew tai pu disipulu, doy afmalewey engn ka feypi engn:
Fey, iney am pepi monturkeay?
26
Jesus adkintufi i pu disipulu ka llowdungufi:
Che i pepilnoel, Ngnechen ta pepilniey.
27
Feymew feypieyew ta Pedro:
Ichi elknui kom tai niekefel fey ka
inawiyi. Chem am llowai?
28
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Rf dungu feypiwayi, puwle tati ant kom
tai wengetuael, feychi mew tati Wentruknuwpalu mapu mew anle tai afmafalchi lmen
mlewe mew, eymn am feyentumufiel feymew
ka femngechi anaymn ta mari epu lmen
mlewe mew tamn ramtukadunguafiel Israel
tai mari epu trokiche. 29 Fey iche tai duam
iney rume elknule i ruka, pei, kam lamngen,
kam chaw, kam uke, kam domo, kam fotm,
kam mapu rume, llowtuay doy pataka rupachi,
ka lloway tati rumel mongen. 30 Welu tfa fentren
tati wnenkleyelu, inaleyetuay. Ka ptrn ta
tfa inaleyelu, wneleyetuay.

20
Tati kdawfe adknu dungu
Fey ka femngechi Ngnechen tai longko
lmenngen kie wentru reke feley tati ngenngelu kie ofadentu mew, tripalu ta kme puliwen tai kintuael kdawfe i katrofadelaetew.
2
Fey ti ngen ofadentu kme ntramkafi ti pu
kdawfe i tunten kulliafiel engn kie ant
kdaw mew,* fey werkfi i kdawelmengeael ti
ofadentu mew.
3
Feymew aylla ora amulechi liwen ka tripay tati ngen ofadentu, fey pefi kieke kdawfe
relelu plasa mew. 4 Fey feypifi: Eymn amumn
kay tamn kdawael iche tai ofadentu mew.
Ka femngechi kulliwayi tamn kdaw mew.
Fey kisu engn amuy i kdawael.
5
Tati ngenngelu ka wiome tripay rangiantlu dewma, fey tripay kla ora naglu ti ant,
ka femngechi pemey ta kdawfe. 6 Dewma kechu
ora naglu ta ant, ka wiome amuy ta plasa
mew, feymew ka pepuy kieke kdawfe relelu,
fey ramtufi: Chem mew anta mleymn eymn
tfa mew kom ant fey tamn kdawnon?
7
Llowdungungey: Iney no rume am elukenoetew
kdaw ta ichi. Feymew feypingey engn:
1

19:19 Exodo 20.12-16; Deuteronomio 5.16-20.


* 19:19 Levitiko 19.18.
19:24 i rumeael ti longko akucha mew: rume
19:29 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: kam domo.
* 20:2 i tunten kulliafiel engn kie
kdawngechi dungu pin rke.
ant kdaw mew: fey ta kie denario.

Matew 20:8

26

Amumn kay eymn tamn kdawael iche tai


ofadentu mew.
8
Feymew pu trafialu, tati ngenngelu
feypifi tati ngneduamkefilu tati pu kdawfe:
Mtrmfinge tati pu kdawfe, ka kullifinge.
Llituaymi tati pu inangechi akulu mew, fey
dewmantuaymi tati pu wnelu mew akulu.
9
Akuyey engn, tati konyelu tai kdawael
kechu ora naglu dewma ta ant, fey kake kieke
llowi engn tunteke i wewken ta kie kdawfe
kie ant mew. 10 Feymew ka konpuy tati pu
wneltu konlu i kdawpuael. Rakiduami engn
i doy al llowael i kullitu engn, welu kake
kieke kisu engn llowi ka femngechi kie ant
kdaw kullitu mten. 11 Fey llowlu engn tai
kullitu, eluwi engn tai fillpiafiel tati ngen
ofadentu, 12 feypilen mew: Tfa engn, tati
akuyelu epe konant, kie ora mten ta kdawi
engn. Eymi ta tunteke kullimui ichi ka fente
kullifimi ta kisu engn. Ichi ta kom ant rume
kdawiyi ka arekawiyi ta ant mew.
13
Welu tati ngenngelu llowdungufi kie kdawfe: Weni, chem wesa ngnenkapelaeyu
rume. Fente kme feypiwlayu ama tami tunte
kulliafiel ta kie ant kdaw mew? 14 Fey nnge
tami kullitu ka amutunge. Iche ta kpa elufili ta
tfa engn tati inangechi konlu tai kdawael ka
fenten eymi tunteleyu, 15 iche ta kisu tai plata
mew chumafun rume. Kam ta tririmi iche
tai kme piwketuchefengen mew?
16
Feymew llemay tfa tati inalelu, fey engn
ta wneletuay. Femngechi fewla ta wneleyelu,
inaleyetuay engn itrokom mew. Ptrley tati
mangelel, welu pichiley tati dullinieel.
Jesus kla rupa dewma ntramkay i layael
(Marku 10.32-34; Luka 18.31-34)
17
Jesus trekalelu rp mew i amuael ta
Jerusalen, wichu mtrmentufi tai mari epu
disipulu ka feypifi:
18
Fewla ngneduamaymn tai amulen
ta Jerusalen, chew ta chalintukungean tati
longkolelu pu saserdote mew ka tati pu
kimeltukelu tati ley dungu mew, ka kon19
denangean fey tai langmngeael.
Ka
chalintukungean tati kake trokike mapu
kpayechi pu che mew tai ayentukangeael ka i
wlelkangeael ka tai langmngeael krus mew,
welu kla antalu mew wiomongetuan.
Tai ngillatuel Santiaw ka Juan tai uke
(Marku 10.35-45)
20
Fey Sefedew tai kure amuy kientrr tai
epu pe engn Jesus mew, fey lukutunagpuy
kisu tai fl ple tai frenemayaen i epu
pe i piafiel. 21 Feymew Jesus ta ramtueyew:

Matew 20:33
Chem anta duamimi?
Fey tati domo feypi:
Tami longko lmen mlewe mew kie tai
epu pe anpupe eymi tami man ad ple, fey
kangelu i pe, tami wele ad ple.
22
Jesus ta llowdunguy:
Eymu kimlaymu tamu ngillatupeel. Putuafuymu am tati fre pulku tai putuael ta iche?
Ka femngechi fawtisangeafuymu chumngechi
fawtisangen ta iche?
Fey kisu engu feypi:
May, putuafuyu.
23
Feymew Jesus feypifi i epu disipulu:
Eymu ta putuaymu ta tfachi fre pulku,
ka fawtisangeaymu chumngechi fawtisangen ta
iche,* welu tamu anpuael iche tai man ad
ple kam tai wele ad ple iche ta koneltulelan
tai feypiael. Tai Chaw mten kimniey iney
tai freneafiel.
24
Feymew allkyelu ti kakelu mari pu disipulu
ta tfachi dungu, lladky engn tati epu peiwen
i feypiel mew.
25
Welu Jesus mtrmfi i pu disipulu, feymew
feypifi:
Eymn ta kimnieymn tati pu longkoleyelu
tfachi pu trokiche mew rume idolkawklekey engn, ka tati ftrake longkolelu
aykey engn kom che tai kimael i longkolen
engn. 26 Welu eymn mew ta ngekilpe feychi
dungu. Tamn femafel, iney rume ayle i
longkoleael, feley tai poyeafiel ta kakelu pu
che. 27 Ka iney rume ta eymn mew kpa
28
wnelele, fey ta konayeafimn.
Fey ka
femngechi tati Wentruknuwpalu kpalay tai
poyengeael, welu may kpay tai poyecheael,
ka i wltukuael tai mongen femngechi i
lifrenentuafiel ta kom che i yafkan mew.
Jesus tremolfi epu trawma
(Marku 10.46-52; Luka 18.35-43)
29
Fey dew tripapatulu Jesus engn ta Jeriko
waria mew, rume fentren che ta inaeyew. 30 Epu
trawma anlelu ta inaltu rp, allky engu Jesus
tai rupalen fey ple, fey wirari engu:
idol, David mew tripachi dullin Yomelche
tati kpayay piniekeel, kutranpiwkeyemuyu!
31
Tati pu che lladktu dungueyew tai
wirarkmekenoael engu, welu kisu engu doy
wirari:
idol, David i Yomelche, kutranpiwkeyemuyu ta ichiw!
32
Feymew Jesus witraknuwi ka mtrmfi tati
epu trawma, fey ramtufi:
Chem duamnieymu am tamu kelluwafiel?
33
Fey llowdungueyew engu:
idol, ayleyu tayu pelotuafel.

20:16 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ptrley tati mangelel, welu pichiley tati dullinieel. 20:22 ti fre pulku: kutrankawn
pin rke. 20:22 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ka femngechi fawtisangeafuymu chumngechi fawtisangen ta iche? * 20:23
Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka fawtisangeaymu chumngechi fawtisangen ta iche.

Matew 20:34

27

Jesus ta rume kutranpiwkeyefi ti epu


trawma, ka idamangey i nge engu. Feychi
mew mten tati epu trawma pelotuy engu, fey
inaeyew.
34

21
Jesus konpuy ta Jerusalen
(Marku 11.1-11; Luka 19.28-38; Juan 12.12-19)
1
Dewma flklepulu engn ta Jerusalen,
puwrkey engn ta Betfage flklelu Jerusalen
mew, Olifu ftra wingkul mew. Feymew Jesus
werkfi tai epu disipulu, 2 fey feypifi:
Amumu tati adkiklechi waria mew.
Fey tiye mew pepuaymu ta kie kude furiku
trapelklelu kie pichi furiku inafl mlelu.
3
Nentutrapelafimu, fey kpalelmuan.
Iney
rume ramtuelmumew chumngelu tamu fempen,
feypiafimu: idol ta duamtueyew tati ka
Prm wiolpatuafiyu piaymu.
4
Fey tfa ta femngechi femi tai mupiael i
feypiel tati pelon wentru, feychi wirintukulu:
5
Feypifimn tati Sion waria che:
Adkintumn, tamn longko lmen kpaley
eymn tamn pepayaetew,
om piwke mew, kawellutuley kie furiku,
kie we pichi furiku mew, kutama yekechi
kude kulli tai koi. *
6
Fey tati epu disipulu amuy ka femi engu
chumngechi i werketew engu ta Jesus.
7
Feymew yemefi engu tati kude furiku ka ti
pichi furiku. Pramelngey chau ti pichi furiku
i wente furi, feymew Jesus prakawelluy ti
pichi furiku mew. 8 Rume fentren che mlerkey
tiye mew.
Kiekentu infknuyey kisuke
tai takuwn engn rp mew, ka kiekentu
tranaknuyey engn row anmka tai watro
entuyeel engn anmka mew. 9 Fey tati pu
wneleyelu ka tati pu inaleyelu wirarkley
engn:
Pramyengepe tati longko lmen David tai
Yomelche!
Pramyengepe tati kpalu Ngnechen mew!
Pramyengepe ta wenu mapu mew!
10
Feychi Jesus konpulu ta Jerusalen, kom tati
pu waria che pofolkawi, ka rume fentren che
welukonkechi ramtuwi engn:
Iney anta tfachi wentru?
11
Fey tati pu che llowdunguwi engn:
Jesus tati, ti pelon wentru Nasaret waria
tuwlu, Galilea troki mapu mew.
Jesus wemnentufi tati neosiakelu ngillatuwe
ruka mew
(Marku 11.15-19; Luka 19.45-48; Juan 2.13-22)
* 21:5 Isaia 62.11; Sakaria 9.9.

21:9 Salmo 118.25-26.

Matew 21:21
Jesus konpuy tati ngillatuwe ruka mew, fey
wemnentupufi tiye mew kom tati fendemekelu
ka tati ngillakamekelu. trfrulpamafi tai
mesa tati trafkintulelkefilu plata tati pu che,
ka femngechi trfrulpamafi tai wangku tati
fendekelu palluma 13 ka feypifi:
Tati Wirin Chillka mew wirikonkley:
Iche tai ruka ngillatuwe ruka pingey,
welu eymn nietufimn weefe i ruka reke.
14
Flkonpay engn ta Jesus mew tati
ngillatuwe ruka ple tati pu trawma ka tati
15
pu kntro, fey kisu tremolyetufi.
Welu
tati pu longkolelu ti pu saserdote mew ka ti
pu kimeltukelu tati ley dungu pefilu engn
ti afmanngechi dungu i femel ta Jesus, ka
allklu engn ti pichikeche i wirarklen tati
ngillatuwe ruka i lepn mew fey ta famngechi:
Pramyengepe tati longko lmen David mew
tripachi dullin Yomelche!, rume lladky engn.
16
Feymew feypifi engn ta Jesus:
Allkymi am tai feypimeken tfachi
pichikeche?
Fey llowdungueyew ta Jesus:
May, allkmafi. Welu admlafimn
anta eymn tati wirikonklechi dungu ta Wirin
Chillka mew? Fey feypiley:
Aywimi tami pramyeaetew tati pu pichikeche
ka tati pu llusu pichikeche.*
17
Feymew elknutufi ti pu che, ka tripatuy ti
waria mew, fey amuy ta Betania. Tfey mew
umatupuy kie pun.
12

Jesus malisiafi tati fnngenochi igera


(Marku 11.12-14, 20-24)
18
Fey ka ant mew puliwen, konkleputulu ta
waria mew, Jesus ngrkey. 19 Feymew pefi kie
igera mlelu inaltu rp, fey flkontupufi, welu
kie fn no rume pemalafi, re tapl mten.
Feymew feypifi tati igera:
Chumkawnorume ta wlwelayaymi ta fn!
Feychi lelen mew mten chofnagi tati igera,
fey angky. 20 Fey tati pu disipulu, pefilu engn
am ti igera i angklewen, afmatulewey ka ramtuy engn:
Chumngechi am fente mchay angky tati
igera?
21
Fey Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Rf dungu feypiwayi nielmn ta mupiltun,
ka femngechi epu rakiduamklenolmn, fey tfachi dungu mten ta pepi femlayaymn iche
tai femfiel tati igera. Eymn ta feypifilmn ta
tfachi wingkul: Kie ple tripange ta tfa mew
ka trfkonpunge ta lafken mew, fey femngechi

21:12 kom tati fendemekelu ka tati ngillakamekelu: femngechi tati pu

che kake mapu kpalu i kpalnoael kisu i kulli engn. Tati trafkintulelkefilu plata tati pu che: feytichi pu che kpalu kake troki
mapu mew i kpalnieelchi plata mew pepi kullikelafuy impuestu ka pepi ngillakelafuy kulli no rume i langmngeael. Feymew ti
21:13 Isaia 56.7; Jeremia 7.11.
* 21:16
pu che felefuy i trafkintuael i plata i llowngekeelchi plata ngillatuwe ruka mew.
Salmo 8.2 LXX.

Matew 21:22

28

femay. Itrokom tami eluen piel ta ngillatun


mew feyentulelmn, llowaymn pi.
22

Ramtukangey ta Jesus iney i eluetew ti


pepiluwn
(Marku 11.27-33; Luka 20.1-8)
23
Dew rupalu kom tfachi dungu, Jesus konpuy
ti ngillatuwe ruka i lepn mew. Fey mlepulu
tfey mew ka kimeltumekelu, flkontupueyew
tati pu longkolelu ti pu saserdote mew ka ti pu
longkolelu tati pu judiu mew, fey ramtufi engn
ta Jesus:
Iney am werkeymew tami femael tfachi dungu? Iney anta elueymew ta tfachi
pepiluwn?
24
Jesus llowdungueyew feypilen mew:
Iche ka ramtuwayi kie dungu. Fey kme
llowdungulelmuli, iche ta ka feypiwayi iney
i werketew tai femael iche tfachi dungu.
25
Juan tai fawtisacheael, iney am werkeyew?
Ngnechen pemay, kam tati pu che?
Feymew kisu engn welukonkechi ntramkawi, feypilen mew:
Ngnechen
werkeyew, piliyi, feypiaeimew: Chumngelu anta feyentulafimn? piay. 26 Ka pepi
feypilayai rume ti pu wentru i werketew, fey
kuiwnngelu am tati pu che kom feyentulelu
engn am Juan tai wewpiken Ngnechen i
dungu. 27 Feymew llowdungufi engn ta Jesus:
Kimlai iney tami werketew.
Feymew Jesus llowdunguy:
Iche ka feypiwlayayi iney tai werketew
tai femael tfachi dungu.
Tati epu fotm mew adknuelchi dungu
Feymew Jesus ta ramtufi tati pu longkolelu:
Chem piafuymn kay eymn tfachi dungu
mew? Kie wentru nierkey epu fotm, fey feypifi
kie i fotm: Fotm, amunge tami kdawael
iche tai ofadentu mew. 29 Welu tai fotm
llowdungueyew: Kpa amulan! Welu rakiduamlu wla, fey amuy i kdawael. 30 Feymew
mten tati ngen fotm ka legtudungufi ta kangelu, fey ka femngechi werkfi i kdawmeael
tai ofadentu mew. Fey tfa llowdunguy: Felepe
tatey, chachay, iche ta amuan. Welu amulay.
31
Fey chuchi anta tfachi epu fotm femi tai
chaw tai werketewchi dungu?
Tati wnelu mew werkel pi i llowdungun engn.
Fey Jesus ta feypifi tati pu longkolelu:
Rf dungu feypiwayi tati pu kofrakelu impuestu Romangealu, ka tati pu kri domo, tai
feyentun mew ta wnelu mew konpuay engn
ta Ngnechen i lmen mlewe mew, 32 Juan tati
Fawtisachefe am kme kimeltupaetew chumngechi mongen tai nieael ta che tfachi mapu
mew. Eymn feyentulafimn, welu ta tfeychi
pu kofrakelu ta impuestu ka tati pu kri domo,
28

21:42 Salmo 118.22-23.

Matew 21:44
fey engn feyentufi Juan i wewpielchi dungu.
Welu eymn, allkfuymn rume kom tfachi
dungu, wiorakiduamtulaymn tamn feyentuafiel.
Tati adknu dungu ti wesake kdawfe mew
(Marku 12.1-12; Luka 20.9-19)
33
Allktumn ka kie adknu dungu: tati
kie ngen ruka anmi ta kie ofadentu ka malalmafi. Pepikay kie mlewe chew tai dewmayam ta pulku ka dewmay kie alprachi
ruka kom ple tai puwkintunieam i ofadentu.
Feymew mten amediaknulelfi i mapu kieke
pu kdawfe, fey kisu amuy kaple. 34 Fey akulu
ti kosecha antngen, werky kieke tai pu kdawfe i llowmeael engn tati pu kdawfe mew
tai koneltuleelchi fn ofad.
35
Welu tati pu kdawfe nfi engn tati pu
kona. Kie wlelkafi engn ka kie langmfi
engn, fey kangelu trftukafi engn kura mew.
36
Fey tati ngen ofadentu ka werky doy aln
kdawfe tati wnelu mew i werkel, welu tati
pu kdawfe ka femngechi wesa llowfi engn
chumngechi i wesa llowfiel ta kakelu.
37
Feymew ka werky kisu tai fotm, rakiduamklen: Yammayaenew tai fotm engn
tati pirkey. 38 Welu pemaetew tai fotm,
tati pu kdawfe welukonkechi feypiwi engn:
Fey tfa tati ngenngetualu. Langmfiyi, fey
kom mntumayafiyi tai ngenngeafel mew.
39
Feymew nfi engn, ka nentufi wekuntu tati
ofadentu mew, fey langmfi engn.
40
Fey tfa, kpale tati ngenngelu tati
ofadentu mew, chumngepayalu ti wesake
kdawfe trokifimn kay?
41
Fey llowdungungey:
Langmafi tati wesake che fey tai pichi
kutranduamyenofiel rume, fey arendaltuafi
tai mapu kakelu pu kdawfe tai eluaetew
tai koneltuleelchi fn ofad puwle tai
kosechangeael.
42
Feymew Jesus feypifi ti pu che:
Kimlaymn am i feypilen tati Wirin
Chillka? Feypiley:
Tati pu dewmakelu ruka tai illamelchi kura, fey
tfa ta dullin kurangetuy.
idol tai femknuel ta tfa, fey ta afmatulei.
43
Feymew ta feypiwayi eymn ta mntumangetuaymn kom pepiluwn Ngnechen
tamn elufetew, fey elungeay kangelu che tati
aylu i kme llowael Ngnechen i longko
lmenngen. 44 Fey iney rume trananagpuwle
tfachi kme kura mew, watrokaleweay, welu
tfachi kura trananagle iney rume i wente
mew, fey rngleweay.

21:44 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 44.

Matew 21:45

29

Tati pu longkolelu ti pu saserdote mew ka tati


pu farisew, allkmafilu engn Jesus tai femngechi feypin, kme inaduami engn tai ntramyemekengen kisu engn tati adknu dungu
mew. 46 Prm ayfuy engn tai presuafiel,
welu llkaniefi engn tati pu che, tfa engn am
kie ftra pelon wentru trokiniefilu ta Jesus.
45

22
Tati adknu dungu mafwn kawi mew
(Luka 14.15-24)
1
Jesus wiome dunguy re adknu dungu mew,
fey feypi: 2 Ngnechen tai longko lmenngen
kie longko lmen reke feley kie wentru nielu
kie kawi tai fotm i mafnngealu. 3 Werkfi
tai pu werken tai amuael engn femngechi i
yemeafiel tati pu mangel, welu tfey engn pilay
tai kpayael. 4 Fey ka werky kakelu werken.
Fente kme yefaldunguyefi: Feypiafimn tati pu
mangel iche tai kom dewmaniewiyen ta iyael.
Langmfaln tai ellakechi motrinke kulli, ka
itrokom pepikaley. Kpape engn tai fotm i
mafn mew.
5
Welu tati pu mangel mngeltulay engn.
Kie tfey engn amuy tai pemeael tai mapu,
kangelu tripay tai neosiameael, 6 fey kakelu pu
mangel nfi ti longko lmen i werken tai
kutrankayafiel ka i langmafiel ktu. 7 Feymew
tati longko lmen rumema lladky, fey werkfi
tai pu soltaw tai langmafiel ta tiyechi pu
langmchefe ka tai lpmmangeael engn
tai waria.
8
Feymew mten feypifi tai pu werken: Kom
pepikaley tati mafnngealu, welu ta tiyechi pu
mangel kisu engn pilay tai kpayael engn.
9
Amumn ta rp mew chew i doy miyawkemum ta che, fey mangelafimn ti mafn mew
kom tamn peelchi pu che. 10 Feymew tati longko
lmen tai pu werken tripayey engn ta rp
mew, ka mangelfi itrokom che tai peel engn
tati pu kmeke piwkengelu ka tati pu wesake
piwkengelu. Fey tati ruka apoy ti mangelelchi pu
che mew.
11
Feymew tati longko lmen konpulu tai
peafiel tati pu mangel, inaduamfi ta kie wentru i tukunienon ta mafn mew tukukeelchi
takuwn. 12 Fey feypifi: Weni, chumngechi am
konpaymi tfa mew, fey tami tukunienon mafn
mew tukukeelchi takuwn? Welu tati wentru
dungulay.
13
Feymew tati longko lmen feypifi tati pu
poyechemekelu ta mesa mew: Trarifimn.
Trarimangepe tai namun ka tai kuw ka
trfentuknufimn ta wekun dumiklelu
mew, chew tai ngmayam ka ktrram tai
foro 14 ptrlelu am tati mangelel, welu pichiley
tati dullinieel.
* 22:19 denario: tati pu romache i pnekefelchi moneda plata.

Matew 22:28
Tati impuestu dungu
(Marku 12.13-17; Luka 20.20-26)
15
Fey dew rupalu kom tfachi dungu, tati pu
farisew amuy engn tai kintukadungumeafiel
ta Jesus femngechi tai welulkawelafiel chem
dungu rume feypile. 16 Feymew werkngey
kieke tati kiewklelu kisu engn mew, ka
Erode tai kdawelkeetewchi pu che engn, tai
feypimeafiel:
Kimeltufe, ichi kimniei eymi tami
ayken rf dungu ka tami kimeltuken rf
mew Ngnechen tai dungu. Ka kimniei
tami eluwkenon tami ngnenkayaetew tati
pu che, inaduammakenofilu am ta eymi
tai chumngechi mongen i nien tati pu che.
17
Feypimui may:
Chumngentufimi kay?
Kmey am tai kullingeael impuestu ta Sesar,
kam kmelay?
18
Jesus kimmaeyew tai wesa rakiduamklen engn, fey feypieyew:
Koyla ngnenngelu, chumngelu anta kintukaduammupen?
19
Pengelelmuchi ta kie moneda tai
kullingekemum ta impuestu.
Kisu engn ta pengelelfi kie denario,* 20 fey
Jesus ramtuy:
Iney i ange am adentuley ka iney i y
wirintukuley ta tfa mew?
21
Fey llowdungungey:
Tati emperador tai y ka tai ange tatey
pirkey engn.
Feymew feypi ta Jesus:
Elufimn tati emperador kisu tai koneltuleel, ka elufimn i koneltuleel ta Ngnechen.
22
Fey ti pu che allklu tfachi dungu, afmatulewey engn. Fey elknutufi ta Jesus, fey amutuy engn.
Tati ramtun wiomongetun mew
(Marku 12.18-27; Luka 20.27-40)
23
Feychi mew mten, kieke pu sadusew amuy
engn i pemeafiel ta Jesus. Tati pu sadusew
feypikey i ngenon tai wiomongetuael tati pu
layelu, feymew ta ntramkalngepuy ta tfachi
dungu:
24
Kimeltufe, Moyse feypi kie wentru lale fey
i nienon fotm, tai pei feley tai kureyeafiel
tai elelchi lantu domo, femngechi i nieael
fotm tai lachi pei. 25 Fey mlekefuy may
ichi mew regle peiwen. Tati wnen pei
kurengey, fey lay. Fotmngenolu am, elelfi tai
lantu domo tai pei inapalu kisu mew. 26 Ka
femngechi femi tati inan wentru, fey ka femngechi tati kangelu inan wentru, ka femngechi
kom kureyefi engn ti domo. Tati rftu inan ktu
femi. 27 Feymew ka femngechi larpuy tati domo.
28
Fey mlefule wiomongetun, chuchi mngell
22:24 Deuteronomio 25.5.

Matew 22:29

30

am tati regle pu wentru kureyetuafi tati domo,


dew kom kureyekefulu engn am?
29
Feymew llowdunguy ta Jesus, feypilen mew:
Welulkakeymn, tamn kimnon mew tati
wirin dungu ka Ngnechen tai pepiluwn.
30
Feychi wiomongetule ti pu la, ngewelayay
ta kureyewn ka elungewelayay rume ta domo
i ftangeael. Ngnechen tai wenu mapu
mleyechi pu werken pll reke ta feletuay
31
engn.
Ka tati pu la tai wiomongetuken, admlaymn anta eymn Ngnechen
tai feypin: 32 Iche ta Abraam, Isaak ka Jakob
tai Ngnechen? Fey Ngnechen tati pu lalelu
tai Ngnechen no, welu may tati pu mongelelu
tai Ngnechen!
33
Allklu engn tfachi dungu, tati pu che
rume afmatulewey femngechi i kimeltun mew
ta Jesus.
Tati doy ftra werkn dungu
(Marku 12.28-34; Luka 10.25-28)
34
Tati pu farisew, kimlu engn Jesus tai
kfknufiel tati pu sadusew, trawluwi. 35 Fey
kie tati kimeltukelu ta Moyse tai ley dungu, re
ngnen mew, ramtufi ta Jesus:
36
Kimeltufe, kom tati ley dungu mew,
chuchi werkn dungu am doy kmey?
37
Fey feypieyew ta Jesus:
Piwkeyefinge tami idol Ngnechen
kom tami piwke mew,
kom tami mongen mew,
ka kom tami kimn mew.*
38
Fey tfa tati wnen werkn dungu ka doy
falilu kom werkn dungu mew. 39 Fey tati inalechi
werkn dungu ka tfa famngechi feypiley:
Piwkeyefinge tami chafche chumngechi piwkeyeniewimi ta eymi.
40
Fey tfachi epu werkn dungu mew ta newentuwkley ta kom tati ley dungu tai kimeltukeel
tati pu pelon wentru.
Iney anta werkeyew tati Cristo?
(Marku 12.35-37; Luka 20.41-44)
41
Petu tai trawluwklen tati pu farisew,
42
Jesus ta ramtufi ti pu farisew:
Chem rakiduamkleymn am tati Cristo
mew? Iney am i tuwnchengey?
Llowdungungey:
David tai tuwnche.
43
Feymew Jesus feypifi:
Fey David, dungulu ti Kme Pll i
pepiluwn mew, chumngelu am idol pifi kisu i
yomelchengele? David am ta feypilu:
44
Ta idol Ngnechen feypifi iche tai idol:
Anpange iche tai man ad ple,

Matew 23:13
wewfili wla tami pu kaye.
45
Fey tati Cristo David i tuwnngele, chumngelu am David ta idol pifi tati Cristo?
46
Iney rume ta llowdungulaeyew kie dungu
no rume, fey feychi ant mew ta fenteknuy
i ramtumekeael engn, ka femngechi iney no
rume doy ramtuwelay chem dungu no rume.

23
Jesus feypintukufi tati pu farisew ka tati
kimeltukelu tati ley dungu
(Marku 12.38-40; Luka 11.37-52; 20.45-47)
1
Kom rupalu tfachi dungu, Jesus feypifi tati
pu che ka tai pu disipulu: 2 Tati pu kimeltukelu
tati ley dungu ka tati pu farisew niey engn
tai kdaw i kimeltuafiel Moyse tai ley dungu.
3
Feymew llemay, feyentufimn ta eymn ka
femaymn kom tamn feypingeel, welu inamakefilmn kisu engn tai femkeel, kisu engn
ta feypikelu am kie dungu, welu ka dungu
femtukey engn. 4 Kisu engn i kimeltukeelchi
dungu rume fanechi kdaw reke feley, fey kakelu
che tai llangka foro mew ta pramelkefi reke
engn, welu kisu engn pichi no rume duamkelay i mupituafiel i kimeltukeelchi dungu.
5
Itrokom wimtun dungu femkey engn tai
peaetew tati pu che. Aykey i yeael engn i
tol mew ka i lipang mew pichike wirin dungu
trarilelu alke rupachi katrn pau mew, ka
tukukey engn ftrake chiayngechi takuwn.*
6
Duamkey engn tai kme poyetungeael ta
iyael mew, ka aykey engn i anpuael doy
kmeke wangku mew tati sinagoga mew, 7 ka
aykey engn tai chaliaetew tati pu che rume
yamn mew ta rp mew ka tai Yamfal
Kimeltufe i pingeael engn.
8
Welu eymn eluwkelayaymn Yamfal
Kimeltufe tamn piaetew tati pu che, kom
eymn am kie remawen reke felelu ka
nieymn kie kimeltufe mten, tati Cristo.
9
Ka iney no rume ta chaw pilayafimn ta
tfachi mapu mew, kie nielu mten am ta
Chaw ta eymn: tati wenu mapu mlelu.
10
Ka eluwkelayaymn tamn idol pingeael
rume, Cristo mten tamn kien idol. 11 Tati
wnenklelu ta eymn mew, fey ta feley
tai poyetuafiel tati kakelu. 12 Fey tati kisutu
mallmawklelu, fey ta illamngeay. Fey tati
kisutu illamuwklelu, fey ta yamfalchengeay.
13
Awngeaymn ta eymn, pu kimeltukelu
tati ley dungu ka pu farisew, pu koyla ngnenngelu! Rakmkefimn ta Ngnechen tai wenu
mapu wlngi kisu tai lmen mlewe mew tai
konpunoael ta kangelu. Welu eymn rume ta

22:30 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ngnechen tai. 22:32 Exodo 3.6. * 22:37 Deuteronomio 6.5. 22:39 Levitiko
22:44 man ad ple: elungelu pramyen ka pepiluwn; fente kme wewfili wla tami pu kaye: miche namun pin rke.
19.18.
22:44 Salmo 110.1.

* 23:5 pichike wirin dungu: (filakteria) pefinge Deuteronomio 6.8 mew; ftrake chiayngechi takuwn:
23:8 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati Cristo.

femngechi i kimngeael i poyeniefiel ta Ngnechen.

Matew 23:14

31

konpukelaymn, ka elukelafimn i konpuael ta


kakelu che tati aylu i konpuael.
14
Awngeaymn eymn, pu kimeltukelu ta
Moyse i ley dungu ka pu farisew koyla ngnenngelu! Chumngechi rume mntumakefimn i
chemkn tati pu lantu domo, fey tamn kme
kimngenoael ngillatukawkeymn. Fey tfachi
dungu mew ta doy ftra kondengeaymn.
15
Awngeaymn eymn, pu kimeltukelu ta
Moyse i ley dungu ka eymn pu farisew, koyla
ngnenngelu! Kom mapu mew miyawkelu ka
lafken mew tai kimeltuafiel ta kakelu, fey dew
femym engn, doy kme amuntukukefi ta che
ti ktral mapu mew eymn ta famentuwkeymn.
16
Awngeymn ta eymn, pu rptultrawmakelu!, tati feypikelu: Iney rume ta wldungulu kuyalltun mew tati ngillatuwe ruka mew,
chem mew rume eluwkelay tai koneltuael, welu
kuyalltule tati oro mew mlelu ta ngillatuwe
ruka mew, feymewke ta eluwkley tai koneltuael. 17 Ngenorakiduam ka trawma! Chem
anta doy poyefali: tati oro kam tati ngillatuwe
ruka? Tati oro falintufali i mlen mew mten
tati ngillatuwe ruka mew? 18 Ka feypikeymn
ta eymn: Iney rume ta kuyalltule kie eldungu ta ngillatun mew, chem mew rume ta
aporia koneltulelay. Welu kuyalltule tati chalintukukeelchi chemkn mew mlelu ta ngillatuwe
mew, feymewke ta koneltuley i mupituael i
kuyalltuel. 19 Trawma! Chem anta doy falintufali: tati maumtukemumchi chemkn, kam tati
ngillatuwe chew tai chalintukungekemum tati
plata? 20 Tati kuyalltulu tati ngillatuwe mew,
tati ngillatuwe mew mten ta kuyalltulay, welu
kom tati mlelu tfey mew. 21 Ka tati kuyalltulu
tati ngillatuwe ruka mew, tati ngillatuwe ruka
mew mten ta kuyalltulay, welu may Ngnechen
kuyalltulfi, tati mlelu tfey mew. 22 Ka tati
kuyalltulu ta kallf wenu mew, kuyalltumekey
ta Ngnechen tai lmen mlewe mew, ka femngechi ta Ngnechen mew, tati mlekelu tfey
mew.
23
Awngeymn ta eymn, pu kimeltukelu ta
Moyse i ley dungu ka pu farisew, koyla ngnenngelu! Wichuentulkefimn ta Ngnechen
kie troki mari puwlu mew tati menta, ka anis
ka tati kuminu, welu ngneduamkelafimn tati
doy duamtufalchi dungu mlelu ti ley dungu
mew: i mleael rf nor dungu, tamn kutranpiwkeyecheael ka tamn rumel mupituleael
kom dungu mew. Fey tfa feley tamn femael, ka tamn elknunoafiel ta kangelu dungu.
24
Eymn, rptultrawmakelu, fey chaytukefimn tati pichike pl, welu lmkefimn ta
kie kamellu!
25
Awngeymn ta eymn, kimeltukelu ta
Moyse i ley dungu ka pu farisew, koyla ngnen 23:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 14.

Matew 23:39
ngelu! Eymn ta wekuntu kchalechi fasu reke
feleymn, welu ponwitu ta eymn apoleymn
re ween mew, ngnen mew, ka kom wesake
dungu mew. 26 Trawmalechi farisew! Wnelu
mew liftufinge ponwitu tati fasu, fey femngechi
ta ka lifklewetuay wekuntu.
27
Awngeymn eymn, pu kimeltukelu ti
ley dungu ka pu farisew, koyla ngnenngelu!
Flangklechi kfwe reke feleymn. Wekuntu
rume adkley, welu apoley ponwitu foro la mew
ka epe fill wesake pod mew. 28 Femngeymn
ta eymn: wekuntu ta rume kme piwkengelu
kechilekeymn tati pu che i adki mew, welu
ponwitu apoleymn reke ta re ngnenkachen
mew ka wesa femn mew.
29
Awngeymn eymn, pu kimeltukelu ti ley
dungu ka pu farisew, koyla ngnenngelu! Kme
eleltukefimn tati pu pelon wentru i kfwe ka
adelkalkefimn i kfwe tati kmeke piwkengefulu em kuyfi mew. 30 Feymew ka feypikeymn:
Ichi mlekefuliyi tai kuyfike ftakeche em
ichi, kellulayafui engn tai langmafiel tati
pu pelon wentru. 31 Fey tamn feypiel mew, kimfali tamn langmchefe tuwnngen. 32 Eymn
amulnieymn tamn femael tamn ftakeche
em i femkefelchi dungu!
33
Eymn ta rume wesa piwkengechi
che!
Chumkawnorume montuluwlayaymn
34
ti chongnoachi ktral mew!
Iche ta
werkleluwayi pelon wentru, rume kimke
wentru ka kimeltufe, welu kieke tfey engn
tai werkael, langmafimn ta krus mew,
fey kakelu wlelkangeay sinagoga mew ka
kieke inantukuyawlngeay kom waria mew.
35
Feymew Ngnechen eymn rume ftra
kutrankayaeymnmew tai langmngen mew
kom nor piwkengechi pu che.
Fey tfa
llituy Abel i langmngen mew, fey puwi
tati nor mongenngelu Sakaria, Ferekia tai
fotm, langmngelu tati ngillatuwe ruka ka ti
ngillatuwe i rangi mew. 36 Rf dungu mew
feypiwayi ta rume ftra kutrankawaymn.
Jesus ngmayefi ta Jerusalen
(Luka 13.34-35)
37
Jerusalen, Jerusalen mlechi pu che,
langmkefilu tati pu pelon wentru ka
trftukakefilu kura mew Ngnechen tai
werken! Muf rupachi kpa ingkaniewfui
eymn, chumngechi ta kie kude achawall
trapmniekey tai pu pichike achawall tai
miche mp, welu pilaymn! 38 Feypiwayi
itrokom tamn waria teyfkangeay. 39 Tfa ka
feypiwayi: wiome pemuwelayan feypingele
wla tfachi dungu: Pramyengepe tati
kpalelu idol Ngnechen mew!

23:39 Salmo 118.26.

Matew 24:1

32

24
Jesus kimeli i teyfkangeael tati ngillatuwe
ruka
(Marku 13.1-2; Luka 21.5-6)
Jesus tripatulu ta ngillatuwe ruka mew, ka
dew amuletulu, fey i pu disipulu flmaeyew.
Fey rumema afmatufi engn chumngechi i
dewklen tati ngillatuwe ruka. 2 Jesus feypieyew
engn:
Pefimn am eymn kom i chumlen tfachi ngillatuwe ruka? Rf dungu feypiwayi,
fey tfachi ngillatuwe ruka mew ta ngewelayay
kie kura no rume welu rentrolealu. Kom
teyfkangeay.
1

Fentren wele dungu mleay afale ta ant


(Marku 13.3-13; Luka 21.7-19)
3
Feymew ka amuy engn ti Olifu pingechi
wingkul mew. Jesus anknuwpuy, fey tati pu
disipulu flkontueyew tai wichu ramtuaetew:
Duamniei tami feypimuafiel chuml tai
rupayael ta feychi dungu. Chem wele dungu
am mleay ta wiometualmi ka afale ta tfachi
mapu?
4
Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Kuiwtuwkleaymn iney rume tamn ngnenkanoaetew. 5 Rume fentren che kpayay
iche tati Montulchefe pialu. Iche ta Cristo
piay engn, fey rume fentren che ta ngnenkayafi engn. 6 Eymn kimaymn i mleael
ta awkan dungu kom wall mapu ple, welu
llkalekilmn. Femngechi feley tai femael,
welu petu akulayay ti afachi ant.
7
Kie troki mapu ta weychayalu kangelu
troki mapu engu ka ftra troki mapu weychayay kangelu ftra troki mapu engu. Ka
mleay ta ngn, ka mleay nyn fill trokike
mapu mew. 8 Kom feychi dungu ta mlele, fey ta
we llitun mten kom kutrankawn i mleael.
9
Feymew chalintukungeaymn ta eymn
tamn kutrankangeael, ka langmngeaymn, ka
kom che ta deaeymnmew iche tai duam.
10
Feychi ant mew rume fentren che elknutuay
tai feyentulen ta Ngnechen mew, ka deway
engn ka welukonkechi ngnenmaway engn.
11
Ka fentren koyla pelon wentru pewfaluway,
fey fentren che ngnenkayafi engn. 12 Mleay
fentren wesake dungu, fey rume fentren che
ta niewetulayay piwkeyechen. 13 Welu kom tati
newenklelu Ngnechen i dungu mew tuntepule i mongen, fey ta montuay. 14 Fey tfachi kme kimeln dungu wenu mapu nagpalu
kimelngeay ta kom chf mapu, femngechi kom
trokike mapu mew mlechi pu che tai kimael
Ngnechen i dungu. Fey wla akuay i afael ta
ant.

Matew 24:31
Tati ftra kutrankawn dungu
(Marku 13.14-23; Luka 21.20-24)
15
Fey ti pelon wentru Daniel wirintukuy
i mleael rume wesa dungu, fey pefilmn
Ngnechen i kaye i fill wesa meken ti
ngillatuwe ruka mew tati chillkatulu, ngneduampe, 16 feymew tati pu che mlelu Judea
troki mapu mew, lefmawpe engn ftrake
wingkul mew. 17 Ka tati mlelu wekuntripa
tai ruka mew, wiokontukilpe tai yemetuael
chem no rume. 18 Ka tati mlelu lelfn mew,
wiokontukilpe i ruka mew tai yemetuael tai
takun no rume. 19 Awngey tati pu domo tiyechi
ant mew niepeklele kam niele moyol
pe! 20 Ngillatuafimn ta Ngnechen tamn
lefmawnoael ta pukem ant mew kam rktun
ant mew no rume,* 21 mlealu am ta rume ftra kutrankawn. Chumkawnorume mlekelay
femngechi kutrankawn ka turpu mlewelayay
rume. 22 Ngnechen elunofile pichimayael ta tfachi kutrankawn, iney rume ta montulayafuy,
welu pichimayay tai piwkeyefiel mew kisu
tai dullintunieelchi pu che.
23
Fey iney rume feypielmnmew: Allktumn. Tfa tai mlen tati Cristo, kam
feypielmnmew: Allktumn. Tiye tai mlen,
feyentukefilmn. 24 Fey kpayalu am tati koylake
Cristo ka koyla pelonke wentru, fey pengelay
engn ftrake afmatufal dungu ka pepiluwn
tai ngnenkacheael, tai ngnenkayafiel
Ngnechen tai dullielchi pu che ktu. 25 Dew
kom kimelknuwiyi ta eymn petu tai ngenon
feychi dungu.
26
Feymew ta feypingelmn: Allktumn.
Tiye tai mlen uwe mapu mew, wtukefilmn.
Ka feypingelmn: Allktumn.
Tfa tai
mlen, feyentukefilmn. 27 Kie llfke reke tati
pengekelu tai wilfn tripawe ant ple kam
konwe ant ple, femngechi femay wiometule tati Wentruknuwpalu. 28 Chumngechi i
feypingeken: Chew mlele tati la, fey mew
trawluway tati pu kanin.
i wiometun tati Wentruknuwpalu
(Marku 13.24-27; Luka 21.25-28)
29
Fey rupale mten ta tiyechi kutrankawn
ant,
tati ant ta duminagay,
kyen ta pelontuwelayay,
wanglen ta trfnagpayay ta wenu
ka tati wenuleyechi newen kom nengmay.
30
Feymew ta wenu mew pengeay tati Wentruknuwpalu tai afmafal dungu. Ka kom chf
mapu mleyechi trokiche rume llkayay ka
ngmayay, peafilu engn am tati Wentruknuwpalu kpalelu ta wenu trom mew kom newen
mew ka ftra afmatufalchi pepiluwn mew.
31
Fey kisu werkay tai pu werken pll i

* 24:20 rktun ant mew: feyti pu che ngelafuy i kdawael ka femngechi elungekelafuy i tripayael doy kie kilometro.

Matew 24:32

33

newentu dungulngeael tati kullkull, femngechi


i trawluwael tai dullielchi pu che kpalu tati
meli witran mapu ple.
Tati igera mew adknuelchi dungu
(Marku 13.28-31; Luka 21.29-33)
32
Kimafimn tati anmka igera mew
inayentulechi kimeltun: petu pewym tai
tapl, ngneduamkeymn ta eymn tai
33
flklepan dewma ta walng ant.
Ka
femngechi, pefilmn kom tfachi dungu,
kimaymn tai pllelepan i akuael tati
Wentruknuwpalu. 34 Rf dungu feypiwayi ta
kom feychi dungu ta mleay petu tai layenon
tati pu che mlelu ta fantepu mew. 35 Wenu
mapu ka nag mapu ta ngewetulayay, welu iche
tai dungu chumkawnorume katrtungelayay.
Itrokom mupiay tai chem pilen.
Kimniengelay tunten mew i wiometuael tati
Wentruknuwpalu
(Marku 13.32-37; Luka 17.26-30, 34-36)
36
Welu iney rume kimlay ti ant ka tati
ora i rupayael tfachi dungu, tati wenu mapu
mleyechi werken pll no rume, tati Fotm no
rume. Tai Chaw mten ta kimniey. 37 Fey
chumngechi rupay ti dungu feychi mongelelu ta
Noe, ka femngechi rupayay ti dungu wiometule Ngnechen i Fotm Wentruknuwpalu.
38
Feychi tripantu mew petu ngenolu tati ftra
tripakon, tati pu che ikawmekey ka putumekey
ka kureyewmekey engn. Fey konlu wla ta Noe
tai wampo ruka mew, fentepuy engn i fill
meken. 39 Welu petu tai chem rakiduamklenon
engn, akuy tati tripakon, fey kom rfi engn.
Ka femngechi femay ta wiometule Ngnechen
i Fotm tati Wentruknuwpalu. 40 Feychi ant
ta epu wentru mleay ta lelfn mew. Kie
ta yengetuay, fey kangelu elknungeay. 41 Epu
domo ta mekeay tai mrken. Kie ta yengetuay,
fey kangelu ta elknungeay.
42
Trepeluwklemn reke ta eymn, kimnolu
am ta eymn chem ora i akuael tamn idol. 43 Welu ngneduamfimn tfachi adknu
dungu: tati ngen ruka kimfule tuntepun i
akuael ti weefe, trepeluwkleafuy ka elulayafuy iney rume tai konpuael i ruka mew tai
weeaetew. 44 Feymew, eymn ka feley tamn
pewtuwkleael, tati Wentruknuwpalu am kpayalu fey tai ngmniengenon rume.
Tati pewtuwklechi kona ka tati felenolu
(Luka 12.41-48)
45
Fey kie lmen wentru niele kie kme
pewtuwklechi kona ka kme rakiduam nielu,
fey tfa elfalknuafuy kom tai nieel ruka mew,
femngechi tai eluaetew iyael puwle tai imetuael. 46 Fey aywnngey tati kme kona, fey
24:36 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati Fotm no rume.
Ngnechen i Fotm tati Wentruknuwpalu.

Matew 25:12
akutuym tai poyekeelchi lmen, pepatueliyew
i kom dewman i elulngeelchi kdaw. 47 Rf
dungu feypiwayi tai lmen elfalknuaeyew
kom tai nieelchi kmeke chemkn.
48
Welu kangelu kona wesa wimtun nielu, ka
rakiduamlu i prm wiomenoael tai idol,
49
fey eluwle i kutrankayafiel kakelu kona, ka
trawle tai iyael ka i putuael ti pu ngollife
engn, 50 fey tai ngmnienoelchi ant mew
ka i kimnoelchi ora mew, akutuay tai idol.
51
Fey tfachi wesa kona kutrankangeay, ka kondenangeay, fey femngechi wesa llfay tati pu
koyla ngnen che reke. Feymew ta ngmayay ka
ktrray tai foro.

25
Tati adknu dungu mari llchake domo mew
Fey tati pu che ngmklelu Ngnechen
tai longko lmenkletuael kisu engn mew,
fey ta femngechi adentuley tati mari llchake
domo reke, mangelklelu i amuael kie mafn
mew. Kake kieke nniey engn tai pelontuwe ykelu ta aseyte mew, fey tripay engn tai llowmeafiel tati nofio. 2 Kechu tati
llchake domo pepikawklerkelay, fey ka kechu
kme pepikawklerkey aseyte mew tai pelontuwengealu. 3 Tati pepikawklenolu yeniey engn tai pelontuwe, welu yelay ta aseyte engn
tai ka wiome apoltuafiel. 4 Fey tati kme
pepikawklelu yeniey engn tai pelontuwe ka
kie fotilla aseyte, tunte dew yeniefuy engn
rume tai pelontuwe mew. 5 Fey tati nofio
am prm akunolu, kom kpa umawtuy engn,
feymew umawnagi engn.
6
Epe rangi punlu, allkngey i wirarn: Dew
kpaley tati nofio! Tripamn tamn llowafiel!
7
Fey kom tati llchake domo witrafemi engn,
fey eluwi tai ymael engn tai pelontuwe.
8
Feymew tati kechu pepikawklenolu i nieael
aseyte feypifi engn tati kechu pepikawklelu:
Pichikelmui eymn tamn nieelchi aseyte.
Ichi tai pelontuwe chongmekey. 9 Welu tati
pepikawkleyechi pu llchadomo llowdunguy
engn: Pilai. Eluwliyi tai aseyte, mte
pichileweafuy ichingealu ka eymnngealu.
Doy kmey tamn amuael chew tai fendengekemum, fey ngillamn ta eymnngealu.
10
Welu petu amulelu tiyechi kechu llchake
domo tai ngillameael aseyte, fey akuy tati nofio.
Feymew tati pepikawkleyelu konpuy ta kisu
engn tati mafn mew, fey rakmknungey tati
wlngi.
11
Feymew wla akutulu tati kakelu llchake
domo, feypi engn: idol, idol, nlalmui ta
wlngi! 12 Welu kisu ta llowdungufi: Rf dungu
mew kimuwlai tamn ineyngen.
1

* 25:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: i wiometuael ta

Matew 25:13
Feymew amul feypi ta Jesus: Eymn feley
tamn trepewkleael reke, kimnolu am eymn
tati ant ka ti ora no rume i wiometuael tati
Wentruknuwpalu.*
13

Tati adknu dungu plata mew


(Luka 19.11-27)
14
Ka femngechi Ngnechen tai longko lmenngen ta kie lmen wentru reke feley tati
epe puwklelu tai amutuael kangelu ftra
troki mapu mew. Fey mtrmi tai kellunieyeetewchi pu kona ka feypifi tai neosialaetew
tai plata. 15 Kie ta tfey engn elufi kechu
moneda rume falilu, kangelu elufi epu moneda,
fey ka kie elufi kie moneda mten, kake kieke
chumngechi tai admuwn engn. Feymew
wla tripay.
16
Fey ti kdawfe llowlu kechu moneda,
neosiay tati plata mew, fey wewi ka kechu
moneda. 17 Ka femngechi femi tati llowlu epu
moneda, fey wewi ka epu moneda. 18 Welu tati
llowlu kie moneda, fey amuy tai rngalafiel i
plata. 19 Fey rupalu fentren tripantu, wiotuy
ta tiyechi pu kona tai lmen wentru, feymew
eluwi tai rakiael ka i wioleltuafiel ti plata.
20
Wnelu mew akuy tati llowlu ti kechu moneda, fey elutufi tati lmen wentru ka kechu moneda tai wewel feypilen mew: idol, eymi eluen
kechu moneda. Fey tfa tami nien ka kechu
moneda tai wewel. 21 Tati lmen wentru ta
feypieyew: Mna kmeknuymi. Eymi ta rume
kme kona, fey rume kme puwtunngeymi. Dew
am kme puwtulelu eymi pichin mew, doy fentren ta elfalknuaeyu. Konpange. Kientrr
nieayu aywn.
22
Feymew ka akuy tati kangelu kona ti llowlu
epu moneda, ka feypi: idol, epu moneda eluen
nga, fey tfa tami nien ka epu moneda iche tai
wewel. 23 Tati lmen ta feypieyew: Rume kmey.
Rume kme kona ta eymi ka klfn wentru ta
eymi. Dew am kme femlu eymi pichin mew,
doy aln plata ta elfalknuaeyu. Konpange ka
kientrr nieayu aywn.
24
Welu akulu tati kona ti llowlu kie moneda,
feypifi tai lmen: idol, iche i rakiduam
mew femngentun eymi tami yaf piwke wentrungen. Kosechakeymi chew tami ngannoel
mew ka imitukeymi chew tami widpnoel mew.
25
Feymew llkan, fey amun tai rngalafiel tami
plata kie lolo mew. Welu tfa tami plata.
26
Fey llowdungueyew tati lmen wentru:
Eymi ta wesa chof kdawfe. Fey femngechi
rakiduamrkelu am eymi iche tai yaf piwkengen ka tai kosechaken chew tai ngannoel
mew ka i nentuken chew tai kdawnoel mew,
27
chumngelu am elelmelaen tai plata banku
mew? Fey iche, akutuli, llowpatuafun tai
plata banku mew ka tai pichike wewel ktu.
28
Ka feypiyefi ti mleyelu tfey mew: Mntumafimn tai kie moneda, fey elufimn tati

34

Matew 25:43
nielu mari moneda.
Tati kme kdawyefilu
tai nieel, doy elungeay, fey doy aln nieay,
welu tati kme kdawyenolu tai nieel, tai
pichi nieel ktu ta mntumangetuay. 30 Fey
tfachi ngenokim kdawfe, wekun entufimn
dumi mew, chew tai ngmayam ka ktrram
tai foro.
29

i ramtukadungungeael kom chf mapu


mlechi pu che
31
Feychi wiometule tati Wentruknuwpalu,
wallomanieaeyew ta pelon ka kom tai pu
werken pll, fey anay tai afmafalchi lmen
mlewe mew. 32 Kom chf mapu mlechi pu che
ta trawluway kisu tai adki mew, fey pntnentuafi kieke che ti kakelu mew, chumngechi
tati ufisakama pntnentukefi ta ufisa tati pu
kapra mew. 33 Tati pu ufisa tai man ple
elknuafi, fey tati pu kapra tai wele ple.
34
Fey tati longko lmen feypiafi tati mleyelu
tai man ple: Kpamn ta eymn, tfey tai
Chaw i freneyeetew. Llowaymn tati lmen
mlewe pepikalelu llituka mew mten eymnngealu, feychi Ngnechen dewmafilu tfachi
mapu. 35 Feychi nglu iche, eymn elumun ta iyael. Ka femngechi wywlu iche,
elumun ko i ptokoael. Ka penolu i umatuam ta iche, elumun i umatuael tamn ruka
mew. 36 Nienolu takuwn iche, fey eymn elumun. Kutranklelu iche, ka witrankontumumen. Karsel mew mlelu iche, ka kpaymn
tamn pemupayafiel.
37
Feymew tati pu nor piwkengelu ramtuaeyew engn: idol, chuml am pewkeyi
tami ngyawn, fey eluwiyi ta iyael? Kam
chuml am pewkeyi tami wywyawn, fey ka
eluwiyi ko tami ptokoael? 38 Kam chuml
anta pewkeyi tami nienon tami umatuam,
ka eluwiyi tami umatuael, ka tami nienon
takuwn ka eluwiyi? 39 Ka chuml anta kutranklekeymi kam karsel mew presulekeymi,
ka amui tami pewmeafiel? 40 Fey tati longko
lmen ta llowdunguay: Rf dungu ta feypiwayi
kom tamn femel kieke tfa engn mew iche
tai pu pei doy duamlu i kellungeael, iche ta
frenemun.
41
Ka feymew mten tati longko lmen feypiafi tati pu che mleyelu tai wele ple: Pnttripamn iche mew, eymn tati mleyelu
malisian dungu mew. Amumn chumkawnorume chongkenochi ktral mew pepikalelu ta
wekfngealu ka kisu i pu werken engn.
42
Feychi nglelu iche, eymn elumulan iyael.
Ka femngechi wywlelu iche, elumulan ko i
ptokoael. 43 Penolu iche i umatuam, ka elumulan tai umatuael tamn ruka mew. Nienolu
takuwn iche, eymn elumulan. Kutranklelu
iche, ka mlelu karsel mew, witrankontumulan.

Matew 25:44

35

Feymew kisu engn ramtuaeyew: idol chuml am pewkeyi tami nglen kam
tami wywlen, kam tami pekenon tami umatuam, kam tami nienon takuwn, kam tami kutrankleken, kam tami karsel mew mleken, fey
kelluwlayi?
45
Fey tati longko lmen llowdunguay: Rf
dungu feypiwayi kom tamn femnofiel kieke
tfachi kuifall pu che mew, iche mew ta ka
femmulan.
46
Fey engn tai wele ple mlelu, amuay ti
rumel kutrankawn mew, ka tati pu nor piwkengelu ti rumel mongen mew.
44

26
Dungumangey i presungeael ta Jesus
(Marku 14.1-2; Luka 22.1-2; Juan 11.45-53)
1
Rupan feypilu kom tfachi dungu, Jesus feypifi tai pu disipulu: 2 Eymn kimnieymn, epu
ant rupale mleay tati Paskua kawi ant,*
fey tati Wentruknuwpalu chalintukungeay tai
langmngeael krus mew.
3
Ntramkamekelu ta Jesus tfachi dungu, ka
feychi ant mew mten, tati pu longkolelu ti pu
saserdote mew ka ti pu longkolelu ti pu judiu
mew trawluwi engn Kayfas tai lmen ruka
mew, tati Wnen Longko Saserdote. 4 Trawluwi
i ntramkawael engn chumngechi tai presuafiel ta Jesus kie ngnen dungu mew, ka
i langmafiel. 5 Welu feypirkey engn: Tati
kawi ant mew no, tai fill wesa femmekenoael
tati pu che.
Kie domo tukulelfi perfume ta Jesus
(Marku 14.3-9; Juan 12.1-8)
6
Mlepulu Jesus ta Betania waria mew, Simon
tai ruka mew, tati leproso pikeel, 7 feymew
kie domo kpalnielu kie fotilla perfume, rume
falilu, flkontupafi ta Jesus. Petu tai anlen ta
Jesus inafl mesa, fey ti domo wtrunagmfi tati
perfume Jesus i wente longko. 8 Tati pu disipulu pefilu engn, lladky ka eluwi tai feypiael
engn:
Chumngelu anta ngnamkangey ta tfachi
perfume? 9 Fentren plata mew fendengeafuy
tati, tai kellungeael tati pu pofre.
10
Jesus ta allky, fey feypieyew engn:
Chumngelu anta filladtupefimn ta tfachi
domo? Fey tfa tai femetew mew rume
kmelkaenew tati. 11 Tati pu pofre rumel mleay
eymn mew, welu iche ta rumel niemulayan.
12
Tfachi domo tukulelpeenew perfume tai
kuerpu mew, femngechi tai pepikamaetew
tai kuerpu tai rngalngeael. 13 Rf dungu feypian chem troki mapu mew rume kam chf mapu

Matew 26:25
mew chew wewpiyengele tfachi montuluwn
dungu, ka ntramyengeay tai femn ta tfachi
domo. Ka femngechi tukulpangeay.
Juda ngnenmafi ta Jesus
(Marku 14.10-11; Luka 22.3-6)
14
Kie tati mari epu disipulu, tati Juda Iskariote
pingelu, amuy tai pemeafiel tati pu longkolelu
tati pu saserdote mew, 15 fey feypifi:
Tunten plata anta elumuafun kay? Fey
iche chalintukuleluwafui ta Jesus pi.
Fey kisu engn feypi i tunte wlael:
Kla mari moneda plata pingey. 16 Feychi
mew mten ta Juda rakiduamkiyawkefuy chumngechi tai ellka wltukuafiel ta Jesus.
idol ka i pu disipulu tai pun iyael
(Marku 14.12-21; Luka 22.7-14, 21-23; Juan 13.2130)
17
Fey wne llituelchi ant tati kawi mew i
ingekemum tati lefawrangenochi kofke, tati pu
disipulu flkonpuy ta Jesus mew, fey ka ramtufi
engn:
Chew anta kpa pepikalngeymi tati pun
iyael?
18
Fey Jesus ta llowdungueyew:
Amumn ta waria mew, kie wentru tai
ruka mew, fey feypiafimn: Tati kimeltufe ta
feypi: Flpay tai ora, fey amuan tami ruka mew
tai kientrr aywael ti Paskua kawi mew tai
pu disipulu ichi.
19
Tati pu disipulu femi chumngechi tai
werketew ta Jesus, fey pepikapuy engn tati
ilelkawn Paskua kawi.
20
Feymew dew punlu, Jesus mley inafl mesa
tai mari epu disipulu engn. 21 Fey petu ilu
engn, Jesus feypirumefi tai pu disipulu:
Rf dungu feypiwayi kie ta eymn ellka
wltukuaenew.
22
Fey kisu engn rume weangklewey,
feymew kake kieke ramtuy engn:
idol, iche pemay?
23
Jesus ta feypi:
Tati ifontukulu tai kofke iche engu, fey
ta ellka ngnenmayaenew. 24 Fey tati Wentruknuwpalu feley tai layael chumngechi
tai feypilen tati Wirin Chillka, welu awngeay
tai ellka wltukuaetew! Doy kmeafuy tai
choyngenoafel ta tyechi wentru.
25
Feymew Juda, tai ngnenmanieetew,
ramtueyew:
Kimeltufe, iche am tati?
May, eymi tati pi ta Jesus.

idol i inangechi iyaelchi sena


(Marku 14.22-26; Luka 22.15-20; 1 Korintio 11.2325)

* 26:2 Paskua kawi ant: tati pu judiu i kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen presukonalelu tati pu judiu
26:17 lefawrangenochi kofke: ti pu judiu i kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen
Egipto mapu mew.
presukonalekelu tati pu judiu Egipto mapu mew ka i dewmangeken kofke lefawrangenolu dew tripatulu engn ta Egipto mapu mew.

Matew 26:26

36

Fey petu ilu engn, Jesus ny tai kuw mew


ta kofke. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen,
wkafi ti kofke. Fey ka eluyefi tai pu disipulu,
feypilen mew:
Imn tfa ta iche tai kuerpu.
27
Feymew mten ka ny kie kopa tai kuw
mew. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen, fey
eluyefi ta kisu engn, feypilen mew:
Kom eymn putumn ta tfachi kopa mew.
28
Fey tfa ta iche tai mollf ka mten, fey tfa
mew rf dungu mew mupiay tati we eldungu.
Fey tai mollf wtrulngealu i frenengeael
ta che femngechi ta Ngnechen i wioduamatuafiel ta che tai yafkan mew. 29 Welu feypiwayi
tai putuwenoafiel ta tfachi pulku tripalu ofad
mew, putuali wla eymn ichi tati we pulku
iche tai Chaw i lmen mlewe mew.
30
Fey rupan lkantulu engn kieke salmo,
amuy engn tati Olifu pingechi wingkul mew.
26

Jesus feypi Pedro tai kimlafi piaetew


(Marku 14.27-31; Luka 22.31-34; Juan 13.36-38)
Feymew Jesus ta feypi:
Fey tfachi pun kom eymn ta niewetulayaymn maneluwn ta iche mew. Femngechi
feypiley tati Wirin Chillka:
Langmafi tati kama.
Fey tati pu ufisa kom pd tripayay engn.
32
Welu iche wiomongetuli, amuan ta Galilea
petu tamn amunon ta eymn.
33
Fey Pedro ta llowdungueyew:
Tunte kom elknutuay engn rume tai
maneluwn eymi mew, welu iche femlayan.
34
Jesus feypifi ta Pedro:
Rf dungu feypiaeyu ta tfachi pun mten,
petu i kakaranon ta alka kimlafi piaymi ta
kla rupachi.
35
Pedro ta feypieyew:
Tunte layan rume eymi ichiw, kimlafi
pilayan.
Fey kom tati pu disipulu ka femngechi feypi
engn.
31

Jesus ngillatuy ta Getsemani mew


(Marku 14.32-42; Luka 22.39-46)
36
Feymew mten amuy ta Jesus tai pu disipulu engn Getsemani pingechi lelfn mew, fey
feypifi tai pu disipulu:
Mlewemn tfa mew. Iche amuan tiye
mew tai ngillatuael.
37
Feymew yefi ta Pedro ka Sefedew tai
epu fotm, feymew rume weangknagi ka
yafngewelay. 38 Fey feypifi tai pu disipulu:
Landuam weangklen tai piwke mew.
Mlewemn eymn tfa mew, ka trepelemn
iche eymn.
39
Feymew mten Jesus doy pichi wneluwi
yew ple. Lloynagi ka kme idapuy plli mew
tai tol, fey famngechi ngillatuy: Iche i Chaw,
26:28 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati we eldungu.

Matew 26:54
pifulmi, montulaen tfachi ftra kutrankawn
mew, welu felekilpe iche tai ayel, eymi tami
ayel mayfe.
40
Feymew mten kpatuy chew i mlemum
tai pu disipulu, fey pepatufi i umawklen. Fey
feypifi ta Pedro:
Kie ora rewall anta pepi trepelelaymn?
41
Trepelemn, ka ngillatulemn, tamn
wewnoaetew tati kintukaduamchekelu. Eymn
ta aylefuymn tamn yafluwkleael, welu
tamn kuerpu yafngelay.
42
Feymew epuchi mew pnttripay, fey famngechi ngillatupuy: Iche i Chaw, ngenole
tami famentuafiel iche i kutrankawael tfachi
kutrankawn mew, felepe may eymi tami ayel.
43
Fey wiomelu, ka pepatufi i umawklen tati
pu disipulu, tai nge am kisutu umernagmekelu
engn fente tai kpa umawtun. 44 Fey elknufi ti
pu disipulu ka amuy i ngillatuael kla rupachi,
ka tukulpaniefi tai wnelu mew ngillatukeelchi
dungu.
45
Feymew wiotuy chew tai mlemum tati pu
disipulu, fey feypifi:
Amukonkley tamn umawklen ka tamn
kansatulen? Akuy tati ora tai chalintukungeael
tati Wentruknuwpalu tati pu yafkafe wentru
mew. 46 Witrapramn. Amutui. Dewma flpay
tai ngnenmayaetew.
Presungey ta Jesus
(Marku 14.43-50; Luka 22.47-53; Juan 18.3-12)
47
Feymew petu tai dungumeken ta Jesus, fey
Juda, kie tati mari epu disipulu, akuy kompauwklen fentren che engn pepikawklelu
ftrake kuchillu mew ka mamll mew. Tfa
engn i werkel tati pu longkolelu tati pu saserdote mew ka tati putrem pu judiu mew. 48 Fey tati
ngnenmachefe Juda, adknurkey chumngechi
i femael, feypilen mew: Fey iche tai truyuel,
fey tati. Presuafimn. 49 Feymew, flkonpalu ta
Jesus mew, feypi:
Pun may, kimeltufe!
Fey truyufi.
50
Jesus feypieyew:
Weni, femnge mten tami ayelchi dungu.
Feymew tati kakelu flkonpuy, fey nfi engn
ta Jesus tai presuafiel. 51 Feymew, kie tati
mlekelu Jesus engn entupay tai wayki, fey katrnentumafi i kie pilun tati Wnen Longko
Saserdote tai kona.
52
Jesus ta feypieyew:
chaftukutunge tami wayki chew tami
niekefimum. Kom tati langmchekelu ta wayki
mew, ka femngechi langmngeay ta wayki mew.
53
Kimlaymi am tai ngillatuafel ta iche tai
Chaw, fey kisu ta werklelafenew fewla mten
doy mari epu troki werken pll? 54 Welu
femfuli, chumngechi am mupiafuy tai feypilen

26:31 Sakaria 13.7.

Matew 26:55

37

Matew 27:3

tati Wirin Chillka, feypilelu tai femngechi


felerpuael?
55
Feymew mten Jesus ramtuyefi tati pu che:
Chumngelu anta kpalnieymn ta wayki ka
mamll tamn presumuafiel iche ta kie malochefengelu reke? Fill ant ta kimeltumekeken
ta ngillatuwe ruka mew, welu turpu presumukelafun. 56 Welu kom tfachi dungu ta feley
i mupituael i piel tati pu pelon wentru tati
Wirin Chillka mew.
Feymew mten, kom tai pu disipulu
kisuknueyew ka lefmawi engn.

Tfachi wentru tai dungun mew notukafi


ta Ngnechen! Chem dungu rume duamtuwelai
tai feypintukungeael. Eymn allkmafimn
tai wesa notukafiel ta Ngnechen i dungun
mew! 66 Chumngentufimn kay?
Fey kisu engn llowdunguy:
Feley tai langmngeael.
67
Feymew tofktumangey i ange ka
wlelkangey. Kakelu wlelmafi ta Jesus i ange,
68
ka feypiniengey:
Eymi tati Cristongelmi, feypimui iney tami
wleletew!

Jesus mlepuy chew trawluwkley ti ftake


judiu
(Marku 14.53-65; Luka 22.54-55, 63-71; Juan 18.1314, 19-24)
57
Tati pu che presufilu ta Jesus, yefi engn Kayfas tai ruka mew, tati Wnen Longko
Saserdote, chew tai trawluwklemum tati pu
kimeltukelu ta Moyse i ley dungu ka tati pu
putrem ftake judiu. 58 Pedro inanieeyew al
kamapu, fey puwi tati Wnen Longko Saserdote tai lepn ruka mew. Feymew konpuy,
ka anknuwpuy tati llwatulekelu engn tati
ngillatuwe ruka mew tai ngneduamafiel i
chumngeael ta Jesus.
59
Fey tati pu longkolelu tati pu saserdote mew
ka kom tati putremke judiu kintukadungulelfi
engn kie koyla dungu tai kondenangeael ka
i langmafiel engn ta Jesus, 60 welu pelay engn. Akuyefuy rume fentren che tai feypintukupayaetew re koylake dungu mew, welu kie
no rume kiewlay engn tai feypintukupaelchi
dungu mew. Feymew wla akuy epu wentru,
61
fey kiewn feypikonpay engu:
Fey tfachi wentru ta feypi: Iche ta teyfafui ta Ngnechen i ngillatuwe ruka ka dewmatuafui kla ant mew.
62
Feymew tati Wnen Longko Saserdote witratripay, ka ramtufi ta Jesus:
Chem llowdungulaymi rume?
Chem
dungu anta tfa tami femngechi feypintukumekengen?
63
Welu Jesus chem pilay rume. Feymew tati
Wnen Longko Saserdote feypifi ta Jesus:
Tati rumel mongelekechi Ngnechen tai
y mew werkaeyu tami feypiael ta rf dungu.
Feypimui rf mew eymingen tati Cristo,
Ngnechen tai Fotm.
64
Jesus ta llowdungueyew:
May, eymi tami feypipeel rf dungu tati.
Iche ta feypiwayi kay eymn tamn pemuafiel
tati Wentruknuwpalu tai anlen tati kom
pepiluwnngechi Ngnechen i man ple, ka
tai wiometuael wenu mapu kie trom mew.
65
Feymew tati Wnen Longko Saserdote
wikrkay tai takuwn i kimngeael tai rume
lladkn, fey feypi:

Kimlafi Jesus pi ta Pedro


(Marku 14.66-72; Luka 22.56-62; Juan 18.15-18, 2527)
69
Fey Pedro anlerkey wekuntu, tati lepn
mew. Feymew, kie llchadomo kdawkelu ti
ruka mew, flkontueyew, fey feypieyew:
Eymi ta ka miyawkeymi ta Jesus eymu, tati
wentru Galilea tuwlu.
70
Welu Pedro kom che i adki mew, feypi:
Kimlan chem dungu tami feypipefiel.
71
Feymew mten wlngi ple witraknuwpuy, fey tfey mew peeyew kangelu domo, fey
feypi:
Fey tfa ta miyawkey Jesus engu, tati
Nasaret tuwlu.
72
Fey ka wiome feypi ta Pedro, kuyalltulen
mew:
Kimlafin tfeychi wentru!
73
Ka pichi aln mew, tati mleyelu tfey mew
flmapueyew i feypiaetew:
Rfngey eymi ta ka femngechi kisu engn
tai kompa. Ken tami dungun mew ktu ta
kimfalimi.
74
Feymew Pedro kuyalltuy, feypilen mew:
Kimlafi tfeychi wentru! pi.
Feychi lelen mew mten kakaray ta kie alka,
75
fey Pedro tukulpay i feypietew ta Jesus: Petu
i kakaranon ta alka, kla rupachi ta kimlafi
piaymi.
Fey Pedro tripapatuy ta tiye mew, fey rume
ftra ngmakawi.

27
Jesus chalintukungey ta Pilato mew
(Marku 15.1; Luka 23.1-2; Juan 18.28-32)
1
Fey wnlu, kom tati pu longkolelu ti pu
saserdote mew ka ti putrem ftake pu judiu
kiewi engn tai adknuaelchi dungu femngechi i langmngeael ta Jesus. 2 Feymew
trarilen yengey, fey chalintukungepuy ta Pilato
mew, tati gobernador Roma tuwlu.
Juda tai lan
(Hecho 1.18-19)
3
Juda, tati ngnenmafilu ta Jesus, pefilu i
femngechi kondenantukufiel, rumema wiorakiduamtuy ka wioltufi tati kla mari moneda

Matew 27:4

38

plata tati pu longkolelu ti pu saserdote mew ka


tati putrem ftake judiu mew, 4 fey feypifi:
Yafkan tai chalintukufiel mew tai
langmngeael ta kie yafkakenochi wentru.
Welu kisu engn ta llowdungueyew:
Fey ichi am chumkoniyi? Eymi may
tami dungu tati!
5
Feymew Juda trftukuknuputufi tati pu
moneda tati ngillatuwe ruka mew, fey tripay ka
pltrknuwi. 6 Tati pu longkolelu ti pu saserdote mew imitufi engn tiyechi plata ka feypi
engn: Tfachi plata mew langmfalfui kie
wentru, fey ngelay tai deymtukuafiel chew
tai mlemum tati ofrenda.
7
Feymew ntramkawi engn tai ngillayael
ti plata mew kie mapu tati pu Widfe Che
i Lelfn pingelu, i mleael kie eltun chew
i rngalngeael tati pu kake mapu tuwnche.
8
Feymew tiyechi mapu Mollf Lelfn pingey
tayi tfa. 9 Femngechi mupituy tai feypifel tati
pelon wentru Jeremia: Nfi engn tati kla mari
moneda plata, tati pu israelche i fante falin
i piel engn, 10 fey ti plata mew ngillafi engn
tati pu Widfe Che i Lelfn, femngechi tai
werketew ta idol.*
Jesus yengey ta Pilato mew
(Marku 15.2-5; Luka 23.3-5; Juan 18.33-38)
11
Fey Jesus ta yengey tati gobernador mew, fey
ramtueyew ta Pilato:
Eymi am tati longko lmenklelu ti pu judiu
mew?
May, eymi rf dungu feypipeymi pi i
llowdungun ta Jesus.
12
Feymew ka dalluntukumekeeyew ti pu
longkolelu tati pu saserdote mew ka tati pu
putrem ftake judiu, welu Jesus chem pilay
rume. 13 Feymew Pilato ramtueyew:
Allklaymi am tami femngechi dalluntukumekengen?
14
Welu Jesus llowdungulay kie dungun no
rume, feymew tati gobernador rume rakiduamklewey.
Langmngepe pifalngey ta Jesus
(Marku 15.6-15; Luka 23.13-25; Juan 18.3919.16)
15
Fey mleym kawi ant, tati gobernador
wimtulerkey i lifrenentuken kie presu, iney
rume tai dulliel tati pu che. 16 Fey mlerkey
kie rume wesa ytun presu Barabas pingelu,
17
fey trawluwklelu kisu engn, Pilato ramtufi
ta Jesus:
Iney anta ayniefimn ta eymn iche i
lifrenentutuafiel: tati Barabas, kam ta Jesus tati
Cristo pingekelu?
18
Pilato am rakiduamlu tati pu judiu tai chalintukumekefiel tati Cristo re i trirfiel mew.
* 27:10 Sakaria 11.12-13.

Matew 27:31
Fey Pilato anlelu tribunal mew, fey tai
kure feypifaleyew: Chumkefilnge rume tfeychi ngenoyafkanngechi wentru. Trafia ta rume
wesa pewman kisu tai duam.
20
Welu tati pu longkolelu ti pu saserdote mew
ka tati pu putrem ftake judiu aporiafi reke
tati pu trawluwklechi pu che i feypiael engn tai neykmngetuael ta Barabas, fey i
langmngeael ta Jesus. 21 Fey tati gobernador ka
ramtueyew engn:
Chuchi am tati epulechi presu ayleymn
ta eymn tai lifreknungetuael?
Kisu engn feypi:
Tati Barabas pingelu!
22
Pilato ta ramtueyew engn:
Fey chumafi anta Jesus, tati Cristo
pingekelu?
Kom llowdunguy engn:
Langmngepe ta krus mew!
23
Pilato ta feypieyew engn:
Fey chem wesa femi amfe?
Welu kisu engn ka wirari:
Langmngepe ta krus mew!
24
Feymew Pilato, rakiduamlu tai chem entunon rume tai doy amul fillpikawmeken engn, werky tai kpalelngeael ta ko fey kchay
tai kuw kom che tai adki mew, feypilen
mew:
Iche ta chumkonlan rume tai layael mew
ta tfachi nor mongenngechi wentru. Eymn
tamn dungu tatey.
25
Kom tati pu che llowdunguy:
Ichi ka tai yomel pu che yafkayai tai
layael mew!
26
Feymew Pilato lifrenentutufi ta Barabas.
Feymew mten ka wimakafalfi ta Jesus ka chalintukufi i langmngeael ta krus mew.
19

Tati pu soltaw ayentukafi engn ta Jesus


(Marku 15.16-20; Juan 19.2-3)
Tati gobernador tai pu soltaw yefi engn ta
Jesus tati gobernador i ruka mew ka trawlngey
kom tati troki soltaw i wallomangeael ta
Jesus. 28 Entumangey tai takuwn, fey tukulelngey kie kel takuwn. 29 Ka tukulelngey tai
longko mew kie wayngechi plli korona ka
kie katrn wifngechi mamll tai man kuw
mew. Feymew mten ka lukutuy engn kisu tai
fl mew, tai ayentuafiel engn, fey feypi engn:
Pramyengepe tati pu judiu tai longko
lmen!
30
Ka tofktufi engn ta Jesus, ka kisu tai
mamll mew wlelkamafi engn i longko.
31
Dew rupan femngechi ayentufilu engn, entumatufi engn tai kel takuwn, tukuleltufi
engn kisu tai takuwn, fey yefi engn tai
langmafiel ta krus mew.
27

27:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: nor mongenngechi.

Matew 27:32
Jesus ta langmngey ta krus mew
(Marku 15.21-32; Luka 23.26-43; Juan 19.17-27)
32
Fey tripalu tiye mew, pefi engn ta kie
wentru Simon pingelu, Sirene ta tremlu. Fey ta
aporiafi tai mekuael Jesus i yenieelchi krus.
33
Puwlu engn kie lelfn mew Golgota pingelu,
tfa feypiafel Kalafera lelfn, 34 elungefuy tai
ptokoael pulku deylelu trum engu, welu pilay
i ptokoael.
35
Fey dew rupan klafantukungelu krus
mew, tati pu soltaw pewtuy engn tai wdamkayafiel kisuke engn Jesus tai takuwn
femngechi i mupiael i feypiknuel ti pelon
wentru: pewtuwi engn tai wdamkayafiel
kisuke engn tai takuwn. 36 Feymew mten ka
anknuwi tiye mew engn tai llwatunieafiel.
37
Ka kisu tai wente longko tukuy engn ta kie
letreru, chew tai wirikonklemum chem dungu
mew tai kondenangen. Tati letreru feypiley:
FEY TFA TA JESUS, TATI PU JUDIU I LONGKO
LMEN.
38
Ka langmngey krus mew epu weefe, kie
Jesus i man ple, kangelu wele ple. 39 Chem
che rume rupalu, fillpirpaeyew, fey nengmkay
i longko, 40 feypilen mew:
Eymi, tati feypikelu tami teyfafiel ti
ngillatuwe ruka ta kla ant mew tami
wio dewmatuafiel, kisutu montuluwnge!
Ngnechen i Fotmngelmi, nagpatunge ti
krus mew!
41
Ka femngechi ayentueyew tati pu longkolelu
ti pu saserdote mew ka ti pu kimeltukelu ti ley
dungu kientrr tati pu putremke ftake judiu
engn. Wirari engn:
42
Kangelu montulfi, welu kisutu pepi montuluwlay. Israel tai longko lmen: nagpatunge
ta krus mew, fey feyentuai ta eymi mew!
43
Maneluwi ta Ngnechen mew. Fey rf piwkeyenieelmew, ta Ngnechen montulaeymew
tati, Ngnechen i Fotm ta iche pikelu am ta
eymi.
44
Fey tati weefe ktu petu langmngelu krus
mew, fillpieyew.

39

Matew 27:64
trarintukufi kie rngi mew ka flmtukulelpufi
tai ptokoael. 49 Welu tati kakelu feypi engn:
Femknufinge, kpayay chey am Elia tai
montulpayaetew.
50
Jesus ka kiechi ftra wirari, fey lay.
51
Feychi lelen mew tati rnge ftra kortina*
tati ngillatuwe ruka mew wichafnagi. Wechu
mew tuwi, fey felen puwi nageltu. Mapu
ta nengmi, chengke kura wkakawi. 52 Ka
tati kfwe nlayey ka fentren lif piwkengekefulu maneluwklen Ngnechen mew, layelu,
wiomongeyetuy. 53 Feymew tripayetuy tai
kfwe mew. Rupan wiomongetulu ta Jesus, ka
konpuy engn Jerusalen waria mew, feymew ta
fentren che peeyew.
54
Feymew tati Roma tuwchi kapitan ka tati
mleyelu kisu engn i llwatuafiel ta Jesus, pefi
engn i rupan tati nyn ka kom tfachi dungu,
fey llkay engn ka feypi engn:
Rfngerkey ta tfachi wentru ta Ngnechen
i Fotmngen!
55
Tiye mew, al kamapu adkintuley fentren
domo tuwlu Galilea tai kellufiel Jesus chemkn
mew. 56 Fey tfey engn mew mley ta Maria
Magdalena, Maria Santiaw ka Jose tai uke, ka
Sefedew tai epu fotm Juan engu Santiaw i
uke.
Jesus ta rngalngey
(Marku 15.42-47; Luka 23.50-56; Juan 19.38-42)
57
Fey dewma pu trafialu, akuy kie riku wentru
Jose pingelu, Arimatea tuwnche, ka feyentulelu
ta Jesus mew. 58 Jose wtufi ta Pilato ka feypifi
i elungetuael Jesus tai kuerpu. Feymew Pilato werky i wlngetuael ti alwe. 59 Fey Jose
nagmelngetuy ta Jesus i kuerpu ka iwdfi
kie lino lif safana mew. 60 Ka tukuknufi kie
we rngan mew, kisu tai ngenngeel mew, kisu
tai dewmafalel ti chengke kura mew. Rupan
takuknufilu tati konwe rngan lolo kie ftra
kura mew, fey amutuy. 61 Welu Maria Magdalena ka ti kangelu Maria mlewey engu, fey
anknuwi tati rngan lolo i inafl.
Tati wardia mley ta Jesus i rngan lolo mew
Fey kangelu ant, tati rktun ant mew,
tati pu longkolelu ti pu saserdote mew ka ti pu
farisew amuy engn kientrr tai pemeafiel ta
Pilato. 63 Fey feypifi engn:
idol, tukulpatukefiyi ta tiyechi koylatufe
Jesus, feychi petu mongelefulu, feypi kla ant
rupale, wiomongetuan.
64
Feymew, werknge ta eymi tai fente kme
llwatuniengeael tati rngan lolo, fey kla ant
wla puwle i kisuknungetuael. Anokechi kpayafuy tai pu disipulu, fey weenentupatuafuy engn ta Jesus i kuerpu, fey wiomongetuy
62

Jesus i lan
(Marku 15.33-41; Luka 23.44-49; Juan 19.28-30)
45
Feychi ant rangiantlu, kom mapu dumimalewey kla ora. 46 Feymew mten, Jesus newentu wirari: Eli, Eli, lema safaktani?
(Feypiafel tati: Iche i Ngnechen. Iche
i Ngnechen, chem mew anta kisuknuen?)
47
Kieke tati mleyelu feymew, allky ka feypi
engn: mtrmpefi tati pelon wentru Elia.
48
Pichin mew, kie soltaw amuy lefklen i
yemeael kie esponja, kchumfi pulku mew,

27:35 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi i mupiael i feypiknuel ti pelon wentru: pewtuwi engn tai wdamkayafiel
27:46 Salmo 22.1.
* 27:51 ftra kortina: pntlniefilu ti ellakonchi ngillatuwe tati doy
kisuke engn tai takuwn.
ponwitulechi ngillatuwe mew.

Matew 27:65

40

ta Jesus pituafuy engn tati pu che. Feymew tati


inan koyla dungu, doy ftra koylangeafuy.
65
Fey Pilato ta feypieyew:
Yemn soltaw. Fey amumn ka kme nrfafimn tati rngan lolo chumngechi tamn doy
kmelu trokifiel.
66
Fey amuy engn ka nrfpufi engn tati rngan lolo, fey tukulelfi engn kie sello takulechi
kura mew. Ka tiye mew elknupuy engn epu
soltaw llwatulealu.

28
Jesus i wiomongetun
(Marku 16.1-8, Luka 24.1-12; Juan 20.1-10)
1
Dew rupalu tati rktun ant, fey dew wnlu
ti llituelchi ant semana mew, Maria Magdalena
ka tati kangelu Maria amuy engu i pemeafiel
tati rngan lolo.
2
Mchay mten mley kie ftra nyn mapu
mew kie werken pll am nagpalu ta wenu
mapu. Fey flpalu tati rngan lolo mew, famentufi tati takulekechi kura, fey ka anknuwi
tati kura mew. 3 Tati werken pll wilfi llfke
reke, ka tai takuwn flangi pire reke. 4 Fey
peetew tati pu soltaw, mllmlli engn fente
tai llkan, fey la reke felewey engn. 5 Fey tati
werken pll feypifi tati epu domo:
Llkakilmu. Iche kimnien tamu kintupapefiel ta Jesus, tati langmngelu ta krus mew.
6
Ngewetulay ta tfa mew. Kisu ta wiomongetuy
chumngechi tai feypiknuel. Pepafimu chew
tai tukuknungefumum. 7 Matuke amutumu,
fey feypiafimu tati pu disipulu: Wiomongetuy,
ka amuay ta Galilea. Wne puway ta eymn
mew. Tiye mew ta peafimn. Fey tfachi dungu
ta iche niepen tamu feypiwafiel.
8
Tati epu domo ta rume matukel tripapatuy
engu tati rngan lolo mew. Rume llkaley, welu
ka rume aywkley engu, fey lefklen kpatuy
engu tai kimelpatuafiel tati pu disipulu. Fey
kpaletulu engu i kimelpatuafiel tati pu disipulu,* 9 feymew ka mten, Jesus pewfaluweyew ka
chalieyew. Feymew kisu engu flkontufi ta Jesus
ka pramyefi engu ka maflmafi i namun,
10
fey feypieyew ta Jesus:
Llkakilmu. Feypimetufimu tai pu pei i
amuael engn ta Galilea, fey yew ta peaenew
engn.

Matew 28:20
plata elufi engn tati pu soltaw, ka fente kme
feypiknufi engn:
Eymn ta feypiaymn: Punklelu, petu
umawklelu ichi, Jesus tai pu disipulu kpay. Weenentupatufi engn tati kuerpu. 14 Tati
gobernador kimle ta tfachi dungu, ichi ta
kme ntramkayafiyi, fey eymn ta kelluwayi
tamn kutrankangenoam.
15
Tati pu soltaw llowi tati plata ka femi kom
tai feypingeel engn. Fey tfa tai femngechi
feypingeken tayi tfa amuley tati pu judiu mew.
13

Jesus tai yefaldungufiel tai pu disipulu


(Marku 16.14-18; Luka 24.36-49; Juan 20.19-23;
Hecho 1.6-8)
16
Feymew tati pu mari kie disipulu amuy
engn ta Galilea, Jesus tai ytuknuletewchi
wingkul. 17 Fey pefilu engn ta Jesus, pramyefi.
Kiekentu ta petu kme feyentulelafuy rume.
18
Feymew Jesus flkonpuy ta kisu engn mew ka
feypieyew:
Ngnechen ta eluenew kom pepiluwn
wenu mapu ka mapu mew. 19 Amumn, kom chf
mapu mleyechi pu che mew. Ka kimeltuafimn
femngechi tai kimaetew engn ka iche i
disipulungeael engn. Fawtisayafimn ta Chaw
tai y mew ka Fotm ka tati Lif Kme Pll
mew, 20 ka kimeltuafimn tai feyentuael engn
kom iche tamn werkwkefiel ta eymn. Iche
rumel mlean ta eymn mew, tunte afllele rume
ta mapu.
Felepe may.

Tati pu soltaw tai ntramkael


Petu tai amulen tati epu domo, kieke ti pu
soltaw tati llwatulekelu, puwtuy engn ta waria
mew ka ntramelputufi tati pu longkolelu ti pu
saserdote mew kom feychi dungu tai rupan.
12
Fey tfachi pu longko amuy engn tai dunguafiel tati putremke ftake pu judiu, tai fente
kme ntramkawael ta kisu engn. Ka fentren
11

* 28:8 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Fey kpaletulu engu i kimelpatuafiel tati pu disipulu.
ngelay: Felepe may.

28:20 Kieke kuyfi wirin mew

Marku 1:1

41

Marku

Marku tai wirielchi kme dungu


Kie wentru Marku pingelu wirifi tfachi lifru.
Tfa doy pichi lifru tati meli evangelio mew,
ntramyeniefilu ta Jesus. Marku ta Bernabe
i sobrino rke. Miyawrkey klangen Pablo
engn kie rupa tripalu i wewpiafiel ti werken
kme dungu, feymew rume kimrkey feytichi
dungu Jesus i femel.
Marku wirifi tfachi lifru aylelu am i kimelafiel ti afmatufal dungu i femel ta Jesus. Tunte
doy pichifuy rume, tfachi lifru ntramyeniefi
kake kieke ti afmatufal dungu i femel ta Jesus. Marku ayrkey i yafltukuafiel tati kutrankawklechi pu feyentulelu. Kom tukulpalelfi
Jesus i kutrankawn femngechi tai montulafiel kom che mlelu mapu mew.
Juan tati Fawtisachefe ta mley uwe mapu mew
(Matew 3.1-12; Luka 3.1-9, 15-17; Juan 1.19-28)
1
Fey tfa mew llituy Jesucristo i kme dungu,
Ngnechen tai Fotm.*
2
Tati pelon wentru Isaia famngechi wirintukuy:
Iche werkn tai werken wnelealu eymi mew
femngechi tai kimeltuafiel tati pu che kisu
tai akuael.
3
Kie wirartu dungun allkngey uwe mapu
mew:
Kie nor kme rp reke feletupe tamn
rakiduam,
femngechi tamn llowafiel ta idol.
4
Feymew ta Juan pewfaluwi ti uwe mapu
mew, fey fawtisamekefi tati pu che, ka
feypinieyefi tai wiorakiduamtuael engn
ta Ngnechen mew ka tai fawtisangeael,
femngechi tai wioduamatuaetew engn ta
Ngnechen kom tai yafkan mew. 5 Kom ti pu
che mlelu Judea troki mapu mew, ka Jerusalen
waria mew, tripay engn tai allktuael. Feypi
engn tai yafkafengen, fey Juan fawtisaeyew
engn Jordan lewf mew. 6 Juan tai tukunieelchi
takuwn ngreley ta re kal kamellu mew, ka
trariwtuley kie trlke koriwen trariwe mew.
Ka ikey chori ka lelfn mew mlechi miel. 7 Fey
tai wewpin mew ta feypi: Iche mew inalepay
ta kie doy ftra pepiluwnngelu, fey fente tai
yamniefiel mew ta kisu nentupromalayafui
rume tai okota. 8 Iche ta fawtisawkeyi
ta eymn re ko mew mten, welu ta kisu
fawtisayaeymnmew ti Lif Kme Pll mew.

Marku 1:21
Jesus ta fawtisangey
(Matew 3.13-17; Luka 3.21-22)
9
Feychi mew, Jesus tripapay ta Nasaret waria
mew, Galilea troki mapu mew mlelu, fey Juan
fawtisaeyew ta Jordan lewf mew. 10 Feychi lelen
mew mten tripatulu ta ko mew, Jesus pefi i
nlan ta kallf wenu ka pefi i nagpan ta kisu
mew tati Lif Kme Pll kie palluma reke. 11 Ka
kie dungun allkngey wenu mapu mew feypilu:
Eymi ta iche i piwkeyen Fotm, iche tai
manelnieel.
Jesus tai kintukaduamngen
(Matew 4.1-11; Luka 4.1-13)
12
Dew rupalu tfachi dungu, tati Lif Kme
Pll i pepiluwn mew, Jesus puwi ti uwe
mapu mew. 13 Fey meli mari ant mlepuy chew
i miyawentukemum ti wapoke kulli ka wltukungey i kintukaduamaetew ta Wekf.* Fey
ti pu werken pll poyetunieeyew.
Jesus llituy tai kdaw Galilea mew
(Matew 4.12-17; Luka 4.14-15)
14
Fey tukungelu ta Juan karsel mew, Jesus
wiotuy ta Galilea i wewpiafiel Ngnechen i
kme dungu, 15 feypilen mew: Akuy ta ant,
ka dew mlepay Ngnechen tai longko lmenngen. Wiorakiduamtumn ta Ngnechen mew,
ka feyentun mew llowfimn kisu tai we kimeln
dungu.
Jesus mangelfi ta meli challwafe i inayaetew
(Matew 4.18-22; Luka 5.1-11)
16
Jesus ta trekaley Galilea tai inaltu pichi
lafken ple, fey pefi ti epu peiwen Simon Andre
engu. Challwafe rke engu. Fey petu trftukulu
engu tai challwawe pu lafken, 17 Jesus ta feypifi
ti epu wentru:
Inamuchi, tamu challwafengefel, welu tfa
kintuafimu ta che tamu kpalafiel iche mew.
18
Feychi lelen mew mten elknuy engu tai
challwawe, fey inaeyew engu.
19
Fey doy yew ple amulelu, Jesus pefi tati
epu peiwen Santiaw ka Juan, Sefedew i epu
fotm, mlelu kie farku mew petu raletulu engu
tai challwawe. 20 Feymew ka mten mangelfi
i inayaetew, fey kisu engu elknuy tai chaw
Sefedew tati farku mew i pu kona engn, fey
amuy engu ta Jesus engn.
Kie wentru ta konwekflelu
(Luka 4.31-37)
21
Fey puwi engn ta Kapernaum. Fey ti rktun ant mew Jesus konpuy tati sinagoga mew,

* 1:1 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ngnechen i Fotm.

1:2 Malakia 3.1.


1:3 Isaia 40.3 LXX.
1:4 uwe mapu
* 1:13 Wekf ta Satana pin rke, tati pu wekf
mew: feyti mapu chew ngelay iney no rume, Jordan lewf i konwe ant ple.
1:14 Juan karsel mew: Erode Antipa, tati gobernador Galilea ka Perea trokike mapu mew, presuntukufi ta Juan.
i longko.
1:21 rktun ant: tati regle puwchi ant tati pu judiu i semana mew, feychi ant mew elungekelafuy i femael chem kdaw rume.
1:21 sinagoga: kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam
engn.

Marku 1:22

42

fey llituy tai kimeltuael. Fey ti pu che ta afmatuley femngechi tai kimeltungeel mew engn,
fentren pepiluwn mew am kimeltumekelu. i
kimeltun trrlay chumngechi i kimeltuken tati
kimeltukelu ta Moyse i ley dungu.* 23 Fey tati
waria mew mlechi sinagoga mew mlerkey kie
wentru konwekflelu, fey tfeychi wentru ta
wirartufi ta Jesus:
24
Chem mew anta kontumupai, Jesus
Nasaret tuwlu? Kpaymi am tai apmkamuafiel? Iche ta kimnieeyu, ka kimnien tami
ineyngen. Eymi ta Ngnechen i dullin.
25
Fey Jesus ta katrtudungueyew feypilen
mew:
Feypikilnge
tfeychi
dungu
ka
elknutufinge ta tfachi wentru!
26
Tati wekf lalatulfi tati wentru, ka ftra newentu wirary, fey tripatuy tati wentru
mew. 27 Kom ti pu che mlelu sinagoga mew
llkay engn, ka welukonkechi ramtuwi engn:
Chem dungu anta tfa? Kimeltuy ta kie
kangerumechi we kimeln dungu kom rfknu
dungu mew! Ken tati wekf ktu ta werkfi,
ka mngeltueyew!
28
Fey mchay mten ntramyengey ta Jesus
Galilea tai kom lof mapu mew.
22

Jesus tremolyefi ta fentren pu kutran


(Matew 8.14-17; Luka 4.38-41)
29
Tripapatulu engn tati sinagoga mew, Jesus,
Santiaw ka Juan amuy engn ta Simon ka Andre tai ruka mew. 30 Simon tai llalla rume
aling kutranklerkey fey ngtantuluwklerkey.
Feypingey ta Jesus i kutranklen tati kuse pll,
31
fey kisu flkonpuy, ka nknufi kuw mew,
fey witrapramfi. Feychi lelen mew mten
tremotuy i aling kutran mew, feymew mten
pepikawi tai poyeafiel ta Jesus.
32
Fey dew konlu ta ant, feymew Jesus yelelngey fentren tati pu kutranklelu ka ti pu konwekflelu, 33 ka fentren che mlelu ti waria mew
trawluwpuy engn tati wlngi ruka mew.
34
Jesus tremolfi rume fentren che epe fill kutran
nielu, ka wemnentufi fentren wekf, welu
elulafi tai dunguael tati pu wekf, kisu engn
am kimnieetew.
Jesus kimeltuy ti werken dungu tati sinagoga
mew
(Luka 4.42-44)
Fente kme puliwen, petu tai dumdumklen, Jesus tripay ti waria mew tai ngillatumeael kie uwe lelfn mew i ngenomum che.
35

Marku 2:4

Simon ka tai pu kompa amuy engn tai


kintuafiel ta Jesus, 37 fey pefilu engn feypifi:
Kom che ta kintuyawleymew.
38
Welu ta kisu llowdunguy:
Amui tati flkleyechi lof che mew tai
kimelafiel engn kay tati werken dungu. Fey
tfachi dungu mew am ta kpalu ta iche.
39
Fey tfa famngechi Jesus miyawi Galilea
troki mapu mew. Kimelkiyawli ti werken
dungu sinagoga mew mleyelu kake kieke lof
mapu mew ka wemnentuyefi tati pu wekf.
36

Tremolngey ta kie wentru nielu ta lepra kutran


(Matew 8.1-4; Luka 5.12-16)
40
Kie wentru nielu lepra kutran flkonpuy ta
Jesus mew, fey lukutulen feypifi:
Pifulmi eymi, tremoltuafen tai kutran
mew.
41
Jesus ta kutranduamyeeyew, fey nmaeyew
i kuw ka feypieyew:
Aylen tami tremotuael. Tremotunge!
42
Feychi lelen mew mten tati wentru tremotuy tai lepra kutran mew. 43 Feymew ka mten
Jesus chalitueyew, ka feypieyew:
44
Allktunge. Iney no rume feypikefilnge
tfachi dungu, fey amunge tati saserdote mew
tami leliwlaetew tami tremotun. Ka yeaymi
tati ofrenda ta maumtun reke, Moyse tai
werkel, femngechi ta kom che i kimael tami
dew tremolewetun tami kutran mew.
45
Welu amuletulu tfachi wentru, fey eluwi
tai ntramyelafiel ta kom che femngechi dungu
mew tai rupan. Feymew ta Jesus pepi konwelay chem waria mew no rume chumngechi
wimtulefuy i konpukefel, welu re wekuntu ti
waria mlekerkey tati lelfn ple chew ngelay
ruka che. Welu fill ple mlechi pu che kpakey
tai pepayaetew.

2
Jesus tremolfi ta kie wentru lamalelu i kuerpu
(Matew 9.1-8; Luka 5.17-26)
1
Dew rupalu kie mufn ant, Jesus ka
wiokonputuy ta Kapernaum. Fey kimngelu
mten tai mlepun ta ruka mew, 2 rume fentren
che trawy. Feylay rume engn tati wlngi i
lepn mew, fey kisu kimeltumekefi tati werken
dungu. 3 Feymew meli wentru yeleleyew ta kie
kutran lamalelu i kuerpu. 4 Welu fentren
che am mlelu, pepi konpulay engn chew i
mlemum ta Jesus. Feymew wecharpufi engn

* 1:22 tati kimeltukelu ta Moyse i ley dungu: Rume kme kimniefilu Moyse i ley dungu, tati kechu wne wirielchi lifru ebrewdungu
mngell. Rume yamfal wentrungey engn tai rume kimfiel mew tati ley dungu ka ti kakelu wimtun. 1:32 dew konlu ta ant: Tati
pu judiu kie ant pikefuyngn dew koniym wla ta ant, fey dew rupaym ti rktun ant (v. 1.21), fey kisu engn ka llitutukefuy i
kdaw. 1:40 lepra kutran: epe fill wesake kutran few reke wefkelu trawa mew. Tati che nielu tfachi kutran tati pu judiu rume
nngaytukefeyew.

* 2:4 wecharpufi engn tati kpl ruka: Israel mew mleyechi ruka niekefuy kisuke i praprawe puwklelu

kpl ruka mew. Tati kpl ngrelekefuy chaill mamll mew ka wilpatulekefuy pele mew (feyfel ta kie kpl ruka).

Marku 2:5

43

tati kpl ruka,* fey nagmpufi engn ti ngtantuluwklechi kutran chew mley ta Jesus.
5
Feymew Jesus, pefilu tai nien fentren mupiltun engn, feypifi tati kutranklelu:
Iche i weni, dew wioduamangetuymi
tami yafkan mew.
6
Fey kieke tati kimeltukelu Moyse i ley
dungu anlepulu tiye mew, rakiduami engn:
7
Chumngechi anta kisu ngnewi tai femngechi feypiael ta tfa? i femngechi dungun mew notukafi ta Ngnechen. Ngnechen
mten ta wioduamachetuafuy ta yafkan mew.
8
Welu Jesus mchay mten ngneduami tai
femngechi rakiduamklen engn, fey ka ramtufi
ti pu kimeltuchefe:
Chem mew anta femngechi rakiduamkleymn ta eymn? 9 Chem pin anta doy kdawngelay tai feypingeael tati lamalelu tai
kuerpu: Wioduamaletuymi tami yafkan mew,
kam i feypingeael: Witratunge. Witrapramnge tami ngtantu ka trekatunge? 10 Iche feypiwayi ta fewla ti Wentruknuwpalu i nien ta
pepiluwn tfachi mapu mew i wioduamachetuael ta yafkan mew.
Feymew feypifi tati lamalelu i kuerpu:
11
Eymi ta feypipeeyu: witratunge ka nnge
tami ngtantu. Fey amutunge tami ruka mew.
12
Fey tati kutran feymew mten witratuy, fey
ntulu i ngtantu, tripapatuy tiye mew fey i
penieetew itrokom che. Feymew ta itrokom che
afmalewey ka pramyefi engn ta Ngnechen
feypilen mew:
Chumkawnorume pekelai femngechi
dungu.
Jesus mangelfi ta Levi i inayaetew
(Matew 9.9-13; Luka 5.27-32)
13
Feymew Jesus ka amuy ta inaltu pichi lafken,
fey ti pu che flkonpay ta kisu mew, feymew kisu
ta kimeltufi engn. 14 Fey Jesus rupalu fey ple,
pefi ta Levi, Alfew tai fotm, anlelu chew i
kofrangekemum ta impuestu Romangealu. Jesus
feypifi ta Levi:
Inaen.
Fey Levi ta witratripay ka inaeyew.
15
Fey mangelngey ta Jesus i imeael Levi tai
ruka mew. Fey tfey mew mlepuy fentren
tati pu kofrakelu ta impuestu Romangealu, ka ti
kakelu wesake dunguyen pu che. Ka femngechi
anlepuy ta mesa mew kientrr Jesus ka i pu
disipulu engn, fey rume fentren che puwyelu
am tai pu inayawletew. 16 Fey ti pu farisew ka
tati pu kimeltukelu ta Moyse i ley dungu, pefilu
ta Jesus i imeken kom kientrr tfey engn
mew, ramtufi engn tati pu disipulu:

Marku 2:26
Chumngelu am tamn kimeltufe kientrr
imekey tati pu kofrakelu impuestu ka ti pu
yafkafe engn?
17
Jesus ta allkmaeyew, fey feypingey engn:
Tati pu che klfnklelu ka tremolklelu
fey engn duamyelay ta lawentuchefe, welu tati
pu kutranklelu may. Iche kpalan tati pu
kme piwkekawnnngelu mew, welu may tati pu
yafkafe mew.
Tati ramtun ti ayuno dungu mew
(Matew 9.14-17; Luka 5.33-39)
18
Kie rupachi ayunalerkey Juan tai pu disipulu ka tati pu farisew i inakeetewchi pu che.
Fey kieke tfey engn amuy ta Jesus mew ka
ramtupufi engn:
Juan tai pu disipulu ka tati pu farisew
tai inakeetewchi pu che ayunakey engn, fey
chumngelu am ayunakelay kay eymi tami pu
disipulu?
19
Jesus ta llowdungueyew engn:
Chumngelu am kay ayunayafuy tati mangelngelu ta mafn mew, petu tai mlen tati
nofio kisu engn mew? Petu tai mlen kisu
engn mew tati nofio, ngelay tai ayunayael
engn. 20 Welu akuay tati ant i yengetuael tati
nofio. Feychi akule tati ant, fey wlake ta feley
i ayunayael engn.
21
Iney rume ta lapatukelay ta kie llud
takuwn ka tukulelkelafi ta kie we katrn lapan pau, tati we katrn pau am trkfkelu
ka wikrelkefi tati llud takuwn, fey doy wesa
wikrkey tati takuwn. 22 Ka femngechi ta we
pulku rume tukungekelay ta llud kueru mew.
Tati we pulku ta pawklkayafuy tati llud kueru,
fey ngnayafuy tati pulku ka ti kueru wikrafuy. Feymew feley tati we pulku tai wtruntukungeael kie we kueru mew.
Tati pu disipulu suchetukachillay engn tati
rktun ant mew
(Matew 12.1-8; Luka 6.1-5)
23
Kie rktun ant mew, Jesus trekalen
rumey rangi kachilla. Fey tai pu disipulu,
petu rumelu, eluwi engn tai suchetuafiel tati
longko kachilla. 24 Fey ti pu farisew ramtueyew:
Fey chumngelu am femngechi femkey tami
pu disipulu i femnoafel ta che rktun ant
mew?
25
Feymew Jesus llowdungufi ti pu farisew:
Kimlaymn am i chumn ta David kie
rupa kisu ka tai pu kompa nglelu engn?
26
Abiatar rkefel tati Wnen Longko Saserdote.
David konpuy ta Ngnechen i ruka mew, fey
ipufi tati kofke Ngnechen tai chalintukulelngeel. Ka femngechi eluyefi tai kompa i

2:10 Wentruknuwpalu: Wentru i Fotm pin rke, kie wichulechi y i ytungeael ta Jesus ti We Chillka mew. 2:16 farisew:
2:18 ayunalerkey Juan tai pu
kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.
disipulu: tati wimtulelu i ayunayael, fey tati eluwnolu i iyael tai mupitunieael i inanieelchi wimtun dungu. Tfachi wimtun kuyfike
pu judiu i wimtun rke.

Marku 2:27

44

inanieetew, welu tati pu saserdote mten ta


felerkefuy tai iyafel ti kofke.
27
Fey Jesus ka amul feypi:
rktun ant ta elngey che tai duam,
welu che ta elngelay ta rktun ant i duam.
28
Feymew ti Wentruknuwpalu idolkley tati
rktun ant mew.

3
Tati wentru lamalelu tai kuw
(Matew 12.9-14; Luka 6.6-11)
1
Jesus ka konpuy ta kie sinagoga* mew. Tfey
mew mlerkey ta kie wentru lamalelu tai
kuw. 2 Fey inaduamniengey ta Jesus i tremolpeafiel may ta rktun ant mew, femngechi
tai dalluntukuafiel engn. 3 Feymew Jesus feypifi ti wentru, lamalelu i kuw:
Witrange, ka rangi ti pu che witraknuwnge.
4
Feymew ka ramtufi ti kakelu pu che:
Chem dungu anta feley tai femael ta che
rktun ant mew: i femael kme dungu kam
wesa dungu? i montulmangeael i mongen ta
kie che kam i elungeael i layael?
Welu kisu engn chem pilay rume. 5 Jesus
lladkenkechi adkintufi ti pu che tai wallomanieetew, ka weangkduami aynolu engn
am i piwkentukuafiel ti dungu, fey feypifi ta
tiyechi wentru:
Normentunge tami kuw.
Fey ti wentru normentuy tai kuw, fey
tremolewetuy. 6 Welu tripatulu mten tati pu
farisew, eluwi engn tai trrmdunguael Erode
tai kelluntukunieetewchi pu che engn femngechi tai langmafiel engn ta Jesus.
Rume fentren che ta mley inaltu ti pichi lafken
mew
7
Jesus amuy tai pu disipulu engn inaltu pichi
lafken, fey inaeyew ta rume fentren che tuwlu
ta Galilea. 8 Fey kimngelu i femken afmatufal
dungu, fey akuyey tai pepayaetew fentren che
tuwlu ta Judea, tuwlu Jerusalen, ka Idumea, ka
fentren che mlelu Jordan tai tripawe ant
ple ka Tiro engu Sidon tai troki mapu. 9 Fey
tfachi dungu mew, Jesus feypifi tai pu disipulu
tai nielpayaetew kie farku, femngechi tai
famentuwkleael fey i tenfikamekenoaetew ti
pu che. 10 Jesus am fentren che tremolfilu, kom
tati pu kutran rume flkonmekepuy ta kisu mew
femngechi tai idapuaetew. 11 Fey tati pu wekf
pefilu ta Jesus, lukutunagmekey engn Jesus i
fl mew ka wirarmekey:
Eymi ta Ngnechen tai Fotm!

Marku 3:25
Welu Jesus katrtudunguniefi ti pu wekf
newentu dungun mew i feypinoael engn rangi
tati pu che i ineyngen ta kisu.
12

Jesus dullintufi tati mari epu apostol


(Matew 10.1-4; Luka 6.12-16)
13
Feymew dew rupalu tfachi dungu, Jesus
prapuy kie wingkul mew, fey mtrmyefi
kieke ti pu che kisu tai dullitunieel. Fey
dew trawluwklelu engn, 14 dullintuyey ta kisu
engn mew mari epu wentru, tai kompaaetew
engn ka tai werkafiel i kimelael tati kme
werken dungu. Fey tfa engn ta apostol
pingey, 15 ka elungey pepiluwn tai wemnentuafiel tati pu wekf. 16 Fey tfa tati mari epu
wentru tai dullintuel:
Simon, tati Pedro pintukulel i y,
17
ti epu peiwen Santiaw ka Juan, Sefedew
tai epu fotm, fey engu Boanerge pintukulelfi tai y (tralkan tai fotm piael
rke)
18
Andre,
Felipe,
Bartolome,
Matew,
Tomas
ka Santiaw, Alfew tai fotm
Tadew,
Simon tati Selote,
19
ka Juda Iskariote, fey tfa lle tati ellka ngnenmatufilu ta Jesus.
Feypintukungey ta Jesus i llown pepiluwn ta
wekf mew
(Matew 12.22-32; Luka 11.14-23, 12.10)
20
Feymew ka konpuy ta Jesus kie ruka mew.
Fey trawlu am ta rume fentren che, pepi ilay
rume ta kisu ka tai pu disipulu no rume. 21 Fey
Jesus tai pu rema kimlu engn tai femngechi
dungu i femmeken, amuy engn i yemetuafiel.
Wedweduwi tati pirkey engn.
22
Ka femngechi tati pu kimeltukelu ta Moyse
i ley dungu tuwlu ta Jerusalen akuy engn
ka feypipay: Belsebu,* tati rf longkolelu ti
pu wekf mew, fey ta elueyew pepiluwn ta
tfachi wentru tai pepi wemnentuafiel tati pu
wekf.
23
Fey Jesus mtrmfi ti pu kimeltukelu ta
Moyse i ley dungu, fey kie adknu dungu mew
feypifi: Chumngechi anta wekf wemnentuafuy ta wekf? 24 Kie ftra troki mapu
mew mlechi pu che wichuke pntkawklele ka
kayetuwklele engn turpu kiewklelayafuy.
25
Ka femngechi kie remawen pu che wichuke

* 3:1 sinagoga: kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam
3:6 Erode tai kelluntukunieetewchi pu che: kie troki judiuche aylelu Erode i gobernadorkleael, welu ti Roma
engn.
3:14 apostol: Jesus tai dullielchi wentru tai werkel i wewpiafiel ti werken montuluwn dungu.
tuwchi gobernador no.
3:18 Selote: fey tfa ta kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i weychayafiel tati pu romache ngneniefilu
tati pu judiu Israel mapu mew.

* 3:22 Belsebu: Satana pin rke, tati longkolelu ti pu wekf mew.

Marku 3:26

45

pntkawklele engn, turpu kiewklelayafuy.


26
Fey wekf wichu pntkawklele, ka kisutu
kewatuwle, rumel kme felelayafuy. Puwafuy
may kisutu i apmkawn.
27
Iney rume ta konpulayafuy kie rume
newenngechi wentru i ruka mew tai mntumayafiel i nieelchi chemkn, wnelu mew
trarinofile. Welu trariknufile, fey wlake pepi
mntumayafuy kom i nieel.
28
Rf dungu ta feypiwayi Ngnechen ta feleay tai wioduamatufiel ta pu che, kom tai
yafkan mew ka kom tai wesa pikeel mew engn.
29
Welu tati kayetudungufilu tati Lif Kme Pll,
chumkawnorume wioduamangelayay. Fey ta
rumel feleay i yafkalen.
30
Fey tfachi dungu feypi ta Jesus, kisu engn
am konwekfley pifilu engn.
Jesus tai uke ka tai pu pei
(Matew 12.46-50; Luka 8.19-21)
31
Feymew ta akuy Jesus tai uke ka tai
inanke pu pei, welu wekuntu mlepay engn.
Feymew tripapape pifalngey. 32 Fey ti pu che,
anlelu Jesus tai inafl ple, feypieyew:
Tami uke, ka tami pu pei wekuntu mlepay. Tripapape pieymew engn.
33
Fey Jesus ta llowdunguy:
Iney anta iche i uke ka tai pu pei?
34
Feymew mten, adkintufi tati pu che
anleyelu kisu tai inafl ple, ka amul feypifi:
Tfa engn ta iche tai uke, ka tai pu
pei. 35 Fey iney rume ta kdawyefile Ngnechen
tai aykeelchi dungu, fey iche tai pei, i
lamngen ka tai uke.

4
Ti adknu dungu tati nganketrankelu mew
(Matew 13.1-9; Luka 8.4-8)
1
Ka wiome eluwi ta Jesus i kimeltucheael
inaltu ti pichi lafken ple. Rume fentren che
am trawluwlu, Jesus prapuy ta kie farku
mew mlelu ta inaltu tiyechi pichi lafken mew.
Fey anknuwpuy ti farku mew, fey ti pu che
eluwpuy inaltu lafken. 2 Feymew Jesus eluwi tai
kimeltuafiel fentren adknu dungu mew.
Fey i kimeltun mew feypifi ti pu che:
3
Allktumn tfachi dungu: kie wentru nganketrankelu tripay tai nganael. 4 Fey nganlu,
kieke tati fn ketran pachgnagi rp mew.
Fey akulu ti pu m, pitufi ti fn ketran.
5
Ka kieke fn ketran pachgnagi kurantu mew,
chew tai newe rngenomum ta mapu. Feychi
fn ketran mchay mten noyy, tati mapu
am newe rngenolu. 6 Welu aretripalu ta ant,
angkmeyew, mte nienolu am ta folil, feymew

Marku 4:20
angky. Fey ka kieke tati fn ketran pachgnagi pu troltrontu. Fey tremyelu ti troltro,
takueyew, fey fnlay. 8 Welu tati kakelu fn
ketran pachgnagi kme mapu mew, fey tremi,
ka wli rume fentren fn. Kieke fn ketran wli
kla mari fn, ti kakelu wli kayu mari fn, ka
kiekentu pataka fn.
9
Ka amul feypi ta Jesus: Tati aylu i allktuael, allktupe.*
7

Chumngelu am kimeltukey Jesus adknu dungu


mew?
(Matew 13.10-17; Luka 8.9-10)
10
Feymew kisulewetulu ta Jesus, tati pu che
flkleyelu kisu mew ka kientrr mleyelu ti
mari epu disipulu engn, fey ramtueyew engn tai chem pifel ta tiyechi adknu dungu.
11
Fey kisu llowdungufi ti pu che: Eymn kimelngeymn ta Ngnechen i longko lmenngen,
tati kimelkenofelchi dungu, welu tati kakelu pu
che mleyelu kimeltungekey engn Ngnechen
i longko lmenngen re adknu dungu mew,
12
femngechi ta tunte adkintule rume engn, i
penoael,
ka tunte allktule rume engn i kimnoael,
femngechi tai wiorakiduamtunoael engn ta
Ngnechen mew,
fey kisu tai wioduamatunoaetew.
Jesus kimeltuy tai chem pilen tati adknu
dungu
(Matew 13.18-23; Luka 8.11-15)
13
Fey feypingey engn: Eymn am kme
kimlafimn tfachi adknu dungu? Chumngechi anta kimafimn kom ti kakelu adknu
dungu? 14 Tati wentru ngankefilu ti fn ketran, fey ta adentuley tati kimelkelu ti werken
dungu. 15 Tati rp mew pachgnagchi fn
adentuley ta kieke che allktulu ti werken
dungu, welu dew allktufiym, wekf ta mntumatukeeyew tati nganklechi werken dungu
tai piwke mew. 16 Ka kiekentu tati fn nganngelu kurantu mew reke feley. Allktukefi tati
werken dungu ka aywklen llowkefi, 17 welu
newe nienolu am ta folil, mte newenklekelay.
Feymew kutrankawiym ta fill wesake dungu
mew, kam kayetungeym tati werken dungu
tai duam, elknutukeyngn tai feyentun. 18 Ka
kiekentu tati nganelchi fn pu troltrontu reke
feley. Allktukefi engn tati werken dungu,
19
welu ta tfachi mapu mew mlechi kdaw
mew rume ngenowklekey, ka rume aylelu
tai rikungeael fey ta ngnenkaniekeeyew, fey
aylekey i nieael itrokom chemkn. Kom tfachi dungu konkey ta kisu engn mew, welu
takungekey reke tati werken dungu ka elukelafi
i mleael piwke mew ti kme dungu. 20 Welu

3:32 Kieke kuyfi wirin mew feypiley Tami uke, tami pu pei ka lamngen...
* 4:9 tati aylu i allktuael, allktupe: tati
4:12 Isaia 6.9-10 LXX.
4:19 elukelafi i mleael piwke mew ti kme dungu: i wlael fn pin
nielu pilun, allkpe pin rke.
rke.

Marku 4:21
ta kiekeley allkkelu tati werken dungu, fey
engn ta llowkefi ti kme dungu, ka wlkey rume
kme kosecha, kme mapu mew nganelchi fn
ketran reke. Kiekentu ta tfa engn tati longko
kachilla reke mley tati wlyelu kla mari fn
kieke fn ketran mew, ka kiekentu tati wlyelu kayu mari fn ka kiekentu tati wlyelu
pataka fn.
Tati pelontuwe adknu dungu
(Luka 8.16-18)
21
Ka femngechi feypi: Elknungekey anta
kie kdetuwe miche kakon kam miche kawitu? Femngekelay tati. Kie kdetuwe ta
renuknungekey tai pelontuleael. 22 Ka femngechi, chem ellkan dungu rume ngelay tai
pengenoael, ka chem ellkan dungu rume ngelay
tai fente kme kimngenoael. 23 Tati aylu i
allktuael, allktupe.
24
Ka femngechi feypifi: Ngneduamfimn
tamn allkkeelchi dungu. Chumngechi mediwe
mew medilmn ta eymn, ka femngechi mediwe
mew Ngnechen ta medilaeymnmew ta eymn.
Ka doy amul elurpuaeymnmew. 25 Tati nielu,
ta doy elungeay, welu tati nienolu tai pichi
niemuel ktu ta mntumangeay.
Tati adknu dungu ti tremkechi fn ketran mew
Jesus ka femngechi feypi: Ngnechen tai
longko lmenngen ka femngechi feley kie wentru reke nganlu ta fn ketran i mapu mew:
27
tunte umawklele rume kam trepelele rume,
ka femngechi pun rume ka ant rume, tati fn
ketran noykey ka tremkey, welu kisu kimlay ta
chumngechi i tremn tati ngan ketran. 28 Fey
mapu llemay kisu elukeeyew i tremael. Wnelu
mew noykey kie kachu reke, feymew ta ka
eluwkey i longkoael, fey wla ka apokey fn
mew tati longko ketran. 29 Fey dew tremiym tati
fn, katrngekey ka trawlngekey akulu am ta
walng antngen.
26

Tati adknu dungu ti fn mostasa mew


(Matew 13.31-32; Luka 13.18-19)
30
Ka feypi ta Jesus: Chem mew anta adentuley ta Ngnechen i longko lmenngen kam
chem mew anta trrmafui? 31 Kie ngankeelchi fn mostasa mew adentuley Ngnechen
i longko lmenngen. Doy pichifuy rume ta
itrokom fn mew mlelu ta tfachi mapu mew,
32
welu dew rupan ta nganngeym, wefkey ka
tremkey ka doy al tremkey kom anmka mew,
mlelu ta werta mew. Niekey ta alke chang
tripachi row, fey pichike m daekey ktu
tai row mew.
Chumngelu i kimeltun ti adknu dungu mew ta
Jesus
(Matew 13.34-35)

46

Marku 5:7

Fey ta famngechi kimeltuy ta Jesus fentren


adknu dungu mew, femngechi tunten tai
pepi admael engn. 34 Welu chem dungu
rume feypikelafuy adknu dungunngenole
tai kimeltuel mew, welu wichu kom kme
kimeltukefi i pu disipulu.
33

Jesus tngnagmfi tati krf ka ti rew lafken


(Matew 8.23-27; Luka 8.22-25)
35
Dew punlu feychi ant mten, Jesus feypifi
tai pu disipulu:
Amui ta nometu pichi lafken. 36 Feymew
elknutufi engn tati pu che, fey amuy Jesus
engn tati farku mew tai dew mlemum. Fey
kakelu farku ka kompanieeyew. 37 Feymew
kie ftra krf triparumey, fey ti rew lafken
trilkafkonmekey ti pu farku mew. 38 Welu Jesus
umawturkey kie ple ti wechu ti farku mew,
rekluwkley kie metrl mew. Fey trepelmengey ka feypingey:
Kimeltufe! Ngneduamlaymi am tai llanagmeken?
39
Jesus ta witrapray, fey werkfi tati krf, ka
feypifi tati lafken:
kfnagnge! Tngnagnge!
Fey ti krf tngnagi ka itrokom fente kme
kfklewetuy. 40 Feymew ta Jesus feypifi tai
pu disipulu:
Chem mew anta fente llkaleymn? Petu
kme feyentulaymn am?
41
Welu kisu engn ta rume llkalewey, ka
welukonkechi ramtuwi engn:
Iney rke anta tfachi wentru ken ti krf
ka lafken ktu ta mngeltueyew? pi.

5
Gadara tuwchi konwekflelu
(Matew 8.28-34; Luka 8.26-39)
1
Puwi engn nometu pichi lafken,
2
Gadara*mapu mew.
Nagpulu mten ta
Jesus tati farku mew, flkontupaeyew kie
konwekflechi wentru. Fey tfachi wentru
tripapay eltun mew, 3 mlentukerkelu am tfey
mew. Iney no rume pepi trariniekerkelaeyew,
kadena mew no rume. 4 Fentren rupachi dew
trarimangekerkefuy tai namun ka i kuw
kadena mew, welu rumel katrkakerkefuy femngechi ta iney no rume pepi ngnekerkelafeyew.
5
Miyawntukerkey ant ka pun ti wingkul ple
ka ti pu kfwe la mew, wirarkiyawkey ka kisutu
wlelkawkerkey ta kura mew. 6 Welu al kamapu
pefilu ta Jesus, lefklen wtupafi, fey lukutupay
kisu tai inafl mew, 7 fey wirarklen feypifi ta
Jesus:
Kontupakeeli ta iche, Jesus, ftra
pepiluwnngechi Ngnechen tai Fotm! Llellipuaeyu Ngnechen mew tami kutrankanoafiel!

4:23 tati aylu i allktuael, allktupe: tati nielu pilun, allkpe pin rke.
kieke wirin mew mley Gergesa kam Gerasa.

* 5:1 Kieke kuyfi wirin mew feypiley Gadara; ka

Marku 5:8

47

Fey tfa famngechi dunguy, Jesus am ta feypietew:


Wekf, tripatunge ta tfeychi wentru
mew!
9
Fey Jesus ramtufi ti konwekflelu:
Iney pingeymi am?
Fey kisu llowdunguy:
Lekion pingen, rume fentrenngelu am ta
ichi.
10
Fey ti pu wekf rume llellipueyew i wemnentunoaetew tiyechi troki mapu mew. 11 Ka
tiyechi wingkul i fl ple, rume fentren sawe
mlerkey tayawlu, 12 feymew tati pu wekf
llellipueyew:
Werkmui tati pu sawe mew ka elumui
tai konpuael kisu engn mew.
13
Feymew Jesus elufi tai femael engn, fey
tati pu wekf tripatuy engn tati wentru mew,
fey konpuy engn tati pu sawe mew. Fey tfa
engn, ta epu warangka rke, fey leftukuwpuy
engn ti pichi lafken mew, fey tiye mew itrokom
ta rfipuy ti pu sawe.
14
Fey tati pu kuydasawepelu lefmawi, fey
amuy engn i ntramyemeael waria mew ka
kangelu lof mapu ple i femngechi dungu i
rupan. Fey ti pu che kpay engn i pepayael
ti rupaelchi dungu. 15 Fey akulu engn chew tai
mlemum ta Jesus, pepafi engn i anletun, ka
i tukuluwkletun ka i kme tngduamkletun
tati kontuniekefetew fentren wekf. Fey ti pu
che rume llkalerkey, 16 ka tati pu che pefilu i
rupan tfeychi dungu tati konwekflelu mew
ka ti pu sawe mew, fey ntramelfi engn tati
kakelu pu che. 17 Feymew eluwi engn tai
llellipuafiel ta Jesus i amutuael kaple kangelu
lof mapu mew.
18
Fey Jesus wiotulu ti farku mew, fey tati konwekflekefuchi wentru llellipueyew tai eluafiel i miyawael Jesus engn. 19 Welu Jesus
elulaeyew i femael, fey feypieyew:
Amutunge tami ruka mew, tami pu rema
mew, ka ntramelputuafimi itrokom i chumel
ta idol, ka chumngechi tami kutranduamyeetew ta eymi.
20
Fey tati wentru amutuy, fey eluwi tai ntramyelafiel ti pu waria che mlelu Dekapolis
mew i chumn ta Jesus kisu mew. Fey itrokom
che afmatulewey, kimlu tfeychi dungu.
8

Jayro tai awe ka tati domo idamafilu Jesus


tai takuwn
(Matew 9.18-26; Luka 8.40-56)
21
Fey Jesus nopatulu ti pichi lafken mew,
trawmaeyew rume fentren che, fey kisu
mlewey ellakon lafken. 22 Feymew akuy kie tati
pu longkolelu ti sinagoga mew, Jayro pingelu, fey
pefilu ta Jesus, lukunagpay kisu i namun ple.
23
Fey Jayro rumema llellipueyew:
5:9 Lekion rume fentren wekf pin rke.

Marku 5:40
Iche i awe ta epe lay. Kpange tami
fampuwlael tami kuw kisu mew, femngechi
tami tremoltuafiel ka i mongetuael.
24
Fey Jesus amuy ta kisu engu, ka fentren
che ta kompanieeyew. Welukon tenfiwi engn.
25
Rangi tati pu che amulerkey kie domo. Dewma
mari epu tripantu kutranklerkey; kachkerkelay i mollf i kuerpu mew. 26 Rume kutrankawrkey. Fentren lawentuchekelu mew
ruparkey, ka itrokom i niemufel kullirkey,
welu pichi no rume tremorkelay. i tremoafel,
doy amuley i wesalkalen.
27
Allklu i ntramyengen ta Jesus, fey rangi
che tfachi domo ta flkontupufi ta Jesus furi
ple, fey idamafi tai takuwn, 28 famngechi
rakiduamlu am: Idamafili mten Jesus tai
tukuwn, tremolewetuan pirkey i rakiduam.
29
Feychi lelen mew mten, tai wtrulekechi
mollf kachtuy, fey kangentuwi tai kuerpu
mew dew tai tremoletun i kutran mew.
30
Fey Jesus, ngneduamlu kisu i pepiluwn
mew i tremoltun ta kie che, wiokintuy tai
adkintuafiel tati pu che, fey ramtuy:
Iney anta idaknumapeenew tai
takuwn?
31
Fey i pu disipulu ta feypieyew:
Tati pu che ta wall ple tenfikapeeymew, fey
ramtuymi, Iney anta idaknupeenew? pimi.
32
Welu Jesus amuley i adkintun wall ple,
tai peafiel iney tai idaknupeetew. 33 Feymew
tati domo, yafyafklen i llkan mew, fey kimlu
am tai femngechi femn ta kisu, fey amuy i
lukutupuael kisu i inafl mew, fey ntramelfi
kom rf dungu chem mew i idaknufiel. 34 Fey
Jesus feypieyew:
Papay, tami feyentun mew ta tremotuymi.
Kme tngduamkechi amumutunge.
Dew
tremolewetuymi tami kutran mew.
35
Petu tai dungumeken ta Jesus, fey akuyey
ta kieke wentru tuwlu Jayro i ruka mew, tai
feypipayafiel ta Jayro:
Tami awe ta dew lay. Chumael anta aporiamekefimi tami kpalafiel tati Kimeltufe?
36
Welu Jesus duamknulay tai feypingepan ta
Jayro, tati longkolelu ta sinagoga mew. Feymew
Jesus feypifi tati longko:
Llkakilnge. Feyentulenge mten.
37
Fey Jesus elulafi kakelu pu che i kompapuwlaetew Jayro i ruka mew, welu Pedro
mten Santiaw ka Juan, Santiaw tai pei. 38 Fey
puwlu engn ta Jayro i ruka mew ka pepufilu
ti pu che tai wakeklen i ngman engn,
39
konpuy ka feypifi ti pu che:
Chem mew anta fente ngmakawmekeymn?
Feyti pichidomo ta re umawkley mten tati.
40
Fey ti pu che ayeeeyew engn, welu Jesus
feypifi ti pu che tai tripayael wekuntu ruka.

5:20 Dekapolis troki mapu: kie ftra troki mapu nielu mari pichike waria.

Marku 5:41

48

Fey tati ngen awe ka tati ngen pe ka i


pu kompanieetew, konpuy chew i mlemum
tati pichidomo. 41 Fey nmapufi tai kuw ti
pichidomo ka feypifi:
Talita kum (fey tfa ta feypin rke:
Pichidomo, eymi ta feypipeeyu, witratunge).
42
Feychi lelen mew mten, tati pichidomo,
nielu mari epu tripantu, witratuy ka trekatuy.
Fey ti pu che rume afmalewey engn. 43 Welu
Jesus feypiknufi ti pu che iney no rume tai
ntramelngenoael tfachi dungu, feymew ka
werky i elungeael iyael tati pichidomo.

6
Duamknungelay ta Jesus Nasaret waria mew
(Matew 13.53-58; Luka 4.16-30)
1
Jesus tripatuy tiye mew, fey amutuy kisu i
tuwmumchi mapu mew, fey kientrr amuy tai
pu disipulu engn. 2 Fey akulu tati rktun ant,
eluwi tai kimeltuael tati sinagoga mew. Tati
trawlechi pu che, allktumafilu i dungun ta
Jesus, rume afmatulen ramtuwi engn:
Chew anta admi fentren dungu ta tfa?
Chew anta entuy feychi kimn ka tai pengelelchi afmanngechi pepiluwn? 3 Fey tfa no
am tati dewmarukafe, Maria tai pe, Santiaw, Jose, Juda, ka Simon engn tai pei? Ka
mlelay anchi kisu tai pu deya tfa mew, ichi
mew?
Feymew eluwlay engn tai feyentuafiel.
4
Welu Jesus ta feypifi ti pu che:
Kaple ta allmalltungekey tai allktungeael ta kie pelon wentru,* welu kisu tai
mapu mew, tai pu rema mew ka kisu tai ruka
mew femngekelay.
5
Fey Jesus pepi pengel-lay ta tiye mew kie
afmatufal pepiluwn no rume, welu kie mufn
kutran mew mten ta fampuwli i kuw tai
tremolafiel. 6 Ka rume rakiduameleyew ta Jesus
i feyentunoetew mew ti pu che.
Jesus werkfi i pu disipulu tai kimelael engn
Ngnechen tai longko lmenngen
(Matew 10.1, 5-15; Luka 9.1-6)
Jesus miyawentuy kom flkleyechi rukache
ple, fey kimeltuyawli ti kme dungu.
7
Mtrmfi tati mari epu disipulu, fey eluwi tai
werkafiel re epuke. Eluyefi ta pepiluwn i
wemnentuafiel kom wekf. 8 Fey feypifi tai
yenoael chem no rume ta rp mew, welu tai
yeael retr mten. Tai yenoael ta folson, roki
no rume, ka plata no rume. 9 Feley tai tukuael
engn okota, welu tai yenoael mudaw takuwn.
10
Fey feypiknufi i pu disipulu:

Marku 6:22
Fey konpulmn ta eymn kie ruka che
mew, mlewemn tfey mew, kaple amutualmn wla. 11 Chew rume ta llowngenolmn
ka allktumangenolmn rume tamn dungu,
wiomeaymn ta tiye mew ka mtrowaymn
tamn namun mew mlechi trufr, femngechi
tai ngneduamael engn tamn llownoetew
mew.
12
Feymew tripay tati pu disipulu tai feypiafiel
tati pu che tai wiorakiduamtuael engn ta
Ngnechen mew. 13 Ka femngechi wemnentuy engn fentren wekf, ka tukulelyefi engn
aseyte rume fentren kutran, fey tremoyetufi
engn.
Langmngey Juan ti Fawtisachefe
(Matew 14.1-12; Luka 9.7-9)
14
Tati longko lmen Erode allky tai ntramyengen ta Jesus, kom ple kimngey tai ntramyengen mew ti afmafal pepiluwn i nien.
Erode kay ta feypirkey: Juan ti Fawtisachefe
ta wiomongetuy, feymew niey ta tfachi afmatufal pepiluwn. 15 Ka kiekentu feypirkey:
Fey tfa tati pelon wentru Elia pingekelu.* Ka
kiekentu feypirkey: Kie pelon wentru tati.
Kuyfi mew mlekechi pu pelon wentru reke feley.
16
Welu Erode, allklu ta tfachi dungu,
feypirkey: Fey tfa ta Juan tati.
Iche
werkn tai katrmangeael tai longko, fey
wiomongetuy tati.
17
Fey Erodia i duam rke, Erode werkrkey
i presuknungeael ta Juan ka i traringeael ta
kadena mew, fey i tukungeael ta karsel mew.
Erodia am ta Felipe i kure rkefel, Erode tai
pei, welu Erode ta mntukurerkefi tai pei.
18
Fey Juan feypirkefuy ta Erode: Kmelay tami
mntumafiel i kure tami pei.
19
Feymew ta Erodia dekefuy ta Juan, fey kpa
langmkefuy, welu pepilkerkelafuy. 20 Erode
rume llkakerkefi ta Juan, kimniefilu am tai
rume nor wentrungen ka i lif mongenngen,
feymew ingkapekefuy. Fey allkmafiym i
nglam, pekelafuy i chem chumael, fey Erode
rume kme duamkechi allktumakefi i ntram ta Juan. 21 Erode tai kawi puwltripantun
nielrkefi kie ilelkawn tai pu longkolechi
wentru ka i pu longkoleyechi pu soltaw ka ti
pu lmenke wentru tuwlu ta Galilea. Fey Erodia
feychi ant allmalltuy i langmfalafiel ta Juan.
22
Feymew Erodia tai domo pe konpurkey
chew tai mlemum tati kawi, fey faylapurkey.
Fey Erode ka tati pu mangel traf imekelu rume

* 6:4 pelon wentru: Ngnechen i pu werken wewpilelkefilu tati pu israelche Ngnechen i werken dungu.

6:11 mtrowaymn
6:13 tukulelyefi engn
tamn namun mew mlechi trufr: femngechi femkefuy tati pu che i pengelael i rume wesa duamn.
6:14 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Erode kay ta feypirkey, welu
aseyte rume fentren kutran: tati pu judiu i wimtun.
kakelu kuyfi wirin mew mley: feypingerkey.

* 6:15 tati pelon wentru Elia: kie pelon wentru ti pu judiu i ngmkefel tati

kpayalu kom dungu i pepikapayael ti Mesiangealu.

Marku 6:23
ayy engn tati llchadomo i faylan, fey Erode
feypifi tati llchadomo:
Chem rume ta eluen pieli, iche ta eluaeyu.
23
Muf rupachi ta kuyalltulelfi tai eluafiel
chem rume ta eluen pielieyew, rangi i
nieelchi chemkn ktu.
24
Fey ti llchadomo tripapatulu, ramtufi tai
uke:
Chem am eluen piafui?
Fey i uke llowdungueyew:
Eluen Juan ti Fawtisachefe i longko
pifinge.
25
Feymew tati llchadomo matukel konputuy
chew i mlemum tati longko lmen, fey feypipufi:
Duamnien prmkechi tami eluafiel kie
rali mew Juan ti Fawtisachefe tai longko.
26
Tati longko lmen ta rume weangklewey,
welu dew kuyalltun dungun mew am
feypiknulu tai pu mangel tai adki mew,
ngnewlay tai elunoafiel i eluen pietew.
27
Feymew mten werky kie soltaw fey i
katrpelngeael ta Juan, fey i kpalelngeael ti
llchadomo. 28 Fey amuy tati soltaw karsel mew,
katrmapufi i longko ta Juan, fey kpalfi kie
rali mew ka elupafi tati llchadomo, fey kisu
chalintukulelfi tai uke.
29
Juan tai pu kompa kimi engn i langmngen ta kisu, fey amuy engn i yemetuafiel ti
kuerpu, tai rngalafiel engn.
Jesus elufi iyael ta kechu warangka wentru
(Matew 14.13-21; Luka 9.10-17; Juan 6.1-14)
Rupalu kom tfachi dungu, tati pu apostol
trawluwi Jesus engn, fey ntramelpatufi kom
tai chumn engn ka tai kimeltuel. 31 Jesus ta
feypieyew:
Kpamn. Amui ichi kisu tai pichi
kansatuael wichu pnttripalechi lelfn mew.
Rume fentren che puwpuwngelu am kisu engn mew, feymew pepi ilayngn rume.
32
Feymew Jesus ka tai pu apostol konpuy
engn ta kie farku mew, fey amuy engn kie
al tripalechi lelfn mew, 33 welu fentren che
peeyew engn tai amun, ka femngechi kimngey
i puwael tiye mew. Fey fill waria mew mlechi
pu che lefklen amuy i wallmeael ti pichi lafken
mew, feymew wne puwi ti trokiche kisu engn
mew. 34 Nagpulu mten ta Jesus ti farku mew,
pepufi tati ftra trawn che, fey kutranduamyefi
ta tfeychi pu che. Kie kechan ufisa reke
feley engn ngenolu am iney no rume tai adnieaetew, feymew Jesus eluwi tai kimeltuafiel
fentren dungu.
35
Fey pu trafialu, tai pu disipulu
flkontueyew ka feypieyew engn:
Dew pu trafiay tati, ka tfachi lelfn mew
ngelay chem rume. 36 Chalitufinge tati pu che,
tai amuael engn kaple ka flklechi waria
mew tai ngillamuael engn tai iyael.
30

49

Marku 6:52
Fey Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Eymn eluafimn ta iyael.
Feymew kisu engn ta llowdunguy:
Rume fentren plata mew may ngillapeafui ta kofke, tai eluafiel i iyael kom tfachi
pu che?
38
Fey Jesus feypi:
Tunten kofke am nieymn ta eymn?
Amumn tamn pemeael tunten kofke tamn
nieel.
Fey dew rupan pemelu engn, feypingey ta
Jesus:
Kechu kofke ka epu challwa mley.
39
Feymew Jesus feypifi i pu disipulu i
feypiafiel ti pu che i anknuwael ka i
wichuke trokiknuwael engn ti kachu mew.
40
Fey wichuke troki mew anknuwyey engn.
Kieke troki niey pataka che, fey kakelu troki
kechu mari che.
41
Feymew mten ta Jesus nfi i kuw mew
tati kechu kofke ka tati epu challwa, fey prakintulen wenu mew, maumtufi ta Ngnechen. Fey
wkayefi tati kofke ka eluyefi tai pu disipulu
tai eluyeafiel engn tati pu che. Ka femngechi
wdamkafi tati epu challwa kom tfeychi pu
chengealu. 42 Itrokom iyey engn ka itrokom
kme weday engn, 43 ka apolyetuy engn mari
epu kanasta tati puchuyechi wkan kofke ka tati
challwa mew. 44 Tati iyelu ta tiyechi kofke, kechu
warangka wentru rke.
37

Jesus trekalen amuy ta wente ko


(Matew 14.22-33; Juan 6.15-21)
45
Fey dew rupalu kom tfachi dungu, Jesus
feypifi tai pu disipulu i konpuael engn ti
farku mew, fey i wne nopuael engn nometu ti
lafken mew fey i puwael engn Betsayda, welu
Jesus petu chalimeketufi tati pu che. 46 Fey dew
chalitufilu ti pu che, amuy ta wingkul mew i
ngillatumeael.
47
Fey dew punlu, tati farku rangi lafken
amulewiyerkey. Jesus am ta kisulewelu tati
lelfn mew, 48 pefi tai kdawngechi amulnien
tai farku engn. Fey ti krf am ta trafyenieetew, feymew newe matu amulay tati farku.
Fey wnlu dewma, Jesus trekalen amuy wente
ko kisu engn ple, welu kisu wne rumealu
reke femfaluwi. 49 Feymew ti pu disipulu pefilu
engn tai trekalen ta wente ko, kie perimontun trokifi engn, feymew wirari engn. 50 Kom
kisu engn pefilu am, rume llkay engn. Welu
feymew mten Jesus feypieyew:
Yafluwmn! Iche tati. Llkakilmn!
51
Feymew Jesus prapuy tati farku mew, fey
tngnagtuy tati krf. Fey ti pu disipulu ta rume
afmatulewey 52 ngneduamnofilu engn am tati
pengelelchi pepiluwn tati kofke mew, dumimalelu reke engn am tai kimn.

Marku 6:53

50

Jesus tremolfi tati pu kutran tuwlu Genesaret


mew
(Matew 14.34-36)
Nopuy engn tati pichi lafken mew, fey puwi
engn ta Genesaret mapu mew, fey ye mew
trarintukuknupuy engn tai farku inaltu ayli
mew. 54 Fey nagpulu mten engn tati farku
mew, tati pu che kimfemtufi engn ta Jesus.
55
Fey kom che mlelu feychi troki mapu mew,
lefkiyawi engn tai kpalael i kutran pichike
ngtantu mew, fey yelelfi engn chew tai mlemum ta Jesus. 56 Chuchi mew ngeay rume konpuym ta kisu, lelfn troki ruka che mew rume,
pu waria mew ngeay rume kam lelfn mew rume,
elknukey engn tai pu kutran inaltu rp. Fey
ti pu che llellipukefi ta Jesus i idamayaetew
tai takuwn kie wechu mew ngeay rume. Fey
kom che idafilu Jesus i takuwn, tremolewetukey i kutran mew.
53

7
Tati wesalkakefilu ta che i mongen mew
(Matew 15.1-20)
Flkonpuy ta Jesus mew tati pu farisew, ka
kieke tati pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
tati kpayelu ta Jerusalen. 2 Tfa engn, pefilu Jesus i kieke pu disipulu tai imeken engn fey i kchanon tai kuw, fey ngneduamfi i mupitunofiel ti wimtun dungu i wne
kchayafel tai kuw, feymew rume nentufilfi
engn. 3 (Tati pu farisew am, ka kom ti pu Judiu
inanielu engn tai pu ftakeche em tai wimtun dungu feypiley tai inoael engn wne kme
kchanole i kuw. 4 Fey wiomeym engn ta
merkaw mew, ikelay engn wne mupitunole
i wimtun dungu tai kchakuwael. Rume
fentren wimtun ta niey engn, tai kchayafiel
tati fasu, ka tati kopa, ka tati losa pnepeel ka ti
ngtantu.)*
5
Feymew, tati pu farisew ka tati pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu, ramtufi engn
ta Jesus:
Chem mew am tami pu disipulu ta mngeltukelay engn ichi tai ftakeche em tai
wimtun dungu? Podklen tai kuw ikey engn.
6
Fey Jesus ta llowdungueyew:
Fente kme mupituy i piel mew tati pelon
wentru Isaia tamn koyla ngnen chengen. Feychi wirintukulu feypi:
Fey tfachi trokiche ta poyekeenew re wenche
wn mew mten,
welu ta konpiwke mew poyenielaenew engn.
7
Chem falilay rume tai pramyemekeaetew engn:
1

* 7:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ti ngtantu.

Marku 7:23
tai kimeltukeel engn re che tai
pepikaelchi werkn dungu mten.
8
Eymn am elknukelu Ngnechen tai werkn
dungu tamn mngeltuafiel re che mten tai
wimtun dungu: tamn kchayafiel tati pu fasu,
ka ti pu kopa, ka femngechi mngeltukefimn
fentren kakelu wimtun dungu.
9
Ka femngechi feypi ta Jesus:
Tamn elknunoafiel eymn tamn wimtun
dungu, eymn ta falintukelafimn Ngnechen
tai werkn dungu 10 Moyse ta feypirkey:
Yamfinge tami chaw ka tami uke, fey Tati
wesapifilu tai chaw ka tai uke, fey ta
kondenaley i langmngeael.* 11 Welu eymn
ta feypikeymn kie wentru tai feypiafiel tai
chaw kam tai uke: Ngelay tami kelluafiel, kom
tai nieel am ta iche korfan tati (tfa ta feypin
rke: dew chalintukunielfi ta Ngnechen).
12
Tfey engn tati femngechi feypikelu ngelay
chem aporiawn no rume tai kelluafiel tai
chaw kam tai uke rume. 13 Fey tfa famngechi
ta eymn falintukelafimn ta Ngnechen i
werkn dungu fey tfachi wimtun mew tamn
kimeluwkeel welukonkechi. Ka femkeymn
fentren kakelu femngerumechi dungu.
14
Feychi lelen mew mten ta Jesus mtrmfi
tati pu che ka feypifi:
Kme allktumuchi, ka longkontukuaymn:
15
Chem iyael rume ile ta che, yafkalayafuy. Welu
ti wesa dungu piwke mew tripalu, fey ta yafkan
mew tukukefi ta che. 16 Iney rume ayle i
allktuael, allktupe.
17
Feymew Jesus elknutufilu tati pu che, konpuy ta ruka mew, fey tai pu disipulu ramtueyew
tfachi kimeltun mew.
18
Feymew Jesus feypifi tai pu disipulu:
Eymn am longkontukurkelafimn tati
dungu? Kimlaymn anta chem iyael rume
ile ta che i yafkakenon, 19 piwke mew am ta
konpukenolu, ptra mew mayfe, femngechi wla
tai tripatuael ta kuerpu mew?
(Fey tfachi dungun mew ta feypi kom iyael
tai lifngen.) 20 Ka femngechi feypi:
Piwke mew tripachi dungu, feyke ta wesalkakefi ta che. 21 Fey che tai piwke mew tripakey wesake rakiduam, fill wesake femmeken
wentru engu ta domo, tati ween dungu, tati
langmchen, 22 tati iwaldomon, ka tati dimatun, tati wesake femn, tati ngnenkachen,
tati wesake wimtun, ka tati triruwn, ka tati
dallukan, tati mallmangen ka nienolu nor rakiduam. 23 Kom tfachi wesake dungu tripakey ta
piwke mew, fey kisutu wesalkawkey ta che.

7:7 Isaia 29.13 LXX.


7:8 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tamn
7:10 Exodo 20.12;
kchayafiel tati pu fasu, ka ti pu kopa, ka femngechi mngeltukefimn fentren kakelu wimtun dungu.
* 7:10 Exodo 21.17.
7:16 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 16.
7:24 Kieke kuyfi wirin
Deuteronomio 5.16.
mew ngelay: ka Sidon.

Marku 7:24

51

Kie katripanche domo feyentuy ta Jesus mew


(Matew 15.21-28)
24
Fey tiye mew tripay ta Jesus i amuael Tiro
ka Sidon troki mapu mew. Konpuy ta kie
ruka mew, fey pilafuy iney rume tai kimael,
welu pepi ellka miyawlay tai pengenoael. 25 Kie
domo kontuniemarkeeyew wekf tai domo
pe, mchay mten kimi i mlepun ta Jesus
tfey mew. Fey tiyechi domo lukutupuy Jesus
tai namun ple. 26 Feychi domo ta katripanche
rke, Sirofenisia mew tuwlu. Fey puwi i llellipuafiel ta Jesus i wemnentulelafiel ti wekf
kisu i domo pe mew.
27
Welu Jesus ta feypifi tati domo:
Elufinge ta wnelu mew i iyael tati pu
fotm, kmenolu am tai mntumangeael tai
kofke tati pu fotm, fey i elungeael tati pu
trewa.
28
Fey ti domo ta llowdungueyew:
Felelley may, idol, welu trewa ktu ikefuy
ta miche mesa tai fntlnagmyeel tati pu
fotm.
29
Fey Jesus ta feypifi ti domo:
Fente kme dunguymi tati. Fey amutunge.
Tati wekf dew tripatuy tami domo pe
mew.
30
Fey tati domo puwtulu tai ruka mew,
peputufi tati llchadomo i mlen ta ngtantu
mew, welu tati wekf ta dew tripawiyeturkey
tati llchadomo mew.
Jesus tremolfi ta kie ketrongelu ka pilungelu
Jesus ka wiome tripatuy Tiro troki mapu
mew, fey rumerpuy ta Sidon ka ti mleyechi
pu waria Dekapolis troki mapu mew, fey puwi
Galilea lafken mew. 32 Fey tiye mew ta yelelngey
kie ketrongechi wentru ka pilungelu, fey llellipungey i fampuwlelafiel i kuw ta tfeychi
wentru.
33
Jesus ta kieple nentufi ti wentru,
wichuknufi tati pu che mew, fey tukulelfi i
changll kuw tai pilun mew ka kown mew
ilpuymafi tai kewn. 34 Feymew mten,
prakintulen ta wenu, afkduami, fey feypifi
tati wentru: Efata! (feypin rke: Nlange!).
35
Feychi lelen mew mten, tati pilulekefulu allktuy ka kme dungutuy. 36 Fey Jesus ta werkfi
tai feypinoafiel engn ta iney no rume, welu
kisu engn tunte katrtuknungefuy rume i
feypinoafel, fey kisu engn amulknu ntramyeniefi ti dungu. 37 Fey rume afmatulen mew, feypi
engn: Kom ti dungu i femkeel rume kmey.
Pilu ktu ta pepi allkltufi ka ti pu dungukenolu,
eluyetufi i dunguael!

Marku 8:15
Kie ant ta wiome trawluwlu ta rume fentren pu che, fey tfachi pu che nierkelay engn
chem rume tai iyael. Feymew Jesus mtrmfi
tai pu disipulu, fey feypifi:
2
Kutranduamyeniefi ta tfachi pu che. Kla
ant dewma i mlepan engn tfa mew, fey
chem rume nielay tai iyael engn. 3 Fey i
inon werkfili engn i amutuael tai ruka
mew, rume ngawadafuy engn ta rp mew,
kiekentu ta ftra kamapu kpalu engn am.
4
Kisu tai pu disipulu ta llowdungueyew:
Chumngechi am elungeafuy iyael engn
kie famngechi lelfn mew, chew i ngenomum
kie ruka che no rume?
5
Fey Jesus ta ramtufi i pu disipulu:
Muf kofke am nieymn?
Regle kofke niei pi engn.
6
Feymew Jesus werky i anknuwael tati
pu che plli mew. Nfi i kuw mew tati regle
kofke. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen,
wkayefi ka eluyefi tai pu disipulu, fey kisu
engn wdamkalelfi tati pu che. 7 Ka femngechi nierkey engn kie muf pichike challwa,
fey Jesus maumtufi ta Ngnechen tati pichike
challwa mew, ka femngechi werky tai wdamkalelngeael tati pu che. 8 Kom iyey ka weday engn, fey ka apoyetuy regle kanasta tati
sofrayechi kofke ka challwa mew. 9 Tati iyelu epe
meli warangka wentru rke.
Feymew ka mten Jesus chalitufi ti pu che,
10
fey konpuy kie farku mew tai disipulu engn,
fey amuy Dalmanuta troki mapu mew.
1

31

8
Jesus elufi iyael ta meli warangka wentru
(Matew 15.32-39)

Tati pu farisew ayy i pengelelngeael afmanngechi dungu


(Matew 16.1-4)
11
Akuyey tati pu farisew, fey eluwi tai notukadunguafiel engn ta Jesus, femngechi tai
kintukaduamafiel engn tai welulkawael i
dungun mew. Fey feypifi engn tai pengelael kie afmatufal dungu femngechi tai kme
kimael engn kisu i werkpeetew may ta
Ngnechen. 12 Jesus ta afkduami, fey feypieyew:
Chem mew anta pengelelngeai kie afmanngechi ngnel dungu pipey ta tfachi pu
che? Rf dungu feypiwayi, pengelelngewelayay
ta tfa engn kie afmanngechi dungu no rume.
13
Feymew Jesus elknutueyew engn, fey ka
wiome pratuy ta farku mew, fey amutuy ta
nometu ti pichi lafken.
Tati pu farisew tai wesa ngnen dungu
(Matew 16.5-12)
14
Fey ti pu disipulu ngyrkey engn tai
yeael aln kofke, fey kie kofke mten ta nierkey
engn ta farku mew. 15 Feymew Jesus ta kme
feypiknueyew engn:
Ngneduamfimn. Kuiwtuwmn tati pu
farisew i lefawra mew ka Erode i lefawra mew.

Marku 8:16

52

Tati pu disipulu welukonkechi ntramkawi


engn: femngechi feypi ta Jesus tai nienon
mew aln kofke pi engn.
17
Jesus ta ngneduameyew i femngechi
rakiduamklen engn, fey feypieyew:
Chem mew anta nielai aln kofke
pipeymn?
Petu longkontukulaymn ka
ngneduamlaymn iche tai femelchi dungu?
Rf dungu mew anta petu longkontukulaymn? 18 Nieymn nge, welu pelolaymn,
ka nieymn allkam, welu allklaymn? Fey
tukulpalaymn am? 19 Feychi wdamkafilu iche
tati kechu kofke tati kechu warangka pu che
mew, tunten kanasta am apolyetuymn ti
sofrachi kofke ka challwa mew?
Fey kisu engn ta llowdunguy:
Mari epu kanasta.
20
Ka feychi wdamkalu iche tati regle kofke
meli warangka pu che mew, tunten kanasta
apoltuymn ti sofrachi kofke ka challwa mew?
Fey llowdunguy engn:
Regle kanasta.
21
Feymew feypingey engn:
Petu anta ngneduamlaymn?
16

Jesus tremolfi ta kie trawma Betsayda waria


mew
22
Feymew ka puwi engn ta Betsayda waria
mew, fey puwlelngey ta kie trawma ta Jesus
mew, fey llellipungey tai tremolafiel. 23 Jesus
katuentufi ti trawma wekuntu waria. Fey
ilpuymafi i nge kown mew, fey fampuwlelfi tai kuw i nge mew, fey ramtufi tai
aym pichi pelotun.
24
Tati trawma allwe pichi pelotulu, fey feypi:
Pefi tati pu che. Trekayawchi anmka reke
trokiniefi.
25
Jesus ka fampuwlelfi tai kuw i nge mew,
fey ti wentru kme adkintuy, fey tremolewetuy. Fey kom chemkn fente kme penietuy.
26
Feymew Jesus werkfi i amutuael tai ruka
mew, fey ka feypifi:
Wiokontukilnge waria mew ka feypilayafimi iney no rume mlelu ti pichike troki
ruka che mew.*
Pedro fente kme nentudunguy Jesus tai rf
Cristongen
(Matew 16.13-20; Luka 9.18-21)
27
Dew rupalu kom tfachi dungu, Jesus ka
tai pu disipulu amuy engn tati lof ruka che
mew mleyelu Sesarea Filipo troki mapu mew.
Fey amulelu rp mew, Jesus ramtufi tai pu
disipulu:
Iney pikeenew am iche tati pu che?
28
Fey kisu engn llowdungueyew:

Marku 9:1

Kiekentu ta feypikey Juan ti Fawtisachefe


tati pikeeymew, ka kiekentu Elias pikeeymew,
fey kakelu feypikey kie tati pu pelon wentru
pikeeymew.
29
Fey eymn kay, iney pimuken? ramtungeyngn.
Fey Pedro llowdungueyew:
Eymi lle tati Cristo pikeel.
30
Welu Jesus ta feypiknufi i pu disipulu tai
feypinoafiel engn chem che rume kisu tai
Cristongen.
Jesus kimeli tai langmngeael
(Matew 16.21-28; Luka 9.22-27)
31
Jesus eluwi i kimeltuafiel tai pu disipulu i rume kutrankawael ta Ngnechen i
Fotm, ka tai illamtukayaetew tati pu putrem
ftakeche, tati longkolelu pu saserdote mew ka
ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu. Feypifi tai langmngeael, welu i wiomongetuael kla antalu mew. 32 Fey tfachi dungu
ta wnelu mew fente kme feypifi. Feymew
Pedro wichunentueyew, fey eluwi tai katrtudunguaetew. 33 Welu Jesus wiokintuy, fey
leliwlfi tati pu disipulu, feymew katrtudungufi
ta Pedro, feypilen mew:
Kie ple tripange ta iche mew, wekf!
Eymi ta ngneduamkelafimi tati dungu chumngechi ngneduamniey ta Ngnechen, welu may
chumngechi peniey re che mten.
34
Feymew mten ta Jesus mtrmfi tai pu
disipulu ka tati pu che, fey feypifi:
Iney rume ta aylele iche i disipulungeael,
kisutu ngynentuwpe, ka eluwklepe i kutrankawael iche reke, fey inaechimew. 35 Tati
aylu i montulael tai mongen, montul-layafi,
welu tati trflu tai mongen iche i duam
ka tati montuluwn dungu tai duam, fey ta
montulay i mongen. 36 Chem entuafuy anta che
ngenngele kom mapu mew mlechi chemkn,
fey penole ta rumel mongen? 37 Fey ka femngechi,
tunten chey kulliafuy ta che kisu tai mongen
mew? 38 Iney rume ta yewentukuelimew ta iche
ka tai werken dungu yewentukumaelimew
tfachi nor dungungenochi yafkafe pu che i
adki mew, ka femngechi tati Wentruknuwpalu yewentukuaeyew kpale tai Chaw i ftra
kme pepiluwn mew ka ti pu werken pll mew
pi.

9
Jesus ka femngechi feypi:
Rf dungu feypiwayi kieke tati mleyelu
fey tfa mew lalayay engn pefile wla ta
Ngnechen tai longko lmenngen i pewfaluwael fentren pepiluwn mew.
1

* 8:26 Kieke wirin mew ngelay: ka feypilayafimi iney no rume mlelu ti pichike troki rukache mew. 8:29 tati Cristo pikeel:
8:31 putrem ftakeche: ti pu
Cristo kam tati Mesia, tati pu judiu i ngmnieelchi Montulchefe, Ngnechen i tukulpaknuel.
judiu i longko, rume yamfalklelu.

8:34 eluwklepe i kutrankawael iche reke: mekuprampe tai krus pin rke.

Marku 9:2

53

Jesus kangerumetuy i felen


(Matew 17.1-13; Luka 9.28-36)
2
Fey rupalu kayu ant, Jesus amuy ta kie
al prachi ftra wingkul mew. Amui pifi
ta Pedro, Santiaw, ka Juan mten. Tiye mew
kisu engn tai adki mew, kangewerumetuy i
felen ta Jesus. 3 Tai takuwn ta wilftuy ka
doy flangtuy iney rume ta fente lingarknulayafuy tunte kme kchakayafuy rume. 4 Fey
ti kla disipulu pefi engn ta Elia ka Moyse,
ntramkamekelu ta Jesus engn. 5 Feymew Pedro
feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, mna kmey tai mlepan!
Dewmayai ta kla pichike ruka:
kie
eymingealu, Moysengealu ka kie Eliangealu.
6
Tati pu disipulu rume llkalelu engn am, fey
Pedro kimlay tai chem piael.
7
Feychi lelen mew, kie trom nagpay fey
munulpaeyew kie llawfe reke. Feytichi pu
trom mew allkngey kie dungun, feypilu:
Fey tfa ta iche i sakin Fotm: allktumafimn ta kisu mten i dungun!
8
Feychi lelen mew mten, adkintulu engn ta
wall ple, Elia Moyse engu pengewetulay. Jesus
kisulewetuy.
9
Fey nagklepatulu engn tati wingkul mew,
Jesus feypifi i kla disipulu i ntramelnoafiel
iney no rume tai peel engn, wiomongetule
wla ti Wentruknuwpalu. 10 Feymew kisu engn
mten piwkentukuniefi tfachi dungu, tunte
welukonke ramtuwkefuyngn rume i chem
pifel tati wiomongetun dungu.
11
Ramtufi engn ta Jesus:
Chem mew am feypikey tati pu kimeltukelu
ta Moyse i ley dungu Elia tai wne kpayael?
12
Fey Jesus ta llowdungueyew:
Rfngey ta Elia i wne kpayael, ka kisu i
kme eltuael kom dungu. Fey chem mew am
feypiley tati Wirin Chillka i kutrankawael tati
Wentruknuwpalu ka tai illamngeael? 13 Welu
iche ta feypiwayi Elia ta dew kpay, fey ti
pu judiu fill wesa femfi engn kom tai ayel
chumngechi i feypilen ta Wirin Chillka Elia i
rupan tfeychi wesake dungu mew.
Jesus tremolfi ta kie pichiwentru konwekflelu
(Matew 17.14-20; Luka 9.37-43a)
14
Fey wiotulu engn chew tai mlemum ti
kakelu pu disipulu, peputufi engn i rangimanieetew ta fentren pu che, ka kiekentu
tati pu kimeltukelu Moyse i ley dungu i notukadungumekeetew engn. 15 Pengelu ta Jesus,
kom lef amuy engn tai chalimeafiel rume afmatulen mew.
16
Fey Jesus ramtufi ti pu che:
Chem dungu mew anta notukadunguwmekewimn ta tfachi pu wentru eymn?
17
Kie tati mlelu feymew llowdungueyew:
* 9:29 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ayuno.

Marku 9:29
Kimeltufe, tfa ta kpalelpeeyu iche tai
fotm, kontunieeyew ta kie wekf fey ta
ketrolnieeyew. 18 Chuchi mew rume mleym,
nkeeyew tati wekf. Trananagmkeeyew
ta plli mew ka trorfan entupakey kown
tai wn mew.
Ktrrlkey i foro, fey
mtrengklewekey. Tami pu disipulu feypipefui engn tai wemnentulelafiel tati
wekf, welu pepi wemnentulafi engn.
19
Fey Jesus ta llowdunguy:
Mupiltunngenochi pu che! Tuntema anta
mlerkean ta iche eymn mew? Tuntepu mew
wla anta tngklewerkean ta iche? Kpalfimn faw ple tati pichiwentru.
20
Feymew yengey tati pichiwentru Jesus mew.
Welu tati wekf, pefilu ta Jesus, lalatulfi ti pichiwentru, fey ka tranapuwi plli mew. Imlkawi,
ka trorfan entupay kown tai wn mew.
21
Fey Jesus ramtufi tati ngen fotm:
Tuntema am dewma tai femken tfa
famngechi?
Fey ti ngen fotm llowdungueyew:
Pichichengelu i femrumen. 22 Fentren rupachi ta feychi wekf tranapuwlkeeyew ta ktral mew ka ko mew tai langmaetew. Feymew,
pepilfulmi eymi, kutranduamyemui ta ichi
ka kellumui.
23
Fey Jesus ta feypifi ti ngen fotm:
Chumngechi am pepilfulmi pimi? Kom
pepilfali tati feyentulu mew!
24
Feymew tati pichiwentru i chaw wirari:
Iche ta feyentun. Kelluen tai doy feyentuael!
25
Fey Jesus ngneduamlu tai trawluwmeken
ta rume fentren pu che, wemnentufi tati
wekf, feypilen mew:
Ketrongechi wekf ka pilungelu, iche ta
werkaeyu tami tripatuael ta tfachi pichiwentru mew ka tami wiokonmeketunoael ta kisu
mew.
26
Feymew ti wekf wirari, ka kie rupachi
lalatulfi tati pichiwentru. Feymew mten tripatuy ta kisu mew. La reke femknufi, fey rume
fentren che ta feypiyey dew lay tati pi engn.
27
Welu ta Jesus, nknufi ta kuw
mew, witrapramfi, fey tati pichiwentru
witrapratuy.
28
Feymew mten ta Jesus konpuy ta kie ruka
mew, fey tai pu disipulu wichu kafk dungun
mew ramtueyew:
Chem mew anta ichi pepi wemnentulafiyi ta tfeychi wekf?
29
Fey Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Fey tfa famngechi wekf pepi wemnentungeafuy re ngillatun ka ayuno* mew mten.
Jesus kimeli epu rupachi dewma i langmngeael
(Matew 17.22-23; Luka 9.43b-45)

Marku 9:30

54

Fey tripatulu tiye mew, rumerpuy engn


ta Galilea, welu Jesus pilay iney no rume tai
kimael, 31 kimeltumekefilu am tai pu disipulu.
Ka feypimekefi: Tati Wentruknuwpalu chalintukungeay tfachi mapu mew mlechi pu che
mew ka langmngeay. Welu kla antalu mew
wiomongetuay.
32
Kisu engn kimrkelay chem dungu i feypimeken ta kisu, ka llkalerkey engn tai ramtuafiel.
30

Iney am tati wnenklealu?


(Matew 18.1-5; Luka 9.46-48)
33
Fey puwi engn ta Kapernaum waria mew.
Dew mlepulu ta ruka mew engn, Jesus ta
ramtufi tai pu disipulu:
Chem dungu mew am notukawklen kpalepeymn ta rp mew?
34
Welu chem pilay rume engn, kisu engn
am notukawlu ta rp mew iney mngell tai
longkoleael kisu engn mew. 35 Feymew ta Jesus
anknuwi, mtrmfi tati mari epu disipulu, fey
feypifi:
Iney rume ayle tai longkoleael, feley tai
doy om piwkengeael kom kakelu mew, ka i
eluwkleael i poyeafiel ta itrokom che.
36
Feymew mten witraknufi kie pichiwentru kisu engn i rangi mew, fey nknufi i
kuw mew ka feypi:
37
Iney rume llowfile kie pichiche tfa reke
iche tai y mew, iche ta llowaenew. Ka tati
llowetew ta iche, iche mten ta llowlayaenew, welu may ka femngechi llowafi iche tai
werketew.
Tai yawtunienoetew, fey ta ichi tai ingkanieetew
(Luka 9.49-50)
38
Juan ta feypieyew:
Kimeltufe, pefiyi ta kie che wemnentuwekfkelu eymi tami y mew, fey
miyawkenolu am ichi mew, feymew katrtufiyi.
39
Feymew Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Katrtukefilmn. Iney rume pengel-le kie
afmatufal pepiluwn iche tai y mew, wesa
dunguyetulayafenew. 40 Tai kayetukenoetew
ta ichi, fey ta ingkanieeimew. 41 Iney rume
eluelmnmew ta eymn kie fasu kongeafuy
rume tamn inaniefiel mew ta Cristo, rf dungu
feypiwayi fey tfa freneaeyew ta Ngnechen.
i kuiwnngen konael yafkan mew
(Matew 18.6-9; Luka 17.1-2)
42
Ka femngechi iney rume yafkangen tukufile
kieke tfachi we feyentulelu ta iche mew, doy
kmeafuy trapeltukuknulelngele i pel mew
9:44 Kieke kuyfi wirin mew ngelay ta versu 44.

Marku 10:6
kie ftra kura, fey tai trftukungeael ta
lafken mew.
43
Tami kuw ta yafkan mew tukukeelmew,
katrnentufinge. Doy kmeay tami nieael kie
kuw mten tami konpuael ta rumel mongen
mew, welu fey tami nien epu kuw, mi amuael ta
ktral mapu mew, chew chongkelay tati ktral,
44
chew i lakenomum ta piru ka i chongkenomum ta ktral.
45
Fey tami namun yafkan mew yekeelmew,
katrnentufinge. Doy kmeay tami nieael kie
namun mten tami konpuael ta rumel mongen mew, welu fey tami nien epu namun tami
trftukungeael ta ktral mapu mew. 46 Chew
i lakenomum ta piru ka i chongkenomum ta
ktral.
47
Fey tami nge yafkan mew tukukeelmew,
entufinge eymi mew. Doy kmeay tami nien kie
nge mten tami konpuael Ngnechen tai lmen
mlewe mew, welu fey tami nien epu nge mi
trftukungeael ta ktral mapu mew
48
chew i lakenomum ta piru
ka i chongkenomum ta ktral.
49
Kom ta alimkangealu am ta ktral mew. Ka kom
chalintukuelchi ilo chadimangeay.
50
Chadi ta kmey, welu kotrwetunole,
chumngechi am pepi wiome kotrtuafuy ta
chadi? Eymn chadi reke felemn ka tng
mongen niemn welukonkechi eymn mew.

10
Jesus ramtungey tati wdakuren
(Matew 19.1-12)
1
Jesus tripay ta Kapernaum waria mew, fey
amuy Judea troki mapu mew ka ti troki mapu
mlelu Jordan lewf tai tripawe ant ad ple.
Tiye mew ka wiome trawluwi tati pu che, fey
kisu eluwi tai wiome kimeltuafiel, femngechi
wimtulelu am.
2
Fey kieke farisew flkonpuy ta Jesus mew
femngechi tai entufilafiel engn, fey ramtufi
engn:
Kmey am i wdakureael wentru chem
dungu mew rume?
3
Fey Jesus llowdungueyew:
Chem werkn dungu am elueymnmew ta
Moyse?
4
Kisu engn feypi:
Moyse wli ti werkn dungu tai wdangeael ta kure fey i elungeael ta kie wirin dungu
tai dew wdangen.
5
Feymew Jesus ta feypieyew:
Moyse ta femngechi feypiknuy tamn
rume wesa yaf piwkengen mew ta eymn.
6
Welu llituka mew kom dewmangelu,
Ngnechen dewmafi ta wentru ka domo.*

9:46 Kieke kuyfi wirin mew ngelay ta versu 46.


* 10:6 Genesis 1.27 LXX.

wirin mew feypiley: Ka kom chalintukuelchi ilo chadimangeay.

9:49 Kieke kuyfi

Marku 10:7

55

Feymew ta wentru wichuay tai chaw mew


ka tai uke mew tai wichu amayewael i kure
engu, 8 fey mr kie che reke i feleael engu.
Fey tfa famngechi epu che reke mlewetulay
engu, fey kie che reke mten. 9 Fey ngelay tai
wdamentumekeafiel Ngnechen tai trapmel.
10
Dew mleputulu engn ta ruka mew, fey ti
pu disipulu wiome ramtufi ta Jesus fey tfachi
dungu.
11
Fey Jesus feypieyew:
Tati wdalu tai kure fey ka domo
kureyetule, iwaldomofengey i wdafiel
mew tai wnen kure. 12 Fey tati domo kay
wdaknutule tai fta, fey ftayetufile kangelu
wentru, ka femngechi iwafengey.
7

Jesus ngillatumafi tati pichikeche


(Matew 19.13-15; Luka 18.15-17)
13
Yelelngey ta kieke pichikeche ta Jesus tai
fampuwlael i kuw ta kisu engn mew, welu
tati pu disipulu eluwi engn tai katrtuafiel
tfey engn tati yeniefilu ti pu pichikeche.
14
Fey Jesus, ngneduamfilu tfachi dungu,
lladky ka feypifi i pu disipulu:
Elufimn tati pichikeche i kpayael engn
iche mew. Katrtukefilmn. Tati pichikeche
reke femngelu, fey engn koneltuley Ngnechen
tai longko lmenngen mew. 15 Rf dungu
feypiwayi tati llownofilu kie pichiche reke
Ngnechen tai longko lmenngen, konpulayay
ta Ngnechen i mlewe mew.
16
Fey flmtukupafi i lipang mew ti
pichikeche, fey fampuwlelfi i kuw ta kisu,
fey ngillatumafi.
Kie lmen wentru ntramkafi ta Jesus
(Matew 19.16-30; Luka 18.18-30)
17
Feymew Jesus amulerpulu tai rptulen,
lefklen puwi kie wentru, lukunagpuy kisu tai
inafl ka ramtufi ta Jesus:
Lif mongen kimeltufe, chem chuman am
tai llowael tati rumel mongen?
18
Jesus ta llowdungueyew:
Chem mew anta lif mongen pien? Kieley
mten ta lif mongenngelu: Ngnechen llemay.
19
Dew kimimi tati werkn dungu: Langmchekilnge, iwaldomokilnge, weekilnge, fitukefilnge ta koylake dungu mew ta iney no
rume, ngnenkakilnge rume, ka yamafimi tami
chaw ka tami uke.
20
Fey tati wentru feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, kom tfeychi dungu ta femken
wechewentrungelu mten ta iche.
21
Jesus leliwleyew rume piwkeyen mew, fey
llowdungueyew:

Marku 10:33
Kie dungu ta petu femlaymi.
Amutunge. Fendenge kom tami nieelchi chemkn ka
elufinge tati nienolu chem rume. Femngechi ta
nieaymi ftra kme felen ta wenu mapu mew.
Fey wla, fey naymi tami krus,* kpange ka
inayaen.
22
Fey ti wentru allklu tfachi dungu, rume
wesa duami, rume rikulelu am.
23
Feymew Jesus adkinturupay wall ple, fey
feypifi tai pu disipulu:
Rume kdawngeay i konpuael tati nielu
fentren chemkn Ngnechen i longko lmenngeelchi mlewe mew!
24
Fey tfachi dungu ta rumema afmatulkafi
tati pu disipulu, welu Jesus ka wiome feypifi i
pu disipulu:
Pu weni, rume kdawngey konpuael
Ngnechen i longko lmenngeelchi mlewe
mew, feyti pu che maneluwlu i fentren
chemkn mew! 25 Doy kdawngelay ta kie
kamellu i rumeael ti longko akucha mew, fey
kie riku i konael Ngnechen i lmen mlewe
mew.
26
Femngechi allklu ti pu disipulu, doy afmatulewey engn, fey welukonkechi ramtuwi
engn:
Iney anta pepi monturkeay?
27
Jesus ta leliwlfi i pu disipulu, fey feypifi:
Che i pepilnoel, Ngnechen ta pepilniey.
Kisu mew ta ngelay chem no rume ta pepilfalnolu.
28
Fey Pedro eluwi tai feypiaetew:
Ichi ta elknui itrokom tai niekefel, fey
inawiyi ta eymi.
29
Jesus feypifi i pu disipulu:
Rf dungu ta feypian iney rume fey iche
tai duam ka tati werkn montuluwn dungu i
duam elknule ta ruka, kam pei, kam lamngen,
kam chaw, kam uke, kam domo, kam fotm,
kam mapu, 30 welu fewla ta tfachi mapu mew
lloway doy pataka rupachi tai niekefel ta ruka
mew, pei, lamngen, uke, fotm ka mapu, tunte
yawtuniengeay rume. Fey tati we mletuachi
mapu mew lloway tati rumel mongen. 31 Welu
fentren che wneltulelu, inaletuay. Ka fentren
che tati pu inalelu, fey ta wneletuay.
Jesus kimeli kla rupachi dewma tai layael
(Matew 20.17-19; Luka 18.31-34)
32
Trekaley engn i amuael ta Jerusalen, fey
Jesus ella wne konkley tai pu disipulu mew.
Kisu engn ta afmatuley, ka tati pu inaleyelu
llkaley engn. Jesus ka wiome mtrmfi
tai wichudunguafiel tati mari epu disipulu,
fey llituy tai feypiafiel i rupayael ta kisu
fey tfachi dungu mew: 33 Fey fewla amuai

10:7 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tai wichu amayewael i kure engu. 10:8 Genesis 2.24 LXX. 10:19 Exodo 20.12-16;
* 10:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: fey naymi tami krus.
10:24 Kieke kuyfi wirin mew
Deuteronomio 5.16-20.
10:29 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: kam domo.
ngelay: feyti pu che maneluwlu i fentren chemkn mew.

Marku 10:34
ta Jerusalen, chew tai chalintukungeael tati
Wentruknuwpalu ti pu longkolechi pu saserdote mew ka tati pu kimeltukelu Moyse i ley
dungu. Fey engn ta kondenayaeyew i langmngeael ka chalintukungeay tati pu katripanche
mew. 34 Ayentukangeay ta kisu, tofktukangeay
ka wlelkangeay ka langmngeay. Welu kla
ant rupale, wiomongetuay.
Santiaw engu Juan frenemuyu pifi ta Jesus
(Matew 20.20-28)
35
Santiaw ka Juan, Sefedew tai epu fotm,
flkonpuy engu ta Jesus mew, fey feypifi:
Kimeltufe, frenemuayu tfachi dungu
mew.
36
Fey Jesus ramtueyew engu:
Chem dungun anta duamtunieymu?
37
Fey feypifi engu:
Elumuyu tami ftra longko lmen mlewe
mew tayu mlepuael kie tami man ple, kangelu tami wele ple.
38
Jesus ta llowdungueyew engu:
Eymu ta kimlaymu tamu feypipeel. Ayafuymu tamu kutrankawael ka tamu langmngeael chumngechi ta iche i rupayael feychi
dungu mew?
39
Kisu engu ta llowdungufi ta Jesus:
Femafuyu.
Fey Jesus ta feypieyew engu:
Eymu kutrankawaymu ka langmngeaymu
chumngechi i rupayael ta iche feychi dungu
mew,* 40 welu tamu mlepuael iche tai man
ple kam tai wele ple iche ta ngenngelan tai
felepe i piael. Fey may ta elungeay i femael
tfey engn tati pu pepikanielel i puwam.
41
Feymew tati kakelu mari pu disipulu allklu
engn tfachi dungu, lladktufi engn ta Santiaw ka Juan, 42 welu Jesus ta mtrmeyew engn,
fey feypieyew:
Eymn kimnieymn tfa tati pu judiu
tuwnngenolu mew mley ta longko lmenklelu ka chem awtoridad rume nielu rume
aporia ngnekaniekefi tati pu che chumngechi
i ayel, 43 welu ta eymn mew ngelay tamn
femngechi femael.
i feleafel, tati kpa
longkolelu kieke eymn mew, feley tai
rumel eluwkleael i poyeafiel ta kakelu. 44 Ka
kieke ta eymn mew kpa wnenklele, fey ta
feleay ta kie kona reke ta kakelu mew. 45 Tati
Wentruknuwpalu rume am ta kpanolu tai
poyengeael, welu may i poyecheael ka i wlael
tai mongen i montulafiel ta rume fentren che.

56

Marku 11:5

Jesus tremolfi tati trawma Bartimew pingelu


(Matew 20.29-34; Luka 18.35-43)
46
Fey puwi engn ta Jeriko waria mew. Fey
Jesus tripalepatulu tati waria mew, inaniepatueyew tai pu disipulu ka rume fentren pu che.
Fey mlerkey kie trawma limona pikelu, Bartimew pingelu, Timew i fotm, anlelu ta inaltu
rp. 47 Allklu i kpalen ta Jesus Nasaret tuwlu,
tati trawma eluwi tai wirarael:
Jesus,
David mew tripachi Dullin
Yomelche, kutranduamyeen ta iche!
48
Fentren che ta feypieyew tai kfkleael,
welu kisu ta doy wirari:
David i Yomelche, kutranduamyeen ta
iche!
49
Feymew Jesus witraknuwi, fey feypi:
Kpalfimn.
Fey kpalngey tati trawma, feypilen mew:
Yafluwnge.
Witraprange.
Petu
mtrmeymew tati.
50
Fey ti trawma trfentuknuy tai takuwn,
fey ringklen flkonpuy ta Jesus mew, 51 fey
ramtueyew ta Jesus:
Chem am duamnieymi i femael iche ta
eymi mew?
Fey tati trawma llowdunguy:
Kimeltufe, aylefun tai wiome pelotuael.
52
Jesus ta feypieyew:
Amukatunge mten. Tami mupiltun mew ta
dew tremotuymi.
Feychi lelen mew mten tati trawma pelotuy,
fey inafi ta Jesus rp mew.

11
Jesus konpuy ta Jerusalen mew
(Matew 21.1-11; Luka 19.28-40; Juan 12.12-19)
1
Fey dew flpulu engn ta Jerusalen, tati epu
waria Betfage ka Betania, Olifu pingechi wingkul
i inafl mew, Jesus werky i epu disipulu. 2 Fey
feypifi:
Amumu ta tiyechi trokike ruka mew.
Fey konpulmu ta tfey mew, pepuaymu ta
kie pichi furiku trapelklelu, iney no rume
petu prakenoetew. Nentuneyfiafimu, fey kpalafimu. 3 Fey iney rume ramtuelmumew chumngelu tamu nentutrapelpefiel, feypiafimu idol
yelelmumechi pipeeyumew, fey mchay mten
wiome elpatuafiyu.
4
Amuy engu, fey pepufi engu tati furiku
trapelklelu ina rp, kie wlngi i itrotripa,
fey nentutrapelpufi engu. 5 Fey kie wentru
mlelu tiye mew ramtueyew engu:

10:38 Ayafuymu tamu kutrankawael ka tamu langmngeael chumngechi ta iche i rupayael feychi dungu mew?: Pepi
* 10:39 Eymu
putuafuymu kay tati fre pulku iche tai putuael ka tamu llowael ti fawtismo iche tai llowael? pin rke.
kutrankawaymu ka langmngeaymu chumngechi i rupayael ta iche feychi dungu mew: Eymu ta pepi putuaymu tati fre pulku, ka
10:47 David mew tripachi Dulli Yomelche: tati pu judiu i ytukefelchi
llowaymu tati fawtisangen iche tai llowael pin rke.
y tai tukulpayafiel ti tukulpaknuelchi Montulchefe David i yomelche i tripayael.

Marku 11:6

57

Marku 11:29-30

Chumpeymu anta eymu? Chem mew anta


nentutrapelpefimu tati furiku?
6
Kisu engu ta llowdungufi chumngechi i
feypiknuetew ta Jesus, fey elungey engu tai
kpalafiel ti pichi furiku. 7 Feymew chauknulfi
engu i takuwn ti furiku, fey yelelfi engu
ta Jesus. Fey Jesus prakawellufi ti furiku.
8
Fentren pu che infknuyey engn i takuwn
ti rp mew, fey kakelu elknuyey katrn
pichike row mamll i nentuel engn lemuntu
mew. 9 Feymew tati wneleyelu ka ti pu inaleyelu
ktu, wirarklen amuley engn:
Osana! Rumel montulepe ti longko lmen!
Ftra kme felen niepe tati kpalelu ta idol i
y mew!
10
Ftra kme felen niepe tati longko lmenngealu, tai longko lmen David em i
tuwnche!
Ftra kme pramyengepe ta wenu mapu
mew!*
11
Fey konpulu Jesus ta Jerusalen mew, ngk
amuy tati ngillatuwe ruka mew. Wall ple adkintupuy, welu dew putrafiarkelu am feymew
mten tripay Jerusalen mew fey amuy ta Betania
waria mew tai mari epu disipulu engn.

welu eymn ta pu weefe i ruka reke niefimn.


18
Femngechi allklu ta tfachi dungu tati
longkolelu ti pu saserdote mew ka ti kimeltukelu
Moyse i ley dungu, eluwi engn tai kintukadungulelafiel chumngechi i langmafuel
engn ta Jesus, llkaniefilu engn am ta Jesus,
fey kom ti pu che am ta afmatulelu tai femngechi kimeltukeel mew ta kisu.
19
Welu dew punlu, Jesus ka tai pu disipulu
tripatuy engn ti waria mew.

Jesus malisiafi tati fnngenochi igera


(Matew 21.18-19)
12
Fey ka ant mew puliwen, tripalepatulu engn ta Betania mew Jesus ta ngrkey. 13 Al
kamapu pefi ta kie igera nielu ta tapl, fey
flkonpuy tai peafiel tai niepen may ta fn,
welu pemalafi tai fn. Re tapl mten nierkey,
femngen am petu mlekerkenolu ta fn igera.
14
Feymew feypifi tati igera:
Chumkawnorume ka iney no rume wiome
iwelayay eymi tami fn!
Fey kisu i pu disipulu allky i feypifiel tati
igera.
Jesus i femn mew kimeli i yamniengeael ti
ngillatuwe ruka
(Matew 21.12-17; Luka 19.45-48; Juan 2.13-22)
15
Fey dew puwlu engn ta Jerusalen, Jesus
konpuy tati ngillatuwe ruka mew, fey wemnentufi ta tiye mew tati pu fendemekelu ka ti pu
ngillakamekelu. trfrulpamafi i mesa tati
trafkintuplatamekelelfilu tati pu che, ka tai
anlekemum tati pu fendekelu ta palluma. 16 Ka
elulafi iney no rume tai konpuael ngillatuwe
ruka mew fey i yenieael ta chemkn. 17 Fey
eluwi tai kimeltuael, feypilen mew: Tati Wirin
Chillka mew ta feypiley:
Iche i ruka ta ngillatuwe ruka pingeay kom
chf mapu mew,
* 11:10 Salmo 118.25-26.

Tati fnngenochi igera ta angky


(Matew 21.20-22)
20
Kangelu puliwen mew, rupay engn inafl
tati igera, fey pefi engn i angkn tai folil
ktu. 21 Feymew ta Pedro, tukulpafi ti rupachi
dungu, fey feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, tfey, tati igera tami malisiael
nga angkrkey.
22
Fey Jesus feypi:
Mupiltulemn ta Ngnechen mew. 23 Rf
dungu ta feypiwayi iney rume feypifile ta tfachi wingkul: Famtripange ta tfey mew ka
trfkonpunge ta lafken mew! fey feypile newe
feyentunon mew, femlayay, welu feyentulele i
rf feleael tai feypiel, feymewke ta femay tai
piel.
24
Feymew ta feypiwayi kom tamn eluen
piel ta ngillatun mew, feyentuaymn fey tamn
dew llowniewiyen, femngechi ta llowaymn.
25
Fey petu ta ngillatulmn, wioduamatuafimn
ti pu kakelu tamn yafkakeetew, feymew ta
ka femngechi tamn Chaw ta wenu mapu
mlelu wioduamatuaeymnmew kay eymn
26
tamn yafkan mew.
Fey eymn wioduamachenolmn, ka femngechi tamn Chaw
mlelu wenu mapu wioduamalayaeymnmew
tamn yafkan mew.
Ramtukangey ta Jesus iney i eluetew ti
pepiluwn
(Matew 21.23-27; Luka 20.1-8)
27
Kom rupalu tfachi dungu, wiotuy engn
ta Jerusalen. Fey Jesus miyawi ta ngillatuwe
ruka mew, fey flkonpuy ta kisu mew tati
pu longkolelu ti pu saserdote mew, ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu ka ti putrem
ftakeche, 28 fey ramtufi engn ta Jesus:
Iney anta werkeymew tami femael tfachi
dungu? Iney am elueymew tati pepiluwn tami
femael tfa?
29-30
Jesus ta llowdungueyew:
Iche ramtuwayi kay kie dungu: Iney
anta werkeyew ta Juan tai fawtisacheael?
Ngnechen kam tati pu che? Llowdungumuchi.

11:15 tati fendemekelu ka tati ngillakamekelu: femngechi tati pu che kake mapu kpalu i kpalnoael

kisu i kulli engn. Tati trafkintuplatamekelelfilu tati pu che: feytichi pu che kpalu kake troki mapu mew i kpalnieelchi plata
mew pepi kullikelafuy impuestu ka pepi ngillakelafuy kulli no rume i langmngeael. Feymew ti pu che felefuy i trafkintuael i
11:17 Isaia 56.7.
11:26 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 26.
plata i llowngekeelchi plata ngillatuwe ruka mew.

Marku 11:31

58

Fey eymn ta feypimuli tai ramtupeel iche,


ka femngechi feypiwayi iney tai werketew ta
iche i femael ta tfachi dungu.
31
Kisu engn ta eluwi i notukadunguwael
welukonkechi: Fey llowdunguliyi Ngnechen
i werketew, feypiay: Fey chumngelu am
feyentulafimn? 32 Fey chumngechi feypiafui
chey ti pu che werkeyew pipeafiyi may?...
(Ekuniefi engn tati pu che, itrokom feyentulelu engn am Juan tai dunguken rf mew
Ngnechen tai dungu.)
33
Fey llowdungufi engn ta Jesus:
Kimlai iney tai werketew.
Feymew Jesus ka feypieyew engn:
Iche ta ka feypiwlayayi iney i werketew
i femael iche ta tfachi dungu.

12
Tati adknu dungu ti wesake kdawfe mew
(Matew 21.33-46; Luka 20.9-19)
1
Jesus eluwi tai dunguaetew engn kie adknu dungu mew, fey feypi: Kie wentru anmi
fentren ofad ka malalmaknufi. Dewmay ta kie
ktrwe nentuam i pulku ka dewmay kie al
prachi wenu ruka tai kom puwkintunieam tai
ofadentu. Feymew amediaknulelfi i ofadentu
kieke ti pu kdawkelu, fey kisu eluwi i amuael
kaple. 2 Fey puwlu ti ant i kosechangeael
ti fn ofad, werky kie tai kona i llowpayael ti pu kdawkelu mew i koneltuleelchi
kosecha. 3 Welu ta kisu engn nfi i wlelkayafiel ka wemtufi fey i elunofiel chem no
rume. 4 Feymew tati ngenngelu werky ka kie
kona, welu ta tfa wedokamangey tai longko
ka fill wesaka pingey. 5 Feymew ka wiome
werky ka kie kona, fey tfa ta langmngey.
Feymew ka werky fentren kakelu pu kona,
fey kieke ta wlelkafi engn, fey kakelu kay
langmfi engn.
6
Fey kielewey i werkael: kisu tai fotm
tai rume sakinieel. Inangechi mew werkfi ta
kisu, rakiduamklen: Fey i kaknu rakiduamnon rume, yammayaenew engn i fotm tati
pirkey.
7
Welu tati pu kdawfe welukonkechi feypiwi
engn: Fey tfa lle tati ngenngetualu ti ofadentu
mew. Langmfiyi, fey ichingetuay tai kdawpeymchi ofadentu. 8 Fey ta famngechi nfi
ka langmfi engn, fey trfentufi engn tati la
wekuntu ti ofadentu mew.
9
Fey chumalu trokiniefimn kay tati ngenngelu ti ofadentu mew?
Fey kpayay ka
langmpayafi tfeychi pu kdawfe, ka elutuafi i
ofadentu ta kakelu pu kdawfe.
10
Kimlaymn am i chem pilen tati Wirin
Chillka? Feypiley:
* 12:11 Salmo 118.22-23.

Marku 12:21
Tati pu dewmarukakelu i illamelchi kura,
dullin kurangetuy.
11
Fey tfa ta idol tai femknuel, fey rume
afmatulei.*
12
Feymew ayfuy engn i presuafiel ta Jesus, ngneduamlu engn am kisu engn tai
ntramelngen ta tfachi adknu dungu. Welu
llkaniefilu engn am tati pu che, elknutufi ka
amutuy engn.
Tati impuestu dungu
(Matew 22.15-22; Luka 20.20-26)
13
Werklelngey ta Jesus kieke tati pu farisew
ka Erode tai kelluntukunieetewchi pu che, femngechi tai kintukaduamafiel engn i dungun
mew ta Jesus femngechi i pepi dalluntukuafiel
engn. 14 Fey tfa engn wtufi ta Jesus tai
feypimeafiel:
Kimeltufe, kimniei eymi tami feypiken ta
rf dungu. Chem dungu mew rume eluwkelaymi
tami ngnenkangeael, ka kamaniekelafimi ta
che ineyngefule rume. Eymi ta kimeltukeymi
rf dungu mew chumngechi mongen i nieael ta
che, Ngnechen tai aykeel. Kmey am tai
kulliafiel impuestu tati Roma tuwchi emperador,
kam kmelay? Feley kam felelay tai kulliael?
15
Welu Jesus am kimnieetew engn tai koyla
ngnen i nien engn, feypieyew:
Chem mew anta femngechi ngnenkadungumupen?
Kpalelmuchi ta kie
moneda, tai peafiel.
16
Fey yelelngey, fey Jesus ta feypieyew engn:
Iney am tai adentun ta tfa ka ti y
wirikonklelu ta tfa mew?
Llowdungungey:
Ti emperador tati.
17
Feymew Jesus ta feypieyew engn:
Fey eluafimn tati emperador i koneltuleel
tati emperador, fey ka femngechi eluafimn
Ngnechen i koneltuleel ta Ngnechen.
Femngechi i llowdunguel mew ta Jesus,
rumema afmatulewey engn.
Ti ramtun ta wiomongetun dungu mew
(Matew 22.23-33; Luka 20.27-40)
18
Feymew amuy engn i pemeafiel ta Jesus kieke pu sadusew. Fey tfa engn ta
feypikey i wiomongetukenon ti pu la, feymew
ta ramtufi engn fey tfachi dungu:
19
Kimeltufe, Moyse ta eleleimew ta tfachi
wirin dungu fey kie kurengechi wentru ta lale
ka nienole fotm i kure mew, fey tati lachi
wentru i pei feley i kureyetuafiel i lantuchi fillka, femngechi i fotmeltuafiel tai dew
lachi pei. 20 Feymew may, mlekerkey kie
rupa regle peiwen, fey ti wnen kurengerkey,
welu larkey, fey i elnon kie fotm no rume.
21
Feymew ti inan wentru kureyetufi ti lantuchi

12:18 sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati
12:19 Deuteronomio 25.5.

wnelechi kechu lifru mlelu Kuyfi Chillka mew.

Marku 12:22
domo, welu kisu ka femngechi lay fey i elnon
fotm. Ka femngechi femi tati epu mew inanngelu, 22 fey kom tati regle peiwen femngechi
femi, welu kie no rume elknulay engn ta
fotm awe no rume. Feymew ka larpuy tati
domo. 23 Fey, mlele wiomongetun, feychi
mongeletule engn, chuchi am kieke ti regle
wentru ti domo i ftangetuay, kom ti regle
wentru am kureyefetew ta kisu? 24 Fey Jesus ta
llowdungueyew engn:
Eymn ta welulkawkleymn, kme admnofilu am eymn tati Wirin Chillka Ngnechen
tai pepiluwn no rume. 25 Feychi tati pu la
wiomongetule, tati pu wentru ka ti pu domo
ngewetulayay i kureyewael. Tati pu werken
pll mleyelu wenu mapu, fey engn reke feletuay. 26 Fey tai wiomongetuken tati pu la,
tukulpakelafimn am eymn Ngnechen tai
dungufiel ta Moyse tati yklechi sarsa ti ktral
mew? Fey Ngnechen feypifi ta Moyse: Iche
ta Abraam, Isaak ka Jakob i Ngnechen.* 27 Fey
Ngnechen ta lalechi pu che i Ngnechen no,
welu may tati pu mongelelu i Ngnechen! Fey
eymn ta rume welulkawkleymn.
Tati doy ftra werkn dungu
(Matew 22.34-40; Luka 10.25-28)
28
Fey allklu engn i fente kme wioldunguletew ta Jesus, kie tati kimeltukelu
Moyse i ley dungu allkmaetew i yawtudungumeken, flkonpay ta kisu mew, fey
ramtufi ta Jesus:
Chuchi am tati doy kme ftra werkn
dungu kom ti kakelu werkn dungu mew?
29
Feymew Jesus ta llowdungueyew:
Tati doy kme werkn dungu kom mew fey
tfa tati: Allknge, Israel: ichi tai idol
Ngnechen kieley. 30 Piwkeyefinge ta idol
Ngnechen kom tami piwke mew, kom tami
rakiduam mew, ka kom tami kimn mew ka
kom tami newen mew. 31 Ka tfa tati inalelu:
Piwkeyefinge tami chafche eymi chumngechi
kisutu piwkeyewimi. Kie werkn dungu no
rume ngelay ta doy kmelu tfachi epu werkn
dungu mew.
32
Fey ti kimeltukelu Moyse i ley dungu feypieyew:
Rume kmey tati, kimeltufe. Rfngey tami
piel: Kieley mten ta Ngnechen, ka ngelay
kangelu kisu mten. 33 i piwkeyengeael ta
Ngnechen kom piwke mew, kom kimn mew
ka kom newen mew, ka i piwkeyengeael ta
chafche chumngechi piwkeyewkeyi kisutu tai
chengen, fey doy faliy kom chalintukukeel mew
ka kom tati lpmkeelchi ilo kulli ta ngillatuwe
mew.

59

Marku 12:44
Fey allklu ta Jesus ti kimeltukelu ta Moyse i
ley dungu i llowdungun rume kme rakiduam
mew, Jesus feypifi ti wentru:
Plleleymi reke Ngnechen tai longko lmenngen mew.
Fey iney no rume ta doy ramtuwelaeyew chem
dungu no rume.
34

Iney i tuwnngen tati Cristo


(Matew 22.41-46; Luka 20.41-44)
35
Jesus mekerkey i kimeltun ta ngillatuwe
ruka mew, fey ramtuy:
Chem mew am feypikey tati pu kimeltukelu
Moyse i ley dungu ti Cristo David i tuwnngen? 36 David, kellunieetew ti Lif Kme Pll,
feypi:
Tati idol feypifi iche tai idol:
Anpange iche tai man ple,
fey iche eluaeyu tami wewafiel kom tami pu
kaye ka tami longkoletuael kisu engn
mew.*
37
Fey David iche i idol pieyew, fey chem
mew am tati Cristo David i tuwnngey?
Fey rume fentren che, allklu i feypin ta
Jesus, rume kme pi tati pi engn.
Jesus dalluntukufi tati pu kimeltukelu Moyse i
ley dungu
(Matew 23.1-36; Luka 20.45-47)
38
Jesus feypikey tai kimeltun mew: Kuiwtuwmn tati pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
mew. Aykey engn tai nieael chiayngechi
takuwn ka i chalingeael engn rume yamn
mew ta plasa mew. 39 Kintukey engn ti doy
kmeke wangku ta sinagoga mew ka iyaym
engn, dullikey doy dullilechi wangku. 40 Ka
mntumakefi engn i ruka tati pu lantu domo,
ka tai nor mongen wentru i pingeael engn,
ftra ngillatukawkey. Kisu engn ta doy ftra
kutrankangeay kakelu pu che mew.
i ofrenda ti pofre lantu domo
(Luka 21.1-4)
Kie rupa anley ta Jesus ti ofrenda i elngekemum i fl ple, adkintuniey chumngechi
i tukumeken plata ti pu che ti pichi kakon
mew. Fentren pu riku tukumekey engn fentren plata. 42 Feymew akuy ta kie pofre lantu
domo, fey tukupay ti pichi kakon mew chew i
elngekemum plata epu pichike kofre moneda,
rume pichin falilu.
43
Feymew Jesus mtrmfi tai pu disipulu, fey
feypifi:
Rf dungu feypiwayi fey tfachi pofre lantu
domo doy aln tukupay kom ti kakelu pu che
mew chew i tukungekemum ta plata. 44 Fey
kom kakelu wlkey engn tai sofrantunieelchi
41

12:23 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: feychi mongeletule engn. * 12:26 Exodo 3.6 12:30 Deuteronomio 6.4-5.
12:33 Deuteronomio 6.4-5; Deuteronomio 4.35; Levitiko 19.18.
* 12:36 Salmo 110.1 LXX.
Levitiko 19.18.

12:31

Marku 13:1

60

plata, welu ti domo, pofrengefuy rume, wli


kom i niefel tai mongeluwam.

13
Jesus kimeli i teyfkangeael ti ngillatuwe ruka
(Matew 24.1-2; Luka 21.5-6)
1
Fey tripaletulu ta Jesus ngillatuwe ruka mew,
kie tai pu disipulu feypieyew:
Kimeltufe, tfey ta mna kmelkaleyey ti
kura ka mna kme ftrake wenu ruka!
2
Fey Jesus llowdungufi tati disipulu:
Pefimi anta tfachi ftrake al prachi
ruka? Welu ngewelayay kie kura no rume
welukonke rentrolealu. Kom ta teyfkangeay.
Mleay wele dungu petu i puwnon ti medin
ant
(Matew 24.3-14; Luka 21.7-19)
Feymew mten ta amuy tati Olifu pingechi
wingkul mew, ngillatuwe ruka i itrotripa
mlelu. Jesus ta anknuwpuy, fey Pedro,
Santiaw, Juan ka Andre wichu ramtueyew engn:
4
Feypimui chuml i rupayael tfachi
dungu ka chem wele dungu i mleael epe puwle
i feleael tfachi dungu.
5
Feymew Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Kuiwtuaymn iney no rume tamn ngnenkanoaetew, 6 rume fentren che am mlealu
iche tati Cristo pialu, fey rume fentren pu che
ta ngnenkayafi.
7
Fey eymn ta kimelelngelmn i mlen ta
awkan dungu tfa ple ka yew ple, llkakilmn. Mley tai felerpuael, welu ta petu
akulayay ti afachi ant. 8 Kie troki mapu ta
weychayay kangelu troki mapu engu ka kie
trokiche wechayay ta kangelu trokiche engu.
Ka mleay ta ftrake nyn fill mapu mew, ka
mleay ta ngn, fey tfa i llituael mten ta
kutrankawn.
9
Kisutu kuiwtuwklemn ta eymn. Chalintukungeaymn tati pu awtoridad mew, fey
wlelkangeaymn tati sinagoga mew. Ka puwlngeaymn ti gobernador mew ka ti pu longko
lmen mew iche tai duam. Femngechi ta pepi
ntramyemuan ta iche kisu engn mew. 10 Petu
i puwnon i afael ta ant, tati montun werkn
dungu feley tai kimelngeael ta kom chf mapu
mew.
11
Rakiduameluwklekilmn eymn tamn
chem piael chalintukungelmn tati pu awtoridad mew. Feychi lelen mew ta feypiaymn
Ngnechen tamn eluetewchi dungu tamn
feypiael, eymn no am tati dungualu, welu
tati Lif Kme Pll eluaeymnmew chumngechi
tamn dunguael. 12 Tati pu peiwen chalintukuay
i langmmangeael tani pei, ka ti pu chaw
chalintukuay tai pu fotm. Ka ti pu fotm
yawtuay tai chaw ka langmafi engn. 13 Kom
3

Marku 13:29
chf mapu mlechi pu che ta nngaytuaeymnmew iche tai duam, welu tati pu che tuntepule
i mongen yafluwn mew inanieelimew, fey
engn ta montuay.
Tati mleachi kutrankangen
(Matew 24.15-28; Luka 21.20-24)
14
Fey pefilmn i mlen tati pelon wentru
Daniel i wirielchi* wesake dungu tati ngillatuwe
ruka mew, tfey mew i mlenoafel ti wesake
dungu ti chillkatulu, kme ngneduampe
feymew tati mleyelu ta Judea mew, ellkawpe
ta ftrake lngkawngechi wingkul mew. 15 Fey
ti mlelu tai wenu ruka mew, nagkilpe
ka konkilpe rume tai entuael chem no
rume tai pu ruka. 16 Ka tati mlelu lelfn
mew, wiokontukilpe tai ruka mew tai
17
yemetuael i takun no rume.
Awngey
tati pu domo tfey engn feychi ant mew
niepekleyele kam niele moyol pe
rume! 18 Ngillatuafimn eymn ta Ngnechen
i mlenoael tfachi dungu pu pukem, 19 rume
kutrankawn antngealu am chumkawnorume
ta mlekenolu feychi Ngnechen dewmafilu ta
mapu ka mlewelayay rume ta amulerpuachi
ant mew. 20 idol Ngnechen ta elunofile i
pichimayael tfeychi kutrankawn, iney no
rume ta montulayafuy. Welu ta doy pichimayay
kisu tai piwkeyenieelchi pu che i duam, kisu
tai dullintunieyeel.
21
Feymew llemay iney rume ta feypielmnmew: Allktumn. Tfa tai mlen tati Cristo,
kam Allktumn. yew tai mlen, feyentukefilmn. 22 Fentren koyla ngnen Cristo
ta kpayay ka koyla ngnen pu pelon wentru. Ka femay engn afmanngechi pepiluwn
dungu tai ngnenkacheam, fey pepilfule, i
ngnenkayafiel Ngnechen tai dullintuelchi pu
che ktu. 23 Kuiwtuwaymn! Kom ta tfachi
dungu wne dew feypiknuwpeyi ta eymn.
Ngnechen tai Fotm i wiometuael
(Matew 24.29-31; Luka 21.25-28)
24
Welu ta feychi ant mew, dew rupale tati
kutrankawn,
ti ant ta dumiay, kyen ta alongwetulayay.
25
Wanglen trfnagpayay ta wenu mew
ka kom nielu pepiluwn ka ngneluwn ta
kallf wenu mew mllmllay.
26
Feymew ta pengeay tati Wentruknuwpalu
i kpalen ta trom mew ftra pepiluwn mew
ka ftra pelon mew. 27 Kisu ta werkay tai pu
werken pll, fey trawluway tai pu dullintuel
tati meli witran mapu ple, i tuntepulen ta
mapu ka i tuntepulen ktu ta kallf wenu.
28
Admafimn ta igera mew adentulechi adknu dungu: petu pewym tai tapl, ngneduamkeymn ta eymn i dew flklepan ta
walng ant. 29 Ka femngechi feychi pefilmn i

* 13:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati pelon wentru Daniel i wirielchi.

Marku 13:30

61

rupan ta tfachi dungu, kimaymn Ngnechen


tai Fotm i dew pllelen tai kpayael.
30
Rfngey i feleael kom tfachi dungu petu tai
lanon ta fantepu mlechi pu che. 31 Wenu ka
mapu ktu ta aftuay, welu iche i dungu kom
feley i mupiael.
Kimniengelay tunten mew i wiometuael tati
Wentruknuwpalu
(Matew 24.36-44)
32
Welu ti ant ka tati ora iney rume kimlay,
tati wenu mapu mleyechi pu werken pll no
rume, ka Ngnechen i Fotm no rume. Chaw
Ngnechen mten ta kimniey.
33
Feymew llemay, trepeluwklemn ta
eymn ka llwatuleaymn ka ngillatuleaymn,
kimnolu am eymn chuml i akuael feychi
ant. 34 Fey tfa ta kie wentru reke feley, epe
tripalelu i amuael ta kangelu ftra troki mapu
mew. Elfalfi tai pu kona i llwatulelngeael
tai ruka. Kake kieke engn elungey ta kdaw,
ka werkfi tati llwatuniekelu ta wlngi i
eluwmekenoael. 35 Femngechi llemay, eymn
ta trepeluwkleaymn, kimnolu am eymn
chuml i akuael ta idol tati ngen ruka: dew
punle chemay, kam kakarale ti alka chey, kam
36
puliwen chemay.
Feymew ta akurumele
nga, umawklen pengepayafuymn. 37 Tfachi
dungu tamn feypiwpefiel, itrokom chengealu:
Trepeluwklemn ta eymn!

14
Adknungey i presungeael ta Jesus
(Matew 26.1-5; Luka 22.1-2; Juan 11.45-53)
1
Epu antlewey i akuam ti Paskua kawi,*
i ingekemum ti kofke nienolu lefawra. Fey
ti pu longkolelu ti pu saserdote mew ka ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu rakiduamkley engn chumngechi i presuafiel ta Jesus
kie ngnen dungu mew, ka i langmafiel.
2
Kiekentu ta feypiyey engn: Tati kawi ant
mew no, fey ti pu che tai pofolkawnoam engn.
Kie domo ta tukulelfi perfume ta Jesus
(Matew 26.6-13; Juan 12.1-8)
3
Jesus amurkey ta Betania, Simon tai ruka
mew, tati leproso pikeel. Fey mlepulu engn
mesa mew, akuy ta kie domo kpalnielu ta
kie pichi fotilla apolelu perfume mew re nardo
rke ka rume falilu. Nlafi tati pichi fotilla ka
wtrunagmfi tati perfume Jesus i longko mew.
4
Kieke tati mleyelu tfey mew lladky engn, ka welukonkechi feypiwi engn:
13:33 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ngillatuleaymn.

Marku 14:16
Chem mew anta ngnamkangey ta tfachi
perfume? 5 Rume fentren plata mew fendengeafuy em tati, i kellungeael tati pu pofre.
Fey ti domo entufileyew ti pu che.
6
Welu Jesus feypifi tati pu che:
Femknufimn.
Chumngelu am
fillpipefimn? Fey tfa tai femetew mew,
7
rume kmelkaenew tati.
Tati pu pofre
rumel ta mleay eymn mew, fey engn
ta freneafuymn ta chuml rume ta kpa
kellufilmn, welu ta iche rumel ta mlelayan
eymn mew. 8 Fey tfachi domo ta femi tai
pepi femel: kisu ta tukulelenew perfume
petu tai rngalngenon ta iche. 9 Rf dungu
feypiwayi chew ple rume ta tfachi mapu
mew wewpingele ta tfachi montuluwn dungu,
ka ntramyengeay tai femn ta tfachi domo,
ka femngechi ta tukulpangeay.
Juda ngnenmafi ta Jesus
(Matew 26.14-16; Luka 22.3-6)
10
Fey Juda Iskariote, kie tati pu mari epu
disipulu, amuy tai pemeafiel tati pu longkolelu
tati pu saserdote mew tai chalintukulelafiel
engn ta Jesus. 11 Fey allkmangelu tai feypipun, aywi engn, fey tukulpalelfi engn tai
eluafiel plata ta Juda. Feymew Juda eluwi tai
rakiduamael chumngechi tai doy kme ellka
wltukuafiel ta Jesus.
idol tai sena
(Matew 26.17-30; Luka 22.7-23; Juan 13.21-30; 1
Korintio 11.23-25)
12
Feychi ant we llitulu ti Paskua kawi i
ingekemum tati lefawrangenochi kofke ka i
langmngekemum tati korderu, Jesus tai pu
disipulu ramtueyew:
Chew anta aynieymi tai amuael ka tai
pepikayael tati pun ilelkawn Paskuangealu?
13
Feymew werkfi epu tai disipulu, fey
feypiknufi:
Amumu ta waria mew. Fey yew pepuaymu
ta kie wentru yenielu ta kie metawe ko. Inayafimu, 14 fey chew konpule, feypiafimu ti ngen
ruka: Tati kimeltufe ta ramtupey: Chuchi am
tati katrntuku ruka chew tai iyael tai disipulu ichi tati pun ilelkawn Paskua pingelu?
15
Tiyechi wentru ta pengelelaeymumew tati
wenulechi pisu ruka mew, kie al tuwchi katrntuku i nieel ti ruka dew pepikalelu itrokom
chemkn mew. Fey tiye mew pepikayaymu tai
ipuwael ta ichi.
16
Tati epu disipulu tripay, fey amuy engu ta
waria mew. Kom femngechi pepuy engu chumngechi i feypietew ta Jesus, fey pepikapuy engu
tiye mew tati pun ilelkawn Paskua pingelu.

* 14:1 Paskua kawi: ti pu judiu i kawi ant tai


14:3 nardo: tati aseyte
tukulpangekemum chumngechi i montulngen presukonalekelu tati pu judiu Egipto mapu mew.
nentukeel kie folil anmka mlelu India troki mapu mew. 14:8 tukulelenew perfume: tati pu judiu wimtulerkefuy i tukulelafiel
perfume ti la.

Marku 14:17
Fey dew punlu, trawluwpuy ta Jesus tai
mari epu disipulu engn. 18 Fey mlepulu mesa
mew engn, petu ilu, Jesus ta feypifi i pu disipulu:
Rf dungu feypiwayi tfa: kie ta eymn,
petu ilu ta iche engu, fey ta ellka wltukuaenew.
19
Kisu engn ta weangklewey, fey kake
kieke eluwi engn tai welukonkechi ramtuafiel ta Jesus:
Iche pemay? pi engn.
20
Fey Jesus ta feypi:
Kie tati mari epu disipulu, petu ifontukulu
tai kofke mew kisu ichiw. 21 Tati Wentruknuwpalu feley i rupayael feychi dungu
mew chumngechi wiriley ti Wirin Chillka
mew, welu awngeay may tati wentru tai
ellka wltukuaetew! Doy kmeafuy ta kisu i
choyngenoafel.
22
Petu ilu engn, Jesus ny i kuw mew tati
kofke. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen,
wkafi ti kofke ka eluyefi tai pu disipulu, feypilen mew:
Ifimn, fey tfa ta iche i kuerpu tati.
23
Ka feymew mten nfi kie kopa. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen, eluyefi tai pu
disipulu, fey kom putuy engn. 24 Feymew Jesus
feypifi i pu disipulu:
Fey tfa ta iche i mollf. Fey tfa mew
rfngey Ngnechen tai we eldungun, fey ta
wtrulngey fentren pu che tai frenengeael.
25
Rf dungu tfa: ka wiome putuwelayan ta ofad
mew tripachi pulku, feychi ant wla putuali ti
we pulku Ngnechen tai lmen mlewe mew.
17

Kimlafi Jesus pi ta Pedro


(Matew 26.31-35; Luka 22.31-34; Juan 13.36-38)
26
Rupan lkantulu engn kie salmo, amuy
engn tati Olifu wingkul mew. 27 Fey Jesus ta
feypifi ti pu disipulu:
Kom eymn kisuknumutuan ta iche.
Chumngechi feypiley tati Wirin Chillka:
Langmafi tati ufisakama,
fey tati pu ufisa pdyetuay engn.*
28
Welu ta iche wiomongetuli, fey amuan ta
Galilea. Wne puwan ta eymn mew.
29
Fey Pedro ta feypieyew:
Tunte kom kakelu elknutuay engn rume
tai maneluwn eymi mew, welu iche femlayan.
30
Jesus ta llowdungufi ta Pedro:
Rf dungu feypiaeyu, tfachi pun mten,
petu i kakaranon ta alka epu rupachi mew,
kla rupachi ta kimlafi piaymi.
31
Welu Pedro amulknu feypiley:
Tunte mr ichiw rume ta layayu, kimlafi
pilayan.

62

Marku 14:43
Kom ti kakelu pu disipulu ka femngechi feypi
engn.
Jesus ngillatuy ta Getsemani mew
(Matew 26.36-46; Luka 22.39-46)
32
Feymew mten amuy engn kie lelfn
mew, Getsemani pingelu. Jesus feypifi tai pu
disipulu:
Mlewemn tfa mew, fey iche amuan tai
ngillatumeael.
33
Welu Jesus yefi ta Pedro, Santiaw ka Juan doy
yew ple, feymew Jesus rume weangknagi ka
ngawadnagi. 34 Feymew feypifi i kla disipulu:
Rume weangkley tai piwke. Landuamklen. Mlewemn eymn tfa mew, ka
trepeleaymn.
35
Feymew Jesus ka pichi doy yew ple amuy.
Lloynagi fey idapuy plli mew tai tol, fey
ngillatufi ta Ngnechen, pepilfalfule, fey i rupanoafel tfeychi kutrankawn mew ta kisu.
36
Tai ngillatun mew ta feypi: Iche i Chaw
Ngnechen, eymi mew ta kom pepilfali. Montulen ta tfachi ftra kutrankawn mew, welu
felekilpe iche tai ayel, eymi tami ayel
mayfe.
37
Feymew wiotuy chew tai mlemum tati
kla disipulu, fey pepatufi tai umawklen engn. Feypifi ta Pedro:
Simon, umawkleymi am? Kie ora rewall
anta pepi trepelelaymi? 38 Trepewklemn ka
ngillatulemn tamn famtukungenoael ta wesake dungu mew. Eymn ta pilefuymn tamn
femael kmeke dungu, welu tamn kuerpu
yafngelay.
39
Fey wiome amutuy, ka ngillatupuy feychi dungun mew mten. 40 Fey wiomelu, ka
pepatufi i umawklen tai kla disipulu, tai
nge kisutu umernagmekelu am fente tai kpa
umawtun engn. Fey kimlay engn chem tai
llowdunguael.
41
Kla rupachi mew wiotuy Jesus, fey feypifi
tai kla disipulu:
Amuley am tamn umawklen ka tamn
kansatulen?
Yochi tati.
Dew puwi tai
chalintukungeael tati Wentruknuwpalu tati pu
yafkafe mew. 42 Witrapramn. Amui. Flpay dewma tati wentru ngnen mew i wltukuaetew.
Presungey ta Jesus
(Matew 26.47-56; Luka 22.47-53; Juan 18.3-12)
43
Petu dungumekelu ta Jesus, fey Juda, kie
tati pu mari epu disipulu, akuy kompauwklen
fentren che engn pepikawklelu wayki mew
ka mamll. Kpay engn i werketew mew
tati pu longkolelu ti pu saserdote mew, ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu ka tati pu

14:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: we eldungun.


* 14:27 Sakaria 13.7.
14:36 tfachi ftra kutrankawn mew: fre pulku pin rke.
rupachi mew.

14:30 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: epu

Marku 14:44

63

putrem ftake judiu.


Juda, tati ellka chalintukuaetew, feypirkeeyew engn chumngechi
i femael, feypilen mew: Chuchi iche tai
truyupuael, fey tati. Presuafimn ka kme
trarilen yeafimn. 45 Feymew Juda flkonpuy ta
Jesus mew ka feypifi:
Kimeltufe!
Fey truyufi. 46 Feymew nngey ta Jesus ka
presungey.
47
Welu kie tati mlelu tiye mew entupay tai
wayki, fey katrnentumafi tai kie pilun tati
Wnen Longko Saserdote tai kona.
48
Feymew Jesus ramtufi tati pu che:
Chem mew am kpalnieymn ta wayki ka
nnieymn mamll tamn presumuafiel, iche
ta kie malochefengelu reke? 49 Fill ant mleken
ta eymn ichi. Kimeltumekeken ta ngillatuwe
ruka mew, fey chumkawnorume presumukelafun. Welu tfa femngechi femi tai mupiael
i chumngechi wirikonklen ti dungu ta Wirin
Chillka mew.
50
Fey Jesus kom i pu disipulu kisuknueyew,
ka lefmawi engn. 51 Welu kie weche wentru ta inanieeyew, kie safana mew mten ta
munuluwkley. Fey tfa ta nngey, 52 welu ta kisu
neykmknufi tati safana, fey triltrangklen lefmawi.
44

Jesus niengepuy chew trawluwkley ti ftake


judiu wentru
(Matew 26.57-68; Luka 22.54-55, 63-71; Juan 18.1314, 19-24)
53
Feymew yengey ta Jesus tati Wnen Longko
Saserdote mew, fey trawluwi engn kom tati
pu longkolelu tati pu saserdote mew, ka tati pu
putrem ftakeche ka ti pu kimeltukelu Moyse i
ley dungu. 54 Pedro al kamapu inanieeyew ka
konpuy ti Wnen Longko Saserdote tai itrotripa
ti wlngin ruka mew. Fey anknuwpuy tati pu
llwatulekelu engn ta ngillatuwe ruka mew, fey
eumtuley ta inaltu ktral.
55
Fey ti pu longkolelu ti pu saserdote mew ka
kom tati putremke judiu kintukadungulelfi engn ta Jesus i kondenayafiel ka i langmafiel,
welu ta perkelay engn chem koyla dungu rume
i witrantulelafiel. 56 Rume fentren che ta
puwrkey tai dalluntukuafiel re koylake dungu
mew ta Jesus, welu kakerumey i dungu engn,
feymew chaflay i dallupuel engn. 57 Kiekentu
ta witrapray, fey dalluntukufi ta re koylake
dungu mew, feypilen mew:
58
Ichi ta allkmakefiyi tai feypin:
Iche ta teyfafi ta tfachi ngillatuwe ruka
tati pu che i dewmael, fey kla ant mew
witrapramtuan ta kangelu ngillatuwe ruka
che tai dewmanoel.

Marku 14:70
Welu kisu engn tai feypintukuelchi dungu
trruwlay.
60
Feymew tati Wnen Longko Saserdote
witrapray kom che tai adki mew, fey ramtufi
ta Jesus:
Kie dungu rume llowdungulayaymi am?
Chem dungu am tati tami feypintukumekengen?
61
Welu Jesus kfkley mten. Kie dungu
no rume llowdungulay. Fey ti Wnen Longko
Saserdote ka wiome ramtufi ta Jesus:
Eymi am tati Cristo, tati ftra kme felenngechi Ngnechen tai Fotm?
62
Jesus ta feypi:
May, iche tati. Fey eymn ta peafimn tati
Wentruknuwpalu anlelu tati kom pepiluwnngechi Ngnechen i man ple ka i kpayael ta
kallf wenu trom mew.
63
Feymew tati Wnen Longko Saserdote
wikrkay tai takuwn i kimfaluwael i fente
lladkn, fey feypi:
Fey tfa tai feypin mew duamtuwelai
chem dungu no rume tai feypingeael. 64 Eymn
allkmafimn tai feypiel. Rume wesa dunguy
ta Ngnechen mew. Chumngentufimn kay?
Fey kom kiewi engn i yafkay i piafiel ka
i langmngepe i piael engn. 65 Kiekentu
eluwi engn tai tofktuafiel, ka takumangey
tai nge ka wlelfi engn, ka feypiniefi:
Feypinge iney am ta wlelpeeymew!
Fey tati pu llwatulekelu ngillatuwe ruka mew
wlelkafi ta Jesus.
59

Kimlafi Jesus pi ta Pedro


(Matew 26.69-75; Luka 22.56-62; Juan 18.15-18, 2527)
66
Pedro ta mley nageltu ti lepn ruka mew.
Feymew akuy kie domo ti kdawelkefilu tati
Wnen Longko Saserdote. 67 Fey pefilu ta Pedro,
eumtumekelu ta ina ktral, leliniewefi ka feypifi ta Pedro:
Eymi ta ka miyawkeymi ta Jesus eymu, tati
Nasaret tuwchi wentru.
68
Pedro ta llumumay, feypilen mew:
Kimlafi tati. Ka kimlan rume tami chem
pipen.
Fey tripay wekuntu, itrotripa wlngi.
Feymew kakaray kie alka. 69 Fey ti kdawkechi
domo ka pefi ta Pedro, fey eluwi i feypiafiel tati
kakelu pu che:
Fey tfa ta miyawkey Jesus engu.
70
Welu Pedro ka wiome kimlafi pi. Ka
pichi aln mew, tati pu che mleyelu tfey mew
ka wiome feypifi engn ta Pedro:
Rfngey eymi ta Jesus i kompa, ka femngechi Galilea tuwnche ta eymi. Ka tami dungun ktu femngerumey kisu reke.*

14:68 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Feymew kakaray kie alka.
ktu femngerumey kisu reke.

* 14:70 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ka tami dungun

Marku 14:71

64

Feymew Pedro eluwi tai wesa dunguael ka


i kuyalltuael, feypilen mew:
Kimlafi ta tfeychi wentru eymn tamn
ntramyepeel!
72
Feychi lelen mew mten kakaray ta alka epu
rupachi, fey Pedro tukulpay i feypiknuetew
ta Jesus: Petu i epuchi kakaranon ta alka,
kla rupachi ta kimlafi piaymi. Fey eluwi tai
ngmakawael.
71

15
Jesus yengey ta Pilato mew
(Matew 27.1-2, 11-14; Luka 23.1-5; Juan 18.28-38)
1
Fey kme wnlu, trawluwi engn ti pu
longkolelu ti pu saserdote mew ti putrem ftakeche engn, ti pu kimeltukelu ta Moyse i ley
dungu ka kom tati putremke judiu. Fey trarilen
yeniengey ta Jesus, fey chalintukungepuy ta Pilato mew. 2 Fey Pilato ramtufi ta Jesus:
Eymi am tati pu judiu i longko lmen?
Eymi ta feypipeymi llowdunguy ta Jesus.
3
Tati pu longkolelu ti pu saserdote mew am ta
dalluntukuetew ta fentren dungu mew, 4 Pilato ta
ka wiome ramtufi ta Jesus:
Kie dungu rume llowdungulaymi ta eymi?
Ngneduamnge fentren dungu mew tami dalluntukumekengen.
5
Welu Jesus ta llowdungulaeyew, feymew ta
Pilato rumema wesa duamnagi.
Jesus dew adknungey i langmngeael
(Matew 27.15-26; Luka 23.13-25; Juan 18.3919.16)
6
Fey tati kawi ant mew, Pilato lifrenentukerkefi ta kie presu, tati pu che tai dullielchi
presu. 7 Kie wentru Barabas pingelu presulerkey ta karsel mew, kientrr kakelu engn
langmcherkey kie malokawn mew. 8 Akuyey
may tati pu che, fey eluwi engn tai feypiafiel ta
Pilato tai lifrenentutuafiel kie presu chumngechi tai wimtulen i femkeel ti kawi ant
mew. 9 Fey Pilato ta llowdungufi ti pu che:
Ayleymn anta eymn iche tai lifrenentutuafiel tati pu judiu tai longko lmen?
10 ngneduamfilu am ti pu longkolelu tati pu
saserdote mew i chalintukufiel tai re trirfiel
mew ta Jesus.
11
Welu tati pu longkolelu ti pu saserdote mew
pofolkafi tati pu che, femngechi i feypiael engn tai lifrenentungetuael ta Barabas. 12 Fey
Pilato ta ramtuy:
Fey chem am ayleymn tai femafiel
iche tati pu judiu tai longko lmen pikeel?
13
Fey kisu engn wirarklen llowdunguy:
Langmngepe ta krus mew!
14
Fey Pilato ta feypieyew engn:
Fey chem wesa dungu femrkey amfe?
Welu ta kisu engn ka wiome wirari:
Langmngepe ta krus mew!
14:72 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: epuchi kakaranon.

Marku 15:30
Feymew ta Pilato, aynielu am tai kmelkawkleael tati pu che engn, lifrenentutufi ta
Barabas. Fey rupan werklu i wimakangeael ta
Jesus, chalintukufi tai langmngeael ta krus
mew.
15

Tati pu soltaw ayentukafi engn ta Jesus


(Matew 27.27-31; Juan 19.2-3)
16
Fey tati pu soltaw yefi engn ta Jesus chew i
mlemum ti kakelu pu soltaw, fey trapmngey
kom tati troki soltaw. 17 Tukulelfi engn kie
kur kel takuwn, ka i longko mew kie wayngechi plli korona. 18 Feymew mten eluwi tai
wirarael engn ayentun mew:
Pramyengepe tati pu judiu tai longko
lmen!
19
Fey wlelmafi engn i longko kie mamll
mew, tofktufi engn, ka lukutulfi rume yamniefilu reke, fey i re ayentufiel engn. 20 Fey dew
rupan femngechi ayentukafilu engn ta Jesus, ka
entumatufi engn tati kur kel takuwn, fey
tukuleltufi engn kisu tai takuwn, fey yefi tai
langmafiel engn ta krus mew.
Jesus ta langmngey krus mew
(Matew 27.32-44; Luka 23.26-43; Juan 19.17-27)
21
Kie wentru Sirene tuwlu, Simon pingelu, Alejandro ka Rufo tai chaw, fey tfa
wiomerkey ta lelfn mew. Rupalu ta tfey
ple, trenumafi engn, fey aporiangey tai
mekuyeafiel ti krus Jesus tai yenieel. 22 Fey
yengey ta Jesus kie lelfn mew Golgota pingelu
(tfa ta feypin rke: Kalafera lelfn), 23 fey
elungey pulku deylelu finagre engu, welu Jesus
pilay i putuael. 24 Feymew ti pu soltaw klafantukufi ta Jesus krus mew. Fey ti pu soltaw
wdamkaleluwi engn Jesus tai takuwn, fey
pewtufi engn i kimael chuchi mngell i
yeael kake kieke ti takuwn.
25
Feychi klafantukungelu ta Jesus krus mew,
aylla orachi puliwen mew rke. 26 Ka elknulelngey kie letreru chew tai wirikonklemum
chem dungu mew tai langmngen:
TATI PU JUDIU TAI LONGKO LMEN.
27
Ka femngechi klafantukungey krus mew
epu ftrake weefe Jesus i inafl mew, kie kisu
i man ple fey ti kangelu kisu i wele ple.
28
Femngechi mupiy chumngechi i wirikonklen
ta Wirin Chillka mew tati feypilelu:
fey key rakintukungey tati pu wesake che
engn.*
29
Tati pu che rupayelu tiye mew, fill wesapieyew. trftrftuy i longko engn feypilen mew:
Eymi no am tati teyfkefilu ti ngillatuwe
ruka, fey kla ant mew ka wiome dewmatukefilu, 30 fey kisutu montuluwtunge ka nagpatunge
ti krus mew!
* 15:28 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 28.

Marku 15:31

65

Ka femngechi ayentukaeyew ta Jesus ti pu


longkolelu tati pu saserdote mew ka ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu. Feypi engn:
Kakelu montulfi, welu kisutu pepi montuluwlay. 32 Nagpatupe ta krus mew ta tfeychi
Cristo, Israel tai longko lmen, tai peafiel ka
tai feyentuafiel!
Ka femngechi tati weefe tati petu langmngelu krus mew, kafey wesa lladktudungueyew.
31

Jesus i lan
(Matew 27.45-56; Luka 23.44-49; Juan 19.28-30)
Fey rangiantlu, kom chf mapu dumimalewey kla ora nagchi ant mew wla pelonngetuy. 34 Ka feychi ora mew mten, Jesus
ta newentu wirari: Eloy Eloy, lema safaktani? (Fey tfa ta feypin rke: iche i
Ngnechen, iche i Ngnechen, chem mew
anta kisuknuen?)
35
Kieke che mleyelu tiye mew, allky ka
feypi engn:
Allktumn. Petu mtrmfi tati pelon wentru Elia.
36
Feymew kie ta kisu engn lefklen amuy,
fey ifoknulfi ta kie esponja wesa fre pulku
mew ka trarintukufi kie wechu rngi mew, fey
flmelpufi ta Jesus tai wn mew i putuafiel,
feypilen mew:
Femknufimn, kpayay chey am Elia i
nagmpatuaetew ta krus mew.
37
Feymew Jesus ftra newentu wirari, fey lay.
38
Fey tati rnge ftra kortina mlelu ta
ngillatuwe ruka mew, rangi wichafnagi. Tuwi
wenu, fey puwi nageltu i wichafnagn. 39 Tati
Roma tuwchi kapitan, mlelu ta Jesus i fl mew,
fey allklu i wirarn ka pefilu tfa tai lan,
feypi:
Rfngerkey ta tfachi wentru Ngnechen i
Fotmngen.
40
Ka mleyey kieke domo pichi al tripa adkintulelu. Feychi pu domo mew mley ta Maria
Magdalena, Santiaw tati inan ka Jose tai uke
Maria pingelu, ka Salome. 41 Fey tfachi pu domo
ta inayawlkefuy engn ta Jesus ka kellukefuy
engn feychi mlelu Jesus Galilea mew. Ka
mleyey ta tiye mew fentren kakelu pu domo
tati kpayelu kientrr Jesus engn ta Jerusalen
mew.
33

Jesus ta rngalngey
(Matew 27.57-61; Luka 23.50-56; Juan 19.38-42)
42-43
Fey Jose, Arimatea tuwnche ka kie yamfal wentru rke, koneltulelu tati putremke judiu
mew, fey kisu ka femngechi maneluwklerkey
i felerpuael Ngnechen tai longko lmenngen.
Fey dew nagantlu feychi pepikawkeelchi ant
mew, epe llitulelu ti rktun ant, Jose wtufi
15:34 Salmo 22.1.

Marku 16:10
fta piwkewn mew i feypimeafiel ta Pilato
elutuen Jesus tai kuerpu i pimeafiel.
44
Feymew Pilato ta afmalewey tai dew
lawiyen mew ta Jesus, fey mtrmfi tati kapitan
tai ramtuafiel tuntema i dew lawiyen. 45 Fey
ti kapitan kom kme feypietew, Pilato feypifi ta
Jose i yetuafiel Jesus tai kuerpu.
46
Feymew Jose ngillay ta kie rnge safana, fey
nagmelngey Jesus i kuerpu, fey iwdfi tati
safana mew. Feymew mten yefi ka tukupufi
kie rngan lolo mew wengalelu chengke kura
mew ka takuknufi ti konwe kie ftra kura
mew. 47 Maria Magdalena ka Maria Jose tai uke,
adkintuley engu chew ple tai tukuknungen.

16
Jesus tai wiomongetun
(Matew 28.1-8; Luka 24.1-12; Juan 20.1-10)
1
Dew rupalu tati rktun ant, Maria Magdalena, Maria Santiaw tai uke, ka Salome,
ngillay engn perfume tai tukulelafiel engn
Jesus tai kuerpu. 2 Fey ti llituchi ant semana mew, amuy engn ti rngan lolo mew, epe
tripalepalu wla ta ant, 3 feypiniewi engn ta
welukonkechi:
Iney am famentulelaeimew tati kura ti
konwe mew?
4
Welu adkintupulu engn, pefi tati ftra kura
takuniekefulu tati rngan lolo i mlewetunon ti
konwe mew. 5 Fey konpulu engn tati rngan lolo
mew, pefi, anlelu man ad ple, ta kie weche
wentru tukunielu kie alkechi flang takuwn.
Fey tati pu domo llkay engn, 6 welu tati weche
wentru feypifi ti pu domo:
Llkakilmn. Eymn kintupefuymn ta
Jesus Nasaret tuwlu, tati langmngelu krus
mew. Wiomongetuy tati. Ngewetulay ta tfa
mew. Adkintufimn chew tai elknungefumum. 7 Amumn ka feypiafimn kisu i pu
disipulu, ka Pedro: Kisu amualu ta Galilea, fey
wne puwalu ta eymn mew. yew ta peafimn,
chumngechi tamn dew feypiknuetew.
8
Feymew tati pu domo lefmawklen tripatuy
engn tati rngan lolo mew, yafyafkley engn
fente tai llkalen. Chem dungu rume ta feypilafi engn ta iney no rume, llkalelu engn am.
Jesus pewfaluwfi ta Maria Magdalena
(Matew 28.9-10; Juan 20.11-18)
9
Fey dew rupan wiomongetulu ta Jesus, fey
kme liwentu ti llituachi ant semana mew,
wnelu mew pewfaluwfi ta Maria Magdalena,
tai wemnentulelfiel ta regle wekf.* 10 Kisu
amuy fey kimelelpufi tati pu miyawkelu ta Jesus
engn, tati pu weangklelu ka ngmamekelu.

15:38 ftra kortina: pntlniefilu ti ellakonchi ngillatuwe tati doy ponwitulechi ngillatuwe mew. 15:39
* 16:9 Tati doy kmeke kuyfi wirin mew ngelay tati pu versu 16.9-20.

Kieke kuyfi wirin mew ngelay: allklu i wirarn ka.

Marku 16:11
Fey ti pu disipulu ta allklu i wiomongetun
ta Jesus ka Maria tai pefiel, feyentulay engn.
11

Jesus pewfaluwfi i epu disipulu


(Luka 24.13-35)
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus ta wiome
pewfaluwfi ta lelfn ple i epu disipulu,
trekalelu engu rp mew. 13 Fey tfa engu ta
amuy i kimelafiel tati pu kakelu disipulu, welu
ta kisu engu ka femngechi feyentungelay.
12

Jesus tai yefaldungufiel tai pu apostol


(Matew 28.16-20; Luka 24.36-49; Juan 20.19-23;
Hecho 1.6-8)
14
Fey wla, Jesus pewfaluwfi tati mari kie
pu disipulu, anlelu engn mesa mew. Lladktudungufi tai kme feyentunon mew ka tai
yafpiwkengen mew engn, feyentunofilu engn am tati pu che i dew peetew kisu i
wiomongetun. 15 Fey feypingey engn:
Amumn ta kom chf mapu mew tamn
kimelafiel ta kom che tfachi werken montuluwn dungu. 16 Tati feyentulu ka fawtisangelu,
fey ta montuay, welu tati feyentunolu, fey ta
kondenangeay. 17 Ka femngechi tfachi afmafal
dungu ta yenieay tati pu feyentulu: iche tai
pepiluwn mew ta wemnentuay ta wekf, ka
pepi dunguay we kakerume dungun, 18 nay engn i kuw mew ta filu, tunte elungele rume
chem venenu rume, wesalkalayaeyew. Ka femngechi fampuwlay engn tai kuw tati pu
kutran mew, fey tfa engn ta tremotuay.
Jesus pratuy ta wenu mapu
(Luka 24.50-53; Hecho 1.9-11)
19
Fey idol Jesus rupan dungufilu tai pu
disipulu, yengetuy ta wenu mapu, fey puwtuy ta
Ngnechen i man ad ple. 20 Fey ti pu disipulu
fill ple tripay engn i ntramyeafiel tati we
kimeln dungu, fey idol ta mley ta kisu engn
mew, ka yafltukunieeyew i wewpiafiel ti we
kimeln dungu idol ka kellunieeyew i femael
afmanngechi dungu.
Felepe may.

16:20 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

66

Marku 16:20

Luka 1:1

67

Luka

Luka tai wirielchi kme dungu


Kie judiu tuwnngenochi wentru, Luka pingelu, wirifi tfachi lifru. Luka kie mediku
rke ka rume kim wentru. Tunte chumkawnorume miyawkelafuy ta Jesus engu, welu rume
kimrkey ta Jesus i femelchi dungu. Luka komparkefi ta Pablo tripalu kake troki mapu mew
i wewpiafiel ti kme dungu. Tunte ayngefuy
rume i langmngeafel ta Pablo, Luka ta turpu
kisuknulafi ta Pablo.
Kla mari kechu tripantu i dew lan, i
wiomongetun ka i pratun ta wenu mapu ta
Jesus, Luka wirifi tfachi lifru kisu i weni Teofilongealu. Luka kme kuiwtun mew inaramtufi
tfachi dungu, femngechi tai wirilelafiel ta Teofilo femngechi i kimael i rfngen feytichi
dungu i femel ta Jesus.
1
Rume ptrley tati yafluwyelu i wiriafiel tati dew rupachi dungu ichi mew,
2
chumngechi tai kimeltuetew ta tfeychi pu
che, pefilu engn am chumngechi i rupan
ti dungu ellaka mew mten, fey engn am
yefalngelu i kimelafiel ti werken dungu.
3
Feymew iche ka femngechi inaramtun
kuiwtun mew chumngechi i rupan kom
tfachi dungu. Fey ta famngechi kmelu trokifi
tami wirilelafiel kom tfachi dungu, eymi rume
sakin wentru Teofilo, 4 femngechi tami doy kme
kimafiel i rfngen tami dew kimelelngeelchi
dungu.

Kie werken pll kimelpay i choyngeael ta


Juan ti Fawtisachefe
5
Feychi tripantu mew ta Erode longkolelu
Judea mapu mew, fey mlerkey kie saserdote Sakaria pingelu, koneltulelu ta Abia i
troki saserdote mew. Fey kisu i kure Isabel
pingerkey, Aaron i rema tuwnche rke. 6 Fey
mr engu lif mongen nierkey Ngnechen mew ka
mngeltuniefuy idol i werkn ley dungu, fey
ta famngechi iney rume yafkay pirkelayafeyew
engu. 7 Welu Sakaria i kure nierkelay pe,
niepekerkenolu am. Ka femngechi mr putremrkey engu.
8-9
Fentren troki saserdote mlerkey, fey wimtulerkey engn i suertiafiel femngechi i kimam engn chem troki i legtu tripael i
poyeafiel ta Ngnechen ngillatuwe ruka mew.
Fey kie ant, Sakaria i koneltulemumchi
troki saserdote legtu tripay i konpuael ti doy
ponwitulechi ngillatuwe mew. Fey Sakaria i
chaf pu saserdote ytueyew kisu i lpmafiel
ti insienso. 10 Fey petu lflu ti insienso, kom
ti trawluwklechi pu che mekey i ngillatun
wekuntu ti ngillatuwe ruka mew. 11 Feymew
idol i werken pll pewfaluwfi ta Sakaria.

Luka 1:26
Witralerkey ti ngillatuwe i man ad ple chew
lpmngekey ti insienso. 12 Fey Sakaria, pefilu ti
werken pll, rume pellkenagi. 13 Welu ti werken
pll feypieyew:
Sakaria, llkakilnge. Ngnechen ta allkmaeymew tami ngillatun, fey tami kure Isabel
nieay kie wentru pe, fey i y Juan pintukulelafimi. 14 Eymi ta rume aywaymi, fey
ka femngechi ti kakelu pu che rume ayway ti
pichiche i choyngen mew, 15 tami fotm am
rume ftra kim wentrungealu idol i dungu
mew. Fey kisu chumkawnorume putulayay
pulku ka pitarilla no rume. Petu i choyngenon,
nieay ti Lif Kme Pll i piwke mew. 16 Fey kisu
i wewpiaelchi dungu mew rume fentren che,
Israel mapu mew mlelu, wiorakiduamtuay engn idol Ngnechen mew. 17 Fey Juan wne
llituay i wewpiyeafiel idol i dungu petu i
pewfaluwnon ti Cristo. Chumngechi pepiluwn
niefuy tati pelon wentru Elia ka feychi pepiluwn
nieay ta kisu. Fey ti pu fotmwen kmelkawtuay
engn ka ti pu wesake piwkengelu admay i
mngeltuael engn. Fey tfa famngechi Juan
kimeltunieafi tati pu che i llowafiel ta idol.
18
Feymew Sakaria ramtufi ti werken pll:
Chumngechi am kme kiman i feyngeael
tfachi dungu? Iche ta rume fchan dewma ka
i kure rume kusey.
19
Fey ti werken pll llowdungueyew:
Iche ta Gabriel pingen, iche poyekefi
ta Ngnechen. Kisu ta werkenew tami dungupayafiel ka tami feypipayafiel tfachi kme
dungu. 20 Welu fewla, feyentunolu am ta eymi
tami feypipefielchi dungu, feymew ketroaymi.
Fey pepi dungulayaymi puwle wla ti ant i
mupiael kom tfachi dungu.
21
Welu ti pu che wekuntu ti ngillatuwe
ruka mew ngmnierkefi engn ta Sakaria ka
welukonke ramtukawmekeyngn chumngelu i
fente ptrman. 22 Fey aln mew wla tripapatuy, welu pepi dungurkelay. Feymew ngneduamingn ta Sakaria i pen kie werken pll ti
ngillatuwe mew, fey ti pu che kimelelpatueyew
ta Sakaria i kuw mew i rupaelchi dungu.
Fey femngechi amuley i pepi dungunon. 23 Fey
Sakaria dewelkalu i poyefiel ta Ngnechen,
amutuy i ruka mew.
24
Fey dew rupalu tfa, kisu i kure Isabel niepey. Femngechi kechu kyen tripalay i ruka mew i witranngeyawael kake
rukache mew, rakiduamklerkelu am tfachi
dungu mew. Fey feypi: 25 idol i piel mew
niean kie pe, fey femngechi tati pu che
niepekelay piwelayaenew pirkey ta Isabel.
Kie werken pll kimelpay tai choyngeael ta
Jesus
26
Fey puwlu kayu kyen, Ngnechen werkfi
ti werken pll, Gabriel pingelu, kie waria mew
Nasaret pingelu, mlelu Galilea troki mapu

Luka 1:27
mew, tai witranngepayael kie ftangenochi
llchadomo mew, Maria pingelu. Fey tfa
eludunguniewrkey i kureyewael kie wentru
engu Jose pingelu, ti longko lmen David i
yomelche. 28 Fey ti werken pll akuy chew i
mlemum ta Maria, fey feypipafi:
Chalipapeeyu, Ngnechen am sakinieetew
ta eymi! idol mley ta eymi mew. Rume sakifal
domo ta eymi kakelu pu domo mew.*
29
Feymew Maria pefilu ti werken pll, pellkelkaeyew i dungun mew, fey kisutu ramtuwi
i chem pifel chey ti chalin dungu. 30 Fey ti
werken pll feypifi ta Maria:
Maria, llkakilnge. Eymi ta rume ftra
aywn nieaymi Ngnechen tami freneetew
mew. 31 Fey niepeaymi. Nieaymi ta kie wentru pe, fey i y Jesus pingeay. 32 Rume ftra
kim wentrungeay, fey ftra pepiluwn niechi
Ngnechen i Fotm pingeay. Ka femngechi
idol Ngnechen longko lmenknuaeyew, kisu
i kuyfi tuwn em David reke, 33 fey rumel longko
lmenngeay ti Israel trokiche mew. Fey i
longko lmenklen chumkawnorume aflayay.
34
Fey ramtueyew Maria:
Chumngechi am feleay tfachi dungu?
Petu ftangelan rume.
35
Fey ti werken pll feypifi ta Maria:
Tati Lif Kme Pll akuay eymi mew, fey
wenu mapu Ngnechen i pepiluwn akuay
eymi mew kie trom reke. Feymew ti pichiche
tami choyael Lif Mongenngeay ka femngechi
Ngnechen i Fotm pingeay. 36 Tami remanieelchi domo Isabel ka femngechi niealu ta
kie wentru pe, tunte dew kusefuy rume.
Tati niepekenolu pikefel, fey kayu kyen
dewma niepekley. 37 Ngnechen mew ngelay chem dungu no rume pepilfalnolu.
38
Feymew Maria feypi:
Iche poyekefi ta idol. Felepe mten
iche mew tami feypipefielchi dungu.
Feymew ti werken pll amutuy.
27

Maria amuy witranngemealu Isabel mew


Fey rupalechi ant mew, Maria amuy kie
waria mew mlelu ta Judea i wingkulngechi
mapu ple. 40 Fey puwlu Sakaria tai ruka mew,
konpuy ka chalipufi ta Isabel. 41 Feymew Isabel, allklu Maria i chalipun, fey i pe
nengmkawi i ptra mew, kisu i piwke mew
llowlu am ti Lif Kme Pll. 42 Feymew newentu
dungun mew feypi:
Ngnechen ta doy kme felen elueymew
kom ti kakelu pu domo mew ka tami pe rume
kme felen eluafi! 43 Ineyfel anta iche, ta idol
i uke tai femngechi witrankontupayaetew?
44
Prmka mten allklu iche tami chalipan,
iche i pe aywlu nengmkawi iche i
ptra mew. 45 Rume sakin domongeaymi tami
39

68

Luka 1:63
feyentun mew femngechi tai mupiael kom ti
dungu tami feypietew ta idol.
Maria i lkantun
Maria feypi:
Iche i piwke mew pramyefi ta idol i
ftra pepiluwnngen mew.
47
Iche i piwke rume aywi i Montulchefe
Ngnechen mew,
48
Ngnechen am kutranpiwkeyeetew ta iche,
tai kuifal domongen.
Fey fantepu mew ka rumel sakin domo
pingean.
49
Rume ftra dungu pengeli iche mew tati kom
pepiluwnngelu,
tati trrmfalnochi kme y nielu!
50
Ngnechen rumel kutranpiwkeyekefi tfeychi
pu che tai yamnieetew.
51
Afmatufal dungu femi kom i pepiluwn mew.
Elulafi i femael i adknuelchi dungu tati
pu mallmangelu.
52
Mntumafi ti pu longko lmen i nieelchi
pepiluwn,
fey dullifi i freneafiel tati kuifall om
piwkengelu.
53
Kmeke dungu kimeltufi tati kpa allktulelu
Ngnechen i dungu,
welu ti pu kimkawnngelu Ngnechen
i dungu mew kimeltulafi chem kme
dungu no rume.
54
Kellufi tai Israel trokiche, kisu i pu kona,
ka ngynentulafi i freneafiel kutranpiwkeyen mew.
55
Femngechi tukulpaknulelrkefilu am tai
kuyfi tuwn em,
Abraam, ka i pu yomelche.
56
Feymew Maria mlewepuy Isabel i ruka
mew kla kyen, fey wla kpatuy i ruka mew.
46

Puwi i choyngeael ta Juan ti Fawtisachefe


Fey puwlu i peael ta Isabel, fey kie
wentru pe nierkey. 58 Fey kimlu i pu
karukatu che ka i pu rema i femngechi pengeln i kutranpiwkeyechen ta idol kisu mew,
amuy engn i pemeaetew.
59
Fey pura ant nielu ti pichiche, yengey i
sirkunsidangeael, fey rakiduamklerkefuy engn ti pichiche i lakuntukuafiel i chaw mew.
60
Welu kisu i uke feypi:
Femlayay. Juan pingeay tati.
61
Feymew llowdungungey:
Welu tami pu rema mew iney no rume Juan
pingelay.
62
Feymew ka ramtungey re maychilkuwn
mew ti ngen fotm chem y i nieael ti pichiche.
63
Fey ti ngen fotm feypi i rulelngepayael kie
pichi trafla tai wirintukuael ti y. Fey wirintukuy: Juan pingey i y tati. Fey kom ti pu
57

* 1:28 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Rume poyefal domo ta eymi kakelu pu domo mew.

Luka 1:64

69

che rume afmatuleweyngn. Fey feychi lelen


mew mten Sakaria wiome pepi dungutuy, ka
eluwi i pramyeafiel ta Ngnechen. 65 Fey kom
che mlelu Judea i wingkul troki mapu mew
ntramyefi engn feytichi dungu. 66 Kom tfeychi pu che allkyelu tfachi dungu, kisuke ramtuwingn: Chumngechi wentrungeay chey tfachi pichiche? rf mew am pengel-lu ta idol
i pepiluwn tati pichiche mew.
64

Sakaria i lkantun
Fey Sakaria, tati pichiche i chaw, ngnenieetew ti Lif Kme Pll, ntramyefi ta
Ngnechen feypilen mew:
68
Rume ftra pramyengepe ta idol, Israel
tai Ngnechen,
kisu kpalu am i montulael tai trokiche!
69
Werkleleimew kie ftra pepiluwn niechi
Montulchefe,
David i yomelche, kisu tai kona.
70
Fey tfachi dungu lle tai tukulpaknuel kuyfi
mew kisu i pu lif mongen pelon wentru
mew:
71
Tai montulaetew pu kaye mew ka kom tai
denieetew mew
72
ka femngechi i kutranpiwkeyeafiel tai kuyfike tuwn em
ka i ngynentunoafiel i nor kme eldungu.
73
Fey tfa rke tai kuyalltu dungulelfiel ta
Abraam ichi tai wnen chaw em:
74
kisu tai idol montulrkeaetew ichi tai pu
kaye mew,
femngechi tai poyeafiel ta idol fey tai
llkanon rume.
75
Ka femngechi tai mleael fill ant idol i
ayfi mew lif piwke mew
ka nor mongen mew tuntepule tai mongen.
76
Fey eymi kay, iche i pichi fotm,
wenu mapu Ngnechen i pelon wentru
pingeaymi,
eymi am wne llitualu tami wewpin ta idol
mew.
Ka kme nglamafimi ti pu che i
llowngeael ta idol.
77
Femngechi ta kimeltuafimi ti trokiche
Ngnechen
tai wioduamatuaetew engn i yafkan
mew ka i llowael ta montuluwn.
78
Ichi tai Ngnechen, i rume kuillchen
mew
kpaleleimew wenu mapu mew,
tati ant reke felelu kie we pelon nielu,
79
femngechi i pelontulelafiel reke i kimeltun
mew
tati mleyelu feyti doy wesake dungu mew
dumi reke felelu,
ka tai kme nglamtupayaetew tai kme
amuleael
67

Luka 2:15
feyti kme tngnngechi rp mew.
Fey ti pichiwentru amuley i doy tremklen
ka amuley i doy kimn, fey tremrkey ti uwe
mapu mew puwlu wla ti ant i pewfaluwael i
wewpilelafiel tati pu israelche.
80

2
Puwi i choyngeael ta Jesus
(Matew 1.18-25)
1
Fey yechi tripantu mew tati Roma waria
mew mlechi emperador, Awgustu pingelu,
werky i rakingeael ti pu che mlelu kom
trokike mapu. 2 Fey tfachi wne rakichen
mley feychi gobernadorklelu ta Sirenio Siria
troki mapu mew. 3 Kom che amurkealu kisuke
i tremtripaelchi waria mew i wirintukuael i
y ka i rakintukungeael.
4
Feymew Jose tripapay ta Nasaret waria mew,
mlelu Galilea troki mapu mew, fey amuy
Belen waria mew, mlelu Judea troki mapu
mew, chew i choyngemum tati longko lmen
em David pingelu, Jose am David i yomelche
rke. 5 Fey amurkey Jose i kure engu yew i
wirintukuael ka i rakingeael i y, fey Maria
ta niepeklerkey. 6 Fey mlepalu engu ta
Belen, puwrkey ti ant i peael ta Maria.
7
Fey penolu engu am umatuwe ruka chew
i umatuam, umaturkeyngu kie ruka kulli
mew. Tfey mew choyrkey Maria i wnen
wentru pe, fey chodimrkefi choe mew ka
umawelfi.
Feyti pu werken pll ka ti pu ufisakama
Fey Belen i flple mlerkey kieke ufisakama pun llwatunielu i pu ufisa lelfn mew.
9
Feymew perumefi engn idol i kie werken
pll, fey idol i ftra pepiluwn alofrkey
kisu engn i wall ple, fey rume llkarkeyngn. 10 Welu ti werken pll feypieyew engn:
Llkakilmn. Iche ta feypiwayi kie kme
dungu, fey tfa rume ftra aywnngeay ta kom
che mew. 11 Tfachi pun ta choyngey David i
waria mew kie Montulchefe, feyti Cristo, tati
idolngealu. 12 Fey ta famngechi kimaymn i
feyngen tfachi dungu: Pepuafimn ti pichiche,
kie ruka kulli mew chodimklelu choe mew
ka kudulelu chew i ikemum ti pu kulli.
13
Feychi lelen mew mten ka pewfaluwi fentren werken pll wenu mapu tuwlu, fey trawpay tati kie werken pll engn, fey pramyefingn ta Ngnechen feypilen mew:
14
Pramyengepe ta Ngnechen wenu mew!
Ka kme tngn mlepe ta mapu mew
feytichi pu che llownielu kisu i
frenechen.
15
Feymew ti pu werken pll wiome
pratulu ta wenu mapu, fey ti pu ufisakama
welukonkechi feypiwingn: Amui ta Belen
tai pemeael tai kimelngepapeelchi dungu ta
idol.
8

Luka 2:16

70

Feymew mten rume matu amuyngn, fey


pepufingn ta Maria ka Jose ka ti pichiche kudulelu ti ruka kulli mew. 17 Fey pepufilu engn,
prm ntramkapuy kom i chem pietew ti
werken pll ti pichiche mew, 18 fey kom tati
allkleyelu ti pu ufisakama i feypipun tfachi
dungu, rume afmatuleweyngn. 19 Welu Maria
rakiduamklerkey ka piwkentukuniey kom tfachi dungu.
20
Feymew ti pu ufisakama wiomelu engn,
pramyeniefi ka lkantulniefi ta Ngnechen
kom tai peel mew ka i allkel mew, fey kom
felerkelu am chumngechi i feypiknungeel engn.
21
Fey ti pichiche nielu pura ant, sirkunsidangey, fey Jesus pintukulelngey i y, chumngechi
tati werken pll i feypiknufiel ta Maria, feychi petu niepeklenolu.
16

Fey ti pichiche Jesus puwlngey ti ngillatuwe


ruka mew
22
Fey puwlu ti ant i lifngetuael engu chumngechi i chem pilen Moyse i ley dungu mew,
ka yengey ti pichiche ta Jerusalen waria mew
femngechi tai ngillatumafalngeael ta idol
mew. 23 Fey tfa femngey idol i ley dungu am
feypilelu: Kom wnen wentru pe mley i
chalintukulelngeael ta idol.* 24 Ka femngechi
yeniey engu tai wlmeael i langmngeael epu
om maykoo ka epu pichike we palluma chumngechi feypiley idol tai ley dungu.
25
Fey yechi tripantu mlerkey Jerusalen kie
putrem ftache Simeon pingelu. Rume lif piwke
wentru rke. Pramyekerkefi ngillatun mew ta
Ngnechen ka ngmnierkey i montulngeael
ta israelche i pu kaye mew. Fey ti Lif Kme
Pll mlelu Simeon mew, 26 fey kimelrkeeyew
i lanoael wne penofile tati Cristo, tfey rke
idol tai werkael. 27 Kimeletew mew tati Lif
Kme Pll, Simeon amuy tati ngillatuwe ruka
mew. Feymew ti pichiche Jesus i chaw ka i
uke puwleyew ti ngillatuwe ruka mew femngechi i mupituael chumngechi i feypilen ti
ley dungu. 28 Feymew Simeon metatufi ti pichiche
ka pramyefi ta Ngnechen feypilen mew:
29
idol, fewla mupiy tami tukulpaelchi dungu.
Adknuafimi may tami kona i layael kme
tngn mew,
30
dew pefilu am iche ti Montulchefe,
31
tami
pepikaelchi
montun
itrokom
trokichengealu.
32
Pelon reke felealu kom mapu mew, ka femngechi tai pramyengeael tami Israel
trokiche mew.
33
Jesus i chaw ka i uke, allkmafilu i
feypiel ta Simeon tati pichiche mew, rume afmatulewey engu. 34 Feymew Simeon ngillatumafi
tati pichiche, ka feypifi ta Maria, Jesus i uke:
* 2:23 Exodo 13.2, 12.

2:24 Levitiko 12.8.

Luka 2:48
Allktunge. Tfachi pichiche elngey ta
Israel mew femngechi ta fentren che tai
tuteafiel ka tai tutenoafiel.
Kisu ta kie
adknuelchi dungu reke feleay, fey rume
35
fentren che llowlayaeyew.
Femngechi ta
kimmangeay i chem rakiduamklen tati pu
che i piwke mew. Welu kom tfa kie wayki
reke feleay eymi mew tati rumealu rangi eymi
tami piwke mew.
36
Ka mlerkey tfey mew kie domo Ana pingelu, dungukelu Ngnechen i y mew. Fanuel
i awe rke, Aser i troki rema mew tuwlu.
Rume kuserkey dewma. Rume llchadomolen
ftangerkefuy, fey mongeperkeeyew i fta
regle tripantu mten. 37 Pura mari meli tripantu ruparkey i dew lantumum. Amukerkey
ti ngillatuwe ruka mew, fey pramyekerkefi ta
idol ant ka pun ktu. Kieke nag ayunakey
ka ngillatulekey. 38 Feymew Ana puwrkey feychi lelen mew, feymew eluwi i maumafiel
ta Ngnechen ka i ntramyeafiel ti pichiche
Jesus mew kom ti pu che tati ngmnielu i
montulngeael ta Jerusalen waria che i pu kaye
mew.
i wiotun engn ta Nasaret
Fey dew fempalu kom ti dungu i werknieel
ta idol i ley dungu, wiotuyngn ta Galilea,
kisu engn i waria Nasaret mew. 40 Fey ti
pichiwentru amuley i tremklen ka i doy
newenngen i kuerpu mew ka i doy kimn, fey
Ngnechen frenenieeyew kom dungu mew.
39

Fey ti pichiwentru Jesus mlepulu ngillatuwe


ruka mew
41
Fey Jesus i chaw ka i uke fill tripantu
amukerkey Jerusalen ti Paskua pingechi kawi
ant mew. 42 Feychi mew Jesus nielu mari epu
tripantu, amurkey yew kom engn, kie wimtun rke am tati kawi ant. 43 Welu dew rupalu
tfeychi kawi ant, wiome amuletulu engn
i ruka mew, ti pichiwentru Jesus mlewey
ta Jerusalen, welu i chaw ka uke ngneduamrkelay engu. 44 Rakiduamklerkeyngu i
kpaletun rangi ti pu che mew. Fey kie kom
ant trekalepaturkey engn, feymew kintufilu
engu i pu rema mew ka ti pu karukama mew,
45
perkelafi engu. Feymew mten wiotuy engu
ta Jerusalen i kintumetuafiel.
46
Fey rupalu kla ant wla, petufingu
ti ngillatuwe ruka mew.
Anley rangi
ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu,
allktumaniengey i chem pimeken ka
47
ramtukaniengey.
Fey kom tfeychi pu
che allktumanieetew i dungun, rume
afmatulewey engn i rume kimn mew ka
kisu i fente kme llowdungun mew. 48 Feymew
Jose engu Maria peputufilu ta Jesus, pellkelewey
engu. Fey Maria feypifi ta Jesus:

Luka 2:49

71

Iche i pe, chumngelu anta femngechi


femmuyu? Tami chaw ka iche kintuyawluwpeyi rume kutrantupiwken mew.
49
Feymew Jesus llowdungueyew:
Chumngelu anta kintumupen? Kimlaymu
anta i mleael iche tai Chaw i dungu mew?
50
Welu kisu engu kimlay i chem pifetew.
51
Feymew Jesus wiotuy i ftakeche engn
Nasaret mew. Ka femngechi kme puwtulepatuy
itrokom dungu mew. Fey kisu i uke piwkentukuniey kom tfachi dungu. 52 Fey Jesus amuley
i doy tremklen ka i doy kimn. Ka kom dungu
mew Ngnechen sakinieeyew ka femngechi femeyew ti pu che.

3
Juan tati Fawtisachefe ti uwe lelfn mapu mew
(Matew 3.1-12; Marku 1.1-8; Juan 1.19-28)
Mari kechu tripantu puwlu i longko lmenklen tati emperador Tiberio pingelu, Ponsio Pilato longkolerkey Judea mapu mew, Erode
longkolerkey Galilea mapu mew, ka kisu i pei
Felipe longkolerkey Iturea ka Trakonite mapu
mew, fey Lisania longkolerkey ta Abilinia mapu
mew. 2 Anas engu Kayfas longkolerkey tati pu
saserdote mew. Feychi tripantu, Ngnechen
dungufi ta Juan, Sakaria i fotm, mlelu ti
uwe mapu mew. 3 Juan miyawi kom lelfn
mew mlelu inafl Jordan lewf ple, feypiniefi ti pu che i wiorakiduamtuael engn ta
Ngnechen mew ka i fawtisangeael, femngechi
ta Ngnechen i wioduamatuaetew i yafkan
mew. 4 Fey tfachi dungu felerpuy chumngechi
tai wirintukuel tati pelon wentru Isaia:
Allkngey kie dungun i wirarklen ti uwe
mapu mew:
Kie nor kme rp reke feletupe tamn
rakiduam,
femngechi tamn llowafiel ta idol.
5-6
Kom lngkawngechi mapu, kom wingkul ka ti
klleg
ka ti lolkawklechi rp feley i lldmngetuael,
fey femngechi kom piwke mley i nietuael
tati we kme rakiduam.
Fey ta famngechi itrokom che peay ta
Ngnechen i wlaelchi montun. *
7
Fey Juan famngechi wewpilelfi ti pu
che puwyelu kisu mew i fawtisangeael:
Llkangechi llep filu reke ta feleymn! Iney
anta feypieymnmew fawtisangelmn tamn
montuael tati flklepachi ftra kutrankachen
mew? 8 Welu may nietuaymn kie lif mongen
femngechi ta kme pengelaymn tamn dew
wiorakiduamtun ta idol mew, welu ngelay
tamn feypiael kisuke ta eymn: Ichi ta
Abraam i kpalme! Iche rf dungu feypiwayi
Ngnechen tfachi pu kura femknuafuy
1

* 3:5-6 Isaia 40.3-5.

Luka 3:20
Abraam i yomelchengeael.
Chumngechi
ta toki puwkley i folil katrnentuafiel
kie anmka, ka femngechi puwkley ta
Ngnechen i ramtukadungucheael, fey chem
che rume wiorakiduamtunole, kie anmka
reke katrngeay ka tukungeay ktral mew.
10
Feymew ti pu che ramtueyew:
Fey chem chumai anta tfa?
11
Fey Juan llowdungufi ti pu che:
Feytichi nielu epu mudaw takuwn, eluafi ti
nienolu kie no rume. Ka feytichi nielu iyael,
tai eluafiel feytichi nienolu.
12
Ka femngechi flpayngn ti pu kofrakelu
impuestu Romangealu i fawtisangeael engn,
fey ramtungey ta Juan:
Kimeltufe. Ichi kay, chem chumai anta
tfa?
13
Fey Juan feypieyew:
Doy ingentu kofrakefilmn ti pu che tamn
kofrakefielchi impuestu.
14
Ka kieke ti pu soltaw ramtufi ta Juan:
Ichi kay, chem chumai chey tfa?
Fey Juan llowdungueyew engn:
Iney no rume mntumakelayafimn chem
chemkn no rume llkalkatun mew. Ka feypintukukelayafimn rume ta che i femnoelchi
dungu mew. Ka kme duamklemn tamn
wewkeelchi plata mew.
15
Fey ti pu che rume afmatulen ka welukonke
ramtumekeyngn, fey i Cristongepen may ta
Juan, 16 welu Juan feypiniefi kom ti pu che: Iche
ta feyngey tai fawtisachepen ta ko mew, welu
kpaley ta kangelu, fey ta fawtisayaeymnmew
ti Lif Kme Pll mew ka ktral mew. Kisu ta
niey doy ftra pepiluwn iche mew, fey iche
fente tai yamniefiel mew ta kisu, nentupromalayafui rume tai koriwen okota. 17 Kisu
nniey reke tati trytrywe, fey i liftuafiel tati
kachilla ka i pntnentuafiel tati pinu. Fey
kisu i elketranwe mew elknuafi ti fn, fey
lpmafi ti pinu chumkawnorume chongnoachi
ktral mew.
18
Fey ta famngechi wiorakiduamtumn
piniefi fentreken nglam mew, Juan kimelniefi ti pu che tfeychi kme dungu tai
19
wiorakiduamtuael engn.
Ka femngechi
katrtudungufuy ta Erode ti gobernadorklelu,
kisu am mntumafilu i pei i kure, tati Erodia
pingechi domo. Fey Juan katrtudungufuy ta
Erode kom tai wesa femkeel mew. 20 Fey Erode
tai wiorakiduamtuafel, doy amulknuy i
wesa femn, fey werky i presuknungeael
Juan ta karsel mew.
9

Jesus ta fawtisangey
(Matew 3.13-17; Marku 1.9-11)

Luka 3:21

72

Fey Juan, petu fawtisafilu tati pu che, Jesus


ka fawtisangey. Fey Jesus petu ngillatulu, wengatripay reke tati kallf wenu. 22 Feymew tati
Lif Kme Pll pengey i nagpan kisu mew kie
palluma reke, feymew ka allkngey kie dungun
wenu mapu, feypinagpalu: Eymi ta iche i
sakin Fotm, tai fentren manelnieel.
21

Jesucristo tai kuyfi tuwnche


(Matew 1.1-17)
23
Fey Jesus nielu kie kla mari tripantu,
fey llituy tai wewpin kdaw. Jose i fotm
trokiniengekerkefuy.
Jose Eli em i fotm rkefel,
24
fey ka femngechi Matat em i fotm rkefel,
ka Levi em i fotm rkefel, ka Melki em i
fotm rkefel,
ka Jana em i fotm rkefel, ka Jose em i
fotm rkefel,
25
ka femngechi Matatias em i fotm rkefel,
ka Amos em i fotm rkefel,
ka Naum em i fotm rkefel, ka Esli em i
fotm rkefel,
ka Nagay em i fotm rkefel,
26
Mat em i fotm rkefel, ka Matatias em i
fotm rkefel,
Semey em i fotm rkefel, ka Jose em i
fotm rkefel,
ka Juda em i fotm rkefel,
27
ka Joana em i fotm rkefel, ka Resa em i
fotm rkefel,
ka Sorobabel em i fotm rkefel, ka Salatiel
em i fotm rkefel,
ka Neri em i fotm rkefel,
28
ka femngechi Melki em i fotm rkefel,
ka Adi em i fotm rkefel, ka Kosam em i
fotm rkefel,
ka Elmodam em i fotm rkefel, ka Er em i
fotm rkefel,
29
Josue em i fotm rkefel, ka Elieser em i
fotm rkefel,
ka Jorim em i fotm rkefel, ka Matat em i
fotm rkefel,
30
ka Levi em i fotm rkefel, ka Simeon em i
fotm rkefel,
ka Juda em i fotm rkefel, Jose em i fotm,
ka Jonam em i fotm rkefel,
ka Eliakim i fotm rkefel,
31
ka Melea em i fotm rkefel, ka Mena em i
fotm rkefel,
ka Matata em i fotm rkefel, ka Natan em i
fotm rkefel,
32
ka David em i fotm rkefel, ka Isay em i
fotm rkefel,
ka Obed em i fotm rkefel, ka Boos em i
fotm rkefel,
ka Salmon em i fotm rkefel, ka Nason em
i fotm rkefel,
* 4:4 Deuteronomio 8.3.

Luka 4:7
ka Aminadab em i fotm rkefel, ka Aram
em i fotm rkefel,
ka Esrom em i fotm rkefel, ka Fares em i
fotm rkefel,
ka Juda em i fotm rkefel,
34
ka femngechi Jakob em i fotm rkefel, ka
Isaak em i fotm rkefel,
ka Abraam em i fotm rkefel, ka Tare em i
fotm rkefel,
ka Nakor em i fotm rkefel,
35
ka femngechi Serug em i fotm rkefel, ka
Ragaw em i fotm rkefel,
ka Peleg em i fotm rkefel, ka Eber em i
fotm rkefel,
ka Sala em i fotm rkefel,
36
ka femngechi Kaynan em i fotm rkefel, ka
Arfaksad em i fotm rkefel,
ka Sem em i fotm rkefel, ka Noe em i
fotm rkefel,
ka Lamek em i fotm rkefel,
37
ka femngechi Matusalen em i fotm rkefel,
ka Enok em i fotm rkefel,
ka Jared em i fotm rkefel, ka Mahalaleel em
i fotm rkefel,
ka Kaynan em i fotm rkefel,
38
ka femngechi Enos em i fotm rkefel, ka
Set em i fotm rkefel,
ka Adan em i fotm rkefel,
ka femngechi Ngnechen i Fotm rke.
33

4
Jesus ta kintukaduamngey
(Matew 4.1-11; Marku 1.12-13)
Jesus ngnenieetew ti Lif Kme Pll, wiopay ti Jordan lewf mew, fey Ngnechen i Lif
Kme Pll i pepiluwn mew puwi ti uwe mapu
mew. 2 yew mlepuy meli mari ant, fey ti
wekf kintukaduameyew. Chem iyael rume
irkelay feychi rupayechi ant mew, fey rupalu
ti meli mari ant wla, fey ngy. 3 Feymew ti
wekf feypieyew:
Eymi ta Ngnechen i Fotm, fey feypifinge
may ti kura i kofkewtuael.
4
Fey Jesus llowdungufi ti wekf:
Ti Wirin Chillka ta feypiley: Re kofke mew
mten ta mongeluwkelay ta che,* welu ka femngechi mongeleay Ngnechen i dungu mew.
5
Feymew ti wekf kie lelen mew doy al
pralu mew puwleyew. Fey pengeleleyew kom
ti trokike mapu mleyelu kom chf mapu mew,
6
fey feypieyew:
Iche eluaeyu kom tfachi pepiluwn ka
femngechi tati fentren chemkn i nieel ti
trokike mapu. Iche kom elungen tati, feymew
eluafi iney rume iche tai ayel. 7 Eymi
kiewlmi iche mew ka pramyeeli ngillatun
mew, kom chf mapu eymingeay.
1

4:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: welu ka femngechi mongeleay Ngnechen i dungu mew.

Luka 4:8

73

Fey Jesus llowdungufi ti wekf:


Ti Wirin Chillka mew ta feypiley:
Pramyeafimi ngillatun mew ka poyeafimi tami
idol Ngnechen mten.
9
Feymew ti wekf ka yeeyew ta Jerusalen
waria mew, fey prampueyew ti doy al
pralechi wechu ngillatuwe ruka mew, fey
fepieyew:
Eymi ta Ngnechen i Fotm, fey
trfnagmuwnge ta nageltu, 10 Wirin Chillka
mew am feypilelu:
Ngnechen werkay
tai werken pll tami montulaetew.
11
Witrapramtuaeymew i kuw mew tami
allfpunoael ti kura mew.
12
Fey Jesus llowdungufi ti wekf:
Ka feypiley ta Wirin Chillka: Kintukaduamkefilnge ta idol Ngnechen.*
13
Feymew ti wekf, pewenolu i chumael ka
chumngechi i kintukaduamafiel ta Jesus, pnttripatuy ta kisu mew kie mufn ant.
8

Jesus llituy tai kdaw Galilea mew


(Matew 4.12-17; Marku 1.14-15)
14
Fey Jesus wiotuy ta Galilea fey ti Lif Kme
Pll i pepiluwn mew. Re kisu mew mten
ntramkaletuy ti pu che wall ple mleyechi
troki mapu mew. 15 Kimeltuyawi kom ple chew
i mlemum ta sinagoga, fey kom ti pu che rume
sakieyew.
Duamknungelay ta Jesus Nasaret waria mew
(Matew 13.53-58; Marku 6.1-6)
16
Fey Jesus mlepuy ta Nasaret, tai trempramelchi waria mew. Fey ti rktun ant
mew konpuy tati sinagoga mew femngechi wimtulerkelu am, feymew witray tai chillkatuafiel
tati Wirin Chillka. 17 Fey elungey i chillkatuafiel Isaia i wirielchi dungu. Fey nlaentufilu,
chillkatufi chew tai wirintukulemum tfachi
dungun:
18
idol tai Lif Kme Pll mley iche mew.
Kisu ta dullienew tai wewpilelafiel tati we
kimeln dungu tati pu om piwkengelu.
Ka femngechi werkenew tai kimelafiel
tati pu presulelu reke tai yafkan mew
ka i eluafiel pelon tati trawmangelu ka
i montulpayafiel ti kutrankawnngechi
mongelelu.
19
Ka tai kimelael tai dew akun i kimelngeael
idol i kme dungu.
20
Feymew Jesus prm chmpoknutufi ti
chillka ka nfleltufi ti kellulelu sinagoga mew,
fey anknuwtuy. Feymew kom ti mleyelu
tfey mew lelinierkeeyew. 21 Fey kisu llituy i
dunguael feypilen mew:
Fachant dew mupiy tfachi wirin dungu
eymn mew.
4:8 Deuteronomio 6.13.

4:11 Salmo 91.11-12.

Luka 4:35
Kom ti pu che rume kme ntramyefi ta
Jesus ka afmatuleweyngn i fente kme dungu
i feypiel mew. Feymew welukonkechi ramtuwingn:
Tfa no anta Jose tai fotm?
23
Fey Jesus llowdunguy:
Rf dungu mew feypimuan tati: Eymi
lawentuchefe, kisu wne lawentunge tami pu
che. Ka femngechi may ta feypimuan: Tai
allkel tami chumn ta Kapernaum ka femnge
eymi tami mapu mew. 24 Fey amuley i feypilen:
Rf dungu feypiwayi chem pelon wentru
no rume, sakin chengekelay kisu i mapu mew.
25
Rf dungu mew mlefuy fentren pu lantu domo
Israel mew, feychi mongelelu ti pelon wentru
Elia. Feychi mew mawnlay kla tripantu ka
kayu kyen, fey rume mley ta ngn kom ti
troki mapu mew. 26 Fey Elia ta werkngelay ti
pu lantu domo mlelu pu israelche mew, welu
amuy ta Sarepta mlechi lantu domo mew, tfa
plleley ta Sidon waria mew. 27 Ka rume mlerkey
ti lepra kutranngelu feychi mongelelu tati pelon
wentru Elisew, fey kie no rume tremolngelay
engn, welu tremolngey ta Naman mten, Siria
tuwlu.
28
Femngechi feypingelu, kom tfeychi pu che
mlelu tati sinagoga mew rume lladky engn.
29
Feymew witrapray engn ka wemnentufi engn ta Jesus feytichi waria mew, ka yefingn kie
lilklechi wingkul ple. Tye mew trfnagmafulu engn ta Jesus ti lilklelu mew, 30 welu
Jesus katrrupay kisu engn i rangi mew, fey
kaple amutuy.
22

Kie wentru konwekflelu


(Marku 1.21-28)
31
Feymew Jesus amuy ta Kapernaum waria
mew, tati mlelu ta Galilea.
Tfey mew
kimeltumekefi ti pu che ti rktun ant mew.
32
Feymew ti pu che rume afmatulewey tai femngechi kimeltungen mew, ka fentren pepiluwn
mew dungumekelu am.
33
Fey ti sinagoga mew mlerkey kie wentru
kontunieetew wekf. Tati wekf, fey tfa
wirary ftra newentu:
34
Elknumui! Chumngelu anta wtumupai ta ichi, Jesus Nasaret tuwlu? Wtumupai tai apmkamupayafiel? Iche ta
kimnieeyu, ka kimnien eymi ta Ngnechen tai
lif kme Dullinngen.
35
Feymew Jesus katrtudungufi tiyechi
wekf feypilen mew:
Dungukilnge ka elknutufinge ta tfeychi
wentru!
Feymew ti wekf trfpuwlfi plli mew
ti wentru chew mley ti pu che, feymew tripatuy ti wentru mew ka chem wesa allfl-lafi

* 4:12 Deuteronomio 6.16.

4:15 sinagoga: Kake kieke lofche judiu


4:19 Isaia 61.1-2.

tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam engn.

Luka 4:36

74

rume.
Femngechi kom pellkey engn, ka
welukonkechi feypiwi engn: Chem dungun
anta tfa? Kom pepiluwn mew ka newentu
dungun mew tfachi wentru wemnentufi ti
wekf i tripatuael ti wentru mew, fey ti pu
wekf tripatukey!
37
Feymew itrokom ple mlechi pu che Galilea
troki mapu mew ntramyefi engn ta Jesus.
36

Jesus tremoltufi ta Pedro tai llalla


(Matew 8.14-15; Marku 1.29-31)
38
Tripatulu Jesus ti sinagoga mew, fey konpuy Simon i ruka mew. Simon i llalla rume
aling kutranklerkey, fey llellipungey ta Jesus
i tremoltuafiel. 39 Feymew Jesus nagkintufi ti
kuse, fey werkfi ti aling kutran i tripatuael ti
kuse mew, fey tremoltuy ti aling kutran mew.
Feychi lelen mew mten Simon i llalla witratuy
ka prm eluwi i poyeafiel ta Jesus.
Jesus tremolyetufi rume fentren kutran
(Matew 8.16-17; Marku 1.32-34)
40
Fey dew ella konchi ant mew, kom ti pu kutrankleyelu ka fill wesake kutran nielu, kpalngey ta Jesus mew. Fey Jesus wente puwlelfi i
kuw kake kieke ti pu kutran, fey tremolyetufi.
41
Fentren pu kutran mew wirarklen tripayetuy
ti pu wekf:
Eymi Ngnechen i Fotm lle! pi engn.
Welu Jesus katrtudunguniefi ti pu wekf
ka elulafi i dunguael engn. Jesus femngechi
femfi tati pu wekf, kisu engn am kimnieetew
Ngnechen i Cristongen.
Jesus kimely tai werkn dungu ti sinagoga
mew
(Marku 1.35-39)
Fey wnlu dewma, Jesus tripatuy ti waria
mew, fey amuy pnttripalechi lelfn mew.
Welu ti pu che kintueyew, fey puwi engn chew
i mlepumum ta Jesus, ayrkefulu engn am
Jesus i mleweael kisu engn mew, fey i
amunoael kaple. 43 Welu Jesus feypifi ti pu che:
Iche mley tai kimelafiel Ngnechen i
kme dungu tati kakelu waria mew kafey, i
femngechi femael am werkngelu ta iche.
44
Feyta famngechi Jesus miyawi i kimelafiel
ti werken dungu ta Galilea mleyechi sinagoga
mew.
42

5
Jesus i wne dullielchi pu disipulu
(Matew 4.18-22; Marku 1.16-20)
1
Kie rupa, mlelu Jesus ti pichi lafken
Genesaret* pingelu i inafl mew, feytichi
trokiche welukonke rltrekawmekey kisu i
inafl mew, aylelu engn am tai allktuael
2
Ngnechen tai werken dungu.
Kieke

Luka 5:14
challwafe elknurkey epu farku inaltu ayli
mew, feymew wellilerkey ti epu farku, feyti
pu challwafe am amurkelu i kchametuael i
challwawe. Feymew Jesus leliwlfi ti epu farku,
3
fey konpuy kie farku mew. Simon rke tati
ngenngelu, feymew Jesus feypifi ta Simon tai
pichi rltrentukungeael doy pichi ponwitu ti
pichi lafken mew. Feymew anknuwi ti farku
mew, fey tye mew Jesus eluwi i kimeltuafiel ti
pu che. 4 Fey Jesus dew kimeltuchelu, feypifi ta
Simon:
Yenge tami farku chew doy lluflemum ti
pichi lafken, fey tiye mew trftukunge tami
challwawe. Femngechi nentuaymi ta fentren
challwa.
5
Fey Simon llowdungueyew:
Kimeltufe, kie pun mekefui tai challwan.
Kie challwa no rume nentulai, welu eymi tami
feypin mew, trftukutuan tai challwawe.
6
Fey femngechi femlu engn, ti challwawe
epeke wikri rume fentren challwa konlu am ti
challwawe mew. 7 Feymew maychilfingn tai
pu kompa mlelu ti kangelu farku mew, fey
tai kellupayaetew. Feymew i pu kompa amuy
engn i kellumeaetew, fey epeke llanagi ti
ko mew ti epu farku fentren challwa am entulu
engn.
8
Feymew Simon ngneduamlu i femngechi
femel ta Jesus, lukutuy Jesus i inafl mew, fey
feypieyew:
idol, pnttripange ta iche mew. Iche
ta kie yafkafe!
9
Welu ta Simon ka kom ti kakelu llkarkey
engn tai fentren challwa i entun mew. 10 Ka
femngechi femrkey Santiaw ka Juan, Sebedew
tai fotm, fey tfa engu Simon i kompa rke.
Fey Jesus feypifi ta Simon:
Llkakilnge, tami challwafengefel, welu tfa
kintuafimi ta che tami kpalafiel iche mew.
11
Feymew nentufingn ti epu farku inaltu ti
ayli mew, fey kom elknuy engn i chemkn,
fey amuy Jesus engn.
Jesus tremoltufi ti lepra kutranngelu
(Matew 8.1-4; Marku 1.40-45)
12
Kie ant, Jesus mlepulu kie waria mew,
akuy kie wentru lepra kutran nielu, fey pefilu ta
Jesus, lloynagi plli mew ka llellipufi ta Jesus:
idol, pifulmi kay, tremoltuafen tai kutran
mew.
13
Jesus fampuwleleyew tai kuw, fey feypieyew:
Aylen tati. Tremotunge.
Fey kie lelen mew mten niewetulay lepra
kutran ti wentru, 14 feymew feypieyew ta Jesus:

4:44 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Judea mleyechi sinagoga mew.
lafken i kangelu y, flklelu am Genesaret pingechi lr mapu mew.

* 5:1 ti pichi lafken Genesaret: tati Galilea pingechi

Luka 5:15
Iney rume feypilayafimi tami tremoletun.
Amunge tami leliwlaetew tati saserdote femngechi i kimael engn iche i nien Ngnechen
i pepiluwn. Tami tremotun mew, yeaymi
maumtun Moyse tai werkel. Femngechi kom
che kimay tami dew tremotun ti kutran mew.
15
Fey tfa i femn mew kake ant doy amuley
i kme ytungen ta Jesus, ka rume fentreken
che trawluwmekey tai allktuaetew ka tai
tremoltuafiel ti pu kutran. 16 Welu Jesus pnttripakefuy i ngillatuael ti lelfn ple chew ngelay
kie ruka che no rume.
Jesus tremolfi kie wentru lamalelu i kuerpu
(Matew 9.1-8; Marku 2.1-12)
17
Kie ant Jesus mekelu i kimeltun,
anknuwrkey tye ple kieke ti pu farisew
ka ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
kpayelu kom ti lof mapu ple mleyelu Galilea,
Judea ka Jerusalen waria mew. Fey Ngnechen
i pepiluwn kimfali i mlen ta Jesus mew
tai tremoltukuniefiel mew ti pu kutran.
18
Feymew akuy kie muf wentru kpalniefilu
ngtantu mew kie kutran lamalelu i kuerpu.
Ayrkefuy engn i konpuafel pu ruka tai
puwlafiel ti kutran Jesus i inafl, 19 welu pepillay engn chew ple i konpuael, mlerkelu
am rume fentren che. Feymew prapuyngn
wente kpl ruka, fey wecharfi engn i
rulmeafiel ti kutran. Fey femngechi pltr
nagmngepuy ngtantu mew ti kutran rangi pu
che, chew tai mlemum ta Jesus. 20 Feymew
Jesus ngneduamfilu i nien engn fentren
mupiltun, feypifi ti kutran:
Weni, dew wioduamangetuymi tami
yafkan mew.
21
Feymew ti pu kimeltukelu Moyse i ley
dungu ka ti pu farisew rakiduamrkey engn:
Iney anta tfa? Yamlafi i notukayafiel ta
Ngnechen? Ngnechen mten ta wioduamachetuafuy ta yafkan mew.
22
Welu Jesus kisutu ngneduami tai
femngechi rakiduamklewen engn, feymew
ramtufi ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu ka
ti pu farisew:
Chem mew anta femngechi rakiduamkleymn? 23 Chem pin anta doy kdawngelay:
i wioduamatuafiel ta che i yafkan mew,
kam i tremoltuafiel i kutran mew? 24 Welu
tamn kimael tati Wentruknuwpalu i nien ta
pepiluwn ta mapu mew i wioduamachetuael
ta yafkan mew, iche tremoltuafi.
Feymew Jesus feypifi tati lamalelu i kuerpu:
Eymi ta feypipeeyu: Witrange. Nnge tami
ngtantu ka amutunge tami ruka mew.

75

Luka 5:35
Feychi lelen mew mten, ti wentru lamalelu
i kuerpu witrapratuy, fey kom ti pu che penieeyew, ka yetuy i ngtantu chew tai kudulefumum, fey amutuy i ruka mew ka pramyeniefi ta Ngnechen. 26 Feymew itrokom ti pu
che afmatulewey, fey ka femngechi pramyefi
engn ta Ngnechen. Fey rume llkan mew feypi
engn:
Fachant ta pei rume afmatufalchi dungu
pi engn.
25

Jesus dullifi ta Levi


(Matew 9.9-13; Marku 2.13-17)
27
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus tripapatulu ti ruka mew, fey pefi kie ti kofrakelu
impuestu Romangealu, Levi pingelu. Tfachi
wentru anlerkey chew i kofraken ta impuestu.
Fey Jesus feypifi ta Levi:
Inaen.
28
Feymew Levi witrapray, fey kom elknuy i
kdaw, fey inaeyew.
29
Fey dew femlu tfachi dungu, Levi nielrkefi
ta Jesus kie ftra kawi kisu i ruka mew.
Tfey mew ptrlerkey ti kofrakelu impuestu
Romangealu, ti kakelu pu che kafey, Jesus engn
anlerkey kientrr ti mesa mew. 30 Welu ti
pu farisew ka ti pu kimeltukelu Moyse i ley
dungu kiewkley engn tai fillpiafiel ta Jesus
i pu disipulu. Feymew kisu engn feypifi tati pu
disipulu:
Chumngelu am ipeymn ka putupeymn
fey ti kofrakelu impuestu ka ti pu yafkafe eymn?
31
Fey llowdungueyew ta Jesus kie adknu
dungu mew:
Kom tfeychi klfnklelu ka nienolu chem
kutran rume duamtukelay tati lawentuchekelu,
welu ti kutranklelu may duamtukey lawen32
tuchekelu.
Iche kpalan tati pu kme
piwkekawnnngelu mew, welu may tati pu
yafkafe mew, fey i wiorakiduamtuael engn ta
Ngnechen mew.
Ti ramtun chumngelu i ayunakenon Jesus i pu
disipulu
(Matew 9.14-17; Marku 2.18-22)
33
Feymew ti pu farisew ka ti pu kimeltukelu
Moyse i ley dungu feypifi engn ta Jesus:
Feytichi pu che miyawkelu Juan engn ka
ti pu farisew rume ayunakey engn ka rume
fentren ngillatukawkey, welu tami pu disipulu
ilekey ka putulekey engn.
34
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Irkenoafulu anta tfeychi mangelngelu
mafn mew fey i mlen kisu engn mew tati
nofio? 35 Welu akuay i yengetuael ti nofio, fey
akule feychi ant, fey wla ta ayunayay engn.

5:17 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.

Luka 5:36

76

Feymew Jesus ntramelfi ti pu farisew ka


ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu tfachi
adknu dungu:
Iney rume katrkakelay kie we takuwn
tai lapayafiel kie llud takuwn. Fey famngechi
femfule, rume wesalkayafuy ti we takuwn. Ka
femngechi, ti we lapan kmelkalayafuy ti llud
takuwn. 37 Ka femngechi feyti llud kueru apolngelayafuy ti we pulku mew. Feytichi we pulku
wikrelafuy ti lludklewechi kueru, femngechi ti
kueru wikray, fey ti pulku wtruay. 38 Feymew
mley i apolngeael kie we kueru ti we pulku
mew. 39 Iney rume dew putule ti wntu pulku
aylayafuy i putuael ti we pulku, femngechi
feypikelu am: fey ti wntu pulku doy kochy.
36

6
Tati pu disipulu suchetufi ti longko kachilla tati
rktun ant mew
(Matew 12.1-8; Marku 2.23-28)
1
Fey kie rktun ant mew, Jesus rumerpuy rangi kachilla mew. Fey i pu disipulu
suchetunenturpuy engn kieke longko kachilla
ka rngmyefi i kuw mew ka ifingn ti fn.
2
Feymew ramtueyew kieke ti pu farisew:
Chumngelu anta femimn kmenolu tai
femael ta che ti rktun ant mew?
3
Feymew Jesus llowdungufi ti pu farisew:
Iche David reke fempen. Rf mew eymn
kimlaymn i chumn ta David kie rupa kisu
ka i pu kompa nglelu engn. 4 Konpuy
Ngnechen i ruka mew, fey npufi ti dullinke
kofke Ngnechen tai chalintukulelngeel, fey
irkefi ka eluyefi i pu kompa. Welu tfachi
kofke pu saserdote mten felerkefuy tai iyafel.
5
Feymew ka feypi:
Ti Wentruknuwpalu idolkley tati rktun ant mew.
Tati wentru lamalelu i kuw
(Matew 12.9-14; Marku 3.1-6)
6
Kangelu rktun ant mew, Jesus konpuy ta
sinagoga mew, fey eluwpuy i kimeltuael. Tfey
mew mlerkey kie wentru lamalelu i man
kuw, 7 fey ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
ka ti pu farisew ellka ngneduamniefingn ta
Jesus tai tremolpeafiel may ti kutran rktun ant mew, femngechi adngell tai dalluntukuafiel. 8 Welu Jesus kimmafi tai femngechi
rakiduamklen engn, fey famngechi feypifi tati
wentru, lamalelu i kuw:
Witrange ka rangi ti pu che witraknuwnge.
Fey ti wentru witrapray ka femngechi
witraknuwpuy rangi pu che. 9 Feymew Jesus
feypiyefi ti pu che:

Luka 6:20
Kie dungu ramtuwayi: Chem anta eluniengey ta che tai femael rktun ant mew?
Kme dungu kam wesa dungu? Montulngeael kie mongen kam tai elungeael i layael
mten?
10
Fey ka prm leliwlfi kom tfey tai wallomanieetew, feymew feypifi tyechi wentru:
Normentunge tami kuw.
Fey ti wentru femrkey, feymew i kuw
tremolewetuy. 11 Welu kakelu rume lladkyngn
ka eluwi i yawtudunguael fey i chem chumafiel rume engn ta Jesus.
Jesus dullifi tai mari epu apostol
(Matew 10.1-4; Marku 3.13-19)
12
Tyechi ant mew, Jesus amuy kie wingkul
mew i ngillatumeael, fey kie pun mekey i
ngillatun ta Ngnechen mew. 13 Fey dew kme
wnlu, mtrmfi i pu disipulu, fey kisu engn
mew dullintufi ta mari epu wentru, fey tfa
engn apostol* pintukulelfi. 14 Tfa engn rke:
Simon, fey tfa Pedro pintukulelfi i y;
Andre, Simon tai pei;
Santiaw,
Juan,
Felipe,
Bartolome,
15
Matew,
Tomas,
Santiaw, Alfew tai fotm;
Simon tati Selote pikeel,
16
Juda, Santiaw i fotm;
ka Juda Iskariote, fey tfa tati ellka wltukufilu
ta Jesus.
Jesus kimeltufi ta fentren che
(Matew 4.23-25)
17
Jesus nagpatuy i pu disipulu engn ti
wingkul mew, fey mlewepay engn ti lr mapu
mew. Fey trawluwklerkey tye mew rume
fentren che tai inayawlkeetew ka rume fentren che tuwlu Judea troki mapu, Jerusalen ka
ti pu lafkenche waria Tiro ka Sidon. Akurkey
engn tai allktumayafiel ta Jesus i kimeltun
ka tai tremolngetuael engn i kutran mew.
18
Feytichi kutrankanieetew ti pu wekf, ka femngechi tremolngeyetuy engn. 19 Fey kom ti pu
che ayrkey tai idaknuafiel ta Jesus, kisu am
nielu pepiluwn femngechi tai tremolafiel tati
pu kutran.
Tati nielu aywn ka ti nienolu aywn
(Matew 5.1-12)
20
Jesus leliwlfi i pu disipulu, feymew feypifi
i adnieelchi dungu:
Sakinngeymn eymn ti pu pofre, Ngnechen
ta longko lmenngey eymn mew.

* 6:13 apostol: Jesus tai dullielchi wentru tai werkel i wewpiafiel ti werken montuluwn dungu.

6:15 Selote: fey tfa ta

kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i weychayafiel tati pu romache ngneniefilu tati pu judiu Israel mapu
mew.

Luka 6:21
Sakinngeymn eymn tati nglelu, welu nietuaymn fentren iyael.
Sakinngeymn tati ngmakelu, welu ta
aywkletuaymn.
22
Sakinngeymn deelmnmew ta kom pu che,
ka wemnentungelmn,
ka lukatungelmn ka illamtumangelmn
tamn y kie wesa ytun che reke, tat
Wentruknuwpalu i duam.
23
Rume aywkeaymn, fentren aywn
nieaymn feychi ant, eymn am llowalu
kie ftra frenen ta wenu mapu, fey
ka femngechi llemay tfachi pu che i
pu tuwn em kutrankafi tati pu pelonke
wentru.
24
Welu awngeaymn ta eymn pu riku, dew
nielu am eymn tamn aywn!
25
Welu awngeaymn eymn tati nielu kom
kmeke felen, fey ngtuaymn!
Awngeaymn eymn tati ayekawklekelu,
welu ta ngmayaymn ta weangkn
mew!
26
Awngeaymn ta eymn kom che mlelu mapu
mew pramyeelmew,
femngechi ta femkefuy tfachi pu che kisu
i kuyfike tuwn em, tati koylake pu
pelon wentru mew!
21

Tai piwkeyengeael ta pu kaye


(Matew 5.38-48; 7.12a)
27
Welu eymn tati allktupelu, feypiwayi:
Piwkeyekeaymn tamn pu kaye, kme duamtukeafimn tamn dekeetew. 28 Aylkeafimn
i kme feleael tami wesa pikeetew, ngillatumakeafimn tamn wesa lukatukeetew. 29 Iney
rume wlelelmew kie ple tami ange mew, kangelu ple ka adknulelafimi. Ka iney rume mntumaelmew tami takuwn, ka eluafimi tami
mntumayaetew ti puum takuwn. 30 Ka ineyngeay rume eluen pielmew chem rume, eluafimi. Ka mntumaelmew eymi tami ngenngeel
mew, elutuen pipiyelayafimi. 31 Yamafimn ta
kakelu che chumngechi aykeymn tamn yamngeael.
32
Eymn ta piwkeyefilmn tfey engn
tamn piwkeyekeetew mten, chem kme
dungu am tati? Tati pu yafkafe ka femngechi
piwkeyewkeyngn. 33 Ka kellufilmn tamn
kellukeetew mten, chem kme dungu am
tati? Tati pu yafkafe ka femngechi kelluwkey
engn. 34 Ka femngechi arelfilmn tfey engn
tamn wioleltuaetew trokifiel mten, chem
kme dungu am tati? Ka femngechi tati pu
yafkafe welukonke areluwkeyngn, femngechi
tai wioleltuael i aretuel. 35 Eymn mley
tamn piwkeyeafiel tamn pu kaye, ka
mley tamn femael kmeke dungu, ka tamn
arenglmael, welu tamn ngmkletunoael
chem kullitu rume. Femngechi ta kie kme
kullitu llowaymn, ka femngechi eymn

77

Luka 6:47
wenu mapu Ngnechen i yallngeaymn,
kisu am rume kme piwkengelu kom tati
maumkenolu mew ka tati wesa piwkengelu
36
mew.
Kutranpiwkeyechekeaymn chumngechi ta wenu Chaw kutranpiwkeyechekey.
Wesa dunguyengenoael ta kakelu
(Matew 7.1-5)
37
Yafkafengey pikelayafimn ta kakelu pu
che, fey Ngnechen ka femngechi yafkafe
pilayaeymnmew ta eymn.
Aylkefilnge
i kutrankawael ta kakelu, fey Ngnechen
kafey
wesaduamtulayaeymnmew
tamn
kutrankawael. Tamn femafel, wioduamachetukeaymn femngechi Ngnechen wioduamatuaeymnmew. 38 Kellukeafimn ta kakelu
che femngechi ta Ngnechen kelluaeymnmew
ta eymn. Kisu eluaeymnmew ta kie kme
kullitun tati kmelu, ngchegklelu ka kme
apolelu.
Ngnechen ta medilaeymnmew
tamn femkeelchi dungu chumngechi ta eymn
medilkefimn ta kakelu che. 39 Ka feypieyew
Jesus kie muf adknu dungu: Kie trawma
anta katuyeafuy ta rp mew ti kangelu
trawma? Mr engu may ta tranakonpeafuy
chem lolo mew rume? 40 Ka tati we papeltulelu no
rume doy kimlayafuy tai kimeltufe mew, welu
kme chillkatule, fey wla kisu i kimeltufe reke
ka femngechi kimay.
41
Chumngelu anta fente ngneduammakefimi ti pichi itrom pinu i nieel i nge mew
tami pei, welu ngneduamkelaymi ti itrom
kie ftra trolf mamll reke felelu tami nge
mew? 42 Fey ngneduamnolmi tami nien ti ftra
trolf mamll reke felelu kisu tami nge mew,
fey chumngelu am feypikefimi tami pei: Nentumaeyu ti pichi itrom pinu tami nge mew?
Koyla ngnenngelu! Wne nentufinge ti ftra
trolf mamll kisu tami nge mew, feymew wla
feypiafimi tai nentumayafiel ti itrom pinu i
nieel tami pei i nge mew.
Tati anmka kimngekey kisu i fn mew
(Matew 7.17-20; 12.34b-35)
43
Ngelay ta kmeke anmka wlkelu wesake fn, ka ngelay wesake anmka wlkelu ta
kmeke fn. 44 Kake kieke anmka kimngekey
kisu i fn mew. Wayngechi anmka wlkelay
ta fn igo, ka sarsa wlkelay fn ofad. 45 Fey
ka femngechi ti lif piwke che re kme dungu
femkey, kme dungu am mlelu kisu i piwke
mew, welu ti wesa piwke che femkey re wesake
dungu, wesake dungu am mlelu kisu i piwke
mew. Tai fentren dungu i nieel piwke mew,
dungukey ta che.
Tati epu we anm ruka
(Matew 7.24-27)
46
Chumngelu anta feypimuken ta eymn:
idol, idol, welu femkelaymn iche tai
ayelchi dungu? 47 Fey tfa ntrameluwayi iney

Luka 6:48

78

mew tai inayentulen kie che feyentulu iche


mew, tai allktumaetew ka femkelu iche i
ayelchi dungu: 48 Feytachi wentru reke feley, fey
dewmayalu i ruka, wne rngay wente chapu
kura, feymew anmi i ruka. Fey mangilu ti
lewf, rume newentu wtrurupay ti ruka mew,
fey ti ruka nengmlay rume kme newenklelu
am ti kurantu mew. 49 Tai allktuetew, welu
femnolu iche tai ayelchi dungu inayentuley
tati wentru anmrukalu yafnochi mapu mew ka
kme rngalklenolu i orkon. Fey mangilu ti
lewf, rume newentu wtrurumey ti ruka mew,
fey tranarupay ti ruka. Femngechi rume wesa
teyfkawi.

7
Jesus tremolfi kie Roma tuwchi kapitan i kona
(Matew 8.5-13; Juan 4.43-54)
1
Jesus dew dungufilu ti pu che, fey amuy ta
Kapernaum. 2 Mlerkey tye mew kie Roma
tuwchi kapitan, fey nierkey kie kona, tai
rume piwkeyenieel. Fey tfachi kona rume kutranklerkey ka femngechi epe larkey dewma.
3
Fey ti kapitan allklu i miyawn ta Jesus,
werkfi kie muf putremke judiu tai llellipulmeaetew fey i tremolelpayaetew i kona. 4 Kisu
engn puwi Jesus mew, fey rume llellipufi engn
feypilen mew:
Tfachi kapitan kmeafuy tami freneafiel.
5
Kisu ta kme trokitumaeimew tai trokiche
ka kisu mten dewmaleleimew tai nieelchi
sinagoga.
6
Feymew Jesus kientrr amuy tfeychi pu
che engn, fey flpulu ti ruka mew, fey ti kapitan
werky i pu weni tai feypiafiel:
idol, kpakilnge. Iche ta Roma tuwnche.
Rume yamnieeyu tami konpuael iche i ruka
mew. 7 Feymew tatey iche ta kisu amulan rume
tami yemeafiel. Re werkdungunge mten tai
tremoltuael i kona. 8 Iche kafey nien tai
werkkeetew tati longkolelu iche mew ka femngechi iche nien tai pu soltaw i werkkeel.
Femngechi ta werkfiym kieke tfa engn
i amuael, amukey. Ka femngechi werkfiym
kangelu i kpayael, fey kpakey. Ka werkfiym i kona i femael chem kdaw rume, fey
femkey.
9
Feymew Jesus rume afmatulewey allklu tfachi dungu, fey leliwlfi ti pu che i inanieetew
ka feypifi:
Rf dungu feypiwayi, ngelay kie israelche
rume fente feyentulelu tfachi wentru reke.
10
Feymew ti pu werken, wiotulu engn
ta ruka mew, peputufingn ti kona i dew
tremolkletun.
Jesus wiomongeltufi kie lantu domo i pe
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus amuy
kie waria mew Nain pingelu. Kompauwklen
amuy i pu disipulu engn ka rume fentren
11

Luka 7:26
che. Fey petu flpulu ti waria mew, pefi i
yeniengen ta kie la i rngalmengeael. Feyti
la kien pe rke i uke mew ka lanturkey
ti domo. Kompanieeyew rume fentren che
mlelu ti waria mew. 13 Fey idol, pefilu ti domo,
kutranpiwkeyefi ka feypifi:
Ngmakilnge.
14
Feymew mten flkonpuy, ka nfi i kuw
mew ti llangi i yeniengemum ti alwe. Fey ti pu
che i yenieetew, witraknuwi engn. Fey Jesus
feypifi ti la:
Weche, eymi ta feypipeeyu: Witrapratunge!
15
Feymew ti la anpray ka eluwi i dunguael,
fey Jesus elutufi i pe ti domo.
16
Fey pengelu i femn, kom ti pu che llkay,
fey eluwi engn i pramyeafiel ta Ngnechen
feypilen mew:
Kie ftra pelon wentru ta pewfaluwi ichi
mew. Ngnechen tukulpay tai kelluafiel i
trokiche.
17
Fey Judea troki mapu mew ka wall ple
kimngey ta Jesus i femn tfachi dungu.
12

Juan tati Fawtisachefe i epu werken


(Matew 11.2-19)
Juan kimrkey kom tfachi dungu, kisu i
pu disipulu am kimelrkeetew. Fey mtrmfi
epu i disipulu, 19 fey werkfi i amuael engu ta
Jesus mew tai ramtumeafiel: Rf mew eymi
am tati Cristo kpayalu pinieel kam ngmai ta
kangelu? 20 Fey Juan tai epu werken flkonpuy
engu Jesus mew, fey feypipufingu:
Juan ti Fawtisachefe ta werkeyumew tami
ramtuwafiel ta eymi pemay tati kpayalu kam
ngmai ta kangelu?
21
Feychi lelen mew mten, Jesus tremolyefi
rume fentren che kutrankleyelu ka kutrankawklelu ti pu wekf mew ka eluyetufi
i pelotuael rume fentren trawma.
22
Feymew Jesus feypifi ta Juan i epu disipulu:
Amutumu ka feypiputuafimu ta Juan tamu
peel ka tamu allkel. Ntramelputuafimu tati pu
trawma i pelotun, ka ti pu kntro i trekatun,
tati pu che nielu lepra kutran i tremotun,
ti pu pilungelu i allkyetun, feyti pu la i
wiomongetun, ka ti pu pofre i wewpilelngen
ti montuluwn dungu. 23 Fey sakinngeay tati
welulkawnolu i maneluwael iche mew! pi.
24
Fey dew amutulu Juan i epu werken, Jesus eluwi i dunguafiel ti pu che i chumngechi chengen ta Juan, feypilen mew: Chem
anta tripaymn tamn pemeael ti uwe lelfn
mew? Angken kachu mefrkamekeetew ta
krf? 25 Chem am pemeymn? Kie wentru
llmllm kmeke takuwn tukunielu? Eymn
kimnieymn tfeychi re llmllm kmeke tukuluwklekelu ka re kawi mew mlekelu, tfachi
pu che ta longko lmen i ruka mew mten
mlekey. 26 Fey chem rke amfe tripaymn
tamn pemeael? Kie pelon wentru? May,
18

Luka 7:27

79

feyngey, kie pelon wentru, welu doy ftra


pepiluwlu ti pelon wentru mew 27 Juan mew ta
mupirkey tai feypilen ta Ngnechen i Wirin
Chillka:
Iche wne werkan tai werken,
fey ta famngechi wne nglamtuafi tati
trokiche femngechi llowaeymew engn.*
28
Iche ta feypiwayi, ngelay iney rume
trrniefilu ta Juan, welu tati dew koneltulelu
Ngnechen i lmen mlewe mew, doy
wnenkley ta Juan mew.
29
Kom tfeychi pu che allktufilu ta Juan,
ken ti pu kofrakelu ta impuestu Romangealu
ktu fawtisaeyew ta Juan, ngneduamlu engn
am Juan i wewpiken Ngnechen i nor dungu.
30
Welu ti pu farisew ka ti pu kimeltukelu ta Moyse
i ley dungu, pilay engn i fawtisayaetew ta
Juan, fey ta famngechi illamtufingn Ngnechen
tai ayfel i freneaetew ta kisu engn.
31
Chem mew chey trrmafui tfachi pu
che fantepu mew mleyelu? Chem mew adentuley engn? 32 Inayentuley tati pichikeche
mew anknuwkelu tati plasa mew ka wirareluwkelu ti traf pichikeche i ayekayael engn:
Dunguleluwiyi ta flawta, welu eymn purulaymn.
Ka lkantuleluwiyi ti weangknngechi l,
welu eymn ngmalaymn.
33
Fey kpalu ta Juan ti Fawtisachefe kisu ta
pekanka ikelay ka putukelay rume, welu eymn
feypikefimn: wekf i ngnenieetew. 34 Ka
femngechi kpay ti Wentruknuwpalu, fey ikey
ka putukey, welu eymn feypikefimn: ifengey
ka putufengey. Weniyefi ti wesake dunguyen
che ka ti pu kofrakelu impuestu Romangealu.
35
Welu Ngnechen i ftra kimn kimfalkey kom
tai llowetewchi pu che mew.
Jesus wioduamafi kie wesa mongenngechi
domo
36
Kie farisew mangelfi ta Jesus i imeael kisu
i ruka mew, fey Jesus amuy ti farisew i ruka
mew, fey anpuy i iyael ta mesa mew. 37 Fey
tiyechi waria mew mlerkey kie domo yafkafe
mongen nielu. Fey kimlu i mlepun ta Jesus ti
farisew i ruka mew, amuy, fey puwli kie pichi
fotilla apolelu perfume mew. 38 Ngmalen flpuy
Jesus i namun, fey eluwi i kchumayafiel
i klle mew. Ka prm piwmeltufi i tnay
longko mew. Ka truyumafi i namun, fey ka
tukulelfi perfume i namun mew.
39
Fey ti farisew mangelfilu ta Jesus, pefilu ti
domo i femn, rakiduami: Tfachi wentru
* 7:27 Malakia 3.1.

Luka 8:2

feyngefule i pelon wentrungen, ngneduamafuy chem domo i npeetew. Tfa ta rume wesa
mongenngechi domo.
40
Feymew Jesus feypifi ta Simon:
Simon, kie dungu aylen tami feypiafiel.
Fey llowdungueyew ta Simon:
Feypien mten, kimeltufe.
41
Feymew Jesus feypi:
Epu wentru defelerkey plata kie lmen
wentru mew tati arenglmkelu ta plata. Kie
defelerkey kechu warangka moneda, fey kangelu
kechu mari moneda. 42 Fey pepi kullinolu engu
am, fey ti arenglmkelu ta plata mr wioduamatufi ti epu defeniekeetew. Fewla feypien:
chuchi chey ti epu defelelu doy piwkeyeaeyew?
43
Feymew llowdungueyew Simon:
Iche ta feypin tati doy aln defelefulu.
Fey Jesus feypifi ta Simon:
Kme feypimi tati, Simon.
44
Feymew Jesus leliwlfi ti domo, fey feypifi ta
Simon:
Ngneduamfimi i chumn tfachi domo?
Tayi konpapen tami ruka mew, fey elulaen ko
tai kchayael i namun, welu feytachi domo
kchumaenew i namun kisu i klle mew,
fey ka piwmmatuenew kisu i tnay longko
mew. 45 Truyulaen rume, welu ti domo konpalu
mten tfa mew, fenteknulay i truyumaetew
i namun. 46 Ilfuyel-laen ta aseyte i longko mew,
welu kisu tukulelenew perfume i namun mew.
47
Feymew feypiaeyu kisu tai fentren yafkan
i nieel mew wioduamaletuy, kisu am rume
piwkentukuetew. Welu kie che ineyngele rume
pichin yafkan mew wioduamangetule, rume
pichin piwkeyen pengelay.
48
Feymew Jesus prm feypifi ti domo:
Tami yafkan mew ta dew wioduamangetuymi.
49
Fey ti kakelu pu mangel mlelu tye mew,
eluwi i ramtuwael engn: Iney anta tfa,
yafkan mew ktu wioduamachetuy?
50
Welu Jesus leliwlniefi ti domo, fey feypifi:
Tami mupiltun mew montuluwimi. Kme
duamkechi amumutunge.

8
Jesus i kellukefetewchi pu domo
1
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus ruparkey rume fentren waria ple ka lof mapu
ple, wewpiyeniey ka kimeltuniey Ngnechen
i longko lmenngen. Tati mari epu apostol kompakiyawleyew. 2 Ka femngechi kompakiyawleyew kieke domo kisu tai wemnentulfiel ti pu wekf ka tai tremoltuel wesake
kutran mew. Fey kisu engn mew miyawrkey

7:46 Ilfuyel-laen ta aseyte i longko mew: kie wimtun rke tati pu ngen ruka mew fey akuym kie witran

tukulelkefuy olifu aseyte i ange mew ka longko mew, fey i kchatripayam ti trufr ti longko mew i trekalepaelchi trufrngechi
rp mew.

Luka 8:3

80

tati Maria Magdalena pingechi domo, tati wemnentulel regle wekf. 3 Juana kafey, Chusa tai
kure, Erode tai longkoknuel kisu i nieelchi
chemkn mew; ka Susana. Ka rume fentren
kakelu pu domo tai kellukeetew i nieelchi
chemkn mew.
Kie adknu dungu ti ngankelu mew
(Matew 13.1-9; Marku 4.1-9)
Rume fentren che tripayey ti waria mew
tai peafiel Jesus, feymew rume fentren che
trawluwi. Fey Jesus ntramelfi tfachi adknu
dungu: 5 Kie nganketrankelu tripay i nganael.
Fey nganlu, kieke fn pachgnagi ti rp mew,
fey pnokangey ka ti pu m kom pitueyew.
6
Kakelu fn pachgnagi ti kurantu mew. Fey
noyy ti fn, welu ti kurantu mew am ngenolu
narfen mapu, feymew angky. 7 Fey kakelu
fn pachgnagi pu troltrontu. Fey kientrr
noylu, fey ti pu troltro kom takunagmeyew.
8
Welu ka femngechi kieke fn pachgnagi rume
kme mapu mew, fey tremi, ka wli rume kme
kosecha. Kie fn mew tripay pataka fn.
Fey tfa i feypin ta Jesus, ka amul feypi
newentu dungun mew: Tfeychi allklu, rakiduampe tai chem pin ta iche!
4

Chumngelu am kimeltukey Jesus tati adknu


dungu mew
(Matew 13.10-17; Marku 4.10-12)
9
Fey ti pu disipulu ramtufingn ta Jesus i chem pifel tfeychi adknu dungu.
10
Feymew llowdungueyew ta Jesus: Eymn
elueymnmew ta Ngnechen tamn kimafiel
tati kimelngekenofelchi dungu kisu tai longko
lmenngen, welu ta kakelu pu che mley i
kimeltuafiel adknu dungu mew.
Fey femngechi tunte lelinieafuy rume, pelayay
engn.
Ka tunte allkayngn rume tfachi
kimeltun,
welu
longkontukulayay
engn.*
Jesus kimeltuy ti nganketranfe adknu dungu
(Matew 13.18-23; Marku 4.13-20)
11
Fey tfa tatey i kimeltunieel tati adknu
dungu. Feytichi fn adentuley Ngnechen i
werkelchi dungu. 12 Fey ti rp mew pachgnagchi fn adentuley ti pu che allktukelu ti
werken dungu. Fey kpakey ta wekf mntumayaetew ti dungu i piwke mew, femngechi
i feyentunoael ka i montunoael engn. 13 Fey
ti kurantu mew pachgnaglu adentuley tati pu
che allktufilu ti werken dungu ka llowkefilu
rume aywn mew. Fey nienolu engn am
mupiltun, pichima mten feyentukey engn,
welu mlechi kutrankawn mew, elknutukefi
engn i mupiltulen. 14 Fey ti troltrongechi
mapu adentuley tfeychi pu che tati allktulu
ti dungu, welu ochika amulekey i takuetew
* 8:10 Isaia 6.9.

Luka 8:25
tati mlechi itrofill kdaw, kam i rikungeael
fentren chemkn mew, kam ti kawi dungu.
Fey tfa ta femkelay chem kme dungu rume.
15
Welu ti fn pachgnaglu ti kme mapu mew,
adentuley tati aykelu i kme llowafiel i piwke
mew ti werken dungu ka i mngeltuafiel ka
kom yafluwn mew i amuleael. Fey ta wlkey
kmeke kosecha.
Ti pelontuwe adknu dungu
(Marku 4.21-25)
16
Jesus ka femngechi kimeltuy tfachi adknu
dungu: Iney no rume ymkelay kie pelontuwe, fey dew yklelu i takuknuafiel, ka
elknuafiel miche kawitu, welu may adki mew
elknungekey, femngechi i pelontuleael tati
ruka mew. 17 Ka femngechi llemay ngelay ta chem
ellkan chemkn rume tai pengenoael. Ka ngelay chem ellkan dungu rume tai kimngenoael ka
i wepmngenoael.
18
Femngechi llemay kme allktumn, tati
kdawyelu i allkelchi dungu, fey ta doy
elungeay kimn. Welu tati duamknunofilu tati
dungu, fey tai nieel ktu ta mntumangeay.
Jesus i uke ka i pu pei
(Matew 12.46-50; Marku 3.31-35)
19
Jesus i uke ka i pu pei puwi engn
chew i mlemum ta kisu, welu pepi flkonpulay
engn kisu mew, mlelu am rume fentren che.
20
Fey kie mlelu ti pu che mew feypifi ta Jesus:
Tami uke ka tami pu pei mlepay ta
wekuntu. Kisu engn ayley tami peaetew.
21
Jesus llowdunguy:
Tati allktukelu Ngnechen i werken
dungu ka kdawyefilu, fey ta iche i uke ka
i pu pei.
Jesus tngnagmfi ti krf ka ti rew lafken
(Matew 8.23-27; Marku 4.35-41)
22
Kie ant, Jesus konpuy kie farku mew i pu
disipulu engn, feymew feypifi i pu disipulu:
Amui nome lafken.
Fey amuy engn. 23 Fey petu nolu ti pichi lafken
mew, Jesus umawtuy. Feymew triparumey kie
ftra krf ti pichi lafken mew, fey ti farku mew
rume trilkafkonmekey ti ko. Rume konrkey
ko ti farku mew, fey femngechi rume kuiwnngerkey i llakonael.
24
Feymew amuy engn i trepelafiel ta Jesus,
ka feypifingn:
Kimeltufe! Kimeltufe! Petu llakoniyi!
Feymew Jesus witrapray, fey werkdungufi
ti krf ka ti ftrake rew lafken, feymew kom
tngnagtuy ka kme kfklewetuy. 25 Feymew
feypifi i pu disipulu:
Chumtuy am tamn maneluwn?
Welu kisu engn llkalewey ka afmatulewey,
fey welukonke ramtuwi engn: Iney am tfa?

Luka 8:26
Werkdungufi ti krf ka ti rew lafken, fey mngeltueyew.
Ti Gadara mew mlechi wentru konwekflelu
(Matew 8.28-34; Marku 5.1-20)
26
Fey ngellu puwi engn ti Gadara pingechi
mapu mew, fey tfa mley Galilea troki mapu
i ngknome. 27 Fey mlepulu engn ti mapu
mew, tripapay ti waria mew kie wentru konwekflelu, fey flkontupaeyew. Rume fentren
tripantu dewma i tukuwekenofel takuwn ka
mlekelafuy rume ta ruka mew. Feytichi eltun
ple miyawkerkefuy. 28 Fey pefilu ta Jesus, lukunagi ti wentru i inafl mew, fey wirarklen
feypifi ta Jesus:
Flpakilnge ta iche mew, Jesus ftra
pepiluwn niechi Ngnechen i Fotm! Iche
llellipuaeyu tami kutrankanoafiel!
29
Tfa femngechi feypi, Jesus am werkfilu
ti pu wekf i tripatuael ti wentru mew. Ti
wekf mchayke ngnekakerkefi tati wentru,
fey ti pu che trarimakerkefeyew i kuw ka i
namun kadena mew tai pepi ngneafetew, welu
kisu katrkerkefuy. Fey ti wekf lefmawelkefui
ti wentru ti uwe lelfn mapu ple. 30 Feymew
ramtueyew ta Jesus:
Iney pingeymi am?
Kisu llowdungufi ta Jesus:
Iche ta Lekion pingen.
Fey tfa feypi rume fentren wekf am konturkeetew tati wentru. 31 Fey ti pu wekf
llellipufi engn ta Jesus i werknoaetew tati
ftra konchi lolo mew chew ta Ngnechen kutrankakefi tati pu wekf. 32 Fey mlerkey rume
fentren sawe tamekelu ti wingkul ple, fey ti
pu wekf llellipuy i konael ti pu sawe mew.
Feymew Jesus elueyew i konpuael.
33
Fey ti pu wekf tripatuy ti wentru mew, fey
konpuyngn ti pu sawe mew, fey tfa engn
lefnagi ti klleg ple ka trftukuwpuyngn ti
pichi lafken mew, fey tye mew kom rfipuy
engn.
34
Fey tati pu kuydakefilu tati pu sawe, pefilu
i femn tfa engn, lefklen tripay engn,
fey kimelyefi i rupan tfachi dungu kom ti
pu che mlelu ti waria mew ka mlelu lelfn
ple. 35 Feymew ti pu che tripapay tai pepayael
ti rupaelchi dungu. Fey puwlu engn chew i
mlemum ta Jesus, pepufi engn ti wentru konwekflekefulu i anlen Jesus i inafl ple.
Fey ti wentru tukutuwkletuy ka kme tngduamkletuy, fey rume llkay engn.
36
Feymew ti pu che, pefilu i rupan tfachi
dungu, ntramelngey engn chumngechi tai
tremolngetun tfeychi wentru konwekflekefulu. 37 Fey kom ti pu che mlelu ta Gerasa troki

81

Luka 8:49
mapu mew, llellipufi engn ta Jesus tai tripatuael tye mew, rume llkalu engn am. Feymew
Jesus konputuy ti farku mew fey i nopatuael.
38
Fey ti wentru, tati elknutuetew ti pu
wekf, llellipufi ta Jesus i miyawael ta kisu engn mew. Welu Jesus werkeyew i mleweael
kisu i mapu mew ka feypieyew:
39
Wiotunge tami pu che mew, fey
ntramelputuafimi engn kom i chumn ta
Ngnechen eymi mew.
Feymew ti wentru amutuy, fey ntramelputufi
kom ti pu che mlelu ti waria mew ti afmafal
dungu i femn ta Jesus kisu mew.
Jayro i awe, ka ti domo idamafilu Jesus i
takuwn
(Matew 9.18-26; Marku 5.21-43)
40
Fey Jesus nopatulu ti pichi lafken mew, ti pu
che llowtueyew rume aywn mew, kisu engn
am kom ngmklerkelu. 41 Feymew akuy kie
wentru Jayro pingelu, longkolerkey ta sinagoga
mew. Tfachi wentru lukutupay Jesus i inafl
mew, fey llellipufi i amuael kisu i ruka mew.
42
Kie awe mten nierkey, mari epu tripantu
puwlnielu, fey tfa epe lalerkey.
Fey petu amulelu Jesus, kie troki che
inanierkeeyew, fey rume trawltukumekewi engn kisu mew. 43 Fey rangi pu che amulerkey kie
domo, mari epu tripantu dewma i kutranklen.
Kachkerkelay i mollf, femngechi gastarkey
kom i niekefelchi chemkn tai kulliafiel ti
pu lawentuchekelu, welu tfey engn kie no
rume tremolrkelaeyew. 44 Tfachi domo flpay
Jesus i furi ple, fey idaknumafi i takuwn.
Feychi lelen mew mten kachtuy i mollf.
45
Feymew Jesus ramtuy:
Iney anta idamapeenew i takuwn?
Fey kom ti pu che am pinolu i feypiael tai
idaknufiel engn, fey Pedro feypi:
Kimeltufe, wall ple kpalechi pu che tenfipeeymew engn.
46
Welu Jesus amul feypiley:
Kie che ta idapeenew. Ngneduamn i
tripan pepiluwn iche mew.
47
Fey ti domo, ngneduamlu i pepi llumumanon i femelchi dungu, mllmllklen amuy
i lukutuael Jesus i inafl ple. Fey kme
nentudunguy kom che i adki mew chumngelu
i idaknufiel ka i tremoltun femlu mten.
48
Fey feypieyew ta Jesus:
Papay, dew mongetuymi feyentulu am eymi
iche mew, fey kme duamkechi amutunge.
49
Petu i dungumeken ta Jesus, akuy kie
werken feypiafilu ti longkolelu sinagoga mew:
Tami awe ta dew lay. Aporiamekekefilnge
tati kimeltufe.

8:26 Kieke kuyfi wirin mew feypiley Gadara, ka kieke wirin mew mley Gerasa kam Gergesa.
8:30 Lekion fentren
8:43 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi pnerkey kom i niekefelchi chemkn tai kulliafiel ti pu
wekf pin rke.
lawentuchekelu.

Luka 8:50

82

Welu Jesus allklu ti werken i feypiel, fey


feypifi ta Jayro:
Llkakilnge. Feyentunge mten ta iche
mew, fey tami awe ta mongetuay.
51
Fey puwlu ti ruka mew, elulafi i konpuael
kom che, welu Pedro, Santiaw ka Juan mten
kientrr ti ngen awe engn ka ti pichidomo i
uke. 52 Fey kakelu ti pu che kom mekey i ngman ka amu wirarkmekey tati lachi pichidomo
mew, welu Jesus feypifi ti pu che:
Ngmakilmn. Tati pichidomo ta lalay.
Umawkley mten tati.
53
Kom ti pu che ayeefi engn ta Jesus, kimfilu
engn am i dew lan ti pichidomo.
54
Feymew Jesus nmafi ti pichidomo i kuw
ka feypifi newentu dungun mew:
Pichidomo! Witratunge!
55
Feymew ti pichidomo wiomongetuy. Feychi lelen mew mten witratuy, fey Jesus werky
i elungeael ta iyael. 56 Ti pichidomo i chaw ka
i uke rume afmatulewey, welu Jesus feypifi i
ntramelngenoael iney rume i femngechi femel
tfachi dungu.
50

9
Jesus werky i pu disipulu i kimelael
Ngnechen i longko lmenngen
(Matew 10.5-15; Marku 6.7-13)
1
Jesus trawly i mari epu disipulu, fey elufi
fentren newen ka pepiluwn tai wemnentuafiel fill kakerumechi wekf ka tai mongelafiel tati kutranklechi pu che. 2 Fey werkfi
i wewpiyeafiel Ngnechen i longko lmenngen ka femngechi tai mongeltuafiel tati pu
kutranklelu. 3 Ka feypifi:
Chem rume yelayaymn tamn miyawlael
rp mew: retr no rume, folson no rume, ka
kofke no rume. 4 Fey chem ruka mew rume
puwlmn, mlewenagmn tfey mew, kaple
wla amualmn tripatuaymn ti ruka mew. 5 Fey
ka femngechi kieke waria mew llowngenolmn,
tripatuaymn tfey mew fey mtrowafimn ti
trufr mlelu tamn okota mew, fey femngechi
ngneduamayngn tamn wesa duamn.
6
Feymew tripay ti pu disipulu, fey rumerpuy
engn kom pichike troki ruka che mew, wewpiniefingn ti werken montuluwn dungu ka
mongelfingn ti pu kutran.
Erode ta newe feyentulay
(Matew 14.1-12; Marku 6.14-29)
7
Tati longko lmen Erode allky i ntramyengen ta Jesus ka kom i femelchi dungu.
Fey Erode kimlay i chem chumael, kieke che
am feypilu Juan tai wiomongetun. 8 Fey kakelu
feypingn tai pewfaluwtun tati pelon wentru
Elia, welu ka kieke feypingn ta kiekentu ti
kuyfi mlekechi pelon wentru i wiomongetun.

Luka 9:20
Welu Erode feypi: Iche nga werkn i katrmangeael i longko ta Juan. Fey iney anchi
tfa, tai allkmakefiel i femel rume fentren
afmatufal dungu? Feymew Erode aylerkefuy i
kimafiel ta Jesus.
9

Jesus elufi iyael kechu warangka wentru


(Matew 14.13-21; Marku 6.30-44; Juan 6.1-14)
10
Fey ti pu apostol dew wiomelu engn, fey
ntramelpatufingn ta Jesus kom tai femelchi
dungu. Fey Jesus pnttripay i pu disipulu
engn i amuael Betsayda pingechi waria mew.
11
Welu ti pu che kimlu Jesus i amun kaple,
amuy engn chew i mlepumum ta Jesus.
Feymew Jesus llowfi ti pu che, fey kimeltufi
Ngnechen i longko lmenngen ka mongelfi ti
pu kutran.
12
Fey dew putrafialu, tati pu disipulu flkonpay Jesus mew, fey feypifi engn:
Chalitufinge ti pu che. Femngechi amutuayngn i kansatuael ka i kintumuael iyael ti
pichike troki ruka che mew tati flkleyechi
lelfn ple, fey tfa mew am ngenolu ta iyael.
13
Fey Jesus feypifi i pu disipulu:
Eymn elufimn ta iyael.
Fey kisu engn llowdungueyew:
Tfachi kechu kofke ka epu challwa mten
niei. Ngillamepeafui may ta iyael kom tfachi pu chengealu? 14 Kom tfa engn mew
mlerkey kechu warangka wentru.
Welu Jesus feypifi i pu disipulu:
Anknuwpe engn kake wichuke troki
mew, fey mlepe kechu mari che kieke troki
mew.
15
Femngechi femrkey engn, fey kom
anknuwi ti pu che. 16 Feymew Jesus prm nfi
i kuw mew ti kechu kofke ka ti epu challwa.
Fey prakintuy wenu mapu ka maumtufi ta
Ngnechen ti kofke mew ka ti challwa mew,
fey wkafi ti kofke ka eluyefi i pu disipulu ka
i pu kompakiyawletew i wdamkalelafiel
tati pu che. 17 Fey ti pu che iyeyngn ka kme
wedayngn, welu ka apolyetuyngn mari epu
kanasta ti sofrachi wkanke kofke mew ka
challwa.
Pedro feypifi ta Jesus i Cristongen
(Matew 16.13-19; Marku 8.27-29)
18
Kie ant Jesus amuy lelfn mew i kisutu
ngillatumeael, fey i pu disipulu mlerkey tfey
mew, feymew Jesus ramtufi i pu disipulu:
Iney pikeenew anta ti pu che?
19
Fey llowdungueyew engn:
Kieke che ta Juan ti Fawtisachefe pikeeymew, ka kiekentu Elia pikeeymew, fey
kakelu pu che kay feypikeeymew tami kie kuyfi
pelon wentrungen, tati wiomongetulu.
20
Eymn kay, iney pimuken anta iche?
ramtuy ta kisu.
Feymew llowdungueyew Pedro:

Luka 9:21
Eymi ta Ngnechen i Cristo.
Jesus ntramkay tai layael
(Matew 16.20-28; Marku 8.309.1)
21
Welu Jesus werkfi i pu disipulu tai
feypinoafiel engn iney no rume tfachi dungu.
22
Fey ka feypifi:
Ti Wentruknuwpalu felerkey tai rume kutrankawael, ka tai llownoaetew tati pu judiu
i awtoridad, tati longkolelu pu saserdote mew
ka tati pu kimeltukelu Moyse i ley dungu.
Fey langmafi engn, welu kla antalu mew
wiomongetuay.
23
Fey wla ka feypifi kom tati pu che mlelu
tye mew:
Iney rume ayle iche i disipulungeael,
mley i elknuael itrokom i aytunieel, fey
eluwklepe i layael ktu iche mew ka inaechimew. 24 Tati aylu i montulael i mongen, fey ta montul-layay, welu tati trflu i
mongen ta iche i duam, fey ta montulay i
mongen. 25 Chem am nentuay ta che ngenngele kom chemkn mew mlelu tfachi mapu
mew, welu montunole, fey kisutu wesalkaway?
26
Fey iney rume yewentukuelimew ka yewentukumaelimew iche i dungu, ka femngechi
llemay ti Wentruknuwpalu yewentukuaeyew
feychi kpatule kisu i ftra pepiluwn mew ka
i Chaw i ftra pepiluwn mew ka ti lif mongen
pu werken pll engn. 27 Rf dungu feypiwayi
kieke eymn mlelu tfa mew lalayay petu
tai penofiel Ngnechen i longko lmenngen
itrokom dungu mew.
Jesus kangerumetuy i ad
(Matew 17.1-8; Marku 9.2-8)
28
Fey dew rupalu pura ant tfachi ntramkan, Jesus prapuy kie wingkul mew tai
ngillatumeael. Kompayeeyew ta Pedro, Santiaw ka Juan. 29 Petu ngillatulu kisu, kangerumetuy i ad ka i takuwn rume lingary ka
llmllmi. 30 Fey epu wentru pewfaluwi ka ntramkamekey Jesus engn. Moyse engu Elia
rke i pewfaluwn. 31 Alofmanieeyew kie ftra
pelon, fey ntramkarkeyngn chumngechi i
kutrankawael ka i layael ta Jesus Jerusalen mew.
32
Fey Pedro ka i epu kompa rume kpa
umawturkefuy engn, welu eluwrkelay i
umawtuael engn. Feymew perkefi engn ta
Jesus tai ftra pepiluwn ka ti epu wentru
engn i mlen. 33 Fey tyechi epu wentru petu
pnttripatulu Jesus mew, Pedro feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, rume kmey tai mlepan tfa
mew! Dewmayai kla pichike kni ruka, kie
eymingealu, kangelu Moysengealu ka Eliangealu.
Welu Pedro kimlay i chem pimeken.
34
Fey petu dungumekelu, nagpay kie trom,
fey munulpaeyew kie llawfe reke. Fey mlelu
engn am ti trom i llawfe mew, rume llkay

83

Luka 9:48
engn.
Fey ti pu trom mew tripay kie
dungun, fey feypi:
Tfa ta iche i Fotm, tai Dullin, fey allktuafimn.
36
Feychi lelen mew allkngelu ti dungun, Jesus
kisulewetuy. Welu ti kla disipulu feypirkelafi
iney no rume tfachi dungu tai peel engn.
35

Jesus tremolrkefi kie wechewentru konwekflelu


(Matew 17.14-18; Marku 9.14-27)
37
Fey kangelu ant mew, nagpatulu engn
ti wingkul mew, kie ftra trokiche tripay i
trafyemetuafiel ta Jesus. 38 Fey kie wentru tati
pu trokiche mew feypieyew ftra newentu dungun mew:
Kimeltufe, freneen.
Leliwlmaen i
kien fotm. 39 Kie wekf kontukeeyew,
fey wirarelkakeeyew ka lalatulkeeyew ka
trorfan entukey kown i wn mew. Rume
wesa tlaykalkeeyew ka neykmkelaeyew.
40
Llellipufui tami pu disipulu i wemnentuafiel ti wekf, welu pepi wemnentulafi engn.
41
Feymew Jesus llowdunguy:
Wesake tuwnche, ka nienolu mupiltun!
Tuntema anta mlerkealu ta iche eymn
mew ka tamn ngenoafelniewafiel? Kpalnge
faw ple tami fotm.
42
Fey petu flpalu ti weche wentru, tati wekf
trfpuwleyew ka kie nag lalatuleyew, welu
Jesus wemnentufi ti wekf, fey tremoltufi ti
weche wentru, fey ka wioleltufi ti ngen fotm.
43
Feymew kom afmatulewey engn Ngnechen
i ftra pepiluwnngen.
Jesus ntramkay epu rupachi dewma i layael
(Matew 17.22-23; Marku 9.30-32)
Fey kom petu afmatulewelu engn Jesus tai
femn mew, kisu feypifi i pu disipulu:
44
Kme allktumn tfa ka ngykilmn.
Ti Wentruknuwpalu ta chalintukungeay tati pu
yafkafe che mew.
45
Welu kisu engn longkontukulay tai feypietew, Ngnechen am elunoetew i kimafiel ti
dungu. Welu ka femngechi llkay engn tai
kimelmui i piafiel ta Jesus.
Iney tai doy kimchengen
(Matew 18.1-5; Marku 9.33-37)
46
Feymew ti pu disipulu eluwi i notukamekewael iney i longkoletuael kisu engn mew.
47
Jesus, ngneduamlu i femngechi rakiduamklen engn, flmtukupafi kie pichiwentru
kisu mew. 48 Ka feypifi i pu disipulu:
Iney rume llowfilu tfachi pichiwentru,
iche ta llowaenew. Fey tati llowetew ta iche,
ka femngechi llowkefi tai werketew. Feymew
tati doy illamfalklelu kom eymn mew, fey may
ta longkoleay itrokom mew.

Luka 9:49

84

Tai kaye trokinoetew, fey ta kelluntukuley


ichi mew
(Marku 9.38-40)
49
Feymew feypieyew ta Juan:
Kimeltufe, pefiyi ta kie che i wemnentumekefiel ti wekf eymi tami y mew, welu
ichi katrtufiyi kisu am miyawkenolu ichi
mew.
50
Fey Jesus llowdunguy:
Katrtukelayafimn.
Tfey engn tai
kayetukenoetew, fey ichi mew kelluley tati.
Duamknungelay ta Jesus Samaria i kie waria
mew
51
Petu flpalu dewma tati ant Jesus tai
amutuael ta wenu mapu, yafluwi i amuael
52
ta Jerusalen.
Werky kie werken tai
wne amuael Samaria tai pichike troki ruka
che mew tai kintulelngeael chew i umatuael. 53 Welu ti pu samariache pilay engn tai
llowaetew, kisu engn am kimnielu i amuael
ta Jerusalen. 54 Feymew i epu disipulu Santiaw
ka Juan, kimlu i femngechi femn ti pu che
Samaria mapu mew, feypieyew:
idol, eymi pifulmi kay, werkafuymi i
nagpayael ktral wenu mapu, chumngechi i
femel ta Elia* tai apmngeael ta tfachi pu che?
55
Welu Jesus wiokintufi i epu disipulu, fey
katrtudungufi:
Eymu kimlaymu chem tamu pimeken. 56 Tati
Wentruknuwpalu kpalay tati pu che i apmafiel, welu may i montulafiel.
Feymew amuy engn kangelu pichi troki
ruka che mew.

Tati ayfulu i inayafiel ta Jesus


(Matew 8.19-22)
57
Petu amulelu engn ti rp mew, kie wentru feypifi ta Jesus:
idol, iche aylen tami inayafiel, chew
ple rume amulmi.
58
Fey llowdungueyew Jesus:
Ti pu ngr niey tai lolo ka ti pu m niey
tai dae, welu tati Wentruknuwpalu nielay
chew tai kme kansatuam.
59
Fey Jesus feypifi ta kangelu wentru:
Inaen.
Welu kisu llowdungueyew:
idol, wne ngman i layael i ftakeche,
fey wla inayaeyu.
60
Fey Jesus llowdungufi ti wentru:
Elknufinge tati pu che la reke felelu i
rngalafiel tati pu la, welu eymi amuaymi tami
kimelael ta Ngnechen i longko lmenngen.
61
Fey kangelu feypi:

Luka 10:12
idol, iche aylen tami inayafiel, welu
wne chaliknumetuafi tai pu rema mlelu
ruka mew.
62
Feymew Jesus llowdungufi ti wentru:
Tati nfilu ti araw i kuw mew, welu furi
wiokintulele, fey ta falilay tai kellukonael
Ngnechen i dungu mew.

10
Jesus werkfi tati regle mari epu wentru
1
Fey dew rupalu tfachi dungu, idol ta dullirkey ti kakelu regle mari epu* disipulu, fey
werkfi re epuke wnelealu ta kisu mew, kom
waria ple ka ti lelfn ple chew i rumerpuael ta Jesus. 2 Feymew feypifi kom ti pu
disipulu: Rf feyngey tai rume fentrelen ta
che i kimeltungeael ti werken dungu, welu
ti kdawkelu rume pichiley. Feymew eymn
mley tamn ngillatuafiel tati ngenngelu ti kdaw mew, fey femngechi werkay doy fentren
kdawfe tai kimeltuafiel ti pu che ti werken
dungu. 3 Eymn ta amuaymn, welu ngneduamaymn tfa. Iche ta werkwayi kie pichi
ufisa reke rangi ti pu trapial mew. 4 Yekilmn
ta folson, plata no rume ka epu mudaw okota
no rume ka witraknuwlayaymn ta rp mew
tamn ntramkayafiel ta iney no rume.
5
Fey konpulmn kie ruka che mew, wne
chalipuaymn, feypilen mew: Kmelkalen
mlepe tfachi ruka mew. 6 Fey tye mew mlele
kie che aykelu i mleael kme tngn,
eymn tamn nieelchi kme tngn llowayngn, welu felenole, puwlayay kisu engn mew
ti kme tngn. 7 Fey mlewenagaymn feychi
ruka mew mten. Iyaymn ka ptokoaymn
kisu engn i nieel. Fey ti kdawkelu mley
i elungeael ta kullitun. Welu rupakilmn kom
ruka che mew.
8
Fey puwlmn kie waria mew ka llowngelmn, iyaymn tamn elungeel. 9 Ka mongelafimn tati pu kutran mlele tye mew,
ka feypiafimn: Ngnechen i longko lmenngen ka i kme dungu dew flpay ta eymn
mew. 10 Welu puwlmn kie waria mew, fey
llowngenolmn, tripatuaymn ti kalle mew ka
feypiaymn: 11 Tati trufr mlelu tfachi waria
mew, fey pnale tai namun mew, mtrowafiyi
tai wesa duamn eymn mew! Welu kimaymn ta Ngnechen i longko lmenngen i
flklepan ta eymn mew.
12
Welu ka feypiwayi ti afaelchi ant mew,
tfachi waria che ta doyelchi kutrankangeay, fey
ti pu che mew mlefulu ta Sodoma waria mew.

* 9:54 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: chumngechi i femel ta Elias.

Ti mngeltukenochi waria che


(Matew 11.20-24)
9:56 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Eymn kimlaymn
* 10:1 Kieke kuyfi

chem tamn pimeken. Tati Wentruknuwpalu kpalay tati pu wentru i apmafiel, welu may i montulafiel.
wirin mew feypiley: regle mari disipulu.

Luka 10:13

85

Awngeaymn eymn Korasin waria che!


Awngeaymn eymn Betsayda waria che! Tfachi afmatufal dungu pengefule ta Tiro waria
ka Sidon waria mew, kuyfitu dewma wiorakiduamtuafuyngn ta Ngnechen mew. Anknuwafuy wente trufken ka tukuafuy ti lingoychi wesa
takuwn. 14 Welu ti afaelchi ant mew eymn
ta doy ftra kutrankangeaymn ta Tiro ka Sidon
mlechi pu che mew. 15 Eymn kay Kapernaum
waria che. Eymn anta feyentuleymn tamn
puwael ta wenu mapu? Doy ftra ponwitu lolo
mew ta trftukungeaymn!
16
Tamn allktuetew ta eymn, allktukeenew ta iche. Ka tfey tamn illamtuetew, iche
ta illamtuenew. Ka tfey tai illamtuetew, fey ta
illamtukefi tai werketew.
13

Wiomeyngn tati regle mari epu disipulu


Fey dew wewpimelu engn, tati regle mari
epu disipulu rume aywklen wiomeyngn.
Fey feypipatufi engn ta Jesus:
idol, tati wekf ktu mngeltueimew
tami pepiluwn mew!
18
Feymew feypieyew Jesus:
Feley. Iche pefi ta wekf i trfnagmuwn wenu mew llfke reke. 19 Iche
eluwayi ta pepiluwn tamn trekayawael
wente filu ka ti pu ilolafe mew, ka tamn
wewafiel kom kaye i newen, welu allfl20
layaeymnmew rume.
Welu aywkilmn
tamn mngeltuetew ti pu wekf, welu may
ta aywaymn tfachi dungu mew: i dew
wirintukulen tamn y ta wenu mapu mew.
17

Jesus rume aywi


(Matew 11.25-27; 13.16-17)
21
Feychi lelen mew, Jesus rume aywy ti
Lif Kme Pll mew, feymew feypi: Iche ta
pramyeeyu, Chaw, idolklelu ta wenu mapu
mew ka nag mapu mew. Eymi ta kimelelfimi tati
pu om piwkengelu, welu elulafimi i kimael tfachi dungu tati pu ftrake kim wentru. Feyngey
tati, Chaw, femngechi am aylu ta eymi.
22
Iche i Chaw ta chalintukulelenew kom
dungu. Iney no rume ta kimlay i ineyngen
ta Fotm, welu Chaw mten kme kimnieeyew.
Ka iney rume kimlay i ineyngen ta Chaw, tati
Fotm mten ka ti pu che ta Fotm i kpa
kimelelfiel. Feychi pu che kimfi ta Chaw.
23
Fey wiome leliwlfi i pu disipulu, fey
wichu feypifi: Sakinngeymn ta eymn tamn
pefiel mew tfachi dungu. 24 Iche ta feypiwayi
rume fentren pelon wentru ka ti pu longko lmen ayfuyngn i peafiel tfachi dungu eymn
tamn peel, welu pelafi engn. Ka ayfuy i
allktuafiel tfachi dungu eymn tamn petu
allktuel, welu allktulafi engn.
10:27 Deuteronomio 6.5.

10:27 Levitiko 19.18.

Luka 10:37
Ti adknu dungu tati kme piwke samariache
mew
25
Kie wentru kimeltukelu Moyse i ley dungu
amuy i dungumeafiel ta Jesus, ka tai kintukaduamafiel, fey ramtufi:
Kimeltufe, chumafun chey tai nieael ta
rumel mongen?
26
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Chem dungu anta wirintukuley ti ley dungu
mew? Chem dungu anta chillkatukeymi?
27
Fey ti kimeltukelu Moyse i ley dungu llowdungufi ta Jesus:
Piwkeyenge tami idol Ngnechen kom
tami piwke mew, kom tami kuerpu mew, kom
tami newen mew, ka kom tami rakiduam mew,
ka piwkeyenge tami chafche chumngechi piwkeyeniewimi ta eymi.
28
Feymew Jesus feypieyew:
Rume kme llowdunguymi. Fey femngechi
femlmi, nieaymi ta rumel mongen.
29
Welu ti kimeltukelu Moyse i ley dungu
aylafuy i kimeltulngeael ineyngen i chafche,
feymew ramtufaluwi, fey feypifi ta Jesus:
Iney am tai chafche?
30
Feymew Jesus llowdungueyew:
Kie wentru amuley Jerusalen i rp mew
amualu ta Jeriko waria, fey kie muf weefe
saltiaeyew ka mntumaeyew i takuwn.
Wlelkangelu, fey epe langmknungelu,
elknutueyew engn. 31 Fey kparumey kie
saserdote ti rp mew, welu pefilu ti allfkalechi
wentru, kie ple rupay, fey amuy i rptulen.
32
Feymew ka kie Levi i tuwnche flpuy
kisu mew, fey pefilu, ka kie ple rumey, fey
amuy i rptulen. 33 Welu kie illamfal wentru
Samaria tuwlu ka femngechi amulerkey feytichi
rp mew. Fey pefilu, rume kutranpiwkeyefi
ti allfkalechi wentru, 34 fey flkonpuy kisu
mew. Liftulelfi i allfen aseyte mew ka pulku
mew,* fey trarimafi kie katrn pau mew.
Feymew ka pramfi kisu i furiku mew, ka yefi
kie umatuwe ruka mew ka dapipufi. 35 Fey
kangelu ant mew ti samariache nentuy epu
moneda, fey elufi ti ngenngelu tati umatuwe
ruka mew ka feypifi: Dapilelaen tfachi wentru.
Fey tami gastaelchi plata, iche wiomeli,
kullipatuaeyu. 36 Fey tfa mew, chuchi am
tfachi kla wentru chafcheyefi ti allfkalechi
wentru tati wlelkael ti pu weefe mew?
37
Feymew ti kimeltukelu Moyse i ley dungu
llowdunguy:
Tfeychi kutrantupiwkelu ta kisu mew.
Feymew Jesus feypifi ti wentru:
Femngechi tati. Amunge, fey eymi ta ka
femngechi femafimi tami chafche.

10:32 kie Levi i tuwnche: tati koneltulelu Levi i troki remache


* 10:34 aseyte mew ka pulku: tukulelngekefuy aseyte ti allfen i

mew, nierkefuy ti kdaw i kelluael ti ngillatuwe ruka mew.


rulpakutranam ka ti pulku pnengekefuy i liftuam ti allfen.

Luka 10:38

86

Jesus witranngemey Marta ka Maria i ruka mew


Jesus trekalerkey rp mew, fey puwi kie
pichi troki ruka che mew. Feymew kie
domo Marta pingelu lloweyew kisu i ruka mew.
39
Marta nierkey kie lamngen Maria pingelu,
fey kisu anknuwrkey tai allktuael Jesus i
ntramkamekeelchi dungu. 40 Welu Marta, kisu
mten mekelu i duamngemeken fentren kdaw
mew, flkonpay Jesus mew ka feypifi:
idol, eymi pichi no rume ngneduamlafimi iche i lamngen? Kisuknuenew kom i
kdaw mew. Werkfinge tai kelluaetew.
41
Welu Jesus llowdungueyew:
Marta, Marta, rume kdaweluwkleymi ka
weangkluwkleymi tami dewmayael rume
fentren iyael. 42 Welu kie pichin dungu mten
duamtufali ta tfey. Maria dullifi tati doy kme
dungu, fey iney rume ta mntumalayaeyew.
38

11
Jesus kimeltufi i pu disipulu chumngechi i
ngillatuael
(Matew 6.9-15; 7.7-11)
1
Kie rupa Jesus mekerkey i ngillatun kie
lelfn mew. Fey dew ngillatulu, kie i pu
disipulu feypieyew:
idol, kimeltumuai kay tai ngillatuael,
chumngechi ta Juan kimeltuy i pu disipulu.
2
Feymew Jesus feypifi i pu disipulu:
Ngillatulmn,
fey
ta
famngechi
feypikeaymn:
Chaw Ngnechen wenu mapu mlelu,
yamniengepe tami kme y.
Felepe may tami longko lmenngen tfachi
mapu mew.
Chumngechi mngeltuniengeymi wenu
mapu
ka femngechi mngeltun mlepe tfachi
mapu mew.*
3
Eluniemuai tai duamtuelchi kofke kake antngealu.
4
Wioduamamui tai yafkan mew
chumngechi ichi wioduamakefiyi kom
tfey engn tai wesa femkeetew.
Kintukaduamngeliyi, eluwmukeliyi tai femael wesake dungu
ka montulniemui kom wesake dungu
mew.
5
Ka femngechi feypi ta Jesus:
Fey kie wentru rangi pun amuy kangelu
weni i ruka mew, feymew feypipufi i weni:
Weni, arelen kla kofke. 6 Kie weni akuy i
witrankontuaetew iche i ruka mew, fey nielan
chem iyael rume i eluafiel. 7 Fey tati mlelu ta
pu ruka llowdunguy: Feypimekepakeeli! Tati

Luka 11:20
wlngi ruka kme rakmniefi. Tai pu che
ichi dew kudulei, feymew witralayan tami
eluafiel chem no rume. 8 Feymew feypiwayi
tfachi dungu: kisu tai weningen mew witrallenoafule rume tai eluafiel i duamtuel, welu
may freneafi, fey eluafi kom tai duamtuel
fente tai wirarkmekeken mew.
9
Feymew iche ta feypiwayi: Ngillatulemn, fey ta Ngnechen eluaeymnmew
tamn ngillatuel.
Kintuaymn, fey ta
peaymn. Mtrmklemn wlngi mew, fey
nlalngeaymn. 10 Fey tfa famngechi: tati
ngillatulelu, elungekey. Fey ti kintulu, pekey.
Ka ti mtrmlu wlngi mew, fey nlalngekey.
11
Fey kie chaw elupeafuy may i fotm kie
kura, eluen kofke pieliyew? Ka elupeafuy
may kie filu kisu i fotm, eluen kie challwa
pieliyew? 12 Kam elupeafuy may kie ilolafe,
eluen kie kuram pieliyew? 13 Chumngechi
wesa piwkengeafuymn rume ta eymn, kimimn tamn eluafiel kmeke chemkn tamn pu
yall. Fey ta wenu mapu Chaw doyelchi eluafi tati
Lif Kme Pll tfey engn tai ngillatuetew!
Jesus feypingey i nien ta wekf i ngneluwn
(Matew 12.22-30; Marku 3.20-27)
14
Jesus wemnentufi tati wekf ketrolniefilu
kie wentru, fey tripatulu tati wekf, ti wentru
pepi dunguturkey. Fey ti pu che rume afmatulewey engn. 15 Welu kiekentu feypi engn:
Belsebu, tati longkolelu pu wekf mew, fey ta
elueyew ngneluwn tfachi wentru i wemnentuafiel ti pu wekf ti wentru mew.
16
Welu tati kakelu pu che, re ngnen mew,
feypieyew engn i pengelael kie afmatufal dungu ta kallf wenu mew. 17 Welu Jesus am kimlu i femngechi rakiduamklen engn, fey feypifi ti pu che: Kom troki mapu
pntkawklele kayetuwn mew, kom kisutu
apmkawafuy engn. Ka kom pu remawen
pntkawklele, apmkawafuy engn. 18 Ka
femngechi ta wekf kisutu pntkawklele i
pu werken pll engn, fey chumngechi am
ngnenieay kom i ngneluwn? Tfa ta feypipen eymn tamn feypimupefiel mew iche
tai wemnentukefiel tati wekf Belsebu i
ngneluwn mew. 19 Welu tfa feyngele, iney
am elukeeyew pepiluwn tati pu che tamn inakeetew femngechi tai wemnentuafiel tati pu
wekf? Feymew, kisu engn llemay pengelniey
tamn welulkawklen eymn tamn feypimukefiel mew ta iche. 20 Fey iche wemnentufili ti
wekf Ngnechen i pepiluwn mew, fey tfa
ta famngechi kimfalkley Ngnechen i longko
lmenngen i dew mlepan eymn mew.

* 11:2 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Chumngechi mngeltuniengeymi wenu mapu ka femngechi mngeltun mlepe tfachi mapu
11:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka montulniemui kom wesake dungu mew.
11:11 Kieke kuyfi wirin mew
mew.
ngelay: elupeafuy may i fotm kie kura, eluen kofke pieliyew? Ka.

Luka 11:21
Fey kie wentru rume newenngelu kme
pepikawklele ka kme llwatule i ruka mew,
iney no rume mntumalayaeyew i nieelchi
chemkn. 22 Welu kangelu doy newenngelu, kisu
mew akule ka wewpaeliyew, mntumangeay i
weychawe tai maneluwklemum, ka mntumangeay kom tai nieelchi chemkn.
23
Fey tai kellunienoetew, fey ta kaye reke
nieenew. Ka iche engn kdawnolu i kpalafiel ti pu che, fey engn pntnentukefi ti pu
che iche mew.
21

Ti wekf i wiome kontuken


(Matew 12.43-45)
24
Fey kie wekf tripatuym kie che mew,
miyawkey chew i ngenomum chem rume. Kintuyawlkey chew i kansatuam, welu penoym
i kintupeel, rakiduamkey: Wiotuan tati che
mew chew tai tripapatumum. 25 Fey dew akutulu, pepatufi ti che kie kme adklechi ruka
reke, ka kme leptulelu. 26 Feymew amuay i
yemeael ka regle wekf doy wesamangelu kisu
mew, feymew kom konay engn i mleael ti
che mew. Feymew tati che doy wesa piwkengetukey.
Rf feyngechi kme aywklen
Fey petu feypilu Jesus tfachi dungu, kie
domo wirary rangi ti pu che:
Rume sakinngey ti domo tami choyetew ka
tami tremmetew!
28
Kisu llowdunguy:
Doy kme sakinngeay tfeychi pu che engn
tati allktukelu Ngnechen i dungu, ka tati
mngeltukelu.
27

Tati wesake che ayy i pengelelngeael kie


afmatufal dungu
(Matew 12.38-42; Marku 8.12)
29
Kie trokiche petu trawluwlu, fey wallomafi engn ta Jesus, fey kisu eluwi i feypiafiel: Tati pu che fantepu mew mlelu, rume
wesamangey. Ayley i pengelelngeael kie
afmatufal dungu, welu Jona i rupaelchi dungu
mten pengelelngeay. 30 Chumngechi ta Jona adknuelchi dungu reke femknungey tati Ninife
pu che mew ka femngechi tati Wentruknuwpalu kie adknuelchi dungu reke feleay tati
fantepu mlechi pu che mew. 31 Feychi afaelchi
ant mew wldunguale i yafkan mew fantepu mlechi pu che, tati waywen ple kpachi
longko lmen domo fey tfa wiomongetule ka
witraprale fey kondenayafi tfachi pu che, fey
ti domo am kpalu rume al kamapu i allktuafiel ta Salomon i ftra kimn, welu iche tfa
mew mlepan, doy ftra kimn nien ta Salomon
mew. 32 Ka femngechi ta Ninife pu che puwle
tai wldungael engn tati afaelchi ant mew,
kondenayafi fantepu mlechi pu che, fey Ninife
pu che am wioduamtulu engn ta Ngnechen
mew feychi allklu engn Jona i wewpielchi

87

Luka 11:45
dungu. Fey tfa mew mlepan ta iche, fey doy
wnenklen ta Jona mew.
Tati kuerpu i pelon
(Matew 5.15; 6.22-23)
33
Feyentumn tamn feypiwfielchi dungu:
iney rume ymkelay kie pelontuwe tai kie
ple ellkaknuafiel, ka miche kakon mew
rume tai elafiel, welu may tai adki mew
elknuafiel, feymew tati konpulu i pelotupuael.
34
Tami nge kie pelontuwe reke feley tami
kuerpu mew.
Fey tami nge kme pelole,
kom tami kuerpu nieay pelon, welu tami nge
pelonole, tami kuerpu dumi mew reke mleay.
35
Kuiwtukuwmn tati pelon tamn kimeltuwfiel ta eymn tai dumingetunoael. 36 Fey
kom eymn nielmn iche i kimeltun kie
pelon reke, nielayay chem dumi no rume, fey
chem dungu rume kom kme lif piwke mew
penieafimn, chumngechi kie yklechi pelontuwe kom kme pelontuniekey.
Jesus feypintukufi tati pu farisew ka ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu
(Matew 23.1-36; Marku 12.38-40; Luka 20.45-47)
37
Jesus dew fenteknulu i dungun, kie
farisew mangeleyew i imeael kisu i ruka mew,
feymew Jesus konpuy ka anpuy mesa mew.
38
Welu ti farisew rume kangeweduami peetew
tai mngeltunofiel ti wimtun dungu i wne
kchakuwnon mew petu i inon. 39 Welu idol
feypifi ti farisew:
Eymn tamn pu farisewngen wente mew
mten liftukefimn tati fasu ka rali, welu tamn
piwke apoley ta wesake dungu mew, fey ponwitu
trapmniey re ween dungu ka ti wesake femn
ktu. 40 Ngenokimn che! Tati kchafilu ti
rali kom kme kchakefi ponwitu ka wekuntu.
41
Wlmn tamn nieelchi chemkn nor piwke
mew, fey femngechi ta lifngetuay tamn mongen.
42
Awngeymn tamn pu farisewngen!
Wichulkefimn tamn eluafiel ta Ngnechen
ta kie troki mari puwlu mew feytichi menta
kachu ka tati ruda ka fill tukukan, welu
mngeltukelaymn tamn femael nor kme
dungu ka tamn piwkeyeael tamn chafche. Fey
tfa llemay mley tamn femael, welu tamn
femael kafey ti kakelu kmeke dungu.
43
Awngeymn tamn pu farisewngen! Tati
sinagoga mew aykeymn tamn anael ti doy
dullilechi wangku mew ka aykeymn tamn
chaliaetew rp mew ti pu che rume yamn
mew.
44
Awngeymn ta eymn tamn wesa mongen mew kie kimfalklenochi kfwe reke feleymn, femngechi tati pu che miyawkey wente
kfwe, fey i kimnon rume!
45
Feymew llowdungueyew kie ti pu wentru
kimeltukelu Moyse i ley dungu:

Luka 11:46

88

Kimeltufe, fey tami feypin mew ichi pimaltukamupei may.


46
Welu Jesus llowdungufi ti wentru
kimeltukelu Moyse i ley dungu:
Awngeymn ta eymn, kimeltukelu
ta Moyse i ley dungu!
Ti kakelu che
mekuknulkefimn reke fentren wimtun
dungu, iney rume tai pepilnoel, welu eymn
pichin no rume kellukelafimn.
47
Awngeymn ta eymn! Eymn kme
adelkakeymn ti pu pelon wentru i kfwe,
tfeychi pu pelon wentru i langmel eymn
tamn kuyfike tuwn em. 48 Kom kisu engn tai femel mew eymn ka kme trokitunieymn tai chumn tamn kuyfike pu tuwn
em, kisu engn am langmfilu ti pu pelon wentru, fey eymn kme elmatukefimn i kfwe.
49
Feymew Ngnechen i ftra kimn mew feypi:
Werklelafi engn ta pelonke wentru ka pu
apostol, fey kieke tfa engn langmafi, fey
kakelu kutrankayafi engn. 50 Feymew tfachi
pu che mlelu fantepu mew Ngnechen ta ramtukayaeyew engn chumngelu tai langmyefiel
engn tati pu pelon wentru feychi dewmangelu
mten ta mapu. 51 Llituy ta Abel i mollf
mew, Sakaria ka femngechi langmngey rangi
pu ngillatuwe mew. Feymew llemay feypiwayi,
Ngnechen ta ayley i nentudungulelaetew tfachi pu che mlelu fantepu mew tai langmfiel
mew ta tfachi pu pelon wentru.
52
Awngeymn ta eymn kimeltukelu Moyse
i ley dungu! Ngenngeymn reke ta kimn mew,
welu eymn no rume kme kimn nielaymn ka
elukelafimn i admael tati aylelu i kimael.
53
Femngechi feypietew Jesus kom tfachi
dungu, tati pu kimeltukelu Moyse i ley dungu ka
ti pu farisew rume lladky engn, fey eluwingn
i kayetudunguafiel ka i ramtukayafiel. 54 Fey
tfa kie ngnen mten rke femngechi tai
kimmayafiel i chem piael fey ta famngechi
tai feypintukuafiel engn.

12
Jesus kimeltuy i kmenon tati koyla ngnenngen
1
Fey petu trawluwlu rume fentren che, rume
fentren trawluwklelu engn am welukonke
rltrekamekewi engn. Jesus eluwi i dunguael,
fey wnelu mew leliwlfi i pu disipulu, fey
feypifi: Kuiwtukuwmn tati pu farisew i
kimeltun mew, tfachi dungu mew llemay kisu
engn tai koyla ngnen kimeltun lefawra reke
feley. 2 Ngelay ta chem ellkan dungu rume tai
kimngenoael, ka chem no rume kme ellkalelu
tai pengenoael. 3 Feymew llemay eymn tamn
feypikeel dumi mew, allktungeay pelon ant
mew. Ka tamn ellka dungukeel rakmklechi
ruka mew, wirarn mew feypingetuay wente
ruka ktu.

Luka 12:17
Iney mngell tai llkangeael
(Matew 10.28-31)
4
Eymn llemay, iche i pu weni, feypiwayi tamn llkanoafiel ta tfeychi pu che
tati aykelu tamn langmaetew. Dew femle
ngelayay i doy chumafel. 5 Welu iche ta
feypiwayi iney mngell tamn llkayafiel: tati
dew mntumafilu i mongen ta che ka niey
pepiluwn tai tukuafiel ta ktral mapu mew.
Fey may ta llkakeafimn.
6
Fendengekelay anta kechu pichike m
epu pichike moneda mew? Welu femngellefule rume, tfachi pichike m kie no rume
ngynielaeyew ta Ngnechen. 7 Welu ta eymn
mngell, kom tamn nieelchi kal longko ktu
kake kieke rakiniemangeymn.
Feymew
llkalekilmn. Eymn ta doy faliymn fentren
pichike m mew.
Tati yewentukunofilu ta Jesucristo ti pu che mew
(Matew 10.32-33; 12.32; 10.19-20)
8
Fey iche ta feypiwayi iney rume
yewentukunoelimew tai ntramyeaetew tati
pu che mew, ka femngechi ti Wentruknuwpalu
yewentukulayaeyew tai ntramyeaetew ta
Ngnechen i pu werken pll mew. 9 Welu
tai llumumaetew ta iche tati pu che mew,
ka femngechi llumumayafi Ngnechen i
10
pu werken pll mew.
Ngnechen ta
wioduamatuafi tfeychi wesa yafkalu ktu ti
Wentruknuwpalu mew, welu wioduamatulayafi tati kayetudungufilu tati Lif Kme Pll.
11
Fey eymn yengelmn tati sinagoga mew,
ka tfeychi pu kues mew ka ti pu awtoridad
mew, fey pellkelayaymn chumngechi tamn
kisutu dungupewael ka tamn chem piael. 12 Fey
akule ti ant tamn dunguael, tati Lif Kme Pll
kelluaeymnmew tamn chem piael.
Tfey i kuiwnngen ta fentren chemkn
Fey kie wentru mlelu tati trokiche mew,
feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, feypifinge i pei tai eluaetew
iche i koneltuleelchi chemkn.
14
Feymew llowdungueyew ta Jesus:
Weni, iney anta kuesknuenew femngechi
i wdamelafiel eymn tamn nieelchi
chemkn?
15
Ka femngechi feypi:
Kuiwtukuwaymn ta eymn kom dimatun dungu mew. Che i mongen ta kmelkalekelay tai nien mew mten ta fentren
chemkn.
16
Feymew Jesus ntramelfi tfachi adknu
dungu: Mlekefuy kie riku wentru, fey i
nganelchi ketran kisu i mapu mew rume kme
walngmay. 17 Fey ti riku wentru eluwi i rakiduamael: Chuman chey? Nielan chew i elknuael tai fn ketran.
13

Luka 12:18
Fey kisutu feypiwi: Dew kimn tai chumael. Teyfkayan tai nieelchi pu kakon, fey ka
dewmatuan doy alkechi kakon, fey tfey mew
elknuan tai fn ketran ka kom tai nieelchi
chemkn. 19 Feymew ka kisutu feypiwan: Iche,
rume fentren chemkn ellkanien rume fentren
tripantungealu. Kansatunge, inge, putunge ka
aywklenge.
20
Welu Ngnechen feypieyew: Wedwed wentru, tfachi pun mten eymi ta layaymi, fey tami
ellkanieelchi chemkn ruka mew, ineyngealu
kay?
21
Femngechi dungu mew ta rupakey tati wentru nglmkelu fentren chemkn kisungealu
mten, welu pofrengey ta Ngnechen mew.
18

Ngnechen kisuknukelafi i pu yall


(Matew 6.25-34)
22
Feymew Jesus ka feypifi i pu disipulu:
Tfachi dungu feypiwayi: fill rakiduamklekilmn chumngechi tamn iyael ka chem tamn
mongeluwkleael ka ti takuwn mew rume
tamn tukuael. 23 Mongen doy faliy ta iyael
mew, ka femngechi ta kuerpu doy faliy tati
takuwn mew. 24 Ngneduamfimn tati yeku
pingechi m. Ngankelay ka kosechakelay, ka
nielay kakon, welu Ngnechen eluniekeeyew ta
iyael. Doy faliymn ta eymn tati pu m
mew! 25 Welu ka femngechi tunte ayllefule rume
kie che, iney am rume fill rakiduamklele,
doy alntupeafuy may i mongen kie ora rewall?* 26 Eymn ta pepiluwkenolmn tamn
femael pichin dungu, fey chumngelu am fente
dimatukefimn ti kakelu chemkn?
27
Ngneduamfimn chumngechi i tremken
tati pu rayen. Kdawkelayngn rume ka fwkelayngn rume, welu iche feypiwayi tati longko
lmen Salomon rume, kom tai nieelchi kmeke
takuwn mew, tfachi pu rayen mew trrlafi. 28 Ngnechen eluniefi i tremkleael ti
kachu. Fachant mley lelfn mew, welu wle
lpmtukuknungeay ktral mew, fey doyelchi
eluaeymnmew tamn tukutuwael, eymn, chi
pu che newe mupiltulenolu! 29 Feymew llemay, ngelay tamn fill rakiduamkleael chem
tamn iyael ka chem tamn ptokoael. 30 Fey
kom tfachi dungu mew rume kdaweluwkey
kom chf mapu mlechi pu che, welu eymn
nieymn kie Chaw dew kimnielu tamn duamtuel. 31 Doymnieafimn Ngnechen tai
longko lmenngen, fey kom tamn duamtunieel
ka femngechi llowaymn wla.
32
Llkalekilmn, iche i pu ufisa reke
felelu. Eymn ta pichinngeymn, welu ta
Chaw Ngnechen kisu i kuillchen mew, ayley tamn eluaetew kisu i lmen mlewe.

89

Luka 12:48
Fendefimn tamn nieelchi chemkn, fey eluafimn tati duamtunielu. Dewmamn tati folson lludkenolu, tati afkenochi kme felen wenu
mapu mew, chew ta puwkelay weefe ka ngelay
chem few no rume. 34 Fey chew mley tamn
kme felen, fey mew puwkleay tamn rakiduam.
33

Feley tamn pewtuwkleael


(Matew 24.45-51)
35
Pewtuwklemn, tukutuwklemn ka
yklepe tamn pelontuwe. 36 Kie kona reke
ngmnielu tai wiometuael ti lmen wentru
kie mafwn mew, tai nlalafiel ta wlngi
dungupatule mten wekuntu wlngi mew.
37
Sakinngeay tati kona akule ti lmen wentru,
fey pepaeliyew i pewtuwklen. Rf dungu
mew tati lmen wentru anmaeyew ti mesa
mew ka eluway i poyeaetew ka i eluaetew
ti iyael. 38 Sakinngeay ti kona, fey pengepale i
trepelen tunte rangi punngeay rume ka tunte
epe wnngeay rume. 39 Tfachi dungu kme
ngneduamfimn: tati ngen ruka kimfule tunte
pun i akuael ti weefe, elulayafuy i nlamangeael i wlngi ruka tai weengeael.
40
Eymn kafey pewtuwkleaymn, fey ti
Wentruknuwpalu kpayay ti ora mew tamn
doy ngmnienofiel mew.
41
Fey ramtueyew ta Pedro:
idol, ntramelfimi tfachi adknu dungu
ichingealu mten, kam kakelu chengealu kay?
42
Feymew idol feypi: Iney am tati kme
puwtulechi longko, fey kisu tai lmen wentru
kom elfalknueyew tai nieelchi chemkn ta
ruka mew, fey akutule tunte ant rume tai
elufemafiel tati iyael? 43 Sakinngeay tfeychi
kona akule i lmen nieelchi wentru akule ka
pepaeliyew i kme kdawklen. 44 Rf dungu
mew feypiwayi tati lmen wentru elfalknuaeyew kom i nieelchi chemkn kisu i ruka
mew. 45 Welu tfeychi kona rakiduamle rume
fentren mew wla i akutuael i lmen nieelchi
wentru, fey eluwle i kutrankayafiel ti kakelu
kona ka ti ngeoda domo. 46 Fey ti ant mew
petu i ngmnienofiel ka ti ora i kimnoel akule
ti lmen wentru fey kutrankayaeyew, ka presuntukuknuaeyew chumngechi femngekey tati
wesa mongenngechi pu che.
47
Tati kona kimnielu chem aynien ti lmen wentru, welu pewtuwklenole ka mngeltunofile rume, fey tfa kutrankangeay rume
fentren wimakan mew. 48 Welu ti kona fey i
kimnon rume mekele i wesa femn, fey tfa
ta kutrankangeay, pichin wimakan mew mten.
Tati rume fentren elungelu, ka femngechi doy
fentren mley i wltuael: tati rume manelngelu, doyelchi may feley i wldungutuael.

* 12:25 Ka mleafuy kangelu rulpadungun: Iney am rume fill rakiduamklele, ka pichin tremmpeafuy may i kuerpu kie rangi
metro rewall?

Luka 12:49

90

Jesus i duam mley pntlkawn


(Matew 10.34-36)
49
Iche ta kpan ymafiel reke ta ktral kom mapu mew ka aylefun chey tai
ykleael dewma! 50 Iche ta rupayan kie
ftra kutrankawn mew! Ka femngechi rume
weangklen tfachi dungu mew, fey dew rupali wla tfachi wesa kutrankawn dungu nor
duamkletuan! 51 Eymn anta feyentuleymn
tai kpalel ta kme tngn ta mapu mew?
Feypiwayi tai femnon, welu may i kpayael
pntlkawn iche i duam. 52 Tfa amuleachi
ant mew, kechu che kie remawen mew pntlkawkleay epu troki mew, kla che kayetunieafi ti epu che ka ti epu che kayetunieeyew ti
kla che. 53 Tati chaw kayetunieay i fotm ka
ti fotm kayetunieay i chaw. Tati uke kayetunieay tai domo pe ka tati domo pe
kayetunieay i uke. Tati kuse nanng kayetunieay i llcha nanng ka ti llcha nanng
kayetunieay tai kuse nanng.
Ngneduamlaymn iche i mlepan eymn
mew
(Matew 16.2-3)
Jesus ka feypifi tati pu che: Eymn pefiym
ti trom i tripapan konwe ant ple, mawnay
tati pikeymn, fey femkey. 55 Ka femngechi waywen krfiym, kmengetuay pikeymn, fey
femngechi femkey. 56 Koyla ngnen che! Eymn
kme kimnieymn tamn ngneduamafiel i
chumleken tati kallf wenu ka nag mapu. Fey
chumngelu am ngneduamlaymn chem dungu
i mlen fantepu mew?
54

Kmelkawtumu tami kaye eymu


(Matew 5.25-26)
57
Fey chumngelu am kisutu ngneduamuwkelaymi ka tami femael ti nor dungu?
58
Allktumn tfachi adknu dungu: Fey iney
rume amule tami wingkamaaetew, fey amulmu
tamu trafdunguael ti awtoridad mew, wne
kme ntramkayaymu petu tami puwnon kues
mew, femngechi tami yengenoael ti kues mew.
Femnolmi, ti kues wltukuaeymew ti pu soltaw
mew, fey ti pu soltaw presuntukuaeymew ti
karsel mew. 59 Iche ta feypieyu: tripalayaymi
tye mew dew kullilmi wla kom tami wesa
femel.

13
i rume kmen ta wiorakiduamtun
1
Feychi tripantu mew kieke che amurkey
i pemeafiel ta Jesus, fey i ntramelelmeafiel
ta Pilato i langmfiel tati pu wentru Galilea
tuwlu, fey tfachi pu che i langmngen ti
ngillatuwe ruka mew chew mekey i chalintukun ti langmelchi kulli. 2 Fey feypieyew ta
Jesus: Eymn rakiduamkleymn tfachi pu
wentru Galilea tuwlu i rupael mew tfachi wesa

Luka 13:16
dungu, fey i doy yafkafengen mew pemay ti
kakelu pu che mew mlelu kisu engn i troki
mapu mew. 3 Iche feypiwayi tai feyngenon,
eymn wiorakiduamtunolmn ta Ngnechen
mew ka femngechi layaymn. 4 Kam ta eymn
feyentuleymn ta tyechi mari pura layelu tai
tramaetew mew Siloe mlechi ftra al prachi
ruka, tfa femngechi femi tai doy yafkafengen
mew pemay ti kakelu pu che mew mlelu ta
Jerusalen mew? 5 Iche feypiwayi tai feyngenon, welu eymn wiorakiduamtunolmn ta
Ngnechen mew ka femngechi layaymn.
Kie adknu dungu tati fnngenochi igera mew
Feymew Jesus ntrameleyew tfachi adknu
dungu: Kie wentru nierkefuy kie anm igera
i pu ofadentu mew, fey amuy i pemeafiel i
niepen may fn igo, welu pemelay kie fn no
rume. 7 Feymew feypifi ti wentru kdawkelu ti
ofadentu mew: Feypiaeyu, kla tripantu dewma
i kpaken tfachi igera mew i kintupayael
fn igo, welu pepakelan kie fn no rume.
Katrfinge! Mlepday ta mapu mew fey i
wlkenon chem fn no rume. 8 Welu ti kdawkefilu ti mapu llowdungueyew: idol, elknufinge
ka kie tripantu. Iche alkon kme dapillkayafi ti mapu ka funamayafi. 9 Femngechi
wlpelayay fn tati, welu femnole, fey wla
folilentuafi.
6

Jesus tremoltufi kie domo potrongelnieetew ti


wekf
10
Kie rupa, tati rktun ant mew, Jesus mekerkey i kimeltun ti sinagoga mew.
11
Mlerkey tye mew kie domo kutranklelu
mari pura tripantu dewma. Kie wekf potrongelnierkeeyew, fey pepi kme normkerkelay i
kuerpu. 12 Feymew Jesus pefilu ti domo, mtrmfi
ka feypifi:
Papay, dew lifretuymi tami kutran mew.
13
Feymew fampuwli i kuw kisu mew,
fey feychi lelen mew mten ti domo nortuy
i kuerpu, feymew eluwi i pramyeafiel ta
Ngnechen. 14 Welu tati longkolelu ti sinagoga
mew rume lladky, Jesus am tremoltufilu ti rktun ant mew. Fey ti longko feypifi ti pu che:
Mley kayu ant ta kdawam, fey kpakeaymn feytichi ant mew tamn tremolngetuael, welu femkelayaymn tati rktun
ant mew.
15
Welu feypieyew ta idol:
Koyla ngnenngelu, iney rume ta nentuneyfikey i mansun ka i furiku ti rktun ant mew
tai ptokolmeafiel ti wtrunko mew. 16 Feytachi
domo, kisu ta Abraam i yomelche, wekf
ta trariniefeyew reke tfachi kutran mew, fey
amulniefuy dewma mari pura tripantu. Fey
kmerkelafuy am i nentuneyfingetuael i kutran mew ti rktun ant mew?

Luka 13:17
Feymew Jesus dew feypilu tfachi dungu,
kisu i pu kaye rume yewelkawingn. Welu
kakelu ti pu che rume aywklerkey ti ftra
dungu mew Jesus tai femel.
17

Adknu dungu tati fn mostasa mew ka lefawra


mew
(Matew 13.31-33; Marku 4.30-32)
Jesus ka feypi: Iche ta adentuafi
Ngnechen i longko lmenngeelchi mlewe
tfachi adknu dungu mew: 19 Kie fn mostasa
reke feley, kie wentru tai nganel kisu i
lelfn mew. Tfa tremkey, fey kie ftra
anmkangekey, fey rume fentre tremkelu am
tati pu m daekey kisu i row mew.
20
Ka femngechi feypi Jesus: Tfachi dungu
mew trrmafi Ngnechen i longko lmenngen: 21 Tati lefawra reke feley kie domo tai
tukuel kla rali rngo mew, femngechi tai faymafiel kom ti masan.
18

Tati pichirupachi wlngi


(Matew 7.13-14, 21-23)
22
Fey amulelu Jerusalen waria mew, Jesus
kimeltulen rumerpuy kakelu pu waria mew ka
ti pichike troki ruka che mew. 23 Fey kie che
ramtueyew:
idol pichiley mten am tati montualu?
Fey Jesus llowdungufi ti wentru:
24
Yafluwmn tamn konael ti pichirume
wlngi mew.
Iche ta feypiwayi rume
fentren che ayay i konael, welu pepi konlayay
25
engn.
Tati ngen ruka dew witrale fey
rakmknule ti wlngi, eymn ta mlelu
wekuntu mtrmaymn famngechi: idol,
nlalmui. Welu kisu llowdunguaeymnmew:
Iche kimuwlayi chew tamn tuwn.
26
Feymew eymn eluwaymn tamn feypiael:
Ichi ta ikefui ka putukefui eymi ichi
ka femngechi kimeltukefuymi tai kalle mew.
27
Welu kisu llowdunguaeymnmew:
Dew
feypiwpeyi kimlan tamn chew tuwn.
Pnttripamn iche mew wesake dungu
femkelu!
28
Tyew ta ngmayaymn ka ktrray tamn
foro fente tamn kutrankawn, fey peafimn ta
Abraam, Isaak, Jakob ka kom ti pu pelon wentru mlelu Ngnechen i lmen mlewe mew,
welu eymn wemtripaleaymn. 29 Femngechi
ta kpayay tati pu che pikum ad ple, waywen ple, tripawe ant ple ka konwe ant
ple i anpayael tai iyael engn Ngnechen
i longko lmen mlewe mew. 30 Femngechi
ta eymn tamn judiungen tati wnenklefulu,
inankletuaymn, fey kakelu che judiungenolu
tati inanklekefulu, wnenkletuay.
Jesus ngmayefi ta Jerusalen waria che
(Matew 23.37-39)
* 13:35 Salmo 118.26.

91

Luka 14:9

Ka femngechi akuyey kieke farisew, fey


feypifingn ta Jesus:
Tripatunge tfa mew, Erode ayley tami
langmaetew.
32
Feymew feypieyew ta Jesus:
Amumn ka feypimefimn tati langmchefe, tfeychi ngr reke felelu: Leliwlnge,
fachant ka wle wemnentuafi tati pu wekf
ka mongeltuafi ti pu kutran, fey klawe fenteknuan tai kdaw. 33 Welu fachant, wle
ka klawe ant mew mley tai inayafiel ti
rp, kie pelon wentru no rume am larkenoalu
wekuntu Jerusalen.
34
Jerusalen, Jerusalen mlechi pu che,
langmkefilu tati pu pelon wentru ka trftukakefimi ta kura mew Ngnechen tami
werklelfetew! Tunte rupachi chey ayfun
tai trawlafiel tami pu che, chumngechi
nga kie kude achawall aykey i trawlael
i pichike achawall miche i mp mew,
welu pilaymn! 35 Adkintullemn may, eymn
tamn mlekeelchi ruka mew ta kisuleweay ka
wellileweay. Rf dungu feypiwayi iche ta doy
pemuwelayan, fey akule wla ti tripantu eymn
tamn feypiael: Rume kme felen nieay tati
kpalu idol Ngnechen i pepiluwn mew! *
31

14
Jesus tremolfi kie kutran apokomalelu i
kuerpu
1
Kie rktun ant mew rke, Jesus amurkey
i imeael kie longkolechi farisew i ruka mew,
fey kakelu pu farisew ellka ngneduamnierkeeyew. 2 Ka feymew mlerkey Jesus i inafl
ple kie kutran wentru, rumel pifawklekerkey
i epu chang. 3 Jesus ramtufi tati pu kimeltukelu
Moyse i ley dungu ka ti pu farisew:
Tremolngepeafuy may kie kutran ti rktun ant mew kam tai femngenoael?
4
Welu kisu engn chem dungulay rume.
Feymew Jesus fampuwlelfi i kuw ti kutran,
fey mongelfi, ka feypifi i amutuael. 5 Feymew ka
feypifi ti pu farisew:
Iney rume trfkonle kie poso mew i
fotm kam i mansun, prm nentutuafuy,
tunte rktun antngeafuy rume.
6
Fey chem dungu no rume llowdungulaeyew
engn.
Tati pu mangel ti kawi mafwn mew
Feymew Jesus pefilu ti pu mangel chumngechi i dullikameken doy kmeke wangku ti
pu lmen che i anpeym ti mesa mew, fey
famngechi nglamfi:
8
Iney rume mangelelmew kie kawi
mafwn mew, anknuwkelayaymi doy kme
wangku mew, fey akule rume kangelu mangel
9
doy lmen wentrungelu eymi mew.
Fey
7

Luka 14:10
tami mangeletew kpayay tami feypipayaetew:
Elufinge tami wangku tfachi kangelu lmen
wentru. Feymew nga mleay tami witrapratuael yewenkechi ka tami anknuwtuael ti doy
wesa wangku mew. 10 Femngechi mangelngelmi,
anknuwaymi ti doy wesa wangku mew,
feymew kpale tami mangeletew feypiaeymew:
Weni, faw ple kpange. Anpange tfachi
doy kme wangku mew, femngechi doy ftra
lmen wentru trokingeaymi tati pu anlelu eymi
engn ti mesa mew. 11 Femngechi tati re kisutu
mallmawklelu, yewelkangeay. Fey tati kisu
illamtuwklelu, pramyengeay.
12
Jesus ka feypifi ti wentru tai mangeletew:
Femngechi eluafilmi ta iyael kam pun iyaelngeay rume, mangelkelayaymi tami pu weni,
tami pu pei no rume, ka tami pu rema nieel
no rume, ka tami rikulechi karukatu no rume.
Kisu engn ta ka femngechi wiome mangeltuaeymew, femngechi wiolelngetuaymi tami
mangelkefiel mew. 13 Welu famkeaymi may, femngechi eymi nielmi kie kawi mangelkeafimi
tati pu pofre, tati pepi kdawkenolu, ka ti kntrongelu, ka ti pu trawma. 14 Femngechi aywn
nieaymi. Kisu engn ta pepi kullilayaeymew,
welu eymi llowaymi tati kullitun feychi ant
wiomongetule ti pu lif piwkengelu.
Tati adknu dungu kawi pun iltuwn mew
(Matew 22.1-10)
15
Fey allklu tfachi dungu, kie ti pu wentru
anlelu mesa mew, feypifi ta Jesus:
Sakinngeay tati iyalu Ngnechen i lmen
mlewe i kawi mew!
16
Fey Jesus feypieyew kie adknu dungu
mew:
Kie wentru wlrkey kie ftra pun ilelkawn, fey werky i mangelafiel rume fentren
che. 17 Fey puwlu ti ora i ingeael ti pun iyael,
werky i pu kona fey feypifalfi tati pu mangel: Kpamn. Itrokom iyael dewkley. 18 Welu
kom nentudunguyngn i pepi amunoael. Tati
wne mangelngelu feypi: We ngillapen kie
lelfn, fey amuan i pemeafiel. Llellipuaeyu tami
wesa duamnoael. 19 Kangelu feypi: Ngillapen
kechu trari mansun, fey amuan i pichi kdawelafiel. Llellipuaeyu tami wesa duamnoael.
20
Fey kangelu ka feypi: We kurengen, feymew
pepi amulayan. 21 Fey ti lmen wentru i kona
wiomey, fey ntramelpatueyew. Feymew ti lmen wentru rume wesa duami ka feypifi i kona:
Prm amunge rp ple ka ti plasa ple, fey
kpalfinge tati pu pofre, tati pepi kdawkenolu,
ti pu trawma ka ti pu kntrongelu. 22 Fey doy
konant tati kona feypi: idol, dew femn eymi
tami werkfielchi dungu, welu petu apolay ti
ruka. 23 Feymew ti lmen wentru feypifi ti kona:
Iche aylen i apoael i ruka tati pu che mew,
fey amunge ti pu rp ple, fey aporiafinge ti
pu che tai konpayael engn, femngechi fentren

92

Luka 15:2

che mleay tai ruka mew.


Iche ta feypiwayi kie no rume tyechi pu che tai wne
mangelfel, konpalayay tai ipayael iche i ruka
mew.
24

Tai rume kdawngen i inangeael ta Cristo


(Matew 10.37-38)
25
Fey Jesus inanierkeeyew rume fentren che,
fey kisu wiokintufi ka feypifi: 26 Kie che kpale iche mew, welu doy piwkeyenoelimew kisu
i chaw mew, tai ruka mew, kisu i kure mew,
ka i pu fotm mew, i pu pei ka i pu lamngen mew, ka femngechi doy piwkeyenoelimew
kisu mew ngeay rume, iche i disipulungelayay. 27 Ka femngechi iney rume inaelimew, welu
eluwklenole i layael ktu iche i duam, iche
i disipulungelayay.
28
Fey kie che ayle i dewmayael kie
ftra ruka, wne anknuwpelayafuy may
i nentukuentayael, femngechi tai kimael
tunten plata mew i dewmayafiel i ruka?
29
Femngechi dew anmle i ruka, fey pepi
dewma entuwetunofile, fey ti pu che peeliyew
eluway i ayentuaetew engn 30 feypin mew:
Tfachi wentru eluwi i dewmarukan, welu pepi
dewmantulay.
31
Ka femngechi kie longko lmen amuale i
weychameafiel ti kangelu longko lmen. Fey
wne anknuwpelayafuy may i nentukuentayael tai yeael mari warangka soltaw femngechi tai weychameafiel tati nielu epu mari
warangka soltaw? 32 Fey pepi weychamenofile,
welu ti kangelu longko lmen petu i al kamapulen, amunge piafuy i werken tai weychalmenoafiel. 33 Ka femngechi, ineyngeay rume
kieke ta eymn elknunoale kom i nieel, iche
i disipulungelayay.
Kotrwetunole tati chadi
(Matew 5.13; Marku 9.50)
34
Tati chadi kmey, welu kotrwetunole,
chumngechi am wiome kotrtuafuy?
35
Kmelay widpngeael mapu mew no rume
ka ti trumawklechi funa mew no rume. Fey
trfentungekey mten.
Tati nielu pilun, allkpe tfachi adknu
dungu.

15
Tati adknu dungu ti amchi ufisa mew
(Matew 18.12-14)
1
Fey kom tati pu kofrakelu impuestu Romangealu ka ti kakelu pu che rume wesa dunguyen chengelu, flkonparkey engn Jesus mew
tai allktumayafiel i kimeltun. 2 Fey ti pu
farisew ka ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
dunguyemekefi engn ta Jesus i entufilfiel
feypilen mew:
Tfa llowkefi ti pu yafkafe ka kientrr ikey
kisu engn.

Luka 15:3
Feymew tfachi adknu dungu ntramkaleleyew engn ta Jesus: 4 Kie wentru
niey pataka ufisa, fey kie amknuwi. Fey i
kintuafiel ti amklechi ufisa, elknupelayafuy
may lelfn mew ti aylla mari aylla ufisa? Fey
petufile wla, nor duamkleweay. 5 Fey dew
petufile, fente i aywn mekupramafi i
llangka foro mew. 6 Fey akutule i ruka mew,
trawlay i pu weni ka i pu karukatu, fey
feypiafi: Kientrr aywayi, dew petun tai
ammkefelchi ufisa. 7 Iche feypiwayi tati
aylla mari aylla lif mongenngelu duamtulay
tai wiorakiduamtuael, feymew doy mleay
aywn wenu mapu mew kie yafkafe i
wiorakiduamtun ta Ngnechen mew.
3

Ti adknu dungu kie domo tai petuelchi moneda mew


8
Ka femngechi tfa: Kie domo niefuy
mari moneda, welu kie ammi. Fey ympelayafuy may i pelontuwe i leptuael i
ruka femngechi i kintuafiel kuiwtun mew i
ammelchi moneda? Fey petufile wla, i
norduamkletuael. 9 Fey dew petufile trawlay
i pu weniyeelchi pu domo, ka i pu karukatu,
fey feypiafi: Kientrr aywayi. Dew petun
tai ammfelchi moneda. 10 Iche feypiwayi
kie yafkafe ta wiorakiduamtule ka femngechi
rume ayway Ngnechen i pu werken pll.
Tati adknu dungu kie chaw wioduamatulu i
fotm
11
Jesus ka femngechi feypi: Kie wentru
nierkey epu fotm. 12 Fey ti doy inan weche
wentru feypifi i chaw: Chachay, eluaen ti
troki chemkn iche tai koneltuleel. Feymew
tati ngen fotm wdamkalelfi i koneltuleelchi
chemkn i epu fotm. 13 Fey kie muf ant
rupalu, ti inan fotm kom fendey i chemkn,
fey amuy rume al kamapu, kangelu troki mapu
mew, fey tye mew kom wesa pnekapuy i
elungemuel ka rume wesa mongen niepuy.
14
Welu feychi dew kom apmlu i plata,
tyechi troki mapu mew mlerumey kie ftra filla antngen, fey kisu rume ngwtuy.
15
Fey amuy i kintukdawmeael kie lmen
wentru mew mlelu tyechi mapu mew, fey
tfa werkeyew i kuydasaweael lelfn mew.
16
Rume kpa irkefuy tai iyael tai ikeel ti pu
sawe, welu fey rume elungelay i iyafiel. 17 Fey
afduamlu eluwi i rakiduamael: Tunten kdawfe chey mley iche i chaw i ruka mew,
fey nieyngn fentren iyael, welu iche tfa
mew epeke entrin ngn mew! 18 Wiotuan
iche i chaw i ruka mew, ka feypiputuafi:
Chachay, yafkan ta Ngnechen mew ka eymi
mew. 19 Yewenngey iche i fotm tami piafiel ta
iche. Kie tami kona trokiaen rewall. 20 Feymew
rptuknuwpatuy i kpatuael i chaw i ruka
mew.

93

Luka 16:4
Fey petu al kamapu kpalelu, i chaw
peeyew fey kutranpiwkeyeeyew. Ka lefi i
trafyemetuaetew, fey llowmeeyew kie pangkon
mew ka kie truyun mew. 21 Fey ti weche wentru
feypifi i chaw: Chachay, yafkan ta Ngnechen
mew ka eymi mew. Yewenngey iche i fotm
tami piafiel ta iche. 22 Welu i chaw werky i
pu kona: Prm nentupamn ti doy kmeke
takuwn ka tukutufimn. Ka tukulelfimn kie
iwl kuw i changll kuw mew ka okota i
namun mew. 23 Fey ka kpalfimn ti doy motrichi
tripantu kulli, fey langmfimn. Iyai ka
nieai kawi. 24 Tfa iche i fotm tati, lakefuy
reke ka wiomongetuy. amkefuy tati, ka petufiyi! Fey eluwi engn i nieael ta kawi.
25
Fey ti ftache i wnen fotm miyawrkey
lelfn mew. Fey wiomelu, akutuy inafl ruka,
fey allky ti musika ka ti purun. 26 Feymew
mtrmfi kie i pu kona, fey ramtufi famngechi: Chem dungu anta mley? 27 Fey ti
kona feypieyew: Tami pei i akutun mew
tati. Fey tami chaw langmfali ti doy motrichi
tripantu kulli, tai kme akutun mew ka i
kme tremolklen mew. 28 Welu rume lladky ti
wnen fotm. Pilay rume i konpatuael, feymew
i chaw tripatueyew i llellipuaetew tai konpatuael. 29 Feymew kisu feypifi i chaw: Eymi
kimnieymi tunten tripantu tami kdawelkefiel,
ka rumel mngeltuniekeeyu, welu kie nag no
rume elukelaen kie pichi kapra tai kawiael i pu weni ichi. 30 Welu akutulu tami
fotm, tami wesa pnekamaetew tami plata
iwalechi pu domo mew, fey langmelfimi ti doy
motrichi tripantu kulli kisungealu.
31
Fey kisu i chaw llowdungueyew: Fotm,
eymi ichiw ta rumel mlekeyu, fey kom tai
nieel iche eymingealu. 32 Welu fewla rume
kmey tai kawiael ka tai aywael tami pei
tati lakefuy reke, fey wiome mongetuy. amkefuy reke tati, fey ka petufiyi.

16
Tati adknu dungu kie longkoknuelchi kona
rume ngenkawrpulu
1
Feymew Jesus ntramelfi tfachi adknu
dungu tai pu disipulu: Mlekefuy kie
longkolechi kona kdawelkefilu kie riku
wentru. Fey feypintukungey ti longkolechi
kona i wesaka pnekamafiel ti riku wentru i
chemkn. 2 Feymew ti riku wentru mtrmeyew
ka feypieyew: Chem mew anta feypingen tami
femn eymi tfachi dungu? Nentukuentange
tami kdaw mew, eymi ta doy iche i
longkolechi konangewetulayaymi.
3
Feymew ti longkolechi kona eluwi i rakiduamael: Chuman am fewla iche tai lmen
wentru nentutuenew i kdaw mew? Niewelan
ta newen tai kdawafiel ta mapu, ka yewelen
i ngillatuyawael chem rume. 4 Welu dew kimn

Luka 16:5

94

tai chumael, femngechi tai nieael iney i


llowaetew kisu i ruka mew, feychi niewetunoli
kdaw.
5
Feymew mtrmfi kake kieke tati defelelu
pichiken kisu tai lmen wentru mew. Kie
wnelu mew ramtufi: Tunten defeniefimi tai
lmen wentru? 6 Fey llowdungueyew: Defeniefi pataka faril aseyte tati ikeel! Fey ti
longkolechi kona feypi: Tfa tami tunte defelen.
Prm anknuwnge, fey dewmatunge kangelu
kechu mari mew mten. 7 Feymew ka ramtufi
kangelu: Eymi kay, tunten defeniefimi? Tfa
llowdunguy: Kie warangka saku kachilla. Fey
kisu feypifi: Tfa tami tunte defelen, fey dewmatunge kangelu pura pataka saku mew mten.
8
Feymew ti lmen wentru kimlu i femn tati
wesa longkolechi kona feypi: Tfachi wentru
mchay rume kme adknuy i dungu koyla
ngnen mew. Fey ti mapu tuwnngechi pu
che mchay adknukey i dungu, welu ti pu
che pelon i fotm pingekelu femkelay engn. 9 Iche nglamuwayi, kme pneafimn
ti chemkn mlelu tfachi yafkafe mapu mew
femngechi tamn wewael ta weni, fey dew afle ti
fentren chemkn, mleay iney tamn llowaetew
ta eymn ti rumel mlewe mew.
10
Ka feypiwayi, tati manelngelu tunte
pichinngeay rume, ka femngechi manelngeay
ti fentrelelu mew, tati nienolu yamn ti
pichin mew ka niekelay yamn ti aln mew.
11
Femngechi tatey tfachi yafkafe mapu
mew mlechi fentren chemkn eymn kme
pnenofilmn, iney am manelaeymnmew ti
fentren kmeke chemkn mew? 12 Ka femngechi
kme kdawyenofilmn kakelu che i chemkn,
chumngechi am manelngeaymn tamn
kdawmeael?
13
Ka feypiwayi iney rume poyelayafuy epu
lmen wentru. Kie mleafuy i deafiel, fey
kangelu i piwkeyeafiel, kam ta kie mten
ta kme puwtuafi, fey illamtuafi ti kangelu.
Ngerkelay tai poyengeael ta Ngnechen ka fentren chemkn.
14
Fey ti pu farisew, weniyefilu ta plata allky kom tfachi dungu, fey ayentukafingn
ta Jesus. 15 Feymew Jesus feypieyew: Eymn
ta rume kme piwkekawnkeymn tati pu che
mew, welu Ngnechen kimniemaeymnmew
tamn piwke. Femngechi tati pu che mew rume
kme chelelu, Ngnechen ta dekeeyew.
Tati ley dungu ka Ngnechen i longko lmenngen
(Matew 11.12-13)
Tati ley dungu ka ti pu pelon wentru i
dungu afpuy Juan ti Fawtisachefe mew. Feychi
mew llitungey i kimeltungeael ti kme dungu
Ngnechen i longko lmenngen, feymew ta
itrokom che yafluwkey i konpuael wenu
mapu.
16

Luka 16:30
Welu ngneduammn: tunte afllefule rume
wenu mapu ka nag mapu, welu feley tai kom
mupiael ti ley dungu.
17

Jesus kimeltuy i kmenon ti wdakuren


(Matew 19.1-12; Marku 10.1-12)
18
Feymew feypiwayi: kie wentru wdaknule i kure ka kureyetufile kangelu domo,
fey iwaldomofengey. Feyti kureyewlu ti wdaknuelchi domo engu, fey ta ka femngechi
iwaldomofengey.
Tati riku wentru ka Lasaru
Ka femngechi feypiwayi kie adknu
dungu: Mlekerkefuy kie riku wentru, fey tfa
tukukefuy re kmeke takuwn ka rume kme adngechi takuwn, ka fill ant niekerkefuy kawi.
Rume fentren kmeke chemkn pnekefuy. 20 Ka
femngechi mlekefuy kie pofre wentru Lasaru
pingelu, rume wesa kutran nierkefuy apo mdalerkefuy i trawa pitru mew, fey anlekefuy
plli mew ti riku i wlngi ruka ple. 21 Tfachi
pofre illutukerkefuy i iyafel, welu elungekelafuy ti trfnagchi rngn kofke no rume ti riku
i mesa mew. Fey ti pu trewa flkontukefeyew
i kllmamayaetew i pitrulechi trawa. 22 Kie
ant ti pofre larkey, fey tati pu werken pll
yeturkeeyew ti lmen mlewe mew chew i
mlemum ta Abraam. Welu ti riku ka larkey, fey
rngalngelu, eluwnmangey.
23
Fey ti riku kutrankawklepulu tye mew
chew i puwkemum ti dew lalu, fey prakintuy, feymew perkefi al kamapu ta Abraam,
ka Lasaru engu mlelu tye mew. 24 Feymew
wirary: Chachay Abraam, kutranpiwkeyeen ta
iche! Werkfinge ta Lasaru. Kchuknupe i
wechu changll kuw ko mew, fey kpape tai
fiskmmayaetew i kewn. Iche ta rume
kutrankawklen tfachi ktral mew. 25 Welu
Abraam llowdungueyew: Fotm, longkontukupange. Eymi tami mongen mew rume kme felen niekefuymi, welu Lasaru rume kutrankawn
mew mongelekefuy. Fewla kisu nietuy kme
felen tfa mew, fey eymi kutrankawkletuymi.
26
Ka femngechi wdamentunieeimew kie al
rupalechi lil ichi tai mlemum ka eymn
tamn mlemum, fey pepi rumelai yew ple,
ka femngechi tati tyew ple mlelu, pepi rupalayafuy faw ple.
27
Fey ti riku feypi: Iche llellipuaeyu,
chachay Abraam, tami werkafiel ta Lasaru iche
i chaw i rema mew 28 chew ta nien kechu
pei, fey nglamdungumeafuy femngechi ta
kisu engn tai akunoael tfachi ktral mapu
mew. 29 Abraam feypi: Kisu engn dew niey
Moyse i wirielchi dungu ka ti pu pelon wentru i wirielchi dungu: Fey mngeltuafi engn! 30 Fey ti riku llowdunguy: Feyngey tati,
chachay Abraam, welu kie ti dew lalu wiomongetule ka pewfaluwtule, kisu engn elknutuay
19

Luka 16:31

95

i wesa mongen ka wiorakiduamtuafuy engn.


31
Welu Abraam feypieyew: Llowmanofile Moyse
i dungu ka ti pu pelon wentru i dungu, ka
femngechi feyentulayafingn kie tati dew lalu,
wiomongetullefule rume.

17
Tai kuiwnngen tati kintukaduamngen
(Matew 18.6-7, 21-22; Marku 9.42)
Jesus feypifi i pu disipulu: Rumel mleay
dungu kintukaduamkefilu ta che i yafkayael,
welu awngeay ti che yafkan mew tukufile ta
kakelu che! 2 Doy kmeafuy trapeltukulelngele
pel mew kie ftra kura, fey trftukungele
pu lafken, welu tai tukungenoael yafkan mew
kieke tfachi newe nienolu mupiltun. 3 Rume
kuiwtukuwmn tfachi dungu mew! Eymi tami
pei yafkale, katrtudungufe, welu wioduamtule i nietuael kie kme femn, fey wioduamatuafimi. 4 Tunte yafkaelmew rume regle
rupa kie ant mew, fey regle rupa kpale tami
feypiaetew: Doy famngechi femwelayan, mley
tami wioduamatuafiel.
1

Tai nien pepiluwn ti mupiltun


Feymew tati pu apostol llellipufingn ta idol:
Elumui tai doy maneluwael ka tai mupiltuleael.
6
Feymew idol llowdungueyew:
Eymn niefulmn maneluwn ka mupiltun,
tunte kie pichi fn mostasa fenteafuy rume,
feypifilmn tfachi anmka: Ngedutripange
tfa mew ka ankonpunge ti pu lafken, fey ti
anmka mngeltuafeymnmew.

Luka 17:28
mari wentru lepra kutranngelu, fey tfa engn
witraknuwi al kamapu kisu mew. 13 Fey wiraringn:
Jesus, Kimeltufe, kutranpiwkeyemui!
14
Feymew Jesus pefilu engn, feypifi ti mari
wentru:
Amumn tamn leliwlaetew ti pu saserdote.
Fey petu amulelu engn, lifklewerumetuy i
kutran mew. 15 Fey kie tfa engn, inaduamuwlu i lifklewetun, wiometuy ka pramyeniefi ta Ngnechen newentu wirarn mew. 16 Fey
lukutupay Jesus i fl mew, ka potrongnagi plli
mew tai maumtuafiel. Tfachi wentru kie
illamfal samariache rke. 17 Jesus feypi:
Mari no engn ama ti pu lifngetulu i
kutran mew? Chew am mley tati kakelu aylla
wentru? 18 Chem dungu anta tfa? Kiengey
mten i wiometun tai pramyeafiel ta
Ngnechen tfachi katripanche!
19
Feymew Jesus feypifi ti wentru:
Witraprange ka amutunge.
Tami
maneluwn mew ka tami feyentun mew ta
tremotuymi.
Chumngechi akuay Ngnechen i longko lmen-

Chumngechi i poyecheael ta kie kona


Fey feypiwayi kangelu adknu dungu:
Kie che nierkey kie kona, fey tfachi kona
wiomele lelfn mew, dew ketramapumele kam
dew kamaufisale rume, fey feypingepeafuy
may: Konpange faw ple. Anpange tami
ipayael? 8 Feypingelayafuy, welu feypingeafuy
may: Dewmalen ta iyael, ka witratripange tami
poyeafiel, fey iche wne iknuan ka putuan,
fey wla eymi iyaymi ka putuaymi. 9 Ka femngechi maumngelayay rume tati kona tai
poyefiel mew i werketew. 10 Ka femngechi
eymn, dew femlmn kom tamn werketew
ta Ngnechen, fey mley tamn feypiael: Ichi
ta wesake konangei, fey ichi am femkelu
kisuke tai nieelchi kdaw mten.
7

Jesus tremoltufi tati mari wentru lepra kutranngelu


11
Amulelu ta Jerusalen, Jesus rptuley, fey
rumerpuy Samaria ka Galilea i trokike mapu
mew. 12 Fey puwlu kie pichi troki ruka
che mew, tfey mew tripapay i trafyeaetew

* 17:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: feychi ant.

ngen
(Matew 24.23-28, 37-41)
Fey ti pu farisew ramtufingn ta Jesus tuntepu mew tai akuael Ngnechen i longko lmenngeael, fey llowdungueyew ta Jesus:
Ngnechen i longko lmenngen akulayay
ta kom che i adki mew. 21 Feypingelayay tatey:
Faw mley, kam tye mew mley. Ngnechen
i longko lmenngen fantepu mew dew mlepay
ta eymn mew.
22
Fey wla ka feypifi i pu disipulu:
Akuay ta tripantu eymn ta ayaymn
tamn peafiel kie ant rewall tati Wentruknuwpalu, welu pelayafimn. 23 Kieke
feypiayngn:
Faw mley kam tye i
mlen, welu amukilmn ka inakefilmn
rume. 24 Chumngechi ta kie llfke wilfiym
pelontukey kie ple ta wenu mew, fey ka
alofpukey kaple, femngechi ta femay feychi
ant* wiometule ti Wentruknuwpalu. 25 Welu
wne mley i rume kutrankawael ka tai
llownoaetew ti pu che mlelu fantepu mew.
26
Chumngechi rupay feychi Noe i tripantu
mew ka femngechi femay feychi ant mew
wiometule ti Wentruknuwpalu. 27 Feychi mew
ti pu che duamklelay engn i akuael ti mangin
ko, fey imekey ka putumekey, kurengemekey engn, feychi ant konlu wla Noe ti ftra wampo
ruka mew, fey akuy ti ftra mangin ko, feymew
kom lankepi engn.
28
Ka femngechi femi feychi mongelelu ta
Lot: ti pu che duamklelay engn i akuael
20

Luka 17:29

96

ti wesa ant, fey imekey ka putumekey,


ngillakamekey, ka welukamekey, nganmekey
ka dewmarukamekey engn. 29 Welu feychi mew
tripalu Lot ta Sodoma waria mew, mawn reke
nagi ta ktral ka asufre wenu mew, fey kom
lankepi engn.
30
Ka femngechi femay feychi ant mew ti
Wentruknuwpalu pewfaluwle. 31 Tyechi ant
mew, tati mlelu wente ruka mew, fey ka niele i
chemkn ti pu ruka, nagkilpe i nentumeael. Ka
tfeychi mlelu ti lelfn mew, wiokilpe i ruka
mew. 32 Tukulpafimn chumngechi i femn Lot
i kure. 33 Tati aylu i montulael i mongen, fey
ta pelayay. Welu tati trflu i mongen, fey ta
montulay.
34
Iche feypiwayi tyechi pun epu che kuduleay kie kawitu mew, fey kie yengetuay, welu
kangelu elknungeay. 35 Epu domo kientrr
mekeay i mrken kudi mew. Kie yengeay,
fey kangelu elknungeay. 36 Epu che mleay
lelfn mew: kie ta yengeay, fey kangelu elknungeay.
37
Feymew ramtungey:
idol, chew ple am rupayay tfachi
dungu?
Fey Jesus kie adknu dungu mew llowdungufi i pu disipulu:
Chew mlele tati la, feyti mew trawluway
tati pu kanin.

18
Tati adknu dungu kie lantu domo ti kues engu
1
Jesus ntramelfi i pu disipulu kie adknu dungu femngechi tai kimeltuafiel engn
fill ant i ngillatuleael, ka i afeltukunoael.
2
Fey feypifi: Mlekefuy kie waria mew kie
kues ekunienofulu ta Ngnechen ka yamkenofilu
rume ti pu che. 3 Ka feytichi waria mew mlekefuy ta kie lantu domo. Fey tfa nierkefuy
kie pleytu dungu, fey amukerkey ti kues mew
tai kelluen pimeafiel fey i kme eleltuaetew
i dungu tai kaye mew. 4 Rume fentre rupachi ti kues pikelafuy i llowaetew, fey fentren
mew wla rakiduami: tunte ekunielafi rume ta
Ngnechen ka yamkelafi rume ta pu che. 5 Welu
femkellefuli rume, tfachi lantu domo fill ant
reke kpatumekekeenew, iche ta ingkayafi,
fey tai kpatumekenoaetew ka tai lladklkanoaetew.
6
Feymew idol ka feypi: Tfa i feypin
7
tati wesa kues.
Fey tfa i femrken
tati Ngnechen may ingkapelayafuy i pu
dullinieel, tfey engn tati ngillatulekelu
kisu mew ant ka pun? Elupeafuy may i
ngmkleael? 8 Iche feypiwayi prmkachi
ingkayafi fey i ngmklenoael. Welu feychi
17:36 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 36.

Luka 18:20
kpatuale ti Wentruknuwpalu pepapeay may
i mlen mupiltun ta mapu mew?
Kie farisew ka ti wentru kofrakelu impuestu
Jesus ntramkalelfi tfachi kangelu adknu
dungu fey kiekentu doy kme piwkengelu
trokiwklekelu am, fey illamtuniekefi kakelu pu
che: 10 Epu wentru amuy ti ngillatuwe ruka mew
i ngillatumeael, kie farisew rke, fey kangelu
kie kofrakelu impuestu Romangealu. 11 Fey ti
farisew, witralepuy ka famngechi ngillatupuy:
Ngnechen maumkeeyu, iche ta kakelu che
reke i femngenon mew. Tfa engn weefengey ka iwaldomokeyngn.
Ka tfachi
kofrakelu ta impuestu reke ta femngelan rume.
12
Iche ikelan epu ant semana mew ka elukeeyu
kie troki mari puwlu kom tai wewkeelchi
chemkn mew.
13
Welu ti kofrakelu ta impuestu mlewey
pichi al kamapu, newe prapaduamlay rume
tai leliprayael, ka femngechi wlelkamekey
i rku fente i weangkn. Ka feypimekey:
Ngnechen kutranpiwkeen may, yafkafengen
ta iche!
14
Iche ta feypiwayi tfachi kofrakelu ta impuestu, wiotulu i ruka mew, dew wioduamatueyew yafkan mew ta Ngnechen, welu ti farisew
wioduamangelay i yafkan mew. Femngechi
tati re kisutu mallmakawlu, rume illamkangeay,
welu tati kisutu illamuwklelu, fey ta rume
sakinngeay.
9

Jesus piwkeyeniefi tati pichikeche


(Matew 19.13-15; Marku 10.13-16)
15
Ka femngechi puwlelngey pichikeche ta
Jesus, tai fampuwlael i kuw ta kisu engn
mew, welu ti pu disipulu, pefilu ti pichikeche,
eluwi i katrtuafiel tati yeniefilu ti pichikeche.
16
Feymew Jesus mtrmfi ka feypifi i pu disipulu:
Elufimn i kpayael iche mew ti
pichikeche, fey katrtukefilmn. Ngnechen
i lmen mlewe mew am koneltulelu tati
pichikeche reke femngelu. 17 Rf dungu mew
feypiwayi tati che kie pichiche reke llownofilu
Ngnechen i longko lmenngen, konpulayay ta
Ngnechen i mlewe mew.
Kie riku wentru petu dungulu Jesus engu
(Matew 19.16-30; Marku 10.17-31)
Fey kie ti pu longkolelu ramtufi ta Jesus:
Lif mongen kimeltufe, chumafun chey tai
nieael ti rumel mongen?
19
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Chumngelu anta Lif mongen kimeltufe
pien?
Ti lif mongenngelu kieley mten:
Ngnechen tatey. 20 Dew kimnieymi ta werkn
dungu:
iwaldomokilnge, langmkilnge,
weekilnge, koylatukilnge femngechi tami
18

* 18:20 Exodo 20.12-16; Deuteronomio 5.16-20.

Luka 18:21
wesalkanoafiel ta iney no rume, ka yamfinge
tami chaw ka tami uke.*
21
Fey ti wentru feypi:
Kom tfachi dungu femken iche weche
wentrungelu mten.
22
Fey Jesus, allklu tfachi dungu, feypifi ti
wentru:
Kie dungu petu mley tami femael: fendenge kom tami nieelchi chemkn, ka eluafimi
tati pu nienolu chem no rume. Femngechi
nieaymi fentren chemkn wenu mapu. Fey kpange ka inaen.
23
Welu ti wentru allklu tfachi dungu, rume
weangkduami, kisu am rume rikulelu.
24
Fey Jesus ngneduamfilu i weangkn,
feypi:
Rume kdawngey i konael tati pu rikungelu Ngnechen i lmen mlewe mew! 25 Doy
kdawngelay ta kie kamellu i rumeael ti
longko akucha mew, fey kie riku i konael
Ngnechen i lmen mlewe mew.
26
Fey ti pu che, allklu Jesus i femngechi
feypin, ramtuy engn:
Feymew iney anta pepi montuafuy?
27
Fey Jesus llowdungufi ti pu che:
Che i pepilnoel, Ngnechen ta pepilniey.
28
Fey feypieyew ta Pedro:
idol, ichi ta elknui kom tai niefel
ruka mew, fey inawiyi.
29
Fey Jesus llowdunguy:
Rf dungu feypiwayi iney rume,
Ngnechen i lmen mlewe i duam, elknule
i ruka, kam i kure, i pu pei, i chaw kam
tai fotm, 30 feley tai doy fentren llowtuael
i duamtuel tfachi mapu mew, fey ti kangelu
we mletuachi mapu mew, lloway tati rumel
mongen.
Jesus kla rupa dewma ntramkay i layael
(Matew 20.17-19; Marku 10.32-34)
31
Jesus wichu mtrmfi i mari epu
disipulu, feymew feypifi:
Fewla amuai
ta Jerusalen, femngechi ta kom mupituay
i wirintukuel tati pu pelon wentru, tati
Wentruknuwpalu i chumlerpuael. 32 Fey kisu
ta wltukungeay tati pu katripanche mew,
ka ayetukangeay, lukatukangeay ka tofktukangeay. 33 Wimakangeay ka langmngeay,
welu kla antalu mew wiomongetuay.
34
Welu Jesus i pu disipulu pichi no rume
longkontukulay tai feypingeelchi dungu, fey
elungenolu am i kimael engn ti dungu,
feymew kisu engn pepi longkontukulay tfachi
dungu.
Jesus tremolfi kie trawma mlelu Jeriko waria
ple
(Matew 20.29-34; Marku 10.46-52)
Feychi mlepulu Jesus Jeriko i inafl ple,
kie trawma mlerkey ina rp petu ngillatulu
35

97

Luka 19:10
limona. Allklu i rupan fentren che, ramtuy
chem dungu i mlen. 37 Feymew feypingey i
petu rupan tye ple Jesus Nasaret tuwlu. 38 Fey
ti trawma wirary:
Jesus, David i rema mew tripachi Dullin
Yomelche, kutranpiwkeyeen ta iche!
39
Feytichi pu che wne amulelu katrtudungueyew tai wirarkmekenoael, welu kisu
doyelchi wirary.
David i rema mew tripachi Dullin
Yomelche, kutranpiwkeyeen ta iche!
40
Feymew Jesus witralewey ka werky i
kpalngeael, feymew flpalu kisu mew, Jesus
ramtufi ti wentru:
41
Chem anta ayleymi tami frenengeael?
Fey ti trawma llowdunguy:
idol, iche aylefun tai pelotuael.
42
Feymew Jesus feypifi ti trawma:
Wiome pelotunge! Eymi tami maneluwn
mew ta iche mew, tremolngetuymi.
43
Feychi lelen mew mten ti trawma pelotuy, fey inaniefi ta Jesus ka pramyeniefi ta
Ngnechen. Fey kom ti pu che pefilu i rupan
tfachi dungu, ka femngechi pramyefingn ta
Ngnechen.
36

19
Jesus ka Sakew
Jesus konpuy Jeriko mew, fey rumerpuy rangi
ti waria mew. 2 yew mlerkey kie riku wentru,
Sakew pingelu. Longkolerkey tati pu kofrakelu
impuestu ta Romangealu, 3 fey tfa ayrkey
i kimafiel ta Jesus, welu pepi leliwlrkelafi
mlerkelu am rume fentren che ka femngechi ta
Sakew laftra wentrungerkey. 4 Feymew lefrkey
wnelualu, tai dipuafiel ka i peafiel, fey prapuy kie anmka mew flple chew i rumeael
ta Jesus. 5 Feymew petu rumelu Jesus inafl ti
anmka ple, prakintueyew ka feypieyew:
Sakew, prm nagpatunge. Fachant iche
witranngemean eymi tami ruka mew.
6
Feymew Sakew prm nagpatuy, ka rume
aywn mew llowfi ta Jesus. 7 Fey pengelu tfa,
kom eluwi i fillpiafiel engn ta Jesus, ka dunguyefi engn i amun mew tai witranngemeael
ti yafkafe wentru i ruka mew.
8
Feymew Sakew witraknuwi ka feypifi ta
idol:
Allktuen, idol, iche eluafi tati pu
pofrengelu rangi kom tai nieelchi chemkn:
fey weemakefili chem rume ineyngeay rume,
wioleltuafi doy meli rupachi tai weemakefiel mew.
9
Fey feypieyew ta Jesus:
Fachant Ngnechen dew montulfi ta tfachi rukache, fey tfachi wentru ka femngechi
Abraam i yomelchengey. 10 Feymew tati Wentruknuwpalu kpay tai kintupayafiel ka tai
montulafiel tati amklekefulu i yafkan mew.
1

Luka 19:11
Tati plata adknu dungu
(Matew 25.14-30)
11
Fey ti pu che allktuley Jesus i feypimeken
tfachi dungu, fey kisu ntramelfi kie adknu
dungu kisu mew, fey Jesus am flklepurkelu
dewma ta Jerusalen ple, feymew kisu engn rakiduamklerkey i akuael prmkachi
Ngnechen i longko lmenngen.
12
Feymew ntramelfi tfachi adknu dungu:
Mlekefuy kie wentru longko lmen kpalmengelu, fey tfa amurkey al kamapu, tati kangelu troki mapu mew, femngechi tai longko
lmenknungeael ka i wiometuael. 13 Fey
petu i amunon, mtrmfi i mari pu kona
i nieel, fey eluyefi kake kieke engn fentren plata, ka feypifi: Neosiayafimn tfachi
plata femngechi i doy yallael, fey wiometuli wla elumutuan. Fey kisu amuy. 14 Welu
kisu i troki mapu mew mlechi pu che rume
deeyew, feymew ina werklelngey kie muf
che tai feypifalngeael: Ichi pilelai tfachi
wentru i longko lmenngeael ichi mew.
15
Welu kisu longko lmenknungey, fey
wiometuy i troki mapu mew. Fey dew akutulu, werky i mtrmelngeael i pu kona tfey
engn tai elurpufiel tati plata, tai kimael tunten i wewel kake kieke engn. 16 Fey ti wentru
wne eluel ti plata puwi ka feypipuy: idol,
tami plata mew wewn doy mari rupachi. 17 Fey
ti longko lmen llowdungueyew: Rume kmey
tati, eymi ta rume kme kona. Eymi ta rf mew
mngeltuymi ti pichin dungu tami werkfiel,
eymi ta longkoleaymi mari waria che mew. 18 Fey
ka puwi ti kangelu ka feypi: idol, tami plata
mew wewn doy kechu rupachi. 19 Tfa kafey
llowdungufi: Eymi ta longkoleaymi kechu waria
che mew.
20
Welu kangelu ka puwi feypilen mew: idol,
tfa i mlen tami plata. Ktrngniekefui
kie pau mew: 21 Iche llkaeyu ta eymi, eymi
am rume yaf piwke wentrungelu. Nentukeymi
chew tami kdawnoel mew, ka kosechakeymi
chew tami ngannoel. 22 Feymew ti longko lmen
feypieyew: Wesa kona, kisu tami dungun mew
dalluntukuwimi. Rakiduamfulmi eymi iche i
yaf piwke wentrungen ka tai imituken chew
tai kdawnoel mew ka tai kosechaken chew
tai ngannoel mew, 23 chumngelu am tukumelafimi ti plata ta banku mew? Femngechi
wioleltuafen i wewel ti plata, akutulu iche
tai ruka mew. 24 Feymew ka feypifi tfey mew
mlechi pu che: Mntumafimn ti plata fey
elufimn ti wewlu doy mari rupachi. 25 Kisu engn feypieyew: idol, Welu kisu dew wewi doy
mari rupachi! 26 Fey ti longko lmen llowdunguy:
Iche ta feypiwayi, tati nielu doy elungeay.
Welu tati nienolu, tai pichin nieel, fey ktu ta
mntumangeay. 27 Tai pu kaye tati pinofulu
iche tai longko lmenngeael kisu engn mew

98

Luka 19:44
kpalfimn tfa mew ka langmfimn iche i
adki mew.
Jesus puwi longko lmen reke ta Jerusalen waria
mew
(Matew 21.1-11; Marku 11.1-11; Juan 12.12-29)
Fey dew feypilu tfa, trekaknuwi ta Jesus
i amuael ta Jerusalen. 29 Fey dew puwlu Betfage
ka Betania mew, feyti Olifu pingechi wingkul i
plle mew, fey werky epu i disipulu 30 feypilen
mew:
Amuaymu ti pichi troki ruka che
mew mlelu tyechi lelfn i itrotripa, fey
puwlmu, pepuafimu kie trapelklechi pichi
furiku, fey tfa iney rume petu pralaeyew,
nentutrapelafimu, fey kpalafimu. 31 Fey iney
rume ramtuelmumew chumngelu tamu nentutrapelpefiel, feypiafimu idol duamtueyew tati.
32
Fey ti epu disipulu amuyngu ka pepufingu ti
pichi furiku kom chumngechi i feypiknuetew
ta Jesus. 33 Petu nentutrapelpefilu engu ti furiku,
ti ngenngelu ramtueyew:
Chumngelu anta petu nentutrapelpefimu?
34
Kisu engu llowdunguy:
idol duamtufi ti furiku.
35
Fey ti furiku i furi mew wente
chaupramelfi engn i takuwn ta Jesus, fey
ka prakawelluy ti furiku mew. 36 Fey amulelu
Jesus, ti pu che infknuyeyngn i takuwn ti
rp mew. 37 Fey flpulu ti kllegngechi rp
mew tati Olifu pingechi wingkul ple, kom tai
inanieetew eluwi i wirarael aywn mew ka
i pramyeafiel ta Ngnechen kom ti afmatufal
dungu i peel mew. 38 Fey feypi engn:
Ftra kme felen niepe ti longko lmen kpalelu idol Ngnechen i piel mew!
Kme tngn mlepe ta wenu mapu mew ka
ftra pepiluwn mlepe ta wenu mew!
39
Feymew kieke ti pu farisew kpalelu ti pu
che mew feypingn:
Kimeltufe,
katrtudungufinge
tami
inanieetewchi pu che i wirarkmekenoael
engn.
40
Welu Jesus llowdungueyew:
Iche feypiwayi tfa engn dungunole, tati
pu kura wiraray.
41
Feymew puwlu Jerusalen i fl mew, fey
pefilu tati waria mew mlechi pu che, Jesus ngmayefi 42 feypilen mew: Ngneduamfulmn, ta fachant tamn eluafetew kme
tngn! Welu fewla tfachi dungu ellkaley
ta eymn mew, feymew ta pepi kme leliwllafimn. 43 Kpaley ta wesake ant tamn kutrankawael, feychi tami pu kaye wall ple
dewmalelaeymnmew ftrake malal, fey wallomayaeymnmew ka weychayaeymnmew ta
wall ple. 44 Fey ka apmkangeaymn ta itrokom
eymn. Langmkangeay ti mlechi pu che ka
elngelayay kie kura no rume tati kme elklefulu, fey eymn am llownofilu ka manelnofilu
28

Luka 19:45

99

ta Ngnechen, feychi kpalu ta Ngnechen tami


montulafetew.
Jesus i femn mew kimeli i yamniengeael ti
ngillatuwe ruka
(Matew 21.17-21; Marku 11.15-19; Juan 2.13-22)
45
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus konpuy ti ngillatuwe ruka mew, fey eluwi i
wemnentuafiel tye mew tati fendemekelu ka
ngillakamekelu* i chemkn ta plata mew.
46
Ka femngechi feypifi: Tati Wirin Chillka mew
feypiley: Iche i ruka ta ngillatuwe ruka
pingey, welu eymn ta kie weefe i ruka reke
niefimn.
47
Fey Jesus kimeltukerkey ti ngillatuwe ruka
mew, fey ti longkolelu tati pu saserdote mew
ka ti kimeltukelu ta Moyse i ley dungu ka ti
longkolelu ti waria mew miyawrkey i kintukaduamaetew engn chumngechi i langmafuel engn ta Jesus. 48 Welu pepil-lay engn
i chumngechiknuael tai ayfel engn i femaelchi dungu, fey kom ti pu che am kuiwtun
mew kme allktulelu Jesus i kimeltumekeelchi
dungu.

20
Iney werkeyew ta Jesus i femael ti dungu
(Matew 21.23-27; Marku 11.27-33)
1
Kie ant mlelu Jesus ti ngillatuwe ruka
mew, kimeltumekefi ti pu che ka wewpimekey
ti werkn montun dungu, fey akuyey tati
longkolelu ti pu saserdote mew ka ti kimeltukelu
ta Moyse i ley dungu, kientrr miyawi ti putremke wentru engn. 2 Fey feypifi engn ta
Jesus:
Iney anta werkeymew tami femael tfachi
dungu? Iney anta elueymew tfachi awtoridad?
3
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Iche kay ta ramtuwayi kie dungu. Llowdungumuchi. 4 Iney werkeyew ta Juan ti Fawtisachefe tai fawtisacheael, Ngnechen pemay
kam tati pu che?
5
Kisu engn eluwi i fillpiwael welukonkechi:
Fey llowdungufiliyi Ngnechen i werketew,
fey tfa ramtuay: chumngelu am tai feyentunofiel? 6 Ka femngechi ngelay tai feypiael ti pu che i werketew. Fey tati pu
che langmafeimew re trftukan kura mew,
kom kimnielu engn am Juan tai dungukefel
Ngnechen i y mew.
7
Feymew llowdunguy engn i kimnon iney i
werketew ta Juan tai fawtisacheael.
8
Fey Jesus llowdungueyew:
Iche ka feypiwlayayi iney i werketew i
femael tfachi dungu.
Tati adknu dungu ti wesake kdawfe mew
(Matew 21.33-46; Marku 12.1-12)
* 19:45 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ngillakamekelu.
118.22.

Luka 20:22
Fey ka prm eluwi Jesus i dunguafiel tati
pu che, fey ntramelfi tfachi adknu dungu:
Kie wentru anmrkey fentren ofad, ka amediaknulelfi kie muf kdawfe, fey kisu eluwi i
amuael kaple. 10 Fey puwlu i kosechangeael ti
ofad, werky i kona i yelngepayael ti fn ofad
i koneltunieel, welu kisu engn wlelfingn
ka wemtufi fey pichin no rume elulafingn.
11
Feymew ti ngenngelu ka werky i kangelu
kona, welu tfa lukatufi ka wlelkafingn, fey
ka wemnentufingn fey i elunofiel chem no
rume. 12 Ka wiome werkngey ta kangelu, welu
ti pu kdawfe tfa ka femngechi allflkafingn,
fey wemnentufi wekuntu ti ofadentu.
13
Afduamlu ti ngen mapu feypi: Chumafun
chey? Werkan may i sakin fotm. Tfa
yamafingn tati. 14 Welu ti pu kdawfe peetew,
fey welukonkechi feypiwingn: Tfa tati ngenngetualu langmafiyi, femngechi tati ofadentu
mapu ichingetuay. 15 Feymew nentufingn
wekuntu ti ofadentu mapu mew, fey langmfingn.
Chumaetew ti ngen ofadentu trokifimn
kay? 16 Fey kpayay langmpayafi tfeychi pu
kdawfe, fey feytichi ofadentu eluafi ta kakelu
kdawfe.
Fey allklu engn tfachi dungu, feypi:
Tfeychi dungu chumkawnorume femkilpe!
17
Welu Jesus kme leliwlfi ti pu che ka feypifi:
Fey chem pin am tfa i feypilen mew ta
Wirin Chillka?
Tati pu dewmarukakelu illamtufi ti kura,
welu tfa ta dullin kurangetuy.*
18
Fey iney rume wente trananagpuwle ti kura
mew, rume watrokaway. Welu feytichi kura iney
rume tramafile kme rngmknuafi.
19
Fey ti pu longkolelu pu saserdote mew ka
ti pu kimeltukelu ta ley dungu ayrkefuyngn
i presuafiel ta Jesus, feychi lelen mew mten,
kimlu am kisu engn i pimaltulelngen ti adknu dungu. Welu llkanierkefingn tati pu che.
9

Tati impuestu dungu


(Matew 22.15-22; Marku 12.13-17)
20
Fey werkfingn kieke che i ellka ngnenmayaetew, fey nor piwke che reke puwi engn.
Fey i ngoymakechi welulkalafiel engn ta Jesus
chem dungu rume feypile, femngechi adngell
tai wltukuafiel tati gobernador mew. 21 Tfa
engn ramtueyew:
Kimeltufe, ichi ta kimniei eymi tami
feypikeel ka tami kimeltukeel i kme nor dungungen ka tami manelkenofiel tati re kme piwkefaluwkechi che. Eymi ta kimelkeymi chumngechi i tutengeael ta Ngnechen ta mongen
mew. 22 Kmey am tai kulliafiel impuestu tati
Roma tuwchi emperador kam tai kullinoafiel?
19:46 Isaia 56.7.

19:46 Jeremia 7.11.

* 20:17 Salmo

Luka 20:23

100

Luka 21:6

Fey Jesus ngneduamfilu i nien engn kie


wesa koyla ngnen dungu, feypifi ti pu che:
24
Pengelelmuchi kie denario pingechi moneda. Iney am i ange adentuley ka iney i y
wirintukuley tfa mew?
Fey llowdunguy engn:
Tati emperador.
25
Fey Jesus feypifi ti pu che:
Fey eluafimn may tati emperador, tai
koneltuleel tati emperador, fey femngechi
eluafimn ta Ngnechen tai koneltuleel ta
Ngnechen.
26
Fey kom tai chem piel ta Jesus, tati pu che
i adki mew ngelay tai welulkawn i dungun mew femngechi allmalltuafulu engn tai
presuafiel, fey rume afmatulewey engn kisu i
llowdungun mew, feymew dunguwetulayngn.

Kme pimi tati kimeltufe.


40
Femngechi ta yamwefingn tai doy ramtuweafiel.

Fey ti ramtun tati wiomongetun mew


(Matew 22.23-33; Marku 12.18-27)
27
Fey ngneknulu kieke ti pu sadusew
amuyngn tai pemeafiel ta Jesus, fey ti pu
sadusew feyentukelay i wiomongetuael ti dew
lalu, feymew ramtupufingn tfachi dungu:
28
Kimeltufe, Moyse ta elknuleleimew i
wirin dungu femngechi ta kie kurengechi wentru lale, fey nienole kie fotm no rume i domo
mew, fey ti lalu i pei mley i kureyetuafiel
ti lantu domo femngechi tai fotmelafiel i
lachi pei. 29 Fey mlekerkefuy kie rupa regle
peiwen. Fey kie ti wentru wne kurengey,
welu lay fey i elnon kie fotm no rume. 30 Fey ti
inanklelu ka femi. 31 Ka ti kla mew inanklechi
wentru kureyefi ti domo ka femngechi femi ti
kakelu reke, fey kom ti regle wentru layey engn,
fey i elknurpunon kie yall no rume. 32 Fey
afpulu mew ka femngechi lay ti domo. 33 Fey am
wiomongetule ti pu la chuchi am kureyetuafi
ti domo, fey ti regle am kom kureyefulu ti domo?
34
Jesus llowdungueyew:
Tfachi mapu mew ti pu wentru ka ti pu
domo kureyewkey engn. 35 Welu ti frenengelu
i puwael ta wenu mapu mew ka wiomongetule, wentrungeay rume ka domo rume, doy
ngewelayay ta kureyewn. 36 Tfa engn am doy
lawenoalu. Femngechi tati pu werken pll reke
feletuay engn. Ka femngechi ta Ngnechen
i yallngeayngn tai wiomongetuael mew.
37
Kuyfi mew Moyse pefilu ti yklechi ktral
sarsa mew, feymew feypi: idol, Abraam, Isaak
ka Jakob i Ngnechen. Moyse i femngechi
feypin mew kimfali tati pu la i wiomongetuael,
38
fey Ngnechen am tati pu la i Ngnechen
no, welu ti pu mongelelu i Ngnechen may, fey
Ngnechen mew am kom che ta mongelelu!
39
Fey kieke ti kimeltukelu Moyse i ley dungu
feypifi ta Jesus:

Jesus feypintukufi tati kimeltukelu ti ley dungu


(Matew 23.1-36; Marku 12.38-40; Luka 11.37-54)
45
Fey kom ti pu che allktulerkey, fey Jesus
feypifi i pu disipulu: 46 Kuiwtukuwmn fey ti
pu kimeltukelu mew ta Moyse i ley dungu. Tfa
engn ta aykey i tukuael ti alkechi takuwn
ka aykey i chalingeael fentren yamn mew tati
plasa mew. Ka kintukey engn doy kmeke
wangku ta sinagoga mew, ka chew mley doy
kmeke iyael ti mesa mew. 47 Ka mntumakefingn i ruka ti pu lantu domo, welu lif mongen
che i pingeael rume fentrema ngillatukawkey
engn. Kisu engn ta doy ftra kutrankaway.

23

20:28 Deuteronomio 25.5.

20:37 Exodo 3.6.

Iney i yomel kpalmengen tati Cristo?


(Matew 22.41-46; Marku 12.35-37)
41
Feymew Jesus ramtufi ti pu che:
Chumngelu am feypingekey tati Cristo
David i yomelchengen? 42 Fey David ktu feypi,
ti Salmo lifru mew:
Fey idol Ngnechen feypifi tai idol:
Anpange iche i man ad ple.
43
Femngechi iche elknulelaeyu tami pu kaye
kie pnotuwe reke miche tami namun.*
44
Fey chumngechi am ti Cristo David i tuwnngey, fey David am iche i idol pifilu tati
Cristo?

21
Ti pofre lantu domo i ofrenda
(Marku 12.41-44)
1
Jesus lelinierkefi ti pu riku i tukumeken
plata ti pichi kakon mew chew i elngekemum
tati ofrenda. 2 Welu ka femngechi perkefi kie
pofre lantu domo i tukumeken epu pichike
kofre moneda. 3 Feymew feypi:
Rf dungu feypiwayi tfachi pofre lantu
domo doy fentre wly itrokom ti kakelu pu
che mew. 4 Fey itrokom am wlpelu ti ofrenda
tai sofranentunieel mten, welu kisu, tai rume
pofrengefel, kom wlknuy tai niemufel tai
mongeluwam.
Jesus kimeli ti ngillatuwe ruka i teyfkangeael
(Matew 24.1-2; Marku 13.1-2)
5
Fey kiekentu ntramyemekefi ti ngillatuwe
ruka ti rume adyechi kura i nieel mew ka ti
ofrenda mew i adelkaniengeel. Feymew Jesus
feypi:
6
Kpaley ta ant fey itrokom tfa eymn
tamn petu leliwlpeel, ngewelayay kie kura no
rume welu rentrolealu. Kom ta teyfkangeay.

20:42 man ad ple: ftra pramyen ka pepiluwn pin rke.


20:43 Salmo 110.1.

kie pnotuwe reke miche tami namun: kie adknu dungu tati wewfilu i pu kaye.

* 20:43

Luka 21:7

101

Ti wele dungu i mleael petu i afnon ta


itrokom dungu
(Matew 24.3-14; Marku 13.3-13)
7
Feymew ramtungey:
Kimeltufe, tuntepu mew am mleay tfachi
dungu? Chem wele dungu am mleay i kimngeam i epe puwklen i rupayael kom tfachi
dungu?
8
Fey llowdungueyew ta Jesus: Kuiwtukuwkleaymn tamn ngnenkangenoael.
Rume fentren kpayalu am tati feypialu: Iche
ta Cristo. Fewla puwkley dewma ti ant. Welu
eymn inakefilmn. 9 Feychi allklmn i mlen
ti awkan dungu ka welukonke kewatuay tati
pu che, llkakilmn, fey kom tfa mlelu am
i wne rupayael, welu femllele rume petu
akulayay ti afachi ant.
10
Fey amuley i feypilen: Kie troki lof che
weychamekeway kangelu troki lof che engu ka
kie troki mapu mew mlechi pu che weychayay ti kangelu troki mapu mew mlechi pu
che engu. 11 Mleay ta ftrake nyn, ngn
ka ti kutran fill mapu ple, ka wenu mapu mew
pengeay llkanngechi dungu ka ftrake wele
dungu.
12
Welu petu i femnon tfa eymn ta
presungeaymn ka inantukuyawlngeaymn
tamn kayetungen.
Yengeaymn tamn
ramtukangeael ta sinagoga mew, ka presuntukungeaymn ta karsel mew ka puwlngeaymn ti longko lmen mew ka ti pu
gobernador mew iche i duam. 13 Femngechi
ta feleay tamn pepi ntramyemuafiel.
14
Welu wne rakiduamkilmn tamn chem
15
piael kisutu tamn ingkawael.
Iche ta
eluwayi fentren kimn chumngechi tamn
dunguael, femngechi ta kie rume tami pu
kaye notukadungulayaeymnmew ka chem
pilayaeymnmew rume. 16 Welu tamn chaw
ktu ta ellka wltukuaeymnmew. Tami pu
pei, tami pu rema ka tami pu weni ka femay.
Ka kiekentu eymn langmngeaymn. 17 Fey
itrokom che mlelu mapu mew deaeymnmew
iche i duam, 18 welu kie tamn kal longko
no rume ta amlayay. 19 Afeluwkilnge tami
maneluwkleael iche mew, femngechi ta
peaymn montun!
Jerusalen i apmkangeael
(Matew 24.15-21; Marku 13.14-19)
20
Feychi pefilmn ta Jerusalen wallomalelu
ti troki soltaw mew, kimaymn prmka
mten i apmkangeael. 21 Feymew tati pu che
mlelu Judea mew, lefmawpe engn ti ftrake
wingkul ple. Fey ti pu che mlelu Jerusalen
mew, tripape engn ti waria mew, ka tati mlelu
lelfn mew, wiokontukilpe waria mew. 22 Feychi
* 21:27 Daniel 7.13.

Luka 21:36
ant am kutrankawn antngealu, fey ta famngechi mley i mupiael kom chumngechi i
feypilen ti Wirin Chillka. 23 Awngey tati pu
domo niepeklelu tyechi ant mew kam
niele moyol pe rume! Rume mlealu am fentren kutrankawn ti troki mapu mew, ka ftra
kutrankangeay tfeychi waria mew mlechi pu
che. 24 Fey kiekentu layay chngarkangele ta
wayki mew, fey kakelu presukona reke yengeay
itrokom troki mapu mew fey ti pu judiu tuwnngenolu wilukonpuay ka fill wesa dungu femay
ta Jerusalen waria mew, fey puwle wla ti tripantu tai fentepu legtuknulngeel.
Tai wiometuael tati Wentruknuwpalu
(Matew 24.29-31; Marku 13.24-27)
25
Mleay ta wele dungu ant mew, tati kyen
mew, ka ti pu wanglen mew fey kom mapu mew
ti trokike mapu pewelayay i chumael engn
ka rume llkayayngn tai ftra rarakmeken
mew ti rew lafken. 26 Fey ti pu che rupaduammekeay engn fente i llkan mew kimle engn
i rupayael tfachi dungu itrokom mapu mew.
Tati wenu mapu mleyechi pepiluwn ktu
yafyafay i fente llkan. 27 Feymew pengeay tati
Wentruknuwpalu kpalelu kie trom mew
ka ftra pepiluwn mew ka ftra pelon mew.*
28
Feychi mew llitule i rupayael tfachi dungu,
yafluwmn ka newentuwmn, flklepalu am
tamn montulngeael.
Tati igera trrmknu dungu
(Matew 24.32-35; Marku 13.28-31)
29
Fey ka femngechi ntramelfi kie
trrmknu dungu: Ngneduamfimn tati
igera kam chem kangelu anmkangeay rume.
30
Femngechi pefiym i choyotun ta tapl
anmka kimkeymn ta eymn tai flklepan
dewma ta walngantngen. 31 Ka famngechi
mten, feychi pefilmn i rupan tfachi wele
dungu, kimaymn tai flklepan ta Ngnechen
i longko lmenngepayael.
32
Rf dungun mew feypiwayi kom tfachi
dungu rupayay petu i lanon tfachi pu che
mlelu fantepu mew. 33 Ti wenu mapu ka nag
mapu afllefule rume, welu iche i dungu kom
mleay i mupiael.
Pewtuwkleaymn
Welu kuiwtukuwkleaymn ka elukefilmn tamn piwke i kurawael reke ka
i konael ti wesake wimtun mew, ti putun
dungu mew no rume ka tamn rume
kdaweluwklenoael tfachi mongen mew
femngechi ta tyechi ant i akunoael kie
lloftun dungu reke eymn mew. 35 Ka kie sochan
dungu reke i femnoael. Fey tfachi dungu
am kpayalu kom tfeychi mleyelu mapu
mew. 36 Eymn ta pewtuwkleaymn, fill ant
ngillatulekeaymn, femngechi tamn montuael
34

Luka 21:37

102

kom tati kpalechi dungu mew ka femngechi


tamn kme llowaetew tati Wentruknuwpalu.
37
Fey fill ant Jesus kimeltukerkey ta
ngillatuwe ruka mew, fey pun mleputukey tati
Olifu pingechi wingkul mew. 38 Fey kom ti pu
che amukey puliwen ti ngillatuwe ruka mew i
allktumayafiel i dungu ta Jesus.

22
Kiewi engn tai presuafiel ta Jesus
(Matew 26.1-5, 14-16; Marku 14.1-2, 10-11; Juan
11.45-53)
1
Flkleparkey dewma ti kawi ant tai ingekemum ti lefawrangenochi kofke, tati Paskua
kawi rke. 2 Feyti pu longkolelu pu saserdote
mew ka ti kimeltukelu ta Moyse i ley dungu,
tfa engn llkanierkefi tati pu che, fey dungumamekefi engn ta Jesus chumngechi i langmafiel.
3
Feymew wekf konrkey ta Juda mew, kie
ti mari epu disipulu, tati Iskariote pikeel. 4 Fey
tfa amurkey i pemeafiel ti longkolelu pu saserdote mew ka ti pu kellulekelu ti ngillatuwe ruka
mew, fey ntramelpufi chumngechi tai wltukulelafiel engn ta Jesus. 5 Kisu engn rume
aywrkey ka feypifi engn i kulliafiel plata
ta Juda.
6
Fey Juda aywmafi i llowafiel ti plata ka
eluwi i kintuael ti doy kme lelen i mlenoael
kakelu pu che femngechi i ellka wltukuafiel ta
Jesus.

Luka 22:30

Feymew Jesus feypifi i pu disipulu:


Rume ayleken i iyafiel tati Paskua iyael
eymn ichi petu tai lanon! 16 Iche ta feypiwayi ka wiome kientrr iwelayan eymn
ichi, fey puwle wla i femtuael Ngnechen i
lmen mlewe mew.
17
Feymew nfi i kuw mew ti kopa, fey dew
maumtufilu ta Ngnechen, feypi:
Putufimn tfachi pulku ka welukonkechi
eluwmn. 18 Iche feypiwayi tai wiome
putuwenoafiel tati ofad pulku, fey mletuliyi
wla Ngnechen i lmen mlewe mew.
19
Feymew ka nfi ti kofke i kuw mew, fey
dew maumtufilu Ngnechen, wkafi ti kofke,
fey eluyefi i pu disipulu feypilen mew:
Tfa ta iche i kuerpu, wltukuael
tai layael eymn tamn frenengeael.
Femkeaymn ta tfa iche tamn tukulpamuafiel.
20
Ka femngechi femi ti kopa mew, dew ifilu ti
iyael, feypilen mew:
Tfachi kopa ti we eldungu tati, legtripaley
iche i mollf mew, tfa ta wtrulael eymn
tamn frenengeael. 21 Welu tati wentru tai
ellka wltukuaetew mley tfachi mesa mew.
22
Femngechi tati Wentruknuwpalu fente kme
amuley ti rp mew tai legtuknulngeel, welu
awngeay tai ellka wltukuaetew!
23
Feymew eluwi i welukonkechi ramtuwael
ineyngen tfey tai wltukuaetew.
15

Iney am tati wnenklealu


Fey ti pu disipulu mekerkey i notukadunguwn engn iney mngell tai longkoletuael
kisu engn mew. 25 Feymew Jesus feypifi i
pu disipulu: Feytichi pu judiu tuwnngenochi
pu che i pu longko lmen rume ngenkawkey
i pu konayenieelchi pu che mew, ka ti pu
che longkolelu kisutu feypiwkey: ichi rume
kme dungu femkei. 26 Welu eymn ngelay
chumkawnorume tamn femngechi femael. Fey
tamn femafel, ti doy wnenklelu eymn mew
mley i doy illamuwkleael ka inanklelu reke
i feleael, ka tfeychi werklekelu mley i doy
illamuwkleael tati poyechekelu reke i feleael.
27
Femngechi llemay: Iney anta doy wnenngey tati anlelu mesa mew tai iyael kam tati
poyechepelu? Feyngey llemay tati anlelu ta
mesa mew i lmenngen? Welu ngneduamaymn tunte wnenklen rume ta iche fey
eymn mew mlen tati poyechekelu reke?
28
Eymn ta kompakiyawlmuken ta iche
tamn yaflmuafiel i kutrankawn mew.
29
Feymew eluwayi iche tai lmen mlewe,
chumngechi ta iche tai Chaw ta eluenew ka
femngechi 30 eymn ta iyaymn ka putuaymn
iche i mesa mew chew tai longko lmenngeel
ta iche, ka femngechi ta anaymn ti lmen
ruka mew, tamn kues reke mleael tati mari
epu Israel trokiche mew.
24

idol i wlelchi pun iyael


(Matew 26.17-25; Marku 14.12-21; 1 Korintio
11.23-25)
7
Fey akuy ti kawi ant tai ingekemum
ti lefawrangenochi kofke ka femngechi tai
langmngeael ti korderu ta Paskuangealu.
8
Jesus werkfi ta Pedro ka Juan, fey feypifi:
Amuaymu tamu pepikameael ti Paskua iyael.
9
Fey kisu engu ramtueyew:
Chew
ple
anta
ayleymi
tayu
pepikameafiel tati Paskua iyael?
10
Fey Jesus feypi:
Eymu petu konpulmu ta Jerusalen waria
mew, trenumapuafimu ta kie wentru yenietulu
kie metawe ko. Fey inayafimu. Konputule
wla ti ruka mew, 11 fey feypiafimu ti ngen ruka:
Ti kimeltufe ta ramtufali: Chuchi anta ti katrntukulechi ruka chew tai iyam ti Paskua
iyael tai pu disipulu ichi? 12 Fey kisu ta
pengelelaeymumew kie wenu ruka mew ti al
tuwchi katrntuku dew kme elklelu. Tye
mew pepikapuaymu tai iyam ti pun iyael.
13
Feymew amuy kisu engu ka pepuyngu kom
chumngechi tai feypiel ta Jesus, fey pepikapuyngu ti Paskua pun iyael. 14 Fey puwlu ti ora, i
iyam engn Jesus ka ti pu apostol anpuy engn
ti mesa mew.

Luka 22:31

103

Jesus wne kimely ta Pedro i llumumayaetew


(Matew 26.31-35; Marku 14.27-31; Juan 13.36-38)
31
Ka femngechi ta idol feypifi ta Pedro:
Simon, Simon, allktunge.
Wekf ta
ngillatupefuy eymn tamn chikayaetew
kachilla reke. 32 Welu iche ta llellipupefi ta
Ngnechen eymi mew, femngechi tai afnoael
tami mupiltun iche mew. Fey eymi, dew
wiotulmi ta iche mew, kelluafimi tami pu pei
tai newentuleael engn.
33
Fey Simon llowdunguy:
34
idol, iche ta dew eluwklen tai amuael
ta karsel mew tunte layan rume eymi ichiw.
Feymew Jesus feypifi ta Simon:
Pedro, iche ta feypiaeyu fachant mten,
petu i kakaranon ta alka kla rupa, kimlafi
piaymi.

Luka 22:58

Fey dew ngillatulu, witrapratuy, fey amutuy


chew i mlemum i pu disipulu, fey pepatufi
i umawklen. Weweyew engn i weangkn.
46
Fey feypipatufi:
Chumngelu
anta
umawkleymn?
Witrapramn ka ngillatumn, femngechi ta
wewlayaeymnmew tati kintukaduamchekelu.
45

Flpay dewma ti ora tai kintukaduamngeam


Fey Jesus prm ramtufi i pu disipulu:
Feychi mew nga werkwiyi tamn yenoael
folson, ka plata no rume, ka okota no rume duamtuymn kay kieke chemkn fey pelaymn?
Fey llowdungueyew i pu disipulu:
Chem no rume duamtulai.
36
Feymew Jesus feypi:
Welu ta fewla, tati nielu ti folson, mley i
yeael tati plata. Fey ti nienolu wayki, fendepe
i maku, fey ngillape kie wayki. 37 Iche ta
feypiwayi mley i mupiael chumngechi feypiley ta iche mew tati Wirin Chillka: Fey kisu
rakintukungey ti wesake che mew.* Kom tati
Wirin Chillka i feypileel iche mew, mley tai
kom mupiael.
38
Fey kisu engn feypi:
idol tfa mew mley epu wayki.
Fey Jesus llowdunguy:
Fey ka mten tati.

Presungey ta Jesus
(Matew 26.47-56; Marku 14.43-50; Juan 18.3-11)
47
Petu mekelu i ntramkan ta Jesus, fey akuy
rume fentren che. Feymew Juda tfa ta kie
ti mari epu disipulu rke, wneluwklepay ti
kakelu pu che mew. Tfa flkonpay i chaliafiel
kie truyun mew ta Jesus. 48 Welu Jesus feypieyew:
Juda, kie truyun chalin mew ngnenmayafimi tati Wentruknuwpalu?
49
Fey ti pu disipulu mleyelu Jesus engn,
pefilu i femngechi rupan tfachi dungu, ramtuyngn:
idol wlelfiyi wayki mew?
50
Fey kie ta kisu engn mew miyawlu, katrnentumafi i man pilun ti longkolechi saserdote i kona. 51 Feymew Jesus feypifi i pu
disipulu:
Fenteknumn. Fey ka mten.
Fey prm nmafi i pilun ti kona, ka
tremoltufi. 52 Ka prm feypifi ti pu longkolelu pu
saserdote mew, ka ti kellukelu ti ngillatuwe ruka
mew ka ti putremke wentru, kom tfa engn
kpayelu i presuaetew:
Chem dungu mew anta kpaymn ta
eymn ka kpalnieymn ti wayki ka mamll?
Kie malochefe trokimun anta iche? 53 Fill
ant ta mleken eymn ichi ti ngillatuwe
ruka mew, fey presumukelafun. Welu tfa puwi
tamn femael tati dumi ngneluwn.

Jesus ngillatuy Getsemani mew


(Matew 26.36-46; Marku 14.32-42)
39
Feymew Jesus prm tripay, fey kisu am
wimtulelu i femken, fey amuy ti Olifu pingechi
wingkul mew, fey i pu disipulu inaeyew. 40 Fey
puwlu ti lelfn mew, Jesus feypifi i pu disipulu:
Ngillatumn,
femngechi
tamn
wewnoaetew tati kintukaduamchekelu.
41
Fey prm pnttripay kisu engn mew
tunte puwkey kie trfknuelchi kura fente
mapu eluwpuy, ka lukutupuy i ngillatuael.
42
Feymew feypi: Chaw, pifulmi kay, montulafen
tfachi ftra kutrankawn mew. Felekilpe iche
kisu i ayel, welu may eymi tami ayel.
43
Feymew pewfaluweyew kie wenu mapu
werken pll, tai yafltukuaetew. 44 Fey rangi
ti ftra kutrankawn mew, Jesus doy ftra
yafluwn mew mekey i ngillatun fey i arofn
wtrunagmekey plli mew lyknagchi mollf
reke.

Kimlafi Jesus pi ta Pedro


(Matew 26.57-58, 69-75; Marku 14.53-54, 66-72;
Juan 18.12-18, 25-27)
54
Feymew presungey ta Jesus ka yengey
ti longkolelu ti pu saserdote i ruka mew.
Pedro inalerkey pichi al kamapu. 55 Puwlu
engn, ktraltupuy ti lepn mew ka wallo
anknuwingn. Pedro ka anknuwpuy kisu
56
engn i fl ple.
Fey tfa mew, kie
llchadomo peetew i anlen ti ina ktral, leliwleyew ka feypieyew:
Tfa ka mlepefuy Jesus engu.
57
Welu Pedro:
Kimlafi tati.
Iche no ngati, papay
pirkey.
58
Fey ka pichin mew, kangelu peeyew ka feypieyew:
Eymi ka miyawkeymi Jesus eymu.
Fey Pedro llowdunguy:
Weni, iche no tati.

35

* 22:37 Isaia 53.12.

22:44 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 43-44.

Luka 22:59

104

Fey kie ora rupalu mew, kangelu ka feypieyew:


Rf feyngey i miyawken tfachi wentru
Jesus engu. Ka femngechi Galilea tuwi tati.
60
Feymew Pedro feypi:
Weni, kimlan tami chem pifel.
Feychi lelen mew mten, Pedro petu
dungumekelu, kakaray kie alka. 61 Feymew
idol wiokintuy ka leliwlfi ta Pedro, fey Pedro
tukulpay tai feypietew ta idol: Fachant
petu i kakaranon ta alka, kla rupa kimlafi
piaymi. 62 Feymew Pedro tripay wekuntu, fey
rume ftra ngmakawi.
59

Tati pu soltaw ayentuniefi engn ta Jesus


(Matew 26.67-68; Marku 14.65)
63
Feytichi pu wentru ngneduamniefilu ta Jesus ayentuniefi ka wlelkamekefingn. 64 Ka
munulknumangey i nge ka ramtukangey:
Konewtufinge iney anta wlelpeeymew!
65
Ka femngechi lukatuniengey ka feypiniengey
itrofill wesake dungu.
Jesus yengey ti putrem ftake judiu i trawn
mew
(Matew 26.59-66; Marku 14.55-64; Juan 18.19-24)
Fey kme wnlu dewma, trawluwi engn
ti putrem ftake judiu, ka fey ti longkolelu pu
saserdote mew ka ti kimeltukelu ta Moyse i ley
dungu, fey yengey ta Jesus chew trawluwkley
ti ftake judiu wentru. Tyew ramtukangey:
67
Feypimui, eymi am tati Cristo,
Ngnechen tai werkel?
Fey llowdungueyew ta kisu:
Feyngey tati piwliyi, eymn feyentumulayan. 68 Ka iche ramtuwliyi, ka llowdungumulayan rume. 69 Welu fewla dew puwkley
tati Wentruknuwpalu tai mleputuael tati ftra pepiluwnngechi Ngnechen i man kuw
reke.
70
Feymew kom ti pu che prm ramtufi ta
Jesus:
Fey, eymi anta Ngnechen i Fotm?
Feymew llowdungueyew ta Jesus:
Eymn ta kisu feypimn iche ta Ngnechen
i Fotmngen.
71
Feymew kisu engn feypi:
Ka chem dungu am duamtui tai kelluntukungeael? Ichi kisuke allkmafiyi i piel,
kisu i wn mew.
66

23
Jesus puwlngey ta Pilato mew
(Matew 27.1-2, 11-14; Marku 15.1-5; Juan 18.28-38)
1
Fey itrokom witratripay engn tai yeafiel
ta Jesus Pilato mew. 2 Fey Pilato mew eluwi i
dalluntukuafiel engn, feypilen mew:
22:69 Salmo 110.1.

Luka 23:15

Ichi pekefiyi tfachi wentru i


kimeltuken re wesake dungu tai mngeltunoafiel tati pu awtoridad mlelu tai troki
mapu mew. Feypikeeimew tai kullinoafiel
impuestu tati emperador, fey ka femngechi
feypikey ta kisu i Cristongen, ti longko lmen.
3
Fey Pilato ramtufi ta Jesus:
Eymi am tati pu judiu i longko lmen?
Eymi ta kisu feypimi iche i longko lmenngen llowdunguy ta Jesus.
4
Feymew Pilato feypifi ti pu longkolelu tati pu
saserdote mew ka ti pu che:
Iche pemalafi chem yafkan rume ta tfachi wentru.
5
Welu kisu engn amul feypiley doy newentu
dungun mew:
Kisu i kimeltuelchi dungu mew pofolkafi
tati pu che. Llituy Galilea mapu mew, fewla
amuley i femn faw Judea mapu mew.
Jesus puwlngey ta Erode mew
Fey allklu tfachi dungu ta Pilato, ramtuy
feyti wentru i tuwn pemay ta Galilea. 7 Fey
feypingelu i Galilea tuwn, Pilato werkfi Jesus ta Erode mew, kisu am gobernadorklelu ta
Galilea mapu mew, fey tiyechi ant miyawrkey
Jerusalen mew.
8
Feymew Erode pefilu ta Jesus, rume aywduamrkey, fey kuyfitu dewma aykerkefuy i
peafiel, kisu am allkkelu i ntramyengen ta Jesus, feymew ngmklekerkey i pengelelaetew
kie afmatufal dungu. 9 Rume fentren dungu
ramtukarkefi, welu Jesus llowdungurkelaeyew
kie ramtun dungu no rume. 10 Ka femngechi
mlerkey ye mew tati pu longkolelu ti pu
saserdote mew, ka ti pu kimeltukelu ta Moyse
i ley dungu, fey tfa engn doyelchi dalluntukumekefi engn ta Jesus. 11 Feymew Erode ka i
pu soltaw rume illamtufi ta Jesus, fey tai ayentungeael tukulelngey ti llmllmchi takuwn
femngechi tai kie longko lmen reke i feleael. Feymew Erode ka prm wiome werky
i yengetuael Jesus Pilato mew. 12 Pilato engu ta
Erode kayetuniewkerkefuy, welu tyechi ant
mew wenikawturkey tfachi epu lmen wentru.
6

Langmngepe pifalngey ta Jesus


(Matew 27.15-26; Marku 15.6-15; Juan 18.39, 19.16)
13
Pilato trawlrkefi tati longkolelu pu saserdote mew ka ti pu awtoridad ka tati trokiche.
14
Fey feypifi:
Eymn ta kpalelmun tfachi wentru,
ka feypimun tai pofolkafiel tati waria mew
mlechi pu che ka i kayetuafiel ti pu
awtoridad, welu iche ta ramtukafi eymn
tamn adki mew, fey pemalafi chem
welulkan rume ka chem yafkan no rume tamn
dalluntukupefiel mew. 15 Erode ka wiome
werkleltuenew. Feymew kimfali tai femnon

Luka 23:16

105

chem wesa dungu no rume fey ngnam i


langmprayafiel. 16 Iche ta wimakafalafi,
fey wla neykmfaltuafi. 17 Fey ti kawi mew,
Pilato tai tuteafiel ti pu che nentuknutukerkey
karsel mew kie presu.*
18
Welu kom ti pu che kientrr eluwi i
wirarn engn:
Langmngepe tfa! Fey lifreknutungepe
ta Barabas!
19
Fey Barabas ta presulerkey ti karsel mew i
pofolkafiel mew ti pu che tai mngeltunoafiel ti
pu awtoridad, ka tai langmchen mew. 20 Welu
Pilato ayrkefuy i lifrenentutuafiel ta Jesus, fey
ka wiome dungungerkey engn, 21 welu kisu
engn doy newentu wirary:
Langmngepe ta krus mew! Langmngepe ta krus mew!
22
Fey Pilato kla rupachi feypifi ti pu che:
Iche pemalafi tfachi wentru chem wesa
femn no rume, femngechi ngnam i langmngeael.
Iche ta wimakafalafi, fey wla
neykmknutuafi.
23
Welu kisu engn ingentu doy wirary,
langmngepe ta krus mew pileyngn. Fey
fente wirarkmekelu engn am, fey elungey i
femael kisu engn i ayel. 24 Feymew Pilato wltukufi tai langmngeael ta Jesus chumngechi i
ayel ti pu che. 25 Feymew lifreknungetuy ta
Barabas kisu i dulliel engn, tati presulekefulu
ta karsel mew tai wesa femelchi dungu mew ka
i langmchen mew, fey wltukufi ta Jesus i
langmngeael.
Jesus langmngey wente krus
(Matew 27.32-44; Marku 15.21-32; Juan 19.17-27)
26
Feymew yefilu engn ta Jesus i langmngemeael, fey trenumafi engn kie wentru
Simon pingelu, Sirene tuwlu. Dew wiomelu
lelfn mew, fey aporia mekuknulelfingn tati
krus tai ina trekaleael ta Jesus mew. 27 Rume
fentren che ka rume fentren domo inaniefi ta
Jesus. Ina wirarkley i ngman engn fente
i weangklen Jesus mew. 28 Welu Jesus adkintueyew engn, fey feypieyew:
Jerusalen tuwchi pu domo, ngmakilmn
iche mew. Eymn may kisutu ngmayewmn
ka tamn pu pe mew, 29 kpalelu am ta
ant i feypingeael tfachi dungu: Sakinngeay tati niepekenochi domo ka ti moyolpekenochi moyo. 30 Feymew ti pu che feypiafi tati ftrake klleg:
Tranarupamn ichi tai wente mew!
Ka ti pu wingkul: Ellkantukumui!
31
Fey kom tfachi dungu femle engn iche
mew ti kar mamll reke felelu, welu chumay
engn chey eymn mew tati angken mamll reke
felelu?
* 23:17 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 17.

Luka 23:46

Ka yeniengerkey ta epu wentru rume wesa


mongenngelu i langmngeael kientrr ta Jesus engn. 33 Feymew puwlu engn ti lelfn mew,
Foro Longko (Kalafera) pingelu, Jesus wente
elknungey ti krus mew ka ti epu wesa mongenngechi wentru, kie Jesus i man ple elngey
kangelu wele ple.
34
Feymew Jesus feypi: Chaw, lelitumakefilnge i yafkan ta tfa engn. Kimlay engn tai
femmeken.
Fey ti pu soltaw suertiafi Jesus i tukukeelchi
takuwn femngechi tai nafiel chuchi rume ta
kisu engn legtu tripale. 35 Fey ti pu che adkintulepuyngn ka ti pu awtoridad ayentukaniefi
engn ta Jesus, feypilen mew:
Ti kakelu pu che montulfi, welu fewla kisutu
montuluwpe rf mew Ngnechen i Cristongele
ka kisu ti Dullinngele.
36
Fey ti pu soltaw kafey ayentukaniefi ta Jesus,
fey flkontufi engn i eluafiel ti kmenochi
wesa kotr pulku, 37 feypilen mew:
Tati pu judiu i longko lmenngelmi, eymi
kisutu montuluwnge.
38
Ka mlerkey Jesus i wente longko ple kie
letreru feypilelu griegu, latin ka ebrewdungun
mew:
TFA TATI PU JUDIU I LONGKO LMEN.
39
Fey kie ti wentru, yafkafe mongenngelu
klafantukulelu ka pltrlelu krus mew,
lukatuniefi ta Jesus:
Eymi ta Cristongelmi, kisutu montuluwnge
ka ichiw montulmuyu.
40
Welu ti kangelu lladktudungufi i kompa,
feypilen mew:
Eymi llkanielafimi anta Ngnechen? Ka
femngechi kutrankawn mew feleymi. 41 Ichiw
ta kutrankamekengeyu rf dungu mew femngechi tayu kullituael ti wesake dungu tayu femkeel mew, welu tfachi wentru chem wesa dungu
no rume femlay.
42
Ka femngechi feypi:
Jesus, tukulpayaen ta iche, longko lmenkletulmi.
43
Feymew llowdungueyew ta Jesus:
Rf dungu feypieyu.
Fachant mten
mleputuayu eymi ichiw tati kme rumel
mlewe mew.
32

Jesus i lan
(Matew 27.45-56; Marku 15.33-41; Juan 19.28-30)
44
Fey dew rangiantlu, kla ora rupachi ant
mew dumimarkey ta kom mapu. 45 Fey ti ant
duminagi ka ti rnge kortina ngillatuwe ruka
mew mlelu rangi wichafnagi. 46 Feymew Jesus
newentu wirari ka feypi:
Chaw, eymi mew chalintukuan tai pll.*
Fey dew feypilu, aftukuy i neyen.

23:30 Osea 10.8.

23:34 Kieke kuyfi wirin mew ngelay tfachi dungu:


23:34 Salmo 22.18.
* 23:46 Salmo 31.5.

Chaw, lelitumakefilnge i yafkan ta tfa engn. Kimlay engn tai femmeken.

Luka 23:47

106

Fey ti Roma tuwchi kapitan, pefilu i


femngechi rupan feytichi dungu, pramyefi ta
Ngnechen feypilen mew:
Rf dungu mew tfachi wentru chem yafkan
rume nierkelafuy.
48
Fey kom ti pu che trawluwklepulu tye
mew, pefilu engn i femngechi rupan kom tfachi dungu, wiomeyngn kfngkanierpatuy
i rku i weangkn mew. 49 Welu Jesus i
kimelchi pu che ka ti pu domo tai inapaetew
Galilea mapu mew, mlewey engn tye mew,
adkintuniefi engn al kamapu kom tyechi
dungu.
47

Jesus rngalngey
(Matew 27.57-61; Marku 15.42-47; Juan 19.38-42)
50
Mlerkey kie kme piwkengechi wentru
ka nor mongenngelu, Jose pingelu. Arimatea
tuwnche, kie waria tati mlelu ta Judea mapu
mew. Fey kisu koneltulerkey ti longkolechi pu
judiu i trawn mew. 51 Jose maneluwklerkey
Ngnechen i werkaelchi longko lmenngealu
mew. Fey kisu newe kme duamrkelay i
rakiduam mew tai femn mew ti longkolechi
pu judiu. 52 Fey amuy i dungumeafiel ta Pilato tai elutuen Jesus i kuerpu i piafiel.
53
Rupan nagmtufilu ta krus mew, fey iwdfi
kie lif kme safana mew ka tukuknumefi kie
we rngan lolo mew, tati chengke kura mew
mlelu, chew petu rngalngekelay kie la no
rume. 54 Feychi ta pepikawn ant rke tai
ngmngekeel tati rktun ant, fey tfachi
ant epe llitulerkey dewma.
55
Fey ti pu domo kpalu Jesus engn tuwlu
Galilea mapu mew, fey amuyngn ka pemefingn ti rngan lolo ka inaduammefingn chumngechi i tukuknumengen tati kuerpu. 56 Fey
akutulu engn i ruka mew, dewmapatuy ti perfume ka ti poma. Fey ti pu domo kansatuy engn
tati rktun ant mew, chumngechi feypiley ta
Ngnechen i werkn dungu.

24
Jesus i wiomongetun
(Matew 28.1-10; Marku 16.1-8; Juan 20.1-10)
1
Welu ti wne llituelchi ant semana mew,
Jesus i inakefetewchi pu domo amuy epe wn ti
rngan lolo mew ka yeniey engn i dewmaelchi
perfume. 2 Fey puwlu engn, pepufi i kie
ple tripaletun ti kura takuniefulu ti rngan lolo,
3
feymew konpuyngn, welu pepulafi engn ta
idol Jesus i kuerpu. 4 Fey rume llkapuy engn
fey i kimnon i chumael, feymew prmka reke
pefemi engn epu wentru witralelu kisu engn
i inafl ple, fey rume lingari i takuwn engu.
5
Fey rume llkalen lloynagi i longko engn ta
plli mew, welu kie ti epu wentru feypieyew:
Chumngelu anta kintupapefimn ti pu la
mew feytichi mongelelu? 6 Ngelay tati tfa

Luka 24:22

mew! Dew wiomongetuy! Tukulpamn tamn


feypietew petu mlelu ta Galilea troki mapu
mew: 7 Tati Wentruknuwpalu felerkey i chalintukungeael ti pu yafkafe mew ka i langmngeael ta krus mew, welu kla antalu mew i
wiomongetuael.
8
Feymew kisu engn tukulpatuy Jesus i dew
feypifel tfachi dungu. 9 Fey wiopalu engn ti
rngan lolo mew, ntramelpatufi kom tfachi
dungu ti mari kie pu apostol, ka femngechi
itrokom ti kakelu pu che. 10 Tati amuyelu i
kimelafiel tfachi dungu ti pu apostol, tfa engn rke: Maria Magdala waria tuwlu, Juana ka
Maria, Santiaw i uke, ka ti kakelu pu domo.
11
Welu ti pu apostol re wedwedka dungupelu
trokifi engn tati pu domo. Feymew eluwlayngn i feyentuafiel.
12
Welu Pedro femngen i duam, re lefklen
amuy ti rngan lolo mew, fey konkintupuy ponwitu, pefi ti safana mten, feymew wiotuy ruka
mew fill rakiduamklen i pefiel mew feytichi
dungu.
Trenumawn ti Emaw amuchi rp mew
(Marku 16.12-13)
13
Fey tyechi ant mew mten, epu disipulu amulelu tati waria Emaw pingelu, mari
kie kilometro tripalerkey ta Jerusalen waria
mew 14 ntramkalen amuleyngu tai femngechi
rupael kom feytichi dungu. 15 Petu notuka
ntramkawklen amuley engu, fey Jesus rke
flkonpay kisu engu mew. Feymew klangen
kientrr trekalen amuleyngn. 16 Welu tunte
pefuyngu rume allwe widuamlu reke femi i
nge engu, feymew ngneduamlafingu i ineyngen.
17
Jesus ramtueyew engu:
Chem dungu anta ntramkapeymu petu
tamu trekalepan rp mew?
Feymew
witraknuwingu,
fey
rume
weangklen 18 llowdunguy tati disipulu Kleofa
pingelu:
Welu eymi umapelafuymi Jerusalen waria
mew, fey kimlaymi am tati rupachi dungu?
19
Fey Jesus ramtueyew engu:
Chem dungu anta rupay?
Fey feypingey:
Jesus Nasaret tuwlu, kie pelon wentru
rume pepiluwnngefuy i femael chem
dungu rume ka rume admuwi i kimeltuael
Ngnechen i adki mew ka itrokom che i
adki mew. 20 Feyti longkolelu ti pu saserdote
mew ka ti pu longkolelu tai mapu mew
wltukufingn ta Jesus tai presungeael
ka i langmngeael, fey langmngey krus
mew. 21 Ichi maneluwklefui kisu mew tai
montulafiel ta Israel trokiche, welu kla ant
amuletuy dewma i rupamum kom tfeychi
dungu. 22 Welu kieke ti pu domo mlelu ichi
engn mew pellkelkaeimew, amulu kisu engn

Luka 24:23

107

epe wn ti rngan lolo mew. Fey pepunofilu


engn am ti kuerpu, wiotuy engn ta ruka
mew. Fey ka ntramelpatueimew i pemen
epu werken pll, fey engu feypirkeeyew Jesus
i mongeletun. 24 Feymew kieke tai pu weni
amuyngn ti rngan lolo mew, fey pepuyngn
kom chumngechi tai feypipatuel ti pu domo,
welu pelafi engn ta Jesus.
25
Feymew Jesus llowdungueyew engu:
Longkontukukelaymu ka rume kdawtukuymu tamu feyentuael kom tai wirintukuel
tati Wirin Chillka mew tati pu pelon wentru.
26
Felerkelafuy am tai kutrankawael tati Cristo
kom tfachi dungu fey petu i llownon ta kom
pepiluwn?
27
Fey prmka mten eluwi i kimeltuafiel
kom ti troy dungu wirilelu ta Wirin Chillka
mew dungulelu ta kisu mew. Llituy Moyse i
wirintukuelchi dungu mew ka i feypilen kom i
wiriel ti pu pelon wentru i lifru mew.
28
Fey flpulu ti waria mew chew i amulemum
engn, Jesus kaple amualu reke femi. 29 Welu
kisu engu aporiafi i mlewenagael feypilen
mew:
Mlewei kientrr tfa mew. Dew putrafiay, ka epe dumii tatey.
Feymew Jesus konpuy i mleweael tfey
30
mew.
Fey dew anlelu engn inafl ti
mesa mew, fey nfi ti kofke i kuw mew ka
maumtufi ta Ngnechen, wkafi ka elufi engu.
31
Feymew wla kimtufingu i Jesusngen, we
nlalu i nge reke femingu, welu Jesus amfemtuy. 32 Feymew welukonkechi feypiwingu:
Feyngelay ama i rume aywklepen
tayu piwke petu ntramkalen kpalepei
nga tati rp mew, ka kimeltupeyumew tati
wirikonklechi dungu ti Wirin Chillka mew?
33
Feymew mten witrapratuyngu ka
trekaknuwpatuyngu rp mew i wiotuael
ta Jerusalen, fey pepatufingu i trawluwklen
ti mari kie apostol ka i pu kompa, fey tfa
famngechi feypipatufi engu:
34
Rf feyngey tai wiomongetun ta idol.
Dew pewfaluwfi ta Simon.
35
Feymew kisu engu ntramelpatufi chumngechi i trenumafiel ta Jesus trekalelu engu
rp mew ka femngechi i kimtufiel engu petu
wkapefilu ti kofke.
23

Jesus pewfaluwfi i pu apostol


(Matew 28.16-20; Marku 16.14-18; Juan 20.19-23;
Hecho 1.6-8)
36
Petu mekelu i ntramkan engn tfachi dungu, feychi lelen mew mten Jesus
witralerumey kisu engn i rangi mew ka
chalipuy feypilen mew:
Kme tngn ta niemn.
* 24:53 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

Luka 24:53

Kisu engn rume llkay. Kie perimon pll


pewfaluwetew trokiwi engn.
38
Welu Jesus feypifi i pu disipulu:
Chumngelu anta llkaymn?
Chem
mew anta welulkawkley tamn rakiduam?
39
Malmamuchi tai kuw ka tai namun.
Iche tatey. Kie perimon pll nielay ta kuerpu
ka foro no rume, welu eymn peymn iche tai
nien kuerpu ka foro.
40
Fey femngechi feypifilu, malmangey i
kuw ka tai namun. 41 Welu kisu engn feyentulayngn reke tai rume aywn mew ka i
afmatulewen mew engn, feymew Jesus ramtufi
i pu disipulu:
Nieymn kay tfa mew pichin iyael?
42
Elungey kie katrn kangkan challwa, 43 fey
kisu llowi ka ifi fey i penieetew kisu engn.
44
Feymew prm ka feypifi ti pu disipulu:
Iche tai femngechi rupaelchi dungu mew,
fey iche wne kimeleluwiyi petu mlelu iche
eymn ichi, felerkelu am i mupiael kom ti
wirikonklechi dungu iche mew Moyse i ley
dungu mew ka ti pu pelon wentru i wirielchi
dungu mew ka ti pu Salmo lifru mew.
45
Feymew fente kme kellufi i admael engn ti wirintukulechi dungu. 46 Feymew Jesus
feypifi i pu disipulu:
Wirintukuley i layael tati Cristo ka i
47
wiomongetuael kla antalu mew.
Ka
kisu i y mew i llituael engn i wewpiael
Jerusalen mew, mley i kimelngeael kom
mapu mlechi che tai wiorakiduamtuael
engn ta Ngnechen mew, femngechi i
wioduamangetuael engn i yafkan mew.
48
Eymn mley tamn feypiael kom tamn
allkel ka tamn peelchi dungu. 49 Fey iche
werkan eymn mew iche i Chaw i
tukulpaknuelchi Kme Pll. Welu eymn
mlewemn tfa mew Jerusalen waria mew,
llowlmn wla ti pepiluwn nagpayalu ta wenu
mapu.
37

Jesus pratuy wenu mapu


(Marku 16.19-20; Hecho 1.9-11)
50
Feymew Jesus amui wekuntu waria Betania ple pifi i pu disipulu. Fey dew chalitufilu,
witraprami i epu kuw, fey ngillatumafi i
kme feleael engn.
51
Fey petu ngillatumafilu, pnttripay
kisu engn mew, fey yengetuy wenu mapu.
52
Fey kisu engn pramyefi ngillatun mew ta
Jesus, fey rume aywklen wiotuyngn ta
Jerusalen. 53 Fey trawluwklekerkey engn ti
ngillatuwe ruka mew ka pramyeniekefi engn
ta Ngnechen.
Felepe may.*

Juan 1:1

108

Juan 1:23

Kie wentru, apostol Juan pingelu, wirifi tfachi lifru. Juan miyawkefuy ta Jesus engu,
feymew kme kimrkey i ineyngen ta Jesus ka
i femelchi dungu. Tfachi lifru mew kimngey ta
Jesus i rume piwkeyefiel ta Juan.
Juan wirifi tfachi lifru, aylelu am kakelu che
i kimael Jesus i femelchi afmatufal dungu femngechi i feyentuael engn Jesus mew. Ti kakelu
kla evangelio rume kiewkley i feypilen
Jesus i femelchi dungu tai mongen mew, welu
tfachi lifru i wiriel ta Juan, wichuley i ntramyeniefiel Jesus i mongen, i kimeltun, i
lan ka i wiomongetun ta Jesucristo. Juan
20.31 mew feypiley: tfachi dungu ...wiringey
femngechi ta eymn tamn feyentuael ta Jesus i Cristongen, Ngnechen tai Fotm, ka
femngechi kisu mew feyentulmn, nieaymn ta
rumel mongen pi.

i ayel mew no rume, welu may Ngnechen tai


piel mew.
14
Tyechi Dungun Wentruknuwpay tai
mlepayael ichi mew, rume piwkeyen mew
ka rf dungu mew. Pemafiyi Ngnechen i
eluetewchi ftra pepiluwn kisu am kienngelu
i femngen tai Chaw engu.
15
Fey Juan tati Fawtisachefe ntramyefi ta
Jesucristo, feypilen mew: Fey tfa lle iche tai
tukulpakeel: iche mew inalepay kie wentru,
fey ta doy pepiluwnngey ta iche mew, kisu am
wnenklelu iche mew pi.
16
Ka femngechi Jesucristo i ftra pepiluwn
mew, kom llowiyi kme felen. 17 Ka femngechi
Moyse mew llowiyi tati ley dungu, welu Jesucristo mew llowiyi tati rf piwkeyen ka femngechi Ngnechen i rf dungu. 18 Iney no
rume pekelafi ta Ngnechen, welu Jesucristo,
Ngnechen i kien Fotm, tati rf Ngnechen,
pekefi ta Ngnechen, fey kisu am kiewklelu ta
Chaw engu, fey kisu ta elueimew tai kimafiel
i chumngen ta Ngnechen.

Ngnechen i Dungun Wentruknuwi


1
We llitualu mew dew mlewiyekey tati Dungun, fey tati Dungun mlekey Ngnechen engu,
fey kisu ta Ngnechen rke. 2 Kisu ta dew mlekerkey Ngnechen engu, petu i dewmangenon
chem no rume.
3
Kisu mew Ngnechen dewmay itrokom tati
mlelu. Chem no rume tati mlelu, dewmangelay kisu tai adknunoel. 4 Kisu mew mley ta
mongen, fey kisu i mongen pengeli ti rf dungu
kie pelon reke kom chengealu. 5 Tfachi pelon
alofkley tati dumi mew, fey tati dumi pepi
wewlaeyew.
6
Mlerkey kie wentru Juan tati Fawtisachefe
pingelu, tfeychi wentru ta Ngnechen i
werkel 7 femngechi tai kimelael Jesucristo tai
rfngechi pelonngen, fey femngechi itrokom
che tai feyentuael Jesucristo mew. 8 Juan ta
pelon rke no, welu may tati werkel fey i
ntramyeafiel tati che pelon reke felelu. 9 Fey
wla tati rfngechi pelon tati pelontuniefilu
itrokom che kpay tfachi mapu mew.
10
Tati Dungun mlerkey ta mapu mew, fey
kisu mew dewmangey itrokom tati mlelu, welu
kimlaeyew tfachi mapu mew mlechi pu che.
11
Kisu akuy i pu che mew, welu i pu che
llowlaeyew, 12 welu tfeychi pu che tai llowetew
ka feyentulu kisu mew, elufi i yallyetuaetew
ta Ngnechen. 13 Fey Ngnechen i yallngetuy
engn, tai kme tuwnchengen mew no, ka che

Juan tati Fawtisachefe ntramyefi ta Jesucristo


(Matew 3.11-12; Marku 1.7-8; Luka 3.15-17)
19
Kieke pu judiu tuwlu Jerusalen werkfingn kieke tati pu saserdote ka kieke Levi i
tuwnche* i amuael Juan ti Fawtisachefe mew
tai ramtumeafiel i chem tuwnchengen. 20 Fey
kisu kme feypi nor dungun mew:
Iche Cristo no tati.
21
Ka wiome ramtufingn:
Iney mngell rke anta eymi? Tati pelon
wentru Elia?
Fey Juan feypi:
Fey no ta iche.
Kisu engn dikm ramtufi ta Juan:
Fey eymi am tati kpayachi pelon wentru
rke?
Fey Juan llowdunguy:
Fey no ta iche.
22
Fey feypifi engn:
Iney mngell rke anta eymi? Mley tai
feypiputuael chumngechi tami llowdungun tai
pu werketew mew. Iney pingen pilerkeymi
am?
23
Fey Juan llowdungueyew:
Iche ta kie newentu dunguyawlu ti uwe
mapu mew:
Kie nor kme rp reke feletupe tamn rakiduam,
femngechi tamn llowafiel ta idol
chumngechi i wiriknuel tati pelon wentru
Isaia.

Juan
Juan tai wirielchi kme dungu

* 1:19 Levi i tuwnche: tati koneltulelu Levi i troki remache mew, nierkefuy ti kdaw i kelluael ti ngillatuwe ruka mew.
1:20 Cristo: tati Mesia, tati pu judiu i ngmnieelchi Montulchefe, Ngnechen i tukulpaknuel.
1:21 Elia: kie pelon
1:23 Isaia 40.3.
* 1:24 farisew:
wentru ti pu judiu i ngmkefel tati kpayalu kom dungu i pepikapayael ti Mesiangealu.
kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.

Juan 1:24

109

Tati pu farisew* tai werkelchi pu wentru


i dungumeafiel engn ta Juan 25 ramtuy:
Fey eymi ta Cristongenolmi, ka Eliangenolmi
no rume ka kie pelon wentrungenolmi rume,
fey chumael am fawtisachekeymi?
26
Fey Juan llowdungueyew:
Iche fawtisacheken ta ko mew, welu eymn
tamn rangi mew mley kie eymn tamn
kimnienoel. 27 Fey inalepay ta iche mew. Iche
fente tai yamniefiel mew ta kisu, nentupromalayafui rume tai koriwen okota.
28
Kom tfachi dungu rupay ta Betania pingechi
waria ple, tati nome Jordan lewf, chew i
fawtisachemekemum ta Juan.
24

Jesus, Ngnechen i Korderu


Fey kangelu ant mew, Juan ti Fawtisachefe
pefi ta Jesus, petu flpulu ta kisu mew, fey
feypi: Leliwlfimn, fey tfachi wentru ta
Ngnechen i Korderu, tati montulafilu kom
mapu mlechi pu che tai yafkan mew! 30 Jesus
ta ntramyefi iche feychi feypilu: Inalepay ta
iche mew kie tati doy pepiluwlu iche mew,
fey Jesus am wne mlekelu iche mew. 31 Fey
iche kimkelafui i ineyngen. Welu iche ta
fawtisacheken ta ko mew, femngechi tati Israel
trokiche tai kimafiel ta Jesus pi.
32
Juan ti Fawtisachefe ta kme kimeli tfachi
dungu, feypilu: Pefi tati Lif Kme Pll nagpalu wenu mapu kie palluma reke, fey akuy ta
Jesus mew, 33 fey iche petu kimkelafui ta Jesus,
welu tai werketew i fawtisacheael ko mew
fey ta feypienew: Tyechi wentru mew pefilmi
i nagpan ka i akun kisu mew ti Lif Kme Pll,
tfeychi wentru tati fawtisachealu ta Lif Kme
Pll mew. 34 Iche ta dew pefi, ka kimnien, fey
Jesus ta Ngnechen i Fotmngen.
29

Tati wnen pu disipulu feyentulu ka inafilu ta


Jesus
35
Kangelu ant mew, Juan tati Fawtisachefe
ka mlerkey ye mew ka epu i pu kompa.
36
Feymew pefilu i rupan ta Jesus, Juan feypi:
Leliwlfimn,
tyechi
wentru
ta
Ngnechen i Korderu reke feley!
37
Fey Juan i epu kompa allky engu i feypin
ta Juan, feymew inafi engu ta Jesus. 38 Jesus
wiokintueyew, fey pengelu engu i inalen, Jesus ramtueyew:
Chumngelu anta inaniemupan?
Kisu engu feypi:
Kimeltufe chew am mley tami ruka?
39
Jesus llowdungueyew:
Amui. Pengeleluwayi.
Fey amuyngu ka pepufingu chew i mlemum,
fey mlewepuy engu ti nagant mew, fey dew
meli ora nagwiyerkey ta ant.
1:42 Kieke kuyfi wirin mew feypiley Jona i fotm.

Juan 2:2

Fey kie tati epu allkfilu ta Juan, feyti


inafilu ta Jesus Andre rke, Simon Pedro i pei.
41
Andre wnelu mew amuy yemealu i pei
Simon, fey feypifi:
Pepefiyu tati Mesia (tati Cristo rke).
42
Fey Andre prmka mten yefi ta Simon
chew i mlemum ta Jesus, feymew Jesus
peetew, feypieyew:
Eymi ta Simon, Juan tai fotm, welu Sefa
pingetuaymi (Pedro pin tati, fey tfa kura pin
rke).
40

Jesus dullifi ta Felipe ka Natanael


Kangelu ant mew, Jesus eluwi i amuael ta
Galilea troki mapu mew. Pefilu ta Felipe, fey
feypifi:
Inaen.
44
Fey Felipe ta Betsayda waria tuwnche rke,
chew i tuwmum ta Andre ka Pedro. 45 Feymew
Felipe amuy i yemeafiel ta Natanael, fey feypifi:
Pefi ta tyechi wentru, Moyse i tukulpael
i wirielchi dungu mew, ka ti pu pelon wentru
i chillka mew. Tfachi wentru ta Jesus pingey,
Jose tai tremmel Nasaret tuwlu pi.
46
Fey Natanael feypi:
Chem kme dungu am tripayafuy Nasaret
waria mew?
Fey Felipe llowdungufi ta Natanael:
Kpange, fey kme kimafimi tati wentru.
47
Feymew Jesus, pefilu i petu flpan ta
Natanael kisu mew, feypi:
Tfey i kpalen kie rfngechi israelche.
Kisu mew ta ngelay chem koyla ngnen no rume.
48
Fey Natanael ramtufi ta Jesus:
Chumngechi anta kimen?
Feymew llowdungueyew ta Jesus:
Peeyu ka kimeyu petu tami mtrmnoetew
ta Felipe, eymi mlelu miche igera.
49
Fey Natanael feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, eymi ta rf mew Ngnechen i
Fotm! Eymi ta israelche i longko lmen!
50
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Feyentuymi am iche mew tami feypifiel
mew iche peeyu petu mlelu eymi miche
igera? Doy ftrake dungu may peaymi fey tfa
famngelu.
51
Feymew Jesus ka femngechi feypi:
Rf dungu feypiwayi eymn ta peaymn
ftrake afmatufal dungu nlalelu reke ta wenu
mapu, fey Ngnechen i pu werken pll i
prameketun ka i nagmekepan, tati Wentruknuwpalu mew.
43

2
Jesus i femel afmatufal dungu kie mafn mew
Fey kla antalu, mlerkey kie mafn ta
Kana waria mew, Galilea troki mapu mew. Jesus
i uke mlerkey tye mew. 2 Fey Jesus ka i pu
1

1:42 Sefa: y che kura pin rke.

Juan 2:3

110

disipulu mangelngelu am engn ti mafn mew,


feymew ka mlepuy engn tfey mew.
3
Fey ti longkoknungelu mafn mew afrkey
i pulku, fey Jesus, i uke feypieyew:
Niewelay ta pulku engn.
4
Jesus ta llowdungufi i uke:
Chumngelu anta femngechi feypien? Petu
puwlafuy tai femael afmanngechi dungu.
5
Fey Maria, Jesus tai uke, feypifi tati pu che
poyechepelu:
Femaymn kom tai piel ta Jesus.
6
Tiye mew mlerkey kayu ftrake kura
mekuwe, nieam ta ko i pnekeel ti pu judiu
i liftuwtuam. Ti kake kieke ftrake kura
mekuwe mew konkerkey kechu mari kam kayu
mari litru ko. 7 Jesus feypifi tati pu poyechepelu:
Apolfimn ko mew tfachi pu kura
mekuwe.
Fey fente kme apolfingn.
8
Fey Jesus feypi:
Fey wiome nentutumn pichin ko, fey
yelelfimn tati longkoknungelu mafn mew.
Fey femngechi femingn.
9
Fey ti longkoknungelu mafn mew wne
ptokofi ti ko pulkuwkletulu, fey i kimnon
rume chew i nentungen. Fey ti pu poyechepelu
mten kimnieyngn, kisu engn am nentufilu ti
ko kura mekuwe mew. Feymew ti longkoknungelu mafn mew mtrmfi ti nofio, 10 fey
feypifi:
Kom che ta wne wlkey tati doy kme
pulku, feymew dew aseleweym wla ti pu
mangel, wlngekey ti kangelu newe kmenochi
pulku. Welu eymi ta ellka nieperkeymi ti doy
kme pulku inangechi putuael wla.
11
Fey tfachi dungu femi ta Jesus Kana waria
mew, Galilea troki mapu mew. Tfa i wne
femelchi afmatufal dungu, tai kimngeael ta Jesus ka i nien ftra pepiluwn. Fey i pu disipulu
feyentuy engn kisu mew.
12
Fey dew rupalu tfachi dungu, amutuy ta
Kapernaum waria mew. Kompaeyew tai uke,
i pu pei ka i pu disipulu, fey tye mew
mlewepuy engn kie mufn ant.
Jesus wemnentufi ngillatuwe ruka mew ti fendemekelu
(Matew 21.12-13; Marku 11.15-18; Luka 19.45-46)
13
Feymew Jesus ka amuy ta Jerusalen petu flpalu am dewma tati pu judiu i Paskua pingechi
kawi ant.* 14 Fey Jesus puwlu, pepufi ti
ngillatuwe ruka mew ti fendemekelu mansun,

Juan 3:2

ufisa ka palluma ka ti anleyechi pu che trafkintuplatamekelu. 15 Fey Jesus pefilu ti pu che, ny


kieke katrn def, fey dewmay kie refengke,
fey wemnentufi itrokom che ti ngillatuwe ruka
mew kientrr i pu ufisa ka i mansun engn.
Ka ti trafkintuplatamekelu widpnagmmafi
i plata ka trfrulpamafi i mesa. 16 Fey Jesus
feypifi ti pu fendekelu palluma:
Tfa nentutufimn faw! Kie merkaw reke
nielayafimn iche i Chaw i ruka!
17
Feymew kisu i pu disipulu tukulpay engn ti
Wirin Chillka mew feypilechi dungu: Apmkaenew tai fente lladken tami ruka i duam.
18
Feyti longkolechi pu judiu ramtueyew:
Chem kimfal dungu anta pengelelmuai fey
tami nien ta awtoridad tami femael ta tfachi
dungu?
19
Jesus llowdungufi ti pu judiu:
Teyfkafimn tfachi ngillatuwe ruka, fey
iche kla ant mew wiome dewmatuafi
pirkey.
20
Fey ti longkolechi pu judiu feypieyew:
Meli mari kayu tripantu kdawtungey i
dewmangeael tfachi ngillatuwe ruka. Fey
eymi kla ant mew mten dewmatuafimi?
21
Welu ti ngillatuwe ruka Jesus tai feypiel,
kisu i kuerpu rke tai feypifiel. 22 Feymew,
wiomongetulu ta Jesus kisu i pu disipulu
tukulpayngn tfey tai feypiel ta Jesus, fey
feyentuy engn tati Wirin Chillka i feypiel mew
ka femngechi Jesus i dungun mew.
Jesus kimniemafi i rakiduam ta che
Jesus petu mlelu ta Jerusalen tati Paskua
kawi mew, rume fentren che feyentuy kisu
mew, pefilu engn am ti afmatufal dungu i
femel ta Jesus. 24 Welu Jesus newe duamknulafi
tfeychi pu che, fey kimniemafilu am i rakiduam ta itrokom che. 25 Ka femngechi duamtunielay chem dungu no rume i feypingeael, fey
kisu am kimniemafilu i rakiduam tati pu che.
23

3
Jesus ntramkay Nikodemo engu
1
Mlerkey kie farisew* Nikodemo pingelu,
kie fta ytun wentru rke ti pu judiu mew,
koneltulelu ti pu longkolelu mew. 2 Tfa amurkey
pun i witrankontumeafiel ta Jesus, fey feypifi:
Kimeltufe, kimniei Ngnechen tami
werketew tai kimeltumuafiel, fey chem che no
rume femlayafuy tati afmatufal dungu eymi tami
femkeel, mlenole ta Ngnechen ta tfeychi che
mew.

* 2:13 Paskua: tati pu judiu i kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen presukonalelu tati pu judiu
2:14 ti fendemekelu: femngechi tati pu che kake mapu kpalu i kpalnoael kisu i kulli engn;
Egipto mapu mew.
trafkintuplatamekelu: feytichi pu che kpalu kake troki mapu mew i kpalnieelchi plata mew pepi kullikelafuy impuestu ka pepi
ngillakelafuy kulli no rume i langmngeael. Feymew ti pu che felefuy i trafkintuael i plata i llowngekeelchi plata ngillatuwe
2:17 Salmo 69.9.
* 3:1 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati
ruka mew.
kakelu wimtun.

Juan 3:3

111

Jesus feypieyew:
Rf dungu feypiaeyu kie che we choyngetunole, pepi konpulayay ta Ngnechen i lmen
mlewe mew.
4
Fey Nikodemo ramtufi ta Jesus:
Fey chumngechi am wiome choyngetuafuy ti dew putremklewelu? Wiome pepi
konlayafuy ta kie che i uke mew, femngechi
i we choyngetuael. Chem dungu anta feypipeen?
5
Jesus wioldungueyew:
Rf dungu feypiaeyu fey ti choyngenolu ko
mew ka ti Lif Kme Pll mew, pepi konlayay
Ngnechen i lmen mlewe mew. 6 Feypin
rke tati choyngelu ta kuerpu niechi chaw
mew, kie mapu tuwnngechi kuerpu niey, welu
tati choyngelu ta Lif Kme Pll mew, pll
tati. 7 Kangeweduamkilnge tami feypipefiel mew:
Itrokom che mley i we choyngetuael reke.
8
Famngechi reke krf ta chew ple rume pimu
amukey, fey tunte allkngeay rume i rarakn,
pengekelay chew ple i kpan ka chew ple
rume i amun. Ka femngechi femkey kom tati
choyngetulu tati Lif Kme Pll mew pi.
9
Fey Nikodemo wiome ramtufi ta Jesus:
Chumngechi am pepi femafuy tfa?
10
Jesus llowdungueyew:
Eymi ta Israel i ftra kim wentru, fey
longkontukulafimi tfachi dungu? 11 Rf dungu
feypiaeyu ichi ta dungukei tai kimnieel,
ka ntramyekei tai pekeel, welu eymn
feyentukelaymn ichi tamn feypiwkefiel,
12
fey feyentumunoli femngechi dunguym
tfachi mapu mew mlechi dungu, chumngechi
am feyentuaymn dunguwliyi ta wenu mapu
mlechi dungu?
13
Iney no rume prakelay ta wenu mapu,
welu may tati nagpalu mten ta wenu mapu:
tati Wentruknuwpalu, tati wenu mapu mlelu.
14
Welu tati Wentruknuwpalu witrapramngeay chumngechi Moyse witraprami tati filu
ta uwe mapu mew, 15 fey ta famngechi kom tati
feyentulu kisu mew i nieael rumel mongen.
16
Fey tfa ta feyngey Ngnechen am rume
piwkeyefilu ta kom mapu mew mlechi pu che,
feymew wli i kien Fotm femngechi kom
tati feyentulu kisu mew chumkawnorume i
lanoael, welu may i nieael ta rumel mongen.
17
Fey Ngnechen am werknolu i Fotm ta
mapu mew, tai kondenayafiel ta che, welu
may tai montulafiel kom che. 18 Tati feyentulu Ngnechen i kien Fotm mew fey ta
kondenangelay, welu tati feyentunolu dew kondenaley, tai feyentunon mew Ngnechen tai
kien Fotm mew. 19 Ngnechen feypifi tati pu
che: tati pelon kpay mapu mew, fey ti pu
che llowlafi ti pelon, doymfilu am tati dumi
3

3:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati wenu mapu mlelu.

Juan 3:36
tati pelon mew. Kom tati wesa femmekekelu
dekefi ta pelon, ka flkelay ta pelon mew, fey
i kimmangenoael engn tai wesa femkeel.
21
Welu tati mngeltuniefilu i chem pilen tati
rfngechi dungu, flkonpakey ta pelon mew
femngechi tai kimngeael ta itrokom i femken
chumngechi i ayken ta Ngnechen.
20

Juan tati Fawtisachefe wiome ntramyefi ta


Jesus
22
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus amuy i pu
disipulu engn Judea troki mapu mew. Tfey
mew mlepuy pichi alma, fey kisu engn
mekepuy i fawtisachen. 23 Juan ka mekerkey i
fawtisachen Enon waria mew ka Salim waria i
flple, fey ye mew am mlelu fentren ko, fey
ti pu che amukey, fey fawtisangekey. 24 Fey tfachi dungu rupay petu i presungenon ta Juan
karsel mew. 25 Welu kiekentu Juan i kompa
eluwi i yawtuwael kie judiu engn feytichi
liftuwn wimtun dungu mew, femngechi i
kmelkawkletuael ta Ngnechen mew. 26 Fey
kom amuyngn i feypimeafiel ta Juan:
Kimeltufe, chuml mlelu eymi Jordan i
tripawe ant ad ple, tfeychi wentru tami ntramelmufiel nga, fewla mekey i fawtisachen,
fey kom che kpakey kisu mew.
27
Juan feypieyew:
Kmelkamekey tati. Iney rume nielayafuy chem no rume, Ngnechen ta elunoeliyew.
28
Eymn ta kisu allkmamun i feypin kme
nor dungun mew iche tai Cristongenon, welu
may kie tati wne werkel wnelealu ti Cristo
mew, femngechi tai pepikayafiel ti pu che. 29 Fey
kie mafn mew, tati nielu ti nofia fey lle tati
nofio. Feychi nofio i nieelchi weni, mlelu ti
mafn mew allkmafilu i ntramkameken ti
nofio, rume aykey. Fey ta famngechi iche
rf dungu mew rume aywklen tati nofio reke.
30
Kisu ta amuleay i doy wewklen ka i yamfal
wentrungeael, fey iche amuleay i doy illamngetun pi.
Tati wenu mapu kpalu wnenkley itrokom
dungu mew
31
Tati wenu mapu kpalu wnenkley
itrokom dungu mew. Tati mapu mew mlelu
mapu tuwnngey, ka femkey tati mapu mew
mlechi dungu. Welu tati kpalu wenu mapu
mew wnenkley itrokom dungu mew. 32 Ka
dungukey tai pekeel ka i allkkeel, welu
iney no rume feyentukelaeyew kisu tai piel.
33
Welu iney rume feyentule, rf dungu mew
kellukonkey Ngnechen i rf dungu i nien.
34
Fey Ngnechen i werkelchi Fotm dungukey
Ngnechen i dungu, Ngnechen am eluetew i
Lif Kme Pll. 35 Fey ta Chaw piwkeyey i Fotm,
fey elufi ta pepiluwn itrokom dungu mew. 36 Fey
3:25 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: kieke judiu engn.

Juan 4:1

112

ti feyentulu ta Fotm mew niey rumel mongen,


welu tati pinolu i feyentuael ta Fotm mew,
nielayay rumel mongen, welu may ngmniey
reke Ngnechen tai kutrankachen.

4
Ti Samaria tuwchi domo feyentuy Jesus mew
Tati pu farisew kimtukuy engn ta Jesus mew
i miyawken doy fentren che ka doy aln che
i fawtisameken ta Juan mew. 2 Tunte kisu no
rume tati fawtisakefulu, welu may ta kisu i pu
disipulu. 3 Feymew Jesus kimlu tfachi dungu,
tripatuy ta Judea mapu mew i wiotuael ta
Galilea.
4
Fey rptuletulu, Jesus felerkey i rumerputuael Samaria troki mapu mew.* 5 Feymew
puwrkey Samaria i waria ple Sikar pingelu,
inafl tfeychi mapu mew Jakob elurkefi kisu
i fotm Jose pingelu. 6 Tfeychi mapu mew
mlerkey Jakob i dewmaelchi posoko. Fey Jesus
kansalewelu i rptulen mew, anknuwpuy ti
inafl posoko. Epe rangiantrkey dewma. 7-8 Fey
i pu disipulu amurkey engn waria mew i
ngillameael pichiken iyael. Feymew kie domo
Samaria troki mapu tuwlu, mlelu Sikar waria
mew, akuy ti posoko mew i nentupayael ko, fey
Jesus feypifi ti domo:
Eluafen pichin ko, papay.
9
Welu ti pu judiu am wenikawkenolu ti pu
Samaria tuwchi pu che engn, fey ti domo llowdungueyew:
Chumngelu am eymi tami judiungen, fey
iche eluafen pichin ko pipeen, iche ta
Samaria tuwchi domo?
10
Jesus llowdungufi ti domo:
Eymi kimfulmi i ineyngen iche tami
ngillatupeetew ta ko ka kimfulmi chem i
wlken ta Ngnechen, fey ngillatufeli ko ta
iche, fey iche eluafeyu ta mongen ko.
11
Fey ti domo feypieyew:
Chachay, nielaymi chem rume tami nentuafiel ko ka ti posoko rume al koni. Chew anta
nieymi tami eluafielchi mongen ko? 12 Ichi tai
kuyfi tuwn em Jakob elknuleimew tfachi
posoko. Tfa mew ptokokefuy ta kisu ka i pu
fotm ka ptokokefuy i pu kulli. Eymi anta
doy admuwimi ta Jakob mew?
13
Jesus llowdungufi ti domo:
Kom tati ptokolu tfachi ko, ka wiome
wywtukey. 14 Welu tati ptokoalu feytichi ko
iche i eluafiel, chumkawnorume ta wiome
wywwelayay. Feytichi ko iche i eluafiel
wefklealu kie rumel mongen posoko reke, fey
ta famngechi rumel mongeleay.
15
Fey ti domo feypieyew:
1

Juan 4:28
Chachay, eluen ta tfeychi ko, femngechi
tai wiome wywwenoael ka i kpawenoael
rume i nentupayael ko tfachi posoko mew.
16
Feymew Jesus feypifi ti domo:
Amutunge. Mtrmmetunge tami fta, fey
mr kpatuaymu tfa mew.
17
Feymew ti domo llowdungueyew:
Nielan ta fta.
Jesus feypifi ti domo:
Kme pimi tati tami nienon ta fta. 18 Welu
eymi ta niekefuymi kechu fta, fey tfa tami
nieelchi wentru, eymi ta ftayelafimi. Feyngey
tami piel tati.
19
Fey allktulu tfa, tati domo feypieyew:
Chachay, dew kimn tami pelon wentrungen ta eymi. 20 Ichi tai kuyfi tuwnche,
tati pu Samaria tuwnngelu, pramyekefuyngn ngillatun mew ta Ngnechen tfachi
wingkul mew.
Welu eymn tamn pu
judiungen feypikeymn ta Jerusalen waria mew
mten mley i pramyeafiel ta Ngnechen
ngillatun mew. Chew anta doy kmeafuy i
pramyengeael ta Ngnechen?
21
Fey Jesus feypifi ti domo:
Feyentuen papay, i dew felen ti dungu,
eymn tamn pramyeafiel ngillatun mew ta
Chaw Ngnechen, ngewelayay tamn kpayael
tfachi wingkul mew kam tamn amuael
Jerusalen mew no rume. 22 Eymn kimlaymn
iney mngell tamn pramyekefiel ngillatun
mew, welu ichi ta kimniei iney tai
pramyekefiel ngillatun mew, tati pu judiu
tuwnche mew am kpayalu tati Montulchefe.
23
Welu dew feley tati dungu, femngechi tati rf
dungu mew pramyefilu ngillatun mew ta Chaw
Ngnechen, femayngn kie feyngechi dungu
mew tati Lif Kme Pll tai kellun mew. Fey
Chaw Ngnechen am ta aykelu tai femngechi
femael tai pu pramyekeetew. 24 Ngnechen
ta Lif Kme Pll, fey tai pramyekeetew
ngillatun mew, mley i femael kie feyngechi
dungu mew tati Lif Kme Pll i kellun mew.
25
Fey ti domo feypieyew:
Iche kimnien i kpayael tati Mesia (tati
Cristo rke), fey kpale ta kisu, kom kme kimelpayaeimew.
26
Feymew Jesus feypifi ti domo:
Fey iche tati, eymi tami petu dunguetew.
27
Feychi lelen mew akutuy kisu i pu disipulu,
feymew mleduamklewey engn Jesus i petu
dungumeken kie domo engu. Welu kie no
rume eluwlay i ramtuaetew chem dungu i
ntramkameken ti domo engu.
28
Feymew ti domo elknuy i metawe, fey
amutuy ta waria mew. yew ntramelputufi ti
pu che:

* 4:4 Samaria troki mapu mew: Tati troki mapu rangintukulelu Judea ka Galilea mew. Rume kayetukerkefuyngn ti pu judiu ti
samariache engn kake rumelu engn am i tripanche i wimtun dungu mew.

Juan 4:29
Kpamn tamn pepayafiel ta kie wentru. Kisu ta feypienew kom i chumkeel ta iche.
Tfapelleafel am tati Cristo?
30
Feymew ti pu che tripapay engn ti waria
mew, fey amuyngn chew i mlemum ta Jesus.
31
Feychi lelen mew, i pu disipulu llellipufeyew:
Kimeltufe, pichin rewall iyafuymi.
32
Welu Jesus feypifi i pu disipulu:
Iche nien tai iyael eymn tamn kimnoel.
33
Fey ti pu disipulu eluwingn welukonke i
ramtuwael:
Kpalelngepemay ta iyael?
34
Welu Jesus feypi:
Iche tai iyael reke feley tai femael
i Chaw i werketewchi dungu. 35 Eymn
feypikeymn: Petu mlewey meli kyen tai
akuael ta kosecha. Welu iche feypiwayi tamn
ngneduamafiel tfeychi pu che i petu kpalen
i konael Ngnechen i lmen mlewe mew.
36
Tati kdawkelu ta kosecha mew llowkey i
kullitun, fey ti fn ketran tati kosechael fey ta
rumel mongenngealu, femngechi tati nganlu ka
ti kosechakelu ti fn ketran kientrr ayway
engn tati pu che mew eluwklelu i konael
Ngnechen i lmen mlewe mew. 37 Fey tfachi
feypin am rf feyngelu: Kierke tati nganlu, fey
kangelu tati kosechakelu ti fn ketran. 38 Iche
werkwiyi ta eymn tamn kosechayafiel ti fn
ketran, fey ta pichin no rume tamn kdawtunoel; kakelu may tai kdawel mew, fey eymn
ta kosechakefimn kisu engn i kdawel pi.
39
Fey rume fentren che tuwyelu ta Samaria
troki mapu mlechi waria mew, feyentuy engn ta Jesus mew, tai kme feypietew mew
engn tati domo: Feypienew iche kom tai
chumkefel. 40 Feymew, ti pu Samaria tuwchi che
akuyelu, feypifingn ta Jesus fey i mleweael
kisu engn mew. Fey kisu mlewey epu ant tfeychi waria mew. 41 Feymew doy aln che feyentuy, kisu allkmangelu i ntramkameken.
42
Fey feypifingn ti domo:
Fewla feyentui eymi tami feypimufiel mew
mten no, welu may kisuke ichi tai allkmafiel mew, fey fente kme kimiyi ta Jesus i
Montulchefengen.
29

Jesus tremolfi kie kapitan i fotm


(Matew 8.5-13; Luka 7.1-10)
43
Rupalu tfeychi epu ant, Jesus tripatuy ta
Samaria troki mapu mew, fey rptuknuwtuy
amualu ta Galilea, 44 Jesus am feypilu kie pelon
wentru ta pramyengekelay kisu i mapu mew.
45
Fey puwlu ta Galilea, tfeychi pu che rume
kme lloweyew, tfa engn am ka femngechi
amulu tati Paskua kawi mew ta Jerusalen ka
dew pefuyngn itrokom i femel ta kisu tfeychi
waria mew.
* 5:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 4.

113

Juan 5:7

Fey Jesus wiotuy ta Kana Galilea mew chew


pulkuknutufi tati ko. Fey mlerkey tati longko
lmen i kie kapitan, fey nierkey kie kutranklechi fotm ta Kapernaum waria mew.
47
Feymew ti kapitan kimlu Jesus i puwtun ta
Galilea, dew wiomelu ta Judea, fey amuy i
pemeafiel ka llellipumefi i amuael kisu i ruka
mew, fey i tremolelngetuael kisu i fotm, epe
lalerkelu am. 48 Jesus llowdungueyew:
Eymn feyentukelaymn, penoym kie
ngnel dungu ka kie afmatufal dungu.
49
Welu ti kapitan feypifi ta Jesus:
idol, prm kpange petu i lanon iche i
fotm.
50
Feymew Jesus feypieyew:
Wiotunge tami ruka mew, tami fotm dew
mongetuy.
Fey ti kapitan feyentuy Jesus i feypietewchi
dungu, fey amutuy. 51 Petu wiotulu i ruka mew,
kisu i pu kona trafyemetueyew ka feypieyew:
Tami fotm ta mongetuy!
52
Kisu ramtufi i pu kona chem ora mew i doy
kmelkatun i fotm, fey llowdungungey:
Wiya ella rupan ant elknutueyew ti aling
kutran.
53
Fey ti kapitan ngneduami feychi ora mew
Jesus i feypietew: tami fotm ta mongetuy.
Fey ti kapitan i remache kom feyentuy Jesus
mew.
54
Fey tfachi afmatufal dungu epu rupa dewma
i femel ta Jesus femngechi i kimngeael i nien
ftra pepiluwn feychi puwtulu ta Galilea dew
wiomelu ta Judea mew.
46

5
Jesus tremolfi Fetseta mlechi wentru lamalelu
i kuerpu
1
Fey rupalu muf ant, tati pu judiu niekerkeyngn kie kawi, fey Jesus ka wiotuy ta
Jerusalen. 2 Fey Jerusalen mew inafl ti Ufisa
pingechi wlngi, mley kie wampo ko Fetseta
pingelu aramewdungun mew. Nierkey kechu
konkemumchi wlngi. 3 Tfey mew mlekerkey rume fentren kutran, trawma, kntro ka
ti lamalelu i kuerpu tranalelu ti plli mew.
4
Kieke rupa am akukerkelu ti estanke ko mew
kie werken pll, fey meytrafkapakefi ti ko. Fey
dew nengmkaelchi ko mew, tati wne konpulu
tremotukey chem kutran mew rume i nieel.*
5
Mlerkey kisu engn mew kie wentru kutranklelu kla mari pura tripantu. 6 Feymew
Jesus pefilu tyechi wentru i kudulen, fey
kimrkey i rume fentren tripantu i femngechi
felen dewma, fey ramtufi:
Ayfuymi tami mongetuael?
7
Fey ti kutran llowdungueyew:
idol, nielan iney no rume tai kelluaetew tai konael ko mew femngechi

Juan 5:8

114

nengmkangeym ti ko. Muf rupachi aykefun


i konael, welu kangelu kutran wne konkey.
8
Fey Jesus feypifi ti wentru:
Witrange, ka witrapramtunge tami ngtantu, fey trekatunge.
9
Feymew mten ti wentru mongetuy,
witrapramtuy i ngtantu, fey eluwi i
trekatuael.
Welu rktun ant mew am
tremolngetulu, 10 fey ti pu judiu feypifi engn
tati tremolngetulu:
Fachant ta rktun ant, fey ngelay tami
yetuael tami ngtantu.
11
Fey ti wentru llowdungueyew:
Tfeychi wentru tai mongeltuetew tai
kmelkaletuael feypienew: Witrapramnge
tami ngtantu ka trekatunge.
12
Fey kisu engn ramtuy:
Iney
am
tfey
tami
feypietew:
Witrapramnge tami ngtantu ka trekatunge?
13
Welu ti wentru kimlay iney i mongeltuetew,
Jesus am pengewetunolu ti mleyechi fentren pu
che mew.
14
Fey wla ka petueyew ta Jesus tati ngillatuwe
ruka mew, fey feypieyew:
Allktunge, dew mongeletuymi, fey wiome
yafkawekilnge, femngechi tami wesa kutranwenoael.
15
Fey ti wentru amuy i kimelpuafiel ti pu
judiu Jesus rke tai mongeltuetew.
16
Feymew ti pu judiu longkolelu inantukuyawlrkefi engn ta Jesus ka kintukefuyngn chumngechi i langmafuel, i
mongelkutranken mew rktun ant mew.
17
Welu Jesus feypieyew:
Iche i Chaw rumel kdawklekey, fey
iche ka feley i kdawael.
18
Feymew tati pu longkolechi judiu doy aykefuy i langmaetew, tai yamnofiel ti rktun
ant ka femngechi i feypin mew Ngnechen ta
iche i Chaw ka femngechi i feypin mew iche
ta Ngnechen ka mten.
Jesus i pepiluwn
Jesus famngechi llowdungufi ti pu judiu: Rf
dungu feypiwayi Ngnechen i Fotm ta chem
rume pepi femlayafuy, re kisu mten tai adknuel. Kisu ta femkey i Chaw i aykeelchi
dungu mten. Itrokom i chumken ta Chaw,
ka femngechi femkey ta Fotm. 20 Fey Chaw
am piwkeyelu i Fotm fey pengelelkefi kom
i femkeelchi dungu ta kisu. Ka femngechi
pengelelaeymnmew doy ftrake dungu, tamn
pekeel mew, feymew rume afmatuleweaymn.
21
Fey chumngechi ta Chaw wiomongeltukefi
tati pu dew layelu ka elutukefi ta mongen, ka
femngechi ta Fotm elufi mongen iney rume i
ayel tai eluafiel ta mongen. 22 Fey Chaw ta iney
19

Juan 5:37
no rume ramtukadungukelafi i chumken mew,
welu may Ngnechen elufi pepiluwn kisu i
Fotm tai ramtukadunguafiel i chumkeel mew
ta che 23 femngechi itrokom che i pramyeafiel
ta Fotm chumngechi pramyekefi ta Chaw
Ngnechen.
Tati pramyenofilu ta Fotm
ka femngechi pramyekelafi ta Chaw, tai
werketew.
24
Ka femngechi rf dungu feypiwayi tati
allktukelu iche tai pielchi dungu ka feyentukelu iche i Chaw mew i werketew, niey ta
rumel mongen, fey ta kondenangelayay rumel i
layael, welu may dew feley i rumel mongeletuael. 25 Rf dungu feypiwayi tai dew kpalen
ka i dew akun ta ant, feymew tati dew lalu
allkay Ngnechen tai Fotm i dungun, fey
tati pu la wiomongetuay. 26 Fey chumngechi ta
Chaw niey mongen fey elukefi mongen ta kakelu,
ka femngechi femknuy kisutu i nieael mongen
ta Fotm ka elukefi mongen ta kakelu, 27 feymew
ka elufi pepiluwn tai ramtukadunguafiel ta
che i chumken mew, kisu am Ngnechen i
Wentruknuwpachi Fotm.
28
Afmatukefilmn ta tfa, fey akule tati ant
itrokom tati pu layelu allkay ta kisu i dungun,
29
fey tripapatuay engn i rngan kfwe mew.
Fey tati kmeke femn nielu wiomongetuay
tai nietuael ta rumel mongen, welu tati wesa
femn nielu, wiomongetuay tai kutrankawael.
30
Iche ta pepi femlayafun chem dungu no
rume kisu duam. Iche ta nor dungu mew
ramtukadunguken chumngechi feypienew iche
tai Chaw. Fey iche i feypiel rf dungungey,
ka iche femkelan i kisu ayelchi dungu, welu
may femken iche i Chaw i ayelchi dungu,
fey kisu am werketew.
Rfngey Jesus i nien Ngnechen i pepiluwn
Fey iche kisu ntramyewfuli i dungupewael, iche i ntramyewn falilayafuy kie
rf dungu reke. 32 Welu mley kangelu tai
ntramyekeetew ta iche, fey kimniefi i feyngen ti ntram ka i rf dungungen. 33 Eymn
werkymn ta che tai ramtumengeael ta Juan,
fey kisu i llowdunguel fey ta rf dungu. 34 Welu
iche aykelan ta iney rume i ntramyeaetew,
tfachi dungu may feypiken, ta eymn tamn
pepi montuael. 35 Juan ta kie yklechi kdetuwe reke felefuy ka pelontulekefuy reke, fey
eymn eluwimn tamn aywael kisu i pelon
mew pichima mten.
36
Juan ntramyekeenew i werketew ta
Ngnechen, welu Ngnechen i werketew i
femaelchi dungu, fey ta doy kme ntramyenieenew ta Juan i feypiel mew. Fey iche
tai femelchi dungu, tai Chaw i werketew
tai femael, feychi dungu ta femken. 37 Welu
31

5:10 rktun ant: ti pu judiu i afpuchi ant semana mew feychi mew elumakelafuy i kdawael iney no rume.
kuyfi wirin mew ngelay: ka kintukefuyngn chumngechi i langmafuel.

5:16 Kieke

Juan 5:38

115

ka femngechi doy faliy iche i Chaw am


werketew ta iche, ka kisu i dungupenieetew
ta iche, tunte eymn chumkawnorume allkmakelafimn kisu i dungun ka pekelafimn
rume. 38 Ka i werkelchi dungu no rume mlelay
ta eymn mew, feyentunolu am eymn Chaw
tai werkelchi dungu. 39 Eymn chillkatukefimn tati wirin dungu rume kuiwtun mew,
fey eymn am rakiduamkelu tamn nieael rumel
mongen tamn chillkatukefiel mew ti dungu.
Welu ta tfachi wirin dungu tamn chillkatukeel
ntramyenieenew ta iche. 40 Welu eymn pilaymn tamn kpayael iche mew, femngechi
tamn eluwafiel ta rumel mongen.
41
Iche aykelan ta che i re wenche piwke i pramyeaetew. 42 Kimniewiyi ta eymn
ka kimnien tamn piwkeyenofiel ta Ngnechen.
43
Iche kpan i Chaw tai werketew mew, fey
eymn ta llowmulan, welu kpafule kangelu re
kisu duam, feyke ta llowafuymn. 44 Eymn ta
welukonkechi kme trokituwkeymn, fey kintukelaymn ta kien Ngnechen tamn kme
trokituaetew, chumngechi am pepi feyentuafuymn iche mew?
45
Welu rakiduamkilmn iche tamn dalluntukuwafiel iche i Chaw mew. Fey tamn
dalluntukukeetew fey ta Moyse i ley dungu
tati, tfey eymn tamn maneluwkemum. 46 Fey
eymn ta feyentufulmn i chem piel ta Moyse
ka femngechi feyentuafuymn ta iche mew, fey
Moyse am i wirielchi dungu, tukulpaetew iche.
47
Welu feyentunolmn Moyse tai wiriel mew,
chumngechi kay feyentuaymn tfeychi dungu
tamn feypiwpefiel? pi.

6
Jesus elufi iyael kechu warangka che
(Matew 14.13-21; Marku 6.30-44; Luka 9.10-17)
1
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus amuy Galilea
nome lafken (tfachi lafken ka femngechi Tiferia lafken pingekey). 2 Rume fentren che inayawleyew, pefilu engn am tati afmatufal
dungu tai femn, tremolnietufiel mew ti pu
kutran. 3 Feymew Jesus prapuy ti wingkul
mew, fey anpuy i pu disipulu engn. 4 Dew
flkleparkey tati pu judiu i kawi ant, Paskua
pingelu.
5
Feymew Jesus adkintulu, fey pefi rume fentren che i inaetew, fey Jesus feypifi ta Felipe:
Chew anta ngillameai ta kofke kom tfachi pu chengealu?
6
Welu femngechi feypi i kimael chumngechi
i llowdunguael ta Felipe, fey Jesus am dew kme
kimniefulu i chumael. 7 Felipe llowdungueyew:
Rume fentren plata* mew may ngillangepeafuy kofke i pichiken elungeael kake kieke
tfachi pu che.

Juan 6:24

Feymew Andre, tfa ta kangelu kisu i disipulu Simon Pedro tai pei, feypieyew:
9
Tfa mew mley kie pichiwentru nielu
ta kechu kawella kofke ka epu challwa, welu
puwafuy chey am fentren che mew?
10
Jesus llowdunguy:
Feypifimn kom ti pu che i anknuwael
engn.
Rume mlerkey kachu tyechi lelfn mew, fey
anknuwi engn. Kie kechu warangka wentru
rke. 11 Jesus ny i kuw mew tati kofke, fey dew
maumtufilu ta Ngnechen, fey wdamkalelfi
ti pu che anleyelu, ka femngechi femi ti epu
challwa mew, fey eluyefi kom i kpa iel engn.
12
Fey dew kme wedalu engn, Jesus feypifi tai
pu disipulu:
Trawltufimn tati sofrayechi wkanke
kofke, femngechi i ngnanoael pichin no rume.
13
Fey kisu engn trawlyetuyngn ka
apolyetuyngn mari epu kanasta tati wkanke
kofke mew, tati sofralu ti kechu kawella kofke
mew. 14 Fey ti pu che, pefilu tfachi afmatufal
dungu i femel ta Jesus tai kimngeael i
ineyngen, feypi engn:
Rfngey ta tfa i pelon wentrungen tati
felelu i kpayael ta mapu mew.
15
Welu Jesus ngneduami i ayngefel i
yengetuael aporia mew tai longko lmenknungeael, fey ka wiome pnttripatuy tati
doy wechuntu wingkul mew, femngechi tai
kisuleael.
8

Jesus trekay wente ko


(Matew 14.22-27; Marku 6.45-52)
16
Fey punlu dewma, Jesus i pu disipulu nagpuy engn lafken ple. 17 Fey prapuy kie farku
mew ka eluwi engn i rumeael ti lafken mew
femngechi i puwael ta Kapernaum waria. Dew
kme dumirkey. Fey Jesus petu wiomerkelay. 18 Feymew ti lafken rume ingafpramekey
kie ftra krf tai triparumen mew. 19 Feymew
dew amulelu engn kie kechu kam kayu kilometro, pefingn ta Jesus, petu flpulu ti farku
ple trekalelu wente ko, fey llkay engn. 20 Fey
Jesus feypifi i pu disipulu:
Iche tati! Llkakilmn!
21
Fey i pu disipulu elueyew i konpuael ti
farku mew, feymew ka pichin mew mten puwi
engn inaltu ti ayli mew chew i puwael engn.
Jesus ta mongen wlkeelchi kofke reke feley
Fey kangelu ant mew, ti mlenagchi pu
che ngneduamfi engn Jesus i pu disipulu i
amun nome lafken ti kielechi pichi farku mew
mlelu tye mew, welu Jesus amulay. 23 Feymew
kakelu farku puwyey Tiferia waria mew flple
chew ifi engn ti kofke feychi maumtulu ta
idol. 24 Feymew ngneduamngelu i mlenon
ta Jesus ka i pu disipulu no rume, fey ti pu
22

* 6:7 Rume fentren plata: epu pataka denario faliy pura kyen kdaw.

Juan 6:25

116

che prapuyngn farku mew, fey amuyngn ta


Kapernaum waria tai kintumeafiel ta Jesus.
Jesus ta kofke wlkelu rumel mongen
Fey kisu engn puwlu nometu lafken mew,
pefingn ta Jesus, fey ramtufi engn:
Kimeltufe, chuml anta akuymi fawple?
26
Jesus feypieyew:
Rf dungu feypiwayi ta eymn kintumupen tamn ifiel mew ti kofke ka tamn fente
kme wedan mew, welu tamn peelchi afmatufal dungu mew no tai kimngeael ta iche.
27
Poyekefilmn tati afkechi iyael, welu may
tamn poyeafel tati rumel mlekechi iyael fey
tamn eluafetew rumel mongen. Fey iche tati
Wentruknuwpalu eluwayi tfachi iyael, fey
Chaw Ngnechen am adknulu tfachi dungu
kisu i Fotm mew pi.
28
Fey ramtueyew engn:
Chumai am tai femael Ngnechen tai
aykeelchi dungu?
29
Jesus llowdungueyew engn:
Ngnechen ayley tamn femael tfeychi
dungu tamn feyentuael iche mew kisu tai
werketew.
30
Feymew ramtuy engn:
Chem afmafal dungu am femaymi femngechi pefiliyi tai feyentuael? Chem kme
dungu am femaymi ichi mew? 31 Ichi tai
kuyfike tuwn em ifi engn tati mana kofke ti
uwe mapu mew, chumngechi feypiley ti Wirin
Chillka: Ngnechen elueyew i iyael engn ti
wenu mapu kofke.
32
Jesus llowdunguy:
Rf dungu ta feypiwayi Moyse no tati
tamn eluetew ta eymn tati wenu mapu kofke,
welu may iche i Chaw tfey tamn elukeetew
ti rfngechi wenu mapu kofke. 33 Fey ti kofke
Ngnechen i wlkeel fey tfa lle tati nagpalu
wenu mapu, ka elukefilu rumel mongen ta kom
mapu mew mlechi pu che.
34
Fey kisu engn ngillatueyew:
idol, rumel eluniemuai yechi kofke.
35
Fey Jesus feypi:
Iche ta kofke reke felen wlkelu ta rumel
mongen. Kom ti llowetew iche, chumkawnorume ngwelayay reke, ka tati feyentulu
iche mew chumkawnorume wywwelayay
reke. 36 Iche dew feypiwiyi, welu eymn feyentukelaymn iche mew tunte pemuken rume.
37
Kom kakelu che iche i Chaw i eluetew,
llowenew ta iche, fey kom tai llowetewchi pu
che, famentulayafi. 38 Iche am kpanolu ta
wenu mapu tai femael kisu iche i ayelchi
dungu, welu may tai femael iche i Chaw i
ayelchi dungu, fey tai werketew. 39 Welu
feypiwayi tai aykeel iche i Chaw, fey iche
i ammnoafiel kie no rume tai eluetew,
25

6:31 Salmo 78.24.

6:45 Isaia 54.13.

Juan 6:57

welu may tai wiomongeltuafiel ti afaelchi ant


mew. 40 Feyngey iche i Chaw am aylelu
itrokom tati maneluwlu ta Ngnechen i Fotm
mew ka feyentulu ta kisu mew i nieael rumel
mongen, fey iche wiomongeltuafi afaelchi
ant mew.
41
Feymew tati pu judiu eluwingn i fillpiafiel
ta Jesus, tai femngechi feypin mew: Iche
tati kofke reke felen nagpalu ta wenu mapu.
42
Feymew feypi engn:
Fey tfa no anta Jesus, Jose tai fotm?
Ichi kimniemafiyi kisu i chaw ka i uke,
fey chumngelu am feypipey i nagpan ta wenu
mapu?
43
Feymew Jesus feypi:
Fenteknumn tamn fillpikawmekeael.
44
Iney rume pepi kpalayafuy ta iche mew,
iche i Chaw ta kpalnoeliyew, iche tai
werketew. Fey iche ta wiomongeltuafi
afaelchi ant mew. 45 Chumngechi feypiley tati
pu pelon wentru i chillka mew: Ngnechen
kimeltuafi ta itrokom che. Femngechi itrokom
tati allktufilu ta Chaw Ngnechen, ka admlu
kisu i dungu, fey llowkeenew ta iche.
46
Feyngey iney no rume am pekenofilu ta
Chaw Ngnechen, fey kieley mten tai pekeetew, tfey tati kpalu ta Ngnechen mew.
47
Rf dungu feypiwayi tfey tati feyentulu
iche mew, nieay ta rumel mongen. 48 Iche felen
ta kofke reke wlkelu ta rumel mongen. 49 Eymn
tamn kuyfike tuwn em ifi engn tati mana ti
uwe mapu mew. Femfuy rume, layey engn.
50
Welu iche ntramyeken ti kofke nagpalu ta
wenu mapu, fey iney rume ifile tfachi kofke,
lalayay. 51 Iche ta tyechi kofke wlkelu rumel
mongen tati nagpalu ta wenu mapu, fey tati ifilu
ta tfachi kofke, rumel mongeleay. Feyti kofke
iche tai wlkeel iche tai kuerpu. Iche
wlafi tai nieael rumel mongen ta mapu mew
mlechi pu che.
52
Fey ti pu judiu eluwingn i welukonkechi
yawtuwael:
Chumngechi am tfachi wentru pepi eluaeimew kisu i kuerpu tai imayafiel?
53
Fey Jesus feypi:
Rf dungu feypiwayi eymn ta inofilmn
tati Wentruknuwpalu tai kuerpu ilo reke ka
putumanofilmn kisu i mollf, nielayaymn
ta rumel mongen. 54 Welu tati imaetew iche
i kuerpu ilo reke ka putule iche i mollf,
nieay ta rumel mongen, fey iche wiomongeltuafi tati afaelchi ant mew. 55 Tfa ta
feyngeay iche i kuerpu am ta rfngechi iyael
reke felelu ka iche i mollf rfngechi pulku
reke feley. 56 Tati imaetew iche i kuerpu
ilo reke ka putufile reke iche i mollf,
iche mew kiewkley i mongen, ka iche
kiewklen tai Chaw ichiw. 57 Iche i Chaw,

Juan 6:58

117

tai werketew, rumel mongelekey, fey iche ka


femngechi mongen nien. Fey ka femngechi: tati
imaetew tai kuerpu, iche i mongen nieay.
58
Ntramyepefi ti kofke tati nagpalu ta wenu
mapu. Tfachi kofke ta mana reke femngelay
tai iel eymn tamn kuyfike tuwn em, fey
ifuyngn rume, welu layey engn, welu may tati
ifilu tfachi kofke rumel mongeleay.
59
Jesus kimeltuy tfachi dungu ta Kapernaum
mlechi sinagoga mew i trawn che mew.
Tati rumel mongen wlkechi dungun
Allklu tfachi kimeltun dungu, fentren che
miyawkelu ta Jesus engn, feypi:
Fey tfa tai kimeltuel rume kdawngey
tai llowngeael. Iney am mngeltuafeyew
tatey?
61
Jesus ngneduamlu i petu fillpimeken engn, ramtufi ti pu che:
Tfachi dungu anta wesaduamelkaeymnmew? 62 Chem chumaymn am, pefilmn tfachi mapu mew tati Wentruknuwpalu pratule
chew i mlekefel wnelu mew? 63 Feyti Kme
Pll wlkey ta rumel mongen; fey kuerpu ta
falilay rumel mongenngealu. Iche tai feypipeelchi dungu, fey koneltuley tati Lif Kme
Pll tati wlkelu ta rumel mongen. 64 Welu petu
mley kiekentu eymn mew tati feyentulenolu.
Fey Jesus am kimrkelu llituka mew mten
iney engn tati feyentulenolu ka ineyngen tfey
tai ngnen mew wltukuknuaetew. 65 Ka amul
feypi:
Feymew ta feypiwkeyi ta iney no rume
llowlayaenew ta iche, fey i Chaw ta kpalnoeliyew.
66
Feymew mten, rume fentren tai inayawlkeetew ta Jesus, elknutueyew, ka doy miyawelay engn ta kisu mew. 67 Fey Jesus ramtufi tati
mari epu disipulu:
Eymn ka ayleymn am tamn amutuael?
68
Simon Pedro llowdungueyew:
idol, iney mew kay amuafui? Eymi tami
dungun ta rumel mongen dungun. 69 Ichi ta
dew feyentui ka kimiyi ta eymi Ngnechen i
Lif Kme Mongenngelu.
70
Fey Jesus feypi:
Iche anta dulliwlayi tamn mari epungen? Welu kie ta eymn mew kontunieeyew ta
wekf.
71
Tfa i feypin mew, ta Jesus dungurkey ta
Juda mew, Simon Iskariote i fotm, Juda am
re ngnen mew wltukurkeafilu ta Jesus, tunte
rakikonklerkefuy rume tati mari epu disipulu
mew.
60

Juan 7:17

7
Jesus i pu pei feyentulay kisu mew
1
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus miyawrkey
Galilea troki mapu mew. Pirkelay i mleael
ta Judea mew, fey ye mew am tati longkolechi
pu judiu kintuyawlrkeetew i langmaetew.
2
Welu ka petu flpalu am tati kni ruka kawi,*
kie kawi i niekeel tati pu judiu, 3 kisu i pu
pei feypieyew lladktudungun mew:
Mlekilnge tfa mew. Amunge ta Judea
mew, femngechi tami inayawlkeetewchi pu che
tami nieel yew i peael engn tami femkeelchi
dungu. 4 Fey eymi aylelmi tami kimngeael ka
tami yamfal wentrungeael, ellkaniekilnge tami
femkeelchi dungu. Dew eluwklelu am eymi
tami femael tfeychi dungu, fey femnge may
kom che i adki mew.
5
Fey kisu i pu pei no rume feyenturkelay ta
kisu mew. 6 Feymew Jesus feypifi i pu pei:
Petu puwlay iche tai medin ant, welu
eymnngealu chem ant rume puwklekey.
7
Tfachi mapu mew mlechi che ngelay tamn
deaetew ta eymn, welu ta iche dekeenew
engn, fey iche am kme feypikefilu nor dungun mew i femkeelchi dungu i kmenon.
8
Amumn eymn tati kawi mew, welu iche ta
amulayan, petu puwnolu am iche i medin ant
pi.
9
Fey Jesus feypiknufilu tfachi dungu kisu i
pu pei, fey kisu mlewey ta Galilea mew.
Jesus mlepuy ti Kni Ruka Kawi mew
Welu dew amulu wla i pu pei, feymew Jesus ka aywmay i amuael tati kawi mew, tunte
kimlay chem che no rume, welu ellkankechi
reke amuy. 11 Fey ti longkolechi pu judiu kintuyawleyew ti kawi mew, fey feypiyawingn:
Chew chey mley tfeychi wentru?
12
Fey ti pu che mew, Jesus rume ntramyengey. Kiekentu feypiyey engn: Kie
kme piwke wentrungey. Welu kakelu feypiyey
engn: Kme piwkengelay, ngnenkachekey.
13
Welu iney no rume kme nor dungulay Jesus mew, llkaniefilu engn am tati pu judiu
longkolelu.
14
Dew rangi amulelu ti kawi, Jesus konpuy
ti ngillatuwe ruka i lepn mew, fey eluwpuy
i kimeltuael. 15 Fey ti pu judiu feypi engn
afmatulen mew:
Chumngechi am kimi tfachi wentru
fente aln dungu fey i papeltukenon i ftra
kimeltufengeael?
16
Fey Jesus llowdungufi ti pu judiu:
Tai kimeltukeel iche i dungu no, welu
may tye iche i werketew tai dungu. 17 Tfa
ta feyngey iney rume rf dungu mew eluwklele
10

6:59 sinagoga: kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam
* 7:2 kni ruka kawi: kie kawi pura antkelu i tukulpayam tati pu judiu tai kuyfikeche em i mlekefel kni ruka
engn.
mew ti uwe mapu mew.

Juan 7:18

118

i femael Ngnechen i ayelchi dungu, iche


i kimeltun kimfali tai kpan ta Ngnechen
mew ka i dunguelchi dungu. 18 Tati dungukelu re kisu duam mten, dungukey kisu i
pramyengeael tati pu che mew, welu iche
aylen i pramyeafiel tfey tai werketew,
feymew ta feypimekeken ti feyngechi dungu,
fey ta famngechi iche mew ngelay chem koyla
dungu no rume eymn may koyla ngnenngeymn.
19
Fey Moyse no anta elueymnmew tati ley
dungu? Welu kie no rume eymn ta mngeltukelafimn tati ley dungu. Fey eymn, chumngelu am ayleymn tamn langmmuafiel? pi.
20
Feymew ti pu che llowdungufi ta Jesus:
Wekf ta kontunieeymew! Iney anta ayley tami langmaetew?
21
Feymew feypieyew ta Jesus:
Kom eymn wesa duamkeymn kie dungu
mten tai femel mew ta iche tati rk22
tun ant mew.
Welu femngechi rakiduamklelmn, eymn, sirkunsidakefimn kie
pichiche tunte rktun ant mew ngeay rume.
Femngechi femkeymn tamn mupiael chumngechi ta Moyse i ley dungu werkeymnmew tamn sirkunsidawael (tunte Moyse mew
rume kpalafuy tfachi dungu, welu may tfachi dungu kpay eymn tamn kuyfike tuwn
mew). 23 Fey tamn yafkantukuwnoael Moyse
i ley dungu mew, eymn sirkunsidakefimn
kie pichiche tunte rktun ant mew ngeay
rume, chumngelu lladktumuken iche tai
mongeltufiel mew ta kie wentru ti rktun ant
mew? 24 Welu eymn kme duamtukelayafimn
tamn kme trokituel mten. Welu may ngneduamkeafimn nor kme rakiduam mew pi.
Jesus ntramkay i chem tuwnngen
Kieke tati tuwyelu ta Jerusalen eluwingn
i ramtuael: Tfa no am tati kintuyawlel tai
langmngeael? pi. 26 Tfey i mlen, kom che
i adki mew ntramkamekey, fey iney no rume
chem pilaeyew. Fey ti pu awtoridad may rf
feyentupey ta tfachi wentru mew Ngnechen i
Cristongen? 27 Welu ichi kimniefiyi chew i
tuwn ta tfachi wentru, welu feychi kpale tati
Cristo, iney rume kimlayay chew i tuwn.
28
Feymew Jesus allklu tfachi dungu i
feypin ti pu che, petu mekelu i kimeltun tati
ngillatuwe ruka mew, feypi newentu dungun
mew:
Felerkey tamn kimniemufiel chew i
tuwn ta iche!
Welu iche kpan kisu
ngnewn mew no, welu may iche kpan tai
Chaw tai werketew mew, fey ta manelfali,
eymn tamn kimnoel. 29 Iche kimniefi kpalu
am iche i Chaw mew, fey kisu ta werkenew.
25

Juan 7:44

Feymew ayfuyngn i presuafiel, welu


iney no rume presulaeyew, fey petu puwnolu
am ta kisu i legtun medin ant. 31 Rume fentren
che feyentuy Jesus mew, ka feypi engn: Feychi
kpale tati Cristo, fempelayay tati afmatufal
dungu ta tfachi wentru i femkeel?
30

Tati pu farisew ayfuy i presuafiel ta Jesus


Fey ti pu farisew allkmafingn ti pu che
i ntramyemekefiel ta Jesus, fey kisu engn ka
ti pu longkolelu ti pu saserdote mew werkfingn kieke tati llwatulekelu ti ngillatuwe ruka
mew, fey i presungeael ta Jesus. 33 Feymew
Jesus feypi:
Iche ta mlean eymn ichi pichima
mten, fey wla wiotuan tfey tai werketew
mew. 34 Eymn ta kintumuan, welu pemulayan,
fey am pepi amunoalu eymn chew i amuael ta
iche.
35
Fey ti longkolechi pu judiu eluwingn i
welukonkechi ramtuwael: Chew am amuay
tfa, tai pepi penoafiel? Amupeay may ti
kom ple mlechi pu judiu mew ti kake trokike
mapu mlelu, kam ti pu judiu tuwnngenolu
mew? 36 Chem piafulu chey tai feypiel mew,
Kintumuan, welu pemulayan, fey pepi amunoalu
am eymn chew tai mleputuael ta iche?
feypi engn.
32

Jesus ta mongen wlkeelchi ko reke feley


Fey puwlu ti kielewechi ant mew ka
doy ayfalchi kawi, Jesus witralen feypi ftra
newentu dungun mew:
Iney rume wywlele, kpape iche mew,
femngechi i ptokoael. 38 Chumngechi feypiley ta Wirin Chillka, iche mew feyentulelu,
mlekayay reke kie wtrun mongen ko kisu
mew.
39
Fey tfa mew, Jesus ayfuy i feypiael tati
pu feyentulu kisu mew i llowrkeael tati Lif
Kme Pll. Fey ti Lif Kme Pll am petu
kparkenolu, fey Jesus am petu yengeturkenolu
ta wenu mapu.
37

i pntlkawn ti pu che
Kieke ti pu che allkyelu tfachi dungun,
feypingn: Fey rfngey ta tfachi pelon wentru
tati kpayalu tfachi mapu mew.
41
Fey kakelu feypingn: Rfngey ta tfa i
Cristongen tati kpayalu tfachi mapu mew.
Welu kakelu feypi: Fey no, fey ti Cristo ngelay
i tuwael ta Galilea mapu mew. 42 Tati Wirin
Chillka feypiley ti Cristo mley ta longko lmen David i yomelchengeael, ka feychi Belen
waria mew chew i tuwmum ta David, feychi
tuwnchengeael.
43
Feymew ti pu che wichu pntlkawi engn
Jesus i duam. 44 Kiekentu ayfuy i presuyeafiel, welu iney no rume femlaeyew.
40

7:32 llwatulekelu ti ngillatuwe ruka mew: Levi i yomel pu che tai kdaw i nieel engn, fey tai llwatuleael ti ngillatuwe ruka
7:42 Mikea 5.2.
mew.

Juan 7:45

119

Tati pu longkolechi judiu feyentulay engn ta


Jesus mew
45
Fey ti llwatulekelu tati ngillatuwe ruka
mew, wiotuyngn chew i mlemum tati pu
farisew ka ti pu longkolelu pu saserdote mew, fey
ramtungey tati pu llwatulekelu:
Chumngelu am presu kpal-lafimn tfachi wentru Jesus pingelu?
46
Fey ti pu llwatulekelu llowdunguy engn:
Chumkawnorume ka iney no rume dungukelay chumngechi dungukey ta kisu!
47
Feymew ti pu farisew feypifi engn yawtudungulen:
Eymn ka femngechi eluwimn tamn
ngnenkangeael? 48 Ngneduamlaymn am i
feyentunon kie no rume tai pu longkolelu, ka
tati pu farisew no rume? 49 Welu tfeychi pu che
kimnofilu tati ley dungu, rume welulkawkley
engn pi engn.
50
Feymew Nikodemo, tati farisew kie rupa
amulu i pemeafiel ta Jesus, fey kisu feypifi ti
kakelu pu che:
51
Ichi tai ley dungu feypilelay i presungeael ta kie che, petu kimngenole i wesa
femn.
52
Feymew ti pu farisew llowdungufi ta
Nikodemo:
Eymi am tuwimi kay ta Galilea? Papeltufinge ti Wirin Chillka, fey kimaymi tai
tripakenon kie pelon wentru no rume ta Galilea
mapu mew pingey.
Ti iwafe domo
( 53 Fey kake kieke ti pu che amutuy engn i
ruka mew.

8
Fey Jesus amuy tati Olifu pingechi wingkul
mew, 2 fey kangelu ant mew epe wnlu, wiotuy tati ngillatuwe ruka mew. Fey ti pu che
flkontupueyew, fey kisu anknuwi ka eluwi i
kimeltuafiel ti pu che.
3
Fey ti kimeltukelu ti ley dungu ka ti pu farisew
fey yefingn kie domo fey tfa perkefingn i
petu iwan. Fey elknupufi engn rangi mew
chew i mlemum fentren che. 4 Fey feypifingn
ta Jesus:
Kimeltufe, tfachi domo trenumafiyi petu
iwalu kie wentru engu. 5 Ichi tai ley dungu
mew, Moyse werky i trftukangeael kura
mew, fey i langmngeael fey tfa famngechi
domo. Eymi am, chem pimi kay?
6
Kisu engn ramtufi tfachi dungu tai re
kintukaduamafiel femngechi tai nieael engn
chumngechi i feypintukuafiel. Welu Jesus
potrongnagi ta mapu mew, fey eluwi i wiriael
kisu i changll kuw mew. 7 Feymew mten
dikm ramtukalelu engn am, fey witraknuwtuy ka feypi:
1

7:52 Mikea 5.2.

* 8:17 Deuteronomio 19.15.

Juan 8:21

Kiekentu eymn mew tati nienolu chem


yafkan no rume, wne trftupe kie kura mew.
8
Ka wiome potrongnagtuy fey eluwtuy i
wiriael ta mapu mew. 9 Allklu engn tfachi
dungu, re kieke tripayetuy tati dalluntukupafilu ti domo, fey ti wne tripatulu tati doy
putremke wentru rke. Feymew Jesus kisulewetulu tati domo engu, 10 kme witraknuwtuy ka
ramtufi ti domo:
Papay, chew anta mley tami feypintukupeetew tami langmngeael?
11
Fey ti domo llowdunguy:
Kom amutuy engn tatey, idol pi.
Fey Jesus feypifi ti domo:
Iche no rume langmngepe pilayaeyu, fey
amutunge ka wiome yafkawekilnge.)
Jesus ta pelon reke feley ta mapu mew
Jesus ka wiome eluwi i kimeltuafiel ti pu
che, fey feypi:
Iche ta pelon reke felelu ta mapu mew.
Tfey tai mngeltulen inaetew chumkawnorume mlelayay ta dumi mew, welu may nieay
ta pelon tai elunieetew ta mongen.
13
Fey ti pu farisew feypifi ta Jesus:
Eymi kisu petu ntramyewimi tami kisutu
ntramyewn, fey chem falilay rume.
14
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Iche i dungupeel rf dungu mew faliy tati,
tunte iche kisutu dungupewli rume. Iche ta
kimnien chew i tuwn ka chew i amuael, welu
eymn ta rf kimlaymn chew i kpan ka chew
i amuael ta iche. 15 Eymn ramtukadungukefimn ta kie che chumngechi tamn ayel, welu
iche ta femkelan. 16 Welu iche ramtukadungukefuli, kom tai feypikeelchi dungu rfngey.
Iche am kisungenolu i ramtukacheken, welu
may Chaw Ngnechen tai werketew, fey ta
adknukey ti dungu iche mew. 17 Welu tfa feley
eymn tamn ley dungu tati wirilelu, femngechi
epu che kiewiym i dungu, kisu engu i dungu
falikey.* 18 Ka femngechi, iche ka tai Chaw
ichiw kiewkleyu tayu dungu mew pi.
19
Feymew ramtungey:
Chew anta mley tami chaw?
Fey Jesus llowdungueyew:
Eymn kimlaymn i ineyngen ta iche,
ka iche i Chaw no rume, welu kimfulmn i
ineyngen ta iche, ka kimafuymn iche tai
Chaw.
20
Jesus feypi tfachi dungu petu kimeltulu ta
ngillatuwe ruka i lepn mew chew i elngekemum ti ofrenda. Welu iney no rume presulaeyew, petu puwnolu am tai medin ant.
12

Chew i amuael ta iche, eymn ta pepi amulayaymn


21
Jesus ka wiome feypifi ti pu che:

Juan 8:22

120

Iche ta amutuan, fey eymn ta kintumuan,


welu layaymn tamn yafkan mew fey tamn
pemunofiel. Chew i amuael ta iche, eymn ta
pepi amulayaymn.
22
Feymew ti longkolechi pu judiu feypi:
Chumngelu am feypi tai pepi amunoael
ichi chew i amuael ta kisu?
Rakiduamklepey may i kisu langmuwael?
23
Feymew Jesus feypi:
Eymn ta nag mapu tuwimn, welu iche
wenu mapu kpan. Eymn ta tfachi nag mapu
mew tuwimn, welu iche wenu mapu mew
tuwn. 24 Feymew feypiwpeyi tamn layael kisu
tamn yafkan mew, eymn am ta feyentunolu
tai ineyngen ta iche, feymew layaymn kisu
tamn yafkan mew.
25
Feymew ti pu judiu ramtufi engn ta Jesus:
Iney anta eymi?
Fey Jesus llowdunguy:
Ellaka mew tai feypiel i chem chengen ta
iche, feymew 26 rume fentren dungu nien tamn
feypiwafiel eymn am welulkawklelu. Welu
i Chaw tai werketew feypikey ta rfngechi
dungu, tai feypikeetew ta kisu, feychi dungu ta
feypiwkeyi ta eymn.
27
Welu ti pu judiu engn ngneduamlay tai
ntramelngeel engn ta Chaw Ngnechen i
dungu. 28 Feymew Jesus feypifi ti pu che:
Feychi eymn wenuntu pramfilmn iche
tati Wentruknuwpalu, fey wla kimmuan i
ineyngen ta iche, ka femkelan chem dungu
rume re kisu ngnewn. Iche feypiken Chaw i
kimeletewchi dungu mten. 29 Iche i Chaw tai
werketew mley iche engu, iche i Chaw ta
kisuknukelaenew, fey iche am rumel femkelu
kisu i aykeelchi dungu.
30
Feymew Jesus, feypilu tfachi dungu, rume
fentren che feyentuy kisu mew.
Jesus i rfngechi dungu lifreknutuaeymnmew
31
Jesus feypiyefi kieke ti longkolechi pu judiu
feyentulu ta kisu i feypielchi dungu mew:
Eymn ta mngeltufilmn iche i dungu,
rf dungu mew eymn iche i pu disipulungeymn. 32 Kimafimn tati rf dungu, fey ti
rfngechi dungu lifreknutuaeymnmew.
33
Fey tati longkolechi pu judiu llowdunguy:
Ichi ta Abraam i yomel pu che, fey
chumkawnorume ka iney no rume ta presukonaniekelaeimew. Chumngelu am eymi feypimi tai lifrengetuael?
34
Feymew Jesus feypi:
Rf dungu feypiwayi itrokom tati
yafkakelu presulekey reke ta yafkan mew.
35
Kie presukona rumel koneltukelay ta kie
remache mew, welu kie fotm feyngey i
rumel koneltuleael i remache mew. 36 Fey
femngechi, tati fotm lifreknutuelmnmew,
eymn feyngeay tamn lifrengetun. 37 Dew

Juan 8:51

kimnien ta Abraam i yomel pu chengen ta


eymn, welu ayleymn tamn langmmuafiel
llowmamunofiel am iche tai dungu. 38 Iche
femken tai Chaw mew i pekeelchi dungu, fey
eymn kay femkeymn tamn kangelu chaw i
femkeelchi dungu.
Eymn tamn chaw ta wekf
Feymew ti pu judiu feypi:
Kangelu no tatey! Ichi tai nieelchi
chaw Abraam pingey! pi.
Welu Jesus llowdunguy:
Eymn ta rf mew Abraam i rema pu
chengefulmn, femafuymn kisu tai femel.
40
Welu may tunte dew feypiwfuyi ti rfngechi
dungu Ngnechen tai kimeletew, fey eymn
ayleymn tamn langmmuafiel. Abraam ta
chumkawnorume femngechi femlay! 41 Eymn
ta femkeymn chumngechi i femkeel kangelu
chaw tamn nieel.
Feymew ti pu judiu feypi:
Ichi ta kie yalltuku che no! Niei kie
chaw mten, Ngnechen llemay.
42
Fey Jesus llowdunguy:
Rf feyngefule tamn chawyefiel ta
Ngnechen, eymn ta piwkeyemuafun, iche
am kpalu ta kisu mew, fey fewla tai mlepan
tatey. Iche kpalan ta re kisu duam, welu
Ngnechen ta werkenew. 43 Chumngelu am
eymn longkontukulaymn iche i kimelelchi
dungu? Eymn am rf mew aykenolu tamn
allktuafiel iche i dungu. 44 Eymn tamn
chaw ta wekf, fey eymn ta kisu mew koneltuleymn, ka aykeymn tamn femael kisu i
aykeelchi dungu. Wekf ta kie langmchefe
llituka mew mten. Chumkawnorume inakelafi
ti rfngechi dungu, ka chumkawnorume
feypikelay ti rfngechi dungu.
Femngechi
koyla dunguym, dungukey i chumngen ta
kisu. Koylangelu am, fey kisu mew tripakey
kom koyla dungu. 45 Welu iche am feypikelu
ti rfngechi dungu, eymn ta feyentumukelan.
46
Iney am feypiafeymnmew iche i nien ta
yafkan? Fey iche feypili ti rfngechi dungu,
chumngelu am feyentumukelan? 47 Tati mlelu
Ngnechen mew, allktukey Ngnechen i
dungu.
Welu eymn am Ngnechen mew
mlenolu, aylaymn tamn allktuael.
39

Cristo wne mlekey ta Abraam mew


Feymew tati longkolechi pu judiu feypieyew:
Rfngey tai feypiken eymi kie Samaria
tuwnchengen ka tami konwekflen.
49
Jesus llowdunguy:
Konwekflelan ta iche.
Tai femkeelchi dungu mew pramyekefi tai Chaw
Ngnechen, welu eymn pramyemukelan.
50
Iche aylan tai re kisu pramyengeael, welu
mley kie tati aylelu iche i pramyengeael,
fey i Chaw kisu ta adniey kom dungu. 51 Ka
48

Juan 8:52

121

femngechi rf dungu feypiwayi ta iney rume


mngeltufile iche i dungu, chumkawnorume
lalayay pi.
52
Feymew ti pu judiu llowdunguy:
Fewla ta kme kimiyi tami konwekflen.
Abraam ka ti pu pelon wentru layey engn, fey
eymi feypimupei: Tati mngeltulu iche i
dungu, chumkawnorume lalayay. 53 Eymi anta
wnenngeymi tai chaw Abraam mew? Kisu
ta lay, ka ti pu pelon wentru ka layey engn.
Chumngechi chengelu trokiwkleymi am?
54
Feymew Jesus llowdunguy:
Iche ta re feypipelan kisutu pramyewli,
tai pramyewn ta chem falilayafuy rume, welu
i pramyekeetew iche, fey ta iche i Chaw
tati, fey ichi tai Ngnechen tamn pikeel.
55
Welu eymn ta kimlafimn, fey icheke ta
kimniefi. Fey kimlafi pifuli, iche ta rume
koylangeafun eymn reke. Welu rfngey tai
kimniefiel, fey ka mngeltumakefi kisu i
dungu. 56 Eymn tamn kuyfi tuwn em Abraam
pingelu, aywi allklu tati feypiknuelchi dungu
iche mew, feymew rume aywi, fey Abraam
kimetew am i ineyngen ta iche pi.
57
Fey ti pu judiu feypifi engn ta Jesus:
Petu nielaymi kechu mari tripantu no rume,
fey feypimi tami pefiel ta Abraam? Kie wedwed che reke ta feypimi.
58
Jesus llowdungueyew:
Rf dungu feypiwayi iche mleken
Ngnechen ichiw kuyfi mew petu i mlenon
rume ta Abraam.
59
Feymew kisu engn ny kura tai trftukayafiel, welu Jesus ellkawi ka tripatuy ti
ngillatuwe ruka.

9
Jesus elufi i peloael kie wentru choyngelu
mten i trawmalen
1
Amulelu Jerusalen i rp mew, Jesus pefi
kie wentru trawmalelu. 2 Fey Jesus i pu disipulu ramtueyew:
Kimeltufe, chumngelu am tfachi wentru
choyngelu mten trawmangey? Kisu i ftakeche i yafkan mew pemay kam kisu i yafkan
mew?
3
Jesus llowdunguy:
Kisu i yafkan mew no ka i chaw i yafkan
mew no rume. Fey tfa may kisu mew i pengelngeael ta Ngnechen i nien ta pepiluwn. 4 Petu
tai mlen pelon ant, mley tai kdawael
tfey tai werkngeelchi kdaw mew, fey pun ta
kpalewiyey, fey iney rume ta pepi kdawlayay.
5
Petu i mlen ta iche tfachi mapu mew, iche
ta pelon reke mlen ta mapu mew.
6
Fey dew feypilu tfa, Jesus tofktuy mapu
mew, fey i kown mew dewmay pichin fotra,
fey ilpuyelfi i nge mew ti trawma. 7 Ka prm
feypifi:

Juan 9:19

Amunge tami kllumtuael Siloe pingechi estanke ko mew (tfa feypin rke: tati werkel).
Fey ti trawma amuy ka kllumtumey,
8
fey wiometulu, dew peloletuy.
Fey ti
pu karukama ta kuyfi i kimniekeetew i
ngillatuplatakefel ramtuwingn:
Tfa no am tati anknuwkefulu i
ngillatuplatayael?
9
Kiekentu feypingn:
May, kisu tati.
Kakelu feypingn:
Fey no, kisu no tati, tunte kisu femngekafuy
rume.
Welu kisu feypiley:
May, iche tati.
10
Feymew ramtungey:
Fey chumngechi am pepi pelotuymi?
11
Fey ti wentru llowdunguy:
yechi wentru, ta Jesus pingelu, dewmay
fotra, fey tfey mew ilpuymaenew i nge, fey
feypienew: Amunge ti Siloe pingechi estanke ko
mew, fey kllumtumenge. Iche amun, feymew
kllumtulu mten iche, pepi pelotun.
12
Feymew ramtueyew ti pu che:
Chew anta mley yechi wentru?
Fey kisu feypi:
Kimlan chew i mlen.
Tati pu farisew ramtukafingn ti tremolngetuchi
trawmalekefulu
13-14
Feychi ant Jesus dewmalu pichin fotra
ka pelolfilu ti trawma, tati rktun ant rke.
Feymew yengey ti pu farisew mew tati trawmangekefulu. 15 Fey kisu engn ramtukafi i
chumngechi i pelotun. Fey kisu llowdunguy:
Ilpuyelenew fotra i nge mew, fey kllumtutun, feymew pelotun.
16
Kiekentu ti pu farisew feypieyew:
Tfa tati femngechi dungu femlu mlelay ta
Ngnechen mew, fey yamnofilu am tati rktun
ant.
Welu kakelu feypiyey engn:
Chumngechi kay pepi femafuy Ngnechen
i afmatufalchi dungu, kie yafkafengele?
Fey tfa famngechi welukonke pntlkawi ta
kisu engn. 17 Fey wiome ramtungey ti trawmalekefulu:
Fey elutuetew tami pelotuael, chem pileymi kay eymi kisu mew?
Kisu llowdunguy:
Iche feypilen kay tai kie pelon wentrungen.
18
Welu ti longkolelu pu judiu mew pilayngn
i feyentuael i trawmalekefel ti wentru, fey
i peloletun, fey amul mtrmngey ti trawmalekelu i ftakeche. 19 Fey ramtungey ti ngen
fotm:
Fey tfa am tami fotm? Feyngey am
tai choyngelu i trawmalen tfachi wentru?
Chumngechi am fewla pepi peloletuy?

Juan 9:20

122

Kisu i chaw ka i uke llowdunguy:


Kimniefiyu. Tfa ta iche i fotm, fey
we pichichengelu i trawmalen, 21 welu kimlayu
chumngechi ta tfa i pepi peloletun, ka femngechi kimlayu rume iney i eluetew i pelotuael. Ramtufimn ta kisu, dew ftachelewey tati.
Kisu feypiaeymnmew ti nor dungu pi engu.
22
Kisu i chaw famngechi feypi re llkan mew,
tati longkolechi pu judiu kiewlu engn am
tai wemnentuafiel ti sinagoga mew iney rume
ta kimle ta Jesus i Cristongen Ngnechen i
werkel. 23 Feymew feypi i chaw ka i uke:
Ramtullefimn may ta kisu. Dew fta wentrulewey tati pi engu.
24
Feymew tati longkolelu pu judiu mew ka
wiome mtrmfingn tati trawmangekefulu,
fey feypifi engn:
Feypimui ti nor dungu Ngnechen mew.
Ichi kme kimniei ta tfeychi wentru i
yafkafengen. Eymi kay chem pileymi?
25
Tati trawmalekefulu llowdunguy:
Iche kimlan i yafkafengen pemay kam
i femngenon. Kie dungu mten kimnien ta
iche: trawmangekefun, welu fewla peloletun.
26
Ka wiome ramtufi engn:
Chem chumeymew am fe? Chem chumi
tami peloltuaetew?
27
Fey llowdunguy ti trawmalekefulu:
Dew feypiwiyi tati, welu duamknumulan. Chumngelu am ayleymn tamn wiome
feypiwafiel? Eymn anta ayleymn kay tamn
inayafiel?
28
Feymew wesa pifingn, ka feypifingn:
Eymi inakefimi ta yechi wentru, welu
ichi inakefiyi ta Moyse i ley dungu. 29 Ichi
kimniei Ngnechen i dungufiel ta Moyse.
Welu tfachi wentru kimlafiyi rume chew tai
tripan.
30
Fey ti wentru llowdunguy:
Chem dungu am tfa? Eymn kimlaymn
chew i tripan, welu iche elutuenew i pelotuael. 31 Kme kimniei Ngnechen tai allktukenofiel tati pu yafkafe. Allktumakefi
i ngillatun nor dungu mew pramyekeetew
mten ka femkelu Ngnechen i aykeelchi
dungu. 32 Chumkawnorume ntramyengekelay
ta iney rume tai elutukefiel i pelotuael i nge
ta kie che tati trawmalen choyngelu. 33 Fey
tfachi wentru kpanofule ta Ngnechen mew,
pepi chumlayafuy rume.
34
Feymew feypingey:
Eymi kay, choyngelu mten trawmangelu
tami yafkafengen mew, ayleymi am tami
kimeltumuafiel Ngnechen i dungu?
Fey wemnentungey ti sinagoga mew.
20

Ngnechen i dungu mew trawmalelu reke


Jesus kimrkey i wemnentungen i illamtuaetew ti pu che tati trawmalekefulu, feymew
pewlu Jesus engu, ramtufi:
35

Juan 10:9

Feyentuleymi anta eymi tati Wentruknuwpalu mew?


36
Ti trawmalekefulu feypi:
idol, feypien i ineyngen tati Wentruknuwpalu, femngechi tai feyentuael kisu
mew.
37
Fey Jesus llowdungueyew:
Dew peniefimi, tami petu dunguetew.
38
Feymew ti wentru lukunagi Jesus i inafl ka
feypi:
Feyentun tati, idol.
39
Jesus ka prm feypieyew:
Iche kpan tfachi mapu mew tai
ramtukadunguafiel i chumngechilen ta che
Ngnechen mew, femngechi tati trawmangelu
i pelotuael, fey ka femngechi tati pelolelu
trokiwklelu i trawmangetuael reke.
40
Kiekentu ti pu farisew mlelu kisu i fl
mew, allktulu tfachi dungu, ramtueyew:
Ichi anta ngenokimnngei kie trawma
reke?
41
Fey Jesus llowdungueyew:
Eymn ta kie trawma reke ngenokimn
chengefulmn, nielayafuymn ta yafkan, welu
eymn am feypilu tamn kimchengen, kme
kimfalkley tamn yafkafengen.

10
Tati kama ka i pu ufisa
Feymew Jesus feypi: Rf dungu feypiwayi
tati konpunolu ti wlngi koral ufisa mew, welu
may kaple ringkkonpulu, fey ta weefe ka
saltiachefe. 2 Welu tati kama femkelay, konpukey may ti wlngi mew chew mley tati
llwatuniefilu ti pu ufisa. 3 Ti wlngi koral mew
mlechi llwatulelu nlalkeeyew ti puerta, fey
ti kama mtrmkey kake kieke i pu ufisa
kisuke i y mew, fey i pu ufisa kimmakeeyew i dungun. Fey kisu nentukefi tati koral
mew. 4 Fey dew itrokom tripaym engn, fey
wne trekalekey kisu engn mew, fey i pu ufisa
inakeeyew kimmaetew am i dungun. 5 Welu
inakelafi engn i kimnienoel, fey ta lefmawkefingn, fey kimmakenofilu am i dungun.
6
Jesus feypieyew tfachi adknu dungu, welu
kisu engn longkontukulay kisu i aylefel i
femngechi feypifetew.
1

Jesus tati kme ufisakama


Kimmanofilu engn am ti adknu dungu,
feymew Jesus ka wiome feypieyew engn:
Tfa rfngechi dungu feypiwayi: Iche tati
llwatulekelu wlngi koral mew chew konpukey tati pu ufisa. 8 Welu kuyfi kom tati wne
kpayelu iche mew, fey tfa engn ta weefe
ka saltiachefe, fey ti pu ufisa mngeltulaeyew.
9
Iche tati llwatulekelu ti wlngi koral mew
chew konpukey ti pu ufisa, fey tati konpalu
iche mew, montuay. Kie ufisa reke feleay.
7

Juan 10:10

123

Konputuay ka tripatuay, fey ka peay kachu. Tati


weefe kpakey tai weeael ka langmael ka i
apmkayael, welu iche kpan tai nieael engn
ta rumel mongen, ka rume kme mongen.
11
Iche tati kme kamakefilu ti ufisa. Tati
kamakefilu ti ufisa wlkey i mongen ktu i
pu ufisa mew. 12 Welu tati kdawtukelu aykey
i kullingeael mten, femngechi pefiym i kpan ti trapial, elknukefi ti pu ufisa fey kisu
lefmawkey, fey kisu ta kamangenolu am ka kisu
ngenngenolu am ti pu ufisa mew. Fey ti trapial
lefkontukefi ti pu ufisa ka pntlkakefi wall ple.
13
yechi wentru lefmawkey, fey kisu am aylelu
i kullingeael mten, welu falintukelafi ti pu
ufisa.
14-15
Welu iche tati kme kamakefilu ti pu
ufisa. Chumngechi tai Chaw kimnieenew, fey
iche kimniefi tai Chaw, ka femngechi iche
kimniefi iche tai pu ufisa, fey kisu engn kay
kimnieenew ta iche. Iche wlken i mongen
ktu tai pu ufisa mew. 16 Ka femngechi nien
ti kakelu ufisa mlenolu tfachi koral mew, fey
kisu engn ka mley tai kpalafiel. Kisu engn ka mngeltuaenew, fey mleay kie kechan
mten ka kie kama mten.
17
Fey iche am wlkelu i mongen tati pu
ufisa mew tai ka wiome mongetuael, feymew
iche i Chaw piwkeyeenew. 18 Iney no rume pepi
langmlayafenew, welu iche kisu wlafi i
mongen iche i pin mew. Iche konpalen tai
wlafiel i mongen ka i wiome mongetuael.
Fey tfachi dungu werkenew iche i Chaw pi.
19
Feymew ti longkolelu pu judiu mew allklu
engn tfachi dungu, wiome wichu pntlkawi
engn. 20 Rume fentren ta kisu engn feypiyey:
Chumael anta feyentukefimn, wekf
niele ka wedwedklele?
21
Welu kakelu feypingn:
Iney rume niele kie wekf femngechi dungulayafuy. Kie wekf am elupeafuy i pelotuael tati pu trawma? pi engn.
10

Tati pu judiu feyentulafingn ta Jesus


Dew pukemklerkey, fey Jerusalen waria
mew petu aywrkey ti pu che ti kawi
ant mew tai tukulpangekemum feychi
wiome kme elngetulu ti ngillatuwe ruka.
23
Jesus mlerkey ti ngillatuwe ruka mew, ka
miyawrkey Salomon tai lepn ple. 24 Feymew
ti longkolechi pu judiu ramtueyew:
Tuntepu mew anta fente epuduamelniemuai tai feyentunoael? Eymi ta Cristongelmi kie rupa mew kme feypimuai.
25
Jesus llowdungueyew:
Dew feypiwiyi ta eymn, welu feyentumulan. Feytichi dungu tai femkeel, femken tai
Chaw i pepiluwn mew. Fey ta fente kme
kimfali, 26 welu eymn ta feyentumulan, eymn
22

Juan 10:42

am iche i ufisa no. Iche i pu ufisa kimmakeenew i dungun, ka iche ta kimniefi, fey
kisu engn inakeenew. 28 Iche ta eluafi rumel
mongen, ka chumkawnorume aflayay engn ka
iney no rume mntumalayaenew. 29 Iche i
Chaw i eluetew doy wnenkley itrokom mew,*
fey iney no rume pepi mntulayafeyew tai
eluetew tai Chaw. 30 Fey iche tai dew feypiel
iche i Chaw ichiw kiengeyu mten pi.
31
Fey ti longkolelu pu judiu mew wiome ny
engn ta kura tai trftukayaetew. 32 Welu Jesus
feypieyew:
Iche i Chaw i pepiluwn mew rume fentren kmeke dungu femn eymn tamn adki
mew. Chem dungu mew mngell anta trftukamuan kura mew?
33
Fey ti pu judiu llowdungueyew:
trftukawayi kura mew tati afmatufal
dungu tami femel mew no, welu may tami
dungun am ftra welulkawklelu ta Ngnechen
mew. Eymi ta kie wentru mten, welu kisutu
eymi Ngnechen iche pimi.
34
Jesus feypifi ti pu judiu:
Iche ta wesa dungulan. Eymn tamn
ley dungu mew wirintukuley: Iche feypin
eymn ta pichike ngnechen. 35 Ichi kimniei
tai feypilen tati Wirin Chillka, ngelay tai
kimlan piafiel: Ngnechen i feypifiel pichike
ngnechen ta tyechi pu che tai wirilelfiel kisu
i werkn dungu. 36 Welu doyelchi may iche
pichi ngnechen ta Ngnechen wichuentuenew
ta iche ka werkenew ta mapu mew, chumngelu am feypimn eymn iche i wesa pin iche
Ngnechen i Fotm tai pin mew? 37 Fey iche
feypili fey ta famngechi, fey femnoli ti kdaw
iche i Chaw tai femkeel, feyentumukeeli.
38
Welu feyngelu am iche i femken tfachi
dungu, tunte feyentunolmn rume iche mew,
feyentufimn ti kdaw iche tai femkeel, famngechi tamn kme kimael tai Chaw i mlen
iche mew ka iche i mlen ta Chaw mew.
39
Feymew ka kie rupa ayfuy i presuafiel
engn ta Jesus, welu Jesus kie ple tripay, fey
amutuy.
40
Feymew ta Jesus amuy Jordan i tripawe ant
ple, fey ye mew mlewepuy, tati lelfn mew
chew Juan wnelu mew mekefuy i fawtisachen.
41
Rume fentren che amuy i pemeaetew, ka feypi
engn:
Rf feyngey, tunte Juan femlay kie afmatufal dungu no rume, kom tai feypiel tfachi
wentru mew feyngey.
42
Fey rume fentren che feyentuy Jesus mew
tyechi lelfn mew.
27

11
Lasaru tai lan

* 10:29 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Iche i Chaw, tai eluetew, doy wnenkley itrokom mew.

10:34 Salmo 82.6.

Juan 11:1

124

Mlerkey kie kutranklechi wentru Lasaru


pingelu, Betania waria mew Maria ka Marta i
lamngen. 2 Fey tfachi Maria, Lasaru i lamngen,
tati domo rke tukulelfilu perfume idol tai
namun mew, ka piwmeltufilu kisu i tnay
longko mew. 3 Femngechi tati epu lamngenwen
feypifalfi engu ta Jesus:
idol, eymi tami weni ta kutrankley.
4
Jesus, kimlu tfachi dungu, feypi:
Tfachi kutran ta rumel langmlayaeyew,
welu kmeay tai pengelngeael Ngnechen i
ftra pepiluwn, ka femngechi ta Ngnechen i
Fotm tai ftra pepiluwnngen.
5
Jesus rume piwkeyeniefuy ta Marta ka Maria
i domo lamngen ka Lasaru, 6 welu feypingelu ta
Lasaru i kutranklen ka mlewerkey epu ant
chew i mlepuelchi lelfn mew. 7 Feymew wla
feypifi kisu i pu disipulu:
Ka kie rupa amui ta Judea mew.
8
Ti pu disipulu feypieyew:
Kimeltufe, newe chuml mten nga tati pu
judiu mlelu yechi troki mapu mew, ayfuy
engn tami langmafetew re kura mew. Ka
wiome kpa amuymi ta yew?
9
Jesus feypi:
Feyngelay anta ant i nien ta mari epu
ora? Fey kie che miyawiym ta ant i pelon
mew, mutrurkelay, fey peniefilu am ta pelon i
mlen ta tfachi mapu mew. 10 Welu kie che
miyawle ta pun, mutrurafuy, fey am nienolu ta
pelon.
11
Ka amul feypiley:
Tai weni Lasaru ta dew umawtuy, fey
amuan tai trepelmetuafiel.
12
Fey ti pu disipulu feypieyew:
idol, fey kisu kme umawklele, kisu mongetuay. 13 Welu tfey i feypiel ta Jesus fey i dew
lan ta Lasaru, welu ti pu disipulu rakiduamingn
i dungumeken re tati umawtun mew. 14 Feymew
Jesus fente kme feypi wla:
15
Lasaru ta dew lay.
Fey iche rume
aywklen tai mlenon mew ta yew, fey femngechi doy kmelu am ta eymnngealu tamn
feyentuael. Welu amui tai pemeafiel.
16
Feymew Tomas, tati epuntun pingelu, feypifi
ti kakelu pu disipulu:
Ichi ka amuai tai layael Jesus ichi.
1

Jesus, tati wiomongeltukefilu ta kakelu che ka


tati wlkelu mongen
17
Fey Jesus puwlu, kimpuy meli ant i dew
rngalngen ta Lasaru. 18 Betania waria mlerkey
Jerusalen i flple kie kla kilometro, 19 fey
rume fentren judiu longkolelu amurkey engn
i witranngemeael ta Marta ka Maria mew, tai
yafldungumeafiel i lan mew kisu engu i lamngen.
20
Feymew Marta kimlu ta Jesus i flpan, tripay i llowmeafiel, welu Maria mlewey ruka
mew. 21 Fey Marta feypifi ta Jesus:

Juan 11:39
idol, eymi mlekefulmi tfa mew, iche
i lamngen lalayafuy. 22 Welu iche kimnien
fachant Ngnechen ta eluafeymew tami
ngillatufielchi dungu.
23
Jesus llowdungueyew:
Eymi tami lamngen ta wiomongetuay.
24
Marta feypi:
May, dew kimnien tai wiomongetuael,
feychi tati pu la wiomongetule ti afaelchi ant
mew.
25
Feymew Jesus feypieyew:
Iche mew mley ta wiomongetun ka tati
mongen. Tati feyentulu iche mew, tunte
lallefule rume, mongetuay. 26 Fey kom tfeychi petu mongelelu ka feyentulele iche mew
chumkawnorume lalayay. Feyentuymi kay tfachi dungu?
27
Marta feypi:
May, idol, iche feyentun eymi tami
Cristongen, Ngnechen tai Fotm, tati felelu i
kpayael ta mapu mew pi.
Jesus amuy eltun mew i pemeafiel Lasaru i
kfwe
28
Fey dew feypilu tfachi dungu, Marta amuy
i mtrmafiel i lamngen Maria, fey ellka feypifi:
Tati kimeltufe ta mlepay tfa mew ka kpape pieymew.
29
Fey prm ka mten allklu, Maria
witrapray ka amuy i pemeafiel ta Jesus. 30 Jesus
petu konpurkelay tati waria mew, mlerkey ti
lelfn mew chew i pewn ta Marta engu. 31 Fey
pengelu Maria i witrapran ka i rume matu
tripan, fey ti pu judiu mlepalu kisu i ruka
mew, tai yaflpapeetew, inaeyew, rakiduamlu
engn am i amuael ta Maria ti kfwe mew i
ngmameael.
32
Feymew puwlu Maria chew i mlemum ta
Jesus, lukunagpuy kisu i namun ple, fey feypi:
idol, mlekefulmi tfa mew, iche i lamngen lalayafuy.
33
Jesus, ka femngechi pefilu ti pu judiu i ngman puwyelu Maria engn, rume ftra kutrantupiwkey ka weangknagi, 34 feymew ramtufi:
Chem eltun mew elmefimn?
Fey feypingn:
Kpange, idol, tami peafiel.
35
Fey Jesus ngmay.
36
Feymew ti pu judiu feypingn:
Leliwlfimn, mna piwkeyerkefuy tati!
37
Welu kiekentu ti pu judiu feypiyey:
Tfa nga peloltufi tati pu trawma, fey
pepilpelayafuy may i lanoafel ta Lasaru?
Jesus wiomongeltufi ta Lasaru
Jesus, ka wiome rume ftra mleweduamklewey, fey flkonpuy ti kfwe mew. Kie
lolo rke, fey i konwe takulerkey kie kura
mew. 39 Jesus feypi:
38

Juan 11:40
Kie ple nentufimn ti kura.
Marta tati la i lamngen feypi:
idol, dew wesa nmpelay tati, meli antlu
am i tukuknungeel kfwe mew.
40
Jesus llowdunguy:
Feypipelaeyu ama, eymi feyentulmi,
peaymi ta Ngnechen i ftra pepiluwn?
41
Fey kie ple nentungey ti kura. Jesus
lelipray wenu mapu, fey feypi:
Chaw Ngnechen, maumtueyu eymi am
allktumakefiel i ngillatun. 42 Iche kimnien
rumel tami allktukefiel, welu feypieyu tai
kme nor duamam tfachi pu che mlelu tfa
mew femngechi i feyentuael engn eymi tami
werkfiel.
43
Fey dew feypilu tfa, wirari:
Lasaru, tripatunge tfey mew!
44
Fey ti dew lafulu tripapatuy, i epu kuw ka
i epu namun trariley kie pau mew ka i ange
munulkley kie safana mew, fey Jesus feypi:
Nentuprolfimn ka elufimn i amutuael.
Trrmkalngey i presungeael ta Jesus
(Matew 26.1-5; Marku 14.1-2; Luka 22.1-2)
45
Fey Lasaru i wiomongetun mew, feyentuy
rume fentren pu judiu longkolelu tati amuyelu
i yaflmeafiel ta Maria, fey pefilu engn am
i femn ta Jesus. 46 Welu kakelu pu judiu,
tati feyentunolu, amuy engn ta Jerusalen i
pemeafiel ti pu farisew, fey ntramelpufi engn
ta Jesus tai femn. 47 Feymew ti pu farisew ka
ti pu longkolelu tati pu saserdote mew, trawlfi
engn tati longkolechi putrem ftake judiu,* fey
feypifingn:
Chem chumai am? Tfachi wentru ta
femmekey rume fentren afmatufalchi dungu.
48
Fey eluknufiliyi i femmekeael ti afmatufal
dungu itrokom che feyentuay kisu mew, fey
ti pu romache i awtoridad kpayay engn ka
teyfkayafingn tai ngillatuwe ruka ka langmafi kom che mlelu tai troki mapu mew.
49
Feymew ta kie kisu engn, Kayfas pingelu,
fey tfa wnen longkolerkey pu saserdote mew
tyechi tripantu, fey Kayfas feypieyew engn:
Eymn ta kimlaymn chem no rume. 50 Ka
ngneduamkelaymn rume tai doy kmeael
eymnngealu i layael kie wentru mten tati
waria che mew, welu tai lanoael kom che
mlelu tai troki mapu mew pi.
51
Welu Kayfas feypilay tfa re kisu tai
ngnewn mew, fey kisu am longkolerkelu
ti pu saserdote mew tfeychi tripantu, famngechi feypi Ngnechen tai femngechi rakiduameletew, Jesus tai layael tati pu judiu i
trokiche mew. 52 Fey tfachi trokiche mew
mten rke no, welu may ka femngechi tai
trawltuafiel itrokom ta Ngnechen i pu yall

125

Juan 12:9

tati kom chf mapu mlelu. Feymew tyechi


ant mew mten tati longkolelu pu judiu mew
adknuyngn i langmafiel ta Jesus.
54
Feymew ta Jesus doy miyawelay ti
longkolechi pu judiu i adki mew. Tripatuy
ta Judea troki mapu mew, fey amutuy kie
lelfn mlelu tati uwe mapu mew, kie waria
mew Efrain pingelu. yew mlewepuy kisu i
pu disipulu engn.
55
Plleleparkey dewma ti pu judiu i Paskua
kawi ant, fey rume fentren che mleyechi
waria mew amuyey ta Jerusalen i mngeltuafiel femngechi i wne femael tati wimtun
liftuwn dungu petu i akunon ta Paskua kawi.
56
Miyawrkey engn i kintuyawlfiel ta Jesus,
fey welukonke ramtuwingn ti ngillatuwe ruka
mew:
Chem pimn kay? Kpapeay may tfachi
kawi mew kam femlayay chey?
57
Fey ti pu farisew ka ti pu longkolelu ti pu
saserdote mew feypiknufi ti pu che femngechi
tai feypiael iney rume kimle chew i mlen ta
Jesus, femngechi tai presuafiel engn.
53

12
Maria tukulelfi perfume ta Jesus i namun mew
(Matew 26.6-13; Marku 14.3-9)
Kayu antlewelu i akuael tati pu judiuche
i Paskua kawi, Jesus amuy ta Betania waria
mew, chew mlekefuy ta Lasaru, tfey ta kisu
i wiomongeltuel. 2 yew pepikalngey ti pun
iyael Jesus tai poyengeael. Marta mekerkey i
poyechen, fey Lasaru rke kie tati anlelu mesa
mew, imekelu ta Jesus engn. 3 Maria kpaly
kie kla pataka gramo perfume, re nardongelu,
ka rume falilu, fey tukulelfi Jesus i namun mew
ka prm piwmeltufi kisu i tnay longko mew.
Fey ti ruka kme nmlewey ti perfume mew.
4
Feymew Juda Iskariote, kie tati pu disipulu
rke ti wltukufilu ta Jesus, fey feypi:
5
Chumngelu am fendengelay tfachi perfume kla pataka denario mew, fey i elungeael
ti pu pofre?
6
Welu Juda feypilay tai poyeniefiel mew tati
pu pofre, fey kisu am weefengefulu, ka femngechi kisu nierkey ti ktrng plata kom kisu
engn i plata, fey weekerkefuy tati tukuel ti
ktrng plata mew.
7
Fey Jesus feypieyew:
Chem pikefilmn rume, tfachi domo fempey tati feychi ant iche tai rngalngeael.
8
Tati pu pofre rumel mleay ta eymn mew, welu
iche rumel mlelayan.
1

Trrmkadungulelngey ta Lasaru
Rume fentren pu judiu longkolelu kimtukuyngn i mlepun ta Jesus Betania mew, fey
9

* 11:47 longkolechi putrem ftake judiu: regle mari ftake judiu fey ngnenieeyew kie Wnen Longko Saserdote.
Longko Saserdote: tati doy falintunieelchi saserdote fey tfa femngechi ngneniekefuy tati troki saserdote.

11:49 Wnen

Juan 12:10

126

amuyngn ta yew, fey Jesus mten rke no tai


pemeafiel engn, welu ka femngechi ta Lasaru,
tfey tai wiomongeltuel ta Jesus. 10 Feymew
ti pu longkolelu tati pu saserdote mew rakiduamingn i ka femngechi langmafiel engn ta
Lasaru. 11 Fey kisu i duam am rume fentren
pu judiu pnttripatulu kisu engn mew tai
feyentufiel mew ta Jesus.
Kom ti pu che Longko lmenknulu trokiniefi ta
Jesus
(Matew 21.1-11; Marku 11.1-11; Luka 19.28-40)
Fentren che wne amurkey ta Jerusalen
kechu antlewelu i mleael tati Paskua kawi.
Fey kangelu ant mew, dew rupalu ti ilelkawn
Lasaru i ruka mew, fey ti pu che kimi engn Jesus i akuael Jerusalen waria mew. 13 Feymew Jesus amulelu rp mew, ti pu che katrnentuyey
tapl palmera ka tripay engn i llowmeafiel
wirarklen:
Osana, tfa ta montulaeimew!
Kme felen nieay tati kpalu idol i y mew!
Kme felen nieay ta Israel i longko lmen!*
14
Jesus perpuy kie furiku, fey prakawelluy
ti furiku mew, chumngechi i feypilen ta Wirin
Chillka mew:
15
Llkakilnge, iche ta montuluwayi Sion
waria che.
Leliwlfinge, tami longko lmen
kawellutulen kpaley kie pichi furiku
mew.
16
Feychi ant mew kisu i pu disipulu ngneduamlafi engn chumngelu i feypilen tfachi
dungu. Welu Jesus feychi dew pratulu wenu
mapu mew, kisu i pu disipulu ngneduami wla
engn kom tfachi dungu i wirilen femngechi
dungu i femael ta Jesus, ka femngechi dungu
mew i rupayael ta Jesus.
17
Fey ti pu che mlelu Jesus engn feychi
wiomongeltufilu ta Lasaru ti kfwe mew, ntramyeniey engn i peelchi dungu. 18 Feymew
ti pu che tripay engn i llowafiel ta Jesus,
kimniefilu engn am ti afmatufal dungu i femel.
19
Welu ti pu farisew welukonkechi feypiwingn:
Fey fantepu mew petu pepi chumlafiyi
rume. Kom mapu mlechi pu che feyentuay kisu
mew!
12

Kieke kake tripanche kintuyawlfi ta Jesus


Feytichi pu che amuyelu i ngillatuael ta
Jerusalen ti Paskua kawi mew, mlerkey kieke
kake tripanche kisu engn mew, 21 fey tfa engn
flkonpurkey ta Felipe mew, tati Betsayda waria
tuwlu ta Galilea mapu mlelu, fey llellipufi engn
ta Felipe:
Chachay, aylei tai ntramkayafiel ta Jesus.
20

* 12:13 Salmo 118.25-26.

12:15 Sakaria 9.9.

Juan 12:35

Fey Felipe wtufi ta Andre i feypiafiel


tfachi dungu, fey mr amuy engu i ntramelmeafiel ta Jesus. 23 Feymew Jesus feypieyew:
Pllelepay dewma tai wenu pramngetuam tati Wentruknuwpalu. 24 Rf dungu mew
feypiwayi, fey kie fn kachilla rngalkonnole
ta plli mew ka lanole, amulekey i kie fnngen mten. Welu lale, wlay rume fentren fn
kachilla. 25 Tati pu che doymnielu i mongen
iche mew, fey ta pelayay montun i mongen
mew, welu tati trflu i mongen iche i
mngeltuetew mew tfachi mapu mew, fey ta
nieay rumel mongen. 26 Fey kie che aylele
i poyeaetew, inaechimew, fey chew mleli ta
iche, yew mleay tai poyekeetew. Fey iney
rume poyeelimew yamn mew, iche i Chaw ta
ka femngechi poyeafi yamn mew pi.
22

Jesus eluwkley i layael


Fey Jesus amuley i feypilen: Fewla ta rume
wesa kutrantupiwkelen! Kimlan i chem piael.
Feypian may: Chaw, montulaen tfachi wesa
dungu mew? Welu feypilayan tfachi dungu
iche am kpalu i rupayael tfachi lan dungu
mew! 28 Chaw, kom che pramyepe tami y.
Feymew allknngey kie dungun wenu mapu
feypilu: Kom che dew elufi i pramyeaetew
ka wiome eluafi tai pramyeaetew engn
eymi tami femel mew.
29
Fey ti pu che mlelu tfey mew allkyey, fey
feypi engn i kie tralkanngen, welu kiekentu
feypi engn:
Kie werken pll ta dungueyew.
30
Jesus feypieyew:
Iche i duam no tati tai allkngen ti
dungun, welu eymn tamn duam mayfe.
31
Fantepu mew llituay tai ramtukadungungeael
i chumngen ta tfachi mapu mew mlechi
pu che, fey ka femngechi ramtukadungungeay
tati ngenkawklelu tfachi mapu mew tai
niewenoael ta awtoridad. 32 Welu iche feychi
witrapramngetuli ta mapu mew, kom che
33
kisutu famkpalafi ta iche mew.
Fey
tfa famngechi feypilu i witrapramngeael
kimelrkey chumngechi tai layael.
34
Fey ti pu che llowdunguy:
Fey ti ley dungu mew kimiyi tati Cristo
i rumel mongeleael.
Chumngelu am
eymi feypimi tati Wentruknuwpalu mley
i witrapramngetuael?
Iney am tati
Wentruknuwpalu?
35
Jesus feypieyew engn:
Iche mlen eymn mew tati pelon reke,
welu mte tuntema mlewelayan. Miyawmn
may, petu tamn niefiel ti pelon, femngechi
tamn dumimanoael, fey am ti miyawlu
ta dumi mew, kimkenolu chew i amulen.
27

Juan 12:36

127

Feyentufimn ta pelon petu tamn niefiel


femngechi ta koneltuleaymn ta pelon mew
pi.
Fey dew feypilu tfachi dungu, Jesus tripatuy
fey ellkawi tai penoaetew ta tfeychi pu che.
36

Chumngelu i feyentunon ti pu judiu Jesus mew


Kom tfachi dungu tai ntramyepeel Jesus
tunte femfuy rume ti afmatufal dungu kisu engn i adki mew, welu kisu engn feyentulay
Jesus mew. 38 Fey felelu am i mupiael tai
wirielchi dungu tati pelon wentru Isaia:
idol, Iney anta feyentukey ichi tai
kimelelchi dungu?
Iney engn mew anta pewfaluwi idol i
pepiluwn?
39
Feymew pepi feyentulay engn, fey ka femngechi wirilu am ta Isaia:
40
Ngnechen umerknumaeyew reke i nge
engn
ka elungelay i longkontukuafiel ti dungu,
femngechi i pepi penoael ka i pepi kimnoael
engn Ngnechen i femkeelchi dungu,
ka i wiotunoael engn Ngnechen mew,
fey Ngnechen tai mongelnoaetew.
41
Tfa famngechi feypi ta Isaia, pefilu idol i
ftra kme pepiluwn, fey ntramyemekefi ta
kisu.
42
Welu ka femngechi, rume fentren pu judiu
feyentuy Jesus mew, ka femngechi kieke tati
lmenklelu. Welu kom che i adki mew feypilay engn i feyentufiel ta Jesus, llkaniefilu
engn am ti pu farisew, femngechi tai wemnentungenoael engn tati sinagoga mew. 43 Doy
ayley engn ta che i sakiaetew, fey i ayafel
engn Ngnechen i sakiaetew.
37

Jesus i dungu mew ramtukadungungeay ta che


Jesus newentu dungun mew feypi: Tati pu
che feyentulu iche mew, ta iche mew mten
feyentulay, welu ka femngechi feyentuy iche i
Chaw mew, tai werketew. 45 Tai pekeetew ta
iche ka femngechi pekefi tai Chaw. 46 Iche
pelon reke ta felen, fey kpan ta mapu mew, fey
tati pu che feyentulu iche mew i mlenoael
dumi mew.
47
Welu ti pu che allktulu iche i dungu,
welu mngeltunofile, iche no tati ramtukadunguaetew engn, fey iche am kpanolu tai
ramtukadunguafiel ta che, welu may tai montulafiel. 48 Ka femngechi tai illamtuetew ka
mngeltunolu iche tai feypielchi dungu, dew
ramtukadungungey, tai feypielchi dungu am
ta ramtukadunguaetew tati afachi ant mew.
49
Iche kisu ngnewn dungukelan, welu tai
Chaw may tai werketew, fey i dungu ta dunguken, chumngechi i feypiael ka i kimeltuael.
50
Ka kimnien iche tai Chaw i werkn dungu
fey ta wlkey rumel mongen. Feymew, iche
44

12:38 Isaia 53.1.

12:40 Isaia 6.10.

Juan 13:15

tai feypielchi dungu feypiken chumngechi i


feypietew iche i Chaw.

13
Jesus kchanamunfi i pu disipulu
1
Kie antlewelu i akuam tati pu judiu che
i Paskua kawi, Jesus kimnierkey i pllelepan
dewma kisu i medin ant, fey i amutuael ka i
mleputuael ta kisu i Chaw engu. Kisu rumel piwkeyepafi tai elungeel tati mlelu mapu mew,
fey femngechi kisu kom piwke mew piwkeyefi ka
rumel i piwkeyenieafiel.
2
Fey wekf dew konrkey Juda i piwke mew,
Simon Iskariote tai fotm, tai rakiduamklen
mew i ellka wltukuafiel ta Jesus. 3 Jesus
kimnierkey i kpan ta Ngnechen mew ka i
wiotuael ta Ngnechen mew ka femngechi ta
Chaw i eluetew ta kom pepiluwn. 4 Feymew
petu imekelu engn, witratripay ti mesa mew,
fey nentuknuy i wente tukunieelchi takuwn,
fey pramknuy kie toalla i topel mew. 5 Ka
prm wtruntukuy ko kie lafatorio mew, fey
eluwi i kchanamunafiel i pu disipulu ka
angkmeltufi ti toalla mew.
6
Fey kchanamunafilu ta Simon Pedro, fey
Pedro feypieyew:
idol, chumngelu am kchanamunaen ta
iche?
7
Jesus llowdungufi ta Pedro:
Fewla eymi kimlaymi tai chumpen ta iche,
welu ka ant wla kme kimaymi.
8
Pedro feypieyew:
Chumkawnorume eluwlayan tami kchanamunafiel!
Jesus llowdungufi ta Pedro:
Fey kchanamunnoeliyu, koneltulayaymi
iche mew ka iche i trokiche mew.
9
Simon Pedro feypieyew:
Femalmi idol, namun mten kchamalayaen, welu i kuw ka i longko!
10
Welu Jesus llowdungufi ta Pedro:
Tati we metulelu duamtukey i kchayael
i namun mten fey am i kuerpu kom lifklelu.
Fey eymn dew lifkleymn, welu kom eymn
no.
11
Jesus feypi: Kom eymn lifklelaymn,
kimnielu am iney tai ellka wltukuaetew.
12
Fey dew kchamangelu i namun engn
Jesus, wiome tukutuy i wente tukukeelchi
takuwn, fey ka wiome anknuwtuy ti mesa
mew ka feypifi i pu disipulu:
Ngneduamimn kay eymn iche tai
fempeelchi dungu? 13 Eymn ta kimeltufe ka
idol pimuken, fey kme feypikeymn feyngelu
am. 14 Fey iche tamn kimeltufengeli ka idolngeli, fey kchamawiyi tamn namun, ka
femngechi feley tamn welukonkechi kchamawael tamn namun. 15 Iche ta eluwiyi kie

Juan 13:16

128

kme inayentufalchi dungu, fey eymn tamn


ka femngechi piwkeyewael chumngechi femn
ta iche. 16 Rf dungu feypiwayi ta chem
kona no rume doyklelay kisu i idol mew,
ka chem werken rume doyklelay i werkkeetew mew, feymew eymn mley tamn femael iche reke. 17 Fewla longkontukufilmn tfachi dungu, welukonke piwkeyewlmn, rume
sakinngeaymn.
18
Itrokom eymn ta feypiwpelayi: iche
kimnien iney engn tai dulliel. Welu mley i
mupiael tai chem pilen tati Wirin Chillka: Tati
petu ilu iche ichiw, fey ta kayetutuenew.*
19
Tfachi dungu wne feypiknuwayi, fey feychi felele, eymn ta feyentuaymn ta iche mew
tai Ichengen. 20 Rf dungu feypiwayi tati
llowfilu iche i werkel, fey ta llowenew ta
iche, fey tai llowetew ta iche, llowkefi tfey
tai werketew.
Jesus feypi i ellka wltukuaetew kie i disipulu
(Matew 26.20-25; Marku 14.17-21; Luka 22.21-23)
21
Fey dew feypilu tfachi dungu, Jesus rume
weangky i piwke mew, feymew kme nor
dungun mew feypi:
Rf dungu mew feypiwayi kie ta eymn
ellka wltukuaenew.
22
Fey ti pu disipulu eluwingn welukonke i
leliwluwael fey i kimnon engn iney i feypipefiel. 23 Fey kie i pu disipulu tati rume
piwkeyenieel, mlerkey Jesus i inafl mew, fey
Juan rke. 24 Fey Simon Pedro maychlfi ta Juan
tai ramtuafiel ta Jesus iney i feypipefiel. 25 Fey
Juan doy flpuy Jesus mew, fey ramtufi:
idol iney anta wltukuaeymew?
26
Jesus llowdungueyew:
Kchuknuan kie wkan kofke, fey tfey
tai eluael, fey tati.
Fey prmkachi kchumi kie wkan kofke,
fey elufi ta Juda, Simon Iskariote i fotm. 27 Fey
prmka mten Juda, llowfilu ti kofke, wekf
konrkey kisu i piwke mew, fey Jesus feypieyew:
Tami femaelchi dungu, prm femnge.
28
Welu kie no rume tati petu imekelu mesa
mew kimmalaeyew chumngelu i feypingen
ta Juda. 29 Juda rke tati niekefulu ti ktrng
plata, fey kiekentu rakiduamingn ta Jesus
i werketew tai ngillameael tati duamtuel ti
kawingealu kam tai eluafiel chem rume tati pu
pofre.
30
Fey Juda, dew llowfilu ti kofke, tripay.
Punrkey dewma.
Tati we werkn dungu
Fey dew tripalu Juda, Jesus feypi:
Puwi i pramyengeael tati Wentruknuwpalu ka Ngnechen i pramyengeael ta kisu
31

* 13:18 Salmo 41.9.


pramyengen.

Juan 14:6

mew.
Fey tati Wentruknuwpalu pengelniey Ngnechen i ftra kme pramyengen,
Ngnechen ka pengelay kisu mew ti ftra
kme pramyengen, fey prmka mten femay. 33 Iche i sakin pu weni, iche mlewean
eymn ichi kie mufn ora mten tfachi
mapu mew. Eymn ta kintumuan, welu chumngechi tai feypifiel tati pu judiu, fey fewla
ka femngechi feypiwayi ta eymn: Pepi amulayaymn chew tai amuael ta iche.
34
Feymew eluwayi ta tfachi we werkn
dungu: Tamn welukonke piwkeyewael chumngechi ta iche piwkeyewiyi ta eymn. Femngechi feley tamn welukonkechi piwkeyewael.
35
Fey welukonkechi piwkeyewlmn, kom mapu
mew mlechi pu che kimayngn iche tai disipulungen ta eymn.
32

Jesus wne kimely ta Pedro i llumumayaetew


(Matew 26.31-35; Marku 14.27-31; Luka 22.31-34)
36
Fey Simon Pedro ramtufi ta Jesus:
idol chew anta amuaymi?
Fey Jesus llowdunguy:
Chew i amuael ta iche, pepi inalayaymi ta
fewla. Ka ant wla amuaymi.
37
Feymew Pedro feypi:
idol, chumngelu am pepi inalayaeyu ta
fewla? Dew eluwklen i lakonael rume ta eymi
ichiw!
38
Jesus llowdungueyew:
Rfngey am tami layael iche mew? Rf
dungu feypiaeyu petu i kakaranon ta alka, kla
rupachi ta kimlafi piaymi.

14
Jesus rp reke feley puwael ta Chaw mew
1
Weangklekilmn ta eymn tamn
feypiwfielchi dungu mew. Feymew feley tamn
maneluwael ta Ngnechen mew ka tamn
maneluwael ta iche mew. 2 Iche i Chaw i
ruka mew rume fentreley ta mlewe chew tamn
mlepuam. Fey femngechi mlenofule, iche
feypiwlayafui, welu rf dungu mew amuan
tai pepikameael kie kme mlewe. 3 Fey dew
amutuli ka kme elmetuli kie kme mlewe,
ka wiome kpatuan tamn yewpatuafiel ta
eymn, femngechi ta eymn mlepuaymn
chew i mleputuael ta iche. 4 Welu eymn
dew kimniefimn chumngechi tamn puwael
chew i amutuael ta iche.
5
Tomas feypifi ta Jesus:
idol, kimlai chew tami amuael. Chumngechi anta puwai chew tami mlemum?
6
Jesus llowdungueyew:
Iche ta rp reke felen, ka rfngechi dungu
ka mongen, iche mew pepi puwnngey ta Chaw
mew. Iche mew mten feyentulu amuay ta

13:32 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Fey tati Wentruknuwpalu pengelniey Ngnechen i ftra kme

Juan 14:7

129

Chaw mew. Fey eymn kimniemuli iche, ka


femngechi kimafimn ta iche i Chaw. Fey fantepu mew dew pekefimn ka dew kimniefimn.
8
Feymew Felipe feypieyew:
idol, elumui tai peafiel ta Chaw, fey nor
duamai ta ichi.
9
Jesus llowdunguy:
Felipe, dew ptrma mleken ta eymn
mew, fey petu kimlaen am? Tai pekeetew
ta iche, pekefi ta Chaw. Chumngelu anta
feypipeen tamn pengeleluwafiel ta Chaw?
10
Feyentulaymi anta iche i mlen ta Chaw
mew ka Chaw i mlen ta iche mew? Feyti
dungu tamn feypiwkefiel, feypipelan tati
tai kisu ngnewn mew, welu Chaw may i
elukeetewchi dungu, fey may adknukey kisu
i ngenngeelchi kdaw mew. 11 Feyentumuchi
iche tai mlen ta Chaw mew, fey Chaw i
mlen ta iche mew: fey feyentunolmn tai
feypipeelchi dungu, feyentufimn rewall iche
tai femkeelchi dungu. 12 Feymew rf dungu
mew feypiwayi tati feyentulelu iche mew, ka
femay iche i femkeelchi dungu. Fey doyelchi
may femay kakelu doy ftrake dungu, fey iche
am amutualu chew i mlemum ta Chaw. 13 Fey
kom tamn ngillatuel ta eymn iche i y
mew chumngechi i adentuael ta iche, iche ta
feman, femngechi ta Fotm mew i pengelngeael
Chaw i ftra pepiluwn. 14 Femngechi feman
chem dungu rume ngillatulmn iche i y mew.
7

Jesus wldunguy i werkael tati Lif Kme Pll


Iche ka femngechi feypiwayi, fey eymn
ta piwkeyemuli, mngeltuafimn iche i
werkn dungu. 16-17 Fey iche ngillatuafi ta
Chaw tamn werklelaetew tati Rfngechi
Kme Pll tamn kellunieaetew, fey ta rumel
mleay eymn mew. Tati mapu tuwnngelu
werklelayafi ka llowlayafi rume, fey pekenofilu
am ka kimnofilu rume.
Welu eymn ta
kimniefimn, kisu am mlelu eymn mew fey
ka rumel mleay eymn mew.
18
Fey iche amutuli rume, kisuknuwlayayi.
Ka wiometuan tai mletuael eymn ichi.
19
Pichima mew, tfachi mapu mew mlechi
che doy pewelayaenew engn, welu eymn ta
peniemuan, ka mongeleaymn, iche am rumel
mongelealu. 20 Feychi mew, eymn ta ngneduamaymn iche i mlen tai Chaw mew, ka
eymn tamn mlen iche mew, ka femngechi
iche tai mlen eymn mew, femngechi fente
kme kiewkleai tai femngechi feleael. 21 Tati
llowfilu iche i werkn dungu ka mngeltufilu,
fey ta kimfali rf mew i piwkeyenieetew. Fey
iche i Chaw piwkeyeafi tfey tai piwkeyekeetew, fey iche piwkeyeafi ka amul doy
kimelelafi i chumngen ta iche.
22
Fey Juda (fey tati Iskariote no) ramtueyew:
idol chumngelu ichi mew pewfaluwtuaymi, fey ti pu kakelu che mew no?
15

Juan 15:5

Jesus llowdunguy:
Tfey tai piwkeyekeetew, fey ta mngeltukefi iche i dungu, fey iche i Chaw ta
piwkeyeaeyew. Fey iche i Chaw ichiw kpayayu tayu mlepayael ta kisu mew. 24 Tfey
tai piwkeyenoetew, fey ta mngeltumalaenew
iche i dungu. Fey tfachi dungu eymn tamn
allktupeel iche kisu i dungu no, welu Chaw
may tai dungu, tfey tai werketew.
25
Welu feypiwiyi kom tfachi dungu petu
i mlen ta eymn ichi. 26 Welu ti Lif Kme
Pll, tamn adnieaetew, ta Chaw i werkael
ta iche i y mew, fey ta kimeltuaeymnmew
kom ti dungu ka konmelpatuaeymnmew kom
ti dungu iche tamn feypiwkefiel.
27
Fey amutuli, eleluwayi kme tngn.
Eleluwayi iche i kme tngn, welu
eleluwlayayi chumngechi i wlken tfey engn tati mlelu mapu mew. Weangklekilmn
ka llkakilmn rume. 28 Dew allktumamun
iche tai feypiel iche tai amutuael ka i
kpatuael femngechi ta wiome mletuai
ta eymn ichi. Fey rf dungu mew ta
piwkeyemuli, rume aywafuymn kimlmn
ta iche i amutuael ta Chaw mew, kisu am
29
doy wnenngelu iche mew.
Fey fewla
feypiknuwayi tfachi dungu, fey femle tfa,
femngechi tamn feyentuam.
30
Doy kimeltuwelayai ta eymn, fey kpalu
am tati longkolelu tfachi mapu mew, tunte kisu
nielay pepiluwn rume ta iche mew. 31 Fey tfachi dungu feley i rupayael femngechi tfachi
mapu mew mlechi pu che i kimael iche i
piwkeyefiel ta Chaw, ka iche i femken tai
Chaw i werketewchi dungu.
Fey fewla witrapramn, fey amuai
kaple pirkey ta Jesus.
23

15
Kiewklemn iche mew tati row ofad reke
kiewklelu tati anm ofad mew
1
Fey petu amulelu engn, Jesus amuley i
feypilen: Iche tati rfngechi anm ofad reke
felen, fey iche i Chaw tati dapikefilu ti anm
ofad. 2 Fey tati row wlnolu ofad, katrnentungeay. Welu ti row nielu fn ofad, fey kme liftungeay, femngechi i doy wlael ta fn. 3 Eymn
ta dew lifkleymn fey ti dungun mew tamn
4
feypiwfiel.
Amulemn tamn kiewklen
iche mew, chumngechi ta iche amulen i
kiewklen eymn mew. Kie row pepi wllayafuy fn ofad re kisutu mten, kiewklenole
tati anm ofad mew. Ka femngechi, eymn ta
pepi wl-layafuymn fn, kiewklenolmn ta
iche mew.
5
Iche tati anm ofad, fey eymn tati row.
Fey ti rumel kiewklelu iche mew, ka iche
kiewkleli kisu mew, fey ta wlay rume fentren fn. Fey iche mlenoli eymn mew,

Juan 15:6

130

ta pepi chumlayafuymn rume.


Tati rumel
kiewklenolu iche mew, fey ta katrnentungeay, fey angkay chumngechi ta kie row
imitungekey ka lpmngekey ktral mew.
7
Fey eymn amulelmn tamn kiewklen
iche mew ka rf dungu mew mlelmn iche
i kimeltun mew, ngillatuaymn chem rume
tamn ayel, fey iche i Chaw eluaeymnmew tamn ngillatuel. 8 Fey ta famngechi
iche i Chaw llowkey pramyen femngechi
wlimn ta eymn fentren fn, fey ka femngechi ta rf mew iche i disipulungeaymn.
9
Feymew feypiwayi iche piwkeyewiyi ta
eymn chumngechi iche i Chaw piwkeyeenew
ta iche. Mlemn may tamn kiewklen
iche mew femngechi tamn rumel piwkeyewafiel. 10 Fey mngeltufilmn iche i werkn
dungu, mleaymn iche i piwkeyen mew,
chumngechi ta iche mngeltufi ta Chaw i
werkn dungu ka mlen kisu i piwkeyen mew.
11
Tfa famngechi dunguwpeyi tamn
aywkleael iche mew, fey tamn aywn
rumel i feleael. 12 Tfa iche i werkn dungu:
Tamn welukonke piwkeyewael chumngechi ta
iche piwkeyewiyi ta eymn. 13 Tati doy ftra
piwkeyen tai nieafel ta kie che fey tai wlael
kisu i mongen ktu i weni mew. 14 Eymn ta
iche i pu weni, fey femlmn iche tamn
werkwkefiel. 15 Fey iche kona piwlayayi, kie
kona am kimkenolu i chumken tai idol. Iche
i pu weni piwayi, fey iche am kimelfilu ta
eymn kom i chem pietew ta iche i Chaw.
16
Eymn dullimulan ta iche, welu iche may ta
dulliwiyi ta eymn, feymew werkwiyi tamn
mleael ti pu che mew ka tamn wlael reke
rume fentren fn femngechi tamn tuteafiel
ta Chaw, fey yechi fn rumel mleay. Fey
famngechi femlmn, ta Chaw eluaeymnmew
kom tamn ngillatufiel iche i y mew. 17 Fey
wiome feypiwayi tamn werkwfiel: tamn
welukonke piwkeyewael.
6

Tati feyentunolu dekefi ta Jesus ka i inakeetewchi pu che


18
Fey ti feyentunochi pu che mlelu tfachi
mapu mew deelmnmew ta eymn, ngneduamaymn iche i wne deetew engn. 19 Eymn
feyentunofulmn tati mapu tuwn pu che reke,
tfachi mapu tuwn pu che piwkeyeafeymnmew, tfachi pu che piwkeyekefi kisu engn reke
feyentunolu. Welu iche dulliwiyi ta eymn
rangi ti feyentunochi pu che mew, feymew
ta mapu mew mlechi pu che dekeeymnmew, fey eymn am feyentulu iche mew.
20
Tukulpafimn tfeychi dungu tamn dew
feypiwfiel: Kie kona no rume wnenklekelay tai idol mew. Fey iche ta kayetungeli,
eymn ka femngechi kayetungeaymn, welu
* 15:25 Salmo 35.19; 69.4.

Juan 16:10
feyti feyentunolu mngeltufule iche i dungun, ka femngechi mngeltuafuy eymn tamn
wewpielchi dungu. 21 Welu tati feyentunolu
iche mew, deaeymnmew, kimnofilu engn
am iche i Chaw, tai werketew.
22
Welu tati pu che feyentunolu iche mew, ta
nielayafuy kie yafkan no rume, fey iche kpanofuli tai kimeltuafiel Ngnechen i dungu.
Welu fewla ngelay tai kuillngeael engn i
yafkan mew. 23 Fey ti feyentunolu am dekeetew ta iche, ka dekefi iche i Chaw.
24
Chumngechi feypipen, nielayafuy engn chem
yafkan rume, fey iche kpanofuli i femael ti
afmanngechi dungu iney no rume i femkenoel,
welu dew pefi engn ti afmanngechi dungu, fey
i femelchi dungu mew, dekeenew engn ka
femngechi dekefi engn iche i Chaw. 25 Welu
tfachi dungu i femael tati feyentunolu, femi
engn tai mupiael ti wirilechi dungu kisu engn
i ley dungu mew: deenew engn, fey i
yafkanon rume.*
26
Welu feychi kpale ti Lif Kme Pll, tamn
adnieaetew, fey ta iche tai werkael iche i
Chaw i piel mew, tati Lif Kme Pll ta wiome
ntramyetuaenew ta iche. 27 Fey eymn ka
feley tamn ntramyemuafiel, eymn am rumel
mlekelu iche mew.

16
Feypiwayi tfachi dungu rumel tamn
mngeltuniemuafiel ta iche tunte kutrankawaymn rume. 2 Wemnentungeaymn ta sinagoga mew tamn deetewchi pu che. Doyelchi
may, akuay ta ant fey iney rume langmchele, rakiduamay i poyefiel ta Ngnechen.
3
Fey tfachi dungu femay engn, feyentunolu
engn am ta Chaw mew ka iche mew no
rume. 4 Feypiwpeyi tfachi dungu, fey dew
rupalelmn tfachi wesake dungu mew, konmpayaymn iche tamn dew feypiwkefiel.
1

Tai femken ti Lif Kme Pll


Feypiwlayi tfachi dungu llituka mew
mten, iche am petu mlekelu eymn ichi.
5
Fewla amutuan tai mleputuael i Chaw
ichiw, welu kie no rume eymn chew
6
amutuaymi am? pimulan.
Welu eymn
weangknagimn amutuan pilu iche. 7 Welu
feypiken ti rfngechi dungu: doy kmey ta
eymn mew, amutuli ta iche. Fey amutunofuli,
ti Lif Kme Pll tamn kelluaetew kpalayafuy
i mlepayael eymn mew. Welu rf dungu mew
amutualu am ta iche, fey werkleluwayi ti Lif
Kme Pll. 8 Fey tati Lif Kme Pll kimelafi
tati feyentunochi pu che i yafkalen engn ka
iche i nor piwkengen, fey Ngnechen tai
ramtukayafiel ta kom che i chumngen. 9 Fey
yafkaley engn kisu engn am feyentunolu ta
iche mew. 10 Kimaymn tai nor piwkengen

Juan 16:11
ta iche, fey iche am amutualu Chaw mew fey
eymn ta doy pemuwelayan. 11 Fey kme kimfali
Ngnechen am ramtukadunguafilu kom che
ka dew ramtukadungufilu am tati ngneniefilu
tfachi mapu, fey ka kondenafi.
12
Petu nien fentren dungu tamn feypiwafiel,
welu fewla kom feypiwliyi kme kimlayafuymn. 13 Welu feychi kpale wla ti Rfngechi
Kme Pll kisu ta kelluaeymnmew tamn admafiel kom rfngechi dungu, fey dungunoalu am
kisu i ngnewn mew, welu may feypiay kom
tai allkel iche mew, ka kimelaeymnmew
kom ti dungu tati felerpualu. 14 Fey ta famngechi
tati Lif Kme Pll pramyeaenew ta iche, fey
llowalu am kom i nieel ta iche fey ka kelluaeymnmew tamn kme kimafiel iche i
dungu. 15 Kom i nieel ta Chaw iche i dungu
tatey. Feymew ta feypipen tati Lif Kme Pll
inanieay iche tai dungu, fey kelluaeymnmew
tamn kimafiel iche i dungu.
16
Ka wiome feypiwayi pichima mten
mlewean ta eymn mew, fey pemuwelayan,
welu ka pichi alma mew ka wiome pemutuan pi ta Jesus.
Tati pu disipulu weangklelu wiome
aywkletuay
17
Feymew i pu disipulu welukonke ramtuwi engn: Chem dungu am feypiafulu tfa
famngechi i feypiel mew? Feypieimew ka
pichima mew tai doy pewenoafiel, ka pichi
doy alma mew tai wiome petuafiel, fey i
amutuael chew i mlemum ta Chaw. 18 Chem
piafulu am tfachi dungun mew ka pichima
pilu? Kimmalafiyi chem dungu i feypipen
feypiwi welukonke ti pu disipulu.
19
Jesus ngneduami tai ayfel engn i ramtuaetew, fey feypifi:
Iche ta feypiwiyi tuntelewelay tamn
doy pemuwenoafiel fey ka pichi alma mew
ka tamn wiome pemutuafiel. Fey tfachi
dungu anta petu ramtumekewimn ta eymn?
20
Rf dungu feypiwayi eymn ta ngmayaymn
ka weangkleaymn, welu tati feyentunolu
iche mew rume ayway engn. Welu femllefule
rume engn ka eymn tunte weangklelmn
rume, tamn weangkn aywnngetuay.
21
Fey tfachi dungu feypiwayi: kie domo
ta peaym, rume kutrankawkey fey am
akulu i ant, welu dew nieym i pe,
ngynentutukey i kutrankawn fey ti
aywnngechi dungu i duam, femngechi i
choyn mew ta kie pichiche tfachi mapu mew.
22
Ka femngechi tati eymn ta weangkleymn
ta fewla, welu iche wiome pewtuayi, feymew
wla fentren aywn nietuay tamn piwke, fey
iney no rume mntumalayaeymnmew tamn
aywn.
23
Tyechi ant mew chem no rume doy
ramtumuwelayan. Rf dungu feypiwayi Chaw

131

Juan 17:5

tamn eluaetew kom tamn ngillatufiel iche


i y mew. 24 Fey fantepu mew, eymn ta
chem no rume petu ngillatukelaymn iche
i aykeelchi dungu mew. Ngillatumn, fey
llowaymn, femngechi ta rf dungu mew feleay
tamn aywklen.
Jesus wewi ta tfachi mapu mew
Iche dew kimeltuwkeyi ta adknu
dungu mew, welu prmka reke doy
kimeltuwewlayayi adknu dungu mew, welu
may re kme kimeltuwayi ta Chaw i dungu.
26
Feychi ant mew eymn ta ngillatuaymn
chumngechi i aykeel ta iche, fey petu
feypiwlayi tatey iche ngelay i llellipuafiel ta
Chaw femngechi tamn allktuetew. 27 Fey Chaw
am piwkeyeetew ta eymn, piwkeyeeymnmew
eymn am piwkeyemukefiel ta iche, ka
feyentulu am eymn iche tai kpan ta
Ngnechen mew. 28 Tripapan Chaw tai ayfi
mew tai kpayael ta tfachi mapu mew, fey
fewla elknutuafi tfachi mapu tai wiotuael
ta Chaw mew pi.
29
Feymew ti pu disipulu feypifi ta Jesus:
Fewlake ta kme nor dunguymi, fey tami
kimeltuwenoael adknu dungu mew. 30 Fewla
ngneduamiyi tami kme kimnien kom dungu,
fey ngelay chem dungu rume tai ramtuael.
Fey tfa famngechi feyentui tami kpan ta
Ngnechen mew pi engn.
31
Jesus llowdunguy:
Fewla anta kme feyentuymn? 32 Fey
dew akuy ta ant, fey ka fewla mten, eymn
ta kake kieke ple pnttripayaymn, fey
kisuknumutuan. Welu iche kisulelan, Chaw
ichiw ta mleyu. 33 Dew feypiwiyi kom tfachi
dungu femngechi tamn nieael kme tngn
kiewklelu am eymn iche mew. Tfachi
mapu mew eymn mley tamn kutrankawael,
welu yafluwklemn, iche am dew wewfilu
kom wesake dungu tunte kutrankawn rume
pi.
25

17
Jesus ngillatumafi kisu i pu disipulu
Fey dew feypilu tfachi dungu, Jesus lelipray
ta wenu mapu, fey feypi:
Chaw, dew puwi tati medin ant.
Pramyefinge eymi tami Fotm, femngechi ta
kisu i pramyeaetew ta eymi. 2 Fey elufilu
am tami Fotm kom pepiluwn femngechi i
longkoleael itrokom che mew, ka femngechi
tai eluafiel ta rumel mongen kom tami elufiel.
3
Fey tfa lle tati rumel mongen: tami kimngeael
eymi, tami kien rfngechi Ngnechenngen ka
Jesucristo, eymi tami werkelchi Fotm.
4
Iche pramyekeeyu tfachi mapu mew,
fey iche am kom dewmafilu tami werkfielchi
dungu. 5 Fewla may, Chaw pramyeen eymi tami
1

Juan 17:6

132

ayfi mew chumngechi tayu niekefelchi ftra


pramyen kuyfi petu i mlenon rume ta mapu.
6
Fey ti pu che tami dulliel rangi ti kakelu pu
che ta mapu mew tami eluafiel, dew kimelfi
tami kimaetew i ineyngen ta eymi. Eymi ngenngeymi, fey iche ta eluen, fey mngeltufi engn
tami dungu. 7 Fewla kimi engn kom tami elufielchi dungu i kpan ta eymi mew. 8 Fey iche
elufi tami werkelchi kme dungu, fey kisu
engn ta dew llowfi, ka dew ngneduamingn i
feyngen tai kpan ta iche eymi mew, ka dew
feyentuy engn eymi tami werkfiel.
9
Iche llellipuaeyu ta kisu engn mew. Llellipulayan tati feyentunochi pu che mew, welu
may tfey engn mew tami elufiel, fey eymi
ngenngelu am kisu engn mew. 10 Kom i nieel
ta iche, fey ta eymingey. Ka kom tati eymingelu, ichengey tati. Fey iche i ftra kme
pepiluwn pewfaluwi ta kisu engn mew.
11
Iche rumel mlelayan ta mapu mew,
welu kisu engn feyngey tai pichima i
mleweael ta mapu mew, fey iche ta amutuan tai mleputuael eymi ichiw. Feymew
Trrmfalnochi Chaw, ingkaniefinge ti ftra
pepiluwn tami elufiel mew, femngechi tai
kme kiewkleael ta kisu engn, eymi ichiw
reke. 12 Iche petu mlelu ta kisu engn ichi
tfachi mapu mew, ingkaniekefui ka montulniekefui tami elufielchi pepiluwn mew. Fey
kisu engn kie no rume ta amlay, welu may
tati dew felelu i amkleael mten, femngechi
tai mupiael eymi chumngechi i feypiel tati
Wirin Chillka.
13
Welu fewla amutuan eymi mew, feymew
feypipen tfachi dungu petu i mlen ta mapu
mew, femngechi tati feyentulu i nieael iche
tai nieelchi kme aywn. 14 Fey iche ta
kimelelfi tami dungu, welu ti feyentulenochi pu
che dekeeyew engn, fey kisu engn am koneltulenolu tfachi mapu mew, chumngechi iche
mapu tuwnngelan. 15 Llellipulayaeyu tami pntnentutuafiel tati wesake che mew, welu may
tami montulnieafiel tati wesake dungu mew.
16
Chumngechi ta iche koneltulelan tati wesake
che mew, kisu engn ka femngechi koneltulelay
tati wesake che mew. 17 Feymew liftumafinge
engn i mongen eymi tami rfngechi dungu
mew. Eymi tami dungun ta feyngechi dungu.
18
Eymi am werkfiel iche i mlepayael rangi
ti wesake che mew, fey iche werkafi ta kisu
engn i mleael rangi ti wesake che mew. 19 Kisu
engn i duam iche wichulechi lif mongen
nieken ka femngechi kisu engn feley i nieael
wichulechi lif mongen ti rfngechi dungu mew.
20
Tfa engn mew mten llellipupelaeyu,
welu may ka femngechi llellipuaeyu tati feyentualu iche mew, allkle engn ti we kimeln
dungu tati dew feyentulu i wewpiael mew.
21
Chaw, llellipuaeyu itrokom ta kisu engn

Juan 18:6

mew i fente kme kiewkleael ta kisu engn, chumngechi ta eymi mleymi iche mew,
fey iche ka mlen eymi mew. Fente kme
kiewklepe engn, femngechi tati mapu mew
mlechi pu che i feyentuael engn eymi tami
werkfiel. 22 Ka femngechi elufi tfeychi ftra pepiluwn eymi tami elufiel, femngechi tai
kiewkleael engn chumngechi kiewkleyu
ichiw. 23 Iche mlean kisu engn mew, fey
eymi iche mew, femngechi ta kisu engn fente
kme kiewkleael, fey tfa famngechi tati
mapu mew mlechi pu che ngneduamay eymi
tami werkfiel, ka tami piwkeyefiel engn chumngechi piwkeyeen ta iche.
24
Chaw, tfeychi pu che tami elufiel aylen
kisu engn i mleputuael chew i mleael
ta iche, femngechi tai peael engn tami
elufielchi ftra pepiluwn, fey eymi am kuyfi
mew piwkeyefiel petu i dewmangenon rume ta
mapu.
25
Nor mongen Chaw, tati mapu mew mlechi
wesake che kimlaeymew, welu iche kimnieeyu,
fey tati feyentulechi pu che kimingn kafey eymi
tami werkfiel. 26 Fey ta famngechi kimingn
iche am kimeltufilu i ineyngen ta eymi, fey
ka femngechi kimeltuniefi femngechi tati piwkeyen tami nielfiel mleay kisu engn mew ka
femngechi iche i mleael ta kisu engn mew
pi.

18
Jesus ta presungey
(Matew 26.47-56; Marku 14.43-50; Luka 22.47-53)
1
Fey dew feypilu tfachi dungu, Jesus tripay kisu i pu disipulu engn tai amuael
nometu ti Sedron wtrunko mew. Tye mew
mlerkey kie anmkawe, fey tfey mew konpuy Jesus kisu i pu disipulu engn. 2 Ka femngechi Juda, tfey tai ellka ngnenmanieetew,
kimnierkey ti anmkawe, fey fentren rupachi
am trawluwkerkelu Jesus i pu disipulu engn
tfeychi anmkawe mew. 3 Feymew ta Juda
akurkey kie troki soltaw engn ka kieke
llwatulekelu ta ngillatuwe ruka mew, tfeychi
pu che werkeyew ti longkolelu pu saserdote
mew ka tati pu farisew. Kme pepikawklerkey
engn wayki mew ka yenierkey engn pelontuwe. 4 Welu Jesus am dew kimnierkelu kom
feychi dungu mew i rupayael, wtueyew fey
ramtueyew:
Iney anta kintupefimn?
5
Fey ti pu che llowdunguy:
Jesus Nasaret tuwlu ta kintupefiyi.
Fey Jesus feypieyew:
Iche tati.
Juda, tfey tai ellka wltukuaetew,
mlepurkey tfey mew kientrr ti pu che
engn. 6 Fey Jesus feypilu: Iche tati kisu

Juan 18:7

133

Juan 18:31

engn furi trekawi, fey trfpuwi engn plli


mew.
7
Fey Jesus wiome feypieyew:
Iney anta kintupefimn?
Fey ti pu che ka wiome feypi:
Jesus, Nasaret tuwlu kintupefiyi.
8
Jesus ka wiome feypieyew:
Dew feypiwiyi i ichengen. Fey iche
kintumupeli, elufimn i amutuael ti pu che
iche i kompakiyawletew.
9
Fey tfa famngechi rupay tai feleael Jesus
tai feypiel, feychi ngillatulu: Chaw, tfey tami
elufiel kie no rume ta amlay.
10
Feymew Simon Pedro, nierkey kie pichi
wayki, nentupay fey katrnentumafi i man
pilun kie tati Malku pingelu, ti Wnen Longko
Saserdote i kona rke. 11 Jesus feypifi ta Pedro:
Wiome chaftukutunge tami wayki chew
tai niekemum. Fey iche feley i kutrankawael
iche i Chaw i piel mew chumngechi
putungekey ti fre pulku. Fey felerkelay am
tai putuafiel? pi.

kisu i pu disipulu ka chem dungu i kimeltukeel


ta kisu. 20 Jesus feypieyew:
Iche dunguken itrokom che i adki mew
ka kom ple rumel kimeltuken tati sinagoga mew
ka ti ngillatuwe ruka mew, chew trawluwkey
itrokom ti pu judiu. Chem dungu rume ellka
kimeltukelan. 21 Chumngelu am ramtukapeen
ta iche i chumken? Ramtufinge tfeychi pu
che iche tai allktukeetew, fey kisu engn
feypiay chem dungu tai kimelkefiel. Feyti pu
che kimniey iche i chem pikefiel.
22
Feymew Jesus, feypilu tfa, kie ti llwatulekelu ta ngillatuwe ruka mew traloftukueyew
i ange mew, feypilen mew:
Famngechi am llowdungufimi tati Wnen
Longko Saserdote?
23
Jesus llowdungueyew:
Iche wesa llowdunguli, feypien chem
mew i welulkan, fey iche kme llowdunguli,
chumngelu anta wlelpaen?
24
Feymew Anas werky i trarilen yengeael
tati Wnen Longko Saserdote Kayfas mew.

Jesus puwlngey Anas i ruka mew


(Matew 26.57-58; Marku 14.53-54; Luka 22.54)
12
Fey ti troki soltaw ka i longko engn ka ti
pu llwatulekelu ti pu judiu tai ngillatuwe ruka
mew, presufi engn ta Jesus ka furi trarifingn.
13
Wnelu mew yefi engn Anas i ruka mew,
Anas ta Kayfas i chedkuy rke, longkoley ti
pu saserdote mew tyechi tripantu. 14 Fey tfachi Kayfas rke ta wnetu feypifi tati pu judiu,
doy kmey kie wentru mten tai layael ti
trokiche mew.

Pedro ka wiome kimlafi pi


(Matew 26.71-75; Marku 14.69-72; Luka 22.58-62)
25
Fey Pedro kay mlepuy ye mew, eumtuley
inaltu ktral. Fey ramtungey:
Eymi no anta Jesus i kie disipulu?
Fey Pedro llumumay feypilen mew:
No, iche no tati.
26
Fey prm ramtueyew ti Wnen Longko
Saserdote i kona Malku i rema, Pedro tai
katrmafetew i pilun:
Kisu eymu miyawpeymu tati anmkawe
mew?
27
Fey Pedro ka kie rupa kimlafi pi, feymew
mten kakaray ti alka.

Kimlafi Jesus pi ta Pedro


(Matew 26.69-70; Marku 14.66-68; Luka 22.55-57)
15
Simon Pedro ka ti kangelu disipulu Juan pingelu inaniefi engu ta Jesus. Fey ti kangelu disipulu kimnierkeeyew ti Wnen Longko Saserdote,
feymew konpuy Jesus engu ti ruka mew. 16 Welu
Pedro mlewey wekuntu ti kalle mew. Feymew,
ti disipulu kimnieetew ti Wnen Longko Saserdote, tripay ti kalle mew, fey dungufi ti kuydakelu wlngi mew, fey tukupufi ta Pedro. 17 Fey
ti kuydakelu wlngi mew ramtufi ta Pedro:
Eymi no anta Jesus i kie disipulu?
Pedro llowdunguy:
Fey no. Iche no tati.
18
Fey wtrengelu am ti pu kona ka ti pu llwatulekelu ti ngillatuwe ruka mew, ktralturkey
engn, fey ye mew eluwi i eumtuael engn.
Pedro ka mlepurkey kisu engn mew ka femngechi eumtuley ktral mew.
Tati Wnen Longko Saserdote ramtukafi ta Jesus
(Matew 26.59-66; Marku 14.55-64; Luka 22.66-71)
Fey ti Wnen Longko Saserdote eluwi i
ramtukayafiel ta Jesus chem dungu i femken
19

Ti gobernador Pilato ramtukafi ta Jesus


(Matew 27.1-2, 11-14; Marku 15.1-5; Luka 23.1-5)
28
Jesus nentungetuy Kayfas i ruka mew, fey
yengey ti Roma tuwchi gobernador i lmen
ruka mew. Petu eluwlu am i wnael dewma, ti
pu judiu konpulay engn ti lmen ruka mew,* fey
femle engn yafkaluwafuy ti wimtun dungu i
nieel ti ley dungu fey ta famngechi femle engn,
pepi irkelayafuy ti Paskua pun iyael. 29 Feymew
Pilato tripapay i dunguaetew, fey feypingey
engn:
Chem dungu mew anta dalluntukupefimn
ta tfachi wentru?
30
Fey ti pu judiu llowdungufi ta Pilato:
Fey tfachi wentru kie wesa mongen
nienofule, chalintukuleluwlayafui ta eymi pi
engn.
31
Fey feypieyew ta Pilato:
Yetufimn ta eymn, fey ramtukadunguafimn kisu tamn ley dungu mew.

* 18:28 konpulay engn ti lmen ruka mew: konpuael ti katripanche ruka mew tati pu judiu podmkefeyew reke, fey pepi ilayafuy
rume tati pun iyael.

Juan 18:32

134

Fey ti pu judiu llowdungufi ta Pilato:


Welu tai pu judiungen, ngelay tai langmafiel ta iney no rume.
32
Famngechi mupiy i feypiknuel ta Jesus i
chumngechi layael.
33
Pilato wiome konputuy i lmen ruka mew,
fey mtrmfi ta Jesus ka ramtufi:
Eymi am tati pu judiu i longko lmen?
34
Jesus feypieyew:
Fey ramtukapeen eymi kisu tami duam
mten, kam kakelu tai femngechi feypikeetew
mew?
35
Pilato llowdunguy:
Iche ta judiu tuwnngen? Eymi tami
troki tuwnche ka ti longkolelu pu saserdote
mew, fey engn may ta wltukupaeymew ta
iche mew. Chem dungu anta femrkeymi?
36
Jesus feypi:
Iche i longko lmenngen tuwlay tfachi
mapu mew. Felefule, iche nieafun che tai
ingkayaetew iche tai wltukungenoafel ti pu
judiu mew. Welu iche i longko lmenngemum
tuwlay tfachi mapu mew.
37
Feymew Pilato ramtuy:
Fey longko lmen rke anta eymi?
Jesus feypi:
Eymi ta feypimi. Iche ta longko lmenngen
chumngechi feypimi ta eymi. Iche ta choyngen ka kpan ta tfachi mapu mew tai feypiael
rfngechi dungu. Fey kom tati koneltulelu ti
rfngechi dungu mew, fey ta allktukeenew.
38
Pilato feypi:
Fey chem am tati rfngechi dungu? pi.
Jesus wltukungey i langmngeael
(Matew 27.15-31; Marku 15.6-20; Luka 23.13-25)
Fey dew ramtukafilu tfachi dungu, Pilato ka
wiome tripay i dunguafiel ti pu judiu, fey
feypifi:
Iche pemalafi chem welulkan rume tfachi wentru. 39 Feymew lifreknutuafi eymn
am wimtulelu iche i lifrenentutuael kie
presu tati Paskua kawi mew, fey ayleymn
kay tai lifre tripatuael tati pu judiu i longko
lmen?
40
Itrokom wiome wirari engn:
Lifreknutufinge ta Barabas!
Fey Barabas kie langmchefe rke.

19
Feymew Pilato werky i nngeael ta Jesus
ka i wimakangeael. 2 Fey ti pu soltaw dewmay engn kie wayngechi plli korona, fey
tukulelfi engn ta Jesus i longko mew, fey ka
tukulelfingn kie kur kel takuwn. 3 Ka
prm flkontufingn, feypilen mew:
Mongelepe ti pu judiu i longko lmen!
Fey wlelmafi i ange engn.
4
Pilato wiome tripapay, fey feypi:
1

Juan 19:15

Adkintumn, nentupatufi tamn ngneduamael i pemanoafiel ta Jesus chem yafkan no


rume.
5
Fey nentungepatuy Jesus fey ti wayngechi
plli korona tukuniey kisu i longko mew ka
tukutuwkley tyechi kur kel takuwn mew.
Pilato feypi:
Tfey tai mlen tamn wltukupaelchi
wentru!
6
Feymew peetew ti pu longkolelu pu saserdote
mew ka ti pu llwatulekelu ti ngillatuwe ruka
mew, eluwi engn i wirarael:
Langmngepe krus mew! Langmngepe
krus mew!
Fey Pilato feypi:
Yefimn may ka langmfimn ta krus
mew, welu iche pemalafi chem yafkan no
rume kisu mew.
7
Feymew ti pu judiu llowdungueyew:
Tfachi wentru feley i layael, ichi am
nielu kie ley dungu, fey i chem pilen tai ley
dungu feley i layael, iche ta Ngnechen i
Fotm pikelu am pi engn.
8
Fey allklu tfachi dungu, Pilato rume llkay.
9
Wiome konputuy i lmen ruka mew, fey
ramtufi ta Jesus:
Chew anta tuwimi ta eymi?
Welu Jesus llowdungulaeyew chem dungu
rume.
10
Fey Pilato feypifi ta Jesus:
Chumngelu am llowdungulaen? Kimlaymi
anta iche i nien ta awtoridad tami langmafiel
ta krus mew ka femngechi tami lifreknutuafiel?
11
Feymew Jesus feypieyew:
Nielayafuymi chem awtoridad no rume
ta iche mew, fey Ngnechen elunofelmew,
feymew tfey tai wltukuetew ta eymi mew
doy ftra welulkay.
12
Fey tyechi lelen mew mten, Pilato rakiduamfuy chumngechi i lifreknutuafiel ta Jesus,
welu ti pu judiu wirareleyew:
Fey lifreknutufilmi, weniyelafimi tati emperador! Iney rume longko lmenknuwle, fey
ta kayeyefi tati emperador! pi engn.
13
Pilato allklu tfachi dungu, werky i nentungeael ta Jesus, ka prm anknuwi kie kues
reke tati ftra wangku mew, (fey aramewdungun
mew Gabata pingerkey), fey tfa feypin rke
lldmklelu kura mew. 14 Petu kielewechi ant
i akuael ta Paskua, epe rangiantlu, fey Pilato
feypifi ti pu judiu:
Tfa ta eymn tamn nieelchi longko lmen!
15
Welu kisu engn wirari:
Langmngepe! Langmngepe! Langmngepe ta krus mew!
Fey Pilato ramtuy:

Juan 19:16

135

Iche anta langmafun tamn longko lmen?


Fey ti pu longkolelu tati pu saserdote mew
llowdungueyew:
Ichi ta nielai kangelu longko lmen, tati
emperador mten!
16
Feymew Pilato wltukufi ta Jesus i langmngeael ta krus mew, fey ti pu judiu yetufi engn
ta Jesus.
Jesus langmngey ta krus mew
(Matew 27.32-44; Marku 15.21-32; Luka 23.26-43)
17
Jesus nentungelu, yeniey i krus tai
amuael tati Kalafera pingechi lelfn mew (fey
aramewdungun mew Golgota pingey). 18 Tye
mew langmngepuy wente krus ka epu weefe
engn, kie Jesus i man ple, kangelu kisu i
wele ple elngey.
19
Pilato werky i elknulngeael kie letreru
Jesus i longko ple ti krus mew, feypilelu chem
mew i langmngen:
JESUS NASARET TUWLU, TATI PU JUDIU I
LONGKO LMEN.
20
Rume fentren pu judiu pefi engn tyechi
letreru i wirin dungu, fey ti lelfn chew i
langmngemum ta Jesus pllelerkey ti waria
mew, fey tyechi dungu wiriley ta klarume
dungun mew: aramew, latin ka griegu. 21 Feymew
ti pu longkolelu pu saserdote chillkatulelu ti
letreru mew, feypifingn ta Pilato:
Tati pu judiu i longko lmen pintukukilnge, welu may Tati pu judiu i longko lmenngen pikelu pintukuafimi.
22
Welu Pilato llowdungueyew:
Tai wirintukuelchi dungu ta iche, femngechi wirilepe mten.
23
Feyti pu soltaw dew klafantukufilu krus
mew ta Jesus, imitumafingn i takuwn,
fey wdamkamafingn i meli takuwn, kake
kieke soltawngealu. Ka nfingn i puumtukunieelchi takuwn, tfa am dfklenolu,
kie wiftun mew mten dewklelu. 24 Feymew ti
pu soltaw welukonkechi feypiwingn:
Wikrlayafiyi. Suertiayafiyi ichi tai
kimael i ineyngeael ti takuwn.
Famngechi mupiy tati Wirin Chillka feypilelu:
Kisukengealu engn wdamkamaenew i
takuwn,
ka suertiamaenew iche i takuwn.*
Fey tfa rke tai femn tati pu soltaw.
25
Jesus i inafl mew mlerkey kisu i uke, ka
kisu i uke i lamngen, Maria, Kleofa tai kure,
ka Maria Magdalena. 26 Feymew Jesus pefilu i
uke, mlelu kisu i inafl mew, feypifi i uke:
Iche i uke, tfachi disipulu iche tai
rume piwkeyenieel, eymi tami pengeay tami
piwkeyeaetew.
* 19:24 Salmo 22.18.

19:28 Salmo 69.21.

Juan 19:39

Ka prm feypifi i piwkeyenieelchi disipulu:


Tfachi domo eymi tami ukengeay.
Feymew, yechi disipulu llowfi kisu i ruka
mew ta Maria.
27

Lay ta Jesus
(Matew 27.45-56; Marku 15.33-41; Luka 23.44-49)
28
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus am dew
kimnielu itrokom i dew mupin ti dungu, ka
femngechi tai mupin tati Wirin Chillka, feypi:
Wywn ta iche.
29
Mlerkey ye mew kie fasu apolelu ti fre
pulku mew. Ifoknulfi engn kie esponja
tati fre pulku mew ka trarintukufi engn kie
pichirumechi mamll mew, fey flmelpufingn
i wn mew. 30 Jesus putufi ti fre pulku, fey
feypi:
Itrokom dungu dew mupiy. Fey prm
potrong nagmi i longko ta Jesus, fey ka mten
lay.
Kie soltaw wayki mew allflmafi ta Jesus i kadi
Fey umangewelu i akuael tati Paskua
kawi, fey ti pu judiu ayrkelay engn ti kuerpu
i mleweael ti krus mew tati rktun ant
mew, fey tyechi rktun ant am doy kme
dullin ant rke. Feymew feypifingn ta Pilato
i werkael tai trafomamengeael i chang
tati langmel krus mew ka i nentungetuael
ti pu kuerpu tati krus mew. 32 Feymew ti pu
soltaw amuy engn, fey trafomapufi i chang
tati wne pepuel, kangelu kafey tati langmel
krus mew Jesus i inafl mew. 33 Welu flpulu
Jesus mew engn, pefingn i dew lan. Feymew
trafomangelay i chang.
34
Welu ka femngechi, kie ti pu soltaw nlamafi kie ple ta Jesus i kadi kie wayki mew,
feymew mten wtrutripay ko ka mollf. 35 Fey
ti wirilu tfachi chillka pefi i famngechi femngen ta Jesus, feymew kisu ntramyefi tfachi
dungu, fey feypi ti rfngechi dungu. Kisu
kimniey i feypin ti rfngechi dungu, femngechi
eymn tamn feyentuael tatey. 36 Fey tfachi
dungu femngechi felerpuy tai mupiael tati
Wirin Chillka ta feypilelu: Kie foro no rume
ta trafomangelayay. 37 Fey kangelu ple tati
Wirin Chillka feypi: Leliwlafingn tfey tai
rulmelelchi wayki kisu i kuerpu mew.
31

Rngalngey ta Jesus
(Matew 27.57-61; Marku 15.42-47; Luka 23.50-56)
38
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jose Arimatea
tuwlu, dungumefi ta Pilato i elutuaetew ta Jesus i kuerpu. Jose ta ka femngechi Jesus i
kie disipulu rke tunte ellkankechi rume tai
llkafiel mew tati longkolechi pu judiu. Pilato elueyew i femael, fey Jose yemetufi Jesus i kuerpu. 39 Nikodemo, tati amulu pun i

19:36 Exodo 12.46; Numero 9.12.

19:37 Sakaria 12.10.

Juan 19:40

136

ntramkameafiel ta Jesus, akulrkey kie kla


mari kilu perfume, deykalelu ta mira ka aloe
engu tati tukulelngekeel ti dew lalu. 40 Fey ta
famngechi, Jose ka Nikodemo nfi engu Jesus
i kuerpu fey iwdfi engu kie safana mew
kchulelu tati perfume mew, mira ka aloe pingelu, chumngechi i wimtun niekakeel tati pu
judiu femngechi rngalaym engn i alwe.
41
Feytichi lelfn mew chew i langmngemum ta
Jesus krus mew mlefuy kie eltun, fey ti eltun
mew mlerkey kie we rngan lolo chew iney
rume petu rngalngelay. 42 Tye mew rngalngey Jesus i kuerpu feytichi eltun am flklelu
chew langmngey ta Jesus, fey ka femngechi
kie umaklewerkey i akuael tati pu judiu i
rktun ant.

20
Jesus i wiomongetun
(Matew 28.1-10; Marku 16.1-8; Luka 24.1-12)
Fey ti semana mew wne llituelchi ant,
Maria Magdalena epe wn amuy ti rngan lolo
mew. Petu dumdumklerkey, fey pepufi i kie
ple tripalen ti kura takuniefulu ti rngan lolo
i konwe. 2 Feymew lefklen amutuy chew i
mlemum ta Simon Pedro ka ti kangelu disipulu
Jesus i rume piwkeyefel, fey feypifi:
Nentungerkey ti rngan lolo mew ta idol
i kuerpu, fey kimlai chew i elknungen! pi.
3
Pedro ka ti kangelu disipulu tripay engu,
fey amuyngu ti rngan lolo mew. 4 Mr engu
lefklen amulerkey, welu kangelu doy matu
lefklen amuy ta Pedro mew, fey wne puwi
ti rngan lolo mew. 5 Potrong nagpuy i leliwlpuael, fey pepufi tyechi iwdkalechi safana
mten, welu konpulay. 6 Simon Pedro inangechi
puwi, fey konpuy ti rngan lolo mew, kisu ka pefi
ti safana ka ti katrn pau. 7 Fey ka femngechi
pefi tati katrn pau chew i munulklekemum i longko ta Jesus ka mlerkey kie mew
ti safana engu, welu kaple wichu iwdkaleturkey. 8 Feymew ka konpuy ti kangelu disipulu tati wne puwlu ti rngan lolo mew, fey
ngneduami i wiomongetun ta Jesus. 9 Fey am
petu longkontukurkenolu engn i chumngechi
feypilen tati Wirin Chillka, fey Jesus felerkefulu
am i wiomongetuael.
1

Jesus pewfaluwfi ta Maria Magdalena


(Marku 16.9-11)
10
Fey ka prm tyechi epu disipulu wiotuy engu i ruka mew, 11 welu Maria Magdalena
mlenagi wekuntu, inafl ti rngan lolo mew,
fey mekey i ngman. Petu mekelu am i
ngman, fey potrong nagi i konkintupuael ti
rngan lolo mew, 12 feymew epu werken pll
lig takuwn mew tukutuwklelu, anley chew i
mlekemum Jesus i kuerpu; kie metrltuwe
ple mley, kangelu namun ple. 13 Fey ti epu
werken pll ramtueyew:

Juan 20:25

Papay, chumngelu anta ngmapapeymi?


Fey Maria Magdalena feypi:
Nentungey tfa mew iche tai idol, fey
kimlan chew i elknungetun.
14
Fey Maria Magdalena feypilu mten, wiokintuy, fey pefi ye mew ta Jesus, welu kimlafi i
ineyngen.
15
Fey ramtueyew ta Jesus:
Papay, chumngelu anta ngmapeymi?
Iney anta kintupefimi?
Maria Magdalena rakiduamklerkey i pefiel
tati kuydaeltunkelu, fey feypifi:
Chachay, eymi nentufilmi, feypien chew
tami elknufiel, femngechi ta iche amuan i
yemetuafiel.
16
Feymew Jesus feypi: Maria!
Fey Maria Magdalena flpuy, fey feypifi
aramewdungun mew:
Raboni! (tfa kimeltufe pin rke.)
17
Fey Jesus feypieyew:
Nkenoeli, iche am petu amutunolu i
Chaw mew. Welu amunge ka feypimefinge iche
i pu disipulu iche i amutuael i Chaw mew,
ka femngechi eymn tamn Chaw, iche i
Ngnechen ka eymn tamn Ngnechen.
18
Feymew Maria Magdalena amutuy i ntramelmeafiel tati pu disipulu i pefiel ta idol
ka femngechi ntramelfi i chem pietew ta Jesus.
Jesus pewfaluwfi tati pu disipulu
(Matew 28.16-20; Marku 16.14-18; Luka 24.36-49)
19
Fey dew punlu, ti llituelchi ant semana
mew, fey ti pu disipulu trawluwrkey kie ruka
mew, fente kme rakmniey engn i wlngi
tai llkaniefiel mew engn ti longkolechi pu
judiu. Fey Jesus konpuy, fey ti pu disipulu i
rangi mew witraknuwpuy, fey chalipuy feypilen mew:
Kme tngn mlepe eymn mew!
20
Famngechi feypilu, pengelelfi i kuw ka i
kadi. Fey kisu engn rume aywi i pefiel ta
idol. 21 Fey Jesus ka prm feypieyew ka kie
rupachi:
Kme tngn mlepe eymn mew! Chumngechi ta Chaw werkenew ta iche ka femngechi iche werkwayi ta eymn.
22
Feymew pimu amuley kisu engn mew, fey
feypifi:
Llowfimn tati Lif Kme Pll. 23 Tfey
engn tamn wioduamatuel ta eymn tamn
yafkan mew, fey engn ta wioduamangeay,
tfey engn tamn wioduamanoel, fey engn
ta wioduamangelayay pi.
Tomas pefi i wiomongetun ta idol
Tomas kie tati mari epu disipulu, tfey
tati Epuntun pikeel, ngerkelay feychi konpulu
ta Jesus rakmklelu tati wlngi. 25 Feymew
kakelu ti pu disipulu feypieyew:
Pepefiyi ta idol.
24

Juan 20:26

137

Welu Tomas llowdunguy:


Iche pemanofili kisu i kuw mew ti
allfen i eleletew ti klafu, fey ka tukunoli i
changll kuw ti allfen mew ka i kuw kisu i
kadi mew, iche feyentulayan.
26
Pura ant rupalu mew ti pu disipulu wiome
trawluwi engn kie ruka mew, fey mlerkey
Tomas. Rakmnierkey engn i wlngi, welu
Jesus konpuy, fey kisu engn i rangi mew
witraknuwpuy, fey ka chalipufi feypilen mew:
Tngklemn ta eymn!
27
Fey prm feypifi ta Tomas:
Tukupange tfa mew tami changll kuw,
ka lelimaen iche i kuw. Ka kpange faw
ple fey tukupange tami kuw iche i kadi
mew. Fey yafwkilpe tami piwke. Feyentunge!
28
Feymew wirary:
Iche i idol ka Ngnechen!
29
Jesus feypieyew:
Tami pefiel mew wla feyentuymi? Welu
sakinngeay tati feyentulu fey i penoetew rume!
Chumael i wiringen tfachi lifru
Jesus femrkey rume fentren kakelu afmatufal dungu kisu i pu disipulu i adki mew fey
i kimaetew. Fey tfeychi dungu wirikonklelay
tfachi lifru mew. 31 Welu kieke tfachi dungu
mten wiringey femngechi ta eymn tamn
feyentuael ta Jesus i Cristongen, Ngnechen
tai Fotm, ka femngechi kisu mew feyentulmn, nieaymn ta rumel mongen.
30

21
Jesus pewfaluwi kisu i regle disipulu mew
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus ka wiome
pewfaluwi kisu i pu disipulu mew, inafl ta
Tiferias pingechi lafken mew. Fey ta famngechi
pewfaluwi. 2 Kientrr mlerkey tfa engn
Simon Pedro, Tomas, tati Epuntun pingekelu,
Natanael, Kana waria Galilea troki mapu mew
tuwlu, Sefedew i fotm, fey kangelu epu disipulu kafey. 3 Fey Simon Pedro feypifi i pu kompa:
Iche challwayan.
Kisu engn llowdunguy:
Ichi ka amuai eymi ichi tai challwayael.
Fey amuyngn, ka konpuyngn kie farku
mew, welu tyechi pun kie challwa rume entulay engn. 4 Feymew petu eluwlu i wnael,
Jesus pewfaluweyew ti inafl lafken, welu ti
pu disipulu kimlafi engn i ineyngen. 5 Jesus
ramtueyew:
Pu pei, kie challwa rume nentulaymn
am?
Kisu engn llowdunguy:
Kie challwa no rume.
6
Fey Jesus feypi:
1

Juan 21:17

Tukufimn ti challwawe tati farku i man ad


ple, fey nentuaymn ta challwa.
Femngechi femingn, feymew pepi nentuwetulay engn i challwawe rume fentren challwa
i rakmtukuel mew engn. 7 Feymew tfeychi
disipulu Jesus tai rume piwkeyeel, feypifi ta
Pedro:
idol tatey!
Allklu mten Simon Pedro ta idol tatey,
tukutuwtuy, fey am tukunienofulu takuwn, fey
trftukuwi ti pu ko. 8 Fey ti kakelu pu disipulu
entupatuy engn i farku ayli mew, wingdniey i challwawe apolelu challwa mew pataka
metro mlewelu am i flpuam ta ayli mew.
9
Fey tripapatulu ti ayli mapu mew, pepay
engn kie yklechi ktral ka kie challwa
kangkalelu, ka mley kofke. 10 Jesus feypieyew:
Kpalmn kie muf challwa tamn we
nentupeel.
11
Simon Pedro konpuy ti farku mew, fey
wingdentupay ayli mew i challwawe rume
fentren ftrake challwa nielu pataka kechu mari
kla rke. Tunte ptrnfel rume ti pu challwa,
welu ti challwawe wechodlay. 12 Jesus feypieyew:
Kpamn tamn ipayael.
Kie no rume ti pu disipulu ftra piwkewlay i
ramtuaetew i ineyngen ta kisu, kimfilu engn
am ta idolngen. 13 Jesus prm flpay, nfi kisu
i kuw mew ti kofke, fey kake kieke wkan
kofke elungey ta kisu engn ka femngechi femi ti
challwa mew. 14 Fey tfa ta kla rupachi dewma
ta Jesus i pewfaluwn kisu i pu disipulu mew
feychi dew wiomongetulu.
Jesus yefaldungufi ta Simon Pedro i kamaafiel
kisu i pu che ufisa reke
15
Dew ilu engn, Jesus ramtufi ta Simon Pedro:
Simon, Juan i fotm, doy piwkeyeen kay
tfa engn mew?
Pedro llowdungueyew:
May, idol. Eymi kimnieymi tami piwkeyefiel.
Jesus feypi:
Kamaelen iche i pu che ufisa reke.
16
Ka wiome ramtuy:
Simon, Juan tai fotm, rf piwkeyeen am?
Pedro llowdungueyew:
May, idol. Eymi kimnieymi iche piwkeyeeyu.
Jesus feypi:
Kamaelen tai pu che ufisa reke.
17
Kla rupachi ramtuy:
Simon, Juan tai fotm, piwkeyeen kay?
Pedro, weangknagi ramtuetew am kla rupachi fey i piwkeyefiel, llowdungufi ta Jesus:
idol, eymi kom kimnieymi.
Eymi
kimnieymi iche ta piwkeyeeyu.
Jesus feypi:
Kamaelen iche tai pu che ufisa reke.

Juan 21:18

138

Rf dungu mew feypiaeyu feychi mew


doy wechengelu ta eymi tukutuwkefuymi tami
amuael chew tami ayel. Welu doy putremlmi,
epuple normentuaymi tami lipang fey kangelu tukutuaeymew, ka yeaeymew chew tami
aynoel tami amuael.
19
Jesus feypi tfachi dungu i kimelafiel chumngechi i layael ta Pedro, fey i pramyeafiel
kisu i lan mew ta Ngnechen. Fey wla ka
feypifi ta Pedro:
Inaen!
18

Jesus i rume piwkeyenieelchi disipulu


Fey wiokintulu, Pedro pefi furi ple i kpalen tati disipulu Jesus tai rume piwkeyeel, fey
rke tati mlelu Jesus i afkadi mew feychi pun
petu ilu engn, fey tati ramtufalngelu: idol,
iney anta wltukuaeymew? 21 Feymew Pedro
peetew, ramtufi ta Jesus:
idol, fey tfachi disipulu kay chumlerpuay?
22
Jesus llowdungueyew:
Fey iche ayfuli, kisu ta mongeleafuy
wiometuli wla ta iche. Eymi ta chumkonlaymi. Fey eymi ta inaen pi.
23
Fey tfachi dungu ntramyengey fey tyechi
disipulu i larkenoael, welu Jesus feypilay i
lanoael. Tfa rke tai feypiel: Iche ayfuli, kisu ta mongeleafuy iche wiometuli wla.
Eymi ta chumkonlaymi pingey ta Pedro.
24
Fey tfachi disipulu rke tati pefilu tfachi
dungu, feymew wirintukufi tfachi dungu tfachi chillka mew. Fey kme kimniei kisu tai
feypin tati rfngechi dungu.
25
Jesus ka femi rume fentren kakelu dungu.
Rume fentren tati, fey wirikonfule chillka mew
kake kieke i femelchi dungu ta Jesus, feyngey
ta kom mapu mew i feynoafel tati wiriafelchi pu
lifru.
Felepe may.*
20

* 21:25 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

Juan 21:25

Hecho 1:1

139

Hecho

Tati pu apostol i femelchi dungu


Kie wentru Luka pingelu, wirifi tfachi lifru.
Ka femngechi wirifi ti kangelu lifru i ntramyeafiel ta Jesus: Luka i wirielchi kme
dungu pingelu. Luka, petu i wirinon tfachi
lifru Tati pu apostol i femelchi dungu pingelu, kme inaramtufi chumngechi i kdawn,
chem dungu i femn ka i kimeltun Jesus tai
dullin pu apostol. Feymew Luka wirifi tfachi
lifru, aylelu am i kimelelafiel i weni Teofilo
kom tfachi dungu. Ka femngechi ayrkey i
kimelelafiel ta Teofilo Ngnechen i kellufiel i
pu apostol ti Lif Kme Pll mew, femngechi ti
werken montuluwn dungu i puwael kom chf
mapu mew.
Luka komparkefi ta Pablo, Bernabe ka
Marku tripalu i wewpiafiel ti werken kme
dungu kake troki mapu mew. Fey tfachi lifru
mew, Luka kimeli fentren dungu tai allkel ka
i peel tati we troki feyentulechi pu che mew.
Tati wldungu i kpayael ti Lif Kme Pll
Iche tai wne wirielchi chillka mew, Teofilo, itrokom wirileleyu tai chem chumel ta
Jesus ka i kimeltuel feychi we llitulu mten i
kdaw. 2 Fey pratulu wla Jesus wenu mapu,
fenteknun. Welu petu i amutunon, kme
kimeltuknufi ti Lif Kme Pll mew i dullielchi
pu apostol* i chem chumael ta kisu engn.
3
Rupan lalu am pewfaluwtulu i wiomongetun
femngechi i kimuwfaluwael rf mew i mongeletun. Meli mari ant pewfaluwmeketuy kisu
engn mew ka ntramelmekefi Ngnechen i
longko lmenngen.
4
Feychi petu mlelu i apostol engn, Jesus
fente kme kom nglamknufi i tripanoael engn Jerusalen mew. Fey feypifi:
ngmaymn i mupituael iche i Chaw
tamn tukulpaknuletewchi dungu, iche
tamn dew ntrameluwkefiel. 5 Feyngey ta Juan
i fawtisachekefel ko mew, welu kie mufn
ant rupale, eymn ta fawtisangeaymn reke
tati Lif Kme Pll mew.
1

Jesus pratuy wenu mapu


Jesus i wallomanieetewchi pu che, fey
ramtueyew engn:
idol, puwi anta i nietuael kie longko
lmen ta israel trokiche?
7
Jesus llowdungufi ti pu che:
Konpalelaymn tamn kimael chuml ka
tuntepu i femael ta Chaw Ngnechen. Kisu
mten ngneniey i pepiluwn mew i femaelchi dungu. 8 Welu akule ti Lif Kme Pll
6

* 1:2 apostol: kie werken wentru.

Hecho 1:22
eymn mew, llowaymn newen ka tripayaymn
tamn ntramyemuafiel ta iche Jerusalen waria
mew, kom ti lof mlelu Judea mapu mew, ka
Samaria troki mapu mew, ka ftra kamapu
amuaymn tuntepu i mlen ta mapu.
9
Dew feypifilu tfachi dungu, petu i lelinieetew engn, Jesus yengetuy, fey kie trom
mew pechuputuy, fey pewetulafingn. 10 Fey
petu i prakintulen engn chumngechi i
pratun ta Jesus wenu mapu, epu wentru flangtukuluwklelu pewfaluwi kisu engn mew. 11 Fey
werken pll feypieyew:
Galilea tuwchi pu che, chem mew am
prakintuleweymn ta wenu mapu? Tfachi Jesus eymn tamn rangi mew mlepelu, pramngetulu ta wenu mapu, chumngechi pefimn
tai pratun, ka femngechi kpatuay.
Dullingey ta Matia i apostolngeael
Feymew wiotuy ti pu apostol tati Olifu
pingechi wingkul mew, fey kpatuyngn
Jerusalen waria mew.
Pichi tripaley, fey
pichin mten felerkey i trekayawael ta che
ti rktun ant mew chumngechi i feypilen
tati ley dungu. 13 Puwtulu engn ti waria mew,
prapuyngn ti wenulechi pisu ruka mew chew
i umatulemum engn. Tfa engn rke Pedro,
Juan, Santiaw, Andre, Felipe, Tomas, Bartolome,
Matew, Santiaw Alfew i fotm, Simon ti Selote,
ka Juda Santiaw i fotm. 14 Kom tfa engn
trawluwkey i ngillatuael, Jesus i uke ka i
pu pei engn ka ti kakelu pu domo engn kafey.
15
Kieke muf ant mew trawluwklerkey ti
pu feyentulelu. Fantelerkey engn kie pataka
epu mari che. Fey Pedro eluwi i dunguael,
feymew feypi: 16 Pu pei ka pu lamngen, felerkelu am i mupiael ti wirikonklechi dungu
ta David i piel ti Lif Kme Pll dungulu kisu
mew, Juda i chalintukuafiel ta Jesus tati pu
wesake che mew. 17 Juda ichi tai kompa
em, kie mew kdawkefui. ( 18 Welu ngillangey
mapu tai kullingepeelchi plata mew, tai wesa
femel mew ta Juda. Feymew itulnagmknufi i
longko, fey pawky, fey kom i kllche pdtripay. 19 Feymew kimlu kom ti pu che mleyelu
Jerusalen waria mew, kie y tukulelfi engn
ti mapu Aseldama pingey, tfachi dungu feypin
rke Mollf Lelfn.)
20
Fey ti chillka Salmo mew feypiley:
Fey kisu i ruka kie wellin rukangetupe.
Iney no rume mlekilpe tfey mew.
Ka feypiley:
Kangelu ntupe kisu i kdaw.
21
Fey mley tfa mew kieke wentru tai kompakiyawlkeetew, feychi petu mlelu idol Jesus ichi mew. Fey engn miyawi ichi mew
feychi Jesus 22 fawtisaetew ta Juan, fey pratulu
12

1:13 Selote: fey tfa ta kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i
1:20 Salmo 69.25.
1:20 Salmo 109.8.

weychayafiel tati pu romache ngneniefilu tati pu judiu Israel mapu mew.

Hecho 1:23

140

wla ta wenu mapu. Feymew rume kmeay


tati kie kisu engn mew i dullingeael tai
rakintukungeael ichi mew, feymew kientrr
ntramyeafiyi i wiomongetun ta Jesus.
23
Feymew legtungey epu wentru: Jose, Barsaba
pingelu (ka Justo pingelu), ka Matia pingelu.
24
Feymew famngechi ngillatuyngn: idol,
eymi ta kimnieymi itrokom piwke. Pengelelmui chuchi am ta kie tfachi epu wentru ta dullimi, 25 fey i llowael tfachi kdaw
tai apostolngeael Juda i elknutuelchi kdaw
tai yafkan mew, fey i amutuael ti wesa kutrankawn lan mew.
26
Feymew eluwi engn i suertiayafiel ti epu
wentru, fey legtutripay ta Matia i llowafiel ti
kdaw. Feychi mew mten rakintukungey ti
kakelu pu apostol mew.

2
i kpan ti Lif Kme Pll
Feychi akulu ti kawi ant Pentekoste* pingelu, kom ti pu feyentulelu trawluwkley engn kie mlewe mew. 2 Feykachi mten, kie
ftra wwkn nagpay wenu kie ftra krf
reke. Trnni kom ti ruka chew i mlemum
engn. 3 Feymew kake kieke che mew pewfaluwi kie yklechi ktral, kde reke felelu.
4
Kom kisu engn ngnepaeyew ti Lif Kme Pll,
feymew dunguyngn kakerume dungun mew
chumngechi ti Lif Kme Pll i adknuetew i
dunguael engn.
5
Feychi ant mew mlenkepi ta Jerusalen
fentren judiuche lif piwke mew mupitulelu
i wimtun dungu mew, kpalu kom trokike
mapu. 6 Fey ti pu che trawluwi allklu ti
wwkn. Kimlay i chem rakiduamael engn,
kom ti feyentulechi pu che am dungumekelu
ti kakerume dungun tai dungukeel ti kake
tripanche. 7 Feymew rume ngneltu afmatuleweyngn, fey welukonkechi feypiwingn:
Galilea tuwnche no anta tfa engn kom tati
dungudungungelu? 8 Chumngechi anta allkmafiyi engn tai dungun ichi tai dungun mew? 9 Tfa mew ta mlenkepi fill mapu
kpachi che re kakerume dungun nielu: Partia mapu tuwlu, Meda, ka Elam, Mesopotamia,
Judea, ka Kapadosia mapu tuwlu, ka Ponto tuwlu
ta Asia troki mapu mew. 10 Tuwlu Frigia ka
Panfilia, Egipto ka Libia troki mapu tuwlu,
Sirene i flple mlelu. Ka kiekeley Roma
tuwlu. 11 Kiekentu judiungey choyngelu mten
ka kiekentu aylu i judiungeael. Ka mley
ti pu che tuwlu Kreta ka Arabia. Kom tfa
engn allkmafiyi i wewpin Ngnechen i
afmanngechi dungu ichi tai dungun mew!
1

Hecho 2:25

Kom ngnelkleweyngn, kimlayngn rume


i chem rakiduamael, fey welukonkechi ramtuwingn: Chem dungu am tfa?
13
Welu kiekentu ayentulen feypingn: Kom
ngollileyngn tati! pingn.
12

Pedro i wewpitun
Feymew Pedro witrapray kientrr ti mari
kie apostol engn, fey newentu dungun mew
feypi: Pu judiu ka kom che mleyelu Jerusalen
waria mew, kimaymn eymn tfachi dungu,
fey kme allktumn tamn feypiwafiel. 15 Tfa
engn ta ngollilelay.
Eymn ta ngollilelu
trokiniefimn, welu we pralepay wla ta ant,
aylla oray wla tati. 16 Tfa mew may ta petu
pewfaluwi tai feypiknuel tati pelon wentru
Joel pingelu, feychi feypilu:
17
Felerpuay ta kie muflewechi ant mew, pi ta
Ngnechen,
wlan tai Kme Pll kom che mew.
Tamn fotm ka tamn awe wewpiay ta iche
mew.
Ti pu wecheke wentru pelonchengeay,
fey ti putrem ftakeche pewmatuay engn.
18
Ka feman tai pu poyepeetew mew.
Eluafi tai Kme Pll tiyechi ant mew,
fey wewpiyeaenew engn ta iche.
19
Wenu mapu pengelan ftrake pepiluwn,
mollf, ka ktral, ka pitrun trom ta mapu
mew.
20
Ant duminagtuay,
ka kyen mollf reke feletuay,
petu tai akunon idol Ngnechen tai
dullin ant ka ftra afmatufal ant.
21
Welu kom tati maneluwklelu
idol Ngnechen i y mew, fey montuay.
22
Allktumn may Israel tuwchi pu che,
tai feypiael ta iche: Eymn fente kme
kimnieymn, Jesus Nasaret tuwlu, Ngnechen
tai kme llowelchi wentrungen, eymn am pefilu ta Jesus i femn Ngnechen tai pepiluwn
mew. Pengeli ftrake afmatufal dungu, fey
legtuniey Ngnechen i pepiluwn. 23 Welu
eymn, kisu chalintukufimn ti wesake piwke che mew, Ngnechen tai piel felerpuy,
kisu am feypiknurkelu i femngeael, eymn
ta presufimn ka langmfimn, krus mew
klafantufimn ti wesake yafkafe pu che engn.
24
Welu Ngnechen wiomongeltueyew, femngechi montulngey ti kutrankawn lan dungu
mew, fey ti lan dungu am ngenolu i ngnenieaetew ta kisu. 25 Tati longko lmen David,
wewpiyefilu ta Jesus, feypi:
Iche pekefi ta idol Ngnechen iche i fl
mew.
14

* 2:1 kawi ant Pentekoste: pentekoste kechu mari ant pin rke. Tati pu judiu niekefuy kawi ant ti kosechakachillangen.

2:5

kpalu kom trokike mapu: feyti pu judiu mlelu fill trokike mapu mew, fey amukefuyngn ta Jerusalen i mlepuael ti doy kmeke
2:21 Joel 2.28-32.
kawi ant mew.

Hecho 2:26

141

Kisu rumel mlele iche i man ple, chem


dungu no rume wewlayaenew.
26
Feymew aywkey i piwke, fey pramyekefi
lkantun mew fentren aywn mew.
Tuntepule i mongen, rumel maneluwklean
kisu mew.
27
Rumel mlepe rngan lolo mew pilayaenew.
Elulayafi rume tai wesamawael i kuerpu
tami poyekeetewchi lif piwke kona.
28
Pengelelen tati kme dungu tai nieael ta mongen,
ka fentren aywn eluaen eymi tami ayfi
mew.
29
Pu pei ka lamngen, elumuchi tamn fente
kme feypiwafiel: Tai kuyfi tuwnche em David
lay, fey rngalngey, welu ichi tai mapu
mew kisu i rngan lolo petu mley fantepu
mew. 30 David pelon wentru em, ka kimniefuy
Ngnechen i tukulpaknuletew kie kuyalltun
mew i longko lmenngeael kie i yomelche.*
31
Feymew kisu peniewiyekafuy reke, David ta
ntramkay i wiomongetuael ti Cristo, ka feypi
tfa ta rumel mlelayay rngan mew, i kuerpu
no rume i wesamanoael. 32 Ichi ta kimniei
Ngnechen tai wiomongeltuelchi Jesus. Feychi dungu mew ichi kom kme kimniei. 33 Fey
kisu ta yengetuy i mleputuael Ngnechen i
man ple, fey llowi ta Chaw mew ti Lif Kme
Pll i dew tukulpaknulelngeel, fey tfachi
Kme Pll kisu elueimew. Fey tfachi dungu
lle tamn petu peel ka tamn allkpeel. 34 David
no tati pralu ta wenu mapu, welu kisu feypi:
Fey ti idol feypimaenew tai idol:
Anpange iche tai man ple,
35
kom famnagmfili wla tami pu kaye miche
tami namun mew.
36
Kimpe kom ti Israel trokiche, i rf feyngen tfachi dungu: Jesus eymn tamn langmel
krus mew, Ngnechen ta idolknueyew ka
Cristoknueyew.
37
Fey ti pu che trawluwkleyelu fey mew,
allklu engn tfachi dungu, rumema pellkey
i piwke, feymew ramtufingn ta Pedro ka ti
kakelu pu apostol:
Pu pei ka pu lamngen, chem chumai anta
ichi?
38
Feymew Pedro llowdungueyew engn:
Wiorakiduamtumn ta Ngnechen mew ka
fawtisangeaymn Jesucristo tai y mew. Femngechi Ngnechen liftutuaeymnmew tamn
yafkan mew, ka femngechi kisu eluaeymnmew
feytichi Lif Kme Pll. 39 Tfachi eldungu ta
eymnngealu ka tamn pu yomelchengealu ka
ti katripanchengealu, ka kom tunten tai idol
Ngnechen tai kpa montulael.
2:28 Salmo 16.8-11.

* 2:30 Salmo 132.11.

Hecho 3:6

Tfachi ntramtun dungu mew Pedro


dungueyew engn ka nglameyew feypilen
mew:
Famentuwmn tfachi wesa mongenngechi
pu che mew!
41
Feymew ti feyentumaetew i wewpitun
fawtisangey engn. Feychi ant deykoningn
ti mupiltulelu mew kla warangka che.
42
Kom yafluwn mew amuleyngn i
kimeltuetew mew ti pu apostol, kom deyniey
engn i chemkn, ka ngillatuleyngn ka
trawluwkeyngn i kientrr iyael engn ta
kofke.
40

Chumngechi mongen i nien ti pu wne feyentulelu


43
Itrokom che ngneduamkley ti afmanngechi dungu mew, fey i pengelnierpun
Ngnechen i pepiluwn ti pu apostol mew. 44 Ti
pu feyentulelu rumema kiewkleyngn, fey i
nieelchi chemkn ktu wdamkaluwkeyngn.
45
Kiekentu fendey i nieelchi chemkn ka
kom i nieel engn, feymew wdamkakey
engn i plata fey i pneafiel chem i
46
duamtuel mew kake kieke engn.
Fill
ant trawluwkeyngn ngillatuwe ruka mew,
fey i ruka mew kientrr ikefuy engn ta
kofke, rume aywklen, fey kie no rume
mallmapiwkengelayngn. 47 Pramyekefingn
ta Ngnechen ka rume sakieyew engn kom
che. Feymew Ngnechen femknuy kake ant
rume fentren che i montuael femngechi i
deykonael ti troki feyentulelu mew.

3
Kie kntrongechi wentru tremolngey
1
Kie ant, Pedro ka Juan amuyngu ngillatuwe
ruka mew kla ora nagchi rupan ant. Feychi ora
trawluwkerkey i ngillatuael engn. 2 Fey tati
ngillatuwe ruka i wlngi mew, mlepurkey
kie kntro wentru, choyngelu mten i felen. Fey tfa yengekerkey fill ant, fey elknungepukey inafl ti wlngi Rume Adi pingelu, fey tai ngillatuplatayafiel tati pu che
konklepulu. 3 Fey ti kntro wentru, pefilu ta
Pedro ka Juan, epe konklepulu ti ngillatuwe
ruka mew:
Eluen ta plata pifi.
4
Fey kisu engu leliwleyew, fey Pedro
fepieyew:
Adkintumuyu.
5
Feymew ti wentru fente kme eluwi i adkintuafiel. Chem chey eluaenew? pirkey i
rakiduam.
6
Welu Pedro feypieyew:
Nielan ta plata oro no rume, welu tai nieel
fey ta eluaeyu: Jesucristo Nasaret tuwlu i y
mew, witrange ka trekatunge.

2:31 Salmo 16.10.

2:35 Salmo 110.1.

Hecho 3:7

142

Feypiknulu, Pedro nmaeyew i man


kuw, fey witrapramngey. Feymew ka mten
newentuwtuy i namun ka i luku. 8 Feymew
ti kntro witratripay kie ringkn mew, fey
ka mten trekatuy. Kompakoni kisu engu
mew, fey konpuy ti ngillatuwe ruka mew. Kisu
i namun mew ringkkawklen konpuy, fey
pramyefi ta Ngnechen. 9 Kom i peetew
tai trekatun ka i pramyefiel ta Ngnechen,
10
rume afmatuleweyngn ka pellkey engn femngechi dungu i pen mew, kimniefilu engn am
ti wentru ka kimingn i anknungeken i
ngillatuplatayael ti ngillatuwe ruka i Rume
Adi pingechi wlngi mew.
7

Pedro i wewpin Salomon i itrotripa wlngi


ruka
11
Feytichi tremoltuelchi wentru, kntrongekefulu, pilay i pnttripayael Pedro ka
Juan mew. Fey kom che afmatulen lefi Salomon
i trekayawpeymchi itrotripa wlngi ruka
mew, chew ta kisu engn i trawluwklemum.
12
Pedro ngneduamlu tfa, feypieyew engn:
Chem mew anta afmatuleweymn pu
israelche? Chem mew anta lelituniemuyu
ichiw? Kisu tayu pepiluwn mew tremolfilu
tati wentru ka trekalfilu trokiniemuyu am
kam ngillatuyngu Ngnechen mew pileymn?
13
Abraam, Isaak ka Jakob tai Ngnechen, ka
tai kuyfikeche em tai Ngnechen,* ftra
pramyefi ta Jesus, tai poyekeetewchi kona,
eymn tamn chalintukuel ti pu awtoridad
mew. Pilato tai kpa neykmtufel, welu eymn
pilafimn. 14 Neykmngetupe tati lif mongen
wentru tamn piafel, eymn neykmngepe
15
ti wesa langmchefe pimn.
Femngechi
langmfimn ta eymn, tai eluaetew ta
mongen. Welu Ngnechen wiomongeltueyew,
fey ichi feypikei kisu i mongeletun. 16 Fey
tfachi wentru tamn peel ka tamn kimniefiel,
tremolngetuy mupiltun mew ta Jesus i y
mew. Tfeychi mupiltun ta Jesus mew fey
ta fente kme tremoltufi, fey kom eymn
leliwlnietufimn tatey.
17
Dew kimn, pu pei ka lamngen, eymn
ka tamn pu longko langmfilu ta Jesus,
femimn fey tamn kimnon rume tamn
chummeken. 18 Welu Ngnechen femi ftra
kuyfi mew tai feypiknuel kom tai pu
pelonke wentru mew: kisu i dullin Cristo
19
tai lapayael.
Feymew wiotumn ta
Ngnechen mew ka wiorakiduamtumn,
feymew Ngnechen wioduamatuaeymnmew
tamn yafkan mew. 20 Ka femngechi idol
Ngnechen elutuaeymnmew tamn montuael,
ka wiome werklelngeaymn ta Jesus, tfa ta

* 3:13 Exodo 3.6, 15.

3:22 Deuteronomio 18.15-16.

Hecho 4:7

llituka mew mten ta dullingey i Cristongeael


21
eymnngealu.
Welu fantepu mew feley
ta Jesucristo i mleael ta wenu mapu, fey
Ngnechen kom kme elknule wla i dungu,
chumngechi tai feypiknuel i lif mongen pu
pelon wentru mew, wewpilu ftra kuyfi mew.
22
Moyse kimelfi tai kuyfike che em: Tamn
idol Ngnechen femknuay tai mleael
eymn mew kie pelon wentru iche reke.
Feyentuafimn kom dungu mew tamn chem
pietew, 23 kom iney rume feyentunofilu tiyechi
pelon wentru, famentungeay ti trokiche
mew.
24
Fey itrokom ti pu pelon wentru, Samuel
mew llituy ka kom ti pelon wentru dunguyelu,
25
tukulpay ta tfachi kme ant.
Eymn
ta ka konpaleymn tai feypiknuel mew ta
Ngnechen tai eldungu ti pu pelon wentru mew, ka konpaleymn tati eldungu mew
Ngnechen tai elknuel tai kuyfi ftakeche
em engn.
Ngnechen feypifi ta Abraam:
Kom trokike che mlelu tfachi mapu mew
lloway kme felen eymi tami yomelche i duam.
26
Ngnechen wiomongeltulu i poyekeetewchi
kona, wneltu werkfi eymn mew, tamn eluaetew kme frenen dungu, femngechi ta kake
kieke ta eymn tamn elknutuael tamn femkeelchi wesake dungu.

4
Pedro engu Juan niengepuy ti pu awtoridad mew
Pedro ka Juan petu ntramkamekefilu ti pu
che, akurumey ti pu saserdote kompaniefi ti
longkolelu ti pu llwatulekelu ngillatuwe ruka
mew ka ti pu sadusew* engn. 2 Lladklerkey engn, Pedro ka Juan kimeltumekefilu am ti pu che
ka feypingu i felen tai wiomongetuael tati pu
lalu femngechi ta pengelknungey ta Jesus mew
wiomongetulu am. 3 Presungeyngu, fey dew
pu trafialu am, tukuknungey engu karsel mew
i entungetuael ka ant mew wla. 4 Welu fentren che allktuyelu tati wewpitun, feyentuyngn. Feytichi troki feyentulu tati rakingelu re
pu wentru mten, epe puwfuy kechu warangka
che.
5
Kangelu ant mew trawluwi tati
longkoleyelu ti pu judiu mew, tati putrem
ftakeche ka tati pu kimeltukelu ta ley dungu.
6
Ka fey mew mlepuy Anas tati Wnen Longko
pu saserdote mew, Kayfas, Juan, Alejandro, ka
kom tati konpalelu ti pu saserdote i tuwn mew.
7
Werkyngn i yengeael ta Juan ka Pedro kisu
engn mew, fey puwlelngelu ramtukafingn:
Iney am werkeymumew?
Ka chem
pepiluwn mew femimu ta tfachi dungu?
1

3:23 Deuteronomio 18.19.

3:23 Levitiko 23.29.

* 4:1 sadusew:

kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati wnelechi kechu lifru mlelu Kuyfi Chillka
4:5 putrem ftakeche: yamfal pu longko.
mew.

Hecho 4:8

143

Fey Pedro ngnenieetew Ngnechen i Lif


Kme Pll llowdunguy:
Longkolelu ka putrem ftakeche! 9 Eymn
ta ramtukamupeyu tayu tremoltufiel mew tati
kutran, tamn kimam chumngechi tai tremolngetun. 10 Fachant may kimaymn, ka kimpe
kom ti trokiche mlelu Israel trokiche mew.
Fey tfachi wentru, mlelu tfa mew, tremolngetuy Jesucristo Nasaret tuwlu i pepiluwn
mew, fey tfa ta eymn tamn langmel krus
mew ka femngechi tfa ta Ngnechen tai
wiomongeltuel. 11 Fey tfachi Jesus
tati kie kura reke felelu,
fey eymn tati pu dewmarukakelu tamn
illamel,
welu ta tfa doy poyefal kura reke femknungetuy.
12
Kom mapu mew ngelay kangelu Montulchefe, Ngnechen am ytunofilu kangelu. Jesus mew mten mley montun.
13
Feymew ti pu longko ngneduamlu i rume
kim dungun ta Pedro ka Juan, ka ngneduamfilu engn i newe ftra kim papeltunon engu,
afmatuleweyngn. Feymew kme kimfingn
Jesus i disipulungen. 14 Fey tati tremoltuel
am mlelu fey mew, ngelay i chem piael engn. 15 Feymew feypifingn i tripatuael engu ti
trawn che mew, fey kisu engn welukonkechi
16
yawtumekewtuyngn.
Fey feypi engn:
Chumafiyi chey tfachi epu wentru? Kom ti
pu che mleyelu Jerusalen waria mew kimingn
i pengelel engu ti afmanngechi dungu. Ngelay
tai chumngechi ellkamayafiel tfachi dungu.
17
Fey i ntramyemekewenoafiel engu tfachi
dungu, llkalkatuafiyi tai ntramelnoafiel fey
engu ta Jesus i y ta iney no rume.
18
Feymew mtrmfingn i feypiafiel i
kimeltuwenoael engu Jesus tai dungu. 19 Welu
Pedro engu Juan llowdunguy:
Rakiduamllemn may chuchi am doy
kmey: eymn tamn mngeltungeael kam
Ngnechen tai mngeltungeael. 20 Ichiw ta
ngelay tayu ellkaknuael tfachi dungu tayu
peel ka tayu allkel.
21
Fey ti pu awtoridad llkalkatueyew, welu
neykmknungetuy engu. Pemangelayngu
chem mew i kutrankangeafel, kom ti pu che
am pramyefilu ta Ngnechen feychi dungu i
rupael mew. 22 Tati femngechi tremoltuelchi
wentru, nierkey doy meli mari tripantu.
8

Ti pu feyentulelu ngillatuy i kellungeael tai


nieael doy maneluwn
23
Pedro engu Juan, dew neykmngetulu, amutuyngu i trawluwmetuael i pu kompa engn, fey ntramelfi engu i chem pietew ti pu
longkolechi saserdote ka ti putrem ftakeche.
4:11 Salmo 118.22.
Salmo 2.1-2.

Hecho 4:37
Rupan kom allktumangelu engu i piel mew,
kientrr ngillatuyngn Ngnechen mew feypilen: idol, eymi ta dewmafimi wenu mapu,
ka nag mapu, lafken ka kom tati mleyelu ta
mapu mew ka lafken mew. 25 Tami Lif Kme Pll
dunguy tami poyekeetewchi wentru David mew:
Chem mew anta wedwedkley tati trokiche?
Chem mew am adknumekeyngn tati
falinochi dungu?
26
Ti pu longko lmen ka ti pu awtoridadkleyelu
ta mapu mew
kiewingn i kayeltuafiel engn ta
Ngnechen tai dullin Cristongen mew.*
27
Femngechi femrkey ta Erode ka Ponsio Pilato, feychi trawluwlu tfachi waria mew tati
kake trokike mapu tuwchi pu che engn
ka ti pu israelche tai kayetumaetew tami
sakin lif piwke kona Jesus, tami dullintuel tai
Cristongeael. 28 Fey ta famngechi kisu engn
kom femi eymi tami dew adknuelchi dungu
i femngechi dungu mew rupayael. 29 Fachant
may idol inaduamfinge tai kayetudungumekeetew, kellufinge tami pu kona i kimeltuael
engn tami dungu ngenollkan mew. 30 Eymi
tami pepiluwn mew tremolngepe ta kutran,
pengelnge Ngnechen i femelchi dungu ka afmanngechi dungu eymi tami poyekeetewchi lif
mongen kona Jesus tai y mew.
31
Fey rupan ngillatulu engn,
tai
trawluwklemumchi ruka nengmkawi. Fey
kom ngnenieeyew engn tati Lif Kme Pll,
fey kimeltuyngn Ngnechen i kme dungu.
Fey katrtungewelay engn.
24

Itrokom i nieelchi chemkn mew kom ngenngey


engn
32
Kom tati pu feyentulelu poyewrkeyngn ka
i rakiduam mew kiewkley engn. Iney no
rume iche tai chemkn ta tfa pilay. Kom
ngenngelerkeyngn ti chemkn mew. 33 Tati
pu apostol fentren newen mew amulniey i ntramyeniefiel femngechi i wiomongetun ta
idol Jesus. Ngnechen elueyew lliduamklen
kom kisu engn. 34 Kielelay rume tati fillaluwklelu kisu engn mew, fey iney rume am
nielu mapu kam ruka, fendey engn. Feytichi
plata 35 elukefingn ti pu apostol, fey engn i
wdamkalelafiel kom ti pu che tunten i duamtuel kake kieke engn.
36
Tfa i femn kie wentru, Levi i
tuwnche, Jose pingelu, trempramelu ti
Chipre pingechi wapi mapu mew. Fey tati
pu apostol Bernabe pintukuleltueyew tai y
(tfa ta feypiley: yafluwpemumchi fotm).
37
Fey Bernabe niekerkey mapu, fey fenderkefi,
feymew ti plata wlpafi ti pu apostol mew, kisu
engn i pneafiel.

4:13 ti pu longko: regle mari ftake judiu fey ngnenieeyew kie Wnen Longko Saserdote.

* 4:26

Hecho 5:1

144

5
Anania engu Safira i yafkan
1
Welu mlekerkey kie wentru Anania
pingelu i y, ka i kure Safira pingelu,
fey fendey engu i mapu. 2 Tfachi wentru
kiewknurkey i kure engu i koylatuael, fey
rangi elknurkey engu, fey ka rangi ti plata
kpali engu ti pu apostol mew. 3 Welu Pedro
feypieyew:
Anania, chumngelu ngnenkaeymew ta
wekf tami koylatulafiel ta Lif Kme Pll?
Rangi elknuymi tami plata tami fendeelchi
mapu mew. 4 Eymi tami plata no anchi?
Fenderkelu am tami mapu, fey tami llowelchi
plata, eymi no am tati? Chem mew am rakiduamrumeymi tami femngechi femael? Koylatulpelafimi ta che, welu may Ngnechen ta koylatulpefimi.
5
Allklu tfa, Anania trananagi plli mew,
fey lay. Fey kom tfeychi che, kimyelu feychi
dungu, llkay. 6 Feymew akuy kieke wecheke
wentru, munulpafingn ti la ka entufingn i
rngalmeafiel.
7
Kla ora rupalu mew, ka konpuy Anania i
kure, fey i kimnon chem dungu rume. 8 Fey
Pedro ramtueyew:
Feypien, fendeymu am tamu mapu fenten
plata mew tamu feypiel?
Fey kisu llowdunguy:
May, fenten plata mew.
9
Pedro feypieyew:
Chem mew anta kiewknuymu tamu
ngnenkayafiel ta idol Ngnechen tai Lif
Kme Pll?
Tfey tai kpaletun tami
rngalmamepeetew tami fta, fey tfa eymi ka
yengeaymi.
10
Feymew ka mten trananagi Safira, fey lay
Pedro i inafl mew. Konpalu ti wecheke wentru, pengepay i dew lan, ka yengey i rngalngeael inafl chew i rngalmangemum i
fta. 11 Kom ti feyentulelu, ka ti allkleyelu feychi
dungu, rume llkayngn.
Fentren afmafalchi pepiluwn ka ftrake ngnel
dungu
12
Rume fentren afmafalchi pepiluwn ka
ngnel dungu pengeli ti pu apostol tati pu che
mew. Itrokom trawluwkeyngn Salomon i
itrotripa wlngi ruka mew. 13 Fey iney no rume
pilay i deymiyawael ti pu apostol mew, welu ti
pu che rumema sakinieeyew engn. 14 Amuley
i doy alnngen tati trokiche, feyentulelu am
ta idol Jesus mew fentren wentru ka domo.
15
Entukefuy i kutran engn i yeafiel rp
mew, fey rupale ta Pedro, i llawfe rewall i
rupayael wente kieke ti kutran mew. 16 Ka
femngechi ti flkleyechi waria che kpay engn

Hecho 5:31
ta Jerusalen. Kpalyeyngn i pu kutran ka ti pu
che kutrankamekekeetew ti wekf. Fey kom
tremoltukefuyngn.
Ti pu apostol kintuyawlngey i presungeael
Fey ti wnen longkolelu ti pu saserdote mew
ka ti koneltulelu ti pu sadusew* i trokiche
mew, rumema triri engn. 18 Feymew presungey ti pu apostol ka tukungey chew i karselangekemum chem che rume.
19
Welu feychi pun, idol i kie werken pll
nlapafi ti wlngi karsel, fey entungepatuyngn ka feypingeyngn: 20 Amutumn, fey ntramelputuafimn ti pu che ngillatuwe ruka
mew tfachi mongen wlkechi werken dungu.
21
Femngechi tai feypingen mew engn, kangelu ant mew puliwentu amuyngn inafl
ngillatuwe ruka mew, fey llituy i kimeltuael
engn.
Fey ti Wnen Longko Saserdote kay ka i
pu kompa mtrmfingn kom ti putrem ftakeche i trawlafiel kom ti ftake longkolelu.
Ka werkyngn i entumengeael ti pu apostol
karsel mew. 22 Welu ti pu llwatulekelu karsel
mew puwlu engn, pengepulayngn. Fey wiotuyngn i fepipatuael, 23 feypilen mew:
Pepui ti karsel fente kme rakmklelu
ka ti pu soltaw llwatulelu wlngi mew, welu
nlapulu ichi, iney rume pepulafiyi ponwitu.
24
Allklu tfachi dungu, ti Wnen Longko
Saserdote, ka ti longkolelu ti pu llwatulekelu
ti ngillatuwe ruka mew, ka ti longkoleyelu ti
pu saserdote mew welukonkechi ramtuwingn
i chumyawn ti pu wentru ti presulekelu.
25
Petu feypimekelu engn, akuy kie wentru, fey
feypipay:
Tati pu wentru tamn presukeel, mekey
tai kimeltuchen ngillatuwe ruka mew.
26
Ti longkolelu ti pu llwatulekelu mew,
kientrr ti pu soltaw engn, amuyngn i
yemeafiel. Welu kutrankalafingn, llkalelu engn am i trftukayaetew ti pu che kura mew.
27
Feymew kpalfilu engn, yefi chew i
trawluwklemum ti pu longko, fey ti Wnen
Longko Saserdote feypifi ta Juan engu Pedro:
28
Feypiwkelayi ama tamn kimeltuwenoael
feychi wentru tai y mew? Welu eymn kom
Jerusalen mew kimeltufimn tfachi nglam, ka
kpa ngemalniemui tai lan mew ta tfeychi
wentru.
29
Fey Pedro ka ti kakelu pu apostol engn
llowdunguy:
Ichi feley tai doy mngeltuafiel ta
Ngnechen ta che mew. 30 Tai ftakeche em
tai Ngnechen wiomongeltufi ta Jesus, eymn
tamn langmel wente krus. 31 Ngnechen
pramtueyew wenu mapu, fey mleputuy kisu
17

* 5:17 sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati wnelechi kechu lifru mlelu
Kuyfi Chillka mew.

Hecho 5:32

145

i man ad ple, fey adniealu ka montulchealu,


femngechi tati ftra israel trokiche tai
wiorakiduamtuael Ngnechen mew femngechi
i wioduamangetuam engn i yafkan mew.
32
Fey tfachi dungu ichi kme kimniei, ka
femngechi ti Lif Kme Pll, Ngnechen i
wlnieel tai pu mngeltunieetew mew.
33
Allklu engn tfachi dungu, rume lladkyngn. Langmafiyi pifuyngn. 34 Welu
rangi ti pu soltaw mew, mlerkey kie farisew
Gamaliel pingelu, kimeltukelu ta ley dungu rke,
rume manelnierkeeyew ti pu che. Fey tfa witratriparkey ka werky i nentungeael ti pu apostol
wekun kie lelen. 35 Feymew feypirkefi ti kakelu
pu awtoridad:
Pu israelche, kme rakiduammn tamn
chem chumafiel ta tfachi pu wentru.
36
Tukulpamn mte kuyfi no witratriparumey
Tewda. Iche ta yamfal wentru pirkey, fey
meli pataka wentru inamaeyew i nglam,
welu kisu langmngey. Fey i inamakefetew
i nglam, kom pdtuy, feymew kom aftuy i
dungu. 37 Feymew ka, feychi mlelu ti rakituchen,
kie wentru Galilea tuwlu, Juda pingelu, eluwi
i trapmcheael. Fey kiekentu inaeyew, welu
ka femngechi langmngey, fey i inafetew kom
pdtuyngn. 38 Feymew iche ta nglamuwpeyi
tamn chummekenoafiel rume tfachi pu
wentru. Tfa ta che tai dungungele, afnagtuay.
39
Welu Ngnechen tai dungungele, ngelayay
tamn katrtuafiel. Kme inaduammn tamn
welulkawnoael, tamn kayetumekenoafiel ta
Ngnechen.
Fey kisu engn feyentufingn ta Gamaliel i
feypietew mew. 40 Feymew ka mtrmfingn
ti pu apostol, fey wimakafingn i kimeltulwenoafiel ti pu che Jesus i y mew. Fey wla
neykmtufingn.
41
Feymew ti pu apostol tripapatuy rume
aywklen
femngechi
i
eluknuetew
Ngnechen i kutrankawael engn Jesus i y
mew. 42 Fill ant kimeltuyngn ti kme dungu
i kpaln ta Jesus ti Cristo, tati ngillatuwe ruka
mew ka ti pu rukache mew.

6
Dullingey regle diakono
Feychi mew amulelu i doy aln chengen ti
pu feyentulelu, tati pu judiu griegudungukelu*
eluwi i tutefaluwnoafiel tati pu judiu ebrewdungukelu, fey feypingn:
Tai lantuke pu domo kme poyemangekelai tati fill ant wlkeelchi kellutun mew.
1

Hecho 6:14

Feymew ti mari epu apostol trawlfi kom ti


pu feyentulelu, fey feypifingn:
Kmelay tai femknuael tai kimeltuael
Ngnechen tai dungu, tai poyecheletuael iyael
mew. 3 Feymew, pu pei ka lamngen, dulliaymn
regle wentru doy kimyelu ka kme piwkengelu
ka manelfal-lu, ka ngnenieetew ti Lif Kme
Pll, fey engn eluafiyi tfachi kdaw. 4 Ichi
ngillatuleai ka wewpinieai Ngnechen tai
werken dungu.
5
Kom engn adentufi feychi dungu, fey
dullingey ta Esteban, kie wentru nielu ta
mupiltun ka ngnenierkeeyew ti Lif Kme
Pll. Ka femngechi dullingey Felipe, Prokoro,
Nikanor, Timon, Parmenas, ka Nikolas, tuwlu
ta Antiokia ka kuyfi mew konfulu ti pu judiu
i wimtun dungu mew. 6 Feymew yengeyngn
chew i mlemum ti pu apostol, fey kisu
engn fampuwli engn i kuw tfachi pu
wentru mew, fey elungey tfachi kdaw ka
ngillatumafingn.
7
Ngnechen i dungu doy amuley i kimngen,
fey ti pu feyentuyelu ka femngechi doy amuley i
fentren chengen ta Jerusalen waria mew. Ken
kieke ti pu judiu tuwnngechi saserdote ktu
mngeltufingn ti mupiltun dungu.
2

Esteban i presungen
Esteban mew mley Ngnechen i pepiluwn
ka i eluetewchi Kme Pll, fey pengelrkey
tati ngnel dungu ka afmatufalchi pepiluwn
ti pu trokiche mew. 9 Kieke ti trokiche
koneltulelu ta sinagoga mew tati pu presukonangekefulu, ka kieke che Sirene tuwlu,
ka kieke Alejandria tuwlu, ka Silisia ka Asia,
fey eluwingn i notukadunguafiel ta Esteban.
10
Welu pepi wewlafingn dungun mew, Esteban
am ti Lif Kme Pll i eluetewchi kimn mew
dungumekelu.
11
Feymew kullifingn kieke che i feypiael i rfngen i allkmafiel i feypin engn i notukadungufiel ta Moyse i ley dungu
12
ka Ngnechen.
Fey tfachi dungu mew
lladklkafingn kom ti pu che feyentulenolu,
ti putrem ftakeche ka ti pu kimeltukelu ta
Moyse i ley dungu. Feymew rltrekafi engn
ta Esteban ka presungey ka yengey chew i
trawluwklemum ti putrem ftakeche. 13 Ka
kintuyngn tati pu dalluntukupualu koyla dungun mew, fey feypipuyngn: Fey tfachi wentru fenteknulay i wesa pimekeafiel ti lif
kme ngillatuwe ruka ka Moyse i ley dungu
mew. 14 Allkmakefiyi i feypin tyechi Jesus Nasaret tuwlu i teyfkayafielchi ngillatuwe
8

5:34 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun. * 6:1 tati pu judiu
6:1 tati pu judiu ebrewdungukelu: tati pu judiu
griegudungukelu: ti pu judiu mlelu kake troki mapu mew griegudungukelu.
mlekelu Palestina mew, fey ebrewdungukeyngn.

6:9 sinagoga: kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga

pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam engn.

Hecho 6:15

146

ruka ka Moyse tai elknuletewchi wimtun


dungu i kaknungetuael.
15
Tati pu awtoridad ka kom mleyelu fey mew
adkintufilu engn ta Esteban, pemafingn i
ange i kie pepiluwnngechi werken pll reke
i femngetun.

7
Esteban i ingkawn
Fey ti Wnen Longko Saserdote ramtufi ta
Esteban i rf dungungepen may ti dungu tai
feypintumekengen mew ta kisu. 2 Fey Esteban
llowdunguy, fey feypi: Pu pei ka ftakeche,
allktumuchi.
Tai ftra pepiluwnngechi
Ngnechen pewfaluwfi tai kuyfi fta laku em
Abraam pingelu, feychi mlelu ta Mesopotamia
mapu mew. Fey petu i amunon i mlepuwael
ta Aran, 3 fey Ngnechen feypieyew: Elnge tami
mapu ka tami remache, fey amunge tati mapu
mew iche ta pengelelaeyu.*
4
Feymew Abraam tripay ta Mesopotamia
chew mley ti pu kaldeache, fey amuy i
mlepuael Aran pingechi mapu mew. Fey
rupalechi tripantu mew lay i chaw, fey
Ngnechen kpalfi ta Abraam tfachi mapu
mew chew mleymn ta eymn fantepu mew.
5
Fey Ngnechen elulafi kie pichin no rume
i chem koneltuael tfeychi mapu mew i
nafel ta Abraam. Welu feypiknufi kisu dew
lale i eluafiel ti mapu kisu i pu yomelche.
Feychi mew Abraam nierkelay kie fotm no
rume. 6 Ngnechen ka feypifi ta Abraam i
pu yomelche i arimatuleael kie kimnoelchi
mapu mew ka i konayengeael engn ka i
kutrankawkleael engn meli pataka tripantu.
7
Welu ka feypifi: Iche kutrankayafi tati ftra
troki mapu tamn konayeetew, fey wla kisu
engn tripatuay tye mew, fey poyeaenew
engn tfachi mapu mew. 8 Kisu i eldungu
mew, Ngnechen werkfi ta Abraam tai
llituael tati ngnel sirkunsidangen. Feymew,
Abraam, pura ant rupan choyngelu tai fotm
Isaak pingelu, fey sirkunsidafi. Ka femngechi
Isaak femfi tai fotm Jakob pingelu, Jakob ka
femngechi femfi tai mari epu fotm, ichi
tai israelchengen tai ftake laku em.
9
Jakob tai pu fotm, tai kuyfikeche em,
trirfingn tai pei Jose, ka fendefingn tai
yengeael ta Egipto. Welu Ngnechen am freneniefilu ta Jose, 10 montulfi kom kutrankawn
mew. Elufi kimn ka kellufi tai kme piwketuaetew ta Faraon, ti longko lmenklelu Egipto
mew, fey kisu dullifi ta Jose i longkoknuafiel
tati ftra troki mapu Egipto mew, ka ti ftra
lmen ruka mew. 11 Mlerkey ngn ka rume
kutrankawn kom Egipto ka Kanaan mew, fey
tai ftakeche em perkelayngn iyael. 12 Welu
1

* 7:3 Genesis 12.1.


Exodo 2.14.

7:5 Genesis 17.8; 48.4.

Hecho 7:29

Jakob kimlu tai mlen kachilla Egipto mew,


werkfi tai pu fotm yew, tfa engn ichi
tai ftakeche em rke. Fewla tai kiechi
amuael engn. 13 Epuchi mew i amuael engn,
Jose kimuwfaluwfi tai pu pei, femngechi kimi
ta Faraon i feychi tuwnngen ta Jose. 14 Feymew
Jose yefalpafi tai chaw Jakob ka kom tai pu
yall, regle mari kechu che rke engn, i puwlngeael engn ta Egipto. 15 Femngechi amuy Jakob
ta Egipto, fey femngechi lapuy, ka femngechi
lapuy tai ftakeche em. 16 Jakob tai kuerpu
yengetuy ta Sikem. Rngalngey ti eltun mew
Abraam tai ngillael aln plata mew. Ngillamarkefi Amor tai pu fotm, Sikem mapu mew.
17
Feymew dewma flklepalu ti medin tripantu Ngnechen i mupiael i feypiknufielchi dungu ta Abraam, fey Israel trokiche
rume fentren yallrkey engn ta Egipto mew.
18
Feymew kangelu Faraon longko lmenkleturkey ta Egipto ftra troki mapu, fey tachi we
longko lmen kimrkelafi ta Jose.* 19 Feymew
ngnenkamaeimew tai trokiche ka kutrankamaeimew tai ftakeche em. Ka aporiafi i trfentuafiel engn i pichike yall i
eluafiel tai layael mten kom tati we choyngelu. 20 Feychi mew choyngey ta Moyse. Kie
pichiwentrungey rume ayeyew ta Ngnechen,
fey i ftakeche tremmeyew i ruka mew kla
kyen. 21 Fey tukuknumengey pu lewf. Faraon
i awe ngnayeeyew ka tremmeyew kisu i
pe reke. 22 Femngechi kimeltungey ta Moyse
ti pu egiptoche tai kimn. Ftra pepiluwn
wentrungey kimn mew ka kom i femkeelchi
dungu mew.
23
Meli mari tripantu nielu, Moyse eluwi i
witranngemeael tati pu israelche mew, kisu tai
kie ad tuwnche. 24 Welu pefilu kie egiptoche i kutrankamekefiel kie israelche, Moyse
ingkapufi, wlelkafi ti egiptoche ka langmfi.
25
Moyse langmfi ti egiptoche rakiduamklefulu
am i pu israelche pei i ngneduamael ta kisu
mew tai montulaetew ta Ngnechen, welu kisu
engn ngneduamlay.
26
Ka ant mew, Moyse pefi epu israelche
petu kewalu ka wlelkamekewlu engu. Fey
kisu ayfulu am i wdamentuafiel, fey feypifi engu: Chumael ta kewapeymu, peiwenfel
ta eymu? Chumael ta wlelkamekewimu ta
epuple? 27 Feymew tati wlelkamekelu tai
kompa rltrefi ta Moyse, ka feypifi: Iney
anta kuesknueymew tami ngnekaleael ichi
mew? 28 Langmafi pinieen am chumngechi
langmfimi nga wiya tati egiptoche? 29 Fey allklu Moyse tfachi dungun, lefmawi, amuy Madian pingechi mapu mew. Feymew mlepuy
katripanche reke, fey tfey mew niepuy epu
fotm.

7:7 Genesis 15.13-14.

7:7 Exodo 3.12.

* 7:18 Exodo 1.8.

7:28

Hecho 7:30

147

Welu meli mari tripantu rupalu, ti uwe


mapu mew, flple ti Sinay pingechi wingkul,
kie werken pll pewfaluweyew kie yklechi
ktral sarsa mew. 31 Moyse afmatulewey, pefilu feychi yklechi ktral, fey flpulu i doy
kme peafiel, allkmafi i dungun ta idol
Ngnechen, feypilelu: 32 Iche tami ftakeche
em tai Ngnechen. Iche ta Abraam ka Isaak,
ka Jakob tai Ngnechen. Moyse mllmlli fente
i llkan, fey pellketuy i adkintuael. 33 Feymew
fepieyew ta idol Ngnechen: Nentunge tami
okota. Tami pnolemum ta rumema yamfali.* 34 Fente kme kimnien chumngechi i kutrankawklepun tai trokiche mlepulu Egipto
mew. Allkmafi i etngkmeken i ngman,
fey nagpan i montulafiel. Feymew tati, kpange, iche werkaeyu ta Egipto.
35
Tunte tati pu israelche dew illamtufuy engn rume ta Moyse, feypilu engn am: Iney
anta ytueymew tami longkoleael ka tami kuesngeael ichi mew? Ngnechen ta werkfi ta
Moyse tai longkoleael, fey i montulcheael tati
werken pll i pewfaluwetew ti sarsa mew.
36
Feychi mew Moyse ta nentupatufi tai ftakeche em ta Egipto, fey Moyse pengeli ti ftrake pepiluwn i peel engn, fey Ngnechen
i femelchi ngnel dungu meli mari tripantu
tiyechi mapu mew, tati Kel Lafken mew ka
ti ftra uwe mapu mew. 37 Ka tfachi Moyse
ta ka feypifi tati pu israelche: Ngnechen ta
werkay tai tripayael kie pelon wentru iche
reke eymn tamn yomelche mew. 38 Ka feychi Moyse ta mlekey feychi trawluwklelu
ti pu israelche tati ftra lelfn kurantu mapu
mew, ka ti werken pll i dunguetew ti Sinay
pingechi wingkul mew, ka tai ftakeche em
engn. Kisurke ta llowfilu tati mongen dungu
tai ntrameltuaetew ta ichi.
39
Welu tai ftakeche em mngeltulayngn,
ka wionentufingn fey ayy i wiotuael
40
engn ta Egipto.
Feypifingn ta Aaron
dewmalelmui ta dewman ngnechen tai
rptulnieaetew, kimnolu am ichi tai
chumyawn ta Moyse tai nentumetuetew ta
Egipto.* 41 Feymew dewmayngn kie waka
kulli kechilelu, langmyeyngn ta kulli
i chalintukulelafiel, fey niey engn kie
ftra kawi tai pramyeafiel ti adentun kisu
engn tai dewmael. 42 Feymew ta Ngnechen
kisuknutufi engn, fey femknufi i poyeafiel
tati wanglen ti mlelu kallf wenu mew.
Femngechi wirikonkley tati pu pelon wentru
tai chillka mew:
Pu israelche, meli mari tripantu mlelu eymn
tati ftra uwe mapu mew,
30

Hecho 7:55

langmelelmun ta kulli ka maumtumun


ama?
43
Tamn femafel,
kpaltufimn tamn
pramyeafiel Molok ngnechen ka Refan
ngnechen tai wanglen,
dewman pichike ngnechen kisuke eymn
tamn adentuel, pramyeafiel ngillatun
mew.
Feymew ta neykmentuknuwayi tati katripanche mapu mew
Babilonia i doy yew ple.
44
Tai ftakeche em niekefuy tati uwe mapu
mew Ngnechen i tolto ngillatuwe ruka chumngechi tai feypiknungen ta Moyse feychi dewmayafimi pingelu, pefilu am kisu i chumngechilen. 45 Tai ftakeche em llowi ta tfachi
tolto ngillatuwe ruka tai konpalemum, tati kpayelu Josue engn kpalnierkefi engn ti pichi
ruka wewmafilu i mapu ti kakelu trokiche,
Ngnechen tai famentuel ti pu kananche tati
pu israelche i adki mew femngechi tati tolto
ngillatuwe ruka petu mlerkey David mongelelu.
46
Fey ti longko lmen David freneeyew ta
Ngnechen, feymew ayfuy i dewmayael kie
ngillatuwe ruka Jakob i Ngnechenngealu, tai
poyekeel ti pu israelche. 47 Welu Salomon rke
dewmay Ngnechen i ngillatuwe ruka. 48 Welu
tai Ngnechen mlekelay kuw mew dewmaelchi ngillatuwe ruka mew. Fey ti pelon
wentru feypi:
49
Wenu mapu ta iche i ruka reke feley.
Mapu ta iche i pnotuwe reke feley.
Chumngechi ruka chey dewmalmuan? pi ta
idol Ngnechen:
Ngelay chem mlewe rume tai kansatuam.
50
Ngneduammn. Iche ta dewmafi kom tati
mlechi chemkn pi ta Ngnechen.
51
Fey amuley i feypilen ta Esteban:
Welu eymn rume wesa longkongeymn,
yafpiwkengeymn ka pikelaymn tamn allktuael. Rumel katrlkadungukefimn tati Lif
Kme Pll. Tamn ftakeche em reke ta femngeymn. 52 Chuchi am tati kieke pelon wentru tai kutrankanoel eymn tamn ftakeche
em? Kisu engn langmfi tati ntramkayefulu i
kpalen ta tiyechi lif mongenngelu, fey tfachi
lif mongenngelu dew akufuy, eymn ta ellka
ngnenmafimn ka langmfimn. 53 Eymn, ta
llowfuymn ta Moyse i ley dungu ti werken
pll i kimeltuel, fey mngeltulafimn.
Esteban i lan
Allklu engn tfachi dungu, fente i lladkn mew ktrreli i foro engn i yawtuafiel
ta Esteban. 55 Welu Esteban ngnenierkeeyew
ti Lif Kme Pll, prakintuy wenu, fey pefi
54

7:30 Exodo 3.2. 7:32 Exodo 3.6. * 7:33 Exodo 3.5. 7:34 Exodo 3.7-8, 10. 7:35 Exodo 2.14. 7:37 Deuteronomio
* 7:40 Exodo 32.1, 23.
7:43 Molok ngnechen ka Refan ngnechen tai wanglen: epu dewman ngnechen kuyfike
18.15.
7:43 Amos 5.25-27.
7:50 Isaia 66.1-2.
judiu tuwnngenochi che i pramyekefiel.

Hecho 7:56

148

Ngnechen i ftra kme pepiluwn ka pefi


ta Jesus i witralen Ngnechen i manple.
56
Feymew feypi: Adkintumn! Peniefi tai
nlatripalen ta wenu, tati Wentruknuwpalu i
nien Ngnechen tai ftra pepiluwn.
57
Welu kisu engn ngdiknuy i pilun, ka ftra wirarn mew kom lefkontufingn ta Esteban.
58
Nentupafingn wekuntu waria ka trftukafingn kura mew. Tai feypintukuetew nentuy
engn i takuwn engn, fey elknulelfi i penielaetew kie weche kona Sawlu pingelu. 59 Kisu
engn mekefi i trftukafiel kura mew. Fey
Esteban ngillatuy, feypilen mew: idol Jesus,
llowmatuen tai pll. 60 Feymew mten lukutuknuwi ka wirari newentu: idol lelitumakefilnge tai femmekeetew engn!
Feypiknulu kom tfachi dungu, lay.

8
Sawlu mlerkey tiye mew, feymew lape
mten piniefi ta Esteban.
1

Sawlu inantukuyawlfi Ngnechen i trokiche


Feychi mew mten llituy i rume kayetuyawlngeael Ngnechen i trokiche, feymew
tripay engn Jerusalen waria mew. Kom pdyey
engn Judea i troki mapu ple ka Samaria
ple, welu ti pu apostol femlay. 2 Kieke kme
piwkengechi wentru rngalfingn ta Esteban
ka rumema ngmayngn kisu mew. 3 Welu
Sawlu, amuley i inantukuyawlfiel Ngnechen
i trokiche. Kom rukache mew konkiyawi i
wingdentumeafiel ti pu wentru ka ti pu domo
i presuntukuafiel karsel mew.
Kimelelngey ta Samaria tuwnche Ngnechen i
kme dungu
4
Welu tati tripayelu ta Jerusalen mew ntramyeniefingn tati werken dungu chuchi ple
rume tai puwmum engn. 5 Felipe, ta kie ti
wemel, amuy ti troki mapu Samaria i doy
ftra waria mew, fey ntramyepufi ta Cristo.
6
Fey ti pu che trawluwkey i allktumayafiel
Felipe i ntram, fey peyngn i afmafalchi
dungu i femel Ngnechen i pepiluwn ta Felipe. 7 Ptrn che konwekflelu, tremoyetuy.
Fey ti pu wekf wirarklen tripayetuy engn.
Ka ptrn lamalelu i kuerpu ka ti pu kntrolechi che tremoyetuy. 8 Fey tfachi dungu
mew rumema aywn mley feychi trokiche
mew.
9
Welu mlerkey tye mew kie wentru Simon pingelu. Kuyfi inaniekerkey kalku dungu
ka ngnenkakerkefi Samaria tuwchi pu che.
Rume falintuwklerkey i femngechi wentrungen mew. 10 Itrokom ftakeche ka pichikeche
allktumakerkeeyew i dungu ka rume trftun
mew feypikefuyngn: Fey tfa tati feypikeel
Ngnechen tai ftra pepiluwn.

Hecho 8:28

Rume feyentungerkefuy; kisu i kalku dungu


mew rume fentrema ngnenkachelerkey.
12
Welu feyentulu ti kme dungu mew engn
Felipe i kimeltuetew Ngnechen i longko
lmenngen ka Jesucristo, tati pu wentru
ka fentren domo fawtisangey engn. 13 Ka
femngechi ta Simon feyentuy ka fawtisangey,
ka prmkachi kompakiyawlfi ta Felipe,
afmatuniefi pefilu ti ftrake pepiluwn ka ti
afmafal dungu.
14
Fey ti pu apostol mlelu Jerusalen, kimlu
engn ti pu samariache i feyentun engn
Ngnechen i dungu, werkfingn i amuael
ta Pedro ka Juan. 15 Puwlu engu, ngillatumapufingu ti feyentulechi pu samariache, i
llowafiel engn ti Lif Kme Pll, 16 petu llownolu
engn am kie no rume ti Lif Kme Pll. Re
fawtisangey engn idol Jesus mew mten.
17
Feymew Pedro engu Juan fampuwli engu
i kuw kisu engn mew, fey femngechi llowi
engn ti Lif Kme Pll.
18
Simon, pefilu ti Lif Kme Pll i akuken ti pu
apostol fampuwliym i kuw ti pu che mew,
ayfuy i kulliafiel ta plata, 19 ka feypifi:
Elumuchi kay iche feychi pepiluwn, femngechi iney rume fampuwlelfili i kuw lloway
ti Lif Kme Pll.
20
Feymew Pedro llowdungueyew:
Kondenangeaymi tami plata eymu, rakiduamlu am eymi tami ngillayafel plata mew
Ngnechen i re wlkeelchi pepiluwn! 21 Eymi
ta pichi konpalelaymi rume tami llowafiel tai
femkeelchi dungu, Ngnechen ta pelotuniemaeymew tami piwke tai lifngenon kisu i adki mew. 22 Elknutufinge ti wesa dungu tami
femkeel, ka ngillatufinge ta Ngnechen femngechi tami wioduamatuaetew tami femngechi
rakiduamfel mew. 23 Kangentueyu tami rume wesaduamklen, tami yafkan ta presunieeymew
reke.
24
Fey Simon llowdunguy:
Ngillatumamuchi eymu ta idol mew, tai
akunoael tati wesa dungu tamu feypimufiel.
25
Rupan ntramyelu ka kimeltulu Ngnechen
i dungu, ti pu apostol kimeltuy ti aywnngechi
kme dungu, fentren lof mapu mew mlelu
Samaria ple, fey wiotuyngn ta Jerusalen
waria mew.
11

Felipe ka ti wentru Etiopia tuwlu


Rupalu kom tfachi dungu, idol tai
kie werken pll feypifi ta Felipe: Witratripange. Amuaymi waywen ple Jerusalen
i rp mew, amulelu ta Gasa. 27 Fey Felipe
witrapray ka amuy, fey pewrkey kie
wentru Etiopia tuwlu. Kie lmen funsionario
rke. Tesorero nieeyew Etiopia mew mlechi
longko lmen domo, wiolemerkey Jerusalen
pramyemepefilu ta Ngnechen ti ngillatuwe
28
ruka mew.
Amuleturkey kisu i troki
26

Hecho 8:29

149

mapu mew. Ankonkley i karetela mew.


Chillkatulen amuletuy ti pelon wentru Isaia
i wirintukuknuelchi dungu ti Wirin Chillka
mew. 29 Fey ti Lif Kme Pll feypifi ta Felipe:
Flpunge ti amulechi karetela mew. 30 Feymew
flpulu ta Felipe, allkmafi ti etiopiache i
chillkatupen Isaia i wirielchi dungu ti Wirin
Chillka mew, feymew ramtufi:
Ngneduamfimi kay tami chillkatupeel?
31
Fey ti Etiopiache llowdungueyew:
Chumngechi am kimafun, ngenolu iney
rume i feypiafetew i chem pifel ta tfachi
dungu?
Feymew feypifi ta Felipe:
Prapange. Anpange iche i ina ple.
32
Fey tfa rke tati troy dungu tai chillkatunierpuel:
Kie ufisa reke yeniengey tai langmngeael.
Kie we pichi ufisa reke dungulay tati pu
kedikakelu mew, ka femngechi lle kisu
ta dungulay.
33
Illamtukangey, elungelay i ingkawael nor
dungu mew.
Fey i wesa femel ti pu che kisu mew iney
kay ntramyeafuy?
Kisu am langmngelu tfachi mapu mew.*
34
Fey ti etiopiache lmen wentru ramtufi ta
Felipe:
Freneen. Feypien, iney anta ntramyeniefi tfa mew tati pelon wentru? Kisutu pemay
ntramyeniewi kam kangelu ta ntramyeniefi?
35
Feymew Felipe llituy i kimeltuafiel i
chillkatunierpuelchi dungu tati etiopia wentru,
fey kimelelfi tati troy dungu Jesus tai tukulpaniefiel. 36 Alma amulelu engu, rumerpuyngu
chew i mlemum ta ko, fey ti etiopia wentru
feypi:
Tfa mew mley ta ko. Kmepelaafuy may
i fawtisangeael ta iche?
37
Fey Felipe feypi:
Rf kom piwke mew feyentulmi, femafuymi.
Fey llowdunguy ti etiopia wentru:
Feyentun ta Jesucristo ta Ngnechen i
Fotmngen.
38
Feymew werky tai witraknuael tati
karetela. Fey naglu, amuy engu ko mew, fey
Felipe fawtisaeyew. 39 Fey tripatulu engu ti ko
mew, Ngnechen tai Lif Kme Pll kaple
yetufi ta Felipe, fey ti etiopia lmen wentru
pewetulafi ta Felipe, welu rume aywklen
inatuy i rp ti etiopia wentru. 40 Felipe
pewfaluwtuy ta Asoto waria mew. Rumerpuy
kom waria mew i kimelkiyawael ti kme dungu,
fey puwtuy wla ta Sesarea mapu mew.
* 8:33 Isaia 53.7-8.

Hecho 9:14

9
Sawlu i wiorakiduamtun
(Hecho 22.6-16; 26.12-18)
Welu Sawlu fenteknulay tai langmaeyu
i piyeafiel tati pu feyentulelu ta idol mew.
Feymew amuy ntramkameafilu ti Wnen
Longko Saserdote. 2 Eluen kie wirin werkn
dungu pimefi, fey i amuael Damasku mlechi
sinagoga mew i kintumeafiel tati inanielu ti we
kimeltun, tati pu wentru ka ti pu domongeay
rume, i presukpalafiel ta Jerusalen. 3 Welu
dewma flpulu ta Damasku waria mew, kie
pelon kpalu wenu mapu wilfrumepay kisu
i inafl. 4 Sawlu trfnagi plli mew, ka allky
kie dungun feypilelu:
Sawlu, Sawlu, chem mew anta yawtu inayawlen?
5
Fey Sawlu ramtuy:
Iney am ta, eymi idol?
Fey ti dungun llowdungueyew:
Iche ta Jesus, fey eymi tami yawtu in6
ayawlel.
Rume kuiwnngey tami famtukumekewn ti wechungechi wayki mew reke
felelu.
Fey Sawlu mllmllklen ka rume llkalen
feypi:
idol, chuman am tfa?
Fey idol feypieyew:*
Witratripange. Konpunge ti waria mew,
feymew feypingeaymi tami chumael.
7
Sawlu tai pu kompa rume llkay, allkfilu engn am ti dungun, welu fey i penofiel
engn iney no rume. 8 Feymew mten Sawlu
witrapratuy plli mew, welu lelitulu, pelolay.
Feymew katu yengey kuw mew ta Damasku.
9
Kla ant mlepuy fey i pelonon. Ilay ka
ptokolay rume.
10
Damasku waria mew mlerkey kie feyentulelu Anania pingelu. Amelrkefi ta idol Jesus,
feymew feypieyew:
Anania!
Kisu llowdunguy:
Tfa tai mlen, idol.
11
idol ta feypieyew:
Witraprange. Amunge ngk pingechi
kalle mew, Juda tai ruka mew. Ramtupuaymi
kie wentru tuwlu Tarso, Sawlu pingelu. Mekey
i ngillatun. 12 Fey amelfi i konpun kie wentru
Anania pingelu ka i fampuwlelpuetew i kuw
kisu mew i wiome pelotuam.
13
Fey tfa allklu, Anania feypi:
idol rumema ntramkangeken may
i chumngen tfachi wentru i kom wesa
femkefiel Jerusalen mew tami feyentukeetewchi
trokiche. 14 Fey tfa mew ka kpay tatey i

8:37 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 37.

* 9:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Rume kuiwnngey

tami famtukumekewn ti wechungechi wayki mew reke felelu. Fey Sawlu mllmllklen ka rume llkalen feypi: idol, chuman am
tfa? Fey idol feypieyew.

Hecho 9:15

150

werketew ti longkolelu ti pu saserdote mew,


i presuyetuafiel kom tai pramyekeetew ta
eymi.
15
Welu ta idol feypieyew:
Amunge mten. Dullintufi ta tfachi wentru tai dunguael ta iche mew i wewpiyeaetew
kakelu ftrake lof mapu mew mlechi pu che
mew, ka i pu awtoridad, ka ti pu israelche.
16
Kimelafi tunten tai kutrankawael ta kisu
iche i duam.
17
Anania amuy ti ruka mew i mlemum ta
Sawlu. Fey konpulu, fampuwli i kuw kisu
mew ka feypifi:
Pei Sawlu, tati idol Jesus, tami pewfaluwetew rp mew tami kpalekemum,
werkenew tami pelotuael ka tami ngnenieetew tati Lif Kme Pll.
18
Feymew mten Sawlu i epu nge mew
llangknagtuy trolf trawa reke felelu, fey pelotuy. Feymew witratripay ka fawtisangey. 19 Fey
ka ituy, fey newenngetuy. Fey kie mufn
ant mlewey ti feyentuleyelu engn tati mlelu
Damasku waria mew.
Sawlu wewpituy Damasku waria mew
Feymew ka mten Sawlu sinagoga mew llituy
i wewpiyeafiel ta Jesus Ngnechen i Fotmngen. 21 Kom ti allktumaetew i wewpin
rume afmatuleweyngn ka feypingn: Tfa no
am tati inantukuyawlkefilu ta Jerusalen mew
i presuafiel tati pu ntramyekefilu ta Jesus?
Kisu no am chey tati kpalu tfa mew tai
presuafiel tati feyentulelu Jesus mew ka i
chalintukulelafiel tati longkolelu ti pu saserdote
mew?
22
Welu Sawlu doy yafluwklen dungumekey.
Welulkawi i rakiduam ti pu judiu mlelu
Damasku waria mew, kimeltulfilu am ta Jesus i
rf Cristongen.
20

Sawlu montuy ti pu judiu mew


Kie muf ant rupalu, ti pu judiu kiewingn i langmafiel ta Sawlu, 24 welu kisu
kimrkey. Ant ka punngeay rume ngmniengefuy ti wlngi mew chew i tripakemum
ti waria che, fey i langmngeafel, 25 welu ti pu
feyentuyelu tukuknueyew kie ftra kanasta
mew, fey pun pltrentuknungetuy wekuntu
ti ftrapra kura malal mew wallomaniefilu ti
waria. Femngechi montuy.
23

Sawlu Jerusalen waria mew


Puwlu Sawlu ta Jerusalen waria mew, ayfuy i trawluwael ti feyentulechi pu che engn, welu kom llkaeyew engn.
Feyentungelay Sawlu tai feyentulen kay ta idol
mew. 27 Feymew, Bernabe yeeyew, fey chalintukupueyew ti pu apostol mew. Ntramelpufi
Sawlu tai pefiel ta idol rp mew, ka femngechi idol tai dunguetew, ka Damasku mew
Sawlu i ntramyefiel ta Jesus ngenollkan mew.
26

Hecho 9:41

Feymew Sawlu mlewenagi Jerusalen mew,


fey kientrr miyawrkey ti pu feyentulelu engn mew. Ntramyefi ta idol ngenollkan
mew. 29 Ntramkaniefi ka yawtuniefi ti pu judiu
ka ti pu judiu griegudungukelu, welu tfa engn
kpa langmrkeeyew. 30 Welu tati feyentulechi
pu pei kangentuy ti pu judiu i femngechi
rakiduamklen engn, fey Sawlu yengey Sesarea
waria mew mlelu ina lafken. Fey tiye mew
werkngey i amuael ta Tarso waria mew.
31
Feymew ti feyentulechi trokiche ka itrokom
ti mlelu Judea i lof mapu mew, Galilea ka
Samaria, nietuyngn ta kme tngklen ka doy
amuley i kimn idol i dungu mew. Kisu
engn i mongen mew yamniefi ta idol ka ti Lif
Kme Pll kellunieeyew engn, feymew amuley
i doy alnngerpun ti pu feyentulelu.
28

Enea i tremolngen
Pedro witranngeyawi tai feyentulechi pu
che mew ka amurpuy Lida waria mew i pemeafiel tati pu feyentulelu. 33 ye mew pepuy
kie wentru Enea pingelu, pura tripantu amulnierkey dewma i ngtantuluwkleken mten,
lamalelu am i kuerpu. 34 Pedro feypifi ta Enea:
Enea,
Jesucristo ta tremoltueymew.
Witratunge. Elknutunge tami ngtantu.
Feymew mten Enea witratuy. 35 Fey kom
ti pu che mleyelu Lida ka Saron waria mew
pefingn i tremotun ka i witratun, feymew
feyentuyngn ta idol Jesus mew.
32

Dorka i wiomongetun
Feychi mew mlerkey Jope pingechi waria
mew, kie feyentulechi domo, Tabita pingerkey
i y, griegudungun mew Dorka pin rke. Fey
tfachi domo rumel kme piwketuchekerkey ka
rume kellukerkefi kom ti pu pofrengelu. 37 Feychi
ant mew, Dorka kutranrkey, fey lay. Fey i
kuerpu, rupan kchamangelu, elknungerkey
kie katrntuku ruka mew mlelu wenu ruka
mew. 38 Jope pichi tripalerkey Lida waria mew,
fey mlepurkey yew ta Pedro. Fey ti pu
feyentulelu, kimlu Pedro i mlepun ye mew,
werkyngn epu wentru i feypimengeael:
Kpayafuymi ta Jope prmka mten.
39
Pedro amuy kientrr kompauwklen ti
epu wentru engn. Fey puwlu, yengey ti katrntuku ruka mew chew i mlemum ti la.
Wallomaeyew ti lantuke domo, fey ngmalen
pengelyeyngn i pollera ka i klla Dorka i
dewmakefel petu mongelelu.
40
Feymew Pedro kom tripamn wekun pifi
ti pu che, fey lukutuy ka ngillatuy. Feymew
leliniewefi ti la, fey feypifi:
Tabita, witratunge!
Fey ti la lelituy, fey pefilu ta Pedro, anpray.
41
Feymew Pedro nknufi i kuw mew, fey
36

Hecho 9:42

151

witrapramfi. Fey mtrmyetufi ti pu feyentuleyelu ka ti lantuke domo pengeltufi i mongetun. 42 Fey tfachi dungu kimi kom ti pu
che mlelu Jope, feymew ptrn che feyentuy
ta idol Jesus mew. 43 Pedro kie mufn ant
mlewey ti waria mew, kie wentru i ruka mew,
Simon pingelu, kie lawmkelu trlke kulli
rke.

10
Pedro ka Korneliu
1
Mlerkey kie wentru Sesarea waria mew
Korneliu pingelu, kapitanklelu ti troki soltaw
mew Italia tuwnche pingelu. 2 Rume kutranduamyechenngerkey, ka kom tai rukantukunieel
i rema engn ngillatukerkey ta Ngnechen
mew. Ka wlkerkey rume fentren plata i kellungeam ti pu judiu, ka rumel ngillatulekerkey
Ngnechen mew. 3 Kie ant kla ora nagchi
ant mew, fey pewfaluwrkeeyew kie werken
pll. Fente kme pefi Ngnechen i werken
pll i konpun chew i mlemum kisu, fey
feypieyew:
Korneliu!
4
Fey Korneliu leliniewefi tati werken pll,
rume llkan mew ramtufi:
Chem anta duamimi, idol?
Fey ti werken pll feypieyew:
Ngnechen allkmaeymew tami ngillatun
ka kme trokitueymew tami kellukefiel mew tati
duamlu i frenengeael. 5 Werknge kie che
i amuael Jope waria mew tami yefalmeafiel ta
Simon, Pedro ka pingekey i y. 6 Umakley
ta Simon tai ruka mew kie lawmkelu trlke
kulli inaltu lafken mlelu.
7
Amutulu tati werken pll tai dungupaetew,
Korneliu mtrmi epu tai poyekeetewchi
kona ka kie i soltaw rume yamniefilu ta
Ngnechen ka tai manelnieel. 8 Feymew kom
ntramelknufilu, werkfi i amuael ta Jope.
9
Fey ka ant mew, dewma rangiantlu, petu
i amulen engn rp mew, dewma flpulu
Jope, Pedro pray i ngillatuael wenu ruka mew.
10
Rume nglerkey ka aylerkey i iyael, fey
petu dewmalelngelu iyael, pey kie afmanngechi
dungu: 11 Pefi i wengan kallf wenu ka i
nagklepan mapu mew kie ftra katrn pau
kechilelu, trarilelu i meli wechu mew. 12 Fey
tati katrn pau mew mley epe fill meli namunngechi kulli ka ti winolkiyawkelu mapu
mew ka ti pu m, kom tati pu judiu i ikenoel.
13
Ka allky kie dungun i feypietew:
Witratripange, Pedro. Langmfinge ti pu
kulli ka ifinge.
14
Pedro llowdunguy:
Femlayan, idol. Chumkawnorume ikelafi
tfachi ikenoel ka ti nunngechi kulli.*

Hecho 10:30
Fey ka wiome allkfi ti dungun i feypietew:
Ngnechen tai liftuel tai ingeael tati ikenoel nunngey pikefilnge ta eymi.
16
Tfa kla rupachi feypingey, fey tati ftra
katrn pau ka pramngetuy wenu mapu.
17
Pedro kme duamwelay, fey rakiduamklewetuy i chem pifel tiyechi dungu tai
peel. Feychi lelen mew mten akuy ti wlngi
mew Korneliu i werkelchi pu wentru, fey
ramtupuyngn chew i mlen ta Simon i ruka.
18
Puwlu engn, ramtuyngn ftra newentu
dungun mew:
Tfa mew anta umatuley tati Simon pingelu, ka kieke mew Pedro pingekelu?
19
Pedro petu rakiduamklerkey tai peel mew,
feymew tati Lif Kme Pll feypieyew:
Tfey, kla wentru ta kintuyawleymew.
20
Witratripange, nagnge tami amuael kientrr
tati pu wentru engn, fey ka rakiduamkilnge.
Iche werkfi engn tati.
21
Pedro nagpay ka feypifi tati pu wentru:
Iche tati tamn kintuyawlel. Chem
dungu mew anta wtumupan?
22
Kisu engn llowdunguy:
Tati kapitan Korneliu ta werkeimew,
kie nor mongen wentru, rume ngillatukey
Ngnechen mew, ka kom ti pu judiu rume kme
duamtukeeyew ka rume sakieyew. Ngnechen i
werken pll feypieyew tami mtrmfalaetew ta
eymi, fey eymi tami amuael kisu tai ruka mew,
fey kisu tai allktuael eymi tami kimeltun.
23
Feymew Pedro konpamn pifi ti pu
werken, fey umatuy engn tyechi pun. Fey
ka ant mew, Pedro amuy kientrr tfachi
pu wentru engn, feymew kompaeyew kieke
feyentulechi pu che mleyelu ta Jope waria mew.
24
Fey kangelu ant mew, puwingn ta Sesarea
chew tai ngmklemum ta Korneliu ka
trawlniey tai pu rema ka tai pu weni
kisu tai mangelyeel. 25 Feymew Pedro puwlu
tati ruka mew, Korneliu llowpaeyew, fey
lukutuy i llellipuafiel ta Pedro. 26 Welu Pedro
witrapramtufi, feypilen mew:
Witratunge, iche ta ka femngechi wentru
eymi reke.
27
Petu i femngechi ntramkalen, Pedro
konpuy ti ruka mew, fey pepuy ptrn che
trawluwklelu. 28 Pedro feypipufi engn:
Eymn ta kimnieymn kie judiu i wimtun
dungu elunielaeyew i ntramkawael kie katripanche engu ka i konnoael i ruka mew no
rume. Welu Ngnechen kimeltuenew tai illamnoafiel iney no rume ka nunngey i pinoafiel
rume. 29 Feymew, kimelngelu mten iche,
prm kpan. Chem ngnewlan rume. Kpa
kimniefun may chem mew tami yefalmefiel.
30
Feymew Korneliu llowdunguy:
15

* 10:14 nunngechi kulli: kieke ti ley dungu Kuyfi Chillka mew feypiley i ingenoael kieke kulli i nunngen mew.

Hecho 10:31

152

Meli antngetuy, fante prapachi ant mew,


tfa mew mlen iche tai ruka mew. Ayunalelu iche ka ngillatulelu pu trafia, feymew
pewfaluwenew kie wentru flangklelu ka
wilflu i takuwn. 31 Fey feypienew: Korneliu,
Ngnechen allkmaeymew tami ngillatun ka
tukulpay kom tami femkeelchi kmeke dungu
tami kellukefiel mew kom tati duamtulu i frenengeael. 32 Werknge tati Jope waria mew
tami yefalmeafiel ta Simon, ka Pedro pingekelu.
Umatuley tati kangelu Simon tai ruka mew,
kie lawmtrlkekelu mlelu inaltu lafken.
33
Feymew prmkachi werkn tami yefalmeafiel
ta eymi, fey eymi kme trokituymi tami kpayael. Tfa ta mlei kom ichi Ngnechen
tai adki mew, ka kpa allktulei kom tami
chem pietew ta idol tami kimeltumuafiel.
Pedro tai wewpipun Korneliu tai ruka mew
34
Feymew Pedro llituy i wewpiael, fey feypi:
Fewla fente kme kimn Ngnechen tai dullitunienofiel kieke che mten ti pu kakelu
mew. 35 Chuchi tuwnchengeafuy rume, llowkefi
kom tati feyentunieetew tati eluwklelu i femael kme dungu. 36 Ngnechen dungufi Israel
tai pu tuwnche, kimelelfi tati kme tngnngechi dungu Jesucristo mew, kisu ta idolkley itrokom che mew. 37 Eymn ta fente kme
kimnieymn chem dungu i rupan tati pu judiu
tai mapu mew. Llituy ta Galilea mew, fey
rupan nglamtuchelu ta Juan feypi i kmefel
tai fawtisangeael engn. 38 Eymn kimimn ta
Ngnechen i elufiel kom pepiluwn ka ti Lif
Kme Pll ta Jesus Nasaret tuwlu, ka femngechi
i miyawn ta Jesus i tremolafiel kom tati
kutrankawklelu wekf tai ngneluwn mew.
Kom tfachi dungu femi, Ngnechen mlelu am
kisu mew.
39
Ichi ta kme pefiyi kom i femel ta Jesus
Judea troki mapu mew ka Jerusalen waria mew.
Fey wla ta langmngey, pltrpramngey
kie krus mew. 40 Welu Ngnechen wiomongeltueyew kla antlu mew, ka elufi i pewfaluwtuael ichi mew. 41 Welu kom ti trokiche
pewfaluwlafi, ichi mten pefiyi, Ngnechen
wne dulliknuetew tai ntramyeafiel tfachi
dungu. Ichi ta itui ka putui kisu ichi
rupan wiomongetulu. 42 Ka kisu werkeimew
tai kimelafiel tati trokiche Ngnechen tai
elknufiel ta Jesus kie kues reke tati pu mongelelu mew ka tati pu lalu mew. 43 Kom tati pu
pelonke wentru dew dungurkefuyngn i tukulpafiel ta Jesus, fey feypifuyngn: iney rume tati
feyentulu kisu mew wioduamangetuay kom i
yafkan mew.
Tati pu judiu tuwnngenolu llowi ti Lif Kme
Pll
44
Petu dungumekelu ta Pedro, tati Lif Kme
Pll akuy kom tati allktuleyelu mew tati

Hecho 11:14

kimeltun dungu.
Tati pu feyentuleyelu
konklelu tati pu judiu i wimtun dungu mew
tati akuyelu Pedro engn, afmatuleweyngn tai
llown mew kafey tati Lif Kme Pll tati pu
judiu tuwnngenolu rume. 46 Allkmafingn i
dungun kake rume dungun mew i pramyefiel
engn ta Ngnechen. 47 Feymew Pedro feypi:
Iney am katrtuafeyew tfa engn tai
fawtisangeael? Llowfi engn tati Lif Kme Pll
ichi reke.
48
Feymew werky i fawtisangeael Jesucristo
i y mew. Feymew ka llellipufingn ta Pedro
tai mlewenagael kisu engn mew kie mufn
ant.
45

11
Pedro ntrameldunguputufi tati feyentulechi
trokiche Jerusalen mew
1
Tati pu apostol ka ti feyentulechi pu che
mleyelu Judea mapu mew kimelngeyngn ti
pu judiu tuwnngenolu i ka femngechi llown
Ngnechen i werken dungu. 2 Welu Pedro, feychi wiotulu ta Jerusalen, entufileyew kieke
tati feyentuleyelu mlekefulu tati pu judiu i
wimtun dungu mew. 3 Fey engn ramtueyew:
Chem mew anta witrankontufimi tati pu
judiu tuwnngenolu ka kientrr ipuymi kisu
engn mew?
4
Pedro kom ntramkay chumngechi tai llitun
kom tfachi dungu. Fey feypi:
5
Iche mlelu ta Jope waria mew, petu
ngillatulu iche, perumen kie afmanngechi
dungu. Pefi kie ftra katrn pau reke felelu.
Trariley i meli wechu mew, nagpay wenu
mapu, fey akuy chew i mlemum ta iche.
6
Fente kme inaduamfi chem i nien ponwitu.
Pen epe fill kulli meli namunngelu, wapoke
kulli, ka ti winolkiyawkelu ka ti pu m. 7 Ka
allkn kie dungun i feypietew: Witraprange,
Pedro. Langmnge ka inge. 8 Iche llowdungun: Femlayan idol, chumkawnorume am
ikenolu iche tati ikenoel ka ti nunngelu. 9 Fey
tati dungun wenu mapu ka wiome feypienew:
Ngnechen tai liftuel i ingeael ti ikenofel,
fey nunngey pikefilnge. 10 Tfachi dungu kla
rupachi feypienew, feymew mten ka wiome
pratuy wenu mapu.
11
Feychi lelen mew mten, kla wentru
werkngelu ta Sesarea i yepaaetew, akuyngn
tati ruka mew chew tai mlemum ta iche.
12
Fey ti Lif Kme Pll werkenew i amuael
mten kisu engn ichi fey i ka rakiduamnoael. Ka kompaenew ta tfachi kayu pu
pei, fey kom konpui ti wentru tai ruka
mew. 13 Ntramkaeimew tai femngechi pen ta
kie werken pll tai ruka mew. Witramaparkeeyew i feypiaetew: Werknge ta kieke
che Jope waria mew tami yefalmeafiel ta Simon,
tati Pedro pingekelu. 14 Kisu ta feypiaeymew

Hecho 11:15
chumngechi tami montuael, ka kom tami pu
rema nieel.
15
Llitulu ta iche tai kimeltuafiel engn, tati
Lif Kme Pll akuy kisu engn mew. Chumngechi akuy ichi mew kuyfi, ka femngechi
akuy. 16 Feymew tukulpan tai feypiknuel ta
idol Jesus: Rfngey ta Juan i fawtisachen
ta ko mew, welu eymn fawtisangeaymn reke
tati Lif Kme Pll mew. 17 Feyngey Ngnechen
tai eluetew engn kay ti Lif Kme Pll ka
chumngechi ta ichi elueimew tai feyentun
mew idol Jesucristo mew, ineyfel anta iche
kmelay tami femn i piafiel ta Ngnechen?
18
Feymew tati pu feyentulelu mlelu ta
Jerusalen, allklu engn tfachi dungu, kfnagi engn, fey pramyefingn ta Ngnechen,
feypilen mew:
Ka femngechi tati pu judiu tuwnngenolu
ktu Ngnechen elurkefi i wiorakiduamtuael
engn kisu mew ka i llowael ti rumel mongen!
Tati feyentulechi trokiche mlelu Antiokia
Dew rupan langmngelu ta Esteban, amuley i kintungen i presungeael tati pu feyentuleyelu, feymew kiekentu lefmawi engn ta
Fenisia, Chipre ka Antiokia. Fey yew kimelpufi
engn ti pu judiu mten tati werken dungu, welu
ti kakelu che kimelpulafi engn. 20 Welu kieke
feyentuleyelu tuwlu Chipre ka Sirene puwingn
ta Antiokia waria mew, fey llituy i kimeltuafiel
tati pu judiu tuwnngenolu kafey. Kimelfingn
Jesus tati idol i we kimeln dungu. 21 Fey
idol tai pepiluwn mley kisu engn mew,
femngechi ptrn che elyetuyngn tai kuyfike
wesake wimtun dungu, fey feyentuyngn ta idol Jesus mew.
22
Tati feyentulechi trokiche Jerusalen mew,
allklu engn tfachi dungu, werkfi engn
ta Bernabe i amuael ta Antiokia waria mew.
23
Puwlu ta Bernabe, ngneduampuy Ngnechen
i frenechelen, fey rumema aywpuy. Fey
nglampufi kom ti feyentulelu newen piwke
mew fente kme i inayafiel ta idol Jesus.
24
Bernabe rume kme piwke wentrungey ti Lif
Kme Pll am ngnenierkeetew ka nierkey fentren mupiltun. Femngechi ptrn che wiorakiduamtuy ta idol Jesus mew.
25
Kom rupalu tfachi dungu, Bernabe amuy
ta Tarso waria mew, yemeafilu ta Sawlu.
26
Fey pepufilu, kpaltufi ta Antiokia. Feymew
mlepuyngu tati troki feyentulelu engn mew.
Kie tripantu kimeltumekepufi fentren che.
Antiokia mew rke wnelu mew tati inakefilu
Cristo pingey tai ytungen tati pu disipulo.
27
Feychi mew, kieke pelon wentru tuwlu ta
Jerusalen, amuy engn ta Antiokia. 28 Kieke tfa
19

153

Hecho 12:9

engn, Agabo pingelu, witratripay fey i ngnenieetew tati Lif Kme Pll, fey kimeli i mleael
kie ftra filla antngen kom trokike mapu
mew. (Fey fente kme felerpuy, feychi mew
Klawdio emperadorklelu Roma waria mew.)
29
Feymew tati feyentuleyelu kiewi engn
i kelluafiel chemkn mew Judea mlechi pu
feyentulechi che, tunten i pepi wlael kake
kieke engn. 30 Femngechi femlu engn, Bernabe ka Sawlu yey tai trapmelchi chemkn
engn, fey yelelngey tati longkolelu ti pu feyentulelu mew* mlelu ta Judea mapu mew.

12
Santiaw i lan ka Pedro i presuntukungen
1
Feymew tati longko lmen Erode eluwi
i fill wesalkamekeafiel kieke tati pu feyentuleyechi trokiche. 2 Fey werky i langmngeael kuchillu mew ta Santiaw, Juan tai pei.
3
Fey Erode kimlu ta tfachi dungu mew tai
tutefiel tati pu judiu, ka femngechi presufalfi ta
Pedro. Fey tfachi dungu rupay feychi mlelu ti
kawi ant tai ingekemum ta lefawrangenochi
kofke.*
4
Fey Erode rupan presufalfilu ta Pedro, ka
werky i tukungeael ta karsel mew. Tfey
mew llwatunieeyew meli troki soltaw. Melikeley tati pu soltaw kieke troki mew. Rakiduamklefuy i ramtukadunguafiel tati pu judiu
i adki mew dew rupale tati Paskua pingechi
kawi ant.
5
Feymew Pedro mlerkey karsel mew, fente
kme llwatuniengey, welu tati feyentulechi
trokiche rume ngillatuley Ngnechen mew.
Ngnechen montulfi ta Pedro karsel mew
Feychi pun mew Pedro dew presulelu,
umawklerkey epu soltaw mew. Trarintukuley
epu kadena mew, fey kakelu ti pu soltaw llwatulerkey ti wlngi karsel mew. Fey dew wnle,
Erode pengelrkeafetew ti trokiche mew, 7 welu
petu i wnnon, pewfaluwrumey idol Jesus
tai werken pll, fey tati karsel mew kom
alofrkey. Tati werken pll lengklengktufi ta
Pedro kadi ple, fey trepelfi, ka feypifi:
Prm witraprange!
Feymew mten, tati kadena kisutu llangknagi Pedro tai kuw mew, 8 fey tati werken pll
feypifi ta Pedro:
Tukunge tami okota.
Femngechi femi ta Pedro, fey ti werken pll
ka feypifi:
Tukunge tami maku ka inaen.
9
Feymew Pedro tripay, inaniefi tati werken
pll, fey i kimnon tai rfngen kam i
rfngenon tai petu rupaelchi dungu mew. Kisu
6

* 11:30 tati longkolelu ti pu feyentulelu mew: tati pu longkolelu i kme adnieafiel ti kdaw tati troki feyentulelu mew.

* 12:3

ti kawi ant tai ingekemum ta lefawrangenochi kofke: tati pu judiu i kawi i tukulpakeel i entumetufiel Egipto mew ka i inofiel
lefawrangenochi kofke.

Hecho 12:10

154

petu pewmalu trokiwkley. Welu rumeyngu


wne llwatulechi soltaw mew, ka rumey engu
tati kangelu llwatulelu mew, fey puwlu engu
tati paillwe wlngi mew, rp ple adklelu,
fey tati wlngi kisu nlay. Tripapayngu, fey
kie kuadra al tripa ti karsel mew, tati werken
pll kisuknutufi ta Pedro.
11
Fey wla kme ngneduami ta Pedro, fey
rakiduami: Fewla kimn ta idol Jesus i
werkn tai werken pll tai montuletew ta
Erode mew ka kom tai chumafetew mew tati pu
judiu.
12
Kom ngneduamfilu tfachi dungu, Pedro
amuy Maria tai ruka mew (Juan, tati Marku
pingelu, tai uke) chew trawluwkley ptrn
che tai ngillatuael. 13 Mtrmtukupuy ti rp
adklechi wlngi mew, fey kie llchadomo,
Rode pingelu, tripay i adkintuael tai ineyngen.
14
Fey Rode kimmafilu i dungun ta Pedro, fey
fente i aywn nlalafi rume ta wlngi, fey
lefklen konputuy pu ruka tai kimelael Pedro
tai mlepatun ta wlngi mew.
15
Fey feypingey:
Wedwedkleymi am!
Welu Rode feypi tai rf feyngen. Fey kisu
engn feypi.
Pedro no tati! Kisu i werken pll peno?
16
Fey Pedro kay amuley i mtrmtukumeken
wlngi mew. Fey nlafilu engn ti wlngi, fey
pefilu engn, rume afmatuleweyngn.
17
Welu Pedro kafktudungufi ka nengmelfi
i kuw tai dungunoael engn, fey ntramelfi
chumngechi i entutuetew ta idol karsel mew.
Fey ka feypi:
Feypiafimn ta Santiaw tfachi dungu ka
kom ti pu che feyentulelu.
Fey tripatuy ka amutuy kaple.
18
Fey dew wnlu, tati pu soltaw wedwedingn
i kintuafiel fill ple, kimnolu engn am i
chumngechi i tripatun ta Pedro ti karsel mew.
19
Feymew Erode werky tai kintungeael ta Pedro, welu pengenolu am, werky i langmngeael ti pu soltaw llwatuniekefulu ta Pedro.
Fey femlu, Erode tripay Judea mapu mew, fey
amuy i mleputuael ta Sesarea mapu mew.
10

i lan ta Erode
Erode rumema lladktuniefi kom tati pu
che mleyelu ta Tiro ka Sidon waria mew, welu
tfachi che kom kiewi tai dungumeafiel ta
Erode mew. Ti pu Tiro ka Sidon waria che
wenikawi engn tati longko lmen Erode i kie
kdawelkeetewchi wentru, Blasto pingelu. Fey
Blasto mew feypifali engn tati longko lmen
Erode tai kmelkawtuael, tati pu che Tiro ka
Sidon waria mew am ngillakefulu fill iyael ka
chemkn engn Erode tai troki mapu mew.
20

* 13:2 ayuno: eluwkley i inoael.

Hecho 13:10

Feymew kie ant Erode mtrmfalfi ti pu


che tuwlu Tiro ka Sidon waria mew, fey Erode
tukutuwkley tai lmen takuwn mew, anpuy
i tribunal mew, fey wewpipuy. 22 Feymew tati
pu che llituy engn tai wirarael: Tfa tati
wewpipelu re che no, kie ngnechen tatey!
23
Feymew ka mten, idol tai werken pll
kutranelfi ta Erode, tai pramyenofiel mew ta
Ngnechen, fey lalu, pirufemi. 24 Fey Ngnechen
tai dungu kom ple amuley i kimeltungen.
25
Fey Bernabe engu Sawlu dewmalu tai kdaw, tripatuyngu ta Jerusalen, feymew amuyngu
ta Antiokia, fey yeniefi engu ta Juan, kieke mew
Marku pingekey i ytungen.
21

13
Bernabe engu Sawlu llituy i wewpiyawael kake
troki mapu mew
1
Tati trokiche feyentulelu mlelu Antiokia
mew mlenkepirkey pelon wentru ka kimeltufe.
Bernabe engu, Simon (tati kur che pingekelu),
Lusio mlelu ta Sirene, Manaen (Erode engu ta
kientrr tremlu, tati longkolekelu Galilea mapu
mew) ka Sawlu. 2 Kie ant, petu trawluwklelu
engn tai pramyeafiel ta idol ka ayunaley*
engn, tati Lif Kme Pll, feypi: Wichunentulmuchi ta Bernabe ka Sawlu tai kdawael engu i
dullifiel mew. 3 Feymew rupan ngillatulu engn
ka rupan ayunalu, fampuwlelngey engu kuw,
fey chaliknungey engu i tripayael kaple fey
i kimeltuchemeael.
Tati pu apostol mlepuy Chipre wapi mew
Bernabe engu Sawlu werkeyew tati Lif Kme
Pll, fey amuyngu tati ina lafken mlechi waria
Selewsia. Tfey mew prapuy engu kie farku
mew, amualu engu ta Chipre pingechi wapi mew.
5
Epe puwklelu ta Salamina waria i ayli mew,
llituy tai kimeln engu Ngnechen tai werken
dungu, tati sinagoga mew i nieel tati pu judiu.
Klangen amuley Juan engn tati Marku pikeel,
fey Juan ta kelluyawrkey.
6
Kom ple miyawi engn tati ftra wapi mew,
fey puwi engn ta Pafos waria mew. Feymew
pepufi engn kie kalku judiu tuwnngelu Barjesus pingelu, ka rume koylangerkey, Ngnechen
ta famngechi dunguaymi pienew pikerkey.
7
Fey tfachi kalku mlekerkey tati gobernador
engu Sergio Pawlu pingelu, rume kim wentrungerkey. Fey tfachi gobernador mtrmfalrkefi ta Bernabe engu Sawlu. Kpa allkturkey Ngnechen tai werken dungu, 8 welu
tati kalku, griegudungun mew Elima pikeel, katrtudungufi tati gobernador tai feyentunoael.
9
Feymew Sawlu, ka Pablo pingelu, ngnenieetew
tati Lif Kme Pll leliniewefi, 10 fey feypifi:
Koylatufe, wesamangelu ka wekf ka
mten ta eymi, kayetukefilu kom kmeke
4

Hecho 13:11

155

dungu!
Chem mew anta fenteknulaymi
tami kaknumayafiel idol Ngnechen tai
nor kme dungu? 11 Tfa ta idol Ngnechen
kutrankayaeymew: pelowelayaymi, fentrema
pewetulayafimi ta ant i pelon.
Feymew ka mten Elima trawmay, fey dumimafemi, fey aykerkey iney rume i katuaetew kuw mew, trawmaletulu am. 12 Fey ti
gobernador pefilu i trawman ta Elima, feyentuy
ka afmatuley i kimeltungen ta idol Jesus mew.
Pablo engu Bernabe puwi Pisidia Antiokia mew
Fey Pablo ka i pu kompa Pafos i ayli
mew pray engn kie farku mew, fey amuyngn ta Perge waria mew, Panfilia i troki mapu
mew. Welu Juan kisuelknutufi ta Pablo engu
Bernabe, fey wiotuy ta Jerusalen. 14 Tripalu
Perge, fey puwi engu ta Antiokia, pichi al tripalelu ta Pisidia troki mapu mew. Feychi rktun ant mew, konpuy engu ta sinagoga mew,
fey anpuy engu. 15 Rupan chillkatufilu engn ti
lifru nielu tati ley dungu ka tati pu pelon wentru
i wirielchi dungu, ti pu longkolelu tati sinagoga
mew feypifalfi ta Pablo engu Bernabe:
Epu pei, nielmu dungu tamu feypiael tamu
yaflafiel ta pu che, tfa ta feypiaymu mten.
16
Feymew Pablo witrapray, ka nengmelfi i
kuw i feypiafiel tai kfkleael tati pu che,
fey feypi:
Allktumn eymn, pu israelche, ka eymn,
pu kake tripanche yamniefilu ta Ngnechen.
17
Israel trokiche tai Ngnechen dullinturkefi
tai ftakeche em. Kisu engn mew tripay kie
ftra trokiche feychi ta petu kake tripanche
reke felelu engn ta Egipto mew. Fey wla,
Ngnechen tai pepiluwn mew, nentupatuy
kisu i trokiche tyechi mapu mew. 18 Meli
mari tripantu tati uwe mapu mew Ngnechen
i ngenoafeluwn mew duamknumalafi i
yafkan engn. 19 Ngnechen apmfi regle ftrake
trokiche mlelu tati troki mapu Kanaan mew,
tai eluafiel feychi mapu tai ftakeche em.
20
Kom tfachi dungu feley ta kie meli pataka
kechu mari tripantu.
Fey wla elelfi kieke longko kuesklealu i
kimeltunieaetew engn, fey fentepuy i mlen
engn Samuel mew. 21 Feymew kisu engn feypi
i elelngeael kie longko lmen tai ngnenieaetew engn, fey Ngnechen, elfi meli mari
tripantu ta Saul i longko lmenkleael, Sis tai
fotm, Benjamin tai tribu mew tripalu. 22 Fey
wla nentutueyew Ngnechen i longko lmenngewenoael ta Saul, feymew longko lmenknungetuy ta David, fey feypi ta kisu mew: Penien ta David mew Isay tai fotm, fey tfachi
wentru ta ayduamafi tai femael kom iche
13

Hecho 13:35

tai aynieelchi dungu. Fey tfa lle ta tripalu


kie ta David i tuwnche mew, fey tfa ta Jesus
Ngnechen tai werkel i montulafiel ta pu
israelche, femngechi tai wne tukulpaknuel.
24
Fey petu tai kpanon ta Jesus, Juan kimelelfi ti
werken dungu tati Israel trokiche. Feypifi tai
wiorakiduamtuael ta Ngnechen mew ka tai
fawtisangeael engn. 25 Fey flpalu dewma tai
fentepuael Juan tai mongen, Juan feypi: Iche
no tati eymn tamn rakiduamkleel mew, welu
iche mew inalepay kie doy ftra pepiluwnngelu, fey iche tai yamniefiel mew nentupromalayafui rume tai koriwen okota.
26
Eymn pu pei ka lamngen, Abraam tai pu
yomelche, ka eymn pu kake tripanche feyentulelu ta Ngnechen mew: fey tfachi werken
montuluwn dungu fey ta kom ichingealu.
27
Rf dungu mew chumngechi i wiriel Chillka
mew ti pu pelon wentru tati chillkatukeel ti
rktun ant mew itrokom felefuy. Ngneduamfimn tati pu che mlelu ta Jerusalen ka ti
pu awtoridad kimlafingn i ineyngen ta Jesus,
ka pilay i llowafiel, fey langmfingn ta krus
mew. 28 Tunte kisu nielafuy kie yafkan no
rume tai langmngeafel, feypifingn ta Pilato
tai langmafiel krus mew. 29 Fey rupan femlu
engn kom tai feypilen ta Wirin Chillka Jesus mew, fey nagmngetuy ta krus mew, fey
rngalngey. 30 Welu ta Ngnechen wiomongeltueyew rangi pu la mew. 31 Fey kie muf
rupalechi ant mew pewfaluwtuy ta Jesus i pu
disipulu mew tfa engn tati tripalu ta Galilea
troki mapu mew i kpayael ta Jerusalen. Fey
tfachi pu disipulu ta peeyew i mongeletun, fey
ntramyenietufi engn ta Jesus ta kom pu che
mew.
32
Femngechi tati ichi petu ntrameluwiyi
ta tfachi kme dungu: Ngnechen tai
wne feypiknufiel tai ftakeche em,
33
wiomongeltufilu ta Jesus kom mupiy ti dungu,
ichi am kisu engn tai tuwnche. Fey ichi
llowfiyi tfachi montun Jesus mew ichi am ti
kuyfi ftakeche em i yomelche chumngechi i
feypilen tati epu konchi salmo mew:
Eymi ta iche tai fotm.
Iche ta yalleyu fachant.*
34
Ngnechen dew feypiknufuy tai wiomongeltuafiel rangi ti pu la ka tai funanoael Jesus
tai kuerpu, feypilerkey ta Wirin Chillka mew:
Kom mupituan tati nor dungu
ka i tukulpaknulelfielchi dungu ta
David.
35
Feymew ka feypiley tati Salmo lifru mew:
Elulayafi tai funayael tai kuerpu
i poyekeetewchi lif mongen kona.
23

13:14 rktun ant: ti pu judiu i afpuchi ant semana mew feychi mew elumakelafuy i kdawael iney no rume.
13:22
13:22 1 Samuel 13.14.
* 13:33 Salmo 2.7.
13:34 Isaia 55.3.
13:35 Salmo 16.10.
13:36 1 Reye
Salmo 89.20.
2.10.

Hecho 13:36

156

Fewla may, feyngey, ta David tai poyefiel


tai kuyfike che em, Ngnechen ta femaymi
i pietew mew, welu ta kisu larpuy chew i
rngalklemum tai chaw rngalngey ta kisu,
fey tai kuerpu funay. 37 Welu tyechi Jesus
Ngnechen tai wiomongeltuel, fey i kuerpu
funalay.
38
Fey fewla feypiwayi, pu pei ka lamngen, eymn mley tamn kimael Jesus mew i
mlen wioduamangetun ta kom yafkan mew.
39
Fey Moyse i ley dungu mew am iney rume
wioduamangekenolu i yafkan mew, welu tati
feyentulu Jesus mew niewetulay ta yafkan.
40
Kuiwtukuymn may tamn apmkangeael ta
eymn i feypilen mew kom tfachi dungu tai
chillkantukuknuel tati pu pelon wentru:
41
Allktumn pu illamchefe, ka afmatulewemn, ka afnagtumn.
Iche ta feman kie dungu eymn tamn
mongen mew,
tfeychi dungu eymn ta feyentulayafimn, iney rume ta ntramelelmnmew. *
42
Fey Pablo ka Bernabe petu tripapatulu engu
tati pu judiu i sinagoga mew, tati pu judiu
tuwnngenolu llellipuyngn ti kangelu rktun
ant mew i ntramelngeael engn ka feychi
dungu. 43 Dew rupan trawluwlu engn tati
sinagoga mew, ptrn pu judiu, fey ti kakelu
ka femngechi konklelu ti pu judiu i wimtun
dungu mew, inaeyew. Fey kisu engu nglamfi
ti pu che tai rumel newentuleael, femngechi
tai mtrmetew engn Ngnechen tai piwkeyeetew mew.
44
Fey ka akulu ti kangelu rktun ant, epe
kom tati waria che trawluwi tai allktuael
engn idol Ngnechen tai werken dungu.
45
Feymew tati pu judiu pelu rume fentren che,
rumema triri engn. Eluwi i fillpiafiel ta
Pablo ka lukatukafi engn. 46 Feymew Pablo ka
Bernabe, llowdunguy engu rume newen piwke
mew:
Ichiw ta feley tayu dunguael wnelu mew
Ngnechen i dungu eymn mew, fey eymn
tamn judiungen. Dew llowlafimn ka duamlafimn tati rumel mongen, fey fewla feypiwayi
tai kimelmeafiel tati pu judiu tuwnngenochi
pu che. 47 Femngechi werkeyumew ta idol
Ngnechen feypilen mew:
Kie kde reke ta niewiyi kom tati pu lof mapu
mew,
tamn yeafiel iche tai wlelchi montuluwn dungu,
tuntepu i mlen ta mapu.
48
Allklu engn tfachi dungu, tati pu judiu
tuwnngenolu aywi, fey feypi engn i rume
36

* 13:41 Abakuk 1.5.

13:47 Isaia 49.6.

Hecho 14:10

ayfaln idol Ngnechen tai dungu. Feyentuyey engn kom tfey i dulliel ta Ngnechen,
fey tai llowael ta rumel mongen.
49
Feymew wewpingey idol Jesus tai dungu
kom tiyechi lof mapu mew. 50 Welu tati pu
judiu dungufi kieke kmeke piwkengechi pu
domo ka yamfalke domo, ka tati longkoleyechi
pu wentru waria mew, fey ngchalfi engn tai
kiewael i wemafiel ta Pablo engu Bernabe,
femngechi tai wemnentuafiel ti troki mapu
mew, kaple i amutuael engu. 51 Feymew kisu
engu mtrowi ti trufr i nieel tai okota mew,
fey femngechi pengeli engu i wesaduamtufiel
kom tiyechi pu che, fey amuyngu ta Ikonio waria
mew. 52 Welu tati pu che feyentuyelu, rume
aywkley engn ka ngnenieeyew ti Lif Kme
Pll.

14
Pablo engu Bernabe mlepuy ta Ikonio
Ikonio mew Pablo engu Bernabe kientrr konpuy tati pu judiu tai sinagoga mew
chumngechi wimtuley engu, fey kimeltupuyngu,
feymew rume fentren che feyentuy, fentren
2
judiu ka judiu tuwnngenolu.
Welu tati
feyentuyenochi pu judiu ngchalniefi i dungukonael ti pu judiu tuwnngenolu femngechi
tai wesaduamtungeael tati pu feyentulechi pu
che. 3 Fey tfachi dungu mew, tati pu apostol
mlewenagi engn rume fentrema idol mew
maneluwkley engn, fey kme kimeltuchey
engn. Ntramyekefi engn Ngnechen tai
rume piwkeyechenngen, fey idol Ngnechen
ta rume kellunieeyew engn tai femael afmanngechi dungu. Kisu engn tai femkeelchi afmatufal dungu mupilerpuy kisu tai ntramyekeelchi dungu. 4 Welu tati pu trokiche wichu
pntlkawi engn, kiekentu ingkaniefi tati pu
judiu, kakelu kay ingkaniefi tati pu apostol.
5
Feymew, tati pu judiu ka ti pu judiu tuwnngenolu kiewi engn tati pu soltaw engn
tai wimakayafiel ka tai trftukayafiel kura
mew. 6 Welu Pablo engu Bernabe kimlu tfachi
dungu, lefmawi engu, fey amuy Likaonia troki
mapu mew, Listra waria mew ka Derbe waria ka
flkleyechi lof mapu mew. 7 Ka tfey mew ka
kimelpuy engu tati kme dungu.
1

Listra mew trftukangey kura mew ta Pablo


Listra waria mew mlerkey kie wentru
pepi trekakenolu. Chumkawnorume trekakerkelay, kntrongey choyngelu mten. Fey
tfachi wentru anlerkey, 9 allktuley tai ntramkameken ta Pablo, fey Pablo ngneduameyew ka kimeyew tai rume feyentulen tai
tremoltuael. 10 Feymew Pablo feypifi ti wentru
newentu dungun mew:
8

Hecho 14:11
Witraprange ka kme witraknuwnge
tami namun mew!
Fey tati wentru witrapray kie ringkn mew,
fey eluwi i trekayael. 11 Pengelu i femn ta
Pablo, wiraryey engn tati pu che likaoniadungun mew (fey Pablo kimlay i chem pimeken
engn):
Pu ngnechen wentruknuwpay ichi
mew!
12
Bernabe ta Seus ngnechen pifi engn, Pablo
kay Ermes ngnechen pifi engn kisu am dungukerkelu. 13 Seus tai saserdote niey tai
ngillatuwe ruka ellakon waria, fey kpalrkey
toro adelkalelu itrofill rayen mew. Ti saserdote ka ti pu che ayfuy tai langmelafiel ti
pu toro, femngechi tai pramyeafiel tati epu
apostol. 14 Welu Pablo engu Bernabe ngneduamlu, wikrkay i takuwn engu ka konpuy
wirarklen rangi che:
15
Pu weni, chem mew anta femngechi
femimn? Ichiw ta ka femngechi wentru,
eymn reke. Ichiw ta kpaleluwiyi rume
kme dungu femngechi tamn elknutuafiel ti
wesake dungu, chem mew no rume ta kmenolu,
ka tamn wiotuael ta mongelechi Ngnechen
mew, tati dewmalu ta wenu mapu, ka nag
mapu, ka lafken ka kom tati mlelu tfa engn mew. 16 Tunte kuyfi mew ta Ngnechen
eluknufuy ta che kisuke tai inayael tai rp,
17
welu chumkawnorume elknulay i pengelael
ti kmeke dungu i femken, kisu tati werklkeeymnmew ta mawn ka kme ngelkaketrann ka elukeeymnmew tamn duamtuelchi
iyael, femngechi tamn aywkleam.
18
Fey feypingelu engn kom tfachi dungu,
ngellu katrtungey i langmnoafiel tati pu toro
femngechi ta pramyelafingn ti langmelchi
kulli mew tati epu apostol.
19
Feymew akuyey kieke judiu tuwlu Antiokia
ka Ikonio, fey ka wesa rakiduamelpatufi tati
pu che. Feymew trftukangey kura mew ta
Pablo, fey langmfilu trokiwi engn ka wingdentuknufi engn wekuntu waria. 20 Welu tati
pu feyentuleyelu trawluwlu Pablo tai inafl,
kisu witrapratuy, fey ka konputuy tati waria
mew. Fey kangelu ant mew, amuy Derbe waria
Bernabe engu.
Pablo ka Bernabe wiotuy Antiokia waria mew
mlelu ta Siria mew
21
Rupan kimelpulu engu tati kme dungu ta
Derbe waria mew, ptrn che feyentuy, fey
wiotuy engu ta Listra, Ikonio ka Antiokia waria
mew Pisidia troki mapu mlelu. 22 Fey tfachi
lelfn ple nglamkiyawlfi tai newentuleael
engn tai feyentun mew. Feypingey engn i
felerken i mleael kutrankawn tai puwael
ta Ngnechen i mlewe mew. 23 Kake kieke
tati troki pu feyentulelu mew dullingey wnenke wentru longkolealu, fey rupan ayunalu ka

157

Hecho 15:7

ngillatulu engn, chalintukufi engn idol Jesus


mew, tai feyentumum engn.
24
Fey rupalu engu Pisidia troki mapu
mew, puwi engu Panfilia troki mapu mew.
25
Ntramkapuy engu tati kme dungu Perge
waria mew, feymew ka amuy engu ta Atalia i
ayli mew. 26 Feymew konpuy engu farku mew i
amutuael ta Antiokia, Siria troki mapu mlelu.
Tfeychi waria mew mlechi pu pei ka lamngen
chalintukurkeeyew Ngnechen i piwkeyechen
mew feychi tripayalu i wewpimeael ti werken
dungu. Fey fewla puwturkey engn ka feychi
troki feyentulechi pu che mew. 27 Fey wiotulu
engu ta Antiokia, ka llowtueyew ti troki
feyentulechi che. Feymew Pablo engu Bernabe
trapmfi ti feyentulechi che tai ntramelafiel
ti dungu tai femel ta Ngnechen kisu engu
mew, ka chumngechi ta idol i frenefiel
tati pu judiu tuwnngenolu tai ka femngechi
feyentuael engn. 28 Feymew Pablo ka Bernabe
rume fentrema mlewenagi engu Antiokia
waria mew tati pu feyentulelu engn.

15
Tati trawn Jerusalen waria mew
Feychi mew, kieke tati tuwyelu Judea
amuy ta Antiokia, fey eluwpuy engn tai
kimeltuafiel tati feyentulechi pu che tai pepi
montunoael engn, eluwnole tai sirkunsidangeael, Moyse tai elknurpuelchi wirin dungu.
2
Feymew Pablo engu Bernabe ftra lelikadungufi tati pu judiu i femngechi kimeltun mew.
Feymew wla dullifi engn Pablo ka Bernabe
ka kieke ti kakelu i amuael Jerusalen fey i
ntramelpuafiel tfachi dungu tati pu apostol
ka tati pu ftakeche longkolelu tati feyentulechi
trokiche mew mlelu ta Jerusalen waria mew.
3
Tati werkelchi pu che Antiokia mlechi
feyentulechi trokiche mew, tfachi pu pei
rumerpulu engn Fenisia ka Samaria tai troki
mapu mew, ntramyeniey engn femngechi
i elknutun tai kuyfike feyentun tati pu
judiu tuwnngenolu femngechi tai inayafiel
Ngnechen tai dungu. Fey kom ti pu pei ka
lamngen rume aywi engn feychi dungu mew.
4
Feymew Pablo engu Bernabe puwlu ta
Jerusalen, lloweyew tati feyentulechi trokiche,
ka tati pu apostol ka ti putrem ftakeche,
fey ntramelpufi kom chumngechi i femn
ta Ngnechen tati pu judiu tuwnngenolu
mew. 5 Welu kieke feyentuleyechi pu farisew
witrapray ka feypi engn:
Feley tai sirkunsidangeael tati feyentulechi
pu judiu tuwnngenolu, ka i werkngeael i
mupituafiel Moyse tai ley dungu.
6
Feymew trawluwi tati pu apostol ka tati
ftakeche i ngneduamafiel ta tfachi dungu.
7
Rupan fentrema ntramkawlu engn, Pedro
witrapray fey feypieyew:
1

Hecho 15:8

158

Pu pei, eymn ta kimnieymn kuyfi mew


ta dullintuenew ta Ngnechen eymn tamn
rangi mew i kimelael tati aywnngechi montun dungu tati pu judiu tuwnngenolu mew, i
feyentuael kay ta kisu engn. 8 Ngnechen am,
kom kimniefilu ta rakiduam, pengeli tai duamyefiel. Elufi tai Lif Kme Pll ta kisu engn,
chumngechi elueimew ta ichi. 9 Ngnechen
ta doymnielafi iney no rume, ichi no rume,
ka kisu engn no rume, welu may ka femngechi tati pu judiu tuwnngenolu liftumangey
tai piwke tai feyentun mew engn. 10 Fey
tfa fenteknumn tamn notukamekeafiel ta
Ngnechen. Kimeltumekefimn tati pu feyentuleyelu tati pepilfalnochi dungu ichi no rume
ka tai kuyfike che em no rume tai pepi femnoel. 11 Welu ichi tati pu judiu, feyentulei
tai montun re tai freneetew mew mten ta
idol Jesus, fey tati pu judiu tuwnngenolu ka
femngechi montuy engn re tai feyentun mew
mten.
12
Kom ti trawluwklechi pu che kfklen
allktuy engn Bernabe engu Pablo i ntram,
chumngechi i pengeln ta Ngnechen ti afmanngechi pepiluwn kisu engu mew, miyawlu
engu tati pu judiu tuwnngenolu mew. 13 Dew
ntramkalu engu, Santiaw feypi:
Pu pei, allktumuchi: 14 Simon ta ntramkaleimew chumngechi ta Ngnechen llituy i freneafiel tati pu judiu tuwnngenolu, ka
femngechi i dulliael tati pu judiu tuwnngenolu
kie trokiche kisungealu. 15 Tfa ta ka femngechi feley chumngechi tai wirintukuknuel
tati pu pelon wentru, chumngechi feypiley ta
Wirin Chillka mew:
16
Dew rupale tfa, wiome ka dewmatuafi
David tai trananagklechi ruka.
Dewmatutuafi tati teyfkawklelu ka we
witrapramtuafi,
17
femngechi tati kakelu inaye tai kintuafiel engn ta idol
kom kientrr kakelu ftrake trokiche
engn kom tati wioduamangetulu i
yafkan mew iche i y mew.*
18
idol tati kimelknulu kom tfachi dungu
ftra kuyfi mew, feypiknuy tai dungun.
19
Feymew iche kay ngneduamn, i
kmenon aporia mekuknulngeael reke tati
pepilfalnochi dungu tati pu judiu tuwnngenolu
ti elknutulu tai kuyfike feyentun femngechi
i inayafiel ta Ngnechen. 20 Yochikay mten
tai wirilelngeael kie karta tati pu judiu
tuwnngenolu tai inoael engn tati ilo kulli
tati langmelngeel tati pu dewman pichike
ngnechenngealu, ka fill domo i amyenoael
engn ka tai inoael engn kisu lachi kulli,
* 15:17 Amos 9.11-12.

Hecho 15:32
rfilu no rume tai inoael engn, mollf no
rume tai ingenoael. 21 Ftra kuyfi mew am
mlekelu kom waria mew tati kimeltukelu
Moyse tai ley dungu, tati chillkatungekeel ta
sinagoga mew fill rktun ant mew.
i wirilelngen karta tati pu judiu tuwnngenolu
Tati pu apostol ka ti pu longkolelu, kom
tati feyentuleyechi trokiche engn, eluwi tai
kieke dullintuael engn tai werkafiel ta
Antiokia kientrr Pablo ka Bernabe engn.
Dullingey ta Juda tati Barsaba pingekelu, ka Silas,
tati yamfal wentrungelu ti pu feyentulechi che
mew, 23 fey kisu engn mew yefaltukuy tfachi
karta:
Ichi tai pu apostolngen ka ti pu longko,
lemoria piai tai pu pei ka lamngen, tati
pu judiu tuwnngenolu mleyelu ta Antiokia,
Siria ka Silisia waria mew:
24
Ichi kimiyi i amun kieke che
Jerusalen mew mlelu. Ichi werklafiyi
tfachi pu che. Kisu ngnewn amuyngn,
fey kimeltupuy engn kalechi kimeltun,
fey engn welulkaleymnmew. 25 Feymew,
ntramkawlu ichi, kom trruwiyi tai
dulliael kieke pu pei, tamn pemeaetew
ta eymn, fey tfachi pu pei i amuael
kientrr tai sakin epu pei Bernabe ka
Pablo engn. 26 Kisu engu ta kuiwnngechi
dungu mew rupay engn idol Jesucristo
tai duam. 27 Feymew tati werkleluwiyi
ta Juda ka Silas.
Femngechi kisu engu
fente kme ntramkapuaeymnmew ka
kimeltupuaeymnmew kom tfachi dungu.
28
Femngechi i ayel tati Lif Kme Kme
Pll, ka femngechi ichi aylai tamn
werkwafiel fentren dungu tai femkeel ti
pu judiu, welu feypiwayi tfachi pichin
dungu mten tamn femael: 29 Feley tamn
inoael ti ilo kulli ti langmelngeel tati pu
dewman pichike ngnechenngealu, ka tamn
inoael mollf, kisu lachi kulli no rume
i ingenoael ka tamn iwaldomonoael.
Kuiwtuwklelmn kom tfachi dungu mew,
rume kme dungu femaymn.
Kme amulepe tamn dungu.
22

30
Feymew kisu engn rupan chaliwlu, amuyngn ta Antiokia. Fey trapmpufilu tati feyentulechi pu che, wlpuy tai yeelchi wirin karta
engn. 31 Feymew tati feyentulechi pu che
chillkatufilu tati wirin karta, rume aywi engn
i rume yafltukuetew mew tati wirin dungu.
32
Juda engu Silas am ka nielu feychi admuwn i
kimeltuael ti werken dungu i llowel Ngnechen
mew, yafltukuniefi ka rume trepewelfi engu i
ntram mew tati feyentulechi pu che.

15:34 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 34.

Hecho 15:33

159

Fey kie muf ant rupalu wla, ti feyentulechi pu che chalitueyew engn i kpatuael engu kme tngn mew, tai wiotuael i
werketewchi pu che mew. 34 Welu Silas ayfuy
tai mleweael ta tye mew. 35 Fey Pablo engu
Bernabe mlewey ta Antiokia, ka fentren kakelu
che engn, fey amuley i kimeltuchen ka i
wewpilelafiel idol tai werken dungu.
33

Pablo ka wiome tripay i wewpiyawael kake


troki mapu mew
36
Kie muf ant rupalu, Pablo feypifi ta Bernabe:
Ka wiome witranngemeayu tati feyentulechi pu che mew itrokom ti waria mew chew
ta dew kimeltuyu idol Jesus tai werken dungu,
femngechi tayu kimafiel tai chumlen engn.
37
Bernabe ayfuy i yeafiel ta Juan, ka Marku
pingekelu, 38 welu Pablo adentulay tai yeafiel,
Marku am kisuknuetew kiechi miyawlu Panfilia waria mew, ka pirkelay i inayaetew kisu
engu i kdaw mew. 39 Femngechi ta rume ftra
welulkawi engu, fey wda triparpuyngu. Bernabe yefi ta Marku, fey kie farku mew amuyngu
ta Chipre wapi mew. 40 Feymew, Pablo kay, dullifi
ta Silas, fey chalintukueyew tati feyentulechi pu
che ta idol Jesus tai poyeafiel, fey tripayngu
tiye mew. 41 Rumerpuy engu ta Siria ka Silisia, fey
yaflkiyawlfi tati pu che feyentulelu.

16
Timotew kompafi ta Pablo ka Silas
1
Pablo puwi ta Derbe ka Listra, feymew pepuy
kie weche wentru feyentulelu Timotew pingelu. Kie feyentulechi domo judiu tuwnngelu
tai pe, fey i chaw griegu rke. 2 Tati pu
feyentulechi che mlelu Listra ka Ikonio rume
kme tukulpaeyew ta kisu. 3 Pablo ayrkey ta
Timotew i kompaaetew, welu wnelu mew
elufi tai sirkunsidangeael tai wesa duamnoael
tati pu judiu mlelu feytichi waria mew, kom
kimnielu engn am Timotew tai chaw tai
griegungen. 4 Kom tati waria mew tai rupael
engu, kimelelfi tati pu feyentulechi che tai
nglamtuel tati pu apostol ka ti pu longkolelu ti
trokiche mlelu ta Jerusalen. 5 Femngechi tati
trokiche feyentulelu doy kme inay engn i
mupiltun mew ka femngechi kake antngey doy
alnngey engn.
Pablo pewfaluweyew kie wentru Masedonia
mapu tuwlu
6
Tati Lif Kme Pll am elunoetew tai wewpiael tati kme dungu ta Asia i troki mapu
mew, rumey engn Frigia tai troki mapu mew
ka Galasia troki mapu mew, 7 fey puwi engn
tuntepan ta Misia troki mapu. Fey rakiduami
engn tai konpuael Bitinia tai troki mapu
mew, welu Jesus tai* Kme Pll elulaeyew tai
* 16:7 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Jesus tai.

Hecho 16:19

konpuael. Feymew katrrumeyngn ta Misia,


fey nagpuy engn Troa tai ayli mew. 9 Feymew
Pablo pun mew pewfaluweyew kie che. Pefi
kie wentru Masedonia troki mapu mew tuwlu,
witraknuwi i llellipuaetew: Konpunge ta
Masedonia ka kellumuai. 10 Pablo, pefilu mten
i pewfaluwetewchi wentru, pepikawi tai konpuael ta Masedonia. Fente kme kimiyi
Ngnechen tai werketew tai wewpiael Jesus
i werken dungu tiye mew pirkey ta Pablo.
8

Pablo ka Silas mlepuy ta Filipo


Tuwlu ichi ta Troa, prai kie farku
mew. ngkknu amui Samotrasia pingechi
wapi mew, fey kangelu ant mew puwiyi ta
Neapolis waria mew. 12 Tfey mew tripai, fey
trekalen amui ta Filipo, fey tfa Masedonia tai
doy kme ftra waria. Tfey ple tati pu romache ka konpalerkey feychi mapu mew. yew
mlewei kie mufn ant.
13
Fey kie rktun ant mew tripai wekuntu
ti waria mew inaltu lewf, rakiduamiyi
tai nien ti pu judiu kie ngillatuwe lelfn.
Anknuwiyi ka ntramelfiyi ti kme dungu
tati pu domo tfey mew trawluwyelu. 14 Kie ti
pu domo Lidia pingey, tuwlu Tiatira mlechi
waria mew neosiakelu rume kmeke ftrake
katrn pau re purpurangelu. Tfachi domo
pramyekerkefi ta Ngnechen fey allktulerkey,
fey idol Ngnechen kellueyew i kme
allktumayafiel ka i mngeltuafiel Pablo tai
ntramkameelchi dungu. 15 Fawtisangey kom
tai pu che engn, fey wla ka llellipueimew:
Rf feyentulmun iche tai feyentun ta idol mew, kpamn iche tai ruka mew tamn
umatuael.
Feymew aporiaeimew tai mlewenagael.
16
Kie rupachi, amulelu ichi tati ngillatuwe
lelfn mew, trenumafiyi kie llchadomo
kontunierkeeyew wekf pelotuchefengelu.
Ptrken plata wewkerkey tati ngenngeelchi
wentru kisu mew tai pelotucheleken mew
17
ta kisu.
Tfachi llchadomo eluwi tai
inanieaetew tai wirartunieetew Pablo ichi:
Tfachi pu wentru ta poyekefilu wenu
mapu mlechi Ngnechen, kimelpapeeymnmew ta eymn ti montun kme dungu! pirkey
i dungun.
18
Tfa ta feypimekekey fill ant reke, fey wla
ta Pablo wesa duami. Feymew wiokintufi i
feypiafiel ti wekf tai kontunieetew:
Jesucristo tai pepiluwn mew, werkaeyu
tami tripatuael tati llchadomo mew.
Fey yechi lelen mew mten elknutueyew
tati wekf.
19
Welu tati ngenngelelu tati llchadomo mew,
ngneduamlu tai doy pepi wewplatawenoael
tati llchadomo mew, nfi ta Pablo ka Silas,
11

Hecho 16:20
fey yefi tati waria che i pu awtoridad mew i
presuntukuafiel. 20 Puwlfi engu tati pu kues
mew, feypilen mew:
Tfachi epu judiu ta pofolkamapaeimew
tai pu trokiche. 21 Kimeltuyawli engu ichi
tai aynoelchi wimtun tai admafiel no rume.
Ichi ta Roma tuwnche.
22
Feymew kom tati pu che lladktueyew
engu, ka tati pu kues kondenaeyew tai
mntumangeael tai takuwn engu ka
tai wimakangeael engu al rumechi farilla
mew. 23 Rupan wimakangelu engu, tukungey
karsel mew ka werkngey tati longkolelu
karsel mew tai fente kme llwatuleael.
24
Femngechi werkngelu, tati longkolelu
karsel mew tukufi Pablo engu Silas doy al
ponwitulechi katrntuku mew, fey i epu namun
kaftukuknumangey epu dllolechi mamll
mew.
25
Welu feychi rangi pun dewma, Pablo engu
Silas mekey i lkantulfiel ta Ngnechen, fey ti
kakelu presu allktuley engn. 26 Ruparumey
kie ftra nyn. Nengmkawi kom tati karsel.
Feymew nlankepi kom tati wlngi, ka kom
tati pu presu neyfiyey engn tai kadena tai
trariel mew, welu lefmawlayngn. 27 Feymew
trepelu tati longkolelu karsel mew, pefi ti wlngi karsel i nlalen, nentupay tai ftra wayki
tai langmuwafel. Kisu rakiduamrkey tati pu
presu i kom tripatun ka lefmawn. 28 Welu
Pablo wirareleyew:
Chem wesa femuwkilnge rume!
Kom
mlekai tatey!
29
Feymew tati longkolelu karsel mew mtrmi
i elungeael kie kdetuwe. Lefklen konpuy ka
yafyafi fente i llkalen, fey lukunagpuy Pablo ka
Silas tai namun ple. 30 Feymew ka nentupatufi
ka ramtungey engu:
Epu idol, chuman am tai montuam?
31
Kisu engu llowdunguy:
Feyentuaymi ta idol Jesus mew. Femngechi
montuaymi ta eymi ka tami pu remache.
32
Fey tfeychi wentru longkolelu karsel mew
ntramelngey ta idol Jesus tai kme dungu
ka itrokom i rema mleyelu i ruka mew.
33
Feychi pun mten tati llwatulekelu karsel
mew kchamatufi i allfen ka feymew mten ta
kisu ka kom tai pu che fawtisangey engn. 34 Fey
yetufi tai ruka mew ka elufi iyael. Kisu ka tai
pu che rumema aywkley engn tai feyentun
ta Ngnechen mew.
35
Puliwentu, kie muf wardia werkngey ta
karsel mew, yeniey kie werkn dungu tai
neykmngetuael ta Pablo engu Silas. 36 Fey ti
longkolelu karsel mew feypifi ta Pablo:
Tati pu kues ta feypienew iche i neykmtuafiel ta eymu. Amukatuaymu mten. Chem
mew rume llkalelayaymu.

160

Hecho 17:9

Welu Pablo feypifi tati longkolelu karsel


mew:
Ichiw, tayu romachengen wimakangeyu,
fey tayu penieetew ta kom che, fey tayu kme
ramtukangenon rume chem mew tayu welulkan,
ka presuntukungeyu karsel mew. Fey tfa am
ellka neykmngetualu ta ichiw? Ngelay tayu
femngeael ichiw ta romache! Kisu engn ta
kpape tayu neykmpatuaetew.
38
Fey tati pu longkolelu karsel mew kimelfi
tfachi dungu tati pu kues, fey llkay engn
allklu tai romachengen. 39 Fey tati pu kues
amuyngn tai peafiel ta Pablo ka Silas. Fey
nentutufilu engn, feypifi:
Wioduamamui tai welulkan mew. Fewla
tripatuaymu tai waria mew pingey Pablo
engu Silas.
40
Tripatulu engu karsel mew, Pablo ka Silas
amuy engu Lidia tai ruka mew. Rupan pefilu
ka yaflfilu tai pu pei ka lamngen, fey wla
tripatuy engu tiye mew.
37

17
Tesalonika waria che i pofolkawn engn
Amulelu, Pablo ka Silas rumerpuy ta Anfipolis
ka Apolonia. Feymew ka puwi engu ta Tesalonika, chew i niemum kie sinagoga tati pu
judiu. 2 Pablo am wimtulelu, amuy tati sinagoga
mew, fill rktun ant kla semana notukadunguniewi tati pu judiu engn. Ntramkaley tati
Wirin Chillka dungu mew. 3 Kimelelfi ti pu che
tati Cristo felerkefuy i layael, fey ka rupan lale,
felerkefuy tai wiomongetuael. Famngechi
feypifi: Fey iche tamn ntrameluwpefielchi
Jesus, fey tati Cristo lle.
4
Kieke ti pu judiu feyentuy, fey kiewi ta
Pablo Silas engn. Ka feyentuy fentren pu
griegu judiu feyentun niefulu Ngnechen mew
ka ptrn domo kme felen nielu. 5 Welu
fey tfachi dungu mew tati feyentunochi pu
judiu rume wesa lladky engn ka trawlfi engn tati wesake piwke wentru kdawkenolu, re
miyawentulu kalle mew i wesa duamelkayafiel
ka i wesa femael ti trokiche. Malokontufi engn Jason tai ruka, kintuyawlfi engn ta Pablo
tai nentuafiel ka i wltukuafiel ti pu che mew,
6
welu penofilu engn am, wingd kpalfi engn
ta Jason ka kieke pei yefi engn tati waria che
tai awtoridad mew, wirarkley engn:
Tfachi pu wentru ta welurakiduamelfi kom
mapu mlechi pu che, ka femngechi akuy engn
ta tfa mew, 7 Jason ta llowfi tfachi pu wentru
kisu i ruka mew! Kom kisu engn yammalafi
tai ley dungu tati Roma tuwchi emperador!
Feypikey engn i mlen ta kangelu longko
lmen, Jesus pingelu!
8
Allklu engn tfachi dungu, tati pu che ka
tati pu awtoridad kmelewelay engn. 9 Welu
Jason ka tati kakelu pu che kofrangey engn
1

Hecho 17:10

161

plata, femngechi kullimawi i neykmngetuael engn.


Pablo ka Silas mlepuy ta Berea waria mew
Dewma punlu, tati pu feyentulelu feypifi
engn Pablo engu Silas prmkachi tai amuael
ta Berea. Puwlu mten engu, prmkachi
amuyngu tati pu judiu tai sinagoga mew. 11 Fey
tfachi pu judiu doy kme rakiduam niey tati pu
tesalonikache mew, fey aywnngechi llowfi engn ti kme dungu. Fill ant chillkatukefuyngn
ti wirin dungu femngechi tai kimael i rfngen
tai femngechi feypiken ta Pablo. 12 Feymew
tati pu judiu fentrenngey tai feyentun, ka femngechi fentren pu grieguche feyentuy ka kme
felen niechi pu domo ka ti pu wentru.
13
Welu tati pu judiu mlelu ta Tesalonika,
kimlu engn Pablo tai kimelkiyawln
Ngnechen tai dungu ta Berea mew, ka amuy
engn ta yew ka wesa lladklkapufi ti pu che.
14
Welu tati pu feyentulechi che prmkachi
elufingn tai tripayael ta Pablo fey i amuael
ina lafken, fey Silas engu Timotew mlewey
ta Berea. 15 Pablo ka tai kompakiyawletew,
kientrr amuy engn ta Atena waria mew.
Feymew Pablo tai kompayeetew wiotuy
engn tai kimelelpatuafiel ta Silas ka Timotew
i trawael prmkachi ta Pablo engn.
10

Pablo mlepuy ta Atena


Feymew Pablo ngmniefi Silas engu Timotew Atena waria mew, fey rume wesa duameleyew i pefiel mew tati trokiche rumema
i pramyeniefiel engn tati pu dewman pichike
ngnechen. 17 Feychi dungu mew notukadunguniewi sinagoga mew tati pu judiu engn, ka
ti kakelu che engn ngillatukelu Ngnechen
mew, fey fill ant ka femngechi notukadunguwi
ta plasa mew tati trawluwkechi pu che engn. 18 Ka femngechi kieke ftrake kim wentru
Epikurew ka ti pu Estoyko* pingelu eluwi engn
tai notukadunguafiel ta Pablo, fey kiekentu
feypi engn:
Chem pimekey anta tfachi koyla wewpife?
Fey kakelu feypi:
Wewpiyawlfilu trokifi kake tripanche i
pu ngnechen.
Fey tfa ta feypi engn Pablo am
kimelkiyawl-lu Jesus tai kme dungu ka
tai wiomongetun. 19 Feymew yengey tati
Areopago mew tai wimtun trawluwpemum
engn tai ntramkawam, fey ramtungey:
Feypimuafui kay chem we kimeltun eymi
tami kpalelmufiel? 20 Ftra kalechi dungu ta
feypimukei ta eymi, fey aylei tai kimael i
chem dungungen.
16

Hecho 17:32

(Kom tati pu che Atena tuwlu, ka femngechi


kom tati kake tripanche mlelu tye mew tfeychi dungu mten kpa allktunietufi ka ntramyenietufi engn ti we rupayechi dungu.)
22
Feymew Pablo witrapray kisu engn i
rangi mew ti Areopago mew, fey feypi: Pu
che Atena tuwlu, kom tai peel mew, ngneduamn eymn tamn rume kme inanien tamn
wimtun dungu. 23 Fey adkintufilu ta iche tati
ngillatuwe lelfn chew eymn tamn ngillatukemum, pefi kie ngillatuwe mew fey tfachi
wirin dungu: Tati kimnoelchi Ngnechenngealu. Fey tfa llemay, feychi Ngnechen
eymn tamn ngillatukeel tamn kimnofiel
rume, feychi Ngnechen ta ntrameluwkeyi ta
iche.
24
Feychi Ngnechen ta dewmafilu ta kom
mapu ka kom chemkn mlelu ta tfa mew, kisu
ta idolkley ta wenu mapu ka tfachi mapu
mew. Kisu ta mlekelay che i dewmaelchi
ngillatuwe ruka mew. 25 Kisu ta duamlay iney
rume tai kelluaetew chem mew no rume, kisu
am elunieetew ta mongen ta itrokom ichi fey
ti krf ka kom ti kakelu chemkn.
26
Kie wentru mew mten ta elknuy kom
che mapu mew, tai mleael kom mapu mew.
Kisu ta adknufi i chumlerpuael ta tripantu ka
chuchi lelfn mew tai mleael engn. 27 Fey
ka femngechi i kintuafiel engn ta Ngnechen,
tunte pengekellenofule rume, welu tai kimafiel engn ta kisu, tunte feyngefuy rume ta
Ngnechen i al kamapulenon kake kieke
ichi mew. 28 Ngnechen mew ta mongelei, ka
nengmklei ka mlei. Ka femngechi kieke
eymn tamn poeta feypi: Ichi ta Ngnechen
i tuwnchengei.
29
Fey Ngnechen i tuwnche ta ichi, ngelay tai rakiduamael Ngnechen tai oro widnngen ka plata no rume ka kura no rume tati pu
che tai dewmakeel ka tai adentuknuel engn.
30
Kuyfi mew ta Ngnechen ngynentumafi i
welulkalekefel i rakiduam tati pu che, welu tfa
werkniefi kom che, itrokom ple mlelu tai
wiorakiduamtuael ta kisu mew. 31 Ngnechen
am elknulu kie medin ant, feychi ant mew
ramtukadunguafi i chumn ta kom che mlelu
mapu mew kie nor dungu mew, Ngnechen
tai dullintuelchi wentru mew. Fey tfa ta fente
kme kimniei i rf dungungen, Ngnechen
am wiomongeltufilu ta Jesus.
32
Allklu engn i wiome wiomongetuael
tati lachi pu che, kiekentu ayekawi engn, fey
kakelu feypiyey engn:
Ka allktumawayi tami feypipeel tfachi
dungu ka ant wla.
21

* 17:18 ftrake kim wentru Epikurew ka ti pu Estoyko: epu troki kimke wentru.
pingey, fey engn am trawluwkefulu tati wingkul mew Areopago pingelu.

17:19 Areopago: Atena i trawn che Areopago

Hecho 17:33

162

Feymew Pablo elknutufi ti pu che. Welu


kiekentu inaeyew ka feyentuy engn. Fey kisu
engn mew mlerkey Dionisio, kie ti Areopago
trawn mew konklelu, ka femngechi kie domo
Damaris pingelu, ka fentren kakelu che.
33

34

18
Pablo mlepuy ta Korinto waria mew
Dew rupalu tfachi dungu, Pablo tripay ta
Atena, fey amuy ta Korinto waria mew. 2 Feymew
pewi kie judiu engu Akila pingelu, Ponto i
troki mapu mew mlelu. We akuleturkey, tati
epu kurewen Akila engu Prisila wiomerkey ta
Italia. yew kpaturkey engu, tati emperador
Klawdio pingelu, werklu am kom tati pu judiu
i tripatuael engn ta Roma waria mew. Pablo
amuy tai witrankontumeaetew. 3 Ka femngechi
kisu reke dewmakefuy karpa rukangealu, fey
kie rumelu am i kdaw, ayrkey i kientrr kdawael engn. 4 Fill rktun ant Pablo
amukey ti sinagoga mew, ntramkapukefuy tai
wiorakiduameltuafiel tati pu judiu ka tati pu
griegu.
5
Fey Silas engu Timotew wiomelu ta Masedonia mapu mew, feychi mew Pablo eluwi i kie
rume kdaw i inayael tai kimeltuael ti werken
dungu mten, ka i kme feypiafiel tati pu judiu
Jesus tai Cristongen. 6 Welu kisu engn eluwi
i notukadunguafiel ka i lukatuafiel, feymew
ta Pablo mtrowkay tai takuwn. Femngechi
pengeli tai wesa duamtufiel engn ka feypifi:
Kisu tamn wesa femuwn ka kisu eymn
tamn montunoael, iche ta dew kimeltun ti rf
dungu, feymew iche yafkalelan ta eymn mew.
Fachant eluwan tai kimeltuafiel tati pu judiu
tuwnngenolu mten.
7
Tripatuy tati sinagoga mew, fey amutuy kie
wentru, Tisio Justu pingelu, tai ruka mew. Fey
tfachi wentru ngillatukerkey Ngnechen mew
ka flklerkey tati sinagoga mew. 8 Fey Krispu,
kie ti longkolelu tati sinagoga mew, ka kom
tai pu rema nieelchi pu che, feyentuy ta idol
mew. Ka ptrn tati pu che mlelu Korinto waria
mew, allktulu engn ti kme dungu, feyentuy
ka fawtisangey engn.
9
Kie pun, idol feypifi ta Pablo, kie pewma
mew: Llkakilnge. Amulnienge tami kimeln
ti werken dungu ka femknuwkilnge tami dunguleael. 10 Iche ta mlen eymi ichiw. Iney rume
ta elulayafi tami fituaetew, iche am nielu
rume fentren che tfachi waria mew. 11 Feymew
Pablo mlewenagi Korinto mew kie tripantu ka
rangi, tai kimeltuafiel ti pu che Ngnechen
tai dungu.
12
Feychi Akaya troki mapu mew gobernadorklelu ta Galion, tati pu judiu trawluwi
tai yawtudunguafiel engn ta Pablo. Yefi
1

Hecho 18:25

engn ta tribunal mew, fey feypipufi engn tati


gobernador:
Tfachi wentru ta nglamkiyawlfi tati pu
che tai pramyeafiel ta Ngnechen, welu tati
nglam welulkaley tati ley dungu mew pi engn.
14
Pablo llowdunguafulu, fey Galion feypifi tati
pu judiu:
Tfa yafkafule ka langmchefule, iche felefuy tamn kme llowafiel ka tamn allktuafiel
eymn tamn judiungen. 15 Welu re kimeltun
dungu mten ka re y che mten ka eymn
tamn ley dungu mew mten, feley kisu eymn
tamn adknuafiel. Iche pilan tai keykonael
ta feytichi dungu mew.
16
Fey wemnentungepatuy engn tati tribunal
mew. 17 Feymew nfi engn ta Sostene, kie ti
longkolelu ta sinagoga mew. ye mew mten
wlelkafi, petu i mlepun engn tati tribunal
mew. Welu Galion duamniemalaeyew tai femmeken engn.
13

Pablo kla rupachi tripay i wewpiyawael kake


troki mapu mew
18
Fey Pablo mlewey fentren ant Korinto
waria mew, fey wla chalitufi tati pu feyentulechi che. Kientrr Prisila ka Akila engn
pray ta farku mew, fey amuy Siria i troki
mapu mew. Welu Senkrea mew petu i pranon
farku mew, fente kme kupilknuy tai longko
tai mupiael i feypiknuelchi dungu. 19 Puwlu
engn ta Efeso, Pablo elknufi ta Prisila engu
Akila, fey amuy ta sinagoga mew, ntramkapufi
tati pu judiu trawluwkelu tfey mew. 20 Fey
kisu engn llellipueyew tai mleweafel doy
alma, welu kisu pilay. 21 Chalingetuy engn
feypilen mew: Feley tai amuael Jerusalen femngechi tai mlepuael tati pllelepachi kawi
ant mew.* Pile ta Ngnechen, ka wiome
witranngepayan.
Fey wla Pablo tripatuy ta Efeso, pratuy kie
farku mew, fey amuy Sesarea mew.
22
Feymew puwlu ta Sesarea, amuy ta Jerusalen
tai chalimeafiel tati trokiche feyentulelu, fey
wla ka amuy ta Antiokia. 23 Fey kie mufn
ant rulpalu, ka tripay wla tai peafiel re kieke
tati trokike mapu Galasia ka Frigia, fey i yafltukuafiel kom tati feyentulechi pu che.
Apolu ta wewpituy Efeso waria mew
Feychi mew akurkey ta Efeso waria mew
kie judiu Apolu pingelu i y, Alejandria waria
mew tuwlu. Rume pepilrkey i wewpiael
ka rume kme kimnierkey tati wirikonklechi
25
dungu Wirin Chillka mew.
Fente kme
kimeltungerkey idol tai kme dungu mew,
fey rume aywnngechi dungukerkey ka kme
kimeltukerkey Jesus tai kme dungu, tunte
24

* 18:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Feley tai amuael Jerusalen femngechi tai mlepuael tati pllelepachi kawi ant mew.

Hecho 18:26

163

Juan tai fawtisangen mten ta kme kimniefuy.


26
Apolu eluwi tai dunguael tati sinagoga mew,
welu allkmaetew tai wewpin ta Prisila engu
Akila, fey engu wichu yetueyew ka doy kme
kimelelngey Ngnechen tai kme dungu.
27
Fey Apolu aylu i rumerpuael Akaya troki
mapu mew tati pu feyentulelu prmkachi kellueyew, ka amulelfi kie wirin dungu feychi
troki mapu mew feyentuleyechi pu che tai
kme llowngeael ta Apolu. Puwlu ta Akaya
troki mapu mew, rume kellupufi tati pu che
feyentulelu Ngnechen tai kme frenechen
mew. 28 Fey tai penieetew kom che, nor dungu
mew nglamtuniefi tati pu judiu Wirin Chillka
mew tripachi dungu mew mten femngechi i
feypiafiel Jesus rf mew i Cristongen. Fey kisu
engn pepi llumumalay tfachi dungu.

19
Pablo mlepuy ta Efeso waria mew
1
Petu i mlepun ta Apolu Korinto mew, Pablo
katrrumey ftra wingkulngechi troki mapu,
fey puwi ta Efeso waria mew. Fey tfey mew
pepuy fentren che feyentuleyelu. 2 Fey ramtufi
ti pu che:
Llowimn kay tati Lif Kme Pll feychi we
feyentulu eymn?
Kisu engn llowdungueyew:
Allkkelai rume tati dungun i llowngeafel
ti Lif Kme Pll pin.
3
Fey Pablo ramtufi ti pu che:
Fey iney i fawtisachen mew fawtisangeymn?
Fey kisu engn llowdunguy:
Juan i fawtisachen mew ta fawtisangei.
4
Pablo feypifi:
Fey Juan fawtisayefi tati wiorakiduamtulu
Ngnechen mew, welu feypiyefi tai feyentuael
engn tati inalepalu kisu mew, fey tfa ta Jesus
rke.
5
Allklu engn fey tfachi dungu, feyentuy
engn ka fawtisangey idol Jesus mew. 6 Feymew
Pablo fampuwl-lu tai kuw kisu engn mew,
ka femngechi akuy kisu engn mew tati Lif
Kme Pll, fey dunguy engn kimpenoelchi
dungun mew, ka kimeli engn Ngnechen tai
eluetewchi werken dungu. 7 Itrokom ta kisu
engn mew mlerkey mari epu wentru.
8
Kie kla kyen, Pablo amuamungey tati
sinagoga Efeso waria mew. Kimeltumekepuy
tati werken dungu chem llkan mew no rume.
Dungumekefi tati pu che i feyentuael engn kay
Ngnechen tai longko lmenngen. 9 Kiekentu
tai feyentuafel yafknuy tai piwke, pilay i
feyentuael, fey kom che i adki mew wesa dunguyemekefi tati kangelu kien we kme mongen.
Feymew Pablo wdatripatuy kisu engn mew.
Fey yetufi tati pu feyentulelu Tirano pingechi
kimeltuwe ruka mew, fey tyew ntramkapukey

Hecho 19:24

fill ant. Fey femngechi femmekey kie epu


tripantu, feymew kom tati mleyelu ta Asia
i troki mapu mew, tati pu judiu ka tati pu
griegu, allky engn idol tai kme dungu.
11
Ngnechen pengeli rume ftrake pepiluwn ta
Pablo mew. 12 Pablo tai idaknuelchi pauelu
ka takuwn ktu, yelelngetuy tati pu kutran, fey
tfa engn tremotukey tai kutran mew ka ti pu
wekf tripatukey ti pu kutran mew.
13
Welu ka femngechi kieke tati pu judiu
miyawyelu rp mew wemnentukerkey engn
ti pu wekf ti pu kutran mew, fey tfa engn
ayrkefuy tai wemnentuael ti pu wekf idol
Jesus tai y mew. Feypikefi engn tati pu
wekf:
Jesus tai pepiluwn mew, Pablo tai wewpikeel, werkeyu tami tripayael!
14
Fey femngechi femrkey kie judiu Esefa
pingelu tai regle pu fotm, kie tati longkolelu
tati pu saserdote mew. 15 Welu kie rupachi tati
wekf llowdungueyew:
Kimfi ta Jesus, ka i ineyngen ta Pablo, welu
eymn kay, iney i pepiluwn mew femkeymn
tfa?
16
Feymew mten, tati wentru kontunieetew
tati wekf, lefkontueyew engn, ftra newen
mew fill chuchika ngnekangey engn, rume
wlelkangey, fey lefmawklen amutuy engn i
ruka mew, triltrangkley ka allfkaley engn.
17
Kom tati mleyelu Efeso mew kimlu i rupan
tfachi dungu, tati pu judiu ka ti pu griegu rume
llkay engn. Fey tfa famngechi amuley i
rume afmatumangen idol Jesus i pepiluwn.
18
Ka femngechi kom tati feyentuyelu akuyey
ka rangi che nentudungupay kom tai wesa
femkefel engn kuyfi mew, 19 ka ptrn che tati
admkatukefulu ti kalku dungu kpalyey engn
tai chillka ka lpmfingn, fey i penieetew
kom che. Inaduamngeyelu tai tunte faliyen
tati pu chillka, kechu mari warangka moneda
plata faliyerkey. 20 Femngechi idol tai werken
dungu kom ple doy amuley i kimngen ka
pengelmangey i pepiluwn.
21
Dew rupalu tfachi dungu, Pablo eluwi tai
amuael ta Masedonia ka Akaya troki mapu, ka
i yom amulerpuael fey i puwael ta Jerusalen
waria mew. Ka femngechi feypilerkey: Dew
wiomeli ta Jerusalen, ka felerkey i amuael ta
Roma. 22 Feymew werky epu tai kellukeetew
i amuael ta Masedonia, Timotew ka Erasto. Fey
kisu mlewenagi ka kie doy mufn ant ta Efeso
mew, Asia troki mapu mew.
10

Pofolkawi Efeso waria mew mlechi pu che


Fey yechi ant mew mley ta Efeso rume
ftra pofolkawn tati we kme mongen i
duam. 24 Tfachi dungu witrantuy kie wentru
Demetrio pingelu, kie rtrafe rke. Demetrio
dewmakerkey pichike rtran adentun re platangelu, adentuknukefilu ti ngillatuwe ruka
23

Hecho 19:25
chew pramyengekey kie domo ngnechen
Artemisa* pingelu. Rumema wewkerkefuy engn ta plata tati pu kdawkelu kisu mew.
25
Trapmyefi, kom tfa engn, kientrr kakelu
engn tati kdawkelu ka femngechi rtran kdaw mew, fey feypifi: Pu lmen, eymn ta
kimnieymn ichi tai kme felen tripaley fey
tfachi kdaw mew. 26 Welu eymn ta pefimn ka
allkkefimn, fey ti Pablo pingelu feypiyawi che
tai dewmakeelchi ngnechen fey ta ngnechen
no. Femngechi ta kaknurakiduamelfi ptrn
che tfa Efeso mew mten no ka femngechi femi
epe kom Asia tai troki mapu mew. 27 Fey tfa
ta rume kuiwnngey, newe fendewelayafui
tai rtran adentun pichike ngnechen. Ka tati
ftra Artemisa pingechi domo ngnechen tai
ngillatuwe ruka mew ayduamangewelayafuy
tai afmatungeael. Femngechi ta illamngetuay
i afmangekefel ta tfachi domo ngnechen tati
pramyekeel Asia troki mapu mew mlechi pu
che ka mlelu kom chf mapu mew.
28
Allklu engn fey tfachi dungu, rume lladky ka wiraringn:
Pramyengepe pu efesoche tai domo
ngnechen!
29
Fey mley pofolkawn kom tati waria mew.
Lefkontufi engn ta Gayo ka Aristarku, epu
wentru Masedonia tuwlu kompakiyawlfilu ta
Pablo, ka wingdyefi engn, fey puwlfi kie
ftra plasa mew. 30 Pablo ayfuy i konpuael
tati plasa mew tai dunguafiel ti pu che, welu
pilaeyew tati pu feyentulelu. 31 Ka femngechi Asia
mlechi pu awtoridad mew Pablo nierkey kieke
weni, fey feypifaleyew tai konpunoael ta tye
mew. 32 Fey ti trawn mew kiekentu wirari kie
dungu, fey kakelu wirari kangelu dungu, tati pu
che am lladkleyelu ka kimlay rume chem mew
tai trapmngen engn. 33 Welu kiekentu ta
kisu engn kme nentudungulelfi ta Alejandro
chem dungu i mlen, tati pu judiu tai rltrentukupuel itrokom che i adki mew. Alejandro
witraprami tai kuw kfklemn tai
piafiel engn femngechi tai dungupeafiel tati
pu judiu rangi ti pu waria che. 34 Welu ngneduamngelu kisu tai judiungen, kom wirari engn
kie epu ora: Pramyengepe pu efesoche tai
domo ngnechen!
35
Tati sekretariolelu waria mew, kme dungun
mew kfklewemn pifi tati pu che ka feypifi: Efeso waria che, kom mapu mew ta kimniey
tfachi waria che i elfalngen tai kuydanieael ti
ftra Artemisa domo ngnechen tai ngillatuwe
ruka ka kisu tai adentun, tati trfnagpalu ta
wenu mapu. 36 Iney rume pepi llumumanoafulu, tngnagmn ta eymn chem wesa femkelayaymn rume petu tamn kme rakiduamnon.

164

Hecho 20:9

Tfachi pu wentru eymn tamn kpalel illamkalafi engn tati ngillatuwe ruka ka wesa
dunguyelafi rume tai domo ngnechen. 38 Fey
Demetrio ka tati pu kdawkelu kisu engn ka
yafkaeliyew kieke che, mley ta kues ka mley
ta kujaw. Rekluwpe engn tati pu awtoridad
mew. Kake kieke ingkapewpe tai yafkangemum engn. 39 Eymn ta ka dungu duamyenielmn, mley tamn ntramkawael fey ti ley
dungu mew i kme elngeael ti welulkawn.
40
Fey fachant rupachi dungu mew kuiwnngey
tai feypintukungeael tati pu awtoridad mew
tai pofolkachemeken mew. Ngelay chem dungu
rume tai piael, ramtungeliyi chem mew tai
mlen tfachi pofolkawn.
41
Fey feypiknulu tfachi dungu, chaliyetufi
tati pu che.
37

20
Pablo i amun ta Masedonia ka Gresia mapu mew
Dew rupalu tati pofolkawn, Pablo mtrmfi
tati feyentulelu tai nglamtuafiel, ka prm
chaliyetufi, fey kisu amuy ta Masedonia troki
mapu. 2 Witranngeyawi kom tiyechi trokike
mapu mew. Rume yaflkiyawlfi kom kme
dungun mew tati pu feyentulelu. Fey wla ka
puwi ta Gresia troki mapu mew, 3 fey tfey mew
kla kyen mlewepuy. Dew epe puwlu tai
konpuael farku mew i amuael ta Siria mew,
kimi i trrmkadunguleletew tati pu judiu i
wesa femmekeaetew. Feymew rakiduamtuy i
rptulen amuael, fey ka wiome i rumetuael
Masedonia ple. 4 Kompaeyew ta Sopater, Berea
tuwlu, Piro tai fotm; Aristarku ka Segundo tati
tuwlu Tesalonika, Gayo tuwlu Derbe, Timotew,
Tikiko ka Trofimo, Asia tai troki mapu mew
tuwyelu. 5 Fey tfachi pu pei wneluwi engn, fey ngmniepueimew ta Troa waria mew.
6
Ichi, dew rupalu tati kawi tai ingekemum
lefawrangenochi kofke, tripai ta Filipo waria
farku mew. Kechu antpualu mew, dipufiyi
engn ta Troa mew, feymew mlewepui regle
ant.
1

Pablo i witranngepun ta Troa waria mew


Tati llituchi ant semana mew trawluwiyi
tai ngillatuael ka traf iyael ta kofke chumngechi
femi Jesus tai pu disipulu engn, Pablo ntramkaniefi tati pu feyentulelu. Kangelu ant
mew am felerkelu i tripayael, rangi punmay i
wewpimeken. 8 Trawluwklei kie katrntuku
wenu ruka mew, fey tfey mew rume fentren
pelontuwe ykley. 9 Kie weche wentru, Ewtiko
pingelu, anley ti al rupachi fentana mew.
Pablo am rume alma dungulu, aituy tati
weche wentru, feymew ka ftra kon umawtuy,
trfnagpay kla pisu wenu ruka mew. Lalen
7

* 19:24 Artemisa: kie dewman ngnechen, ka femngechi Diana pingey i y.


femngechi Diana pingey i y.

19:35 Artemisa: kie dewman ngnechen, ka

Hecho 20:10

165

witrapramngey.
Feymew Pablo nagpay,
winaknuwpay wente tati lalechi weche wentru
mew ka maflfi. Ka feypifi tati pu feyentulechi
che:
Llkakilmn! Mongelekay tati.
11
Feymew Pablo ka pratuy ti wenu ruka mew,
wkafi ti kofke chumngechi femi idol Jesus, ka
ifingn, ka amuley i dungun, fey wnmatripa
wewpi. Feymew wla amutuy. 12 Fey tati weche
wentru, mongelen yengetulu am, tati pu che
mlelu Troa waria mew yafluwi engn.
10

Troa mew tripay i amuael ta Mileto


Ichi tati kompakiyawlu wneluwiyi ka
prai ta farku mew tai puwael ta Aso ka
tai llowmeafiel ta Pablo, femngechi tai adknuwn, kisu am aylu i namuntu amuael.
14
Feymew pewpulu ta ichi Aso mew, kientrr prai ta farku mew, fey amui ta Mitilene. 15 Tripai ta tye mew, fey ka ant mew
rumei Kiyo i itrotripa, fey ka kie ant rupalu
mew wla puwiyi Samos tai ayli mew. Ka
rumei Trogilio i ayli mew.* Ka kie ant
amulu ichi, puwiyi ta Mileto i ayli mew.
16
Femngechi femknuy Pablo tai mte almarpunoael ta Asia mew. Pilay i amuael ta
Efeso, aylefulu am prmkachi i puwael ta
Jerusalen. Fey femfule, i mlepuael yew ti
Pentekoste pingechi kawi ant mew.
13

Pablo tai wewpilelfiel tati pu che mlelu ta Efeso


waria mew
17
Fey mlepulu ta Mileto, Pablo mtrmfalfi
tati pu longkolelu tati troki feyentulelu
mew mlelu ta Efeso. 18 Akulu engn Pablo
feypifi:
Eymn kimnieymn chumngechi
tai kmeyawn lif piwke mew feychi ant
akulu mten ta iche Asia tai troki mapu
19
mew.
Mlepalu mten ta iche eymn
tamn rangi mew, poyeniekefi ta idol ka
mngeltuniekefi kom dungu mew, ka rumema
ngman ka rume wesake dungu mew rupan
tai wesaduamtufetew tati pu judiu. 20 Welu
femknuwlan chem mew no rume tamn
feypiwafiel tati kmeke dungu kisu tamn
kmelkayaetew. Kimeltumekewiyi rangi che
ka tamn ruka mew. 21 Feypiniekefi tati pu judiu
ka ti pu griegu tai wiorakiduamtuael engn ta
Ngnechen mew ka tai feyentuael engn tai
idol Jesus mew.
22
Fey tfa amuan ta Jerusalen tati Lif Kme
Pll tai feypinieetew mew, fey tai kimnon
chem dungu tai ngmnieetew ta yew. 23 Kie
dungu mten ta kimnien, kom waria mew chew
tai amuael ta iche, tati Lif Kme Pll ta feypikeenew tai ngmnieetew ta karsel ka fentren
kutrankawn. 24 Iche chem falintunielan rume
tai mongen, welu may i wechunentuafiel i

Hecho 21:2

kdaw idol tai yefaletewchi dungu, fey tai


kimelael Ngnechen tai piwkeyechen.
25
Tfa ta kme kimnien kie no rume ta
eymn, tfey engn tai kimelelkeel Ngnechen
tai longko lmenngen wiome pewelayaenew. 26 Feymew tati aylen tamn feypiwafiel
fachant iche tai yafkalenon kie che mew
no rume. 27 Kom kimeleluwiyi Ngnechen
i adknuelchi dungu, chem dungu rume ta
ellkaleluwlayi. 28 Feymew upewtulemn ka
kme adnieafimn tati troki feyentulelu, tati
Lif Kme Pll tamn eluetewchi kdaw pastor
reke, tamn kme adnieafiel Ngnechen tai
trokiche feyentulelu, Jesus tai ngillael kisu
i mollf mew. 29 Iche kimnien feychi amutuli kpankepiay kakelu wesamangechi trapial
reke felelu, ayay tai apmkayafiel ta feyentuleyechi trokiche. 30 Eymn mew ktu ta
tripayay ta kiekentu tati kimeltualu ta koylake dungu tai inayaetew tati pu feyentuleyelu.
31
Upewtuleaymn, tukulpayaymn ta kla tripantu mew, ant ka pun, femknuwlan tamn
nglamuwafiel ngmankechi ktu kake kieke
ta eymn.
32
Fey tfa, pu pei ka lamngen, chalintukuwayi ta Ngnechen mew ka kisu tai kme
frenechen mew. Kisu niey ta pepiluwn tamn
femngechi doy admael ta kmeke kimn ka
tamn eluaetew kom tai tukulpaknulelfiel
tai lif mongen trokiche. 33 Iche ta dimatukelan chem rume ichengealu mten, plata no
rume kangelu i takuwn no rume. 34 Tai femafel, eymn ta fente kme kimnieymn tai
kdawn kisu ta iche i kuw mew femngechi tai peael tai duamtuelchi chemkn
ichengealu ka tai pu kompa mlelu iche
engn. 35 Rumel kimeltukefi femngechi i kdawael ta che ka tai kellungeael tati duamtulu
tai kellungeael, tukulpaniengeael idol Jesus
tai feypielchi dungu: doy kmey ta wlael ta
llown mew.
36
Rupan feypilu tfa, lukutuy ta Pablo ka kom
kientrr ngillatuy engn. 37 Ka kom ngmay
engn, maflfi ka truyutufi engn ta Pablo.
38
Rume weangklewey engn, pemuwelayan
tai pingen mew engn. Fey wla prm kompaklen yetufi engn tai elmetuafiel farku
mew.

21
Pablo i amun ta Jerusalen waria mew
Weangkn mew elknulu tai pu pei ka
lamngen ta ichi, prai ta farku mew, fey
ngkknu amui ta Kos wapi mew, fey kangelu
ant mew amui ta Roda wapi mew, fey tye
mew tuwiyi ka amui ta Patara troki mapu.
2
Patara waria mew pei kie farku amualu ta
1

* 20:15 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ka rumei Trogilio ayli mew.

Hecho 21:3

166

Fenisia. Feychi farku mew prai. Rumelelu


ichi, pefiyi Chipre pingechi wapi. Wele kuw
ple knuwiyi, fey amui ta Siria troki mapu.
Tati farku am felerkelu tai elrpuael chemkn
Tiro waria tai ayli mew, tiye mew konpui.
4
Petu wellimngelu ti farku, pepufiyi tati pu
feyentuleyelu. Mlewei kisu engn mew regle
ant, fey kisu engn feypifingn ta Pablo tati
Lif Kme Pll i piel mew tai amunoael ta
Jerusalen. 5 Welu rupalu tati regle ant, tripatui. Kom tati pu wentru, i pu domo engn ka
i pichikeche, kompaeimew wekuntripa tati
waria mew, fey tati ayli mew lukutui ka ngillatui. 6 Feymew prm chalitui ka prapatui ta
farku mew, feymew kom ti pu che wiotuy tai
ruka mew.
7
Fey tripapui ta lafken mew, rumerpui ta
Tiro tai amuael ta Tolemayda waria, fey tfey
mew chalipui tai pu pei ka lamngen, fey
mlewepui kie ant kisu engn mew. 8 Ka
ant mew tripatui, fey puwiyi wla ta Sesarea
waria mew. Elknufiyi tati farku, fey amui ta
Felipe tati Wewpife i ruka mew, kisu ta kie
tati pu apostol i kellu rke, fey mlewepui ta
kisu i ruka mew. 9 Felipe ta meli awe nierkey
petu ftangenolu, fey pelon domongey engn.
10
Fentren ant dewma mlepui ta tye mew, fey
akurumey ta kie pelon wentru tuwlu ta Judea
mapu, Agabo pingelu. 11 Puwlu ta ichi mew,
nmafi Pablo tai trariwe. Fey tati trariwe mew
trariknuy tai kuw ka tai namun, ka feypi:
Tati Lif Kme Pll ta feypi: Jerusalen mew
tati pu judiu femngechi trariafi tati ngenngelu
tfachi trariwe mew, ka chalintukungeay tati pu
kake tripanche tai awtoridad mew.
12
Feychi dungu allklu ichi ka ti pu che
mlelu Sesarea mew, llellipufiyi ta Pablo tai
amunoael ta Jerusalen. 13 Welu Pablo llowdunguy:
Chem mew anta ngmapeymn ka
weangklkamun? Iche ta eluwklen tai
traringeael mten no, welu ka tai lakonael
rume ta Jerusalen mew, idol Jesus tai duam.
14
Pepi wiorakiduamelnofilu am ichi,
femknufiyi feypilen mew:
idol kisu
ngneay tai ayelchi dungu.
15
Dew rupalu tfa, pepikawiyi ka amui
16
ta Jerusalen.
Kompaeimew kieke
feyentuleyelu tuwlu ta Sesarea, fey engn ta
yeeimew kie wentru tai ruka mew, Nason
pingelu, ka Chipre wapi tuwlu. Fey ta rume
fentrema feyentulerkey, fey elurkeaetew ta
ichi tai umatuael.
3

Pablo witrankontufi ta Santiaw


Puwlu ichi ta Jerusalen, ti feyentulechi
pu che rume aywklen lloweimew. 18 Kangelu
ant mew, Pablo ichi amui tai pemeafiel
ta Santiaw, fey tfey mew trawluwkley kom
tati pu longkolelu ti feyentulechi pu che mew.
19
Pablo chalipufi ta Santiaw ka ti pu longko,
17

Hecho 21:28
feymew Pablo kom kme ntramelpufi engn
chem dungu i femel ta Ngnechen ta kisu
mew, miyawlu tati pu judiu tuwnngenolu mew.
20
Allkmaetew ti pu longko, pramyefi engn
ta Ngnechen. Fey ti pu longko feypifi engn ta
Pablo:
Kme dungu tatey, pei. Tfa Jerusalen
waria mew tati pu judiu mew ptrn judiuche
mley tati feyentulu, fey itrokom tfachi pu
judiu ngangewkley tai inanieafiel Moyse tai
ley dungu.
21
Ka feypingey ta Pablo:
Ti pu judiu wall mapu mlelu dunguyepakeeymew ta eymi tami kimeltukefiel tati pu
judiu tai mngeltunoafiel engn Moyse tai
werkelchi dungu, ka tami feypikefiel tai
sirkunsidanoael engn tai pu fotm ka tai
inanoael rume ichi tai wimtun dungu.
22
Jerusalen mew mlechi pu judiu kimay
eymi tami akun tfachi waria mew. Ichi
23
nglamuwayi tami chem chumael.
Doy
kmeay famngechi femlmi: Mley tfa mew
meli wentru, fey feley tai femael engn i
tukulpaknuelchi dungu. 24 Eymi ta amuaymi
ka femngechi tami liftuwael kientrr tfachi
meli wentru eymn, fey eymi kullilelafimi
kom i defe i nieel, femngechi tfachi meli
wentru katrlongkofaluway engn.
Fey ta
famngechi kom che peayngn i feyngenon
tai feypingekeelchi dungu engn ta eymi mew,
welu may peayngn eymi ka femngechi tami
mngeltuniefiel tati ley dungu. 25 Fey ti pu
judiu tuwnngenolu kay tati feyentulu iney
rume ta chem pilayay, ichi dew wirilelfiyi
tai adknuelchi dungu: Tai inoafiel ti ilo tati
langmelngeel ti dewman ngnechenngealu,
ka mollf no rume, tati nentumollfnoelchi
kulli no rume, ka fill domo i amyenoael no
rume.
26
Feymew Pablo allklu tfachi dungu, yefi
tati meli pu wentru. Ka ant mew liftufaluwi
kientrr kom engn. Feymew mten konpuy
ti ngillatuwe ruka mew tai feypipuael tuntepu mew tai fenteknuael i mupitun tai
tukulpaknuel engn, fey ka chuml tami pepi
wlpuael tati maumtun ta kake kieke kisu
engn mew.
Presungemey ta Pablo ngillatuwe ruka mew
Epe aflu dewma tati amulechi regle ant,
kieke ti pu judiu Asia tai troki mapu mew
tuwlu, pefi engn ta Pablo tati ngillatuwe
ruka mew, fey pofolkafi engn ti pu che.
Lefkontufingn ta Pablo 28 wirarklen: Pu
israelche, kellumui! Fey tfachi wentru tati fill
ple kimeltucheyawkelu ichi tai trokiche
i yawtukefiel.
Notukadunguyawlkefi
Moyse tai ley dungu ka wesa tukulpakefi tati
ngillatuwe ruka. Fey tfa ka kpay ta ngillatuwe
27

Hecho 21:29

167

ruka mew kieke griegu engn. Yamlafi tfachi


lif kme ngillatuwe ruka.
29
Tati pu Asia tuwchi che femngechi wirari
engn, pekefilu engn am Pablo Trofimo engu i
miyawn Jerusalen waria mew, feymew Pablo
yefilu Trofimo ta ngillatuwe ruka mew trokiwi
engn. 30 Kom tati pu che ta pofolkawi, ka tati pu
che lefklen puwyey. Nfi engn ta Pablo, fey
wingdentufi engn wekuntu ngillatuwe ruka
mew, ka prm rakmknutufingn ti ftra wlngi. 31 Epe langmniefilu engn, fey kimelngey tati kapitan Roma tuwchi soltaw mew,
kom Jerusalen waria che tai pofolkawn engn. 32 Tati kapitan trapmi kom tai pu soltaw,
ka lefklen amuy chew tai mlemum tati pu
che. Pefilu engn tati kapitan ka ti pu soltaw,
fey fente wlelfi engn ta Pablo. 33 Tati kapitan flkonpuy, fey presufi ta Pablo ka werky
tai trarilelngeael ta epu kadena mew. Fey
wla ramtuy i ineyngen ka tai chem wesa
femn. 34 Welu kiekentu wirari kie dungu,
kakelu wirari kangelu dungu, feymew ti kapitan chem dungu no rume pepi kme kimlay i
feypimeken engn kom ti pu che wirarkmekelu
engn am. Feymew werky tai yengeael
ta Pablo kuartel mew. 35 Puwlngelu ta ella
konpuelchi kuartel mew, fey ti pu soltaw ta
prmkachi mekupramfi engn ta Pablo,
rumema lladklelu am tati pu che tai wesalkayaetew. 36 Inalelu engn am ka wirarklerpuyngn: Langmngepe! piley engn.
Pablo ta ingkapewi tati pu judiu mew
Petu tukungepulu kuartel mew, Pablo
ramtufi tati kapitan tati troki soltaw mew:
Kie lelen ntramkayafuyu eymi ichiw?
Fey tati kapitan llowdungueyew:
Eymi ta kim griegu dungurkeymi? 38 Iche
rakiduamklefun eymi tati egipto wentrungen,
tati llitulu kie weychan ka tripalu tati uwe
lelfn mew meli warangka weychafe engn.
39
Fey Pablo feypifi ti kapitan:
Iche ta judiungen. Tarso waria mew tuwn,
Silisia troki mapu mew. Iche konpalen ta
kme yamfal troki pu che mew, welu freneaen
eymi, eluen tai dunguafiel tati pu che.
40
Tati kapitan elueyew i dunguael, fey Pablo
witrapray chew tai mlemum. Fey tai kuw
mew kfklemn pifi tati pu che. kfnaglu engn, fey dungufi ebrewdungun mew,
feypilen mew:
37

22
Pu pei ka pu lamngen, allktumn tamn
feypiwafiel. Iche aylen tai dungupewael.
2
Allklu engn tai ebrewdungungen, doy
kfnagi engn. Fey Pablo amulniey tai wewpin:
3
Iche ta judiuche. Choyngen Tarso waria
mew, Silisia troki mapu mew, welu tremn
1

Hecho 22:16

faw Jerusalen mew. Chillkatun Gamaliel tai


kimeltun mew. Fente kme inaniefi tai
ftake laku em tai ley dungu. Rumel ta
ayleken tai poyeafiel ta Ngnechen rf piwke
mew, chumngechi ta kom eymn femkeymn
fachant. 4 Kuyfi ta inakefun kayetun mew tai
langmafiel tati inalu ti kangelu kie we kme
mongen, fey presukefui engn ka tukukefui
karsel mew, wentru ka domongepe rume. 5 Tati
longkolelu pu saserdote mew ka kom tati ftakeche kme kimniey engn iche tai feypipen tati rf dungu. Kisu engn ta eluenew kie
wirin dungu tai pu pei ka lamngen judiungealu
mlelu ta Damasku, fey amun ta yew tai kintumeafiel tati pu feyentulelu Cristo mew, fey tai
kpalafiel ta tfa mew Jerusalen mew ka tai
kutrankayafiel.
Pablo ntramkay chumngechi tai feyentun
(Hecho 9.1-19; 26.12-18)
6
Welu amulelu ta iche rp mew, dew
flklewiyepulu ta Damasku, rangi antlu
dewma, kie ftra alof nagpay wenu mapu.
Wilfpay iche tai wall ple, 7 fey trfnagn
ta rp mew. Ka allkn kie dungun tai
feypietew: Sawlu, Sawlu, chem mew anta
inantukuyawlen? 8 Fey ramtun: Iney anta
eymi, idol? Fey tati dungun llowdunguenew:
Iche ta Jesus Nasaret tuwlu, fey eymi tami
inantukuyawlel. 9 Tai kompayenieetew pefi
engn tati ftra alofn, fey llkay engn, welu allklafi engn tati dungun iche tai dunguetew.
10
Iche ta ramtun: Chuman anta iche, idol?
Fey idol ta feypienew: Witrapratunge.
Inange tami rp tami amuael ta Damasku. yew
ta feypingeaymi kom tami chumael. 11 Tati ftra
alofn am trawmalknuetew, tai pu kompa
katuyeenew ta Damasku.
12
Fey mew mlerkey kie wentru Anania pingelu. Rume kutranduamyechenngerkey ka rume
kme mngeltulerkey Moyse tai ley dungu
mew. Kom tati pu judiu mlelu ta Damasku rume
kme tukulpaeyew ta kisu. 13 Anania kpay tai
pepayaetew, fey akulu, feypienew: Pei Sawlu,
ka wiome pelotupe tami nge. Feymew mten
ka kme pelotuy tai nge, fey pepi kme pelotun.
14
Feymew ka feypienew: Tai ftakeche em tai
Ngnechen ta dullieymew tami kimael kisu tai
nor dungu ka femngechi tami peafiel tati nor
mongen niechi idol ka tami allkmayafiel i
dungu kisu tami feypietewchi dungu kisu i wn
mew. 15 Eymi ta kom mapu mew ntramyeafimi
tami peel ka tami allkel ta idol mew. 16 Fey
tfa, doy ngmwekilnge. Witraprange, fawtisangeaymi, llellipufinge ta idol femngechi
wioduamangetuaymi tami yafkan mew. Fey
femngechi femn.
Pablo ntramkay chumngechi i werkngen tati
pu judiu tuwnngenolu mew

Hecho 22:17

168

Fey wiotulu iche ta Jerusalen, amun


ngillatuwe ruka mew tai ngillatuael, fey pewfaluwngen. 18 Pefi ta idol Jesus, fey feypienew:
Matukelnge. Prmka tripatunge ta Jerusalen
mew, tfa mew ta duammangelayaymi tami
ntramkameken iche i y mew. 19 Fey feypifi:
idol, ti pu judiu kimniey iche tai rupaken
kom sinagoga mew ka yekefui karsel mew tati
feyentulu ta eymi mew, fey wlelkakefui. 20 Ka
feychi langmngelu ta Esteban, tami poyekefetewchi kona, ka tami ntramyekefetew, iche
ta ka mlefun ta tye mew. Ka femngechi
kmey piley tai rakiduam, ka ina llwatulelfi tai takuwn tai petu langmetew.
21
Welu ta idol feypienew: Pepikawnge tami
tripayael. Iche ta werkaeyu ftra kamapulechi
trokike mapu mew.
17

Pablo presutueyew tati longko


Ngnechen feypifilu ta Pablo i amuael ti
pu judiu tuwnngenolu mew, fentepu allktumangey i dungu, welu ka wiome wirari ti
pu judiu: Tfeychi wentru ta mongelekilpe!
amtupe ta tfachi mapu mew! 23 Amulnielu
engn am tai wirarkmeken ka mtrowkay tai
takuwn engn ka widpprami engn trufr,
24
fey ti kapitan werky tai tukungeael ta Pablo
karsel mew. Ka feypi tai wimakangeael, tai
nentudunguael chem mew tai dengen fente
wirarkmeken mew tati pu judiuche. 25 Welu
dew trarikaniengelu tai wimakangeael, Pablo
ramtufi tati kapitan mlelu fey mew:
Feley tamn wimakayafiel tati Roma
tuwnche, petu tai ramtukangenon chem
dungu mew tai welulkan?
26
Fey allklu tfachi dungu, tati kapitan amuy
kimelmeafilu tati komandante, feypilen mew:
Chem chumaymi am? Tfachi wentru ta
romache rke.
27
Feymew tati komandante flkontupufi ta
Pablo, ka ramtufi:
Feyngey am tami romachengen?
Pablo llowdungueyew:
May.
28
Fey tati komandante feypifi ta Pablo:
Iche ta rume ptrn plata kullin tai romachengeael.
Fey Pablo llowdunguy:
Iche tai chaw ta romachengey, fey iche
ta choyngelu mten romachengen.
29
Feymew tai wimakayafetew ta Pablo
femknutueyew. Tati komandante ka femi,
kimfilu am Pablo tai romachengen. Rume
llkatuy dew trarifulu am kadena mew.
22

Pablo niengepuy tati pu judiu i ftrake


longkolelu i trawn mew
* 23:5 Exodo 22.28.

Hecho 23:10

Fey kangelu ant mew, tati longko ayfuy i


kme kimael chem dungu mew tati pu judiu i
feypintukufiel engn ta Pablo, fey nentumatufi
tai kadena ka trapmfalfi tati longkolelu pu
saserdote mew ka kom ti kakelu longkolelu tai
traf dunguael. Feymew nentupafi ta Pablo, fey
akulfi kisu engn i adki mew.
30

23
Fey Pablo adkintufi tati pu longkolelu ka
feypifi:
Pu pei, iche ta mongelen fachant fey
chem wesa dungu rume femlan Ngnechen tai
adki mew.
2
Fey Anania tati Wnen Longko Saserdote
werkfi tati flkleyelu ta Pablo mew i
3
wlelmangeael tai wn.
Welu Pablo
llowdungueyew:
Koyla ngnen wentru, eymi wlelaeymew
ta Ngnechen! Anleymi tami ramtukayafiel
ti ley dungu mew, fey chumngelu anta
wlelfalpeen? Tami fempeel welulkaley tati ley
dungu mew.
4
Tati mlechi pu che tfey mew feypieyew:
Femngechi wesa pifimi anta Ngnechen
tai Wnen Longko Saserdote?
5
Pablo feypi:
Pu pei, iche kimlafun tfachi wentru tai
Wnen Longko Saserdotengen. Wirin Chillka
mew ta feypiley: Malisialayafimi tati longkolelu
tami trokiche mew.*
6
Feymew, Pablo inaduamfilu kieke ti pu
longkolelu i inanien sadusew dungu ka
kiekentu i farisewngen, feypi newentu
dungun mew:
Pu pei, iche ta farisew. Farisew i tuwn
ta iche. Iche ta feyentulen tati dew layelu i
wiomongetuael, feymew iche ramtukamekengen.
7
Feypilu mten tfachi dungu ta Pablo, tati
pu farisew ka tati pu sadusew, eluwi i yawtudunguael kisuke engn. Fey pntlkawi tati
trawn pu che, 8 tati pu sadusew feypikelu am
i wiomongetukenon ti dew lachi che, ka i
ngenon werken pll ka i ngenon pll no
rume. Tati pu farisew kay feyentukeyngn kom
tfachi dungu mew. 9 Fey kom wirari engn ka
kieke kimeltukelu tati ley dungu, farisew dungu
inanielu, witrapray ka feypi engn:
Fey tfachi wentru ta chem wesa femlay
rume. Kie pll dungupelaeyew kam ta kie
werken pll?
10
Doy amulelu am i wesalkawn ti pu che tati
komandante llkantukufi ta Pablo i allflkangeael, fey mtrmfali kieke soltaw i nentupatuafiel ta Pablo ka i yengetuael karsel mew.
1

23:6 sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati
23:6 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka

wnelechi kechu lifru mlelu Kuyfi Chillka mew.


femngechi tati kakelu wimtun.

Hecho 23:11
Fey kangelu pun mew, idol Jesus pewfaluwfi
ta Pablo ka feypifi: Yafluwnge, Pablo. Chumngechi ntramyeen ta iche faw Jerusalen mew,
ka femngechi feley tami femael ta Roma waria
mew.
11

Dungumangey i langmngeael ta Pablo


Kangelu ant mew, ntramkawi kieke ti pu
judiu tai langmafiel engn ta Pablo. Kuyalltuyngn i inoael ka i ptokonoael rume
langmfile wla engn ta Pablo. 13 Doy meli
mari wentru tati femngechi kiewlu i femaelchi
dungu. 14 Amurkeyngn tati longkolelu ti pu
saserdote mew ka ti pu judiu i putrem ftakeche
mew, fey feypifi engn.
Ichi ta kuyalltui rume tai inoael chem
rume petu tai langmnofiel ta Pablo. 15 Fey
eymn, tati konpalelu ti junta suprema mew
tamn feypiafiel ti longko wle i kpalafiel
eymn mew, kie ngnen mew tai kme
inarumemangeael reke tai dungu kme
kuiwtun mew.
Ichi kay fente kme
pepikawkleai tai langmafiel petu i akunon
rume.
16
Welu Pablo tai lamngen i wentru pe
kom kimrkey feychi dungu, fey amuy kuartel
mew i kimelmeafiel. 17 Pablo mtrmfi kie tati
kapitan, fey feypifi:
Yefinge tfachi pichiwentru ti komandante
mew. Kie dungu niey tai wlmeael.
18
Fey tati kapitan yefi ti pichiwentru tati komandante mew, fey feypipuy:
Tati presu Pablo mtrmenew ka feypienew i kpalafiel ta tfachi pichiwentru tfa
mew. Kie dungu niey tami feypiaetew.
19
Tati komandante nfi kuw mew ti pichiwentru, wichunentufilu, fey ramtufi:
Chem dungu am nieymi tami feypiafiel?
20
Fey ti pichiwentru feypieyew:
Tati pu judiu kiewi engn tami feypiaetew
ta eymi tami yeafiel ta Pablo wle tati junta
suprema mew, re ngnen dungu mew kme
ramtukadunguafiyi i piael engn. 21 Welu
feyentukefilnge, doy meli mari wentru tati
ngmklelu ellka mew. Tfa engn kuyalltuy i inoael ka i ptokonoael rume petu i
langmnofiel engn ta Pablo. Fey tfa kom
pepikawklen ngmkley engn eymi tami
llowdungukan mten. 22 Feymew tati komandante chalitufi tati pichiwentru, fey werkfi i
feypinoafiel iney no rume feychi dungu tai
ntrameletew.
12

Yengey ta Pablo ti gobernador Felik mew


Tati komandante mtrmi epu tai kapitan,
fey werkfi i trawlael engu epu pataka soltaw
namuntu amualu, regle mari kawellutulealu ka
epu pataka niealu wayki, fey i amuael ta Sesarea
aylla ora konchi pun mew. 24 Ka femngechi
feypi i chillalngeael kawellu i prayael ta
23

169

Hecho 24:5

Pablo, ka werky i yengeael tai montuael fey


tremolklen i puwael ti gobernador Felik mew.
25
Kisu engn mew yefaltukuy kie wirin karta,
tfa feypilelu:
26
Iche Klawdio Lisias, wirileleyu tfachi
dungu, eymi ti yamfal gobernador Felik:
Lemoria pieyu ta eymi.
27
Tati pu judiu presufuy ta Pablo ka langmafulu engn, fey kimlu iche tai romachengen, yefi tai pu soltaw, fey montulpufi.
28
Kpa kimlu am iche chem dungu mew
tai feypintukumekengen, yefi tati pu judiu
tai junta suprema mew, 29 welu kisu engn tai ley dungu mew feypintukumekefi
engn, fey tfachi dungu mew ngelay i
langmngeael, karsel mew no rume tai
tukungenoael. 30 Welu iche, kimlu am tati pu
judiu i nien kie wesa ngnen dungu tai
langmafiel engn ta Pablo, feymew werkleleyu ta eymi. Ka feypifi engn tai dallupuael
femngechi i kme traf dungupuael engn
eymi mew chem dungu mew tai defiel engn.
31
Tati pu soltaw femi engn chumngechi tai
werkngeel engn, fey punlu dewma, nfi engn ta Pablo ka yefingn ta Antipatris waria
mew. 32 Fey kangelu ant mew, tati pu soltaw
namuntuyawlu wiotuy kuartel mew, fey tati
pu kawellutulelu amuy i rptulen ta Pablo
engn. 33 Fey puwlu ta Sesarea, elupufi engn
tati wirin karta ti gobernador ka chalintukupufi
engn ta Pablo. 34 Rupan chillkatufilu ti wirin
dungu, tati gobernador ramtuy i chew tuwn ta
Pablo. Fey kimlu i tuwn ta Silisia troki mapu
mew, 35 feypifi:
Allkmayaeyu kpayele tami pu dalluntukuetew.
Feymew mten werky tai llwatuniengeael
Erode tai lmen ruka mew.

24
i kayetungen ta Pablo
1
Kechu ant rupalu, Anania, tati Wnen
Longko Saserdote, puwi ta Sesarea, kieke awtoridad engn ka kie abogaw Tertulo pingelu.
Fey tfa engn puwi tati gobernador mew i
dalluntukupuafiel engn ta Pablo. 2 Feymew
akulngelu ta Pablo, Tertulo llituy tai dalluntukun, fey feypifi ta Felik:
Eymi tami frenechen mew, lmen gobernador, tngklei, tami kme ftra kimn nien
mew kom kmeke felen mley tfachi troki
mapu mew. 3 Kom tfachi dungu rumel niekei
itrokom ple, eymi chi yamfal Felik, fentren
maumn niei. 4 Welu tai rume fentrema
mlenoael ta tfa mew, frenemuai. Allktumuai kie lelen rewall. 5 Kimfiyi ta Pablo tai
rume wesa chengen, ka kom mapu miyawkey
tai pntlkayafiel tati pu judiu, ka longkoley

Hecho 24:6

170

tati Nasaretche pingelu i dungu mew. Ken


tati ngillatuwe ruka ktu rume illamkakefi,
feymew ta ichi presufiyi tai ramtukadunguafiel chumngechi feypiley tai ley dungu.*
7
Welu tati longko Lisia rume lladklen dunguntukupay ka aporiaeimew tai neykmtuafiel, 8 fey werkfi Pablo tai pu dalluntukuetew
eymi mew. Eymi ta ramtukayafimi tami kimael
i feyngen kom ti dungu tai dalluntukupefiel
mew. 9 Tati mleyechi pu judiu ka femngechi
feypi engn.
6

Pablo tai ingkawn Felik mew


Feymew tati gobernador adkintufi ta Pablo i
dunguael, fey Pablo feypi:
Rume kme duamkechi dunguan i ingkawael ta eymi mew. Iche kimn eymi
tami kuesngen tfachi troki mapu mew fentren tripantu dewma. 11 Femngechi ta eymi
kisu kme ngneduamaymi, mari epu antngey
wla tai akun ta Jerusalen mew, i ngillatuael ta Ngnechen mew. 12 Iney ichiw rume
ta fillpipiyewkelayu. Pofolkachekelan rume ta
ngillatuwe ruka mew, sinagoga mew no rume,
ka chew ple no rume ta waria mew no rume.
13
Chem dungu rume rfngelay tai dalluntukumekeetew ta tfachi pu judiuche. 14 Welu
iche rf dungu feypian: iche pramyekefi tai kuyfike chaw em i Ngnechen i
chem pilen ti we montuluwn kme dungu.
Kisu engn ta feypikeyngn: Ngnechen tai
werknoel, welu iche ta feyentulen kom tati
wirikonklechi ley dungu ta Wirin Chillka mew
ka ti pu pelon wentru i wirielchi dungu. 15 Ka
nien kisu engn tai nieelchi maneluwklen ta
Ngnechen mew tati pu layelu tai wiomongetuael engn tati lif piwkengelu ka tati wesake
piwkengelu. 16 Feymew yafluwken rumel tai lif
rakiduam i nieael Ngnechen tai adki mew
ka tati pu che mew. 17 Rupan i miyawentuel
kieke mufn tripantu ta kakelu mapu mew,
fey wiotun tai troki mapu mew tai wlpatuael ta limona ka i wlpatuael ta ofrenda.
18-19
Femmekelu iche, ka dew rupan liftuwtulu
iche chumngechi tai feypilen tati ley dungu,
fey kieke judiu tuwlu Asia tai troki mapu
mew peenew engn ti ngillatuwe ruka mew,
welu mlelafuy aln che tiye mew. Pofolkawn
rume ngelay. Fey engn ta feley tai kpayael
tai pewfaluwpayael ta tfa mew i dalluntukupayaetew ta niele engn chem wesa dungu rume
tai feypintukuaetew. 20 Femnoale tfa engn,
tati mlepalu rume feypipe engn fey pemaelimew i femn chem wesa dungu rume feychi
mlepulu iche tati pu judiu i ftra trawn
mew. 21 Fey tfa mten ta feypin kisu engn i
rangi mew newentu dungun mew: Fachant
10

Hecho 25:7

eymn ta re ngemaldungumekemun iche am


feyentulelu i mlen ta wiomongetun.
22
Allklu feychi dungu ta Felik fente kme
kimnielu am tai mlen kangelu kme mongen,
fenteknufi tati dungu, kangelu antngealu wla
i ntramkalngeael, fey feypifi ta Pablo:
Feychi kpale tati komandante Lisias, fey
wla fente kme kiman tamn nieelchi dungu.
23
Feymew Felik werkfi tati kapitan Pablo
tai presulekayael mten, welu elungeael tai
witrankontuaetew i pu weni ka tai poyepayaetew iyael mew.
Presungey ta Pablo
Kie mufn ant rupalu, ka puwi ta Felik,
kompauwkley i kure engu Drusila pingelu,
fey tfa judiu tuwn domo rke. Fey Felik
mtrmfalfi ta Pablo, femngechi tai allktuael Pablo tai ntramelaetew tai feyentulen ta
Jesucristo mew. 25 Welu Pablo kme feypietew
kie che feley tai nieael lif mongen chumngechi ayley ta Ngnechen, ka kisutu tai kme
ngneniewael ka i kpalen tati afaelchi ant
Ngnechen i ramtukadunguafiel ta che, Felik
pellkenagi, fey feypifi ta Pablo:
Fewla amutunge. Ka mtrmaeyu wla.
26
Felik kalerkefuy tai rakiduam, duamniefuy
Pablo tai kulliaetew ta plata, tai neykmtuafiel, feymew mchayke mtrmkefuy tai
dunguafiel. 27 Femngechi rupay ta epu tripantu,
feymew Felik elknutuy i gobernadorkleael,
fey gobernadorngetuy Porsio Festo. Felik am
duamlu tai kmelkaniewael ti pu judiu engn,
elumalafi i lifreknutuafiel ta Pablo.
24

25
Pablo yengey ta Festo mew
1
Feymew Festo, dew gobernadorklelu ka dew
rupalu kla ant, tripay ta Sesarea i amuael
ta Jerusalen. 2 Fey Jerusalen mew ti longkolelu
pu saserdote mew ka ti pu lmenke judiu dalluntukufi ta Pablo i rume wesa chengen ta
kisu. 3 Rume ftra frenen mew reke pifi engn,
i werkael tai yelelngeael ta Pablo Jerusalen
mew. Kisu engn i trrmaelchi dungu duamniefuy i langmngeafel ta rp mew, 4 welu
Festo llowdunguy: Pablo presuley ta Sesarea
mew, fey iche rakiduamklen tai wiotuael
mte tuntepu mew no ta Sesarea mew. 5 Eymn
tamn pu awtoridad feley tai kompaaetew
amuli ta Sesarea. Feychi wentru ta chem wesa
femkele rume, tyew ta dalluntukupuafimn.
6
Festo mlewepuy ta Jerusalen mew pura ant
kam mari ant chey, fey wla wiotuy ta Sesarea.
Fey kangelu ant mew anpuy kisu i wangku
mew tati tribunal mew ka werky i yelelngemeael ta Pablo. 7 Fey konpulu ta Pablo, tati pu

* 24:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tai ramtukadunguafiel chumngechi feypiley tai ley dungu.
mew ngelay: fey werkfi Pablo tai pu dalluntukuetew eymi mew.

24:8 Kieke kuyfi wirin

Hecho 25:8

171

judiu tuwyelu ta Jerusalen flkonpuy engn ka


feypintukungepuy ptrn wesake dungu mew,
tunte kie dungu no rume kme tripalay kom
tai piel mew engn. 8 Pablo kay feypi kisutu tai
ingkawn:
Iche ta femkelan chem wesa dungu no
rume, tati pu judiu tai ley dungu mew no rume,
tati ngillatuwe ruka mew no rume, tati Roma
tuwchi emperador mew no rume.
9
Welu Festo am aylu i kmelkawkleael ti
pu judiu engn, ramtufi ta Pablo:
Kpa amuymi anta Jerusalen, yew tai
inaramtumeael iche eymi tami dungu?
10
Pablo llowdungueyew:
Mlen ta tfa Roma tuwchi emperador tai
tribunal mew, tfa mew feley tai inaramtungeael. Eymn ta fente kme kimnieymn
tai chem wesa femnofiel rume tati pu judiu.
11
Chem wesa dungu rume femli iche femngechi
tai langmngeael, feley tati, welu ngenole chem
rf dungu no rume tai feypintukumekeetew
mew tati pu judiu, iney rume ngelay tai chalintukuaetew ti pu judiu i awtoridad mew. Iche
duamtun tati emperador tai inaramtulaetew i
femelchi dungu.*
12
Feymew Festo ramtuyefi tai pu kellu
nglamtukeetew, feymew mten feypi:
Eymi am dew feypilu tati emperador
tami inaramtuaetew, tati emperador mew ta
amuaymi.
Pablo mlepuy tati longko lmen Agripa mew
Kie mufn ant rupalu, tati longko lmen
Agripa ka Berenise amuyngu ta Sesarea i chalimeafiel ta Festo. 14 Pichi alma mlepulu engu
ta yew, Festo ntramelfi tati longko lmen
Pablo tai femngechi felen. Feypifi:
Mley ta tfa mew kie wentru Felik tai
presuelknuel. 15 Mlepulu iche ta Jerusalen,
tati longkolelu ti pu saserdote mew ka ti awtoridadklelu tati pu judiu mew feypienew engn i
rume wesa femn ta Pablo ka feypienew engn
tai langmafiel ta Pablo. 16 Iche llowdungufi tati pu awtoridadklelu Roma waria mew
i wimtulenon i kondenayafiel chem che no
rume petu tai pewnon i dalluntukuetewchi
kaye engn i traf dunguael femngechi tai
ingkawael tati dalluntukuelchi che. 17 Feymew,
kpalu faw Sesarea mew ta kisu engn, aylan
i fill mekeael, fey kangelu ant mew puwn
i kdawael tai tribunal mew, fey werkn tai
kpalngeael ta Pablo. 18 Welu tati pu che tai
dalluntukuafiel chem pipulayngn rume i traf
dunguafiel ta Pablo. Iche rakiduamfun tai
niefel yafkan, welu i kayetunieetew feypilayngn kie yafkan no rume i nieel ta Pablo.
19
Tfachi dungu mten feypi engn chumngechi
13

Hecho 26:3

i feyentulen engn ta Ngnechen mew, ka


tukulpafi engn kie wentru Jesus pingelu tati
lalu, fey Pablo mongeley tai piken. 20 Iche
kimlan i chem chumael fey tfachi dungu mew,
fey ramtufi ta Pablo i kpa amun ta Jerusalen
i kme inaramtungeael tfeychi dungu. 21 Welu
Pablo feypi tati emperador i inaramtuael kisu i
dungu, feymew werkn iche tai presuleael ta
Pablo. Iche adknuafi wla chumngechi tai
werklelafiel tati emperador.
22
Feymew Agripa feypifi ta Festo:
Iche ta ka kpa allktumafui i dungu ta
tfeychi wentru.
Fey Festo llowdungueyew:
Wle mten ta allkmayafimi.
23
Fey kangelu ant mew, Agripa ka Berenise
rume afmanngey i konpun ti trawluwkemumchi ruka mew, kientrr tati longkolelu ti pu
soltaw mew ka tati doy ftrake lmenkleyelu
tati waria mew. Festo werky i yelelngeael ta
Pablo, 24 feymew feypi:
Eymi chi ftra longko lmen Agripa ka
pu lmen trawluwklepalu tfachi ruka mew:
tfa mew mlepay kie wentru Pablo pingelu.
Tati pu judiu Jerusalen kpakey faw Sesarea
mew i dalluntukuafiel ta Pablo, fey afelkelayngn wirarklen langmngepe tai piael engn,
25
welu iche ta chem wesa femnolu rume trokifi
tai langmngepdayael. Fey Pablo am feypilu
i inaramtuaetew ti emperador ftra longko lmen, feymew rakiduamn tai werklelafiel ta
kisu. 26 Iche ta kme kimlafi tai chumngechi
chengen ta Pablo tai kme feypiafiel wirin
dungu mew tati emperador. Feymew kpalfi ta
Pablo eymn mew ka doyelchi may eymi, longko
lmen Agripa, fey rupan ramtukangele wla ta
Pablo, iche kiman chem dungu tai feypiafiel
tati emperador. 27 Ngelay tai yengeael ta kie
presu no rume feypingenole chem mew tai
yafkalen.

26
Pablo ingkapewi tati longko lmen Agripa mew
Feymew Agripa feypifi ta Pablo:
Dungunge tami ingkawael.
Fey Pablo witraprami tai kuw, fey llituy
tai famngechi dunguael: 2 Rume aywklen
tai dunguael ta fachant eymi tami mlen mew,
ftra longko lmen Agripa, i ingkawael kom
tai feypintukungeelchi dungu mew tati pu judiu
i trrmdunguletew ta iche, 3 eymi chi longko
lmen am kimnielu kom i wimtun i nieel ti pu
judiu ka tati dungu mew tai aytukeel engn.
Feymew ta feypipeeyu allktumayaen i dungu
ngenoafeluwn mew.
1

* 25:11 duamtun tati emperador tai inaramtulaetew i femelchi dungu: kie romache felerkefuy i feypiael tati emperador i
ramtukadunguaetew i welulkawn mew.

Hecho 26:4

172

Kom ti pu judiu ta kimniey i chumngechi mongen i niekefel ta iche kisu engn mew, weche wentrungen mten iche i
mapu Tarso mew ka Jerusalen mew. 5 Ka
femngechi fewla, ayle engn, feypiafuy iche
i rumel farisewngeken, fey tfachi farisew
dungu rume kdawngey i kme inangeael.
6
Allktumuchi, ta fewla iche kpalngen tai
ramtukangeael i nien mew tfachi maneluwn
rf dungu mew Ngnechen tai femknulfiel tai kuyfi ftakeche em. 7 Ichi tai
mari epu trokiche ngmkley i mupiael tati
wirikonklechi dungu, feymew ta pramyekefi
ka poyekefi Ngnechen engn ant ka pun.
Kafey tfachi maneluwn mew, tati pu judiu
feypintukumekeenew eymi tami adki mew
longko lmen Agripa. 8 Chumngelu am feyentulaymn Ngnechen i wiomongeltukefiel tati
pu la?
4

Pablo ntramkay chumngechi i inantukuyawlkefuel tati pu Cristo mew feyentulelu


9
Iche ta ka femngechi rakiduamkefun tati
pu judiu reke ta fantepu mew, i fill chumafiel rume i yawtufiel Jesus pingechi wentru Nasaret tuwlu, 10 fey femngechi femn ta
Jerusalen mew. Feymew eluetew ti wirin dungu
tati longkolelu ti pu saserdote mew, karsel mew
tukufi ptrn tati pu feyentulelu. Fey ka
petu langmngekelu engn, iche kmey tati
pilen. 11 Ka fentren rupachi kutrankafi engn ka
katrtufi i tukulpawnoael i feyentunieelchi
dungu. Fey tfa femngechi femkefun itrokom
sinagoga mew, rumema lladktuniekefui engn ka inakefui kake troki mapu i waria mew
ktu.
Pablo ka ntramkay chumngechi tai wiorakiduamtun
(Hecho 9.1-19; 22.6-16)
12
Tfachi dungu mew ta amulefun Damasku
waria mew tati longkolelu ti pu saserdote mew
i eluetew ti werkn dungu tai femngechi
13
femael.
Welu iche amulelu rp mew,
longko lmen Agripa, dewma rangi antlu, perumen kie pelon nagpalu kallf wenu. Doy
wilfi ta ant mew. Alofpay iche i wall
ple ka ti pu che amulelu iche engn mew.
14
Kom ichi trananagiyi mapu mew, fey allkn kie dungun i feypietew ebrewdungun
mew: Sawlu, Sawlu, chem mew anta inantukuyawlen? Kisutu ta fitumekewimi, famtukumekewkilnge reke tati wechungechi wayki
mew. 15 Feymew feypin: Iney anta eymi idol? fey idol ta llowdunguenew: Iche ta
Jesus fey eymi tami inantukuyawlel. 16 Welu
witraprange, ka witraknuwnge, iche pewfaluwpeeyu eymi tami poyeafiel ka tami ntramyeael tami peel ta fachant ka femngechi
tami peaelchi dungu ta iche mew. 17 Montulaeyu

Hecho 26:29
tati pu judiu mew ka tati pu judiu tuwnngenolu
mew. Fachant werkaeyu ta iche kisu engn
mew. 18 Werkaeyu ta kisu engn mew tami
nglamafiel i femael kmeke dungu femngechi
nlamayafi reke i nge engn i miyawenoael
dumi mew, welu may i miyawael pelon mew
tai amul ngnekanienoaetew engn ta wekf,
i inatuafiel engn ta Ngnechen. Ka tai feyentuael engn ta iche mew ka femngechi i lifngetuael engn i yafkan mew ka i konpaleael
engn Ngnechen tai lif kme trokiche mew.
Pablo wewpilelfi tati pu judiu ka judiu tuwnngenolu
19
Feymew llemay, longko lmen Agripa,
iche mngeltufi Ngnechen tai pengeleletewchi dungu. 20 Fey wnelu mew llitun
i kimelafiel feyti dungu tati pu che mleyelu
ta Damasku, ka femngechi ta Jerusalen mew
ka kom ta Judea i troki mapu, ka ti pu
judiu tuwnngenolu.
Mangelniekefi tai
trokiche, ka ti pu judiu tuwnngenolu tai
wiorakiduamtuael, ka tai wiotuael ta
Ngnechen mew ka i nietuael kmeke dungu i
mongen mew, femngechi tai pengelael engn
tai wiorakiduamtun. 21 Feychi dungu mew,
tati pu judiu presuenew ta ngillatuwe ruka
mew ka kpa langmfenew engn. 22 Welu
fantepu Ngnechen tai kellunieetew mew,
yafluwn mew amulen.
Ntramelniefi
kom che Ngnechen i dungu, pichikeche ka
ftakeche. Iche ta kimeltuken tati pu pelon
wentru ka Moyse i feypiknuelchi dungu
mten: 23 Ti Cristo feley tai layael, welu i
wnenkleael tati wiomongetun mew, ka i
kimelael tati kme montuluwn dungu ichi
tai pu judiuchengen mew ka femngechi tati
kakelu trokiche, judiu tuwnngenolu.
Agripa aywduamafi Pablo i wewpielchi dungu
Feypilu Pablo tfachi dungu tai ingkawpeel,
Festo wirari:
Wedwedkleymi, Pablo!
Fente tami
chillkatun wedweduwimi.
25
Pablo llowdungueyew:
Wedwedklelan tati, eymi chi kim wentru
Festo. Kom tai feypipeel nor dungu tati ka kom
rfngey. 26 Tfey tai mlen tati longko lmen
Agripa, kisu ta fente kme kimniey ta tfachi
dungu, feymew ta dungupen ka llkalelan rume
kisu tai mlen mew, fente kme kimnielu am
iche kisu tai kimnien kom ta tfachi dungu,
fey tfachi dungu am rupanolu kie ellkalechi
ngyon mew. 27 Eymi chi longko lmen, feyentuymi am tati pu pelon wentru i wirielchi
dungu? Iche kme kimnien tami feyentulen.
28
Fey Agripa llowdungueyew:
Epeke feyentulfen kay tai inayafiel eymi
tami inanieelchi dungu.
29
Pablo feypi:
24

Hecho 26:30

173

Pichin mew kam aln mew ngeay rume, pifule ta Ngnechen, eymi mten no ftra longko
lmen, welu may kom tai allktuniemaetew
ta fachant iche reke tamn mletuafel, welu
tamn trarilenoael tfachi kadena mew.
30
Feymew witrapray tati longko lmen, ka
tati gobernador, Berenise engn ka kom tati
anleyepulu tye mew. 31 Amuyetuy engn
wichuke tai ntramyeafiel tfachi dungu.
Kisuke feypiyey engn:

Tfachi wentru ta chem wesa femlay rume


tai langmngeael, karsel mew rume tai
mleafel.
32

Fey Agripa feypifi ta Festo:

Tfachi wentru feypinofule tai inaramtuaetew tati emperador, iche werkafun i


lifreknutuafiel.

27
Pablo yengey ta Roma waria mew
Fey kme adwlu engn tai werkaetew ta
Italia troki mapu, Pablo ka ti kakelu pu presu
chalintukulelngey kie kapitan Julio pingelu,
tati emperador i troki soltaw mew mlelu.
2
Fey prai ta kie farku mew, tati mlelu
Adramitio waria tai ayli mew, epeke tripalu
dewma i amuael Asia troki mapu i pu ayli
mew. Ka mley ichi engn mew Aristarku,
Tesalonika tuwrkey, Masedonia i waria rke.
3
Ka ant mew puwiyi Sidon waria i ayli
mew. Julio rume kme piwketufi ta Pablo,
fey elufi i witranngemeael i pu weni mew
ka i poyengeael. 4 Tripalu ichi ta Sidon,
rumei Chipre wapi tai ayli ple. Tfa mew
newe krflay, feymew doy matu amui ti farku
mew, kaple rumeliyi amulayafuy ti farku.
5
Katrrumei ti lafken mew, Silisia troki mapu
i ayli lafken mew, ka Panfilia troki mapu, fey
puwiyi ta Mira waria mew, Lisia troki mapu i
kie waria mew.
1

6
Tati pu soltaw i kapitan pepuy tye mew
Alejandria waria kie farku amualu ta Italia
troki mapu, fey prapui tai amulerpuael.
7
Fentren ant re ochika amulei. Rume kdawtui tai puwael Nido waria tai adki mew,
petu trafyeniefilu am ichi tati krf, feymew
rumei Salmon waria tai adki mew ka ngk
amui Kreta wapi tai ayli ple. 8 Rume
kutrankawn mew amulei ti pu lafken, fey
puwiyi kie waria Kme Ayli pingelu, pichi
tripaley Lasea waria mew.
9
Rume fentren ant am rupawiyelu, fey ka
rume kuiwnngey amuleael ta lafken mew, dew
flklepalu am pukem. Feymew Pablo feypieyew
engn:

Hecho 27:24

Pu lmen, doy kmey mleweliyi tfa


mew. Iche kangentunien tai rume kuiwnngechi amuleael ta tfa. Tati farku ta ngnapdayafuy ka kom chemkn tai yenieel, ka
femngechi layafui ktu ta ichi.
11
Tati pu soltaw tai kapitan, Julio pingelu,
mngeltufi tati ngen farku ka ti wentru amulfarkukelu, welu Pablo duamknungelay. 12 Fey
yechi ayli mew am kmenolu rulpapukemam,
itrokom rakiduami engn i doy kmefel i tripapatuael engn tiye mew ochika i puwael
engn ta Fenise, kie ayli mlelu Kreta adkiklelu konwe ant ad ple ka waywen ad ple
mlelu, fey tiye mew i rulpapukemael engn.
10

Ftra konpa krfn ti lafken mew


Rakiduamkley engn i tripayael rupalerkelu am kie ochi waywen krf, fey
eluwingn tai amuael engn ta Fenise, fey
tripay engn ta Kme Ayli, fey amuley engn
Kreta i lafken ple. 14 Welu mte tunten mew
no kie ftra konpa krf, maw krf ad ple,
raraky i akun ti farku mew, 15 fey ochika
amuntukufi ti farku pu lafken. Pepi ngnenofilu
am ichi tati farku ad krf tai yenieafiel,
elknuwiyi tai yeaetew tati krf. 16 Rumei
furitu ti pichi wapi Kawda pingelu, fey ple
tati krf fente newentulelay rew ka ti krf,
rume kutrankawn mew nmetui ti fote tai
montuluwkemum. 17 Fey ichi rupan pramfilu
ti fote pu farku, pnei ftrarume def i kme
iwdtrariknungeam ti farku. Fey llkalelu
engn am i rmkonael ti ngrkoleyechi kuym
mew Sirte pingelu, witranentuknutuy engn
ti kenaykechi angkla, fey wingdklen amuley
i sukenieafiel ti farku, fey eluknuwi engn i
yeaetew ti krf.
18
Kangelu ant mew, tati ftrake rew lafken
petu mna newentuley, fey trftukuyey engn
pu lafken kom i chemkn tai kpalnieel ti
farku mew. 19 Fey kla ant puwalu mew, kisu
engn kme wellintufingn tati farku ka fill
chemkn i pnekeel ti farku. 20 Rume fentren
ant rupay i pewfaluwnon ta ant ka wanglen
no rume, rume ftra krf am trafyenieetew
ichi, dew montunoalu trokiwiyi. 21 Rume
fentrema am iwenolu ichi, Pablo witrapray
kom che i rangi mew fey feypi:
Pu longko, feyentumufuli doy kmeafuy tripapanoliyi ta Kreta mew. Femngechi fente
wesake llflayafui ka fente ngnalayafuy tai
chemkn. 22 Welu tfa, weangkduamkilmn.
Kie no rume ta lalayay, tunte tati farku
mten ta llmkonay. 23 Trafia pun pewfaluwenew kie werken pll, iche tai konpaleelchi
Ngnechen ka i poyekeel fey i werkel.
24
Fey feypienew: Llkalekilnge, Pablo, pewfaluwmealu am ta eymi tati Roma tuwchi emperador mew, eymi tami duam Ngnechen ta
montulafi lan mew kom tati mlelu eymi engn
13

Hecho 27:25

174

ti farku mew. Feychi dungu mew, pu longko,


yafluwmn, feyentulelu am Ngnechen mew
ta iche ka rume feyentulen tai felerpuael tati
dungu kom chumngechi i feypietew tati werken
pll. 26 Welu feley tai puwlngeael kie wapi
mew.
27
Fey kie pun, dew rupalu epu semana
tai amulen pu lafken topakonpui tati lafken
Adria pingelu mew, ichi am fill ple chuchika
miyawletew tati krf. Epe kme rangi punpelay dewma tati pu marineru ngneduami engn tai epe tripalepun ta mapu mew. 28 Medifi
engn i tunteken tati ko. Kla mari kayu
nfk nierkey. Ka pichi doy amulu engn, ka
medifi, feymew nierkey epu mari regle nfk.
29
Welu llkantukuwkley i troleng konpunoael
engn ti ftrake chengke kura mew, tukuy engn
meli angkla furitu tati farku mew, ka ngillatuley
engn Ngnechen mew. Rume ayley engn
tai mchay wnael. 30 Feymew tati pu marineru
rakiduami tai tripayael engn ti farku mew.
Feymew mten pepikafi i nagmafiel engn
tati pichi wampo tai montulu am, trftukufaluwmekefi engn tati angkla wnelechi ad
farku ple. 31 Welu Pablo kimelfi tati kapitan ka
i pu soltaw, feypilen mew:
Fey tfa engn mlenoale ta farku mew,
eymn ta montulayaymn.
32
Feymew tati pu soltaw katrmafi tai trarilemum tati montuluwkemumchi pichi wampo
eluknufi engn tai trfkonael pu lafken.
33
Epe wnlu dewma, Pablo feypifi engn tai
pichike imuael. Feypiyefi:
Amulewiyey ta epu semana dewma tamn
ngmkleken chem dungu tai mleael, fey
eymn ta newe iwelaymn. 34 Feymew iche ta
feypiwayi tamn pichike imuael. Femngechi
femlmn ta kmeay, kpa mongeluwlmn.
Iney no rume ta allflayay ka amlayay kie kal
longko no rume.
35
Fey tfa feypilu, Pablo ny i kuw mew
kie kofke ka maumtufi ta Ngnechen, fey i
penieetew kom ti kakelu pu che. Wdamkalelfi
ka llituy engn i iyael. 36 Feymew mten kom
yafluwi, ilu engn am. 37 Epu pataka kayu mari
kayu che mlekei tati farku mew. 38 Fey rupan
kme ilu engn, trftukuyey engn ti saku
kachilla lafken mew tai doy matu amuael tati
farku.
25

Llanagi tati farku


Fey dew kme wnlu, tati pu marineru
adel-lafi tati mapu, welu pefi engn kie inaltu
ngyon tripalechi ayli lafken, fey eluwi engn
tai inaltu nentupayael i farku. 40 Katrmafi
engn i ftrarume def i trarilemum ti angkla,
fey elknufi engn ti pu lafken, ka neyfiknufi
engn tati remu i ngnengekemum tati farku.
Feymew adkrfknufi engn tati infpralechi
pau wnelechi farku i ad ple, fey tati
39

Hecho 28:10

farku ochingey tai flpun tati ayli mew.


41
Welu puwi chew i wirkolemumchi kuym,
fey tati farku ankonklewepuy. Fey ti farku
rmkonklewey kuym mew. Pepi nengmwetulay, fey kie i om ple ti farku, popa pingelu,
chillfukawi tati rew lafken am rume newentu
litraflitrafngepulu tati farku mew.
42
Feymew ti pu soltaw langmafulu tati pu
presu, tai elunoafiel engn i lefmawael
weylklen. 43 Welu ti pu soltaw tai kapitan Julio pingelu, kpa montulniefilu am ta
Pablo, elulafi tai femael engn, welu femngechi
werky iney rume kim weyl-le i wnelu mew
trftukuluwael ta pu ko i puwael ta mapu
mew. 44 Fey ti kakelu kay kim weylnolu i
inaleael kie wente trafla kam kie nleftripachi
trafla ti farku mew rume. Femngechi kom montui, fey tripapui ta mapu mew.

28
Pablo mlepuy ta Malta wapi mew
Dew kom montulu wla ichi, fey kimiyi
2
tati wapi i Malta pingen.
Feymew tati
pu wapiche rume kme dungueimew kom
ichi. Mawnmekey ka rume wtrengey, fey
ktraltuyngn, feymew feypieimew engn tai
eumtupuael. 3 Pablo imituy pichin angken
mamll, fey petu tukufilu ktral mew, kie
rume venenungechi filu lef tripay arentulu, fey
iwdwi Pablo i kuw mew. 4 Fey ti pu wapiche,
pefilu ti filu i iwdwklen Pablo i kuw mew,
welukonkechi feypiwi engn: Tfachi wentru
kie langmchefe peno? Montufuy rume ta
lafken mew, welu Ngnechen, tati rf kme pelotuniefilu ta che, elunielaeyew tai mongeleael.
5
Welu Pablo mtrowtukufi tati filu pu ktral,
fey chumlaeyew rume. 6 Kom ngmkley engn
tai poypoyael kam tai lef layael. Fentrema
ngmngelu, fey pefilu engn tai chumnon
rume, ka rakiduamtuy engn, fey feypituyngn
Pablo tai kie ngnechenngen.
7
Flple tiye mew mlerkey kie lmen wentru, Publio pingelu, ngenngelu kie lelfn mew
ka awtoridad rke tfeychi wapi mew. Fey
tfa rume kme lloweimew ka kme poyeeimew kie kla ant. 8 Welu Publio tai
chaw kutranklerkey, fey ngtantuluwkley. Aling kutranklerkey ka sinteria kutranklerkey.
Feymew Pablo amuy i pemeaetew, fey petu
ngillatumafilu, ka puwli i kuw kisu i wente
mew, fey tremolngetuy. 9 Fey femngechi femngelu tfa, tati kakelu kutran mleyelu ti wapi
mew, kom tremolyengey engn. 10 Fey rumema
poyengei, feymew ka pratualu ichi farku
mew, elungei chemkn tunten tai duamtuael
doy yew ple tai amuleael.
1

Pablo puwi ta Roma

Hecho 28:11

175

Kla kyen mlepulu ichi ti wapi mew,


ka prai kie farku mew rulpapukempulu tfey
mew. Alejandria tuwrkey tati farku, yenielu
epu rtran ngnechen Kastor ka Polu pingelu,*
pnantukulelu ti farku mew. 12 Sirakusa waria
tai ayli mew puwiyi, feymew mlewei kla
ant. 13 Fey tiye mew tuwiyi ka amui fl ayli
lafken ple. Puwlu wla ichi ta Regio waria,
fey kangelu ant mew waywen krftuy, fey ka
kie ant mew wla puwiyi ta Puteoli waria
mew. 14 Feymew pepui kieke feyentulechi che,
fey engn mangeleimew tai mleweael kisu
engn mew kie semana. Fey rupalu ti semana,
puwiyi ta Roma.
11

15
Feyti pu feyentulechi che mleyelu ta Roma
dew ntramelngewiyerkey engn ichi tai
amulen, fey puwlu ichi Apio pingechi merkaw
mew, trafyepaeimew ti pu feyentulechi che
Roma tuwlu, fey ka amui tati Kla Umatuwe
Ruka pingechi lelfn mew. Fey Pablo pefilu ti
pu feyentulechi che, maumtufi ta Ngnechen
ka doy yafluwtuy. 16 Roma puwlu ta ichi,
elungey Pablo tai wichuleael, ka kie soltaw
mten tai llwatunieaetew.

Pablo mlepuy ta Roma


Dew mlepulu kla ant ta Roma mew, Pablo
mtrmfalfi tati longkolechi pu judiu mlelu ta
Roma. Dew trawlelu engn, feypifi:
17

Pu pei, iche chem wesa femkelafi rume


tati pu judiu ka tai ftakeche em tai wimtun dungu no rume ta illamtukelafi. Welu
ta Jerusalen mew chalintukungen tati pu romache mew. 18 Feymew rupan ramtukaetew
ti pu romache neykmtuafetew engn, chem
wesa dungu no rume am pemanoetew engn
tai presungeel mew ka tai langmngeafel.
19
Welu tati pu judiu pilay tai neykmngetuael ta
iche, feymew feypin tati emperador tai ramtukayaetew i yafkaelchi dungu mew, welu iche
chem dungu rume nielan tai feypintukuafiel
tai troki mapu mew mlechi pu che. 20 Feychi
dungu mew mtrmuwpeyi, tamn pewafiel,
ka tamn ntramkaleluwafiel chumngelu mew
tai presulepan tati Cristo i duam mayfe tfey
tai ngmniekeel tati pu israelche. Fey tfachi
dungu mew trariniengen ta kadena mew. 21 Kisu
engn feypieyew:

Hecho 28:31

Feymew ytuknulelngey engn kie ant,


fey trawluwi fentren che chew tai umaklemum ta Pablo. Llituy puliwen fey pu trafiamay. Pablo ntrameleyew Ngnechen tai
longko lmenngen. Kintuduamelfuy tai feyentulafel ta Jesus mew, fey tfa ta Ngnechen
tai Dullinngen. Ntramentulelfi Moyse tai
ley dungu mew ka tati pu pelon wentru tai
wirielchi dungu mew. 24 Kieke feyentuyey Pablo
tai pielchi dungu, welu ka kiekentu feyentulay. 25 Ntramkawnolu engn am tai kme
adknuwael engn tai chem chumael, petu
chalitualu engn, fey Pablo feypieyew:
Tati Lif Kme Pll fente kme dungufi
tamn ftakeche em tati pelon wentru Isaia i
feypiel mew:
26
Amunge, feypiafimi ta tfachi trokiche:
Tunte allktuayngn rume, kimentulayay
engn.
Tunte adkintuayngn rume, ngneduamlayay engn.
27
Tai rakiduam ta tfachi trokiche welulkawkley.
Ngdiley reke tai pilun engn ka tai nge
chem rume penolu reke feley,
fey ta famngechi i pepi penoael engn ka
i allknoael rume, tai kimentunoael
rume,
tai wiotunoael engn iche mew, fey
ta famngechi iche tai wioduamatunoafiel i yafkan mew.
28
Eymn feley tamn kimael tati pu judiu tuwnngenolu ta werklelngey ta Ngnechen tai
montulchen. Kisu engnke ta allkay.
29
Feymew Pablo dew feypilu tfachi dungu,
tati pu judiu amutuy engn, fey yafkawklerputuyngn.
30
Chew i mlemum ta Pablo puwly epu
tripantu tai kullilemumchi ruka, feymew ta
llowkefi kom che tai peyawlmeetew. 31 Kom
kme lifrelen mew wewpiniepuy Ngnechen
tai longko lmenngen, ka kimeltuniey idol
Jesucristo tai dungu, fey iney no rume katrtunielaeyew.
23

Ichi ta llowkelai chem wirin karta no


rume kpalu ta Judea eymi mew, ka iney no
rume kpalu yew chem wesa dungu rume
feypikelaeimew eymi tami wesa femkeel.
22
Kpa allktufui eymi tami rakiduam, ichi
ta kimniei kom ple tai wesa dunguyengeken
tati kangelu we kme mongen pikeel.
* 28:11 Kastor ka Polu pingelu: epu dewman ngnechen pramyekeel tati pu marineru.
kuyfi wirin mew ngelay ta versu 29.

28:27 Isaia 6.9-10.

28:29 Kieke

Romanu 1:1

176

Romanu

Pablo i wirilelfielchi karta tati pu


Romachengealu
Tfachi karta tati pu Romachengealu, i wiriel
ta apostol Pablo. Fey tfachi karta doy aly ti
kakelu karta mew mleyelu ti We Chillka mew.
Ka femngechi tfachi karta mew doy aln dungu
mew kimeltuniey fey ti werken montuluwn
dungu. Pablo fill ple ruparkey tati Imperiu
Romanu i ngnenieelchi trokike mapu mew.
Ka femngechi aylerkey i puwael ta Roma ftra
waria mew. Tfeychi waria mew dew mlewiyerkey che feyentulelu Jesus mew. Feymew Pablo
wirilelfi tfachi karta tati trokiche feyentulelu
Roma mew mlelu, femngechi i kimael engn chumngelu i aylen ta Pablo i witranngemeael ta kisu engn mew. Feymew Pablo
aywmay i kimeltulelafiel ti pu Roma tuwnche
kieke dullin dungu, tati felelu i feyentungeael
ka chem mongen i nieael tfachi mapu mew
mlechi pu che, tati feyentulelu Jesus mew.
Chalin dungu
Iche Pablo, Jesucristo tai kona, wirifi
ta tfachi karta. Ngnechen ta mtrmenew
ka dullienew Jesucristo i apostolngeael,* femngechi ta iche i kimelael kisu i kme werken
montuluwn dungu.
2
Kisu tai pu pelon wentru mew, Ngnechen
ta dew kimelfuy tfachi dungu tati kme Wirin
Chillka mew. 3-4 Fey tfachi kimeln dungu ta
tukulpaniefi kisu tai Fotm Jesucristo, ichi
tai idol tati Wentruknuwpalu, tati longko
lmen David i tuwnngelu, welu tati Lif Kme
Pll i pepiluwn mew wiomongetuy, fey
Ngnechen i Fotm pingey ka elungey kom
pepiluwn.
5
Fey Jesucristo mew, Ngnechen ta freneenew ka dullienew tai apostolngeael ka tai
pramyemayafiel kisu tai y, femngechi ta
kom trokike mapu mew i mlenkepiael ta che
feyentulelu Cristo mew ka i mngeltuaetew.
6-7
Fey tfa famngechi, eymn tati mleyelu ta
Roma waria mew ka femngechi koneltuleymn
Ngnechen i trokiche mew, Ngnechen am
piwkeyenieetew ka mtrmetew Jesucristo i
ngengeael ta eymn mew. Fey tai Chaw
Ngnechen ka idol Jesucristo eluaeymnmew
kisu tai piwkeyen ka i kme tngn ta eymn
mew tamn nieael kme felen.
1

Pablo ayley i witranngemeael ta Roma waria


mew
8
Wnelu mew, Jesucristo tai y mew maumtukefi tai Ngnechen kake kieke ta eymn
* 1:1 apostol: kie manelnieelchi werken.
Abakuk 2.4.

Romanu 1:21
mew, fey fill ple am ntramyengelu tamn
mupiltulen. 9 Ngnechen, iche tai poyekeelchi
Ngnechen kom piwke mew, kimeltuken kisu i
Fotm tai kme dungu, kisu ta kme kimniey
fill ant tamn tukulpawkefiel i ngillatun mew.
10
Ka rumel ngillatukefi ta Ngnechen, fey kisu
pile, eluaenew tai amuael chuml rume tai
witranngemeael ta eymn mew.
11
Rume kpa amulelu am iche tamn
pewmeafiel femngechi tamn kelluwafiel
Ngnechen i dungu mew, femngechi tamn
doy newenkleael, 12 ka tai welukonkechi
yafluwael ichi tai nieelchi mupiltun
dungu mew. 13 Aynien tamn kimael, pu
pei ka lamngen, muf rupachi ayfun
tamn pewmeafiel, welu fantepu mew petu
mley tai katrlkaduamelnieetewchi dungu.
Kakelu trokike mapu mew iche kimeltuken
Ngnechen i dungu, fey aylen i ka femngechi
kimeltumeael ti kme dungu eymn mew.
14
Femngechi feley i wewpiyeafiel Ngnechen
i werken dungu fill kakerume che mew, ka
femngechi tati pu che fentren nielu kimn ka
tati pu nienolu kimn, 15 feymew ta rume aylen
tamn ka femngechi kimeluwafiel Jesucristo tai
kme dungu, eymn tati mleyelu ta Roma waria
mew.
Jesus tai kme werken dungu i pepiluwn
Yewekelan i kimelafiel tati werken dungu,
Ngnechen tai pepiluwn am femngechi tai
montuael kom tati feyentulu, wnelu mew
tati pu judiuche, fey ka femngechi tati pu
judiu tuwnngenochi pu che. 17 Fey tfachi
werken dungu mew kimeleimew ta Ngnechen
tai lifngetun ta yafkan mew tai maneluwn
mew ta Cristo mew. Femngechi feley tai
maneluwkleael mten. Femngechi ta feypiley
tati Wirin Chillka: Tati nor piwkengelu mupiltulen mongeleay.
16

Kom che yafkafengey


Ngnechen ta kme kimfaluwi kom i
chumngen ka i mlen ta kisu, fey che ta
kimniey. Fey wenu mapu mlechi Ngnechen
rume lladktuniefi itrokom che wesa mongen
nielu ka wesake dungu femkelu, femngechi
katrlkaniefi engn i kimngeael ti rfngechi
dungu. 20 Ngnechen tati pekenoel, welu felefuy
i kimngeael, kme inaduamngele itrofill tai
dewmael. Feychi dewmangelu mten ta tfachi
mapu, fente kme kimngekey kisu i mlen
ka i Ngnechenngen ka tai pepiluwnngen.
Feymew tati pu che wesake piwkengelu ngelay
tai feypiael i kimnofiel ti rfngechi dungu.
21
Tunte kimfuyngn rume ta Ngnechen,
welu pramyekelafingn ta Ngnechen ka
maumtukelafingn rume.
Tai femafel,
18-19

1:2 kme Wirin Chillka: tati Kuyfi Chillka, wirilelu ebrewdungun mew.

1:17

Romanu 1:22

177

amuley i rakiduamklen engn re wesake


dungu mew, ka tai wedwed rakiduamngen
mew. Kom engn dumimaley reke. 22 Rume
nien kimn pikey engn, welu wedwedkley
engn, 23 weluknutufilu engn am tati rumel
mongelekechi Ngnechen, fey trrmfingn ka
adentufingn tati lakechi wentru i adentun
mew, ka adentun m mew ktu, ka epe
fill meli namunngechi kulli mew ka ti filu
24
mew, fillku ka palng mew.
Feymew
Ngnechen wltukueyew kisu engn tai
nieelchi wesake illutun mew, ka welukonkechi
femi engn yewenngechi wesake dungu. 25 i
nieafel engn Ngnechen tai rf dungu, niey
engn re koylake dungu.
i pramyeafel
tati rf Ngnechen, pramyekefingn ka
ngillatukefingn tati dewmaelchi chemkn,
welu Ngnechen dewmay itrofill em mleyelu,
feymew kisu feley tai rumel pramyengeael.
Felepe may.
26
Feymew ta Ngnechen wltukueyew tai
femael engn yewenngechi dungu. i pu domo
ktu weluletuy tai wimtun femkeelchi dungu.
Kaletuy i femn i wimtun tremyen domongen.
27
Ka femngechi, tati pu wentru weluletuy tai
wimtun dungu i niekeel ta domo engu, fey rume
wesa illutuwkey welukonke wentru engu. Chaf
wentru engu ktu femkey yewenngechi wesake
dungu, feymew kutrankawkey kisu engn tai
kuerpu mew i welulkawn tai nieel mew.
28
Pinolu engn am i wiorakiduamtuael ta
Ngnechen mew, feymew Ngnechen ta elueyew
i kisu ngnewael engn i wesake rakiduam mew, i inayael engn tati femnoafelchi
dungu. 29 Aykey engn i trrmkayael re
wesake koyla dungu, rume wesa piwkengelu
engn am. Wesake wimtun niey, dimangey
ka wesamangey. Ka trirchefengey, langmchefengey, kewatufengey, ngnenkachefengey,
wesachengey ka trrmkadungufengey. 30 Wesa
dunguyekefi engn ta kakelu pu che, kayeyefi
engn ta Ngnechen, wesa dungunngey, niey
koyla ngnen ka kisutu mallma dungukey ka
mallma piwkengey, trrmkakey engn i femael wesake dungu, mngeltukelafi engn i
chaw ka i uke, 31 duamlay engn i kimael
ka mupitukelay rume i dungukeel engn, iney
no rume piwkeyekelafi, kim wioduamachelay,
ka nielay kutranduamyechen. 32 Kme kimniey
engn Ngnechen tai feypiknun iney rume
femle tfachi wesake dungu feley tai layael,
welu amuley i wesa femn engn, ka rume
aykey engn ta kakelu che i ka femngechi
femael wesake dungu.

Ngnechen rf dungu mew ramtukadunguchekey

Romanu 2:16

2
Feymew eymi, ineyngeaymi rume, entufilkefilmi ta kakelu che i wesa femkeel mew,
chem falilay rume tami kme piwkefaluwael.
Eymi ta ka femngechi wesake dungu femkeymi
kisu engn reke. 2 Welu kimniei Ngnechen
tai ramtukadunguken rf dungu mew
kondenafiym tati wesa dungu femmekekelu.
3
Fey eymi kay, ramtukadungukefilu ta kangelu,
welu ka femngechi dungu femlmi kisu engn
reke, montualu trokiwkilnge Ngnechen ta
ramtukadunguchele tai kondenacheael. 4 Eymi
ta illamkefimi tati rumel kutranpiwkeyechen,
i ngenoafeluwnngen ka i lef lladkkenon ta
Ngnechen. Fey ngneduamkelaymi Ngnechen
tai kutranpiwkeyechen mew frenenieeymew
tami wiorakiduamtuael ta kisu mew.
5
Welu eymi am yaf piwkengelu, eluwkelaymi tami wiorakiduamtuael ta Ngnechen
mew, petu trawlkaymi ti wesake dungu tami
kutrankawael feychi akule ti kutrankawn ant,
feychi mew Ngnechen pewfaluwale kie kues
reke tai ramtukadunguafiel ta kom che, 6 ka
femngechi i llowael ta kake kieke che kom tai
femelchi dungu mew. 7 Eluafi ta rumel mongen
ta tfeychi pu che, tati aykelu i pramyeafiel
ta Ngnechen ka kintukelu chumkawnorume
afkenochi mongen, fey rumel aylekelu i femael ta kmeke dungu, 8 welu kutrankangeay
Ngnechen i lladken mew tati kisu ngnewnngelu tati wesake piwkengelu, tati kayeltukelu ta rf dungu, fey aytukelu tati wesake
dungu. 9 Mleay kutrankawn ka weangkn tati
femkelu fill wesake dungu, wnelu mew tati pu
judiuche mew, ka femngechi itrokom ti kakelu
pu che. 10 Welu ta Ngnechen eluafi rume kme
felen ka kme tngn ka rume sakiafi kom tati
femkelu kmeke dungu, wnelu mew tati pu
judiuche, welu ka femngechi itrokom ti kakelu
pu che. 11 Ngnechen am ta kie che no rume
dullintukenofilu ta kangelu che mew.
12
Kom tati yafkalu petu tai kimnofiel Moyse
tai ley dungu, kutrankangeay engn fey i
kimnon engn feychi ley dungu, ka ti pu yafkalu
fey tai kimfiel Moyse tai ley dungu, ramtukadungungeay engn ka feychi ley dungu
mew mten. 13 Tati allktukefilu mten tati
ley dungu lifrelelay engn ta yafkan mew, welu
may nielay yafkan pingeay tati mngeltukelu
i chem pilen tati ley dungu. 14 Welu tati pu
judiu tuwnngenolu, fey tai kimnofiel tati ley
dungu, kisu engn femle tati ley dungu i feypilen, kisu engn i rakiduam tati ley dungu
reke feley. 15 Kimfalkey i nien engn kme
rakiduam, wirikonklelu am reke ti ley dungu
i piwke mew, fey kisu ngneduamkey engn
i kmen kam i kmenon i rakiduam, feypintukukeeyew kam ingkayaeyew chey 16 feychi
ant Ngnechen ramtukadungufile Jesucristo
1

Romanu 2:17

178

mew kom ellkan dungu i femkeel tati pu che,


chumngechi i feypilen tati kme dungu iche
i wewpikeel.
Ti pu judiu ka Moyse tai ley dungu
Iche judiu tuwnngen pikeymi ta eymi,
ka newentuwkeymi Moyse tai ley dungu
mew, ka mallmawkeymi tami Ngnechen mew.
18
Kimnieymi kisu tai aytukeelchi dungu, ka
tati ley dungu kimeltunieeymew tami dulliael
ti doy kmeke dungu. 19 Ka maneluwkleymi
tami rptulkefiel tati pu trawma, ka tami
pelontulkefiel tati miyawyelu ta dumi mew; 20 ka
tami kimeltukefiel tati nienolu kimn ka tami
kellukefiel i admuwael tati pu om piwkengelu pichikeche reke, tati ley dungu mew am
nielu eymi ti kme nor kimn ka tati rfngechi
dungu. 21 Fey femngechi, kimeltukefilmi ta
kangelu, chumngelu am kimeltuwkelaymi ta
kisutu eymi? Wewpikelmi i kmenon ta ween,
fey chumngelu am eymi weekeymi? 22 Fey
feypikelmi i ngenoael tai iwaluwn wentru
engu ta domo, chumngelu am eymi femkeymi
feychi dungu? Fey dekefilmi ti pu adentun
ngnechen, chumngelu am weekefimi tati
mlechi chemkn ti adentun ngnechen i
ngillatuwe ruka mew? 23 Mallmawkleymi tati
ley dungu mew, welu mngeltukelafimi, fey ta
famngechi pramyekelafimi ta Ngnechen. 24 Rf
dungu mew feypiley tati Wirin Chillka: Tati
kakelu troki pu che judiungenolu yawtukefi
engn ta Ngnechen eymn tamn yafkan
mew.*
25
Kie che mupitule Moyse i ley dungu,
kmelkaeyew tai sirkunsidalen, welu femnole
chem falilay rume tai sirkunsidalen. 26 Fey
tati pu judiu tuwnngenolu kme mupitule tati
ley dungu, fey ta sirkunsidangelu reke ta feley,
tunte felelayafuy rume. 27 Fey ti pu che judiu
tuwnngenolu mupituniefilu tati ley dungu,
tunte sirkunsidalelayafuy rume, fey engn ramtukadunguafi ta tyechi che mupitunolu tati
ley dungu, tunte sirkunsidaleafuy rume. 28 Tai
judiungeael ta che ngelay tai femngeael tai
kuerpu mew mten, ka tai sirkunsidaleael tai
kuerpu mew mten, 29 welu may tati rf mew
judiungealu, feley i femngeael ponwitu tai
kuerpu mew, ka tai sirkunsidaleael reke ponwitu i piwke mew. Tati wirikonklechi dungu
ta ngnenielaeyew, tati Lif Kme Pll may ta
ngnenieaeyew. Fey Ngnechen sakiafi tati pu
che famngechi felelu i piwke mew, tunte sakilayaeyew rume tati pu che.
17

3
Kmey anta judiu tuwnngen?
* 2:24 Isaia 52.5 LXX.
* 3:14 Salmo 10.7.

* 3:4 Salmo 51.4 LXX.

Romanu 3:13

Feymew, chem kme dungu am niey tati


judiu tuwnchengen kam tati sirkunsidalelu?
2
Fentren kme dungu mew chumngechingeay
rume. Wnelu mew, Ngnechen manelfi tfeychi pu judiu mten, fey elufi kisu i ley dungu.
3
Fey tfa, chem dungu chey mleay tati pu
judiu nor piwke mew feyentunole engn? Feychi dungu mew may Ngnechen fenteknupeay
i mupituael i wldungun? 4 Femlayay llemay!
Ngnechen rumel mupitulekey ta kom rf dungu
mew i piel, tunte itrokom pu che koylangeay
rume. Tati Wirin Chillka am ta feypilelu:
Eymi Ngnechen! Lif mongen pingeaymi
tami dungukeel mew, ka kme tripayay
tami dungu ramtukadungungefulmi
rume.*
5
Welu ichi tai wesake femkeel mew doy
kimfal-le Ngnechen i nien nor dungu, chem
chumai am? Ngnechen nor dungu femkelay
pipeai may tai kutrankakeetew mew. (Fey
tfa dungupen chumngechi feypikey ta che).
6
Femlay llemay! Ngnechen nor dungu femnole, chumngechi am ramtukadunguafi ta tfachi mapu mew mlechi pu che?
7
Welu iche tai koyla dungun kellule
Ngnechen tai rf dungu i doy falin
dungungeael, chumngelu anta ramtukadunguaenew ta Ngnechen ta iche kie yafkafe
reke? 8 Feychi dungu felefule, re wesake
dungu may fempeai i mleael kmeke dungu?
Fey kieke che feypikey iche tai famngechi
kimeltuken tai re witrantulaetew engn ti
koyla dungu. Fey tfeychi pu che tai fentren
koylangen mew, feley tai kondenangeael
engn.
1

Itrokom ta yafkafengei
Fey chem piai am? Ichi tai pu judiuchengen, doy kme piwkengei ta kakelu che
mew? Felelay! Fey dew feypipei ta ichi tati
pu judiuche ka femngechi tati pu judiu tuwnngenolu, tati yafkan tai ngnen presunieeyew
reke. 10 Tati Wirin Chillka am ta feypilelu:
Ngelay iney no rume nielay yafkan i pingeael!
Ngelay kie che no rume!
11
Ngelay iney rume nielu kme kimn.
Ngelay iney rume aykelu i pramyeafiel
ta Ngnechen.
12
Itrokom che inafi engn tati wesake dungu.
Kom wedwedngey engn.
Ngelay iney rume femkelu kmeke dungu!
Ngelay kie no rume!
13
i wn ka i pel ta kie nlalechi rngan kfwe la reke feley, i kewn koylangey,
i mellf wn mew niey venenu, vibora
filu reke.
9

3:12 Salmo 14.1-3.

3:13 Salmo 5.9 LXX.

3:13 Salmo 140.3 LXX.

Romanu 3:14

179

Ka i wn malisia dungukey
ka wesake weangknngechi dungu mley.*
15
i namun rume matukel lefkey i langmcheael,
16
mntukakey kom i peel
ka wesa dungu elkey engn chew rume tai
rumeel engn,
17
ka nielay engn ta kme tngn wlkechi
dungu.
18
Chumkawnorume tukulpakelay engn i ekuniengeael ta Ngnechen.
19
Fey fewla kimniei kom chumngechi i feypilen tati ley dungu Wirin Chillka mew, feypiniefi
kom tai mngeltunieetew, femngechi ta kom
che i kfkleael engn ka kom mapu mlechi
che i puwael Ngnechen tai ayfi mew tai
ramtukadunguaetew. 20 Feymew Ngnechen
lifreknulayafi ta iney no rume ta yafkan mew
i mupifiel mew tati ley dungu, tati ley am felelu
tai kimelaetew mten tai yafkafengen.
14

Ngnechen montulkefi tati yafkafe feyentuym


Jesus mew
21-22
Ngnechen kimeli chumngechi tai kme
trokituaetew yafkakenolu reke, ka fey tfa ta
fente kme kimngekey chillkatungeym ti Wirin
Chillka nielu tati ley dungu ka tati pu pelonke
wentru i wirielchi dungu: Ngnechen ta kme
trokitutueimew tai mupitufiel mew tati ley
dungu no, welu may tai feyentufiel mew Jesucristo. Ka femngechi femkefi itrokom tati
pu feyentulu. 23 Itrokom che ta yafkay ka
ftra kamapuley reke engn tati Montulchefe
Ngnechen mew. 24 Fey Ngnechen, tai kutranduamyechen mew, adknuy ichi tai
niewetunoael ta yafkan reke Jesucristo i kutrankawn mew. 25 Ngnechen femknuy ta
Jesucristo mew, fey Jesucristo am wtrul-lu tai
mollf, fey Ngnechen tngduami tai lladken
i niekefel yafkan i duam. Fey tfachi wioduamangetun llowngekey ta mupiltun mew, fey
kimngekey ka legtuniey Ngnechen i nien ta
nor dungu. Fey duamknulafi tati kuyfike
yafkan. 26 Fey tfa famngechi femi ta Ngnechen
i nien mew ta ngenoafeluwn. Fey fantepu
mew Ngnechen pengeli i nien ta nor dungu,
ka amuley i felen ti nor dungu, fey Ngnechen
adknuy ichi tai niewetunoael ta yafkan, tati
feyentuyelu ta Jesus mew.
27
Fey iney am feypiafuy ta Ngnechen lif
mongen i nien ta che? Ngynentuknumangetuay i yafkan! Chem dungu mew am?
Tai kme mupitufiel mew tati ley dungu no,
welu may tai feyentun mew ta Cristo Jesus
mew. 28 Femngechi ta adknungey tfachi dungu:
3:17 Isaia 59.7-8.

3:18 Salmo 36.1.

Romanu 4:11

Ngnechen ta adknuy ichi tai niewetunoael


ta yafkan tai nieelchi mupiltun mew mten,
fey i aporianofiel i kme mupituafiel ti ley
dungu. 29 Ngnechen am tati pu judiuche tai
Ngnechen mten? Femlay. Ka femngechi llemay kom mapu mlechi pu che tai Ngnechen.
Fente kme kimniengey ka femngechi kom
mapu mleyechi pu che tai Ngnechenngen.
30
Doy ngelay kangelu Ngnechen.
Kieley
mten. Feychi Ngnechen ta montulkefilu i
yafkan mew tati pu mupiltulelu, fey tai rakiduamyenofiel rume i sirkunsidalen kam tai
felenon! 31 Feyta famngechi, mupiltun mew
falintupelafiyi may tati ley dungu? Femlayay!
Doy falintuafiyi tati ley dungu.

4
Abraam tai mupiltun
Welu feymew, chem dungu wewi Abraam
piai kay, tai kuyfi laku em? 2 Rf dungu mew
Abraam ta llowngefule kie nor mongen wentru
reke kisu tai femkeel mew, felefuy tai mallmawael, welu Ngnechen mew pepi femlayafuy.
3
Tati Wirin Chillka feypiley: Abraam feyentuy ta Ngnechen mew, feymew ta Ngnechen
lloweyew kie nor mongen wentru reke.*
4
Fey fewla, kie che kdawle, tai kullitu ta
re elungekelay, welu may kullingekey tai kdawn mew. 5 Ngnechen nor mongen elutukefi
tati pu yafkafe feyentulu kisu mew. Feymew
kie che feyentule Ngnechen mew, llowaeyew
ta kie nor mongenngelu reke tai mupiltun i
duam, tunte chem kme dungu rume femlayafuy
tai frenengeael. 6 David ka femngechi feypi i
sakinngen tfeychi che ta Ngnechen i llowel
nor mongen che reke, fey femkellenofule rume
kmeke dungu tai frenengeafel. 7 David ta
feypi:
Aywn niey ta tfeychi wentru ineyngeay
rume
Ngnechen i wioduamatuel tai wesa
femkeel mew ka ngynentumatufilu
tai yafkan!
8
Aywn niey ta tfeychi che ta idol
Ngnechen
inaduammanoeliyew tai yafkan!
9
Fey tfachi aywn koneltuley tati pu judiu
mten pemay, kam ka femngechi koneltuley tati
pu judiu tuwnngenolu? Feypikei Ngnechen
tai llowfiel ta Abraam kie nor mongen wentru
reke i nien mew ta mupiltun. 10 Welu chuml
am lloweyew ta Ngnechen lif mongen wentru
reke? Rupan sirkunsidangelu wla ta Abraam,
kam petu sirkunsidangenolu rume? Femlay
tatey, petu i sirkunsidangenon rume mayfe.
11
Fey wla Abraam ta sirkunsidangey, kie marka
1

3:21-22 ti Wirin Chillka nielu tati ley dungu ka tati pu pelonke wentru i wirielchi
* 4:3 Genesis 15.6. 4:8 Salmo 32.1-2. 4:9

dungu: tfachi wirin dungu tukulpaniefi tati Kuyfi Chillka ebrewdungun mew.
Genesis 15.6.

Romanu 4:12

180

reke ka kie sellu reke Ngnechen tai dew


llowetew kie nor mongen wentrungelu reke,
fey tai mupiltun i duam. Fey tfa famngechi,
ta Abraam chaw reke nietueyew kom tati nielu
ta mupiltun, tunte sirkunsidalelayafuy rume engn. Ngnechen ta ka femngechi llowaeyew ta
kisu engn nor mongen chengelu reke. 12 Abraam
ta ka femngechi chaw reke nieeyew ta tfey
engn tati pu judiu ka tati pu inayentulelu i
mupiltuael Abraam reke, kisu am mupiltulu petu
i sirkunsidalenon rume.
Tati eldungu mupitungey mupiltun mew
Ngnechen elelfi ti eldungu ta Abraamngealu
ka tai pu yomelchengealu i llowael engn ta
tfachi mapu kie erensia reke. Welu fey tfachi
eldungu elelngey ta Abraam tai mngeltufiel
mew no tati ley dungu, tai mupiltun mew may
ta Ngnechen mew. Ka feymew ta Ngnechen
lloweyew ta kie nor mongen wentrungelu reke.
14
Fey tati mngeltukefilu tati ley dungu llowale
ti erensia, feymew may tati mupiltun falinochi
dungu reke feletuafuy ka femngechi Ngnechen
tai eldungu faliwetulayafuy. 15 Tati ley dungu
kpalkey ta kutrankachen, welu chew ngelay tati
ley dungu, ka ngelay ta chem yafkan dungu no
rume.
16
Feymew, tfachi eldungu kom mupituy
Abraam mew tai nien mew ta mupiltun mten,
ka femngechi i feyngeael tfachi eldungu kisu
kom i pu yomelche mew ka itrokom feyentulelu
Abraam reke. Fey ta famngechi, ichi tai chaw
reke niefiyi ta Abraam, 17 chumngechi feypiley
tati Wirin Chillka: Iche ta chaw reke femknuaeyu ta fentren pu trokiche mew mlelu kom
mapu. Fey tfachi Ngnechen lle Abraam tai
feyentuel, fey tachi Ngnechen wiomongeltukefilu tati pu la, ka tati dewmakelu tati petu
ngenolu dew mlewiyelu reke.
18
Feychi niewenolu chem maneluwn no rume
tai nieafel fotm, Abraam feyentuy ti eldungu
i feypietew ta Ngnechen. Fey ta famngechi
chaw reke nietueyew fentren trokiche*
mlelu ta mapu mew, Ngnechen tai
feypiknuetew kom femngechi felerpuy. Feyta
famngechi feypingey rume fentren chengeay
tami pu yomelche. 19 Abraam tai mupiltun
mew yafluwkley mten, dewma epe pataka
tripantu niefuy rume ka ngneduamuwi ta kisu
ka Sara i tuntelewenon i mongelerpuael engu.
Ka rume putremlu engu am i nieael ta pe.
20
Epu duamklelay, welu maneluwkley mten
Ngnechen tai mupiael i feypiknuelchi
dungu, doy kme mupiltuy ka rf mew
maneluwi, ka pramyefi ta Ngnechen, 21 fente
kme piwkentukuniey Ngnechen tai nien
pepiluwn tai mupituael i feypiknukeelchi
dungu. 22 Feymew Ngnechen lloweyew kie

Romanu 5:11

nor mongen wentru reke.


Fey chumngechi
wirintukungey Ngnechen tai llowetew ta
Abraam kie nor mongen wentru reke tai
mupiltun mew, ka femngechi wirintukungey
ichi tai femael. Fey tai mupiltun mew,
Ngnechen ka femngechi lloweimew ta
ichi, feyentulu am ichi Ngnechen tai
wiomongeltufiel ta Jesus ichi tai idol,
25
tati wltukungelu i layael ichi tai yafkan
mew ka tati wiomongetulu yafkafe reke tai
felewetunoael.
23-24

13

4:17 Genesis 17.5.

* 4:18 Genesis 17.5.

Yafkafe reke tai felewetunoael


Feymew llemay, tati mupiltun mew
yafkafe reke felewetulai ichi, fey nietui
kmelkawn Ngnechen ichi, tai idol
Jesucristo i duam. 2 Fey Cristo i duam, rf
feley tai llowael Ngnechen i frenechen
tati mupiltun mew, feymew ka aywklen
maneluwklei tai koneltuael Ngnechen tai
ftra pepiluwn mew. 3 Fey tfachi dungu
mew, aywkei tunte kutrankawliyi rume,
kimnielu am ichi tati kutrankawn i duam
4
tai nieael ngenoafeluwn.
Fey tfachi
ngenoafeluwn elukeeimew tai doy nor
mongenngeael, fey tai nor mongenngen mew,
nietukei maneluwn. 5 Fey tfachi maneluwn
ta yaflkeeimew tai piwke mew, Ngnechen
am rume piwkeyeetew ichi tai eluetew mew
tati Lif Kme Pll.
1

6
Ichi chem pepiluwnolu rume tai montuluwael, Cristo fente kme llegpay i layael
tati pu wesake mongenngelu mew. 7 Iney rume
eluwlayafuy i layael i montulafiel kangelu che,
tunte nor mongen chengeafuy rume. 8 Welu
kimfali Ngnechen tai piwkeyenieetew, feychi
petu yafkafengelu ta ichi, Cristo lay ichi
tai duam.
9
Fey tfa dew yafkafe reke felewetulai ichi
Cristo tai lan mew, doyelchi may montulngeai
kisu i duam, akule i ftra kutrankangeael ta
che. 10 Fey Ngnechen, petu tai kayeyetuniefiel, wioduamatueimew tai kmelkawtuael kisu ichi, kisu i Fotm tai lan mew.
Ka i wiomongetun mew ichi feley tai
wiomongetuael fey tai rumel mongeletuael.
11
Fey tfachi dungu am feyngelu, ka femngechi
feley tai aywkleael ta Ngnechen mew idol
Jesucristo i duam, fey Cristo mew am ichi
kmelkawtulu ta Ngnechen ichi.

Adan i duam lai, welu Cristo i duam rumel


mongeletuai

4:18 Genesis 15.5.

4:22 Genesis 15.6.

Romanu 5:12

181

Femngechi llemay, kie wentru mew mten


mley ta yafkan mapu mew ka femngechi mley ta lan dungu. Fey tati lan dungu mley itrokom che mew, itrokom che yafkafengelu am. 13 Petu tai mlenon Moyse i ley
dungu, mlewiyekey ta yafkan ta tfachi mapu
mew, welu mlenoym ta ley dungu, kondenaley
pingekelay ta che. 14 Fey tati lan dungu mlelu
yafkan i duam llituy feychi mongelelu ta Adan
ka femngechi amuley tfachi lan dungu feychi
mongelelu ta Moyse. Itrokom che layey yafkan i
duam tunte mngeltulafuy engn Ngnechen i
werkelchi dungu chumngechi i femel ta Adan,
welu kangelu Adan felefuy i kpayael.
15
Fey Adan tai yafkan trrlay Ngnechen tai
wlelchi frenechen mew. Rfngey ta Adan i
yafkan i duam rume fentren che layey, welu
doyelchi may kmey ka afmatufali Ngnechen
i frenechen i elungeel ta itrokom che Jesucristo mew. 16 Kie wentru tai yafkan trrlay
Ngnechen tai frenechen mew. Kie yafkan
mew mten feley tai kondenangeael itrokom
che, welu Ngnechen i frenechen mew tati
pu wentru, tunte niefuy fentren yafkan, welu
fewla ngewetulay yafkafe i pingeael. 17 Fey
Adan i yafkan mew, feyti lan dungu ngneniefi
itrokom che. Fey femle, doyelchi may, Jesus
i duam Ngnechen wioduamatueimew, ka
femngechi femknueimew tai longkoletuael
reke tati rumel mongen mew.
18
Feymew llemay chumngechi ta Adan tai
yafkan mew feley kom che i kondenangeael,
ka femngechi ta Jesucristo i lan mew itrokom
che feley i lifrengetuael ta yafkan mew, fey
famngechi tai nieael rumel mongen. 19 Tfa
feypin rke, kie wentru Adan tai mngeltunon
mew, fentren che yafkafengetuy, welu ka femngechi, kie wentru Jesucristo tai mngeltun
mew, fentren che ta lifrengetuy ta yafkan mew.
20
Tati ley dungu ta wlngey tai kme kimngeael ta yafkan. Welu kme kimngelu i mlen
ta yafkan, Ngnechen i frenechen doy kimfali. 21 Fey chumngechi tati yafkan amuley i
pepiluwn i kpalafiel tati lan dungu, ka femngechi Ngnechen i piwkeyechen doy pepiluwi
tai montulaetew ta yafkan mew ka tai eluaetew ta rumel mongen tai idol Jesucristo
mew.
12

6
Dew lai reke ta yafkan mew
1
Chem piai am? Amulepeay may tai
yafkameken femngechi tai doy kutranpiwkeyeaetew ta Ngnechen? 2 Femlay llemay!
Ichi ta dew lai reke tati yafkan mew,
fey chumngelu am ka mletuai tati yafkan
mew? 3 Kimlaymn anta eymn, kom ichi
fawtisangelu Cristo Jesus mew, femngechi
4
kiewkletui kisu tai lan mew?
Tai

Romanu 6:18

fawtisangen mew rngalngei reke ta Cristo


ichi, ka dew lai reke tai wiomongetuael,
fey tai nietuael we mongen nienolu yafkan
chumngechi ta Cristo wiomongetuy Chaw tai
ftra pepiluwn mew.
5
Rf kiewliyi ta Cristo ichi kisu tai lan
mew, ka femngechi kiewayi ta kisu ichi
kisu tai wiomongetun mew. 6 Fey kimniei
tati kuyfi mongen tai niekefel, dew langmngey
reke feychi lalu krus mew ta Cristo, femngechi
aftuay tai yafkafechengen ka ngewelayay tai
ngnenieaetew ta yafkan. 7 Fey kie che ta dew
laym kuyfi mongen mew, ngnekelaeyew ta
yafkan.
8
Ichi dew laliyi reke ta Cristo ichi,
feymew maneluwkleai ka femngechi tai
mongeleael ta Cristo ichi. 9 Kimniei ta Cristo
i dew wiomongetun, fey ka wiome lawelayay,
tati lan dungu am niewenolu pepiluwn ta kisu
mew. 10 Feymew ta Cristo, feychi lalu, kie
rupa mten ta lay tai apmtuafiel tati yafkan,
fey wiomongetulu, mongeletuy tai tuteafiel ta
Chaw Ngnechen.
11
Ka femngechi, eymn ta lalu reke
trokiwklemn tamn yafkawenoael, welu
may Ngnechen mew tamn mongeletuael,
tamn kiewklen mew ta Cristo Jesus
eymn. 12 Feymew, elukefilmn ta eymn tati
yafkan i amul ngnenieafiel tamn afachi
kuerpu, femngechi tamn mngeltunoafiel
i aytukeel ta kuerpu. 13 Chalintukukilmn
tamn kuerpu ta yafkan mew i femael
wesake dungu. Eymn feleymn tati layechi
che reke, welu ka wiomongetulu, feymew
chalintukuwmn ta Ngnechen mew, tai
femael kmeke dungu. 14 Fey ta famngechi tati
yafkan niewelayay ta pepiluwn eymn mew,
eymn am ngnenienoetew tati ley dungu,
welu may ngnenieeymnmew Ngnechen i
piwkeyechen.
Kie adentun dungu nentungey tati presulelu
mew
15
Ka wiome feypian: Moyse i ley dungu ngneniewelaeimew, welu may Ngnechen tai
piwkeyechen. Feychi dungu mew, amulepeay may tai femael wesake dungu? Femlayai llemay! 16 Eymn kme kimnieymn chalintukuwlmn tamn presukonangeael kie
lmen wentru mew tamn mngeltunieafiel,
eymn rf mew presukonangeymn, fey feley tamn mngeltuleael. Ka femngechi mngeltuniefilmn ta yafkan, yeaeymnmew ta
lan dungu mew, welu mngeltuniefilmn ta
Ngnechen nieaymn ta lif mongen. 17 Eymn
ta kuyfi mew presukona reke felekefuymn
tati yafkan mew, welu Ngnechen i frenechen
mew, fewla mngeltuymn kom piwke mew
tamn kme kimeltungeelchi dungu. 18 Fey

Romanu 6:19

182

dew lifreletuymn tati yafkan mew tamn presuniekefetew, fey eymn ta eluwkletuymn
tamn nieael lif mongen.
19
Famngechi dungupen tamn doy kme kimafiel tfachi dungu. Fey ta kuyfi mew chalintukukefuymn tamn kuerpu tati wesake illutun dungu mew, femngechi tamn femael
wesake dungu, fey fewla feley tamn chalintukuael tamn kuerpu nor dungu mew, femngechi tamn nietuael lif mongen. 20 Feychi
eymn petu presukonalelu reke tati yafkan
mew, kie nor dungu no rume ta niekelafuymn
tamn mongen mew. 21 Chem no rume kmelkalaeymnmew tamn kuyfi femkefelchi wesake
dungu, fey fewla yewentukukefimn. Kom tfachi dungu ta re lan dungu mten. 22 Welu
fewla lifreletuymn tati yafkan mew tamn
pramyeafiel ta Ngnechen, famngechi tamn
nieael lif mongen ta Ngnechen mew, ka tamn
nieael rumel mongen. 23 Tati yafkan i wlkeel
re lan dungu mten, welu Ngnechen wlkey
tati rumel mongen, Cristo Jesus mew, ichi tai
idol.

7
Kie adknu dungu entuel ta kurewen che mew
Pu pei ka lamngen, eymn ta kimniefimn
tati ley dungu, ka kimnieymn tati ley dungu i
nien pepiluwn kie che mew petu i mongelen.
2
Kie adknu dungu feypiwayi. Tati ftangechi
domo feley tai mngeltunieafiel tai fta, petu
mongelele, tati ley dungu i duam. Welu lale
wla tai fta, tati domo lifrelewetuay tati ley
dungu mew. 3 Fey ta kisu trawlele kangelu
wentru engu petu i mongelen tai fta, fey kisu
ta iwafengey, welu dew lale tai fta, feychi
domo ta lifrelewetuay tati ley dungu mew, fey iwalayay tunte kureyewtuafuy ta kangelu wentru
engu rume.
4
Ka femngechi dungu feley eymn mew, iche
i pu pei ka lamngen. Feychi lalu ta Cristo,
eymn ka femngechi laymn reke ta Moyse i
ley dungu mew, tamn koneltutuael kangelu
fta mew reke. Fey Cristo, Ngnechen tai
wiomongeltuel, ngenngetuy ta eymn mew,
famngechi tai nietuael lif mongen Ngnechen
mew. 5 Feychi petu ngnenieetew ichi ta
yafkan, ta Moyse i ley dungu trepeleimew
reke ichi tai femael tati wesake wimtun
dungu, fey tfachi wesake dungu yeeimew ta
lan dungu mew. 6 Tati ley dungu i pepiluwn
ngneniekefeimew, welu fewla lai reke tati
ley dungu mew. Femngechi ta lifrelewetui tai
poyeafiel ta Ngnechen tai we mongen mew
ngnenieetew tati Lif Kme Pll.
1

Tati yafkan mlelu che mew


* 7:7 Exodo 20.17; Deuteronomio 5.21.

Romanu 7:25

Fey tfachi dungu mew feypiai am tati ley


dungu i duam ta yafkafengei? Femlay llemay!
Welu mlenofule ta ley dungu, iche kimlayafun i chumngen tati yafkan. Chumkawnorume
kimlayafun i chumngen tati dimangen tati ley
dungu ta feypinofule: Dimatukilnge.* 8 Welu
tati yafkan allmalltuy ta tfachi dungu mew,
fey kisutu kellueyew reke tati werkn dungu,
fey trepelu reke femi iche mew itrofill wesake dimatun dungu. Fey petu ngenolu ta
ley dungu, tati yafkan ta kie la reke feley.
9
Kuyfi mew mongelekefun fey i kimnofiel ta
ley dungu, welu kimelngelu i chem pilen ti ley
dungu, weftuy reke tati yafkan, fey iche lan
reke 10-11 tati yafkan am allmalltulu tati ley dungu.
Tai eluafetew mongen, fey ngnenkaenew ka
eluenew i layael. 12 Feymew tati ley dungu nor
dungungey, ka tati werkn dungu nor dungu ka
kme dungu.
13
Welu tati ley dungu rf kmele, chumngelu
am eluenew i layael? Femlaenew llemay! Welu
tati yafkan allmalltuy tati nor dungu femngechi
rf dungu mew i kimngeael tai yafkanngen,
fey eluenew tai layael. Fey famngechi, tati
werkn dungu mew, kimfali i rume wesa dungungen tati yafkan.
14
Kimniei tati ley dungu ta Ngnechen i
wlknuelchi dungu, welu iche tai mapu
tuwnngechi mongen mew presukona reke felen tati yafkan mew. 15 Kme kimnielan chumngelu i femken. Iche i ayelchi dungu
femkelan, ka tfeychi dungu tai dekeel, feychi
dungu ta femken. 16 Welu femli tai aykenoelchi
dungu, kimfali tfeychi ley dungu tai kmen.
17
Fey iche aytukelafun tai femael ti wesake
dungu, welu may tati yafkan yafkafeche reke
mlelu iche mew. 18 Iche kme kimnien i pepi
femkenon nor dungu, iche mew am ngenolu
chem kme dungu no rume. Tunte aylefun
rume tai femael kmeke dungu, welu yafngelan i femael ti kme dungu. 19 Femkelan tati
kmeke dungu tai kpa femkefel, fey femken ti
wesake dungu tai kpa femkenoel. 20 Fey femli
iche tai aykenoelchi dungu, fey tati yafkan
may mlelu iche mew ngnekeenew i femael
wesake dungu.
21
Fey ngneduamuwken tai ayniefel i femael ta kmeke dungu, welu tati wesake dungu
elukelaenew i femael tati kme dungu. 22 Iche
tai piwke mew aykefi Ngnechen tai ley
dungu, 23 welu ngneduamken ta iche mew i
mlen kieke dungu tai katrlkakeetew i femael ta nor dungu. Fey tfa tati yafkan mlelu
iche mew ka femngechi tai presunieetew.
24
Awngen may ta iche! Iney am montulaenew tati lan dungu i pepiluwn mew mlelu
iche mew? 25 Ngnechen mten, fey kisu ta
7

Romanu 8:1

183

maumtukefi, tai montulaetew ta idol Jesucristo mew. Fey iche tai rakiduam mew
aylefun i poyeafiel Ngnechen tai ley dungu,
welu tati yafkan i pepiluwn mew presukona
reke felen.

8
i mongeleael Ngnechen tai Lif Kme Pll
mew
1
Fey ta famngechi, tati pu che kiewklelu
Cristo Jesus mew, kondenalelay, tati femkenolu
tati yafkafe che i aytukeelchi dungu, welu
may femkelu tati Lif Kme Pll i aykeelchi
dungu.* 2 Tati Lif Kme Pll tai pepiluwn
am wlkelu mongen ta Cristo Jesus mew, montuleimew tati yafkan tai pepiluwn mew ka
tati lan dungu mew. 3 Moyse tai ley dungu pepi
wioduamel-lafi ta che tai yafkan mew, welu
Ngnechen werky kisu tai Fotm kie yafkafe
che reke tai chalintukuafiel i langmngeael
femngechi tai wioduamafiel ta che i yafkan
mew. Fey famngechi tai kondenangeael ti
yafkan mlelu tati yafkafe che mew. 4 Femngechi
femi ta Ngnechen tai pepi mupituael itrokom
ichi mew chumngechi tai werklen tati ley
dungu, fey ichi ta mongelewelai tati yafkafe
che tai wimtun dungu mew, welu may chumngechi i aylen tati Lif Kme Pll.
5
Tati pu che inanielu tati yafkafe che tai
wimtun dungu, rakiduamklekey engn tfachi
mapu tuwnngechi wesake illutun dungu mew
mten, welu tati mongelelu chumngechi tai
ayken ka i feypilen tati Lif Kme Pll, rakiduamklekey engn tati Kme Pll tai aytukeelchi dungu mew. 6 Fey rakiduamyengeym
yafkafe che i illutukeelchi wesake dungu mew,
fey yekefi ta che ta lan dungu mew, welu rakiduamyengeym tati Lif Kme Pll tai aytukeelchi dungu mew, yekefi ta che mongen mew
ka kme tngn mew. 7 Welu tati pu che rakiduamyeniefilu tati re wesake illutun dungu, fey
kayeyefi ta Ngnechen, pikenolu engn am ka
pepi mngeltukelafi rume ta Moyse i ley dungu.
8
Feymew tati pu che ngnenieetew tati wesake
illutun, tutekelafi engn ta Ngnechen.
9
Welu eymn ngnenielaeymnmew tati
yafkafe che i illutukeelchi wesake wimtun,
welu may, ti Lif Kme Pll i aykeel. Rf
mew mlele Ngnechen i Lif Kme Pll ta
eymn mew, kisu ngnenieeymnmew. Fey tati
nienolu Cristo tai Lif Kme Pll, konpalelay
ta Cristo mew. 10 Welu Cristo ta mlele eymn
mew, tamn piwke ta mongeley, Ngnechen am
montuletew ta eymn yafkan mew, tunte tati
kuerpu felele rume tai layael tati yafkan tai
duam. 11 Fey Ngnechen i Lif Kme Pll, tati
wiomongeltufilu ta Cristo, mlele ta eymn

Romanu 8:24
mew, fey kisu, wiomongeltufilu ta Cristo,
elutuaeymnmew we mongen tamn afaelchi
kuerpu mew, Ngnechen tai Lif Kme Pll am
mlelu ta eymn mew.
12
Feymew llemay, pu pei ka lamngen, ichi
mley tai mongeleael chumngechi aykey
Ngnechen tai Lif Kme Pll. Fey ngelay
tai mongeleael chumngechi mongen aykey i
nieael tati yafkafe pu che. 13 Fey mongelelmn ta
eymn chumngechi aykey tati yafkafe pu che,
layaymn, welu tati Lif Kme Pll i pepiluwn
mew langmfilmn reke tati yafkafe che i
wesake illutun, nieaymn ta mongen.
14
Kom tati ngnenieetew Ngnechen tai Lif
Kme Pll, fey engn ta Ngnechen i yallngetuy. 15 Fey eymn ta llowlaymn kie pll presukona reke tamn nieaetew femngechi tamn
wiome llkaletuael, welu may llowimn tati
Lif Kme Pll Ngnechen tamn nietuaetew
kisu i yall reke. Fey tfachi Lif Kme Pll
mew llellipukefiyi ta Ngnechen, feypilen mew:
Iche i Chaw! 16 Ka femngechi tfachi Lif
Kme Pll kimelmakeeimew tai pll rf
mew Ngnechen tai nietuetew kisu i yall
reke. 17 Fey kisu am yallyetuetew ta ichi,
feymew ka femngechi koneltulei Ngnechen
tai tukulpaknulelfielchi dungu ta Cristo mew,
fey koneltuai kutrankawliyi rume ta Cristo
ichi, fey kangelu mongen mew tai mletuael kisu ichi, Cristo i ftra kme pepiluwn
mew.
Nietuay ftra kme felen tati yall reke nietuael
Kme kimnien ti kutrankawn mlelu ta
tfachi mapu mew chem pifal-lay rume trrmngele tati ftra pramyefal pepiluwn tai
peael ta amulerpuachi tripantu mew. 19 Kom
dewmaelchi chemkn ka tati nielu mongen
ngmkley rume ngenoafeluwn mew tai
peafiel feychi ant ta Ngnechen i pu yall i
peael tfachi ftra pramyefal pepiluwn. 20 Kom
tati dewmael elngey tai aftuael, kisu ngnewn
ta felelay, welu may tai femngechi adknungen
mew. Fey ngmkley 21 tai lifrenentungetuael kie presu reke tati wesa felen mew, tai
llowngeael tati ftra kme felen i nietuael ta
Ngnechen tai pu yall.
22
Kimniei ta fantepu mew itrofill chemkn
nielu mongen ta etngkley ka kutrankawkley
kie peachi domo reke. 23 Kisu engn mten
ta kutrankawklelay, ichi ka femngechi felei,
ichi am wne elungelu tati Lif Kme Pll
femngechi tai llowael kme felen. Rume kutrankawklei ka ngmniei tati ant tai
llowngeael Ngnechen i pu yall reke, femngechi ta Ngnechen lifreknumatuaeimew
tai kuerpu. 24 Fey ta dew montulngei, welu
18

* 8:1 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati femkenolu tati yafkafeche i aytukeelchi dungu, welu may femkelu tati Lif Kme Pll
i aykeelchi dungu.

Romanu 8:25

184

feley tai maneluwkleael. Fey dew llowliyi


tai ngmkeel, doy maneluwklewelai, fey
tati dew llowel ngelay i ngmngeael. 25 Welu
petu llownoliyi tai ngmnieel, feley tai
manelnieafiel ta Ngnechen i mupituael tai
eldunguknuel.
26
Ka femngechi, maneluwklei tati Lif Kme
Pll tai kellukeetew tai pepilkenoelchi
dungu mew, kim llellipunolu am ichi
chumngechi tai doy kme ngillatuafel. Welu
kisu tati Lif Kme Pll etngn mew reke
llellipukefi ta Ngnechen ichi mew, fey
tfachi dungu ta pepi feypingelayafuy ta dungun
mew. 27 Fey Ngnechen, tati ngneduamkefilu ta
kom piwke, kimniey chem dungu i aynieel
tati Lif Kme Pll, tati Lif Kme Pll am
llellipukelu Ngnechen i aykeelchi dungu tai
pu ngenngeelchi pu che mew.
Wewklerpuy Ngnechen tai llowelchi pu che
28
Kimniei Ngnechen tai pepikanien kom
dungu tai kmelkayafiel tfeychi pu che tai piwkeyekeetew ka i poyekeetew, tfeychi pu che
tai mtrmyeel chumngechi kisu tai adknufiel. 29 Tfeychi pu che ta Ngnechen wnelu
mew i dulliel, llituka mew mten dullifi kisu
engn i nieael kme mongen Cristo reke, femngechi kisu tai Fotm i wnenkleael itrokom
che mew. 30 Fey Ngnechen tai wne dulliyeel
llituka mew, ka femngechi mtrmfi i mangelafiel, fey i lifreknutuafiel ta yafkan mew, ka
adknuy tai koneltuael kisu tai ftra kme
felen mew kientrr kisu tai Fotm Jesucristo
ichi.
31
Ka chem feypiai am? Fey Ngnechen
mlele ichi mew, fey iney am kayetuaeimew? 32 Ngnechen ta wltukuy kisu tai
kien Fotm i layael itrokom ichi mew fey i
epu rakiduamnon rume, fey chumngelu am elulayaeimew, kientrr kisu tai Fotm ichi,
itrokom kme felen? 33 Ngnechen ta lifrenentukefi ta che yafkan mew, fey iney anta dalluntukuafuy Ngnechen tai dullielchi pu che?
34
Cristo Jesus tati lalu, ka doyelchi may, tati
wiomongetulu ka mlelu Ngnechen tai man
kuw ple ka llellipulelu ta ichi mew, fey iney
anta eluway tai kondenayafiel Ngnechen tai
dullielchi pu che? 35 Iney anta famentuaeimew
ta Cristo tai piwkeyechen mew? Tati kutrankawn, kam tati wesa llfn, kam ti dengen, kam ti ngn, kam tati duamtuel ti
takuwn, kam tati kuiwnngechi dungu, kam
tati lan dungu? 36 Chumngechi feypiley tati Wirin
Chillka:
Eymi tami duam rumel kayetun mew aytungekei tai langmngeael.
Ufisa trokingekei tati yengelu i langmngeael.
8:36 Salmo 44.22.

* 9:7 Genesis 21.12.

Romanu 9:9

Welu kom tfachi dungu mew wewtripalekei Cristo tai duam, tfey tai piwkeyeetew.
38
Rf mew maneluwklen chem no rume tai
famentunoaetew Ngnechen tai piwkeyechen
mew: tati lan no rume, tati mongen no rume, tati
pu werken pll no rume, tati pu pepiluwnngelu ka ti ngneluwnngechi pll no rume, tati
fewla mlelu no rume, ka mleachi dungu no
rume, 39 tati fentre pralu no rume, ka tati rume
al konlu no rume, ka chem no rume Ngnechen
tai dewmael. Ngelay chem rume tai pntnentuaetew Ngnechen tai piwkeyechen mew,
tati pengelel ta Cristo Jesus mew ichi tai
idol!
37

9
Ngnechen dullifi tati pu judiu kisu i pu
chengeael
1
Iche am ta feyentulelu ta Cristo mew, fey
tati Lif Kme Pll kimniey i chem rakiduamklen. Iche feypin ta rf dungu. Koylatupelan. 2 Rume weangkley tai piwke ka rumel
kutrantupiwkeleken, kisu engn am feyentunolu
ta idol Jesus mew. 3 Aylefun iche tai pu
rema tati pu judiu tuwnche i flpuael ta
Cristo mew, tunte iche pntnentungeafun
rume ta Cristo mew femngechi tai freneafuel ta kisu engn tai flpuael engn ta Cristo
mew. 4 Iche ta rumema piwkeyeniefi engn
Ngnechen am rumema kelluetew engn ka
Israel i tuwnchengey engn, fey Ngnechen
ta rf yall reke nieeyew engn. Ngnechen i
ftra kme pepiluwn mlekey ta kisu engn
mew, ka llowingn Ngnechen i eldungun ka
Moyse tai ley dungu, tai pramyeaetew engn
ka Ngnechen i wldungun. 5 Ichi tai pu
kuyfike tuwnche em tai pu yomel pu che. Ka
kisu engn tai tuwnche mew kpay tati Cristo,
fey Ngnechen tati ngneniefilu itrokom dungu.
Rumel pramyengepe. Felepe may.
6
Ngnechen mupituy tai eldungun tunte
feyentulafuy kom ti pu israelche, Israel tai
pu yomelche am kom koneltulenolu Ngnechen
tai rfngechi trokiche mew. 7 Ka itrokom
ta Abraam tai pu yomel remache rf mew
Abraam tai pu yallngelay, Ngnechen may
feypifi ta Abraam: Tami pu yomelche rf
mew tripayay ta Isaak mew.* 8 Fey tfachi
dungu ta kimelnieeimew iney no rume ta
Ngnechen i yallngenon tai koneltulen mew
ta kie trokiche mew, Abraam tai tuwnchengen mew no rume. Tai feleafel, tfeychi
pu che may Ngnechen tai dullintuel kisu i
trokichengealu, tfey engn ta rf mew koneltuley Ngnechen tai trokiche mew. 9 Fey
tfa lle tati eldungun Ngnechen i feypifiel

9:9 Genesis 18.10, 14.

Romanu 9:10

185

ta Abraam: Kangelu tripantu mew ka famngen wiomean, fey Sara nieay ta kie wentru
pe.
10
Welu ka petu mley tai feypiael. Rebeka
tai epu wentru pe kie chaw niey engu
Isaak, tai kuyfi tuwn em. 11 Fey petu tai
choyngenon engu, ka petu nienolu kme femn
ka wesa femn no rume, Ngnechen feypifi ta
Rebeka: 12-13 Fey tami wnen pe tati inan
pe i konangeay. Fey tfa fente kme feley chumngechi tai feypilen ta Wirin Chillka:
Piwkeyefi ta Jakob, fey illamfi ta Esaw. Fey
famngechi feley ti eldungu, Ngnechen ngenngey kisu i mtrmael ka i dulliael, chumngechi tai ayel, fey tai chem duamknumanofiel rume tai femkeelchi dungu.
14
Feychi dungu mew anta feypiai
Ngnechen tai nienon ta nor dungu?
Feypilayai llemay! 15 Ngnechen am feypifilu
ta Moyse:
Kutranduamyeafi iney rume ta iche i kpa
kutranduamyeel,
ka kutranpiwkeyeafi tfeychi pu che iche
tai kpa kutranpiwkeyeel.*
16
Feymew llemay, Ngnechen ta kutranduamyechekey che tai ayel ka tai yafluwel
mew no rume, welu Ngnechen may tai ayel.
17
Tati Wirin Chillka mew Ngnechen feypifi tati
longko lmen mlelu ta Egipto: Iche longko
lmenknueyu, fey tai pengelam, eymi mew,
iche tai pepiluwn ka tai kimuwfaluwael
itrokom mapu mew. 18 Ngnechen ta kutranduamyekefi iney rume tai kpa kutranduamyefiel,
ka elukefi i yaf piwkengeael iney rume tai
kpa elunofiel i feyentuael i piwke mew.
19
Welu kieke che feypipeafuy may, fey
Ngnechen elufile kieke che i yaf piwkengeael, chumngelu anta yafkafe pituafuy
ta che, fey iney no rume katrtulayafuy
Ngnechen i femael tai ayelchi dungu?
20
Fey eymi tati feypikelu, iney anta eymi
tami inaramtudunguafiel ta Ngnechen? Tati
rag challa anta feypiafuy tai dewmaetew:
chumngelu anta femngechi dewmaen? 21 Tati
widfe niey pepiluwn tai dewmayael chem
tai kpa dewmael tati rag mew, ka feychi rag
mew mten dewmayafuy kie challa pneael
kmeke poyen dungu mew kam epe fill dungu
mew.
22
Ngnechen felefuy i kutrankayafiel ka
i apmkayafiel tai lladktuniefielchi pu
che, welu femlafi kisu i ngenoafeluwnngen
mew. 23 Fey tfa famngechi ayy i femael ta
ichi mew i pengelael tai ftra afmatufal
pepiluwn, feymew kutranpiwkeyeeimew
ta ichi ka wnelu mew elueimew tai

Romanu 9:33

24
koneltuael ta tfeychi dungu mew.
Fey
Ngnechen ta mtrmeimew, fey kiekentu
ta koneltulelu tati pu judiu mew ka femngechi
mtrmeyew ta Ngnechen tati pu judiu
25
tuwnngenolu.
Iche tai feypipeel, ka
femngechi dungu i wiriknuel ta Osea Wirin
Chillka mew:
Tfeychi pu che koneltulenolu iche i pu
trokiche mew,
iche i trokiche piafi; tai piwkeyenofel,
iche tai piwkeyen trokiche pituafi.
26
Ka tfey mew mten chew tai feypingemum:
Eymn ta iche i trokiche no,
feypingetuayngn tati rumel mongelekechi
Ngnechen i pu yall.
27
Fey tati pu israelche mew, Isaia ta feypi:
Fey Israel tai yomel pu che, tunte fentrenchengeay rume engn tati lafken
mew mlechi kuym reke,
kie muf mten ta tfey engn montuay.
28
Flklepay dewma idol Ngnechen tai mupiael kom tai feypiknuelchi dungu mapu
mew.*
29
Ka chumngechi feypiknuy kuyfi mew ta
Isaia:
Fey kom pepiluwn niechi idol Ngnechen
elunofeliyimew ta yomel remache,
fewla mten ta Sodoma ka Gomora che reke
aftuafui.

Tati pu judiu feyentulafi Cristo tai kme dungu


Fey chem piai am? Fey Ngnechen
wioduamayetufi ta yafkan mew tati pu judiu
tuwnngenolu i mupiltun mew, kisu engn
tunte kintukelafuy rume ta Ngnechen. 31 Welu
tati pu judiu kintukefuy engn chumngechi i
tuteafiel ta Ngnechen ka aylekefuy i mupituael engn Moyse tai ley dungu tai wioduamangetuael engn i yafkan mew, welu femngechi rume wioduamangelay engn. 32 Fey
chumngelu am wioduamangelay engn tai
yafkan mew? Feyentunolu engn am ta Cristo
Jesus mew tai wioduamangetuael ta yafkan
mew tati mupiltun mew, fey maneluwlu engn
am tai mupituafiel tati ley dungu. Feyta
famngechi feypingekey welulkawi engn tati
mutrurtukuwlu ta kie kura mew reke. 33 Tfachi
dungu feypiley ta Wirin Chillka mew:
Iche elknun ta kie kura ta Sion mew, kie
kura tai mutruram engn,
welu tati maneluwlu ta kisu mew, yewelkawlayay.
30

9:12-13 Genesis 25.23.


9:12-13 Malakia 1.2-3.
* 9:15 Exodo 33.19.
9:17 Exodo 9.16 LXX.
9:25 Osea 2.23.
9:26 Osea 1.10.
* 9:28 Isaia 10.22-23 LXX.
9:29 Isaia 1.9 LXX.
9:32 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati ley dungu.
9:33 Isaia 8.14; 28.16 LXX.

Romanu 10:1

186

10
Pu pei ka lamngen, iche tai aynieelchi
dungu ka i ngillatukefiel ta Ngnechen tati pu
israelche mew, fey tai montulngeael engn.
2
Iche feypian kisu engn i aylen i poyeafiel
ta Ngnechen, welu kisu engn i rakiduam
welulkawkley tati rfngechi kimn mew. 3 Welu
kme kimlay engn Ngnechen tai wioduamatuafiel ta che i yafkan mew. Feymew kintukey engn tai wioduamangetuael kisu tai
admkawel mew engn, fey mngeltukelay engn Ngnechen tai adknuelchi dungu tai
wioduamangetuam engn tai yafkan mew.
4
Cristo mupitufi itrokom tati ley dungu femngechi itrokom che, tati maneluwlu ta kisu mew,
i wioduamangetuael tai yafkan mew.
5
Fey tai wioduamangetuael ta che yafkan
mew tai mupitun mew tati ley dungu, Moyse
wirintukuy ta tfachi dungu: Iney rume mupitule i chem pilen ti ley dungu, feley i mngeltuleael itrokom i chem pilen tati ley dungu.*
6
Welu tai niewetunoael yafkan ta che tati
mupiltun mew, feypiley: Ngelay iney rume
tati prayalu wenu mapu femngechi i nagmngepatuael ta Cristo. 7 Ka femngechi ngelay
iney rume tati konpualu ti alwe mapu mew
femngechi tai nentumetuafiel ta Cristo tati pu
la mew. 8 Fey chem dungu rke anta feypiley? Eymi niefimi reke tati dungun, tami wn
mew ka tami piwke mew. Fey tfachi dungu
lle tati werken dungu tai wewpikeel. 9 Fey
kisu tami wn mew feypilmi Jesus tai idolngen itrokom dungu mew, ka tami piwke mew
feyentulmi Ngnechen tai wiomongeltuetew,
nieaymi ta montuluwn. 10 Piwke mew feyentukey ta che i niewetunoael ta yafkan, fey wn
mew ntramyengekey ta Jesucristo tai nieael
montuluwn ta che.
11
Wirin Chillka ta feypiley: Tati maneluwlu
ta idol Ngnechen mew, yewelkawlayay.
12
Ngelay ta kakerume che tunte judiungeay rume
kam judiu tuwnngenolu rume, ka feychi idol
Jesus mten tati idolngelu ta itrokom tfachi
pu che mew, ka rume kme piwkengey tai
ingentu eluafiel itrokom kme felen tfey engn
tai feypikeetew montulen. 13 Fey tfachi dungu
am ta feypilelu: Itrokom che ta maneluwklen
montulen pifile ta idol Ngnechen, nieay ta
montuluwn.*
14
Welu chumngechi am montulen idol
piafuy engn, feyentunole ta kisu mew? Fey
chumngechi am feyentuay engn ta idol mew,
allknole engn i ntramyengen ta idol? Fey
chumngechi am allkay engn, ngenole iney no
rume i kimelaetew tati kme dungu? 15 Fey
1

Romanu 11:3

chumngechi am kimeltuay engn tati kme


dungu, ngenole iney rume tai werkaetew?
Tati Wirin Chillka mew feypiley: Rume kmey
i akun tati pu kpalnielu ti we kimeln
dungu!
16
Welu itrokom che feyentulay tati we kimeln
dungu mew chumngechi feypi ta Isaia: idol, iney am feyentukey ichi tai kimelkeelchi werkn dungu? 17 Fey tfa ta Cristo
tai werkn dungu fey tati allktulu fey tfachi
dungu, fey ta feyentuafuy. 18 Welu iche feypin:
Fey ti pu israelche, allklay engn pemay tati
werken dungu? Allkfi engn llemay! Tati
Wirin Chillka am ta feypilelu:
i dungun puwi kom mapu mew.
Ka itrokom ngyon mapu mleyechi pu che
mew puwi tai dungun engn.*
19
Iche ka feypipen: Tati pu israelche pemay
tati ngneduamnolu? Wnelu mew Moyse femngechi feypi Ngnechen tai piel:
Iche femknuan eymn tamn rume
trirkletuael
tati kakelu pu che mew, iche tai kutranpiwkeyeel.
Iche ta lladklkawayi tfeychi pu che mew tati
pu ngneduamkenofulu,
welu tfa kisu engn ngneduamfi tati
werkn dungu.
20
Fey ka femngechi, Isaia amulknu feypiley:
Tfeychi pu che tai kintukenoetew, trenumaenew engn
ka tfeychi pu che tai ramtukenoetew,
pewfaluwfi reke tai kimaetew
engn.
21
Welu ntramyefilu tati pu israelche, Isaia ta
feypi:
Fill ant iche mangelkefui tfeychi
trokiche tai mngeltukenoetew ka
kisu ngnewnngelu.

11
Israel tati dullin che
Iche feypipen tfa, Ngnechen illamniepetuy may i trokiche? Femlay! Iche
ta ka femngechi Israel tuwnche, Abraam
tai yomelche, ka tripan Benjamin tai
tuwn remache mew. 2 Llituka mew mten
Ngnechen dullifi tati pu israelche, kisu tai
trokichengeael, fey ka illamnielafi. Eymn
ta fente kme kimnieymn tai feypilen ta
Wirin Chillka Elia ta petu mlelu tfachi
mapu mew Ngnechen ta petu dulliniekefuy ta
kieke che tati judiu tuwnche mew. Fey Elia,
ngillatulu ta Ngnechen mew, dalluntukufi tati
pu israelche. Fey ta famngechi feypi: 3 idol,
1

* 10:5 Levitiko 18.5.


10:6 Deuteronomio 9.4.
10:8 Deuteronomio 30.12-14.
10:11 Isaia 28.16 LXX.
* 10:13 Joel
2.32. 10:15 Isaia 52.7. 10:16 Isaia 53.1 LXX. 10:17 Kieke kuyfi wirin mew feypiley Cristo; kakelu wirin mew feypiley
* 10:18 Salmo 19.4 LXX.
10:19 Deuteronomio 32.21.
10:20 Isaia 65.1 LXX.
10:21 Isaia 65.2 LXX.
Ngnechen.

Romanu 11:4

187

langmmangeymi tami pu pelon wentru ka


teyfkamangeymi tami pu ngillatuwe. Iche
ta kisulewen, welu ka femngechi ayleyngn i
langmaetew pi.* 4 Welu Ngnechen famngechi
llowdungufi ta Elia: Wichunien ta ichengealu
regle warangka wentru tati pramyekenofilu
tati Baal pingechi adentun ngnechen. 5 Fey
fantepu mew ka femngechi kie mufley
mten tati pu israelche pramyekefilu ta
Ngnechen. Ngnechen dullifi tfa engn kisu
i kutranpiwkeyechen mew. 6 Fey dullingefule
engn Ngnechen tai kutranpiwkeyechen
mew, dullingelay engn kmeke dungu i
femkeel mew. Femngefule, fey Ngnechen tai
kutranpiwkeyechen chem falilayafuy rume.
7
Fey chumngechi rke am? Tati pu israelche llowlay engn tai aykeelchi dungu,
welu Ngnechen tai dullielchi pu che, fey engnke ta llowi. Fey kakelu pu che elungelay
engn i feyentuael. 8 Tai feypipeel ta rf dungu
tati Wirin Chillka am feypilelu:
Ngnechen ta femknueyew engn tai feyentumanoafiel i dungu.
Ka i nge elungey i trawmaleael reke ka i
pilun i allknoael.
9
David famngechi ngillatuy, fey feypi:
Chaw Ngnechen tai kawi mew ngnenkawpe
engn
kellunieetew
Ngnechen trokiwpe engn.
Ka femngechi i wesake llfael engn ka
tai kutrankawael.
10
Trawmalechi che reke felepe engn tai rakiduam mew.
Rumel kutrankawpe engn kie presukona reke
tai mupituafiel ti wimtun dungu pi i
ngillatun.*
Tati pu judiu tuwnngenolu tai montuluwn
Iche feypipen tfa: Tati pu judiu ftra
mutruri engn Cristo tai kme dungu mew.
Trananagi reke engn, witrapratunoalu
chumkawnorume kechiley engn. Femngechi
rakiduamkilmn. Tai femafel, tati pu judiu
i mngeltunon mew, tati kakelu pu che
Ngnechen femknuy i llowael engn tati
montuluwn, femngechi tai trirkletuael
tati pu israelche. 12 Fey tati pu judiu tai
welulkawn mew engn ka i llfn wesake
dungu mew kmelkangele tati pu katripanche
femngechi tai llowafiel engn Ngnechen
i tukulpaknuelchi dungu, fey kom che doy
ftra frenengetuay, tati pu judiu elungele i
wiorakiduamtuael engn.
13
Fey eymn tati katripanche feypiwayi tfachi dungu. Iche werkenew ta Ngnechen
11

* 11:3 1 Reye 19.10, 14.

11:4 1 Reye 19.18.

Romanu 11:24
tai wewpiael Ngnechen i werkn dungu
eymn mew, feymew ngenoafeluwn mew kdawken femngechi eymn tati katripanchengelu
i llowael montuluwn. 14 Iche aylen kieke
iche i pu tuwnche i trirafel reke ta eymn
mew, feyta famngechi i kintuafel engn kay i
llowafel montuluwn ta Jesus mew.
15
Fey tai illamngetun mew tati pu judiu,
fey kom tati katripanche pepi kmelkawi ta
Ngnechen engn, fey chem dungu chey mletuay llowngetule engn? Wiomongetulu reke
trokiway engn! 16 Tati wne masaelchi rngo
mew entungele kie pichin masan fey ka chalintukungele ta Ngnechen mew, ka femngechi
kom chalintukuley tati masan. Fey kie anmka
tai folil chalintukungele ta Ngnechen mew, ka
femngechi kom chalintukuley tati anmka.
17
Fey kie row olifu katrnentungele, fey eymi
kie fche rowngefel, fey pnantukungetuymi
tati kme olifu mew, fey ta famngechi koneltuleymi tati folil mew ka tati olifu i mongen
mew ktu. 18 Fey doy kmelu trokiwkletukilnge tati katrnentuelchi row olifu mew. Iche
doy kmen pilelmi, konmpange eymi tami elunienofiel mongen tati folil, welu may tati folil
elunieeymew mongen ta eymi.
19
Welu famngechi feypipeaymi may: Tati
row katrngey iche tai pnantukungeael tati
olifu mew. 20 Femi llemay, katrngey engn tai
feyentunon mew ta Cristo Jesus mew, fey eymi
ta mleymi tfey mew tami feyentun mew ta
Cristo Jesus mew. Feychi dungu mew ta mallmawkilnge, welu may feley tami ekunieafiel ta
Ngnechen. 21 Fey Ngnechen am katrnentufilu
tati row mlekefulu tati anmka mew, eymi ta
doyelchi felefuy tami katrnentufemngetuafel.
22
Ngneduamnge, Ngnechen ta rume kme
piwkengey, ka lladktuchekey.
Feymew
Ngnechen lladktufi tati pu judiu feyentunolu,
welu eymi mew rume kme piwkengey. Welu
feley tami mongeleael chumngechi tai feypilen
kisu tai kme nor dungu. Fey femngechi
femnolmi eymi, ka femngechi katrnentungetuaymi. 23 Fey tati pu judiu wiome feyentule
engn, ka wiome pnantukungetuay reke
engn ti anmka mew, Ngnechen am ta
nielu pepiluwn tai wiome pnantukutuafiel
engn.
24
Eymi, fey tami judiu tuwnngenon,
Ngnechen katrnentueymew kie fche
olifu mew, tami pnantukungeael tati kme
olifu mew, tati femfalnofel, tati pu judiu, tati
rf kme olifufel, doyelchi may feley tai
wiome pnantukutuaetew ta Ngnechen tai
koneltuleelchi kme olifu mew!

11:6 Kieke kuyfi wirin mew mley: Fey dullingele engn kmeke dungu

i femkeel mew, dullingelay engn Ngnechen i kutranpiwkeyechen mew. Fey felefule, ti kme femn chem falilayafuy rume.
11:8 Deuteronomio 29.4; Isaia 29.10.
* 11:10 Salmo 69.22-23 LXX.

Romanu 11:25

188

Tati pu israelche i nieael montuluwn


Pu pei ka lamngen, tamn mallmawnoam
feypiwayi tfachi dungu: aylen tamn kimael
tfachi kimngekenofelchi dungu Ngnechen
tai adknuel: epe itrokom reke tati pu israelche
pilay i feyentuael i yafpiwkengen mew
engn, welu amuleay i yaflen tai piwke
engn puwle wla tunten judiu tuwnngenolu
Ngnechen tai dulliyeel ka tai montulel. 26 Fey
tfachi dungu femle, itrokom tati pu israelche
lloway ta montuluwn, chumngechi feypiley ta
Wirin Chillka:
Tati Montulchefe tripayay Sion mew.
Fey kimeltuafi ta Jakob i remache i
elknutuael i wesa mongen.
27
Fey tfa lle tai eldungu i femael ta kisu engn
mew,
fey iche feypiafi ta kisu engn i niewetunon engn ta yafkan.
28
Tati pu judiu ta Ngnechen i kaye reke
feley tati werken montuluwn dungu mew.
Fey tfachi dungu mew eymn ta kmelkaleymn tamn llowel mew tati werken montuluwn dungu, welu kisu engn i dullitumangen mew tai kuyfike tuwn em, feymew
petu piwkeyeniengey engn, 29 fey Ngnechen
am tai dew wlknuelchi eldungu ka i dew
dullifiel tati kuyfike tuwn em ngelay tai
kaknungetuael. 30 Tati dew rupayechi tripantu mew, eymn mngeltukelafuymn ta
Ngnechen, welu tfa tati pu judiu tai mngeltunon mew engn, Ngnechen kutranpiwkeyeeymnmew ta eymn. 31 Fey kisu engn i
mngeltunon mew, eymn fewla kutranpiwkeyeniengeymn, welu ka feley tai kutranpiwkeyengetuael ta kisu engn. 32 Ngnechen am
femknulu itrokom che i mngeltunoael, feyta
famngechi i kutranpiwkeyeafiel ta itrokom che.
33
Rume fentrey Ngnechen tai ftra kimn, ka
i pepilniefiel itrofill dungu!
Iney no rume ta pepi admlayafuy kisu i
ngnenieelchi dungu!
Ka kimmangelayafuy rume kisu i rakiduam!
34
Fey iney am admafuy idol Ngnechen tani
nieelchi kimn?
Iney am kimafuy i nglamaetew?
35
Iney no rume wne elulaeyew kisu i duamtuel,
fey tai wioltuael.*
36
Itrokom dungu am kpalu ta Ngnechen mew,
ka kisu mew mley ka kisungealu!
Rumel kme pramyengepe ta Ngnechen!
Felepe may.
25

12
Lif mongen i nieael ta che Ngnechen mew
11:27 Isaia 59.20-21; 27.9 LXX.
41.11.

Romanu 12:13

Feymew llemay, iche i pu pei ka lamngen,


llellipuwayi Ngnechen i kutranpiwkeyechen
mew eymn kisu tamn chalintukuwael kie
lif mongen maumtun reke, lifngelu ka tutelu
Ngnechen mew. Fey tfa lle tati rfngechi mngeltun tamn chalintukuael. 2 Inakefilmn fantepu mew mlechi maputuwn wimtun. Tamn
femafel, we rakiduam ta nietumn femngechi ta
nietuaymn kangelu mongen ka femngechi kimaymn Ngnechen tai aykeelchi dungu, fey
tfa lle tati kmelu, tati tutelu, ka tati norngelu
kom dungu mew.
3
Ngnechen i kutranpiwkeyechen mew
werkenew tai kimelael tfachi dungu,
feymew itrokom eymn feypiwayi tamn
kisutu mallmawklenoael tamn rakiduam
mew. Tamn femafel, feley tamn nieael kme
rakiduam kme tngduam mew, Ngnechen
tamn eluetewchi kme pepil mew ka tamn
nieelchi mupiltun mew. 4 Chumngechi kie
kuerpu mew mley ta fentren pichike troy
kuerpu, fey itrokom troy mlelu kuerpu mew
kakerume kdaw niey. 5 Ka femngechi ta ichi,
tunte alnngefui rume, kie kuerpu reke ta
felei ta Cristo mew ka kiewklei kie kuerpu
mew reke felelu.
6
Ngnechen ta elueimew kakerumechi pepil
chumngechi tai kpa elufiel ta kisu kake kieke
che. Feymew, Ngnechen elueliyimew ta
pepiluwn tai kimelael kisu tai werken dungu,
kimeltui tai nieelchi mupiltun mew. 7 Fey
elueliyimew ti pepil tai poyeafiel ta kakelu
che, kme poyetufiyi. Tati llowlu ti pepil tai
kimeltuael, kdawklepe tai kimeltucheael.
8
Tati llowlu ti pepil tai yaflafiel ta kakelu
che, eluwklepe tai yaflcheael. Tati wlkelu,
wlpe kom piwke mew. Tati llowlu chem kdaw
rume tai kdawkleael, kdawyepe i dungu
kom kuiwtun mew. Fey ka femngechi tati kellukefilu ti pu duamtulu kellu, aywklen kellupe.
1

Chumngechi tai welukonkechi piwkeyewael


Welukonkechi piwkeyewmn lif piwke mew.
deafimn wesake dungu fey inayafimn ti
kmeke dungu.
10
Welukonkechi piwkeyewmn kie peiwen
reke, illamtulayafimn ta kakelu pu che ka
epuple yamniewaymn.
11
Yafluwklemn, chofngekilmn ka poyefimn ta idol kie aywnngechi piwke mew.
12
Aywklen mongelemn tamn nieelchi
maneluwn mew.
Kme duamkechi
yafluwklemn tamn rupaleael fill kutrankawn mew. Rumel yafluwklemn tamn
ngillatuleael.
13
Welukonke kelluwkleaymn tamn
duamtuel mew tati koneltulelu Ngnechen
tai trokiche mew eymn.
Iney
9

11:31 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: fewla.

11:34 Isaia 40.13 LXX.

* 11:35 Job

Romanu 12:14

189

rume witrankontuelmnmew, kme duam


llowkeafimn.
14
Iney rume deelmnmew, ngillatumakeafimn.
Nor piwke mew ngillatumakeafimn, fey malisiakefilmn.
15
Inaye aywkeaymn tati aywklelu mew ka
inaye ngmakeaymn tati pu ngmakelu mew.
16
Welukonkechi
aykeaymn
tamn
kiewkleael. Mallmangelayaymn, welu may
om piwkengelu trokiwklemn. Kimkawnngelayaymn rume.
17
Wesa femngelmn, wesa femn wioleltukelayafimn. Aylemn tamn femael kmeke
dungu itrokom che mew. 18 Tunten tamn
pepilel, yafluwmn tamn kmelkawkleael
itrokom che eymn. 19 Sakin pu pei ka lamngen, eymn kisutu kayetukefilmn tamn wesa
femetew, welu may elufimn Ngnechen tai
kutrankayaetew, tati Wirin Chillka am feypilelu: Iche ta koneltulen tai femael tati nor
dungu. Iche ta kutrankayafi piley ta idol
Ngnechen.* 20 Ka femngechi:
Tami kaye ta nglele, elufinge ta iyael.
Fey wywlele, elufinge i ptokoael.
Femngechi ta femfilmi alingay i ange fente
tai yewen.
21
Eluwkilnge tami wewaetew reke tati wesake
femn. Tami femafel, wewafimi kme femn
mew tati wesa femn.

13
Itrokom che feley i yamnieafiel tati mlechi
pu awtoridad, ngenoluam chem awtoridad no
rume Ngnechen tai adknunoel. Kom tati
awtoridadklelu, kisu i piel mew ta mley. 2 Feymew iney rume yamnienofile tati
awtoridad, fey ta mngeltulafi Ngnechen i
werkknuelchi dungu. Fey tati yamnienofilu
tati pu awtoridad, fey engn kutrankangeay.
3
Tati pu awtoridad am mlenolu tai llkalkatuafiel tati femkelu kmeke dungu, tati femkelu
wesake dungu mayfe. Ayleymi am tami
llkanienoafiel tati pu awtoridad? Femkeaymi
may ta kmeke dungu, fey tati pu awtoridad
chem chumlayaeymew rume, 4 Ngnechen i pin
mew am kdawklelu engn eymi tami kmelkaleael. Welu ta femlmi wesake dungu, feymewke
ta feley tami llkanieafiel. Tati pu awtoridad re kisu ngnewkelay, welu may Ngnechen
elueyew ti pepiluwn tai kutrankayafiel tati
femkelu wesake dungu. 5 Feymew llemay, kmey
tai yamniengeael tati pu awtoridad, re tamn
kutrankangenoam mten no, welu felelu am
1

Romanu 14:2

tamn femngechi yamnieafiel kme rakiduam


mew.
6
Ka femngechi nor dungu mew eymn kullikeymn ta impuestu, tati pu awtoridad am
kdawklelu Ngnechen tai piel mew, ka feychi
dungu mew kdawkey engn. 7 Elufimn ta
kake kieke tunten tai koneltuleel mew engn.
Tati felelu tamn kulliafiel ta kontribusion, kullifimn tati kontribusion. Ka tati felelu tamn
kulliafiel ta impuestu, kullifimn tati impuestu.
Tati felelu tamn yamafiel, yamniefimn. Tati
felelu tamn piwkeyeafiel, piwkeyefimn.
8
Iney no rume ta defeniekefilmn, welu
defeniefilu trokiwklemn tamn piwkeyeafiel
mten tamn pu pei ka tamn pu lamngen.
Tati piwkeyelu tai chafche dew kom mupituy
tai werknieel Moyse tai ley dungu. 9 Tati
werkn dungu feypiley: iwakilpe wentru engu
ta domo, langmchekilnge, weekilnge, koyladungukilnge,* dimatukefilnge kangelu che i
chemkn, welu tfachi dungu ka tati kakelu
werkn dungu kom kiewkley tfachi dungun mew: Piwkeyenge tami chafche chumngechi piwkeyewimi eymi kisutu. 10 Tati nielu
piwkeyechen, chem wesa femkelafi rume tai
chafche. Femngechi tati piwkeyewn mew fente
kme mupitungekey tati ley dungu.
11
Pu pei ka lamngen, femaymn tamn feypiwpefielchi dungu, ngneduamniefimn chumngechi i amulen ta tripantu, fey i puwklen
dewma tai trepeael reke tai umaw mew. Dew
flklepalu am idol tai montulpayaetew. Doy
flpay dewma feychi llitulu tai feyentuael.
12
Tati dumi rume alma amuley, welu flklepay ta ant i wefpayael. Feymew elknutuai
tai femael tati dumi mew mlechi dungu, fey
eluwayi tai kdawael ta pelon mew. 13 Kim che
reke miyawai rangi pelon mew. Ngollikelayai
ka konkelayai wakeklechi kawi mew, ka
chem fill wesameken mew no rume, ka wesake
wimtun mew, ka chem lukatuwn mew no rume,
ka trirtuwn mew no rume. 14 Tamn femafel,
maneluwklemn ta idol Jesucristo mew, ka
aytukefilmn tamn illutukeelchi wesake wimtun dungu.

14
Entufilkefilnge tami pei
Kme duamkechi llowkeafimn tati pu che,
newe kme admnolu tati mupiltun dungu, ka
yawtudungukefilmn ta kisu engn. 2 Mley
ta kieke che rakiduamkelu i iyafiel itrofill
iyael, welu ti kakelu, tati newe admnolu ta
mupiltun mew, ikey ta re kar tukukan mten.*
1

* 12:19 Deuteronomio 32.35. 12:20 Proverbio 25.21, 22 LXX. * 13:9 Exodo 20.13-15, 17; Deuteronomio 5.17-19, 21. 13:9
13:9 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: koyladungukilnge.
* 14:2 ikey ta re kar tukukan mten: mleyechi
Levitiko 19.18.
ilo fendengekelu ti merkaw mew fey tfa chalintukungelu ti ngillatuwe ruka mew chew i mlen ti adentun ngnechen, fey kieke
feyentulelu feypikefuy ta che i inoael tfeychi ilo femngechi i poyenoafiel tati pu adentun ngnechen.

Romanu 14:3

190

Fey tati itrofill iyael ikelu ngelay tai illamafiel


tati ikenolu kieke iyael. Fey tati ikelu kieke
iyael mten, ngelay tai entufilafiel tati ikelu
itrofill iyael, fey Ngnechen am llowetew engn. 4 Eymi ngelay tami entufilafiel kangelu che tai kona. Fey tfachi kona kme
kdawklele kam femnole, tai kdawelkeelchi
wentru may kimniey i chumknuaetew. Welu
kme kdawkleay tati, fey idol am nielu ta
pepiluwn tai kelluaetew tai kme amuleael
kisu i dungu mew.
5
Fey tfa ta kangelu dungu: kieke che ta
niey dullin ant i ngillatuafiel ta Ngnechen, ka
mley ta kieke che feypikelu i ngenon ta dullin
ant. Kake kieke che feley tai maneluwkleael
tai feyentuleel mew. 6 Fey tati kansatukelu ta
kieke ant mew, kansatukey tai poyeafiel ta
idol, fey tati dullintunienofilu ta kieke ant,
femkelay tai poyeafiel ta Ngnechen. Fey
tati ikelu itrofill iyael, ikey tai poyeafiel ta
idol, ka maumtukefi ta Ngnechen. Fey tati
ikenolu ta kieke iyael, tai poyeafiel ta idol
eluwkelay i iyafiel, ka femngechi maumtukefi
ta Ngnechen. 7 Kie no rume ta ichi mongelelai kisu tai ngnewn mew ka lakelai kisuke
tai pin mew. 8 Fey mongeleliyi, idol mew ta
mongelei. Fey ka laliyi, idol Jesus mew ta
layai. Feymew mongeleliyi fey ka lalleliyi
rume, idol ngenngey ta ichi mew.
9
Fey tfachi dungu mew lay ta Cristo ka
wiomongetuy: tai idolkleael tati pu layelu
mew ka ti pu mongelelu mew. 10 Eymi chem
mew am entufilkefimi tami pei? Eymi kay,
chumngelu am illamkefimi? Itrokom ta puwai
Ngnechen mew, femngechi ta kisu tai ramtukadunguaetew tai femkeelchi dungu mew.
11
Tati Wirin Chillka am feypilelu:
Kuyalltuan iche kisu i mongen mew, feypi ta
idol Ngnechen,
iche mew lukutuay itrokom che ka
itrokom che pramyeafi ta Ngnechen.
12
Femngechi llemay, kake kieke kisuke ta ichi
feley tai nentudunguael Ngnechen mew.
3

Pntnentukilpe tami pei kam lamngen eymi


tami femel mew
13
Feymew ngelay welukonkechi tamn entufilmekewael. Ngelay tamn femael chem
wesa dungu no rume femngechi tai pntnentunoael tamn pei kam lamngen i mupiltun mew. 14 Iche feyentulen idol Jesus mew,
fey kme kimnien chem rume i nunngenon,
welu kiekentu rakiduamle kieke chemkn tai
nunngen, kisu i rakiduam mew ta nunngey.
15
Welu eymi tami pei kam lamngen ta wesa
duamkele eymi tami ikeelchi iyael mew, welu

Romanu 15:5

eymi amulnieymi tami ifiel ti iyael, tami femel


mew rf dungu mew piwkeyelaymi tami pei
kam lamngen. Cristo lay tami pei ka lamngen
i duam, fey elukefilnge i wesa duamael tami
pei kam lamngen tami ikeelchi iyael mew!
16
Elukefilmn i wesa duamtungeael tamn
inanieelchi kme dungu. 17 Ngnechen i longko
lmenngeel mew, ngelay tai fente falintuniengeael tati ikeel kam tati putukeel, welu may
feley i falintuniengeael ta lif mongen, kme
tngn ka aywnngechi dungu tati Lif Kme
Pll mew. 18 Iney rume fey tfa famngechi
poyefile ta Cristo, tutekefi ta Ngnechen ka tati
pu che ta aymakeeyew i dungu.
19
Feymew, inafiyi itrokom kmeke dungu
tai kmelkawkleael kakelu che ichi, ka
tai welukonkechi kelluwael tai admngeael
20
Ngnechen i dungu.
Wesalkakefilnge
Ngnechen tai kme dungu re iyael tai duam.
Rfngey ta itrokom iyael tai lifngen, welu wesa
duamle kieke che, kmelay i ingeael kieke
iyael tati nunngelu trokinieel. 21 Doy kmey
i ingenoael ta ilo, ka i putungenoael rume
ta pulku, ka i chem chumnoael rume ta che
femngechi tai wesa duamnoael tami pei kam
tami lamngen, fey i pnttripanoael.
22
Ti mupiltun tami nieel, eymi kisu feley tami
nieael Ngnechen mew. Aywnngeay ta tfeychi che kdawyekelu tai welulkawnoael i
rakiduam i femel mew! 23 Welu iney rume
ifile ti iyael epuduamkechi, fey kisutu ta yafkay,
fey inolu am maneluwn mew chumngechi tai
feyentulefel mew. Fey kom tai femkeelchi
dungu fey tai maneluwnon ta mupiltun mew,
fey ta yafkan rke.

15
Tutefinge tami chafche, eymi kisutu mten
tutewkilnge
1
Kom ichi newenklelu ta mupiltun mew,
feley tai kelluafiel ta kakelu tati pu che newe
newenklenolu ti mupiltun dungu, fey ichi
ngelay tai kisutu tutewkleael mten. 2 Itrokom
ichi feley tai tutenieafiel tai chafche ka
tai femael tati dungu kisu engn tai aywam
femngechi i kme admael engn tati mupiltun
dungu. 3 Cristo am ka femngechi aytunolu
kisutu i tutewael. Tai femafel, kisu mew
ta mupituley tai feypilen tati Wirin Chillka:
Iche kayetudungungen, tami pu kaye tami
kayetudunguetew mew.*
4
Kom tati kuyfi wirintukuelchi dungu ta
Wirin Chillka mew, wirintukungey ichi tai
kimeltungeael. Fey ta famngechi tai nieael
maneluwn Ngnechen mew tati Wirin Chillka
i duam. 5 Fey Ngnechen, tati wlkelu ta

14:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: fey tati dullintunienofilu ta kieke ant, femkelay tai poyeafiel ta Ngnechen.
14:10
14:11 Isaia 49.18; 45.23.
* 15:3 Salmo
Kieke kuyfi wirin mew feypiley Cristo; kakelu wirin mew feypiley Ngnechen.
69.9.

Romanu 15:6

191

newen, kelluaeymnmew tamn kiewkleael


chumngechi femi ta Cristo Jesus, 6 femngechi ta
itrokom kie rakiduam mew, pramyeafimn ta
Ngnechen, tai idol Jesucristo i Chaw.
Cristo i kme dungu kimelngey tati pu katripanche mew
7
Feymew llemay, welukonkechi kme trokituniewaymn, chumngechi ta Cristo kme trokitunieeymnmew, Ngnechen tai pramyengeael.
8
Feypiwayi ta Cristo i kpan tai poyeafiel
tati pu judiu tai mupituafiel tati eldungu tai
elungeel tai kuyfi ftakeche em ka tai femngechi pengelngeael Ngnechen tai mupituken
tai eldungu. 9 Ka kpay femngechi tati pu katripanche tai pramyeafiel engn ta Ngnechen
tai kutranpiwkeyefiel mew tati pu judiu, chumngechi i feypilen tati Wirin Chillka:
Feymew ta pramyeaeyew rangi ti ka tripanche
mew
ka lkantuyeafi eymi tami y.
10
Fey ka femngechi, tati Wirin Chillka feypiley:
Aywmn, trokike mapu, Ngnechen tai
trokiche eymn!
11
Fey ka femngechi feypiley:
Pu trokike mapu ka itrokom pu trokike che,
pramyefimn ta idol Ngnechen!
12
Isaia ta ka femngechi wirintukuy:
Isay* tai yomel remache mew tripayay
kie wentru tati longko lmenklealu kom
trokike mapu mew,
fey itrokom che maneluway ta kisu mew.
13
Fey Ngnechen, wlkelu ta maneluwn,
rume aywelaeymnmew ka eluaeymnmew
kme tngn, eymn tati mupiltulelu ta kisu
mew, ka eluaeymnmew fentren maneluwn
tati Lif Kme Pll tai pepiluwn mew.
14
Iche i pu pei ka lamngen, iche
kimnien eymn tamn kme piwketucheken
ka tamn nien fentren kimn femngechi tamn
welukonkechi nglamuwael, 15 welu ta tfachi
karta mew ta fente kme newen nglamdunguwpeyi, tamn ngynentunoafiel Ngnechen
tai femngechi werketew i kimeltuafiel tati
pu ka tripanche 16 tai poyeafiel ta Jesucristo tai
freneafiel tati pu ka tripanche. Fey werkngen
kie saserdote reke, femngechi tai wewpiafiel
Ngnechen tai montuluwn werken dungu.
Fey ta famngechi tati pu ka tripanche tai
puwlafiel ta kisu mew, kie kme maumtun
reke tai kme trokitufiel, tati nielu lif mongen
tati Lif Kme Pll i pepiluwn mew.
17
Tai feyentulen ta Cristo Jesus mew,
aywklen ka nor duamklen tai poyekefiel
18
mew ta Ngnechen.
Chem dungu mew
no rume aylan tai mallmadunguael, welu
may Cristo i femelchi dungu mten ta iche

Romanu 15:30
mew, femngechi tai nglamafiel tati pu ka
tripanche i mngeltuafiel engn ta Ngnechen
i feypikeelchi dungu mew ka i femkeel
19
mew.
Fey kom tfachi afmatufal dungu
femn ta Ngnechen i Lif Kme Pll tai
pepiluwn mew. Fey tfa famngechi, miyawn
i wewpiafiel Cristo tai werken montuluwn
dungu kom mapu mew.
Llitun Jerusalen
waria ple, itrokom waria rupan ka Iliria i
troki mapu mew fente puwn chew ta petu
kimeltungekelay tati kme montuluwn dungu.
20
Welu kuiwtukuwn tai wewpinoafiel ti
werken dungu chew dew wewpingey ta Cristo,
femngechi tai keykonnoael chew ta kangelu i
dew wewpiel. 21 Femn chumngechi i feypilen
tati Wirin Chillka:
Tati kimelkenofelchi pu che, kimelngeay ta
Ngnechen i dungu.
Tati allkkenofulu i ntramyengen ta
Ngnechen,
fey engn ta longkontukuay ta Ngnechen
i dungu.
Pablo ayley i amuael ta Roma
Fey iche am wewpiyawkelu, feymew pepi
pewmekelayi, welu aykefun i amuael. 23 Fey
fewla tai dew dewmantun mew tai kdaw
ta tfachi trokike mapu mew, ka rupalu am
fentren tripantu tai aykefel iche tamn
pewmeafiel, 24 fey amuali ta Espaa aylen tai
mlerpuael eymn mew. Fey dew rumerpuli
eymn mew, aylen tamn kellumuafiel femngechi tai amuael kakelu troki mapu mew.
25-26
Welu fewla mley i amuael ta Jerusalen
mlechi feyentulechi pu che mew, tai yelelafiel ka i elumeafiel ti chemkn tai trawlel
tati feyentulechi pu che mlelu ta Masedonia
ka Akaya, kisu engn am aylu tai kelluafiel
ti pofreleyechi pu pei ka lamngen mlelu ta
Jerusalen mew. 27 Kisutu ta rakiduami engn,
fey rume kme femi engn, fey chumngechi tati
feyentulechi pu judiu ipangentufi engn reke
Ngnechen tai dungu tati pu ka tripanche,
ka feley tai freneafiel engn tai nieelchi
chemkn mew tati feyentuleyechi pu judiu.
28
Feymew, feychi iche dew dewmantuli fey
tfachi dungu ka chalintukulelmefili engn tati
trawlelchi plata, fey wla amuan ta Espaa.
Fey pichima mten mlerpuan tai witranngemeael ta eymn mew. 29 Rume maneluwklen
feychi amuali iche, Ngnechen ta rume freneaeimew kom kmeke dungu mew.
30
Pu pei ka lamngen, tai idol Jesucristo
mew ka ti piwkeyechen tai eluetew tati Lif
Kme Pll, llellipuwayi tamn kiewkleael
ta iche eymn weychayalu reke, fey ngillatumaniemuchi ta iche Ngnechen i kelluaetew.
22

15:9 Salmo 18.49.


15:10 Deuteronomio 32.43.
15:11 Salmo 117.1.
15:12 Isaia 11.10 LXX.
15:21 Isaia 52.15 LXX.
chaw em.

* 15:12 Isay: Israel i longko lmen, David i

Romanu 15:31

192

Ngillatufimn ta Ngnechen tai montulaetew


tati pu feyentulenolu mew mlelu ta Judea
mapu mew, ka femngechi tai kme llowngeael
ti chemkn tai yenielfiel tati feyentulechi
pu che mlelu ta Jerusalen. 32 Fey ta famngechi ayle ta Ngnechen, aywklen puwan,
amuli tamn pewmeafiel ka tai kansatupuwael
witranngepuli eymn mew. 33 Fey Ngnechen
kme tngn wlkelu, mlepe ta itrokom eymn
mew. Felepe may.
31

16
Kieke pifalelchi dungu
Chalintukuleluwayi tai lamngen Febe, tati
kellukelu Senkrea mlechi troki feyentulelu
mew. 2 Kme llowfimn idol tai y mew,
chumngechi mley i femael tati mupiltuleyechi
pu che, ka kellufimn itrokom tai duamtuel
mew, kisu am rume fentren che ta kellukefilu.
Iche ta ka femngechi kelluenew.
3
Lemoria piafimn ta Prisila ka Akila, iche
tai kompa kientrr kdawkelu tai poyeafiel
ta Cristo Jesus. 4 Tfey engu inayawleyew
reke tati lan dungu i montulmayaetew iche
tai mongen. Iche rume maumniefi, ka
femngechi maumnieeyew itrokom tati feyentulechi pu judiu tuwnngenolu.
5
Ka femngechi lemoria piafimn tati pu che
trawluwkelu Prisila engu Akila i ruka mew.
Lemoria piafimn iche tai sakin weni Epeneto.
Kisu ta wne feyentuy Cristo mew Asia troki
mapu mew.
6
Lemoria piafimn ta Maria, kisu ta rume
kdawi ta eymn mew.
7
Lemoria pilelmuchi iche tai fren Androniko ka Junias, fey engu ka iche kientrr
mlekei ta karsel mew. Fey engu ta apostol reke
kdawi, ka iche mew wne feyentuy engu ta
Cristo mew.
8
Lemoria pilelmuchi ta Ampliato, iche tai
sakin weni ta idol mew.
9
Lemoria piafimn ta Urfano, ichi tai kompa Cristo i kdaw mew, ka iche tai sakin
weni Estaki.
10
Lemoria piafimn ta Apele, fey kisu kme
ntramyey i mupiltun ta Cristo mew.
Ka lemoria piafimn Aristobulos tai remache.
11
Lemoria pilelmuchi tai kie tuwnche Erodion, ka Narsiso tai pu rema tati feyentuleyelu
ta idol mew.
12
Lemoria piafimn ta Trifena ka Trifosa, tati
kdawkelu ta idol i dungu mew.
Ka femngechi tai sakin lamngen Persida. Fey
ta rumema kdawkey idol tai dungu mew.
1

* 16:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 24.

Romanu 16:26

Lemoria piafimn ta Rufo, ftra kimfal feyentulelu ta idol mew, ka kisu i uke, ka femngechi iche i uke reke trokiniefi.
14
Lemoria piafimn ta Asinkrito, ka Flegante,
ka Ermes, ka Patrofas, ka Ermas ka tati pu pei
ka lamngen ta mleyelu kisu engn mew.
15
Ka femngechi lemoria piafimn ta Filologo ka
Julia, ka Nerew ka kisu i lamngen, ka Olimpas ka
femngechi kom tati mupiltuleyechi pu che kisu
engn mew mlelu.
16
Welukonkechi
chaliwmn
rfngechi
piwkeyewn mew. Cristo mew feyentulechi pu
che itrokom lemoria pifaleymnmew.
13

Nglam dungu
Pu pei ka lamngen, feypiwayi tamn kuiwtukuael tati pu che mew kimeltukelu chem
notukawn dungu rume tamn pntlkawael,
fey engn ta notukaniekefi tati kme kimeltun
eymn tamn llowel. Pnttripamn ta tfeychi
pu che mew, 18 poyekenofilu engn am tai idol
Jesucristo. Kisu engn aykey tai fill wesa femmekeael, ka kme dungufaluwkey aykelu engn am i ngnenkayafiel tati om piwkengechi
pu che. 19 Feypingekey eymn tamn ngnefaln, feymew ta aywken, ka aylen tamn
kimchengeael femngechi tamn femael kmeke
dungu, welu tamn femnoael wesake dungu.
20
Femngechi Ngnechen, tati kme tngn
wlkelu, mchay mten pnonagmafi reke ta
wekf eymn tamn miche namun. Pewmangen tai idol Jesucristo ta freneaeymnmew
tamn kmelkaleael.
21
Lemoria pifaleymnmew ta Timotew, iche
tai kompa tati kdaw mew. Ka femngechi
feypi Lusiu, Jason ka Sosipater, iche tai kie
tuwnche.
22
Iche, Tersiu, Pablo tai sekretario petu
wirifi ta tfachi karta, fey ka femngechi lemoria
piwayi ta idol mew.
23
Lemoria pifaleymnmew ta Kayo. Umatulen ta kisu i ruka mew, kisu ta eluwkley
i kelluafiel itrokom tati pu che feyentulelu ta
idol mew.
Ka femngechi lemoria pifaleymnmew ta
Erasto, tesorerolelu ta waria mew, ka tati pei
Kuartu pingelu. 24 Tai idol Jesucristo i
frenechen mlepe kom eymn mew. Felepe
may.*
17

Afpualu mew tati pramyen


Pramyefiyi ta Ngnechen, fey eluaeymnmew newen chumngechi feypiley tati werken
montuluwn dungu iche tai wewpikeel
ka i kimeltukeel ta Jesucristo mew.
Fey
tfachi dungu femngechi feley Ngnechen tai
kimelel kisu tai kimeltukenofelchi dungu, tati
kimkenofel petu tai dewmangenon rume ta
mapu. 26 Welu fewla kimelngey tati pu pelon
25

Romanu 16:27

193

wentru i wirielchi dungu mew, chumngechi


i werkel tati rumel mlekechi Ngnechen.
Fey tfa tati kimelkenofelchi dungu Ngnechen
tai adknuel fewla kimelngey, femngechi ta
itrokom che kom troki mapu mew mlelu
i feyentuael engn ka tai mngeltuael
Ngnechen mew.
27
Tati kien Ngnechen ka ftra kimn nielu,
rumel pramyengepe ta Jesucristo mew! Felepe
may.

Romanu 16:27

1 Korintio 1:1

194

1 Korintio 1:20
wla tai idol Jesucristo.
Ngnechen ta
kellunieeymnmew tamn newentuleael ka
yafluwkleael tuntepule tamn mongen,
femngechi ta iney no rume ngelayay tamn
fillpiaetew chem dungu mew no rume, feychi
wiometule tai idol Jesucristo. 9 Ngnechen
rumel mupitukey kisu tai tukulpaknuelchi
dungu, fey kisu lle tai dullietew femngechi tai
kiewkleael mongen mew kisu i Fotm, ichi
tai idol Jesucristo.
8

1 Korintio

Pablo i wne wirielchi karta tati


pu Korintochengealu
Korinto ta kie ftra waria rke mlelu ta
Akaya troki mapu mew. Tfachi waria rume
kimfal waria rke. Korinto mew mlekerkey
fentren kake tripanche tuwlu kake troki mapu,
fey tfachi pu che kisuke nieyerkey i wimtun
dungu. Pablo epu rupa dewma i tripayael tai
wewpiael ti werken dungu kake troki mapu
mew, fey mlenagpurkey Korinto mew kie tripantu ka rangi. Feychi mew rke kieke che
mlelu Korinto ta feyentuy Jesus mew.
Feymew Pablo kaple mleputulu, feyti pu
korintoche wirileleyew kie karta elumui
kieke nglam i piaetew engn. Feymew
Pablo wirifi tfachi karta femngechi tai kelluafiel ti pu korintoche i doy kme kimael engn chumngechi mongen i nieael tati feyentufilu ti kme dungu. Tfachi karta mew Pablo
nglamtufi ti trokiche feyentulelu tai elknutuafiel engn kieke wesa wimtun i nieel ti
pu korintoche. Ka femngechi, Pablo ayrkey i
kelluafiel ti pu che tai doy kimael engn ti rf
dungu femngechi tai nieael engn kie lif mongen, tutekefilu ta Ngnechen, tunte mlellefule
rume kintukaduamngen ka wesake dungu feychi
waria mew.
Chalin dungu
Iche Pablo, dullingelu Ngnechen i piel
mew ta Jesucristo tai apostolngeael,* kientrr
ti pei Sostene ichiw, 2 wirilelfi tfachi karta
tati pu che koneltulelu Ngnechen i troki
feyentulechi pu che mew, mlelu ta Korinto
waria mew. Wirilelfi tati pu che lif mongen
nielu Cristo Jesus mew ka dullingelu i koneltuael Cristo i trokiche mew, kientrr kom
tfey engn ta fill mapu mew llellipukefilu tai
idol Jesucristo, ichi tai idol, ka kisu engn
tai idol. 3 Fey Chaw Ngnechen ka idol Jesucristo freneaeymnmew ka nielaeymnmew i
kme tngn.
4
Rumel maumtuniekefi ta Ngnechen
eymn tamn duam, Ngnechen am ta
frenenieetew eymn ta Cristo Jesus mew.
5
Fey kisu i duam Ngnechen elueymnmew
tamn fente kme dunguael ti rf dungu ka
tamn kimafiel Ngnechen i dungu, 6 kom
felelu am eymn tamn mongen mew iche
tamn wewpileluwfielchi dungu Cristo mew.
7
Ngnechen dew elueymnmew kom tamn
duamtunieelchi pepiluwn tamn mongeleael
chumngechi ayley ta Ngnechen petu
tamn ngmklen yechi ant pewfaluwale
1

Pntlkawn ti troki feyentulelu mew


Pu pei ka lamngen, llellipuwayi ichi tai
idol Jesucristo mew tamn kiewael kierume
dungu mew mten fey tamn wichuke pntkawklenoael. Mongelemn may fente kme
kiewn mew kierume rakiduam mew mten,
femngechi kom tamn nieael kmeke rakiduam.
11
Iche i pu pei ka lamngen, feypiwpeyi
tfachi dungu, Kloe i remache i feypietew
mew eymn tamn fillpipiyewn. 12 Aylen i
feypiael tfachi dungu: kiekentu eymn ta
feypikeymn: Iche Pablo mew koneltulen,
fey kakelu feypikey: Iche Apolu mew koneltulen, fey kakelu kay feypikey: Iche Pedro mew koneltulen, fey kakelu kay feypikey:
Iche Cristo mew koneltulen.
13
Fey Cristo may femngechi pntkawklepey? Felelay. Iche Pablo am tati
lalu krus mew eymn tamn frenengeael?
Kam iche tai y mew fawtisangeymn
ama? 14 Maumkefi ta Ngnechen iche tai
fawtisanofiel ta kie no rume ta eymn, welu
may ta Krispo ka Gayo mten. 15 Fey ta famngechi
iney no rume feypilayafuy i fawtisangen iche
i y mew. 16 Ka femngechi fawtisafi ta Estefana
tai pu remache, welu doy tukulpalan i
fawtisafiel ta iney no rume. 17 Fey ka femngechi
Cristo ta werklaenew i fawtisacheael, welu
may tai kimelael kisu tai Montulchefengen,
welu iche ta kisutu kimkawkelan, femngechi
tai illamngetunoael reke Cristo i lan ta krus
mew.
10

Cristo ta Ngnechen i pepiluwn ka kimn


Tati pu che amklelu i yafkan mew kie
wedwed dungu reke trokiniefi tfachi werken
dungu Cristo tai lan ta krus mew, welu ichi,
tati montulelu, kme kimniei tfachi werken
dungu ta Ngnechen i ftra pepiluwnngen,
19
chumngechi feypiley ta Wirin Chillka:
Apmkamayafi i kimn tati pu kimke che,
ka duammalayafi i kimel tati pu admuwlu.
20
Iney am tati ftra kimlu,
tati
kimeltuchekelu ka feytichi rume kimlu tfachi
mapu mew mlechi dungu? Ngnechen ta kie
wedwed dungu reke trokiniefi ta tfachi mapu
18

* 1:1 apostol: kie manelnieelchi werken.


1:12 Apolu: kie longko Ngnechen i trokiche mew wewpikefilu ti werken dungu
1:19 Isaia 29.14 LXX.
Korinto waria mew.

1 Korintio 1:21

195

mew mlechi kimn! Ngnechen, kisu i ftra


kimn mew, ngneduami ta che re kisu i kimn
mew mten i kimnoaetew, welu may, ayley i
montulafiel tfey engn tati maneluwklelu kisu
i werkelchi dungu mew, tunte tfachi werken
dungu kie wedwed dungu reke feleafuy rume.
22
Tati pu judiu aykey i peael ta afmatufalchi dungu, fey ti pu grieguche kintukey ftrake kimn, 23 welu ichi ntramyekefiyi tati
langmngechi Cristo ta krus mew. Fey tfachi
dungu mew wesa pingelu trokiwkey tati pu judiu,
fey ti pu grieguche kie wedwed dungu trokikefi.
24
Welu tati koneltulelu Ngnechen mew, judiungeay rume kam grieguchengeay rume, fey
tfachi Cristo ta Ngnechen i pepiluwnngechi
Montulchefe ka kisu mew kimelngey Ngnechen
i ftra kimn. 25 Fey Ngnechen mew ta kie
wedwed dungu reke feleafuy rume, fey tfachi
dungu doy kme kimn ta itrokom che i kimn
mew, tfey ta mte yafngenolu felellefule, welu
Ngnechen mew doy ftra newenngey kom che
i newen mew.
26
Pu pei ka lamngen, mley tamn ngneduamael Ngnechen tamn dullietew, tunte eymn
newe mte kimnolu reke femngentuniefeymnmew tati pu che, ka newe lmen wentrungelaymn ka koneltulelaymn lmenkleyechi
pu rema mew. 27 Fey tfachi dungu mew,
Ngnechen dullifi tati wedwed dungu trokiniefel
tfachi mapu mew, femngechi tai yewelkayafiel
tati pu kim che, ka dullifi tati illamniefelchi pu
che, femngechi tai yewelkayafiel tati pepiluwlu.
28
Ngnechen dullifi tati illamtufalklechi pu che
ka newe falintukenoel tfachi mapu mew, fey
tfa llemay: tfey engn tati falintukenoel chem
dungu mew no rume tai famentuafiel tati doy
chetrokiwklelu. 29 Femngechi ta iney no rume
i mallmawnoael Ngnechen mew. 30 Welu
Ngnechen ta kiewknueymnmew Cristo Jesus eymn ka femngechi kisu i ftra kimn
mew adknuy ta Cristo mew tai montulngeael
ta yafkan mew, wioduamangetui tai mletuael ta Ngnechen mew ka montulngei. 31 Fey
tfa famngechi i feypilen ta Wirin Chillka: Fey
kie che rf ayle i mallmawael, mallmawpe ta
idol i femelchi dungu mew.
21

2
Tati langmelchi Cristo i werken dungu
1
Welu pu pei ka lamngen, feychi amulu iche
tamn wewpileluwmeafiel Ngnechen tai rf
kme dungu, femlan mallma dungun mew no
rume ka ftra kimn mew no rume. 2 Feychi
mlepulu iche eymn mew, aylan i kimael
kangelu dungu, welu Jesucristo i dungu mten,
tati langmel ta krus mew. 3 Pewfaluwpun
ta eymn mew ngawadduamklen ka rume
llkankechi 4 ka femngechi dungupulu iche
1:31 Jeremia 9.24.

* 2:9 Isaia 64.4.

1 Korintio 2:15

eymn mew wewpileluwiyi ti we kimeln


dungu, fey dungulan re kme ftrake kimnngechi dungu mew, dungulan rume kimkawnngechi dungun mew femngechi tamn feyentuael. i femafel, feyentuymn iche tai wewpielchi dungu ti Lif Kme Pll i kellun mew ka
Ngnechen i pepiluwn mew. 5 Fey femngechi
eymn mupiltuleymn Ngnechen i pepiluwn
mew, welu tati pu che i kimn mew no.
Ngnechen kimfaluwkey i Kme Pll mew
Feymew llemay, tati dew kme amulelu i
mupiltun mew kimeltukefiyi rfngechi ftra
kimn, welu kimeltukelai tfachi mapu tuwnngechi kimn ka tati mapu mew mlechi awtoridad i dungu no rume, kisu engn am aftualu. 7 Welu may ta ntramyekei Ngnechen
tai kimelkenofelchi dungu kisu tai adknuel,
tai niekefel ichi tai freneaetew petu dewmangenolu rume ta mapu. 8 Fey tati nielu
awtoridad tfachi mapu mew admrkelay engn Ngnechen i adknuelchi dungu, fey tfa
admfule chumkawnorume langmlayafuy engn tati ftra pramyefal idol. 9 Welu Wirin
Chillka am feypilelu:
Fey iney no rume pekelafuy,
iney no rume allkkelafuy,
ka iney no rume rakiduamkelafuy
chem dungu i pepikanien ta Ngnechen
tati pu chengealu, tfey tai piwkeyekeetew.*
10
Welu Ngnechen kellueimew tai kimafiel
kisu i adknuelchi dungu tati Lif Kme Pll i
kellun mew.
Ti Lif Kme Pll itrokom dungu kme
kimkey, Ngnechen tai kimngekenofelchi
11
dungu ktu.
Chumngechi ta kie che
kimlay chem rakiduam i nien kangelu
che i piwke mew, welu kie che mten
kisutu kimniey i rakiduam. Ka femngechi
llemay, Ngnechen i Lif Kme Pll mten
kimniey Ngnechen i rakiduam. 12 Fey ichi
am llownofilu ta maputuwnngechi pll,
welu may ta Ngnechen i Lif Kme Pll,
femngechi tai doy kme kimafiel Ngnechen
i adknuelchi frenechen. 13 Fey tfachi dungu
tai feypikeel, Ngnechen i Lif Kme Pll
kme kimeleimew, fey kisuke ichi tai
admelchi kimn no. Fey ta famngechi ta che
dew llowle Ngnechen i Lif Kme Pll, fey
kisu ta kelluafi engn i admafiel Ngnechen
i dungu.
14
Welu tati che nienolu Ngnechen i Lif Kme
Pll, llowkelafi Ngnechen i dungu, kisu am
re wedwed dungu trokiniefilu. Ka femngechi
pepi admkelafi rume, fey tfachi dungu am pepi
kimngeafulu Ngnechen i Lif Kme Pll i kellun mew mten. 15 Welu tati che nielu Ngnechen
6

1 Korintio 2:16

196

i Lif Kme Pll, feley i inaduamafiel kom


dungu, welu kisu pepi ramtukadungungelayafuy
rume. 16 Fey Wirin Chillka am feypilelu:
Iney kay kimmayafuy Ngnechen i rakiduam?
Iney anta kimeltuafuy ta Ngnechen?,
welu ichi admniei Cristo tai rakiduam.

3
Kompawen Ngnechen i kdaw mew
Iche i pu pei ka lamngen, pepi dunguwlayi chumngechi tai dungukefiel tati pu
che tati Lif Kme Pll i kellunieetew, welu may
dunguwiyi chumngechi dungukefi tati che
nielu re che i kimn mten, petu newe kimnolu
am eymn ta Cristo i kme dungu. 2 Eluwiyi
kie pichin kimeltun mten, we pichikeche reke
femngelu am eymn tati lichitukelu mten fey
tai iyafel ftakeche i ikeelchi iyael, eymn
am petu pepi llownolu ti kme kimeltun, tati
fane iyael reke felelu. Fey fewla pepi admlayafuymn rume! 3 Fey eymn petu nielu am re
che i kimn mten! Fey petu mlele eymn
mew tati triruwn ka kayetuwn, fey tfa
femngechi feley tamn nien re che i rakiduam
mten ka amuley tamn rakiduam chumngechi
femkey tati mlelu ta mapu mew. 4 Femngechi
kie che feypiym: Iche Pablo mew koneltulen, fey kangelu feypikey: Iche Apolu mew
koneltulen fey ta femngechi petu nieymn re
che i rakiduam mten.
5
Fey rf dungu mew iney anta Pablo? ka
iney anta Apolu? Re kdawkelu mten, kisu
engn i duam eymn feyentuymn ta idol
mew, kake kieke ichi iney kay dewmakey
i kdaw idol tai legtuknuletew. 6 Iche ta
kie nganlu reke, fey Apolu ta wtrukolu reke,
welu Ngnechen may ta elukefi i tremael reke
ti ngankeelchi fn ketran. 7 Fey ta femngechi tati
nganlu rume ka ti wtrukolu rume chem falilay,
welu Ngnechen itrokom mew ngenngey, fey
kisu lle tati elukefilu i tremael ti ngankeelchi
fn. 8 Tati nganlu ka ti wtrukolu, fey mr engu
trrkley, fey Ngnechen may kulliafi ta kake
kieke engn chem i kdawel mew. 9 Ichiw
ta kientrr kdawkelu mten Ngnechen tai
dungu mew, fey eymn ta Ngnechen i petu
kdawelchi lelfn reke feleymn. Ka Ngnechen
tai petu dewmaelchi ruka reke feleymn. 10 Fey
iche tati wne kellu dewmaknukelu tati ruka,
fey Ngnechen femknuenew tai kellu anmafiel tati orkon, fey kakelu petu kellukoni ta
tfey mew. Welu kake kieke mley i kuiwtukuwael chumngechi i petu dewmaknukeel
mew. 11 Fey iney no rume ngelay tai elknutuael
kangelu orkon, fey ti ruka i dew nieelchi orkon,
Jesucristo tati. 12 Fey tfachi wente elrukan mew,
1

2:16 Isaia 40.13 LXX.

* 3:19 Job 5.13.

3:20 Salmo 94.11.

1 Korintio 4:4

kiekentu feley i kellu dewmaknuael ta oro


mew, plata mew ka kmeke admayewchi kura
mew, kam trafla mew, pinu mew ka olkan
mew, 13 welu kake kieke i kdawel fente kme
kimngeay puwle wla i afael ta ant. Fey yechi
ant akualu am kie ktral reke, fey ti ktral
mew ta kme kimngeay chumngechi kdaw i
femel kake kieke. 14 Fey kiekentu i dewmaelchi ruka lfnole ktral mew, fey kullingeay
tai kdaw mew, 15 welu kie che i dewmaelchi
ruka lfkonle, kom i kdaw afkonay, welu montuay chumngechi ta kie che montukey rangi
weywi ktral mew.
16
Fey eymn ta Ngnechen i mlewe
reke feleymn, ka femngechi Ngnechen
i Lif Kme Pll mlekey eymn mew.
17
Fey kiekentu teyffile ta Ngnechen i
mlewe, teyfkayaeyew Ngnechen ta kisu,
fey Ngnechen i mlewe am rume lif kme
mlewengelu, fey yechi mlewe eymn tati.
18
Iney no rume ta kisutu ngnenkawklekilpe! Fey kiekentu eymn, rume kim che
trokiniengele tfachi mapu tuwnngechi kimn
mew, ngneduamtupe i kimnochi chengen, fey
ta famngechi rf dungu mew fente kme kim
chengetuay. 19 Fey tfachi mapu tuwnngechi
kimn ta re wedwed dungu mten ta Ngnechen
mew. Fey ta Wirin Chillka feypiley: Ngnechen
elukefi i welulkawael tati kimkawklelu kisu i
ngnen dungu mew.* 20 Ka femngechi feypiley:
idol kimniey tati kimke che i rakiduam i re
wedwed dungungen. 21 Feymew iney no rume
ngelay i mallmawkleael inaniele re che tai
kimn, itrokom ti dungu am Cristo i wlel
eymnngealu tati. 22 Fey famngechi kelluley
Pablo, Apolu, ka Pedro. Ngnechen elueymnmew ta kom dungu mapu mew, ti mongen ka ti
lan dungu ktu, fantepu amulechi ant ka kpalechi ant mew. Itrokom tfa eymnngealu,
23
koneltulelu am eymn ta Cristo mew, chumngechi ta Cristo koneltuley ta Ngnechen mew.

4
Tati pu apostol i kdaw
Eymn mley tamn rakiduamyemuafiel
ichi tai kelluken Cristo i dungu mew,
werkngelu tai kimeltuael Ngnechen i
adknuelchi kme kimngekenofelchi dungu.
2
Feymew tati llowlu tfachi yefal dungu, feley
i femael itrokom tai manelngeel mew. 3 Fey
iche kay, newe mte wesa duamklelan
tai ramtukadungungeael ta eymn mew
kam chem kues i tribunal mew no rume.
Iche rume kisutu ramtukadunguwkelan.
4
Welu iche i rakiduam feypintukukelaenew
chem dungu mew rume, fey tfachi dungu
1

1 Korintio 4:5

197

1 Korintio 5:7

mew feypikelan tai yafkalenon, welu tai


ramtukadungukeetew, fey idol tati.

iche i pu yall reke, fey iche ta rume piwkeyewiyi. 15 Fey tunte mari warangka nieafuymn rume ta kimeltufe tamn kimelaetew
5
Feymew llemay, eymn ramtukadungumekekta Cristo i dungu, fey kie chaw mten
ilmn petu i akunon tati afaelchi ant.
nieymn. Iche eymn tamn chaw reke tamn
ngmklemn i kpayael ta idol femngechi
kimeltuetew tamn mupituael ta Cristo Jesus
tai nentupayafiel pelon mew feytichi dungu ta
mew. 16 Famngechi, llellipuwayi tamn inayeael
fewla dumi mew mlelu ka pemayafi i chem
iche i femkeelchi dungu.
rakiduamklen tati pu che. Feymew wla ta
17
Feymew lle werkleluwiyi ta Timotew,
Ngnechen pramyeafi kake kieke chumngechi
iche i sakinieel ka i fotmyeel reke ta ii koneltuleel.
dol mew. Kisu ta konmpaleleymnmew iche
6
Pu pei ka lamngen, petu dunguwiyi tfachi tai chumyawken ka feyentulen ta Cristo Jedungu kisu eymn tamn kmelkawafiel inayen- sus mew, chumngechi tai kimeltuken kom
tunieafimn ta Apolu ka iche tayu chumken. troki feyentulelu mew. 18 Kieke eymn re
Feypiwpeyi tfachi dungu tamn inayentuael tamn wesa rakiduamngen mew kpawelayay
ichiw tayu femkeelchi kme dungu, femngechi tati pimuken. 19 Welu prm amuan tamn
tamn doy amulknunoael tati wirilechi dungu pewmeafiel, pifule ta idol, femngechi kimpuan
mew, femngechi ta iney no rume tai mall- tfeychi dungufengechi pu che rf i niepen may
mawnoael tai frenengeael ta kie che, fey i Ngnechen i pepiluwn kam re i dungufengen
wesalkangeael ta kangelu. 7 Fey chumngelu am mten engn. 20 Welu may ta Ngnechen i
doy kmelu kakelu mew trokiwkleymn? Kom longko lmenngen re dungun mten no, welu
tamn nieel Ngnechen tamn eluetew. Eymn may ta Ngnechen i pepiluwn. 21 Chem anta
kisutu nielaymn chem rume, fey chumngelu doy aynieymn ta eymn? Tamn kme piam fente mallmawkleymn?
wkeyen dungu mew tamn dunguwpuafiel kam
i fillpipingepuael re wesake dungun mew?
8
Femngechi tati dew rikuleymn, itrokom
nieymn tamn duamtukeel kie longko l5
men reke trokiwkleymn ka chem duamtuweFamentungeael ti yewenngechi dungu
laymn rume ichi tamn kelluafiel. Pewman1
Dew feypiniengey i kielen eymn mew
gen may longko lmenngeafuymn rf dungu
mew, femngechi ta ichi koneltuafui kay tati nielu kure reke kisu tai ee. Fey tfa
eymn tamn lmen mlewe mew! 9 Welu famngechi femlu, fey ta rume wesa dungu femichi tai apostolngen,* Ngnechen llayen- mekey. Tfachi dungu ta mlekelay tati pu
tuknueimew tai langmngeael reke. Ichi feyentulenolu mew no rume. 2 Welu eymn
ta felei tfachi mapu kie afmafal dungungeael ta rume mallmawkleymn tamn piwke mew!
reke tati pu werken pll mew ka femngechi tati Felefuy may tamn rume weangkleafel! Fey
pu che mew. 10 Ichi ta Cristo i duam kie ti che femngechi femlu, feley tai kie plekwedwed trokingekei, welu eymn Cristo tamn nungeael ta eymn mew. 3 Fey iche kay,
freneetew mew kimke chengeymn. Ichi tunte mlepulayan rume ta eymn mew, welu
ta ngawadklei, welu eymn ftra newen mlepukan reke tai rakiduam mew. Tai
chengeymn. Ichi ta illamkangekei, welu idol Jesucristo i y mew, dew feypin tai
eymn ta yamngekeymn 11 Fantepu mew amu- wesa femn tati femngechi femlu. 4 Eymn
ley tai kutrankawklen ngwtun mew, wy- femngechi trawlmn, iche i rakiduam mew
wn mew, ka faltaluwklen takuwn mew, tati mlepukayan reke ka femngechi idol Jesus i
pu che rume kutrankakeeimew, nielai ruka no pepiluwn mleay eymn mew. 5 Femngechi
ta yechi che feley i wltukungeael ta wekf
rume tai mleam.
mew, femngechi i apmngetuael reke tai
12
Rume kansakei kdawiym tai peam iyael.
yafkafechengen, welu i pll montuay feychi
Fey wesa pingei, welu ichi kme ngillatukpatule ta idol Jesus.
makefiyi ti pu che. Inayawlngekei tai
6
Eymn ngelay tamn mallmawael tamn
kayetungen, welu ichi chem pikelai rume.
femkeelchi
dungu mew.
Dew kimnieymn
13
Wesa dunguyengekei ichi, welu chem wesa
ta tfachi feypin: Kie pichin lefawra kom
tukulpachekelai. Kie llay wesa che trokifaymkefi ta masan. 7 Eymn ta we masan kofke
keeimew ta kom che. Fey famngechi femreke feleymn, feymew famentuknufimn
ngekei fantepu mew.
tamn wesalkaetewchi lefawra, femngechi
14
Wirileluwpelayi ta tfachi dungu tamn tamn feletuael lefawrangenochi masan reke,
yewelkawafiel, welu may tamn nglamuwafiel, tati ikeel ta Paskua kawi mew.* Fey Cristo
* 4:9 apostol: Jesus tai dullielchi mari epu mten no, welu ka femngechi Pablo reke femel.

* 5:7 Paskua kawi: tati pu judiu i

kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen presukonalelu tati pu judiu Egipto mapu mew.

1 Korintio 5:8

198

rke am tati wltukuel kie korderu reke tati


we Paskuangealu, tati langmngelu ichi tai
duam. 8 Feymew ngelay tai mleael tfachi
kme kawi petu nieliyi wesake rakiduam ti
kuyfi lefawra reke felelu, welu may feley tai
wengetuael tamn rakiduam lefawrangenochi
kofke reke.
9
Iche i wirielchi kangelu karta mew feypiwiyi tamn kiewnoael rume tfey engn mew
tati amyedomomekelu, 10 welu tfachi dungu
mew feypiwlayi tamn pnttripayael itrokom
tfey engn mew tati nielu wesake mongen ta
tfachi mapu mew, kam ti dimangelu, kam
weefengelu, kam pramyekefilu ta fill adentun, fey femngechi femlmn mlefuy may
tamn tripayael ta tfachi mapu mew. 11 Tai
feypiel may ta feley tamn kiewklenoael ta
iney engn mew no rume tati pei pifaluwkelu,
fey wesa mongen niele kam dimangele, ka
pramyekefile tati adentun, kam dallukafengele,
kam putufengelu, kam ta weefengelu. Fey ta
famngechi femngele ta che, ankilmn rume
tamn kientrr iyael. 12-13 Iche ngelay tai ramtukadungumekeafiel tati pu che koneltulenolu
ichi mew. Ngnechen may ta feley tai
ramtukadunguaetew. Welu eymn feley tamn
ramtukadunguafiel tati mlelu tamn trokiche
mew. Feymew llemay kie ple nentufimn
ta tfachi yafkafe eymn tamn rangi mew
mlelu.

6
Trafdunguwn ti feyentulenochi kues mew
1
Femngechi kiekentu eymn nieym
yafkawn, fey chem mew am amukey ta kie
feyentulenochi che mew tai adknulelaetew i
dungu, fey i felefel i feypiafuel ta Ngnechen
i feyentulechi pu che? 2 Kimlaymn anta
Ngnechen mew feyentulechi pu che tai adknuafel ti wesake dungu mlekelu tfachi mapu
mew? Fey eymn adknuafilmn kom dungu
mlelu mapu mew, chem mew am admlaymn
tamn adknuafiel tfachi pichin dungu?
3
Kimlaymn am ichi tai nglamdunguafiel
tati pu werken pll ktu? Fey doykechi
may feley tai adknuafiel tfachi mongen
mew mleyekechi dungu. 4 Feymew ta eymn
nielmn yafkawn dungu tfachi mongen mew,
chem mew am amukeymn eymn tamn
adknuaetew tati pu koneltulenolu Ngnechen
i feyentulechi pu che mew? 5 Fey tfa feypipen
femngechi tamn yeweduamael. Ngelay am
eymn mew kie no rume kim adknudungulu
mlele yafkawn dungu ti feyentulechi pu che
mew? 6 Re kewakelay mten kieke che ta
kakelu engn, welu may ka amurpukey ktu
engn femngechi tai adknuaetew tfeychi pu
che feyentulenolu!
5:12-13 Deuteronomio 17.7 LXX.

* 6:16 Genesis 2.24.

1 Korintio 6:19
Fey i mlen mew yafkawn dungu eymn
mew, rume wesa dungu tati! Doy kmepelayafuy may i duamknungenoael ti wesa
dungu? Fey ngnewkelaymn am tamn duamknunoafiel ti wesake dungu tamn femngekeel? 8 Welu eymn ngnenkachekeymn
ka weekefimn kisu tamn pu pei ktu!
9-10
Kimlaymn am eymn tati wesake mongen
nielu koneltulayay ta Ngnechen i mlewe
mew? Eluwkilmn tamn ngnenkangeael. Fey
Ngnechen tai longko lmenngeelchi mlewe
mew koneltulayay tati pu domo ka ti pu wentru
re amyemekewle ka ti pramyekelu adentun
pichike ngnechen ka iwakelu no rume, kudumuwkelu chaf wentru engu no rume, ka ti pu
weefe no rume, ka ti pu dimangelu no rume,
ka ti ngollife no rume, ka ti dallukafe no rume,
ka ti pu koyla ngnenngelu no rume. 11 Fey femngechi chengekefuymn kiekentu eymn ta
kuyfi mew, welu fewla dew liftungetuymn reke
ta yafkan mew tamn nietuael lif mongen idol
Jesucristo i pepiluwn mew ka Ngnechen i Lif
Kme Pll mew.
7

Lif mongenngeael ti kuerpu


Feypikey ta che: Iche lifrelen tai chem
chumael rume. Feyngellefuy may, welu itrokom
kmelkalmkelay. Feyngey tati. Iche lifrelen
tai chem chumael rume, welu ngelay chem
dungu rume i ngnenieaetew. 13 Ka femngechi feypin mley: Iyael ta konpualu ptra mew, fey ptra kay i llowam iyael. Feyngefuy tati, welu Ngnechen apmtuafi tfachi
epu dungu. Welu feyngelay tati kuerpu tai
elungeel i femmekeael ti wesake amyewn
dungu. Ti kuerpu may ta idolngealu, fey idol kay tati kuerpungealu. 14 Fey Ngnechen
chumngechi wiomongeltufi ta idol Jesus, ka
femngechi wiomongeltuaeimew ta ichi kisu
i pepiluwn mew.
15
Eymn anta kimlaymn tamn kuerpu ta
Cristo i kuerpungen? Cristo am ngenngelu
iche i kuerpu mew, fey ka wltukupetuafun may tai kuerpu i kiewael kie kri
domo i kuerpu engu? Femlayafun llemay!
16
Kimlaymn am eymn femngechi ta kie wentru trawym kie kri domo engu, felekey tai
kie kuerpungen ta mr engu? Fey Wirin Chillka
ta feypiley: Mr engu kie che mten reke
feleay.* 17 Welu iney rume trawym ta idol
engu, feley i kiewkletuael kisu engu.
18
Feymew kie ple tripamn llemay, tati
amyewn wesake dungu mew, chem kangelu
yafkan mew rume welulkawle ta kie che, fitukelafi tai kuerpu, welu ta fill mew amtulekelu wentru kam domo rume yafkantukukey
kisu i kuerpu. 19 Kimlaymn am eymn tamn
12

1 Korintio 6:20

199

kuerpu, tati Lif Kme Pll i ngillatuwe rukangen, fey Ngnechen llemay tamn eluetew, femngechi tati Lif Kme Pll i mleael ta eymn
mew? Fey eymn ta kisu ngnewklelaymn,
20
fey Ngnechen am ngillaetew ta eymn, kisu
i sakin Fotm mew. Feymew feley tamn
pramyeafiel ta Ngnechen tamn kuerpu mew
ka kom tamn piwke mew, Ngnechen am ngenngelu kom tfachi dungu.

7
Nglam dungu tati kurewen mew
Fey fewla llowdunguwayi tamn ramtuelchi
dungu tati karta mew. Kmeafuy kurengenofule ta wentru, 2 welu i mleken mew ta
amyewn, fey i kureyewnon ta wentru engu
domo, kake kieke wentru feley i nieael kisu
i kure, fey kake kieke domo i nieael kisu i
fta. 3 Fey ti fta kay ka femngechi tati domo
mley i chaf tuteniewael engu tati kurewen
i chumngechi feleken. 4 Fey ti kure no rume
kisu ngnewklelay, fey am ngnenieetew kisu
i fta, ka ti fta no rume ta kisu ngnewklelay
tai kuerpu mew, fey am ngnenieetew kisu i
kure. 5 Welukonke mley tamu kiewkleael,
fey femnolmu mr may kiewpefulmu tamu
trawnoael kie muf ant femngechi tamu
ngillatuael ta Ngnechen mew. Fey dew femngechi femlmu, feley tamu wiome trawtuael,
fey pinolmu tamu trawtuael, wekf ta kontuafeymumew tamu wedwedkawael.
6
Kom tfa feypipen tai adknupefiel mten
tati dungu, fey werkn dungu reke no tati.
7
Iche kisu i rakiduam mew, aylefun ta
itrokom eymn tamn feleafel iche reke,
welu Ngnechen femknuy ta kake kieke i
kakerume feleael tai mongen: kiekentu tai
niewael wentru engu domo, fey kakelu kay kisu
i re feleael mten.
8
Tati kurengenolu ka ti pu lantu domo feypiafi: tati wentru i kurengenoael ka ti domo
i ftangenoael i re feleael iche reke. 9 Welu
pepi ngnenofile i kuerpu, mley i kureyewael
engn, fey doy kmey i kureyewael ta wentru
engu domo fey i wesa femmekenoael fey i
kureyewnon rume.
10
Welu tfey engn tati dew kureyewlu, feypiafi tfachi werken dungu, iche i dungu no
tati, idol mayfe: fey ti kure i wdanoael tai
fta 11 Fey fewla kay, feyti domo wdaknufile
kisu i fta, wiome kmelkawtunole engu, mley i ftangewetunoael. Ka femngechi mten,
tati fta ngelay tai wdayafiel kisu tai kure.
12
Fey kakelu pu che mew kay, feypiafi engn,
iche kisu i dungu, welu idol i piel no, fey
kieke pei i domo feyentulenole idol mew,
welu aylele i mleael ta kisu engu, fey tfeychi
1

1 Korintio 7:25

pei ngelay i wdaknutuafiel ti domo. 13 Fey


kie feyentulechi domo kureyewle kie feyentulenochi wentru engu, fey ti wentru aylele i
mleael ta kisu engu, ngelay i wdaknuafiel
feytichi wentru. 14 Fey ti wentru feyentulenolu
idol mew lif mongen nietukey Ngnechen mew
tai kiewklen mew tati feyentulechi domo
engu. Ka femngechi tati feyentulenochi domo,
lif mongen nietukey tai kiewklen mew tati
feyentulechi wentru engu. Fey famngechi felenofule, tamn pichikeche nunngechi wesake
chengeafuy engn, welu rf dungu mew, koneltuley engn Ngnechen i trokiche mew.
15
Fewla kay, fey ti fta kam tati kure, ti
feyentulenolu, aylele i wdayael engu, fempe
mten. Feyta famngechi femlu mew, tati pei
kam ti lamngen lifrelewetukey, Ngnechen am
dullietew ta eymn kme tngn mew tamn
mongeleael. 16 Fey, eymi domo, chumngechi
am kimafuymi tami montulafiel tami fta? Ka
eymi wentru, chumngechi kimafuymi tami montulafiel tami kure? Kimfal-lay tati.
idol tai tutekeetewchi mongen
Fey chumngechingeay rume, kake kieke
mley i mongeleael chumngechi i adknuetew ta idol, ka chumngechi chengefel
feychi dullietew ta Ngnechen. Fey tfachi
dungu werkken itrokom feyentulechi pu che
mew. 18 Fey Ngnechen dullifile ta kiekentu tati
dew sirkunsidangelu, aylekilpe i ellkanieael
tai sirkunsidalen. Fey kiekentu dullifile tati
sirkunsidalenolu, ngelay tai sirkunsidangeael.
19
Iney rume doy falilay tai sirkunsidaleael kam
tai sirkunsidalenoael rume, welu may, tai
mngeltuafiel Ngnechen tai werkn dungu.
20
Kake kieke felepe chumngechi felekefuy
21
feychi dullietew ta Ngnechen.
Eymi ta
presukonangelmi, wesa duamklekilnge, welu
pepi lifrengetulmi, feley tami lifrengetuael.
22
Fey ti presukonalekefulu feychi dullingelu
tai feyentuael ta Ngnechen mew, fewla
ta kie lifre chengetuy tai poyeafiel ta
idol. Ka femngechi, tati che lifrelele feychi
dullingelu, fewla ta Cristo i presukonangetuy.
23
Ngnechen ta ngillaeymnmew reke kisu
tai Fotm i lan mew, feymew eluwkilmn
tamn presukonayeaetew ta kakelu pu che.
24
Femngechi tati, pu pei ka lamngen, kake
kieke kme duamklepe chumngechi i
felekefel feychi dullietew ta Ngnechen.
17

Nglam dungu tati kurengenolu, ftangenolu ka


ti pu lantu mew
25
Fey fewla llowdunguwayi kangelu dungu
tamn ramtuel: Fey tati petu kurengenochi wentru ka petu ftangenochi domo nielan chem
werkn dungu no rume idol tai eluetew kisu

6:20 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka kom tamn piwke mew, Ngnechen am ngenngelu kom tfachi dungu.

1 Korintio 7:26

200

engnngealu, welu feypian iche kisu i nglam


kmelu tai trokifiel. idol tai kutranduamyeetew mew, feley tamn manelafiel iche
tai feypiaelchi dungu. 26 Iche kay kmelu
trokiniefun ta che i feleael chumngechi tai
felekaken, tati wesake dungu i mlen fantepu
mew. 27 Fey nielmi ta domo, elknutukefilnge.
Fey nienolmi kay, kintukefilnge 28 Fey kurengelmi, yafkalaymi tati, fey kie llchadomo
ftangele, ka femngechi yafkalay. Welu tati
kurengelu niekey fill rakiduameluwklen epe
fill dungu mew, feymew iche aylefun tamn
nienoael epe fill rakiduam.
29
Pu pei ka lamngen, iche aylefun i
feypiael tfachi dungu: Pichilewey dewma tai
mleweael ta ant.
Feymew llemay, tati
kurengelu, kurengenolu reke felepe. 30 Tati
weangklelu, weangklenolu reke felepe. Tati
nielu aywn, nienolu aywn reke felepe. Fey
tati ngillalu chem rume, ngillanolu reke trokiwklepe. 31 Tati nielu fill em tfachi mapu mew,
mley i feleael tati nienolu chem no rume reke,
tai penieelchi mapu am ta kom aftualu.
32
Iche aylefun tamn nienoafel chem wesaduamklen no rume. Tati kurengenolu kdaweluwklekey idol tai dungu mew, ka femngechi i tutenieafiel, 33 welu tati kurengelu kdaweluwklekey ti mapu mew mlechi dungu
mew, ka femngechi tai elunieafiel aywn kisu
i kure, 34 femngechi epurume rakiduamklekey.
Ka famngechi tati petu ftangenochi domo, kdaweluwklekey idol tai dungu mew, ka lif
mongen i nieael tai kuerpu mew ka i rakiduam mew, welu ti ftangelu kdaweluwklekey
ti mapu mew mlechi dungu ka tai aywkleael
i fta.
35
Fey tfa feypiwpeyi tamn katrtudunguwnoafiel fill dungu mew, welu may tamn
kmelkawkleael eymn, ka femngechi tamn
nieael kie kme mongen, tamn poyenieafiel ta
idol kom pepikawn mew.
36
Fey kiekentu aylele i kureyewael i
aynieelchi domo engu, fey puwklele i ftangeael dewma, ka rakiduamklele ta tfeychi
dungu i doy kmen, fempe mten tati kmelu
tai trokifiel. Fey kureyewpe engu. Yafkanngelay tati. 37 Fey kakelu kay, kisu i piwke mew
aylele i kisuleael ka i kisu ngnewkleael,
femngechi tai kurengenoael ka i ftangenoael
domongele, kmelkayay tati. 38 Femngechi tatey,
fey kureyewle tai aynieelchi domo engu,
kmelkayay, welu kurengenole ti wentru ka ftangenole ti domo, doy kmelkayafuy.
39
Tati ftangechi domo feley i kiewkleael
i fta engu mongelele tati wentru. Welu tati
fta dew lale, fey ti domo lifrelewetuay tai

1 Korintio 8:11

ftayetuael kangelu wentru, welu feyentulekale


mten tati wentru, 40 welu doy kmeafuy wiome
ftangewetunole. Iche ta eluwiyi tfachi
nglam, fey iche mew mlelu Ngnechen tai
Lif Kme Pll trokiwklen.

8
Tati ilo chalintukungelu tati adentun ngnechen
mew
1
Fey fewla llowdunguwayi kangelu tamn
ramtuelchi dungu tati ilo tai chalintukungeken
tati adentun ngnechen mew.* Feyngey tati
feypikeelchi dungu: Itrokom ichi niei kimn,
welu tati nielu fentren kimn mallmawtukey,
welu tati piwkeyechen elukeeimew tai
kmelkawkleael. 2 Fey iney rume kimnielu
kom dungu trokiwklele, fey ta petu kimlay tai
kimafelchi dungu. 3 Welu iney rume piwkeyefile
ta Ngnechen, Ngnechen ta kme kimnieeyew
ta kisu.
4
Fey tai ingeael kay tfeychi iyael tati chalintukuel tati pu adentun ngnechen mew, kme
kimniei tai falinon ti adentun ngnechen ta
mapu mew, fey ka kimniei i mlen ta kie
Ngnechen mten. 5 Tunte feypikefuyngn rume
i mlen fentren ngnechen wenu mapu mew ka
nag mapu mew (fey mley fentren ngnechen ka
fentren idol), 6 welu ichi mew mley ta kie
Chaw Ngnechen mten, fey kisu mew itrokom
chemkn feley, ka ichi mlei kisungealu. Ka
femngechi mley kie idol Jesucristo mten,
fey kisu mew mley ta kom chemkn, ka ichi
mlei ta kisu mew.
7
Welu kom che admlay tfachi dungu.
Kieke che, wimtulefulu i pramyeafiel tati
pu adentun ngnechen, ifiym tfeychi ilo fey i
rakiduamklen tati ilo i dew chalintukulelngeel
tati pu adentun ngnechen, feymew rume
yafkalu trokiwklekey engn. 8 Feyngey llemay
ti iyael i duam ta llowlaeimew ta Ngnechen,
fey doy kme piwkengelayai ta ifiliyi tati iyael,
ka doy wesalkalayai rume ta inofiliyi.
9
Feyngey tamn lifrelen, welu elukefilmn
tamn welulkalafiel ta yafkan mew tati pu
che newe newenklenolu i mupiltun mew.
10
Fey eymi am, kimniefilu tfachi dungu,
anknuwkeymi tami iyael tfey mew chew i
pramyengekemum tati pu adentun ngnechen,
fey chem pei kam lamngen rume peelmew tati
newe yafngenolu ta mupiltun mew, kisu ka
femngechi allmalltuay i iyafiel tfey tati pu
adentun ngnechen i chalintukulelngeelchi
11
ilo.
Fey ta famngechi eymi tami femel
mew, elukefimi i famtripatuael tati pei kam
lamngen newe newenklenolu i mupiltun

* 8:1 tati ilo tai chalintukungeken tati adentun ngnechen mew: mleyechi ilo fendengekelu ti merkaw mew fey tfa chalintukungelu ti ngillatuwe ruka mew chew i mlen ti adentun ngnechen, fey kieke feyentulelu feypikefuy ta che i inoael tfeychi ilo
femngechi i poyenoafiel tati pu adentun ngnechen.

1 Korintio 8:12

201

mew. Ka femngechi feychi pei kam lamngen


i duam Cristo ta lakoni. 12 Fey elungele i wesa
rakiduamael tati rume pichin mupiltun nielu,
yafkakeymn ta eymn Cristo mew. 13 Feymew,
iche i pei kam lamngen yafkaluwle iche i
ikeelchi ilo mew, doy kmeay i iwenoafiel iche
tfa famngechi ilo, femngechi tai famkonnoael
ta yafkan mew i pei kam lamngen.

9
Kie apostol i koneltuleel
1
Feley llemay iche tai lifrelen, welu koneltulen tai apostolngen, iche am pekefilu reke
ta Jesus ichi tai idol ka eymn am iche tai
wewel tai kdawn mew idol tai dungu mew.
2
Fey tunte kakelu pu che apostol trokinielafenew rume, welu eymn feley tamn apostol
trokiniemuafiel, fey eymn tamn feyentulen
ta idol mew rf mew kimfalkley iche tai
apostolngen.
3
Fey ta famngechi llowdungukefi tfey engn tai fillpikeetew: 4 Fill dungu mew koneltulen tai llowael ta iyael ka i ptokoael,
5
ka femngechi i kureyeael kie feyentulechi
domo, chumngechi femkey tati kakelu pu apostol, ka idol tai pu pei, ka femngechi femi
ta Pedro. 6 Kam ta Bernabe mten ka iche
epungeyu tayu koneltulenon ti lofche mew
tayu elungenoael tayu duamtukeelchi chemkn?
7
Iney am kdawkey kie soltaw reke fey kisutu
kintukawklekey i kulliwael? Iney am kdawkey i dapillafiel ti anmklechi ofad, fey
ikelay ti fn ofad? Iney am kuydakey ta kulli
fey entumakelafi i lichi tai waka tai lichitumuael? 8 Ka femngechi rakiduamlayaymn ta
tfachi dungu mew, che mten tai feypiel, fey
Moyse i ley dungu am ka femngechi feypilelu:
9
Fey femngechi wiriley ti lifru mew tati nielu ti
ley dungu: Wilal tukulel-layafimi tati trillakechi
mansun.* Fey tfa feypilelay Ngnechen tai
kuiwtukuniefiel tati pu mansun, 10 welu ichi
may ta kuiwtukunieeimew. Fey ti ley dungu
am wiriknungelu ichi tai duam. Fey tati
ketrakelu ta mapu ka femngechi tati kosechakefilu tati fn ketran, feley i maneluwkleael tai
llowael kisu i koneltuleelchi troki fn ketran
mew. 11 Fey ta femngechi, ichi dew nganliyi reke eymn mew Ngnechen i fn ketran, mte aln dungu pemay tai kosechayael
eymn mew ta tfachi mongen mew pnekeelchi
chemkn. 12 Fey kakelu che koneltulele eymn
tamn nieelchi chemkn mew, doyelchi may
ichiw feley tayu koneltuleael. Welu ichiw
pnekelafiyu ti chemkn tayu koneltuleel rume
tayu pneafiel, fey kom ngenoafeluwn mew kutrankawkleyu femngechi tayu katrlkaduamelnoafiel i wewpiyengeael Cristo tai we kimeln
dungu.
* 9:9 Deuteronomio 25.4.

1 Korintio 9:24

Eymn kimnieymn tfey engn tati kdawkelu ti ngillatuwe ruka mew, pnekey engn ti chemkn mlelu tati ngillatuwe ruka
mew. Fey tfa i piel tati, tfey engn tati
kdawkelu ti ngillatuwe ruka mew chew chalintukungekey ti maumtuel, ikefi engn ti ilo
kulli tfey mew chalintukuel. 14 Ka femngechi
mten, idol ta adknuy ta tfeychi dungu tati
kimelkelu tati werken montuluwn dungu, fey
i mongeluwkleael tfeychi kdaw mew, 15 welu
iche turpu pnekelafi kie pichin no rume
tai koneltulefel, ka femngechi wiripelan tfachi
dungu tamn feypiwafiel femngechi ta eymn
tamn elumuafiel tunte pichinngeafuy rume.
Doymafun i layael mntumaelimew tfa
famngechi i mongeluwklen tai nieel mew!
16
Welu iche pichin no rume mallmawklelan
tai wewpikefiel mew tati werken montuluwn
dungu, aporia werkniengelu am iche i femael tfachi dungu. Awngeafun may ta iche
wewpinofuli! 17 Feymew llemay, iche kisu
duam femmekefuli, dew felefuy i kullingeael,
welu wesaduamkechi mekeli i wewpin, fey
chumngechingeay rume Ngnechen may tai
yefaletew ta tfachi dungu. 18 Femngechi lle,
iche tai kme duamelnieetewchi kullitun fey
tai wewpiafiel ti werken montuluwn dungu,
fey chem rume i kofranoael. Fey tfa lle tai
piel: falintukelafi i koneltuleelchi chemkn
tai mongeluwkleael tai wewpikeelchi dungu
mew.
19
Tunte iney no rume ta presukonanielaenew, kisutu presukonaknuwken itrokom che
mew femngechi tai wewael ta Cristongealu doy
aln che tuntepu tai pepi femel. 20 Femngechi
trawn ti pu judiu ichi judiungetuken, femngechi tai wewafiel ta kisu engn Cristongealu,
ka femngechi tai wewafiel tati ngnenieetew ta
Moyse i ley dungu, iche kisu elknuwken ngnenieaetew reke tati ley dungu, fey iche tunte
ngnenielaenew rf dungu mew tati ley dungu.
21
Ka femngechi, tai wewafiel tfey engn tati
mlenolu ta Moyse i ley dungu mew, fey tfa
engn reke femknuwken, tunte rf dungu mew
ngnenieenew ta Ngnechen i ley dungu, fey
iche am ngnenieetew ta Cristo tai ley dungu.
22
Femngechi mleym iche tati newe
newenklenolu i mupiltun mew, ka femngechi
ngawadduamkleken kie ta kisu engn reke,
femngechi tai wewafiel engn Cristongealu.
Fey ta femngechi fey i chumngen ta kakelu
femknuwken ta kisu engn reke, fey chumngechi rume i pepi montulafiel mten ta
ineyngeay rume. 23 Kom tfeychi dungu femken
tati werken montuluwn dungu i duam,
femngechi tai koneltuael kisu engn tfeychi
montun mew.
24
Eymn kimnieymn kie kuden mew kom
13

1 Korintio 9:25

202

mley i lefael, welu kie mten llowkey ti


wewelchi kullitun. Feymew, eymn lefaymn
reke, fey femngechi llowaymn ti wewelchi kullitun. 25 Tati pepikawklelu i kudeael kie
awkantun mew, famentukey kom tfey tai wesalkakeetew i kudeael mew. Fey tfa famngechi femkey engn tai wewafiel ti kullitun
tati korona tapl triwengelu, fey tfachi kullitun prmka reke chofkey, welu ichi may
kudekei reke tai llowafiel ti chofkenochi
kullitun. 26 Fey iche kay lefkelan tati trawmalelu
reke, ka weychakelan rume tfeychi che reke
petu fill mekepdalu i wlelafiel ta re krf.
27
i femafel, kutrankaken tai kuerpu ka aporiakefi tai femael chumngechi i aylen ta
Ngnechen, femngechi ta iche i famentuknungenoael tati pu wewnolu reke, fey i dew
kimeltulfiel ta kakelu che.

10
Nglamtun dungu i pramyengenoael chem
adentun no rume
1
Aylelan tati pu pei ka lamngen tamn
ngoymanentuael ichi tai kuyfike tuwn em
kom i mlekefel engn miche tyechi trom
mew, ka itrokom engn i katrrumen ti lafken
mew. 2 Feyta famngechi kom kisu engn kiewi
ta Moyse mew fawtisangelu reke ti trom mew
ka ti lafken mew. 3 Ka femngechi, kom kisu engn
ifi Ngnechen i wlelchi iyael 4 ka ptokoy
engn Ngnechen i wlelchi ko, fey feychi ptokolu engn tati kura mew, tfachi kura Cristo
reke felekerkefuy, tai kelluetew. 5 Welu epe
kom reke ta kisu engn tutelay ta Ngnechen
mew, feymew kisu engn i kuerpu mlewey tati
mawkenochi uwe mapu mew.
6
Kom tfachi dungu femngechi rupay kie adknu dungu reke ta ichingealu, femngechi ta
ichi tai aytunoafiel ti wesake dungu, chumngechi ta kisu engn aytufi tfeychi wesake
dungu. 7 Feymew pramyekefilmn ngillatun
mew tati pu adentun ngnechen, chumngechi i
femel ta kisu engn. Tfa tai feypilen ta Wirin
Chillka: Tati pu che anknuwi i iyael ka i
ptokoael engn, fey ka prm witrapray i
fill chummekeael rume.* 8 Ka amyemekewkilmn, chumngechi ta kisu engn amyemekewkefuy, feymew kie ant mew mten
layey engn epu mari kla warangka che.
9
Ka femngechi ngelay tai kintukaduamafiel ta
Cristo, chumngechi ta kisu engn kintukaduamfi ta Ngnechen, feymew layey engn filu i
natuetew mew. 10 Wesa dungukilmn rume ta
Ngnechen mew chumngechi ta kiekentu kisu
engn fillpifi wesa dungun mew, fey ti langmchekechi werken pll langmeyew engn.
11
Kom famngechi dungu mew rupay engn
ichi tai kuyfike tuwn em, kie adknuelchi
* 10:7 Exodo 32.6.

10:26 Salmo 24.1.

1 Korintio 10:25
dungu reke ta ichingealu, fey tfachi dungu
ka elknungey ta Wirin Chillka mew ichi tai
elungeael kie nglam reke ichi tai nieael
kme lif mongen tfachi amuleyechi tripantu
mew. 12 Feymew tati newenklelu trokiwklelu,
kuiwtulepe i yafkanoael. 13 Eymn ta niekelaymn doy kakerume kintukaduamngen fey
tai niekefel ta kakelu pu che. Iche feypiwayi
Ngnechen i maneluwnngen. Fey kisu elulayaeymnmew ta doy ftra kintukaduamngen
tamn wewtripaleam mten. Fey femngechi ta
kintukaduamngelmn, Ngnechen eluaeymnmew chumngechi tamn newentuleael, femngechi tamn wewtripaleael ti kintukaduamngen mew.
14
Feymew iche i sakin pu pei ka lamngen,
famtripamn tati pu adentun ngnechen mew.
15
Iche kimnien eymn tamn nien ta kimn,
fey eymn feley tamn ngneduamael iche tai
feypiel. 16 Fey femngechi putui tati pulku fey
tai maumtufiel ta Ngnechen, kiewkei ta
Cristo ichi kisu i mollf mew. Ka femngechi ifiym ti kofke, fey kiewkei ta Cristo
ichi kisu i kuerpu mew. 17 Tunte fentrenngefui rume, kom ichi ikei kie kofke mew
mten, fey tfachi dungu mew kie trokiche
reke mten feletui.
18
Rakiduamafimn tati Israel trokiche: fey
tati ilu tati chalintukuelchi ilo kulli, ka femngechi koneltuley ti chalintukuel mew. 19 Fey
tfachi dungu mew ta feypipelan tati pu adentun
ngnechen i falilen, ka ti chalintukungeelchi
ilo no rume i doy falin ta kakelu ilo mew.
20
Tai feypipeel may tati pu feyentulenochi che
chalintukuym chem rume, chalintukulelkakefi
reke engn tati pu wekf, welu Ngnechen no
tati. Fey iche aylelan eymn tamn koneltuael
tati pu wekf mew. 21 Ngelay tamn putuael
idol tai kopa mew, fey ka femngechi tamn
femtuael ti pu wekf i kopa mew. Ka ngelay
tamn anael ta idol i mesa mew, fey ka
femngechi tamn antuael tati pu wekf i
mesa mew. 22 Kam kmey am tai lladklkayafiel ta Ngnechen? Kam ichi am doy yamfalchengei ta Ngnechen mew?
Kom mongen mew i pramyengeael ta
Ngnechen
23
Feypingekey: Kie che femafuy chem
dungu rume tai ayel. Feyngey, welu kom
dungu kmelkalmkelay. Feyngey llemay, kie
che femafuy chem dungu rume, welu itrokom
dungu kellukelay i doy admngeael Ngnechen
i dungu. 24 Ngelay i kintungeael ta kie che
mten i kmelkaleael, welu may tai kmelkaleael ta kakelu kay.
25
Ikeafimn kom tati fendekeelchi ilo ta karniceria mew, fey chem dungu no rume tamn

1 Korintio 10:26

203

ramtunoael, fey tamn wesa rakiduamkle26


tunoael.
Fey kom chf mapu mlechi
chemkn Ngnechen ta ngenngey.
27
Fey kie tati feyentulenolu ta idol mew
mangelelmnmew tamn iyael, fey eymn
aylmn tamn amuael, ifimn kom tamn
elungeel, fey chem dungu rume ramtukilmn
28
tamn wesa rakiduamkletunoael.
Welu
iney rume feypielmnmew:
Tfachi ilo
chalintukungey sakrifisio mew, fey ikefilmn
tfeychi che tamn feypietew i duam ka
feychi che i welurakiduamnoael. idol am
ta ngenngelu ta mapu mew ka itrokom ta
mlelu tfey mew. 29 Fey iche tai feypiel tati
kangelu che i welurakiduamnoael, eymn no
tati. Fey chem mew am inaduamuwklealu
iche kangelu che i welurakiduamklenoael?
30
Fey maumtufili iche ta Ngnechen ti iyael
mew, chem mew am entufilngean iche tai
ifiel mew ti iyael? 31 Welu chumngechi rume,
eymn ilmn, ka ptokolmn, ka femllelmn
chem kangelu dungu rume, kom femkeaymn
Ngnechen tai pramyengeael. 32 Femkilmn
chem wesa dungu no rume femngechi ti kakelu
i inayentunoael, tati pu judiu no rume ka ti
pu judiu tuwnngenolu no rume, ka ti mlelu
Ngnechen i trokiche mew no rume.
33
Fey iche kay, ayken i tutenieafiel kom
che itrokom dungu mew, ka aykelan rume
iche kisu mten i kmelkaleael, welu may
i kmelkaleael kakelu che, ka femngechi tai
nieael engn tati montuluwn dungu.

11
1
Eymn inaniemn iche i inayentufal
dungu chumngechi ta iche inanien Cristo tai
inayentufal kme dungu.

Ti pu domo tati kulto mew


Sakiniewiyi tati, eymn am tukulpaniemukefiel ta iche ka inaniefimn tamn
kimeleluwfielchi dungu.
3
Welu aylen tamn kimael Cristo tai
longkolen ta kom wentru mew fey kie
wentru kay longkoley kisu i kure mew, fey
ka femngechi Ngnechen longkoley ta Cristo
4
mew.
Fey kie wentru munulknule i
longko femngechi ngillatule kam femngechi
ntramyefile ta Ngnechen i werkelchi
dungu, fey ta famngechi illamtukefi ta
Cristo. 5 Welu kie domo munulknunole i
longko femngechi ngillatuym kam femngechi
ntramyele Ngnechen i werken dungu,
illamtukefi tai fta.
Kme kupilknuwlu
reke feley. 6 Fey kie domo munulnole i
longko, doy kmeafuy kme kupilfile. Welu
kie domo yewentukuwle tai katrael tai
longko kam i kupiluwael, fey doy kmeay
2

1 Korintio 11:22

tai munulknuafiel.
Fey wentru ta ngelay
tai munulknuwael i longko, fey wentru
am Ngnechen mew adentulelu ka femngechi
adknungey i pramyeafiel ta Ngnechen, fey
domo adknungey i yamnieafiel ta wentru, 8 fey
wentru am adentungenolu ta domo mew, welu
domo adentungey ta wentru mew. 9 Fey wentru
ta dewmangelay domo tai duam, welu domo
may ta elngey wentru i duam. 10 Fey tfachi
dungu mew, tati pu werken pll i duam, tati
domo feley i munulnieael i longko femngechi
kimfalay i yamnieafiel tai wentru.
7

11
Welu Cristo mew, wentru ka domo mr
fente faliley, 12 fey tunte feyngefuy ta domo
i dewmangen ta wentru mew, ka femngechi
feyngey ta wentru i choyngeken ta domo
mew, welu itrokom tuwkley ta Ngnechen
mew. 13 Eymn ka mten feley tamn ngneduamael fey i kmepen may tati pu domo i
ngillatuael Ngnechen mew fey i munulknunon tai longko. 14 Fey iney rume ngneduamay tai yewenngen ta wentru i tremmael tai kal longko. 15 Welu rume kmey i
tremmael i longko ta kie domo, fey kisu am
elungelu i nieael ta alkechi longko femngechi
tai munulniemayaetew i longko. 16 Fey chumngechingeay rume, kieke ayle i fillpimekeael
tfachi dungu mew, feley i kimael ta ichi
no rume ka Ngnechen i trokiche no rume
kimnielay ta kangelu wimtun.

Fill kakerume dungu i ngenoael idol i Sena


mew
17
Tamn wirileluwafielchi dungu mew
pepi sakiwlayayi, tamn trawn wesalkakeetew trokiniewiyi, tamn kmelkayafetew.
18
Wnelu mew, feypingeken femngechi
trawluwiym tamn nieael ta kultu, mleyey
che tati wichuke pntnentuwkelu.
Fey
tamn femkeelchi dungu rf dungu felelu
trokikefi. 19 Fey mlele eymn mew wichuke
pntlkawklelu pichike troki mew, femngechi
tai kimfalael iney mngell rf dungu mew i
feyentulen Cristo mew! 20 Fey eymn tamn
niekeelchi ilelkawn rf kme femkelaymn
chumngechi i ayel ta idol, 21 fey puwiym
ti ora tamn iyael, kake kieke wnelkawkey
i iyael, fey kiekentu ngmklekey tunte
ngley rume, fey kakelu kay ngollikey ktu.
22
Eymn am nielaymn ruka chew tamn iyael
ka tamn putuael? Chumael am illamtukefimn
ta Ngnechen tai trokiche? Chumael am
yewelkakefimn tfey engn tati kpalnolu
chem iyael no rume? Chem piwayi am tfachi
dungu mew? Sakiwpeai may? Femlayan
llemay tfachi dungu tamn femkeel mew!

10:28 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: idol am ta ngenngelu ta mapu mew ka itrokom ta mlelu tfey mew.

1 Korintio 11:23

204

idol i Sena
(Matew 26.26-29; Marku 14.22-25; Luka 22.14-20)
23
Iche llowfi idol mew tfachi kimeltun
tamn eluwfiel: Feytichi pun mew mten ellka wltukungelu ta idol Jesucristo, ny kofke
i kuw mew. 24 Fey dew maumtufilu ta
Ngnechen, wkafi ti kofke ka feypi: Tfa ta
iche i kuerpu, wltukungelu i layael eymn
tamn kmelkangeael. Femngechi femkeaymn
tfa iche tamn tukulpamuafiel. 25 Ka femngechi, dew iknulu, nfi ti kopa i kuw mew
ka feypi: Tfachi kopa, tati we eldungu lle
iche tai mollf mew. Fey kake kieke rupa
putulmn, femkeaymn iche tamn tukulpamuafiel. 26 Fey ta famngechi femkeaymn, kpatule wla ta idol, eymn ntramyekeafimn
kisu i lan trawlmn tamn iyafiel ti kofke ka
putuafiel tfachi pulku.
Chumngechi i llowngeael idol i Sena
Femngechi tatey, iney rume ifile ti kofke
kam putule ta idol i kopa mew fey i inaduamuwnon rume i mongen, yafkantukuwkey
idol tai kuerpu mew ka femngechi idol i
mollf mew. 28 Feymew llemay, kake kieke che
feley i inaduamael i rakiduam petu tai inofiel
ti kofke ka petu i putunofiel ti pulku. 29 Fey
ifile ti kofke ka putufile ti pulku fey i ngneduamnon rume idol tai kuerpungen, kisu mten
ikey ka putukey tai kutrankangeael. 30 Feymew,
eymn rume ptrleymn tati kutranklelu ka
ngawadwklelu, ka femngechi kiekentu dew
layey. 31 Fey kme inaduamuwfuliyi kisuke
ta ichi mten, idol ngelayafuy tai kutrankayaetew. 32 Fey idol tunte kutrankaliyimew rume, fey may tai doy kimchengeael,
ka femngechi tai kondenanoaetew tati feyentunochi pu che ichi. 33 Feymew, iche i
pu pei ka lamngen, femngechi trawluwlmn
tamn iyael, welukonkechi ngmuwkeaymn.
34
Fey kieke che nglele, iknukeay kisu i
ruka mew, femngechi ta Ngnechen ngelayay
tamn kutrankayaetew, fey ta famngechi trawn
mew. Fey ti kakelu dungu kme adknumeafi
amuli iche tamn pewmeafiel.
27

12
Tati Lif Kme Pll i wlkeelchi pepil
Pu pei ka lamngen, iche aylen eymn
tamn kimael kie pichin rewall tati Lif Kme
Pll i wlkeelchi pepiluwn dungu. 2 Eymn
kimnieymn feychi nga petu feyentunolu
eymn ta idol mew, eluwkefuymn tamn
yengeael trawma reke tati dungukenochi
adentun ngnechen mew. 3 Welu fewla aylen
tamn kimael iney no rume petu dungule ta
Ngnechen i Lif Kme Pll i pepiluwn mew
feypilayafuy: Malisialey ta Jesus! Ka iney rume
1

1 Korintio 12:20

petu dungunole ta Ngnechen i Lif Kme Pll


i pepiluwn mew feypilayafuy: idol Jesus!
4
Mley fill kake rume pepil dungu, welu
tati wlkelu tfachi pepil kien Lif Kme Pll
mten. 5 Mley kake rume poyen kdaw idol i wlkeel, welu itrokom tfachi dungu idol mten tai adknuel. 6 Ka mley fill kake
rume pepil i chumael rume ta che, welu kie
Ngnechen mten wlkey ti kme pepil. 7 Fey
Ngnechen ta wlkey kake kieke che mew i
kimafalael i mlen ti Lif Kme Pll itrokom
che tai kmelkangeael.
8
Fey ti Lif Kme Pll mew, kiekentu
elungekey i dunguael ta kme kimn mew.
Kakelu feyentulechi che ka femngechi elungekey
i dunguael ti Lif Kme Pll mew rume admuwn mew. 9 Kieke che llowkey feyentun,
feytichi Lif Kme Pll i kellun mew mten,
fey kakelu che kay llowkey ti pepil tai tremolafiel ta pu kutran. 10 Kiekentu llowkey ti pepil
tai pengelael ti afmatufal dungu, fey kakelu
kay i ntramtuafiel ti werken dungu i llowel
ta Ngnechen mew. Ka kiekentu Ngnechen
elukeeyew ti kimn femngechi tai kimafiel ti
pu koyla ngnenngechi pll ka i kimafiel ti
rfngechi Lif Kme Pll, fey kakelu kay elukefi
i pepi dunguael ti ka tripa dungun ka petu feley
i pepi rulpadungutuafiel i chem pin ti ka tripa
dungun 11 Welu kom tfachi dungu femkey tati
kien Lif Kme Pll mten. Elukefi ta kake
kieke che kisu tai doy kmelu trokiniefiel.
Kom feyentulelu koneltuley kie kuerpu mew
mten
12
Fey kie che i kuerpu, tunte kiewkley
rume fentren pichike troy mew, fey kie kuerpungey mten. Ka femngechi feley ta Cristo. 13 Ka
famngechi mten, kom ichi, judiu tuwnngelu ka judiu tuwnngenolu, pu presukona kam
ti lifrelelu, fawtisangei femngechi tai feleael
kie kuerpu mten tati kien Lif Kme Pll
mew. Ka itrokom ichi elungei tai llowael
yechi Lif Kme Pll mten.
14
Kie kuerpu ta trawlelay kie troy mew
mten, welu may ta fentren pichike troy mew.
15
Fey ti namun feypifule nga: Iche ta kuw
no, feymew koneltulelan ta kuerpu mew. Fey
ta famngechi elknulayafuy i koneltulen ta
kuerpu mew. 16 Fey pilun nga feypifule: Iche
ta nge no, fey iche ta koneltulelan ta kuerpu
mew. Fey ta famngechi elknulayafuy i koneltuael ta kuerpu mew. 17 Fey kom kie kuerpu
re nge mten niefule, chumngechi am pepi
allkafuy? Fey kom kie kuerpu re pilun
mten niefule, chumngechi am pepi nmtuafuy? 18 Welu Ngnechen elknuy tati kuerpu
mew kake kieke troy chew i doy kmelkalealu
i trokifiel. 19 Fey kie troy mten niefule ti
kuerpu, ngelayafuy ta kuerpu. 20 Fey rfngey
tati, tunte ptrley ta pichike troy, welu kuerpu

1 Korintio 12:21

205

ta kiengey mten.
Fey ti nge ngelay tai
feypiafiel ta kuw: Iche ta duamtulaeyu. Ka
ti longko no rume ngelay tai feypiafiel tati
namun: Duamtulaeyu tati.
22
Welu may, tati pichike troy mlelu ta
kuerpu mew, doy kmenolu reke felelu, fey
engn may ta doy duamtufali. 23 Fey ti pichike
troy tai doy falintukenoel, fey may ta doy
kuiwtun mew takukefiyi. Feytichi pichike
troy tai newe duamniekenofiel, fey tfey
ta doy kme dapingekey, 24 fey famngechi
femngekelay tati pichike troy adkikiyawkelu.
Ngnechen ta kme adknuy ta kuerpu feyta
famngechi fey ti troy newe duamniekenoel
i doy kme poyengeael 25 femngechi tai
pntkawklenoael ta kuerpu, welu may ta
kake kieke troy mlelu ta kuerpu mew i
welukonkechi duamtuniewael. 26 Fey kie troy
mlelu ta kuerpu mew kutrankawklele, fey
itrokom kakelu kutrankawkey, fey kie troy
llowle kme dullitun poyen ka itrokom kakelu
aywkey.
27
Femngechi tati, eymn ta Cristo i kuerpu,
fey kake kieke eymn koneltuleymn yechi
kuerpu mew. 28 Ngnechen ayrkey i mleael
kisu i trokiche mew wnelu mew, tati pu
apostol, ka ti pu pelon wentru, fey kla puwalu
mew ti pu kimeltuchekelu, ka femngechi ti pu
che elungelu i femael afmatufal dungu, fey
kakelu pu che kay i tremolafiel ti pu kutran,
kam kellualu, kam tati adniealu ti troki feyentulechi che kam ti dungualu ka tripa dungun
mew. 29 Itrokom tfey engn ta apostolngelay ka
itrokom no rume ta pelon wentrungelay engn,
ka itrokom no rume kimeltufengelay, ka itrokom
no rume elungelay i femael afmatufal dungu.
30
Ka itrokom no rume nielay pepiluwn tai
tremolafiel ta kutran. Ka femngechi itrokom no
rume dungukelay ta ka tripa dungun mew, ka
itrokom no rume kimlay i rulpadungultuafiel
tati ka tripa dungun. 31 Welu eymn feley tamn
aytuafiel ti doy kme pepil dungu i wlkeel ti
Lif Kme Pll.
21

Tati piwkeyen
Fey iche kimeluwayi kie doy kme dungu.

13
Fey iche dunguli ti dungun i dungukeel
tati pu che, ka ti pu werken pll i dungun
ktu, welu nienoli piwkeyechen, kie paillwe
reke felen, tati triniwkelu kam kie tralewkechi
kampana reke. 2 Fey ka dunguli Ngnechen i
eluetewchi werken dungu, ka kimmafili kisu
i petu kimelnoelchi dungu ka admli itrokom
dungu, ka nieli iche fentren feyentun tai
nengmkayafiel ti ftrake wingkul, welu nienoli
ta piwkeyechen, chem falilay rume i femkeel.
1

1 Korintio 14:4

Fey wdamkalelfili kom i nieelchi chemkn


tati pu pofrengelu, fey tunte wltukuli rume
iche i kuerpu i lpmngeael ktu, welu
nienoli piwkeyechen, chem kmelkalayaenew
rume.
4
Fey tati nielu piwkeyechen,
niey
ngenoafeluwn ka kme piwkengey, nielay
trirchen, ka kisutu kimkawkelay, ka mallmangelay rume, 5 ka fill wesa pikelay rume,
ka chekawnngelay rume, lladkfemkelay
ka kamatuchekelay rume. 6 Fey tati nielu
piwkeyechen, aywkelay mleym wesake
dungu, welu may tati rfngechi dungu
mew. 7 Fey tati nielu piwkeyechen, itrokom
mew kutrankawkey, kom kme feyentukey,
ngmkey maneluwn mew, ka itrokom
ngenoafelkey.
8
Fey piwkeyechen ta chumkawnorume
aflayay. Kie ant tati pu che fenteknuay
i ntramyeael Ngnechen i wlelchi dungu
ka dunguwelayay tati kake tripa dungun, ka
duamtungewelayay tati kimn. 9 Fey ti ftrake
kimn, ka ti ntramtun dungun am kme
kimfalkenolu, 10 fey tfachi dungu aftuay feychi
rumel feletuale Ngnechen i adknuelchi kme
dungu.
11
Feychi mew iche pichichengelu, dungukefun, ka rakiduamkefun ka ngneduamkefun
chem rume kie pichiche reke. Welu dew tremlu
iche, elknutun i chumngen ta kie pichiche.
12
Fey fewla newe pelotukelafiyi kie espejo
mew reke,* welu kie ant fente kme peafiyi
itrokom i chumngen rf dungu mew. Iche
i kimn ta fewla rf mew newe kmelay, welu
kie ant itrokom kme kimafi chumngechi ta
Ngnechen kimnieenew.
13
Kla dungu mley tati rumel mlekelu: tati
feyentun, tati maneluwn ka ti piwkeyechen,
welu tati doy kmelu fey ti kla mew fey ta
piwkeyechen.
3

14
Dunguael kake tripa dungun mew
1
Aytumn may tamn nieael ta piwkeyechen, fey ka femngechi llawmatufimn
ta Ngnechen i wlkeelchi Lif Kme Pll i
pepil, doyelchi may ta ntramyeael ti werken
dungu. 2 Tye tati dungukelu ta kake tripa
dungun mew, fey dungukefi ta Ngnechen,
welu dungukelafi tati pu che, fey tfa ta iney
no rume kimmalayaeyew i chem pimeken.
Dungumekey kisu i piwke mew mten,
welu iney no rume ta kimmalayafeyew i
feypimekeelchi dungu. 3 Welu tati ntramyekelu
ti werkelchi dungu ta Ngnechen mew, elukefi
i admael Ngnechen i dungu ti kakelu
pu che ka newentukukefi ka yaflkefi. 4 Tati

* 13:12 kie espejo mew reke: tati espejo kuyfi mew dewklekefuy kie liftukaelchi paillwe mew, fey ti ange kme pengenkelafuy
adkintun mew.

1 Korintio 14:5

206

dungukelu ta kake tripa dungun mew, kisutu


kmelkawkey mten, welu tati ntramyelu
Ngnechen i werken dungu, elukefi Ngnechen
i feyentulechi pu che i admael kisu i
dungu. 5 Iche aylefun ta itrokom eymn
tamn dunguafel tati kake tripa dungun mew,
welu iche doymniefun tamn ntramyeafiel
Ngnechen mew kpachi werken dungu. Fey
tfachi dungu doy kmey i dunguael ti kake
tripa dungun mew, welu ka kmeafuy mlefule
may kie che i rulpadungutuafiel i chem pin
ti kake tripa dungun mew dunguelchi dungu,
femngechi tai kmelkangeael kay Ngnechen
i feyentulechi trokiche.
6
Feymew tati, pu pei ka lamngen, iche
ta kmelkawlayayi chem mew no rume
witrankontuwmeliyi fey ka dunguwpuliyi
tamn kimnoelchi dungun mew, felefuy may
tamn dunguwpuafiel tfeychi dungu, kam
tamn kimelelngeael kieke werken dungu
Ngnechen mew kpalu, kam kieke kimeltun
dungu. 7 Fey ti pu ayekawe pnekeel lkantun
mew, tati flawta kam ti arpa, nienofule ti fill
kakerume triniwn, pepi kimngelayafuy i
chuchi ayekawengen ta kake kieke engn. 8 Fey
ti weychan dungu mew, ti trompeta wlnofule
i kullkulltun, iney no rume pepikawlayafuy
i kewayael weychan mew. 9 Ka femngechi
feley eymn mew: fey dungulmn kimfalnochi
dungu mten, chumngechi am kimngeay
tfeychi dungun tamn petu dunguel? Krf
ta dungulmekekayafimn reke! 10 Feyngey tai
mlen rume fentren dungukeelchi dungun mapu
mew, ka rfknu mew itrokom niey i chem
pilen ti dungu. 11 Welu iche kimnoli i chem
pin ti dungun, kie ka tripanche reke felean
tfey tai petu dungupeetew mew, fey kisu kie
ka tripanche reke feley iche mew. 12 Feymew
lle, eymn am aytukefilu tamn nieael tyechi
pepil wlkelu ti Lif Kme Pll, feley tamn
ayael tamn doy nieafiel ti pepil femngechi
tamn kelluafiel Ngnechen tai feyentulechi
trokiche.
13
Feymew, tati dungukelu ti kake tripa dungun mew, feley i ngillatuael ta Ngnechen tai
eluaetew ti pepil tai rulpadungutuafiel ti kimnoelchi dungu. 14 Fey iche ngillatuli kie ka
tripa dungun mew, feyngey tai ngillatumeken
iche kisu i piwke mew mten, welu iche
i longko kimlay i chem pimeken i wn.
15
Fey chem chuman am iche? Fey feley tai
ngillatuael iche i piwke mew, welu ka femngechi i kimkleael iche i longko mew. Feley tai lkantuael iche i piwke mew, welu
ka femngechi i kimkleael iche i longko
mew. 16 Fey eymi pramyefilmi ta Ngnechen
tami piwke mew mten, fey kie kimnochi
che allktuelmew, pepi felepe may pilayafuy,
* 14:21 Isaia 28.11-12.

1 Korintio 14:27
fey kimmanoaetew am tami chem pimeken.
17
Tami maumtun ngillatun rume kmey, welu
kellulayafi ta kangelu che i doy admael ta
Ngnechen i dungu.
18
Maumtukefi ta Ngnechen iche am doy
dungukelu ti kake tripa dungun mew kom eymn
mew, 19 welu ti feyentulechi che i trawn mew
iche doy ayken i dunguael kimfalchi kechu
dungun, femngechi tai kimelafiel ta kakelu che,
fey i feypipdayael mari warangka dungun ti
kake tripa dungun mew.
20
Pu pei ka pu lamngen, eymn rakiduamwekilmn kie pichiche reke. Aylefun
tamn pichiche reke femngeael ta wesake dungu
mew, welu ftakeche reke tamn femngeael
tamn rakiduam mew. 21 Tati ley dungu mew
famngechi wirikonkley:
Dunguafi ta tfachi trokiche ti kake tripa
dungun mew, ka ti pu ka tripanche i
wn mew,
welu famngechi rume duamknulayaenew engn pikey ta idol.*
22
Fey ta kake tripa dungun mew dungule ta
che kie ngnel dungu reke feley tati petu feyentulenochi pu che mew, welu tati pu feyentulelu
mew no. Welu ntramyengeym ta Ngnechen
i werkelchi dungu, kie adknuel dungu reke
feley tati pu feyentulechi pu che mew, ka tati
pu feyentulenolu mew. 23 Fey tati troki feyentulechi che trawluwklele, fey itrokom engn dungumekele ti kake tripa dungun mew,
fey konpule ti trawn mew kie che tati allktualu, kam kie feyentulenolu, rakiduamay
tamn wedwedklen. 24 Welu eymn ntramyemekelmn Ngnechen mew llowelchi werken
dungu, fey konpule ti trawn mew kie feyentulenochi che kam chem che rume tati allktualu,
fey ngneduamuway kay kisu i yafkalen, fey
kisutu inarumeway allkle kom i chem pin ti
kme dungu. 25 Fey ta famngechi kom fente kme
kimay i chumlen i piwke mew, fey lukutulen
ngillatuay ta Ngnechen mew, ka kme kimay
Ngnechen i mlen ta eymn mew.
Kom femaymn yamn mew ka nor dungu mew
Fey fenteknuan i feypiael tfachi dungu,
pu pei ka lamngen, femngechi eymn
trawluwlmn, kiekentu mley i lkantuael
ta salmo, kakelu kay feley i kimeltuael kam i
ntramyeael Ngnechen tai pengeleletewchi
dungu, kam tai dunguael ti kake tripa
dungun kam tai rulpadunguafiel ti kimnoelchi
dungu. Welu itrokom tfachi dungu femaymn
femngechi tamn kmelkayafiel Ngnechen
i feyentulechi pu che. 27 Femngechi kieke
ayle i dunguael kake tripa dungun mew,
epu che kam kla che mten, feley kake
kieke i dunguael engn, ka femngechi mley
26

1 Korintio 14:28

207

i rulpadungungetuael tfeychi dunguelchi


dungun. 28 Fey ngenole iney no rume tati trawn
mew tai pepi rulpadungutuafiel ti dunguelchi
dungun, doy kmeay tai dungungenoael tati
kake tripa dungun, welu may ta kake kieke
kisutu mten i dunguael Ngnechen engu.
29
Ka femngechi, mlele i ntramyengeael ti
werken dungu kpalu ta Ngnechen mew, mley i dunguael epu kam kla che, fey kakelu
mley i allktuael femngechi tai inaduamnieael tfeychi dungun i chem pin. 30 Welu
kangelu che Ngnechen elueliyew kie dungu
tai kimelelafiel tati troki feyentulelu, fey ti
wne dungumekelu feley i eluafiel i dunguael
ti kangelu che kafey. 31 Fey ta famngechi kom
tati aylu i dunguael, mley i dunguael re
kieke Ngnechen i eluetewchi werken dungu,
femngechi kom kakelu che i admael ka i
yafltukuwael. 32 Fey tati wldungukelu feley
i ngnewkleael femngechi tai kme amulafiel tati kimeltun dungu, 33 fey Ngnechen
am kie tngnngechi Ngnechen, fey kisu am
aykenolu ti welulkalechi dungu.
i inaniengeaelchi wimtun i niekefel ta
Ngnechen i trokiche, 34 tati pu domo mley
i kfkleael tati troki feyentulechi che i
trawn mew, eluniengenolu am tai dungukonmekeael. Mley i mngeltunieafiel kisu i
fta, chumngechi werkley ta Ngnechen i ley
dungu mew. 35 Fey aylele i kimael chem dungu
rume, mley i ramtuafiel engn kisuke i fta
ruka mew, fey kmenolu am ta kie domo i
dungukonmekeael ta trawn mew.
36
Kme kimnieymn ta Ngnechen i dungu
tai tuwnon eymn mew, ka eymn mten
no tati llowfilu tfachi dungu. 37 Fey iney
rume pelon wentru trokiwklele, kam feyentulele i kellunieetew tati Lif Kme Pll, fey ta
fente kme ngneduamay iche tai wiripeelchi
dungu Ngnechen tai werkel. 38 Welu kie che
llownofile tfachi dungu ka femngechi ta kisu
llowlayaeyew ta Ngnechen.
39
Femngechi tati, iche i pu pei ka lamngen, aytufimn tamn ntramyeael Ngnechen
i dungu, fey katrtukefilmn ti pu che ayle
i dunguael kake tripa dungun mew. 40 Welu
femkeaymn itrokom dungu nor dungu mew ka
yamn mew.

15
Jesucristo tai wiomongetun
1
Fewla kay, pu pei ka lamngen, aylen
tamn tukulpanieael ti werken montuluwn
dungu tamn wewpileluwfiel. Fey tfeychi
werken dungu eymn tamn llowel, ka tfey
tamn inanieel. 2 Ka femngechi, tfachi werken
dungu mew eymn ta montuymn, fey rfknu
yafluwklelmn ta tfachi dungu mew. Fey
femnolmn, ngnam feyentupdaymn.

1 Korintio 15:21

Fey tfa lle wnelu mew wewpileluwiyi ti


kimeltun dungu iche tai llowel. Kimeltuwiyi
Cristo tai lan ichi tai yafkan i duam,
chumngechi feypiley ta Wirin Chillka. 4 Ka
kimeltuwiyi tai rngalngen ka tai wiomongetun kla antalu mew, chumngechi tai feypilen ta Wirin Chillka 5 ka tai pewfaluwtufiel ta
Pedro ka femngechi tati mari epu apostol. 6 Ka
rupalechi ant mew pewfaluwtufi ta doy kechu
pataka pu pei, fey tfa engn epe kom petu
mongeley, tunte kiekentu dew layey engn.
7
Fey ka femngechi pewfaluwtufi ta Santiaw, ka
itrokom ti pu apostol. 8 Fey afpualu mew iche
ka pewfaluwenew, kie inanngechi choyelchi
pichiche reke, doy inanklelu kakelu mew.
9
Fey iche ta doy falilafun reke tati kakelu pu
apostol mew, ka iche mulafuy rume tai apostol
pingeael, iche am kayetufilu ta Ngnechen i
trokiche, 10 welu iche llown tfachi kdaw
Ngnechen tai kme piwketuetew mew. Fey
i kutranpiwkeyeetew mew ngnam femlay. i
femafel, iche ta doy kdawn ti kakelu pu
apostol mew. Tunte iche kisutu femlan, welu
Ngnechen may kisu tai kutranpiwkeyeetew
mew ta kelluenew. 11 Fey ichengeay rume tai
kdawel kam kisu engnngeay rume tai kdawel, welu may tfa ta ichi tai we kimeln
dungu ka fey tfa lle eymn tamn feyentuel.
3

Tati pu la i wiomongetun
Welu ichi tai kimeln dungu feypile
Cristo tai wiomongetun,
chumngelu
am kiekentu eymn feypikey tati pu la
13
i wiomongetunoael?
Fey ti layelu ta
wiomongetunoale, femngechi may ta Cristo
ka wiomongetulay. 14 Fey Cristo ta wiomongetunole, tati kimeln dungu tai wewpikeel,
chem falilay rume, ka femngechi chem falilay
rume ti mupiltun eymn tamn nieel. 15 Fey
tfachi dungu famngechi felefule, ichi may ta
Ngnechen i koyla wewpifengeafui, fey ichi
am feypikelu Ngnechen i wiomongeltufiel
ta Cristo, fey rf mew wiomongeltunofule,
feyngeafuy tati pu layelu i wiomongeltunoael.
16
Fey ti pu layelu ta wiomongetunoale, ka
femngechi ta Cristo wiomongetulay, 17 fey Cristo
wiomongetunole, eymn tamn mupiltun
chem falilay rume. Petu ngnekanieeymnmew
18
tati yafkan.
Fey ka femngechi, Cristo
wiomongetunole, tati feyentulen layelu ta
Cristo mew, ngnam fempday. 19 Fey ichi
maneluwkleliyi ta Cristo mew tfachi mongen
mew mten, fey ta famngechi ichi ta doy
wesake chengei ta itrokom kakelu che mew.
20
Welu rf feyngey ta Cristo i dew wiomongetun, kisu ta feley tati wne kosechaelchi fn
ketran reke ta walng mew. Wnenkley i
wiomongetun mew. 21 Chumngechi ta kie
wentru i duam mley ta yafkan mapu mew,
12

1 Korintio 15:22

208

ka femngechi ta kie wentru i duam mley i wiomongetuael tati pu layelu. 22 Fey


chumngechi ta Adan mew itrokom che lakey,
fey ka femngechi ta Cristo mew itrokom che
wiomongetuay. 23 Welu kake kieke chumngechi i adknuetew ta Ngnechen: Cristo
tati wne wiomongetulu, fey wla, wiometule ta Cristo, kisu tai montulelchi pu che ka
wiomongetuay. 24 Fey Cristo wioleltuafi ta
Chaw Ngnechen kom i ngneniekeel, dew
wewfilu am itrokom tati idolkleyelu, ka ti
pu awtoridadklelu ka ti nieyelu ta pepiluwn,
25
fey Cristo am felelu i longko lmenngeael,
fey i ngnenieafiel itrokom i pu kaye kisu
i pepiluwn mew. 26 Fey ti kielewechi kaye,
tati lan dungu ka femngechi wewngeay, 27 fey
Ngnechen am elfilu kom pepiluwn ta Cristo i
ngnenieafiel itrokom dungu. Welu femngechi
feypingeym Ngnechen elfilu kom pepiluwn
ta Cristo, kimfali ta Ngnechen i ngnenieetew,
Ngnechen am ta elufilu ta Cristo i ngnenieael ta kom dungu.* 28 Fey Cristo dew ngneniele itrokom dungu kisu i pepiluwn mew,
fey elutuafi ta Ngnechen kom i ngnenieel ta
Cristo, fey Ngnechen eluetew am i ngneafiel
kom dungu kisu i pepiluwn mew. Fey ta
famngechi, Ngnechen ngnenietuay itrokom
dungu, itrokom mew.
29
Fey ti pu layelu wiomongetunoale, chumngelu am kiekentu wimtuley tai fawtisangeael
ta che kisu engn mew? Ka ti wimtulelu i
fawtisangeael tati pu layelelu mew, chumngelu
am femkeyngn? 30 Fey ti pu layelu wiomongetunoale, chumngelu am ichi miyawkei kuiwnngechi dungu mew? 31 Pu pei ka lamngen, ka femngechi fill ant inayawlenew reke
tati lan dungu. Fey tfachi dungu ta feyngey
tati, welu ka femngechi rume aywklen tamn
feyentulen mew ta idol Jesucristo mew. 32 Iche
ta weychaken trapial reke felechi pu che mew ta
Efeso waria mew, welu tati pu layelu wiomongetunoale, chem dungu am wewan? Feyngefule
nga tati layelu tai wiomongetunoael, fey doy
kmeafuy tai femael chumngechi i feypiken
kieke che:
Iai ka putuai,
fey wle am layalu ichi!
33
Eluwkilmn tamn ngnenkangeael tfa
famngechi koyla dungu mew. Chumngechi
feypikey ta kiekentu: Tati wesake kompa
wesalkakefi tati kme wimtun. 34 Welu eymn
feley tamn wiome nietuael kme rakiduam,
ka doy yafkawelayaymn, fey kiekentu eymn
feleymn kimnofilu reke ta Ngnechen. Feypiwpeyi ta tfachi dungu femngechi tamn
* 15:27 Salmo 8.6.

1 Korintio 15:51

yewelkawam.
Chumngechi wiomongetuay ti pu la
Welu kiekentu may ramtupeay: Chumngechi chey wiomongetuay tati pu layelu?
Chumngechi kuerpu chey nietuay engn?
36
Tfa ta kie wedwed ramtun! Femngechi
nganngeym ta fn, mley i funayael femngechi tai noyael ka i tremael ti we anmka.
37
Tati nganel fey ti anmka no tati tai noyael,
welu ti fn ketran may, ti fn kachillangeay
rume kam ti kangelu fn rume. 38 Fey wla ta
Ngnechen elukeeyew i chem anmkangeael
kisu tai ayel, fey kake kieke fn elukefi i
chumleael i fn. 39 Itrokom kuerpu ta trrlay
i chumngen. Kierume feley ta che i kuerpu,
kangelu kuerpu niey tati pu kulli, kangelu niey
tati pu m fey kangelu niey tati pu challwa.
40
Ka femngechi mten, kom tati mlelu kallf
wenu mew ka mapu mew mlelu, wichuley i
adknungen. 41 Tati ant, ka ti kyen ka ti pu
wanglen trrlay i wilfn. Ka kie wanglen
kaley i wilfn kakelu wanglen mew.
42
Ka femngechi feley tati pu layelu i
wiomongetun mew.
Tati rngaltukuel ta
funakey, welu tati wiomongetualu rumel
43
mlekey.
Tati rngaltukuel ta illamfali,
fey tati wiomongetualu feyta llmllmi.
Tati rngaltukuel ta newenngelay, fey tati
wiomongetulu ta rume newenngey. 44 Tati
rngaltukuel, fey ta kie mapu tuwnngechi
kuerpu.
Tati wiomongetulu fey ta kie
kuerpu pll reke feletulu. Fey mlele mapu
tuwnngechi kuerpu, ka femngechi mley
ta wenu mapu tuwchi kuerpu. 45 Famngechi
feypiley ta Wirin Chillka: Ti wnen wentru ta
Adan, mapu tuwnngechi kuerpu niey, welu
ti inan Adan,* fey ta pll wlkelu ta mongen.
46
Welu ti wenu mapu tuwchi kuerpu wne
mlekelay, welu may tati mapu tuwnngechi
kuerpu, fey wla tati wenu mapu tuwnngechi
kuerpu. 47 Ti wnen wentru, pele mew widngey,
mapu tuwnngefuy, fey ti inan wentru, tati
idol, wenu mapu tuwi. 48 Fey ti kuerpu mapu
mew tuwlu, tyechi pu wentru tati widngelu
pele mew reke feley.
Fey ti wenu mapu
kpalu tye tati wenu mapu tuwlu reke feley.
49
Chumngechi adentulei ti wentru mew tati
widngelu pele mew, ka femngechi adentuleai
tyechi wentru mew tati wenu mapu tuwlu.
50
Aylen tamn feypiwafiel, pu pei ka
lamngen, tfey engn nielu ta kuerpu pepi
konlayay Ngnechen tai longko lmen mlewe
mew, fey ti funakelu ngelay i koneltuafiel tati
chumkawnorume wesamawkenolu. 51 Welu
aylen tamn kimafiel ti kimngekenofelchi
35

15:29 ti wimtulelu i fawtisangeael tati pu layelelu mew: ti We Chillka mew ngelay kangelu feypin tfachi
15:32 Isaia 22.13.
15:45 Genesis
wimtun mew, welu mlefuy kieke che fawtisakefulu i freneafiel kangelu che dew lalu.
* 15:45 ti inan Adan ta Cristo rke.
15:47 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati idol.
2.7.

1 Korintio 15:52

209

dungu: Itrokom ta lalayai, welu itrokom


kangelu kuerpu nietuai 52 kie lelen mew, kie
llpefn reke, feychi afachi kullkulltun mew. Fey
dungulngealu am tati kullkull, fey ti pu layelu
wiomongetuay femngechi tai doy lawenoael.
Fey ichi kangelu kuerpu nietuai. 53 Fey ichi
tai mapu tuwnngechi kuerpu tati afkelu fey
ta nietuay ti afkenochi kuerpu, ka tai lakechi
kuerpu fey nietuay ti rumel lanoachi kuerpu.
54
Feychi ichi tai mapu tuwnngechi kuerpu
nietule ta kangelu rumel mongelekechi kuerpu
ka femngechi tai lakechi kuerpu nietule ti
rumel mongelekechi kuerpu, mupiay tfey tai
feypilen ta Wirin Chillka: Tati lan dungu dew
apmtuaeyew Cristo tai wewn mew.
55
Fey, eymi tati lan dungu, dew wewngeymi.
Eymi tati lan dungu, dew niewetulaymi tami
wlkeelchi wesa weangkn.
56
Tati wesa weangkn i wlkeel ta lan dungu
fey ta yafkan llemay, fey Ngnechen i ley dungu
feypiley kom tati yafkalu i layael. 57 Welu
maumtufali ta Ngnechen, wewiyi ichi tai
idol Jesucristo mew!
58
Feymew llemay, iche i sakin pu pei
ka lamngen, yafluwklen ka newentulen
amulemn.
Kake ant doy kme kdawkleaymn, eymn am kimnielu tamn
refalta kdawkenon idol i dungu mew.

16
Trapmelngeael plata ti pu feyentulechi che
1
Fey fewla feypiwayi kangelu dungu tamn
ramtuel tamn trawlaelchi ofrenda mew tati
feyentulechi pu chengealu, femaymn chumngechi nglamfi tati trokiche mlelu ta Galasia i lof mapu mew. 2 Domingo ant mew,
kake kieke eymn mley tamn wichuknuael kie pichin rewall, tuntenngeay rume tai
wewel mew, fey i wichu trawlnieael, fey iche
puwli mekelayaymn wla tamn trawln tati
3
ofrenda.
Feymew iche puwli, Jerusalen
mlechi pu feyentulelu yefaltukulelafi eymn
tamn dullielchi pu che mew i yeael engn ti
trawlelchi chemkn, ka femngechi eluafi kie
karta tai yelelafiel engn yew mlechi pu che
femngechi i kme kimngeael i ineyngen. 4 Fey
iche duamtungeli kay i amuael, amuan iche
kientrr kisu engn.
Pablo rakiduamkley i witranngemeael
Iche amuli eymn mew, rumerpuan ta
Masedonia troki mapu mew, fey rumeli Masedonia mew puwan ta Korinto waria mew. 6 Felele
i mleweael pichi alma eymn mew, kam
tai rulpapukemael tye mew. Femngechi ta
eymn pepi kellumuan mlele i tripayael chew
ple rume ta amuali. 7 Aylelan tamn pewafiel
5

15:54 Isaia 25.8.

15:55 Osea 13.14 LXX.

troki mapu chew i mlen ta Korinto waria.

1 Korintio 16:24

re rumerpuli mten, welu may maneluwklen


i pichi alma mlerpuael eymn mew, idol may ta eluelimew i femael. 8 Welu petu
amunoli, mlekayan ta Efeso mew akule wla
tati Pentekoste ant,* 9 fey iche am eluniengelu i kdawael ta idol i dungu mew fey
ngmklen i kme amuleael i kdaw, tunte
rume fentreley tai kayetunieetew ta iche.
10
Fey puwle ta Timotew, eluafimn i kmelkalepuael eymn mew, fey kisu ta kdawkey idol i dungu mew iche reke. 11 Femngechi, iney
no rume illamkeeliyew. Welu tamn femafel,
kellufimn femngechi i inayael i rp femngechi tai aywnkechi wiotuael iche mew,
iche am ngmnieafilu kientrr tati kakelu pu
pei ka lamngen ichi.
12
Fey ti pei Apolu kay rume llellipufi i
amuafel kientrr tati pu pei engn, eymn
tamn witrankontumeaetew, welu fewla pilay i
amuael. Welu amuay, pepil-le i amuael.
Afpuachi chalitun
Trepeluwklemn ka yafluwklemn
tamn feyentun mew. Rume yafngemn ka
newentulemn. 14 Ka kom dungu tamn femel,
femkeaymn piwkeyewn mew.
15
Pu pei ka lamngen, eymn kimnieymn
ta Estefana i rema tati mlelu Akaya troki
mapu mew, fey ta wnelu mew llowi tati kme
montuluwn dungu, fey kisu engn ta poyekefi
tati mupiltulechi pu che. 16 Iche aylen eymn
ka tamn mngeltuafiel feytichi pu che kisu
engn reke femkelu ka itrokom tati kellukelu ka
kdawkelu tfachi dungu mew.
17
Rume aywn tai kpan mew ta Estefana,
Fortunatu, ka Akayku. Eymn am mlenolu,
18
kisu engn ta yafltukuenew Ngnechen i
dungu mew, chumngechi tamn femkeel. Fey ta
famngechi che, feley i poyengeael.
19
Fey ti feyentulechi trokiche ta mlelu Asia
troki mapu mew, lemoria pifaleymnmew. Akila ka Prisila, ka ti trawluwkechi pu feyentulelu
kisu i ruka mew, rume fentren lemoria pifaleymnmew ta idol mew. 20 Llowmn itrokom
pu pei ka lamngen tai lemoria piel. Welukonke
chaliwmn kie truyun mew.
21
Iche Pablo, eymn wirileluwiyi tfachi
lemoria pin iche i kuw mew ka i letra mew.
22
Fey iney rume piwkeyenofile ta idol Jesucristo, fey femknungepe tai mleael ti wesa
dungu mew. Ichi tai idol, kpange!
23
Fey idol Jesucristo kisu i frenechen
rumel mlepe ta eymn mew. 24 Itrokom eymn
amuleluwiyi iche i piwkeyen Cristo Jesus
mew. Felepe may.
13

* 16:8 Pentekoste ant: epe akutule ta walng antngen.


16:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

16:15 Akaya: tati

2 Korintio 1:1

210

2 Korintio

Pablo i epu puwchi karta tati pu


Korintochengealu
Apostol Pablo wirifi tfachi karta fey ti troki
feyentulechi pu chengealu mlelu Korinto, fey
tfachi karta mew nor duami i rakiduam ta
Pablo tfeychi waria mew mlechi troki feyentulelu mew. Pablo yefaltukuy kangelu karta Tito
mew, tfeychi pu korintochengealu (2 Korinto
2.3-4). Fey tfeychi karta i yefaltukuel mew
rume aywrkey Pablo, kimlu tfeychi pu che
i wiorakiduamtun, welu ka mlerkey kakelu
wesake dungu Korinto mew, fey Pablo wirifi
tfachi karta tai kme eltuafiel ti katrlkan
dungu.
Korinto mew mlerkey kieke che wesa dunguyefilu ta apostol Pablo, fey engn pntlkakefuy ti pu troki feyentulechi che. Feymew
Pablo wirifi tfachi karta tai katrtudunguafiel
tati pu che i wesa dunguyeetew ka ingkapewi
i apostolngen. Ka femngechi Pablo yafltukufi
tati feyentulelu i nieael kie nor mongen chumngechi feley i femael ti pu feyentulelu ka i
trawlael engn plata tati pu pofrengealu.
Chalin dungu
Iche Pablo, Jesucristo i apostol Ngnechen
i ayel mew, kientrr tai pei Timotew
ichiw chaliwpeyi tfachi karta mew ta
Ngnechen i feyentulechi trokiche tati mlelu
Korinto waria mew ka Ngnechen i trokiche
mlelu Akaya troki mapu mew.* 2 Fey ichi
tai Chaw Ngnechen ka idol Jesucristo
freneaeymnmew kisu i piwkeyechen mew ka
eluaeymnmew i kme tngn eymn tamn
mongen mew.
1

Pablo i kutrankawn
Pramyekefiyi ta Ngnechen tai idol
Jesucristo i Chaw, tai rumel kutranpiwkeyenieetew ka tai yaflkeetew. 4 Kisu ta
yaflkeeimew kom tai kutrankawn mew, fey
chumngechi Chaw Ngnechen yaflkeeimew
ta ichi, ka femngechi pepi yafltukuafiyi
kakelu che kutrankawklelu. 5 Fey chumngechi
fente kutrankawiyi ichi Cristo i duam, ka
femngechi fente yafltukueimew ta Cristo.
6-7
Fey ichi ta kutrankawklei eymn
tamn yafltukuwafiel fey femngechi tamn
kimeleluwafiel Ngnechen i montulchen.
Tai ftra kutrankawn mew Ngnechen
yafltukueimew eymn tamn kmelkangen
reke. Fey famngechi tamn kimael chumngechi
i yaflcheken ta Ngnechen mleym ta
3

* 1:1 Akaya: tati troki mapu chew i mlen ta Korinto.


eymn.

2 Korintio 1:18
kutrankawn dungu, fey ka femngechi kisu
tamn eluaetew newen, nielmn kutrankawn.
8
Pu pei ka lamngen, ayniei tamn
kimael ichi tai rupaelchi fentren wesake
dungu mew ta Asia troki mapu mew.
Rume ftra kutrankawn mew rupai, fey
doy kimwelai reke tai chumael, ka dew
layalu trokiwiyi ktu rupalelu ichi tfachi
dungu mew. 9 Dew felelu i langmngeael
trokiwiyi, welu fey tfachi dungu mew rupai
femngechi tai re kisutu maneluwklenoael,
welu may tai rf maneluwael Ngnechen
mew, tati wiomongeltukefilu tati pu la. 10 Fey
Ngnechen ta montuleimew ka amuleay tai
montulnieaetew tati ftra kuiwnngechi
dungu mew. Fey maneluwklei tai amul
montulnieaetew 11 eymn kelluniemuliyi
tamn ngillatumaniemuafiel ta ichi. Fey
rume fentren che ngillatumanieeliyimew ta
ichi, ka femngechi fentren che maumtuay
Ngnechen mew llowle engn tai ngillatuel
ichi tai frenengeael.
Chumngelu amulay Pablo ta Korinto
Fey ichi ta tngduamklei ka fente kme
kimniei tai nieken ta nor rakiduam ka kie lif
kme mongen eymn mew mngell. Fey tfachi
dungu femlai ta ichi kisuke tai kimn mew,
welu may ta Ngnechen, kisu tai kme piwketuchen mew, kellueimew tai nieael tfachi
mongen. 13-14 Iche tai karta mew wirileluwlayi
ta chem kalechi dungu no rume, femngechi
tamn kme chillkatuafiel ka tamn longkontukuael mten. Fey tunte petu kme kimniemulafun rume, aylen eymn tamn kme kimmuafiel. Fey tamn fente kme aywael ichi
tai duam, chumngechi ta ichi rume aywayi
ta eymn tamn duam, feychi ta wiometule
wla tai idol Jesucristo.
15-16
Iche am kimnielu eymn tamn rume
aywken iche mew, rakiduamfun tamn
pewmeafiel ta eymn wnelu mew petu tai
amunon ta Masedonia troki mapu, fey ta
famngechi tai witranngemeael eymn mew.
Rakiduamfun tai ka wiome witranngerpatuael
eymn mew, fey ta famngechi epu rupa i
witranngemeael eymn mew femngechi tamn
aywael. Fey eymn kellumuafun tai inayael
i rp ka femngechi tai amuael kay ta
17
Judea troki mapu mew.
Feychi amuan
pilu iche i witranngemeael eymn mew,
wne rakiduampelan may?
Eymn may
rakiduampeaymn iche i adknuken i
dungun epuduamkechi may tai piken, ka
pilan tai piken kie dungu mten reke?
18
Koyladungukenochi Ngnechen ta kme
kimniey ichi tai koyladungukenon, may
12

1:11 Kieke kuyfi wirin ta feypiley: ngillatumanieelmnmew ta

2 Korintio 1:19

211

piym ka mchay mten no pitukelai.


19
Timotew, Silfano ka iche ntrameleluwkeyi
ta Jesucristo, Ngnechen tai Fotm, fey
Cristo ta feman tfachi dungu pile, mchay
mten femlayan piketulay. Cristo llemay
ta Ngnechen tai feleay piknuel. 20 Fey
Cristo mew ta Ngnechen mupituy kom i
tukulpaknuelchi dungu. Fey femngechi Cristo
Jesus mew pramyekefiyi ta Ngnechen ka
felepe may pikei. 21 Fey Ngnechen mten
ta yaflkeeimew ta ichi ka eymn ta
Cristo mew, ka dullieimew tai wewpituafiel
22
Cristo tai kme dungu.
Ka femngechi
markaknueimew reke kisu i ngenngelen
ta ichi mew, fey elknuy ichi tai piwke
mew kisu i Lif Kme Pll kie prenda reke
femngechi tai rf feleael tai montulaetew.
23
Welu petu tai amunon mew ta Korinto,
chumngechi tai rakiduamfel, Ngnechen
kme kimnieenew tai koylatukenon.
Fey
rf dungu mew ta feypipen amulan tai
witranngemeael eymn mew. Aylan tamn
wiome weangkluwafiel. 24 Eymn ta dew
newenkleymn tamn mupiltun mew, fey
aykelai tamn aporia feypiwafiel tamn
feyentuael kom ichi tai feypikeel mten,
welu may aykei tamn kelluwafiel ta eymn,
fey femngechi tamn doy nieael aywn.

2
Feymew eluwlan tai ka wiome witrankontuwmeafiel ta eymn, fey tamn wiome
2
weangkluwnoafiel.
Fey itrokom eymn
weangkluwfuliyi, ngelayafuy iney no rume
eymn mew tai eluafetew aywn, kom
weangkleafulu am eymn. 3 Feychi dungu
mew wirileluwiyi ta karta, femngechi tamn
adknuafiel tati wesake dungu mlelu ta eymn
mew petu tai puwnon iche. Femngechi puwli
iche, tai weangkpunoael, doyelchi may tai
aywael iche eymn mew. Rf maneluwklen
iche aywkleli, eymn tamn ka aywael kay.
4
Welu feychi wirileluwiyi nga tfeychi karta
rume fillduamklen ka weangklen ka meken
i ngman ktu. Welu wirileluwlayi tamn
weangkleael ta eymn, welu may femngechi
tamn kimael iche tamn rume piwkeyewfiel.
1

i wioduamangen ti wesapifilu ta Pablo


Fey iche tai karta mew tukulpafi tati
che tamn fill weangkletew. Fey tfachi
dungu weangklkaenew, welu iche mte wesalkalaenew, welu may eymn ta doy wesalkaeymnmew, welu mte rumema no tai
fillpikawafel ta iche. 6 Feytichi kutrankan
dungu tamn elufiel tati che itrokom eymn,
dew puwi tamn fenteknulelafiel, 7 fey fewla
feley tamn wioduamatuafiel ka tamn yafltukuafiel kisu i femael kay ti kmeke dungu.
Fey rume weangklkafilmn, feleafuy i rume
5

2 Korintio 3:2

ngawadwn. Feymew llellipuwayi tamn


wiome piwkeyetuafiel.
9
Tfachi dungu kuyfi dewma wirileluwiyi,
fey tfa famngechi iche tai kme kimael
eymn tamn rf dungu mew mngeltuael iche
i nglam. 10 Feymew tfeychi che eymn tamn
wioduamatuel, iche ka femngechi wioduamatuafi. Mlele chem dungu mew rume tai
wioduamangetuael, iche ta wioduamatufi.
Fey Cristo kimniey tai wioduamatufiel kme
piwke mew, eymn tamn kmelkawafiel. 11 Fey
famngechi ta wekf ngelayay tai wewaetew
ta ichi, kimniefilu am ichi i chumngen ta
wekf i wesa ngnen.
8

Pablo i wesaduamklepun ta Troa mew


Feychi puwlu iche Troa waria mew tai
wewpipuafiel Cristo i werken dungu, ta idol
eluenew i kdawpuael kisu i dungu mew.
13
Welu newe kme tngduamklepulan, iche
am pepunofilu tai pei Tito. Feymew rume
pichima mlepun ka prm chalitufi tati
feyentulechi pu che mlelu Troa mew, fey amun
ta Masedonia troki mapu mew.
12

Pablo pramyefi ta Ngnechen


Welu pramyengepe ta idol Ngnechen ta
Cristo tai femelchi kme dungu mew! Kuyfi
ta kayetukefui, welu fewla kisu mten ta
weweimew. Fey tfa chuchi ple rume amui,
kisu ta adknukeeimew tai kimngeael tai
kimeltukeelchi dungu mew, fey kisu tai kme
dungu wall ple rupakey kie kme perfume
reke. 15 Fey ichi tai mongen kme insienso
reke feley Ngnechen mew, Cristo am mlelu
ichi mew. Feychi insienso puwkley kom
tati dew feyentulelu mew ka femngechi tati pu
feyentukenolu mew. 16 Fey tati pu feyentukenolu
mew, tfachi insienso ta kie nmlewechi la
reke feley, welu tati pu dew montulu mew,
kie kme nmnngechi perfume reke femngey, wlkelu ta mongen. Welu ngelay iney
no rume kisutu pepilafel i kimngeael tfachi
ftra afmatufalchi dungu! 17 Welu ichi ta pepi
kimeltui tfachi afmatufalchi dungu, ichi
am kimeltukenolu Cristo i kme dungu tai
wewam ta plata. Tai femafel, fente kme
kimeltukei nor piwke mew ka kme rakiduam mew, Ngnechen werketew am ichi ka
kiewklei ta Cristo mew.
14

3
Ti we eldungu i werken dungu
Feymew rakiduamkilmn ichi tai re
kisutu pramyewmeken mten. Chem duamtunielai rume kieke che i wiriael ta karta
ichi tai dungupeaetew eymn mew. Ka
duamtunielai eymn no rume tamn wiriael
kieke karta tamn dungupemuafiel kakelu pu
che mew. 2 Tamn nietuelchi mongen mew ta
1

2 Korintio 3:3

212

tfa kie doy kme karta reke feleymn tai


dungupenieetew, kie karta wirilelu tai piwke
mew reke feley, fey itrokom che tai pepi ngneduamael ka tai kimafiel.
3
Eymn ta kie Cristo tai karta reke feleymn
ichi tai wiriel lapi mew no, welu wenu mapu
Ngnechen i Lif Kme Pll mew. Kura mew
wiringekelay, welu may ta che tai piwke mew.
4
Fey tfa ta feypitui maneluwklelu am
ichi ta Ngnechen mew, kisu ta elueimew
pepiluwn tai kiewklen mew ta Cristo
ichi. 5 Ichi re kisutu mten nielai ta
pepiluwn tai femael tfachi dungu, welu
Ngnechen ka kisu mten elueimew tfachi
pepiluwn. 6 Fey Ngnechen lle tai eluetew
pepiluwn kisu tai kimelelafiel kom mapu mew
mlechi pu che i mlen ta we kmelkawtun
Ngnechen mew.
Ntrameluwlayi tati
ley dungu mew, welu may ntrameluwiyi
Ngnechen tai kme dungu i femfiel ta che
tai Lif Kme Pll mew. Tati wirikonklechi
ley dungu ta yelmkey ta lan dungu mew, welu
tati Lif Kme Pll wlkey rumel mongen.
7
Fey tati ley dungu wirintukuel ta kura mew,
Ngnechen i elufiel ta Moyse, feypiley tai
layael ta che mngeltungenole. Welu felefuy
rume, feychi Moyse kimeltulu tati ley dungu,
Ngnechen femknuy Moyse i ange i wilfael
ant kde reke, fey ti pu israelche pepi leliwlmalafi rume i ange ta Moyse rume wilflu am
ant reke, tunte ochingetufuy rume i chongnagtun. 8 Feymew rf feyngey llemay ti Lif Kme
Pll tai pengelael doy ftra afmanngechi
dungu! 9 Feychi Moyse kimeltulu ti ley dungu
yelmkelu ta lan dungu mew, pengey afmanngechi dungu, fey doy ftra afmanngechi dungu
pengeay kimeltungele Ngnechen tai wioduamatuafiel ta che i yafkan mew. 10 Fey ti wne
pengelelchi afmanngechi dungu chem faliwelay,
trrmngele tfachi doy ftra pepiluwnngechi
dungu mew. 11 Afmafal-le tati afachi kuyfi ley
dungu, doy ftra afmafalay tfachi kme dungu
rumel mlealu am.
12
Fey kimnielu am tfachi dungu i rumel
mlerpuael, kimeltukei kom rfknu dungu
mew. 13 Moyse reke femkelai, fey kisu ta
takuknukefuy i ange kie katrn pau mew,
femngechi tati pu israelche i penoafiel tyechi
ftra wilfchi pepiluwn i dew chongnagtun.
14
Tunte pefuy engn rume Moyse i ange i
wilfn, ngneduamlafi engn i chem pilen
ta Ngnechen i ley dungu. Fey fantepu mew
petu feley engn, fey chillkatufiym tati ley
dungu, longkontukulafi trukurmalelu reke am i
kimn engn. Fey kme admlafi engn, petu
feyentunolu engn am ta Cristo mew. 15 Fey
fantepu mew, chillkatufiym Moyse tai wirin
dungu, kie pau munulniemakeeyew engn
i kimn. 16 Welu kie che wiorakiduamtule ta

2 Korintio 4:9

Cristo mew, fey ti pau ta nentumangetukey.


17
Fey tati Lif Kme Pll am kpalu Ngnechen
mew, tati pu che llowlu Cristo i Lif Kme Pll,
dew lifreletuy. 18 Ichi munulkelai tai ange
chumngechi Moyse munulkefuy, fey tati pu che
ichi mew peayngn i rume ftra pepiluwnngen tai Ngnechen. Cristo tai Kme Pll
kake antngeay tai doy liftuetew femngechi
kisu reke tai feleael.

4
Ti falin kme dungu mlelu ichi tai piwke
mew
1
Feymew llemay ichi ta ngawadkelai, fey
Ngnechen am kisu i kutranduamyen mew,
elueimew tfachi kdaw tai wewpiyeafiel tati
kme dungu. 2 Feymew ichi chem dungu
rume femkelai ellkankechi mew, femngechi
tai yewelkawnoael kimngeliyi. Fey chem
ngnen rume ta nielai tai feyentuam tati
pu che. Iney no rume kpa ngnenkakelafiyi. Welulknutukelafiyi rume Ngnechen
i kme dungu, feymew rumel kimeltukei tati
rfngechi dungu mten. Ngnechen kme
kimniey ichi tai femken nor dungu. Fey
iney no rume tai dalluntukunoaetew tai ngnenkacheken. 3 Fey ti werken montuluwn
dungu tai wewpikeel newe kimfalnole, fey tfa
femngentukey tati montunoalu mten. 4 Fey
kisu engn am feyentukenolu, fey wekf ta
trawmalniemaeyew i kimn femngechi tai
admnoafiel engn Cristo i kme dungu. Fey
tfachi kme dungu kie alofn pelon reke
feley tai pengelelafetew Cristo tai Montulchefengen Ngnechen tai werkel, fey kisu
ta pengeleleimew fente kme i chumngen
ta Ngnechen. 5 Kisutu ntramyewkelai tai
wewpin mew, welu may ta idol Jesucristo wewpiyekefiyi, fey ichi tamn re poyetufe mten,
femkei Jesus tai aykeel mten tamn kelluwafiel. 6 Fey Ngnechen am feypilu: Alofpe
ta pelon dumi mew, kisu mten tati feypilu
Jesucristo tai kme dungu i alofael kie pelon
reke ichi tai piwke mew, femngechi ta kisu
mew tai kme kimafiel Ngnechen i ftra
pepiluwnngen, chumngechi ta Jesucristo mew
fente kme kimngey.
7
Ichi kme kimniei Ngnechen i ftra
pepiluwnngen, fey kie rume ftra kme felen reke feley. Fey tfachi ftra pepiluwn
niei tai piwke mew, tunte mte yafngelafuy
rume, femngechi tai pengelelael tfachi ftra
pepiluwn i tripanon ta ichi mew, welu may
i kpan ta Ngnechen mew. 8 Fey ta famngechi, tunte fentren wesake katrlkan dungu
ta niefuliyi, ngelay tai afduamkleael. Kieke
mew kimkelafui tai chumael, welu ngawad9
kelai.
Tati pu che rume weangklkakeeimew, welu Ngnechen chumkawnorume

2 Korintio 4:10

213

kisuknukelaeimew, kieke mew ta rume kutrankangekei, welu apmkangekelai. 10 Chuchi


ple rume miyawiyi, piwkentukuyawlkei Jesus tai lan ichi tai duam, femngechi tai
pengelngeael Jesus tai mongeletun ichi mew.
11
Fill ant kuiwnngentukukei tai mongen
tai poyekefiel mew ta Cristo, femngechi tai
pengelngeael kisu i mongen ichi tai lakechi
kuerpu mew. 12 Fey ta ichi kutrankawkei tai
mongen mew ka epeke langmngei reke, fey
eymn tamn llowam ta rumel mongen.
13
Fey ti Wirin Chillka ta feypiley: Maneluwn,
feymew ta dungun.* Fey ka femngechi,
ichi ka feychi maneluwn mew feyentulei
14
ka dungukei.
Fey ichi am kimnielu
Ngnechen tai wiomongeltufiel lan mew
ta idol Jesus, fey ka femngechi ta ichi
wiomongeltuaeimew kisu reke, fey rumel
mleai kientrr Jesus ichi. 15 Ichi ta
kutrankawiyi eymn tamn kelluwafiel tamn
kimafiel ta Ngnechen.
Fey ta femngechi
doy fentren che i llowael Ngnechen i
piwkeyechen, feymew doy fentren che wlay
i maumtun ta Ngnechen mew, femngechi
tai pramyengeael ta Ngnechen.
Mupiltun mew mongelelu
Feymew llemay ngawadkelai. Fey tunte
ichi tai kuerpu kutrankawklerpuay rume,
welu tai piwke amuley tai wengetun kake ant
mew. 17 Tai kutrankawken tfa chem pifallay rume, trrmfalnolu am tati ftra kme
aywn Ngnechen tai eluaetew wenu mapu
mew. 18 Ichi am rakiduamyekenofilu tfachi
mapu mew mlechi dungu, welu wenu mapu
mew kpachi kme dungu rakiduamyekefiyi
may, tfachi mapu mew mlechi dungu am kom
aftualu, welu wenu mew kpachi kme dungu
rumel mletuay.
16

5
Ichi kimniei tai pll i mlewe teyfngele, Ngnechen ta pepikalelaeimew wenu
mapu kangelu mlewe che tai dewmanoel.
2
Feymew afkduamkefui tai mongelen tfachi mlewe mew, fey aylefui may tai
llowael ti we kme mlewe, 3 femngechi tai
munulknuaetew kie takuwn reke tai triltrangklenoam. 4 Feymew llemay petu tai
mongelen tfachi mlewe mew kutrankawn
mew afkduamklekei, welu aylelafui tai
triltrangknungeael, welu may tai tukutuknungeael, fey femngechi tfachi mapu mew tai
nieelchi kuerpu fey tai we kuerpuknungetuael
i rumel mongeleael. 5 Fey Ngnechen mten ta
pepikaleleimew tfachi dungu, ka kisu ta wne
eluknueimew ti Lif Kme Pll kie prenda
reke, tai llowael wla ti we mongen.
1

* 4:13 Salmo 116.10 LXX.

2 Korintio 5:18

Feymew rumel maneluwklekei.


Fey
kimniei ta chem dungu mew rume rupaliyi
tai mongen mew tfachi mapu mew, fey
almapulei reke ta idol mew. 7 Fey tfa
ta pepi pekelafiyi, welu newentuwklei
tai feyentulen mew ta kisu mew. 8 Welu
maneluwklei Cristo mew, fey doy aylefui
tai elknutuafiel ta tfachi kuerpu femngechi
tai puwafel ta idol mew. 9 Feymew llemay
ngenoklekei tai rumel tuteleael idol
mew, el-llefiliyi rume tfachi kuerpu, kam
femnoliyi rume. 10 Fey itrokom ichi am
puwalu Cristo tai tribunal mew, femngechi tai
llowael tunten tai koneltuleel kake kieke i
kme femel mew kam i wesa femel mew chey
petu mongelelu i kuerpu mew.
6

Ti werken dungu mew mley ta kmelkawtun


Feymew kimnielu am ichi tai yamniengeael ta idol, feymew feypikefiyi ta
kakelu che i ka femngechi yamafiel ta idol.
Ngnechen rume kme kimnieeimew ka femngechi aylei eymn tamn fente kme kimmuafiel ta ichi. 12 Feypiwpelayi ta tfa tamn
ka wiome pramyemuafiel, welu may feypiwpeyi ta tfachi dungu tamn aywkleael ta
ichi tai rumel dunguken tati rf dungu. Fey
ta famngechi tamn pepi katrtudunguafiel tfeychi pu che tati rume kme piwkefaluwnngelu, welu rf piwke mew femkenolu Ngnechen
13
i aykeelchi dungu.
Fey wedwedkley
pingekeliyi tai femngechi mongen tai nien
mew, ichi may femkei ta tfachi dungu
tai pramyeafiel ta Ngnechen. Fey wedwedklenoliyi kay, tfachi dungu eymn ta
femngentunieymn. 14 Cristo i piwkeyechen
ta ngneniemaeimew ichi tai mongen,
fente kme kimnielu am ichi tfachi dungu:
Cristo lay itrokom che tai layafel mew, feymew
itrokom che lalu reke feley. 15 Fey Cristo lay
ta itrokom che i duam, femngechi tati mongeleyelu tfa tai kisu ngnewn mongelewetunoael, welu may mongeleay i tuteafiel ta
Cristo, tati lalu ka wiomongetulu itrokom che
mew.
16
Feymew, ichi rakiduamakelafiyi ta iney
no rume chumngechi i rakiduamacheken tfachi mapu mew mlechi pu che. Fey tunte
kuyfi mew rakiduamyekefui ta Cristo chumngechi rakiduamkey tati mapu tuwnngechi pu
che, fey tfa femngechi rakiduamwekelai ta
kisu mew. 17 Feymew llemay, tati kiewklelu ta
Cristo engu, fey ta kie we chengetuy. Tati kuyfi
mongen mlekefulu kom aftuy, fey tfa nietui
we mongen.
18
Itrokom ta tfachi dungu Ngnechen
i adknuel, fey Cristo tai duam nietui
kmelkawtun Ngnechen ichi kisu i pin
11

2 Korintio 5:19

214

mew, ka elueimew tai feypiafiel ti kakelu


pu che i kmelkawtuael kay Ngnechen
engn. 19 Fey tfa ta feypin: Cristo mew
ta Ngnechen femknuy i kmelkawtuael
tfachi mapu mew mlechi pu che engn,
fey i ngneduammanofiel i yafkan tati
pu che.
Fey ichi ta werkeimew tai
kimelael fey tfachi werken dungu. 20 Feymew
ichi Jesucristo i werkenngei tfachi
mapu mew, feymew dewma kimeltui ichi
Jesucristo tai kme dungu Ngnechen mten
ta dungukakeeymnmew reke. Feymew llemay,
ngellipuwayi Jesucristo mew tamn eluwael
kmelkawtuael ta Ngnechen eymn. 21 Cristo
ta chem yafkalafuy rume, welu ichi tai
duam Ngnechen yafkafeknueyew reke tai
kutrankawael ichi tai yafkan mew, feyta
famngechi ta Cristo tai lan mew, Ngnechen
ta wioduamatueimew kom tai yafkan mew.
Yafkakenolu reke femknutueimew.

6
Fey fewla am kdawkelu ichi kientrr Ngnechen tai dungu mew, llellipuwayi
eymn tamn wionentunoafiel Ngnechen tai
afmafalchi frenechen. 2 Fey Ngnechen am
feypilelu ta Wirin Chillka mew:
Feychi doy duamtunielu kellu eymi allkmaeyu tami ngillatun,
Tami piwkeyefiel mew werkleleyu kie Montulchefe tami kelluaetew.*
Fey tfa ta feypiwpeyi: Tfa ta pepilfali
Ngnechen tamn freneaetew! Tfa ta pepilfali tamn montuluwael!
3
Itrofill dungu mew inaduamuwklekei
femngechi ta iney no rume i wionentunoafiel
tati kme dungu tai kimeltukeel. 4 Tai femafel,
itrokom dungu mew kme kimfali ichi ta
Ngnechen i konangen. Tunte kutrankawafui
rume, ka fillaluwkleafui rume, ka chem
katrlkan dungu rume, welu afeluwkelai.
5
Wimakangekei, ka tukungekei karsel mew,
ka miyawkei fentren rume lladklechi pu
che mew. Kdawkei ta rume kansan mew,
rupakey ta pun umawtukelai rume ka rume
ngkei ktu. 6 Fey tunte rupafui rume
kom tfeychi kutrankawn mew, tati pu che
peafuyngn tai poyekefiel ta Ngnechen
kme rakiduam mew tai kme kimfiel mew
tati rf dungu, ka tai ngenoafeluwnngen
ka tai kutranduamyecheken. Kom femkei
tfa ti Lif Kme Pll i mlen mew ta ichi
mew, ka tai piwkeyefiel ta itrokom che fente
kme kon piwke mew. 7 Rumel kimeltukei
rf dungu mew mten, ka Ngnechen i
pepiluwn kelluniekeeimew, fey tai nien
mew ta nor kme rakiduam, ingkawklekei.

2 Korintio 7:1

Kieke mew kme duamtungekei, fey ka


femngechi dengekei. Kieke mew rume wesa
dunguyengekei, fey ka femngechi rume kme
ntramyengekei. Ka kieke mew rume wesa
koyla reke trokingekei, welu koylatukelai.
9
Kimnoelchi che trokingekei, tunte kme
kimniengefui rume. Epeke lakefui, welu
amulerpuy tai mongelen. Kutrankangekei,
welu langmngekelai. 10 Weangklelu reke
felei, welu rumel aywklekei. Pofrengelu
reke felei, welu rume fentren che rikulkefiyi
reke. Chem rume nienolu kechilei, welu
itrokom niei.
11
Korinto mew mlechi pu pei ka lamngen,
dunguwpeyi kom nor piwke mew. Kimeleluwpeyi kom dungu tai nieel piwke mew. 12 Chem
ellkan dungu rume mlewelay tai feypinoel,
welu eymnke ta nieymn ellkan dungu ichi
mew. 13 Feymew ta llellipuwayi, chumngechi
ta kie chaw llellipukey tai pu fotm, tamn
feypimuafiel kom nor dungu, chumngechi ta
iche femken ta eymn mew.
8

* 6:2 Isaia 49.8.


6:15 Belial wekf pin rke.
* 6:18 2 Samuel 7.8, 14.

Ichi ta Ngnechen i ngillatuwe ruka reke


felei
14
Eymn ta kiewkilmn chem dungu mew
no rume tati pu feyentulenolu eymn, chafnolu
am ta rakiduam mew tati kme femkelu ka tati
wesa femkelu. Tati pelon engu dumi pepi
kiewlayafuy. 15 Ngelay ta chem kmelkawn
rume Cristo engu ta wekf, ka femngechi kie
feyentulelu Cristo mew ka kie feyentulenolu
engu. 16 Ngnechen i ngillatuwe ruka chem
mew rume kiewklelay adentun ngnechen engn. Feypiwpeyi tfa ichi am Ngnechen
tai ruka reke felelu. Fey kisu am feypilu:
Mlean ka miyawan kisu engn mew.
Iche kisu engn i Ngnechenngean.
Fey kisu engn iche i trokichengeay.
17
Feymew ka femngechi feypi ta idol:
Kisu engn i rangi mew mlekilmn, ka
famtripalemn.
Femkilmn ti wesake dungu
Fey iche i pu che reke niewayi.
18
Fey iche eymn tamn Chawngean,
Fey eymn iche tai pu fotm ka i pu
awengeaymn.
Femngechi feypi tati idol kom pepiluwnngelu.*

7
Feymew llemay, sakin pu pei ka lamngen,
fey tfa lle tai nieel tati tukulpaknuelchi
dungu.
Feymew, tai ekuniefiel mew ta
Ngnechen, mley rumel tai liftuwkleael
kom tfeychi wesake dungu mew tai wesalkayafetew tai kuerpu mew ka tai rakiduam mew.
1

6:16 Levitiko 26.12; Esekiel 37.27.

6:17 Isaia 52.11; Esekiel 20.34.

2 Korintio 7:2

215

Pablo aywi tati pu Korintoche i wiorakiduamtun mew


2
Elufimn i piwkekonael ichi tai dungu!
Iney no rume ta wesalkakelafiyi, ka chem
dungu rume femkelai tai wesa fitucheael,
ka iney no rume ngnenkakelafiyi. 3 Fey tfa
ta feypiwpelayi eymn tamn feypiken tfachi dungu, chumngechi nga feypiwiyi kuyfitu dewma, iche am dew piwkeyeniefilu ta
eymn, tunte mongeleliyi kam lalleliyi rume.
4
Rume maneluwklen eymn mew ka rume
sakiniewiyi ta eymn. Rume kutrankawkei,
welu rume aywklen ka yafluwklen.
5
Feychi puwlu mten ichi Masedonia troki
mapu mew, kme tngduamklekelai, welu
may itrokom ple mley che tai katrtudungukeetew ka tai kayetukeetew, ka llkalekei
tai piwke mew. 6 Welu Ngnechen yaflkefilu tati ngawadklelu, fey yafleimew feychi
akulu ta Tito. 7 Welu doy fentre yafleimew kisu
tai rume aywklen mew eymn tamn duam.
Tito ta ntramelpaeimew eymn tamn rume
aywklen ichi tamn pemuafiel. Feypipaeimew eymn tamn weangklen ka tamn
rakiduameluwklen fill dungu mew ta iche
mew. Fey kom tfachi dungu mew doyelchi
aywn.
8
Iche tai wirielchi karta tunte
weangklkafeymnmew
rume,
welu
wirilelprarkefi pilelan, welu kuyfitu pichima
feypifun kimlu iche feychi karta tamn
9
pichin weangklkaetew.
Welu fewla ta
aywkletun, tamn weangklkawn mew no,
welu may aywkletun feychi weangkn am ta
wioltuetew eymn Ngnechen mew. Tamn
weangkn mew wiorakiduamtuymn ta
Ngnechen mew, feymew ichi chem wesa fituwlayi rume ta eymn. 10 Kie che rf piwke
mew weangklen wiorakiduamtuym i wesa
femkeel mew, fey tfachi dungu ta tutekeeyew
ta Ngnechen, fey ngewelay chem mew no rume
tai wesa duameluwkleael. Welu kie che
tunte weangktullele rume tai wesa femn
mew, welu wiorakiduamtunole Ngnechen
mew, fey ta yafkaley. 11 Welu eymn rf dungu
mew wiorakiduamtuymn ta Ngnechen
mew, chumngechi i aykeel ta kisu. Fey
ngneduamn chem dungu i mleael! Mchay
mten adknutuymn tamn nglamafiel ti
wesa femyawkelu. Ka rume kpa kimelmun
tamn dew kme eltufiel ti wesalkalekefuchi
dungu.
Lladklkaeymnmew ka llkalkaeymnmew. Ka rume aytuymn iche tamn
pewmetuafiel, femngechi iche tai kimael
rf mew tamn mngeltuafiel ta Ngnechen.
Fey kiewimn tamn kutrankayafiel tati
pu yafkalu. Fey kom tfachi dungu tamn
femel mew kimfaluwimn tamn aylenon
tamn nieael chem yafkan no rume. 12 Fey

2 Korintio 8:8

famngechi llemay, wirileluwlayi ta tyechi


karta tamn feypiwafiel tamn kutrankayafiel
mten tati yafkachi che ka tati yafkaelchi
che. Welu may wirileluwiyi femngechi tati
kom peniekechi Ngnechen tai kimael eymn
tamn rumema rakiduameluwklen ta ichi
mew. 13 Fey tfachi dungu ta yafleimew. Welu
doy fentre aywleimew, pefilu ichi Tito
tai rume aywklen, fey itrokom eymn am
elufilu we yafluwn. 14 Iche dew feypikefi
ta Tito iche tai rume aywduamklen ta
eymn mew, welu koylangentukumulan eymn
mew. i femafel, fey chumngechi ta feyngey
kom tamn feypiwfiel ta eymn ka femngechi
feyngey tfey tai feypifiel ta Tito. 15 Femngechi
tukulpaym tamn mngeltufiel ka tamn
llowfiel rume yamn mew, kisu ta rume
piwkeyekeeymnmew. 16 Fey rume aywklen
femngechi tai fente kme maneluwklen ta
eymn mew.

8
Aywnngechi i wlngeael ti ofrenda
1
Fewla kay pu pei ka lamngen, aylei tamn
ntrameluwafiel kom ti kmeke dungu i pengelnien Ngnechen i piwkeyechen mew Masedonia mew mlechi troki feyentulelu. 2 Tunte
mlefuy tati wesake dungu tai dew rupael, welu
rume aywkleyngn. Ka tunte pofrengefuyngn rume, welu frenekefi engn kakelu che
fentren poyen mew, rikulelu reke. 3 Iche ta
fente kme kimnien tfa: kisu engn aywklen
wlkey tunten tai pepi wlkeel, ka doy wlkey
ktu. Iney no rume feypilaeyew engn tai
femngechi wlael. 4 Rume llellipueimew engn
tai llowafiel ti plata femngechi ichi tai
eluwafiel tati troki feyentulechi che mlelu ta
Jerusalen waria mew. 5 Kisu engn doy fentren
wli ichi tai rakiduamklefel mew kisu engn tai wlael, kisu engn am wnelu mew
chalintukuwlu i mngeltuafiel ta idol itrokom
dungu mew, ka femngechi i mngeltuael engn
ichi tai kimeltukeelchi dungu, kisu engn am
ngneduamlu fey tai aykeel ta Ngnechen.
6
Tito am dew llowiyekelu eymn tamn
trapmelchi plata i kellungeam tati feyentulechi pu che, fey feypifiyi kisu tai llownieael
kom ti plata eymn tamn wlael. 7 Fey eymn
ta kom kakelu mew femkeymn doy kmeke
dungu: feyentuleymn ta Jesucristo mew, ntrameluwkeymn tati kme dungu, ka kimimn
rume fentren kmeke dungu, ayleymn tamn
kelluafiel kakelu che, ka nieymn piwkeyechen
ichi mew tamn admel, welu ka femngechi
feley tamn doy aywklen wlael plata tamn
kelluafiel kakelu che.
8
Fey tfa ta feypiwpelayi tamn aporiawafiel,
welu may tamn kimael i mlen kakelu che
rume kpa kellukefilu ti pu feyentulechi che, ka

2 Korintio 8:9

216

femngechi aylen i kimngeael eymn tamn


kpa kellufiel kay ti kakelu fente kme piwke
mew. 9 Eymn kme kimnieymn ichi tai
idol Jesucristo kisu i kme piwkengen, fey
tunte itrokom nieafuy rume, elknuy itrokom
i kme felen tamn kelluaetew, femngechi ta
kisu i kutrankawn mew eymn tamn llowael
Ngnechen tai kutranpiwkeyechen.
10
Fey tfa lle nglamuwpeyi tamn femel:
dew rupachi tripantu mew, eymn eluwimn
tamn rakiduamael tamn trapmael pichin
plata, welu re rakiduamlaymn mten, welu
may trapmimn plata. 11 Llitulu am eymn
fentren aywn mew, fey amulerpupe may
tamn femael. Feley tamn aywnngechi
wlael tunteken tamn pepi wlel. 12 Fey elufilmn ta Ngnechen aywklen tamn nieelchi
chemkn, Ngnechen ayley tunten tamn
wlel mew. Ngnechen ta eluen pikelafi tati
nienolu i wlael. 13 Iche ta aylelan tamn
kellufiel mew ta kakelu, tamn fillaluwkletuael,
welu iche may aylen itrokom che tai nieael
tunten tai rf duamtunieel. 14 Welu eymn ta
nieymn itrofill, feymew felefuy tamn kelluafiel tati nienolu chem no rume. Fey eymn kay
niewetunolmn, fey kisu engn al nietule, welu
elutuaeymnmew kay eymn tamn duamtunieelchi chemkn, fey femngechi ngelayay iney
no rume i fillaluwkleael. 15 Feypilelu am tati
Wirin Chillka: Sofralkalay tati fentren imitulu,
ka fillaluwlay rume tati pichin imitulu.*
Tito kompaknulelafi kie pei
Maumniefi ta Ngnechen i femngechi
rakiduamelfiel ta Tito iche reke tamn fente
kpa pemeetew. 17 Fey kisu am rume aywmanieetew ta eymn fey tfa pemeaetew ta
eymn kisu tai rakiduamel mew, kisu am llowlu
iche tai nglam.
18
Tito mew yefaltukuan kie pei, rume kme
dunguyenchengelu kom tati pu troki feyentuleyelu mew, i fente kme kdawken mew
i wewpituafiel ti montuluwn kme dungu.
19
Ka kisu tati troki feyentuleyechi pu che tai
dulliel tai miyawael ichi mew femngechi tai
kelluyeael tati ofrenda i chalintukulelngepuael
tati pu troki feyentuleyechi pu che mlelu ta
Jerusalen. Fey tfa femkei tai pramyeafiel
ta idol, ka femngechi tai pengelael ichi
tai kpa kelluchelen. 20 Tati pu che ta wli
tfachi ofrenda rume kme piwketun mew, fey
kom tfachi dungu femai kom kme kuiwtun
mew, femngechi ta iney no rume tai entufilnoaetew. 21 Feymew aylei tai femngechi
femkeel mew, fey tai tuteafiel ta Ngnechen ka
femngechi tai pu pei ka lamngen.
22
Kientrr ta tfeychi epu pei engn, ka
werkleluwayi kangelu pei, fey tfa ta rume
16

* 8:15 Exodo 16.18.

* 9:9 Salmo 112.9.

2 Korintio 9:9

kme aywnkechi kellukonkey itrofill dungu


mew. Doyelchi may fewla kpa witranngemey,
maneluwklelu am eymn mew. 23 Fey iney
rume ramtufule i ineyngen ta Tito, feypiafimn
iche i kie kompangen i kientrr kdawken ta ichiw, femngechi tamn poyeafiel ta
eymn. Fey ramtule engn tati kakelu epu pei
mew, feypiafimn i werketew engu tati troki
feyentuleyechi pu che, ka kisu engu tai poyekefiel ta Cristo. 24 Eymn rf mew piwkeyefilmn
kom tati pu troki feyentulechi che, kimayngn
eymn tamn nien ta piwkeyechen ka tai ntramelkefielchi dungu ta eymn mew i rfngen.

9
Ti pu feyentulelu i trapmelelchi plata
Ngelay iche tamn feypiwafiel tamn kelluafiel kakelu che, 2 iche am dew kimnielu
ta eymn tamn rume kpa kelluniefiel ta
kakelu pu pei. Rume kme ntramyewkeyi ta
iche ta Masedonia troki mapu mew mlechi
pu feyentuleyechi che, i kie tripantungetun
dewma eymn tati mlelu Akaya troki mapu
mew tamn eluwklen tamn kelluael. Fey ka
femngechi itrokom reke tati mlelu ta Masedonia mew yafltukuwi engn, eymn tamn
aylen mew tamn kelluafiel tati pu duamtulu
kellu. 3 Feymew llemay fewla, werkleluwiyi
tfachi kla pei.
Koylangentukumukeeli!
Fey puwle engn, pewmangen dew trawlniewiyeaymn ti plata, iche am feypikefilu engn eymn tamn dew pepikawklen. 4 Iche am
rume maneluwklelu eymn mew, rume yewenngeafuy puwliyi Masedonia tuwchi pei ichi,
fey pepikawklenolmn. Ka rume yeweafuymn
ta eymn. 5 Feymew doy kmelu tai trokifiel, feypifi tfachi pu pei tamn witrankontumeaetew wnelu mew, ka femngechi tamn
kellumeaetew tamn trawlael kom tati plata
eymn tamn femai tamn piel. Fey ta famngechi, rume aywklen tamn trawlael tamn
plata, welu tamn femnoael aporiaelchi pu che
reke.
6
Ngneduamfimn tfachi dungu: Fey ti
pichin nganlu, pichin kosechakey. Welu ti fentren nganlu, fentren kosechakey. 7 Kake kieke
feley tai wlael tunte tai rakiduamel i piwke
mew, welu wesaduamkechi no ka aporiangen
mew no rume. Fey Ngnechen am piwkeyekefilu
tati che aywnkechi wlkelu. 8 Ngnechen
ta eluaeymnmew rume fentren kme felen,
fey femngechi tamn nieael tunten tamn duamtuel, ka tamn sofratu nieael tamn kelluafiel
ta kakelu. 9 Wirin Chillka am ta feypilelu:
Rume kutranduamnien mew elufi tati pu pofre,
fey tai nor dungu i femkeel rumel feleay.*
1

2 Korintio 9:10

217

Ngnechen lle tati wlkelu tati ngankeelchi


fn ka tati ikeelchi iyael, niey pepiluwn tamn
ingentu eluaetew femngechi tamn amuleael
tamn frenechen. 11 Ngnechen ta chumngechi
rume ingentu eluaeymnmew fentren chemkn,
femngechi tamn doy alken frenecheael.
Ichi tai duam fentren che maumtuafi
Ngnechen, eymn tamn dew wlelchi ofrenda
mew. 12 Fey femngechi yelelfiliyi tfachi kellun
tati pu pei, re tai duamtuel mten ta yelellayafi, welu may ka yaflafiyi engn tai
maumtuafiel ta Ngnechen. 13 Fey kisu engn
maumtuafi ta Ngnechen, fey tfachi kellun
mew am kimalu engn eymn tamn fente kme
mngeltuniefiel ta Cristo i kme dungu. Ka
femngechi kisu engn pramyeafi ta Ngnechen
eymn tamn kellukonelchi kme dungu mew
kisu engnngealu ka kom kakelu chengealu.
14
Ka ngillatumantukuaeymnmew ta eymn
rume piwkeyen mew, eymn mew am kimfallu Ngnechen i rume kutranduamyecheken.
15
Maumtuafiyi ta Ngnechen tai femngechi
freneetew mew!
Welu re dungun mew
kimkelai reke tai doy kme maumtuafuel
ta kisu!
10

10
Pablo dungupey i kdaw
Iche ta Pablo, chumngechi ta Cristo mallmangelay ka om piwkengey, ka femngechi
om piwke mew iche aylen tamn allktuael tamn feypiwafiel.
Fey feypingekey
iche mlepuym eymn mew, iche tai rume
om piwkeleken, welu almapuletuym, rume
yaf dungu i nietuken. 2 Feymew, feypiwayi tamn mngeltuael iche tamn feypiwafielchi nglam, fey femngechi amuli wla
i witranngemeael, i yafdungumekepunoael.
Welu yafdungupupelayafi tfey engn tati
re koyla dungu mew feypikelu iche tai re
kisu ngnewklen, chumngechi femkey tati pu
che kiewklenolu ta Cristo mew? 3 Feyngey
ta iche kom che reke tai felen, welu re
che i kimn mew mten rekluwklelai
chumngechi femkey feychi pu koyla ngnen
kimeltufe. 4 Chumngechi tati pu soltaw tfachi mapu mew pnekey engn fentren weychawe, ichi ka weychakei reke, welu femkelai chumngechi i femken tati pu feyentulenolu, welu may Ngnechen tai pepiluwn
mew dungukei tai teyfkayafiel reke kom
wesake rakiduam. 5 Fey femngechi teyfkakefiyi kom trrmkan dungu ka itrokom ti kimchekawnngen, tati katrtukelu i kimngeael
ta Ngnechen. Kom che i rakiduam famtukupakefiyi ta Cristo mew, femngechi i mngeltunieafiel ta kisu. 6 Ka aylei tai katrtupuafiel
tai niewenoael chem koneltun rume eymn
mew tai mngeltunon mew engn, fey eymn
1

2 Korintio 10:15
kay tati ayleyelu tamn mngeltuafiel ta Cristo,
pengepe tamn fente kme mngeltunieafiel ta
Cristo.
7
Eymn ta rume poyetukefimn ta che petu
tamn kimnofiel rume tai chumngechi chengen. Mley kieke che eymn mew feypikelu
i mlen ta Cristo kisu engn i mongen mew,
welu feypikey engn iche i mlenon ta Cristo
mew. Welu rf mew mlefule Cristo kisu engn mew, feypiafuyngn iche mew i mlen
ta Cristo kay. 8 Tunte feypiay engn rume
iche tai mallmawklen reke tamn ngneniewfiel mew ta eymn, feley llemay ngneniewiyi idol Jesucristo tai eluetewchi kme
dungu mew, tamn wesalkanoafiel, welu may
tamn kmelkawafiel. Fey iche chumkawnorume yewelkawlayan tfeychi kme dungu mew.
9
Aylelan tamn pellkelkawafiel iche tai karta
mew. 10 Mley ta kieke che feypikelu: Pablo
i karta ta rume yafdungukey ka kutrantupiwkenngey, welu mlepaym faw chem yafdungukelay rume ka newe kme wewpitukelay.
11
Welu tfeychi che femngechi feypikelu, feley
i ngneduamael fey chumngechi wiriken iche
fentren yafdungun mew almapuleym, ka
femngechi yafdunguan mlepuli eymn mew.
12
Fey tfeychi pu che tai kayetukeetew, fey
re kisutu iche ta apostol pikeyngn, welu doy
kme kimeltufekawnngelu engn iche mew,
iche ta ftra piwkewlayafun tai feypiael iche
kisu engn reke i mlen kam i chapmtukuael
kisu engn mew, femngechi i kimgeafel iney i
doy admuwn. Ftra kimfali i wedwed rakiduam i nieel engn! Re kisutu pepikakeyngn
i chumngechi mongen i nieael, fey femngechi
femym tai pepikaelchi dungu engn, rume
kme femlu trokiwkeyngn. 13 Iche ta amul
mallmawlayan tai feypiael i kimeltukefiel ti
pu che fey tai femkenofiel rume. Ngnechen
may adknukeeimew chew ple tai kdawael
tai kimeltuafiel tati kme dungu, fey kisu tai
adknun mew puwiyi ta eymn mew Korinto
waria mew. 14 Fey femngechi mlepuym ichi
ta eymn mew, doy rumerpukelai kaple tai
kdawael. Welu may kdawkei eymn mew
mten Ngnechen tai adknuetew. Kisu engn ta felefuy i fillpiafel wla puwfule engn tamn kimeltuaetew, welu tfa ngelay
i chem piael engn ichi am wne puwlu
tamn kimeltuwafiel Cristo tai kme dungu.
15
Fey ichi pramuwkelai koyla dungu mew
tamn kimeltuwfiel Cristo i kme dungu, iche
lle tati wne kimeltufilu ta eymn, welu kisu
engn no tamn wne kimeltuetew. Fente
kme maneluwklen, fey eymn doy amulele
tamn maneluwn ta Ngnechen mew, femngechi ta doy kme ngneduamafimn iche
tai koneltulen tamn kimeltuwafiel ta eymn,
chumngechi ta Ngnechen tai adknuetew.

2 Korintio 10:16

218

Feymew aylei tai doy rumerpuael Korinto


waria mew tai kimeltupuael Cristo i kme
dungu Korinto tai doy yew ple mleyechi
waria mew, welu kimeltuai chew iney no
rume tai petu kimeltukenon. Femngechi iney
no rume tai feypinoam ichi tai rangi
konkiyawken chew kangelu dew kimeltuwiyekemum.
17
Fey kie che rf ayle i mallmawael,
mallmawpe ta idol i femelchi dungu mew.*
18
Feymew ngelay may tai llowngeael kie kme
kimeltufe reke tfey engn tati mallmakawnngelu re kisu i kimn mew, welu may feley tai
llowngeael kie kme kimeltufe reke tfey ta
idol tai dulliel tai kimeltufengeael.
16

11
Pablo ka ti pu koyla ngnen apostol
1
Aylefun may tamn allktumamuafiel
tunte wedwedklelu trokiniemuan rume!
Eymn am dew allktukelu chem wewedkan
dungu rume, feymew feypiwayi tamn
allktumamuafiel kay ta iche. 2 Chumngechi
ta Ngnechen llkantukuniekefi ta kom che i
inanoafiel wesake dungu, ka femngechi iche
llkantukuniewiyi ta eymn. Iche lle ta
famtukuwpayi ta Cristo mew kisu i ngenngetuael ta eymn mew, kureyeelchi domo reke,
fey aylen tamn pengeluwpuwafiel kisu mew
kie lif piwke mew adelkawklechi llchadomo
reke. 3 Welu llkaduamklen chumngechi ta
wekf ngnenkafi ta Eva, eymn ka femngechi
ngnenkangealu trokiniewiyi, fey tamn
rakiduam famtripatuael Cristo tai rf kme
dungu mew. 4 Ichi dew kme kimeltukei
Cristo i rf dungu, ka i mlen ti Lif Kme Pll,
ka ti kme montuluwn dungu, welu eymn
fente kme llowkefimn chem kimeltufe rume
miyawliym kalechi kimeltun trrlayafuy rume
ichi tai dew kimeltukeel mew. 5 Welu iche
ta rakiduamkelan tfeychi ftrake kimeltufe
eymn tamn inanieel chem kimn mew rume
i wewnienoetew. 6 Fey tai wewpin mte
adllenofule rume, welu fente kme kimnien
tai wewpikeelchi dungu i rfngen, fey tfachi
dungu ta fente kme kimfalkey ta eymn mew
kom tfeychi dungu tai femkeel mew.
7
Iche om piwkengechi kimeltuwiyi
Ngnechen i kme dungu tamn frenewafiel.
Fey, wesa fempen may tamn
kofrawnofiel plata tamn kimeltufiel mew?
Tai kimkawafel, welu femlan eymn tamn
8
rf dungu mew kelluafiel.
Kake troki
feyentulelu weekey plata tati pingekepelan,
llowlu iche am ti plata tai kellungen tai
mlepuam eymn mew tamn kimeltuwpuafiel.
9
Feychi mlepulu iche mlefuy tai duamtuel,
welu eluen plata pimekewlayi, Masedonia
* 10:17 Jeremia 9.24.

2 Korintio 11:23

tuwchi feyentulechi pu che am eluetew iche


tai duamtuelchi plata. Feymew aykelan
chumkawrume eluen plata tamn pipiyewafiel, fey famngechi amuleay i femn. 10 Kom
iche tai kimeltukeelchi dungu rf dungungey
Cristo i dungu am kom rf dungungelu, fey
iney no rume Korinto waria mew Akaya troki
mapu mew mlelu pepi mntumalayaenew tai
femngechi maneluwklen. 11 Fey chem mew am
famngechi dunguken? Tamn piwkeyewnofiel
mew pemay ta eymn? Ngnechen ta kimniey
tamn piwkeyewfiel rf piwke mew!
12
Welu amulniean tai femkeelchi dungu, femngechi tai kimngeael i koyladungungen tfeychi pu kimeltufe feypikelu i kdawklen iche
reke. Femngechi feman tfachi dungu tfeychi pu kimeltufe feypikelu am i rf apostolngen, welu feyngelay. Kdawkeyngn i re
ngnenkacheael ka iche Cristo i apostol
pikeyngn. 13 Fey kisu engn ta kie koyla
ngnenngechi pu apostol ka koyla dungu mew
femfaluwkelu ta Cristo i apostolngen. 14 Fey
tfa ta afmafal-lay tati, wekf ka femngechi
pewfaluwkey Ngnechen i kie kme werken
pll reke. 15 Feymew tati pu poyekefilu ta
wekf afmatufal-lay tai femngechi femken
engn. Welu akuay ti ant Ngnechen i
apmkayaetew engn i wesa femkeel mew!
Pablo i kutrankawn i apostolngen mew
Ka wiome feypiwayi iney no rume
rakiduamkilpe iche tai wedwedklen, welu
kiekentu eymn famngechi rakiduamklellele
rume, allktumuchi tamn feypiwafielchi
dungu, femngechi ta iche pichiken tai mallmawael kay kisu engn tati pu wedwedklelu
reke. 17 Tunte kie wedwedklelu reke rume
feman, fey kie feypikenolu reke idol tai
werketewchi dungu i feypiael. 18 Fey fentrelelu
am eymn mew ti mallmawkelu i rume kme
dunguken mew, fey iche ka femngechi ta
kisutu mallmawan reke! 19 Eymn ta rume
kimlu trokiwklefuymn, welu rume kme
llowmakefimn i dungu tati pu wedwedklelu.
20
Ka eluwkeymn chem kimeltufe rume tamn
aporiaetew, tamn mntumakeetew tamn
chemkn, tamn ngnenkakeetew, ka tamn
illamniekeetew kam tamn kultraftukukeetew
ktu tamn ange mew. 21 Rume yewenngerkey
tai femngechi kimkawpunon ta eymn
mew! Fey chumngechi ta kakelu yamkelay i
mallmawael, iche ka femngechi yamlayan,
tunte wedwedklelu reke i femael. 22 Kisu
engn ta mallmawkey tai ebrew tuwnngen
mew?
Iche ta ka femngechi ebrewngen.
Mallmawkey i israelchengen engn? Iche
23
ta ka israelchengen.
Mallmawkeyngn
Abraam i yomelchengen? Ka femngechi iche
16

2 Korintio 11:24

219

Abraam i yomelchengen. Mallmawkey engn


i poyekefiel ta Cristo? Iche ta doy kme
poyekefi kisu engn mew. Fey tfa tai feypiel
mew, feypin kie wedwedklelu reke. Iche
doy kdawken ta kisu engn mew, ka iche
ta doy fentre rupa presuleken ta kisu engn
mew, iche ta doy kewakangeken ta kisu engn
mew, ka muf rupachi epeke langmngeken.
24
Tati pu judiu kechu rupachi wimakaenew,
kieke rupa mew kla mari aylla wimakan mew.
25
Kla rupa wlelkangen ta farilla mew, ka kie
rupachi fentren che trftukaenew kura mew
tai langmafetew. Kla rupa ti farku chew i
amuleel ta iche llakoni ti pu lafken mew, fey
epe rfifun. Rupan kie pun ka kie ant lafken
mew.
26
Rume miyawentuken fill ple, ka rumeken
ti kuiwnngechi lewf mew, ka rumeken chew
i mlen kuiwnngechi saltiachefe, ka kieke
mew kisu iche i tuwnche ka kake tripanche
fentre rupachi kpa kutrankafenew. Ka kieke
mew rupan kuiwnngechi dungu kieke waria
mew, lelfn mew, lafken mew, ka kieke che
re wn mew feypikelu i feyentulen Cristo
mew kpa kutrankafenew. 27 Rume fentren kdaw nieken ka fill katrlkan dungu, rume fentreke rupa pepi umawtukelan, kutrankawken ta
ngn mew ka wywn mew, ka kutrankawken
ta wtre mew ka niekelan ta takuwn i tukutuwael.
28
Ka itrofill kakerume dungu rupakey iche
mew. Fill ant mew rume rakiduamelkeenew
kom ti troki feyentulechi pu che. 29 Fey iney
rume ta kutrankleym, ka femngechi iche
kutrankaken reke, ka iney rume ta kie ple
famentungetuym tati kme dungu mew, iche
rume wesaduamken.
30
Welu mlele tai mallmawael, iche mallmawan tati pu che i nngaytukeetewchi dungu
mew. 31 Ngnechen, tai idol Jesucristo i
Chaw, tfey tati felelu tai rumel poyeafiel
kimniey iche tai feypiken tati rf dungu. Tai
feypiken mew tati rf dungu, rupaken kom tfachi dungu mew. 32 Feychi iche mlepulu
ta Damasku, fey ti gobernador, poyekefilu tati
longko lmen Areta pingelu, werky kieke
soltaw i llwatunieafiel ti ftrake wlngi
i rakmklekemum ti waria, femngechi tai
presuaetew engn tripapatuli tati waria mew.
33
Welu mley che tai pltrnagmtuetew kie
kanasta tati waria i al prachi malal mew, fey
femngechi montun tai presuafetew engn.

12
Pewma reke peelchi dungu
1
Feleperkelay i mallmawkleael tati pu
koyla kimeltufe reke, welu chem falinolu rume
trokiniefi tfachi dungu tamn kelluafetew
ka iche i kelluaetew rume falilay. Fey tfa

2 Korintio 12:12

ntrameleluwayi tai pengelelngeel kie


chumkawnorume pekenoelchi dungu, ka idol
tai kimelelyeetewchi dungu. 2 Kimnien ti dungu
i rupael mew kie che kiewklelu ta Cristo
engu mari meli tripantu rupay dewma, fey
tfachi che kie lelen mew yeeyew ta Cristo
doy ftra wenu ta kallf wenu mew puwi ta
Ngnechen i ftra kme mlewe mew. Kimlan
i kuerpu mew chey may kam i re pll mten
chey may amuy. Fey tfachi dungu Ngnechen
mten ta kimniey. 3 Welu kimniefi tati che
(i kuerpu mew chey may mlepuy kam re
i pll, fey i nienon i kuerpu, Ngnechen
mten ta kimniey tfachi dungu) 4 yeeyew ta
Cristo ti ftra kme mlewe mew, tati rume
afmatufalchi mlewe mew, fey tfey mew allky
ta kieke ellkan dungu chem che rume tai
eluniengenoel tai kimelael. 5 Fey tfeychi
dungu i rupael mew tfeychi che felefuy i
mallmawael, welu iche kisutu mallmawlayan,
welu may mallmawan iche tai rupaelchi
kutrankawn mew. 6 Welu iche ayfuli tai
mallmawael tai pengelelngeelchi afmanngechi
dungu mew, welu koylatulayafun, iche am
feypiafulu rf dungu.
Welu mallmawlayan
ta feychi dungu mew, femngechi eymn
tamn poyemunoafiel feychi dungu i duam.
7
Feymew, tai mallmawnoam tfeychi fentren
afmanngechi dungu mew Ngnechen tai
pengeleletew, Ngnechen femknuy iche tai
kutranael.
Kutrankaenew kie plli reke
sipokonklelu i kuerpu mew, wekf tai
pepikaletewchi kutran tai kutrankayaetew.
8
Kla rupachi llellipufui ta idol Jesus mew
tai famentulelaetew ta tfachi kutran. 9 Welu
idol ta feypienew: Kelluaeyu, tami piwkeyefiel
mew, fey yochiy tami fente kutrankawael,
iche i pepiluwn doy kme kimfalkey tati
ngawadklelu mew. Feymew rume aywklen
mallmawan reke tai ngawadklen mew fey
tati pu che tai kimam Cristo tai elukeetewchi
pepiluwn tai poyeafiel ta kisu. 10 Kom tfeychi
dungu mew aywken, fey ngawadkleym,
fillpikangeym, fey chem wesa dungu mew rume
kutrankawiym, ka dewma yawtungeym
kam nieym chem katrldungungen rume
tai poyekefiel mew ta Cristo, fey femngechi
ngawadkleym, Cristo kellukeenew i ftra
pepiluwn mew.
Pablo i fillduamklen troki feyentulelu mlelu
Korinto mew
11
Kie wedwedklelu reke ta dungupen, welu
eymn tamn duam ta femn. Eymn am
felefulu tamn kme ntramyemuafiel ta iche,
kie no rume tfeychi pu che eymn tamn
ftrake kimeltufe pikeel wewnielaenew. Tunte
feyngefuy rume Ngnechen ta kellukenoelimew,
chem falilayafun rume. 12 Mlepulu iche eymn
mew, femn epe fill afmanngechi dungu kom

2 Korintio 12:13
tfeychi dungu tai femel fentren yafluwn
mew fente kme kimfalkley iche ta rf mew
Ngnechen tai dullielchi apostolngen. 13 Chem
dungu mew am doy llayniewi tati kakelu pu
troki feyentulelu mew. Re tamn kofrawnofiel
mew tamn kimeltuwkefiel mew. Fey feychi
dungu mew wesa duamtuniemuli wioduamamutuchi wesa femli. 14 Ka pepikawklen tai
ka wiome mlentungemeael, eymn mew, tai
kla rupachi i witranngemeael eymn mew,
welu ka amulniean tai femn tamn llowmawnoafiel chem kullitun plata no rume tamn
kintukawmekenoael iche ta amukelan tamn
plata i duam eymn tamn duam mayfe,
ti pichikeche am trapmelkenolu plata tai
chaw, tati ngen fotm may trapmelkey tai
pichikeche. 15 Feymew chumngechi femkey ta
kie kme chaw iche, eluwayi itrokom tai
nieel ka fchaluwan rume eymn tamn kelluwafiel. Iche rume piwkeyewiyi eymn,
welu rume weangkan eymn ka femngechi
piwkeyemunoli.
16
Iche kimnien kieke che tai feypiyawken:
Fey rfngey witranngepaym, chem rume kullikelafiyi, welu tfeychi Pablo am rumema
nielu ngnen chumngechi rume entumakepelaeimew tai plata. 17 Fey chem dungu
am ta tfa, fey kieke ngnenkapueymnmew
am tati pu che iche tai werkel tamn eluafiel plata ichengealu? 18 Tito amuy tamn
pemeaetew iche tai feypifiel mew ka werkn
ta kieke pei eymn tamn dew kimnieel i
kompaafiel ta Tito. Eymn ta fente kme
kimnieymn, Tito tamn chem ngnenkapunoetew rume tamn entumayaetew plata,
kam femi? Ka femngechi kimnieymn kisu ka
iche mr femngechi kme rakiduamaniewiyi
ta eymn ka femngechi wimtun nieyu eymn
tamn poyewafiel.
19
Fey rakiduamlmn, petu chillkatufilmn
tfachi karta, tai wirifiel iche re tai
ingkawael mten kisutu iche, welulkawkleymn.
Tfa tai feypipeelchi dungu
Ngnechen ta kom kimniey chem dungu
tai wiripeel ta iche ka iche i koneltulen
ta Cristo mew. Feypiwpeyi ta eymn, pu
pei ka lamngen, tamn piwkeyewfielmew.
Kom tai femkeel ka i feypikeel femken
tamn doy maneluwklerpuael ta Cristo mew.
20
Femngechi dungupen pellkelelu am iche,
fey amuli tamn pewmeafiel i kimpuael
tamn kme mngeltulenon chumngechi iche
i aylefel tamn femael, ka eymn tamn
pemunoafiel chumngechi aylefuymn tamn
pemuafiel. Llkalen tamn yafkawkleael, ka
i mleael triruwn, lladken, illamtuchen,
dallukan, entufiluwn, mallmawn ka wesa
femyawn. 21 Ka femngechi llkalen ka wiome
* 13:1 Deuteronomio 19.15.

220

2 Korintio 13:7

witranngemeli, Ngnechen i eluaetew i


yewenngeael eymn tamn duam ka tai
rume weangkael tfey engn mew tati kuyfi
yafkakelu ka i amulnien i yafkameken, fey
tai wiorakiduamtunon tai wesake dungu i
femkeel mew, ka kakerume yewenngechi dungu.

13
Nglam dungu ka afpuachi lemoria
Fey tfa ta kla rupa i witranngemeael ta
eymn mew. Fey tfachi dungu feypiwayi, tati
Wirin Chillka mew Ngnechen ta feypiley famentuknungetuale ta kie che tati troki feyentuleyelu mew, mley tai wne kme ngneduamngeael fey i rfngepen may tai dalluntukungeelchi dungu mew. Tai rf dungungeam feley i mleael kla che fente kme
kimnielu,* fey wla i famentuknungeael ti
yafkachi che. 2 Tai we feypiael ta tfachi dungu
feypin feychi epu rupachingealu i witranngemen ta eymn mew. Ka wiome feypiwayi
tfa petu i al mapulen eymn mew. Fey
ka wiome amuli i witranngemeael, famentuknupuafi tfey engn tati yafkamekekelu
feychi ellaka witranngemelu iche eymn mew.
Ka femngechi femafi tfey engn tati ka inaye yafkalerpulu, fey petu elknunolu tai
3
yafkameken.
Kimeleluwayi tamn kpa
kimnieelchi dungu tai rfngepen may Cristo
tai dunguken ta iche mew. Cristo ta ngawadkechi dungukelaeymnmew ta eymn, tai femafel, dungukeeymnmew fentren newen mew.
4
Feyngey tai langmngen krus mew kie
newenngenolu reke, welu tfa mongeletuy ta
Ngnechen i ftra pepiluwn mew. Ka femngechi ichi kisu reke, newenngelai, welu
tfa tai kiewkletun mew ta kisu mew, niei
Ngnechen i pepiluwn tamn newenklen
nglamuwafiel ta eymn.
5
Kme ngneduamuwmn eymn kisutu,
femngechi tamn inaduamael rf dungu mew
may tamn mngeltuniefiel ta Cristo. Ngneduamuwmn tamn fente kme feyentuleael
ta Cristo mew re ella mten no. Fey kom
ngneduamuwlmn, fey rf mew feyentulelmn ta Cristo mew, fente kme kimaymn
i rf mlen Cristo eymn tamn mongen
mew. 6 Maneluwklen, fey eymn femngechi
ngneduamfilmn iche i femkeelchi dungu,
kom kme kimaymn iche tai dullietew
ta Ngnechen kisu i apostolngeael. 7 Fey
ngillatulei ta Ngnechen mew femngechi
eymn tamn femnoael chem wesa dungu no
rume. Ngillatukelan ta tfa eymn tamn
ngneduamael iche tai welulkawklenoael,
welu may eymn tamn nieael kmeke femn
chumngechi feley tamn femael, tai pu kaye
1

2 Korintio 13:8

221

tunte feypiayngn rume tai kimnon tamn


kme werkwafiel.
8
Iche chem dungu rume ta femlayan
feypilenole Ngnechen i kme rfngechi
dungu, welu may feley tai kelluafiel mten
tati kimnielu ka ti feyentuleyelu Ngnechen
tai rf kme dungu mew. 9 Fey iche tunte
illamngellefuli rume, rume aywken kon
piwke mew ngneduamlu iche eymn tamn
newentulen ti kme dungu mew. Fey iche
i ngillatun mew, llellipukefi ta Ngnechen
tamn kelluaetew tamn nieael fente kme
nor mongen. 10 Ngnechen elulaenew ta tfachi
pepiluwn tai weangklkayafiel kisu tai pu
che, welu may tai yaflafiel kisu i trokiche
i doy newentuleael. Feymew ta femngechi
wirileluwpeyi tfachi dungu, petu tai al
mapulen mew rume, fey femngechi puwli iche
ngelayay tai fente yafdungumekepuafiel tati
yafkamekelu.
11
Fey afpualu mew i dungu, pu pei ka lamngen, aylen tamn aywnngechi mongeleael ka
tamn nieael kie kme lif mongen. Yafluwn
mew ka kme kiewn mew tamn mongeleael
ka tamn nieael kme tngn, fey Ngnechen
i piwkeyen ka i kme tngn mleay eymn
mew. 12 Lif piwke mew welukonkechi chaliwmn
kie truyun mew. 13 Itrokom ti pu pei ka lamngen mupiltulelu lemoria pifaleymnmew.
14
Fey pewmangen idol Jesucristo freneaeymnmew, ka Ngnechen piwkeyeaeymnmew, ka ti Lif Kme Pll rumel kelluaeymnmew. Felepe may.

13:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

2 Korintio 13:14

Galata 1:1

222

Galata

Pablo i karta tati pu


Galasiachengealu
Tfachi karta, wirilelngey tati feyentulelu
mlelu Galasia troki mapu, fey tfa apostol
Pablo i wiriel. Hecho lifru mew feypiley Pablo
i witranngemen epu rupachi Galasia mew (Hecho 16.6 ka 18.23 mew), feymew Pablo wirilelfi
tfachi karta.
Tfachi karta mew Pablo ayrkey i kme
kimelafiel ti rf dungu i nien ti werken montuluwn dungu. Feychi miyawrkey kieke
kimeltufe i kimeltuafiel Galasia mlechi pu
judiu tuwnngenolu femngechi i inayafiel ti pu
judiu i wimtun rf dungu inayafile engn ta
Cristo. Feymew Pablo wirilelfi kie karta ti pu
galasiache. Pablo ayley i kimelafiel tati pu
judiu ka ti pu judiu tuwnngenolu i montuael
Cristo mew niele mupiltun, welu i mngeltunofiel mew Moyse i ley dungu, chumngechi
feypiley Galata 3.26: Fey tamn feyentun ka
tamn mupiltun mew ta Cristo mew, kom eymn
Ngnechen i yallngetuymn.
Chalin dungu
Iche, Pablo, apostolngen* re che i adknuel mew no ka femngechi che i dullietew
mew no rume, welu may ta Jesucristo ka Chaw
Ngnechen tai piel mew, fey wiomongeltufilu
ta Jesucristo. 2 Iche mlelu tati kakelu feyentulechi pei ichi, wirilelfi ta tfachi karta ta
Ngnechen tai trokiche mlelu Galasia troki
mapu mew. 3 Ichi tai Chaw Ngnechen
ka idol Jesucristo piwkeyenieaeymnmew ka
niemn kisu tai kme tngn tamn mongen
mew. 4 Jesucristo chalintukuwi tai layael ichi
tai yafkan i duam, tai montulaetew ta tfachi mapu mew mlechi wesake dungu mew,
chumngechi i adknuel tai Chaw Ngnechen.
5
Rumel ftra kme pramyen elungepe ta
Ngnechen! Felepe may.
1

Ngelay kangelu werken montuluwn dungu


Rumema afmaluwklen eymn mew tamn
fente mchay famtripatun ta Ngnechen i
dungu mew, tamn mtrmetew ta Cristo i
piwkeyen mew, fey tamn inatuafiel kangelu
welulkawklechi kimeltun dungu. 7 Rf mew
ngelay ta kangelu werken montuluwn dungu,
welu may mleyey ta kieke che tamn welulkalaetew, ka ayley engn tai apmnagmtuafiel
Cristo i werken montuluwn dungu. 8 Welu iney
rume kimeltuelmnmew kakerumechi kimeltun
dungu, welulkalele ichi tai dew kimelkeel
mew, famkonpe engn ta rumel kutrankawn
mew, chem pifal-lay tunte ichengeay rume kam
6

* 1:1 apostol: kie manelnieelchi werken.

Galata 1:24
kie werken pllngeay rume nagpalu ta wenu
mapu. 9 Kuyfi ta dew feypiken, fey tfa ka
wiome feypian: iney rume kimeltuelmnmew
kie werken montuluwn dungu, welu felenole
tamn dew llowkeelchi dungu mew, famkonpe
engn ta rumel kutrankawn mew.
10
Iche ta aykelan tati pu che tai kme adentumayaetew i wewpikeelchi dungu, welu may
Ngnechen feley tai kme adentumayaetew
i dungu. Iche ayfuli i kmelkawkleael tati
pu che ichi mten, fey ta famngechi Cristo i
kme konangelayafun!
Chumngechi Pablo apostolngey
Eymn, pu pei ka lamngen, aylen tamn
kimael tfachi dungu: tati werken montuluwn
dungu iche tai kimelkeel, re che tai adknuelchi dungu no. 12 Chem che no rume
elulaenew tfachi kimeltun dungu, welu may
Jesucristo, fey kisu mten ta kimelenew tfachi
dungu.
13
Eymn ta dew allkkeymn tai feypingekefel ta kuyfi mew, feychi ta iche koneltulekelu
tati pu judiu i wimtun dungu mew. Inantukukefui rume lladken mew Ngnechen
tai feyentulechi pu che ka aykefun tai
apmkayafiel. 14 Tati pu judiu i wimtun dungu
mew, iche ta doy kme famkonklekefun
fentren kakelu che mew, iche tai kie
tuwnche ka tai trrtremnieetew, iche am
doymniekefulu tai kuyfike tuwn em i
wimtun dungu. 15 Welu Ngnechen dullintuenew
ta iche petu i choyngenon rume, fey kisu tai
fentren piwkeyen mew mtrmenew ta iche.
Fey Ngnechen ayy 16 iche i kimafiel kisu
i Fotm, femngechi iche tai kimelael kisu
tai montuluwn werken dungu tati pu judiu
tuwnngenolu mew. Fey ramtulafi iney no
rume. 17 Ka femngechi Jerusalen rume ta amulan
tai pemeafiel tati pu apostol wnenklelu iche
mew. Tai femafel, prmka mten amun tati
Arabia troki mapu mew, fey tiye mew wiomelu
iche, kpatun ta Damasku waria mew.
18
Kla tripantu rupalu, amun ta Jerusalen i
kimmeafiel ta Pedro, fey mlewepun mari kechu
ant kisu i ruka mew. 19 Welu ta pelafi ka iney
no rume tati kakelu pu apostol. Pefi Santiaw
mten, idol Jesus tai pei. 20 Rf dungu feypipen Ngnechen mew tai petu wirielchi dungu
fey ta rf dungu.
21
Feymew wla ka amun Siria tai trokike
mapu mew ka Silisia. 22 Welu tati pu feyentulechi
che mlelu ta Judea troki mapu mew petu
kimkelafenew engn, pekenofetew am ta iche.
23
Re allkkefuy mten i feypingen engn: Tati
che kuyfi tai inantukukayetukefetew, tfa
miyawtukey i wewpiafiel tati mupiltun werken
dungu, kuyfi mew tai kpa apmkakefel. 24 Fey
11

Galata 2:1

223

pramyekefi engn ta Ngnechen iche tai


femngechi feyentun mew kay.

2
Kakelu pu apostol kme duamtufi engn ta Pablo
i apostolngen mew
1
Fey rupalu mari meli tripantu wla, ka
amun ta Jerusalen Bernabe ichiw. Ka yefi
ta Tito. 2 Fey amun Ngnechen am werketew
i amuael ta iche. Fey dew mlepulu iche
ta Jerusalen mew tai nieael kie trawn tati
pu kimniengelu i longkolen ta Ngnechen
i trokiche mew, kme entudungulelfi tati
werken montuluwn dungu iche tai wewpitukeel tati pu judiu tuwnngenolu mew. Fey
tfa famngechi femn aynolu am iche tai
dew kimeltukeelchi dungu tai kmelay tai
pingenoael, fey kom dungu mew trruwiyi.
3
Tito, tati griegu tuwnngelu, miyawiyu ta kisu
ichiw, welu aporiangelay tai sirkunsidangeael
chumngechi i feypilen tati pu judiu i wimtun
dungu. 4 Ellka miyawkefuy kieke koyla ngnen
pu che ichi tai rangi mew aylelu tai re
inaduamaetew tati lifrengechi mongen tai nieel
ta Cristo Jesus mew ka aylu tai feypiafiel tai
mngeltutuafiel Moyse tai ley dungu. 5 Welu ta
kie pichin no rume eluwlai tai mngeltuafiel
ta kisu engn, aynielu am ta ichi eymn
tamn kimael tati werken montuluwn dungu i
rf dungungen.
6
Welu tati pu longkolelu feyentulechi
trokiche mew ntramel-laenew engn chem
kangelu werken dungu no rume. (Iche am
aynolu i kimael i chumngechi chengen ta
kisu engn, Ngnechen may ramtukadungukefi
ta che tai chumngechi chengen.) 7 Ngelay
tai eluaetew engn ti we kimeltun dungu,
ngneduamlu engn am Ngnechen tai
yefaletew iche tai wewpituafiel tati werken
montuluwn dungu tati pu judiu tuwnngenolu
mew, chumngechi yefaldungungey ta Pedro
8
i wewpilelafiel tati pu judiu.
Feychi
Ngnechen mten tati werkfilu ta Pedro i
apostolngeael tati pu judiu mew, ka femngechi
werkenew ta iche i apostolngeael tati
pu judiu tuwnngenolu mew. 9 Feymew, ta
Santiaw, Pedro ka Juan, kisu engn ta wnen
longkolelu trokiniengey ta troki feyentulechi
pu che mew, fey kme ngneduamenew engn
Ngnechen tai rf mew freneetew. Fey
lloweyumew tayu kme duamtuetew engn ta
kie kme weni reke, chalingeyu ta man kuw
mew Bernabe ichiw, ka kme nor duamkechi
eluwi engn ichiw tayu kdawael tati pu judiu
tuwnngenolu mew, fey kisu engn kay tai
kdawael tati pu judiu mew. 10 Fey tfachi
dungu ka femngechi ta feypieyumew engn,
tayu ngoymanoafiel tati pu pofre, feychi dungu
iche ta rumel femken kme kuiwtun mew.

Galata 2:21
Pablo katrtudungufi ta Pedro Antiokia mew
Welu Pedro kpalu ta Antiokia waria mew,
katrtudungufi, kisu tai femkeelchi dungu am
kmenolu. 12 Wnelu mew kientrr ikefuy tati
pu judiu tuwnngenolu engn, fey akuyelu wla
ta kieke che judiu tuwnngelu Santiaw tai
werkel, feymew eluwi tai pnttripayael ta
tfachi pu judiu tuwnngenolu mew, ka fenteknuy i kientrr iyael tati pu judiu tuwnngenolu engn, llkaniefilu am tati pu che dimatunielu feyti wimtun sirkunsidangen. 13 Fey
tati kakelu feyentulechi pu judiu ka femngechi
kiewi ta Pedro engn i femael koyla ngnen
dungu, Bernabe ktu ka keykoni ta kisu engn
mew. 14 Feymew, iche pefilu am nor piwke mew
i miyawnon engn tati werkn montuluwn
dungu tai kimeltunieel, feypifi ta Pedro rangi
tati trawlechi pu che mew: Eymi, tami judiungen, judiu tuwnngenolu reke ta femfaluwkeymi
trawym tati pu judiu tuwnngenolu engn,
fey fewla akulu kieke judiu, chem mew anta
feypimi tati pu judiu tuwnngenolu i mngeltuafiel tati pu judiu i wimtun dungu?
11

Kom che llowi ti montuluwn mupiltun mew


Ichi ta judiungei tai judiu tuwnngen
mew, tati pu judiu tuwnngenochi pu che reke
yafkafe tuwnngelai. 16 Welu kme kimniei
ta iney no rume tai wioduamangetukenon ta
yafkan mew tai femkeel mew i chem pilen
tati pu judiu tai wimtun dungu, welu may
tai feyentun mew ta Cristo Jesus mew. Fey
ichi ka feyentui ta Jesucristo mew, femngechi tai montulngetuam ta yafkan mew, fey
tai nieelchi mupiltun ta Cristo mew. Montulngetulai tai femken mew chumngechi i
feypilen tati pu judiu i wimtun dungu, iney
rume am ta lifrelekenolu ta yafkan mew tai
femkeel mew chumngechi i feypilen tati ley
dungu.
17
Ichi maneluwklei Cristo mew tai wioduamaletun ta yafkan mew. Fey feypingeliyi
tai yafkafengen tai mngeltunofiel mew tati
pu judiu i wimtun dungu, fey tfa feypiley
tai yafkafengen Cristo i duam pemay? Welu
felelay tati! 18 Fey iche katrtudungukefi
kom engn tati kimeltukelu ta che i montulngen i mngeltufiel mew tati ley dungu,
fey wiome kimeltufili iche i mngeltutuafiel feychi dungu, fente kme kimfali iche
tai yafkafengen. 19 Iche am tati ley dungu i
duam la reke felelu tati ley dungu i femetew
mew, fey i mongeletuael ta Ngnechen mew.
20
Krus mew langmngen reke Cristo ichiw,
fey iche kisutu mongelewelan, welu may Cristo
mongeley ta iche mew. Fey tfachi mongen
tai nieel ta iche, mongeletun tai nieelchi
mupiltun mew Ngnechen tai Fotm mew tai
piwkeyeetew, ka chalintukuwlu i langmngeael
iche i duam. 21 Aylan tai wioentuafiel
15

Galata 3:1

224

Ngnechen tai kutranpiwkeyechen, fey kie


che pepi lifrelewetufule yafkan mew i mngeltukefiel mew tati ley dungu, Cristo ta ngnam
lapday.

3
Ti ley dungu kam ti mupiltun dungu
Pu galasiache rume ngnekafal-lu! Iney
anta welurakiduameltueymnmew?
Ichi
tai wewpielchi dungu mew kimeluwiyi ta
eymn tati krus mew langmelchi Jesucristo.
2
Tfachi ramtun mten ta aynien tamn
llowdungumuafiel:
Llowimn kay eymn
Ngnechen tai Lif Kme Pll mngeltufilu
eymn Moyse tai ley dungu kam tamn
feyentufiel mew tati werken dungu tamn
allkel? 3 Rume anokafalrkeymn am, fey
tamn llitufel tati Kme Pll mew, fey tfa
aytuymn tamn inatuafiel re che mten tai
kimeltuelchi dungu? 4 Fentren kmeke dungu
llowfuymn, fey fewla ta falintuwetulafimn?
Welu felelay. 5 Fey chumngelu am wlkey
Ngnechen tai Lif Kme Pll ka pengelkey
afmanngechi pepiluwn eymn mew? Eymn
tamn mupituel mew no chumngechi i feypilen
tati ley dungu, welu may tamn feyentun mew
tati werken dungu tamn allkel.
6
Abraam feyentufi ta Ngnechen, feymew
Ngnechen lloweyew ta kie nor mongen niechi
wentru reke.* 7 Feymew llemay, eymn feley tamn kimael kom tati nielu ta mupiltun
Ngnechen mew rf dungu mew ta Abraam i
tuwnche reke feleay. 8 Tati Wirin Chillka mew
ta feypiley femngechi Ngnechen tai montulafiel tai yafkan mew ti pu judiu tuwnngenolu
tfey engn nielu ta mupiltun, fey kimelelngey ta Abraam tfachi kme kimeln dungu:
Kom trokiche mleyelu mapu mew elungeay
rume kme felen eymi tami duam. 9 Fey kom
tati feyentuyelu chumngechi Abraam feyentukefuy ka femngechi lloway kme felen kientrr
Abraam engn.
10
Ineyngeay rume tati maneluwlu Moyse
tai ley dungu mew, dew famentuwi ta
Ngnechen mew, fey ti Wirin Chillka am
feypilelu: famtripaleymi Ngnechen mew tami
kme mupitunofiel mew kom i chem pilen
tati ley dungu. 11 Feymew llemay, fente kme
kimfali iney no rume ta wioduamalelay tai
yafkan mew tai mngeltukefiel mew tati ley
dungu, tati Wirin Chillka am ta feypilelu: tati
feyentulelu Ngnechen mew fey ta llowngeay
tai nieael rumel mongen.
12
Welu ta Moyse tai ley dungu trrlay ta
feyentun mew, welu may ta feypiley: Tati
feyentuniefilu Moyse i ley dungu, feley i rumel
1

Galata 3:22
mngeltunieafiel kom i feypielchi dungu.*
13
Ngnechen trfeimew tai pepi mngeltunofiel mew ti ley dungu, welu Cristo ta montuleimew, kisu am trfngelu reke ichi tai
duam, tati Wirin Chillka am feypilelu: Malisialey kom tati pltrlen lalu kie krus mew.
14
Tfachi dungu ta femngechi feley Ngnechen
tai tukulpaknulelfiel mew ta Abraam ka femngechi i llowael tati pu judiu tuwnngenolu,
Cristo Jesus tai duam. Fey femngechi tai
mupiltun mew llowai kom ichi tati Lif Kme
Pll Ngnechen tai tukulpaknuel.
Ti ley dungu ka ti wldungun
Pu pei ka lamngen, tfachi mapu mew
mlechi pu che i kimn mew dunguwayi:
epu che eldunguleluwiym chem dungu
rume, iney no rume ta weluknutulayafuy ka
puwlmatulayafuy rume tati dew felechi dungu.
16
Welu fewla kay, Ngnechen eldunguknulelfi
ta Abraam ka tai yomelchengealu.
Tati
Wirin Chillka ta feypilelay kisu tai pu
yomelchengealu, welu may ta kie mten,
fey ta Cristo rke. 17 Fey tfa tai feypipeelchi
dungu: Ngnechen ta elknulelfi kie eldungu
ta Abraam, kie rf dungu tati pirkefi. Feymew
rupalu meli pataka kla mari tripantu, Moyse
llowi tati ley dungu. Welu tati ley dungu kie
ple famentulay tyechi eldungu Ngnechen
18
tai feypiknulelfiel ta Abraam.
Fey
mngeltuym tati ley dungu mew montukefule
ta che, Ngnechen tai tukulpaknulelfielchi
dungu ta Abraam chem falilayafuy rume.
Abraam feyentufi mten ta Ngnechen tai
eldunguknuleletew mew, fey femngechi rume
tutey Ngnechen mew.
19
Feymew, chem mew am kmey Moyse
tai ley dungu?
Rupalechi tripantu mew
wla ta wlngey femngechi tai kimngeael tai
mngeltukenon tati pu che, fey kpale wla
Cristo tati tukulpaknuelchi yomelche. Tati ley
dungu ta kimelngey tati pu werken pll mew,
fey ta Moyse elngey i rangielweleael reke.
20
Welu feychi Ngnechen feypiknulu i eldungu ta Abraam mew, ngelafuy i mleael kie
rangielwe, Ngnechen am ta kielelu mten.
15

i chem pilen ti ley dungu


Feymew am Moyse tai ley dungu kayetuniefi Ngnechen tai tukulpaknuelchi dungu?
Femlay tati! Fey tati ley dungu pepi wlfule
rumel mongen, fey ta che femle kom i feypilen
tati ley dungu, wioduamangetuafuy i yafkan
mew. 22 Welu tati Wirin Chillka feypiley kom che
i presulen reke tai yafkan mew, femngechi ta
iney rume feyentule ta Cristo Jesus mew mten
feley i llowael engn Ngnechen tai tukulpaknuelchi dungu.
21

* 3:6 Genesis 15.6.


3:8 Genesis 12.3; 18.8.
3:10 Deuteronomio 27.26 LXX.
3:13 Deuteronomio 21.23.
3:16 Genesis 12.7.

3:11 Abakuk 2.4.

* 3:12 Levitiko 18.5.

Galata 3:23

225

Petu i akunon ti mupiltun dungu, tati


ley dungu ta rakmtukuniekefeimew reke,
ngmklekefui reke tai kimelngeael tati
mupiltun dungu. 24 Fey tati ley dungu katueimew tai yeaetew ta Cristo mew, fey feyentuliyi ta kisu mew femngechi tai lifreletuael
tati yafkan mew. 25 Welu dew akulu am tati mupiltun dungu, ngewelay tai katuyawlaetew
tati ley dungu. 26 Fey tamn mupiltun mew ta
Cristo Jesus mew, kom eymn ta Ngnechen
i yallngetuymn, 27 ka femngechi kiewkletuymn Cristo eymn tamn fawtisangen mew
ka we tukutuwkleymn reke ta kisu mew.
28
Chem pifalwelay ta judiungen kam griegungen, presulen kam lifrelen, wentru kam domo,
fey am kiewklelu ta Cristo Jesus mew, kom
eymn ta kiengetuymn mten. 29 Fey eymn
mlelmn ta Cristo mew, fey ta Abraam i
yomelchengeaymn reke ka koneltuleaymn
Ngnechen tai tukulpaknuelchi dungu mew.
23

4
Tai feypipeelchi dungu ta tfa: kie
pichiche, tunte feyngefuy i koneltuleel
ta itrokom chemkn mew, welu petu i
pichichengen mew trrkley ta kie kdawfe
engu. 2 Tati pichiche mley tai dapingeael
ka tai kdawmangeael, ftra wentrule wla
tai kisu kdawael. 3 Ka femngechi felekefui.
Petu pichichengelu ta ichi, ka femngechi reke
famkonklekefui ta tfachi mapu i ngnen
mew. 4 Welu puwlu tati medi ant, Ngnechen
werky tai Fotm, choyeyew ta kie domo, fey
i yamafiel ta Moyse i ley dungu 5 femngechi
tai lifrengetuael tati pu ngnenieetew ta
tfeychi ley dungu, ka femngechi tai llowaetew
ta Ngnechen kom ichi kisu i yall reke. 6 Ka
femngechi tai pengelael Ngnechen tai dew
kisu i yallngetun ta ichi, Ngnechen werky
kisu tai kien Fotm i Kme Pll fey i
mleael ichi tai piwke mew. Fey Iche
i Chaw! pilekey tati. 7 Femngechi llemay,
eymi ta kie kdawfe reke felewetulaymi, welu
may Ngnechen i yall ta eymi. Fey kisu i
yallngelu am eymn, Ngnechen femknuy
tamn koneltuael kisu i Fotm i duam.
1

Pablo fill rakiduamkley tati pu feyentulelu mew


Kuyfi mew, feychi petu kimnofilu eymn
ta Ngnechen, poyekefuymn ti pichike adentun ngnechen, welu tfey engn ta rf dungu
mew Ngnechen rke no. 9-10 Welu tfa eymn
kimfimn ta Ngnechen, fey Ngnechen kme
kimeymnmew ta eymn, fey chumngelu am
kawielkefimn ta kieke ant, kieke kyen,
ka ytun ant ka ti pu tripantu? Fey femngechi femlmn, wiotuymn tamn ngnenieaetew maneluwnngenochi dungu, fey inatufimn tamn kdawfeyetuaetew. 11 Rume rakid8

Galata 4:26

uamelkawklen ngnam tai kdawel ta eymn


mew chem mew no rume tai kmelkanoael!
12
Pu pei ka lamngen, llellipuwayi iche mew
tamn inayentuael, iche am eymn reke feletulu. Eymn ta chem wesa femmukelan rume.
13
Eymn ta dew kimnieymn tfachi dungu, feychi nga wne wewpileluwiyi ti kimeln montuluwn dungu, fey femngechi femn tunte kutranklefun rume. 14 Iche tai kutranklen
mew illamfalklefun reke, welu eymn illamtumulan ka wionentumulan rume tfeychi kutran tai duam, welu tamn femafel, llowmun
ta Ngnechen i werken pll reke, ka Jesucristo ka mten reke! 15 Fey chumtuy anta
tiyechi aywn tamn niekefel? Iche ta kme
kimnien eymn ta pepilfulmn nentulmuafun
tamn nge femngechi tamn elumuafiel. 16 Fey
tfa, kayeyemutun am, tamn ingentu feypimekewfiel mew tati rf dungu?
17
Fey tfeychi pu koyla ngnen kimeltufe
ayniey tamn ngnenkayaetew, welu ta kme
rakiduamklelay engn. Ayley engn tamn
wdamentuaetew ta ichi mew, femngechi
ta eymn tamn ayduamatuafiel ta kisu engn tai kimeltukeel. 18 Kmelley may tai
ayduamangeael tati kakelu pu che, welu ta
kmeke rakiduam mew. Ka rumel i feleael,
iche mten mlepuli tamn femnoael. 19 Iche
i pu fotm awe engn, ka wiome kutrankawklen ta eymn mew, kie uke reke ta
kutrankawiym tai peael. Ka amuleay tai
kutrankawkleael fente kme piwkeluwle wla
ta Cristo eymn mew. 20 Mlepuafunfel iche
eymn mew fewla mten, tamn dunguwafiel
ka tamn doy kme ntramkawafiel. Kimlan i
chem rakiduamael ta eymn mew!
Agar engu Sara mew tripachi kimeltun dungu
Eymn, tati pu feyentukelu Moyse tai ley
dungu tamn montuluwael, feypimuchi kie
dungu: chumngelu am kme ngneduamkelafimn tai chem pilen Moyse tai wirielchi
dungu? 22 Fey feypiley ta Abraam i niefel
ta epu fotm: Kie fotm niey tai kdawfe
domo mew, fey ti kangelu fotm kisu tai kure
mew, tati lifrengelu. 23 Tati kdawfe domo tai
pe choyngey chumngechi i femken ta che
tfachi mapu mew, welu tati lifrelechi domo
tai pe choyngey femngechi tai mupiael
Ngnechen tai tukulpaknulelfielchi dungu ta
Abraam. 24 Tfachi epu domo adentuniey tati
epu eldungu Ngnechen tai feypiknufiel tati
pu che. Kie eldungu tati Sinay wingkul mew tripalu, fey tfachi domo i pe presukonangey
engn. Fey tfachi domo ta Agar rke. 25 Agar
adentuniey tati Sinay pingechi wingkul, Arabia
mapu mew, fey ka adentuniefi Jerusalen waria.
Fey Agar i pe engn presukonangey engn. 26 Welu Sara adentuniey Ngnechen i
waria ti wenu mapu Jerusalen mew ichi am ta
21

Galata 4:27

226

kiewklelu ta Ngnechen ichi tai mupiltun


mew ta Cristo mew. Sara tai pe reke felei,
tati lifrelechi domo i pe ka mten ta ichi.
27
Tati Wirin Chillka am feypilelu:
Aywnge, eymi domo pepi niepekenolu,
eymi nienolu ta pe;
Aywklen wirarnge, eymi tati kimnolu i tunte
kutrantuken tati choyalu.
Tati kisuknuelchi domo am ta doy niealu ta
pe tati ftangechi domo mew.*
28
Pu pei ka pu lamngen, eymn ta Isaak reke
feleymn. Fey eymn tati pu yall Ngnechen
tai tukulpaknuel. 29 Fey kuyfi mew tati pe
choyngelu re che i adknuel mew, fey tfa
kayetukefi tati pe choyngelu tati Lif Kme
Pll tai adknuel mew. Fey ka femngechi
dungu mlekey ta fewla. 30 Welu chem piley am
tati Wirin Chillka? Feypilelley may: Werkfinge
i tripatuael tati kdawfe domo ka tai pe,
tati kdawfe domo tai pe am pepi koneltunoalu tati erensia mew i nieel tati lifrelechi
domo tai pe. 31 Femngechi llemay, pu pei
ka pu lamngen, ichi tati kdawfe domo tai
pe no, welu tati lifrelechi domo i pe
mayfe.

5
Newenklen ti lifrengetun mew
1
Cristo lifreknutueimew femngechi tai rf
mew lifrengeael. Feymew llemay, eymn ta
newentuwklemn tamn lifreletun mew ka
wiofamkontukilmn tati yuku mew reke tamn
trarintukuletuael tati ley dungu mew.
2
Allktumuchi. Iche, Pablo, feypiwayi
eymn tfachi dungu: eluwlmn tamn
sirkunsidangeael, Cristo mew ta ngnam
feyentuymn. 3 Kpa wiome feypiniewfiyi
chem wentrungeay rume tati sirkunsidangelu,
feley tai mupituael itrokom i chem pilen
4
Moyse tai ley dungu.
Eymn, tati pu
aylelu i lifrelewetuael ta yafkan mew tai
femn mew i chumngechi feypilen tati ley
dungu, wichunentuwtuymn ta Cristo mew
ka pntnentuwtuymn Ngnechen tai
piwkeyechen mew. 5 Welu ta ichi tati Lif
Kme Pll i kellun mew ka tai feyentulen
mew ta Cristo mew, maneluwklei tai
6
wioduamangetuael ta yafkan mew.
Fey
kiewkleliyi ta Cristo Jesus ichi, chem
falilay rume tai sirkunsidalen kam tai felenon
rume. Fey nieliyi tfachi mupiltun, feley tai
mongeleael ta piwkeyewn mew.
7
Eymn ta kme llitufuymn tamn mupiltun
mew, fey iney anta welurakiduameltueymnmew tamn feyentuwenoafiel tati rf dungu?
8
Ngnechen no, kisu am mtrmfetew ta eymn.
9
Feypingekey chumngechi kie pichin lefawra
* 4:27 Isaia 4.27.

4:30 Genesis 21.10.

Galata 5:21

faymkey kom ti masan, ka femngechi kieke


che i wesake ntram wesaduamelkefi kom che.
10
Fey iche ta maneluwklen ta idol mew
eymn tamn nienoael kakerume rakiduam,
welu Ngnechen ta kutrankayafi tfeychi che
tamn fill femyawletew. Pifal-lay ineyngeay
rume.
11
Fey iche, pu pei ka pu lamngen, petu ta
feypimekefili tati pu feyentulelu tai sirkunsidangeael engn, tati pu judiu ta inayawlayafenew tai kayetuetew engn. Welu iche
kimeltuken tati pu che i montuael engn feyentule Cristo i lan krus mew, fey i wioduamangetuael tai yafkan mew, feymew petu
inayawlenew tfeychi pu judiu. 12 Welu tfey
engn tamn fill femyawletew ta eymn, pewmangen ta kisutu afnagtuay i dungu engn!
13
Eymn, pu pei ka lamngen, mtrmngeymn tamn lifreletuael. Welu ta allmalltukefilmn ta tfachi lifrengetun tamn neykmentuwael tamn chem chumael rume, kisu
tamn ngnewn mew. Tamn femafel, piwkeyewmn ta welukonkechi piwkeyewn mew.
14
Mley tfachi werkn dungu: Piwkeyefinge
tami chafche chumngechi piwkeyewimi eymi
kisutu, fey tati femlu mupitufi kom tati ley
dungu Ngnechen i werkel.* 15 Welu eymn
welukonkechi natumekewlmn reke tamn
kayetuwael, eymn kisutu ta apmtuafuymn
kom tamn kme dungu mew.
Che tai aytukeelchi dungu ka ti Lif Kme Pll
i wlkeelchi mongen
16
Feymew ta feypiken: eluwklemn tamn
ngnenieaetew tati Lif Kme Pll mten, fey
eluwkilmn tamn ngneaetew kisu tamn illutukeelchi wesake dungu, 17 tati wesake illutun am kayetuniefilu tati Lif Kme Pll,
fey tati Lif Kme Pll kayetuniefi tati wesake illutun. Mr kayetuniewi tfachi epu
dungu, feymew ta eymn femkelaymn tamn
ayniefelchi dungu. 18 Welu tati Lif Kme Pll
ta ngnenieelmnmew, ngelay tamn rakiduameluwkleael tamn mngeltuafiel tati ley
dungu.
19
Kme kimfalkey i chumken tfey engn tati pu inaniefilu ti wesake illutun: iwaldomokey engn, itrofill femkey engn tati
nunngechi wesake dungu ka wesake femn,
20
pramyekefi engn ti adentun ngnechen,
ka admkakey engn kalku dungu. Mley
trirtuwn, dekawn, fillpimekewn ka nngaytuwn. Ka mchay mten lladkkey engn, fillpimekewkey engn, wichunentuwkey
ka pntlkawkey engn. 21 trirchefengey engn, langmchefengey, ngollifengey, ifengey,
ka fentren wesake dungu femngerumelu. Kme
feypiwayi ta eymn, dew feypikelu am iche

* 5:14 Levitiko 19.18.

5:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: langmchefengey.

Galata 5:22

227

kuyfitu dewma, tati femngechi mongen nielu,


koneltulayay Ngnechen tai kme mlewe
mew.
22
Welu tati pu che inaniefilu ti Lif Kme
Pll, fey tfa tai femkeelchi dungu: tati
piwkeyewn, kme aywn, kme tngn,
ngenoafeluwnngen, chemchingen, kutranduamyechen, kme ngnewnngelu, 23 om piwkengelu ka kisutu ngnewklelu. Ngelay ta
kie ley dungu no rume kondenakefilu ta tfa
famngechi dungu. 24 Kom tati koneltulelu ta
Jesucristo mew, dew langmfi reke engn kom
tai wesa illutukeelchi dungu ka tai wesake
aytukeel. 25 Fey tfa inanieliyi tati Lif Kme
Pll i aykeelchi dungu, ka femngechi elufiyi
tati Lif Kme Pll tai adnieaetew kom dungu
mew. 26 Mallmangelayai, ka konwelayai rume
ta kewatun mew ka triruwlayayi ta ichi.

6
Welukonkechi kelluwmn
Pu pei ka pu lamngen, pefilmn ta iney
rume i famkonn ta yafkan dungu mew,
eymn am tati ngnenieetew Ngnechen
tai Lif Kme Pll, feley tamn nglamafiel
tai inaduamuwael engn, welu femaymn
ta fentren piwkeyen mew. Fey kake kieke
feley tai rume kuiwtuael, kisu ka femngechi famkonafuy tati wesake dungu mew.
2
Welukonkechi yafluwmn tamn afeluwnoael
tati kdawngechi dungu mew, fey femngechi
ta mngeltunieafimn Cristo tai werkelchi
dungu.
3
Iney rume kimkawnchengele, welu rf feyngenole i felen, kisutu ta ngnenkawkley.
4
Feley ta kake kieke che kisutu tai inaduamuwael tai femkeelchi dungu. Fey ka femngechi ngelay tai trrmtukumekewael kangelu che i femkeelchi dungu mew. 5 Feley ta
kake kieke tai inanieael kisuke tai kdawyekeelchi dungu.
6
Fey tati pu kimeltukeel, feley i freneafiel ti
kimeltufe kom dungu mew.
7
Eluwkilmn tamn ngnenkangeael: iney
rume ta ayentulayafuy ta Ngnechen. Chumngechi nganle ta che ka femngechi kosechayay
tai femkeel mew. 8 Fey tati ngankelu chumngechi i aylen tai wesake aytun, tai wesake
aytun mew lan dungu kosechayay. Tati kdawlu chumngechi i aylen ta Lif Kme Pll,
tati Lif Kme Pll mew lloway ta rumel mongen. 9 Feymew llemay, ngelay tai afeluwael
tai femael kmeke dungu, fey afeluwnoliyi,
kosechayai reke chumngechi i adknuel ta
Ngnechen. 10 Feymew pepi femliyi kmeke
dungu, femai ta itrokom che mew, doyelchi
may tai pu pei ka lamngen feyentulelu ta
Cristo mew.
1

Galata 6:18

Nglam dungu ka afpuachi lemoria


Ngneduammn ta eymn tfachi ftrake
letra mew tamn wirileluwpefiel ta fewla, iche
kisu tai kuw mew!
12
Tfeychi pu che tamn aporiafetew tamn
sirkunsidangeael, femkey re tai kme duamtuaetew engn tati pu che, aynolu engn am
tai kutrankawael, kimeltule Jesucristo tai lan
mew ta krus mew i mlen wioduamangetun
ta yafkan mew. 13 Tati sirkunsidangekelu rume
ta mupitukelay kom i feypilen tati ley dungu,
welu ayley engn eymn tamn sirkunsidangeael, fey femngechi ta kisu engn tai mallmawael engn tamn inafiel mew kisu engn i
kimeltukeelchi dungu.
14
Welu iche femngechi rakiduamklen: ngelay chem mew rume tai mallmawael, welu
may mallmawan tai idol Jesucristo tai lan
mew ta krus mew. Fey Cristo tai lan mew,
iche falintuwelafi tfachi mapu mew mlechi
dungu, ka iche ka falintuniewetulaenew kom
tati ngneniefilu tfachi mapu. 15 Chem falilay
rume ta sirkunsidalen kam felenon rume. Fey
tati rf falilu may tati we mongen ta nietulu.
16
Fey eymn tati rf mew inaniefilu tfachi
nor dungu ka Ngnechen i Israel trokiche,
pewmangen kme tngduamnieaymn ka
pewmangen ta Ngnechen rumel kutranpiwkeyeaeymnmew.
17
Fey fewla ta aywelan iney no rume tai
fillpimekeaetew, tai trkowtuchi trawa tai
nieel i kuerpu mew, fey pengelniey ta iche
Jesus i konangen.
18
Pu pei ka pu lamngen, pewmangen tai
idol Jesucristo freneaeymnmew itrokom
eymn. Felepe may.
11

Efesio 1:1

228

Efesio

Pablo i karta tati pu


Efesochengealu
Efeso waria ta kie doy ftra waria ti Imperiu Romanu mew, fey tfachi karta lle Pablo
tai wirilelfiel tati feyentulechi Efeso waria che.
Muf rupachi tripalu i witranngeyawael ta
Pablo, mlerpuy Efeso waria mew. Kie rupa
Pablo mlepuy Efeso mew doy epu tripantu.
Kieke karta mew Pablo ayley i kme eltuafiel ti wesake dungu, welu tfachi karta mew
femlay. Wirilelfi tati pu efesoche i yafltukuafiel tati feyentulechi pu che ka i kme
kimael engn ti afmatufal montuluwn dungu
mlelu ta Cristo mew. Ka femngechi ayley i
kimael engn Ngnechen i kuyfi adknuelchi
dungu i rume kme dungungen, tati troki
feyentulechi pu che mew.
Chalin dungu
Iche ta Pablo, Jesucristo tai apostol
Ngnechen i piel mew, wirilelfi ta tfachi
karta tfeychi pu che mlelu ta Efeso waria
mew,* koneltulelu ta Ngnechen mew ka
2
feyentulelu ta Cristo Jesus mew.
Fey
Ngnechen tai Chaw ka idol Jesucristo
freneaeymnmew kisu engu i kellun mew ka
kisu engu i kme tngn eluaeymnmew ta
eymn.
1

Ngnechen i montulchen ta Cristo mew


Pramyefiyi ta Ngnechen idol Jesucristo
tai Chaw, fey tai kiewklen mew ta Cristo
ichi freneeimew itrofill kmeke dungu
mew. 4 Ngnechen ta dullieimew ta Cristo
mew petu i dewmangenon rume ta mapu, femngechi tai mleael kisu mew, tai nieael nor
mongen ka tai nienoael chem yafkan no rume.
Kisu i piwkeyen mew 5 wne dulliknueimew
femngechi ta Ngnechen kisu i yall reke
tai nieaetew ta ichi Jesucristo mew, chumngechi kisu i adknuel ka i ayelchi dungu.
6
Fey tfachi dungu mew rumel pramyekefiyi
ta Ngnechen kisu i ftra kme pepiluwn
mew, femngechi freneeimew kisu i sakin
Fotm mew. 7 Cristo mew, Ngnechen ta kullimaeimew reke kisu i Fotm i wtruelchi mollf mew feychi lalu, ka wioduamatueimew ichi tai yafkan mew. 8 Ngnechen
pengeleleimew kisu i fentren piwkeyen tai
eluetew mew kom kimn ka fill admuwn.
9
Femngechi elueimew tai kimmayafiel kisu
i kimngekenofelchi kme dungu kisu mten
tai adknuel femngechi tai ayel i femrpuael ta Cristo mew 10 chumngechi i adknungen tfachi dungu. Fey rfknu mew i mupiael
3

* 1:1 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ta Efeso waria mew.

Efesio 1:22
puwle ta tripantu, Ngnechen tai trawlael
itrokom dungu, fey Cristo tai longkoleael tati
mlelu wenu mapu mew ka mleyelu nag mapu
mew.
11
Ngnechen am rumel femkelu itrokom tai
adknuel kisu tai kmelu i trokifiel, feymew
ta dullintueimew tai koneltuael ta Cristo mew
femngechi tai pramyeafiel ichi tai mongen mew. 12 Ichi tai pu judiungen wnelu
mew maneluwiyi ta Cristo mew, femngechi tai
mongen mew i pramyengeael ta Ngnechen i
ftra pepiluwn. 13 Ka femngechi eymn, feychi
allklu ti rfngechi werken kimeln dungu, ti we
kimeln montuluwn dungu, fey feyentuymn
ta Cristo mew, kiewimn ta kisu mew, ka
markaknungeymn ta Ngnechen tai ngenngetun ta eymn mew tati Lif Kme Pll mew,
kisu tai feypiknuel i wlael. 14 Tati Lif Kme
Pll tai llowel feypiley tai llowael ti koneltuleelchi montun, Ngnechen tai eluaetew feychi kom montulfile kisu i dullituelchi trokiche.
Fey femngechi ta pramyengeay kisu i ftra
pepiluwn mew.
Pablo ngillatufi ta Ngnechen i eluafiel kimn
tati pu feyentuyelu
15
Feymew, kimnielu am iche eymn
tamn feyentulen ta idol Jesus mew ka
tamn piwkeyeniefiel kom tati koneltulelu
Ngnechen i trokiche mew, 16 fenteknukelan
i maumtuafiel ta Ngnechen eymn mew,
iche ta ngillatumaniewkeyi. 17 Ngillatukefi
tai idol Jesucristo i Ngnechen, tati ftra
pepiluwnngechi Chaw, tamn eluaetew Lif
Kme Pll mew kpachi kimn, femngechi
tamn longkontukuafiel kisu i pengelelchi
18
dungu ka i doy kme kimngeael.
Ka
ngillatukefi ta Ngnechen eymn tamn fente
kme kimafiel, ka femngechi tamn kme
admael i chumngechilen tati maneluwn
tamn mtrmetew ta Ngnechen.
Ka
femngechi tamn kimafiel ti ftra kme
montuluwn Ngnechen tai eluafiel tfey
engn tati koneltulelu kisu i trokiche mew.
19
Ka ngillatukefi ta Ngnechen tamn kimael
kisu i fentren nieelchi pepiluwn, tfey tai
elunieetew ichi tati pu feyentulelu. Fey
tfachi ftra pepiluwn ichi tai llowel
fey ta Ngnechen i pengelelchi pepiluwn
20
feychi wiomongeltufilu ta Cristo ka elufi i
llowael kom pramyen, fey i mleael kisu
engu ta wenu mapu mew. 21 Ka elufi tai
ngnenieafiel itrokom tati nielu pepiluwn,
awtoridad, ngneluwnngelu ka idolkleyelu
mew ka i ngnenieafiel kom tati mlelu fantepu
mew ka tati mlerpualu. 22 Ngnechen itrokom
dungu wltufi ta Cristo i ngnenieael, ka Cristo
mten ta longkoknufi itrokom i trokiche

Efesio 1:23

229

mew. Fey i trokiche am Cristo ka mten i


felen, Cristo am itrokom mew mlelu, fey Cristo
ka mley itrokom dungu mew.
23

2
Montui Ngnechen i piwkeyen mew
1
Kuyfi mew eymn la reke felekefuymn
tamn pntlekefel mew ta Ngnechen mew ti
wesake dungu tamn femkefel mew ka yafkan
mew 2 tamn mongelekefel. Eymn ta inaniekefuymn tfachi mapu mew mleyechi dungu,
ka femkefuymn i aykeel wekf tati ngnenielu ta rangi wenu ka yafltukuniefilu tfeychi pu che tati mngeltukenofilu ta Ngnechen.
3
Ka femngechi mongelekefui kuyfi mew kom
ichi. Inaniekefui kisuke ichi tai illutukeelchi dungu, fey ka mallmawklekefui tai
yafkafe mongen mew ka tai rakiduam mew.
Tfeychi kuerpu i wesake wimtun mew felefuy
Ngnechen tai ftra kutrankayaetew, chumngechi feley ta kakelu pu che. 4 Welu Ngnechen
am rume kutranpiwkeyechekelu, fey pengeli
tai rume piwkeyeetew 5 feychi la reke felelu
ichi tai yafkan mew, fey elutueimew we
mongen kientrr ta Cristo ichi. Ngnechen
i kme piwkengen mew eymn elungeymn
tamn montuael. 6 Ngnechen ta wiomongeltueimew kientrr ta Cristo Jesus ichi,
ka elueimew tai puwael kisu ichi ta wenu
mapu. 7 Fey tfa femi femngechi tai rumel
pengelael ti kpalechi tripantu mew kisu tai
fentren piwkeyeetew mew, Ngnechen tai
kme piwketuetew ta Cristo Jesus mew. 8 Fey
Ngnechen i kme piwkengen mew, eymn
elungeymn tamn montuael tamn feyentulen
mew. Fey tfachi dungu eymn kisutu tamn
femknunoel, welu may ta elueymnmew ta
Ngnechen. 9 Ka eymn tamn kisu femelchi
dungu no, fey iney rume ngelay tai mallmawael
chem mew no rume. 10 Fey Ngnechen mten
ta dewmaeimew. Kisu ta femknueimew ta
Cristo Jesus mew, femngechi tai femael kmeke
dungu chumngechi ta kisu i wne adknuel ta
kuyfi mew.
Cristo mew niei kme tngn
Feymew llemay, eymn, tati pu judiu
tuwnngenolu, sirkunsidalelay pikeeymnmew
tati sirkunsidalechi pu judiu.
(Femngechi
feypikeeymnmew sirkunsidalenolu am eymn
tamn kuerpu mew tati pu judiu reke.) 12 Fey
tukulpamn tfa: kuyfi mew kimkelafuymn ta
Cristo. Ftra wichutripalekefuymn tati Israel
trokiche mew, fey koneltulekelafuymn ti eldungu mew ka Ngnechen i tukulpaknuelchi
dungu mew no rume. Mongelekefuymn tfachi
mapu mew, fey tamn kimnofiel ta Ngnechen
11

Efesio 3:3

ka tamn nienon ta maneluwn no rume.


13
Femngechi kuyfi mew pnttripalekefuymn
kisu mew, welu fewla flkonpatuymn ka
kiewkletuymn ta Cristo Jesus mew kisu i
wtrulelchi mollf mew. 14 Cristo tai duam
nietui kme tngn. Kisu ta kiewknutufi
tati pu judiu ka ti judiu tuwnngenolu i
kie trokichengetuael engn. Apmfi tati
kayetuwn dungu, fey tai pntlniekefetew
engn. Feychi lalu 15 Cristo apmtukufi i
femngechi werklefel ti ley dungu, fey ti epu
trokichengekefulu, kie we trokichengetuy
mten, tfey tati kiewklelu ta kisu mew. Fey
ta famngechi mletuy ti kmelkawtun. 16 Kisu i
lan mew ta krus mew, Cristo femknuy i afael
ti kayetuwn ti epu trokiche mew, fey elufi i
kmelkawtuael ta Ngnechen mew, femngechi
i kie trokichengetuael.
17
Cristo kpay tai wlpayael tati kimeln
kme tngn dungu itrokomngealu eymn
llemay ta al kamapu mlekefulu reke ta
Ngnechen mew ka femngechi tfey engn
tati mlekelu fl mew. 18 Fey Cristo mew ta
kom kiewklen feletui ichi femngechi tai
pepi flpuael ta Chaw mew tati kien Lif Kme
Pll mew mten. 19 Feymew llemay, eymn
ta dew ka tripanche reke felewetulaymn, ka
wichu troki mapu ngelaymn, welu may ta
fewla kiewn koneltuleymn ta Ngnechen
i trokiche i nieelchi kme dungu mew,
ka remakonkletuymn ta Ngnechen i
remache mew. 20 Eymn ta kie ftra wenu ruka
reke feleymn Ngnechen tai dewmaknuel
tati pu apostol ka ti pu pelon wentru* i
elknuel mew, fey Jesucristo mten dullin
kura reke feley, tati kme newentulniefilu
tati ftra ruka. 21 Kiewklen ta Cristo mew,
kom ti ftra ruka amuley i dewmangen, fey
puwle wla tai kme ngillatuwe rukangeael
tutelkalelu ka kiewklelu ta idol mew. 22 Ka
femngechi eymn, kiewkleymn ta Cristo
mew, femngechi kie ngillatuwe ruka reke
tamn feleael, fey tfey mew mlekey ta
Ngnechen kisu i Lif Kme Pll mew.

3
Pablo werkngey i kimelafiel ti Kme Dungu
tati pu judiu tuwnngenolu
1
Fey iche Pablo presungen tamn wewpilelfiel mew Cristo i we kimeltun dungu,
eymn tati pu judiu tuwnngenolu. 2 Eymn ta
dew feley tamn kimniefiel ta Ngnechen, kisu
i kme piwkengen mew, werkngen tai wewpiael tfachi dungu eymn tamn frenengeael.
3
Ngnechen pengeli ti kimngekenofelchi adknu dungu, fey ta eluenew i kimafiel, chumngechi ta wnetu mew kie pichin dungu dew

* 2:20 ti pu pelon wentru: fey tfachi pu che tati pu pelon wentru Kuyfi Chillka mew mlelu no, welu may kieke feyentulechi che
ntramyekelu Jesus i kme dungu.

Efesio 3:4

230

wirileluwiyi.
Fey chillkatufilmn, ngneduamaymn iche tai kimniefiel ta Cristo i
kimngekenofelchi dungu. 5 Tfachi dungu, fey
ta kuyfi mew elungelay i kimael ta iney no
rume, welu fewla ta Ngnechen kisu i Lif Kme
Pll mew pengelelfi kisu i lif mongenngechi
pu apostol ka ti pu pelon wentru. 6 Fey tfa
lle tati kimngekenofelchi dungu: feyti pu judiu
tuwnngenolu ka koneltuley i llowael engn
ti werken montuluwn dungu ti pu judiu reke.
Koneltuley engn ka feychi trokiche mew,
ka femngechi koneltuley engn Ngnechen i
tukulpaknuelchi dungu ta Cristo Jesus mew.
7
Ngnechen i freneetew mew, eluenew tai
kdawyeafiel tfachi werken dungu, kisu i adknuel tai pepiluwn mew. 8 Iche ta inanklen
tati doy illamfalklelu itrokom ti koneltulelu ta
Ngnechen i trokiche mew, welu kisu eluenew
tfachi werken dungu tai kimelelafiel tati pu
judiu tuwnngenolu tati trrmfalnochi ftra
kme felen i nieel ta Cristo. 9 Fey iche ta
yefaldunguenew tai kimelelafiel ta itrokom che
tfachi dungu. Ngnechen dewmay itrokom
tati mlelu, welu kisu mten kimniey i adknuelchi dungu i femael ta Cristo mew. 10 Fey
Ngnechen femngechi femknuy kom tati wenu
mapu mleyechi pepiluwn ktu i kimafiel engn Ngnechen i adknuelchi dungu kisu i
troki feyentulechi che mew. 11 Fey Ngnechen
femngechi femi chumngechi i rumel adknuel
i femael tai idol Jesucristo mew. 12 Fey
Cristo tai duam feletuy tai flkonpuael ta
Ngnechen mew, feyti maneluwn tai nieel
13
tai feyentun Cristo mew.
Feymew llemay, llellipuwayi tamn ngawadduamnoael
iche i kutrankawklen mew, iche am kutrankawklelu eymn tamn duam, tamn frenengen mew.
4

Cristo tai piwkeyen


Fey tfachi dungu mew lukutuken tai idol
Jesucristo i* Chaw i adki mew. 15 Fey kisu mew
kom tati pu che feyentulelu, kie trokichengey
mten, nielu am engn kie Chaw mten, tati
petu mongeleyelu tfachi mapu mew ka tati
dew layelu. 16 Ngillatukefi ta Chaw, fey kisu
i ftra pepiluwn mew eluaeymnmew newen
tamn piwke mew, Ngnechen tai Lif Kme
Pll i kellun mew, 17 femngechi i mleael
Cristo tamn piwke mew tamn mupiltun mew.
Femngechi ta eymn, newentuleaymn ka kme
foliluwkleaymn reke tati piwkeyewn mew,
18
eymn tati pu feyentulelu tamn pepi kme
longkontukuael itrokom i ptr rupan, i
al tuwn, i al konn ka i al pran ta
Cristo tai piwkeyechen. 19 Ngillatuken may,
tamn nieael tfeychi piwkeyen, tati doy kmey
14

* 3:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tai idol Jesucristo i.

Efesio 4:13
itrokom dungu mew, femngechi tamn llowael
Ngnechen i rume ftra piwkeyen tamn mongen mew.
20
Fey fewla, pramyengepe ta Ngnechen.
Fey kisu ta ftra pepiluwnngey femngechi tai
doyelchi femael tfey tai ngillatukefiel kam
tai rakiduamkeel, kisu i pepiluwn tai kellukeetew mew ta ichi. 21 Pramyengepe ta
Ngnechen ti pu feyentulelu mew ka Cristo Jesus
mew, ka rumel rupaleachi tripantu mew! Felepe
may.

4
Kiewklen tati Kme Pll mew
1
Feymew iche, tai presulen mew idol
tai duam, feypiwayi nor piwke mew tamn
miyawael chumngechi feley i femael tfey
engn tai dullietew ta Ngnechen. Feychi
dungu mew dullingeymn ta eymn. 2 om
piwkengeaymn,
ka
chemchingeaymn,
ngenoafeluwnngeaymn ka welukonke kme
duamtuniewaymn ta piwkeyewn mew.
3
Rumel aylemn tamn kiewkleael, tati
Lif Kme Pll i kellun mew ka tamn dew
elunieetewchi kme tngn mew. 4 Mley ta
kie kuerpu ka kie Pll,
feyta femngechi ta Ngnechen dullieymnmew
ta kie maneluwn mew mten.
5
Kiengey mten ta idol,
kie mupiltun mten ka kie fawtismu mten.
6
Mley ta kie Ngnechen,
fey itrokom feyentulechi che i Chaw, kisu ngneniefi kom tati mlelu,
ka puwkintuniefi ta itrokom ka mley itrokom
eymn mew.
7
Welu kake kieke ichi Ngnechen i
frenechen mew llowiyi Cristo i wlelchi
pepil, chumngechi kisu i ayel. 8 Feymew tati
Wirin Chillka feypiley:
Pratuy ta wenu mapu,
fey presuyetufi tai presuniekefetew,
fey kisu elufi i pepil ti pu che.*
9
Fey chem am tati pratuy wenu mapu
pin? Tfa ta feypin rke kisu tai wne nagpan tfachi nag mapu mew. 10 Fey tati nagpalu
ka femngechi kisu mten tati pratulu doy al
wenu mew, femngechi ta kom tai ngnenietuafiel i ftra pepiluwn mew. 11 Fey kisu ka
mten dullifi kieke che tai apostolngeael,
fey kakelu i pelon wentrungeael, fey kakelu
kay i kimelael ti werkn montuluwn dungu,
fey kakelu i pastorngeael ka kimeltufengeael.
12
Fey tfa famngechi adknufi kisu i pu che i
ngenngeel mew tati poyetun kdaw i nieael engn, femngechi tai kelluafiel i yafluwkleael
tati pu che feyentulelu ta Cristo mew. 13 Fey
* 4:8 Salmo 68.18.

4:11 kieke tai apostolngeael: Jesus

i dullielchi mari epu wentru ka femngechi kieke kdawkelu Pablo reke; tfa engn dullieyew ta Cristo.

Efesio 4:14

231

itrokom kiewkleliyi wla ta mupiltun mew


ka femngechi tai kme kimafiel ta Ngnechen
i Fotm. Fey ta famngechi fente kme kim
chengeai ka doy amuleay tai kme kimn
femngechi ta fente kme trrai ta Cristo i lif
mongen mew. 14 Pichikeche reke trrwelayai.
Tfa engn mchayke kaletukey i rakiduam
ka yengekey engn chem kake we kimeltun
mew rume ka eluwkey ktu i ngnenkayaetew
ti koyla ngnen niechi pu che tati miyawkelu
welulkalechi rakiduam mew. 15 Welu may, feley tai dunguwael ti rfngechi dungu kme
piwkeyewn mew, tai doy flkonael femngechi
tai inayentuafiel ta Cristo, fey kisu longkoley tai trokiche mew. 16 Fey Cristo mew
kom i trokiche kme adwkley engn. Ka
kme welukonkechi kelluwklekey, femngechi
i kme amuleael engn i kiewklen ta piwkeyewn mew.
Ti we mongen ta Cristo mew
Feymew llemay ta feypiwayi ka yefaldunguwayi ta idol i y mew: eymn tamn
mongelewenoael chumngechi mongen niey tati
pu che feyentulenolu Cristo mew, fey tfa engn
am mongelelu chumngechi i adnieetew i wesake rakiduam. 18 Fey engn ta trukurmaley reke
i kimn. Kisu engn nielafi ti kme mongen
kpalu ta Ngnechen mew, fey nienolu engn
am tati kme kimn tai wesa piwkengen mew
engn. 19 Fey i wesa piwkengen mew engn,
feymew wltukuwkey engn re wesake wimtun
dungu mew, fey i miyawael chem wesa dungu
mew rume. 20 Welu eymn dew feyentuymn
ta Cristo, fey ngelay tamn miyawael tfeychi
wesake dungu mew, 21 rf dungu mew am allklu
eymn Cristo i werken dungu ka admfimn
chumngechi mongen tamn nieael, chumngechi
i feypilen Cristo tai rfngechi dungu. 22 Fey
i chumngekefel tamn kuyfike mongen, famentufimn ka elknutufimn tamn kuyfike
tremyen wesake wimtun, tati kmenolu, ka ngnenkawklelu ta kisu i illutukeelchi wesake
dungu mew. 23 Eymn feley tamn nietuael we
kme rakiduam tamn longko mew, ka tamn
piwke mew. 24 Ka femngechi feley tamn nietuael
we mongen tamn kuerpu mew, tati adknuel
chumngechi i ayel ta Ngnechen, ka kimfalkelu ta kie nor mongen mew ka lif rakiduam mew, tati newentuwklelu rfngechi dungu
mew.
25
Feymew llemay, doy koylatuwelayaymn,
welu may ta kake kieke dungupe ti rf dungu
kisu tai chafche mew, fey kom ichi am
koneltulelu kie trokiche mew mten.
26
Fey lladktuwlmn, yafkawkilmn, ka
elukefilmn tai kie kom antael tamn llad17

4:25 Sakaria 8.16.

4:26 Salmo 4.4 LXX.

Efesio 5:8

ken. Eluwkilmn tamn ngnenkayaetew ta


wekf.
28
Tati weekefulu, weewekilpe; eluwpe tai
kdawael, tai kme kdawael kisu tai kuw
mew, femngechi nieay chem rume tai eluafiel
ktu ti fillaluwklelu.
29
Ntramkakelayaymn ta wesake dungu,
welu may feley tamn ntramyeael re kmeke
dungu mten, femngechi tati allkyelu i
aywmayael i femael kmeke dungu ka i
llowael engn kme felen. 30 Weangklkefilmn
Ngnechen tai Lif Kme Pll, kisu mew ta
eymn markaknungeymn reke femngechi
tamn kimngeael Ngnechen i ngenngelen ta
eymn mew puwle ti ant tamn montulngeael.
31
Famentuafimn tamn piwke mew ti wesake
rakiduam, ti wesake illutun, ti lladken, wirarn,
ti wesake piwn, ka itrofill wesake dungu tati
femkeel. 32 Kme piwkengeaymn ka welukonke
kutranpiwkeyewaymn
ka
welukonkechi
wioduamawaymn chumngechi ta Ngnechen
wioduamaeymnmew ta Cristo mew.
27

5
Chumngechi mongen i nieael Ngnechen i pu
yall
1
Eymn am Ngnechen i sakin pu yall,
eluwklemn tamn inayentuafiel chumngechi
mongen i nieel ta Cristo. 2 Welukonkechi
piwkeyewmn, chumngechi ta Cristo piwkeyeeimew ta ichi ka wltukuwi tai layael
ichi tai duam, kie kmechi maumtun reke
ta Ngnechenngealu.
3
Eymn am koneltulelu Ngnechen i
trokiche mew, ngelay tamn ntramyeafiel
no rume tati wesake iwaluwn dungu, ka chem
fill wesake dungu no rume kam ta dimatun
dungu no rume. 4 Pofolka dungukelayaymn, ka
wedwedka dungukelayaymn rume ka pekanka
ntramlayaymn rume, fey tfachi dungu
am ta kmenolu. Welu may tamn femafel,
pramyenieafimn ta Ngnechen. 5 Fey dew
kimnielu am eymn, iney rume ta wedwedkawle
ta domo mew kam ti femkelu chem wesake
dungu rume kam ti dimangelu (fey tfachi
dungu ta adentun ngnechen reke mley), fey
tfa engn ta pepi koneltulayay ta Cristo ka
Ngnechen i longko lmen kme mlewe mew.
6
Fey iney no rume ta ngnenkakeelmnmew ti
falinochi dungu mew, fey tfachi dungu mew am
kpakelu ta Ngnechen i ftra kutrankachen
tfey engn mew tai mngeltukenoetew.
7
Eymn ta niekilmn ta chem koneltun no rume
ta kisu engn mew.
8
Kuyfi mew eymn dumi reke felechi wesake dungu mew miyawkefuymn, welu fewla
tamn kiewklen ta Cristo mew, miyawtuymn

* 5:9 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: tati Lif Kme Pll.

Efesio 5:9

232

pelon reke felechi kmeke dungu mew. Fey


miyawtulu am eymn ti pelon mew reke, feley
tamn nieael lif mongen, 9 fey tati pu che pelon*
mew miyawlu niey ftra kme piwkeyewn,
nor mongenngey ka rf dungu mew miyawkey.
10
Adngelluwklemn tamn femael idol tai
11
tutekeetewchi dungu.
Keykonkilmn ti
falinochi wesake dungu mew, i femkeel tati pu
miyawkelu dumi mew reke, welu may feypiafimn feyti dungu i femkeel engn i kmenon. 12 Yewenngefuy ktu tukulpan mew kisu
engn tai ellkankechi femkeel. 13 Welu femngechi ta itrokom dungu pengelngeym ta pelon
mew, fey ta kme kimngekey, 14 pelon am ta kom
pengelkelu. Feymew feypiley:
Trepenge, eymi tati umawklelu reke.
Witraprange rangi ti pu lalelu mew,
fey Cristo ta pelontuaeymew.
15
Feymew llemay, kme kuiwtukuwkeaymn
tamn femkeelchi dungu mew. Wedwed reke
mongelekilmn, welu kme rakiduam mew
mayfe. 16 Fente kme kdawyenieaymn tamn
dungu rupalechi tripantu mew, tfa am mlelu
ichi ti kutrankawnngechi ant mew. 17 Kie
wedwed reke femkilmn chem wesa dungu no
rume, welu may aytumn tamn femael chem
dungu i aykeel ta idol. 18 Eymn inakefilmn
putun dungu, fey tfachi dungu ta yelmkey
fill wesake femn mew. Tamn femafel, elufimn ti Lif Kme Pll tamn ngnenieaetew,
19
femngechi tamn welukonke dunguwael ta
salmo mew, tamn lkantuael himno, ka lkantun mew tamn pramyeafiel ta idol tamn
piwke mew. 20 Rumel maumtukeafimn ta Chaw
Ngnechen itrofill dungu mew idol Jesucristo
tai y mew.
Ti pu feyentulelu i mongen i pu rema mew
Welukonkechi yamniewmn, chumngechi
22
tamn yamniefiel ta Cristo.
Eymn pu
domo, yamniemn tamn fta chumngechi yamniefimn ta idol. 23 Fey fta am ta longkolelu
tai kure mew chumngechi ta Cristo longkoley
tai trokiche mew, ka femngechi ta Cristo Montulchefe kisu i trokiche mew, fey i trokiche
kisu i kuerpu reke feley. 24 Fey chumngechi
ta Cristo ngneniey tai trokiche, fey ka femngechi feley ta domo itrokom mew i ngnenieaetew kisu i fta.
25
Eymn pu wentru piwkeyemn tamn kure,
chumngechi ta Cristo piwkeyefi tai trokiche
ka chalintukuwi i mongen kisu engn mew.
26
Fey tfa femi femngechi tai kme lif mongen
i eluafiel. Kme liftufi kisu i dungun mew
ka kchafi reke ta ko mew. 27 Femngechi tai
pengelpuafiel nienolu chem wesa korpa no rume
ka nonikalenolu rume ka chem femngerumenolu
rume, welu may fente kme lif mongen mew
21

5:31 Genesis 2.24.

* 6:3 Exodo 20.12; Deuteronomio 5.16.

Efesio 6:11
felelu. Chumngechi ta kie wentru piwkeyeniey kisu i kuerpu, ka femngechi feley i piwkenieael kisu i kure. Fey ti piwkeyelu kisu
i kure, kisutu ta piwkeyewkay mten. 29 Fey
iney no rume am dekenolu kisu i kuerpu,
welu may ta iltukefi ka poyekefi, chumngechi
ta Cristo femkefi tai trokiche. 30 Fey tfeychi
trokiche am kisu tai kuerpu. Fey ichi ta
koneltulei tyechi kuerpu mew. 31 Feymew
ta, wentru wichuay tai chaw ka i uke mew,
femngechi i wichu amayewael tai kure engu,
fey mr kie che reke mten i feleael. 32 Fey
tfa ta kie ftra ellkan dungu reke feley, welu
iche konmpapefi ta Cristo ka kisu tai troki
feyentulechi pu che. 33 Welu kake kieke eymn
piwkeyepe kisu i kure, kisu i kuerpu reke, fey
ti kure kay yamniepe tai fta itrokom dungu
mew.
28

6
Pu wechekeche, mngeltukeaymn tamn
ftakeche tamn piwkeyekefiel mew ta idol,
fey femngechi femkelu am nielu ta nor mongen.
2
Fey tati wnelechi werken dungu ta niey tfachi
tukulpan dungu, fey tfa tati: Yamniefinge tami
chaw ka tami uke, 3 femngechi ta aywnngechi
mongen nieaymi, ka alntuay tami mongen ta
mapu mew.* 4 Fey eymn kay pu chaw, wesa
dungukelayaymn tamn pu fotm kam awe,
welu kme tremmafimn ka kimeltuafimn
i poyeafiel ta idol. 5 Pu kdawfe mngeltukeafimn iney rume idolklelu ta eymn
mew ta tfachi mapu mew. Femkeaymn ta
kom yamn mew, ekun mew ka nor piwke mew,
petu poyeniefilu reke ta Cristo. 6 Poyeafimn,
femngechi ta kisu engn petu lelinieelmnmew
mten no, fey tamn kmelkawkleael ta kisu
eymn, welu may kie mngeltulelu Cristo i
kie kona reke, femkeaymn rf piwke mew
Ngnechen tai aykeel. 7 Kme duamkechi kdawkeaymn, petu poyefilu reke ta idol, welu
che ta poyepefilu reke no. 8 Fey dew kimnieymn
ta kake kieke eymn, kdawfengele kam feyngenole rume, fey lloway ta idol mew chem
kme dungu rume femle. 9 Fey eymn kay, pu
idolklelu, ka femngechi mten kme piwketumn tamn pu kdawfe, tamn fill llkalkantu
dungu mekenoafiel. Konmpamn, eymn ka
kisu engn feley tai ngnenieaetew ta idol ti
mlelu ta wenu mapu, fey kisu ta dullitukelafi ta
kie che ta kangelu mew.
1

Tati pu feyentulelu i weychawe


Welu fewla, pu pei ka lamngen,
yafluwkleaymn tamn kiewkleael ta idol
mew, kisu i pepiluwn mew. 11 Ingkawklemn
kom ti weychawe mew Ngnechen tamn
eluetew, femngechi newenngeaymn tamn
10

Efesio 6:12

233

ingkawael wekf i ngnen mew. Fey ichi


am petu weychanolu tati pu che ichi nielu
ta kuerpu ka foro, welu may ti pu wekf kom
ple miyawkelu ta mapu mew, fey tfa engn
ta niey kisu i werken dungu, ka awtoridad ka
ngneniefilu ta tfachi dumimalechi mapu.
13
Feymew, nfimn kom ti weychawe reke
felelu Ngnechen tamn eluetew, femngechi
tamn newenngeael ti kpalechi kuiwnngechi
ant mew. Fey kme pepikawklelmn tamn
wechayael ka femngechi newentulelmn,
wewlayaeymnmew ta wekf.
14
Fey tfa famngechi kme newentuwkleaymn, tukutuwklemn reke ti
rfngechi dungu mew ka ingkawklemn kie
lif mongen mew. 15 Rumel eluwklemn tamn
wewpiael ka tamn kimeltuael ti kme tngn
werken dungu. 16 Doyelchi may, tamn mupiltun
ta kie eskudo reke feley tamn montulaetew
ti pu wekf i yklechi wechu wayki mew.
17
Fey ti montuluwn ta kie kasku chumpiru
reke nieafimn, munulafilu tamn longko. Fey
Ngnechen i dungu ta yungechi wayki reke
feley, fey tamn elukeetew tati Lif Kme Pll.
18
Elknukilmn tamn ngillatuleael. Llellipulemn ka rumel ngillatuniefimn ta
Ngnechen, tati Lif Kme Pll i kellun
mew. Trepeluwklemn, ka ngawadkilmn
rume. Ka ngillatumaniefimn ta Ngnechen i
trokiche. 19 Ka femngechi ngillatumamuchi
ta iche, femngechi ta Ngnechen eluaenew
ta dungu chumngechi feley tai feypiael. Ka
femngechi ta pepi kme dunguan yafluwn
mew fey ta famngechi wlafi tai kimngeael
ti kimeltungekenofelchi werken montuluwn
20
dungu.
Ngnechen ta werkenew kie
yedungualu reke tfachi werken dungu mew,
fey tfachi dungu mew ta fewla presulen.
Ngillatumamuchi femngechi ta iche i dunguael kisu mew chem rume i llkanienoafiel.
12

Afpualu mew ti lemoria


Tikiko, ichi tai sakin pei, ka rf mew ta
kellukelu idol i kdaw mew, fey yelelaeymnmew itrokom ti kimeln dungu i chumlen
ta iche ka petu i chem kdawn ta iche.
22
Feymew werkleluwiyi ta eymn, fey tamn
feypipuaetew tai chumlen ta ichi, fey tfa
famngechi tamn yafltukuaetew.
23
Fey Chaw Ngnechen, ka idol Jesucristo,
eluafi tati pu pei ka lamngen kme tngn ka
piwkeyen, mupiltun engu. 24 Ka eluaeymnmew
kisu i piwkeyechen kom eymn mew tati piwkeyeniefilu ichi tai idol Jesucristo kie
afkenochi piwkeyen mew. Felepe may.
21

6:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

Efesio 6:24

Filipense 1:1

234

Filipense
Pablo i karta tati Filipochengealu
Pablo wirilelfi tfachi karta tati feyentulechi
Filipo wariache. Filipo ta kie rume ytun ftra
waria rke, Masedonia troki mapu mew.
Feychi mew tati feyentulechi pu filipoche,
kimlu i presulen karsel mew ta Pablo,
yefaltukulelfi engn tai duamtuelchi chemkn
Epafrodito pingechi pei mew. Feymew Pablo
fey i mlen karsel mew, wirilelfi kie karta fey
ti feyentulechi pu filipoche tai maumafiel i
kelluetew ka i piwkentukunieetew mew engn.
Fey tfachi karta mew Pablo feypifalfi ti troki
feyentulechi pu che, tunte kisu presulefuy
rume karsel mew, welu tati kme dungu amuley
i doy feyentungen. Pablo yafltukufi ti pu filipoche ka femngechi om piwke i nieael engn
Jesus reke i mongen mew ka i aywkleael
fey i duamknunoafiel tfachi mongen mew
mlekechi ayfalnochi dungu.
Chalin dungu
Pablo ka Timotew, Jesucristo i kona ta
ichiw wirilelfiyu ta tfachi karta Filipo waria
mew mlechi pu che, koneltulelu Ngnechen
tai trokiche mew, ka kiewklelu ta Cristo
Jesus engn, tfachi che kom feyentulelu Cristo
mew tati longkolelu engn ka ti pu che kellukelu tati troki feyentulechi che mew. 2 Fey
Ngnechen ichi tai Chaw ka tai idol Jesucristo freneaeymnmew tai piwkeyechen
mew ka eluaeymnmew i kme tngn eymn
tamn mongen mew.
1

Pablo tai ngillatumafiel tati pu feyentulelu


Dewma tukulpawiyi ta eymn, maumtukefi ta Ngnechen. 4 Fey ngillatuym ta iche,
rume aywklen ngillatumawkeyi 5 eymn
ichi am kientrr kdawkelu Cristo tai kme
dungu mew, feychi ant llitulu ichi fey fantepu mew kdawklei. 6 Kie dungu ta fente
kme kimnien: Ngnechen llituy i femael ti
kme dungu ta eymn mew, fey ka femngechi
kellunieaeymnmew ka kme wechunentuay i
femael ti kme dungu ta eymn mew, feychi ant
wiometule wla ta Jesucristo.
7
Feyngey llemay iche tai famngechi rakiduamael ta itrokom eymn mew, kientrr
eymn ichi am llowlu Ngnechen i piwkeyen, iche ta rume piwkeyewiyi ta eymn.
Fey iche karsel mew rume ta presulean kam
felenoli rume tai ingkayafiel ka tai dungupeafiel tati werken montuluwn dungu, kientrr eymn ichi llowiyi Ngnechen i piwkeyechen. 8 Ngnechen ta kimnieenew iche
i aylen tamn wiome pewtuafiel ta eymn,
3

Filipense 1:23
iche am piwkeyefilu ta eymn Jesucristo i
eluetewchi kme piwkeyen mew.
9
Llellipuken ta ngillatun mew tamn nieael
doy fentren piwkeyewn, ka fentren kimn ka
tamn doy admael Ngnechen i kme dungu.
10
Femngechi kimaymn tamn dulliael tati doy
kmechi dungu ka femngechi nieaymn ta kie
lif mongen, fey tamn nienoael chem wesa
dungu no rume tamn famentuaetew feychi
wiometule ta Cristo. 11 Ka tamn rumel femael re kmeke dungu mten, eymn am dew
koneltulelu ta Jesucristo mew, fey femngechi i
pramyengeael ta Ngnechen.
Iche i mongen ta Cristo rke
Pu pei ka lamngen, aylen tamn kimael
feytichi dungu mew i rupael ta iche, fey ta
doyelchi yafltukukeenew tai wewpiafiel ta tfachi werken montuluwn dungu. 13 Kom tati pu
soltaw i llwatunieetew ta iche karsel mew, ka
kom ti kakelu pu che, kimniey engn iche tai
presulen i inafiel mew ta Cristo. 14 Fey kimngelu iche i presulen, itrokom reke tati pu che
feyentulelu Cristo mew doy yafluwi engn tai
kimelael tati werken dungu, fey llkalay rume ka
doy maneluwi engn ta idol mew.
15
Rfngey ta kieke che i ntramyekefiel
ta Cristo i re trirtuetew ta iche ka i re
kayetuetew, welu kakelu wewpitukey kme
nor duamkechi mew 16 ka ntramyekefi engn ta Cristo piwkeyen mew, kimnielu engn
am Ngnechen tai femngechi femknuetew ta
iche tfa mew tai ingkapeafiel tati werken
montuluwn dungu. 17 Welu tfeychi pu che tai
trirtuetew, femkey engn tai re kayetuetew
mew ta iche, fey ayniey engn tai doy wesalkayaetew iche tai presulen mew. 18 Welu
chem chumngeafuy am? Fey chumngechi
rume, dungule engn nor piwke mew kam feyngenole rume, ntramyekefi engn ta Cristo. Fey
tfachi dungu ta ayduamaken.
Fey ka petu feley tai doy aywael, 19 fey
kimnielu am iche tai montulngeael eymn
tamn ngillatun mew ka Jesucristo i Kme Pll
i kellun mew. 20 Rf mew maneluwklen ta
Ngnechen mew tai yewenngenoael chem mew
no rume, welu may feley tai wewpiael kom
maneluwn mew itrokom che i adki mew.
Fey fewla ka rumel, doy kimfalay Cristo tai
ftra pepiluwn iche mew, mongeleli ka tunte
lalleli rume. 21 Fey iche i mongen mew am
mlelu ta Cristo, fey lali doy kmeafuy rf mew
mlelu am iche ta kisu mew. 22 Welu mongeleli tfachi kuerpu mew, pepi kme amulniean
tai kdaw, femngechi tai kmelkayafiel idol tai dungu. Feymew kimlan chuchi mngell tai dulliael. 23 Rume kdawngey i dulliafiel ta kieke ti epu dungu: kie dungu mew,
doy kmeafuy ta lali femngechi i mleputuael
chew i mlemum ta Cristo, fey tfachi dungu
12

Filipense 1:24

235

doy kmeafuy ta ichengealu. Welu, kangelu


dungu mew, eymn tamn duam doy kmeay
i amuleael tai mongelen ta iche. 25 Fey
kom kme kimnielu am iche tfachi dungu ka
kme kimnien tai petu mleael eymn ichi,
femngechi kelluwayi tamn kme amuleael ka
tamn doy nieael aywn ta mupiltun mew.
26
Fey ta famngechi ka wiome niemutuan ta
eymn mew tamn kme tngduamkleael ta
Cristo Jesus mew.
27
Fey tfachi dungu ta kmey tamn mongeleael chumngechi i feypilen ta Cristo tai
kme dungu. Fey femngechi amuli rume tamn
pewmeafiel kam amullenoli rume, aylen tai
kimael eymn tamn yafluwklen ka tamn
rume kme kiewklen ta mupiltun mew ti
kpalu ta werken montuluwn dungu mew,
28
tamn chem llkalenoael rume tamn pu
kaye mew. Fey tfa fente kme ngnelkley kisu engn tai amulen i apmkangeael,
ka femngechi tati montun dungu ngnelkley
ta eymnngealu. Fey tfachi dungu kpay ta
Ngnechen mew. 29 Ngnechen ta Cristo mew
freneeymnmew tamn feyentuleael ta kisu
mew, welu ka feley tamn kutrankawael ta
kisu mew. 30 Kientrr kutrankawklei eymn
ichi. Dew kimnieymn chem ftrake kutrankawn mew tai rupan, ka chem dungu mew
tai mletun ta fewla.
24

2
Cristo tai ftra pepiluwnngen ka i om piwkengen
1
Fey famngechi lle, fey Cristo ta yaflkeeymnmew i piwkeyechen mew, feyti
Lif Kme Pll mley ta eymn mew, fey
kimnieymn ta kme chemchingen ka ti
kutranpiwkeyen, 2 elumuchi may i aywael
tamn kmelkalen mew kom kme kiewn
mew kie piwkeyewn mew mten, ka kie
Kme Pll mew mten, ka femngechi ti
ayelchi kme dungu mew. 3 Chem dungu rume
femkilmn ta kayetuwn mew kam mallmawn
mew no rume, welu may ta om piwke mew, fey
kake kieke eymn doy kmelu tamn trokiafiel
ta kakelu pu che. 4 Iney no rume aykilpe kisu
mten tai kme feleael, welu may ka femngechi
kakelu tai aylngeael i kme feleael engn.
5
Nieaymn ta eymn ka femngechi rakiduamn Cristo Jesus reke,
6
fey kisu ta Ngnechenfel,
welu ngangewlay iche ta Ngnechen i
piael.
7
i femafel, famentuknuy kisu i pepiluwn ka
tai Ngnechenngen.
Fey kie kona reke femknuwpay,
choyngey kie pichiche reke.
Fey pewfaluwlu ta kie wentru reke,
8
chem kisutu mallmawlay rume,

Filipense 2:22

fey tai mngeltun mew eluwi i layael tati


yewenngechi krus mew.
9
Feymew, Ngnechen elueyew ti doy kme
pramyen
ka doy kme y ta kom kakelu pu y mew,
10
fey ta famngechi, Jesus tai y mew,
i lukutuael kom tati mleyelu wente kallf
wenu, ka mapu mew, ka miche mapu,
11
ka itrokom che tai kme kimafiel ta Jesucristo
i idolngen,
Chaw Ngnechen tai pramyengeael.
Tati pu feyentulelu kie pelontun reke feley engn ta tfachi mapu mew
12
Feymew llemay, iche i sakin pu pei
ka lamngen, chumngechi ta eymn mngeltumuken mleym iche kientrr eymn
ichi, doy mngeltuniemuchi may fewla tai
al kamapuletun mew. Kdawyeniefimn tati
werken montuluwn dungu mew kom kme
yamn mew, 13 Ngnechen am eluetew tamn
femael ti kmeke dungu, ka femngechi kisu ta
kelluaeymnmew tamn kme amulnieafiel tati
dungu, chumngechi ta kisu i aykeel.
14
Femkeaymn ta kom kmeke dungu,
welu tamn fillpimekewnoael ka tamn
yawtumekewnoael ta eymn, 15 femngechi
ta iney no rume i penoael ta eymn mew
kie yafkan no rume ka welulkan no rume.
Ngnechen i Fotm reke felemn chem wesa
dungu no rume tamn nienoael tfachi wesa
piwkengechi pu che i adki mew, tati rume
welulkawklelu. Kisu engn mew alofkleymn
ta eymn wanglen reke tati dumiklechi
mapu mew. 16 Wewpinieafimn tati werken
montuluwn dungu. Feychi kpatule ta Cristo,
iche ta kme norduamklean eymn mew,
kimnien tai refalta yafluwnon ta iche i
kdaw mew. 17 Tunte iche wltukuan rume
i mongen tai layael eymn tamn duam,
femngechi tai wlafiel ofrenda reke Ngnechen
mew eymn tamn feyentulen mew, feymew
aywken kientrr itrokom eymn ichi. 18 Ka
femngechi feley tamn aywkleael ta eymn,
fey kieway tai aywklen.
Timotew ka Epafrodito
Maneluwklen ta idol Jesus mew, ka aylen
prm tamn werkleluwafiel ta Timotew, tai
aywam kimelpatuelimew tamn chumlen ta
eymn. 20 Fey ngenolu am ta iney no rume
ka femngechi rakiduam nielu iche reke ka rf
dungu mew i rakiduamklen eymn tamn
freneaetew. 21 Kom kakelu pu che kintukey
kisuke mten tai kme feleael, welu Jesucristo tai kme dungu no. 22 Welu eymn dew
kimnieymn Timotew tai rume kme mongen
i nien ka chumngechi tayu kdawken ta ichiw
tayu kimelafiel tati werken kimeln dungu,
kisu kelluniekeenew ta iche, tai fotm reke.
19

Filipense 2:23

236

Feymew ta eluwklen tamn werkleluwafiel


kimli mten chumngechi i amulen iche tai
dungu. 24 Ka femngechi maneluwklen ta idol mew iche kay ka femngechi prmka tai
amuael.
25
Ka femngechi kmelu trokiniefi tamn
werkleluwafiel tati pei Epafrodito, iche i
kompa ta kdaw mew tati weychan dungu reke
felelu, fey tfa ta eymn tamn werklelmufiel
tai kelluaetew iche i duamtunieelchi
chemkn. 26 Kisu ta rume ayley tamn peaetew
ta kom eymn, ka rume fill rakiduamkley
eymn am kimlu kisu i kutrankleken.
27
Rfngey tai feleken, ka epe lafuy ktu, welu
Ngnechen kutranpiwkeyeeyew ta kisu, kisu
mten no ka femngechi kutranpiwkeyeenew ta
iche, femngechi tai ingentu weangklenoael,
fey iche tai dew niekeelchi weangkn dungu.
28
Feymew ta prmka mten werkleluwiyi,
eymn tamn aywael ka tamn wiome
petuafiel ka femngechi iche i aywkleael
29
kisu i mleputun eymn mew.
Rume
aywnkechi llowfimn, kie pei tatey ta idol
mew, ka femngechi piwkeyeafimn ta kakelu
pu che kisu reke femngelu, 30 epe lakefulu am
tai piwkeyefiel mew ta Cristo. Eymn am
pepi kellumupanofiel ta iche, welu ta kisu
kuiwnngechi dungu mew rupay i mongen
tai kelluetew mew ta iche.
23

3
Rf dungu mew falilu
Fey fewla, iche i pu pei ka lamngen,
aywklemn ta idol mew.
Iche chem
mew rume afeluwklelan tai ka wiome feypiael tamn dew wirileluwkefielchi dungu, fey
eymnngealu ta rume kmeay.
2
Kuiwtulemn ta tfeychi illamtufalchi pu
che mew, tfey engn tati femkelu wesake
dungu, tfey engn tati aporiakefilu ta che tai
sirkunsidangeael, 3 ichi am tati rf sirkunsidalechi pu che, tai pramyekefiel ngillatun
mew ta Ngnechen kisu tai Lif Kme Pll tai
kellukeetew mew, ka aywkei tai koneltulen
ta Cristo Jesus mew, ka nielai maneluwn re che
tai femkeelchi wimtun dungu mew.
4
Tunte iche ta niefun ta rf dungu mew
tai maneluwael ta ka femngechi maputuwn
dungu mew. Iney rume ta doy nielafuy ta iche
mew tati rfngechi dungu tai maneluwael ta
tfeychi dungu mew: 5 pura ant dew choyngelu ta iche sirkunsidangen israelche tuwnngen ta iche, Benjamin tai tribu mew koneltulen, iche ebrew wentru i fotm, feymew rf
ebrewngen. Fey chumngechi i kimeltuken ta
ley dungu tati pu judiu, koneltukefun tati pu
1

Filipense 3:19

farisew* i troki mew, rume ftra kimkawnngefun, fey inantukuyawlkefui i kayetufiel


ta pu che feyentulelu ta Cristo mew. Fey tai
mupitunieafiel tati ley dungu, iney no rume ta
pemalayafenew chem wesa dungu no rume tai
feypintukuafetew.
7
Welu kom tfachi dungu, kuyfi mew iche ta
rume falintukefui, welu fewla, Cristo tai duam,
kie chem falinochi chemkn reke trokinietufi. 8 Doyelchi may, chem rume falintunielafi
trrmfili tai kimfiel mew ta Cristo Jesus iche
i idol. Cristo tai duam kom tfachi dungu
niewetulafi ka itrokom kie falinochi dungu
reke trokinietufi fey tai kimtufiel mew ta
Cristo 9 ka tai kiewkletun ta iche Cristo mew.
Rakiduamkelan tai dew lifrelewetun ta yafkan
mew tai mngeltuniefiel tati ley dungu no, welu
may tai feyentulen ta Cristo mew. Ngnechen
may ta liftuaenew kom yafkan mew tai mupiltulen ta Cristo mew. 10 Tai aynieelchi dungu ta
iche fey tai kimafiel ta Cristo, i nieael ta iche
i mongen mew Ngnechen i pepiluwn tati
wiomongeltufilu ta Cristo, ka i kutrankawael
ka tai layael rume kisu i duam. 11 Chem dungu
mew rume rupali, aylen tai wiomongetuael
kay puwle i wiomongetuael ti pu la.
6

Amulen fentren maneluwn mew


Feypipelan tai dew wewniewiyen itrokom
dungu, ka tai dew nien kme lif mongen no
rume, welu amulen fentren maneluwn mew
tai nieael ta lif mongen, fey tfachi dungu
Cristo Jesus tai aynieel. 13 Pu pei ka lamngen, feypipelan iche tai dew wewniewiyen
tfeychi dungu, welu fey tfa may ta femken,
dew ngynentufi tati rupayechi dungu femngechi tai yafluwael tai puwael tai rakiduamyenieelchi dungu, 14 femngechi tai tripapuael
tati tripalwe mew femngechi i llowael ti montun dungu Ngnechen tai eluaetew tai dullietew mew ta Cristo Jesus mew. 15 Kom ichi,
rf mew mupiltulelu Cristo mew, feley tai
famngechi rakiduamael. Welu kieke dungu
mew kangelu rakiduam nielmn, fey Ngnechen
ta kimeleltuaeymnmew chumngechi tamn
rakiduamkleael. 16 Welu feley tai mngeltuael
tai mongen mew ti rfngechi dungu tai dew
admel.
17
Pu pei ka lamngen, inayentumuchi iche
i chumngechi chengen ka ngneduamfimn
ti kakelu pu che nielu i mongen chumngechi
mongen niei ta ichi. 18 Dew feypiwkeyi rume
fentre rupachi, fey tfa ka wiome feypiwayi
ngmalen reke, i mlen ta fentren kakelu che
fey i mongen mew kayetuniefi reke ta Cristo
i kimeltun. 19 Welu puway i apmngetuael
engn, kisu engn tai iyael ta ngnechen reke
niefi. i femkeelchi dungu i yewentukuafel,
12

* 3:5 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.

Filipense 3:20

237

mallmawklekey engn. Tfachi mapu mew


mlechi dungu mew mten rakiduamklekey
engn. 20 Welu ichi tai mlewe wenu mapu
mley, ka ngmklei i kpayael tati wenu
mapu mlechi Montulchefe, fey tai idol Jesucristo lle. 21 Kisu niey pepiluwn tai ngnenieafiel itrokom dungu, feymew elutuaeimew
kangelu we kuerpu ka famentutuafi tai afachi
kuerpu. Chumngey Cristo i kuerpu, ichi tai
kuerpu ka femngetuay.

4
Aywklemn idol mew
Fey ta famngechi iche i sakin pu pei ka
lamngen, eymn ta rume kpa pewkeyi: Eymn
lle, iche i piwkeyen pu weni, iche aywken
ta eymn mew. Iche tai wewelchi kullitun
reke ta feleymn, femngechi kme amulemn,
yafluwklen ta idol mew.
2
Llellipuafi ta Efodia, ka femngechi ta
Sintike, tai kme ntramkawael engu kie
lamngenwen reke ta idol mew. 3 Fey eymi
kay iche i rfngechi kompa ta kdaw
mew, feypiaeyu tami kelluafiel ta tfachi epu
lamngenwen. Kisu engu kelluenew ta iche
tai wewpiafiel tati werken montuluwn dungu,
kientrr ta Klemente engn ka ti kakelu
pu che iche engn kdawlu. Kisu engn
i y dew wirikonkley tati mongen chillka
mew. 4 Rumel aywklekeaymn ta idol mew.
Ka wiome feypian: Aywklemn! 5 Kom
che mew kimfalpe eymn tamn kutranpiwkeyecheken. idol ta flklepay. 6 Chem
mew no rume ta welulekilpe tamn rakiduam
itrofill mew kom eymn tamn nieelchi
dungu, ntramelkeafimn ta Ngnechen.
Ngillatufimn, kelluen piafimn ka femngechi
7
maumtukeafimn.
Fey ta famngechi ta
Ngnechen eluaeymnmew kisu tai kme
tngn, fey tfachi ftra kme tngn ta doy
kmey che ta pepil-layafuy i nieael ta kme
tngn, fey Ngnechen tamn eluetewchi kme
tngn yaflniemayaeymnmew tamn piwke
ka tamn rakiduam, eymn am kiewklelu ta
Cristo Jesus mew.
1

Rakiduamklemn kmeke dungu mew


Fey tfa famngechi, pu pei ka lamngen, rakiduamkeaymn ta kom rfngechi dungu
mew, kom tati felelu i yamngeael, kom kmeke
dungu, ka kom lifngelu, ka kom tutelu i
ayngeael, kom tati kme ytun dungu. Rakiduamkeaymn kom tati kmeke dungu mew
ka ti pramyefalchi dungu. 9 Kdawyeafimn
tamn eluwfielchi nglamtun, tamn allkmamufielchi dungu, ka tamn pemufiel i femelchi
dungu. Fey ti kme tngn wlkechi Ngnechen
mleay ta eymn mew.
8

* 4:23 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

Filipense 4:23

Ti pu filipoche i wlelchi ofrenda ta Pablongealu


Rume aywken ta idol mew tamn kme
rakiduamyemufiel ta iche. Feypilelan tamn
ngynentumufiel ta iche, welu may pepi kellumukelafun mten. 11 Ka femngechi feypipelan
ta iche i rume duamtunien ta chemkn, fey
dew kimnien tai aywkleael i nieyeel mew
mten. 12 Kimnien tai chumngen ta mongen ta
pofrelen mew ka femngechi kimnien ta chumngen ta mongen ta kme felen mew. Admn
tai aywn mongeluwkleael chumngechileli
rume, fey nieli fentren iyael kam tai fillaleael,
kam tai ingentu nieael rume ka femngechi tai
nienoael chem no rume. 13 Itrokom dungu ta
pepilniefi Cristo i kellun mew, fey kisu llemay
ta yaflniekeenew.
14
Welu ta, eymn rume kmelkaymn tamn
kellumufiel mew ta iche tai nieelchi katrlkan
dungu ka i duamtunieelchi chemkn mew.
15
Feychi rupan wewpilu nga iche tati werken
montuluwn dungu Filipo waria mew, tripatualu
iche ta Masedonia troki mapu mew, eymn
mten, ta Ngnechen i trokiche Filipo waria
mlelu, yefaltukulelmupan kie maumtun reke
iche tai duamtuelchi kellu. 16 Tesalonika waria
mew ktu petu mlelu ta iche, kie muf rupachi yefaltukulelmun ta ofrenda tamn kellumuafiel. 17 Aywmakelan iche tai elungeael
mten, welu may eymn tamn nieael doy kme
frenechen ta Ngnechen mew.
18
Iche ta kom dew llown, ka sofratu nien.
Tfey tamn yefalelmupafiel ta Epafrodito mew,
doy nietun tunten tai duamtuniefel. Tamn
yefalelmupafiel fey ta kie ofrenda insienso reke
felelu, kie kme maumtun reke rume kmelu
ta Ngnechen mew. 19 Feymew llemay, iche
tai Ngnechen, eluaeymnmew kom tamn
duamtuel, femngechi feley ta Cristo Jesus mew
i mlen tati ftra kme felen. 20 Rumel
pramyengepe tai Chaw Ngnechen! Felepe
may.
10

Afpualu mew tati lemoria


Lemoria piafimn iche i y mew kom tati
konpalelu Ngnechen tai troki pu che mew,
tai nieel ta Jesucristo mew. Tati pu pei mlelu
ta iche engn lemoria pifaleymnmew. 22 Ka
femngechi lemoria pieymnmew kom tati konpalelu Ngnechen tai troki pu che mew ka
femngechi tati Roma tuwchi emperador i pu
kdawfe. 23 Fey tai idol Jesucristo piwkeyenieaeymnmew itrokom eymn. Felepe may.*
21

Kolosense 1:1

238

Kolosense

Pablo i karta tati pu


Kolosachengealu
Pablo wirilelfi tfachi karta fey ti feyentulechi
pu che mlelu Kolosa waria mew. Kolosa mley Efeso waria i tripawe ant ple. Pablo i
kompa, Epafra pingelu, wewpirkey ti werken
dungu Kolosa waria mew, feymew kieke che
mlelu Kolosa mew feyentuy engn idol Jesus mew. Welu ti pu che feyentulu Jesus
mew eluwi i feyentuafiel ti kake tripanche i
kimeltun, feymew Pablo wirilelfi tfachi karta
tai nglamafiel femngechi i wiotuael engn
ti rfngechi dungu mew i dew kimelelngeel.
Pablo wirifi tfachi karta aylelu am feyti
feyentulechi pu kolosache i kme kimael Cristo
i doy ftra pramyengen kom tati dewmael
mew, feymew ti pu kolosache i newentuleael i
mupiltun ta Cristo mew ka i llownoael kangelu
kimeltun ka feyti ka tripanche i wimtun no
rume.
Chalin dungu
Iche Pablo, Jesucristo tai apostol
Ngnechen i piel mew, kientrr tai pei
Timotew ichiw, 2 wirileluwpeyi tfachi karta
eymn pu pei ka pu lamngen mlelu Kolosa
waria mew tati rf piwke mew inaniefilu ta
Cristo ka koneltulelu Ngnechen i troki pu
che mew. Fey Ngnechen tai Chaw ka tai
idol Jesucristo* kelluaeymnmew ka kisu i
kme tngn nieaymn tamn mongen mew.
1

Pablo i ngillatumaniefiel tati pu feyentulelu


Fey femngechi ngillatuym kom eymn mew,
maumkefiyi ta Ngnechen eymn mew, idol
Jesucristo tai Chaw. 4 Fey ichi ta ntramelngei eymn tamn rume kme feyentulen ta
Cristo Jesus mew ka tamn piwkeyefiel itrokom
tati koneltulelu Ngnechen i trokiche mew.
5
Fey ta famngechi femkeymn maneluwklelu
am eymn tfeychi dungu mew tamn nielngeel
ta wenu mapu. Eymn kimpaymn tfachi
maneluwn, allkfilu tati rfngechi werken
dungu, tati we kimeln montuluwn dungu.
6
Tfachi werken dungu tamn wewpilelngeel
fey tfa ta amuley i llowngen kom mapu mew
ka ti llowlu nietuy kme mongen, ka chumngechi femimn ta eymn feychi ntramelngelu eymn Ngnechen i piwkeyechen, fey
rf mew ngneduamimn tamn mongen mew
Ngnechen tamn piwkeyeetew. 7 Fey tfachi
dungu ta kimeltueymnmew tai sakin pei
Epafra. Kisu ichi kientrr kdawkei, fey
3

Kolosense 1:20
ichi mew Epafra ta rf piwke mew poyekefi ta
Cristo. 8 Kisu ta ntramelpatueimew tamn piwkeyechelen tati Lif Kme Pll i kellun mew.
9
Feymew feychi ant mten kimlu ta ichi
tfeychi dungu, femknulai tamn ngillatumaniewafiel ta eymn, fey ngillatukefiyi ta
Ngnechen femngechi kelluaeymnmew tamn
fente kme kimafiel ta Ngnechen i aykeelchi dungu fey ka kimelelaeymnmew itrofill kmeke kimn ka longkontukuafimn ta
Ngnechen i dungu. 10 Fey ta famngechi femaymn ta kmeke dungu chumngechi feley i
femael tfey engn ta idol mew feyentulelu,
fey ka femngechi rumel tamn femael tfeychi
dungu kisu tai tutekeetew, tamn inanieael
itrofill kmeke dungu ka tamn doy kme kimafiel ta Ngnechen. 11 Ngillatukefiyi ta idol, fey i ftra pepiluwn mew, tamn yafltukunieaetew. Fey ta famngechi mlele chem
dungu rume eymn yafngeaymn ka nieaymn
ngenoafeluwn. Fey aywklen 12 maumafimn
ta Chaw Ngnechen, tamn dullietew femngechi tamn llowael kisu i wlaelchi ftra
kme felen, tfa tai eluafiel ti pu che koneltulelu kisu i trokiche mew.
13
Ngnechen ta montuleimew wekf i
ngneluwn mew, fey tai kiewkletuael kisu
i sakin Fotm ichi. 14 Fey Cristo ta kutrankawi ichi tai kutrankawafel, fey Cristo
i wtrulelchi mollf mew montuleimew ka
wioduamatueimew tai yafkan mew.
Kmelkawtui ta Ngnechen ichi Cristo i lan
mew
15
Ngnechen ta pengekelay, welu Cristo mew
pengey i chumngen ta Ngnechen, fey kisu i
Fotm ta wnenngey, wne mlekelu am kom
tati dewmael mew. 16 Kisu mew ta Ngnechen
dewmay itrokom tati mlelu wenu mapu ka nag
mapu mew, tati pengekelu ka femngechi tati
pengekenolu, ka femngechi fill wekf fey ti
nieyelu ngneluwn, awtoridad ka pepiluwn.
Itrokom dewmangey Cristo mew ka kisu i
ngnenieafiel. 17 Cristo wnenkley itrofill tati
mlelu mew ka Cristo mew kme ngneniengey
kom dungu, 18 ka femngechi ta Cristo longkoley
kisu tai trokiche mew. Cristo mew llituy kom
dungu, ka wnenngey kom tati wiomongetulu
mew tai rumel mongeleael, fey ta famngechi
Cristo wnenkley itrokom dungu mew. 19 Fey
Ngnechen ayrkelu am i mleael ta Cristo
mew kom i chumngen ta Ngnechen. 20 Ka
femngechi Ngnechen ayrkey Cristo mew i
mleael ta kmelkawtun itrokom ti mlelu tati
dewmael ta mapu mew, ka wenu mapu mlelu,

* 1:2 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka tai idol Jesucristo. 1:7 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: eymn mew. 1:12
1:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Cristo i wtrulelchi mollf mew.
Kieke kuyfi wirin mew feypiley: tai dullietew.

Kolosense 1:21

239

ka femngechi adknuy i mletuael kmelkawtun ta Ngnechen mew Cristo i wtruelchi


mollf i duam ta krus mew.
21
Ka femngechi ta kuyfi mew eymn ka
tripanche reke felekefuymn, tfeychi wesake
dungu tamn femkefel mew, kayetukefuymn
ta Ngnechen tamn piwke mew, 22 welu
fewla elungeymn tamn kmelkawtuael ta
Ngnechen eymn, Cristo tai kutrankawn
ka i lan mew.
Fey tfa famngechi femi
tamn mleael ta eymn kisu mew, tamn lif
mongenngeael ta kisu mew, ka tamn nienoael
wesake mongen ka yafkan no rume, 23 welu
fey tfachi dungu mew feley tamn kme
newentuleael ka yafluwkleael ta mupiltun
mew, tamn pnttripanoael tamn nieelchi
maneluwn mew, tati werken montuluwn
dungu tamn allkel mew. Fey tfachi werken
dungu tati dew kimelngelu itrofill ple ka
kom mapu mew, fey iche Pablo kelluken tai
wewpingeael tfachi dungu.
Pablo werkngey tai poyeafiel tati troki feyentulelu
24
Fey tfa iche aywken tfeychi dungu mew
tai kutrankawkeel ta eymn mew, fey ta famngechi petu amuley i kutrankawklen ta iche
i kuerpu mew iche felelu am i kutrankawael
Cristo tai trokiche i duam, fey eymn am
ta Cristo i kuerpu reke felelu. 25 Ngnechen
ta elknuenew i poyeafiel tati troki feyentulelu, fey ti yefaldungu i eluetew ta kisu,
eymn tamn kmelkangeael, femngechi ta
fente kme itrokom che kimelngeael ti werken
dungu. 26 Tfa feypin rke: tati kimngekenofelchi
dungu ta ftra kuyfi mew tati rupayechi tripantu mew Ngnechen tai femngechi kimngekenofelchi dungu, welu fewla kimelngetuy
tati feyentulelu Cristo mew. 27 Fey Ngnechen
ayrkey i kimelelngeael tati pu judiu tuwnngenolu tati kimngekenofelchi dungu i ftra pepiluwnngen.
Tati kimngekenofelchi
dungu fey ta Cristo rke, tati mlelu eymn
mew, tamn maneluwklemum tamn llowael
ftra kme felen. 28 Ichi wewpikefiyi ta
Cristo, nglamtuniekefiyi ka kimeltuniekefiyi
itrokom che kom kme kimn mew, femngechi
tai puwlafiel ta Cristo mew i lif mongenngen
engn. 29 Fey tfachi dungu mew ta kdawken
kom tai yafluwn mew ka ti pepiluwn mew
tai eluetew ta Cristo.

2
Fey aylen tamn kimael iche i rume
ftra rakiduameluwklen ta eymn mew,
ka ti pu che mew mlelu ta Laodisea, ka
itrokom tfeychi pu che tai petu kimnoetew
2
ta iche.
Rakiduamkleken femngechi
1

Kolosense 2:15

tamn yafluwkleael tamn piwke mew, ka


femngechi tamn welukonkechi piwkeyewael
ka tamn fente kme admafiel Ngnechen tai
kimelngekenofelchi dungu, fey Cristo mten
llemay. 3 Fey Cristo mew am mlelu ta kom
kmeke kimn ka kmeke admuwn. 4 Fey
tfachi dungu feypiwayi ta eymn femngechi
iney no rume tamn ngnenkanoaetew ta
fill koyla ngnen dungu mew. 5 Fey iche
tunte mlepulafun rume eymn mew, welu
i rakiduam mew mlepukan reke ta eymn
mew, ka aywken iche kimlu tfachi dungu:
tamn nien nor kme dungu ka yafluwklen
mupiltuleymn ta Cristo mew.
Tati we mongen ta Cristo mew
Feymew llemay, eymn chumngechi llowfimn ta idol Jesucristo, fey ta famngechi kie
nor mongen mew mley tamn kiewkleael ta
kisu mew 7 tamn fente kme newentuwkleael
ka tamn yafluwkleael ta kisu mew tati
mupiltun dungu mew, chumngechi tamn
kimeltungeel, ka tamn rumel maumnieafiel
ta Ngnechen.
8
Kuiwtuwklemn ka eluwkilmn tamn
ngnenkayaetew tfey engn tati aykelu
tamn kimeltuaetew ti falinochi dungu ka ti ntramkeelchi koyla ngnen dungu, fey kisu engn
am ta maneluwkenolu ta Cristo mew, welu may,
tati pu che i pepikaelchi wimtun dungu mew ka
ti mleyechi pepiluwn ngneniefilu ta tfachi
mapu. 9 Cristo mew kimngey kom i chumngen
ta Ngnechen, 10 fey kiewklelu am eymn
ta Cristo mew Ngnechen kimeleymnmew
i ftra pepiluwnngen, Cristo am longkolelu
itrokom ti pu werken pll mew, tati nieyelu
awtoridad ka pepiluwn. 11 Ka femngechi eymn
sirkunsidaleymn reke tamn kiewklen mew
ta Cristo mew, tunte sirkunsidalelafuymn
rume tamn kuerpu mew, welu Cristo
montuleymnmew tamn yafkafe mongen mew.
12
Fey fawtisangelu eymn, rngaltukungey
reke tamn kuyfi mongen ta Cristo engu, fey
ka femngechi wiomongetuymn ta Cristo
eymn tamn we mongen nietuael, feyentulu
am eymn Ngnechen i pepiluwn mew, tai
wiomongeltufiel mew ta Cristo.
13
Eymn ta kuyfi mew, la reke felekefuymn
tamn yafkan mew ka tamn sirkunsidalekenofel mew, welu fewla Ngnechen
elueymnmew mongen kientrr ta Cristo
eymn,* fey Cristo mew am ta wioduamangetulu ta ichi kom tai yafkan mew. 14 Tati
ley dungu mew yafkafelekefui, katrlkadunguniekefeimew, welu Cristo apmfi kom
tfeychi dungu klafantukufilu reke krus
mew, fey Ngnechen lifreknutueimew tai
yafkan mew. 15 Cristo feychi lalu ta krus mew,
6

* 2:13 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: ta elueimew mongen kientrr Cristo ichi.

Kolosense 2:16

240

Ngnechen wewfi ti mapu ngneluwn wekf


tati nieyelu pepiluwn ka awtoridad, fey kie
presu reke yeniefi i yewelkayafiel kom che i
adki mew.
Aytufimn ta wenu mapu mlechi dungu
Feymew llemay, iney no rume ta entufilkelmnmew ta eymn tamn ikeelchi iyael
mew kam tamn putukeel mew kam tati kawi
ant mew no rume, we kyen mew kam ti rktun ant mew no rume. 17 Kom tfachi dungu
kie aywi reke mten feley, tfey tati mleachi
kme dungu, welu ti rfngechi dungu fey Cristo
mten tati. 18 Elukefilmn tamn kondenayaetew
tfey engn tati om piwkefaluwkelu, fey engn
ta pramyekefilu tati pu werken pll. Tfeychi pu che ta feypikey engn i llowken dungu
Ngnechen mew welu re koylatukey engn, ka
rume mallmawkey ka rume kim chekawkey engn fey i nien re che mten i rakiduam.
19
Fey kisu engn kiewklelay Cristo mew, tati
longko, fey kisu ta elukefi i trokiche i tremael
reke kimn mew, femngechi tai kiewkleael
kake kieke che chumngechi tai adknuel ta
Ngnechen.
20
Fey eymn ta laymn reke ta Cristo eymn,
ka dew ngneniewelaeymnmew tati nieyelu
pepiluwn feyti ngneniefilu ta tfachi mapu.
Fey chumngelu anta petu inaniefimn ti kuyfi
wimtun dungu aporianiengelu reke ta eymn?
Famkonkilmn tati mapu tuwnngechi kuyfi
wimtun dungu mew, 21 fey tfa lle tai feypilen:
nkefilnge ta tfeychi chemkn, ikefilnge ti
iyael, nkefilnge rume tami kuw mew. 22 Kom
adknuelchi dungu feley i koneltulen ti afkechi
kimeltun dungu mew, afrpukelu tai pnengen
mew fey tfa ta re che mten i pepikaelchi
kimeltun dungu. 23 Feyngey ta tfachi dungu
kme kimn reke i felefel, fey am Ngnechen
i dungu reke felelu tai om piwkengeael ta
che ka i eluwkleael i kutrankayael engn i
kuerpu, welu tfachi kimeltun pichi no rume
kmelay tai famentuafiel ti wesake dungu i
illutukeel ta che.
16

3
Feymew llemay, eymn am dew wiomongetulu reke ta Cristo eymn, kintufimn wenu
mapu tuwchi dungu, fey Cristo ta Ngnechen
i man kuw ka mten* ka femngechi Cristo ta
ftra longko lmenkley. 2 Rakiduamklemn
tamn femael Ngnechen i aykeelchi dungu,
ka aytukefilmn tati mapu tuwnngechi wesake dungu. 3 Eymn ta dew laymn reke, fey
fewla tamn rfngechi mongen mley ta Cristo
1

Kolosense 3:15

mew ka Ngnechen mew, welu ti pu che feyentunolu ta Cristo mew kimlafi engn ta tfachi
dungu. 4 Fewla eymn mongeletuymn Cristo
mew. Feychi Cristo pewfaluwtule, eymn ka
femngechi pengeaymn ta Cristo eymn kisu i
ftra pepiluwn mew.
Tati kuyfi mongen ka ti we mongen
Elufimn may, i layael kom tati wesake maputuwnngechi wimtun dungu mlelu eymn
mew. Iney rume tai iwaluwmekenoael ka i
amyewnoael wentrungeay rume kam domongeay rume, ka i femnoael chem wesa dungu
rume, ka rulmewkilmn rume ti wesake dungu
mew tati illutukeel ka ti wesake aytukeelchi
dungu, ka dimangekilmn rume (fey tfa famngechi pramyengekey reke tati pu adentun).
6
Fey tfachi dungu mew, kpakey ta Ngnechen
i ftra kutrankachen tfeychi pu che mew tai
mngeltukenoetew, 7 fey eymn tamn kuyfi
rupaelchi mongen mew ka femngechi femkefuymn. 8 Welu fewla elknutufimn kom tfachi dungu: tati lladken, tati wesake illutun,
ti wesake femn, wesa piwn ka ti fill wesake
dungun. 9 Welukonke koylatuleluwkilmn, fey
dew famtripatulu am eymn tamn kuyfike wesa
mongen tamn niekefel ta kuyfi mew ka tamn
femkefelchi dungu, 10 fey tfa nietuymn tati we
mongen, tati wengetuchi che, tati amuletulu i
wengeletun adentulelu ta Ngnechen mew, kisu
tai dewmaetew, femngechi feley tai kom kme
kimafiel engn. 11 Dew niewelay i doy kme
chengen tati griegu tuwnngelu kam ti judiu
tuwnngelu no rume, tai sirkunsidalen kam i
felenon rume, tai kake tripanchengen, ka tati
kim papeltunolu, tati ngillaelchi kona, kam tati
lifrelelu. Welu Cristo may itrokom eymn mew
mley ka ngenngey itrokom eymn mew.
12
Fey Ngnechen ta piwkeyenieymnmew
ta eymn ka dullieymnmew femngechi
tamn koneltuael kisu i trokiche mew.
Mongelemn may, tamn tukutuwkleael reke
tati rfngechi kutranduamyechen mew, tamn
kme piwkengeael, ka om piwkengeael, tamn
lef lladkfemnoael ka ngenoafeluwnngeael.
13
Welukonkechi ngenoafelniewaymn, ka
wioduamawaymn kieke femle wesa dungu i
lladklkayafiel ta kangelu. Chumngechi ta idol
wioduamatueymnmew, wioduamawaymn
kay ta eymn. 14 Fey itrokom mew eluwklemn
tamn piwkeyewael, fey tfa ta rume kme
dungu femngechi tamn kiewkleael.
15
Fey Cristo i kme tngn ngneniemayaeymnmew tamn piwke, fey tfachi
dungu mew am dullietew Ngnechen ta
eymn fey tamn trawleael kie kuerpu
5

2:15 kie presu reke yeniefi: kie wimtun rkefel i wifknuael tati presuelchi pu soltaw i trekaleael tati pu che i adki mew
* 3:1 man kuw ka mten: elungelu pramyen ka pepiluwn.
3:4 Kieke kuyfi wirin mew
femngechi tai ayentukayael.
feypiley: ichi mongeletui.

3:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tfeychi che mew tai mngeltukenoetew.

Kolosense 3:16

241

reke. Feymew maumtulekeaymn.


Cristo
i werken dungu rumel mlepe tamn piwke
mew.
Kimeltuwmn, ka yafltukuwmn
welukonkechi kom kme kimn mew. Ftra
kme maumtun mew lkantulelfimn salmo ka
himno ta Ngnechen, ka Ngnechen i kmeke
lkantun.
17
Fey kom tamn femkeelchi dungu kam
tamn dungukeel, femkeaymn idol Jesus i
y mew chumngechi i werkknuel ta kisu.
Maumtukeafimn ta Chaw Ngnechen ta Cristo
i y mew.
16

i chem chumael tati feyentulelu ti kakelu pu che


mew
Eymn ftangechi domo, mngeltumn
tamn fta, fey tfachi dungu mley tamn
femael tamn feyentulen ta idol mew. 19 Eymn
pu wentru, piwkeyemn tamn kure, ka wesa
dungukelayafimn.
20
Fey eymn pu fotm ka pu awe, mngeltukeaymn itrokom mew tamn chaw ka tamn
uke, fey tfachi dungu am tutekeetew ta idol.
21
Eymn pu chaw lladktu dungukelayafimn
tamn pu fotm ka awe, femngechi tai wesa
duamnoael engn.
22
Eymn pu kdawfe, mngeltukeafimn
itrokom mew tfey engn ta tfachi mapu mew
tamn konayeetewchi lmen wentru, fey kisu
engn i adki mew mten no, femngechi
tamn tutefaluwkleael ta kisu engn mew,
welu may ta nor piwke mew kdawkeaymn,
idol poyepefilu reke. 23 Kom tamn femkeelchi
kdaw, femkeaymn kme duamkechi, idol
tamn poyepefiel reke, fey ti pu lmen wentru
24
no.
Fey dew kimnieymn feyti kullitu
tamn llowael, idol ta eluaeymnmew tamn
koneltuleel, eymn am poyekefilu ta Cristo, fey
kisu lle eymn tamn rfngechi idol. 25 Welu ti
wesake dungu femkelu, fey lloway tati kullitun
tai wesa femkeel mew. Fey Ngnechen am
dullitukenofilu ka doymkenolu ta kieke che
mten.
18

4
Eymn tati pu che nielu kdawfe, kme piwketunieafimn itrofill chemkn mew tamn
pu kdawfe.
Konmpamn tfachi dungu:
eymn kafey mley tamn entudungupuael
tamn chumken ta kielechi idol mew mlelu
ta wenu mapu.
2
Yafluwklemn tamn rumel ngillatuleael,
rumel upewtulemn ka maumtulekeaymn ta
Ngnechen mew. 3 Ka femngechi ngillatumamukeai ta ichi, fey femngechi ti pu che idol yafltukuaeyew engn i piwke mew tai
llowafiel tai wewpilelafiel Cristo i werken
1

Kolosense 4:16

dungu. Tfachi dungu ta kuyfi mew tai allkkenofel engn, fey tfachi dungu i duam
iche ta presulen. 4 Ngillatulemn femngechi
iche tai kimeltuafiel kme kimn mew tati pu
che chumngechi feley tai femael.
5
Rumel niekeaymn kmeke ntram
trawlmn tati pu feyentulenochi pu che
eymn ka eluwklekilmn tamn re feleael
mten. 6 Ka femngechi tamn ntramyekeelchi
dungu i ayfal ntramngeael ka i falin
kmeke dunguael, ka mley tamn kimael
chumngechi tamn kme llowdunguafiel tati
pu che ramtuelmnmew chem dungu rume.
Afpualu mew tati lemoria
Ichi tai sakin pei Tikiko, rf piwke
mew kelluntukuley ka poyeniefi ta idol kientrr iche engu, fey kisu ta kimelelpuaeymnmew tai chumlen ta iche. 8 Feychi dungu
mew werkfi i amuael ta eymn mew, kisu
i kimael eymn tamn chumlen, ka* tamn
feypipuaetew tai chumlen ta ichi ka tamn
yaflpuaetew. 9 Tikiko ta Onesimo engu amuay,
ichi tai sakinieel ka rf dungu mew tai
manelnieelchi pei, fey Onesimo ta kie eymn
reke feley. Kisu engu ta ntramelpuaeymnmew
kom ti dungu i rupalen ta fawple.
10
Aristarku iche tai kompa i nieel ta
karsel mew, lemoria pifaleymnmew; Marku
kafey, Bernabe tai mna. Eymn dew kimelngekeymn i chumngechi chengen ta Marku,
fey amule i witranngemeael eymn mew,
kme llowafimn. 11 Ka femngechi lemoria pifaleymnmew ta Jesus, tati Justu pingekelu.
Tfachi pu pei mten mley judiu tuwnngelu tati feyentulelu ka kdawklelu kientrr
iche engn tai kimelafiel Ngnechen tai
longko lmenngen, fey engn ta ftra yaflenew. 12 Lemoria pifaleymnmew ta Epafra Cristo
Jesus tai kona. Kisu ta kie tati mlekefulu
ta eymn tamn waria mew, ka rumel llellipulekey tamn ngillatumanieaetew ta eymn
femngechi tamn yafluwkleael ka rf dungu
mew fente kme pepikawkleael tamn femael
Ngnechen i aykeelchi dungu. 13 Iche ta kme
kimniefi tai rume rakiduameluwkleken ta
Epafra eymn mew ka tfey engn ti pu feyentulelu mew mlelu ta Laodisea ka Yerapolis.
14
Luka ti sakin mediku lemoria pieymnmew.
Dema ka femngechi lemoria pifaleymnmew.
15
Lemoria piafimn tati pu pei mlelu ta
Laodisea mew. Lemoria piafimn tati lamngen Ninfa ka ti pu che trawluwkelu kisu
i ruka mew. 16 Fey dew chillkatufilmn tfachi karta, yefalelafimn tati pu feyentulelu
Laodisea mlechi pu pei ka lamngen, femngechi ta yew i chillkatungeael kafey. Fey
7

* 4:8 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: kisu i kimael eymn tamn chumlen, ka.

4:11 lemoria pifaleymnmew ta Jesus:

Kuyfi mew ta rume fentren che Jesus pingerkefuy i y, fey tfachi wentru Jesus pingelu Cristo no tati.

Kolosense 4:17

242

eymn kay chillkatuafimn ti karta kpalelngelmn ta yew. 17 Feypiafimn tfachi dungu


ta Arkipo: Yafluwklenge tami kme mupituleael ta poyen mew idol tami yefaletewchi
dungu.
18
Iche Pablo, wirileluwiyi tfachi lemoria
dungu iche i kuw mew. Tukulpaniemuchi
iche tai presulen. Fey Ngnechen kellunieaeymnmew ta eymn. Felepe may.

4:18 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

Kolosense 4:18

1 Tesalonisense 1:1

243

1 Tesalonisense

Pablo i wne wirielchi karta tati


pu Tesalonikachengealu
Pablo wirilelfi tfachi karta feyti feyentulechi
pu che mlelu Tesalonika waria mew. Epu
rupa i tripael mew tai wewpiafiel tati werken
dungu, Pablo puwi Tesalonika mew. Feychi mew,
kieke che feychi waria mew feyentuy Jesus
mew.
Pablo aykefuy ka wiome i amuael ta Tesalonika mew, welu pepi amulay. Feymew Pablo
werkfi ta Timotew i yafltukumeafiel tati pu
feyentulelu, Pablo am pepi ngemenolu. Feymew
Pablo wirilelfi tfachi karta tai nglamafiel
i newentuleael engn i mupiltun mew ka
i nieael engn kie nor mongen tutekefilu ta
Ngnechen tunte kayetungeafuy rume engn.
Chalin dungu
Iche, Pablo, Silfano ka Timotew ichi
wirilelfiyi tfachi karta tati feyentulechi pu che
mlelu ta Tesalonika waria mew, fey tati pu che
kiewklelu ta Chaw Ngnechen mew ka idol
Jesucristo mew. Fey Ngnechen ka tai idol
Jesucristo* eluaeymnmew kisu i piwkeyechen
ka kisu i kme tngn eymn tamn mongen
mew.

1 Tesalonisense 2:8

rume fentren kutrankawn mew. 7 Fey tfa famngechi ta eymn feleymn kie inayentufalchi
dungu reke itrokom tati feyentulelu mew mlelu
ta Masedonia troki mapu mew ka Akaya troki
mapu mew. 8 Wne llituy ta eymn mew, idol
i werken dungu kom mapu kimngey Masedonia
ka Akaya mew mten no, welu may ta itrokom
ple ka kimngey ti mupiltun tamn nieel eymn
ta Ngnechen mew, fey tfa famngechi ichi
ngelay tai chem piael rume. 9 Welu kisu engn
ta dunguy ichi tai witranngemen ta eymn
mew ka tamn kme llowmufiel ka femngechi
tamn elknutufiel ti adentun pu ngnechen,
fey tamn inatuafiel tati mongen Ngnechen fey
ti rfngelu fey eluwtuymn tamn poyeafiel ta
kisu. 10 Ka femngechi ntramyekeeymnmew
chumngechi tamn ngmniefiel i wiometuael ta wenu mapu mew ta Jesus, Ngnechen
i Fotm, tfey ta Ngnechen tai wiomongeltuel, fey Jesus tai montulaetew tati kpalechi ftra kutrankachen mew.

Tati inayentufal mupiltun i wlken ti pu Tesalonika tuwlu


2
Rumel maumtuniekefiyi ta Ngnechen
itrokom eymn mew, ka tukulpaniewkeyi tai
ngillatun mew. 3 Fill ant tukulpaniewkeyi
ichi tai Chaw Ngnechen i adki mew,
kom fente kme mupiltulen mew kdawkeymn
ta eymn ka fentre kme piwkeyen mew
welukonkechi kelluwkleymn ka femngechi
yafluwn mew maneluwklekeymn tai idol
Jesucristo mew tamn kellunieaetew kisu i
newen mew tati kutrankawn mew.
4
Pu pei ka lamngen, Ngnechen ta piwkeyenieeymnmew ta eymn, ka kimniei ta kisu
tamn dullietew. 5 Fey ichi wewpileluwiyi
ti kme montuluwn dungu, re dungun mew
mten no, welu may tati Lif Kme Pll i
pepiluwn mew ka fente kme rfngechi dungu
mew ta tfachi werken dungu i rf feyngen. Ka
femngechi, kme kimnieymn ta eymn chumngechi tai miyawpun nor piwke mew mlepulu
ichi eymn mew, fey ayleluwiyi kisuke
eymn tamn kmelkaleael.
6
Fey eymn kay, inayentufimn ichi tai
femelchi kmeke dungu, ka femngechi inayentufimn ta idol. Feychi llowfimn eymn tati
werken dungu, rume aywklen tati Lif Kme
Pll i kellun mew, tunte kdawtufuymn
* 1:1 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka tai idol Jesucristo.

2
Pablo i kdaw Tesalonika waria mew
Eymn pu pei ka lamngen, kimnieymn
ichi tai ngnam rupanon ta eymn mew.
2
Doyelchi may, tunte dew kimnieymn, ellaka
mew ta ichi lukatungei ka wlelngei ta
Filipo waria mew, Ngnechen ta kellueimew
tamn kimeleluwmeafiel ta eymn kisu i
werken montuluwn dungu, fente kme
yafluwn mew tati rangi ftra weychan mew
reke. 3 Fey ichi am welulkawklenolu tai
wewpikeelchi dungu mew, ka dungukelai
rume koyla ngnen mew, femngechi tai
4
ngnenkanoafiel ta iney no rume.
Welu
may, Ngnechen elueimew tai femael, ka
yefaleimew ti werken montuluwn dungu, fey
femngechi dungukei tati. Ka aykelai tai
tuteafiel tati pu che, welu Ngnechen may tai
tuteafiel, fey ta kisu kom kimniemaeimew
5
tai rakiduam.
Fey eymn am kimnielu,
chumkawnorume dungukelai re ayfalchi dungun mten ka dimatukelafiyi rume dungun
mew tai wewafiel ta plata, Ngnechen ta kme
kimniey tfeychi dungu. 6 Chumkawnorume
wewpitukelai tai pramyengeael eymn mew
no rume ka ti kakelu mew no rume. 7 Tunte
kmefuy rume ichi ta Cristo i apostolngen
mew tai niepuafel awtoridad ta eymn mew,
welu tai femafel pichikeche reke femyawiyi
eymn mew. Chumngechi kie uke dapikey
i pu pe femngechi femiyi eymn mew.
8
Ka femngechi nieluwiyi ta eymn fentren
piwkeyen fey tfachi dungu aylefui tamn
eluwafiel, Ngnechen i kme dungu mten
1

1 Tesalonisense 2:9

244

no, welu may ichi tai mongen ktu. Fente


tamn piwkeyewfiel ta eymn!
9
Pu pei ka lamngen, eymn konmpakeymn
kay chumngechi tai kdawn ka kutrankawn
mew wewiyi chemkn tai mongeluwael. Kdawiyi ant ka pun, femngechi tai refalta
ilenoael ta ichi ta eymn mew ka iney engn
mew no rume, welu kimeltuniewiyi Ngnechen
tai kme dungu. 10 Eymn kme kimnieymn,
Ngnechen kafey, fey ichi tai femyawn kie
kme lif mongen mew ka kme nor piwke mew
ka femngechi i ngenoael chem wesa dungu no
rume eymn mew tati pu feyentulechi pu che
i adki mew. 11-12 Ka femngechi kimnieymn
tamn yafluwfiel ka llidmeluwfiel kake kieke
ta eymn, chumngechi femkey ta kie chaw
kisu i pu fotm mew. Fey ichi nglamuwiyi tamn kme femyawael nor dungu
mew chumngechi feley i femael tati koneltulelu
ta Ngnechen mew, tfey tamn mtrmetew
tamn konpaleael kisu i llmllm ftra kme
mlewe mew.
13
Feymew llemay rumel maumtulekei ta
Ngnechen mew, feychi mew ta eymn allktulu
Ngnechen i kme dungu ichi tai wewpiel, llowfimn rf dungu mew Ngnechen i
kme dungu, fey re che i werkn dungu no
tati. Fey rf dungu mew Ngnechen i kme
dungu am, fey tfa ta elueymnmew tamn
nieael kmeke rakiduam, eymn tati pu feyentulelu. 14 Feymew eymn, pu pei ka lamngen, kutrankawlu ti wesa femmekengen mew
kisu eymn tamn pu che mew, ka femngechi
dungu mew rupaymn Ngnechen i trokiche
reke tati mlelu ta Judea mew, fey engn ta
Cristo Jesus mew mleyngn, fey kisu engn am
wesalkamekeetew kisu i pu tuwnche, tati pu
judiu llemay. 15 Fey tfachi pu judiu ta langmfingn ta idol Jesus, chumngechi ta kuyfi mew
langmfingn tati pu pelon wentru, fey ichi ka
femngechi wemtueimew. Fey tutekelayngn
ta Ngnechen mew, ka itrokom pu che kayetuniefingn. 16 Femngechi ayfiym tai eludunguafiel tati pu judiu tuwnngenolu, fey i montuael kafey ta kisu engn, elukelaeimew tai femael. Fey ta famngechi doy ingentu wesaknuy
tai yafkan engn. Welu fewla, afkentulu engn,
Ngnechen tai ftra kutrankachen dew akuy ta
kisu engn mew.
Pablo ayley i wiome witranngemeael ta pu
tesalonikache mew
17
Pu pei ka lamngen, feychi wdatripatulu
ichi eymn mew kie muf ant, fey tunte doy
pewewlayi rume, miyawluwiyi ichi tai
piwke mew ka rume aytufui tamn ka wiome
pewmeafiel. 18 Eluwfui tai amuael, iche mngell, ta Pablo, ayfun i amuael kie muf
* 3:2 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tai kompa.

1 Tesalonisense 3:13
rupa, welu Wekf katrlkaduameimew. 19 Fey,
chuchi am tai ngmnieelchi maneluwn ka
tai aywn ka tai aywelnieetewchi dungu,
fey tai tngduamkleam? Eymn ka mten
llemay feleaymn feychi wiometule tai idol
Jesucristo! 20 Felelley may, eymn ta ichi tai
tngduamklekemum ka tai aywklekemum.

3
Feymew ichi am doy kimwenolu eymn
tamn chumlen, adknui tai mleweael ta
Atena mew, 2 fey werkfiyi tai pei Timotew, ichi tai kompa,* fey ta Ngnechen i
dungu mew kellukeetew. Werkfi i amuael
tamn witrankontupuaetew, fey tamn newentukuaetew ka yafltukuaetew tamn mupiltun
mew, 3 femngechi ta iney no rume i ngawadnoael tfachi wesake katrlkan dungu mew,
eymn am kimnielu tai kutrankawael tfachi
dungu mew. 4 Ka femngechi, feychi petu mlelu
ichi eymn mew, wne feypiknuwiyi tai
kutrankawael, fey eymn dew kimnieymn i
femngechi felerpun. 5 Feymew, iche tngduamklewenolu am, fey werkfi ta Timotew
i ramtulmeaetew petu tamn newentulepen
may tati mupiltun mew, fey iche am llkalefulu tamn wesa fituaetew ta Wekf femngechi elknutuafuymn tamn mupiltun ta
Cristo mew, fey ichi tai kdawpdayael.
6
Welu fewla Timotew dew wiomelu ta Tesalonika, fey ntramelpatueimew tamn petu
mupiltulen ka tamn nien ta piwkeyechen kake
kieke eymn. Feypipatueimew eymn tamn
piwkeyen mew ka tamn rume aylen tamn
pewmeafiel chumngechi ta ichi aylei tamn
pewafiel ta eymn.
7
Feymew tati pu pei ka lamngen, rangi pu
katrlkan dungu mew ka ti wesalkalen mew,
llowiyi rume fentren yafluwn kimlu ichi
eymn tamn rume yafluwn mew amulen
kisu tamn mupiltun mew. 8 Kimlu ichi
eymn tamn newentulen ta idol mew, fey
wiome yafltukutuei mew. 9 Chumngechi
am fente kme maumtuafiyi tai Ngnechen
eymn mew ka fey ti rume fentren aywn tai
nieel kisu i adki mew eymn tamn duam?
10
Ant ka pun llellipukefiyi ta Ngnechen eluaeimew tai wiome pewtuael ka leliwluwtuael femngechi tamn eluwafiel tfeychi kimn
petu tamn nienon ta mupiltun. 11 Aylei ta
Ngnechen mew ichi tai Chaw ka tai idol Jesus, kelluaeimew femngechi tai pepi
amuael tamn witrankontuwmeafiel. 12 Ka femngechi ta idol eluaeymnmew tamn admael ka tamn doy nieael piwkeyewn ta
welukonkechi eymn ka itrokom kakelu pu che
mew, chumngechi ta ichi piwkeniewiyi ta
eymn. 13 Eluaeymnmew newen tamn piwke
1

1 Tesalonisense 4:1

245

mew, lif mongen ka nienolu chem yafkan rume


Ngnechen i adki mew ichi tai Chaw, feychi wiometule tai idol Jesucristo itrokom ta
kisu mew mlelu. Felepe may.

4
Ngnechen i tutekeetewchi mongen
Fewla, pu pei ka lamngen, llellipuwayi
ka werkwayi ta tfa idol Jesus i y
mew: amuleay tamn nien kme nor mongen
(chumngechi ta dew amuley tamn femken)
ka chumngechi ta ichi kimeltuwiyi tamn
femael femngechi tuteaymn ta Ngnechen
2
mew.
Eymn kimniefimn tati kimeltun
tamn eluwfiel idol Jesus i awtoridad mew.
3
Ngnechen ta ayniey, fey tamn nieael
lifngechi mongen ta kisu mew, fey iney no rume
tai amyemekewnoael wentru ka domo engu
no rume i wesa femmekenoael. 4 Fey kake
kieke wentru feley i kimael i nieael kisu i
kure kie lif mongen mew ka yamwn mew,
5
welu wesa illutun mew no chumngechi femkey
feytichi pu che kimnienofilu ta Ngnechen.
6
Fey iney no rume i rulmewnoael ka i
ngnenkanoafiel kisu i pei tfachi dungu
mew, fey idol am rume ftra kutrankayafilu
ta kom tfachi dungu femkelu, chumngechi ta
dew kimeltuwiyi. 7 Ngnechen am dullinoetew
ta ichi tai nieael wesa mongen, welu may tai
nieael lif mongen ta kisu mew. 8 Femngechi tati
pu che illamtufilu tfachi kimeltun, illamtukelafi
ta che i dungu mten, welu may illamtukefi ta
Ngnechen, tamn eluetew eymn kisu tai Lif
Kme Pll.
9
Fey tamn piwkeyewael tamn pu pei
ka pu lamngen eymn, ngelay ka dungu
tamn wirileluwafiel, Ngnechen ka mten
am kimeltuetew ta eymn tamn welukonke
10
piwkeyewael.
Fey eymn am famngechi
femkelu ta itrokom ti pu pei ka pu lamngen
eymn ta mleyelu kom Masedonia troki
mapu mew. Welu llellipuwayi, pu pei ka pu
lamngen, i doy amuleael tamn piwkeyewn.
11
Newentulemn tamn tngduamkleael
tamn mongen mew ka adngelluwklemn
kisuke tamn kdaw mew, kdawkleaymn
kisu tamn kuw mew, chumngechi ta
feypiknuwkeyi. 12 Femngechi ta yamaeymnmew tati feyentulenolu ka femngechi tamn
fillaluwklenoael chem mew no rume.
1

i wiometuael ta idol
Pu pei ka lamngen, aylen tamn kimael
i chumlerpuael tati pu layelu, femngechi ta
eymn tamn weangklenoael ti kakelu pu che
reke, tfey engn ta maneluwklenolu Cristo
mew. 14 Chumngechi feyentulei ta Jesus i
lan ka i wiomongetun, ka femngechi feyentulei ta Ngnechen i kpaltuafiel Jesus engn
13

1 Tesalonisense 5:13
tati feyentulen lalu ta kisu mew. 15 Feymew
feypiwayi ta eymn, idol tai kimeltun reke:
ichi, petu mongelekaliyi faw feychi kpatule wla ta idol, wneluwlayayi tati pu lalu
mew. 16 Fey idol kisu llemay nagpayay ta wenu
mapu mew, fey allkngeay Ngnechen i dullin
werken pll i dungun ka i dungulngeael ta
Ngnechen i kullkull. Fey ti pu feyentulen
lalu ta Cristo mew, fey ta wne wiomongetuay.
17
Fey wla kay, ichi tati petu mongelelu, yetuaeimew kientrr ta kisu engn mew, wenu
trom mew, femngechi tai trawael ta idol
ichi wenu mapu mew. Fey ta famngechi rumel
mleai ta idol ichi. 18 Yafltukuwmn may,
welukonkechi tfachi dungun mew.

5
Fey tuntepu mew ngeael kay tfachi dungu
ka chem tripantu mew, pu pei ka lamngen
ngelay tai adngelluwael tamn wirileluwafiel.
2
Eymn fente kme kimnieymn chuchi ant
mew rume wiometuale ta idol, akuay feychi
eymn tamn doy ngmnienofiel, kie weefe
reke akukelu ta pun mew. 3 Fey ti pu che feypile:
Kom kmelkaley. Ngelay chem dungu rume
femngechi kparumeay kisu engn mew tati
apmkangen, chumngechi akukey i kutran kie
peachi domo, femngechi pepi montulayay
engn.
4
Welu eymn, pu pei ka lamngen, mlelu
dumi mew reke felelaymn, femngechi ta
wiometule ta idol tai akurumefemnoael kie
weefe reke. 5 Kom eymn mleymn ta pelon
mew ka ant mew reke. Pun mew mlelai ka
dumi mew no rume. 6 Feymew llemay ngelay
tai umawkleael tati kakelu che reke, welu
may feley tai trepeluwkleael kme lif rakiduam mew tai ngmafiel feychi ant kpatuale
ta idol. 7 Tati pu che umawtukelu ka ngolliknuwkelu ngmnielafingn ta idol. 8 Welu
ichi am pelon mew ta mlelu, feley tai nieael
lif kme rakiduam. Mley tai tukutuwkleael
reke ta mupiltun mew ka piwkeyewn mew
ka tukunieael kie kasku chumpiru reke, fey
tai ngmnieaelchi montuluwn dungu. 9 Fey
am Ngnechen elknunoetew ta ichi tai
llowafiel tati kutrankangen, welu may tai
dipuafiel ti montuluwn dungu i rangielwelen
mew tai idol Jesucristo. 10 Jesucristo ta lay
ichi mew femngechi ta mongeleliyi rume
kam ta dew laliyi rume mongeleai kientrr
ta kisu ichi. 11 Feymew, yafltukuwmn ka
welukonke newentuwklemn, chumngechi ta
dew amuley tamn femn.
1

Pablo nglamfi tati pu feyentulechi che


Pu pei ka lamngen, llellipuwayi tamn
yamafiel tati kdawkelu ta eymn mew tati
longkolelu tamn nglamkeetew ta idol
mew. 13 Mley tamn chetrokiafiel ka rume
12

1 Tesalonisense 5:14

246

piwkeyeafiel, tati kdaw i femkeel mew engn,


welukonke felemn tngduamn mew.
14
Ka femngechi feypiwayi, pu pei ka
lamngen, tamn nglamafiel tati aynolu i
kdawael, tamn yaflafiel tati ngawadklelu,
tamn kelluafiel tati yafduamklenolu ka
tamn nieael ngenoafeluwn itrokom che
mew. 15 Kuiwtukuwkleaymn, iney rume
wesa femelmnmew, ka wiome tamn wesa
femtunoafiel.
Tamn femafel, aytuaymn
tamn femael kmeke dungu, kake kieke
eymn mew ka itrokom che mew.
16
17
Rumel aywklekeaymn.
Rumel
18
ngillatulekeaymn.
Maumtukeafimn ta
Ngnechen itrokom dungu mew, fey tfa am
aykelu ta Ngnechen eymn tamn femael,
tamn feyentulen mew ta Cristo Jesus mew.
19
Famentukefilmn eymn mew tati Lif Kme
Pll. 20 Ngelay tamn illamafiel tati wewpikelu
Ngnechen i werkelchi dungu, 21 welu may feley tamn kme inaduamafiel kom dungu, femngechi tamn llowael tati kmeke dungu mten.
22
Famentuwmn itrofill wesake dungu mew.
23
Fey Ngnechen ka mten, tati tngduam
wlkechi Ngnechen, eluaeymnmew tamn
fente kme lif mongen nieael. Ka montulnieafi
tamn am, pll, ka kuerpu femngechi tamn
nienoael chem yafkan rume feychi kpatuale ta
idol Jesucristo. 24 Fey tamn montuletewchi
Ngnechen rf felekey mten, ka mupiay kom i
pielchi dungu.
Lemoria pifalelchi dungu
Pu pei ka lamngen, ngillatumaniemui
26
ta ichi kafey.
Lemoria piafimn ta
kom tai sakin pu pei ka pu lamngen.
27
Yefaldunguwayi, ta idol i awtoridad mew,
tai chillkatungeael tfachi karta ta itrokom
pu feyentulelu mew. 28 Fey tai idol Jesucristo
eluaeymnmew kisu i wlkeelchi piwkeyechen
ta eymn mew. Felepe may.*
25

* 5:28 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

1 Tesalonisense 5:28

2 Tesalonisense 1:1

247

2 Tesalonisense

Pablo i epu puwchi karta tati pu


Tesalonikachengealu
Tfachi karta Pablo tai ka wiome wirilelfiel
tati feyentulechi pu che, mlelu Tesalonika
waria mew. Kieke kimeltufe feypirkey ta idol
Jesucristo i dew wiometun, fey kieke feyentulechi che Tesalonika mew feyenturkey tfachi
welulkan dungu. Feymew Pablo wirilelfi tfachi
karta femngechi tai feyentunoafiel engn tfachi welulkalechi kimeltun, welu may i nieael
kie nor mongen chumngechi feypiley ti rf
dungu tai dew kimeltungeel engn.
Chalin dungu
Pablo, Silfano ka Timotew ichi wirilelfiyi
tfachi karta tati pu feyentulechi chengealu,
mlelu Tesalonika waria mew, kiewklelu ta
Ngnechen mew ichi tai Chaw ka idol Jesucristo mew. 2 Fey Ngnechen tai Chaw ka
idol Jesucristo eluaeymnmew kisu engu i
piwkeyechen ka i kme tngn tamn mongen
mew.

2 Tesalonisense 2:10
afmalaetew itrokom tati pu feyentulu ta kisu
mew, fey eymn am feyentulu ichi tai
ntramelelchi kme dungu mew, fey tfachi
trokiche mew koneltuleymn.
11
Feymew ngillatumawkeyi ta Ngnechen
mew tamn kme trokitunieetew kientrr kisu
tai poyenieelchi trokiche mew, ka ngillatumaniewkeyi tamn femael, kisu i pepiluwn
mew, kom tamn aynieelchi kmeke dungu
ka ti kdaw tamn femkeel mupiltun mew.
12
Femngechi tai idol Jesus i pramyengeael
eymn tamn duam, ka femngechi eymn
pramyengeaymn reke koneltulelu am eymn
ta Jesucristo mew. Kom tfachi dungu feley
Ngnechen i kutranpiwkeyechen mew ka idol
Jesucristo mew.

Ngnechen ramtukadunguafi tati pu yafkafe


feychi wiometule ta Cristo
3
Pu pei ka lamngen, feley tai rumel
maumtunieafiel ta Ngnechen eymn mew.
Fey rume kmey tai femael, amulelu am
tamn mupiltulen ta Cristo mew ka tamn
piwkeyewn. 4 Fey tfa famngechi ta ichi
ntramyewkeyi ta Ngnechen i trokiche
mew, mallmawklelu reke eymn mew, tamn
newentulen mew ka tamn mupiltulen mew,
tunte kutrankawkeymn ka weangkkeymn
rume tamn kayetungen mew.
5
Fey eymn am femngechi kutrankawkelu,
kimfali Ngnechen i nien nor dungu, ka
femngechi kimfali Ngnechen tamn kme
trokituetew tamn konpuael kisu i kme
mlewe mew. 6 Fey nor dungu mew felelu
am Ngnechen i kutrankayafiel tfey engn
eymn tamn kutrankakeetew, 7 fey eymn kay,
tati kutrankawkelu, eluaeymnmew ta kansatun
chumngechi eluaeimew ta ichi. Fey tfachi
dungu feleay feychi ant mew ta idol Jesus
pewfaluwle kisu i ftra pepiluwnngechi pu
werken pll engn, kpalelu wenu mapu
rangi weywi ktral mew reke. 8 Kpayay tai
kutrankayafiel tati llownofilu ta Ngnechen
ka duammanofilu tai idol Jesus i
werken montuluwn dungu. 9 Tfa engn ta
rumel kutrankangeay engn ka al kamapu
famentungeay idol mew ka i ftra kme
mlewe mew ka i pepiluwn mew. 10 Feychi
ta idol kpale yechi ant mew femngechi
tai pramyeaetew kisu mew feyentulelu ka

Chumngechi i wiometuael ta idol


1
Feymew pu pei ka lamngen, tai idol Jesucristo i wiometuael ka ichi tai trawluwael
ta kisu ichi, 2 welulkawlayaymn tamn rakiduam mew ka pellkelayaymn rume ntramelngelmn i dew wiomewiyetun tai idol. Iney
rume feypile Ngnechen i Pll i kimeletew
tfachi dungu, kam Pablo i kie karta mew
tripay ti feypin pingellelmn rume, feyentukefilmn. 3 Eluwkilmn tamn ngnenkangeael
chem mew no rume. Fey petu i wiometunon ta Cristo, wnelu mew mleay epuduamngechi dungu: epe kom che kayetunieafilu
ta Ngnechen, fey wla pewfaluway tati rume
wesapiwkengechi wentru, tfey ta kondenaley
i apmkangeael. 4 Tfa lle tati kaye, fey ta
witraprakelu i kayetuafiel itrokom dungu
i nieel ta Ngnechen tati pramyengekelu
ngillatun mew, ka doyelchi may aykey i pewfaluwpuael Ngnechen i ngillatuwe ruka mew
ktu, fey Ngnechen reke i felepuael.
5
Tukulpamn, iche nga feypiwiyi tfachi
dungu, feychi petu mlelu iche eymn ichi.
6
Fey eymn dew kimnieymn Ngnechen i
pepiluwn tai famentunieetew, femngechi tai
pewfaluwnoael, petu i akunon ti ant. 7 Fey am
ti wesa dungu dew amulelu, welu Ngnechen
i kaye pepi pewfaluwlay, Ngnechen i
pepiluwn am petu elunoetew i pewfaluwael.
8
Fey femknungele pewfaluway wla ta tyechi
ngnenkachefe, welu feychi wiometule wla
tai idol Jesus, tfey ta wewngeay Jesus i
pielchi dungu mew, ka femngechi apmngeay
idol i ftra pepiluwn mew.
9
Tfeychi wesa ngnenkachefe wentru, kpayay ta wekf i werketew mew, fey akuay ta
rume fentren pepiluwn mew, afmatufal dungu
mew ka koyla ngneluwn mew. 10 Fey pengelay ka kimeltuay itrofill wesake dungu femngechi tai ngnenkayafiel tati feyentulenochi
pu che, pinolu engn am i llowafiel tati

2 Tesalonisense 2:11

248

rfngechi dungu ka tati montuluwn dungu.


11
Feymew llemay Ngnechen neykmknueyew
tati welulkan dungu i ngnenkayaetew femngechi tai feyentuafiel tati koyla dungu. 12 Fey
tfa famngechi i kondenangeael tfey tati
pinolu i feyentuael ti rfngechi dungu mew,
welu may aykefingn tati wesake dungu.
Tati dullingelu i montulngeael
Welu ichi mley tai rumel maumtunieafiel ta Ngnechen eymn mew, pu pei ka
lamngen, idol piwkeyenieeymnmew, petu i
dewmangenon chem no rume Ngnechen am
dullietew mew ta eymn tamn montuluwael
ti Lif Kme Pll i kellun mew, ka tamn
feyentuel mew tati rfngechi dungu. 14 Fey
tai wewpikeelchi werken montuluwn dungu
mew, dullieymnmew ta Ngnechen, femngechi
tamn koneltuleael tai idol Jesucristo i ftra kme mlewe mew. 15 Famngechi tati pu
pei ka lamngen yafluwklen amulemn ka
ngykilmn ti kimeltun tamn eluwfiel ichi
mlepulu eymn mew ka tati karta mew.
16
Fey ichi tai idol Jesucristo ka mten
ka Ngnechen, ichi tai Chaw, kisu i
kme piwkeyechen mew piwkeyeeimew ka
elueimew ti rumel yafluwn ka kie kme
maneluwn. 17 Yafltukulelaeymnmew tamn
piwke ka newen elunieaeymnmew femngechi
ta itrokom kmeay tamn femel ka tamn piel.
13

3
Ngillatumamuai ta ichi
Fey tfa pu pei ka lamngen feypiwayi,
ngillatumamui ta ichi. Ngillatumn femngechi ta idol i werken dungu doy mchay
i kom ple puwael ka i kme llowngeael,
chumngechi ta femngey eymn mew. 2 Fey
ka femngechi ngillatulemn ichi tai montulniengeael tati wedwedklechi pu che mew
ka rume wesamangelu mew, itrokom che am
mupiltunolu ta idol mew. 3 Welu ta idol
manelfali itrokom i dungu mew, feymew kisu ta
kelluaeymnmew tamn newentuleael, ka montulnieaeymnmew ti wekf i wesake dungu
mew. 4 Fey idol mew maneluwklei eymn
tamn femkeelchi dungu amuleay tamn kdawyefiel chumngechi ta ichi tamn dew
werkknuleluwfiel. 5 Fey idol kelluaeymnmew tamn nieaetew Ngnechen i piwkeyen
mew, ka tamn nieael ta Cristo i newen tati
kutrankawn mew.
1

Mley tai kdawael


Pu pei ka lamngen, feypiwayi tai idol
Jesucristo i werkn dungu mew tamn pntnentuwael tati che mew pinolu i kdawael
ka pinolu i femael ichi tai kimeltukeelchi
dungu. 7 Fey eymn kimnieymn chumngechi
6

* 3:18 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

2 Tesalonisense 3:18

tamn inakintumufiel, femngechi tamn femael


kay ichi tai inayentufal femn: ichi ta
re mlepukelafui eymn mew fey tai kdawnon, eymn ta ka feley tamn kdawkleael.
8
Ka iney no rume ta refalta imakelafui tai
kofke, fey tai wewnoel, welu may, yafluwn
mew kdawpui ant ka pun femngechi tai re
ilenoael iney mew no rume ta eymn mew. 9 Rf
feyngefuy i felefel tai ngillatuwafiel chemkn
ta eymn ka femngechi tamn kellumuafiel
ta ichi, welu kdawkei femngechi tamn
eluwafiel ti inayentufal femn, fey tamn inayentuafiel feychi dungu. 10 Feychi mlepulu
ichi eymn mew, eluwiyi tfachi norngechi
dungu: tati pinolu i kdawael ka ikenolpe.
11
Welu kimkei ta kiekentu eymn i re
feleken fey i kdawnon rume, re miyawpdakey fey i chem chumnon rume. 12 Fey tfachi
pu che werkafiyi ka nglamafiyi ta idol
Jesucristo i awtoridad mew tai kdawael engn femngechi i kisu amayewkleael engn.
13
Pu pei ka lamngen, afeluwkilmn kmeke
dungu tamn femael. 14 Fey kiekentu duamknunole ichi tai feypielchi dungu ta karta
mew, ngneduamfimn i ineyngen ta tfey,
fey trawkilmn ta kientrr kisu engu mew,
femngechi ta kisu i yewelkawael. 15 Welu kaye
reke niekenofilmn, welu may nglamkeafimn
kie pei kam lamngen reke.
Tati ngillatuman afpualu mew
Fey tfachi kme tngnngechi idol mten
fill ant eluaeymnmew ta kme tngn ta
eymn ka itrofill kmeke dungu. Tai idol
rumel mlepe eymn mew. 17 Iche, Pablo,
wirileluwiyi tfachi lemoria pifalelchi dungu
iche i kuw mew ka i wirin letra mew. Fey
ta famngechi firmakefi kom iche i karta. Fey
ta femngechi wiriken. 18 Fey tai idol Jesucristo
eluaeymnmew kisu i piwkeyechen itrokom
eymn. Felepe may.*
16

1 Timotew 1:1

249

1 Timotew

Pablo i wne wirielchi karta


Timotewngealu
Fey tfachi karta Pablo i wne wirilelfiel ta
Timotew, kisu i kellukeetewchi weni mlelu
Efeso waria mew. Tfeychi waria mew Pablo
elrkefi ta Timotew, femngechi tai kimeltuafiel
ti feyentulechi pu che mlelu tyechi waria mew.
Tfachi karta mew Pablo nglamtufi ta Timotew, femngechi tai kimeltuafiel tati pu feyentulelu i feyentumanoafiel kakelu pu che i
kimeltukeelchi koyla ngnen dungu, welu may
i feyentuafiel ti rf dungu.
Pablo ka femngechi feypifi ta Timotew i
nieael nor mongen, i ngillatumayafiel ta kom
che, ka i nglamafiel tati pu feyentulelu i
nieael lif mongen, doyelchi may ti pu longkolealu
ti troki feyentulelu mew.
Chalin dungu
Iche ta Pablo, Jesucristo i apostol, werkngelu tai Montulchefe Ngnechen tai piel
mew ka tai idol Jesucristo, ichi tai rf
maneluwklemum, 2 wirileleyu ta tfachi karta,
eymi Timotew, iche tai fotm reke nieel
tati mupiltun dungu mew. Aynieleyu tai
Chaw Ngnechen mew ka Cristo Jesus tai idol
mew tami eluaetew engu i piwkeyechen, tami
nielaetew kisu engu tai kutranpiwkeyechen, ka
tami nieael kme tngn ta eymi.
1

i upewtuleael ti koyla ngnen kimeltun mew


Dew amualu iche tati Masedonia troki
mapu mew, feypiknueyu tami mlenagael ta
Efeso mew, femngechi tami kme nglamafiel
ta kieke che tai kimeltunoael engn koylake
trrmkan dungu 4 ka tai duamknungenoael
tati fill afkenochi kuyfi ntram ka chem dungu
no rume tati tripalu kuyfike tuwnche mew. Fey
tfachi dungu mew am re yawtudunguwkey ta
che, fey kellukelay tai feyentungeael mupiltun
mew ta Ngnechen i adknuelchi dungu. 5 Fey
iche feypipeeyu tfachi dungu felelu am tai
welukonkechi piwkeyewael, tati piwkeyewn
mew tripalu kme lif piwke mew, nor rakiduam
mew, ka kme mupiltun mew. 6 Fey tfachi
dungu inangenoym, welulkawkey ta che, fey
miyawkey engn falinochi dungu mew mten,
re i yawtuwael engn. 7 Ka femngechi aykefuy engn i kimeltucheael Ngnechen tai ley
dungu mew, welu kisu engn rume ta kme
kimnielay tai kimeltukeel ka tai dungukeel
engn fentren maneluwn mew.
8
Fey kimniei ta Moyse i ley dungu i kme
dungungen, kimeltungele rf mew chumngechi
i aylen ta Ngnechen. 9 Feley i tukulpaniengeael tai wlngenon tati ley dungu tfey
engn mew tati femkelu kmeke dungu, welu
3

1 Timotew 1:20
may tati ley dungu wlngey tai kutrankangeael
tati pu notufalnolu ka ti mngeltukenolu, ka
ti pu wesa mongenngelu, ka ti pu yafkafe, tati
yamkenofilu ta Ngnechen ka kisu i werkn
dungu no rume, tati langmkelu i chaw kam
tai uke rume, ka itrokom tati pu langmchefe,
10
tati fill wesa dungu femkelu ti iwaluwn wentru ka domo engn, ka ti pu wentru eluwkelu
wentru mew domo reke, tati pu miyawlkefilu
i fendeafiel ka i wesa femmekeafiel chem che
rume, tati pu koyladungukelu ka tati koyla ngnen mew kuyalltukelu. Fey tfa lle tati femkelu
chem wesa dungu rume i welulkalafiel tati
kme kimeltun 11 mlelu Ngnechen i werkn
montuluwn dungu mew, iche i yefaletew tai
kimeltuafiel.
Ngnechen tai kutranpiwkeyefiel ta Pablo
Maumtukefi tai idol Jesucristo, fey
eluenew ta newen, kimetew am iche i rf
maneluwklen ta kisu mew, feymew dullienew
i poyeafiel kisu i kdaw mew, 13 tunte kuyfi
mew iche rume wesa kayetukefui ta Cristo
i kme dungu, inantukukayetukefui ka wesa
lukatukefui. Welu Ngnechen ta kutranpiwkeyeenew, iche am petu feyentukenofulu ta
Cristo mew ka kimkelafun rume tai wesa femkefel. 14 Fey famngechi tai idol rume freneenew
kisu i piwkeyechen mew, ka eluenew ta mupiltun ka piwkeyen Cristo Jesus mew.
15
Fey tfa ta rf dungu, feymew feley kom
tamn feyentuael: Cristo Jesus kpay ta tfachi
mapu mew i montulafiel tati pu yafkafe, fey
tfachi dungu mew iche ta wnelen. 16 Feymew
Ngnechen kutranpiwkeyeenew ta iche femngechi Jesucristo tai pengelael iche mew kisu
tai kom ngenoafeluwnngen. Feymew ta iche
kpan tai inakintuaetew tati pu feyentualu
kisu mew fey i llowael engn ta rumel mongen. 17 Rumel yamnieafiyi ka pramyenieafiyi
tati rumel longko lmenklealu, tati rumel
mongelekelu, ka pekenoelchi kien Ngnechen!
Felepe may.
18-19
Timotew, iche i fotm reke tai nieel,
eluaeyu tfachi yefal dungu tami yafluwael
tati kme weychan reke felechi mupiltun dungu
mew ka kme rakiduam tami nieael, chumngechi
tai feypiknuel engn kuyfi mew tati pu pei
tami tukulpaetew engn. Kiekentu, tai mngeltunon mew famentuknutufi engn tati kme
rakiduam, fey afnagmtuy engn tai mupiltun. 20 Fey tfa ta femngechi femrkey Imenew
ka Alejandro, tfey engu ta kisuknutufi tai
chumaetew rume ta wekf femngechi i kimael engu tai kmenon i wesa piael ta che
Ngnechen mew.
12

2
Chumngechi i ngillatuleael ta che

1 Timotew 2:1

250

Wnelu mew nglamknuwayi tamn


llellipuleael ka ngillatuleael, freneen pileael
ka maumtuniengeael ta Ngnechen itrokom
che mew. 2 Feley i ngillatumangeael tati
longkolelu kie troki mapu mew ka kom ti pu
kellukonklelu ti longkolelu mew, femngechi
tai nieael kie kme aywnngechi mongen
ka tngduamnngelu tai kme yamnieafiel
ta Ngnechen itrokom dungu mew. 3 Fey tfa
ta kmey ka tutengekey ta Ngnechen ichi
tai Montulchefe, 4 kisu am aynielu kom che
tai montuael ka tai kimrpuafiel engn tati
rfngechi dungu. 5 Kieley mten ta Ngnechen
ka kie wentru mten rangielwelelu ta
Ngnechen mew ka pu wentru engn mew:
Jesucristo ta tfey, 6 kisu am eluwlu i langmngeael femngechi i montulafiel ta itrokom
che, fey famngechi felerpuy chumngechi tai
feypiknungeel. 7 Feychi dungu mew ta iche
dullingen i apostolngeael i wldunguael, ka
yefaldungungen tai kimeltuafiel ti pu judiu
tuwnngenochi pu che tati mupiltun dungu ka
ti rf dungu. Iche tai feypipeel rf dungu tati.
Koylatupelan.
8
Feymew llemay, aynien tati pu che
chew ple rume mlele i ngillatuael, ka
i witrapramael i kuw Ngnechen
mew kom lif piwke mew ka ngenolladken
mew ka epu duamkechi no rume. 9 Iche
aylen tati pu domo i kme tukutuwkleael
engn i mallmatukutuwklenoael ka i fill
adelkamekenoael i tnay longko, oro mew
no rume, ka chem wilfchi kura mew no rume
tati rume falichi pollera no rume, 10 welu may
i femael kmeke dungu, chumngechi tai
felen i femael ti pu domo aylelu lif mongen
i nieael ta Ngnechen mew. 11 Tati pu domo
feley kfklen i allktuael i kimeltungeel,
kom mngeltun mew. 12 Iche feypiken ta
domo i kimeltunoael trawn che mew ka
i ngnenoafiel rume ta wentru. Feley tai
kfkleael mten 13 Ngnechen am wne
dewmafilu ta Adan, fey wla ka dewmangey ta
Eva. 14 Fey Adan ta ngnenkangelay, welu may
tati domo. Fey ngnenkangelu, yafkay. 15 Welu ta
domo montuay kim kme ngneniele i dungu
chumngechi feley i femael kie kme uke, fey
ka kme nor rakiduam mew mupiltulele, tati
piwkeyen mew ka ti lif kme mongen mew.
1

3
Chumngechi mongen i nieael ti pu longkolelu
1
Fey tfa ta rfngechi dungu: iney rume
ayle i longkoleael ta Ngnechen i feyentulelu
mew, kie kme kdaw ayniey. 2 Feymew
feley tai lif mongenngeael, tati longkolealu i
nienoael chem welulkan rume femngechi tai

1 Timotew 3:16
fillpingenoael. Ka feley i nieael kie kure
mten ka i yamfal wentrungeael i mongen
mew, i nieael nor dungu ka i yamniengeael.
Ka rumel i eluwkleael i umaelcheael tai
ruka mew. Ka mley i kme admnieael i
kimeltuael. 3 Feley i ngollifengenoael ka i
keykonnoael ti kewatun dungu mew, welu may
i kutranpiwkeyecheael, i om piwkengeael ka
tai dimatunoael i wewael ta plata. 4 Ka
feley i kim ngnenieael i remache ka i
feypinieafiel i pu yall tai ngnefalael engn
ka i yamcheael engn. 5 Fey kie che kim
kme ngnenienole kisu i remache, chumngechi am pepi kme nglamnieafuy Ngnechen
i trokiche? 6 Feymew llemay, ngelay kie che
we feyentulelu idol mew i longkoknungeael.
Kie we feyentulu mallmawtule nga, yafkaafuy
chumngechi yafkay ta Wekf.* 7 Ka feley i
yamnieaetew tati pu feyentulenolu, femngechi
tai illamtungenoam ka i ngnenkanoaetew ta
wekf.
Chumngechi mongen i nieael ti pu diakono
Ka femngechi ti pu diakono ka feley tai
yamfal chengeael engn, rumel mupituleael i
dungukeel mew ka i ngollifengenoael ka i
aynoael tai wesa wewafiel ta plata. 9 Feley
tai rekluwkleael mten tati pengelelchi rf
dungu mew tai feyentulemum, ka rumel tai
nieael lif kme rakiduam. 10 Wnelu mew feley
tai kme ngneduamngeael, fey wla, nienole
welulkan, feley i kdawael wla kellungele.
11
Ka femngechi, ti pu domo feley tai yamfal
domongeael engn, i trrmkanoael fill wesake
dungu ka aydomongenoael, itrokom dungu
mew i norngeael. 12 Kie diakono feley tai
nieael kie kure mten, ka i fente kme ngnenieael kom tai pu yall ka kisu i rema tai nieel
i ruka mew. 13 Tati pu diakono am kme amulnielu i kdaw, felelu i kme tukulpaniengeael
chem dungu mew rume, fey femngechi doy fentren maneluwn mew ntramkayay engn tai
mupiltulen ta Cristo Jesus mew.
8

Tai feyentuelchi dungu ta rfngey


Rakiduamklen mte tuntepu mew no tami
pemeafiel, welu wirileleyu ta tfachi karta
15
femngechi puwnoli, kimaymi chumngechi tai
kme femn i nieael ta che Ngnechen tai
pu rema mew, fey tfa ta mongen Ngnechen
tai trokiche, fey engn ta newenpeniefi ka ingkaniefi tati rf dungu. 16 Rume ftra dungu tati
kimngekenofelchi afmatufal dungu tai feyentuleel:
Ngnechen ta pewfaluwi fey wentruknuwpay,
kisu ta wewi kelluetew mew tai Kme Pll ka
peeyew tati pu werken pll.
14

* 3:6 Ka famngechi feypingeafuy: famkonafuy Wekf i pepikaelchi kutrankangen mew.


feypiley: Cristo.

3:16 Kieke kuyfi wirin mew

1 Timotew 4:1

251

Kimelyengey kom trokike mapu mlechi pu


che, feyentungey chf mapu mew,
ka llowngetuy tati llmllmchi wenu kme
mlewe mew.

4
Tati pu che elknutualu tai mupiltun
1
Welu tati Lif Kme Pll fente kme feypiley epe puwle i akuael tati medin ant kieke
che feyentuwelayafi ti rf dungu, fey inatuafi
engn tati koyla ngnen pll, ka ti kimeltun
i pepikael tati pu wekf. 2 Feyentuafi engn
tati lif piwkefaluwklechi pu koylatufe, fey engn tai wesa rakiduam kme ngnenieeyew
i femael kom wesake dungu. 3 Fey tfachi pu
che ta pikelay i mleael ta kureyewn ka tai
ingeael kieke iyael. Welu tati pu feyentulu ka
tati pu kimnieyelu ti rf dungu feley i iyafiel
maumtun mew Ngnechen tai elknuelchi
iyael. 4 Itrokom kmelu am ta Ngnechen i
dewmael, fey ngelay i illamtungeael chem rume
llowngele maumtun mew, 5 Ngnechen tai
dungun am ka ti ngillatun mew kom lifngetukelu.
Jesucristo tai kme kona
Fey tfachi dungu kimeltulmi ta pu feyentulechi pei ka lamngen mew ka yafluwklelmi
tati mupiltun dungu mew ka ti kme kimeltun
mew tami dew inanieel, femngechi ta Jesu7
cristo i kie kme konangeaymi.
Welu
feyentukefilnge chem maputuwnngechi wedwed dungu no rume. Newentuwklenge tami
maneluwkleael ta Ngnechen mew. 8 Fey kie
che newentukawklellele rume fey ta pichin
mten kellukeeyew tai klfnkleael, welu tai
maneluwkleael ta Ngnechen mew fill ant fey
may ta doy kmey itrokom dungu mew, fey wlniealu am kme felen tfachi mongen mew ka
femngechi femay ti kpalechi kangelu mongen
mew. 9 Fey tfa ta feyngechi dungu, feley kom
che i feyentuael. 10 Fey tfachi dungu mew
ta yafluwkei ka kdawkei, puwlnielu am
ichi tai maneluwn tati rumel mongelekechi
Ngnechen mew, itrokom tai Montulchefe, tati
rf dungu mew feyentuyelu mngell.
11
Fey tfachi dungu feley tami werkael ka
12
tami kimeltuael.
Eluwkilnge tami illamniengeael tami weche wentrungen mew, welu
may eymi mew tai inakintuael engn tati pu
feyentulelu, tami chumngechi dunguken ka tami
chumngechi miyawken ka tami piwkeyecheken,
tami mupiltulen ka tami lif mongenngen. 13 Iche
petu i puwnon, newentulenge tami chillkatuafiel ti trawn che mew tati Wirin Chillka,
tami yafltukuafiel ka tami kimeltuafiel tati pu
pei ka lamngen engn. 14 Ngoymaentukilnge
tami eluetewchi pepiluwn ta Ngnechen feychi,
kisu tai pin mew, tati pu pei longkolelu tati
troki feyentulechi pu che mew fey engn ta
6

1 Timotew 5:13
fampuwleleymew tai kuw. 15 Fente kme
kom ngneduamfinge tfachi dungu, femngechi
tai kom peael engn chumngechi tami doy
kme admniefiel tati dungu. 16 Kisutu eymi
kme kuiwtuwnge ka tami kimeltun mew tami
elukefiel ta kakelu, ka itrokom kme newen mew
amulenge. Fey tfa famngechi femlmi, kisutu
ta montuluwaymi ka femngechi montuay tfey
engn tami allktukeetewchi pu che.

5
Chumngechi tai trokituafiel tati pu feyentuleyelu
1
Ngelay tami wesa lladktudunguafiel tati pu
putrem che. Tami femafel, nglamfinge kisu
tami chaw reke. Ka kme dungufinge tati pu
wecheke wentru kisu tami pei reke. 2 Tati pu
kuseke pll yamnieafimi kisu tami uke reke.
Ka tati pu llchake domo, kisu tami deya reke
trokiafimi kom kme lif piwke mew.
3
Kellufinge tati pu lantu domo nienolu iney no
rume tai kelluaetew. 4 Welu kie lantu domo
niele pe kam kuku, fey engn ta wnelu
mew feley i rakiduamael tai kelluafiel kisu
i remangen mew, femngechi i wiomaumtuael piwkeyen mew kisu engn i ftakeche,
tfa femngechi am kmelu ka tutengekey ta
Ngnechen. 5 Tati rf mew kisulewechi lantu
domo, feley i maneluwkleael Ngnechen mew
ka i llellipuleael, ka i rumel ngillatuleael ant
ka pun. 6 Welu tati pu lantu domo wesa femmekekelu tai ayelchi dungu mew, fey ta laley
reke i mongen mew. 7 Fey tfa famngechi
werkaymi tfachi dungu, femngechi tai nieael
engn kme lif mongen. 8 Iney rume ta kisutu
ngneduamuwnole, ka inaduamnole kisu tai
rukamanieelchi pu rema, fey ta llumumaniey
tai mupiltun ka doyelkley tati pu feyentulenolu mew.
9
Tati rakin pu lantu domo i troki y mew
feley tai wirikonkleael tati nielu doy kayu mari
tripantu mten ka tati kie fta mten niekelu.
10
Feley i kimniengeael tati kmeke dungu i
femkeel mew: i kme tremmyen i pu pe,
ka i kme piwketukefiel ti akuyekelu kisu i
ruka mew, i kchanamunkefiel ti pu feyentulelu ka i kellukefiel ti kutrankawkleyelu.
Femngechi tati, i newentuleken tai femael
kom fill kmeke frenechen.
11
Welu rakin tukukefilnge tati pu lantu
domo doy llchadomolelu, fey am kisu i doy
aytuelchi dungu famentukeetew ta Cristo mew,
fey ka wiome kpa ftangetukey engn, 12 fey
yafkaluwtukey engn i yamwetunon mew tai
wldunguknukeel. 13 Ka femngechi kom ruka
mew rupakey engn, ka chofngewekey engn.
Ka chof no mten, ka amul dunguyechekey
ka itrofill dungu mew deypntukuwkiyawkey
ka ntramkayawlkey ti ayfalnochi wesake

1 Timotew 5:14

252

dungu. Feymew aylen tati llchadomoleyechi


pu lantu i ftangetuael engn, i nietuael
engn ta pe, ka i dapinieael i ruka
femngechi i elunoafiel i entufilaetew tati
pu feyentulenolu. 15 Kiekentu ti pu lantu domo
am dew famentuwtulu idol i dungu mew, fey
inantukefi engn ta wekf i ngnen.
16
Kie feyentulechi wentru kam domo* niele
kie lantu domo i remache mew, feley i kellunieafiel, femngechi tai kellunienoaetew tati
troki feyentulechi pu che. Feymew tati troki
feyentulelu kelluafi tati lantu domo tati rf mew
nienolu iney no rume tai kelluaetew.
17
Tati longkolechi pu wentru, kme adniefilu
tati troki feyentulelu, feley tai doyelchi kelluntukuniengeael chem rume tai duamtuel engn tati dew eluwklelu tai wewpiael ka i
kimeltucheael mngell. 18 Fey Wirin Chillka am
ta feypilelu: Wilal tukulel-layafimi tati trillakechi mansun. Ka feypiley: Tati kdawfe
koneltuley tai kullingeael i kdaw mew.
19
Duamknukefilnge ta iney rume dalluntukufile
kie longkolelu Ngnechen i troki feyentulelu
mew, ngenole epu kam kla che kiewalu i
dalluntukun.
20
Welu tati pu che amulele i yafkameken,
feley ta rangi pu che i katrtudungungeael,
femngechi ti kakelu pu che i llkaluwkleael
engn kay.
21
Feypiaeyu Ngnechen i adki mew, ka
Jesucristo mew ka ti dullin pu werken pll
i adki mew, tami inanieael tfachi nor
dungu ka iney no rume tami dullintunoafiel ka
tami doy sakinoafiel rume kieke che mten.
22
Fampuwlelkefilnge tami kuw ta iney no rume
i longko mew petu tami kme ngneduamnofiel, femngechi tami keykonnoael ta kakelu
i yafkan mew. Famentuwklenge kom wesake
dungu mew. 23 Fey kutran ptra mekekakelu
am ta eymi, ptokokilnge ta re ko mten, welu
pulku may ta pichike putuaymi. 24 Kieke che
tai yafkan ta fente kme kimfalkey petu tai
amunon engn ta kuisio mew, welu kieke
yafkan ta rupaleyechi ant mew wla kimfalkey.
25
Ka femngechi mten, tati kmeke femn fente
kme kimfalkey. Fey tye tati pekenoel, ngelay
tai rumel ellkaleael.
14

6
Kom tati pu eluwklelu i konayengeael, mley i kme yamnieafiel tati wentru i konayenieetew ka feley tai yamnieafiel itrokom dungu
mew, femngechi tai wesa tukulpangenoael
Ngnechen tai y ka ichi tai kimeltukeelchi
dungu no rume. 2 Fey iney rume kdawklele
tati feyentulechi lmen wentru mew, afeluwkilpe tai yamnieafiel tai peingen mew tati
1

* 5:16 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: kie feyentulechi che.


ngelay: Pnttripange tfa famngechi che mew.

1 Timotew 6:15

mupiltun dungu mew, welu may, doyelchi feley


tai kme poyeafiel, tati llowkelu ti doy kme
poyen fey engn am ta feyentulelu ka sakin pu
pei ka lamngen engn tati.
Tati rf kme felen
Kimeltufinge ka wewpitufinge ta tfachi
dungu: 3 Fey iney rume kimeltule ta Ngnechen
mew kpanoelchi kimeltun ka kiewklenole
ta idol Jesucristo tai kimeltun mew ka ichi
tai kimeltukeelchi feyentun dungu mew, 4 fey
ta kie mallma, kimnolu chem dungu no rume
reke feley. Fey ti yawtun dungu tfachi che
mew kie kutran reke feley. Tfeychi pu che
trirtuwkey, illkutuwkey, fill wesapiwkey, ka
manelfalkelay, 5 ka kewatumekekey welulkawklelu am i rakiduam mew ka kimlafi tati rf
dungu, ka aywmakefi i inayafiel tati kimeltun
dungu re tai rikungeael mten. Pnttripange
6
tfa famngechi che mew.*
Feyngey tati
feyentun dungu i rume kme felenngen,
kie che aywklele tunten tai nieel mew
mten, 7 ichi am chem rume kpalnolu ta
tfachi mapu mew, ka chem rume yelayai.
8
Fey nieliyi tai iyael ka nieliyi ta takuwn
tai tukutuwkleael, feymew feley tai kme
duamkleael. 9 Welu tati aylelu i rikungeael
tranakonkey i wesa illutuelchi wesake dungu
mew fey wesalkakeeyew itrofill dungu, fey
ka femngechi llanagmkefi reke ta che wesa
felen mew ka wesa llfn mew. 10 Rume
dimatungeym ta plata fey ta folil reke feley
i kpapemum ta kom wesake felen. Mleyey
ta che, fente i dimangen mew, famtripatukey
i mupiltun mew ka kisuke tai mongen adngell
konkey kutrankawn mew.
Kme weychan ta mupiltun mew
Welu eymi, Ngnechen mew feyentulechi
che, famentuwnge kom tfachi dungu mew.
Nienge ta kie nor mongen, fey fill ant tami
maneluwkleael ta Ngnechen mew, mupiltun
mew, piwkeyen mew, yafluwklen mew, ka
om piwke mew. 12 Yafluwnge tati kme weychan reke mlechi mupiltun mew. Elukefilnge
i famtripayael tati rumel mongen, feychi dungu
mew ta dullieymew ta Ngnechen ka feymew
ta wldunguymi tami feyentulen fentren che i
adki mew. 13 Fey tfa ta, Ngnechen mew, tati
eluniefilu mongen kom tati mleyelu, ka Jesucristo mew, ka kisu ta fente kme entudunguy
ka nor dunguy ta Ponsio Pilato mew, feymew
werkaeyu kisu engu i y mew 14 ka mngeltuafimi tami werkpefielchi dungu, ka tami
weluknutunoafiel, femngechi ngelayay chem
mew tami ngfedunguafiel. Femngechi amulnieaymi tami kdaw kpatule wla ta idol Jesucristo. 15 Puwle tati medin ant Ngnechen ta
11

5:18 Deuteronomio 25.4.

* 6:5 Kieke kuyfi wirin mew

1 Timotew 6:16

253

pengelay tai ftra kme dungu, fey kisu am ta


kiengelu mten tati kme ftra longko lmen
kom ngneniefilu, tati Longko lmenklelu kom
longko lmen mew ka idolklelu kom idol
mew. 16 Kisu ta kiengey mten tati chumkawnorume lanoalu, mlelu kie ftra pelon mew iney
no rume tai pepi flpukenoelmew. Kie che
rume ta pekelaeyew ka pepi pelayafeyew rume.
Kom kisungepe ta rumel pramyen ka kom
pepiluwn! Felepe may.
17
Tati pu rikungelu nielu fentren chemkn
tfachi mapu mew, werkfinge i mallmangenoael engn ka i maneluwnoael engn
tai nieelchi chemkn mew, tfachi fentren
chemkn am aftualu. i femafel, puwlniepe i
maneluwn ta Ngnechen mew, kisu ta sofratu
elukeeimew fentren chemkn femngechi tai
kme pneafiel. 18 Werkfinge kmeke dungu
i femael engn, kalli rikupe engn kme
piwketuchen mew ka eluwklepe i wlael
engn ka i wdamkayael engn tai nieelchi
chemkn. 19 Femngechi feleay i rikungen engn
tai eluaetew kie kme newen yafluwn
tati kpalechi ant mew, ka lloway engn tati
rfngechi mongen.
Afpuachi yefaldungu Timotewngealu
Timotew, kme trftuniefinge kuiwtun
mew tami manelngeelchi dungu mew. Allktukefilnge tati mapu mew mlechi itrofill wesake
dungu chem falinolu rume ka tati trapmkakeelchi dungu re koyla ngnen mew, rangi
konkelu tati kimn pingekelu mew, 21 kieke
kimeltufe am nielu tati welulkalechi kimn, fey
welulkawtukey engn tai mupiltun mew.
idol wlpe eymn mew i re wlkeelchi
piwkeyechen. Felepe may.
20

6:21 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: eymi.

6:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

1 Timotew 6:21

2 Timotew 1:1

254

2 Timotew

Pablo i epu puwchi karta


Timotewngealu
Tfachi karta Pablo i ka wiome wirilelfiel
tai kme weni Timotew. Feychi Pablo wirifilu tfachi karta, epe puwklefuy i langmngeael. Tfachi karta mew Pablo ka wiome
nglamfi ta Timotew chumngechi mongen i
nieael ka tai yafltukuafiel ta Timotew tai
yewentukunoafiel ti werken dungu.
Pablo ka femngechi yafltukufi i eluwkleael
i kutrankawael ...Cristo Jesus i kme soltaw
reke (2 Timotew 2.3).
Chalin dungu
Iche Pablo, Jesucristo tai apostol, werkngen Ngnechen tai piel mew chumngechi
tukulpaknungey ti rumel mongen tati kiewn
i mlen ta Cristo Jesus i duam, 2 wirileleyu ta
tfachi karta, iche i sakin fotm reke, eymi
Timotew. Aylen ta Chaw Ngnechen mew
ka tai idol Jesucristo tami freneaetew, kisu
tami kutranpiwkeyenieetew ka eluaeymew kisu
i kme tngn eymi tami mongen mew.
1

i ntramyengeael ta Cristo
Rumel ngillatumantukukeeyu ka maumkefi ta Ngnechen, iche tai poyekeel kie
lif rakiduam mew, chumngechi tai poyekefel
iche i ftakeche em. 4 Rumel tukulpaken tami
weangkken ta iche mew, fey rume aylefun tami peafiel femngechi tayu aywkleael.
5
Tukulpaken tami kme feyentulen. Wnelu
mew feyentuy tami chuchu Loyda ka tami uke
Eunise, ka rakiduamklen rf mew eymi tami ka
femngechi feyentulen.
6
Feymew ta nglamaeyu tami yafluwkleael
Ngnechen tami eluetewchi pepil mew tami
llowel nga feychi fampuwleleyu iche i
kuw. 7 Fey Ngnechen am aylenolu tai
llkaluwkleael, welu may elueimew kie
pepiluwnngechi Kme Pll, tati nielu
piwkeyen ka kie nor rakiduam. 8 Feymew
yewekilnge tami ntramyeafiel ta idol. Ka
femngechi yewentukukeeli iche tai presulen
mew idol i duam. Welu may, Ngnechen tami
elunieetewchi newen mew, eluwklenge tami
kutrankawael tati werken montuluwn dungu
i duam. 9 Ngnechen ta montuleimew ka
dullieimew tai lif mongenngeael kisu mew,
ichi tai kisu ngnewn femelchi dungu mew
no, welu may kisu tai ayelchi dungu mew,
fey ichi am piwkeyeetew ta Cristo Jesus mew,
fey Ngnechen am ta piwkeyeetew ta ichi
petu i dewmangenon rume ta mapu. 10 Fey
Ngnechen pengeli i piwkeyechen, kpalu tai
3

2 Timotew 2:7

Montulchefe Jesucristo, fey wewfi tati lan dungu


i pepiluwn, tati werken montuluwn dungu
mew, fey kimeli i mlen tati rumel mleachi
mongen.
11
Ngnechen ta yefaldunguenew i wewpiafiel
tfachi werken dungu, ka werkenew kie apostol ka kimeltufe reke tati pu judiu tuwnngenolu
mew.* 12 Fey tfachi werkn dungu mew ta
rupalen kom kutrankawn mew. Welu yewentukuwlayan ta tfachi dungu mew, kimnielu am
iche iney mew i puwlnien tai maneluwn.
Ka rfknu mew maneluwklen kisu i nien
ta pepiluwn tai kellunieaetew i kdawyenieelchi dungu mew puwle wla tyechi ant
tai fenteknuael i yefaletewchi kme dungu.
13
Kuiwtun mew inaniefinge tati nor kme
kimeltun tami llowel ta iche mew, ka mupiltulenge ka nienge ta piwkeyen tai kiewklen
ta Cristo Jesus mew. 14 Tati Lif Kme Pll mlelu
ichi mew, fey i kellun mew, kme adniefinge
Ngnechen tami maneletewchi dungu.
15
Eymi am dew kimnielu, tati mlechi pu
che Asia troki mapu mew kom kisuknuenew
engn. Kieke tfa engu tati, Figelo ka Ermogene. 16 idol ta kutranduamyeafi ta Onesiforo i pu rema, kisu ta rume fentre rupachi am lliduamelpaetew ka yewentukulaenew
iche tunte presulefun rume. 17 i femafel,
kisu akulu mten ta Roma, eluwi tai kintuaetew. Kansatulay rume, fey peetew wla,
fenteknuy. 18 Pewmangen ta idol kutranpiwkeyeaeyew tyechi ant mew. Eymi ta dew
kimnieymi tai rume kelluetew ta ichi Efeso
mew.

2
Jesucristo tai kme soltaw
Fey eymi, iche i fotm reke nieeyu,
yafluwnge tami re llowelchi frenechen mew ta
Cristo Jesus mew. 2 Tami allkmakefiel iche i
nglam tai feypiel rangi fentren pu che mew,
werkfinge ti manelfalchi pu che ka ti doy admuwlu i kimeltuafiel ta kakelu pu che.
3
Eluwklenge tami kutrankawael ta Jesucristo
mew chumngechi kutrankawkey kie kme
soltaw reke. 4 Chem soltaw no rume ta dew
inanielu, welulekelay i kdawn ta kangelu
dungu mew, felelu am tai puwtunieafiel tati
longkolechi soltaw kisu mew. 5 Ka femngechi
tati kudefe pepi llowlayafuy i wewelchi kullitun, kme inanole chumngechi i felen tai
amulngeael ti kuden dungu. 6 Tati kdawkefilu
ta mapu feley ta wnelu mew i llowael kisu
tai kosechaelchi fn ketran tai troki ngan
ketran mew. 7 Rakiduamyefinge tfachi dungu
tai feypipeel, fey idol eluaeymew itrokom
1

* 1:11 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati pu judiu tuwnngenolu mew...

2 Timotew 2:8

255

kme kimn tami fente kme admafiel tai


feypipeelchi dungu.
8
Fey tukulpaniefinge ta Jesucristo, tati
wiomongetulu ka ti longko lmen David tai
tuwnngen. Fey tfachi werken montuluwn
dungu lle iche tai wewpikeel. 9 Fey tfachi
werken dungu i duam afeluwklelan i
kutrankawael, fey trariniengen ktu ta kadena
mew kie wesa mongen niechi che reke, welu
Ngnechen i werken dungu trarilelay ta kadena
mew. 10 Feymew ta afeluwkelan itrokom mew
femngechi tai kmelkaafiel Ngnechen tai
dullielchi pu che, ka femngechi ta kisu engn i
llowael tati ftra kme montuluwn dungu ta
Cristo Jesus mew.
11
Tfachi dungu ta feyngey:
fey laliyi feyentulen ta Cristo mew, ka femngechi mongeleai ta kisu mew.
12
Fey kutrankawliyi, ka femngechi kiewn
mew mleai Cristo ichi.
Fey yewentukufiliyi ta Cristo, kisu ka femngechi yewentukuaeimew.
13
Fey ichi mngeltunienofiliyi ta Cristo, kisu
i feypiknuelchi dungu rumel mupiay,
kisu am rumel mupikelu tai tukulpaknuelchi
dungu.
Tati dew llowelchi kdawfe
Fey tukulpalelfinge ta tfachi dungu, ka
werkfinge ti pu che Ngnechen i adki mew
i fenteknuael tai yawtumekewael engn
fill faliyenochi dungun mew. Feychi yawtudungumekewn chem falilay rume tai femkeel engn re tai wesalkayafiel mten tfey
engn tati dew allkleyelu. 15 Newentulenge tami
mleael Ngnechen i dungu mew tati dew llowelchi kdawfe reke feyti nienolu chem dungu
no rume i yewentukuwkleael Ngnechen i
adki mew kme kimeltukelu ti werken kimeln
dungu. 16 Inaduamuwnge tami ntramkanoael
ti wesake dungu chem falinolu rume, fey am
tati famngechi dungukelu kake ant ngekelu am
i doy welulkawn tai wesake femn mew.
17
Ka tai kimeltun wesalkalmkey kanser kutran
reke. Fey tfa llemay tati femlu Imenew engu ta
Fileto. 18 Tfa engu ta welulkawi tati rf dungu
mew. Feypikey engu tati wiomongetun i
dew mlewiyeken, fey femngechi miyawkeyngu
tai epurume rakiduamelafiel kiekentu tati
dew kme mupiltulelu. 19 Welu Ngnechen i
dungu kie rumel mleachi adknudungu, fey
tfa lle tai wirikonklen: idol ta kimniefi
kom tati konpalelu ta kisu mew. Fey itrokom
che ta maneluwklen montulen pifile ta idol Ngnechen, feley tai elknuafiel ti wesake
dungu.
20
Fey kie ftra ruka mew mlelay ta plata
ka oro pnepeelchi chemkn mten, welu ka
femngechi mley tati pnepeel mamllngelu ka
ragngelu. Mley kiekentu ta re kawi dungu
14

2 Timotew 3:7

mew i pnengeael ka kiekentu fill ant i


pnengeael. 21 Fey kawi dungu mew ta pnengeael, feley i kme lifkleael ti doy kmelu
i pnengeael idol tai dungu mew. Kie che
feley tai pntnentuwkleael ta kom wesake
dungu mew, feymew llemay ta kmeay i pnengeael chem kme dungu mew rume.
22
Feymew
famtripange
llemay
tati
wechekeche i illutukeelchi wesake dungu
mew, fey lif mongen nieaymi, mupiltun ka
piwkeyewn ka kme tngn, kom kientrr
tfey engn tati lif piwke mew maneluwklelu
ta idol mew. 23 Duamknukefilnge ti yawtun
dungu tati falinolu chem mew no rume. Dew
kimnieymi ta feychi dungu i kpalken ta
24
yafkawn.
idol tai kona ngelay tai
miyawael ta kewatun dungu mew, welu
may mley i piwkeyeafiel kom che. Feley
i kme admnieael tai kimeltucheael ka
25
tai ngenoafeluwnngeael.
Ka feley tai
nglamafiel om piwke mew tati pu wesake
piwkengelu, tai maneluwkletuael ka i
wiorakiduamtuael engn ta Ngnechen mew
ka i kimafiel engn ti rfngechi dungu,
26
femngechi tai trepeluwkleael reke engn
tai montuael wekf tai koyla ngnen
mew tai presunieetew reke femngechi tai
chumnoaetew rume ta wekf tai aylefel.

3
Chumael ta che epe puwle i afael ta ant
1
Ka feley tami kimael tfachi dungu, epe
puwklele i afael ta ant mleay ta kuiwnngechi dungu. 2 Tati pu che kisutu kimkawnngeay, rume dimatuafi engn ta plata, mallmangeay engn ka re kisu falintunieay i
dungu. Kayetudunguafi engn ta Ngnechen,
ka mngeltulayafi tai ftakeche, kim maumlayay ka yamlayafi engn rume Ngnechen
3
i dungu.
Chemchingelayay ka kutranpiwkeyechelayay rume, dallukafengeay ka pepi
ngnewlayay engn i aytukeelchi wesake
dungu mew, fey wesa piwkengeay ka kayetuafi
kom kme nor dungu. 4 Ellka dungumacheay
ka rume matuwnngeay, apoleay reke i piwke falinochi dungu mew ka kisuke mten kintuay engn aywnngechi rupaleael tunte felefuy rume i mngeltuafiel engn ta Ngnechen.
5
Rume kme feyentulelu reke Ngnechen mew
ta feleay engn, welu tai femkeelchi dungu
mew llumumayafi engn ti rfngechi dungu i
nien ta Ngnechen. Fey tfachi dungu mew
keykonkilnge tati wesake wimtunngechi pu
che i kimeltukeel mew. 6 Kisu engn mew
am ta koneltulelu tati pu che konkiyawkelu ta
rukache mew, fey ngnenkakefilu tati newen
piwkengenochi pu domo ka fill yafkan nielu i
piwke mew ka chem wesake dungu rume ayduamakefilu, 7 rumel amulekey engn i admn,

2 Timotew 3:8

256

welu chumkawnorume longkontukukelafi tati


rf dungu. 8 Chumngechi tati epu kalku Jane ka
Jambre* chagtudungufi engu ta Moyse, tfachi
pu che ta ka femngechi chagtudungukefi tati
rf dungu. Tfachi pu che ta welulkawkley
i rakiduam, elknutulu engn am tai feyentuleael. 9 Welu mte tunte inayentumangelayay
rume i wesa femn engn, kom che am ta
ngneduametew i wedwedklen, chumngechi
rupay feychi chagtudungufilu ta Moyse tati epu
kalku.
Pablo elufi kieke nglam ta Timotew
Welu eymi ta kme inaniefimi iche tai
kimeltun, ka chumngechi mongen i nieel ta
iche, ka i aytukeelchi dungu i femael tai
mupiltun mew, ka tai ngenoafeluwnchengen,
ka i piwkeyechen ka iche i yafluwn mew ka
ngenoafeluwn mew i duamklenoael 11 tai fill
wesa femmekengen mew ka tai kutrankawn
mew. Dew kimnieymi chem dungu mew tai
rupan iche ta Antiokia mew, Ikonio ka Listra, ka i kutrankawel iche feychi fill wesa
femmekengelu, welu ta idol montulenew kom
tfeychi wesake dungu mew. 12 Rfngey llemay kom tati aylelu tai mongeleael lif piwke mew tai poyeafiel ta Cristo Jesus kutrankaway fill wesake kayetun dungu mew, 13 welu
tati wesake piwkengelu ka tati ngnenkachekelu
kake antngeay i amulen tai doy wesalkalen,
ngnenkacheleay engn ka kisu engn ngnenkaniengeay.
14
Welu eymi, yafluwn mew amulenge tfey
tami dew kimyeelchi kme dungu mew, kom
tfeychi dungu tami eluetew nor rakiduam
tami feyentuael. Dew kimnieymi iney tami
kimeltuetew. 15 Tukulpange pichiwentrungelu
mten ta eymi kimniefimi tati Wirin Chillka i
kme dungu, fey ta admelaeymew tami kimchengeael ka eluaeymew tami montuluwael tami
nieelchi feyentun ta Cristo Jesus mew. 16 Kom
tati wirikonklechi dungu ti Wirin Chillka mew
wiringey Ngnechen tai adknuel ka i piel
mew, feymew rume kmey i kimeltulngeael
ta che ka i nglamtungeael ti welulkawklelu,
ka yaflngeael ka i kimelngeael ta che, fey i
nieael ta kie kme lif mongen. 17 Fey ta famngechi Ngnechen mew maneluwklechi che i
rume admuwael itrokom kme dungu mew tai
fente kme pepikawkleael tai femael itrofill
kmeke dungu.
10

4
Feymew llellipuaeyu Ngnechen mew ka
Cristo Jesus mew kisu tati kpayalu kie longko
lmen reke tai ramtukadungupayafiel kom che
tati mongelelu ka ti dew layelu, fey feypiaeyu:
2
wewpifinge tati werken dungu, ka afeluwkilnge
1

2 Timotew 4:17
tami kimeltuael tunte ayllenofule rume ta
che i allktuael engn.
Rulpafinge tami
ntram mew femngechi tai kme nor rakiduam
nietuael engn, katrtudungufe ti wesa dungu
mew amulelu, ka yafltukufinge ti ngawadklelu, kimeltuchenge kom ngenoafeluwn
mew. 3 Akuay ta tripantu feyti pu che ta kme
norduamtulayafi engn tati kme kimeltun.
Doyelchi may, kisu tai mallma piwkengen
mew kintuay engn fentren kimeltufe tai
kimeltuaetew kisu engn i ayelchi dungu ka i
kpa allktuael mten. 4 Kie ple elknutuafi
engn tati rf dungu ka feyentuafi engn fill
kakerumechi dungu. 5 Welu eymi rumel niefinge
tati nor kme rakiduam, ngenoafeluwklenge
tami kutrankawael, kdawyeniefinge tami
wewpituafiel tati werken montuluwn dungu,
ka kme puwtulenge tami kdaw mew.
6
Fey iche ta dew puwkley tai langmngeael Ngnechen i duam. Dew flklepay
i layael ta iche. 7 Rangi weychan mew reke
dew kme kdawn, dew puwklekan reke tati
kuden i tripalwe mew, ka lif piwke mew kme
puwtuleken tai mupiltun mew. 8 Fey fewla
ngmnieenew tai llowaelchi korona idol tati
lif piwkengechi kues tai eluaetew tyechi ant
mew kpatule ta Cristo. Fey iche mten no,
welu ka femngechi kom tati maneluwklelu fentren piwkeyen mew i wiometuael ta Cristo.
Timotew i nglamngen
Pepikawnge ka prmkechi kpange tami
pepayafiel. 10 Fey Dema ta kisuknutuenew. Doy
aytufi tfachi mapu mew mlechi dungu, fey
amutuy ta Tesalonika. Kresente amuy ta Galasia
troki mapu mew, Tito kay amuy ta Dalmasia.
11
Luka ichiw mten ta mleweyu. Kintufinge
ta Marku, fey mr eymu kpayaymu, fey kisu ta
kelluaenew iche i kdaw mew. 12 Fey Tikiko
kay werkfi i amuael ta Efeso. 13 Kpayalmi,
kpaleltuen tai takun i elknuel ta Troa waria
mew, Karpo i ruka mew, ka tai pu chillka,
doyelchi tati pu pergamino nielu wirin dungu.
14
Alejandro tati kdawyekefilu ta kofre, rume
wesalkaenew. idol ta kisu adknuaeyew iche
tai wesa femetew mew. 15 Eymi kuiwtukuwnge
ta Alejandro mew, kisu ta rume kayetumaeimew tai wewpikeelchi kme dungu.
16
Wnetu mew kisu ingkapewlu iche tati
pu awtoridad mew, iney no rume dungupelaenew; kom kisuknuenew engn. Pewmangen
ta Ngnechen duamknumalayaeyew engn i
femetew. 17 Welu idol feyngey i kelluetew ka
eluenew ta newen. Fey femngechi tai amulnieafiel ta wewpin mew tati werken montuluwn
dungu ka femngechi tai allkael engn ti dungu
9

* 3:8 tati epu kalku Janes ka Jambres: tati pu judiu i wimtun dungu feypiley femngechi pingefuy i y ti epu kalku tai
yawtudungufiel ta Moyse.

2 Timotew 4:18

257

kom tati feyentukenolu ta Cristo mew. Femngechi ta idol montulenew tati trapial reke
wapolechi pu che mew 18 ka montulnieaenew
kom wesake dungu mew, ka eluaenew i puwael
ti lmen mlewe mew tati mlelu wenu mapu.
Rumel pramyengepe ta idol! Felepe may.
Lemoria pin ka kme ngillatumawn
Lemoria piafimi ta Prisila ka Akila ka Onesiforo tai pu rema. 20 Erasto mlewepuy ta Korinto, fey Trofimo kay kutrankley fey elknufi
ta Mileto. 21 Prmka pepikawnge tami kpayael
petu i akunon ta pukem. Lemoria pifaleymew
ta Eubulo, Pudente, Lino, Klawdia ka itrokom pu
pei ka lamngen. 22 idol Jesucristo mlepe ta
eymi mew, fey Ngnechen ta freneaeymnmew
ta eymn. Felepe may.*
19

* 4:22 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

2 Timotew 4:22

Tito 1:1

258

Tito

Pablo i karta ta Titongealu


Tito ka femngechi Timotew reke Pablo tai
rume kellukeetew kdaw mew, fey tfachi
karta Pablo i wirilelfiel ta Tito. Tito mlewerkey Kreta wapi mew femngechi tai nglamtunieafiel tati feyentulechi pu che.
Pablo,
wirilelfilu tfachi karta ta Tito, tukulpalelfi
chumngechi mongen i nieael tati longkolelu
kie troki feyentulechi pu che mew ka femngechi tukulpalelfi i kuiwtukuwkleael tati pu
koyla ngnen kimeltufe mew.

Chalin dungu
Iche Pablo, Ngnechen tai kona ka Jesucristo i apostol. Kisu ta werkenew tai
kimelafiel ti mupiltun dungu tfeychi pu che
mew tai dulliel Ngnechen, ka femngechi i
kimafiel engn tai rf dungu mew i feyngen
tai wewpikeelchi dungu, 2 tati nielu maneluwn
i llowael ti rumel mongen. Ngnechen ta koyladungukelay, fey tukulpaknufi tfachi mongen
ftra kuyfi mew petu i dewmangenon rume ta
mapu. 3 Fey fantepu dew puwi i kimngeam ti
we kimeln dungu, fey iche manelenew tai
Montulchefe Ngnechen iche i wewpiael kisu
i adknuelchi dungu.
4
Wirilelaeyu tfachi karta, eymi Tito rf
dungu mew iche i fotm reke tai nieel mr
tayu nieelchi mupiltun dungu mew, fey aylen
Ngnechen tai Chaw ka Jesucristo tai Montulchefe tami freneaetew ka tami elunieaetew
kisu i kme tngn.
1

Tito i kdaw ta Kreta mew


Feychi elknueyu nga Kreta wapi mew,
tfa femngechi femn tami kimelael tati petu
mlechi dungu i kme adknungeael, ka femngechi kake kieke waria mew tami dulliael
ti longkolealu Ngnechen i troki feyentulelu
mew, kom chumngechi nga iche feypiknueyu.
6
Kie longkolealu mley i nieael lif mongen femngechi chem mew no rume i entufilngenoael. Feley i nieael kie domo
mten ka i pu yall mley i feyentuleael idol
mew fey i dalluntukungenoael engn i chem
mngeltukenon rume. 7 Welu tati longkolealu
Ngnechen i troki feyentulelu mew, mley
i nieael lif mongen. Ngelay i wedwedka
dungumekeael, ka i lef lladknoael. Ngelay
i ngollifengeael, ka mley i miyawnoael ta
kewatun dungu mew, ka i aynoael i wesa
wewafiel ta plata. 8 Welu may, feley i rumel
ayleael i kme llowafiel ta che kisu i ruka
mew, ka i kme piwke wentrungeael, kme
5

Tito 2:4

rakiduamngelu ka lif mongenngelu, i mngeltuleael ta Ngnechen mew ka i inaduamuwkleael i lif mongenngeael. 9 Mley i piwkentukunieafiel ti rfngechi we kimeln dungu
tai kimeltungeel, femngechi tai yafltukuafiel
ta kakelu che ti nor kme kimeltun mew ka
femngechi tai kme duamkechi ntramkayafiel
tati welulkawklechi pu che.
10
Rume fentreley ta che tati mngeltukenolu,
tati fill dungu pikelu, ka tati ngnekachekelu
i kimeltun mew, fey ti pu judiu mngell
feypikefilu ta che i sirkunsidangeael. 11 Tati
pu longkolelu Ngnechen i troki feyentulelu
mew mley i katrtudunguafiel fey tfachi pu
che tati rume wesalkakefilu ta kom remawen
che, kimeltuyawlkey tfeychi dungu tai femnoafel engn fey tfa femkey engn femngechi
tai wesa wewafiel ta plata.
12
Fey kie pelonche rke tuwlu ta Kreta wapi
mew, feypirkey tukulpafilu kisu i kie mapu
tuwnche: Kreta wapi mew mlechi pu che
ta rumel koylatukeyngn, mawida wapo kulli
trri engn fente i ifengen mew ka chofngeyngn. 13 Fey tfa ta rf dungu. Fey tfachi dungu
mew feley tami katrtudunguafiel tfachi pu
che kom newen dungu mew, femngechi tai
rf dungu mew i kme feyentuleael engn idol mew. 14 Ka femngechi tai mngeltunoafiel
tati pu judiu i trrmelchi kuyfi koyla dungu
ka i feyentunoafiel rume ti welulkaniefilu tati
rfngechi dungu.
15
Tfeychi pu che ta nielu lif rakiduam, kom
mlechi chemkn ta lifngey, welu tfey engn
tati feyentulenolu ka lif rakiduamngenolu rume,
ngelay chem rume ta lifngelu, fey kisu i rakiduam ka i kimn i nieel i longko mew ka femngechi podkley reke. 16 Feypikeyngn i kimfiel
ta Ngnechen, welu i femkeelchi dungu mew
kimufaluwkey engn i kimnofiel ta Ngnechen.
Nngaytuchekey engn ka mngeltukelayngn.
Admlay engn i femael chem kme dungu no
rume.

2
Tati kme kimeltun
Fey chem dungu rume kimeltulmi, feley
tami kimeltuafiel ti nor kme kimeltun.
2
Fey kimeltuafimi tati putrem ftakeche
i ayekanoael wesake dungu, i yamfal
ftachengeael ka i kme ngneduamchengeael.
Ka femngechi i nieael mupiltun, ka i piwkeyecheael ka i fta piwkengeael, femngechi
tai yafngeael ta kutrankawn mew. 3 Ka femngechi kimeltuafimi ti putremke domo mley
i yamfaldomongeael, i dallukafengenoael
ka i ngollifengenoael. Mley i nieael ti
inayentufal kmeke dungu, 4 femngechi i
kimelafiel ti llchake domo tai piwkeyeael
engn i fta ka i dapiafiel i pu pe,
1

Tito 2:5

259

i kme ngneduamchengeael engn, i lif


mongenngeael, i kme dapinieael i ruka,
kme piwkengeael ka i ngnenieaetew kisu
i fta, femngechi ta iney no rume i pepi wesa
dungunoael Ngnechen i kimeln dungu mew.
6
Ka
femngechi
yafltukuafimi
tati
wechekeche tai ngneduamchengeael engn.
7
Fey eymi ka mten nieaymi tami mongen mew ti
inayentufal kmeke dungu itrokom dungu mew.
Fey kimeltufilmi, femnge kom kme lif rakiduam
mew ka ayekankechi no rume. 8 Dungufinge kie
kme ntramkan mew, femngechi ta iney no
rume tami entufilnoaetew. Ka femngechi ta
yeweay iney rume notukadungueliyimew, fey
pepi chem pilayay rume tai wesa dunguyeaetew
ta ichi.
9
Nglamafimi tati pu presukona tai mngeltuafiel kom dungu mew i kdawelkeelchi pu
lmen wentru, i kme mngeltuleael engn,
fey i chagtudungufengenoael engn. 10 Ka i
weefengenoael, welu may i nor kme mongenngeael. Femngechi ta itrokom che ngneduamaeyew i lif mongen i nieel engn, femngechi kisu engn ngneduamay Ngnechen
tai Montulchefe tai kimeltun i rume kme
dungungen.
11
Fey Ngnechen am piwkeyeetew ta
ichi, feymew llemay ta wli ti montuluwn
12
dungu itrokom chengealu.
Ngnechen
i kutranpiwkeyechen mew kimeltueimew
tai elknutuafiel ti wesake dungu ka tai
illutuwenoael mapu mew mlechi fill wesake
dungu.
Ka femngechi kimeltueimew tai
nieael tfachi mapu mew kme rakiduam,
nor mongen, ka tai nienoael pekakanka
rakiduam, 13 ichi am maneluwklelu tai
ngmnieelchi aywn montuluwn dungu
tfey tai tukulpaknulelngeel: tai wiome
pewfaluwtuael tai kme Ngnechen ka tai
Montulchefe Jesucristo. 14 Kisu chalintukuwi i
layael ichi mew femngechi tai montulaetew
kom tai wesake yafkan mew ka tai eluaetew
lif mongen, kisu am ngenngelu ichi mew,
feymew ayley tai femael kmeke dungu.
15
Fey feley tami kimeltuael tfachi dungu,
femngechi tami yaflcheael ka tami katrtudunguafiel kom newen dungu mew tati mngeltukenolu. Ka eluwkilnge iney no rume tami
illamtuaetew.
5

3
i chem chumael tati feyentulelu
Tukulpalelfinge ti pu che tai yamafiel tati
awtoridad longkolelu ka ti pu kellukonklelu,
tai mngeltuleael engn ka tai eluwkleael
i femael kmeke dungu. 2 Ka feley tai wesa
dunguyenoafiel engn ta iney no rume, tai
om piwkengeael ka i kutranpiwkeyecheael ka
1

* 3:15 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

Tito 3:15
i eluwkleael tai kme piwketuafiel ta kom
kakelu pu che.
3
Fey kuyfi mew ta ichi wedwedngekefui
ka mngeltukelafui ta Ngnechen. amklekefui ka presulekefui reke itrofill wesake illutun dungu mew ka fill pekan dungu mew.
Mongelekefui ta wesake dungu mew, trirtuwn mew, ka welukonke dewn mew. 4 Welu
Ngnechen tai Montulchefe pengelpay i kme
frenechen ka i kme piwketuchen, 5 fey montuleimew.
Ngneduammalaeimew tai
femelchi wesake dungu, welu may tai kutranpiwkeyeetew mew ta ichi, liftutueimew
reke tai yafkan mew ka elutueimew we mongen, fey ti Lif Kme Pll i kellun mew.
6
Fey Ngnechen, tai Montulchefe Cristo Jesus mew, elueimew tati Lif Kme Pll 7 fey
femngechi, dew montulngelu ichi Cristo i
frenechen mew, tai llowael tati rumel mongen
tai maneluwklemum.
8
Tfachi dungu feyngey, fey aylen tami afeltukunoafiel tfachi dungu, femngechi tati feyentulechi pu che Ngnechen mew i kdawkleael
tai femael ti kmeke dungu. Tfachi dungu ta
rume kmey ta itrokom chengealu. 9 Welu ngelay tami yawtudungumekeael tati kuyfikeche
i pepikaelchi dungu mew, ka tami yawtudungumekenoael rume Moyse i ley dungu
mew. Tfachi dungu am ta kmenolu ka nielay
chem kme kimn no rume.
10
Ka femngechi iney rume i wesa femel mew
pntlkachele ta Ngnechen i troki feyentulelu mew, katrtudunguafimi kie rupa kam
epu rupa rume, welu yamnoelmew ka mngeltunoelmew, pntnentufinge ti troki pu che
mew. 11 Eymi dew kimnieymi ta tfeychi che i
rume welulkawklen, fey kisu i yafkan mew
kimfali i welulkawklen.
Wichu kimeltuchen
Feychi iche werkfili ta Artemas kam Tikiko
rume, rf pepikawnge tami amuael ta Nikopolis tami pepayafiel, iche am aylelu i rulpapukempuael ta tyechi waria mew. 13 Kom
tami pepilel mew kellufinge tati abogaw Sema
ka Apolu, eluafimi tai fill duamtunieelchi
chemkn femngechi tai kme amulael i duamngeelchi dungu mew, fey ta famngechi chem
rume i faltaluwnoael. 14 Femngechi ti pu che
ichi engn mew mlelu admayngn i femael kmeke dungu ka i kelluael mlele chem
fillaluwn rume, femngechi ta kisu engn i
nieael ta kmeke dungu i mongen mew. Lemoria pin ka ti kme ngillatuman dungun.
15
Kom tati mleyelu iche mew lemoria pifaleymnmew. Lemoria pilelaen tai piwkeyenieetewchi pu che feyentulelu ta idol mew.
12

Tito 3:15

260

Fey Ngnechen freneaeymnmew ta eymn.


Felepe may.*

Tito 3:15

Filemon 1

261

Filemon

Pablo i karta ta Filemonngealu


Tfachi karta Pablo ta wirilelfi kie wentru,
Filemon pingelu. Pablo miyawlu i wewpifiel
ti werken dungu Kolosa waria mew, Filemon
feyentuy ta Cristo mew. Feymew Filemon tai
presukona, Onesimo pingelu, ellka tripay Filemon i ruka mew. Fey femlu, amuy Roma waria
mew, feymew pewrkey Pablo engu. Fey ta
famngechi Onesimo feyentuy ta Cristo mew.
Pablo wirilelfi tfachi karta ta Filemon femngechi tai wioduamatuafiel ta Onesimo, kisu
i presukona. Tfachi karta mew Pablo feypifi ta Filemon i llowtuafiel ta Onesimo ka i
nietuafiel kie kme rf pei reke. Feymew
Pablo werktufi ta Onesimo i amutuael fey i
yelelafiel tfachi karta ta Filemon.
Chalin dungu
Iche Pablo, presulen ta Cristo Jesus i
duam. Eymi Filemon wirileleyu ta tfachi karta
kientrr tai pei Timotew ichiw. Eymi ta
ichi tai aynieelchi kompa ta kdaw mew.
2
Lemoria pifinge tfeychi pu che feyentulelu tati
trawluwkelu tami ruka mew, ka femngechi tai
lamngen Apia ka Arkipo, ichi tai kompa ta
yafluwn mew kientrr tai kdawkeel. 3 Fey
Ngnechen ichi tai Chaw ka idol Jesucristo
freneaeymnmew ka nieaymn kisu i kme
tngn tamn mongen mew.
1

Filemon tai piwkeyen ka i mupiltun


Fey ngillatuym, tukulpakeeyu ta eymi,
fey maumkefi ta Ngnechen, 5 iche am
feypingekelu tami feyentulen ta idol Jesus
mew, ka tami rume piwkeyeniefiel ta kisu ka
itrokom che koneltulelu ta Ngnechen i feyentulechi pu trokiche mew. 6 Fey pewmangen
eymi tami mupiltulen i kme kimfalael itrokom
che mew, tami kme longkontukuafiel itrokom
ti kme felen tai llowel ta Cristo Jesus mew.
7
Rume aywklen ka yafluwklen eymi tami
kellukefiel mew itrofill chemkn mew ka tami
piwkeyefiel tati pu feyentulelu, fey kisu engn
doy yafluwi i piwke mew. Feychi dungu mew
maumfalimi, pei.
4

Pablo llellipuy ta Onesimo mew tati presukona


Feymew iche, tunte Cristo i apostolngefun rume, niefun fentren dungu tami werkafiel
chem dungu tami femafel, 9 welu may doymn
tami llellipuafiel piwkeyen mew. Iche Pablo
dew putremklewen, fey fewla presulen ta
Cristo Jesus i duam, 10 Onesimo mew freneen
piaeyu. Kisu ta iche i fotm reke ka mten
Ngnechen i dungu mew am feyentulu iche
presulelu ta karsel mew, fey kisu ta rume
kellukeenew. 11 Kuyfi mew petu mlelu eymi
8

Filemon 25
engu, Onesimo chem mew no rume ta puwtukelafeymew, welu fewla kme puwtunietuaeymew
ta eymi chumngechi femkey ta iche mew.
12
Feymew wiome werkleltuaeyu tami kme
llowtuafiel iche ka mten reke tami llowafiel
tati. 13 Iche aylefun i nieafiel tfa mew femngechi tai poyeafetew ta iche eymi reke, iche
tai presulen mew ta Cristo i kme dungu tai
duam. 14 Welu aylan tai nnagmafiel eymi
ta femkape tami pinon rume, femngechi tami
aporia frenenoafiel, welu may eymi kisu tami
piael. 15 Pichi alma pnttripay ta Onesimo,
fey fewla i rumel mletuael eymi engu. 16 Fey
tfa kie presukonangewetulayay, welu may
doy kme puwtuletuay ta kie presukona mew.
Kie ayn peingetuay. Iche rume piwkeyeniefi, fey eymi feley tami doy piwkeyetuafiel,
i re chengen mew mten no, welu may i kie
peingen mew ta idol mew.
17
Feymew lle, kie tami pei trokinieeli ta
iche tami feyentulen ta idol mew, llowtufinge
ta Onesimo iche ka mten reke, 18 fey chem
chemkn rume weeentumaelmew, kam
plata rume defenieelmew, iche ta kullituaeyu.
19
Iche, Pablo, wirileleyu tfachi karta, iche
i kuw mew ka iche i letra: Iche ta
kulliaeyu. Tunte felefuy tami tukulpalelafiel,
welu eymi tami defeniefiel, tami mongen ktu!
20
Felelley may, pei, freneaen tami feyentulen
ta idol mew. Yafltukumaen tai piwke tami
peiyefiel mew ta Cristo mew.
21
Wirileleyu tfachi dungu iche am kme
kimnielu tami mngeltuael.
Ka femngechi
kimnien tami doy kme femael tfeychi
dungu tami feypipefiel. 22 Fey ka femngechi,
pepikanienge iche tai umatupuael, fey iche
am maneluwklelu eymn tamn ngillatulen
ta idol mew, Ngnechen eluafenew tamn
pewmeafiel.
Lemoria ka kme ngillatuman ta afpualu mew
Lemoria pifaleymew ta Epafra, iche mew
mlelu ta karsel mew Cristo Jesus i duam.
24
Ka femngechi lemoria pifaleymew Marku, Aristarku, Dema ka Luka, i kellukeetew tai kdaw
mew. 25 Fey idol Jesucristo ta freneaeymew ta
eymi.
23

Ebrew 1:1

262

Ebrew

Tati karta ti pu Ebrewchengealu


Tfachi
karta
wirilelngey
tati
pu
ebrewchengealu. Tfa ntramyeniey Cristo
i elungen ftra pepiluwn tai montulafiel
kom che mlelu mapu mew. Tfachi karta
wiringey femngechi tai kme kimeltuafiel
ti pu ebrewche Jesus mew i mupin kom ti
wirikonklechi dungu ti Kuyfi Chillka mew.
Tfachi lifru kimeltuniey rume fentren wimtun
i nieel ti pu judiuche ka ti feyentun i nieel
engn, welu kimeltuniey Jesus mew mten
i wioduamangetuken ta yafkan kie rupa
mten ka rumel (Ebrew 10.10).
Ngnechen dunguy kisu i Fotm mew
Ftra kuyfi mew Ngnechen dungufi ichi
tai kuyfike tuwn em* rume fentreke rupa
ka fill pepikawn mew tati pu pelon wentru
2
mew.
Welu fantepu amulechi tripantu
mew, dungueimew kisu i Fotm mew.
Ka femngechi kisu mew adknufi itrokom
mleyechi dungu, fey ka femngechi femknufi
i ngnenieael itrokom mleyechi mapu mew.
3
Ngnechen elueyew kom i ftra pepiluwn,
kisu mew kimfali i chumngen ta Ngnechen
ka ngneniefi itrokom dungu Ngnechen
i eluetewchi pepiluwn mew.
Fey dew
wioduamatuetew ichi tai yafkan mew, fey
pratuy i mleputuael ta wenu mapu lmen
mlewe mew Ngnechen i man ad ple. 4 Fey
ta famngechi Ngnechen i Fotm doy ftra
wnenkley tati pu werken pll mew, fey
koneltulelu am doy ftra pepiluwn mew kisu
engn tai nieel mew.
1

Ngnechen i Fotm doy pepiluwnngey ti pu


werken pll mew
5
Fey Ngnechen am feypinofilu ta kie werken
pll no rume:
Eymi ta iche i Fotm: Iche dullieyu ta
fachant.
Ka femngechi feypilafi kie werken pll no
rume:
Iche chawyeenew ta kisu, fey iche kay
fotmyefi ta kisu.
6
Welu kangelu lifru mew, kisu i wnenklechi
Fotm chalintukufilu ta chf mapu mew, feypi:
Ngnechen i pu werken pll pramyeaeyew
ngillatun mew ta kisu.*
7
Ti pu werken pll mew kay Ngnechen feypi:

Ebrew 2:4

Femknufi i pu werken pll i feleael krf


reke. Ka ftra lewlewklechi ktral reke
feley kisu i pu pramyekeetew.
8
Welu kisu i Fotm mew kay, feypi:
Ngnechen tami longko lmenngen rumel
felekey, fey eymi ta kie nor piwke kme
longko lmen.
9
Rume piwkeyefimi ta nor dungu ka defimi ta
wesake dungu.
Feymew Ngnechen, eymi tami Ngnechen,
dullieymew ka elueymew fentren
aywn,
doy nieymi aywn tami pu kompa mew.
10
Ka femngechi feypi:
Eymi, idol Ngnechen, llituka mew mten
dewmafimi ta mapu. Eymi ka mten
dewmafimi ta wenu mapu.
11
Eymi rumel mleaymi, welu kom tami dewmael
feley i aftuael. Itrokom kisu engn
aftuay kie takuwn reke.
12
Mchamngetuay chumngechi mchamngekey
ta kie takuwn.
Mudawngetuay chumngechi ta iney rume
mudawkey i takuwn!
Welu eymi feleaymi mten.
Eymi tami mongen chumkawnorume
aflayay.
13
Ngnechen turpu feypikelafi kie no rume tati
pu werken pll:
Annge iche i man ple.
Tami pnotuwe namun mew elknufili
wla tami pu kaye.
14
Fey kom ti pu werken pll am werken pllngelu tai poyeafiel ta Ngnechen, werkngekelu
tai kelluafiel tfeychi pu che llowalu ti montuluwn.

2
Ti ftra montuluwn
Fey tfachi dungu mew, feley tai kuiwtuleael tai dew allkelchi werken dungu mew,
femngechi tai kie ple tripanoael tati kme
rp mew. 2 Kuyfi mew felerkefuy i mngeltungeael ti pu werken pll i feypielchi dungu,
fey ti pu che tati mngeltunolu fey engn ta
kutrankangey nor dungu mew. 3 Fey chumngechi am montuai ichi mngeltunofiliyi
tati werken montuluwn dungu? idol Jesus
wne kimeltuy ta tfachi werken montuluwn
dungu, fey ka femngechi wla kellu dunguntukuy tati feyentulu Jesus i dungu. 4 Ka femngechi ta Ngnechen kellukonkley i feyngen ti
werken dungu, pengeli afmatufal dungu, ka tati
1

* 1:1 ichi tai kuyfike tuwn em: tati pu judiu i kuyfikeche; tati pu pelon wentru mew: Ngnechen i pu werken. Kom tfa engn
1:3 Ngnechen i man ad ple: tai femngechi feypingeken tai pramyeafiel ta Cristo
feypingekey wirifilu tati Kuyfi Chillka.
1:5 Salmo 2.7.
1:5 2 Samuel 7.14.
dew yengetulu ta wenu mapu.
1:12 Salmo 102.25-27.
1:13 Salmo 110.1.
LXX.

* 1:6 Deuteronomio 32.43 LXX.

1:7 Salmo 104.4

Ebrew 2:5

263

Lif Kme Pll i pepiluwn mew wli kakerume


pepil, chumngechi i ayel ta Ngnechen.
Kisu i pu pei reke femknungey ta Jesucristo
Ngnechen elulafi tati pu werken pll i
ngnenieafiel tati we dewmatuaelchi mapu tfey
tai petu dunguel. 6 i femafel, kangelu ple tati
Wirin Chillka mew feypiley:
Chemfel anta che?
Chemfel anta che i kuerpu?
Chumngelu anta konmpakefimi ka tngduamkelaymi ta kisu mew?
7
Mte tuntema mew no elufimi i inankletuael tati pu werken pll mew, welu elutufimi ftra kme pepiluwn ka kme ytun. Ka elufimi i ngnenieafiel itrokom
tami dewmael.*
8
Kom dungu elknufimi kisu i ngnenieael.
Famngechi tati, elknufilu itrokom dungu kisu
i ngnenieael, chem no rume elknulay ta
Ngnechen kisu i ngnenienoael. Tunte petu
penielafiyi ta itrokom dungu i ngnenieel
ta kisu, 9 welu pefiyi ta Jesus. Kisu i lan
mew Ngnechen femknueyew tai inankletuael reke tati pu werken pll mew. Ngnechen,
kisu i piwkeyen mew, ayy i layael itrokom
che mew. Tfeychi lan i duam tai kutrankawel, fewla nietuy fentren pepiluwn ka
kme ytun.
10
Ngnechen kom kme adknuy ta itrokom
dungu ka itrokom chemkn, ka ayy ta Jesus
ichi tai kie tuwnchengeael mten kisu i
pepiluwn mew. Feymew llemay, Ngnechen
femknufi ta Jesucristo tati kutrankawn mew
i ftra Montulchefengeael. 11 Fey Jesus tati
wlkelu lif mongen ka tati elungelu lif mongen,
itrokom engn kie Chaw mten niey. Fey tfachi dungu mew, Ngnechen i Fotm yewentukukelaeimew iche i pu pei ka lamngen
tai piaetew. 12 Feypilelu am ta Wirin Chillka
mew:
Ntramyeaeyu ta eymi iche i pu pei mew,
ka lkantulelaeyu tami pramyeafiel rangi
ti pu trokiche.
13
Ka femngechi feypi:
Ngnechen mew maneluwklean.
Ka wiome feypi:
Tfa tai mlen, Ngnechen tai eluetewchi pu
yall ichi.*
14
Chumngechi ta kom remache kie kuerpungey ka kie mollfngey mten, fey ta famngechi Jesus ka femngechi niefuy ta kuerpu
ka mollf kie che reke, femngechi tai wewafiel kisu i lan mew tati niefulu ta pepiluwn
tai langmael, wekf rke llemay. 15 Fey ta
5

Ebrew 3:9

famngechi dew lifreknutufi itrokom tfey engn tati presukona reke felekefulu i mongen mew, llkaniekefulu engn am tati lan
16
dungu.
Feyngey i kpanon tai kelluafiel tati pu werken pll, welu may i kelluafiel ta Abraam i pu yomelche. 17 Fey ta
famngechi mlerkefuy i nieael ka femngechi
kuerpu kisu i pu pei reke, tai feleael kie
lif piwke Wnen Longko Saserdote reke tati
kutranpiwkeyelmkelu, femngechi tati pu che
i kmelkawtuael Ngnechen engu kisu tai lan
mew. 18 Fey kisu ka mten am kutrankawlu ka
kintukaduamngey, fey fantepu kisu feletuy i
kelluafiel kom ti pu che kintukaduamngelu.

3
Jesus doy wnenkley ta Moyse mew
1
Feymew llemay, pu pei ka lamngen,
eymn ta koneltulelu Ngnechen i trokiche
mew, tamn mtrmngen mew Ngnechen
i ngenngeael eymn mew, fente kme
puwkintulemn ta Cristo Jesus mew, tati
werkel* tai kmelkawtuael Ngnechen ichi,
tai mngeltuniefiel mupiltun mew. 2 Jesus
am nor piwke mew mupitulu ta Ngnechen
mew, fey ta dullieyew i nieael tfachi kdaw,
chumngechi ta Moyse kafey nor piwke mew
poyefi ta Ngnechen tai nieelchi trokiche
mew. 3 Welu Jesus feley i doy pramyengeael
ta Moyse mew, fey ta femngechi kie che tati
dewmarukalu doy pramyengekey tati ruka
mew. 4 Kom ruka mley i dewmayaetew ta
iney rume, welu Ngnechen dewmay kom tati
mleyelu. 5 Femngechi tati, Moyse, kie kona
reke, nor dungu mew mupituy Ngnechen
i yefaletewchi dungu, welu kisu i kdaw
adentuniefi tfeychi dungu Ngnechen tai
chem piaetew. 6 Welu Cristo tai fotmyengen
mew nor dungu mew mupituy Ngnechen i
trokiche mew. Fey tfeychi trokiche ta ichi,
rf dungu mew nieliyi ka aywkleliyi tai
nieelchi maneluwn.
Ti tngklen ta Ngnechen i trokiche mew
Feymew, chumngechi feypi ta Lif Kme Pll
tati Wirin Chillka mew:
Fey fachant allklmn eymn Ngnechen tai
chem piel,
8
yafknukilmn tamn piwke chumngechi
femi tati pu israelche,
feychi kintukaduamngelu engn ti uwe
mapu mew.
9
Tyechi uwe mapu mew kintukaduamenew
eymn tamn kuyfike tuwn em,
7

* 2:7 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ka elufimi i ngnenieafiel itrokom tami dewmael.
2:8 Salmo 8.4-6 LXX.
2:12
2:13 Isaia 8.17.
* 2:13 Isaia 8.18.
2:17 kie lif piwke Wnen Longko Saserdote reke: Cristo ta kie Wnen
Salmo 22.22.
Longko Saserdote reke femknungey tati mupitulelu i poyen saserdote kdaw mew, fey kisutu chalintukuwi i layael femngechi i
* 3:1 tati werkel: apostol i pin rke.
wioduamatuafiel ta che i yafkan mew.

Ebrew 3:10

264

tunte pefuyngn rume iche i chumn


meli mari tripantu kisu engn mew.
10
Feymew lladktufi tyechi trokiche feychi
mew, fey feypin:
Rumel welulkayawkey engn i piwke mew
ka aylayngn i kimmayaetew iche
i dungu.
11
Feymew kuyalltun i rume lladkel mew,
fey i nienoael engn iche i kme
tngn.
12
Pu pei ka lamngen, kuiwtukuniewmn
kie no rume ta eymn tamn nienoael wesa
piwke tamn kie ple tripanoael tati mongelechi Ngnechen mew tamn feyentunon mew.
13
Tamn femafel, welukonkechi yafltukuwmn
kake ant, petu i mlen ta ant tai feypileel
ta Wirin Chillka, femngechi ta kie no rume
ta eymn tamn ngnenkangenoael ta yafkan
mew femngechi wesa piwke tamn nietunoael.
14
Fey tai koneltuleael ta Cristo mew, feley
tai newentuleael ka maneluwkleael tunte
puwle tai mongen chumngechi llitui tai
maneluwael ellaka mew. 15 Feymew llemay feypi:
Fey fachant allklmn Ngnechen i dungu,
yafknukilmn tamn piwke tye engn
reke tati mngeltunolu.
16
Fey iney engn am dew allklu ta
Ngnechen i dungu, fey mngeltulay? Itrokom
tfey engn llemay Moyse tai nentumetuel ta
Egipto mapu mew. 17 Fey iney engn mew am
lladkley ta Ngnechen meli mari tripantu? Tati
pu yafkalu mew llemay, feymew layeyngn tati
uwe mapu mew. 18 Iney engn anta Ngnechen
kuyalltulelfi tai nienoael kisu i kme tngn?
Tfey engn tati pu mngeltunolu. 19 Fey tfa,
rfngelu kay, kimiyi tai llownon engn tati
kme tngn feyentunolu engn am.

4
Feymew, petu tai niefel tati adknuelchi
dungu tai llowael ta Ngnechen tai kme
tngn, feley tai kuiwtuleael femngechi
kiekentu eymn felekilpe i llownoafiel. 2 Fey
ichi ka femngechi kimelngei ti werken
montuluwn dungu, chumngechi kimelngey ta
kisu engn, welu kisu engn chem mew rume
kmelkalaeyew i allkfiel mew, llownofilu
engn am mupiltun mew. 3 Welu ichi, tati
mupiltulelu, dew llowiyi Ngnechen i kme
tngn. Ngnechen feypi:
Iche i rume lladkn mew, kuyalltun tai
llownoael engn iche i kme tngn.*
Welu Ngnechen i kdaw dew dewfuy, feychi
dewmafilu kom tati mlelu. 4 Fey kie troki ple
tati Wirin Chillka mew feypiley tati regle puwchi
ant mew: Ngnechen dewmalu itrokom i
kdaw, fey kansatuy ti regle puwchi ant mew.
1

3:11 Salmo 95.7-11.


Salmo 95.7-8 LXX.

3:15 Salmo 95.7-8 LXX.

Ebrew 5:1

Fey ka wiome feypiletuy ta Wirin Chillka mew:


Nielayay engn iche i kme tngn.
6
Welu petu mley ta kiekentu i llowael
yechi tngn, fey tfey engn tati wne allkyelu ti kimeln montuluwn dungu llowlay
engn tai mngeltukenon mew. 7 Feymew
Ngnechen ka wiome feypi i legtuafiel kie
ant, kie we fachant feychi adknulu David
tai feypiael, rume fentren tripantu rupalu, fey
feypiley tati Wirin Chillka mew:
Fey fachant allklmn eymn Ngnechen tai
dungu,
yafknukilmn tamn piwke.
8
Fey Josue kay elufule ti pu israelche tai
tngkletuael, Ngnechen ngelayafuy i
9
adknuael kangelu fachant.
Feymew
petu mley kie kme tngn Ngnechen i
trokichengealu: 10 fey tfeychi pu che tati
dew llowlu Ngnechen i tngn, tngklewey
i kdaw mew, chumngechi ta Ngnechen
11
tngklewey kisu i kdaw mew.
Feley
may tai yafluwael fey tai llowael yechi
kme tngn, femngechi ta iney no rume i
inayentunoael tati feyentulenochi che mew.
12
Ngnechen i dungu mongen dungu ka
pepiluwn dungu.
Doy yungey reke kom
epuple yungechi wayki mew, fey konpukey
reke ponwitu kuerpu mew ka ti pll mew ktu,
ka inarumekefi i chumngechi rakiduamklen ta
piwke. 13 Ngelay chem no rume tai dewmael ta
Ngnechen i ellkaleael ta kisu mew. Itrokom
dungu fente kme peniengey ta kisu mew, fey
kisu mew am felelu tai nentudungupuael.
5

Jesus tati dullingelu i kmelkaweltuafiel


Ngnechen engu ta che
14
Jesus, Ngnechen tai Fotm, fey ichi
tai kmelkaweltuetew Ngnechen engu,
tati konpulu ta wenu mapu mew. Feymew
mley tai inayafiel kme mupiltun mew
tai feyentunieelchi dungu. 15 Fey ichi tai
kmelkaweltuetew Ngnechen ichi feley tai
kutranpiwkeyeaetew tai kutrankawkeelchi
ngawadn dungu mew, kisu am ka femngechi
kutrankawnngechi dungu mew rupalu ichi
reke, welu kisu turpu yafkalay. 16 Feymew
flpuai may maneluwn mew tati rume
piwkeyechenngechi Ngnechen i adki mew,
femngechi ta kisu tai kutranpiwkeyeaetew ta
ichi ka tai freneaetew chem lelen mew
rume duamtuliyi tai kellungeael.

5
Kom Wnen Longko Saserdote dullingey
tati pu wentru mew, ka ytungekey tai dungupelumael ta Ngnechen i adki mew, ka
femngechi i wlael tai chaf maumtun ka
i lpmafiel ti langmelchi kulli tati yafkan
1

* 4:3 Salmo 95.11.

4:4 Genesis 2.2.

4:5 Salmo 95.11.

4:7

Ebrew 5:2

265

mew. Fey ti saserdote am nielu ta che i kuerpu


i welulkawael ta yafkan mew, feymew feley
tai kutranduamyeafiel tati ngeno kimnngelu
ka ti welulkawklelu. 3 Fey tfachi dungu i
duam, lpmngekey ti chalintukuelchi kulli
tati yafkan i duam fey tati saserdotengealu ktu
ka femngechi tati trokichengealu.
4
Fey iney no rume kisutu pepi llowlayafuy tfachi kme pramyen kdaw, welu Ngnechen
may tfey tai dullietew ka i eluetewchi dullin
kdaw, chumngechi femngey ta Aaron. 5 Fey
ka femngechi mten, ta Cristo kisutu dulliwlay
tai femael tfachi dungu, welu Ngnechen may
ta elueyew yechi dullin kdaw, fey Ngnechen
may tai feypietew:
Eymi ta iche i fotm; iche dullieyu ta
fachant.*
6
Ka femngechi feypifi kangelu troki ple tati
Wirin Chillka mew:
Eymi ta rumel saserdotengeaymi chumngechi
tuwn saserdotengey ta Melkisedek.
7
Cristo petu mlelu tfachi mapu mew, ftra
newentu dungun mew ka rume fentren klleu
mew ngillatuy ka llellipufi ta Ngnechen, tati
nielu pepiluwn i montulaetew ta lan dungu
mew, fey kisu i mngeltun mew, Ngnechen
8
allktumaeyew i llellipun.
Fey Cristo,
tunte Fotmyengefuy rume, kutrankawn mew
admi i mngeltuael. 9 Fey ta famngechi fente
kme pepikawlu i mongen mew, dullingey
tai rumel montulafiel itrokom che tai
mngeltuetew. 10 Fey Ngnechen dullieyew
tai rumel saserdotengeael chumngechi
saserdotengey ta Melkisedek.
2

Kuiwnngey i elknungetuael ta mupiltun


Fey tfachi dungu tamn feypiwpefiel ta
Jesus mew ka rume fentreley tai feypiael,
welu rume kdawngey i kimelngeael, eymn
am rume kdawtukelu tamn admael.
12
Ftra kuyfi dewma felefuy eymn tamn
kimeltuchefengeael. Tamn femafel, eymn duamtunieymn tamn wiome kimeltungetuael
tati wne kimeltukeelchi dungu. Ngenokimnngelu reke feletuymn. Felefuy tamn iyafel
ta fn ketran niechi iyael, welu mley tamn
elungetuael ta lichi kie pichiche reke. 13 Fey
ti elungekelu ta lichi tati moyolngekechi
pichikeche reke feleyngn, tati admnolu i
femael ta nor dungu. 14 Tati fn ketran niechi
iyael fey ta ftakechengealu, fey engn ta dew
kimniey tai ngneduamafiel kom dungu, ka
dew kimniey chem dungu i kmen kam i
kmenon.
11

6
Feymew llemay, feley i elknungeael tati
wne kimeltungeelchi dungu ta Cristo mew,
1

* 5:5 Salmo 2.7.

5:6 Salmo 110.4.

Ebrew 6:16
fey amulepe tai doy kimael kie ftache reke.
Ka wiome kimeltungelayai tai dew admelngeel, tati wioduamtun ta Ngnechen mew,
i elngetuael tati wesake dungu yelmkelu ta
lan dungu mew, ka chumngechi tai mupiltuael
ta Ngnechen mew, 2 tati kimeltun ta chumngechi ta che i fawtisangeael, ka i fampuwlelngeael kuw tati dew feyentulelu, ka ti pu la
i wiomongetuael ka ti mleaelchi ramtukan
dungu. 3 Fey Ngnechen pile, fey tfachi dungu
femai, fey amuleay tai doy kimael.
4
Fey kie che dew llowfile ti werken dungu, ka
llowfile Ngnechen i frenechen, ka dew llowfile tati Lif Kme Pll, 5 ka femngechi kimfile
ta Ngnechen i we kimeln dungu, ka wenu
mew mlechi pepiluwn dungu, 6 welu kom tfachi dungu elknutufile, rftu ngewelayay tai
wioduamatuael ta Ngnechen mew. Fey tfa
engn am wiome langmtufilu reke krus mew
ta Ngnechen i Fotm ka femnietufi itrokom
che i ayetuaetew.
7
Fey mawmaym ta mapu femngechi i wlael
fentren fn ketran tati kdawkelungealu, feychi
mapu llowkey Ngnechen i frenen, 8 welu ti
mapu mew wefle re wesake kachu ka troltro
mten, chem rume falilay, fey Ngnechen wesa
piaeyew, fey afpualu mew lpmknungeay.
Tati maneluwn tai elunieetew ta newen.
Welu tunte famngechi dunguwliyi rume,
sakin pu pei ka lamngen, rfngey ta eymn
tamn kmelkalen ka tamn feyentulen tati
montuluwn dungu mew. 10 Fey Ngnechen
am nor dungukelu, ka ngynentulayay eymn
tamn femelchi dungu ka ti piwkeyewn
tamn pengelelfiel femngechi tamn kellufiel
mew tati feyentulechi pu pei ka lamngen.
Fey petu amuley tamn femngechi femael.
11
Welu aylei ta kake kieke eymn tamn
rumel inanieafiel tfachi dungu kme trokitun
mew, femngechi tamn dipuafiel reke tamn
12
maneluwkleel mew.
Aylelai tamn
chofngeael, welu may tamn inayentuafiel
tfeychi pu che ngenoafeluwn mew ka
mupiltun mew llowniefilu Ngnechen tai
tukulpaknuletewchi dungu.
9

Ngnechen i tukulpaknuelchi dungu


Feychi Ngnechen elufilu i tukulpaknuelchi dungu ta Abraam, Ngnechen
kisu i y mew kuyalltuy. Fey ngenolu am
kangelu doy wnenngelu ta kisu mew, 14 fey
feypi: Feman tati, iche ta rume fentren
kme felen eluaeyu, fey femknuafi tami
yomel pu che i rume fentren chengeael.*
15
Abraam maneluwi ngenoafeluwn mew, fey
llowi tfey tai tukulpaknuletew ta Ngnechen.
16
Femngechi tati pu che kuyalltuym, femkey
engn iney mew rume doy wnenklelu ta kisu

* 6:14 Genesis 22.16-17.

13

Ebrew 6:17

266

engn mew. Femngechi kme nor dunguym i


piel tati kuyalltun mew, doy ngewekelay ta chem
pimekeael rume. 17 Femngechi tati, Ngnechen
ayrkey i mupitulelafiel tfeychi pu che felelu
i llowael ti tukulpaknuelchi dungu, feymew
kuyalltuy i mupiael i tukulpaknuelchi
dungu ka femngechi i weluknutunoael i
pielchi dungu. 18 Fey tfachi epurume dungu
ngelay tai kaletuael, ka femngechi Ngnechen
ngelay tai koylatuael. Fey tfachi epurume
dungu mew Ngnechen yaflnieeimew tai
llowael feytichi dungu tai maneluwkleel.
19
Fey tfachi maneluwn elueimew newen
tai mongen mew, chumngechi tati fane ftra
fieru keltawengelu ti farku tai amukonnoael.
Fey tfachi maneluwn newenkley Jesus am
puwlu chew i mlemum ta Ngnechen tati doy
ponwitulechi yamfal ngillatuwe mew, 20 tiye
mew Jesus wne konpuy tai ka femngechi
konpuael, fey kisu rumel kmelkawelniefi ta
che Ngnechen engu ka femngechi tuwn
saserdotengey Melkisedek reke.

7
Jesus tati dullingelu i kmelkawetuafiel che
engu Ngnechen Melkisedek reke
1
Tfachi Melkisedek Salem i longko lmen ka
ftra Ngnechen i saserdote. Feychi Abraam
wiomelu tati weychan mew, feymew wewfi tai
kaye tati pu longko lmen. Melkisedek tripay i trafyeaetew, fey kme ngillatumaeyew,
2
feymew mari troki chemkn mew i wewmeel
tati weychan mew, fey wichunentuy kie troki
ti mari mew tai eluafiel ta Melkisedek. Tati y
Melkisedek wnelu mew feypin rke lif mongen
longko lmen, fey Salem i longko lmen rke
am tfa, fey feypin rke ta kme tngn ka
femngechi feypin rke: kme tngnngechi
longko lmen.* 3 Pichi no rume kimmangeley i chaw ka i uke no rume ka i chem
tuwnngen no rume, ka ntramyemangekelay
i choyngen ka i lan no rume, fey ta famngechi
adentuley ta Ngnechen i Fotm mew, fey ta
rumel saserdotengey.
4
Welu fewla, ngneduamfimn i rume yamfal wentrungefel ta Melkisedek, fey doyelchi may
Abraam mew tai wichunentuleletew ti kie
troki chemkn mari mew tfey i wewel ta
weychan mew.
5
Fey tfachi dungu feypian tati mari puwlu
mew Moyse i ley dungu mew. Fey ti pu saserdote Levi i yomel pu che feley i kofrayafiel
tati pu trokiche kie troki chemkn mari

Ebrew 7:19

mew i nieel engn tunte kisu engn i remafel rume, ka Abraam i tuwnngey engn ta
kisu engn reke, 6 Welu Melkisedek, tunte Levi
i yomelchengelay rume, Abraam elueyew kie
troki chemkn mari mew, feymew Melkisedek
ngillatumafi ta Abraam. 7 Fey iney no rume
feypilayafuy tfey tati ngillatumachelu feley i
wnenngeael tati ngillatumael mew. 8 Welu, tfachi mongen mew, feytichi saserdote kofrakelu
kie troki chemkn ti mari mew fey engn ta
wentru tati lakelu, welu ta Wirin Chillka feypiley
ta Melkisedek llowi welu petu mongeley. 9 Fey
feley i feypingeael tati pu saserdote Levi i
tuwnngelu, fewla kofrakey engn kie troki
chemkn mari mew, fey tfa ka femngechi
kullingey ta Melkisedek tfey tai eluetew ta
Abraam, 10 tfa am dew niefulu i kuerpu mew
kisu i yomelche Levi tati petu choyngenolu,
feychi Melkisedek tripalu i trafyemeafiel ta
Abraam.
11
Fey ti israel trokiche llowfi ti ley dungu tati
pu Levi tuwnngechi saserdote mew, tfa engn
Aaron tai yomel pu che. Welu rf dungu mew
tfa engn pepilfule tati pu che Ngnechen i
kme trokiaetew, duamtungelayafuy i mleael
kangelu saserdote, welu Aaron i yomelche femngelu no chumngechi i feypilen ti ley dungu,
welu Melkisedek femngelu may. 12 Fey kaletule chumngechi i dullingeael ti pu saserdote,
ka femngechi mley i kaletuael ti ley dungu.
13
Fey tai idol mew feypiley tati Wirin Chillka,
koneltuley Israel i kangelu trokiche mew, fey
tfachi trokiche mew dullingekelay kie saserdote no rume. 14 Fey kme kimngey ichi tai
idol i tuwn ta Juda i trokiche mew, fey
Moyse chem pilay rume feychi trokiche mew,
feychi nglamknulu chumngechi i dullingeael
ti pu saserdote.
15
Fey tfachi dungu ta doy kme kimfali
tai dullingetun mew kangelu tuwn saserdote,
Melkisedek reke femngelu, 16 fey dullingelay i
saserdotengeael chumngechi i feypilen tati ley
dungu feypilefulu chem trokiche mew i tripayael, welu may dullingey tati doy kmelu tai
nien mew pepiluwnngechi mongen tai rumel
saserdotengeael. 17 Fey famngechi feypilu am ta
Ngnechen kisu mew:

Eymi ta rumel saserdotengeaymi ka femngechi


saserdote tuwnngelu ta Melkisedek
reke.
18
Fey ta famngechi tati wne mlekechi
werkn dungu elknungetuy, fey pepiluwn
dungungenolu am ka kmelafuy. 19 Fey Moyse

6:19 tati doy ponwitulechi yamfal ngillatuwe mew: fey tfa adentuniefi ta wenu mapu Jesus tai konpumum tai kme lifre
* 7:2 Genesis 14.17-20.
7:5 Levi i yomel pu che: Levi Jakob i kie fotm, fey Levi i
adkonpuael ta Ngnechen mew.
rema mew tripaley ti pu judiu i pu saserdote; kie troki chemkn mari mew: tati pu israelche wlkefuy kie troki mari troki
7:17 Salmo 110.4.
mew i wewel mew engn femngechi tai mongeluwkleael ti pu saserdote.

Ebrew 7:20

267

i ley dungu am iney no rume kme trokitunoetew ta Ngnechen, welu fey tfa nietui kie
doy kme maneluwn, feymew flkonpui ta
Ngnechen mew.
20
Fey Ngnechen ta kme nor dunguy tai mupiael, feymew kuyalltuy. Fey ti kakelu pu saserdote elknungey engn kie kuyalltun mew no
rume. 21 Welu Ngnechen mew kay feymewke
mley ta kie kuyalltun, fey Wirin Chillka mew
am feypingelu:
Ngnechen wly i kuyalltun, fey weluknutulayay i dungu eymi ta rumel saserdotengeaymi chumngechi Melkisedek
rumel saserdotengey. *
22
Fey ta famngechi, Jesus rke tati dulliel i mletuael kie doy kme eldungu, tati kuyfi eldungu
mew. 23 Fey kakelu pu saserdote fentrenngefuy
engn, welu tati lan dungu am elukenofetew
i mongentuleael. 24 Welu Jesus am rumel
mongekelu, fey kisu i saserdotengen ta ngelay kangelu i elungetuael ka iney no rume i
elungeael. 25 Feymew feley i rumel montulafiel
tfey engn tati flpulu Ngnechen mew kisu i
duam, fey kisu am rumel mongelealu, femngechi
tai ngillatumayafiel ta kisu engn Ngnechen
mew.
26
Feymew Jesus llemay tai duamtukefelchi
Wnen Longko Saserdote tai kmelkaweltuaetew Ngnechen ichi, kisu ta lif mongen
niey, nienolu wesake femn ka nienolu
welulkan, pnttripalelu ti pu yafkafe mew ka
fampramngey doy ftra wenu tati kallf wenu
mew. 27 Kake pu longkolechi saserdote reke
felelay, tfey engn am felelu i langmafiel
kulli fey i chalintukuafiel kake ant. Wnelu
mew femkey kisu engn i yafkan mew, fey ka
femngechi tati trokiche i yafkan mew. i
femafel, Jesus chalintukuwi i langmngeael
kie rupa mten. 28 Wnelu mew Moyse i ley
dungu mew dullingekey kie Wnen Longko
Saserdote tati pu yafkafe che mew, welu fewla
Ngnechen i kuyalltun mew dullifi kisu i
Fotm, tati rumel lif mongen niekelu, i
kmelkaweltuafiel ta che Ngnechen engu.

8
Jesus feypi i mletuael kmelkawtun che
Ngnechen engu
1
Fey tfa tai petu feypielchi dungu: feley tai kimael tai mlen tai kmelkaweltuaetew Ngnechen ichi, fey kisu mleputulu
ta wenu mapu mew, Ngnechen elueyew tai
ftra pepiluwn. 2 Fey kdawklepuy kie saserdote reke feyti rfngechi dullin ngillatuwe mew,
Ngnechen tai dewmael, welu ti pu che no.
3
Kom Wnen Longko Saserdote dullingekey
femngechi tai chalintukuafiel ti ofrenda ka ti

Ebrew 8:13

langmelchi kulli, feymew Jesucristo ka femngechi felefuy i femael. 4 Fey kisu mlefule ta
mapu mew, saserdotengelayafuy tati, fey tfa
mew am dew mlefulu ta saserdote tati chalintukukelu ta ofrenda chumngechi werkniey
Moyse i ley dungu. 5 Welu tfachi pu saserdote
kdawkey kie ngillatuwe mew inayentulelu
Moyse tai peel mew, adentulelu wenu mapu
mew. Fey kimniei ta tfey i adentulen, fey
feychi Moyse eluwlu i dewmayafiel tati kme
ngillatuwe, Ngnechen feypieyew: Kme allktunge ka dewmafinge kom chumngechi pengeleleyu ta eymi tati Sinay wingkul mew.*
6
Welu ichi tai idol Jesucristo elungey i
doy kme saserdotengeael ka femngechi tai
kmelkaweltuafiel che engu ta Ngnechen kie
doy kme eldungu mew, tati nielu doy kmeke
tukulpaknuelchi dungu.
7
Fey ti wne mlechi eldungu rume kmefule,
ngelayafuy i duamtungeael ta kangelu eldungu,
8
welu Ngnechen ngneduamfi ta tyechi pu
che i welulkawklen i rakiduam mew, feymew
feypi:
Ngnechen ta feypi:
Rupalechi ant mew iche dewmatuan kie
we eldungu ta Israel ichiw ka Juda
ichiw.
9
Tfachi eldungu ta felelayay tfey reke tai
dewmalelfiel kisu engn i kuyfike
tuwn em,
feychi iche i kuw mew katumetufi
reke tai nentupatuafiel engn ta Egipto
mapu mew:
Fey kisu engn am mupitunolu iche i
eldungu, feymew kisuelknutufi engn,
pirkey ta idol Ngnechen.
10
Fey ti eldungu i dewmayael ta Israel ichiw
ti amulechi tripantu mew, fey tfa tatey,
pirkey ta idol Ngnechen:
Elknulelafi iche i ley dungu kisu engn
i longkontukuael ka wirilelafi reke kisu
engn i piwke mew.
Fey iche kisu engn i Ngnechenngean, fey kisu engn kay iche i
trokichengeay.
11
Fey doy duamtungewelayay welukonke i
kimeltuael i chafche ka i pu rema no
rume tai admelafiel,
femngechi tai kimafiel ta Ngnechen, fey
itrokom engn am ta kimaetew tati doy
wnenklelu ka tati doy inanklelu.
12
Iche ta wioduamatuafi kisu engn i femkeelchi wesake dungu,
ka doy tukulpamawelayafi kisu engn i
yafkan.
13
Fey famngechi dungulu ta Ngnechen kie
we eldungu mew, fey feypifi i dew kuyfintuwn

7:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: chumngechi Melkisedek rumel saserdotengey.
8:12 Jeremia 31.31-34.
25.40.

* 7:21 Salmo 110.4.

* 8:5 Exodo

Ebrew 9:1

268

tati wne mlekelu. Fey tati dew fchalewelu ka


kmewenolu, pichilewey dewma tai aftuael.

9
Mapu mew mlechi ngillatuwe ka ti wenu mapu
mlelu
1
Welu fewla, tati wne mlekechi eldungu
niefuy ti werkn dungu chumngechi i
pramyengeael ta Ngnechen tati mapu mew
mlechi ngillatuwe mew. 2 Fey ti ngillatuwe
famngechilefuy: tati ellakon katrntukulelu, tati
ellakon mlechi ngillatuwe pingefuy, fey tfa
mew mlefuy ti renengknuael tati kdetuwe
kandelabro pingelu ka ti mesa nielu ti dullin
3
kme kofke Ngnechenngealu.
Fey doy
ponwitu kangelu kortina mew mlefuy tati doy
ponwitulechi yamfal ngillatuwe. 4 Tye mew
mlerkey kie pichi orongechi ngillatuwe tai
lpmngeael fchon lawen ka ti eldungu i
kakon, re orongelu. Fey ti kakon niefuy kie
oro ftra fasu. Feymew mlefuy tati mana
ka mlefuy Aaron i retr, tati choyotulu, ka
ti trafla kura chew i wirilemum ti werkn
dungu. 5 Fey wente ti kakon mlefuy adentunielu
ti mpngechi kerubin, fey tfa feypiley
Ngnechen i mlen tfey mew, fey tfa
takunierkey i mp mew ti kakon i tapa.
Welu fewla fantepuay tai ntramyeafiel tfachi
dungu.
6
Fey ta famngechi elknuel tfachi chemkn,
fey ti pu saserdote mten mchayke konpukey
ti ellakon mlechi katrntuku ti ngillatuwe ruka
mew femngechi tai chalintukuael tati ofrenda
ka ti langmelchi kulli, 7 welu ti kangelu katrntukulelu mew konpukey feyti Wnen Longko
Saserdote mten, ka kie rupa mten ta tripantu
mew. Fey femngechi konpuym, mley i yenieael ti pu kulli i mollf tai chalintukuafiel
kisungealu ka ti pu trokiche i yafkakeel mew
fey i ngneduamnon. 8 Fey tfachi dungu mew
ti Lif Kme Pll elueimew tai kimafiel mlefule ti kuyfi eldungu mten, iney no rume pepi
flpulayafuy ta Ngnechen mew. 9 Kom tfachi
dungu kie adentun reke feley fantepu mew.
Fey Ngnechen mew chalintukukeelchi ofrenda
ka ti langmelchi kulli ta tye mew ngelay i
pepi nietuael kme rakiduam ta che. Amulekey
i kutrantupiwken engn tai femngechi femn
mew ti wesake dungu. 10 Fey tfa feypiley tati
iyael mew mten, ka ti ptokokeel ka kieke
wimtun liftuwn dungu. Tfachi werkn dungu
re wimtun dungu mten i mlekefel, welu
tfachi dungu fentepuay i falin, Ngnechen
kaknutule wla kom dungu.
11
Welu Cristo dew kpay, fey fewla kisu mten
kmelkaweltuafi ta che Ngnechen engu tati
rumel mleachi dungu mew, fey ti rfngechi
ngillatuwe mew mlelu ta wenu mapu mew
* 9:20 Exodo 24.8.

Ebrew 9:23
chew kisu mley kie Wnen Longko Saserdote reke, Ngnechen i adki mew, ka dewmangenolu tati pu che mew, feypin rke, koneltulelay tfachi dewmaelchi mapu mew. 12 Cristo
ta konrkey feytichi doy ponwitulechi yamfal
ngillatuwe mew i doy chalintukuwenoael tati
kapra ka ti weke kulli i mollf, welu kisu
i mollf mew may. Kie rupa mten konpuy, Ngnechen i ka wiome ngenngetuael
rumel ichi mew Cristo i kutrankawel mew.
13
Tati pu che wesalkalelu i yafkan mew pachgtungekey toro ka kapra i mollf mew ka
widptungekey ngillatuwe mew lpmkeelchi
waka i trufken mew. Welu tfachi mollf ka
trufken niey pepiluwn i liftutuaetew wekuntu
i kuerpu mew mten. 14 Welu tfa Cristo tai
chalintukuwn mew tai layael tati Lif Kme
Pll i kellun mew, Cristo tai mollf doy
faliy kakelu mollf mew, kie trrmfalnochi
rume kme sakrifisio reke. Fey famentumatukeeimew kom tai kutranpiwken tai wesake
femken mew ti yelmkelu ta lan dungu mew,
femngechi tai pepi poyetuafiel ta Ngnechen
tai nieael rumel mongen.
15
Feymew kisu rangielweley ta che engu
ka Ngnechen mew tati we eldungu mew,
femngechi ta tfeychi pu che Ngnechen i
mtrmel i pepi llowael Ngnechen tai tukulpaknuel tai rumelngeael Cristo feychi lalu ka
femngechi kutrankawi tati kuyfi mlekefuchi pu
che mew, fey tfa Ngnechen kme trokitueyew
engn.
16
Dewmaym kie eldungu, ngmngekey i
layael wla tati dewmalu tati eldungu. 17 Kie
eldungu ta falikelay petu mongeleym tati eldungulu, welu may dew laym wla. 18 Feymew,
ti kuyfi dewmaelchi eldungu falikefuy, wtrulngeym mten ta mollf. 19 Moyse kimelelfi
itrokom tati trokiche tati ley dungu mew
mlechi werkn dungu. Fey wla ka femngechi
ny i kuw mew kie kel kal ufisa ka kie
frocha, fey kchuknufi tati waka ka ti pu
kapra i mollf mew. Reyknufi ko engu,
fey pachgtufi ti lifru nielu ti ley dungu ka
femngechi femfi ti trokiche. 20 Feymew feypifi:
Fey tfachi mollf ta kelludunguntukuley reke
tati eldungu mew Ngnechen tamn eluetew ta
eymn.* 21 Fey Moyse ka femngechi pachgtufi
mollf mew tati ngillatuwe ka itrokom ti pnekeel ti ngillatuwe mew. 22 Tati ley dungu ta
feypiley, itrokom reke mley i liftungeael ta
mollf mew. Fey wtrulngenole ta mollf,
wioduamangelay ta yafkan.
Cristo i lan mew Ngnechen kme trokitunietuaeimew
23
Fey ta famngechi duamtungekefuy tai
langmngeael ta kulli femngechi tai

Ebrew 9:24

269

liftungeael tyechi chemkn tati adentulelu ti


wenu mew mlechi dungu, welu tati wenu mapu
mlechi dungu duamtuy doy kme lif mongen
nielu tai langmngeael tati duamtukeel tfachi
mapu mew. 24 Fey Cristo am konpunolu tyechi
ngillatuwe mew tati dewmael ta pu che, fey
tfa may ta adentuniey mten tati rfngechi
ngillatuwe, welu may konpuy ta wenu mapu.
Tyew ta kisu mlepuy Ngnechen i ayfi
mew femngechi tai llellipuael ichi tai
25
frenengeael.
Fey konpulay femngechi
tai chalintukuwael rume fentre rupachi,
chumngechi femkey kake tripantu ta kom
Wnen Longko Saserdote, fey tfa engn
konkey ti ngillatuwe mew tai chalintukuael
ti kake mollf. 26 Fey tfa famngechi felefule
ti dungu, Cristo felefuy i layael rume fentre
rupachi feychi dewmangelu mten ta mapu.
Welu tfachi dungu feley ta fewla, afpuachi
tripantu mew Cristo ta pewfaluwi kie rupa
mten, fey rumel i femwenoael. Kisu ta
chalintukuwi tai langmngeael femngechi tai
wioduamangetuael ta yafkan. 27 Ka femngechi
itrokom che feley tai layael kie rupa mten,
fey wla ka mleay ramtukadungungen. 28 Fey
ta femngechi Cristo lay ta itrokom che i
wioduamangetuael tai yafkan mew. Welu
ka wiome pewfaluwtule, yafkan i duam ta
femlayay, welu may tai montulafiel tfeychi pu
che ta kisu mew maneluwklelu.

10
Fey Moyse i ley dungu ta kie adentun reke
feley mten tati mletuachi rfngechi dungu
mew. Feymew tati ley dungu chumkawnorume liftumalayafuy i mongen tfey engn ta kake tripantu flpukelu ta Ngnechen
mew femngechi tai chalintukulelafiel re feychi
langmelchi pu kulli mew mten. 2 Fey ti ley
dungu ta rfknu mew pepi wioduamachetufule ta yafkan mew, fey doy yafkafe trokiwlayafuy engn, fey fenteknuafuy engn i langmafiel ti pu kulli. 3 Welu tfachi pu langmelchi
kulli mew kimfali tati pu che i rumel yafkalen
engn kake tripantu. 4 Ka femngechi kimfali
tati pu toro ka ti pu kapra i mollf mew i
wioduamangekenon ta che yafkan mew.
5
Feymew Cristo kpalu tfachi mapu mew,
feypifi ta Ngnechen:
Aylaymi tami langmelngeael ta kulli ka
ofrenda no rume,
welu may eluen ta kie kuerpu.
6
Tutelaeymew tati lpmelchi kulli ka ti
ofrenda femngechi tai wioduamangetuael ta che i yafkan mew.
7
Feymew feypin: Tfa tai mlen, chumngechi
wirintukuley tati lifru mew dungulelu
iche mew.
1

* 10:7 Salmo 40.6-8.

10:17 Jeremia 31.33-34.

Ebrew 10:22
Iche aylen tai femael, eymi Ngnechen,
tami aykeelchi dungu.*
8
Wnelu mew feypi Ngnechen i aykenon
ka i tutekenoetew tati langmelchi kulli,
ofrenda, ka ti lpmelchi kulli no rume tai
wioduamangetuael ta che yafkan mew, tunte
tati ley dungu werkniefuy ta che i femngechi
femael. 9 Fey wla ka feypi: Tfa tai kpan femngechi tai femael eymi tami aykeelchi dungu.
Tfa feypin rke: fey i kie ple nentutuafiel
tyechi kuyfike langmkullin, fey i elknutuael ti we eldungu. 10 Fey Ngnechen ta wioduamatueimew, Jesucristo am femlu Ngnechen
i ayelchi dungu, chalintukuwlu kisu i kuerpu
tai langmngeael kie rupa mten, fey rumel i
femwenoael.
11
Kom judiu i pu saserdote chalintukukey
kake ant ka amul chalintukuniekey re feychi
pu kulli mten i langmngeael, tunte tfachi
langmelchi pu kulli mew rume turpu wioduamangelayafuy ta yafkan. 12 Welu Jesucristo
chalintukuwi i langmngeael tati yafkan
mew kie rupa mten, fey chumkawnorume
i femwenoael, fey ka femngechi pratuy
wenu mapu i mleputuael Ngnechen i man
pepiluwn mew. 13 Fey ngmkley Ngnechen
femknule wla tai nieafiel i pu kaye
kie pnotuwe reke miche namun. 14 Fey
Cristo kie rupa mten chalintukuwlu am fey
kme lif mongen elutufi ka rumel i feleael
tfeychi pu che ka kme trokitunietueyew ta
Ngnechen engn. 15 Fey ti Lif Kme Pll
kelludunguntukuley feypilu:
16
Fey famngechi feleay tati eldungu kisu engn
mew rupalechi ant mew, pirkey ta idol
Ngnechen:
Elknuan tai ley dungu kisu engn i piwke mew ka wiriknulelafi reke kisu
engn i longko mew.
17
Doy tukulpamawelayafi kisu engn i yafkan
ka i wesa femkeel engn.
18
Fey ta famngechi, fey ti yafkan dew wioduamangetule, doy duamtungewelayay kie sakrifisio rume fey ti yafkan i duam.
Mley tai kme kiewkleael ta Ngnechen
ichi
19
Feymew llemay, pu pei ka lamngen, fewla
feley tai konpuael chem llkan mew no rume
tati doy ponwitulechi yamfal ngillatuwe mew
Jesucristo i mollf mew. 20 Fewla feley tai
konpuael kie we mongen rp mew reke femngechi tai rumerpuael ti katrntukulekechi ftra kortina, feypin rke: Cristo tai kuerpu mew.
21
Jesus ichi tai ftra saserdote tati longkolelu
Ngnechen i rukache mew. 22 Feymew feley tai
kme kiewkleael ta Ngnechen ichi kie
kme nor piwke mew ka kie kme rfngechi

Ebrew 10:23

270

mupiltun mew, lifklelu reke tai piwke ti wesake rakiduam mew ka dew kchalelu reke kom
kuerpu tati lif ko mew. 23 Newentuwkleai tai
epu duamklenoael. ngmnieai ta mupiltun mew tai maneluwklemum, fey Ngnechen
am mupialu tai tukulpaknuleletewchi dungu.
24
Kintuai chumngechi tai welukonke kelluwael ka tai doy piwkeyewael ka tai femael kmeke dungu. 25 Ka femknuwlayai
tai trawluwael, tai pu pei ka lamngen
ichi, chumngechi entufilngelleliyi rume
ta kiekentu, welu may, tai welukonke yafltukuwael, doyelchi may, kimfal-lu i flpan ta
idol i wiometuael.

Ebrew 11:9

Prm, ka prmka mten, kpayay tati felelu


i kpayael. Rume almalayay.
38
Iche i lif mongen che mupiltun mew ta mongeleay.
Welu fenteknule i maneluwael iche
mew, kme duamtulayafi ta kisu.
39
Welu ichi tfey engn trrlai tati fenteknukelu i maneluwael, fey tfa am felelu i
kondenangeael, welu may amuley tai mupiltun,
fey feley tai montuael.

11

35
Afeluwkilmn tamn maneluwkleael, fey
tfachi dungu mew am llowalu eymn kie ftra kullitun reke. 36 Feley tamn nieael newen
ta kutrankawn mew, femngechi tamn femael
Ngnechen tai aykeelchi dungu ka femngechi
tamn llowael kisu i tukulpaknuelchi dungu.
37
Fey Wirin Chillka ta feypiley:

Tati femknunolu i mupiltun wesake dungu


mew rume rupalu
1
Tati nielu ta mupiltun fey ta rf dungu mew
feyentulelu i llowael tfey tai ngmnieel, tati
rf mew feyentulelu i feyngen tai mlen ti
pekenoelchi dungu. 2 Ichi tai kuyfike tuwn
em kme trokitun mew llowngey nielu engn am
ta mupiltun.
3
Mupiltun mew kimniei ta Ngnechen i
dewmafiel ta itrokom mleyelu kisu i dungun
mew. Femngechi itrokom tai pekeel dewmangey tati ngekenofelchi chemkn mew.
4
Mupiltun mew Abel chalintukulelfi ta
Ngnechen doy kme maumtun tfey tai
chalintukuel mew ta Kain, feymew Ngnechen
feypi i lif mongenngen ta Abel, fey ka llowmafi
kisu i maumtun. Femngechi llemay, tunte
dew lafuy rume ta Abel, petu ntramyeniengey
kisu i mupiltun mew.
5
i mupiltun mew ta Enok yengetuy petu i
mongelen femngechi tai lanoael. Fey doy
pengewetulay, Ngnechen am yetuetew. Fey
Wirin Chillka ta feypiley: petu i yengetunon
Enok tuterkefi ta Ngnechen,* 6 welu turpu
ngelay i tutengeael ta Ngnechen ngenole
maneluwn ta kisu mew. Femngechi kie che
ayle i flpuael ta Ngnechen mew, rf mew
feley i mupiltuael Ngnechen i mlen ka i
frenekefiel tfey tai manelkeetew.
7
Mupiltun mew ta Noe, feychi kimeletew
ta Ngnechen i rupayael tati dungu petu i
pengenon rume, fey kisu mngeltuy ka dewmay
kie wampo ruka femngechi tai montulael kisu
i remache. Ka feychi mupiltun mew, Noe feypifi ti pu che mapu mew mlelu i apmkangeael
engn. Fey i mupiltun mew, lif mongen wentru
pingey ta Noe.
8
Mupiltun mew ta Abraam, feychi mtrmetew ta Ngnechen, mngeltufi, feymew elknuy
i mapu i amuael kangelu mapu mew tai
elungeael tai koneltuleael reke. Femngechi
femi fey i kimnon rume chew ple i amuael.
9
Fey i mupiltun mew Abraam mlepuy kie
ka tripanche reke ti mapu mew Ngnechen
tai tukulpaknuletew. Re trlke kulli ruka

10:30 Deuteronomio 32.35-36.

* 11:5 Genesis 5.24 LXX.

26
Fey dew kimliyi ti rfngechi dungu, welu
amulele tai yafkameken, doy ngewelayay iney
i layael ta yafkan mew. 27 Fey mleay mten
tai dalluntukulen reke ti ftra ramtukan dungu
mew ka ti yklechi ktral tati apmkayafilu ta
Ngnechen i pu kaye. 28 Femngechi ta iney
rume tati mngeltunofilu ta Moyse i ley dungu,
mlele epu kam kla che tai dalluntukuaetew,
fey tfa ta kondenangeay i layael fey i kutranpiwkeyengenon rume. 29 Fey, chumngeay kay
feyti pu che tati pnokafilu reke ta Ngnechen
i Fotm, ka illamtufilu ta kisu i mollf?
Ka tfeychi che wesapifilu ta Ngnechen i
Lif Kme Pll tfey tai piwkeyeetew? Tfeychi mollf feypilelu i rfngen tati eldungun ka kisu mew i elungetuafel engn tati
lif mongen. 30 Kimniei tai feypin ta idol
Ngnechen: Iche koneltulen tai femael ta
nor kme dungu. Iche ta adknuafi tati
dungu. Fey ka femngechi feypi: idol ramtukadunguafi kisu i trokiche. 31 Awngeay
tati felelu i kutrankayaetew ti rumel mongelekechi Ngnechen!
32
Konmpamn eymn, feychi we feyentulu
eymn ti pelon reke felechi rf dungu mew,
newentun mew yafluwimn tati kutrankawn
mew. 33 Kieke mew eymn lukatungeymn
ka rume wesalkangeymn ta rangi che, fey
ka femngechi kieke mew kakelu eymn
kiewimn reke tamn kutrankawael. 34 Eymn
kutranpiwkeyefimn tati mlelu ta karsel
mew, ka aywnkechi eluwimn tamn
mntumangeael tfey tamn niemufel,
kimnielu am eymn tamn nieel ta wenu mapu
mew tati doy kmelu ka rumel mlekelu.

10:38 Abakuk 2.3-4 LXX.

Ebrew 11:10

271

mew mlepuy. Ka femngechi femi Isaak ka


Jakob, ka femngechi koneltulelu engu am ta
tyechi tukulpaknuelchi dungu mew, 10 Abraam
maneluwklelu am tati doy kme dewmaelchi
waria mew, tfey ta Ngnechen i adknuel ka
i dewmael.
11
Mupiltun mew kafey, Abraam rume putremfuy fey Sara rume kusefuy ka pekelafuy
rume, Abraam mupiltulu am ta Ngnechen i
mupiael rf dungu mew i tukulpaknuelchi
dungu, Ngnechen elueyew i nieael kie fotm.
12
Feymew ta Abraam, epe puwklefuy dewma
i layael, kisu i fotm mew nierputuy rume
fentren yomel pu che, pepi rakifalnolu tati kallf
wenu mlechi wanglen reke ka inafl lafken
mlechi kuym reke.
13
Itrokom tfachi pu che layey engn
fey i llownon rume Ngnechen tai tukulpaknuletewchi dungu, welu i mupiltun mew,
al kamapu leliwlknufi reke engn ka llowfi
engn reke. Ka kisutu ngneduami engn i
felen ka tripanche reke tai miyawael tfachi
mapu mew. 14 Fey tati femngechi femkelu fente
kme kimfali i petu miyawn i kintuafiel
chew i rumel mleael. 15 Fey rakiduamklefule
engn i wiotuael tati mapu mew chew i
tuwmum engn, rf mew felefuy i wiotuael
engn ta tyechi mapu mew, 16 welu kisu engn
aynierkey kie doy kme mapu, feypin rke:
tati mlelu wenu mapu. Feymew Ngnechen
yewentukukelay i feypiael iche ta eymn
tamn Ngnechen, Ngnechen am nielu kie
dewklechi waria.
17
Mupiltun mew ta Abraam, feychi aylelu
Ngnechen i kimael Abraam i rf mngeltunieetew, eluwi i chalintukuafiel ta Isaak tai
langmafiel tunte kisu i kien fotmngefuy
rume Ngnechen tai tukulpaknuletew, feychi
feypilu: 18 Isaak mew nieaymi ta yomel pu che.
19
Fey Abraam mupiltulu am ta Ngnechen i nien
ta pepiluwn tai wiomongeltuafiel tati dew
lalu ktu, Abraam i fotm wiomongetuy reke
feychi lelen mew mten, feymew tfachi dungu
kie adentun dungu reke feley.
20
Mupiltun mew ta Isaak ngillatumafi ta
Jakob engu Esaw fey i nierpuael engu ti kme
felen.
21
Mupiltun mew ta Jakob dew puwlu i layael,
tukulpalelfi i kme feleael kake kieke Jose i
pu fotm ka pramyefi ta Ngnechen ngillatun
mew, rekluwklen kisu i retr mew.
22
Mupiltun mew ta Jose, layalu, feypiknufi
tati pu israelche i tripatuael engn ta Egipto
mapu mew rupalechi tripantu mew. Ka elknuy
kie yefaldungun i chumngechi femael engn
kisu i alwe foro mew.
11:18 Genesis 21.12.

11:21 Genesis 47.31.

Ebrew 11:36

Mupiltun mew, feychi choyngelu ta Moyse,


kisu i chaw ka i uke ellkaeyew kla kyen,
pefilu engu am i rume kme adngen ti pichiche.
Ka llkalafi engu ti longko lmen i werkelchi
dungu fey i langmngeael ti pichikeche.
24
Fey mupiltun mew ta Moyse, feychi dew
ftra wentrulu, pilay ta Faraon i awe i
pe pingeael. 25 Doymi i kientrr kutrankawael Ngnechen i trokiche engn femngechi tai allmalltunoafiel ti pichin tripantu
mew i aywnngechi rupayael tati yafkafe
mongen mew. 26 Ngneduamfi i doy falin i kutrankawael tukulpaknuelchi Cristo i duam i
illamtungeael, tai doymafel i kme rupayael
Egipto i fentren kmeke felen mew, fey puwkintuniefulu am ta Ngnechen i eluaetewchi
kme frenechen.
27
Mupiltun mew, Moyse tripay ta Egipto mapu
mew, fey llkalafi tati longko lmen i lladkael. Ka newentun mew yafluwi i femael i
aynieelchi dungu peniefilu reke ti pekenoelchi
Ngnechen. 28 Mupiltun mew, Moyse langmfi ti
korderu Paskua mew ka werky i wallo pachgtungeael mollf mew ti puerta, femngechi tati
langmchekechi werken pll i langmnoafiel
tati pu israelche i kie wnen fotm no rume.
29
Mupiltun mew ti pu israelche rumey engn
ti Kel Lafken mew angken mapu mew, welu tati
pu egiptoche aylu i ka famngechi rumeael, rfi
engn.
30
Mupiltun mew Jeriko waria i ftra malal
teyfkawi, wallo rupayawlu ti pu israelche ta
regle ant mew. 31 Ka mupiltun mew, Raab ti
kri domo langmngelay kientrr tati mngeltunolu engn, fey kisu am kme llowfilu ka
montulfilu tati ellka miyawchi pu israelche.
32
Ka ptrlefuy tai feypiael, welu tfa re
pichike feypian mten. Fente trapmlayafun
tai dunguael ta Gedeon mew, Barak mew, Sanson mew, Jefte mew, David mew, Samuel mew,
ka ti pu pelon wentru mew. 33 Mupiltun mew
mntuy engn kake trokike mapu, kme nor
dungu femyey engn, llowfi engn Ngnechen
tai tukulpaknuelchi dungu. pmmafi i
wn tati pu trapial, 34 chongmfi engn ti ftra yklechi ktral, montuy i langmkangeael
engn ta wayki mew, newenngenolu engn,
yafluwi engn, fey rume pepiluwi engn ta
weychan mew, wewtukuniefi ti pu kaye i
troki weychafe. 35 Ka mleyey ti pu domo dew
lalu i pu rema, ka wiome mongelngetuy tati
dew lafulu. Fey kakelu pu che tai mupiltun mew
doy kutrankawi engn, pilay i llowael engn
tai montulngeael, femngechi tai wiomongetuael engn kie doy kme mongen i nietuael.
36
Kakelu ayetukangey ka wimakangey engn, ka
traringey kadena mew ktu ka tukungey karsel
23

11:37 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: profangey.

Ebrew 11:37

272

mew.
Fey kakelu layey engn trftukangelu kura mew, profangey, katrkamangey
i kuerpu ka langmngey ti yungelechi wayki
mew, miyawentuy engn fill ple tukutuwklen
re trlke ufisa mew mten ka ti kapra trlke
mew. Pofrengey engn ka kutrankawi engn ka
allflkangey engn. 38 Tfachi mapu koneltulelafuy i nieael tfa famngechi pu che. Miyawentuy
engn tati uwe mapu ple, ka ti pu wingkul mew,
tati lolo mew ka ti wengalechi kurantu mapu
mew fey i kimnon rume chew i puwael.
39
Welu femfuyngn rume, fey kie no rume ta
kisu engn llowlay tfey tai tukulpaknuel ta
Ngnechen, welu kme duamtungey engn tati
mupiltun i niefel mew. 40 Fey Ngnechen kme
adknuy kie doy kme dungu ichingealu,
femngechi ta kisu engn kiewklele ta ichi
engn tai elungeael tati lif kme mongen.
37

12
Puwklepe tai maneluwn ta Jesus mew
1
Kuyfi am mlekelu rume fentren che tati
niekelu ta mupiltun, feymew ichi feley tai
kie ple famentuael kom tai katrlkaduamelkeetew, tati yafkan tai trarinieetew reke, fey
yafluwn mew inanieafiyi tai nieelchi mupiltun. 2 Kme leliwlnieafiyi reke ta Jesus, kisu
am eluetew tai mupiltun, fey kisu am ka felelu
i kme adnieafiel. Jesus kutrankawi ta krus
mew, fey duamknulafi tfa famngechi lan i
yewenngen, ka kimniefulu am dew kutrankawle
i nietuael ftra kme aywn. Fey nieputuy
Ngnechen i ftra pepiluwn. 3 Feymew llemay, rakiduamaymn Jesus i rupaelchi kutrankawn mew tati pu yafkafe i fente kutrankaetew, fey eymn feley tamn afeluwnoael
ka ngawadwnoael rume.
4
Eymn kutrankawimn tamn kayetufiel
mew tati yafkan, welu petu puwlay tamn
langmngeael. 5 Tunte kutrankawyelmn rume,
ngykilmn Ngnechen tamn eluetewchi
nglam kisu i pu yall reke. Feypiley ta Wirin
Chillka mew:
Iche i pu yall, illamtukefilnge nglamtudunguelmew ta idol
ka wesaduamkilnge rume femngechi katrtudunguelmew.
6
idol am nglamtudungukefilu tfeychi pu che
kisu tai piwkeyenieel
ka kutrankakefi ktu tfeychi pu che tai
llowfiel kisu i yall reke.*
7
Lladkkilmn ta eymn kutrankangelmn,
fey ta famngechi ta Ngnechen yall reke
nieaeymnmew. Mlepey may kie fotm
ta kisu i chaw tai nglamtudungunoaetew?
8
Welu Ngnechen nglamtudungukefi kom i
pu yall, fey nglamtudungunoelmnmew, rf
* 12:6 Proverbio 3.11-12.

12:20 Exodo 19.12-13.

Ebrew 12:20

dungu mew feley tamn yallyenoetew, welu may


kie yalltuku reke feleymn. 9 Ka femngechi,
feychi pichichengelu ichi tfachi mapu mew,
tai chaw nglamkefeimew, fey yamniekefui.
Fey doyelchi may, feley tai mngeltuafiel ta
Chaw wenu mapu mlelu, femngechi tai llowael
ta mongen. 10 Ichi tai chaw tfachi mapu mew
mlelu, nglamkefeimew tai pichintuachi
mongen mew, chumngechi ta kisu i kmelu tai
trokifiel, welu Ngnechen nglamkeeimew,
ichi tai kisutu kmelkawael rf dungu mew,
femngechi tai elutuaetew kme lif mongen kisu
tai nieel reke. 11 Welu rf dungu mew llemay,
Ngnechen kutrankaym kisu i pu yall fey
tfa engn aykelay i kutrankangeael engn
fey kutrantupiwken mew mlekey. Welu kie
che rupale tfachi dungu kme duamkechi ka
ngenoafeluwn mew, fey famngechi elungeay
kme tngn ka lloway lif mongen.
12
Feymew llemay, yafluwtupe tamn
kansalechi lipang ka tamn yafngenochi luku.
13
Niemn may kme inakintufal kmeke femn,
femngechi tai inakintuam tfey engn tati
nienolu mew i nieael kmeke femn.
Kuiwnngey i illamtungeael Ngnechen i
frenechen
14
Eluwklemn tamn kmelkaniewael
itrokom che eymn ka tamn nieael kie lif
mongen. Fey niengenole ta kie kme lif mongen, pepi kiewklelayay ta Ngnechen engn.
15
Aylemn ta iney no rume faltaluwklenoael
Ngnechen i wlkeelchi frenechen mew,
femngechi ta iney rume felelayay kie fre
folilngechi anmka reke, tati wesalkakefilu tati
pu che.
16
Ngelay eymn tamn wedwedkawael ta
domo mew ka wentru mew no rume ka tamn
illamtunoafiel rume tati lif kme dungu chumngechi femi ta Esaw. Falintulay reke kisu tai
wnenngefel, fey fendefi kie rali kor mew
mten. 17 Fey eymn kimnieymn ta feychi
ayfulu kisu i chaw i kme ngillatumaafetew,
kie pleknungetuy tunte ngmafuy rume i
wioduamtun, welu ngelay i kaknungetuael
dew ngillatumangelu am kangelu.
18
Eymn ta pepi kmelkawkleaymn ta
Ngnechen eymn, fey tamn chem llkalenon
rume. Chumngechi i felekefel kuyfi, felewetulay ta tfa. Tati pu israelche pepi flpukelafuy
Sinay wingkul mew tati lewlewklelu ta ktral
reke, ka chew dumikley, chew mley trukur
ka ftra krf. 19 Ka allklaymn rume i
dungulngen ti kullkull ka Ngnechen i dungun
no rume. Tati allklu tfeychi dungun llellipuy
engn ta tfa famngechi i dungungewenoael,
20
yafngenolu engn am i allktuafiel ti
dungun feypilelu: Iney rume pnopule ti

Ebrew 12:21

273

wingkul mew, mley i trftukangeael kura


mew fey i layael kam wayki mew rume
i chngarngeael tunte kullingeay rume.
21
Rume ftra kuiwnngerkey tati peelchi
afmatufal dungu, feymew Moyse ktu ta feypi:
Mllmllkmeken fente tai llkael.
22
Welu eymn tamn llkaleafel, pepi
kiewkleafuymn ta Ngnechen eymn
tamn chem llkanon rume fey tfa ta
flpuael reke tati Sion wingkul mew, ka tati
wenu mapu mlechi Jerusalen, ka femngechi
flpuymn rume fentren warangka werken
pll tai trawluwklemum i pramyeafiel
ta Ngnechen. 23 Ka femngechi flpuymn
Ngnechen i troki wnenke fotm mew tati
wirikonklelu i y ta wenu mapu mlechi
lifru mew. Flkonpuymn ta Ngnechen mew,
itrokom che tai kues, ka tati kme piwke pu
che i pll Ngnechen tai fente kme liftuel.
24
Ka femngechi flkonpuymn Jesus mew, tati
dewmafilu tati we eldungu, ka ti mollf mew
tai kme liftungeel, fey tfa ta doy kme
dungueimew ta Abel i mollf mew.
25
Feymew mley tamn kuiwtuleael fey i
illamtungenoael tfey tai nglamtukeetew. Fey
tfey engn tati llownofilu ta Ngnechen feychi kisu mtrmetew tai katrtudunguaetew
tfachi mapu mew, montulay engn. Fey ichi
mngell pepi montulayai, furintukuknufiliyi
reke tfey tai katrtudungukeetew i nglam
mew ta wenu mapu mew mlelu. 26 Tyechi
tripantu mew nglamfilu ta Israel, dungunagmpay ta wenu mapu Ngnechen. i dungun
nengmkafi ta mapu, welu fewla ka feypiley:
ka kie rupachi nengmkayafi ta mapu mten
no, welu may wenu mapu kafey. 27 Feypilu kay:
ka kie rupachi kimfali tai kie ple nentungetuael tati dewmaelchi chemkn, tati felelu
i pepi kie ple nentungeael, femngechi tai
mleweael tati ngenolu tai famentuknungetuael.
28
Ngnechen tai longko lmenngen ichi
mew, ngelay tai famentungeael. Elufiyi may ta
maumtun tfachi dungu mew, ka pramyefiyi
ta Ngnechen ngillatun mew, maneluwn mew
ka yamn mew fey tfachi dungu aykey ta kisu.
29
Fey ichi tai Ngnechen am kie ktral reke
felelu, itrokom ta apmkakefi.

13
Chumngechi i tutengeael ta Ngnechen
1
Femknuwkilmn
tamn
welukonke
piwkeyewael. 2 Ngynentukilmn tamn kme
piwketuafiel tati pu che puwkelu tamn ruka
mew, fey tfa famngechi kiekentu fey i
kimnon rume elufi engn i umatuael werken
pll kisu engn i ruka mew. 3 Tukulpafimn
12:21 Deuteronomio 9.19.

12:26 Ageo 2.6 LXX.

Ebrew 13:14

tati pu presulelu idol Jesus i duam. Eymn


ta presulelu reke trokiwklemn chumngechi
presuley ta kisu engn. Kelluafimn itrokom
tfey engn mew tati kutrankangekelu idol
Jesus i duam, fey eymn am ka felelu tamn
rupayael ka femngechi kutrankawn mew.
4
Itrokom che yamniepe tati kureyewn dungu
ka i yamniewael ta kurewen nor piwke mew, fey
Ngnechen am ramtukadunguafilu tati wedwedkawkelu domo mew ka wentru mew, ka tfeychi
iwakelu.
5
Wesa aytukefilmn ta plata ka itrofill
chemkn. Aywklemn tunten tamn nieel ta
fewla, fey Ngnechen am feypilu:

Chumkawnorume kisuknulayaeyu
ka elknulayaeyu rume.*
6
Feymew mley tai feypiael ta maneluwn
mew:
idol Ngnechen kellukeenew ta iche,
feymew llkalayan.
Chem chumaenew anta che?
7
Tukulpamn tamn eluafiel chemkn tfey
engn tati longkolelu ka tamn kimeltuetew ta
Ngnechen i we kimeln dungu. Ngneduamfimn chumngechi i felerpun engn i mongen
mew ka inayentumafimn kisu engn i mupiltun.
8
Jesucristo ta wiya mlekelu, fachant ka
9
rumel.
Eluwkilmn tamn yengeael fill
kakerume kimeltun mew ka ti welulkalechi
kimeltun mew. Doy kmey ichi tai piwke i
newentuwkleael ta Ngnechen i piwkeyechen
mew, fey i inangenoael ta iyael mew dungulechi
nglamtun. Fey tfachi wimtun dungu ta turpu
kmelkalmkelay chem mew no rume. 10 Ichi
niei ta kie wichulechi ngillatuwe, fey tfa mew
ngelay i iyael tati pu saserdote ti kdawkelu ta
kuyfi ngillatuwe mew.
11
Fey ti Wnen Longko Saserdote am yekelu
tati mollf kulli ti ngillatuwe mew, i chalintukuael kie ofrenda reke femngechi tai wioduamangetuael ta che yafkan mew, welu tyechi
pu kulli i kuerpu lpmngekey ta wekuntu
ti trokiche i waria mew. 12 Ka femngechi,
Jesus kutrankawi tati lan dungu mew wekuntu ti
waria mew, femngechi ta lif mongen i eluafiel
tati trokiche kisu i mollf mew. 13 Feymew
llemay tripai tati pu judiu i wimtun dungu
mew tai inayafiel ta Jesus tunte dekangeai
rume chumngechi ta kisu dekangey fey tripai wekun ti waria mew, fey kutrankawiyi
ka femngechi illamtun kisu tai kutrankawel.
14
Fey tfachi mapu mew ta nielai kie rumel
mleachi waria, welu may amuai tai kintuafiel
tati rumel mleachi waria.

* 13:5 Deuteronomio 31.6, 8.

13:6 Salmo 118.6.

Ebrew 13:15

274

Feymew mley rumel tai pramyeafiel ta


Ngnechen Jesucristo mew. Fey feley tai chalintukuael tfachi pramyen dungu Ngnechen
mew. Pramyefiyi may ichi tai dungun mew! 16 Ngynentukilmn tamn femael
kmeke dungu ka tamn welukonke eluwael
tamn nieelchi chemkn, fey tfachi dungu am
tutekefilu ta Ngnechen.
17
Mngeltukeaymn tamn pu longko ka
eluwklemn tamn adnieaetew ta kisu engn, fey kisu engn am kansatukenolu rume
tamn kamaaetew, kimnielu engn kay i wldungutuael ta Ngnechen mew. Elufimn i
kme kdawael femngechi i wesaduamnoael
engn, fey femnolmn chem mew rume kmelkalayafeymnmew.
18
Ngillatumaniemuai ta ichi. Fey rfngey
tai nien lif kme rakiduam, ka aylei tai
nor chengeael kom dungu mew. 19 Fey tfachi
dungu mew mngell ngillatuaymn femngechi
i eluaetew ta Ngnechen iche i wiotuael
prmka reke ta eymn mew.
15

Kme ngillatuman ka lemoria pin


Fey tati kme tngn wlkechi Ngnechen,
tati wiomongeltufilu ta lan mew tai idol
Jesus, tati pu ufisa i kme kama, ka tati
wtrulpalu i mollf tai elknutuael ti rumel
mleachi eldungu, 21 eluaeymnmew kme lif
mongen femngechi tamn femael kisu i aykeelchi dungu. Ka femngechi i femael ichi
mew chem i tutekeel ta Ngnechen Jesucristo
mew. Rumel pramyengepe ta Cristo! Felepe
may.
22
Pu pei ka lamngen, llellipuwayi tamn
llowafiel tfachi nglam dungu pichin tai wiriel
mten. 23 Eymn kimaymn kay ichi tai
pei Timotew i dew tripatun ta karsel mew.
Fey prm akutule mten, mr amuayu tamn
pewmeafiel.
24
Lemoria piafimn kom ti pu longko ka
itrokom tati koneltulelu Ngnechen i trokiche
mew. Italia mew mleyechi feyentulelu lemoria
pieymnmew.
25
Fey Ngnechen eluaeymnmew kisu i piwkeyechen itrokom eymn. Felepe may.
20

13:25 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

Ebrew 13:25

Santiaw 1:1

275

Santiaw 1:27
piwkeyekeetewchi pu che. Femngechi ta iney
rume kangentule i kintukaduamngen, rakiduamkilpe Ngnechen i pepikaletew ti kintukaduamngen, fey Ngnechen am kintukaduamkenofilu iney no rume ka kintukaduamngekelay ta kisu tai femael wesake dungu. 14 Welu
may, kie che kintukaduamkeeyew i illutukeelchi dungu mew, fey wla kisu i wesa illutukeel ngnenkakeeyew ka wesa rakiduamelkeeyew. 15 Fey tfachi wesa illutukeelchi dungu,
dew ngneniefiym ta che, fey wla ta konkey yafkan mew. Fey ti yafkan dew mleym,
yelmkey ti lan mew.
16
Iche i sakin pu pei ka lamngen, welulkawkilmn. 17 Kom tati kmelu ka norngechi dungu
kpakey ta Ngnechen mew, fey kisu dewmafi
tati pu wanglen kallf wenu mew. Ngnechen
ta rumel felekey mten, kisu mew ngelay i
weluletuael chem dungu no rume. 18 Kisu am
femngechi aylu, elueimew ta rumel mongen
ti rfngechi werken dungu mew, femngechi tai
wne koneltuael kisu tai trokiche mew.
13

Santiaw

Santiaw i karta
Kie wentru Santiaw pingelu, Jesus i pei,
wirifi tfachi karta tai yafltukuafiel ti feyentulechi pu che kom chf mapu mlelu. Tfachi
karta mew Santiaw kimeltuniefi tati pu feyentulelu chumngechi i kimfalael i mupiltulen i
femkeelchi dungu mew.
Chalin dungu
Iche ta Santiaw, Ngnechen ka idol Jesucristo tai kona, lemoria may piafi ta Israel tai
mari epu trokiche kom mapu mew pdklelu.
1

Tati kimn ta Ngnechen i wlkeel


Iche i pu pei ka lamngen, mley
eymn tamn aywkleael, rupalmn epe fill
kutrankawn mew, 3 dew kimnielu am eymn
femngechi kutrankawlmn rume, eymn
admkeymn tamn rumel yafluwkleael
4
tamn mupiltun mew.
Fey femngechi
yafluwlmn tamn mupiltun mew, kie nor
mongen nierpuaymn, tamn yafkanoael chem
dungu mew no rume. 5 Fey kieke eymn
nienolmn Ngnechen i kimn, ngillatufimn
ta kisu, fey Ngnechen ta eluaeymnmew.
Kisu elukefi itrokom che i kimael kisu i
kme dungu ka chem dungu rume i feypiel
felekey mten. 6 Welu feley i ngillatungeael
maneluwn mew ka i nienoael epurume
rakiduam. Fey ti epurume rakiduam nielu, tati
rew lafken reke feley, feyti krf am epuple
maypkayawletew. 7 Iney rume femngechi
femmekele, rakiduamkilpe tai llowael chem
no rume ta idol mew, 8 fey kie wentru
fachant rakiduamklele kie dungu, fey wle
ka rakiduamtule kangelu dungu mew, fey ta
nielay nor rakiduam tai femael chem dungu
no rume.
9
Feytichi pei kam lamngen ochi chengelu newe falintukenofel tfachi mapu mew,
feley tai mallmawkleael reke fey kisu am
Ngnechen i dungu mew rume falilelu. 10 Feyti
rikungelu feley i lliduamkleael Ngnechen
falintumanoeliyew i chemkn.
Fey kie
rayen kachu reke felelu am i rumel mlenoael.
11
Femngechi tripapaym ta ant ka rume ftre
tripaym ti are ant, mnchkey ti rayen, ka
ti kachu angkkey, fey kisu i admayewklen
afkey. Ka femngechi, tati riku amtuay kisu tai
kme felekefel mew.
2

Tati kintukaduamngen
Aywn niey ti che tati yafluwkelu newentun mew kintukaduamngeym, fey kme tutele
lloway kie kullitun reke tati kangelu mongen mew, fey tfey rke tati rumel mongen
Ngnechen tai feypiknufiel tai eluafiel tai
12

Chem kme dungu i femael tati pu mupiltulelu


Konmpafimn ta tfa, sakin pu pei ka
lamngen: kom eymn, mley tamn wne allktuael, welu mley tamn prmkawnoael tamn
dunguael ka lladkfemnoael chem mew rume.
20
Feytichi lladklechi che chem kme dungu
rume am femkenolu i tuteafiel ta Ngnechen.
21
Fey femngechi tatey, elknutumn eymn kom
tati kmenolu ka tati mleyechi wesake dungu,
fey om piwke mew llowfimn ti we kimeltun
dungu tamn elungeel ta eymn, fey yechi
we kimeln dungu am nielu pepiluwn tamn
montulaetew.
22
Welu ngelay tai re allktungeael mten tati
we kimeln dungu. Mley i kdawyengeael,
fey femnolmn, eymn mten kisutu ngnenkawkleymn. 23 Feyti allktulu mten ti
we kimeln dungu, fey kdawyenofile, fey ti
che reke feley tati leliwlkelu i ange kie espejo mew. 24 Re kisutu mten pewkey, welu
chiwd rupatuym kaple, fey ngytukey i
chumngefel. 25 Welu tati leliwlfilu reke tati
norngechi kme ley dungu tai kpaleletew ta
montuluwn, fey tai ngykenon tai allkel,
ka tati newentulelu i mupituael i werknieel ti
kme dungu, rume nieay aywn i femkeelchi
dungu mew.
26
Fey iney rume inaniefi ti rfngechi mupiltun dungu pilele, welu kim ngnenole i wn,
fey kisutu ta ngnenkaniewi fey i inanieelchi
mupiltun dungu chem mew rume kmelay. 27 Fey
tati rfngechi mupiltun dungu nienolu chem
welulkan no rume Ngnechen mew, fey tfa lle:
i kellungeael tati pu kuifall ka ti pu lantu
domo kutrankawklelu i mongen mew, ka i
miyawnoael mapu mew mlechi wesake dungu
mew.
19

Santiaw 2:1

276

2
Nglamn tai illamuwnoael ta che
Eymn iche i pu pei ka lamngen, tati
mupiltulelu tai ftra pepiluwnngechi idol
Jesucristo mew, ngelay tamn dullitunieafiel
ta kieke che mten ti kakelu mew. 2-3 Fey
eymn trawluwklelmn, akule nga kie riku
oro iwlkuwtukunielu ka re kmeke takuwn
tukuniele, fey kme poyefilmn ka feypifilmn:
Annge tfachi kme wangku mew ka feychi
lelen mew akule kie pofre lludke takuwn tukunielu, fey tfa feypifilmn: Eymi witralenge
tye mew, kam annagnge tati plli mew.
4
Femngechi ta dew mekeymn tamn doymfiel tati riku mten ka pntnentumekefimn ti
pofrelechi che ta wesa duamtun mew.
5
Iche i sakin pu pei ka lamngen, allktumn tfachi dungu: Ngnechen dullifi tati
pofrengelu ta tfachi mapu mew, tai nieael
fentren mupiltun ka femngechi i puwael chew
i mlen ta idol chumngechi tai tukulpaknulelfiel tfey engn tai piwkeyekeetew.
6
Welu eymn illamkefimn tati pu pofre. Tati
pu riku no am tamn kdawelkakeetew, ka
fey engn ta yekeeymnmew tati pu awtoridad
mew? 7 Fey engn no am tati wesa dungukelu ta
Cristo i ftra kme y mew?
8
Eymn kmelkakeymn, rf dungu mew
mupitukefilmn ti ftra kme ley dungu,
chumngechi i feypilen tati Wirin Chillka:
Piwkeyenge tami chafche chumngechi
piwkeyewkeymi eymi.* 9 Welu kieke che
mten dullitufilmn kakelu mew, yafkakeymn
ka welulkawkeymn ta Ngnechen i ley dungu
mew. 10 Kie che mngeltule kom tati ley
dungu, welu kie werkn dungu mew mten
welulkawle, fey yafkakey kom tati werken dungu
mew i nieel ti ley dungu, 11 fey Ngnechen
mten am feypilu: iwaldomokilnge ka feypi:
Langmkilnge. Famngechi llemay, fey kie
che iwaldomonole, welu langmchele, dew
mngeltulafi tati ley dungu. 12 Eymn mley
tamn dunguael ka tamn nor mongenngeael
tfey engn reke tai ramtukadungungeael ti
ley dungu mew tai lifreknuetew. 13 Tfey
engn tati kutranpiwkeyenofilu ta kakelu fey
i kutranpiwkeyengenon ramtukadungungeay,
welu tati kutranpiwkeyechen nielu, wewn mew
tripayay engn ramtukadungungele tati puwchi
ant mew.
1

Tati mupiltun ka kme femn


Iche i pu pei ka lamngen, chem
kmelkayaeyew am kie che feypile i nien ta
mupiltun, fey kisu i femkeel mew kimfalnole?
Pepi montulpeafeyew may tyechi mupiltun?
15
Fey kie pei, kam kie lamngen, nienole
14

* 2:8 Levitiko 19.18.

Santiaw 3:4

takuwn ka i duamtunieelchi iyael tai


rulpaantleael, 16 fey kie ta eymn feypielieyew:
Kme puwtuaymi, tukutuwaymi ka iyaymi
kom tami ayel, welu elunofile tfey tai
17
duamtunieel, chem kme femfi?
Ka
femngechi feley ta mupiltun. Kie che feypile i
mupiltulen, welu pengelnole chem kme femn
no rume, laley reke tai mupiltun.
18
Welu kieke che feypile: Eymi mupiltuleymi, welu iche frenecheken!
Fey pengelelen tami mupiltun fey tami nienon
ta frenechen, fey iche kay pengelelaeyu tai
19
mupiltun tai frenechekeel mew.
Eymi
kimnieymi i kielen mten ta Ngnechen, fey
tfa mew kme femkeymi. Welu tati pu wekf
ka femngechi kimniey engn, fey mllmllkey
fente i llkan mew.
20
Welulkawkilnge. Iche feypiaeyu: kie che
i mupiltun trrklenole ta frenechen engu,
tai mupiltun ta falilay. 21 Ngnechen llowfi ta
Abraam, ichi tai kuyfi tuwn em, kie nor
mongenngelu reke, kisu tai femel mew feychi
wltukufilu Ngnechen mew tai sakrifikayafiel
ta Isaak, kisu tai fotm. 22 Fey ngneduamafimi
ta Abraam tai femelchi dungu mew: kimfali
kisu i rf mupiltulen tai femelchi dungu mew,
fey kisu i femelchi dungu mew fente kme
wechulentuy i mupiltun. 23 Fey ta famngechi
mupiy tati Wirin Chillka tai feypilen: Abraam
mupiltuy Ngnechen mew, feymew Ngnechen
lloweyew lif mongenngelu reke. Fey Abraam
Ngnechen i weni pingetuy.
24
Feymew dew ngneduamfimn, fey
Ngnechen llowkefi ta che lif mongenngelu reke
tai femelchi dungu mew, fey i mupiltun mew
mten no. 25 Ka femngechi dungu mew rupay ta
Raab tati kri domo: Ngnechen lloweyew nor
mongenngelu reke kisu i femel mew, fey am
elufilu i umatuael tati pu werken ka kellufi
i tripatuael kangelu rp mew. 26 Fey afpualu
mew: chumngechi ta kie kuerpu nienole pll
laley, ka femngechi ta mupiltun fey ta lalekey
reke trrklenole ta frenechen engu.

3
Tati kewn
1
Iche i pu pei ka lamngen, eymn mew
mlele fentren che ayle i kimeltucheael, feley
tamn kuiwtuleael tati kimeltuchefe am felelu
i doy kme ramtukadungungeael. 2 Kom ichi
ta rume yafkakei. Welu fewla, fey ineyngeay
rume welulkawkenole tai dungun mew, kie
nor mongen chengey, ka femngechi kim ngneniey kom i kuerpu.
3
Femngechi tukulelngeym witrantukuwe i
wn mew tati pu kawellu, femngechi lle tai
ngnenieafiel. 4 Ka ngneduamfimn tati farku.

2:11 Exodo 20.13-14; Deuteronomio 5.17-18.

2:23 Genesis 15.6.

Santiaw 3:5

277

Rume ptry ka rume newenngey ti krf i


rltrekeetew, welu ngneniengey kie pichi timon mew ka yekeeyew chew ple i ayngeel
i amulngeael. 5 Ka femngechi feley ta kewn.
Rume pichifuy rume, welu entuafuy ftrake
dungu i femael. Rume ftra mawida lfkonafuy ta kie pichi ktral mew! 6 Fey kewn ta
kie ktral reke femafuy, fentren wesake dungu
am entukelu, fey wesalkakefi ta che. Tati ktral
mapu reke yklekey, ka femngechi yklen
amulekey reke ta kom mongen mew.
7
Che pepiluwi i ngneafiel epe fill wesake
wapo kulli ka ti pu m, ti ftrake filu ka ti pu
kulli mlenkepilu lafken mew. Fey engn dew
ngneniefi, 8 welu iney no rume pepi ngnekelafi ta kewn. Kie wesangelu reke feley tati
eluwkenolu i ngnengeael, fey apolekey reke
tati langmchekechi venenu mew.
9
Feytachi kewn mew ka mten pramyekefiyi tai Chaw Ngnechen, ka wesa dunguyekefiyi tati pu che Ngnechen tai dewmael kisu i
adentun mew. 10 Feyti wn mew mten tripakey
ta kme dungu ka tripakey tati wesake dungu.
Iche i pu pei ka lamngen, fey tfa ngelay i
feleael. 11 Kie rnganko mew tripakelay epurume ko: koch ko ka mkrchi ko. 12 Iche
i pu pei ka i lamngen, chumngechi ta kie
igera pepi wl-layafuy ta aseytuna ka kie kallwe
ofad pepi wl-layafuy ta fn igo, ka femngechi
kie rnganko niele ta mkrchi ko, pepi wllayafuy koch ko.
Tati rfngechi kimn wenu mapu kpalu
Fey eymn mew mlele kieke kim che ka
admuwle i kimn mew, feley i kme piwketucheael, ka i om piwkengeael i kim chengen
mew. 14 Welu mlele chem trirtuwn dungu
rume tamn piwke mew, kam femlmn chem
dungu rume re kayetuwn mew, ngelay tamn
mallmawkleael fey ka ngelay tati rfngechi
dungu eymn mew. 15 Fey tfachi kimn am
kpanolu ta Ngnechen mew, welu may tfachi
kimn mley ta tfachi mapu mew, che i longko
mew ta tripalu ka wekf mew mten. 16 Chew
mley trirwn ka kayetuwn, mlekey kafey
fill wesalkameken ka kom epe fill wesake dungu.
17
Welu tati nielu Ngnechen mew kpachi
kimn, wnelu mew niekey kie lif mongen. Ka
femngechi om piwkengekey, ka kme piwke
niekey ka rume ngnefalkey. Ka femngechi
kutranpiwkeyenchengey, kie kme rakiduam
mten niey, kom i piel felekey, ka femkey
kmeke nor dungu. 18 Feyti aykelu i kmelkawkleael, kme tngn mew kdawkeyngn
femngechi i mleael re kmeke dungu mten.
13

4
Weniyewlu reke ta tfachi mapu engu
* 4:4 Epu rakiduamngechi pu che: iwafe piwke che i pin rke.

Santiaw 4:13
Chumngelu am mlekey tati weychan dungu
ka tati kewan dungu eymn mew? Tamn
piwke i nien mew ti wesake rakiduam peno?
2
Eymn dimatukeymn chem rume, fey llowkelaymn. Langmkeymn, ka trirtukeymn
kieke chemkn mew, fey pepi niekenofilu am
eymn, kewakeymn ka eluwkeymn tamn
weychayael. Llowkelaymn tamn aynieel,
fey eymn am ngillatukenofilu ta Ngnechen.
3
Fey ngillatufulmn, welu llowkelaymn, kme
ngillatukenolu am eymn, ka aykeymn tamn
pneafiel kisuke tamn kme aywnngechi rupayael. 4 Epurume rakiduamngechi pu che!*
Ngneduamkelaymn am tati weniyefilu tfachi mapu mew mlechi dungu i kayeyefiel ta
Ngnechen? Iney rume eluwle i weniyeafiel ta
tfachi mapu tuwnngechi dungu, kayetukefi
ta Ngnechen, 5 feypilelu am tati Wirin Chillka:
Ngnechen rume ftra piwkeyeniefi ti Kme
Pll tai elknuel ichi tai piwke mew.
6
Welu Ngnechen doy kellukeeimew kisu i
kme piwkengen mew, fey am Wirin Chillka
feypilelu:
Ngnechen katrtukonkey tati pu mallmangelu
mew,
welu kme piwketukefi tati pu om piwkengelu.
7
Eluwklemn may tamn mngeltuafiel
ta Ngnechen.
Newentuwmn tamn
ngnekanoaetew ta wekf, fey tfa lefmawtuay
ta eymn mew. 8 Flkonmn ta Ngnechen
mew, fey kisu flkonay ta eymn mew.
Liftumn tamn mongen, pu yafkafe! Liftumn
tamn piwke eymn ta epurume rakiduam
nielu! 9 Kutrantupiwketumn, ngmamn ka
wirarklen ngmamn! Kisu tamn ayekan
feletupe lladken mew ka tamn aywn feletupe
weangkn mew! 10 om piwke niemn idol
mew, fey kisu witrapramtuaeymnmew.
1

i wesa dunguyengenoael ta che


Pu pei ka lamngen, welukonke wesa dunguyewkilmn. Tati wesa dunguyefilu kangelu
che kam jusgakefilu, wesa dungukey ta ley dungu
mew ka jusgakefi tati ley dungu. Welu jusgakefilmi tati ley dungu, mngeltuwelafimi, welu
may kuesknumekewimi tati ley dungu mew.
12
Welu Ngnechen mten wlfi tati ley dungu,
fey kisu mten ta jusgacheay. Fey Ngnechen
mten pepilniey i montulcheael ka i kondenacheael. Feymew eymi ngelay tami jusgachemekeael.
11

i manelfalnon ta kpalechi ant


Fewla allkmn ta tfa, eymn tati pu
feypikelu: Fachant kam wle amuai ta
yew kam tyechi waria mew.
Fey tye
mew kie tripantu mlepuai, neosialepuai ka
13

4:6 Proverbio 3.34 LXX.

Santiaw 4:14

278

wewniepuai ta plata. Fey kimlaymn rume


i chumleael tamn mongen ta wle! Eymn
ta kie trukur reke feleymn tati pewfaluwkelu,
ka mchay mten amtukelu. 15 Mlefuy may
tamn feypiafel: Pile ta Ngnechen, mongeleai ka femai tfa kam tyechi dungu.
16
Welu may, eymn mallmawn dungukeymn,
welu fey ta famngechi mallmawn kmelay.
17
Feymew, iney rume kimnielu i femael nor
dungu, fey femnolu, fey ta yafkay.
14

5
i nglamngen tati pu riku
1
Allkmn tati pu rikukawnngelu! Ngmamn ka wirarmn ti wesa llfn tamn kutrankawael! 2 Tamn fentren chemkn ta funaley
ka tamn takuwn pirutuley. 3 Tamn oro ka
tamn plata wesamawtuy. Fey i wesamawklen mew kme kimfalkley reke eymn
tamn chumngechi chengen femngechi tamn
apmkayaetew ta ktral reke. Fantepu mew
trawlkayngn ta rume fentren chemkn tati
afaelchi ant mew. 4 Feyti kdawkechi pu wentru
i kullingenon mew ka i ngnenkangen mew
wirarkmekey engn, fey idol kom pepiluwnngelu allkmaeyew i wirarkmeken tyechi
pu kdawfe. 5 Tfachi mapu mew kisutu eluwi
engn kie ftra kme mongen ka fill kme
felen, petu motrilngechi kulli reke, fey akuy
dewma ta langmkachen ant! 6 Tfa engn
ta kondenakefi ka langmkefi tati yafkakenochi
pu wentru fey i pepi ingkawnon rume ta kisu
engn.
Tati ngenoafeluwn ka ti ngillatun
Welu eymn pu pei ka lamngen
ngenoafeluwkleaymn kpatule wla ta idol.
Chumngechi tati lelfntripa che ngmkey
tai imituael tai fn ketran ta walngngen,
mley i ngmael i rupayael ngenoafeluwn
mew tati mawn antngen. 8 Eymn kafey
ngenoafeluwkleaymn ka newentuleaymn,
fey am prmkachi reke kpatualu ta idol.
9
Pu pei, pu lamngen, welukonke fillpimekewkilmn, femngechi tamn jusgangenoael, fey
Ngnechen am ta juesngelu fey dew mlepay
reke ta wlngi mew.
10
Iche i pu pei ka lamngen, fente kme
kimnieymn tati pu pelon wentru dungulu
ta idol i y mew tai kutrankawn ka i
ngenoafeluwnngen, fey feley tamn inayentuafiel tfachi dungu. 11 Fey ichi kimniei
i rume sakifaln ta tfey engn tai newentun mew yafluwlu ka kutrankawlu. Eymn
allkkeymn chumngechi i ngenoafeluwn kutrankawn mew ta Job ka kimnieymn i
chumknuetew ta idol afpulu i kutrankawn,
fey idol am rume kuillchekelu ka kutranduamyechekelu.
7

Santiaw 5:20

Iche feypiwayi i pu pei ka lamngen,


kuyalltukilmn wenu mapu mew no rume, ka
nag mapu mew no rume ka chem kangelu dungu
mew no rume. Femngechi may pilmn, femngechi felepe. Fey femngechi no pilmn, femngechi felekilpe, femngechi tamn yafkanoael ta
Ngnechen mew.
13
Fey eymn mew, kieke che kutrankawklele, ngillatupe.
Ka kieke
aywklele, lkantupe i pramyeafiel ta
idol. 14 Fey kieke kutranklele, yefalmengepe
tati pu longkolelu troki mupiltulelu mew,
fey idol i y mew tukulelngeay pichin
aseyte ka ngillatumangeay tai tremotuam
15
ti kutranklelu.
Fey ngillatumangele
mupiltun mew tati kutranklelu tremotuay,
fey idol eluaeyew i kme klfnkletuael.
Fey ka yafkallefule rume, wioduamangetuay.
16
Femngechi lle, wioduamaen piwaymn
welukonkechi tamn yafkawken mew, ka
ngillatumawmn welukonke femngechi tamn
kmelkaleael. Tati nor piwke che i ngillatun
kme mupiltun mew niey fentren pepiluwn.
17
Tati pelon wentru Elia ta kie wentru ichi
reke trrlu. Feychi ngillatulu ftra kme mupiltun mew, ngillatuy i mawnnoael, fey mawnwelay ta mapu mew kla tripantu ka rangi.
18
Fey wla ka ngillatutuy i mawntuael, fey
wiome mawntuy. Fey ti mapu ka wltuy ta fn
ketran.
19
Iche i pu pei ka lamngen, fey eymn mew
mlele kieke che welulkawlu tati rfngechi
dungu mew, fey kangelu wioduamatueliyew,
20
kimaymn eymn, iney rume wiorakiduameltufile tati yafkafe i wesa mongen mew,
montultuafi ta lan dungu mew. Fey ta famngechi
rume fentren yafkan i niefel ta wioduamangetuay.
12

1 Pedro 1:1

279

1 Pedro

Pedro tai wnen karta


Tfachi karta apostol Pedro i wne wiriel,
tai yefaltukulelafiel tati pu feyentulelu, mlelu
Asia troki mapu mew. Tfachi pu feyentulechi che kutrankawklerkey i feyentun ta
Jesus mew, feymew Pedro wirilelfi tfachi karta
tai yafltukuafiel femngechi i newentuleael
engn tai mupiltun mew. Ka femngechi Pedro
nglamtufi ti pu feyentulelu i nieael engn kie
kme inayentufal nor mongen, tunte tfachi
mapu mew kutrankawllefule rume engn.
Chalin dungu
Iche Pedro, Jesucristo tai apostol,
wirileluwiyi tfachi karta ta eymn tati pu
feyentulechi pu che pdkleyelu kake tripanche
trokike mapu mew: Ponto, Galasia, Kapadosia,
Asia ka Bitinia mew. 2 Chaw Ngnechen ta kuyfi
dullieymnmew chumngechi i adknuel ta
kisu. Tati Kme Pll tai kellun mew ta pepikaleymnmew ta eymn tamn mngeltunieafiel
ka tamn nietuael lif mongen Jesucristo tai
mollf mew. Pewmangen Ngnechen rumel
kelluaeymnmew ka eluaeymnmew kisu i
kme tngn tamn mongen mew.
1

Feley tai nietuael we maneluwn


Pramyefiyi may ta Ngnechen, tai idol
Jesucristo i Chaw. Kisu tai rume kutranpiwkeyechen mew elueimew tai we choyngetuael reke femngechi tai nietuael we mongen.
Jesucristo tai wiomongetun mew elueimew
maneluwn ti rumel mongen mew, fey rf
dungu mew tai nietuael we mongen. 4 Ka
femknuy eymn tamn llowael Ngnechen
tamn nieletewchi kme dungu ta wenu mapu
mew, fey tfa ta afnoalu, ka wesa felen nienoalu
rume, ka rumel kme felen mleay. 5 Eymn
mupiltuleymn ta Ngnechen mew, feymew kisu
i pepiluwn mew ingkanieeymnmew femngechi i mupiael ka tamn llowael tamn dew
nieelchi montuluwn tati afaelchi ant mew
chumngechi i adknuel ta Ngnechen. 6 Fey
tfachi dungu mew ta rume aywkleymn ta
eymn, tunte kieke mew rupallefuymn rume
fill wesake kutrankawn dungu mew. 7 Eymn
tamn mupiltun oro reke feley. Tati oro doy
lif tripakey rulpangeym ktral mew, ka femngechi tamn mupiltun doy kmelkakey rupaym chem kutrankawn dungu mew rume.
Tati ngawadkenochi mupiltun tunte rupallefule rume kutrankawn mew, fey tfa ta famngechi mupiltun doy faliy tati afkechi oro mew.
Welu eymn tamn mupiltun, fey femngechi
3

* 1:10 tati pu pelon wentru: Ngnechen i pu werken.

1 Pedro 1:19
rupale kutrankawn mew, fey ta rume falintungeay, ka pramyengeay ka kme ytungeay
ta Ngnechen mew feychi pewfaluwle ta Jesucristo. 8-9 Eymn piwkeyefimn ta Jesucristo,
tunte pekelafimn rume. Feyentuleymn ta
kisu mew fey tamn pekenofiel rume. Feymew
nieymn rume ftra aywn, eymn am llowfilu
tati montuluwn dungu tamn mupiltun mew,
fey tfachi aywn pepi ntramyengelayafuy ta
dungun mew.
10
Ftra kuyfi mew tati pu pelon wentru*
chillkatuy engn ka ngneduamfi engn ta
tfachi montuluwn dungu. Ntramyefi engn Ngnechen tamn kutranpiwkeyeaetew ka
tamn eluetew tfachi montuluwn dungu.
11
Cristo tai Kme Pll dungulfilu tati pu pelon
wentru feypifi Cristo tai rume kutrankawael,
fey wla tai llowael ti ftra aywn ka ftra
pepiluwn. Fey kisu engn ta kpa kimkefuy
tai ineyngen tati che ka chem tripantu mew i
rupayael kom tfeychi dungu i kimelnieetew ti
Kme Pll mlelu tati pu pelon wentru mew.
12
Welu Ngnechen ta wne kimelelfi tati pu
pelon wentru engn tai kimelkefelchi dungu ta
kisu engn i penoafiel, welu eymn may tamn
peafiel tfeychi dungu. Fey tfachi werken
montuluwn dungu lle tamn kimelngeel ka
tamn wewpilelngeel tati Lif Kme Pll tai
pepiluwn mew, tati werkel ta wenu mapu.
Fey tfachi werken montuluwn dungu tati pu
werken pll ktu aylefuy i admael engn!
Ngnechen dullieimew tai nieael lif mongen
Feymew eluwklemn tamn kme rakiduamkleael. Niemn kme nor mongen ka kme
maneluwkleaymn Cristo mew, fey famngechi
Ngnechen tamn eluaetew kisu i kutranpiwkeyechen ta eymn feychi ant Jesucristo pewfaluwle. 14 Kme puwtulechi fotm reke felemn,
welu felekilmn tati wesake illutun dungu tamn
femkefel kuyfi mew, petu tamn kimnofiel ta
Ngnechen. 15 Tamn femafel, nieaymn ta kme
lif mongen, tamn dullietewchi Ngnechen am
lif mongen nielu, 16 tati Wirin Chillka am feypilelu: Eymn feley tamn nieael lif mongen,
iche am lif mongen nielu.
17
Yamniefimn ka ekuniefimn ta Ngnechen,
eymn am Chaw pikefilu ta Ngnechen, ka
femngechi kisu kimniey kom dungu ka kieke
che mten ta dullintukelafi. 18 Eymn niekefuymn wesa mongen tamn kuyfi ftakeche
reke, welu Ngnechen lifrenentutueymnmew.
Fey eymn ta kme kimnieymn i tunte falin ta
tfachi dungu. Ngnechen lifrenentulaeymnmew oro mew kam plata mew no rume, 19 welu
Jesucristo tai wtrulelchi kme mollf mew
may, fey ta chalintukungelu tai langmael
kie kme korderu reke tati engkangenolu ka
13

1:16 Levitiko 19.2.

1 Pedro 1:20

280

nielu lif mongen.


Petu tai dewmangenon
rume ta tfachi mapu, adknungey ta Cristo
i kutrankawael tfa famngechi dungu mew,
welu fentren tripantu dew rupalu am, Cristo
pewfaluwi i mupiael ti adknuelchi dungu
eymn tamn kmelkangeael. 21 Feymew Cristo
tai duam, eymn feyentuymn ta Ngnechen
mew, feychi Ngnechen wiomongeltuetew ka
elueyew fentren pepiluwn. Feymew eymn
feyentuymn ka maneluwimn ta Ngnechen
mew.
22
Fey eymn, mngeltufilu am tati kimeln
rf dungu tati Lif Kme Pll i pepiluwn
mew, lif kme rakiduam nietuymn ka piwkeyefimn kom piwke mew tati feyentulechi
pu che. Ka femngechi feley tamn piwkeyewael
welukonkechi kie lif piwke mew ka kom tamn
newen mew. 23 Fey eymn ta we choyngetuymn reke, welu tfachi mapu tuwnngechi
chaw mew no, tati lakelu, welu Ngnechen tai
dungu mew mayfe, fey tati mongelelu ka rumel
mlekelu. 24 Tati Wirin Chillka am ta feypilelu:
Kom che ta kachu reke feley,
ka kom tai kme felen rayen kachu reke ta
mley.
Tati kachu ta angkkey ka i rayen ta llangkokey,
25
welu idol Ngnechen tai dungu rumel
felekey.*
Fey tfachi dungu tati montuluwn kimeln
dungu, eymn tamn kimelelngeel.
20

2
Feymew, elknutumn kom tati wesake
femn, fill wesa dungu, koyla ngnen mew
mten tamn dunguwnoael ka triruwnoael, ka
tamn trrmkanoael rume fill wesake dungu.
2
We choyngechi pichiche reke tamn feleael, ngenoadngelluwn mew aytunieafimn
Ngnechen i dungu lichi reke felelu, tamn
kimael ka tamn nieael montun, 3 eymn am
rf dungu mew kimlu idol tai kme piwketucheken.
1

Cristo ka i inanieetewchi pu che rume kme


dullin kura reke feley
4
Eymn dew flkonpaymn ta idol mew,
kie mongen kura reke felelu, tati pu che tai
illamtuel, welu Ngnechen mew kie rume kme
dullin kura reke feley. 5 Fey eymn kura reke
feleymn Jesus reke, Ngnechen tai dewmalngeael kie kme ngillatuwe ruka kisungealu.
Fey Ngnechen ka femngechi femknuaeymnmew kie lif piwke troki saserdote reke,
tamn chalintukuael pramyen rume kmelu ka
tutelu, fey ta famngechi tamn pramyeafiel ta
Ngnechen Jesucristo i duam. 6 Fey famngechi
feypiley ta Wirin Chillka:

1 Pedro 2:14

Iche elknuan ta Sion mew kie che kura reke


felelu,
fey ta doy ftra kura reke felealu newentunieafilu kom ti ruka, dullin ka rume falilu.
Feyti maneluwlu ta kisu mew, fey ta yewelkawlayay.*
7
Fey eymn, tamn feyentun mew, tfeychi che
kura reke felelu rume faliy, welu tati pu che
feyentunolu mupituley i feypilen tati Wirin
Chillka:
Tati pu che dewmarukakelu i illamtuelchi che
kura reke felelu,
fey tfeychi che ta doy duamtufalchi kura
reke feletuy i newentunieafilu kom ti
ruka.
8
Ka femngechi feypiley tfachi kangelu dungu:
Cristo kie kura reke feley tai mutruram tati
pu feyentunolu.
Kisu engn ta mutrurkey reke i feyentunofiel
mew Cristo i werken dungu. Tai femngechi
femael engn elknungey ti kura.
9
Welu eymn ta kie dullin remache, kie
muf trawlechi saserdote i poyeafiel tati
longko lmen, kie lif piwke trokiche, kie
trokiche nielu kme felen Ngnechen i
duam. Fey tfa Ngnechen femknueymnmew
tamn kimelael kisu tai afmatufal frenechen,
fey eymn tati dumi mew reke mlekelu
dullingeymn tamn tripatuael dumi mew
femngechi tamn mletuael kisu i afmatufal
10
pelon mew.
Eymn ta kuyfi mew kie
dullin trokichenofel, welu fewla Ngnechen
i dullin trokichengetuymn.
Kuyfi mew
kimkelafuymn Ngnechen tai kutranpiwkeyecheken, welu fewla kimtuymn kisu i
kutranpiwkeyecheken.
Tamn mongen mew pramyeafimn ta
Ngnechen
11
Sakin pu pei ka lamngen, llellipuwayi,
kie ka tripanche reke tati miyawentukelu
ka tuntemanoalu tfachi mapu mew, tamn
wewnoaetew tati pu che i aytukeelchi wesake
dungu, fey ta notukaniefi tati pu che i kme
rakiduam. 12 Lif piwke mew miyawkeaymn
kakelu pu che mew, tati kimnofilu ta Ngnechen.
Femngechi ta kisu engn, tunte wesa dungullefule rume eymn mew, pekan wesake che reke
tamn trokietew mew, welu feychi ant ta kom
che ramtukadunguafile i chem chumel mew,
peay engn eymn mew tamn femken kmeke
dungu, fey pramyeafi engn ta Ngnechen.
13
idol tai duam eluwklemn tamn ngnenieaetew kom awtoridad mlelu ta tfachi
mapu mew. Tati doy longkolelu pu awtoridad mew, 14 ka femngechi tati werkngelu tai

1:22 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati Lif Kme Pll i pepiluwn mew.
1:22 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: kie lif
* 1:25 Isaia 40.6-8.
* 2:6 Isaia 28.16 LXX.
2:7 Salmo 118.22.
2:8 Isaia 8.14.
piwke mew.

1 Pedro 2:15

281

awtoridadkleael, kisu engn am felelu i kutrankayafiel tati pu che femkelu wesake dungu
ka i sakingeael reke tati femkelu kmeke
dungu. 15 Ngnechen am aylelu eymn tamn
femael kmeke dungu, femngechi tati wedwed
pu che tati nienolu nor kimn, ngelayay tamn
chem wesa entufilaetew rume. 16 Lifrelechi pu
che reke ta felemn, welu tati pu lifrelelu reke no
tai femael wesake dungu, welu may Ngnechen
tai poyekeetewchi kona reke felemn. 17 Kom
che ta yamnieafimn.
Piwkeyeafimn idol mew feyentulechi pu che, yamafimn ta
Ngnechen, ka yamafimn tati pu awtoridad.
Cristo tai inayentufal kutrankawn
Pu kdawfe, yamn mew mngeltunieafimn tamn kdawelkeelchi che, tati
kme piwkengelu ka nor mongenngelu mew
mten no, welu ka femngechi femafimn
19
tati pu wesake piwkengelu.
Fey chem
che rume kutrankangele i poyeniefiel ka
i yamniefiel mew Ngnechen i dungu fey
i yafkanon rume, fey ta rume sakinngeay.
20
Fey eymn ta kutrankangelmn tamn wesa
femelchi dungu mew, chem faliay am tamn
ngenoafeluwael tati kutrankangen mew? Welu
kutrankangelmn tamn kme femn mew,
fey ngenoafeluwn mew rupalmn tfachi
wesa dungu mew, fey ta rume kmelkayaymn
Ngnechen i adki mew. 21 Fey tfachi dungu
mew dullieymnmew ta Ngnechen, fey Cristo
am ta kutrankawlu ta eymn mew, kie kme
inayentufal dungu reke femngechi eymn tamn
inayentumayafiel i femelchi dungu.
22
Cristo ta chem yafkalay rume
ka chumkawnorume ngnenkalafi ta iney
no rume.
23
Feychi fill wesa pimekengelu ta kisu, chem
wesa pilafi rume tai fill wesa pimekeetew. Feychi kutrankamekengelu, llkalkatuchelay rume,
welu may chalintukuwi ta Ngnechen mew, tati
ramtukadunguchekelu nor dungu mew. 24 Cristo
ta kutrankawi ichi tai yafkan mew. Kisu
kutrankawi tai kuerpu mew ta wente krus,
ichi tai feleael kie dew lalu reke femngechi
tai yafkawenoael, fey tai mongeletuael kie
nor mongen mew. Cristo ta allflkangey eymn
tamn tremolngetuael. 25 Fey eymn ta kuyfi
mew miyawkefuymn kie amkiyawchi ufisa
reke, welu fewla wiotuymn ta Cristo mew, fey
kamanieeymnmew kie kuydaufisakelu reke
ka llwatunieeymnmew ta eymn.
18

3
Chumngechi i feleael tati pu kurewen
1
Tati pu kdawfe reke ka femngechi ta eymn,
pu domo, yamnieafimn tamn fta, femngechi
tati pu che feyentulenolu tati werken dungu
2:22 Isaia 53.9.

* 3:12 Salmo 34.12-16.

1 Pedro 3:12

mew fey i ngneduamael ka i feyentuael


engn.
Fey chem duamtulayay rume tai
ntramkalngeael, eymn tamn inanien mew
kmeke dungu, 2 ngneduamle engn eymn
tamn femken kmeke dungu ka tamn yamniefiel ta itrokom che. 3 Fey ti pu domo tai
yamfal domo i pingeael, ngelay i tukuael
rume falichi takuwn, ka i rume adkakaleael
tai lapmlongkon, tati oro mew no rume ka
ti llangkatu mew no rume, welu may i femkeelchi kmeke dungu mew. 4 Feymew i piwke
mew may i mleael tati afkenochi adelkalen
kie kme rakiduam mew ka tngn mew. Fey
ta famngechi kme adelkawklen rume faliy
ta Ngnechen mew. 5 Fey ta famngechi, kuyfi
mew, adelkawkefuy tati pu domo lif mongenngelu. Kisu engn ta maneluwklekefuy ta
Ngnechen mew ka yamniekefuy engn tai
fta. 6 Femngechi femkefuy ta Sara. Mngeltukefuy ta Abraam, ka femngechi idol pikefuy
i fta. Fey eymn femlmn kmeke dungu
chem llkan mew no rume, Sara tai femelchi
dungu inayentuafimn.
7
Ka femngechi eymn kay, pu wentru, piwkeyemn tamn kure. Feley tamn sakiafiel
tai femkeelchi kmeke dungu mew, tai doy
yafngenon mew mten no, Ngnechen am ka
femngechi kutranduamyeetew ta kisu engn, fey
elueyew ka femngechi rumel mongen eymn
reke. Femngechi femaymn, fey ngelayay chem
no rume tamn katrlkamanoaetew tamn
ngillatun.
Tunte kutrankawlmn, rume aywklemn
Feymew, itrokom eymn welukonke
kmelkaniewaymn, kie kme rakiduam mew
ka piwkeyewmn kie peiwen reke. Kme
piwketucheaymn ka nieaymn om piwke.
9
Wesa femngelmn, fey wioltukilmn ta wesa
femn ka fill wesa pingelmn tamn wesa
pitunoael rume. Tamn femafel, wioltuaymn
kme femn, Ngnechen am ta dullietew eymn
tamn llowael kme felen. 10 Fey tfa ta feyngey
tai feypilen ti Wirin Chillka:
Fey iney rume ayle i kmelkaleael i mongen mew ka i aywnngechi feleael rupalechi ant mew,
kuiwtukupe tai wesa dungunoael ka tai
koyla dungunoael.
11
Kie ple tripamn tati wesake dungu mew, fey
femaymn ta kmeke dungu.
Kintuafimn ta tngnngechi kme dungu
ka inafimn,
12
idol am kuydakefilu tati nor mongenngelu ka
allktumakefi tai ngillatun,
welu kme duamtukelafi tati wesake mongen nielu.*
8

1 Pedro 3:13

282

Eymn aylelmn tamn femael kmeke


dungu mten, iney anta wesa femafeymnmew? 14 Welu tamn femelchi nor dungu mew ta
kutrankangelmn, aywn nieymn ta eymn!
Iney rume ta llkakefilmn, ka llkalekilmn
rume. 15 Tukulpaniemn tamn piwke mew ta
Cristo i werkelchi dungu, kisu am idolklelu.
Rumel ta pepikawklemn tamn kme llowdunguafiel tfey engn tamn ramtuetew tamn
nieelchi maneluwn dungu mew, 16 welu llowdunguaymn om piwke mew ka yamn mew.
Femaymn kmeke dungu femngechi nieaymn
tngklechi rakiduam, feymew tamn wesa dunguyekeetew wesa mongen nielu reke ta eymn,
yewelkaway engn ngneduamle eymn tamn
femken ta kmeke dungu eymn am feyentulelu
ta Cristo mew.
13

17
Fey Ngnechen ayle, doy kmey tai kutrankawael ta feyentulechi che kmeke dungu
i femel mew, welu i kutrankawnoael wesake
dungu i femel mew. 18 Cristo ka femngechi kutrankawi feychi langmngelu ichi tai yafkan
i duam, welu kie rupa mten lay, rumel tai
lawenoael. Kisu ta lif mongen niey, welu kisu
kutrankawi tati wesake mongen niechi pu che i
duam, tai puwlafiel ta Ngnechen mew. Lay
kie che reke, welu ti Kme Pll i mongen
nielu am, feymew wiomongetuy. 19 Fey kie
am che reke amuy i wewpilelmeafiel kisu i
wewn tati pu am che presulelu. 20 Fey tfa engn feyenturkelay Ngnechen mew kuyfi mew,
feychi mlelu ta Noe. Feychi mew Ngnechen
ngmklefuy i feyentuael engn, petu dewmangelu ti wampo ruka, welu tfeychi wampo
ruka mew pura che mten montuy ta mangin ko
mew. 21 Fey tiyechi ko adentuley reke tai fawtisangeael ta che ko mew, fey femngechi ichi
ta montulngei. Kie che ta fawtisangekelay
tai liftumangeael i kuerpu, welu may tai
kiewael Ngnechen mew i nietuael we kme
rakiduam. Fey montuleimew Jesucristo i
wiomongetun mew. 22 Cristo pratuy ta wenu
mapu ka mleputuy ta Ngnechen i man ple,
fey kisu mngeltunieeyew tati pu werken pll,
ka femngechi tati kakelu pll mongeleyelu ka
tati nielu awtoridad ka pepiluwn.

4
Piwkyecheaymn Ngnechen tamn eluetewchi
pepil mew
1
Feymew, chumngechi kutrankawi ta Cristo
tai kuerpu mew, eymn ta ka femngechi
eluwklemn tamn kutrankawael. Fey tati che

1 Pedro 4:15

kutrankawlu tai kuerpu mew fey ta famentuwkey ta yafkan mew, 2 fey tuntepule i mongen tai inanieafiel Ngnechen i dungu chumngechi ayley ta Ngnechen, welu i femnoael
ta tfachi kuerpu i aytukeelchi dungu. 3 Rume
fentren tripantu ta eymn femimn ka femngechi dungu i femkeel tati pu che pramyekefilu ti pu adentun ngnechen, ka niekefuymn
fill wesake wimtun dungu, wesake illutun dungu,
putun dungu ka ingentu ikawn, ka llellipukefuymn ti wesake adentun.
4
Welu fewla, eymn am dew eltufilu tati pu
che i wesake wimtun, feymew kisu engn wesaduamkey ka wesa dunguyekeeymnmew ta
eymn. 5 Welu kisu engn feley tai nentudunguael tati pepikawklelu i ramtukadunguafiel
tati pu mongelelu ka ti dew layelu. 6 Fey tati
dew layelu wewpilelngey tati werken dungu,
tfachi mapu mew tunte dew kutrankangefuy
engn tai kuerpu mew, welu tai mongeleael
engn tai pll mew chumngechi mongeley ta
Ngnechen.
7
Puwkley dewma tai afael ta itrokom dungu.
Feymew, niemn nor kme rakiduam ka rumel
8
ngillatulekeaymn.
Itrokom eymn mew
ta mlepe welukonkechi piwkeyewn, tati piwkeyewn am wioduamatukelu ta fentren
yafkan. 9 Welukonkechi witrankontuwkeaymn
tamn ruka mew, ka mlekilpe chem nentufiluwn no rume.
10
Kake kieke eymn llowlu am Ngnechen
i wlkeelchi pepil, fey kake kieke feley tai
piwkeyeafiel ta kakelu che chumngechi feley
tati pepil i llowel. 11 Fey kiekentu ntramkale,
ntramyepe ta Ngnechen i dungu.
Fey
kiekentu frenechele chem mew rume,
frenechepe Ngnechen tai elukeetewchi
newen mew. Chem dungu rume ta femlmn,
femaymn i pramyengeael Ngnechen ta
Jesucristo mew. Fey kisu pramyengepe tati
rumel nielu kom pepiluwn. Felepe may.
i kutrankawael tati inaniefilu ta Cristo
Sakin pu pei ka lamngen, wesaduamkilmn rupalelmn kie ktral reke felechi
kintukaduamngen mew, rume ftra dungu
reke felekelu am, 13 welu may aywklemn
eymn tamn kutrankawklen ta Cristo
reke, fey eymn am rume aywalu feychi
pewfaluwle ta Cristo kisu i ftra pepiluwn
mew. 14 Eymn aywn nieymn, chem che
rume wesa pielmnmew Cristo tai duam.
Aywn nieymn Ngnechen tai Lif Kme
Pll am rumel mlekelu eymn mew. Rf
dungu mew, tfey engn illamtukefi tati Lif
Kme Pll, welu eymn tati pu feyentulelu
15
pramyekefimn.*
Rume yewenngeafuy
12

3:16 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: wesa mongen nielu reke ta eymn.

* 4:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Rf dungu

mew, tfey engn illamtukefi tati Lif Kme Pll, welu eymn tati pu feyentulelu pramyekefimn.

1 Pedro 4:16

283

kutrankangelmn tamn langmchefengen


mew, tamn weefengen mew, tamn wesa
chengen mew, kam tamn keykonn mew
kakelu pu che i wesa dungu mew. 16 Welu chem
yewenngelay rume kutrankangelmn Cristo tai
duam, welu may feley tamn pramyeafiel ta
Ngnechen rupalmn femngechi kutrankawn
dungu mew. 17 Flklepay dewma ta Ngnechen
i ramtukadunguafiel tai pu trokiche. Fey
tati ramtukadunguchen llitule ichi mew,
chumngechi montuay tati pu che feyentunolu
Ngnechen tai werken dungu? 18 Fey
tati nor piwkengelu rume kdawtule i montuael,
chumngechi am montuay ti wesa piwkengelu ka ti yafkafe?
19
Feymew tati kutrankawkelu Ngnechen tai
piel mew, amulepe i femael kmeke dungu ka
i chalintukuniewael reke Ngnechen tai kuw
mew, kisu am widetew, ka femngechi kisu ta
rumel mupitukey tai feypiknuelchi dungu.

5
Tai nglamngen tati pu feyentulelu
Fey fewla aylen i nglamafiel tati pu
longkolelu eymn tamn troki feyentulechi pu
che mew, iche am ta longkolelu kisu engn reke
ka kimnien Cristo tai kutrankawn, fey ka femngechi eymn reke, koneltulen tati ftra kme
mlewe mew tati pewfaluwalu. 2 Kamaniefimn
ta Ngnechen tai pu che ufisa reke felelu,
fey elungeymn tamn kuydayafiel. Kom femaymn nor kme rakiduam mew, chumngechi
i aynieel ta Ngnechen, tamn aporiangen
mew no ka plata tai duam no rume, welu
amulniemn tamn kdaw kme duamkechi.
3
Ngelay tamn ngenkawael tamn kuydayafiel
tati trokiche, welu may tamn eluwkleael
kisu engn tai inakintuael ta eymn mew.
4
Fey pewfaluwle wla tati wnen ufisakama
reke felelu, eymn ta llowaymn kisu i ftra
pepiluwn kie korona reke, fey ta chumkawnorume afnoalu.
5
Ka femngechi, eymn pu wechekeche, feley
tamn mngeltuafiel tati pu longkolelu. Feley
tamn mngeltuwael welukonkechi kom om
piwke mew:
Ngnechen am, katrtukefilu tati pu mallmawnngelu,
welu frenekefi tati pu om piwkengelu.
6
Ngnechen am ftra pepiluwn nielu, feley tamn om piwkengeael, fey ta famngechi
Ngnechen sakiaeymnmew puwle tati medin
ant. 7 Elknumn Ngnechen mew kom tamn
fill rakiduamelnieetewchi dungu, kisu am ta piwkeyenieetew ta eymn.
1

4:18 Proverbio 11.31 LXX.

1 Pedro 5:14

Kme upewtulemn ka trepeluwklemn,


tamn kaye wekf am tati awawkiyawchi
trapial reke femyawlu, kintuyawlfi iney
9
tai lmafiel reke.
Kme mupiltulen
mew famentuniefimn, eymn kimnielu am
kom troki mapu mew i kutrankawklen
tamn pu pei ka femngechi kutrankawn
dungu mew. 10 Welu dew kutrankawlmn ta
eymn, Ngnechen mupiay i adnieelchi dungu
eymn mew, femngechi rf mew tamn nor
mongenngeael, yafluwkleael, newenkleael
ka tamn rumel mupiltuleael. Fey Ngnechen
tai ftra piwkeyechen mew, fey ta dullieimew
tai koneltuael kisu tai afnoachi pepiluwn
mew, kiewklelu am ichi ta Jesucristo mew.
11
Feymew rumel kisungepe ta kom pepiluwn ka
pramyen. Felepe may.
8

Afpualu mew lemoria pin


Silfanu, iche tai pei, rf piwke mew
poyeniefilu ta idol, kelluenew i wiriafiel tfachi karta. Wirifi tamn nglamuwafiel ka
femngechi tamn kme kimael tamn llowelchi kme felen mew rf dungu mew kimfali
Ngnechen tai piwkeyechen. Fey rumel kme
inaniefimn Ngnechen tai piwkeyechen!
13
Fey tati troki feyentulechi pu che mlelu
Babilonia mapu mew, tfeychi pu che ta
Ngnechen i dullintuel eymn reke, lemoria
pifaleymnmew.
Ka femngechi lemoria
pieymnmew ta Marku, iche tai fotm reke
i nieel. 14 Chaliwmn may welukonkechi kme
peiwen reke ka kme piwkeyewn mew. Fey
kom eymn, tati pu che koneltulelu ta Cristo
mew, pewmangen nieaymn ta kme tngn.
Felepe may.*
12

* 5:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

2 Pedro 1:1

284

2 Pedro

Pedro tai epu puwchi karta


Tfachi karta Pedro tai ka wiome wiriel
femngechi tai nglamtuafiel tati pu feyentulelu
tai kuiwtuwael engn kieke katripa koyla
ngnen kimeltufe mew. Tfachi karta mew
Pedro tukulpalelfi kom ti afmatufal dungu i
llowel Ngnechen mew tati feyentulelu, fey
yafltukufi ti pu feyentulelu i doy admael
engn Ngnechen i dungu.
Chalin dungu
Iche Simon Pedro, Jesucristo i kona ka i
apostol, wirileluwiyi ta eymn tfachi karta,
eymn tati elungelu i feyentuael ichi reke,
ichi tai Ngnechen am ka tai Montulchefe
Jesucristo nor piwkengelu. 2 Llowaymn may
fentren piwkeyechen ka kme tngn tamn
kimfiel mew ta Ngnechen ka Jesus tai idol.
1

Chumngechi mongen i nieael tati feyentulelu


Ngnechen kisu i pepiluwn mew,
elueimew itrokom tai duamtuel tfachi
mongen mew femngechi tai pramyeafiel ta
Ngnechen. Ka femngechi dullieimew tai
kimafiel i ftra pepiluwn ka i trrmfalnochi
4
piwkeyechen.
Feymew, elueimew i
tukulpaknuelchi dungu, tfachi dungu ta rume
ftra kme dungu ka rume falin dungu, fey ta
famngechi eymn tamn mongen i feleael
chumngechi ayley ta Ngnechen. Feymew
feley tamn elknutuafiel ti afaelchi wesake
wimtun ka ti illutukeelchi wesake dungu mlelu
ta mapu mew.
5
Feymew eymn feley tamn mupiltuael
yafluwn mew ka tamn femael kmeke ayfal
dungu. Kmey tamn femael ayfal dungu,
welu ka feley tamn nieael kme kimn. 6 Fey
tati kme kimn nielu, feley tai kim ngneniewael. Fey tati kim ngneniewlu, feley tai
yafluwkleael. Fey tati yafluwklelu, ka feley i maneluwkleael Ngnechen mew. 7 Fey
maneluwklelu Ngnechen mew, feley i piwkeyewael ta che kie kme peiwen reke, fey
ti piwkeyewlu peiwen reke, feley tai nieael ta
piwkeyechen.
8
Fey eymn niefilmn tfachi dungu ka
kme yeniefilmn, tamn mongen re femngechi
mten felelayay ka ngnam kimlayafimn tai
idol Jesucristo. 9 Welu tati nienolu tfachi
dungu kie trawma reke feley ka newe kme
pelonolu reke feley, tati dew ngynentulu i
liftungen tai yafkan mew. 10 Feymew tatey pu
pei ka lamngen, eymn am Ngnechen dew
mtrmetew ka dullietew, aytuniefimn tfachi dungu fey i foliluwael reke eymn mew,
fey ta famngechi felelmn, chumkawnorume
3

2 Pedro 2:3

elknulayaymn tamn mupiltulen. 11 Fey femngechi kme llowngeaymn fey kdawtunolu


reke puwaymn idol Jesucristo i ayfi mew.
12
Feymew iche amulean tamn feypiwafiel
kom tfachi dungu, tunte dew kimniefimn
ka newentuleymn tati feyngechi dungu mew
tamn kimeltungeel. 13 Fey iche petu i mongelen, feley tamn dunguwafiel ka tamn ntrameluwafiel tfachi nglam. 14 Tai idol Jesucristo kimelenew i pichilewen dewma i mongeleael tfachi mapu mew. 15 Welu iche rume
yafluwan tamn feypiwafiel tfachi dungu
eymn femngechi tamn tukulpayafiel tfachi
dungu, iche dew lalleli rume.
Pedro pefi Cristo i ftra pepiluwn
Fey tai idol Jesucristo i pepiluwn tamn
kimeltuwfiel ka i wiometuael ta kisu kie piamtun dungu reke felelay, fey ichi am pefilu
tai nge mew tai idol i ftra pepiluwn.
17
Pefiyi i elungen fentren pramyen ka i pewfaluwn Ngnechen i ftra pepiluwn mew,
feychi dunguetew ta Ngnechen ftra pepiluwn
dungun mew, fey ta famngechi: Tfa ta iche
i sakin Fotm, iche i dulliel. 18 Fey ichi
ka mten allki tyechi dungun wenu mapu
mew kpalu, ichi am mlelu idol ichi tati
dullintuelchi wingkul mew.
19
Fey famngechi doy kme feyngey tati
pelon wentru i werken dungu, fey eymn
kmelkakeymn tamn piwkentukuniefiel mew.
Fey tfeychi werken dungu pelontulekey kie
kdetuwe reke tati dumi mew, fey ti ant
kme pelontule wla feyti epewn wefpakechi
wanglen tamn pelontulelaetew reke tamn
20
piwke mew.
Welu kme kimnieymn
wnelu mew, chem dungu no rume i wiriel
ti pu pelon wentru mlelu ta Wirin Chillka
mew, ngelay i ntramyengeael re che i
adknuelchi dungu reke. 21 Fey ti pu pelon
wentru am chumkawnorume dungunolu kisu
engn i ayelchi dungu: welu may, tfa engn
dungukefuy Ngnechen i adknuletewchi
dungu, dunguy engn tati Lif Kme Pll i
kellun mew.
16

2
Feyentukefilmn tati kimeltukelu koyla dungu
1
Mlekefuy koyla ngnen pelon wentru
ta Israel trokiche mew. Fey ka femngechi
mleay eymn mew tati koyla ngnen kimeltufe.
Kisu engn ta kimeltuay ellkankechi tati
wesalkalmkechi kimn, fey kaknutuafi ti
kimeltun idol i montuletew: fey tfachi
wesa dungu i femkeel mew akurumeay
2
ftra kutrankawn.
Rume fentren che
inamayaeyew i wesa dungu engn, fey
kisu engn i duam wesa dunguyengeay tati
rfngechi kme dungu. 3 i dimatuniefiel
mew ta plata, allmalltuay tamn kimeltuaetew

2 Pedro 2:4

285

kisu engn i koyla ngnen kimeltun, welu


feley tai kondenangeael engn fey ngelayay
i chumael, fey kuyfi dewma am pntniengelu
i kondenangeael. 4 Ngnechen wioduamalafi
tati pu werken pll yafkalu, welu tukufi ktral
mew chew dumikley, kadena mew trariknufi
tai ngmaelchi ant i ramtukadungungeael.
5
Fey Ngnechen ka femngechi wioduamalafi
tati kuyfi pu che yafkalu engn, fey adknuy i
mleael kie ftra mangin ko tai apmafiel ta
tyechi wesa piwkengechi pu che. Noe wewpikefuy ta che i nieafel lif mongen, welu Noe ka i
pu remache mten montuy.
6
Ngnechen ka femngechi kondenafi i apmngeael tati Sodoma ka Gomora waria che, lpmtukufi fey re trufken mten mlewey, fey ta
famngechi kie adknuelchi dungu reke feley
tati wesake piwkengechi pu che i mletuael
kpalechi ant mew. 7 Welu montulfi ta Lot,
kie lif mongen wentru rke tati kutrantupiwkekefulu, fey tati wesake mongen niechi pu che
mew. 8 Fey Lot tati lif mongen wentru mlekefuy
kisu engn mew fey kisu kutrantupiwkekefuy
tati wesake dungu i femkefel mew ta tfeychi
pu che ka femngechi fill ant pekefuy ka allkkefuy wesake dungu. 9 Fey idol montulniekefi
i yafkanoael kintukaduamngele rume fey ti pu
che chalintukuwklelu ta idol mew ka ngneniekefi tati wesake che i kutrankangeael feychi
ant mew ramtukadungungele. 10 Ngnechen kutrankayafi tati aytukefilu ti nunngechi wesake
illutun dungu ka illamtukefilu ta idol i awtoridad. Fey ta famngechi pu che mallmangekey
ka yamkelafi iney no rume, ka llkakelay rume
i wesa piafiel tati doy nielu pepiluwn kisu
engn mew. 11 Welu tati pu werken pll no
rume femngechi dungukalay, tunte doy niefuy ta
newen ka awtoridad, aykelay i kondenayafiel
wesa pin mew ta tfeychi ngneluwn mleyelu
idol i pin mew.
12
Tfeychi pu che ta kulli reke feley:
nielay engn ta kimn re pekan dungu
femkey choyngey engn i nngeael ka i
langmngeael.
Wesa dunguyekefingn tati
kimnoelchi dungu mew, welu layay engn
chumngechi lakey tati pu kulli. 13 Kutrankaway
engn chumngechi kutrankakefi engn ta
kakelu pu che. Rume sakiwkey engn tai
aywmakefiel mew i kme rupayael kie
lelen mew mten. Yewentukufali engn ka
nufali reke tamn kompaaetew tati sena
mew, aykey aywnngechi rupayael tati
ngnenkawn dungu mew! 14 Pefalpeyekelafi
ta domo i illutunoafiel engn. Afeluwkelay
i wesa femmekeael engn. Ngnenkakefi tati
pu che newenpiwkengenolu, rume admuwi
engn ta dimatun dungu mew, tfachi pu che
ta malisialey. 15 amkiyawi engn welulkawlu
* 2:22 Proverbio 26.11.

2 Pedro 3:7

engn am tati kme dungu mew. Inafi engn ta


Balaam i femelchi wesa dungu Beor tai fotm,
fey tfa ayy i wewael ta plata i wesa dungu
femel mew, 16 fey katrtudungungey i yafkan
mew. Kie dungukenochi kulli dungueyew kie
che reke, fey elulaeyew i inayael i wesa femn.
17
Tfachi pu kimeltuchefe kie arklechi
posoko reke feley, ka kie trom reke fill
ple yekeetew ta krf, kondenalelu rumel
i femngechi rupayael ti doy ftra dumi
18
mew.
Tfachi pu wentru kimeltukey ti
falinochi dungu tati mlepdalu, fey amulekey
i kimeltun tati wesake wimtun re che i adknuel femngechi ngnenkakefi tfeychi pu che
ngellu femngen tripalu i welulkalnieetewchi
dungu mew. 19 Tai ngnenkayafiel, feypikefi
i lifrenentutuafiel ta che, welu kisu engn ka
femngechi presukona reke feley tati wesake
dungu mew, fey kom che am presunieetew reke
tfeychi dungu tai ngnenieetew. 20 Fey tfeychi pu che dew kimfilu ta idol tati Montulchefe
Jesucristo, dew montuy engn tati wesake dungu
mew mlelu ta tfachi mapu mew. Fey eluwle i
wiome ngnetuaetew tfeychi wesake dungu,
doy wesalkaletuay kuyfi mew, chumngechi i
felekefel kuyfi. 21 Tfa engn doy kmeafuy kimnofule ti nor kme dungu, fey dew kimfilu engn
i elknutuafiel tati nor kme werken dungu
tai elungefel. 22 Welu kisu engn mew mupiy
tfachi adknu dungu: Tati trewa wiotukey
i iyafiel kisu i rapin* ka ti lifklechi sawe
wiotukey i metukawtuael fotra ko mew.

3
idol tai wiometuael
1
Iche i sakin pu pei ka lamngen, fey tfa
epu puway tai wiripeelchi karta. Fey mr i epu
karta mew iche aylen tamn nglamuwafiel
femngechi tamn nor kme rakiduamael ta
eymn. 2 Iche tukulpaleluwpeyi i chem pin
kuyfi mew tati lif mongen pu pelon wentru ka
idol tai Montulchefe i werken dungu mew,
ka ti pu apostol tamn kimeltuetewchi dungu.
3
Welu kom tfachi dungu, kme ngneduamnieafimn. Epe puwle i afael ta ant, mleay
che aylelu i mongeleael kisu i illutuelchi
wesa dungu mew. Fey i re ayentuael famngechi 4 ramtuay: chumngelu anta Cristo petu
wiometulay kisu tai tukulpaknuelchi dungu?
Ichi tai chaw dew layey engn, fey kom
amuley i femngechi felen feychi dewmangelu
mten ta mapu. 5 Fey tfachi pu che pilay engn
i ngneduamael ftra kuyfi mew i mlekaken
ta kallf wenu, fey Ngnechen i werkel mew,
mapu ta pengetripay pu ko mew ka rangi ti
ko mew weftripay. 6 Ka femngechi tati ftra
mangin ko mew apmkangey ta mapu mew
mlechi mongen. 7 Welu tati wenu mapu ka

2 Pedro 3:8

286

nag mapu mlelu ta fewla, elniengey tai apmngetuael ktral mew Ngnechen i piel mew.
Feychi ktral ta lpmaeyew tati afaelchi ant
mew mleachi ramtukadungungen femngechi
tai afael tati pu wesa piwkengelu.
8
Welu ka femngechi sakin pu pei ka lamngen, idol i wiometuael ta rulpaantlelay
ngykelayaymn ta idolngealu kie ant kie
warangka tripantu reke feley, ka kie warangka
tripantu kie ant reke feley. 9 Welu idol mte
aporiawkelay i femael tai tukulpaknuelchi
dungu chumngechi kiekentu rakiduamkey i
mupikenon i dungu, welu may ngenoafeluwnngey ta eymn mew, fey aylenolu am iney no
rume i layael, welu kom che i wiorakiduamtuael ta Ngnechen mew.
10
Welu idol tai ant akuay kie weefe
reke. Feychi ta wenu mapu teyfkaway ftrake
nyn mew lululay, feymew lfkonay ka afay
ktral mew, fey mapu ka itrokom tati mlelu
kisu mew kom lpmngeay. 11 Fey itrokom felelu
am i apmngeael fey ta famngechi. Feymew
feley tamn mongeleael rume lif mongen mew!
12
ngmniemn ka pepikawklemn prm i
akuael Ngnechen i ant. Feychi ant mew
wenu mapu ta apmkangeay ta ktral mew,
fey ti fill chemkn mlelu kom lliway ktral
mew. 13 Welu ichi ngmniei i mletuael
ta we dewmatuelchi wenu mapu ka we mapu
Ngnechen tai tukulpaknuel, tfey mew ta
kom kmeke nor dungu mletuay.
14
Feymew sakin pu pei, petu tamn ngmniefiel i kpayael ta idol, yafluwklemn
ka yafkakilmn femngechi tamn fillpinoaetew
ta Ngnechen feychi ramtukadunguchele tamn
mongeleael kme tngn mew.
15
Ngneduamaymn
tai
idol
i
ngenoafeluwnngen, feymew ayley tai
montulaetew.
Fey tfa famngechi dungu,
ka femngechi wirileleymnmew ichi tai
sakin pei Pablo, Ngnechen mew i llowelchi
16
kimn.
Kake kieke i karta mew kisu
ntrameleymnmew ta tfachi dungu, tunte
mley tfachi karta mew kieke dungu
kdawngelu i longkontukungeael, feymew tati
ngenokimnngelu ka tati newe admnienolu ti
mupiltun dungu weluknutukefi, chumngechi
weluknutukefi engn tati kakelu wirin dungu,
fey ta famngechi kisu i kondenangeael engn.
17
Feymew sakin pu pei ka lamngen, eymn
am dew wne kimnielu tfachi dungu, kuiwtukuniewmn, femngechi tamn wewnoaetew
tati wesake che i koyla ngnen dungu mew ka
tamn newentuleael tamn inanieelchi dungu
mew. 18 Welu feley tamn doy kme kimafiel
tai idol Montulchefe Jesucristo ka doy piwkeyeafimn. Fewla ka rumel pramyengepe ta
idol! Felepe may.

2 Pedro 3:18

1 Juan 1:1

287

1 Juan
Juan tai wne wirielchi karta
Tfachi karta apostol Juan tai wne wiriel,
rume piwkeyechen mew. Juan feypifi ti pu feyentulelu i kuiwtuwael engn ti pu koyla ngnen
kimeltufe mew. Ka kimeltufi tati pu feyentulelu
femngechi i kme kimael engn rf mew i
nien montun, iney rume mupiltulelu ta Cristo
mew. Juan famngechi feypi: Wirileluwiyi
ta tfachi dungu eymn tati pu feyentulelu
Ngnechen i Fotm mew, femngechi tamn
kimael tamn nien rumel mongen. (1 Juan 5.13)
Tati Dungun wlkelu mongen
Tati dew mlekelu llituka mew, tfey tai
allkkeel ka tai pekeel. Tai leliwlel ka tai
mankuwel. Fey tfa lle tati Dungun wlkelu
mongen. 2 Fey tfachi rumel mongen ta pewfaluwi, fey ichi ta pefiyi. Feymew ta ntramyekefiyi ta tfachi dungu ka kimeleluwiyi
ta eymn ta tfachi rumel mongen, tati mlekelu
ta Chaw engu, fey pewfaluweimew ta ichi.
3
Kimeleluwiyi tfey tai peel ka tai allkelchi
dungu femngechi tamn kiewkleael ta eymn
ichi mew, chumngechi ta ichi kiewklei
ta Chaw Ngnechen mew ka kisu tai Fotm
Jesucristo mew. 4 Wirifiyi ta tfachi dungu
femngechi tai feyngeael tai aywn.*
1

Ngnechen ta pelon reke femngey


Fey tfachi werken dungu tai eluetew ta
Jesucristo, fey ichi ka femngechi kimeluwiyi
ta eymn: Ngnechen ta pelon reke feley ka kisu
mew ta ngelay chem dumi no rume. 6 Fey feypiliyi tai kiewklen ta kisu mew, welu dumi
mew reke mletuliyi, koylatukei tai dungun
mew ka tai femkeel mew. 7 Welu mleliyi ta
pelon mew, chumngechi Ngnechen mley ta
pelon mew, feymew mley ta kiewn ta ichi
mew, fey Jesucristo, Ngnechen i Fotm, tai
mollf liftutueimew kom yafkan mew.
8
Fey nielai yafkan pileliyi, kisutu koylakaluwkleyi ka ngelay rf dungu ta ichi
mew. 9 Welu kisu tai wn mew feypiliyi
tai yafkafengen, Ngnechen am femkelu nor
dungu nieai maneluwn kisu mew, fey wioduamatuaeimew tai yafkan mew ka liftutuaeimew kom ti wesake dungu tai femkeel
mew. 10 Fey ichi ta yafkakelai pileliyi, fey
koyla piniefiyi reke ta Ngnechen ka rf piwke
mew llowmalafiyi tai dungu.
5

2
Cristo tai rangielwe
1
Iche i pichike weni, wirileluwiyi ta tfachi
dungu femngechi tamn yafkanoael. Iney rume
* 1:4 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: tamn aywn.

1 Juan 2:14
yafkallefulmn rume, niei kie rangielwe ta
Chaw mew, fey ta Jesucristo, kisu ta lif mongen
niey. 2 Jesucristo ta chalintukuwi tai langmngeael femngechi ichi tai wioduamangetuam tai yafkan mew. Ichi mew no mten,
welu ka femngechi kom chf mapu mleyechi pu
che mew.
3
Fey mngeltufiliyi Ngnechen tai werkn
dungu, rf mew kimfali tai kimniefiel ta kisu.
4
Welu kieke che feypile: Iche kimniefi,
welu mngeltumanofile tai werkn dungu,
fey ta kie koyla, ka ngelay rf dungu ta
kisu mew. 5 Welu iney rume mupituniele kisu
i dungu, kisu ta fente kme piwkeyeniefi,
fey ta famngechi kimkei tai kiewklen ta
ichi Cristo mew. 6 Iney rume kiewklen ta
Ngnechen ichiw pilelu, feley i nieael ta lif
mongen chumngechi lif mongen niepay ta Jesucristo.
Tati we werkn dungun
Pu pei ka lamngen, tfachi werkn dungu
tamn wirileluwfiel kie we dungu no tati, fey
tfa eymn tamn llowel llituka mew mten.
Tfachi kuyfi werken dungu fey ka mten lle,
tamn dew allktukeelchi werken dungu. 8 Welu
tamn wirileluwpefielchi dungu kie we werkn
dungu reke feley. Tfachi dungu rfngey ta
Cristo mew ka eymn mew, tati dumi am
dew rupalu ka dew alofkley reke tati rfngechi
dungu pelon reke.
9
Fey iney rume pelon mew mlen pilele, welu
deniele i pei, fey ta petu dumimaley tati.
10
Tati piwkeyelu tai pei mlekay reke ta pelon
mew, ka ngelay chem rume tai famtukuaetew
tai yafkayael. 11 Welu tati denielu tai pei,
petu dumimaley reke, ka kimlay chem dungu
tai inanien, tati dumi reke felechi wesa dungu
am trawmalnieetew reke.
12
Pichike weni, wirileluwiyi eymn ta tfachi
dungu
Ngnechen am wioduamatuetew tamn
yafkan mew,
tamn pramyetuafiel kisu tai y.
13
Eymn pu chaw, wirileluwiyi
kimfilu am ta eymn tati dew mlekelu
llituka mew mten.
Eymn pu wechekeche, wirileluwiyi tfachi
dungu
wewfilu am eymn tati wekf.
14
Ka femngechi wirileluwiyi ta tfachi dungu
eymn,
pichike weni, kimfilu am eymn ta Chaw
Ngnechen.
Wirileluwiyi ta eymn, pu chaw,
kimfilu am eymn tati dew mlekelu llituka
mew mten.
7

1 Juan 2:15

288

Eymn ta ka femngechi wirileluwiyi pu


wechekeche,
newenngelu am eymn, llowfilu am tamn
piwke mew
Ngnechen i dungu, ka wewfilu am eymn tati
wesa wekf.
15
Fey dimatulayafimn ta tfachi mapu, ka
chem no rume mlelu tfachi mapu mew.
Iney rume doy piwkeyefile ta tfachi mapu
mew mlechi dungu, fey piwkeyelafi ta Chaw
Ngnechen. 16 Fey tfachi mapu mew mley: tai wesa illutukeel ta che, ka tai aytukeel, ka tai mallmapiwkengen i niengen
mew fentren chemkn. Fey tfachi dungu
Chaw Ngnechen aykelay, tfachi mapu mew
am tripalu. 17 Tfachi mapu ka kom wesake
dungu i nieel apmngetuay, welu tati femkelu
Ngnechen i ayelchi dungu, rumel mongen
nieay.
Tati rf dungu ka tati koyla dungu
Pichike weni, tfa ta puwkley dewma tai
afael ta ant. Eymn ta allkkeymn i kpalen
Cristo i kie kaye. Feley tati. Tfa ta pewfaluwyey Cristo tai fentren pu kaye. Feymew
ta kimniei tai puwklen dewma i afael ta
ant. 19 Kisu engn ta tripay ichi mew, welu
ichi mew koneltukelay engn. Fey ichi
mew rf mew koneltulefule engn, petu mleafuy engn ichi mew. Welu tfa femngechi
femi engn tai fente kme kimfaluwam kom
kisu engn i koneltulekenon ichi mew.
20
Welu Cristo ta elueymnmew ta eymn tati
Lif Kme Pll, fey kom eymn nieymn kimn.*
21
Wirileluwiyi tamn kimnienofiel mew no tati
feyngechi dungu, welu tamn kimniefiel mew
may. Eymn ta kimnieymn tai tripakenon
kie koyla dungu no rume ta rf dungu mew.
22
Iney am tati koylangelu? Fey tfa tati
feypikelu Jesus tai Cristongenon. Fey tfa ta
Cristo tai kaye, tfey tati nienofilu ta Chaw
ka i Fotm. 23 Iney rume nienofile ta Fotm, ka
femngechi nielafi ta Chaw. Welu iney rume ta
ntramyefilu i niefiel ta Ngnechen i Fotm,
ka femngechi niefi ta Chaw.
24
Feymew piwkentukumn tamn allkelchi
werken dungu llituka mew mten. Fey mlenagle tamn piwke mew tati allkelchi dungu ta llituka mew mten, eymn ta ka femngechi rumel
kiewkleaymn ta Fotm ka Chaw eymn.
25
Fey tfa lle tai tukulpaknuletew ta Jesucristo:
tati rumel mongen.
26
Petu wirileluwiyi tamn feypiwafiel
i miyawn kieke che aylelu tamn
ngnenkayaetew. 27 Welu eymn ta nieymn
tati Lif Kme Pll Jesucristo tamn eluetew,
fey duamtunielaymn iney no rume tamn
kimeltuaetew, feychi Kme Pll mten am ta
18

1 Juan 3:12

kimeltunieetew ta eymn kom dungu, ka kisu


tai kimeltun ta feyngechi dungu, fey tfa koyla
dungu no. Rumel kiewklemn ta Cristo mew
chumngechi tamn kimeltunieetew tati Kme
Pll. 28 Femngechi llemay, pichike weni, rumel
kiewklemn ta Cristo mew, femngechi ta
nieai maneluwn feychi ta Cristo pewfaluwle
fey tai yewentukuwnoael kisu tai adki mew
feychi kpatule ta kisu. 29 Dew kimlu am ta eymn
Jesucristo tai lif mongenngen, feley tamn
kimael itrokom tati femkelu kom nor dungu fey
engn ta Ngnechen i yall.

3
Ngnechen i pu yall
1
Ngneduamaymn tunten tai piwkeyeetew
ta Chaw Ngnechen, tfa ta Ngnechen i yall
pingetui. Feyngey tati! Feymew ti maputuwnngechi pu che kimlaeimew, kimnofilu
engn am ta Ngnechen. 2 Sakin pu pei, dew
Ngnechen i yallngetui. Petu kimlafui rume
tai chumngetuael kangelu mongen mew, welu
kimniei ta feychi pewfaluwle ta Jesucristo kisu
reke femngetuai, fente kme peafilu am ichi
kisu i chumngen. 3 Fey kom tati maneluwlu
kisu mew, kisutu liftuwklekey i mongen mew,
chumngechi Jesucristo ta lif mongenngey.
4
Welu kom tati yafkakelu wesa femkey, tati
yafkan am wesa femn rke. 5 Eymn ta dew
kimnieymn Jesucristo tai kpan tfachi mapu
mew tai liftuaetew ta yafkan mew, fey kisu ta
chem yafkan no rume ta nielay. 6 Femngechi
llemay, kom tati rumel kiewklelu kisu mew
yafkakelay, welu kom tati rumel yafkakelu pekelaeyew ka kimlaeyew rume. 7 Iche i pichike
weni, iney no rume ta ngnenkakeelmnmew.
Tati aytufilu i femael tati nor dungu fey ta
nor mongenngey, chumngechi nor mongen niey
ta Jesucristo, 8 welu tati aytuniefilu ti yafkan
koneltuley ta wekf mew, tati wekf am
yafkalu llituka mew mten. Fey tfachi dungu
mew kpay Ngnechen i Fotm tai apmkamayafiel tati wekf tai pepikaelchi dungu.
9
Iney no rume ta Ngnechen i yallngelu
inakelay yafkan dungu, nielu am Ngnechen
i eluetewchi mongen. Ngelay tai yafkayael
Ngnechen tai yallngetulu am. 10 Kimfali ineyngen ta Ngnechen i yallngen, ka ineyngen
ta wekf i ngnenkanieetew: iney rume ta
nienole tati kme frenechen ka piwkeyenole
tai pei kam lamngen, Ngnechen i yall no.
Welukonkechi piwkeyewayi
Fey tfachi werken dungu allktuymn ta
eymn ellaka mew mten: tai welukonkechi
12
piwkeyewael.
Welu Kain reke tai femngenoael, kisu mew ngenkawrkey ta wekf
fey langmrkey i pei. Fey chumngelu am
11

* 2:20 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: eymn nieymn kom kimn.

1 Juan 3:13

289

langmfi? Kain am i femkeelchi dungu kmenolu, fey kisu i pei i femkeelchi dungu
kmey.
13
Iche i pu pei ka lamngen, wesa duamkilmn deelmnmew ta che tfachi mapu mew
mlelu. 14 Kimniei tai dew tripan tati lan
mew tai nietuael ta rumel mongen, piwkeyefilu
am ichi tai pu pei ka lamngen. Welu tati
piwkeyenolu, petu laley. 15 Kom tati dekelu tai
pei kam lamngen fey ta kie langmchefe reke
feley. Eymn ta kimnieymn kie langmchefe
no rume ta nielay rumel mongen ta kisu mew.
16
Kimniei i chumngen ta piwkeyewn, Jesucristo am wlpalu tai mongen ichi mew. Ka
femngechi, ichi feley tai wlael tai mongen
ktu tai pu pei ka lamngen mew. 17 Fey iney
rume lmenngele, fey pefile i pei i duamtun
tai kellungeael, welu kellunofile, fey chumngechi am nieafuy Ngnechen i poyen kisu i
piwke mew? 18 Iche i pichike weni, ngelay tai
piwkeyewael re wenche wn mew mten, welu
tai pengelngeael kme femn mew.
Maneluwn Ngnechen mew
Epuduamklele tai piwke, kimniei tai
miyawn tati rf dungu mew ka tai tngduamklen ta Ngnechen mew, Ngnechen am doy
fentrelu ichi tai piwke mew, fey kisu kom
kimniey. 21 Sakin pu pei, fey tai piwke epuduamklenole, niei maneluwn ta Ngnechen
mew, 22 fey kisu ta eluaeimew kom tai ngillatufiel, mngeltumafilu am ichi kisu i werkn
dungun ka femkei kisu tai aykeelchi dungu.
23
Fey kisu i werkn dungu tfa tati: feley
tai feyentuael kisu tai Fotm Jesucristo mew,
ka tai welukonkechi piwkeyewael chumngechi
tai werketew ta kisu. 24 Tai mngeltumaetew i werkn dungu Ngnechen mew ta
mley, fey Ngnechen ka mley ta kisu mew. Fey
tfa famngechi kimniei kisu tai mlen ichi
mew: tati Lif Kme Pll tai eluetew ta kisu.
19-20

4
Ngnechen tai Lif Kme Pll ka Cristo i kaye
Sakin pu pei ka lamngen, eymn ngelay tamn feyentuafiel kom tati feypikelu
Ngnechen i Pll mew i dunguken, welu
wnelu mew feley tamn ngneduamafiel tati
pll i nien engn, fey Ngnechen i pllngen
kam i feyngenon. Tfachi mapu mew am
rume mlelu pu koylatufe tati feypikelu iche
ta dunguken Ngnechen i Pll mew. 2 Fey tfa
famngechi ta kimaymn eymn iney tai nien
Ngnechen i Pll: kom tati kimfilu Jesucristo
tai kpan kie rfngechi wentru reke, fey niey
ta Ngnechen tai Lif Kme Pll. 3 Welu tati
femngechi femnolu, nielafi ta Ngnechen tai
Lif Kme Pll. Fey ta niey Cristo tai kaye
i wesa pll. Eymn ta allkkeymn feychi
1

1 Juan 4:18

pll tai kpayael, fey tfa ta dew mlewiyey


ta tfachi mapu mew.
4
Pichike weni, Ngnechen ta ngenngey eymn
mew ka dew wewfimn ta tfeychi pu koylangelu, eymn mew am mlelu tati Lif Kme Pll
doy pepiluwnngelu tati maputuwnngelu mew.
5
Kisu engn ta tfachi mapu tuwnngey, feymew
ta dungukey engn tfachi mapu mew mlechi
dungu, ka tfachi maputuwnngechi pu che allktumakeeyew i dungu. 6 Welu ta ichi
mew ngenngey ta Ngnechen. Fey tati kimfilu
ta Ngnechen fey ta allktumakeeimew tai
dungu, welu ta Ngnechen mew mlenolu, allktukelaeimew. Fey tfa famngechi ta kme
kimkefiyi iney i nien tati rfngechi Kme
Pll ka iney i nien ti koylangechi wekf.
Ngnechen tai piwkeyen
Sakin pu pei, feley tai welukonkechi
piwkeyewael, tati piwkeyen am kpalu ta
Ngnechen mew. Kom tati nielu piwkeyechen
fey ta Ngnechen i yallngey ka kimfi ta
Ngnechen. 8 Fey tati piwkeyechenolu petu
kimlafi ta Ngnechen, Ngnechen am ta
piwkeyen rke. 9 Ngnechen pengeleleimew
tai piwkeyeetew feychi werklu tai kien
Fotm ta tfachi mapu mew femngechi tai
nieael rumel mongen ta kisu i Fotm mew.
10
Fey tfa famngechi pengeleleimew tai
piwkeyenieetew:
Ngnechen werky tai
Fotm ichi tai piwkeyefiel mew no, welu
may kisu tai piwkeyeetew mew ta ichi,
femngechi ta chalintukuwi tai langmngeael,
tai wioduamangetuael kisuke ichi tai
yafkan mew.
11
Sakin pu pei, Ngnechen fey tfa famngechi piwkeyeeimew, fey ichi ka femngechi feley tai welukonkechi piwkeyewael.
12
Ngnechen turpu pekelaeyew iney no rume,
welu welukonkechi piwkeyewliyi, Ngnechen
ta mley ichi mew ka kisu tai piwkeyen
rfngeay ta ichi mew. 13 Femngechi kimniei
ichi tai mlen Ngnechen mew ka kisu tai
mlen ichi mew, kisu i Kme Pll am
eluetew ta ichi. 14 Fey kisuke ichi ta pei ka
feypikei ta Chaw i werkn tai Fotm i montulafiel tfachi mapu mew mlechi pu che. 15 Iney
rume kimfile ta Jesus Ngnechen i Fotmngen,
mley ta Ngnechen mew fey Ngnechen ka
mley ta kisu mew.
16
Femngechi ta kimfiyi ka feyentui tai
piwkeyenieetew ta Ngnechen: Ngnechen ta
piwkeyechenngey, fey tati piwkeyewn mew
mlelu, Ngnechen mew mley ka Ngnechen
mley ta kisu mew. 17 Fey tfa famngechi
fente kme kimfali i feyngen ta piwkeyewn
ichi mew, femngechi nielayai chem llkan no
rume akule tati ant kom che tai ramtukadungungeael, ichi am mlelu tfachi mapu mew
i chumngen ta Jesucristo. 18 Chew mley ta
7

1 Juan 4:19

290

piwkeyewn, ngelay ta llkan. Tati rfngechi piwkeyewn wemnentukefi tati llkan, welu tati
che llkalelu, pllelelu trokikefi tati kutrankangen. Feymew, iney rume llkalele, fey ta rf
dungu mew nielay ta piwkeyechen kom piwke
mew.
19
Ichi piwkeyefiyi ta kisu, fey kisu am wne
piwkeyeetew ta ichi. 20 Fey iney rume feypile:
Iche piwkeyefi ta Ngnechen, welu deniele
i pei, fey ta kie koylatufe. Fey kie che piwkeyenole i pei tai penieel, fey chumngechi
am piwkeyeafuy ta Ngnechen, fey i pekenoel
rume? 21 Jesucristo ta elueimew tfachi werkn
dungu: Tati piwkeyefilu ta Ngnechen ka femngechi feley i piwkeyeael tai pei ka lamngen.

5
Tai wewfiel tfachi mapu
Kom tati rf dungu mew mupiltulelu ta Jesus
i Cristongen, Ngnechen tai yallngey. Tati
piwkeyeniefilu ta kie chaw, ka femngechi piwkeyeniemafi tati chaw i remache. 2 Feymew
piwkeyefiliyi ta Ngnechen fey ka femliyi
tai werkel ta kisu, kimniei tai piwkeyefiel
Ngnechen tai pu yall. 3 Tati rf dungu mew
piwkeyefilu ta Ngnechen ka feley tai mngeltumayafiel kisu i werkn dungu. Fey kisu
tai werkn dungu afeluwnngelay, 4 Ngnechen
i pu yall am wewniefilu ta tfachi mapu mew
mlechi wesake dungu. Fey tai mupiltun ta
Cristo mew ta elueimew tai wewafiel ta tfachi
mapu mew mlechi wesake dungu. 5 Tati feyentulu Jesus ta Ngnechen i Fotmngen, wewfi ta
tfachi mapu mew mlechi wesake dungu.
1

Ntram mew i tukulpangeael Ngnechen tai


Fotm
6
Jesucristo tai kpan ngnelkley ko mew
ka mollf mew. Kpalay re ko mew mten,
welu ko engu mollf. Tati Lif Kme Pll ntramyeniey tfachi kme dungu, fey ti Lif Kme
Pll am ta rf dungungelu. 7 Klaley engn tati
fente kme pengelnielu i ntram: 8 tati Kme
Pll, tati ko ka tati mollf, fey kom klangen
kiewkley engn.* 9 Llowmakefiyi i ntramel
tati pu che, welu Ngnechen i ntramyen
dungu doy fentre faliy, fey tfachi ntramyen
dungu am wlknulu ta Ngnechen kisu tai
Fotm mew. 10 Tati feyentulu Ngnechen i
Fotm mew, nentukey ta tfachi ntram kisu
tai piwke mew. Tati feyentunolu ta Ngnechen
mew, koylangelu reke ta niefi, feyentunolu
am Ngnechen i wlelchi ntram tukulpalu
i Fotm. 11 Fey tfa tati ntramyen dungu:

1 Juan 5:21

Ngnechen elueimew rumel mongen, ka tfachi mongen mley kisu tai Fotm mew. 12 Tati
niefilu Ngnechen tai Fotm ka femngechi
niey tfachi mongen, welu tati nienofilu ta
Ngnechen tai Fotm, nielay ta rumel mongen.
Afpuael ti nglam dungu
Wirileluwiyi ta tfachi dungu eymn tati
pu feyentulelu Ngnechen i Fotm mew, femngechi tamn kimael tamn nien rumel mongen
ka femngechi tamn feyentuael Ngnechen i
Fotm i y mew.
14
Feymew niei maneluwn ta Ngnechen
mew, kimnielu am ichi fey ngillatufiliyi
chem rume tai duamtuel kisu i piel mew,
fey allkmayaeimew tai ngillatukefiel.
15
Chumngechi ta kimniei Ngnechen tai
allkmakeetew tai ngillatukeel, ka femngechi
kimniei tai dew nien tai ngillatukefiel.
16
Fey iney rume pefile tai pei kam tai
lamngen i yafkameken kie yafkan mew
yechekenolu ta lan dungu mew, feley i
ngillatuafiel ta Ngnechen. Feychi yafkan llemay
yechekenolu ta lan dungu mew, fey Ngnechen
elutuafi mongen tati yafkalu. Welu mley yafkan
ta yechekelu ta lan dungu mew, fey yechi che
ngelay tai ngillatumangeael. 17 Kom wesake
femn ta yafkanngey, welu mley ta yafkan
yechekenolu ta lan mew.
18
Kimniei ta tfa: tati niefilu ta Ngnechen i
Chaw reke, inakelay yafkan dungu, Ngnechen
i Fotm am kuydanieetew, fey chem chumkelaeyew rume tati wekf. 19 Kimniei Ngnechen
i ngenngen ta ichi mew ka kimniei kom
tfachi chf mapu i ngnenieetew tati wekf
i pepiluwn. 20 Ka femngechi kimniei tfachi dungu: Ngnechen i Fotm kpay ka
elueimew kimn tai kimafiel tati rfngechi
Ngnechen. Kiewklei ichi tati rfngelu
mew, fey tfa rke kisu i Fotm Jesucristo.
Fey tfa tati rfngechi Ngnechen ka tati rumel
mongen. 21 Pichike weni, kuiwtuwmn tamn
poyenoafiel tati pu adentun ngnechen. Felepe
may.
13

* 5:8 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: wenu mapu mew: ti Chaw, ti Fotm, ka ti Lif Kme Pll. Kom klangen kiewkley engn. Ka
femngechi klaley tati fente kme pengelnielu i ntram ta mapu mew... Welu ngelay chem kuyfi wirin rume nielu tfachi dungu. Tati
5:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka femngechi tamn feyentuael Ngnechen
pu wirin we weflu mten niey tfachi dungu.
i Fotm i y mew.

5:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

2 Juan 1

291

2 Juan
Juan tai epu puwchi karta
Tfachi karta apostol Juan tai ka wiome
wiriel. Tfa mew Juan ayley i yafltukuafiel
tati feyentulelu Cristo mew ka i feypiafiel
tati pu feyentulelu i kuiwtukuwael ti pu
koyla ngnen kimeltufe mew, tati kimeltukenolu
Cristo i rf dungu. Feychi mew miyawrkey
rume fentren kimeltufe, feymew Juan kme
nglamtufi tati pu feyentulelu i feyentumanoafiel tati pu koyla ngnen kimeltufe i
dungu.
Tati rf dungu ka tati piwkeyewn
Iche, tati putrem ftache, wirileluwiyi tfachi karta ta eymn, Ngnechen tai dullielchi
trokiche ka kom tati konpaleyelu ta tfey mew.
Kom eymn rf dungu mew ta piwkeyewiyi.
Iche no mten, welu ka femngechi kom tati
kimfilu ti rfngechi dungu. 2 Piwkeyewiyi ta
eymn tati rfngechi dungu i duam tai niefiel
ta piwke mew ka femngechi ta rumel mleay ta
ichi mew. 3 Fey Chaw Ngnechen, ka i Fotm
Jesucristo, eluaeymnmew ta eymn kisu engu
i piwkeyechen ka eluaeymnmew i kutranduamyechen ka ti kme tngn rf dungu mew ka
piwkeyen mew.
4
Rumema aywn, pefilu iche kiekentu
tati pu che mlelu tami trokiche mew i kme
puwtulen engn chumngechi ta feypiley Chaw
Ngnechen i werkelchi dungu mew. 5 Fey
tfa, sakin pu pei ka lamngen, llellipuwayi
tai welukonkechi piwkeyewael. Fey tfa tamn
wirileluwfiel kie we werkn dungu no tati, tfa
may tai llowelchi dungu llituka mew mten
allktufilu ta ichi. 6 Tai piwkeyewael, feley tai mongeleael chumngechi i feypilen ta
Ngnechen i werkn dungu. Fey tati werkn
dungu, tamn rumel allkkeel, fey tfa: feley
tamn welukonkechi piwkeyewael.
1

Tati pu ngnenkachefe
Fey miyawi ta kom mapu ple ptrn
ngnenkachefe tati feyentunofilu ta Jesucristo
i miyawpan kie rfngechi wentru reke. Tati
femngechi femngelu, fey tfa ta ngnenkachefe
8
ka kayetukefi ta Cristo.
Kuiwtuwmn
ta eymn, femngechi tai ngnanoael tai
dew amulnieelchi kdaw idol mew, welu
may, tai llowael kom kme kullitun. 9 Iney
rume ta ayle i weluknumayafiel Cristo
i kimeltun, mngeltunielafi ta Ngnechen,
welu tati amulelu Cristo tai kimeltun mew,
piwkentukuniefi ta Ngnechen ka femngechi
piwkeyemafi tai Fotm. 10 Iney rume ta
witrankontuelmnmew ta eymn, fey yenienole
7

* 1:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

2 Juan 13
Cristo tai rfngechi kimeltun, llowkefilmn
ruka mew ka ntramkakefilmn rume. 11 Iney
rume kme llowfile tfeychi che ka femngechi
kellukonay reke kisu engn tai wesa dungu
mew.
Afpumum ti wewpin
Ptrn dungu petu nien tamn feypiwafiel
ta eymn, welu karta mew ta feypilayan.
Eluwklen tamn pewmeafiel femngechi tai
ntramkawael, ka femngechi tai fente kme
aywael. 13 Tfachi trokiche mew mlechi pu
pei, tfa engn ta ka femngechi Ngnechen
i dullielchi pu che, fey engn ta lemoria
pifaleymnmew. Felepe may.*
12

3 Juan 1

292

3 Juan
Juan tai kla puwchi karta
Fey tfa ta apostol Juan i kla puwchi karta.
Wirilelngey kie wentru Gayo pingelu. Juan
wirilelfi tfachi karta tai maumafiel ta Gayo
tai kellukefiel mew Juan i werkelchi pu
kimeltufe. Juan ka feypifi ta Diotrefe pingechi
wentru i illammanoaetew i werkelchi pu
kimeltufe.
i afmaniengen ta Gayo
Iche, tati putrem ftache, wirilelfi tfachi
karta ta Gayo, iche tai sakin weni, tai piwkeyeel ta kom piwke mew.
2
Sakin pei, ngillatukefi ta Ngnechen
chumngechi
tami
kme
kellunieetew
Ngnechen i Lif Kme Pll, ka femngechi
tami kme amuleael itrokom dungu mew ka
tami klfnkleael. 3 Feychi kpalu kieke
pei, ntramelenew engn tami rume kme
puwtuniefiel tati rfngechi dungu, fey rume
aywn. 4 Kimlu iche i kme amulen rf
dungu mew tai kimeltuelchi pu weni, doy
aywlkeenew kom kakelu dungu mew.
5
Sakin pei, rume tutelkakeymi tami
frenekefiel ta kakelu pu pei ka lamngen,
doyelchi may tami frenekefiel tati pu che
kaple kpalu. 6 Fey rangi ti trokiche mew
ntramyengeymi tami rumema piwkeyefiel
engn. Frenefinge. Kellufinge chem chemkn
rume duamtule engn femngechi tai kme
amulerpuael engn ta rp mew, ka femngechi
i tutengeael ta Ngnechen. 7 Fey kisu engn am
eluwlu i amuael kaple tai ntramyeafiel
engn ta Jesucristo, ka pilay engn tai
kelluaetew tati pu feyentulenochi che. 8 Feymew
ichi feley tai kellunieafiel kisu engn tai
wewpiafiel tati rfngechi dungu.
1

i wesa femn ta Diotrefe ka Demetrio i inayentufal kme dungu


9
Iche dew wirilelfui kie wirin karta
tati trokichengealu, welu Diotrefe llowmakelaeimew ichi tai nglamtun, kisu am
aykelu i ngnekacheleael ka ngenkawkley
10
i wnenkleael.
Feymew iche amuli,
ntramkapuafi chumngelu i femngen, fey
miyawkelu am i ntramkayael ti koyla
trrmkan dungu ichi tai kayetuaetew.
Femngechi femym rume, kme duamkelay,
welu ka femngechi llowkelafi rume tati pu pei
ka lamngen witranngemelu, ka iney rume kpa
llowfilu ti pu witran amukatrtukefi i femnoael
ka famentukefi ktu ti trokiche mew.
11
Sakin pei, inayentukefilnge tfachi wesake
dungu, welu may inakintuaymi kmeke dungu.
Fey tati femkelu ti kmeke dungu fey ta mley

3 Juan 15
Ngnechen mew, welu tati femkelu re wesake
dungu fey ta pelafi rume ta Ngnechen.
12
Welu rume fentren che kme tukulpakefi ta
Demetrio kisu i femelchi kme dungu mew am
pengelniefilu tati rfngechi dungu. Ichi ka
femngechi kme tukulpakefiyi ta kisu. Eymi
kme kimnieymi tai feypiken tati rfngechi
dungu.
Afpuaelchi wewpin
Iche ptrn dungu niefun tami feypiafiel ta
eymi, welu aylan tai wirintukuafiel ta karta
mew. 14 Pemeafi prmka pilelu am iche, fey
eymi ichiw tayu ntramkawael. 15 Pewmangen
nieaymi kme tngn. Tai pu weni ta fentren lemoria pifaleymnmew. Freneen lemoria
pifinge kake kieke tai pu weni.
13

Juda 1

293

Juda
Juda tai wirielchi karta
Kie wentru, Juda pingelu, Santiaw i pei,
wirifi tfachi karta i nglamafiel tati pu feyentulelu.
Feychi Juda wirifilu tfachi karta,
miyawkerkey koyla ngnen kimeltufe, nienolu
nor mongen. Feymew Juda wirifi tfachi karta
tai feypiafiel tati feyentulechi pu che Cristo
mew i kuiwtukuwael engn ti pu koyla ngnen kimeltufe mew. Juda kme feypiknufi tfa
famngechi che Ngnechen i kutrankayaetew,
welu ka yafltukufi tati pu feyentulelu lif piwke
mew i maneluwkleael idol mew femngechi
tai tuteafiel engn i mongen mew ta idol.
Chalin dungu
Iche ta Juda, Jesucristo tai kona, Santiaw
tai pei. Wirilelfi ta tfachi karta Chaw
Ngnechen tai mtrmyeel ka i piwkeyeelchi
pu che, tfeychi pu che Jesucristo tai ingkapenieel ka i montulnieel. 2 Llownieaymn may ta
eymn fentren kutranpiwkeyechen, tngn ka
piwkeyen ta Ngnechen mew.
1

Feyentukefilmn tati pu kimeltukelu koylake


dungu
3
Sakin pu pei ka lamngen, rume kpa
wirileluwiyi ta tfachi karta tamn ntrameluwafiel tati montuluwn dungu iche
tai nieel ka eymn tamn nieel.
Fey
fewla rume trokitun mew eluwn tamn
wirileluwafiel ka tamn llellipuafiel femngechi
tamn newentuleael tati mupiltun tai
dew chalintukulelngeel Ngnechen mew
koneltulechi pu che. 4 Fey re ngnen dungu
mew am rangikonlu ta kieke che. Kuyfi
mew wirintukungey tati Wirin Chillka mew
i mleael femngechi koyla ngnen che, fey
engn ta kondenaley. Kisu engn ta wesake
piwke wentru, llowkefilu ta Ngnechen tai
frenechen re tai amyedomoael mten, ka
llumumakefi engn ta Jesucristo tati rf mew
Ngenngelu ka idolklelu.
5
Fey eymn tunte dew kimnieymn rume
tfachi dungu, aylen tamn tukulpaleluwafiel
feychi idol nentupatufilu tati israel trokiche
ta Egipto mapu mew, apmfi tati pu che feyentunolu. 6 Fey ti pu werken pll yafkay engn,
mngeltutulafi engn ta Ngnechen ka elknutuy engn i femael nor dungu, fey Ngnechen
ta presuknueyew engn ftra dumiklelu
mew i nentungetuael wla tati ramtukadungun
ant mew. 7 Ka femngechi femi tati pu che
Sodoma ka Gomora mlelu ka tati flkleyechi
waria. Fill wesa femmekey engn i amyedomoael ka i amyewael traf wentru. Ka
eluwi engn i nieael kake rume wesake wimtun

Juda 16
welulkalelu tati kme wimtun mew. Feymew
kom tfa engn kutrankawkley ti ktral mew,
fey kie nglam dungu reke felewey engn kom
chengealu.
8
Ka femngechi fantepu mew tfachi pu che
pewmafe reke feley engn. Yafkantukukey engn tai kuerpu, yamkelafi engn idol tai
awtoridad ka wesa dunguyekefi engn tati nielu
pepiluwn. 9 Welu tati ftra werken pll Miguel
pingelu, petu weychalu ta wekf engu ka yawtuwpelu engu Moyse tai kuerpu mew, aylefuy
tai wesa piafiel, welu feypi mten: idol ta
katrtudunguaeymew!
10
Welu ta tfachi pu ngnenkachefe wesa
dunguyekefi tai kimnoelchi dungu. Fey i
kimniefielchi dungu rume, femkey engn re
wesa dungu chumngechi femkey tati pu kulli
fey i kimnon engn. Welu tfachi pu che
femkey engn re wesa dungu, fey kisutu kondenawkey engn.
11
Awngeay ta kisu engn!, inakintufilu engn
am ta Kain tai wesa dungu. Tai wewafiel
ta plata, welulkawi engn Balaam reke. Ka
chumngechi wesa femi ta Kore, fey lakey engn tai mngeltunon mew. 12 Fey tfachi pu
ngnenkachefe ta yewentukufali eymn tamn
niekeelchi Santa Sena. Kisu engn ta rume
aywklen ikey ka putukey, fey tai yamnofiel
iney no rume. Tfachi pu ngnenkachefe ta
pastorngey re kisutu mten tai kamaniewael.
Feymew kongenochi trom reke feley engn,
krf tai miyawlkeel fill ple. Ka femngechi
ta anmka reke feley engn, tati wlkenolu ta
fn akuym ta walng. Epu rupa lalu reke
feley engn, tati folil entungechi anmka reke.
13
Ftrake rew lafken reke, trufay entukey tai
femkeelchi yewenngechi dungu. Kallf wenu
mew amkiyawchi wanglen reke feley engn ka
kondenaley engn tai rumel mleael tati doy
ftra dumi mew.
14
Welu Enok, regle troki tuwnche mew
inalelu ta Adan mew, feypi Ngnechen i
eluetewchi dungu, fey ta famngechi: Pefi ta
idol i kpalen. Kompanieeyew tai fentren
warangka pu werken pll, 15 tai ramtukadunguafiel i femelchi dungu mew itrokom tati pu
che, fey ta famngechi i kondenayafiel itrokom
che nielu wesake mongen, ka itrokom che ti
wesake dungu femkelu ka itrokom wesake dungu
feypikelu. Tai yafkafe piwke i nien mew
yamlafi engn ta idol.
16
Tfachi pu ngnenkachefe tutengekelay
chem mew rume ka entufilkefi kom dungu.
Femkey engn kisuke mten tai aykeelchi
dungu. Mallma dungukey engn ka re ngnen
mew rume kme dungukefi tati kakelu pu che
tai ngnenkayafiel.
i nglamtudungungen tati pu feyentulelu

Juda 17

294

Welu eymn, sakin pu pei ka lamngen,


tukulpamn ta idol Jesucristo tai pu apostol 18 tamn feypiknuetew: Tati afachi ant
mew mleay ta che ayentuafilu tati nor kmeke
dungu ka femay engn itrokom wesake dungu.
19
Fey tfachi pu che ta pntlkakefi tati pu
che kiewklelu. Mngeltukefi kisu engn i
kuerpu i illutuel ka nielay engn Ngnechen
i Lif Kme Pll. 20 Welu eymn, iche i
sakin pu pei ka lamngen, kme newentulemn
tamn lif kme mupiltun mew. Ngillatumn
tamn kellunieetew tati Lif Kme Pll. 21 Rumel
mlemn ta Ngnechen i piwkeyechen mew,
ka ngmklemn feychi ant tai idol Jesucristo, kisu tai kutranpiwkeyechen mew, eluaeimew ta rumel mongen.
22
Kellufimn tati newe feyentulenolu.
23
Montulfimn tati ktral mapu mew, ka
kutranpiwkeyeafimn ta kakelu che, welu
kuiwtuwklemn ta kisu engn mew ka
nngaytumayafimn i takuwn ktu tai
wesalkalen mew tati wesa mongen i nien mew
engn.
17

Ngnechen pramyengey afpualu mew


Tati kien Ngnechen, tati nielu ftra
kimn, ichi tai Montulchefe, kisu niey kom
pepiluwn tamn kelluaetew femngechi tamn
ngawadnoael, ka elulayaeymnmew tamn
yafkayael, fey ta famngechi nielayaymn chem
welulkan no rume, fey rume aywn mew
puwlaeymnmew Ngnechen i afmatufal ayfi mew. Tati kien Ngnechen koneltuley i
pramyengeael tati nielu ta kom pepiluwn,
newen ka awtoridad. Pramyengepe tai idol
Jesucristo, fey tfa ka rumel amulechi tripantu
mew. Felepe may.
24-25

Juda 24-25

Apokalipsi 1:1

295

Apokalipsi
Juan tai kimelelngeelchi dungu
Tfachi lifru ta Apokalipsi pingey, fey tfa
ta apostol Juan tai kimelelngeelchi afmatufal dungu, Ngnechen am pewfaluwetew i
pengelelaetew ti pekenofielchi dungu Jesucristo
mew. Tfachi lifru i dungu doy kdawngey
longkontukun mew ti kakelu lifru i dungu
mew, welu kme kimfali Jesus i wewfiel kom ti
kaye mlelu tfachi mapu mew ka femngechi
i Longkolen kom ti pu longko lmen mew ka i
idolklen kom ti pu idol mew.
Juan wirilelfi kom ti pu feyentulelu i yafltukuafiel ka i newentuleael tunte kutrankangellele rume, ka fill wesake dungu mlellele
rume tfachi mongen mew. Tukulpalelfi i
wiometuael ta Jesus tai kom kme wewafiel
ti kaye longkolelu ti wesake wekf mew. Fey
rume fentren aywn mew, afpuy ti lifru i
feypilen: Felepe may. Kpange idol Jesus.
(Apokalipsi 22.20)
Jesucristo tai pewfaluwn
Fey tfa ta Ngnechen i yefalelfielchi dungu
ta Jesucristo, femngechi kisu tai kimelelafiel
tai pu poyekeetew tati mte tuntepu mew no
feleachi dungu. Jesucristo ta werkfi i werken
pll tai kimelelmeaetew iche Juan kisu i
kona, 2 fey iche ntramyen kom tai peelchi rf
dungu, ka kelludunguntukulen Ngnechen tai
werken dungungen mew, fey Jesucristo feyngey
piniefi kom tfachi dungu.
3
Aywn nieay tati chillkatulu ka ti pu allktulu tfachi werken dungu llowel ta Ngnechen
mew, ka tati feyentulu kom tati wirikonklelu
ta tfa mew, dew flklepalu am tati ant i
mupiael tfachi dungu.
1

Juan wirilelfi karta tati regle troki feyentulelu


Iche Juan, kake kieke wirilelfi tati regle
troki feyentulelu mlelu Asia i troki mapu
mew.
4

Llowmn may ta eymn frenechen ka kme


tngn i wlel ta Ngnechen tati mlelu
ka mlekelu ka rumel mlealu, ka tati regle
kme pll mlelu tati lmen mlewe mew,
5
ka femngechi ta Jesucristo, nor dungu mew
feypikelu, fey tati wnelu mew wiomongetulu ka niey ta awtoridad tfachi mapu mew
mleyechi pu longko lmen mew. Cristo ta
piwkeyenieeimew, ka wioduamangetui tai
yafkan mew kisu tai wtrulelchi mollf mew.
6
Ka longko lmenngepay ta ichi mew. Saserdoteknueimew tai poyeafiel kisu tai Chaw

Apokalipsi 1:18
ka i Ngnechen. Ftra pramyengepe ta Cristo
ka tati ftra pepiluwn rumel kisungepe! Felepe
may.
7
Cristo kpaley ta trom mew!
Kom che ta peaeyew, tai pu chkadetew
ktu,
ka kom mapu mlechi pu trokiche
rume kutrantupiwkeay ka ngmayay engn
kisu mew.
May, felepe may.
8
Iche ta alfa ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu,* tati kom pepiluwn
niechi Ngnechen, tati mlelu ka mlekelu ka
rumel mlealu pi ta idol.
Tati ftra pepiluwn niechi Cristo
Iche ta Juan, eymn ichi kiewklei
ta Jesus mew, ka koneltulei Ngnechen tai
lmenngen mew, femngechi kutrankawiyi Jesus ta yafltukutukeeimew. Fey iche tai
kimeln mew Ngnechen tai werken dungu
Jesus tai feypiel, iche presulen tati Patmo
pingechi wapi mew. 10 Feymew idol tai ant
mew tati Kme Pll ngnenieenew, fey allkn
iche tai furi ple kie newentu dungun, kie
kullkull reke, 11 tai feypietew: Iche ta alfa
ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom
dungu. Wirifinge ta kie chillka mew tami
petu peelchi dungu, ka werklelfinge tati regle
troki feyentulelu mlelu ta Asia i troki mapu
mew: ta Efeso, Esmirna, Pergamo, Tiatira, Sardi,
Filadelfia ka Laodisea.
12
Feymew wiokintun tai peafiel iney tai
dunguetew, fey femngechi femlu iche, pen regle oro kdetuwe, 13 fey pu rangi tati regle oro
kdetuwe mew, pefi kie aym che adngelu,
tukuniey kie takuwn puwklelu namun ple
ka niey kie oro iwd rupalechi trariwe i rku
ple. 14 Fey tai longko lingari kal ufisa reke,
ka pire reke feley, ka femngechi i nge weywi
ktral reke feley. 15 Fey i namun wilfi fente
kme liftulechi fronse reke fundingelu ta kie
orno mew, ka i dungun fentre i newenngen
tati raraklechi lewf reke femngey. 16 Fey tai
man kuw mew niey ta regle wanglen, fey i
wn mew ta tripatripangey kie wechungechi
kuchillu reke epuple yungelu. Fey i ange
ant reke feley, wilfym itrokom i newen
mew.
17
Fey pefilu iche, trananagn kie la reke kisu
i namun ple. Welu kisu fampuwli i man
kuw iche mew, fey feypienew: Llkakilnge.
Iche tati wnenklelu ka tati inanklelu, 18 ka
tati mongelelu. Lakefun, welu tfa rumel mongeletun. Iche ta nien pepiluwn tai ngneafiel
tati lan dungu.
9

* 1:8 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu.
ta alfa ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu.

1:11 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Iche

Apokalipsi 1:19

296

Wirintukufinge tami peelchi dungu, fey tfa


ta mlelu ka tati mlealu rupalechi ant mew.
20
Fey tfa tai ellkalechi dungu i nien tati regle
wanglen tami peel iche i man kuw mew, fey
ka tati regle oro kdetuwe: tati regle wanglen
pengelniefi tati pu werken pll mlelu tati regle
troki feyentulelu mew, fey tati regle kdetuwe
pengelniefi tati regle troki feyentulelu.
19

2
Tati werken dungu Efesongealu
1
Wirilelfinge tati werken pll ta Efeso waria
mew mlechi troki feyentulechi che mew. Fey
tfa famngechi feypi:
Tati nielu regle wanglen kisu i man kuw
mew ka miyawkelu rangi ti regle oro kdetuwe mew, feypi: 2 Iche kimnien kom tami
chumken. Kimnien tami rume kdawken
iche i dungu mew tunte kutrankawkefuymi rume, welu yafluwklekeymi. Ka
kimnien tami kme duamtukenofiel tati wesake piwkengelu. Ka kimnien tami ngneduamkefiel tati pu wentru iche ta apostol
pikelu fey tai apostolngenon rume engn, ka
fente kme kimfimi engn tai koylatufengen.
3
Rume ngenoafeluwnngeymi, ka rumema
kutrankawkeymi iche tai duam, fey tami
afeluwnon.
4
Welu kie dungu ta ayniemalayaeyu:
niewetulaymi ta piwkeyen chumngechi tami
femkefel. 5 Feymew, tukulpange chumngechi
tami piwkeyewfel ellaka mew, welu tfa
tami femwetunon, ka wiorakiduamtuymi ta
Ngnechen mew, fey femngechi wiome femtuymi tami chumkefel. Fey femnolmi, rume
mchay amuan tami yawtuafiel fey chongnagtuaymi reke chumngechi chongmngekey
kie kdetuwe, wiopetufulmi mten may ta
Ngnechen mew. 6 Welu kie dungu ta nieymi
tami kellunieetew: tami aymakenofiel i
femkeel tati pu wesa mongenngechi pu nikolayta,* fey ta iche ka femngechi dekefi.
7
Tati aylu i allkael, allkpe tati Kme
Pll i feypifiel tati pu troki feyentulelu!
Fey tati wewfilu kom ti wesake dungu puway
Ngnechen i kme mlewe mew, ka ipuay
mongen wlkechi anmka i fn pi ta kisu.
Tati werken dungu ta Esmirnangealu
Wirilelfinge tati werken pll Esmirna waria
mew mlechi troki feyentulechi che mew:
Feypi tati rumel mlekelu ka ti rumel
mlekayalu, tati lalu ka wiomongetulu:
9
Iche kimniemaeyu tami kutrankawn
ka tami pofrengen, welu Ngnechen rume
piwkeyenieeymew. Ka kimnien tami wesa
dunguyekeetew tati pu che iche ta judiu
8

Apokalipsi 2:18
pilelu, welu kisu engn ta Wekf i trawn
ka mten. 10 Llkalekilnge tami kutrankawael,
wekf ta kieke eymn presuntukuaeymew
ta karsel mew, femngechi i adknuel ta
wekf itrokom eymn tamn kintukaduamngeael. Feley tai kutrankawael kie mari
ant. Puwtulenge nor piwke mew tuntepule
tamn mongen, fey iche ta eluaeyu rumel
mongen kie kullitu reke.
11
Tati aylu i allkael, allkpe ti Kme
Pll i feypifiel tati pu troki feyentulelu!
Tati wewlu chem wesa llfn mew rume,
ngelay i llkaleael, Ngnechen am trftukunoaetew ktral mapu mew pi ta kisu.

Tati werken dungu Pergamongealu


Ka femngechi wirilelfinge tati werken pll
tati troki feyentulechi che, mlelu ta Pergamo
waria mew. Feypiafimi tfachi dungu:
Tati nielu ti rume wechungechi kuchillu,
epuple yungelu, fey ta famngechi feypi:
13
Iche kimnien chem dungu i mlen Pergamo waria mew, fey tunte tfey mew ta
wekf ngnekalefuy rume, welu amuley tami
kme puwtulen ta iche mew ka elknulaymi tami feyentulen iche mew, yechi
ant mew no rume feychi tai kme wewpife, Antipa pingelu, langmngelu Pergamo
waria mew chew i ngnekalemum ta wekf.
14
Welu nien kie muf dungu tami lladktuniefiel mew: fey tfey mew ta mley
kiekentu tati pinolu tai elknuafiel ta Balaam i kimeltun, tati nglamfilu ta Balak
i ngangemayafiel tati pu israelche i iyael
tati ilo chalintukuel ti pu pichike dewman
ngnechen mew ka tai welukonke amyewael engn. 15 Ka kiekentu mley tfey mew
tati pinolu tai famtripayael ti pu nikolayta
tai kimeltukeel mew. 16 Feymew wiorakiduamtunge ta Ngnechen mew; welu ta femnolmi, prmka reke amuan ta eymi mew,
fey ti wayki reke tripakelu iche i wn mew
weychayafi ta kisu engn.
17
Tati aylu i allkael, allkpe ti Kme
Pll i feypifiel tati pu troki feyentulelu!
Tati pu wewlu eluafi tai iyael mana pingechi
kofke, tati ellkalelu. Ka femngechi eluafi
ta kie flang kura, i wirikonklemum ta
kie we y iney no rume tai kimnoel, welu
kimniey tfey engn tati llowlu mten pi ta
kisu.
12

Ti werken dungu ta Tiatirangealu


Ka femngechi wirilelfinge tati werken pll
mlelu ta Tiatira waria i troki feyentulelu
mew. Feypiafimi tfachi dungu:
18

* 2:6 nikolayta: kie trokiche kimfalklelu i wesake wimtun ka wesake mongen mew.
i elufielchi iyael tati pu israelche feychi miyawentulu engn ti uwe mapu mew.

2:17 mana pingechi kofke: Ngnechen

Apokalipsi 2:19

297

Fey Ngnechen i Fotm, tati kie weywi


ktral reke felelu i nge, fey tai namun kay
kie fente kme liftulechi fronse reke feley,
feypieymew tfachi dungu: 19 Iche kimnien
itrokom tamn chumken. Kimnien tami piwkeyechen, tami mupiltun, tami poyecheken
ka tami yafluwkleken, ka kimnien iche
tfa tami doy kdawken.
20
Welu kie dungu ta ayniemalayaeyu:
ta rf mew wesa duamtukukelafimn ta tfeychi domo Jesafel pingelu. Ngnechen i
Lif Kme Pll mew dunguken pikelu, welu
ngnenkakefi i kimeltun mew iche tai
poyekeetewchi pu che. Yafkantukukefi ta
wesake amyewn mew ka i iyafiel ti iyael
i chalintukulelngeel tati pu dewman pichike
ngnechen. 21 Iche ngmfi tai wioduamtuael ta Ngnechen mew; welu kisu pilay tai
wioduamtuael, tai iwaldomoael rume ta
elknulay. 22-23 Feymew, eluafi tai ftra kutrankawael engn kutran mew ka langmmayafi tai pu pe. Ka tati pu iwalu ta
kisu mew, ka femngechi femkey engn chumngechi femi ta Jesafel, feymew iche eluafi
i rume kutrankawael. Fey ta famngechi kom
trokike feyentulelu ngneduamay iche tai
fente kme kimniefiel ta piwke ka rakiduam.
Fey kake kieke ta eymn eluwayi tunten
tamn kdawel mew.
24
Fey fewla eymn mleyelu ta Tiatira mew,
welu inanofilu tfeychi wesa kimeltun ka kimnofilu rume ta Wekf i nieelchi ellka koyla
ngnen dungu, iche feypiwlayayi chem
kangelu kdawngechi dungu no rume. 25 Welu
kme inaniemn mten tamn femkeelchi
kme dungu, iche kpatuali wla.
26
Fey tati wewlu tuntepun i mongen kme
dungu amulniele i femn chumngechi i
aykeel ta iche, fey eluafi ta pepiluwn kom
troki mapu mew, 27-28 chumngechi tai Chaw
eluenew pepiluwn ta iche.
i Ngnenieafi engn ta ftrake troki mapu kie
paillwe reke felechi retr mew,
i fey trafoafi engn tati rag challa reke.
Ka femngechi eluafi engn tati liwentu pekeelchi wanglen. 29 Tati aylu i allkael, allkpe ti Kme Pll i feypifiel tati pu troki
feyentulelu! pi ta kisu.

3
Tati werken dungu Sardingealu
1
Cristo ka femngechi feypienew: wirilelfinge
tati longkolelu ta Sardi waria troki feyentulelu
mew. Feypiafimi tfachi dungu:
Fey Cristo tati nielu Ngnechen i regle
pll ka tati regle wanglen feypieymew
tfachi dungu: Iche kom kimnien tami
chumken, ka kimniewiyi ta la reke tami
felen tunte mongeley piniengefuymi rume.

Apokalipsi 3:13
Trepeluwnge ka kellufinge tati petu
mlewechi che petu lanolu tunte epeke
lay dewma, iche ta pekefi i femkeelchi
dungu i kmenon iche i Ngnechen i
adki mew. 3 Tukulpange, may, tati kimeltun
tami llowel. Inaniefinge ka wiotunge ta
Ngnechen mew. Fey trepelenolmi, amuan
ta eymi mew kie weefe reke, fey tami
ngmnienofiel rume.
4
Welu, tfey ta Sardi waria mew mley ta kie muf che, fey engn famkonlay
yafkan mew, fey engn ichi miyawai tukutuwkleay flang takuwn mew, koneltulelu
engn am. 5 Tati pu wewlu femngechi tukutuway engn flang takuwn mew, ka nentumalayafi engn tai y tati Mongen Lifru
mew, fey puwle engn iche chalintukuafi
tai Chaw i adki mew ka kisu tai pu werken
pll mew. 6 Tati aylu i allkael, allkpe ti
Kme Pll i feypifiel tati pu troki feyentulelu! pi ta kisu.
2

Tati werken dungu ta Filadelfiangealu


Ka femngechi wirilelfinge tati werken pll
Filadelfia waria troki feyentulelu mew. Feypiafimi tfachi dungu:
Fey Cristo tati lif mongenngelu ka rf dungu
nielu, tati nielu ti longko lmen David tai
llafe, fey ta nlaym iney no rume ta pepi
rakmlayafuy fey kisu i rakmel, iney no
rume ta pepi nlalayafuy. 8 Iche kimnien
kom tami chumken. Adkintunge, eymi tami
adki mew elknun ta kie nlalechi wlngi. Iney no rume ta pepi rakmlayafuy,
ka tunte mte newenngelafuymi rume feyentuymi iche tai dungu fey ka llumumakelaen.
9
Tati pu koyla iche ta judiu pilelu fey i feyngenon rume, trawn Wekf reke feley engn.
Fey iche femknan i lukutuael engn eymi
mew, femngechi tai kimael engn eymi iche
tai piwkeyenchengen. 10 Eymi mupituymi
iche tai werkn dungu yafluwklen mew,
fey iche ingkanieaeyu, tunte mlellefule
rume ftra kutrankawn ta kom mapu mew.
11
Prmka reke kpayan. Kme amulnienge tami femkeelchi kme dungu, femngechi iney no rume tami mntumanoaetew
tami kullitu. 12 Fey tati pu wewlu eluafi
engn wewlu reke tai mlepuael iche i
Ngnechen i wenu mapu mlewe mew,
fey chumkawnorume famentungelayay engn ta tiye mew. Fey kisu engn mew
iche i Ngnechen ngenngeay fey iche i
Ngnechen i waria mew koneltuleay engn,
tati we waria Jerusalen kpalu ta wenu mapu
Ngnechen mew. Ka femngechi nieay engn
tai we y femngechi tai kimael engn tai
koneltulen iche tai ftra pepiluwn mew.
13
Tati aylu i allkael, allkpe ti Kme Pll
7

Apokalipsi 3:14

298

i feypifiel tati pu troki feyentulelu! pi ta


kisu.
Ti werken dungu ta Laodiseangealu
Ka femngechi wirilelfinge tati werken pll
mlelu ta Laodisea mlechi troki feyentulechi
che mew. Feypiafimi tfachi dungu:
Fey Cristo, tati rf dungu nielu, tati mupin
dungukelu, feypikelu ta rf dungu, tati llitulu Ngnechen itrokom tai dewmael mew
feypieymew tfachi dungu: 15 Iche kimnien
itrokom tami chumken. Ka kimnien tami
firklenon ka tami arelenon rume. Doy
kmeafuy firklelmi kam are ko reke felelmi!
16
Fey llakolelu am eymi, fey firklelaymi ka
arelelaymi rume, feymew rapinentuaeyu reke
tai wn mew. 17 Eymi feypikeymi tami rikungen ka tami rume kme amulen ka chem rume
tami duamtunienon, welu ngneduamlaymi
tami wesa chengen, tami rume nien duamtun,
pofrengeymi, trawmaleymi ka triltrangkleymi. 18 Feymew nglamaeyu tami feleael
ktral mew liftuelchi oro reke, femngechi tami
lif piwkengetuael. Ka nglamaeyu tami tukutuael ta flang takuwn fey tami ekullael tami
yewenngechi triltrangklechi kuerpu, ka tami
lawentuael tami nge femngechi tami kme
pelotuam.
19
Iche katrtudungukefi ka kme
nglamtukefi kom tai piwkeyenieel. Fey
trftun dungu mew wiorakiduamtunge ta
Ngnechen mew. 20 Ngneduamnge, iche ta
petu mtrmn wlngi mew. Iney rume
allkmaelimew tai mtrmn, fey nlale
tai wlngi, konpuan kisu i ruka mew, fey
kientrr iyayu.
21
Fey kom tati pu wewlu, chumngechi iche
ta wewn, eluafi engn kie mlewe iche
tai longko lmenngeelchi mlewe mew, fey
mlen tai Chaw ichiw kisu tai longko lmen mlewe mew. 22 Tati aylu i allkael,
allkpe ti Kme Pll i feypifiel tati pu troki
feyentulelu! pi ta kisu.
14

4
i pramyengen Ngnechen ta wenu mapu
Fey rupalu kom tfachi dungu, adkintupran,
fey pen kie nlalechi wlngi reke wenu mapu
mew. Fey ti dungun iche tai wne allkel
kie kullkulltun reke femngey, fey feypienew:
Prapange ta faw ple, fey pengelelaeyu tati
rupayachi dungu kom famngechi.
2
Feychi lelen mew ngnenieenew ti Kme
Pll i pepiluwn, fey pefi ta kie ftra lmen
wangku mlelu ta wenu mapu, fey kie che anley tati lmen wangku mew. 3 Tati anlelu ti lmen wangku mew kie jaspe kura femngerumey
i ad kam ta kornalina, fey itrotripa tati lmen
wangku ple mley ta kie relmu wilflu kie
1

Apokalipsi 5:4

esmeralda kura reke. Fey ti ftra lmen wangku


i inafl pefi ti kakelu epu mari meli longko
lmen i wangku, fey tfey engn mew anleyey
epu mari meli ftakeche: flang takuwn tukuniey engn ka niey engn i longko mew kie
oro trarilongko reke felelu. 5 Tati longko lmen
i wangku mew tripatripangey llfke, dungun
ka tralkan. Fey tati longko lmen wangku i
inafl ykleyey regle kde ktral, tfey engn
ta Ngnechen i regle pll. 6 Tati longko lmen
i wangku ple ka femngechi mley kie lafken
kechilelu, rumelu kintun tati kristal mew reke.
Fey rangi mew, chew mley tati longko lmen mlewe, ka tai wall ple, mley meli mongelechi pll, kom ple nielu nge. 7 Kie tati
mongelechi pll, trapial femngerumey, kangelu kie toro femngerumey, fey ti kangelu che
femngerumey, fey ti kangelu, kie mpyawchi
kalki femngerumey. 8 Kake kieke tati meli
mongelechi pll, kayu mp niey ka fentren
nge niey wente mp ka miche mew. Fey
ant ka pun ktu fenteknukelay engn tai
feypimeken:
Lif mongenngey, Lif mongenngey,
Lif mongenngey ta idol, Ngnechen
kom pepiluwn nielu,
tati mlekelu ka mlelu ka rumel mlealu.
9-10
Fey kake kieke rupa tfeychi pu mongelechi
pll pramyefiym ka feypifiym i kme ytun ka maumtufiym tati anlelu ftra lmen
wangku mew ka rumel mongelekelu, tati pu epu
mari meli ftakeche lukutukey engn kisu i
adki mew ka trfamlkey tai korona tati
lmen wangku i fl mew, feypilen mew:
11
Eymi mew llemay, idol ka ichi tai
Ngnechen,
feley tami llowael kom kme pramyen,
kom yamn ka pepiluwn eymi am dewmafilu ta
kom tati mlelu!
Eymi tami pin mew dewmangeyey ka mleyey
engn!
4

5
Tati wirilechi chmpotuelchi lifru ka tati Korderu
1
Tati anlelu ti lmen wangku mew i man
ple pefi kie chmpotuelchi lifru epuple
wirilelu, ka rakmklelu regle sellu mew. 2 Ka
pefi kie pepiluwnngechi werken pll ramtumekelu newentu dungun mew: Iney anta
dulliley tai nlayafiel tati wirin chmpotuelchi
lifru ka i wichafmayafiel tai sellu? 3 Welu
wenu mapu mew no rume ka nag mapu mew
no rume ka miche mapu mew no rume ngelay
ta iney no rume tati pepi nlayafulu ti chmpotuelchi lifru, tai adkintuafiel rume. 4 Fey
iche ftra ngman, i pengenon mew ta iney
no rume ti dullilelu i nlayafel ti chmpotuelchi
lifru, i adkintuafiel no rume.

Apokalipsi 5:5

299

Welu kie tati putrem ftache feypienew:


Ngmawekilnge, fey tati trapial reke felelu, tati
mlelu Juda tai rema trokiche mew, tati
longko lmen David tai tuwnngelu, fey ta
wewi ka pepi nlayafuy tati chmpotuelchi lifru
ka wecharafuy tati regle sellu.
6
Feymew, tati ftra lmen wangku i rangi
mew ka tati pu meli mongelechi pll, ka tati
putrem ftakeche i rangi mew, pefi kie
Korderu. Witralelu, welu langmkefel reke
felewey. Regle mta niey ka regle nge, fey ta
Ngnechen i regle pll werkngelu ta kom
mapu ple. 7 Fey tati anlelu ti longko lmen
wangku mew i man kuw mew nniey tiyechi
wirin chmpotuelchi lifru, fey ti Korderu yemefi
tiyechi chmpotuelchi lifru, 8 fey nfilu mten,
tati meli mongelechi pll ka tati pu epu mari
meli putrem ftakeche lukutuy engn, kake
kieke niey engn ta arpa, ka niey engn ftra
oro kopa apolelu ta insienso mew, fey tfachi
apolechi ftra kopa adentuley tati pu koneltulelu
Ngnechen i trokiche mew i ngillatun. 9 Fey
lkantuy engn fey tfachi we l:
Eymi ta dullintuleymi tami nafiel ti chmpotuelchi lifru
ka tami wecharafiel tai sellu, eymi am ta
langmngelu,
fey wtruln mew tami mollf.
Ngillafimi reke ta che Ngnechenngealu itrokom
kakerume trokiche, dungun, waria ka
trokiche mlelu ta mapu mew.
10
Itrokom kisu engn mew femknuymi i
mleael kie longko lmen.
Kom mapu mew mlechi pu che tami
mngeltuetew saserdoteknufimi i
poyeafiel ta Ngnechen,
fey longko lmenkleay ta tfachi mapu mew.
11
Feymew mten adkintun, fey allkn rume
fentren warangka werken pll i dungun
mleyelu ta inafl tati lmen mlewe mew, chew
mley ti pu mongelechi pll ka ti putrem ftakeche.
12
Fey feypimekey engn newentu dungun
mew:
Tati langmfelchi Korderu fey ta koneltuley
tai llowael ti pepiluwn ka tati ftra kme felen,
tati kimn ka tati newen, tati yamfalngen,
tati llmllm mlewe ka tati pramyen!
13
Ka femngechi allkn Ngnechen tai
itrokom dewmael wenu mapu mew ka nag mapu
mew, miche mapu mew ka lafken mew, fey
feypi engn:
Tati anlelu ti longko lmen i wangku mew ka
ti Korderu,
pramyengepe tai ftra pepiluwnngen mew
ka i lmenklen mew,
ka tai ftra kimn mew ka i ftra newen mew
rumel rupaleyechi tripantu mew!
5

Apokalipsi 6:11
Fey tati meli mongelechi pll llowdungukey
engn: Felepe may! Ka tati pu epu mari meli
putrem ftakeche lukutuy engn ka llellipukey
ngillatun mew.
14

6
Tati regle puwchi sellu
1
Feymew mten pefi ti Korderu chumngechi
i wecharfiel kie tati wnelechi regle sellu, ka
allkmafi kie ta tiyechi pu meli mongelechi
pll tai dungun trnnlu kie tralkan reke, fey
feypi: Kpange!
2
Adkintun, feymew pefi kie flang kawellu,
fey tati prakawellulelu yeniey ta kie arku tai
kuw mew. Elungey kie trarilongko, fey tripay
i wewael.
3
Fey tati Korderu wecharfilu tati epu puwchi
sellu, allkn i feypin tati epu puwchi mongelechi pll feypilu: Kpange! 4 Feymew
tripapay kangelu kawellu. Kie kel kawellu,
fey tai prakawellunieetew llowi ta pepiluwn
i mntutuafiel ta tngklen mapu mew, fey
welukonke i langmuwael ta che mapu mew.
Fey ka elungey kie ftra wayki.
5
Fey tati Korderu wecharfilu tati kla puwchi
sellu, allkn ti kla puwchi mongelechi pll
feypimekelu: Kpange! Fey adkintun, feymew
pefi kie kur kawellu, fey tai prakawellunieetew nniey ta kie romana tai kuw mew.
6
Fey rangi mew tati pu meli mongelechi pll
allkn kie dungun feypimekelu: Kie kilu
kachilla mten kullingeay kie ant kdaw mew,
ka kla kilu kawella kie ant kdaw mew
i kullingeael, welu wesamawelkefilnge tati
aseyte tati pulku no rume.
7
Fey tati Korderu wecharfilu tati meli
puwchi sellu, allkn i feypin tati meli puwchi
mongelechi pll, feypimekelu: Kpange!
8
Adkintun, fey pefi kie kawellu aym
chodnagklelu, fey tai prakawellunieetew
fey lan pingey. Fey kisu mew ta inalepay
tati lan mew longko lmenngelu, Fey elungey
ta pepiluwn kieke ngyon mapu ple i
langmcheael ta weychan mew, ngn mew, ka
epe fill kutran mew ka ilochefengechi pu kulli
mew.
9
Fey tati Korderu wecharfilu tati kechu
puwchi sellu, pefi tati pu che mlelu ngillatuwe
ple, fey engn rke tati pu layelu i ntramyefiel mew Ngnechen tai werken dungu.
10
Feypimekey engn newentu dungun mew:
Kom pepiluwn nielu ka lif mongen ka rumel
felekakelu mten, chuml anta ramtukadunguafimi ti pu che mlelu ta mapu mew tami
kutrankayafiel ichi tai langmetew mew?
11
Feymew elungey engn ta flang takuwn,
ka feypingey: ngmmn ka pichin, ka mley
ta che mlelu i langmngeael eymn reke i
poyefiel mew ta Cristo.

Apokalipsi 6:12

300

Fey tati Korderu wecharfilu tati kayu


puwchi sellu, adkintun, feymew mley ta kie ftra nyn. Ant ta kurlewetuy, kur takuwn
reke; ka ti kyen kom kellewetuy, mollf reke,
13
fey ka ti pu wanglen trfnagpay mapu, fey
akuy ta mapu mew chumngechi llangkokey ta
kar igo igera mew femngechi mefrkaeyew ta
kie ftra krf. 14 Tati kallf wenu ta amtuy kie chmpotuelchi papel reke, ka itrokom
ftra wingkul ka wapi nengmkangey engn
tai mlekefumun. 15 Ka tati pu longko lmen
mleyelu kom chf mapu mew ellkawi engn tati
lolo mew ka koni ti chengke kurantu mew mlelu
ta ftrake wingkul mew, kientrr tati ftake
rikulelu engn, tati pu longkolelu ti pu troki
soltaw mew, ti pu riku, tati nielu awtoridad ka
kom tati pu ngillan kona ka tati lifrelechi pu che.
16
Ka feypifi engn tati ftrake wingkul ka tati
pu chengke kura: trfnagpamn ichi tai
wente mew ka ellkamui tati anlelu ti longko
lmen mlewe i adki mew, ka tati Korderu i
ftra lladken mew! 17 Dew akulu am tati ftra
kutrankangen ant, iney anta ftra piwkeway?
12

7
Ti pu markalelu israelche tai troki rema mew
Dew rupalu kom tfachi dungu, pefi meli
werken pll witralelu tfachi mapu i meli ad
ple, tngmniefi engn tati meli troki krf
tai krfnoael ta tfachi mapu mew, lafken
mew no rume ka chem anmka mew no rume.
2
Ka femngechi pefi kangelu werken pll kpalu ta tripawe ant i ad ple, ka nielu tati mongelechi Ngnechen i sellu.* Fey tfachi werken
pll ta ftra newentu wirarelfi tati kakelu pu
werken pll tati llowyelu ta pepiluwn i wesa
fituafiel ta mapu ka lafken: 3 Wesa fitukefilmn ta mapu lafken no rume tati pu
anmka no rume, petu tai tukulelnofiel ta kie
sellu i tol mew tfeychi pu che poyekefilu ta
Ngnechen! 4 Ka allkn tai rakingen tati pu sellangelu: mley pataka meli mari meli warangka
itrokom tati pu israelche tai trokiche mew.
5
Markangeyey mari epu warangka Juda tai
trokiche mew,
mari epu warangka Ruben tai trokiche
mew,
mari epu warangka Gad tai trokiche mew,
6
mari epu warangka pu che tuwlu Aser tai
trokiche mew,
mari epu warangka tuwlu Neftali tai
trokiche mew,
mari epu warangka tuwlu Manase tai
trokiche mew,
7
mari epu warangka tuwlu Simeon tai
trokiche mew,
1

Apokalipsi 7:16
mari epu warangka Levi tai trokiche mew
tuwlu,
mari epu warangka tuwlu Isaakar tai
trokiche mew,
8
mari epu warangka tuwlu Sabulon tai
trokiche mew,
mari epu warangka tuwlu Jose tai trokiche
mew
ka mari epu warangka tuwlu Benjamin tai
trokiche mew.

Tati fentren pu che flang tukutuwklelu


Fey rupalu kom tfachi dungu, adkintun,
fey pefi ta fentren pu che kom trokike mapu
tuwlu, kakerume tuwnngelu, kakerume dungun nielu. Witrawitraley engn tati longko lmen mlewe i fl mew ka tati Korderu i adki
mew, fey rume fentrenngelu engn am, iney no
rume ta pepi rakilaeyew. Tukutuwkley engn
flang takuwn ka nieyey engn tapl palmera
tai kuw mew.
10
Kom wirarkley engn newentu dungun
mew:
Ichi tai Ngnechen,
tati anlelu ta longko lmen wangku mew,
ka femngechi tati Korderu montuleimew!
11
Fey kom tati pu werken pll witraley engn,
wallpaley engn ti longko lmen wangku mew ka
tati pu ftakeche mew ka tati meli pu mongelechi
pll. Fey lloynagi engn tati longko lmen
wangku mew, idapuy i tol engn plli mew, fey
pramyefi ta Ngnechen, 12 feypilen mew:
Felepe may!
Tati pramyen, tati ftra pepiluwn,
tati kimn, tati maumtun,
ka ti yamniengen, tati newen ka ti awtoridad
chalintukunielngepe tai Ngnechen fewla
ka rumel rupaleachi tripantu mew.
Felepe May!
13
Feymew kie tati putrem ftakeche ramtuenew: Iney engn am tati flang takuwn tukunielu, ka chew anta tuwi engn? 14 Eymi ta
kimnieymi, idol, pifi i llowdungufiel. Fey
kisu feypienew: Fey tfa engn tati rupayelu
ti ftra kutrankawn mew, tati kchayelu tai
takuwn ka flangeltufilu reke tai maneluwn
mew tati Korderu i wtrulelchi mollf mew.
15
Feymew ta mley engn Ngnechen tai
longko lmen wangku i fl mew,
fey ant ka pun poyekefi engn tai
ngillatuwe ruka mew.
Tati anlelu ti longko lmen wangku mew ingkanieaeyew engn tai pepiluwn mew.
16
Kutrankawwelayay engn ta ngn mew,
wywn mew no rume, ant rume ta ptrelayaeyew engn,
are rume ta wesalkalayaeyew engn.
9

* 7:2 Ngnechen i sellu: kie sellu pnengekefuy markawe reke. Tati sellu mew mlekefuy kie y femngechi tai kme kimngeam
ti ngenngelu.

Apokalipsi 7:17

301

Fey ti Korderu, mlelu ti longko lmen wangku


i rangi mew,
kamanieaeyew ta ufisa reke,
ka eluaeyew fentren ko tati wlkelu rumel mongen,
fey Ngnechen ngdullumayaeyew kom i
klleu i nge mew.
17

8
Tati regle puwchi sellu ka tati oro pichi fraseru
1
Feymew tati Korderu wecharfilu ti regle
puwchi sellu i nieel ti chmpotuelchi lifru, fey
kfklewey kom tati mlelu wenu mapu kie
rangi ora.
2
Feymew mten ka pefi tati regle longkolechi
werken pll witralekelu Ngnechen tai ayfi
mew, fey kake kieke elungey engn kullkull.
3
Feymew kpay kangelu werken pll,
kpalnielu kie orongechi pichi fraseru, fey
witraknuwpay ti longko lmen wangku ple,
tati oro ngillatuwe i fl mew. Feymew elungey
fentren insienso ka itrokom che tati koneltulelu
Ngnechen i pu trokiche mew i ngillatun,
femngechi i kientrr chalintukuafiel tati
ngillatuwe mew. 4 Tati werken pll adknufi i
prayael tati lpmelchi insienso i pitrun, fey
puwi Ngnechen mew, kientrr tai ngillatun
engn ti pu koneltulelu Ngnechen tai pu
trokiche mew. 5 Feymew tati werken pll
nfi ti pichi fraseru, fey apolfi aylen ktral mew
mlelu ti ngillatuwe mew, fey trfnagmfi
ta mapu mew. Fey mley tralkan, dungun,
llfken ka kie ftra nyn ta mapu mew.
Tati regle kullkull
Tati regle werken pll ti nieyelu tati regle
kullkull pepikawi engn tai dungulafiel.
7
Tati wneltulechi werken pll dunguli tai
kullkull, fey trfnagmngey ta mapu mew
trngko piren ka ktral deylelu mollf engu.
Epe rangi lfi ta mapu, kientrr epe rangi tati
pu aliwen ka itrokom kar kachu.
8
Tati epu puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey trftukungey ta lafken mew kie
yklechi ftra wingkul weywi ktral kechiley.
Fey epe rangi ta lafken mollfuwi. 9 Ka epe
rangi itrokom tati mlelu ta lafken mew, layey,
ka epe rangi tati pu farku teyfkalewey.
10
Tati kla puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey kie ftra wanglen, yklelu kie
kdetuwe reke, trfnagpay ta mapu mew, fey
llegpay epe rangi tati pu lewf mew ka tati
pu posoko mew mlelu ta mapu mew. 11 Tati
wanglen Ajenko pingey tai y. Fey epe rangi
ta ko rume fretuy, feymew tfeychi fre ko tai
duam lay ta fentren che.
12
Tati meli puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey epe rangi ti ant, epe rangi
6

Apokalipsi 9:14

ti kyen ka epe rangi tati pu wanglen dumiklewey.


Femngechi tfey engn epe
rangi dumiklewey, fey alofwetulay engn
epe rangi ant ka pun no rume.
13
Feymew mten ka adkintun, fey allktun
kie kalki i mpyawn rangi kallf wenu
ka feypi newentu dungun mew: Awngeay,
awngeay, awngeay tati pu che mleyelu ta mapu
mew, dungule tai kullkull i dungulael tati
kakelu kla werken pll!

9
Tati kechu puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey pefi ta kie werken pll trfnagpalu ta wenu mapu mew wanglen reke, fey akuy
mapu mew ka elungey tati ftrakonchi lolo i
llafe. 2 Nlafi ti ftrakonchi lolo, fey tfey mew
prapay ta pitrun kie ftra orno ktral mew
reke. Fey ti pitrun tripapalu tati ftrakonchi lolo
mew dumielkafi ta ant ka wesalkafi tati krf.
3
Fey tati pitrun mew tripayey chori pdyelu ta
kom mapu mew, ka elungey pepil chumngechi
pepil niey tati pu ilolafe. 4 Werkngey engn tai
fitunoafiel ti kachu mleyelu ta mapu mew ka
chem no rume ti karleyelu ka chem aliwen no
rume, welu may i fituafiel tfeychi pu che
mten tati nienolu Ngnechen tai marka i tol
mew. 5 Welu elungelay i langmafiel ta che,
tai kutrankayafiel mten kie kechu kyen,
fey tai fente kutrantulkachen kie ilolafe i
natun reke femngey. 6 Tfeychi ant mew tati
pu che ayay engn tai layael, welu lalayay
engn. Ayay engn tai layafel, welu tati lan
lefmawaeyew reke ta kisu engn.
7
Tati pu chori kawellu femngerumey
pepikalelu tai weychayael. Longko mew niey
engn allwe oro korona femngerumelu, fey tai
ange che femngerumey. 8 Ftrake kal longko
niey tati pu domo reke, fey tai foro trapial foro
femngerumey. 9 Fey tai kuerpu munulkley
lata paillwe mew reke, femngechi feley i
pepilkalen, ka i mupafn tai mp fentren
karu witranieel kawellu mew reke femngey, tati
konalu ta weychan mew. 10 Tai klen engn
pepikawklechi yunge wayki reke feley tati
ilolafe femngerumey; feyti mew niey pepil tai
wesa fituafiel tati pu che kie kechu kyen.
11
Tati longkolelu ti pu chori mew, fey tati werken
pll natufalchekelu mlelu tati ftrakonchi
lolo mew, ebrewdungun mew ta Abadon pingey
ka griegudungun mew Apolion pingey. 12 Rupay
tati wnelechi wesa kutrankawn dungu, welu
epu wesa dungu ta petu mley.
13
Tati kayu puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey allkn kie dungun tripapalu tati
meli mta mew tati mlelu ti oro ngillatuwe
mew feyti mlelu Ngnechen tai ayfi mew.
14
Fey tati dungun feypifi ti kayu puwchi werken
pll, tati nielu ti kullkull: Neykmtufinge tati
1

Apokalipsi 9:15

302

meli werken pll trarileyelu inaltu ti ftra lewf


Ewfrate pingelu mew. 15 Feymew neykmngetuy
tati meli werken pll, tai langmafiel engn
epe rangi tati pu che, rf pepikalekelu feychi
tripantu, kyen, ant ka orangealu. 16 Fey allkn
tati meli werken pll i kpalnieelchi soltaw,
kom kawellutulelu, epu pataka millon rke engn.
17
Femngechi lle pefi feyti pu kawellu kie
perimontuel reke. Fey ti pu prakawellulelu
yeniey engn tai rku mew kie ekull ktral
reke femngerumelu, fey kely, asuli ka chodi
asufre reke. Ka tati pu kawellu i longko trapial
longko femngerumey, ka tai wn mew tripatripangey ktral, pitrun ka asufre. 18 Epe rangi
tati pu che mlelu mapu mew layey, fey tfachi
kla wesake kutrankawn dungu tripaley tati pu
kawellu tai wn mew: ktral, pitrun ka asufre.
19
Tai pepiluwn ti pu kawellu am nielu tai wn
mew ka tai klen mew. Fey tai klen ftra filu
kechiley, fey tai wechu klen mew niey longko
filu tai wesa fitucheael.
20
Welu tati kalelu pu che, tati layenolu ta
tfachi wesake kutrankawn dungu mew, fey
tfa engn no rume elknulay engn tai femael
ti wesake dungu i femkeel engn, ka elknulay
rume engn tai pramyeafiel ngillatun mew
tati pu wekf ka tati oro pu adentun, plata,
fronse, kura ka mamll, fey engn ta pepi pekelay ka allkkelay rume ka trekakelay rume engn. 21 Ka fenteknulay rume tai langmcheael,
ka tai kalkungeael rume, ka tai amyewael
engn fey tai kureyewnon, ka fenteknulay i
weeael engn.

10
Tati werken pll nielu tati pichi chmpotuelchi
lifru
1
Ka pefi kie werken pll nielu pepiluwn,
nagpalu ta wenu mapu munulklelu ta kie
trom mew. Niey ta kie relmu tai wente
longko, tai ange wilfy ant reke ka tai
epu chang kie yklechi ktral kechiley.
2
Nniey i kuw mew kie nlalechi pichi
chmpotuelchi lifru, fey i man namun pnoley
wente lafken, fey tai wele namun pnoley
mapu mew. 3 Fey wirari ftra newentu dungun
mew, kie awawchi trapial reke. Fey wirarlu,
regle tralkan allknngey tai trnnn. Tati
regle tralkan feypi engn kie kimeln dungu.
4
Feymew rupan trnnlu tati regle tralkan,
wirintukuafulu ta iche chillka mew i kimeln
tati regle tralkan, welu allkn ta kie dungun
wenu mapu, tai feypietew: kfkechi
ellkanieafimi tati dungun i piel tati pu regle
tralkan, fey wirintukukefilnge ta chillka mew.
5
Feymew tai peelchi werken pll witralelu
ta wente lafken ka mapu mew, famprami i
man kuw ta wenu mapu. 6 Iche feypiwayi

Apokalipsi 11:8

Ngnechen tai y mew, tati dewmafilu ta kallf


wenu, mapu, lafken ka itrokom chemkn mlelu
tfey engn mew. Fey feypi: Doy ngewelayay ta ant, 7 fey puwle tati regle puwachi
werken pll i dungulael tai kullkull, fey kullkulltule mten prmkechi mupiay Ngnechen
i ayniekeelchi dungu kuyfi mew tati kimngekenofulu, welu tai poyekeetewchi pu pelon
wentru dew kimelyefuy.
8
Fey tfeychi dungun iche tai allkel, tati
tripapalu wenu mapu mew, ka wiome dunguenew, fey feypienew: Amunge ka nmefinge tati
nlalechi pichi chmpo wirin lifru tati werken
pll i nnieel i kuw mew, tati witralelu ta
wente lafken ka ta mapu mew. 9 Fey wtufi
tati werken pll, fey feypifi: Eluen tati pichi
chmpo wirin lifru, fey llowdunguenew: Tfa
nfinge ka ifinge. Tami wn mew miel trokiafimi, welu tami ptra mew freputuay.
10
Fey nfi tati pichi chmpo wirin lifru ti
werken pll i nnieel, fey ifi, fey i wn
mew miel femngerumey, welu rulmefilu iche,
11
freleweputuy tai ptra mew.
Feymew
feypingen: Feley tami wiome kimelafiel
Ngnechen tai ntramyefiel tati fentren pu
trokikeche, fill trokike mapu, ka fill dungun
ka ti pu longko lmen.

11
Tati epu wldungupelu
1
Feymew elungen ta kie mediwe, rngi
kechilelu, ka feypingen: Witratripange ka medifinge ta Ngnechen i ngillatuwe ruka, ka tati
ngillatuwe, ka rakifinge tati pu pramyekefilu
ta tfey mew. 2 Welu medikefilnge tati lepn
mlelu wekuntu ngillatuwe ruka, fey ta chalintukulelngelu am tati pu che judiu tuwnngenolu.
Fey engn ta pnokayafi tati lif kme waria
Jerusalen kie meli mari epu kyen. 3 Fey iche
ta werkan epu wewpife, lingoy takuwn tukunieay, tai ntramyeaetew engu kie warangka
epu pataka kayu mari ant.
4
Fey tfachi epu wewpife tati epu olifu reke feley ka tati epu kdetuwe mlelu ta tfachi mapu
i idol tai adki mew. 5 Kieke che ayle i fituaetew, kisu engu tai wn mew tripakey ktral, fey i lpmafiel kom tai pu kaye. Femngechi ta layay iney rume ayle i fituaetew.
6
Fey tfachi epu wewpife ta niey pepiluwn
tai rakmafiel reke ta kallf wenu femngechi
tai mawnoael tuntema tai ntramyemekefiel
engu ta idol Ngnechen, ka femngechi niey ta
pepiluwn engu tai mollfngetuael ta ko ka
tai kutrankayafiel ta mapu epe fill few mew,
tunte rupachi rume kisu engu tai ayel.
7
Welu fenteknule engu tai ntramyeael ti
dungu, tati wentru wapo kulli reke tripapalu
tati ftrakonchi lolo mew, fey ta weychayaeyew
engu, fey wewngeay ka langmngeay engu. 8 Fey

Apokalipsi 11:9

303

tai kuerpu engu tranaleweay tati ftra waria


Jerusalen tai rp mew chew langmngey kisu
engu tai idol, fey tfachi waria tai adknungen Sodoma kam Egipto pingekey. 9 Fey kla
ant ka rangi fill ple tuwchi pu che, kake tripa
tuwnche, kakerume dungun nielu ka trokike
mapu kpalu pemayaeyew tai alwe engu ka
elungelayay rume i rngalngeael engu. 10 Tati
mleyelu ta mapu mew ayway engn tai lan
mew ta kisu engu, fente tai aywn eluway
engn ta yewn welukonkechi, fey tfeychi epu
pelon wentru am rume kutrankakefetew engn.
11
Welu kla ant ka kie rangi puwalu mew,
Ngnechen ta ka wiomongeltueyew ka wiome
witrapratuy engu, ka itrokom che tai peetew
rume llkay engn. 12 Feymew tati epu wewpife
allky engu ta kie rume newentu dungun ta
wenu mapu, feypilu: Prapamu ta faw! Fey
pray engu ta wenu mapu kie trom mew, fey
tai pu kaye peeyew.
13
Tfeychi lelen mew mten mley ta kie
ftra nyn, fey tati nyn tai duam kie
mari troki mew lari tati waria, ka lay ta
regle warangka che. Fey tati pu che mongelewelu, rume llkan mew pramyefi engn ta
Ngnechen, tati mlelu ta wenu mapu mew.
14
Dew rupay tati epu puwchi wesa llfn,
welu mchay mten kpaley ta kangelu llfn
tati inalepalu.
Tati regle puwchi kullkull
Tati regle puwchi werken pll dunguli
tai kullkull, fey allkenngey ta newentu dungun
trnnlu reke ta wenu mapu, feypilu:
Tfachi mapu mew ta idol longko lmenkletuy ka kisu tai Cristo,
fey longko lmenngeay itrokom rupalechi tripantu mew.
16
Tati epu mari meli ftakeche anlelu tai
longko lmen wangku mew Ngnechen tai ayfi mew, lloynagi engn ta plli mew, fey
pramyefi engn ta Ngnechen, 17 feypilen mew:
Maumuwiyi, idol Ngnechen, itrokom
pepiluwnngelu,
eymi tati mlelu ka ti mlekelu, ka tati
kpayalu,*
eymi tami ftra pepiluwn mew
llituymi tami longko lmenngeael.
18
Kom trokike mapu mlechi pu che rume lladkyey,
welu akuy ti ant tami lladkael kay
ka tami ramtukadunguafiel tati pu la,
fey eluafimi ti kullitu tami pu poyekeetewchi pu
pelon wentru,
tati koneltuleyelu tami trokiche mew
ka tami yammakeetew tami y,
ftake kimfal chengeay rume kam kuifall
chengeay rume,
15

* 11:17 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka tati kpayalu.

Apokalipsi 12:10
ka apmkayafimi tati pu fitukefilu ta
mapu.
19
Feymew nlatripay Ngnechen tai
ngillatuwe ruka mlelu ta wenu mapu, fey tati
ngillatuwe ruka mew pengenngey ti pichi kakon
chew mley ti wirilemumchi eldungu. Ka mley
llfken, dungun, tralkan, kie nyn ka kie
ftra piren.

12
Ti domo ka tati ftra filu
Pengey ta kallf wenu mew kie afmafal
dungu: kie domo munuluwklelu ta ant
mew, kie pollera mew reke, kyen miche
namun niefi ka kie trarilongko nielu mari epu
wanglen tukuniey i longko mew. 2 Tati domo
niepekley, fey wirarkmekey i eytun
fente tai kutrann puwlu am tai choyael i
pe.
3
Feymew mten ka pewfaluwi kangelu afmafal
dungu kallf wenu mew: Kie ftra kel filu
regle longko nielu, mari mta ka kie korona
kake kieke i pu longko mew. 4 Tai klen mew
wingdfi epe rangi ti pu wanglen mlelu
kallf wenu mew, fey trfnagmpafi ta mapu
mew. Tati ftra filu flpuy ti peachi domo
mew, tai imayafiel i pe choyle mten.
5
Fey tati domo choyy kie wentru pe, fey
tati ngneafilu kom ftrake trokike mapu fentren awtoridad mew. Welu tati pe yemangey i mlepuael ta Ngnechen i adki
mew ka ti longko lmen wangku mew, 6 fey tati
domo lefmawi, fey amuy uwe mapu mew, ye
mew Ngnechen pepikaleleyew ta kie mlewe
femngechi ta tiye mew tai eluniengeael ta iyael
kie warangka epu pataka kayu mari ant.
7
Fey rupalu kom tfachi dungu mley kie
ftra weychan ta wenu mapu. Miguel ka tai
pu werken pll weychafi engn tati ftra filu.
Tati ftra filu ka tai pu werken pll weychaeyew engn, 8 welu pepi wewnolu engn am,
elungewelay i mleael kisu engn ta wenu
mapu. 9 Feymew wemnentungepay ti ftra filu,
tiyechi ftra kuyfi filu Wekf ka Satana pingelu,
tati ngnenkakefilu kom mapu mew mlechi pu
che. Kisu ka tai pu werken pll trfnagmngepay ta mapu mew.
10
Feymew allkn kie newentu dungun ta
kallf wenu mew, feypilu:
Dew puwi tai Ngnechen i montulcheael,
tai Ngnechen i pengelael i ftra
pepiluwn ka i longko lmenngeael
ka kisu tai Cristo i ngnenieael kom
dungu,
dew wemnentungelu am tai dalluntukumakeetew tai pu pei ka pu lamngen,
1

Apokalipsi 12:11

304

tati fill ant dalluntukuchekelu ichi tai


Ngnechen mew.
11
Tai pu pei ka lamngen ta dew weweyew,
tai maneluwn mew tati Korderu i
wtrulelchi mollf mew,
ka tfeychi werken dungu mew kisu engn
tai ntramyekeel,
llkalay engn tai kutrankawael ka tai
layael ktu.
12
Aywmn, may, kallf wenu, ka eymn
mleyelu tfey mew!
Welu awngeay tati mleyelu mapu mew ka
lafken mew,
tati wekf, kimnielu am i almanoael,
nagpay eymn tamn kayetuaetew rume
ftra lladken mew!
13
Fey ti ftra filu, dew trfnagmngepalu ta
mapu mew, inantukufi tati domo choylu wentru pe. 14 Welu tati domo elungey epu ftrake
kalki mp tai pepi mp amutuael chew i
mleael tati uwe mapu mew, ftra kamapuleael
tfeychi ftra filu mew, chew tai eluniengeael
ta iyael kie kla tripantu ka rangi. 15 Tati ftra
filu wtrunentupay ko i wn mew, i dewmayael kie lewf i rfiam tati domo. 16 Welu
ti mapu kellufi tati domo, fey ti mapu nlatripay
wn reke, fey wtrukoni ti ko tati ftra filu tai
wtrunentuel tai wn mew. 17 Feymew tati ftra
filu rumema lladktufi tati domo, fey amuy tai
weychameafiel tfeychi pu che remayefilu ti
domo tati mngeltukelu Ngnechen tai werken
dungu ka aykelu i ntramyeafiel ta Jesus. 18 Fey
tati ftra filu mlewepuy inaltu lafken.*

13
Tati epu wesa ftrake kulli
1
Pefi i tripapan lafken mew ta kie wapo
wesa kulli regle longko nielu ka mari mta.
Kake kieke i mta mew niey kie trarilongko,
fey kake kieke i longko mew wirikonkley
kie y yawtuniefilu ta Ngnechen. 2 Fey tfachi wapo wesa kulli iche tai peel, kie
nawel femngerumey. i namun oso namun femngerumey, ka i wn trapial wn femngerumey.
Tati wekf ftra filu elueyew ta pepiluwn ka
tai longko lmenngeleael, ka fentren awtoridad. 3 Kie i longko tati wapo wesa kulli
kie layaelchi allfen reke niefuy, welu tai allfen
tremolngey. Fey itrokom mapu mew mlechi
pu che ta rumema afmatulewey ka inafi engn
tati wapo wesa kulli. 4 Llellipufi engn tati ftra
filu i elufiel mew ta pepiluwn tati wapo wesa
kulli. Ka femngechi llellipufi engn tati wapo
wesa kulli, feypilen mew: Iney anta trrafuy
ta tfachi wapo wesa kulli mew? ka Iney
anta weychayafeyew ta kisu?

Apokalipsi 13:18

Ka elungey tati wapo wesa kulli tai feypiael wesake dungu ka i yawtunieafiel ta
Ngnechen, ka i nieael ta pepiluwn kie meli
mari epu kyen. 6 Fey femngechi femi. yawtufi
dungun mew ta Ngnechen, ka rume wesapifi
Ngnechen i ngillatuwe ruka ka yawtudungufi
itrokom che mlelu ta wenu mapu. 7 Ka elungey
tai weychayafiel ta Ngnechen i dullin pu che,
ka elungey i wewafiel. Ka elungey pepiluwn
itrokom kakerume tripanche mew ka trokiche
mew, dungun ka trokike mapu mew. 8 Fey
kom che wirikonklenolu i y tati langmelchi
Korderu tai mongen lifru mew, feychi llitungelu
mten i dewmangeael ta tfachi mapu, fey
tfachi pu che llellipuafi tati wapo wesa kulli.
9
Fey tati ayle i allkael, allkpe:
10
Tati felelu tai presungeael, fey engn ta
presuyengeay; ka tati felelu i langmngeael kuchillu mew, kuchillu mew ta
langmngeay.*
Fey tfachi dungu mew Ngnechen tai pu
trokiche feley i yafluwkleael ka tai mupiltuleael.
11
Feymew ka pefi kangelu wapo wesa kulli,
tripalu ta mapu mew. Niey ta epu mta korderu mta femngelu, welu dunguy kie ftra
dragon reke. 12 Fey niey tati wnen wapo wesa
kulli tai pepiluwn, fey ti inan wapo wesa
kulli nglamtufi kom mapu mlechi pu che i
pramyeafiel ti wne peelchi wapo wesa kulli,
tati tremolmangelu i lanngechi allfen. 13 Ka
femngechi pengeli ftrake afmanngechi dungu.
Wenu trfnagmpay ta ktral, fey akuy ta
mapu mew, fey peeyew ta kom che. 14 Fey tfeychi inanngechi pewfaluwchi kulli eluniengey
i femael afmatufal dungu i kellupeafiel ti wne
pewfaluwchi wapo wesa kulli, fey ngnenkafi ta
che mleyelu ta tfachi mapu mew ka werkfi
i dewmayael engn ti wnen wapo wesa kulli i adentun tati amulelu i mongelen tunte
allflkangefuy rume ta wayki mew. 15 Fey tati
inan wapo wesa kulli elungey pepiluwn i eluafiel mongen ti adentun adentuel ti wnen wapo
wesa kulli mew, femngechi tati adentun i pepi
dunguael, femngechi i langmfalafiel itrokom
tfey engn tai pramyenoetew. 16 Femngechi
adknuy ta itrokom pichikeche ka ftakeche,
riku ka pofre, lifrelelu ka konayenieel, i tukulelngeael ta kie marka tai man kuw mew kam
tai tol mew. 17 Fey iney no rume nienolu tati
wapo wesa kulli i marka, kam tai y, kam tati
numeru i nieel i y ta pepi ngillalay ka pepi
fendelay chem rume.
18
Fey tfa mew kme ngneduamafimn. Fey
tati kme ngneduamlu, kimay i tuntenngen
tati numeru i nieel tati wapo wesa kulli, che i
5

* 12:18 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Iche witraknuwpun inaltu lafken. Fey tati pu kuyfi wirin famngechi feypilelu, tfachi
dungu mley 13.1 mew. * 13:10 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: ka tati langmchelu kuchillu mew, kuchillu mew ta langmngeay.

Apokalipsi 14:1

305

y reke feleay. Fey tfachi numeru ta puwi kayu


pataka kayu mari kayu.

14
Tati Korderu ka i pu dullintuel
Fey wla ka pefi tati Korderu, witralelu
Sion pingechi wingkul mew. Kompanieeyew
pataka meli mari meli warangka che, wirintukunielu tai tol mew tati Korderu tai y ka kisu
tai Chaw i y. 2 Feymew mten allkn kie
trnnn kpalu ta kallf wenu mew. Kie
trayenko reke raraknngey, kie ftra tralkan
trnnnngey, tai rrkn fentren arpista reke
dungulpelu tai arpa. 3 Ka lkantumekey engn
kie we lkantun tati lmen wangku mew ka
tati meli mongelechi pll i adki mew ka
tati putrem ftakeche i adki mew. Iney no
rume pepi admlay ta tfeychi lkantun, tfeychi pataka meli mari meli warangka che mten
tati dullingelu i montulngeael kom ti pu che
mew mleyelu ta mapu mew. 4 Fey tfa engn ta
wedwedkawlay ta domo mew, fey tfa engn ta
yammakefi Ngnechen i Korderu i kmeke
dungu. Montulngey engn rangi tati pu che mew
kie dullin ofrenda reke Ngnechenngealu ka
tati Korderungealu. 5 Kisu engn ta koylatukelay.
Rume nor chengey engn Ngnechen i longko
lmen wangku mew.*
1

Tati kla werken pll tai werken dungu


Pefi ta kangelu werken pll, mplu ta
rangi kallf wenu ka yenielu ta rumel mlekechi
werken dungu tai kimelelafiel tati pu che
mleyelu ta mapu mew, ka itrokom trokike
mapu, ka tripanche, dungun ka trokiche.
7
Feypi ta newentu dungun mew: Yamfimn
ta Ngnechen ka pramyeafimn, dew akulelu
am ta ant kisu tai ramtukadunguafiel ta che.
Pramyefimn tati dewmafilu ta wenu mapu ka
nag mapu, tati lafken ka tati mlechi wfko.
8
Ka inannieeyew ta kangelu kie werken pll
feypilu: Dew tranarupay, dew tranarupay tati
ftra waria Babilonia, tati ngollilkakefilu reke
itrokom ftrake trokike mapu tai wesa ngnen mew!
9
Feymew mten ka inaeyew kangelu werken
pll, tati kla puwalu, feypi ta newentu dungun
mew: Fey kiekentu pramyefile tati wapo
wesa kulli ka tai adentun, ka eluwlu i
tukulelngeael kisu tai marka i tol mew kam
kuw mew rume, 10 fey putuafingn Ngnechen
i pulku reke felechi ftra kutrankachen
pepikalekay reke kie kopa mew Ngnechen i
lladken, tfa ta feypin: kutrankangeay ta ktral
mew ka asufre mew fey i kutranpiwkeyengenon
engn. Fey tati lif mongen pu werken pll ka
tati Korderu peaeyew engn i kutrankawn.
11
Fey tati ftra kutrankangen pitrun reke
6

Apokalipsi 14:20
prayay ta itrokom rupalechi tripantu mew,
ka ngelay i kansatuael engn ant ka pun
no rume tati pu che pramyekefilu ti wapo
wesa kulli ka tai adentun ka llowlu kisu
tai markaknuel i y. 12 Feymew feley tai
newentuleael Ngnechen tai pu trokiche,
tfey engn tati mupiltukelu ka puwtulelu ta
Jesus mew!
13
Feymew allkn ta kie dungun kallf wenu
mew, tai feypietew: Wirintukufinge ta tfachi
dungu: Aywn nieay tati lalu kiewklerpun ta
idol engu.
May, feley tati piley tati Kme Pll. Kisu
engn ta kansatuay i kutrankawkeel mew, fey
Ngnechen elutuaeyew engn ftra kme felen
i rume kutrankawkeel mew engn.
Tati kosecha tfachi mapu mew
Adkintun, fey pefi ta kie flang trom, fey
tati wente trom anley tati Wentruknuwpalu,
tai longko mew yeniey kie oro korona ka kie
yungelechi chuna tai kuw mew. 15 Fey tati
ngillatuwe ruka mew tripay ta kangelu werken
pll, newentu wirarnielfi tati anlelu ta wente
trom mew: Katrfinge ti kachilla tami chuna
mew, fey kosechafinge tati fn ketran, dew
puwlu am i kosechangeael, fey tati ngan ketran
angklewey ka kme fnklewey! 16 Feymew
tati anlelu ta trom mew rulpay tai chuna
tati ngan ketran mew, femngechi i flmpayafiel kom mapu mew mlechi trokiche
chumngechi kosechangekey ta fn ketran.
17
Feymew mten tripapay ka kie werken
pll tati ngillatuwe ruka mew mlelu ta wenu
mapu, ka yeniey ta kisu kie yungelechi chuna.
18
Fey tati ngillatuwe mew tripapay kangelu
werken pll, fey ta nielu pepiluwn ta ktral
mew, fey mtrmfi ta newentu dungun mew
tati yenielu ti yungelechi chuna, feypilen mew:
Famtukunge tami yungelechi chuna, fey tfey
mew katrfinge tati fn ofad mlelu ti ofadentu
mew mlelu ta nag mapu mew, dew aflewelu
am tati fn ofad! 19 Tati werken pll rulpay tai
chuna, fey katrfi tati fn ofad tati ofadentu
mew mlelu ta nag mapu mew, fey ka tukufi
ti fn ofad kie ftra ktrwe mew chew tai
ktrngeam. Fey tfa ta feypiley tai femngechi
kutrankangeael tati pu che mngeltukefulu ta
wekf. 20 Tati fn ofad ktrngyey wekuntu
ti waria mew, fey tai ktrngngemum tripay
ta mollf, fey ta ditupuy kawellu tai witrantukuwe mew kie kla pataka kilometro wallpay
i ingafklen.
14

15
Tati pu werken pll kpalnielu ti regle
inalepachi wesake kutrankangen

* 14:5 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ngnechen i longko lmen wangku mew.

Apokalipsi 15:1

306

Pefi ta wenu mapu mew ka kie ftra afmanngechi dungu: regle werken pll, kpalnielu
tati regle inangechi wesa kutrankangen, fey tfa
engn mew afpuy ta Ngnechen tai lladken.
2
Ka femngechi pefi ta kie lafken rume
ligklelu ta ktral engu deylelu kechiley. Wente tfeychi ligklechi lafken mew
witraleyey, tati nielu ta arpa Ngnechen tai
eluetew, fey tfey engn tati wewfilu fey ti wapo
wesa kulli ka tai adentun, ka i numeru fey
tai rakin y. 3 Ka lkantuy engn Moyse tai
maumtun l, Ngnechen tai kona, ka tati
Korderu tai lkantun. Fey feypi engn:
Ptry ka afmatufali itrokom tai dewmael ta
idol Ngnechen
itrokom pepiluwn nielu, norngey ka rfngey
kom i dungu,
eymi ta longko lmenklelu itrokom
trokike mapu mew.*
4
Iney am chey llkalayaeymew eymi idol?
Iney am chey pramyelayaeymew?
Eymi mten ta kieleymi tami lif mongenngen.
Itrokom trokike mapu kpayay engn ka
pramyepayaeymew engn, dew puwi
tami ramtukadunguafiel ta che.
5
Fey dew rupalu kom tfachi dungu, adkintun,
fey pefi i nlalen ti ellakon mlechi ngillatuwe
mlelu ta wenu mapu ngillatuwe ruka mew. 6 Fey
tati ngillatuwe ruka mew tripay tfeychi regle
pu werken pll tati yenielu ti regle wesake
kutrankangen. Lifklechi ka wilfchi linu mew
tukutuwkley engn, ka iwdkley engn kie
oro trariwe mew tai rku.
7
Kie tati meli pu mongelechi pll eluyefi
kake kieke tati regle pu werken pll kie
oro kopa, apolelu reke tati rumel mongelekechi
Ngnechen i ftra lladken mew. 8 Fey tati
ngillatuwe ruka ngfky pitrun mew mlelu am
tfey mew Ngnechen i ftra pepiluwn, fey
iney no rume ta pepi konpulay petu tai kom
afnon tati regle wesake kutrankangen tai yenieel ti regle pu werken pll.
1

16
Tati regle kopa nielu ti kutrankangen
1
Feymew allkn kie newentu dungun, tripapalu tati ngillatuwe ruka mew, feypifilu tati regle
pu werken pll: Amumn ka wtrunagmfimn ta mapu mew tfeychi regle kopa apolelu
reke Ngnechen i ftra lladken mew.
2
Kie ti werken pll wne amuy, fey
wtrunagmi ta mapu mew ti lladken mlelu
i yenieelchi kopa mew, fey itrokom pu che
nielu tati wapo wesa kulli i marka ka
pramyemakefilu i adentun, tripamay kie
rume wesa nufalchi pitru kutran.

Apokalipsi 16:14
Tati epu puwchi werken pll wtruntukuy
tai kopa pu lafken, fey ti ko mlelu lafken
mew mollfuwi, tati dew rikewklechi mollf
kechilewey, fey layey ta lafken mew itrokom
nieyelu ta mongen.
4
Fey ti kla puwchi werken pll
wtrunagmi i apolechi kopa itrokom lewf
mew ka itrokom posoko mew, fey itrokom
mollfuwtuy ti ko. 5 Feymew mten ka allkn
kangelu werken pll, ngneniefilu ta kom
mlechi ko mapu mew, i feypin:
Eymi ta nor dungun nieymi tami femngechi
ramtukadungucheken mew ka tami
femel mew.
Eymi may Trrmfalnochi Kme Ngnechen,
tami rumel mlen mew ka tami mleken
mew,
6
Kisu engn am wtrulmafilu tai mollf tati pu
koneltulelu eymi tami pu trokiche mew,
ka tati pu pelon wentru, fey tfa eymi elufimi engn tai putuael ta mollf.
Nor dungu mew koneltuley i femngeael
engn!
7
Ka femngechi allkn i feypin ta kangelu dungun tati ngillatuwe mew:
Feley may, idol Ngnechen, itrokom
pepiluwn nielu, eymi ta ramtukadungucheymi rf mew ka nor dungu mew.
8
Fey ti meli puwchi werken pll
wtrunagmi tai apolechi kopa ant i wente
mew, fey elungey pepiluwn tati ant tai
lpmcheael ti ant i are mew. 9 Fey itrokom
che rume wesa lfi engn, welu wioduamtulay
engn ta Ngnechen mew, pramyelafingn
rume. Welu tai femafel engn, yawtudungufi
engn wesa pin mew ta Ngnechen, tati nielu ta
pepiluwn ta tfachi pu kutrankawn mew.
10
Fey tati kechu puwchi werken pll
wtrunagmi tai apolechi kopa chew longko
lmenkley tati lafken mew tripachi wapo wesa
kulli, fey kom tai longko lmenngeel mew
dumimalewey. Tati pu che natuy engn i
kewn fente i kutrantun. 11 Welu femngechi
femngefuy rume, elknulay engn tai wesake
femn, fey fente tai kutrantun engn ka tai
pitru mew, yawtudungufi wesa pin mew wenu
mapu mlechi Ngnechen.
12
Fey tati kayu puwchi werken pll
wtrunagmi tai apolechi kopa ti ftra lewf
Ewfrate mew, fey ti lewf arky, feymew elufi
i rupayael tati pu longkolelu weychan mew
kpalu tripawe ant ad ple.
13
Pefi tati dragon tai wn mew, ti llkanngechi ftra kulli i wn mew ka tati koyla
pelon wentru i wn, i tripan kla wekf
llngki femngerumelu. 14 Fey engn ta wekf
pll, pengelmekelu ta afmanngechi pepiluwn
3

* 15:3 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: itrokom trokike mapu mew; kakelu wirin mew feypiley: Ngnechen i trokiche mew.

Apokalipsi 16:15

307

ka tripay engn tai trawlafiel itrokom mapu


mlechi pu longkolelu weychan mew ka i troki
soltaw engn, femngechi i weychayafiel feychi
ant tati itrokom pepiluwn niechi Ngnechen
i feypiknuel.
15
idol feypi: Ngneduamnge, iche ta kpayan kie weefe reke, fey tamn ngmnienomufiel. Aywn nieay tati trepewklelu ka
pepikawklelu, femngechi tai yewelkawnoam
kie triltrangklechi che reke.
16
Fey tati pu longkolelu weychan mew
trawluwi engn kie lelfn mew ebrewdungun
mew ta Armagedon pingelu.
17
Fey ti regle puwchi werken pll
wtrunagmi tai apolechi kopa ta krf mew,
fey wenu mapu mlechi ngillatuwe ruka mew
ti longko lmen wangku mew allknngey kie
newentu dungun, fey Ngnechen feypi: Dew
itrokom dewi! 18 Feymew ta mley llfken,
dungun ka tralkan, fey mapu ta nengmkawi
kie ftra nyn tai duam, doy newentu
rupalu ta itrokom nyn mew mlekelu ta
llitulu mten i mleael ta che tfachi mapu
mew. 19 Tati ftra waria kla troki mew wda
tripay, ka femngechi wall mapu mleyechi waria
i ruka teyfkawi. Fey Ngnechen tukulpafi
tati Babilonia ftra waria, tai putulafiel pulku
reke Ngnechen i ftra kutrankachen kisu i
werkel tai ftra lladken mew. 20 Fey kom wapi
ka wingkul amtuy. 21 Fey wenu mapu mew
trfnagpay ti pu che mew ftrake trangko
pire, doy kla mari kilu fanelu, fey tati pu
che yawtudungufi engn ta Ngnechen i
kutrankawn mew engn ti piren mew, rume
ftra kutrankangelu engn am.

17
i kondenangen tati ftra waria che
Kie tati regle pu werken pll tati nielu kie
ti regle kopa, wtupaenew, fey feypipaenew:
Kpange, pengelelaeyu tai kutrankangen tati
ftra waria che kie wesa kri domo reke felelu,
tati anlelu ta wente ko. 2 Tfachi mapu mew
mlechi pu longko lmen iwalkawi engn ta
tfeychi domo mew, ka tati pu mleyelu ta tfachi mapu mew ngollikay reke engn tai wesa
iwaluwn reke fill wesake dungu mew.
3
Fey tati Kme Pll i pengeleletew mew, tati
werken pll puwlenew ta uwe mapu mew. Fey
tiye mew pefi ta kie domo prakawellulelu ta
kie kel ftra kulli mew, fey tfey ta apoley
wirikonklechi dungu mew yawtudunguniefilu
ta Ngnechen ka niey regle longko ka mari mta.
4
Fey tfeychi domo ta tukutuwkley rume adchi
kel takuwn, ka adelkaley ta oro mew, rume adchi kura ka wilfchi perla mew. Tai kuw mew
nniey kie oro kopa apolelu re fill nufalchi
wesake dungu mew ka tai wesake nufalchi
1

Apokalipsi 17:16

iwaluwn mew engn. Ka kie wirin yeniey


tai tol mew, kie afmafal y:
TATI BABILONIA FTRA WARIA,
TATI IWAFE DOMO TAI UKE
KA ITROKOM WESAKE FILL DEFALCHI DUNGU
MLELU TA TFACHI MAPU MEW.
6
Mchay mten ngneduamfi tati domo i
ngollilen Ngnechen tai trokiche i mollf
mew ka tati pu langmngelu mew tai ntramyekefiel mew ta Jesus. Fey pefilu iche,
rume pellkelewen.
7
Feymew tati werken pll feypienew:
Chem mew anta pellkeleweymi? Feypiaeyu
i chem pilen ti dungu ti domo mew ka tati
wapo wesa kulli tai yenieetew, tati nielu
ta regle longko ka tati mari mta. 8 Tami
peelchi wapo wesa kulli kuyfi mlekefuy,
welu fantepu mew ngewetulay. Fey fewla,
ka wiome tripapayay tati ftrakonchi lolo
mew petu tai apmkangenon.
Fey kom
mleyechi pu che dewmangelu mten ta mapu,
tati wirikonklenolu i y tati mongen chillka
mew, rumema afmatuay engn, pefile i
wiome kpatun tfeychi wapo wesa kulli kuyfi
mlekefulu.
9
Fey tfachi dungu mew mley i niengeael
kimn ka admuwn: Tati regle longko ta adentuley regle wingkul tai anleel mew ta tfeychi
domo. Ka femngechi adentuley regle longko
lmen. 10 Kechu ta tfachi pu longko lmen dew
ngewetulay engn, kie ta petu longko lmenkley, fey tati kangelu petu kpalay. Welu kpale
tati inalelu, newe almalayay i longko lmenngen. 11 Tati wapo wesa kulli kuyfi mlekelu
fey tfa ngewetunolu, fey tati pura puwchi
longko lmen. Tati kakelu regle pu longko
lmen femngey, fey epe puwkley dewma tai
apmkangeael.
12
Tami peelchi mari mta fey ta mari longko
lmen tati petu llitunolu tai longkoleael, welu
ta kie ora lloway engn i longko lmenngeael,
kientrr tati wapo wesa kulli engn. 13 Tfachi
mari longko lmen kiewkley engn tai eluafiel engn tati wapo wesa kulli pepiluwn ka
awtoridad. 14 Fey weychayafi engn tati Korderu,
welu tati Korderu wewaeyew engn, tati Korderu
am tati pu idol mew idolklelu ka ti pu longko
lmen mew, Longko lmenklelu. Fey kom
trawlniefi Ngnechen i pu dullin che, tai
mngeltuetew rf piwke mew.
15
Ka femngechi feypienew tati werken pll:
Tami peelchi ko, kie iwafe domo reke tai
wente anleel mew, fey engn tati trokiche
kakerume dungun nielu ka i trokike mapu.
16
Ka tati mari mta tami peel tati wapo wesa
kulli mew, deafi engn tati kie iwafe domo
reke felechi ftra waria. Ka apmkayafi ka triltrangklen kisuknutuafi. Kisu tai kuerpu mew
entuay engn ta ilo tai imayafiel, ka lpmafi
5

Apokalipsi 17:17

308

engn ta ktral mew. Ngnechen am eluetew


i piwke mew i femael engn kisu tai ayelchi
dungu: Tati pu longko lmen kieway engn tai
eluafiel awtoridad tati wapo wesa kulli, itrokom
mupitule wla Ngnechen tai feypiknuelchi
dungu. 18 Tati domo tami peel adentuley ti ftra
waria mew, tati ngneniefilu ta itrokom mapu
mew mleyechi pu longko lmen.
17

18
Babilonia waria tai teyfkangen
1
Fey rupalu kom tfachi dungu, pefi ta ka
kie werken pll petu nagpalu ta wenu mapu.
Niey fentren pepiluwn, fey mapu ta pelonmalewey kisu tai alofn mew. 2 Newentu dungun mew wirarkmekey:
Dew tranarupay, dew tranarupay tati Babilonia
ftra waria!
Wekf tai mlewengetuy!
Itrokom wesake wekf tai ellkawklemum.
Ka itrofill dekeelchi wesake m i dae
reke feletuy!
3
Itrokom ftrake troki mapu mlechi pu che
ngollikay reke engn,
tai femael kisu i femkeelchi wesake
dungu pulku reke.
Itrokom mapu mleyechi pu longko lmen ngnenkaeyew
ta tfeychi ftra waria femi kie kri domo
reke i wdamentungeael engn
Ngnechen mew i pramyeafiel epe fill
adentun.
Ka kom mapu mleyechi pu neosiante rumema
rikuy engn kisu engn tai fentre
adelkawelchi fill kmeke chemkn
mew.
4
Ka kie dungun allkn ta wenu mapu, feypilu:
Tripamn ta tfachi waria mew, eymn ta iche
i trokichengelu,
tamn koneltunoael kisu engn tai yafkan
mew tamn ka femngechi dinoaetew
rume kisu engn tai wesake kutrankangen:
5
Kisu engn tai yafkan rume nglpray, fey
puwi reke ta wenu mapu,
fey Ngnechen tukulpay kisu engn tai
wesa femel.
6
Chem tai elukefiel ta kakelu, kisu ka femngelu
elungepe.
Epuchi kullingetupe tai femkeel mew.
Deymelfimn
doy
frechi
pulku
chumngechi i deymelfiel ta kisu
kakelungealu.
7
Elufimn tai rume kutrankawael chumngechi
ta kisu mallmawi
ka aywi i femael ti wesa wimtun.
Feypiwkey tai piwke mew: Anlen ta tfa mew
kie longko lmen domo reke. Lantu

Apokalipsi 18:18

domo no ta iche, ka kutrankawlayan


rume.
8
Feymew, kie ant mew akuay i lan ka i
lalkawn ka i nien ngn,
ka lpmngeay ta ktral mew, pepiluwn
nielu am ta Ngnechen, tati idol fey tai
kondenaetew.
9
Tfachi mapu mew mlechi pu longko lmen epuple ka welukonke iwaluwi ta kisu
mew ka chalintukuwi engn tati wesa fill femmeken mew, feymew ngmayengeay engn ka
etngn mew kutranduamyengeay ta kisu. Pemanagle engn tai pitrun tai lfkonn mew.
10
Al kamapu mleweay engn i llkafiel mew
tati kutrankangen, fey feypiay engn:
Awngeymi, awngeymi, ftra waria,
Babilonia, tati pepiluwnngechi waria!
Kie lelen mew mten am akulu tami kutrankangen!
11
Itrokom mapu mleyechi pu neosiante
ka femngechi ngmayay engn ka rume
weangkyeafi ta tfeychi waria, ngewenoalu
am iney tai ngillamayaetew engn tai
fendekeelchi chemkn: 12 tai fentren oro,
plata, ayfalchi kura, llmllmchi perla,
linu kmeke dewman takuwn, seya pau,
purpura pau, ka itrokom mamll kmeke
nmnngelu, ka kmeke foro kulli, kmeke
trafla, fronse chemkn, paillwe chemkn,
marmol, 13 fentreken kanela, kme nmnngechi
chemkn, insienso, mira, perfume, pulku,
aseyte, kmeke rngo ka kachilla, fentreken
kulli yekelu chemkn, ufisa, kawellu, kareta,
ken presukona, che tai mongen ktu.
14
Fey feypiafi engn tati waria che: Dew
niewelaymi tati ipeelchi kmeke fn anmka
tami rume illutukefel.
Chumkawnorume
ta pewetulayaymi tami rumema adelkaniekefetew ka tami rikungekefel. 15 Tati pu
fendekefulu ta tfeychi chemkn rikuy engn
tati waria che tai duam, ftra kamapu
mleweay engn tai llkafiel mew, fey tati
kutrankangen, ngmalen ka etngklen. 16 Ka
feypiay engn:
Awngey, awngey tati ftra waria!
Kie domo kme tukutuwklelu kmeke
linu takuwn mew kechilekefuy,
purpurangelu ka kelngelu, ka adelkaley ta
oro mew,
rume adchi kura ka wilfchi perla mew
17
Fey kie lelen mew mten ta aftuy i rume
fentren chemkn!
Itrokom tati pu kapitanklelu ta farku mew
ka tati pu miyawlkelu farku tati lafken mew,
tati pu marineru ka itrokom tati pu wewkelu ta
plata lafken mew tai mongeluwkleam, al
kamapu mlewey engn. 18 Fey ka, pefilu engn
ti pitrun i petu lfn tati wirari engn:

Apokalipsi 18:19

309

Ka chuchi kangelu waria mew trrmngeafuy


ta tfachi ftra waria? 19 Fey widptuy
engn i longko trufr mapu mew, ngmalen ka etngklen ka wirarklen:
Awngey, awngey tati ftra waria!
Kisu tai ftra kmeke felen mew ta rikuy
engn itrokom tati pu niekelu ta farku
lafken mew.
Fey kie lelen mew mten ta apmkangey!
20
Eymi, kallf wenu, aywnge ta tfachi waria
tai duam.
Ka aywmn ta eymn, tati pu koneltulelu
Ngnechen tai pu trokiche mew ka tati
pu apostol ka tati pu pelon wentru,
kondenaetew am ta Ngnechen femngechi
ta nor dungu femi ta Ngnechen eymn
mew.
21
Feymew kie pepiluwnngechi werken pll
witraprami kie kura, kie ftra molinu kura
femngelu, fey trftukufilu ta lafken mew, feypi:
Femngechi trftukungeaymi, eymi Babilonia,
tati ftra waria,
fey chumkawnorume ta pengewelayaymi.
22
Chumkawnorume allkngewelayay tami kalle
mew arpa musika, flawta ka trompeta.
Ngewelayay rume kdawfe eymi mew chem
kdawkelu no rume,
allkngelayay rume ta eymi mew i kayngln tati molinu mew mlechi kura.
23
Chumkawnorume ta wilfwelayay ta eymi mew
chem kde pelontuwe no rume,
ka allkngewelayay rume ta eymi mew
wakeklechi pu che tati mafn kawi
mew,
tunte tami pu fendekelu rume ftra lmenngekefuy engn kom mapu mew ka ngnenkafimi ta kom trokike mapu tami
kalku dungu mew.
24
Fey tfeychi waria mew wtrulngey tati
pu pelon wentru tai mollf ka tati
pu koneltuleyelu Ngnechen tai pu
trokiche mew,
ka femngechi itrokom mapu mew
langmelchi pu che tfachi mapu mew.

19
Fey rupalu kom tfachi dungu, allkn i
waken ka i newentu dungumeken rume fentren che feypimekelu ta wenu mapu:
Pramyengepe ta idol! Tati montuluwn,
ftra pramyen ka tati pepiluwn tai
Ngnechen ngenngepe,
2
Kisu am ta ramtukadunguchekelu nor dungu
mew ka rf dungu mew.
Kondenafi tati ftra waria iwafe domo reke
mlelu tai fill wesa femmekekeelchi wesake dungu mew wesamawi ta kom che
mlelu ta mapu mew.
1

Apokalipsi 19:14

Tfachi waria mew mley nentulladkenn


tai layen mew, Ngnechen tai poyekeetewchi pu che.
3
Feymew mten ka wiome feypi engn:
Pramyengepe ta idol!
Feychi waria kri domo reke mlelu tai
pitrun chumkawnorume fenteknulayay
i pran ta wenu mapu.
4
Ka tati epu mari meli putrem ftakeche ka tati
meli mongelechi pll lloynagi engn ta plli
mew fey pramyefi engn ta Ngnechen, tati
anlelu ti lmen mlewe mew. Fey feypi engn:
Felepe may! Pramyengepe ta idol!
5
Fey tati lmen mlewe mew allknngey kie
dungun, feypilu:
Pramyefimn tai Ngnechen itrokom
eymn,
pichikeche ka ftakeche, itrokom eymn ti
pu poyekefilu ka yamniefilu!
Tati Korderu i mafn kawi
Ka femngechi allkn fentren che kie
trayenko reke dungumekelu trokifi rofrofkley
ftra lafken reke. Fey feypimekey engn:
Pramyengepe ta idol!
Llitulu am tai longkoleael ta idol, ichi
tai Ngnechen kom pepiluwnngelu.
7
Aywiyi may, ka rume aywiyi ka eluwiyi
tai pramyeafiel,
dew akulu am ta ant feyti Korderu tai
mafn. Tai nofia ta pepikawkley.
8
Elungey tai tukutuwael linu kmeke takuwn
lifkley ka llmllmkley.
(Fey tfeychi linu fey tai kme nor mongen i nieel tati koneltuleyelu Ngnechen tai
trokiche mew.)
9
Tati werken pll feypienew: Wirintukunge:
Aywn niey tati pu mangelngelu tati Korderu
tai mafn kawi mew. Ka femngechi feypi:
Fey tfa ta Ngnechen tai rfngechi dungu.
10
Fey lukutunagn tati werken pll i namun ple, tai pramyeafiel, welu kisu feypienew: Femngechi femkilnge, iche ka femngechi poyekefi ta Ngnechen, eymi reke ka
tami pu pei ka lamngen reke tati kme inanielu
Jesus tai dungu. Pramyefinge ta Ngnechen.
Fey Jesus tai ntramyengen yaflkefi tati pu
pelon wentru.
6

Tati prakawellulelu ti flang kawellu mew


Pefi i nlatripalen ta kallf wenu.
Fey pewfaluwi kie flang kawellu, fey tati
prakawellulelu, tati mupikelu ka rf dungu
nielu pingey, nor dungu mew am longkolelu
12
ka weychakelu.
i nge wilfy weywi
ktral reke, fey i longko mew niey fentren
trarilongko ka niey kie y wirikonklelu
kisu mten tai kimnieel. 13 i takuwn re
mollfngelu kechiley, fey i y: Ngnechen
tai dunguel pingey. 14 Fey wenu mapu mlechi
11

Apokalipsi 19:15

310

troki werken pll inanieeyew, tukutuwkley


kmeke linu takuwn mew, flanglu ka
lifklelu, ka prakawelluley flang kawellu
mew. 15 Tai wn mew tripatripangey kie
yungelechi kuchillu reke, tai allflngeam
itrokom trokike mapu mlechi pu che ka
tai fente kme ngnenielafiel ta nor dungu
mew kie paillwelechi retr mew reke. Fey
apmtuafi kom wesake dungu, ktrafi reke
chumngechi ktrngekey ta ofad ka pnongekey
ta namun mew. Tfa femngechi femay tati
itrokom pepiluwn niechi Ngnechen tai ftra
lladken i duam. 16 Tai takuwn mew ka tai
chang mew wirintukuniey ta tfachi y:
LONGKO LMENKLELU KOM LONGKO LMEN
MEW
KA IDOLKLELU KOM IDOL MEW.
17
Fey ka pefi kie werken pll fey witralelu
ta ant mew, newentu wirarelfi itrokom
ilotukechi pu m tati mpyawlu rangi
kallf wenu mew, fey feypifi: Kpamn ka
trawluwpamn tamn iyael ilo Ngnechen
tamn pepikaleletew, 18 tamn iyael ti pu longko
lmen i ilo, ka ti longkolelu ti pu soltaw mew i
ilo ka ti pu weychafe wentru i ilo, ka ilo kawellu
ka tati kawellutulelu i ilo, itrofill ilo: lifrelelu
ka presukonalelu, fill che i ilo!
19
Pefi tati ftra kulli ka tfachi mapu
mew mleyechi pu longko lmen tai troki
soltaw, trawluwyey tai weychayafiel ta tfeychi praniefilu tati flang kawellu ka femngechi kisu tai troki soltaw engn. 20 Tati
wapo wesa kulli kutrankangey, kientrr tati
koyla pelon wentru engn pengelkelu ta afmanngechi pepiluwn tati pu che tai adki
mew. Fey tfeychi afmatufal dungu i femel
mew, tati koyla pelon wentru ngnenkayefi tati
pu eluwyelu i tukulelngeael ti wapo wesa kulli i marka ka pramyemafilu tai adentun.
Feymew tati wapo wesa kulli ka tati koyla pelon
wentru mongelen trftukungey ftra ktral
mew yklelu ta asufre engu. 21 Fey tati kakelu
kay langmngeyey tati wayki mew tripatripangelu tati prakawellulelu ti flang kawellu i
wn mew, ka itrokom m ikelu ta ilo rume
ptrn ilo niey tati pu che tai kuerpu mew
tripalu.

20
Tati kie warangka tripantu
1
Pefi kie werken pll nagpalu ta wenu
mapu kpalnielu ti abismo i llafe ka kie ftra
kadena kpalniey i kuw mew. 2 Fey tfeychi
werken pll trarifi tati wekf filu, tfeychi
ftra kuyfi mew mlekechi wekf filu fey ta
wekf ka Satana pingekelu, fey trarifi kadena
mew kie warangka tripantu. 3 trftukufi
tati ftra lolo mew, feymew rakmtukuknufi,
ka tukuknuy ta kie sellu tati puerta mew

Apokalipsi 20:13

tai ngnenkawenoafiel tati trokike mapu mew


mlechi pu che rupale wla ta kie warangka
tripantu, fey kom dungu rupale wla pichima
mten ta neykmngetuay.
4
Ka pefi fentren longko lmen wangku, fey
tfey mew anleyey tati pu llowyelu awtoridad
tai ramtukadungucheael. Ka pemayefi tati
pu che i am tfey engn tati langmel tai
ntramyefiel mew ta Jesus ka Ngnechen tai
werken dungu. Fey kisu engn ta pramyelafi
tati wapo wesa kulli tai adentun no rume, ka
tai tukulelngeael no rume ta kisu tai marka
tai tol mew kam i kuw mew no rume. Fey kisu
engn ta wiomongetuy ka elungey pepiluwn
tai longkoleael Cristo engn kie warangka tripantu, fey tfa tati wne wiomongetun. 5 Welu
tati pu kakelu la wiomongetulay engn, welu
wiomongetuay rupale wla kie warangka tripantu. 6 Aywn nieay tati koneltulelu tati wne
wiomongetun mew, fey engn ta konpaley
Ngnechen tai trokiche mew! Tati kangelu lan
nielayay chem pepiluwn no rume ta kisu engn
mew, fey engn may ta Ngnechen ka Cristo i
saserdotengeay, fey Cristo longko lmenkleay
kisu engn mew kie warangka tripantu.
i wewngen ta wekf
Fey dew rupale ta kie warangka tripantu,
Wekf ta neykmngetuay tai presulemum.
8
Fey tripayay tai ngnenkayafiel ta itrokom
trokike mapu mlechi pu che, tripayay tai
ngnenkayafiel ta Gog ka Magog, feychi troki
weychafe ta rume fentrenngey, ayli lafken mew
mlechi kuym reke rakifalnolu, trapmafi kisu
engn mew koneltulelu tai weychayael.
9
Fey tripay engn kom mapu mew, fey wallomafi engn chew mley trokiche koneltulelu
Ngnechen i trokiche mew, ka kisu tai piwkeyeelchi waria. Welu trfnagpay ktral ta
wenu mapu mew, fey kom lpmngey engn.
10
Fey tati wekf, tai ngnenkaniekefetew, fey
trftukungey ta ftra ktral mew asufre nielu,
ka chuchi mew tai trftukungemum tati wapo
wesa kulli ka tati koyla ngnen pelon wentru.
Fey tfey mew ta kutrankaway ant ka pun ka
rumel rupalechi tripantu mew.
7

Tati ramtukadungungen i mlen ti flang


longko lmen mlewe mew
11
Pefi kie flang lmen wangku, fey ka tati
anlelu ti wangku mew. Kisu i ftra pepiluwn
mew amyetuy nag mapu ka wenu mapu, fey
chew ple no rume pengewetulay. 12 Ka peyefi
tati pu la, epe fill che, witralelu ti longko lmen
mlewe i adki mew. Feymew nlangeyey
tati pu lifru, ka femngechi kangelu lifru, feychi
lifru mongen lifru rke. Tati pu la ramtukadungungeyey engn tai chem chumkeel mew engn, chumngechi tai wirikonklen mew tati
pu lifru mew. 13 Fey itrokom la, lafken mew

Apokalipsi 20:14

311

layelu, chuchi ple rume layelu, ka kom tati


mlelu chew i trawluwkemum tati pu la i am,
wiolngetuay engn, fey itrokom ramtukadungungeay engn, kake kieke i chem chumkeel
mew engn. 14 Feymew mten tati lan dungu
itrokom tai wesake dungu engn apmngeay
tati ftra ktral mew. Fey tfeychi ftra ktral
fey tati kangelu lan. 15 Fey tfey engn tati
pemangenole i y wirikonklelu tati mongen
lifru mew, trftukungey engn tati ftra ktral
mew.

21
Tati we kallf wenu ka tati we mapu
Feymew ka pefi kie we kallf wenu ka
kie we mapu. Tati wne mlekechi kallf
wenu ka tati wne mlekechi mapu ngewetulay, lafken ka ngewetulay. 2 Pefi tati kme
lif waria, tati we Jerusalen, nagklepalu ta
wenu mapu, tuwlu Ngnechen tai ayfi mew.
Fente kme adelkawkley kie nofia reke tukutuwklelu femngechi tai peaetew i nofio.
3
Feymew allkn ta kie newentu dungun kpalu
ta longko lmen mlewe mew, ka femngechi
feypilu: Fey Ngnechen mletuay tati pu che
mew. Mleay ta kisu engn mew, fey kisu engn
ta Ngnechen i trokichengeay, fey Ngnechen
mten mleay ta kisu engn mew, ka kisu engn
i Ngnechenngeay. 4 Angkmmangetuay engn tai klleu, fey ngewelayay ta lan, ngman no rume, eytun no rume, kutrantun no
rume. Itrokom tati mlekefulu am ta kuyfi dew
ta mlewetunolu.
5
Fey tati anlelu ti lmen wangku mew feypi:
Iche ta itrokom mlelu weknutuafi. Fey
wla ka femngechi feypi: Wirintukufinge tai
feypiaelchi dungu, fey tfa ta rfngechi dungu ka
feley tai manelngeael.
6
Feymew feypienew: Dew ta feley. Iche
ta alfa ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu. Tati wywlelu eluafi tai
ptokoael tati rumel mongen wlkechi ko, fey
tai falilelngenon rume i ptokoafiel. 7 Kom
tati wewlu koneltuay tfeychi dungu mew, fey
iche kisu i Ngnechenngean, fey kisu engn
iche i yallngeay. 8 Welu tati pu llkakelu ka tati
pu feyentukenolu, ka tati pu fillad dechekelu,
tati pu langmchefe, tati pu amyewkelu fey
i kureyewnon, tati pu admnielu kalku dungu,
tati pu pramyekefilu ta adentun, ka itrokom tati
pu koyla, fey engn ta koneltuay tai amuael
tati ftra yklechi ktral mew asufre engu, fey
tfey tati kangelu lan.
1

Tati we Jerusalen waria


Pefi kie tati pu regle werken pll nielu
tati regle apolechi kopa ti regle inangechi wesake
kutrankangen mew, fey feypienew: Kpange,
9

* 21:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati montulngelu.

Apokalipsi 21:23

pengelelaeyu tati nofia, tati Korderu tai domo.


10
Fey tati Kme Pll i pengeleletew mew, tati
werken pll ta puwlenew kie ftra wingkul
mew, rume al pralu, fey pengelelenew tati
rume kme ftra waria Jerusalen, nagklepalu
ta wenu mapu, tuwlu Ngnechen tai ayfi
mew. 11 Tati waria wilfi Ngnechen tai alofn
mew, kie adnngechi kura reke, kie Jaspe
kura reke rume wilflu, rulmekintuni kie fidrio
reke. 12 Wall ple tati waria mew mley ta kie
ftra malal kurangelu ka ptr pralu, nielu ta
mari epu wlngi, fey kake kieke wlngi mew
mley ta kie werken pll. Tati wlngi mew
ta wirikonkleyey Israel tai mari epu trokiche
tai y. 13 Kla wlngi niey ta tripawe ant i ad
ple, kla norte ple, kla waywen ple ka kla
konwe ant i ad ple. 14 Tati waria i malal niey
ta mari epu kura tai newentuwklemum, chew
tai wirikonklemum tati Korderu tai mari epu
apostol i y.
15
Tati werken pll dungumekelu ta iche
engu yeniey ta kie oro fara mediwe tai mediafiel tati waria tai wlngi ka tai kura malal.
16
Tati waria i meli om fente kme trrkley. Tai al tuwn ka i al rupan kom kme
trrkley. Tati werken pll medifi ti waria
tai oro fara mediwe mew. Fey mediy ta epu
warangka epu pataka kilometro. Tai al tuwn,
i al pran ka tai al rupan kom fenteke tuwi.
17
Feymew mten ka medifi tati malal kura: mediy
kayu mari kechu metro, femngechi i mediken
ta che ka femngechi mediy tati werken pll.
18
Tati malal ta dewkley ta kaspe kura mew, fey
tati waria re oro, fente kme lifklechi fidrio
kechiley. 19 Tati kura tai newentuwklemum
tati malal adelkaley itrofill adke kura mew:
tati wneltulelu, kaspe kura mew;
fey tati kangelu, safiro kura mew;
tati kla puwlu, agata mew;
ka tati meli puwlu, esmeralda mew;
20
tati kechu puwlu, onise mew;
tati kayu puwlu, kornalina mew;
tati regle puwlu, krisolito mew;
tati pura puwlu, berilo kura mew;
tati aylla puwlu, topasio kura mew;
tati mari puwlu, krisopraso kura mew;
tati mari kie puwlu, kasintu kura mew;
fey tati mari epu puwlu, amatista kura mew.
21
Tati mari epu wlngi mari epu perla rke.
Kake kieke wlngi ta dewkley kie perla
mew mten. Kie i kalle tati ftra waria re
orongey, rulmekintunngechi fidrio reke.
22
Fey tati waria mew ngewetulay ngillatuwe
ruka, tati itrokom pepiluwn niechi Ngnechen
tati Korderu engu mlelu am tfey mew. 23 Tati
waria chem duamwelay ant no rume ka kyen
no rume tai pelontuaetew, Ngnechen tai
alofn am pelontunieetew, ka tai kdetuwe

Apokalipsi 21:24

312

fey tfey tati Korderu.


Itrokom trokike
mapu tuwchi che tati montulngelu* miyaway
tati waria tai pelon mew, ka tati pu longko
lmen mleyelu tfachi mapu mew chalintukulelaeyew tai ftra pramyen ka i ftrake
kme felen. 25 Tai pu wlngi rakmklewelayay ta ant, ka fey tfey mew ngelayay ta
pun. 26 Chalintukulelngeay tati ftrake kme
felen ka ti doy kmeke chemkn i nieel tati
trokike mapu. 27 Welu chumkawnorume ta
konpulayay chem nunngelu no rume, ka iney
no rume tati femkelu wesake dungu ka ngnenkachekelu. Tfey engn mten ta konpuay
tati wirikonklelu tai y tati Korderu i mongen lifru mew.
24

22
Tati werken pll ta pengelelenew kie liwklechi lewf, mongen wlkechi ko. Rulmekintuni ta fidrio reke ka tripaley ta Ngnechen ka
tati Korderu i lmen wangku mew. 2 Tati waria
i ftra kalle i rangi mew, fey ka epuple
tati lewf mew, tremkley tati mongen wlkechi
anmka, wlkelu ta fn fill kyen, mari epu
rupachi tripantu mew. Fey i tapl tati anmka
kmey tai tremolngetuam tati trokike mapu
mlechi pu che. 3 Ngewelayay chem malisian
dungu no rume. Ngnechen ka tati Korderu i
longko lmen wangku mleay tati waria mew,
ka tai poyekeetewchi pu che pramyeaeyew.
4
Leliwlmangeay i ange ka ti Korderu i y
mleay kisu engn i tol mew. 5 Tfey mew
ngewelayay ta pun, ka kom tati pu mlealu
ta tfey mew duamtuwelayay ta pelontuwe i
pelontuael, ant i pelon no rume, Ngnechen
tati idol am ta pelontunieaetew, fey kisu engn rumel longko lmen reke feley tai idol
Ngnechen engn.
1

Flklepay i kpatuael ta Jesucristo


Tati werken pll ta feypienew: Fey tfachi
dungu ta itrokom rfngey, feymew feley tai
manelngeael. Fey idol Ngnechen tati eludungukefilu tati pu pelon wentru, werkenew ta
iche i pengelelafiel tai pu poyekeetew tati
prmka reke mleachi dungu.
7
Fey Jesus yefaldunguenew tamn feypiwafiel:
Prmka reke kpayan! Aywn nieay tati
mngeltufilu ti werkn dungu wirintukulelu ta
tfachi lifru mew! pifaleymnmew.
8
Iche, Juan, pefi ka allkn ta tfachi dungu.
Fey rupan pefilu ka allkfilu ta iche, lukutunagn tai pramyeafiel tati werken pll tai
namun ple tai pengeleletewchi dungu mew.
9
Welu kisu ta feypienew: Femkilnge, iche
ta Ngnechen i kona, eymi reke ka tami
6

21:24 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka i ftrake kme felen.

Apokalipsi 22:21

pu pei ka lamngen reke tati pu pelon wentru ka femngechi itrokom feyentukefilu tati
wirikonklechi dungu ta tfachi lifru mew.
Pramyefinge ta Ngnechen. 10 Ka femngechi
feypienew: Ellkanagmkefilnge tati feypielchi
werken dungu tati wirikonklelu ta tfachi lifru
mew, dew flpalu am tati ant tai mupituael. 11 Femknufinge tati wesa piwkengelu i
amulnieael tai wesake dungu, ka tati wesa
piwkengelu amulepe tai doy wesa piwkengen. Welu tati nor piwkengelu amulepe tai
kmeke femn, ka tati che liftun mongen nielu
Ngnechen doy liftun mongen niepe.
12
Fey Jesus feypi: May, prmka reke kpayan, ka kpalniean tai wlaelchi kullitu kake
kieke chengealu chem dungu tai femel mew.
13
Iche tati alfa ka omega, iche mew am llitulu
ka afpulu kom dungu.
14
Aywnngey tati lif mongen nielu
femngechi tai koneltuleael tati mongen
anmka mew ka tai pepi konpuael tati ftra
kme waria tai wlngi mew. 15 Welu wekuntu
mleweay tati pu wesa mongen nielu, tati
inanielu kalku dungu, ka tati pu iwakelu
fey i kureyewnon, tati pu langmchefe,
tati pramyekefilu ngillatun mew ta adentun
ngnechen ka itrokom tati aytukefilu ka
inaniefilu tati koyla ngnen dungu.
16
Iche, ta Jesus, werkfi tai werken pll
tai kimelmeael itrokom tfachi dungu tati pu
troki feyentulelu mew. Iche tati kpayalu
David i yomelche mew pikeel. Iche tati
wanglen epe wn tripapakelu.
17
Ngnechen tai Lif Kme Pll ti Korderu
i trokiche engn feypi: Kpange! Ka kom
tati pu allklu tfachi dungu, feypipe: Kpange! Ka tati wywlelu, ka aylu, kpape ka
ptokopape mongen ko, ta Ngnechen i wlel.
18
Itrokom tati allktukelu i werkn dungu
tai nieel ta tfachi lifru, wne feypiknuwayi
ta tfachi dungu: Fey kiekentu ta doy
amulknufile ta tfachi dungu, Ngnechen
ta doy amulknulelaeyew ta kisu tati wesake
kutrankawn wirikonklelu ta tfachi lifru mew.
19
Fey kiekentu ta nentumafile tati werken
dungu wirintukulelu ta tfachi lifru mew,
Ngnechen ta mntumayaeyew i koneltulen
tati mongen niechi anmka mew ka tati ftra
kme waria mew, tati wirikonklelu tfachi lifru
mew.
20
Jesus, tati feypilu tfachi dungu, feypi: May,
prm amuan.
Felepe may. Kpange, idol Jesus!
21
Fey idol Jesus freneaeymnmew kom
eymn. Felepe may.*

* 22:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Felepe may.

You might also like