Professional Documents
Culture Documents
Matew . . . . .
Marku . . . . .
Luka . . . . . .
Juan . . . . . .
Hecho . . . . .
Romanu . . . .
1 Korintio . . .
2 Korintio . . .
Galata . . . . .
Efesio . . . . .
Filipense . . . .
Kolosense . . .
1 Tesalonisense
2 Tesalonisense
1 Timotew . . .
2 Timotew . . .
Tito . . . . . .
Filemon . . . .
Ebrew . . . . .
Santiaw . . . .
1 Pedro . . . . .
2 Pedro . . . . .
1 Juan . . . . .
2 Juan . . . . .
3 Juan . . . . .
Juda . . . . . .
Apokalipsi . . .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
1
41
67
108
139
176
194
210
222
228
234
238
243
247
249
254
258
261
262
275
279
284
287
291
292
293
295
iii
Copyright Information
2011-05-16, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.
This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: AttributionNoncommercial-No Derivative Works. (http:// creativecommons.org/ licenses/ by-nc-nd/ 3.0/) In addition, you have
permission to port the text to different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the
Bible.
You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the
above copyright information:
You must give Attribution to the work.
You do not sell this work for a profit.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.
Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.
The New Testament
in Mapudungun
This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-noncommercial-no
derivatives license. You have permission to port the text to different file formats, as long as you don't change any of the text
or punctuation of the Bible.
You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that:
You include the above copyright information.
You do not sell this work for a profit.
You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.
Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and
documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.
2014-04-30
ISBN 978-1-5313-0053-1
PDF generated on 11 May 2016 from source files dated 22 Apr 2016
e483fc1d-75da-5814-bcbc-2919e9a5acad
Matew 1:1
Matew
Matew 1:23
tati pu israelche Babilonia troki mapu
mew.
12
Dew rupalu ti tripantu i presukonalepun
engn,
Jekonias em yallfi ta Salatiel,
Salatiel em yallfi ta Sorobabel.
13
Sorobabel em yallfi ta Abiud,
Abiud em ta Eliakim,
Eliakim em yallfi ta Asor.
14
Asor em yallfi ta Sadok,
Sadok em ta Akim,
Akim em yallfi ta Eliud.
15
Eliud em yallfi ta Eleasar,
Eleasar em ta Matan,
Matan em ta Jakob.
16
Jakob em yallfi ta Jose, Maria tai fta,
Maria em choyfi ta Jesus ichi tai Cristo
pikeel.
17
Femngechi ta kom tati mlekechi pu che,
llitulu ta Abraam mew ka David mew, fentepulu
mari meli tuwnche em rke: llitulu ta David
mew ka tuntema i presukonalepun ti pu
israelche ta Babilonia troki mapu mew ka femngechi rupay ta mari meli tuwnche. Ka femngechi mari meli tuwnche ta rupay dew lifreletulu engn tai presuyengefel tati israelche
Babilonia troki mapu mew ka puwi mari meli
tuwnche feychi choyngelu ta Jesus tati Cristo.
Jesucristo tai choyngen
(Luka 2.1-7)
18
Fey famngechi choyngey ta Jesucristo:
Maria, Jesus tai uke, Jose engu dew
eludunguniewrkey tai kureyewael,* welu
petu tai kureyewnon engu, Maria kimuwi
tai niepeklen tati Lif Kme Pll tai
19
pepiluwn mew.
Fey Jose, Maria tai
ftayeaelchi wentru kie rume nor piwke
wentrurke, fey aylay tai yewelkayafiel
ta Maria, feymew rakiduami tai ellka
elknutuafiel. 20 Fey Jose dew rakiduamlu tai
femngechi femael, feymew idol tai kie
werken pll pewfaluweyew ta pewma mew,
ka feypieyew: Jose, David tai yomelche,
ngnewkilnge tami kureyeafiel ta Maria, tati Lif
Kme Pll i pepiluwn mew nieay tai pe.
21
Maria ta nieay kie wentru pe, fey Jesus
pintukulelafimi tai y. Famngechi feypingeay
kisu am montulafilu tai trokiche i yafkan
mew.
22
Kom tfachi dungu ta femngechi feley tai
mupiael kom tai feypiknuel ta idol i pu
pelon wentru mew:
23
Niepeay ta kie llchadomo petu ftangenolu, fey nieay ta kie wentru
pe.
* 1:18 Maria, Jesus tai uke, Jose engu dew eludunguniewrkey tai kureyewael: epu che eludunguwiym i kureyewael feley i
1:21 Ebrewdungun mew ti y Jesus montulkey kam idol
mupituael tai eludunguel engu, fey ngelay tai wdatuael engu.
ta Montulchefe pin rke.
Matew 1:24
Matew 2:21
* 2:1 kimke wentru: kieke kimke wentru, tripawe ant ple mlechi troki
2:6 Mikea 5.2.
2:11 insienso: lpmngekey ngillatuwe mew.
2:11
* 2:15 Osea 11.1.
2:18 Jeremia 31.15.
Matew 2:22
3
Juan tati Fawtisachefe wewpiyawi mawkenochi
uwe mapu mew
(Marku 1.1-8; Luka 3.1-9, 15-17; Juan 1.19-28)
1
Fey dew rupalu fentren tripantu pewfaluwi
ta Juan ti Fawtisachefe Judea tai uwe mapu
mew. 2 Fey ta famngechi feypi tai wewpin: Wiorakiduamtumn tamn wiotuael ta
Ngnechen mew, dew flpalu am ta Ngnechen
tai longko lmenngeael! 3 Juan ta tiye rke tai
feypiknuel tati pelon wentru Isaia tai wirielchi
chillka mew:
Kie dungun ta allkngey mawkenochi uwe
mapu mew:
Kie nor kme rp reke feletupe tamn rakiduam,
femngechi tamn llowafiel ta idol. *
4
Juan tai takuwn ngrelerkey ta re kal
kamellu mew, ka trariwtuley kie koriwen
trariwe mew. Fey tai ikeelchi iyael chori
rke ka lelfn mew mlechi miel. 5 Jerusalen
mleyechi pu che ka fentren che tati mlelu
Judea tai troki mapu mew ka flkleyechi
trokike mapu ta Jordan lewf ple, tripapay engn i allktuael. 6 Kom che feypi i yafkafengen,
fey Juan fawtisafi ti pu che tati Jordan lewf mew.
7
Welu Juan pefilu fentren pu farisew ka
sadusew i akun kisu mew tai fawtisangeael,
fey feypifi: Llkanngechi llep filu reke
ta feleymn!
Iney anta feypieymnmew
tamn duamtun ta montun ti flklepachi
ftra kutrankawn mew? 8 Welu feley i kme
kimfalael tamn mongen mew tamn wiorakiduamtun ta idol mew. 9 Rakiduamkilmn
tamn welukonkechi feypiael mten: Abraam
i tuwnche ta ichi. Iche ta feypiwayi:
Ngnechen tfachi pu kura femknuafuy
Abraam i yomelchengeael. 10 Tati toki ta dew
pepikaley i folil katrnentuafiel ta anmka. Fey
kom anmka wlkenolu kme fn katrngeay
11
ka tukungeay ta ktral mew.
Iche ta
fawtisakefi ko mew tati pu che rf dungu
mew wiorakiduamtulu tai yafkan mew,
welu tati inalepalu iche mew, fawtisacheay
ti Lif Kme Pll mew ka ktral mew reke.
Kisu ta doy ftra pepiluwn niey ta iche
* 3:3 Isaia 40.3 LXX.
Matew 4:6
mew. Iche fente tai yamniefiel mew ta
kisu nentupromalayafui rume tai okota.
12
Kisu nniey tati trytrywe tai pntlafiel ta
kachilla ka i wichunentuafiel tati pinu. Kisu i
elketranwe mew tukuafi ti kachilla, fey tati pinu
trftukuafi chumkawnorume chongnoachi
ktral mew.
Jesus fawtisangey
(Marku 1.9-11; Luka 3.21-22)
13
Fey Jesus tripapay ta Galilea i amuael ta
Jordan lewf ple, chew i mlemum ta Juan, fey
kisu tai fawtisayaetew. 14 Welu Juan pilafuy tai
fawtisayaetew, fey ka feypieyew:
Eymi may ta felefuy tami fawtisayafiel, fey
chumngelu am eymi kpaymi iche mew?
15
Fey Jesus llowdungufi ta Juan:
Fey tfa famngechi felepe. Doy kmey tayu
femael kom tai feypiknuelchi werkn dungu
ta Ngnechen.
Feymew wla ta Juan eluwi i fawtisayafiel
ta Jesus. 16 Fawtisangelu mten ta Jesus, tripapatuy ta ko mew. Feymew mten wengatripay
reke ta kallf wenu, fey Jesus pefi i nagpan
ta Ngnechen i Lif Kme Pll kie palluma
reke, fey akuy kisu mew. 17 Ka allkngey ta kie
dungun wenu mapu mew, feypilu:
Fey tfa ta iche i sakin Fotm, i fentren
manelnieel pi ti dungun.
4
i kintukaduamngen ta Jesus
(Marku 1.12-13; Luka 4.1-13)
1
Feymew mten tati Lif Kme Pll i
pepiluwn mew, Jesus puwi ti uwe mapu mew,
tai kintukaduamaetew tati wekf. 2 Fey meli
mari ant ka meli mari pun ilay chem no rume,
feymew wla ngy.
3
Fey tati wekf flkontufi ta Jesus i kintukaduamafiel, ka feypifi:
Rf dungu mew Ngnechen i Fotmngelmi,
werknge tai kofkewtuael ta tfachi pu kura.
4
Welu Jesus ta llowdungueyew:
Tati Wirin Chillka ta feypiley:
Re kofke mew mten mongeluwkelay ta che,
welu may mongeleay Ngnechen i
dungu mew.*
5
Feymew tati wekf ka yefi ta Jesus tati ftra
kme waria Jerusalen mew, fey prampufi ta doy
al prachi wechu ngillatuwe ruka mew. 6 Ka
feypifi:
Rf dungu mew Ngnechen tai Fotmngelmi, trfnagmuwnge tfa mew, tati Wirin
Chillka am feypilelu:
Ngnechen ta werkay tai pu werken pll
tami llwatunieaetew.
3:7 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun;
sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati wnelechi kechu lifru mlelu Kuyfi
* 4:4 Deuteronomio 8.3.
Chillka mew.
Matew 4:7
Matew 5:9
Jesus pefi kangelu epu peiwen: Santiaw ka
Juan, Sefedew i epu fotm, kientrr mlelu
i chaw engn kie farku mew petu raletulu i
challwawe. Fey Jesus mtrmfi ti epu wentru,
22
feymew ka mten kisu engu elknuy tai farku
ka tai chaw, fey inaeyew.
Jesus kimeltufi ta fentren che
(Luka 6.17-19)
23
Jesus miyawrkey kom ple Galilea troki
mapu mew i kimeltuyawael fill ple mlechi
sinagoga mew. Kimeltukey tati kme dungu i
flklepan Ngnechen i longko lmenngeael ka
mongelyekefi tati pu kutranklelu epe fill kutran
mew. 24 Ntramyengey ta Jesus Siria troki mapu
mew, ka kpalelngeyey epe fill kutran ka fill
wesake felen nielu, ka ti pu konwekflelu, ka
tati pu lalatukelu, ka tati pu lamalelu i kuerpu.
Fey Jesus kom mongeltufi ti pu kutran. 25 Fey
inaeyew fentren che tuwlu ta Galilea mapu mew,
ka Dekapolis troki mapu mew tuwlu, Jerusalen
waria tuwlu, Judea troki mapu tuwlu, ka fentren che tuwlu Jordan lewf i tripawe ant ple
mlechi troki mapu.
5
Jesus kimeltuchey lelfn mew
1
Pefilu tati fentren che, Jesus prapuy kie
wingkul mew ka anknuwpuy. Fey i pu
disipulu flkontupueyew, 2 fey Jesus llituy tai
kimeltuafiel, feypilen mew:
Jesus kimeltufi ta che i nieael aywn
(Luka 6.20-23)
3
Aywn niey tati duamnielu i llowael
Ngnechen i kme dungu, kisu engn
ta koneltuley Ngnechen tai lmen
mlewe mew.
4
Aywn niey tati pu weangklelu, Ngnechen
am yaflaetew engn.
5
Aywn niey tati om piwkengelu, kisu engn
am llowalu tati mapu Ngnechen tai
tukulpaknuletew.
6
Aywn niey tati nglelu ka wywlelu reke
i femael Ngnechen tai aykeelchi
dungu, kisu engn lloway itrokom i aytunieel Ngnechen mew.
7
Aywn niey tati kutranduamyekefilu ta kakelu
che, Ngnechen ta ka femngechi kutranduamyeaeyew ta kisu engn.
8
Aywn niey tati lif piwkengelu, kisu engn
peafi ta Ngnechen.
9
Aywn niey tati nglamtukefilu kom kakelu
che i kmelkawkletuael, Ngnechen
am ta iche i yall i piaetew.
4:23 sinagoga:
4:25
kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam engn.
Dekapolis troki mapu: kie ftra troki mapu nielu mari pichike waria.
Matew 5:10
Aywn niey tati kutrankawkelu i kayetuyawlngen mew i femkeel mew
Ngnechen i werknieelchi dungu,
Ngnechen tai lmen mlewe mew ta
koneltuley.
11
Aywkleaymn ta eymn, iche i duam
fillpikaelmnmew ta pu che ka kutrankangelmn, ka yawtungelmn epe
fill koyla dungu mew.
12
Aywkleaymn, lliduamkleaymn, eymn
am llowalu kie ftra frenen ta wenu
mapu, ka femngechi ta kayetuyawlngekefuy tati pu pelon wentru* tati wne
mlekelu ta eymn mew.
10
Matew 5:32
Jesus kimeltuy i chumngen ta lladkn
Eymn ta allkkeymn tamn kuyfike laku
em tai feypingeel engn: Langmchekilnge.
Tati langmchelu fey ta kondenangeay. 22 Welu
iche ta feypiwayi iney rume wesa lladktule
tai chafche, fey ta ka femngechi kondenangeay.
Tati wesa pifilu tai chafche, ramtukadungungeay tai femel mew. Ka tati fillpikafilu tai
chafche, fey dew adkley reke tai amuael ta
ktral mapu mew.
23
Feymew ka femngechi yealmi tami
maumtun ta ngillatuwe mew, fey tukulpalmi
tami yafkawklen tami pei eymu, 24 elknunge
tami maumtun tati ngillatuwe mew, fey wne
amunge tami kmelkawtuael tami pei eymu.
Fey wla amuaymi ti ngillatuwe mew tami
chalintukuael tami maumtun.
25
Iney rume ta wingkamaelmew ka mtrmfalelmew tami trafdunguaetew, fey petu tami
puwnon ti kues mew, kme dungufinge tamu
kmelkawtuael.
Fey femngechi tami wltukungepunoael tati kues mew, fey tati kues
am ta ka femngechi wltukuaetew eymi tati
pu soltaw mew, fey presuntukuknungeaymi
ta karsel mew. 26 Rf dungu ta feypiaeyu tripalayaymi ta tfey mew kom kme kullilmi wla
tami femel mew.
21
* 5:12 pelon wentru: Ngnechen i pu werken wewpilelkefilu tati pu israelche Ngnechen i werken dungu.
ka kie letra no rume: tfachi dungu legtunielu doy pichi letra newe falinolu reke felelu ti ley dungu mew.
5:27 Exodo 20.14; Deuteronomio 5.18.
* 5:31 Deuteronomio 24.1.
Deuteronomio 5.17.
Matew 5:33
Matew 6:8
nor piwkengelu mew ka ti wesake piwkengelu
46
mew.
Eymn ta piwkeyefilmn tamn
piwkeyekeetew mten, chem kme femn am
tfey? Tati kofrakelu impuestu Romangealu
ktu ta famngechi femkey. 47 Ka chalifilmn
tamn pu weni mten, chem kme femn am
tfey? Tati pu che feyentukenolu Ngnechen
mew ktu ka femngechi femkey. 48 Feymew
feley tamn nor piwkengeael, chumngechi nor
piwkengey tamn Chaw Ngnechen wenu mapu
mlelu.
6
Jesus kimeltufi ti pu che i femael kmeke dungu
1
Femkilmn kmeke dungu re tamn
peaetew ti kakelu pu che. Femngechi femlmn,
tamn Chaw ta mlelu wenu mapu chem mew
rume frenelayaeymnmew.
2
Feymew, kellufilmi tati duamtunielu tai
elungeael, kom che mew kimngekilpe tami
elufiel, chumngechi femkey tati kme piwkefaluwkechi pu che sinagoga mew ka rp mew.
Dungulkey engn kullkull femngechi tati pu che
i kme tukulpayaetew ta kisu engn. Femngechi femle engn, dew llowi engn tai kullitu. 3 Eymi kellufilmi tati pu pofrengelu, kimlayay tami femn tami doy kme weni no rume.
4
Ntramyekilnge tami wlelchi chemkn, fey
tami Chaw peelmew tami wln fey i kimnon
iney no rume rume freneaeymew femngechi ta
kom che i kimael.*
Jesus kimeltuy chumngechi tai ngillatuael
(Luka 11.2-4)
5
Eymn ta ngillatulmn, femkelayaymn
tati pu che reke re ngnen mew kme piwkefaluwkelu. Kisu engn ta aykey i ngillatuael
tati sinagoga mew ka tati plasa mew femngechi
kom che tai peaetew. Rf dungu feypiwayi
femngechi ta kisu engn dew llowi tai kullitu.
6
Welu eymi, ngillatualmi, konnge tami katrntuku ruka mew, rakmnge tami wlngi, fey
kisu ngillatunge tami wenu mapu mlechi Chaw
mew. Fey tami Chaw tami pekenoel, ellkan mew
pekelu tami chumn, eluaeymew tami duamtuel
femngechi ta kom che i kimael.
7
Fey ngillatulmn ka wiome feypikefilmn
tamn dew ngillatuelchi dungu, chumngechi
femkey tati pu feyentukenolu Ngnechen mew.
Ngillatukawle doy allkmayaetew Ngnechen
trokiwkey engn. 8 Fey engn reke femkelayaymn.
Tamn wenu mapu Chaw dew
kimniey chem tamn duamtunien, petu tamn
Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ngillatumayafimn tamn pu kayetukeetew ka tamn kutrankakeetew.
kofrakelu impuestu Romangealu: fey tfa tati pu judiuche kdawelkefilu tati pu romache tai kofrayael ta impuestu, feymew kakelu ti
pu judiu rume dekefeyew ellka ngnenmanielu ti pu troki judiu trokingekefuy. * 6:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi
ta kom che i kimael.
6:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi ta kom che i kimael.
Matew 6:9
Matew 6:30
chemkn rume wesamawkelay ka ti pu weefe
rume konpukelay i weeael. 21 Fey chew mley
tami kme felen, feymew puwkleay tami rakiduam.
Tati kuerpu i pelontuwe
(Luka 11.34-36)
22
Tami nge kie pelontuwe reke feley tami
kuerpu mew, fey puwklele kintun kie kme
rakiduam mew, kom tami kuerpu mew mleay
reke ta pelon. 23 Welu femngechi femnole, kom
tami kuerpu dumimaleay reke. Fey tami rakiduam dumimalele reke, doy wesalkaley tati dumi mew!
Ngnechen ka ti fentren chemkn
(Luka 16.13)
24
Iney rume ta poyelayafuy epu lmen wentru tai mr kdawelafiel. Kie mleafuy i
illamafiel, fey kangelu i poyeafiel. Kme puwtunieafi kie, fey illamtuafi kangelu. Fey ta
famngechi pepi poyengelayafuy ta Ngnechen
ka fentren chemkn.
Ngnechen elukefi i duamtunieel i pu yall
(Luka 12.22-34)
25
Feymew ta, iche feypiwayi: fill rakiduamklekilmn chem tamn iyael ka tamn
ptokoael femngechi tamn mongeluwkleael,
takuwn mew no rume tamn tukuael. Mongen
doy faliy ta iyael mew, ka femngechi ta kuerpu
doy faliy takuwn mew. 26 Ngneduamfimn
tati pu m: ngankelay engn ka kosechakelayngn rume, ka nielay engn kakon rume i
elknuael i fn ketran, welu eymn tamn
Chaw Ngnechen mlelu ta wenu mapu elukeeyew ta iyael. Fey eymn ta doy faliymn tati
pu m mew! 27 Iney rume fill rakiduamklele,
doy alntupeafuy may i mongen kie ora rewall?
28
Chumngelu anta fente rakiduamkeymn
chumngechi tamn peael ta takuwn? Ngneduamfimn chumngechi i tremken tati lelfn
mew mlechi rayen: kdawkelay ka fwkelay
engn rume. 29 Welu feypiwayi tati longko lmen Salomon rume, kom tai nieelchi kmeke
takuwn mew, tfachi pu rayen mew trrlafi. 30 Ngnechen elukefi i tremkleael ti pu
rayen. Kie muf ant mten mlekey, welu
mchay mten lpmtukeeyew ta ktral. Fey
Ngnechen femngechi femfile tati pu rayen,
doyelchi may eluaeymnmew tamn tukutuwael
eymn, ti pu che newe mupiltulenolu.
6:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Eymi ta longko lmen wenu mapu mew, ka nieymi pepiluwn, ka ftra kme felen, ka rumel
6:16 Eymn ta ayunalmn: tati wimtulelu i ayunayael, fey tati eluwnolu i iyael
feleay amuleachi tripantu mew. Felepe may.
* 6:18 Kieke kuyfi wirin mew
tai mupitunieael i inanieelchi wimtun dungu. Tfachi wimtun kuyfike pu judiu i wimtun rke.
6:27 Ka mleafuy kangelu rulpadungun: Iney rume fill rakiduamklele, ka pichin
ngelay: femngechi ta kom che i kimael.
tremmpeafuy may i kuerpu kie rangi metro rewall?
6:29 Salomon rume kme ytun wentru tati pu judiu mew kisu am doy
ftra riku longko lmenngelu ka rume kmeke chemkn niefuy kakelu che i pepi femnoel.
Matew 6:31
7
i dunguyengenoael ta kakelu che
(Luka 6.37-38, 41-42)
1
Entufilkefilmn ta kakelu pu che,
fey Ngnechen kme trokituaeymnmew.
2
Ngnechen ta ramtukadunguaeymnmew
ta eymn chumngechi tamn dunguyekefiel
ta kakelu che.
Ka feychi mediwe mew
eymn tamn medikemum, Ngnechen ta
medileltuaeymnmew ta eymn.
3
Chumngelu anta adkintumakefimi i
pichi yafkan i nieel ta kangelu che kie
pichi itrom pinu reke felelu i nge mew,
fey tami ngneduamnofiel ti ftra yafkan
tami nieel ta eymi kie ftra trolf mamll
4
reke felelu tami nge mew?
Fey eymi
nielmi kie ftra trolf mamll kisu tami nge
mew, chumngelu anta feypiafimi tami pei:
Entulelaeyu tami itrom pinu tami nieel tami nge
mew? 5 Kme piwkefaluwkelu! Wnelu mew
wiorakiduamtunge tami ftra yafkan mew, fey
wla nglamafimi ta kangelu che i pichi yafkan
mew.
6
Ntramelkefilmn ti kme dungu tati
dekefilu ti kme dungu lladklechi trewa reke
felelu engn am, fey lefkontuafeymnmew ka
natuafeymnmew, ka podklechi sawe reke
feleyngn,* fey falintulayafuy engn ti kme
dungu.
Ngillatun, kintun ka mtrmn ta wlngi mew
(Luka 11.9-13)
7
Ngillatulemn, fey Ngnechen eluaeymnmew. Kintuaymn, fey peaymn. Mtrmaymn ta wlngi mew, fey nlalngeaymn.
8
Tati ngillatulelu am, llowkey. Tati kintulu,
pekey. Ka tati mtrmlu wlngi mew, fey ta
nlalngekey.
9
Kieke ta eymn elupeafuymn may tamn
fotm kie kura, eluen kofke pielmnmew?
10
Ka elupeafuymn may kie filu eluen challwa
pielmnmew? 11 Fey eymn, tamn wesake piwkengefel rume, elukefimn kmeke chemkn
tamn pu yall, doyelchi femay tamn Chaw
Matew 7:25
wenu mapu mlelu, fey eluaeymnmew re
kmeke chemkn iney rume eluen pieleyew
i duamtuel! 12 Ka femngechi ta femaymn ta
eymn ta kakelu pu che mew chumngechi ta
aykeymn tamn kme trokituaetew kakelu
pu che. Fey tfa famngechi mupikey kom i
werkel tati ley dungu ka tai wirintukuel tati pu
pelon wentru.
Tati pichi rupachi wlngi
(Luka 13.24)
13
Konpuaymn tati pichi rupachi wlngi
mew. Al rupay ka rume feynngey tati wlngi ka tati rp yeniefilu ta che welulkawn
mew, fey rume fentren che amuley feychi rp
mew. 14 Welu tati wlngi ka ti rp yeniefilu ta
che rumel mongen mew, pichi rupay ka mna
kdawngey i inangeael, fey rume pichin che
konpukey tfachi wlngi mew.
Tati anmka kimngekey tai fn mew
(Luka 6.43-44)
15
Kuiwtuwmn tati pu koyla ngnen
kimeltufe mew, fey Ngnechen i dungu
dungufaluwkey engn. Ufisa reke akukey ta
eymn mew, welu tai piwke mew lladklechi
16
trapial reke feley engn.
Eymn ta
ngneduamafimn tai femkeel mew engn,
sarsa mew ta entungekelay ta ofad, ka igo
entungekelay ta troltro mew. 17 Femngechi, kom
kmeke anmka wlkey kmeke fn, welu tati
wesake anmka wesake fn wlkey. 18 Tati kme
anmka wl-layafuy ta wesake fn, ka ti wesa
anmka no rume wl-layafuy kmeke fn. 19 Kom
anmka wlkenolu kmeke fn, katrngekey ka
ktraltungekey. 20 Feymew tfachi koyla ngnen
kimeltufe kimngeay tai femkeelchi dungu mew.
Kom che ta konpulayay Ngnechen tai lmen
mlewe mew
(Luka 13.25-27)
21
Kom tai feypikeetew: idol, idol, konpulayay engn ta Ngnechen tai lmen mlewe
mew. Tati femkelu may iche i Chaw wenu
mapu mlelu i aykeelchi dungu, konpuay
tfey mew. 22 Feychi ant ta fentren che feypiaenew: idol, idol, ichi ta dungukei eymi
tami y mew. Eymi tami y mew wemnentukei wekf, ka eymi tami y mew femiyi
afmanngechi dungu. 23 Welu feymew iche llowdunguafi: Chumkawnorume kimuwkelayi.
Kie ple tripamn iche mew, wesake dungu
femkelu!
Tati epu adknu dungu
(Luka 6.47-49)
24
Feymew tati pu che allkmapeetew i
dungu ka femlu iche tai piel, fey tfachi kim
wentru reke femngey tati dewmalu tai ruka
chapntu kura mew. 25 Eluwi i mawael, fey
* 7:6 Tati pu sawe ti pu trewa ktu nunngechi kullifel tati pu judiu mew, feymew rume illamtukefuy.
Matew 7:26
8
Jesus tremolfi kie tati lepra kutran nielu
(Marku 1.40-45; Luka 5.12-16)
1
Fey Jesus nagpatulu tati wingkul mew, rume
fentren che inaeyew. 2 Feymew flkontueyew
kie kutranklechi wentru nielu lepra kutran,*
fey lukunagpay kisu i fl mew ka feypieyew:
idol, pifulmi, tremoltuafen tai kutran
mew.
3
Fey Jesus nfi ti kutran i kuw mew, fey
feypifi:
Feley. Tremotunge!
Pichin mew mten, tati niekelu lepra kutran
tremolewetuy i kutran mew. 4 Feymew Jesus
feypiknufi ti wentru:
Feypiaeyu, iney no rume feypilayafimi tfachi dungu. Amunge, pewfaluwmenge tati
saserdote mew mten, ka yenge ta ofrenda
Moyse tai feypiknuel i femael ta che, femngechi tai kimael kom che tami dew tremolewetun tati kutran mew.
Jesus tremolfi kie Roma tuwchi kapitan i kona
(Luka 7.1-10; Juan 4.43-54)
5
Jesus ta konpulu Kapernaum waria mew, kie
Roma tuwchi kapitan flkontueyew tai freneen i piaetew. 6 Fey feypieyew:
idol, iche i kona mley ruka mew, rume
kutrankley, pepi nengmlay rume.
7
Fey Jesus llowdungufi ti kapitan:
Amuan tai tremolafiel.
8
Fey tati kapitan llowdunguy:
idol, idol, kpakilnge. Rume yamnieeyu
tami konpuael iche i ruka mew. Iche ta Roma
tuwnche. Fey eymi werklmi mten, iche tai
kona tremoltuay. 9 Iche ta ka femngechi mley
tai werknieetew, ka iche ta nien soltaw tai
werkkeel. Feypifiym kieke soltaw i amuael,
amukey. Fey feypifiym kangelu i kpayael,
kpakey. Ka werkfiym tai kona tai chem
chumael rume, fey femkey.
Matew 8:22
Jesus allklu tfachi dungu afmatulewey, fey
feypifi ti pu che i inanieetew:
Rf dungu feypiwayi iney no rume ngelay
israelche mew fente feyentulelu tfachi wentru
reke. 11 Feypiwayi fentren che i kpayael tripawe ant ple ka konwe ant ple, ka anay i
iyael Abraam, Isaak ka Jakob engn Ngnechen
tai lmen mlewe mew, 12 welu tati pu che
mlefalfel tati lmen mlewe mew, wemnentungeay wekuntu tati ftra dumi mew, chew
tai ngmayam ka ktrram engn tai foro.
13
Feymew mten Jesus feypifi tati kapitan:
Amutunge tami ruka mew. Felepe kom
chumngechi tami feyentun.
Feychi lelen mew mten tai kona tremolewetuy.
10
* 8:2 lepra kutran: ta kuyfi mew chem rume wesa kutran trawa mew.
soltaw mew. Kisu ngneniekefuy ti kuartel ti troki mapu chew i mlen tati troki soltaw Roma tuwlu.
tati Wentruknuwpalu kam Wentru i Fotm Jesus tai femngechi ytuwkefel.
Matew 8:23
10
9
Jesus tremoltuy kie wentru lamalelu i kuerpu
(Marku 2.1-12; Luka 5.17-26)
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus konpuy kie
farku mew. Notuy nome ti pichi lafken mew,
fey puwtuy kisu tai waria mew, Kapernaum
pingelu. 2 Feyti mew yelelngey kie kutran lamalelu i kuerpu, kudulelu kie pichi ngtantu
mew. Feymew Jesus ngneduamfilu tati pu che
i rume feyentulen engn, feypifi tati kutran:
1
Matew 9:13
Yafluwnge, weni. Dew wioduamangetuymi tami yafkan mew pifi ti wentru.
3
Fey kieke wentru kimeltukelu ta Moyse
i ley dungu, allklu tfachi dungu, rakiduami
engn: Fey tfa tai feypielchi dungu mew
notukafi ta Ngnechen. 4 Jesus am kimnielu tai
femngechi rakiduamklen engn, fey ramtufi ti
pu wentru:
Chumngelu anta fente wesa rakiduamkleymn ta eymn? 5 Chem pin anta doy
kdawngelay? Tai wioduamangetuael che
yafkan mew, kam i tremolngetuael kie ku6
tran?
Feymew tamn kimael tati Wentruknuwpalu i nien ta pepiluwn tfachi
mapu mew i wioduamatuafiel ta che i yafkan
mew, feypiafi tfachi lemuwkenochi kutran:
Witratunge. Ntunge tami ngtantu, fey
amutunge tami ruka mew pi.
7
Fey tati kutran, lamalelu i kuerpu, witratuy
ka amutuy tai ruka mew. 8 Fey tati pu che, pefilu
tfachi dungu i rupan, llkay ka pramyefi
engn ta Ngnechen femngechi pepiluwn tai
pengelel ta wentru mew.
Jesus dullifi ta Matew
(Marku 2.13-17; Luka 5.27-32)
9
Jesus tripatuy ta tiye mew, fey pefi ta
kie wentru Matew pingelu, anlelu chew tai
kofrakemum ta impuestu Romangealu. Fey Jesus
feypifi ta Matew:
Inaen.
Feymew Matew witrapray, fey inaeyew.
10
Feymew Jesus amuy i imeael Matew i ruka
mew, rume fentren tati kofrakelu impuestu ta
Romangealu, fey kakelu wesake dunguyen che
puwi engn. Ka femngechi flkonpuy engn ta
mesa mew kientrr i iyael Jesus engn ka tai
pu disipulu. 11 Fey tati pu farisew, pefilu tfachi
dungu, ramtufi engn Jesus tai pu disipulu:
Chumngelu am tamn kimeltufe kientrr
imekey tati kofrakelu impuestu ka ti pu yafkafe
engn?
12
Fey Jesus allklu i feypin engn, fey feypieyew:
Tati klfnklelu ka mongelelu duamlay
engn ta lawentuchefe, welu tati pu kutran
may ta duami ta lawentuchefe. 13 Amumn ka
kimtukuaymn i chem piel ta tfachi wirin
dungu: Iche may ta duamnien tamn kutranpiwkeyecheael, welu tamn chalintukumekenoael
tati langmelchi kulli mten.* Iche am kpanolu tati pu kme piwkekawnnngelu mew,
welu may tati pu yafkafe i wiorakiduamtuael
pi.
Jesus ramtungey tati ayunan wimtun dungu
mew
(Marku 2.18-22; Luka 5.33-39)
Matew 9:14
11
Matew 10:1
Fey tripapatulu ta Jesus tiye mew, epu
trawma ta wirarklen inaeyew:
David mew dullielchi Yomelche, kutranpiwkeyemuyu!
28
Feymew Jesus konpulu ti ruka mew, tati epu
trawma flkontueyew, fey Jesus ramtufi ti epu
trawma:
Feyentuymu anta eymu iche tai pepi femael ta tfachi dungu?
May, idol llowdunguy ti epu wentru.
29
Feymew Jesus idamafi i nge tati epu
trawma, ka feypifi:
Femngechi felepe chumngechi tamu feyentulen ta eymu.
30
Fey pelotuy engu. Feymew Jesus ta fente
kme feypifi tati epu wentru:
Feypilayafimu iney no rume femngechi tai
kimngenoael tfachi dungu.
31
Welu, tripapatulu mten, ntramkayngu
kom tiyechi troki mapu mew tai femel ta Jesus.
27
10
Jesus dullifi mari epu wentru i apostolngeael
(Marku 3.13-19; Luka 6.12-16)
1
Jesus mtrmi tai mari epu disipulu, ka
elufi ta pepiluwn tai wemnentuafiel tati pu
9:23 Dew laym kie judiuche, kintulngekey kieke kim flawtatukelu ka femngechi kakelu che kullingekefuy i ngmameael
femngechi i doy kme adtripayael ti ngman. 9:27 David mew dullielchi Yomelche: ti pu judiu i feypikefelchi y i tukulelafiel
ti Montulchefe, fey David i Yomelchengeael.
montuluwn dungu.
* 10:2 apostol: Jesus tai dullielchi wentru tai werkel i wewpiafiel ti werken
Matew 10:2
12
Matew 10:30-31
wekf ka i tremolafiel tati pu che epe fill kutran mew kutrankawklelu. 2 Fey tfa tai y tati
mari epu apostol:* wnelu mew ta Simon, tati
Pedro pingekelu, ka kisu tai pei Andre pingelu;
Santiaw ka kisu i pei Juan pingelu, Sefedew
tai epu fotm; 3 Felipe ka Bartolome; Tomas
ka Matew, tati kofrakelu impuestu Romangealu;
Santiaw, Alfew tai fotm, ka Tadew, 4 Simon
tati kananita, ka Juda Iskariote, fey tfa tati
ngnenmafilu ta Jesus.
Kuiwtuwkleaymn.
Chalintukungeaymn tati pu awtoridad mew, wlelkangeaymn ta sinagoga mew. 18 Ka femngechi
wltukungeaymn tati pu gobernador mew
ka tati pu longko lmen mew iche tai
duam. Femngechi ta pepi ntramyemuan ta
iche kisu engn mew ka tati pu katripanche
19
mew.
Welu chalintukungelmn tati pu
awtoridad mew, rakiduamlayaymn ta eymn
tamn chem piael, kam chumngechi tamn
ntramyemuafiel, fey puwle tamn dunguael,
Ngnechen ta eluaeymnmew chumngechi
20
tamn dunguael.
Eymn no tati kisutu
pepikayalu i dunguael, welu may tamn Chaw
i Kme Pll kelluaeymnmew tamn chem
piael.
21
Tati pu pei chalintukuay i pei i
langmngeael, ka tati pu ngen fotm chalintukuay tai fotm, ka tati pu fotm kayetuafi tai chaw ka langmfalafi. 22 Kom che
deaeymnmew ta eymn iche i duam, welu
tati newentulelu tuntepule i mongen, fey engn ta montuay. 23 Inantukungelmn ta kie
waria mew, amumn ta kangelu waria mew.
Iche ta rf dungu feypiwayi i kpatuael ti
Wentruknuwpalu petu tamn kom rupanon israelche tai pu waria mew.
24
Kie no rume tati kimeltukeel, doy nielay
kimn tai kimeltufe mew ka kie werkpeelchi
kona doy pepiluwlay tai werkkeetew mew.
25
Tati kimeltukeel ka femngechi admuwle kisu
i kimeltufe reke, kmey. Ka tati werkpeelchi
kona ka femngechi pepiluwle i werkkeetew
mew, ka kmey. Fey iche tati ngen ruka ta
Belsebu* pingeli, chem pingeaymn am eymn?
17
10:4 kananita: fey tfa ta kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i weychayafiel tati pu romache
10:13 kme tngn: tati pu judiu i wimtun chaliwn dungu.
10:14
ngneniefilu tati pu judiu Israel mapu mew.
* 10:25
mtrowaymn ti trufr tai nieel tamn okota: femngechi femkefuy tati pu che i pengelael i rume wesa duamn.
Belsebu: Wekf, longkolelu kakelu pu wekf mew.
allkael ti dungu.
Matew 10:32
13
11
Fey Jesus dew kimeltufilu tai mari epu disipulu, tripatuy tiye mew tai kimeltuafiel tati
werkn dungu tati mleyechi waria mew tiyechi
troki mapu mew.
1
Matew 11:17
Juan tati Fawtisachefe tai pu werken
(Luka 7.18-35)
2
Fey Juan, dew presuntukungelu karsel mew,
allklu i femngechi dungu tai femn ta Cristo,
werky kieke disipulu* 3 i ramtumeafiel ta Jesus: Eymi am tati Cristo kpayalu Ngnechen
mew ti pingeel, kam kangelu ngmai?
4
Fey Jesus llowdungueyew: Amutumn ka
feypiputuafimn ta Juan tamn peel ka tamn
allkel. 5 Ntramelputuafimn ti pu trawma i
pelotun, ka ti pu kntro i trekatun, ka ti pu
nielu lepra kutran i tremoltun, ka ti pu pilu i
allktun, ka ti pu la i wiomongetun ka ti pu
pofre i kimelelngen tati werkn montuluwn
dungu. 6 Aywn niey tati welulkawnolu i
maneluwael iche mew! pi.
7
Fey wiotulu kisu engn, Jesus eluwi i dunguafiel tati pu che i ntramyefiel ta Juan, feypilen mew: Chem am pemeymn tati lelfn
uwe mapu mew? Tati angken kachu pemay mefrkamekeel ti krf? 8 Feyngenole,
chem am pemeymn? Pemeymn am kie
wentru kmeke takuwn tukunielu? Eymn
kimnieymn tati kmeke takuwn tukuwkelu,
miyawkey engn tati pu longko lmen i ruka
mew mten. 9 Fey chem pemeymn am? Kie
pelon wentru pemay? Fey llemay, welu kie doy
ftra pepiluwnngelu ta kie pelon wentru mew.
10
Tati Wirin Chillka feypiley kisu mew:
Iche werkan tai werken, wne kimeltuafilu
tati trokiche,
femngechi tami kme llowaetew engn
pi.
11
Rf dungu feypiwayi ta Juan ti Fawtisachefe
doy kimfali kom pu wentru mew, welu tati doy
illamfalklelu Ngnechen i longko lmenngeel
mew, doy sakinngeay ta kisu mew.
12
Feychi mew pewfaluwlu ta Juan ti Fawtisachefe ka fantepu mew, Ngnechen i longko
lmenngen rume ntramyengey, welu rume
kayetuniengey, fey tati rume yafluwlu, fey
tfa engn mten llowfi. 13 Tati ley dungu mew
feypiley ka ti pu pelon wentru i wewpielchi
dungu mew kimelngey i kpayael tati Cristo,
fey akulu wla ta Juan fenteknuy engn. 14 Fey
eymn ayfilmn tamn feyentuafiel tfachi
dungu, fey Juan rke tati pelon wentru kpalu
Elia reke, eymn tamn ngmniefel. 15 Tati
aylu i allktuael, allktupe pi ta Jesus.
16
Fey, chumngechi am adentuknuafi fantepu mew mlechi pu che? Tati plasa mew
anknuwkechi pichikeche reke femkey engn,
fey wirarelkefi engn tai pu kompa 17 fey ta
famngechi:
Dunguleluwiyi ta pifllka, welu purulaymn.
lkantuleluwiyi weangknngechi l, welu
eymn ngmalaymn.
Matew 11:18
Juan kpay, fey ifengelay ka putufengelay, fey
niey kie wekf pingey. 19 Feymew ka kpay tati
Wentruknuwpalu, ikey ka putukey, fey ifengey
ka putufengey pingekey, ka weniyefi ti wesake
dunguyen che ka tati pu kofrakelu impuestu Romangealu. Welu Ngnechen tai kimn kimfali
i femkeel mew tati Wentruknuwpalu.
18
14
Matew 12:13
mew ka kdawngelay tamn eluwfielchi dungu
pi.
12
Tati pu disipulu suchetukachillay rktun ant
mew
(Marku 2.23-28; Luka 6.1-5)
Fey kie rktun ant mew,* Jesus rumey
tati ngan kachilla mew. Fey i pu disipulu
nglerkey, fey eluwrkey engn i suchetuafiel longko kachilla, fey i iyafiel ti fn. 2 Fey ti
pu farisew pefilu tfa, feypifi engn ta Jesus:
Tfey tami pu disipulu i fempeel kmelay
i femael ta rktun ant mew.
3
Fey Jesus llowdunguy:
Kimlaymn am i chumn ta David kie
rupa kisu ka tai pu kompa nglu engn?
4
Konpuy ta Ngnechen i ngillatuwe ruka mew
ka ipufi tati kofke chalintukulelu ta Ngnechen
mew. Fey kisu ngelafuy tai iyael ka tai pu
kompa no rume, ti pu saserdote mten felerkefuy i iyafiel. 5 Kam kimlaymn i chem
pilen Moyse tai ley dungu feyti pu saserdote
ngillatuwe ruka mew kansatukelay tati rktun
ant mew, fey yafkakelay engn? 6 Fey tfa
feypiwayi tati mlelu ta tfa mew doy yamfali
ti ngillatuwe ruka mew. 7 Eymn ta kimlaymn
tai chem pilen tati Wirin Chillka: Iche aylen
tamn kutranpiwkeyecheael, welu tamn chalintukunoael tati langmelchi kulli. Rf dungu
mew admfulmn tfachi dungu, kondenakelayafuymn tati nienolu chem yafkan no rume.
8
Fey tati Wentruknuwpalu ngneniefi chem
dungu rume i femael ti rktun ant mew pi.
1
* 12:1 rktun ant: ti pu judiu i afpuchi ant semana mew feychi mew elukelafuy i kdawael iney no rume.
Matew 12:14
Welu ti pu farisew tripatulu ti sinagoga mew,
ntramkawi engn chumngechi i langmafiel
ta Jesus.
14
15
Matew 12:39
kimfali eymn tamn welulkawklen. 28 Fey
iche wemnentufili ta wekf Ngnechen i
Lif Kme Pll i pepiluwn mew, fey tfa famngechi fente kme kimfalkley Ngnechen tai
longko lmenngen i dew mlepan ta eymn
mew.
29
Fey kie wentru ayle i konpuael kie
rume newenngechi wentru i ruka mew
femngechi i mntumayafiel tai nieelchi
chemkn, wnelu mew kme trarinofile ti
ngen ruka, chumngechi am konpuafuy ti ruka
mew? Welu trariknufile, fey wlake pepi
mntumayafuy i nieelchi chemkn.
30
Tai kellunienoetew, fey engn ta kayetunieenew. Ka tati kdawnolu i kpalafiel ti
pu che, fey ta pntnentukefi ti pu che iche
mew. 31 Feymew feypiwayi Ngnechen wioduamatuafi tati pu wentru kom tai yafkan
ka kom tai wesa piken mew, welu wioduamalayafi tati kayetudungufilu ti Lif Kme Pll.
32
Ngnechen wioduamatuafi chem wesa pilu
rume i yawtudungufiel tati Wentruknuwpalu, welu tati wesa yawtudungufilu tati Lif
Kme Pll, wioduamatulayafi tfachi mapu
mew ka ti mletuachi mapu mew no rume.
Tati anmka kimngekey tai fn mew
(Luka 6.43-45)
33
Kme dapillkayafimn ta kie anmka, fey
wlay kme fn. Fey kdawmanofilmn, fey
wlay wesake fn, tai fn mew am kimngekelu
i kme anmkangen. 34 Eymn pu farisew,
kuiwnngechi llep filu reke feleymn!
Eymn am wesa piwkengelu, chumngechi
feypiafuymn kmeke dungu? Chem dungu i
mlen ta piwke mew, fey dungukey ta wn. 35 Tati
kme piwkengechi wentru dungukey kmeke
dungu, kme dungu am mlelu kisu i piwke
mew. Fey tati wesa piwke wentru dungukey
wesake dungu, wesa dungu am mlelu kisu
mew. 36 Iche feypiwayi tati afaelchi ant
mew, kom che ta entudunguay engn chem
wesa dungu rume i feypikeel engn. 37 Kisu
tami feypikeelchi dungu mew ta nielay yafkan
pingeaymi, kam kondenangeaymi.
Tati wesake che aykey i peael afmatufal dungu
(Marku 8.11-12; Luka 11.29-32)
38
Feymew kieke tati pu farisew ka ti
kimeltukelu tati ley dungu, feypifi engn ta
Jesus:
Kimeltufe, aylei tai peael kie afmatufal
dungu femngechi tai kimael eymi rf mew tami
kpan ta Ngnechen mew.
39
Fey Jesus llowdungueyew:
Eymn wesake piwkengelu ka mngeltukenolu. Aykeymn tamn peael afmatufal
12:20 watrolechi rngi reke felelu ka chomadwe ktral ella yklelu: tfachi epu dungu adentuley ngawadklechi che ka
12:20 Isaia 42.1-3.
* 12:21 Isaia 42.4 LXX.
kuifallklelu.
Matew 12:40
dungu, welu pengeleluwlayayi kangelu afmatufal dungu, dew kimnielu am eymn tati pelon
wentru Jona i rupaelchi afmatufal dungu mew.
40
Fey chumngechi ta Jona kla ant ka kla pun
mlepuy tati ftra challwa tai ptra mew, ka
femngechi tati Wentruknuwpalu kla ant ka
kla pun rngalkleay ta miche mapu. 41 Tati pu
Ninifeche wiorakiduamtuy Ngnechen mew,
allklu engn am Jona tai wewpielchi dungu.
Fey afaelchi ant mew, ramtukadungungeale tati
fantepu mew mleyechi pu che, tati pu Ninifeche
witraprayay i kondenayafiel tfachi pu che,
fewla mlelu am eymn mew kie doy pepiluwlu
ta Jona mew. 42 Ka femngechi tati longko lmen
domo waywen ple tuwlu, kpay ftra kamapu
i allktupayael Salomon tai kimn. Fey
afaelchi ant mew, ramtukadungungeale ta
fantepu mew mleyechi pu che, tati longko
lmen domo witraprayay i kondenayafiel
tfachi pu che, fewla mlelu am eymn mew
kie doy ftra kimn nielu ta Salomon mew.
i wiotun tati wekf
(Luka 11.24-26)
43
Tati wekf tripaym ta kie wentru mew,
miyawkey chew i ngenomum chem rume. Kintuyawlkey i kansatuam, fey penoym, rakiduamkey: 44 Wiotuan tati wentru mew chew
tai mlekefumum. Fey wiotuym, pepatukefi
tiyechi wentru kie wellin ruka reke, leptulelu
ka kme elklelu. 45 Feymew amuay i yemeael
regle wekf doy wesamangelu kisu mew, fey
kom kientrr konkey engn i mleael ta
tiyechi wentru mew. Feymew tati wentru doy
wesa mongen nietukey tai niekefel ta wnelu
mew. Ka femngechi femay ta tfachi wesakeche.
Jesus tai uke ka tai pu pei
(Marku 3.31-35; Luka 8.19-21)
46
Fey Jesus petu dungumekefilu tati pu che,
kisu i uke ka i pu pei wekuntu mlepuy
engn, aylelu engn am i dunguafiel ta Jesus.
47
Fey feypingey ta Jesus:
Tami uke ka tami pu pei wekuntu mlepay. Ayley engn tami dunguaetew.
48
Welu Jesus llowdungufi tai feypietew:
Iney am tai uke, ka iney engn am tai
pei?
49
Feymew, adkintufi tai pu disipulu, fey feypifi:
Tfa engn may ta iche i uke ka tai
pei. 50 Iney rume aylelu i kdawyeael iche i
wenu mapu mlechi Chaw i aykeelchi dungu,
fey ta iche i uke reke feley, i lamngen ka i
pu pei ka mten pi.
16
Matew 13:15
13
Tati adknu dungu ti nganketranfe mew
(Marku 4.1-9; Luka 8.4-8)
1
Feychi ant mew mten Jesus tripapay ta
ruka mew, fey anknuwi inaltu ti pichi lafken.
2
Rume fentren che am trawluwlu, feymew
Jesus konpuy kie farku mew fey anknuwpuy, fey ti pu che kay mlewey inaltu ti ayli
mew. 3 Feymew eluwi i kimeltuafiel fentren
dungu, welu re adknu dungu mew. Fey feypifi:
Kie nganketrankelu tripay i nganael. 4 Fey
nganlu, kieke ti fn ketran pachgnagi rp
mew, fey akulu tati pu m, kom pitufi ti fn
ketran pachgnaglu rp mew. 5 Fey ti kakelu
fn pachgnagi kurantu mew, chew rngelay ta
mapu. Fey tati fn mchay mten noyy, mte
al konklenolu am tati mapu. 6 Welu aretripalu
ta ant, angkmeyew, ka mte nienolu am folil,
feymew angky.
7
Ka kieke tati fn ketran ta pachgnagi pu
troltrontu. Fey tremlu, tati troltro doy tremi.
8
Welu ka kieke tati fn ketran pachgnagi
kme mapu mew, fey rumema wli fentren fn.
Kieke longko ketran wli pataka fn kie fn
ketran mew, ka kieke fn wli kayu mari fn, ka
kieke wli kla mari. 9 Tati nielu pilun, allkpe
tfachi dungu.
Chumngelu kimeltukey Jesus tati adknu dungu
mew
(Marku 4.10-12; Luka 8.9-10)
Tati pu disipulu flkonpuy engn ta Jesus
mew ka ramtufi engn chumngelu i dungufiel
tati pu che re adknu dungu mew.
11
Jesus ta llowdungueyew engn: Eymn
ta Ngnechen elueymnmew tamn kme kimael tati petu kimelngekenofelchi dungu mlelu
wenu mapu, welu kisu engn femngelay. 12 Fey
tati kpa kimlu, doy elungeay kimn, fey doy
fentren kimn nieay. Welu tati pinolu i kimael, tai pichi kimfel ktu mntumangeay.
13
Feymew ta dungukefi engn re adknu dungun mew:
Kisu engn am adkintukelu, welu pekelay engn
reke.
Allktukey engn, welu kme longkontukukelay engn ka ngneduamkelafi
rume engn.
14
Femngechi, kisu engn mew ta mupituy tai
piel tati pelon wentru Isaia:
Tunte allktuay engn rume, welu ngneduamlayafi.
Tunte adkintuay engn rume, pelayay engn reke.
15
Tai rakiduam ta tfachi trokiche welulkawkley.
10
12:43 miyawkey chew i ngenomum chem rume: tati pu judiu feyentukefuy ti pu wekf i mlekefel lelfn ple chew i ngenon
12:47 Kieke kuyfi wirin mew ngelay tati versu 47.
chem no rume.
Matew 13:16
17
Matew 13:40
pu kaye femngechi nganpay tatey. Tati pu kdawfe ramtueyew: Eymi pilmi, amuai tai ngedumeafiel tati wesake kachu. 29 Welu kisu feypi:
Femkilmn, ngedufilmn tati wesake kachu
ken, ngedunentuafuymn tati kachilla. 30 Doy
kmey i eluknungeael i tremael kientrr
walngngen puwle wla. Feymew werkafi
tati kosechayalu i pntnentuafiel wnelu mew
tati wesake kachu i ktrngknungeael, ka i
lpmngeael, fey wla kosechayan tai kachilla
i elngeael ti elketranwe mew.
Tati fn mostasa adknu dungu
(Marku 4.30-32; Luka 13.18-21)
31
Jesus ka ntramelfi ti pu che tfachi adknu
dungu: Ngnechen tai longko lmenngen ta
kie fn mostasa reke ta feley kie wentru tai
nganel tai lelfn mew. 32 Feyngefuy tai doy
pichin kom fn ketran mew, welu dew tremiym,
doy alkey tati kakelu anmka mew mleyelu
ta werta mew. Kie ftra anmka reke mletukey, fey tai fente tremken mew tati pu m
daekey i row mew.
Tati lefawra adknu dungu
Ka ntramelfi tfachi adknu dungu:
Ngnechen tai longko lmenngen tati lefawra
reke ta feley kie domo tai tukuel kla rali
rngo mew, femngechi tai faymafiel kom tati
masan.
33
Matew 13:41
mew i lfael, ka femngechi femay ta afale ta
mapu. 41 Fey tati Wentruknuwpalu werkay
tai pu werken pll tai pntnentuafiel
tati aytukelu tai femmekeael wesake dungu.
42
Tfa engn tukungeay tati chongkenochi
ktral mew, chew tai ngmayam engn ka
ktrram tai foro. 43 Feymew tiye engn tati
femkelu Ngnechen tai ayelchi dungu, wilfay
engn ant reke iche i Chaw i longko lmen
mlewe mew. Kom tati aylu i allktuael,
allkpe tfachi dungu.
Tati ellkalechi falin chemkn
Ngnechen tai longko lmenklemum
kie ellkalechi falin chemkn reke feley mlelu
kie lelfn mew. Kie wentru pey tati ellkalechi
falin chemkn, ka ellkaknutufi ka tfey mew.
Fey rume aywnkechi amutuy ka fendey kom
tai nieel, fey ngillafi tati mapu.
44
18
Matew 14:12
kimeltuael tati mlechi sinagoga mew. Fey tati
pu che afmatulen feypingn:
Chew am kimeltungey tfachi wentru kom
tai admelchi dungu? Chumngechi am pepi
pengeli tati afmatufal pepiluwn? 55 Tati dewmarukafe i fotm no anchi? Ka tai uke
Maria pingey? Ka Santiaw, Jose, Simon ka Juda
i pei no anchi? 56 Ka mlelay anchi kisu i
pu lamngen ichi tai waria mew? Chew anta
admi kom tai kimeltupeelchi dungu?
57
Feymew pilay engn tai allktuael, welu
Jesus feypifi ti pu che:
Kom ple ta yamngekey kie pelon wentru,
welu kisu tai mapu mew femngekelay ka tai
ruka mew no rume.
58
Fey Jesus newe pengelpulay ta tiye mew
afmanngechi pepiluwn, tiyechi pu che am ta
pinolu i feyentuael ta kisu mew.
14
Juan tati Fawtisachefe tai lan
(Marku 6.14-29; Luka 9.7-9)
1
Feychi mew mten, Erode,* tati gobernadorklelu ta Galilea mapu mew, allky i ntramyengen ta Jesus. 2 Fey feypiyefi kisu tai
werkkeelchi pu che: Juan tati Fawtisachefe
wiomongepetulay. Feymew ta niey tfachi
afmatufal pepiluwn.
3
Erode am presufalfilu ta Juan, fey kadena
mew trarilen yengey ta karsel mew. Fey tfa
ta femfi Erodia i duam, Felipe i kure. (Felipe ta Erode i pei rke.) 4 Juan feypirkefuy
ta Erode: Ngelay tami kureyeafiel ta Erodia.
5
Fey Erode aylefuy i langmafiel ta Juan, welu
llkanierkefi tati pu che, kom feyentulelu engn
am Juan tai pelon wentrungen.
6
Welu Erode nielu kawi i puwltripantun
mew, Erodia tai domo pe eluwi tai faylayael tati pu mangel i adki mew. Fey ta
Erode rume ayfilu am ti faylan, 7 eludungurkefi
kie kuyalltun mew: chem rume eluen pilmi
eluaeyu pirkefi tati llchadomo. 8 Feymew i
uke i feypietew mew, feypi tati llchadomo:
Eluen kie rali mew Juan ti Fawtisachefe tai
longko.
9
Fey tfachi dungu rume weangklkaeyew
tati longko lmen Erode, kisu am wldungulu
kie kuyalltun mew tai pu mangel i adki
mew. 10 Feymew werky tai katrmamengeael
i longko ta Juan karsel mew. 11 Fey ta famngechi yelelngey kie rali mew ka elungepuy tati
llchadomo, fey kisu elufi tai uke.
12
Feymew akuyey Juan em tai inayawlkefetewchi pu kompa, yemangetuy tai kuerpu
ka rngalmefi engn ta eltun mew. Feymew ka
amuy engn tai kimelafiel ta Jesus i langmngen ta Juan.
* 14:1 Erode: Erode Antipa, kie gobernador Galilea ka Perea troki mapu mew 4 aC - 39 dC.
pei mlekefulu Roma waria mew.
Matew 14:13
Jesus elufi iyael kechu warangka wentru
(Marku 6.30-44; Luka 9.10-17; Juan 6.1-14)
13
Feymew Jesus kimlu Juan ti Fawtisachefe i
lan, konpuy kie pichi farku mew i amuael
kie kamapulechi lelfn mew. Welu tati pu che
ngneduami Jesus i kaple amun, feymew tripay engn ti waria mew i inantukuafiel engn
chew i mlepun ta Jesus. 14 Fey petu nagpulu
Jesus tati pichi farku mew, pefi fentren che,
fey kisu kutranpiwkeyefi, fey tremolyefi tati pu
kutran tai puwlyeel engn.
15
Fey dew putrafialu am, i pu disipulu
flkontueyew ka feypieyew:
Dew putrafiay, ka lelfntripalei. Feymew
chalitufinge tati pu che, i amutuael ta waria
mew i ngillayael ta iyael.
16
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Ngelay tai amutuael engn. Eymn eluafimn ta iyael.
17
Fey kisu engn llowdunguy:
Nielai iyael ta tfa mew. Kechu kofke ka
epu challwa mten niei.
18
Jesus feypifi i pu disipulu:
Kpalelmuchi ti kofke ka ti challwa.
19
Feymew feypifi tati pu che i anknuwael
ta kachu mew. Feymew mten nfi i kuw mew
tati kechu kofke ka tati epu challwa, fey lelipray
ta wenu mapu, maumtufi ta Ngnechen ka
wkayefi ti kofke, elufi i pu disipulu, fey kisu
engn eluyefi tati pu che. 20 Kom iyey engn
fey kom ti pu che weday engn, ka apoyetuy
mari epu kanasta tati sofrayechi wkanke kofke
ka challwa. 21 Tati pu che kie kechu warangka
wentru rke, welu rakintukungelay tati pu domo
ka tati pichikeche no rume.
Jesus trekay ta wente ko
(Marku 6.45-52; Juan 6.15-21)
22
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus werkfi i
pu disipulu i konpuael tati pichi farku mew,
femngechi i wne puwael engn nome ti pichi
lafken mew. Welu Jesus mekey i chalitufiel tati
pu che.
23
Dew chalitufilu ti pu che, Jesus prapuy
kie wingkul mew, kisu i ngillatuael. Fey dew
punlu, Jesus kisulewey. 24 Tati pichi farku dew
amulewiyey al ponwitu ti pichi lafken mew,
fey tati rew rume newentu nengmkamekefi tati
farku, trafyeniefilu engn am tati krf.
25
Fey epe wnlu, Jesus trekalen amuley wente
ko kisu engn ple. 26 Feymew tai pu disipulu
peetew tai trekalen ta wente ko, fey rume
llkay, ka wirari engn i fente llkan mew:
Kie perimon tati! pirkey engn.
27
Welu Jesus dungufi i pu disipulu, feypilen
mew:
Yafluwmn! Iche tati! Llkakilmn!
19
Matew 15:5
15
Tati wesalkakefilu ta che
(Marku 7.1-23)
1
Fey kieke farisew ka kieke wentru
kimeltukelu Moyse i ley dungu, tuwyelu ta
Jerusalen, ramtupafi engn ta Jesus:
2
Chumngelu am tami pu disipulu ta mngeltukelay ichi tai ftake laku em tai wimtun dungu? Chumngelu am wne kchakelay
tai kuw petu tai inon engn?
3
Feymew ramtueyew Jesus:
Chumngelu am kay ta eymn mngeltukelafimn Ngnechen tai werkn dungu
tamn inayael kisuke tamn dewmaelchi wimtun dungu? 4 Ngnechen feypi: Chetrokiaymi
tami chaw ka tami uke,* ka iney rume malisiafile i chaw ka tai uke dungun mew fey
ta kondenangeay i langmngeael. 5 Welu
eymn ta feypikeymn kie wentru i feypiafiel
tai chaw kam tai uke: Iche ta pepi kellulayaeyu. Kom tai nieel dew chalintukulelfi
14:34 Genesaret: kie rume kme lr mapu mlelu Galilea i inafl lafken.
* 15:4 Exodo 20.12; Deuteronomio 5.16.
15:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: kam tai uke rume.
Exodo 21.17.
15:4
Matew 15:6
20
ta Ngnechen.
Fey iney rume feypile tfachi dungu, fey ngelay chem mew tai aporiangeael tai kelluafiel tai chaw kam tai uke
rume. Femngechi ta eymn falintukelafimn
ta Ngnechen tai werkn dungu tamn inayael
kisuke tamn wimtun dungu. 7 Koyla ngnen!
Fente kme feypi tati pelon wentru Isaia ta dungulu eymn mew, feychi feypilu:
8
Fey tfachi trokiche re wenche wn mew
mten poyekeenew,
welu konpiwke mew pilelay tai mngeltuael iche mew.
9
Chem falilay rume tai ngillatukeetew engn.
Tai kimeltukeel engn re che mten tai
adknuelchi dungu.
10
Feymew mten Jesus mtrmfi tati pu che ka
feypifi:
Allktumn ka kme kimaymn: 11 Chem
iyael rume ile ta che elukelafi i wesa piwkengeael, welu may tati tripakelu ta wn mew
wesalkakefi ta che.
12
Feymew tati pu disipulu flkonpuy engn ta
Jesus mew ka ramtueyew:
Kimimi am tai wesa duamn tati pu
farisew allklu engn tami femngechi feypin
mew ta eymi?
13-14
Kisu llowdungufi i pu disipulu:
Femknukafimn mten. Chem anmka
rume tai wenu mapu Chaw i anmnoel, ngeduentungeay folilklen. Trawma reke feley engn, tati rptulkefilu ta kakelu trawma. Kie
trawma rptulfile ta kangelu trawma, mr
trfkonafuyngu ta kie lol mew.
15
Feymew feypieyew ta Pedro:
Kme kimelmui tami feypimupefielchi
dungu.
16
Fey Jesus llowdunguy:
Eymn ta ka femngechi kimlaymn?
17
Kimlaymn am kom tati ikeel puwkey ta ptra
mew, fey wla tai tripatuael ta kuerpu mew?
18
Welu tati tripakechi dungun ta wn mew, che
tai piwke mew tripakey. Fey ta wesalkakefi
ta che, 19 piwke mew am tripakelu ta wesake
rakiduam, tati langmchen, tati iwaldomon, ka
ti amyewn, tati ween, tati koylatun ka fill
wesa dungu. 20 Fey tfachi dungu ta wesalkakefi
ta che, welu tati ilu iyael fey i kchakuwnon,
fey ta wesalkakelafi ta che.
6
Matew 15:36
Welu Jesus chem llowdungulay rume.
Feymew i pu disipulu flkonpuy kisu mew ka
llellipungey:
Feypifinge ta tfachi domo tai amutuael,
wirarklen am inaniepaetew ta ichi.
24
Fey Jesus feypi:
Ngnechen ta werkenew tati Israel
trokiche mew mten, tati amklechi ufisa
reke felelu.
25
Welu tati domo lukutupuy kisu tai fl mew,
fey feypifi ta Jesus:
idol, kelluen!
26
Jesus llowdungueyew:
Kmelay i mntumangeael i kofke tati
pu fotm fey i elungeael tati pu trewa.
27
Fey ti domo feypifi ta Jesus:
Feley, idol, welu tati pu trewa ktu ikey ta
fntlnagchi kofke miche mesa.
28
Feymew feypieyew ta Jesus:
Papay, rume nieymi ta feyentun! Felepe
may tami ngillatupeel.
Feychi lelen mew mten tati domo i pe
tremolewetuy.
23
Matew 15:37
21
16
Tati pu farisew ka sadusew ayy i pengelelngeael kie afmatufal dungu kallf wenu mew
(Marku 8.11-13; Luka 12.54-56)
1
Fey ti pu farisew ka ti pu sadusew amuy i pemeafiel engn ta Jesus tai ngnenmayafiel. Fey
feypifi engn tai pengelael kie afmanngechi
pepiluwn femngechi tai kme kimafiel engn tai kpan ka i werketew ta Ngnechen.
2
Welu Jesus llowdungueyew: Pu trafiaym
feypikeymn ta eymn: Kelknuwiym ta
3
wenu, kmengetuay pikeymn.
Ka puliwen feypikeymn: Kelknuwiym wenu ka
tromknuwiym, fachant wesa antngeay
pikeymn. Eymn ta fente kme ngneduamkefimn i chumleken ta kallf wenu. Fey
chumngelu am ngneduamlaymn chem dungu
i mlen fantepu mew?* 4 Tfachi pu che wesake
piwkengelu ka kisu ngnewnngelu ayley engn i pengelelngeael kie afmanngechi dungu,
welu doy pengelelngewelayay chem rume, Jona
tai rupaelchi dungu mten.
Fey feypiknungelu engn tfachi dungu, Jesus amutuy.
Tati pu farisew i nieelchi wesake dungu lefawra
reke feley
(Marku 8.14-21)
5
Fey tati pu disipulu rumelu nometu ti pichi
lafken mew, ngyrkey engn tai yeael ta
kofke. 6 Feymew Jesus feypifi i pu disipulu:
Inaduamfimn ka kuiwtuwmn tati pu
farisew ka tati pu sadusew i lefawra mew.
7
Fey ti pu disipulu welukonkechi feypiwi engn:
Fey tfachi dungu feypipelaeimew tai
kpalnon mew ta kofke?
8
Jesus am kimnielu i femngechi rakiduamklen engn, fey feypifi i pu disipulu:
Chumngelu anta nielai kofke pipeymn?
Rume pichin feyentun nieymn ta eymn!
9
Petu kimlaymn am ka tukulpalaymn rume
tati kechu kofke tai wdamkalelfiel tati kechu
warangka pu che ka tunten kanasta i apolngetun sofrachi wkan kofke mew? 10 Ka
Matew 16:22
tukulpalaymn rume tati regle kofke tai wdamkalelfiel tati meli warangka pu che ka tunten kanasta i apolngetun tati sofralu mew?
11
Chumngelu anta ngneduamlaymn ta eymn
iche tai ntramyemekenofiel tati kofke? Tai
feypiwpefielchi dungu feypiley tamn kuiwtuwael tati pu farisew tai lefawra mew ka tati
pu sadusew mew.
12
Feymew ngneduami engn tai feypinoetew ta Jesus i kuiwtuwael engn tati
lefawra mew tukukeel ta kofke mew, welu
may tai kuiwtuwael tati pu farisew i
kimeltukeelchi dungu mew ka tati pu sadusew i
kimeltukeel mew.
Pedro feypi Jesus tai Cristongen
(Marku 8.27-30; Luka 9.18-21)
13
Feymew Jesus puwlu Sesarea Filipo tai
troki mapu mew, ramtufi tai pu disipulu:
Tati pu che, iney pikeenew anta iche, tati
Wentruknuwpalu?
14
Kisu engn llowdungueyew:
Kieke che Juan ti Fawtisachefe pikeeymew.
Ka kieke Elia pikeeymew, ka kieke Jeremia
pikeeymew ka kieke kakelu pu pelon wentru
pikey.
15
Eymn kay, iney pimuken anta iche?
ramtungey engn.
16
Fey Simon Pedro llowdungueyew:
Eymi lle tati Cristo, tati rumel mongelekechi
Ngnechen tai Fotm.
17
Feymew Jesus feypifi ta Simon Pedro:
Sakinngeymi eymi, Simon, Jona tai fotm.
Iney no rume mlelu tfachi mapu mew feypilaeymew ta tfachi dungu, tai Chaw wenu mapu
mlelu fey may ta kimeleymew tati. 18 Iche ta
ka feypiaeyu, eymi ta Pedro, fey tfachi kura
mew amul trawltukuniean tai trokiche, welu
chem wesa pepiluwn i ngnenieel ta wekf
no rume wewlayaeyew. 19 Wenu mapu lmen
mlewe i llafe eluaeyu. Eymi ta trariley pifilmi
ta tfachi mapu mew, ka femngechi Ngnechen
trarilelu reke leliwlnieaeyew. Ka eymi ta neyfiley pifilmi ta tfachi mapu mew, ka femngechi
Ngnechen neyfilelu reke leliwlnieaeyew.
20
Feymew mten Jesus feypifi i pu disipulu
tai feypinoafiel engn iney no rume kisu tai
Cristongen.
Jesus ntramkay i layael
(Marku 8.319.1; Luka 9.22-27)
21
Feymew Jesus eluwi tai feypiafiel tai pu
disipulu i amuael ta kisu Jerusalen waria mew,
fey ti putremke wentru ka ti longkolelu pu saserdote mew i rume kutrankayaetew. Feypifi tai
pu disipulu kisu tai langmngeael, welu kla
antalu mew i wiomongetuael. 22 Feymew
* 16:3 Kieke kuyfi wirin mew ngelay ta versu 2 ka versu 3. 16:14 Elia: kie pelon wentru ti pu judiu i ngmkefel tati kpayalu
16:18 Pedro i y kura pin rke.
kom dungu i pepikapayael ti Mesiangealu.
Matew 16:23
22
17
Jesus kangelu ad i nierumetun
(Marku 9.2-13; Luka 9.28-36)
1
Fey kayu ant rupalu, Jesus yefi ta Pedro, Santiaw ka Juan (Santiaw tai pei), fey pnttripay
i amuael engn kie al prachi wingkul mew.
2
Fey tiyechi wingkul mew, kisu engn i adki
mew, kangerumetuy i ad ta Jesus. i ange
alofi ant reke, ka tai takuwn rume lingari
pire reke. 3 Feymew pefi engn ta Moyse ka Elia
ntramkamekelu ta Jesus engn.
4
Fey Pedro feypifi ta Jesus:
idol, rume kmey tai mlepan tfa mew!
Pilmi, dewmayafui kla pichike kni ruka: kie
eymingealu, ka kie ta Moysengealu ka kie
Eliangealu.
5
Petu dungumekelu ta Pedro, kie alofklechi
trom munulpaeyew kie llawfe reke, fey tati
trom mew tripay kie dungun feypilu: Fey
tfa iche tai sakin Fotm, iche tai dulliel.
Allktumafimn i dungu.
6
Allklu engn tfachi dungun, tati pu disipulu lloynagmknuy i longko engn plli
mew, fente i llkan mew. 7 Jesus flkonpuy
kisu engn mew, fey nknufi i kuw mew ka
feypifi:
Witrapratumn. Llkakilmn.
* 17:21 Kieke kuyfi wirin mew mten mley versu 21.
Matew 17:21
Fey adkintulu engn, pefi engn Jesus i
kisulewetun.
9
Fey petu nagpatulu engn tati wingkul mew,
Jesus feypifi i kla pu disipulu:
Iney no rume ta ntramel-layafimn tamn
peelchi dungu, wiomongetule wla tati Wentruknuwpalu kpalu ta wenu mapu.
10
Fey tai pu disipulu ramtueyew:
Chumngelu am feypikerkey tati pu
kimeltukelu tati ley dungu Elia tai wne
kpayael tati Cristo mew?
11
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Feyngey tai wne kpayafel ta Elia, kisu i
kom kme elafiel ta dungu. 12 Welu iche ta feypiwayi, Elia ta dew kpay, fey tati pu judiu kimwetulafi, welu kisu engn chumnchumfi rume
kom tai wesa aytuel engn. Ka femngechi, tati
Wentruknuwpalu kutrankaway kisu engn tai
fillmekeafiel mew.
13
Feymew tati pu disipulu ngneduami engn
Jesus tai ntramelmekeetew i tukulpafiel ta
Juan ti Fawtisachefe.
8
Matew 17:22
23
18
Iney am tati doy sakifalklelu?
(Marku 9.33-37; Luka 9.46-48)
1
Feychi mew mten tati pu disipulu flkonpuy
Jesus mew, fey ramtufi engn:
Iney anta doy sakifali ta Ngnechen tai
lmen mlewe mew?
2
Feymew Jesus mtrmfi kie pichiwentru,
fey kisu engn i rangi mew puwlfi 3 ka feypi:
Rf dungu feypiwayi eymn we rakiduam nietunolmn kie pichiche reke, konpulayaymn ta Ngnechen i lmen mlewe mew.
4
Tati doy sakifalklelu ta Ngnechen i lmen
mlewe mew fey tati dimatukenolu chemkn
kieke tfachi pichiche reke.
Matew 18:17
Ka iney rume llowfilu kie famngechi
pichiche iche tai y mew, iche ka llowenew
tati.
5
Kintukaduamngen
(Marku 9.42-48; Luka 17.1-2)
6
Iney rume ngnenkafile i yafkayael ta kie
feyentulelu iche mew om piwkengelu kie
pichiche reke, doy kmeafuy kie ftra kura
i trapeltukuknulelngeael i pel mew, fey i
trftukungeael tati doy lluflechi lafken mew.
7
Awngey fentren kintukaduamngen dungu
i mlen mew tfachi mapu! Feyngey i
mlen tfachi wesake dungu mapu mew, welu
awngey tiyechi che yafkan mew tukufile ta
kakelu che! 8 Feymew, tami kuw kam tami
namun rume yafkantukuelmew, katrfinge ka
entufinge ta eymi mew. Doy kmey tami mongeleael ketrolipangklen ka ketronamunklen
rume, fey nielmi ta epu kuw kam epu namun
rume, welu tami tukungeael ti chongkenochi
ktral mew. 9 Tami nge yafkantukukeelmew,
entufinge ka famentufinge ta eymi mew. Doy
kmey tami mongeleael fey tami nien kie nge
mten, fey nielmi epu nge tami tukungeael ta
ktral mapu mew pi ta Jesus.
Tati amknuwchi ufisa adknu dungu
(Luka 15.3-7)
10
Ngneduamaymn tamn illamnienoafiel
kie no rume ta tfachi pichikeche. Iche feypiwayi kake kieke kisu engn tai werken pll
rumel puwpuwngekey chew mley iche tai
Chaw, wenu mapu mlelu. 11 Tati Wentruknuwpalu am kpalu i montulafiel tati pu amklelu
reke i yafkan mew.*
12
Kmelu trokifimn kay? Kie wentru
niele pataka ufisa, fey amknuwle kie tfa
engn, elknulayafuy chey am tati pu aylla mari
aylla lelfn mew, i amuael i kintumeafiel tati
amknuwlu? 13 Fey petufile, rume aywafuy
tai petuelchi ufisa mew, tati aylla mari aylla
mew amkenolu engn am. 14 Ka femngechi,
eymn tamn Chaw, mlelu ta wenu mapu,
aylelay tai amael kie no rume ta tfachi
pichiche reke felelu i feyentun mew.
Chumngechi i wioduamangetuael ta kie weni
(Luka 17.3)
15
Tami feyentulechi weni wesa femelmew,
dunguafimi. Kisulelmu, fey feypiafimi tai wesa
femn. Fey allktumaelmew tami dungu, ka
kmelkawtulmu tami weni eymu. 16 Welu allktumanoelmew, mtrmnge ta kie kam epu
che, femngechi epu che kam kla che tai dungun mew i kme elngetuael tati wesa dungu.
17
Ka femngechi pinole i allktuafiel tati kakelu
che, feypintukuafimi tati troki feyentulelu
17:24 impuestu tati ngillatuwe rukangealu: kake tripantu mlerkey i kulliael ti impuestu pu judiu wentru ti ngillatuwe ruka mew.
* 18:11 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 11.
Tati kulliael fanten rke tati kdawfe i wewkeel epu ant kdaw mew.
Matew 18:18
24
mew. Fey ka feyentunofile tati troki feyentulechi pu che, fey wla ta feley i kie feyentulenolu i trokingetuael kam kie tati kofrakelu
impuestu reke Romangealu i trokingetuael.
18
Rf dungu feypiwayi chem che rume trarifilmn reke tai yafkan mew ta tfachi mapu
mew, ka femngechi trarileweay reke Ngnechen
mew ta wenu mapu. Ka chem che rume nentu
neyfifilmn reke tai yafkan mew ta tfachi
mapu mew, ka femngechi nentu neyfilewetuay
ta wenu mapu Ngnechen mew.
19
Fey tfachi dungu feypiwayi: Epu feyentulelu, kiewle tai ngillatuael tai eluen piael tfachi mapu mew, iche tai wenu mapu
mlechi Chaw fey ta eluaeyew. 20 Chew rume
mlele epu kam kla che trawluwklelu iche
i y mew, iche mlean kisu engn mew.
Feley i wioduamangetuael kangelu che
21
Feymew Pedro flkontufi ta Jesus ka ramtufi:
idol, muf rupachi am feley tai wioduamatuael tai chafche, chem wesa femelimew
rume? Regle rupachi pemay?
22
Jesus llowdungueyew:
Regle rupachi mten pipelaeyu. Regle mari
rupa regle pin may.
23
Fey tfachi dungu mew, Ngnechen tai
longko lmenngen feley ta kie longko lmen
reke eluwlu i ramtuafiel tai pu kdawelkeetew
tunten i defenieetew. 24 Petu llitulu tai ramtuafiel, feymew akulelngey kie tai defenieetew
rume fentren plata. 25 Tiyechi kdawfe am
nienolu chumngechi i kulliael, fey tati longko
lmen werky i fendengeael tati defelelu, kie
presukona reke, kientrr i kure engu, i pu
yall ka kom i chemkn tai nieel ktu, femngechi tai kulliael kom tai defeleel mew.
26
Fey tati defelechi kdawfe lukutuy ti longko
lmen i fl mew, ka llellipufi: idol, kutranduamyeen ta iche. Pichi ngmen. Kom wioleltuaeyu tati. 27 Fey tati longko lmen kutranduamyeeyew, feymew wioduamatufi kom tai
defelekefel mew ka lifrenentufi ti kdawfe.
28
Welu tripapatulu, tiyechi kdawfe pefi kie
tai traf kdawfe defenieetew pichin plata.
Nfemfi pel mew ka eluwi i aporiayafiel, feypiniefi: Kullituen kom tami defeniefiel! 29 Fey i
traf kdawfe lukutulen llellipueyew: Kutranduamyeen ta iche. Pichi ngmen. Kom wioleltuaeyu tati. 30 Welu kangelu pilay, ka amul presuntukufi karsel mew kom kullingetule wla tai
defeniengeel i tripatuael ti karsel mew.
31
Fey tfachi dungu mew rume kutrantupiwkey tati kakelu pu kdawfe, fey ntramelmefi
engn tati longko lmen i femngechi femfiel
i traf kdawfe. 32 Feymew tati longko lmen
* 19:5 Genesis 2.24 LXX.
Matew 19:10
mtrmfalfi, ka feypifi ti wesa piwkengechi kdawfe: Eymi ta rume wesa piwke wentru rke!
Iche wioduamatueyu nga kom tami defeniefiel
mew tami llellipufiel mew. 33 Feymew eymi ta
ka felefuy tami wioduamatuafiel tami traf kdawfe. Chumngechi wioduamatueyu ta iche
ka femafulu ta eymi.
34
Fey fente i lladkn tati longko lmen,
werky i presuntukungeael karsel mew tati
wesa piwke wentru kom kullile wla kom tai
defeleel i neykmknungetuael.
35
Fey Jesus amul feypi: Ka femngechi femaeymnmew ta eymn ta iche i Chaw
mlelu ta wenu mapu mew, kieke ta eymn
kom piwke mew wioduamatunolmn tamn
yafkaetewchi chafche.
19
Jesus kimeltuy i kmenon tati wdakuren
(Marku 10.1-12)
1
Rupan feypilu ta tfachi dungu, Jesus tripatuy
ta Galilea mew, fey puwi Judea troki mapu mew,
Jordan tai tripawe ant ple. 2 Rume fentren
che inaeyew, ka feymew Jesus tremolyefi tati pu
kutranklelu.
3
Kieke ti pu farisew flkonpuyngn ta Jesus
mew re ngnen mew tai ramtuafiel, fey feypieyew:
Kmey am kie wentru i wdakureael
chem dungu mew rume?
4
Feymew Jesus llowdungufi ti pu farisew:
Admlafimn am tati wirikonklechi
dungu ta llituka mew mten, feychi dewmangelu
ta wentru domo engu? 5 Ka feypi: Feymew ta
wentru ta wichuay i chaw ka tai uke mew
kisu i amayewael i kure engu, fey mr kie che
reke i feleael engu.* 6 Feymew ta epu che reke
felewetulay engu. Kiengetuy mten. Feymew
ngelay iney rume i wdamentuael Ngnechen
i trapmel.
7
Feymew ramtueyew engn:
Chem mew rke am Moyse werkfi ta wentru i eluafiel kie wirin dungu i kure tai
wdafiel?
8
Fey Jesus feypifi ti pu farisew:
Re tamn wesa yaf piwkengen mew ta
eymn, Moyse elueymnmew tamn wdayael
tamn kure. Llituka mew ta ngelafuy feychi dungu. 9 Iche ta feypiwayi tati wdalu
tai kure fey tai iwapenoetew rume, fey ka
domo kureyetule, fey ta iwaldomofengey. Fey
kureyefilu ti wdaknuelchi domo, ka femngechi
iwaldomofengey.
10
Fey Jesus tai pu disipulu feypieyew:
Feychi dungu felele i femael ta wentru i
kure mew, kmelay ta kurengen.
Matew 19:11
Fey Jesus llowdungufi i pu disipulu:
Kom che ta pepi ngneduamlayay ta tfachi dungu, tiyechi pu che mten ta Ngnechen
i eluetew i ngneduamafiel. 12 Mley epe
fill dungu i katrtunieetew ta pu wentru i
kurengeael: kiekentu dew felen choyngekey
i pepi kurengenoael, ka kieke wentru femknungekey tai pepi kurengenoael, ka kieke re i
pinon mew kurengekelay femngechi tai kme
poyeafiel ta Ngnechen. Tati aylu i llowael ta
tfachi dungu, llowpe mten.
11
25
Matew 20:7
20
Tati kdawfe adknu dungu
Fey ka femngechi Ngnechen tai longko
lmenngen kie wentru reke feley tati ngenngelu kie ofadentu mew, tripalu ta kme puliwen tai kintuael kdawfe i katrofadelaetew.
2
Fey ti ngen ofadentu kme ntramkafi ti pu
kdawfe i tunten kulliafiel engn kie ant
kdaw mew,* fey werkfi i kdawelmengeael ti
ofadentu mew.
3
Feymew aylla ora amulechi liwen ka tripay tati ngen ofadentu, fey pefi kieke kdawfe
relelu plasa mew. 4 Fey feypifi: Eymn amumn
kay tamn kdawael iche tai ofadentu mew.
Ka femngechi kulliwayi tamn kdaw mew.
Fey kisu engn amuy i kdawael.
5
Tati ngenngelu ka wiome tripay rangiantlu dewma, fey tripay kla ora naglu ti ant,
ka femngechi pemey ta kdawfe. 6 Dewma kechu
ora naglu ta ant, ka wiome amuy ta plasa
mew, feymew ka pepuy kieke kdawfe relelu,
fey ramtufi: Chem mew anta mleymn eymn
tfa mew kom ant fey tamn kdawnon?
7
Llowdungungey: Iney no rume am elukenoetew
kdaw ta ichi. Feymew feypingey engn:
1
Matew 20:8
26
Matew 20:33
Chem anta duamimi?
Fey tati domo feypi:
Tami longko lmen mlewe mew kie tai
epu pe anpupe eymi tami man ad ple, fey
kangelu i pe, tami wele ad ple.
22
Jesus ta llowdunguy:
Eymu kimlaymu tamu ngillatupeel. Putuafuymu am tati fre pulku tai putuael ta iche?
Ka femngechi fawtisangeafuymu chumngechi
fawtisangen ta iche?
Fey kisu engu feypi:
May, putuafuyu.
23
Feymew Jesus feypifi i epu disipulu:
Eymu ta putuaymu ta tfachi fre pulku,
ka fawtisangeaymu chumngechi fawtisangen ta
iche,* welu tamu anpuael iche tai man ad
ple kam tai wele ad ple iche ta koneltulelan
tai feypiael. Tai Chaw mten kimniey iney
tai freneafiel.
24
Feymew allkyelu ti kakelu mari pu disipulu
ta tfachi dungu, lladky engn tati epu peiwen
i feypiel mew.
25
Welu Jesus mtrmfi i pu disipulu, feymew
feypifi:
Eymn ta kimnieymn tati pu longkoleyelu
tfachi pu trokiche mew rume idolkawklekey engn, ka tati ftrake longkolelu
aykey engn kom che tai kimael i longkolen
engn. 26 Welu eymn mew ta ngekilpe feychi
dungu. Tamn femafel, iney rume ayle i
longkoleael, feley tai poyeafiel ta kakelu pu
che. 27 Ka iney rume ta eymn mew kpa
28
wnelele, fey ta konayeafimn.
Fey ka
femngechi tati Wentruknuwpalu kpalay tai
poyengeael, welu may kpay tai poyecheael,
ka i wltukuael tai mongen femngechi i
lifrenentuafiel ta kom che i yafkan mew.
Jesus tremolfi epu trawma
(Marku 10.46-52; Luka 18.35-43)
29
Fey dew tripapatulu Jesus engn ta Jeriko
waria mew, rume fentren che ta inaeyew. 30 Epu
trawma anlelu ta inaltu rp, allky engu Jesus
tai rupalen fey ple, fey wirari engu:
idol, David mew tripachi dullin Yomelche
tati kpayay piniekeel, kutranpiwkeyemuyu!
31
Tati pu che lladktu dungueyew tai
wirarkmekenoael engu, welu kisu engu doy
wirari:
idol, David i Yomelche, kutranpiwkeyemuyu ta ichiw!
32
Feymew Jesus witraknuwi ka mtrmfi tati
epu trawma, fey ramtufi:
Chem duamnieymu am tamu kelluwafiel?
33
Fey llowdungueyew engu:
idol, ayleyu tayu pelotuafel.
20:16 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ptrley tati mangelel, welu pichiley tati dullinieel. 20:22 ti fre pulku: kutrankawn
pin rke. 20:22 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ka femngechi fawtisangeafuymu chumngechi fawtisangen ta iche? * 20:23
Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka fawtisangeaymu chumngechi fawtisangen ta iche.
Matew 20:34
27
21
Jesus konpuy ta Jerusalen
(Marku 11.1-11; Luka 19.28-38; Juan 12.12-19)
1
Dewma flklepulu engn ta Jerusalen,
puwrkey engn ta Betfage flklelu Jerusalen
mew, Olifu ftra wingkul mew. Feymew Jesus
werkfi tai epu disipulu, 2 fey feypifi:
Amumu tati adkiklechi waria mew.
Fey tiye mew pepuaymu ta kie kude furiku
trapelklelu kie pichi furiku inafl mlelu.
3
Nentutrapelafimu, fey kpalelmuan.
Iney
rume ramtuelmumew chumngelu tamu fempen,
feypiafimu: idol ta duamtueyew tati ka
Prm wiolpatuafiyu piaymu.
4
Fey tfa ta femngechi femi tai mupiael i
feypiel tati pelon wentru, feychi wirintukulu:
5
Feypifimn tati Sion waria che:
Adkintumn, tamn longko lmen kpaley
eymn tamn pepayaetew,
om piwke mew, kawellutuley kie furiku,
kie we pichi furiku mew, kutama yekechi
kude kulli tai koi. *
6
Fey tati epu disipulu amuy ka femi engu
chumngechi i werketew engu ta Jesus.
7
Feymew yemefi engu tati kude furiku ka ti
pichi furiku. Pramelngey chau ti pichi furiku
i wente furi, feymew Jesus prakawelluy ti
pichi furiku mew. 8 Rume fentren che mlerkey
tiye mew.
Kiekentu infknuyey kisuke
tai takuwn engn rp mew, ka kiekentu
tranaknuyey engn row anmka tai watro
entuyeel engn anmka mew. 9 Fey tati pu
wneleyelu ka tati pu inaleyelu wirarkley
engn:
Pramyengepe tati longko lmen David tai
Yomelche!
Pramyengepe tati kpalu Ngnechen mew!
Pramyengepe ta wenu mapu mew!
10
Feychi Jesus konpulu ta Jerusalen, kom tati
pu waria che pofolkawi, ka rume fentren che
welukonkechi ramtuwi engn:
Iney anta tfachi wentru?
11
Fey tati pu che llowdunguwi engn:
Jesus tati, ti pelon wentru Nasaret waria
tuwlu, Galilea troki mapu mew.
Jesus wemnentufi tati neosiakelu ngillatuwe
ruka mew
(Marku 11.15-19; Luka 19.45-48; Juan 2.13-22)
* 21:5 Isaia 62.11; Sakaria 9.9.
Matew 21:21
Jesus konpuy tati ngillatuwe ruka mew, fey
wemnentupufi tiye mew kom tati fendemekelu
ka tati ngillakamekelu. trfrulpamafi tai
mesa tati trafkintulelkefilu plata tati pu che,
ka femngechi trfrulpamafi tai wangku tati
fendekelu palluma 13 ka feypifi:
Tati Wirin Chillka mew wirikonkley:
Iche tai ruka ngillatuwe ruka pingey,
welu eymn nietufimn weefe i ruka reke.
14
Flkonpay engn ta Jesus mew tati
ngillatuwe ruka ple tati pu trawma ka tati
15
pu kntro, fey kisu tremolyetufi.
Welu
tati pu longkolelu ti pu saserdote mew ka ti
pu kimeltukelu tati ley dungu pefilu engn
ti afmanngechi dungu i femel ta Jesus, ka
allklu engn ti pichikeche i wirarklen tati
ngillatuwe ruka i lepn mew fey ta famngechi:
Pramyengepe tati longko lmen David mew
tripachi dullin Yomelche!, rume lladky engn.
16
Feymew feypifi engn ta Jesus:
Allkymi am tai feypimeken tfachi
pichikeche?
Fey llowdungueyew ta Jesus:
May, allkmafi. Welu admlafimn
anta eymn tati wirikonklechi dungu ta Wirin
Chillka mew? Fey feypiley:
Aywimi tami pramyeaetew tati pu pichikeche
ka tati pu llusu pichikeche.*
17
Feymew elknutufi ti pu che, ka tripatuy ti
waria mew, fey amuy ta Betania. Tfey mew
umatupuy kie pun.
12
che kake mapu kpalu i kpalnoael kisu i kulli engn. Tati trafkintulelkefilu plata tati pu che: feytichi pu che kpalu kake troki
mapu mew i kpalnieelchi plata mew pepi kullikelafuy impuestu ka pepi ngillakelafuy kulli no rume i langmngeael. Feymew ti
21:13 Isaia 56.7; Jeremia 7.11.
* 21:16
pu che felefuy i trafkintuael i plata i llowngekeelchi plata ngillatuwe ruka mew.
Salmo 8.2 LXX.
Matew 21:22
28
Matew 21:44
fey engn feyentufi Juan i wewpielchi dungu.
Welu eymn, allkfuymn rume kom tfachi
dungu, wiorakiduamtulaymn tamn feyentuafiel.
Tati adknu dungu ti wesake kdawfe mew
(Marku 12.1-12; Luka 20.9-19)
33
Allktumn ka kie adknu dungu: tati
kie ngen ruka anmi ta kie ofadentu ka malalmafi. Pepikay kie mlewe chew tai dewmayam ta pulku ka dewmay kie alprachi
ruka kom ple tai puwkintunieam i ofadentu.
Feymew mten amediaknulelfi i mapu kieke
pu kdawfe, fey kisu amuy kaple. 34 Fey akulu
ti kosecha antngen, werky kieke tai pu kdawfe i llowmeael engn tati pu kdawfe mew
tai koneltuleelchi fn ofad.
35
Welu tati pu kdawfe nfi engn tati pu
kona. Kie wlelkafi engn ka kie langmfi
engn, fey kangelu trftukafi engn kura mew.
36
Fey tati ngen ofadentu ka werky doy aln
kdawfe tati wnelu mew i werkel, welu tati
pu kdawfe ka femngechi wesa llowfi engn
chumngechi i wesa llowfiel ta kakelu.
37
Feymew ka werky kisu tai fotm, rakiduamklen: Yammayaenew tai fotm engn
tati pirkey. 38 Welu pemaetew tai fotm,
tati pu kdawfe welukonkechi feypiwi engn:
Fey tfa tati ngenngetualu. Langmfiyi, fey
kom mntumayafiyi tai ngenngeafel mew.
39
Feymew nfi engn, ka nentufi wekuntu tati
ofadentu mew, fey langmfi engn.
40
Fey tfa, kpale tati ngenngelu tati
ofadentu mew, chumngepayalu ti wesake
kdawfe trokifimn kay?
41
Fey llowdungungey:
Langmafi tati wesake che fey tai pichi
kutranduamyenofiel rume, fey arendaltuafi
tai mapu kakelu pu kdawfe tai eluaetew
tai koneltuleelchi fn ofad puwle tai
kosechangeael.
42
Feymew Jesus feypifi ti pu che:
Kimlaymn am i feypilen tati Wirin
Chillka? Feypiley:
Tati pu dewmakelu ruka tai illamelchi kura, fey
tfa ta dullin kurangetuy.
idol tai femknuel ta tfa, fey ta afmatulei.
43
Feymew ta feypiwayi eymn ta mntumangetuaymn kom pepiluwn Ngnechen
tamn elufetew, fey elungeay kangelu che tati
aylu i kme llowael Ngnechen i longko
lmenngen. 44 Fey iney rume trananagpuwle
tfachi kme kura mew, watrokaleweay, welu
tfachi kura trananagle iney rume i wente
mew, fey rngleweay.
Matew 21:45
29
22
Tati adknu dungu mafwn kawi mew
(Luka 14.15-24)
1
Jesus wiome dunguy re adknu dungu mew,
fey feypi: 2 Ngnechen tai longko lmenngen
kie longko lmen reke feley kie wentru nielu
kie kawi tai fotm i mafnngealu. 3 Werkfi
tai pu werken tai amuael engn femngechi i
yemeafiel tati pu mangel, welu tfey engn pilay
tai kpayael. 4 Fey ka werky kakelu werken.
Fente kme yefaldunguyefi: Feypiafimn tati pu
mangel iche tai kom dewmaniewiyen ta iyael.
Langmfaln tai ellakechi motrinke kulli, ka
itrokom pepikaley. Kpape engn tai fotm i
mafn mew.
5
Welu tati pu mangel mngeltulay engn.
Kie tfey engn amuy tai pemeael tai mapu,
kangelu tripay tai neosiameael, 6 fey kakelu pu
mangel nfi ti longko lmen i werken tai
kutrankayafiel ka i langmafiel ktu. 7 Feymew
tati longko lmen rumema lladky, fey werkfi
tai pu soltaw tai langmafiel ta tiyechi pu
langmchefe ka tai lpmmangeael engn
tai waria.
8
Feymew mten feypifi tai pu werken: Kom
pepikaley tati mafnngealu, welu ta tiyechi pu
mangel kisu engn pilay tai kpayael engn.
9
Amumn ta rp mew chew i doy miyawkemum ta che, fey mangelafimn ti mafn mew
kom tamn peelchi pu che. 10 Feymew tati longko
lmen tai pu werken tripayey engn ta rp
mew, ka mangelfi itrokom che tai peel engn
tati pu kmeke piwkengelu ka tati pu wesake
piwkengelu. Fey tati ruka apoy ti mangelelchi pu
che mew.
11
Feymew tati longko lmen konpulu tai
peafiel tati pu mangel, inaduamfi ta kie wentru i tukunienon ta mafn mew tukukeelchi
takuwn. 12 Fey feypifi: Weni, chumngechi am
konpaymi tfa mew, fey tami tukunienon mafn
mew tukukeelchi takuwn? Welu tati wentru
dungulay.
13
Feymew tati longko lmen feypifi tati pu
poyechemekelu ta mesa mew: Trarifimn.
Trarimangepe tai namun ka tai kuw ka
trfentuknufimn ta wekun dumiklelu
mew, chew tai ngmayam ka ktrram tai
foro 14 ptrlelu am tati mangelel, welu pichiley
tati dullinieel.
* 22:19 denario: tati pu romache i pnekefelchi moneda plata.
Matew 22:28
Tati impuestu dungu
(Marku 12.13-17; Luka 20.20-26)
15
Fey dew rupalu kom tfachi dungu, tati pu
farisew amuy engn tai kintukadungumeafiel
ta Jesus femngechi tai welulkawelafiel chem
dungu rume feypile. 16 Feymew werkngey
kieke tati kiewklelu kisu engn mew, ka
Erode tai kdawelkeetewchi pu che engn, tai
feypimeafiel:
Kimeltufe, ichi kimniei eymi tami
ayken rf dungu ka tami kimeltuken rf
mew Ngnechen tai dungu. Ka kimniei
tami eluwkenon tami ngnenkayaetew tati
pu che, inaduammakenofilu am ta eymi
tai chumngechi mongen i nien tati pu che.
17
Feypimui may:
Chumngentufimi kay?
Kmey am tai kullingeael impuestu ta Sesar,
kam kmelay?
18
Jesus kimmaeyew tai wesa rakiduamklen engn, fey feypieyew:
Koyla ngnenngelu, chumngelu anta kintukaduammupen?
19
Pengelelmuchi ta kie moneda tai
kullingekemum ta impuestu.
Kisu engn ta pengelelfi kie denario,* 20 fey
Jesus ramtuy:
Iney i ange am adentuley ka iney i y
wirintukuley ta tfa mew?
21
Fey llowdungungey:
Tati emperador tai y ka tai ange tatey
pirkey engn.
Feymew feypi ta Jesus:
Elufimn tati emperador kisu tai koneltuleel, ka elufimn i koneltuleel ta Ngnechen.
22
Fey ti pu che allklu tfachi dungu, afmatulewey engn. Fey elknutufi ta Jesus, fey amutuy engn.
Tati ramtun wiomongetun mew
(Marku 12.18-27; Luka 20.27-40)
23
Feychi mew mten, kieke pu sadusew amuy
engn i pemeafiel ta Jesus. Tati pu sadusew
feypikey i ngenon tai wiomongetuael tati pu
layelu, feymew ta ntramkalngepuy ta tfachi
dungu:
24
Kimeltufe, Moyse feypi kie wentru lale fey
i nienon fotm, tai pei feley tai kureyeafiel
tai elelchi lantu domo, femngechi i nieael
fotm tai lachi pei. 25 Fey mlekefuy may
ichi mew regle peiwen. Tati wnen pei
kurengey, fey lay. Fotmngenolu am, elelfi tai
lantu domo tai pei inapalu kisu mew. 26 Ka
femngechi femi tati inan wentru, fey ka femngechi tati kangelu inan wentru, ka femngechi
kom kureyefi engn ti domo. Tati rftu inan ktu
femi. 27 Feymew ka femngechi larpuy tati domo.
28
Fey mlefule wiomongetun, chuchi mngell
22:24 Deuteronomio 25.5.
Matew 22:29
30
Matew 23:13
wewfili wla tami pu kaye.
45
Fey tati Cristo David i tuwnngele, chumngelu am David ta idol pifi tati Cristo?
46
Iney rume ta llowdungulaeyew kie dungu
no rume, fey feychi ant mew ta fenteknuy
i ramtumekeael engn, ka femngechi iney no
rume doy ramtuwelay chem dungu no rume.
23
Jesus feypintukufi tati pu farisew ka tati
kimeltukelu tati ley dungu
(Marku 12.38-40; Luka 11.37-52; 20.45-47)
1
Kom rupalu tfachi dungu, Jesus feypifi tati
pu che ka tai pu disipulu: 2 Tati pu kimeltukelu
tati ley dungu ka tati pu farisew niey engn
tai kdaw i kimeltuafiel Moyse tai ley dungu.
3
Feymew llemay, feyentufimn ta eymn ka
femaymn kom tamn feypingeel, welu inamakefilmn kisu engn tai femkeel, kisu engn
ta feypikelu am kie dungu, welu ka dungu
femtukey engn. 4 Kisu engn i kimeltukeelchi
dungu rume fanechi kdaw reke feley, fey kakelu
che tai llangka foro mew ta pramelkefi reke
engn, welu kisu engn pichi no rume duamkelay i mupituafiel i kimeltukeelchi dungu.
5
Itrokom wimtun dungu femkey engn tai
peaetew tati pu che. Aykey i yeael engn i
tol mew ka i lipang mew pichike wirin dungu
trarilelu alke rupachi katrn pau mew, ka
tukukey engn ftrake chiayngechi takuwn.*
6
Duamkey engn tai kme poyetungeael ta
iyael mew, ka aykey engn i anpuael doy
kmeke wangku mew tati sinagoga mew, 7 ka
aykey engn tai chaliaetew tati pu che rume
yamn mew ta rp mew ka tai Yamfal
Kimeltufe i pingeael engn.
8
Welu eymn eluwkelayaymn Yamfal
Kimeltufe tamn piaetew tati pu che, kom
eymn am kie remawen reke felelu ka
nieymn kie kimeltufe mten, tati Cristo.
9
Ka iney no rume ta chaw pilayafimn ta
tfachi mapu mew, kie nielu mten am ta
Chaw ta eymn: tati wenu mapu mlelu.
10
Ka eluwkelayaymn tamn idol pingeael
rume, Cristo mten tamn kien idol. 11 Tati
wnenklelu ta eymn mew, fey ta feley
tai poyetuafiel tati kakelu. 12 Fey tati kisutu
mallmawklelu, fey ta illamngeay. Fey tati
kisutu illamuwklelu, fey ta yamfalchengeay.
13
Awngeaymn ta eymn, pu kimeltukelu
tati ley dungu ka pu farisew, pu koyla ngnenngelu! Rakmkefimn ta Ngnechen tai wenu
mapu wlngi kisu tai lmen mlewe mew tai
konpunoael ta kangelu. Welu eymn rume ta
22:30 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ngnechen tai. 22:32 Exodo 3.6. * 22:37 Deuteronomio 6.5. 22:39 Levitiko
22:44 man ad ple: elungelu pramyen ka pepiluwn; fente kme wewfili wla tami pu kaye: miche namun pin rke.
19.18.
22:44 Salmo 110.1.
* 23:5 pichike wirin dungu: (filakteria) pefinge Deuteronomio 6.8 mew; ftrake chiayngechi takuwn:
23:8 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati Cristo.
Matew 23:14
31
Matew 23:39
ngelu! Eymn ta wekuntu kchalechi fasu reke
feleymn, welu ponwitu ta eymn apoleymn
re ween mew, ngnen mew, ka kom wesake
dungu mew. 26 Trawmalechi farisew! Wnelu
mew liftufinge ponwitu tati fasu, fey femngechi
ta ka lifklewetuay wekuntu.
27
Awngeymn eymn, pu kimeltukelu ti
ley dungu ka pu farisew, koyla ngnenngelu!
Flangklechi kfwe reke feleymn. Wekuntu
rume adkley, welu apoley ponwitu foro la mew
ka epe fill wesake pod mew. 28 Femngeymn
ta eymn: wekuntu ta rume kme piwkengelu
kechilekeymn tati pu che i adki mew, welu
ponwitu apoleymn reke ta re ngnenkachen
mew ka wesa femn mew.
29
Awngeymn eymn, pu kimeltukelu ti ley
dungu ka pu farisew, koyla ngnenngelu! Kme
eleltukefimn tati pu pelon wentru i kfwe ka
adelkalkefimn i kfwe tati kmeke piwkengefulu em kuyfi mew. 30 Feymew ka feypikeymn:
Ichi mlekefuliyi tai kuyfike ftakeche em
ichi, kellulayafui engn tai langmafiel tati
pu pelon wentru. 31 Fey tamn feypiel mew, kimfali tamn langmchefe tuwnngen. 32 Eymn
amulnieymn tamn femael tamn ftakeche
em i femkefelchi dungu!
33
Eymn ta rume wesa piwkengechi
che!
Chumkawnorume montuluwlayaymn
34
ti chongnoachi ktral mew!
Iche ta
werkleluwayi pelon wentru, rume kimke
wentru ka kimeltufe, welu kieke tfey engn
tai werkael, langmafimn ta krus mew,
fey kakelu wlelkangeay sinagoga mew ka
kieke inantukuyawlngeay kom waria mew.
35
Feymew Ngnechen eymn rume ftra
kutrankayaeymnmew tai langmngen mew
kom nor piwkengechi pu che.
Fey tfa
llituy Abel i langmngen mew, fey puwi
tati nor mongenngelu Sakaria, Ferekia tai
fotm, langmngelu tati ngillatuwe ruka ka ti
ngillatuwe i rangi mew. 36 Rf dungu mew
feypiwayi ta rume ftra kutrankawaymn.
Jesus ngmayefi ta Jerusalen
(Luka 13.34-35)
37
Jerusalen, Jerusalen mlechi pu che,
langmkefilu tati pu pelon wentru ka
trftukakefilu kura mew Ngnechen tai
werken! Muf rupachi kpa ingkaniewfui
eymn, chumngechi ta kie kude achawall
trapmniekey tai pu pichike achawall tai
miche mp, welu pilaymn! 38 Feypiwayi
itrokom tamn waria teyfkangeay. 39 Tfa ka
feypiwayi: wiome pemuwelayan feypingele
wla tfachi dungu: Pramyengepe tati
kpalelu idol Ngnechen mew!
Matew 24:1
32
24
Jesus kimeli i teyfkangeael tati ngillatuwe
ruka
(Marku 13.1-2; Luka 21.5-6)
Jesus tripatulu ta ngillatuwe ruka mew, ka
dew amuletulu, fey i pu disipulu flmaeyew.
Fey rumema afmatufi engn chumngechi i
dewklen tati ngillatuwe ruka. 2 Jesus feypieyew
engn:
Pefimn am eymn kom i chumlen tfachi ngillatuwe ruka? Rf dungu feypiwayi,
fey tfachi ngillatuwe ruka mew ta ngewelayay
kie kura no rume welu rentrolealu. Kom
teyfkangeay.
1
Matew 24:31
Tati ftra kutrankawn dungu
(Marku 13.14-23; Luka 21.20-24)
15
Fey ti pelon wentru Daniel wirintukuy
i mleael rume wesa dungu, fey pefilmn
Ngnechen i kaye i fill wesa meken ti
ngillatuwe ruka mew tati chillkatulu, ngneduampe, 16 feymew tati pu che mlelu Judea
troki mapu mew, lefmawpe engn ftrake
wingkul mew. 17 Ka tati mlelu wekuntripa
tai ruka mew, wiokontukilpe tai yemetuael
chem no rume. 18 Ka tati mlelu lelfn mew,
wiokontukilpe i ruka mew tai yemetuael tai
takun no rume. 19 Awngey tati pu domo tiyechi
ant mew niepeklele kam niele moyol
pe! 20 Ngillatuafimn ta Ngnechen tamn
lefmawnoael ta pukem ant mew kam rktun
ant mew no rume,* 21 mlealu am ta rume ftra kutrankawn. Chumkawnorume mlekelay
femngechi kutrankawn ka turpu mlewelayay
rume. 22 Ngnechen elunofile pichimayael ta tfachi kutrankawn, iney rume ta montulayafuy,
welu pichimayay tai piwkeyefiel mew kisu
tai dullintunieelchi pu che.
23
Fey iney rume feypielmnmew: Allktumn. Tfa tai mlen tati Cristo, kam
feypielmnmew: Allktumn. Tiye tai mlen,
feyentukefilmn. 24 Fey kpayalu am tati koylake
Cristo ka koyla pelonke wentru, fey pengelay
engn ftrake afmatufal dungu ka pepiluwn
tai ngnenkacheael, tai ngnenkayafiel
Ngnechen tai dullielchi pu che ktu. 25 Dew
kom kimelknuwiyi ta eymn petu tai ngenon
feychi dungu.
26
Feymew ta feypingelmn: Allktumn.
Tiye tai mlen uwe mapu mew, wtukefilmn.
Ka feypingelmn: Allktumn.
Tfa tai
mlen, feyentukefilmn. 27 Kie llfke reke tati
pengekelu tai wilfn tripawe ant ple kam
konwe ant ple, femngechi femay wiometule tati Wentruknuwpalu. 28 Chumngechi i
feypingeken: Chew mlele tati la, fey mew
trawluway tati pu kanin.
i wiometun tati Wentruknuwpalu
(Marku 13.24-27; Luka 21.25-28)
29
Fey rupale mten ta tiyechi kutrankawn
ant,
tati ant ta duminagay,
kyen ta pelontuwelayay,
wanglen ta trfnagpayay ta wenu
ka tati wenuleyechi newen kom nengmay.
30
Feymew ta wenu mew pengeay tati Wentruknuwpalu tai afmafal dungu. Ka kom chf
mapu mleyechi trokiche rume llkayay ka
ngmayay, peafilu engn am tati Wentruknuwpalu kpalelu ta wenu trom mew kom newen
mew ka ftra afmatufalchi pepiluwn mew.
31
Fey kisu werkay tai pu werken pll i
* 24:20 rktun ant mew: feyti pu che ngelafuy i kdawael ka femngechi elungekelafuy i tripayael doy kie kilometro.
Matew 24:32
33
Matew 25:12
akutuym tai poyekeelchi lmen, pepatueliyew
i kom dewman i elulngeelchi kdaw. 47 Rf
dungu feypiwayi tai lmen elfalknuaeyew
kom tai nieelchi kmeke chemkn.
48
Welu kangelu kona wesa wimtun nielu, ka
rakiduamlu i prm wiomenoael tai idol,
49
fey eluwle i kutrankayafiel kakelu kona, ka
trawle tai iyael ka i putuael ti pu ngollife
engn, 50 fey tai ngmnienoelchi ant mew
ka i kimnoelchi ora mew, akutuay tai idol.
51
Fey tfachi wesa kona kutrankangeay, ka kondenangeay, fey femngechi wesa llfay tati pu
koyla ngnen che reke. Feymew ta ngmayay ka
ktrray tai foro.
25
Tati adknu dungu mari llchake domo mew
Fey tati pu che ngmklelu Ngnechen
tai longko lmenkletuael kisu engn mew,
fey ta femngechi adentuley tati mari llchake
domo reke, mangelklelu i amuael kie mafn
mew. Kake kieke nniey engn tai pelontuwe ykelu ta aseyte mew, fey tripay engn tai llowmeafiel tati nofio. 2 Kechu tati
llchake domo pepikawklerkelay, fey ka kechu
kme pepikawklerkey aseyte mew tai pelontuwengealu. 3 Tati pepikawklenolu yeniey engn tai pelontuwe, welu yelay ta aseyte engn
tai ka wiome apoltuafiel. 4 Fey tati kme
pepikawklelu yeniey engn tai pelontuwe ka
kie fotilla aseyte, tunte dew yeniefuy engn
rume tai pelontuwe mew. 5 Fey tati nofio
am prm akunolu, kom kpa umawtuy engn,
feymew umawnagi engn.
6
Epe rangi punlu, allkngey i wirarn: Dew
kpaley tati nofio! Tripamn tamn llowafiel!
7
Fey kom tati llchake domo witrafemi engn,
fey eluwi tai ymael engn tai pelontuwe.
8
Feymew tati kechu pepikawklenolu i nieael
aseyte feypifi engn tati kechu pepikawklelu:
Pichikelmui eymn tamn nieelchi aseyte.
Ichi tai pelontuwe chongmekey. 9 Welu tati
pepikawkleyechi pu llchadomo llowdunguy
engn: Pilai. Eluwliyi tai aseyte, mte
pichileweafuy ichingealu ka eymnngealu.
Doy kmey tamn amuael chew tai fendengekemum, fey ngillamn ta eymnngealu.
10
Welu petu amulelu tiyechi kechu llchake
domo tai ngillameael aseyte, fey akuy tati nofio.
Feymew tati pepikawkleyelu konpuy ta kisu
engn tati mafn mew, fey rakmknungey tati
wlngi.
11
Feymew wla akutulu tati kakelu llchake
domo, feypi engn: idol, idol, nlalmui ta
wlngi! 12 Welu kisu ta llowdungufi: Rf dungu
mew kimuwlai tamn ineyngen.
1
Matew 25:13
Feymew amul feypi ta Jesus: Eymn feley
tamn trepewkleael reke, kimnolu am eymn
tati ant ka ti ora no rume i wiometuael tati
Wentruknuwpalu.*
13
34
Matew 25:43
nielu mari moneda.
Tati kme kdawyefilu
tai nieel, doy elungeay, fey doy aln nieay,
welu tati kme kdawyenolu tai nieel, tai
pichi nieel ktu ta mntumangetuay. 30 Fey
tfachi ngenokim kdawfe, wekun entufimn
dumi mew, chew tai ngmayam ka ktrram
tai foro.
29
Matew 25:44
35
Feymew kisu engn ramtuaeyew: idol chuml am pewkeyi tami nglen kam
tami wywlen, kam tami pekenon tami umatuam, kam tami nienon takuwn, kam tami kutrankleken, kam tami karsel mew mleken, fey
kelluwlayi?
45
Fey tati longko lmen llowdunguay: Rf
dungu feypiwayi kom tamn femnofiel kieke
tfachi kuifall pu che mew, iche mew ta ka
femmulan.
46
Fey engn tai wele ple mlelu, amuay ti
rumel kutrankawn mew, ka tati pu nor piwkengelu ti rumel mongen mew.
44
26
Dungumangey i presungeael ta Jesus
(Marku 14.1-2; Luka 22.1-2; Juan 11.45-53)
1
Rupan feypilu kom tfachi dungu, Jesus feypifi tai pu disipulu: 2 Eymn kimnieymn, epu
ant rupale mleay tati Paskua kawi ant,*
fey tati Wentruknuwpalu chalintukungeay tai
langmngeael krus mew.
3
Ntramkamekelu ta Jesus tfachi dungu, ka
feychi ant mew mten, tati pu longkolelu ti pu
saserdote mew ka ti pu longkolelu ti pu judiu
mew trawluwi engn Kayfas tai lmen ruka
mew, tati Wnen Longko Saserdote. 4 Trawluwi
i ntramkawael engn chumngechi tai presuafiel ta Jesus kie ngnen dungu mew, ka
i langmafiel. 5 Welu feypirkey engn: Tati
kawi ant mew no, tai fill wesa femmekenoael
tati pu che.
Kie domo tukulelfi perfume ta Jesus
(Marku 14.3-9; Juan 12.1-8)
6
Mlepulu Jesus ta Betania waria mew, Simon
tai ruka mew, tati leproso pikeel, 7 feymew
kie domo kpalnielu kie fotilla perfume, rume
falilu, flkontupafi ta Jesus. Petu tai anlen ta
Jesus inafl mesa, fey ti domo wtrunagmfi tati
perfume Jesus i wente longko. 8 Tati pu disipulu pefilu engn, lladky ka eluwi tai feypiael
engn:
Chumngelu anta ngnamkangey ta tfachi
perfume? 9 Fentren plata mew fendengeafuy
tati, tai kellungeael tati pu pofre.
10
Jesus ta allky, fey feypieyew engn:
Chumngelu anta filladtupefimn ta tfachi
domo? Fey tfa tai femetew mew rume
kmelkaenew tati. 11 Tati pu pofre rumel mleay
eymn mew, welu iche ta rumel niemulayan.
12
Tfachi domo tukulelpeenew perfume tai
kuerpu mew, femngechi tai pepikamaetew
tai kuerpu tai rngalngeael. 13 Rf dungu feypian chem troki mapu mew rume kam chf mapu
Matew 26:25
mew chew wewpiyengele tfachi montuluwn
dungu, ka ntramyengeay tai femn ta tfachi
domo. Ka femngechi tukulpangeay.
Juda ngnenmafi ta Jesus
(Marku 14.10-11; Luka 22.3-6)
14
Kie tati mari epu disipulu, tati Juda Iskariote
pingelu, amuy tai pemeafiel tati pu longkolelu
tati pu saserdote mew, 15 fey feypifi:
Tunten plata anta elumuafun kay? Fey
iche chalintukuleluwafui ta Jesus pi.
Fey kisu engn feypi i tunte wlael:
Kla mari moneda plata pingey. 16 Feychi
mew mten ta Juda rakiduamkiyawkefuy chumngechi tai ellka wltukuafiel ta Jesus.
idol ka i pu disipulu tai pun iyael
(Marku 14.12-21; Luka 22.7-14, 21-23; Juan 13.2130)
17
Fey wne llituelchi ant tati kawi mew i
ingekemum tati lefawrangenochi kofke, tati pu
disipulu flkonpuy ta Jesus mew, fey ka ramtufi
engn:
Chew anta kpa pepikalngeymi tati pun
iyael?
18
Fey Jesus ta llowdungueyew:
Amumn ta waria mew, kie wentru tai
ruka mew, fey feypiafimn: Tati kimeltufe ta
feypi: Flpay tai ora, fey amuan tami ruka mew
tai kientrr aywael ti Paskua kawi mew tai
pu disipulu ichi.
19
Tati pu disipulu femi chumngechi tai
werketew ta Jesus, fey pepikapuy engn tati
ilelkawn Paskua kawi.
20
Feymew dew punlu, Jesus mley inafl mesa
tai mari epu disipulu engn. 21 Fey petu ilu
engn, Jesus feypirumefi tai pu disipulu:
Rf dungu feypiwayi kie ta eymn ellka
wltukuaenew.
22
Fey kisu engn rume weangklewey,
feymew kake kieke ramtuy engn:
idol, iche pemay?
23
Jesus ta feypi:
Tati ifontukulu tai kofke iche engu, fey
ta ellka ngnenmayaenew. 24 Fey tati Wentruknuwpalu feley tai layael chumngechi
tai feypilen tati Wirin Chillka, welu awngeay
tai ellka wltukuaetew! Doy kmeafuy tai
choyngenoafel ta tyechi wentru.
25
Feymew Juda, tai ngnenmanieetew,
ramtueyew:
Kimeltufe, iche am tati?
May, eymi tati pi ta Jesus.
* 26:2 Paskua kawi ant: tati pu judiu i kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen presukonalelu tati pu judiu
26:17 lefawrangenochi kofke: ti pu judiu i kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen
Egipto mapu mew.
presukonalekelu tati pu judiu Egipto mapu mew ka i dewmangeken kofke lefawrangenolu dew tripatulu engn ta Egipto mapu mew.
Matew 26:26
36
Matew 26:54
pifulmi, montulaen tfachi ftra kutrankawn
mew, welu felekilpe iche tai ayel, eymi tami
ayel mayfe.
40
Feymew mten kpatuy chew i mlemum
tai pu disipulu, fey pepatufi i umawklen. Fey
feypifi ta Pedro:
Kie ora rewall anta pepi trepelelaymn?
41
Trepelemn, ka ngillatulemn, tamn
wewnoaetew tati kintukaduamchekelu. Eymn
ta aylefuymn tamn yafluwkleael, welu
tamn kuerpu yafngelay.
42
Feymew epuchi mew pnttripay, fey famngechi ngillatupuy: Iche i Chaw, ngenole
tami famentuafiel iche i kutrankawael tfachi
kutrankawn mew, felepe may eymi tami ayel.
43
Fey wiomelu, ka pepatufi i umawklen tati
pu disipulu, tai nge am kisutu umernagmekelu
engn fente tai kpa umawtun. 44 Fey elknufi ti
pu disipulu ka amuy i ngillatuael kla rupachi,
ka tukulpaniefi tai wnelu mew ngillatukeelchi
dungu.
45
Feymew wiotuy chew tai mlemum tati pu
disipulu, fey feypifi:
Amukonkley tamn umawklen ka tamn
kansatulen? Akuy tati ora tai chalintukungeael
tati Wentruknuwpalu tati pu yafkafe wentru
mew. 46 Witrapramn. Amutui. Dewma flpay
tai ngnenmayaetew.
Presungey ta Jesus
(Marku 14.43-50; Luka 22.47-53; Juan 18.3-12)
47
Feymew petu tai dungumeken ta Jesus, fey
Juda, kie tati mari epu disipulu, akuy kompauwklen fentren che engn pepikawklelu
ftrake kuchillu mew ka mamll mew. Tfa
engn i werkel tati pu longkolelu tati pu saserdote mew ka tati putrem pu judiu mew. 48 Fey tati
ngnenmachefe Juda, adknurkey chumngechi
i femael, feypilen mew: Fey iche tai truyuel,
fey tati. Presuafimn. 49 Feymew, flkonpalu ta
Jesus mew, feypi:
Pun may, kimeltufe!
Fey truyufi.
50
Jesus feypieyew:
Weni, femnge mten tami ayelchi dungu.
Feymew tati kakelu flkonpuy, fey nfi engn
ta Jesus tai presuafiel. 51 Feymew, kie tati
mlekelu Jesus engn entupay tai wayki, fey katrnentumafi i kie pilun tati Wnen Longko
Saserdote tai kona.
52
Jesus ta feypieyew:
chaftukutunge tami wayki chew tami
niekefimum. Kom tati langmchekelu ta wayki
mew, ka femngechi langmngeay ta wayki mew.
53
Kimlaymi am tai ngillatuafel ta iche tai
Chaw, fey kisu ta werklelafenew fewla mten
doy mari epu troki werken pll? 54 Welu
femfuli, chumngechi am mupiafuy tai feypilen
Matew 26:55
37
Matew 27:3
27
Jesus chalintukungey ta Pilato mew
(Marku 15.1; Luka 23.1-2; Juan 18.28-32)
1
Fey wnlu, kom tati pu longkolelu ti pu
saserdote mew ka ti putrem ftake pu judiu
kiewi engn tai adknuaelchi dungu femngechi i langmngeael ta Jesus. 2 Feymew
trarilen yengey, fey chalintukungepuy ta Pilato
mew, tati gobernador Roma tuwlu.
Juda tai lan
(Hecho 1.18-19)
3
Juda, tati ngnenmafilu ta Jesus, pefilu i
femngechi kondenantukufiel, rumema wiorakiduamtuy ka wioltufi tati kla mari moneda
Matew 27:4
38
Matew 27:31
Fey Pilato anlelu tribunal mew, fey tai
kure feypifaleyew: Chumkefilnge rume tfeychi ngenoyafkanngechi wentru. Trafia ta rume
wesa pewman kisu tai duam.
20
Welu tati pu longkolelu ti pu saserdote mew
ka tati pu putrem ftake judiu aporiafi reke
tati pu trawluwklechi pu che i feypiael engn tai neykmngetuael ta Barabas, fey i
langmngeael ta Jesus. 21 Fey tati gobernador ka
ramtueyew engn:
Chuchi am tati epulechi presu ayleymn
ta eymn tai lifreknungetuael?
Kisu engn feypi:
Tati Barabas pingelu!
22
Pilato ta ramtueyew engn:
Fey chumafi anta Jesus, tati Cristo
pingekelu?
Kom llowdunguy engn:
Langmngepe ta krus mew!
23
Pilato ta feypieyew engn:
Fey chem wesa femi amfe?
Welu kisu engn ka wirari:
Langmngepe ta krus mew!
24
Feymew Pilato, rakiduamlu tai chem entunon rume tai doy amul fillpikawmeken engn, werky tai kpalelngeael ta ko fey kchay
tai kuw kom che tai adki mew, feypilen
mew:
Iche ta chumkonlan rume tai layael mew
ta tfachi nor mongenngechi wentru. Eymn
tamn dungu tatey.
25
Kom tati pu che llowdunguy:
Ichi ka tai yomel pu che yafkayai tai
layael mew!
26
Feymew Pilato lifrenentutufi ta Barabas.
Feymew mten ka wimakafalfi ta Jesus ka chalintukufi i langmngeael ta krus mew.
19
Matew 27:32
Jesus ta langmngey ta krus mew
(Marku 15.21-32; Luka 23.26-43; Juan 19.17-27)
32
Fey tripalu tiye mew, pefi engn ta kie
wentru Simon pingelu, Sirene ta tremlu. Fey ta
aporiafi tai mekuael Jesus i yenieelchi krus.
33
Puwlu engn kie lelfn mew Golgota pingelu,
tfa feypiafel Kalafera lelfn, 34 elungefuy tai
ptokoael pulku deylelu trum engu, welu pilay
i ptokoael.
35
Fey dew rupan klafantukungelu krus
mew, tati pu soltaw pewtuy engn tai wdamkayafiel kisuke engn Jesus tai takuwn
femngechi i mupiael i feypiknuel ti pelon
wentru: pewtuwi engn tai wdamkayafiel
kisuke engn tai takuwn. 36 Feymew mten ka
anknuwi tiye mew engn tai llwatunieafiel.
37
Ka kisu tai wente longko tukuy engn ta kie
letreru, chew tai wirikonklemum chem dungu
mew tai kondenangen. Tati letreru feypiley:
FEY TFA TA JESUS, TATI PU JUDIU I LONGKO
LMEN.
38
Ka langmngey krus mew epu weefe, kie
Jesus i man ple, kangelu wele ple. 39 Chem
che rume rupalu, fillpirpaeyew, fey nengmkay
i longko, 40 feypilen mew:
Eymi, tati feypikelu tami teyfafiel ti
ngillatuwe ruka ta kla ant mew tami
wio dewmatuafiel, kisutu montuluwnge!
Ngnechen i Fotmngelmi, nagpatunge ti
krus mew!
41
Ka femngechi ayentueyew tati pu longkolelu
ti pu saserdote mew ka ti pu kimeltukelu ti ley
dungu kientrr tati pu putremke ftake judiu
engn. Wirari engn:
42
Kangelu montulfi, welu kisutu pepi montuluwlay. Israel tai longko lmen: nagpatunge
ta krus mew, fey feyentuai ta eymi mew!
43
Maneluwi ta Ngnechen mew. Fey rf piwkeyenieelmew, ta Ngnechen montulaeymew
tati, Ngnechen i Fotm ta iche pikelu am ta
eymi.
44
Fey tati weefe ktu petu langmngelu krus
mew, fillpieyew.
39
Matew 27:64
trarintukufi kie rngi mew ka flmtukulelpufi
tai ptokoael. 49 Welu tati kakelu feypi engn:
Femknufinge, kpayay chey am Elia tai
montulpayaetew.
50
Jesus ka kiechi ftra wirari, fey lay.
51
Feychi lelen mew tati rnge ftra kortina*
tati ngillatuwe ruka mew wichafnagi. Wechu
mew tuwi, fey felen puwi nageltu. Mapu
ta nengmi, chengke kura wkakawi. 52 Ka
tati kfwe nlayey ka fentren lif piwkengekefulu maneluwklen Ngnechen mew, layelu,
wiomongeyetuy. 53 Feymew tripayetuy tai
kfwe mew. Rupan wiomongetulu ta Jesus, ka
konpuy engn Jerusalen waria mew, feymew ta
fentren che peeyew.
54
Feymew tati Roma tuwchi kapitan ka tati
mleyelu kisu engn i llwatuafiel ta Jesus, pefi
engn i rupan tati nyn ka kom tfachi dungu,
fey llkay engn ka feypi engn:
Rfngerkey ta tfachi wentru ta Ngnechen
i Fotmngen!
55
Tiye mew, al kamapu adkintuley fentren
domo tuwlu Galilea tai kellufiel Jesus chemkn
mew. 56 Fey tfey engn mew mley ta Maria
Magdalena, Maria Santiaw ka Jose tai uke, ka
Sefedew tai epu fotm Juan engu Santiaw i
uke.
Jesus ta rngalngey
(Marku 15.42-47; Luka 23.50-56; Juan 19.38-42)
57
Fey dewma pu trafialu, akuy kie riku wentru
Jose pingelu, Arimatea tuwnche, ka feyentulelu
ta Jesus mew. 58 Jose wtufi ta Pilato ka feypifi
i elungetuael Jesus tai kuerpu. Feymew Pilato werky i wlngetuael ti alwe. 59 Fey Jose
nagmelngetuy ta Jesus i kuerpu ka iwdfi
kie lino lif safana mew. 60 Ka tukuknufi kie
we rngan mew, kisu tai ngenngeel mew, kisu
tai dewmafalel ti chengke kura mew. Rupan
takuknufilu tati konwe rngan lolo kie ftra
kura mew, fey amutuy. 61 Welu Maria Magdalena ka ti kangelu Maria mlewey engu, fey
anknuwi tati rngan lolo i inafl.
Tati wardia mley ta Jesus i rngan lolo mew
Fey kangelu ant, tati rktun ant mew,
tati pu longkolelu ti pu saserdote mew ka ti pu
farisew amuy engn kientrr tai pemeafiel ta
Pilato. 63 Fey feypifi engn:
idol, tukulpatukefiyi ta tiyechi koylatufe
Jesus, feychi petu mongelefulu, feypi kla ant
rupale, wiomongetuan.
64
Feymew, werknge ta eymi tai fente kme
llwatuniengeael tati rngan lolo, fey kla ant
wla puwle i kisuknungetuael. Anokechi kpayafuy tai pu disipulu, fey weenentupatuafuy engn ta Jesus i kuerpu, fey wiomongetuy
62
Jesus i lan
(Marku 15.33-41; Luka 23.44-49; Juan 19.28-30)
45
Feychi ant rangiantlu, kom mapu dumimalewey kla ora. 46 Feymew mten, Jesus newentu wirari: Eli, Eli, lema safaktani?
(Feypiafel tati: Iche i Ngnechen. Iche
i Ngnechen, chem mew anta kisuknuen?)
47
Kieke tati mleyelu feymew, allky ka feypi
engn: mtrmpefi tati pelon wentru Elia.
48
Pichin mew, kie soltaw amuy lefklen i
yemeael kie esponja, kchumfi pulku mew,
27:35 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi i mupiael i feypiknuel ti pelon wentru: pewtuwi engn tai wdamkayafiel
27:46 Salmo 22.1.
* 27:51 ftra kortina: pntlniefilu ti ellakonchi ngillatuwe tati doy
kisuke engn tai takuwn.
ponwitulechi ngillatuwe mew.
Matew 27:65
40
28
Jesus i wiomongetun
(Marku 16.1-8, Luka 24.1-12; Juan 20.1-10)
1
Dew rupalu tati rktun ant, fey dew wnlu
ti llituelchi ant semana mew, Maria Magdalena
ka tati kangelu Maria amuy engu i pemeafiel
tati rngan lolo.
2
Mchay mten mley kie ftra nyn mapu
mew kie werken pll am nagpalu ta wenu
mapu. Fey flpalu tati rngan lolo mew, famentufi tati takulekechi kura, fey ka anknuwi
tati kura mew. 3 Tati werken pll wilfi llfke
reke, ka tai takuwn flangi pire reke. 4 Fey
peetew tati pu soltaw, mllmlli engn fente
tai llkan, fey la reke felewey engn. 5 Fey tati
werken pll feypifi tati epu domo:
Llkakilmu. Iche kimnien tamu kintupapefiel ta Jesus, tati langmngelu ta krus mew.
6
Ngewetulay ta tfa mew. Kisu ta wiomongetuy
chumngechi tai feypiknuel. Pepafimu chew
tai tukuknungefumum. 7 Matuke amutumu,
fey feypiafimu tati pu disipulu: Wiomongetuy,
ka amuay ta Galilea. Wne puway ta eymn
mew. Tiye mew ta peafimn. Fey tfachi dungu
ta iche niepen tamu feypiwafiel.
8
Tati epu domo ta rume matukel tripapatuy
engu tati rngan lolo mew. Rume llkaley, welu
ka rume aywkley engu, fey lefklen kpatuy
engu tai kimelpatuafiel tati pu disipulu. Fey
kpaletulu engu i kimelpatuafiel tati pu disipulu,* 9 feymew ka mten, Jesus pewfaluweyew ka
chalieyew. Feymew kisu engu flkontufi ta Jesus
ka pramyefi engu ka maflmafi i namun,
10
fey feypieyew ta Jesus:
Llkakilmu. Feypimetufimu tai pu pei i
amuael engn ta Galilea, fey yew ta peaenew
engn.
Matew 28:20
plata elufi engn tati pu soltaw, ka fente kme
feypiknufi engn:
Eymn ta feypiaymn: Punklelu, petu
umawklelu ichi, Jesus tai pu disipulu kpay. Weenentupatufi engn tati kuerpu. 14 Tati
gobernador kimle ta tfachi dungu, ichi ta
kme ntramkayafiyi, fey eymn ta kelluwayi
tamn kutrankangenoam.
15
Tati pu soltaw llowi tati plata ka femi kom
tai feypingeel engn. Fey tfa tai femngechi
feypingeken tayi tfa amuley tati pu judiu mew.
13
* 28:8 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Fey kpaletulu engu i kimelpatuafiel tati pu disipulu.
ngelay: Felepe may.
Marku 1:1
41
Marku
Marku 1:21
Jesus ta fawtisangey
(Matew 3.13-17; Luka 3.21-22)
9
Feychi mew, Jesus tripapay ta Nasaret waria
mew, Galilea troki mapu mew mlelu, fey Juan
fawtisaeyew ta Jordan lewf mew. 10 Feychi lelen
mew mten tripatulu ta ko mew, Jesus pefi i
nlan ta kallf wenu ka pefi i nagpan ta kisu
mew tati Lif Kme Pll kie palluma reke. 11 Ka
kie dungun allkngey wenu mapu mew feypilu:
Eymi ta iche i piwkeyen Fotm, iche tai
manelnieel.
Jesus tai kintukaduamngen
(Matew 4.1-11; Luka 4.1-13)
12
Dew rupalu tfachi dungu, tati Lif Kme
Pll i pepiluwn mew, Jesus puwi ti uwe
mapu mew. 13 Fey meli mari ant mlepuy chew
i miyawentukemum ti wapoke kulli ka wltukungey i kintukaduamaetew ta Wekf.* Fey
ti pu werken pll poyetunieeyew.
Jesus llituy tai kdaw Galilea mew
(Matew 4.12-17; Luka 4.14-15)
14
Fey tukungelu ta Juan karsel mew, Jesus
wiotuy ta Galilea i wewpiafiel Ngnechen i
kme dungu, 15 feypilen mew: Akuy ta ant,
ka dew mlepay Ngnechen tai longko lmenngen. Wiorakiduamtumn ta Ngnechen mew,
ka feyentun mew llowfimn kisu tai we kimeln
dungu.
Jesus mangelfi ta meli challwafe i inayaetew
(Matew 4.18-22; Luka 5.1-11)
16
Jesus ta trekaley Galilea tai inaltu pichi
lafken ple, fey pefi ti epu peiwen Simon Andre
engu. Challwafe rke engu. Fey petu trftukulu
engu tai challwawe pu lafken, 17 Jesus ta feypifi
ti epu wentru:
Inamuchi, tamu challwafengefel, welu tfa
kintuafimu ta che tamu kpalafiel iche mew.
18
Feychi lelen mew mten elknuy engu tai
challwawe, fey inaeyew engu.
19
Fey doy yew ple amulelu, Jesus pefi tati
epu peiwen Santiaw ka Juan, Sefedew i epu
fotm, mlelu kie farku mew petu raletulu engu
tai challwawe. 20 Feymew ka mten mangelfi
i inayaetew, fey kisu engu elknuy tai chaw
Sefedew tati farku mew i pu kona engn, fey
amuy engu ta Jesus engn.
Kie wentru ta konwekflelu
(Luka 4.31-37)
21
Fey puwi engn ta Kapernaum. Fey ti rktun ant mew Jesus konpuy tati sinagoga mew,
Marku 1:22
42
fey llituy tai kimeltuael. Fey ti pu che ta afmatuley femngechi tai kimeltungeel mew engn,
fentren pepiluwn mew am kimeltumekelu. i
kimeltun trrlay chumngechi i kimeltuken tati
kimeltukelu ta Moyse i ley dungu.* 23 Fey tati
waria mew mlechi sinagoga mew mlerkey kie
wentru konwekflelu, fey tfeychi wentru ta
wirartufi ta Jesus:
24
Chem mew anta kontumupai, Jesus
Nasaret tuwlu? Kpaymi am tai apmkamuafiel? Iche ta kimnieeyu, ka kimnien tami
ineyngen. Eymi ta Ngnechen i dullin.
25
Fey Jesus ta katrtudungueyew feypilen
mew:
Feypikilnge
tfeychi
dungu
ka
elknutufinge ta tfachi wentru!
26
Tati wekf lalatulfi tati wentru, ka ftra newentu wirary, fey tripatuy tati wentru
mew. 27 Kom ti pu che mlelu sinagoga mew
llkay engn, ka welukonkechi ramtuwi engn:
Chem dungu anta tfa? Kimeltuy ta kie
kangerumechi we kimeln dungu kom rfknu
dungu mew! Ken tati wekf ktu ta werkfi,
ka mngeltueyew!
28
Fey mchay mten ntramyengey ta Jesus
Galilea tai kom lof mapu mew.
22
Marku 2:4
2
Jesus tremolfi ta kie wentru lamalelu i kuerpu
(Matew 9.1-8; Luka 5.17-26)
1
Dew rupalu kie mufn ant, Jesus ka
wiokonputuy ta Kapernaum. Fey kimngelu
mten tai mlepun ta ruka mew, 2 rume fentren
che trawy. Feylay rume engn tati wlngi i
lepn mew, fey kisu kimeltumekefi tati werken
dungu. 3 Feymew meli wentru yeleleyew ta kie
kutran lamalelu i kuerpu. 4 Welu fentren
che am mlelu, pepi konpulay engn chew i
mlemum ta Jesus. Feymew wecharpufi engn
* 1:22 tati kimeltukelu ta Moyse i ley dungu: Rume kme kimniefilu Moyse i ley dungu, tati kechu wne wirielchi lifru ebrewdungu
mngell. Rume yamfal wentrungey engn tai rume kimfiel mew tati ley dungu ka ti kakelu wimtun. 1:32 dew konlu ta ant: Tati
pu judiu kie ant pikefuyngn dew koniym wla ta ant, fey dew rupaym ti rktun ant (v. 1.21), fey kisu engn ka llitutukefuy i
kdaw. 1:40 lepra kutran: epe fill wesake kutran few reke wefkelu trawa mew. Tati che nielu tfachi kutran tati pu judiu rume
nngaytukefeyew.
* 2:4 wecharpufi engn tati kpl ruka: Israel mew mleyechi ruka niekefuy kisuke i praprawe puwklelu
kpl ruka mew. Tati kpl ngrelekefuy chaill mamll mew ka wilpatulekefuy pele mew (feyfel ta kie kpl ruka).
Marku 2:5
43
tati kpl ruka,* fey nagmpufi engn ti ngtantuluwklechi kutran chew mley ta Jesus.
5
Feymew Jesus, pefilu tai nien fentren mupiltun engn, feypifi tati kutranklelu:
Iche i weni, dew wioduamangetuymi
tami yafkan mew.
6
Fey kieke tati kimeltukelu Moyse i ley
dungu anlepulu tiye mew, rakiduami engn:
7
Chumngechi anta kisu ngnewi tai femngechi feypiael ta tfa? i femngechi dungun mew notukafi ta Ngnechen. Ngnechen
mten ta wioduamachetuafuy ta yafkan mew.
8
Welu Jesus mchay mten ngneduami tai
femngechi rakiduamklen engn, fey ka ramtufi
ti pu kimeltuchefe:
Chem mew anta femngechi rakiduamkleymn ta eymn? 9 Chem pin anta doy kdawngelay tai feypingeael tati lamalelu tai
kuerpu: Wioduamaletuymi tami yafkan mew,
kam i feypingeael: Witratunge. Witrapramnge tami ngtantu ka trekatunge? 10 Iche feypiwayi ta fewla ti Wentruknuwpalu i nien ta
pepiluwn tfachi mapu mew i wioduamachetuael ta yafkan mew.
Feymew feypifi tati lamalelu i kuerpu:
11
Eymi ta feypipeeyu: witratunge ka nnge
tami ngtantu. Fey amutunge tami ruka mew.
12
Fey tati kutran feymew mten witratuy, fey
ntulu i ngtantu, tripapatuy tiye mew fey i
penieetew itrokom che. Feymew ta itrokom che
afmalewey ka pramyefi engn ta Ngnechen
feypilen mew:
Chumkawnorume pekelai femngechi
dungu.
Jesus mangelfi ta Levi i inayaetew
(Matew 9.9-13; Luka 5.27-32)
13
Feymew Jesus ka amuy ta inaltu pichi lafken,
fey ti pu che flkonpay ta kisu mew, feymew kisu
ta kimeltufi engn. 14 Fey Jesus rupalu fey ple,
pefi ta Levi, Alfew tai fotm, anlelu chew i
kofrangekemum ta impuestu Romangealu. Jesus
feypifi ta Levi:
Inaen.
Fey Levi ta witratripay ka inaeyew.
15
Fey mangelngey ta Jesus i imeael Levi tai
ruka mew. Fey tfey mew mlepuy fentren
tati pu kofrakelu ta impuestu Romangealu, ka ti
kakelu wesake dunguyen pu che. Ka femngechi
anlepuy ta mesa mew kientrr Jesus ka i pu
disipulu engn, fey rume fentren che puwyelu
am tai pu inayawletew. 16 Fey ti pu farisew ka
tati pu kimeltukelu ta Moyse i ley dungu, pefilu
ta Jesus i imeken kom kientrr tfey engn
mew, ramtufi engn tati pu disipulu:
Marku 2:26
Chumngelu am tamn kimeltufe kientrr
imekey tati pu kofrakelu impuestu ka ti pu
yafkafe engn?
17
Jesus ta allkmaeyew, fey feypingey engn:
Tati pu che klfnklelu ka tremolklelu
fey engn duamyelay ta lawentuchefe, welu tati
pu kutranklelu may. Iche kpalan tati pu
kme piwkekawnnngelu mew, welu may tati pu
yafkafe mew.
Tati ramtun ti ayuno dungu mew
(Matew 9.14-17; Luka 5.33-39)
18
Kie rupachi ayunalerkey Juan tai pu disipulu ka tati pu farisew i inakeetewchi pu che.
Fey kieke tfey engn amuy ta Jesus mew ka
ramtupufi engn:
Juan tai pu disipulu ka tati pu farisew
tai inakeetewchi pu che ayunakey engn, fey
chumngelu am ayunakelay kay eymi tami pu
disipulu?
19
Jesus ta llowdungueyew engn:
Chumngelu am kay ayunayafuy tati mangelngelu ta mafn mew, petu tai mlen tati
nofio kisu engn mew? Petu tai mlen kisu
engn mew tati nofio, ngelay tai ayunayael
engn. 20 Welu akuay tati ant i yengetuael tati
nofio. Feychi akule tati ant, fey wlake ta feley
i ayunayael engn.
21
Iney rume ta lapatukelay ta kie llud
takuwn ka tukulelkelafi ta kie we katrn lapan pau, tati we katrn pau am trkfkelu
ka wikrelkefi tati llud takuwn, fey doy wesa
wikrkey tati takuwn. 22 Ka femngechi ta we
pulku rume tukungekelay ta llud kueru mew.
Tati we pulku ta pawklkayafuy tati llud kueru,
fey ngnayafuy tati pulku ka ti kueru wikrafuy. Feymew feley tati we pulku tai wtruntukungeael kie we kueru mew.
Tati pu disipulu suchetukachillay engn tati
rktun ant mew
(Matew 12.1-8; Luka 6.1-5)
23
Kie rktun ant mew, Jesus trekalen
rumey rangi kachilla. Fey tai pu disipulu,
petu rumelu, eluwi engn tai suchetuafiel tati
longko kachilla. 24 Fey ti pu farisew ramtueyew:
Fey chumngelu am femngechi femkey tami
pu disipulu i femnoafel ta che rktun ant
mew?
25
Feymew Jesus llowdungufi ti pu farisew:
Kimlaymn am i chumn ta David kie
rupa kisu ka tai pu kompa nglelu engn?
26
Abiatar rkefel tati Wnen Longko Saserdote.
David konpuy ta Ngnechen i ruka mew, fey
ipufi tati kofke Ngnechen tai chalintukulelngeel. Ka femngechi eluyefi tai kompa i
2:10 Wentruknuwpalu: Wentru i Fotm pin rke, kie wichulechi y i ytungeael ta Jesus ti We Chillka mew. 2:16 farisew:
2:18 ayunalerkey Juan tai pu
kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.
disipulu: tati wimtulelu i ayunayael, fey tati eluwnolu i iyael tai mupitunieael i inanieelchi wimtun dungu. Tfachi wimtun kuyfike
pu judiu i wimtun rke.
Marku 2:27
44
3
Tati wentru lamalelu tai kuw
(Matew 12.9-14; Luka 6.6-11)
1
Jesus ka konpuy ta kie sinagoga* mew. Tfey
mew mlerkey ta kie wentru lamalelu tai
kuw. 2 Fey inaduamniengey ta Jesus i tremolpeafiel may ta rktun ant mew, femngechi
tai dalluntukuafiel engn. 3 Feymew Jesus feypifi ti wentru, lamalelu i kuw:
Witrange, ka rangi ti pu che witraknuwnge.
4
Feymew ka ramtufi ti kakelu pu che:
Chem dungu anta feley tai femael ta che
rktun ant mew: i femael kme dungu kam
wesa dungu? i montulmangeael i mongen ta
kie che kam i elungeael i layael?
Welu kisu engn chem pilay rume. 5 Jesus
lladkenkechi adkintufi ti pu che tai wallomanieetew, ka weangkduami aynolu engn
am i piwkentukuafiel ti dungu, fey feypifi ta
tiyechi wentru:
Normentunge tami kuw.
Fey ti wentru normentuy tai kuw, fey
tremolewetuy. 6 Welu tripatulu mten tati pu
farisew, eluwi engn tai trrmdunguael Erode
tai kelluntukunieetewchi pu che engn femngechi tai langmafiel engn ta Jesus.
Rume fentren che ta mley inaltu ti pichi lafken
mew
7
Jesus amuy tai pu disipulu engn inaltu pichi
lafken, fey inaeyew ta rume fentren che tuwlu
ta Galilea. 8 Fey kimngelu i femken afmatufal
dungu, fey akuyey tai pepayaetew fentren che
tuwlu ta Judea, tuwlu Jerusalen, ka Idumea, ka
fentren che mlelu Jordan tai tripawe ant
ple ka Tiro engu Sidon tai troki mapu. 9 Fey
tfachi dungu mew, Jesus feypifi tai pu disipulu
tai nielpayaetew kie farku, femngechi tai
famentuwkleael fey i tenfikamekenoaetew ti
pu che. 10 Jesus am fentren che tremolfilu, kom
tati pu kutran rume flkonmekepuy ta kisu mew
femngechi tai idapuaetew. 11 Fey tati pu wekf
pefilu ta Jesus, lukutunagmekey engn Jesus i
fl mew ka wirarmekey:
Eymi ta Ngnechen tai Fotm!
Marku 3:25
Welu Jesus katrtudunguniefi ti pu wekf
newentu dungun mew i feypinoael engn rangi
tati pu che i ineyngen ta kisu.
12
* 3:1 sinagoga: kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam
3:6 Erode tai kelluntukunieetewchi pu che: kie troki judiuche aylelu Erode i gobernadorkleael, welu ti Roma
engn.
3:14 apostol: Jesus tai dullielchi wentru tai werkel i wewpiafiel ti werken montuluwn dungu.
tuwchi gobernador no.
3:18 Selote: fey tfa ta kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i weychayafiel tati pu romache ngneniefilu
tati pu judiu Israel mapu mew.
Marku 3:26
45
4
Ti adknu dungu tati nganketrankelu mew
(Matew 13.1-9; Luka 8.4-8)
1
Ka wiome eluwi ta Jesus i kimeltucheael
inaltu ti pichi lafken ple. Rume fentren che
am trawluwlu, Jesus prapuy ta kie farku
mew mlelu ta inaltu tiyechi pichi lafken mew.
Fey anknuwpuy ti farku mew, fey ti pu che
eluwpuy inaltu lafken. 2 Feymew Jesus eluwi tai
kimeltuafiel fentren adknu dungu mew.
Fey i kimeltun mew feypifi ti pu che:
3
Allktumn tfachi dungu: kie wentru nganketrankelu tripay tai nganael. 4 Fey nganlu,
kieke tati fn ketran pachgnagi rp mew.
Fey akulu ti pu m, pitufi ti fn ketran.
5
Ka kieke fn ketran pachgnagi kurantu mew,
chew tai newe rngenomum ta mapu. Feychi
fn ketran mchay mten noyy, tati mapu
am newe rngenolu. 6 Welu aretripalu ta ant,
angkmeyew, mte nienolu am ta folil, feymew
Marku 4:20
angky. Fey ka kieke tati fn ketran pachgnagi pu troltrontu. Fey tremyelu ti troltro,
takueyew, fey fnlay. 8 Welu tati kakelu fn
ketran pachgnagi kme mapu mew, fey tremi,
ka wli rume fentren fn. Kieke fn ketran wli
kla mari fn, ti kakelu wli kayu mari fn, ka
kiekentu pataka fn.
9
Ka amul feypi ta Jesus: Tati aylu i allktuael, allktupe.*
7
3:32 Kieke kuyfi wirin mew feypiley Tami uke, tami pu pei ka lamngen...
* 4:9 tati aylu i allktuael, allktupe: tati
4:12 Isaia 6.9-10 LXX.
4:19 elukelafi i mleael piwke mew ti kme dungu: i wlael fn pin
nielu pilun, allkpe pin rke.
rke.
Marku 4:21
ta kiekeley allkkelu tati werken dungu, fey
engn ta llowkefi ti kme dungu, ka wlkey rume
kme kosecha, kme mapu mew nganelchi fn
ketran reke. Kiekentu ta tfa engn tati longko
kachilla reke mley tati wlyelu kla mari fn
kieke fn ketran mew, ka kiekentu tati wlyelu kayu mari fn ka kiekentu tati wlyelu
pataka fn.
Tati pelontuwe adknu dungu
(Luka 8.16-18)
21
Ka femngechi feypi: Elknungekey anta
kie kdetuwe miche kakon kam miche kawitu? Femngekelay tati. Kie kdetuwe ta
renuknungekey tai pelontuleael. 22 Ka femngechi, chem ellkan dungu rume ngelay tai
pengenoael, ka chem ellkan dungu rume ngelay
tai fente kme kimngenoael. 23 Tati aylu i
allktuael, allktupe.
24
Ka femngechi feypifi: Ngneduamfimn
tamn allkkeelchi dungu. Chumngechi mediwe
mew medilmn ta eymn, ka femngechi mediwe
mew Ngnechen ta medilaeymnmew ta eymn.
Ka doy amul elurpuaeymnmew. 25 Tati nielu,
ta doy elungeay, welu tati nienolu tai pichi
niemuel ktu ta mntumangeay.
Tati adknu dungu ti tremkechi fn ketran mew
Jesus ka femngechi feypi: Ngnechen tai
longko lmenngen ka femngechi feley kie wentru reke nganlu ta fn ketran i mapu mew:
27
tunte umawklele rume kam trepelele rume,
ka femngechi pun rume ka ant rume, tati fn
ketran noykey ka tremkey, welu kisu kimlay ta
chumngechi i tremn tati ngan ketran. 28 Fey
mapu llemay kisu elukeeyew i tremael. Wnelu
mew noykey kie kachu reke, feymew ta ka
eluwkey i longkoael, fey wla ka apokey fn
mew tati longko ketran. 29 Fey dew tremiym tati
fn, katrngekey ka trawlngekey akulu am ta
walng antngen.
26
46
Marku 5:7
5
Gadara tuwchi konwekflelu
(Matew 8.28-34; Luka 8.26-39)
1
Puwi engn nometu pichi lafken,
2
Gadara*mapu mew.
Nagpulu mten ta
Jesus tati farku mew, flkontupaeyew kie
konwekflechi wentru. Fey tfachi wentru
tripapay eltun mew, 3 mlentukerkelu am tfey
mew. Iney no rume pepi trariniekerkelaeyew,
kadena mew no rume. 4 Fentren rupachi dew
trarimangekerkefuy tai namun ka i kuw
kadena mew, welu rumel katrkakerkefuy femngechi ta iney no rume pepi ngnekerkelafeyew.
5
Miyawntukerkey ant ka pun ti wingkul ple
ka ti pu kfwe la mew, wirarkiyawkey ka kisutu
wlelkawkerkey ta kura mew. 6 Welu al kamapu
pefilu ta Jesus, lefklen wtupafi, fey lukutupay
kisu tai inafl mew, 7 fey wirarklen feypifi ta
Jesus:
Kontupakeeli ta iche, Jesus, ftra
pepiluwnngechi Ngnechen tai Fotm! Llellipuaeyu Ngnechen mew tami kutrankanoafiel!
4:23 tati aylu i allktuael, allktupe: tati nielu pilun, allkpe pin rke.
kieke wirin mew mley Gergesa kam Gerasa.
Marku 5:8
47
Marku 5:40
Iche i awe ta epe lay. Kpange tami
fampuwlael tami kuw kisu mew, femngechi
tami tremoltuafiel ka i mongetuael.
24
Fey Jesus amuy ta kisu engu, ka fentren
che ta kompanieeyew. Welukon tenfiwi engn.
25
Rangi tati pu che amulerkey kie domo. Dewma
mari epu tripantu kutranklerkey; kachkerkelay i mollf i kuerpu mew. 26 Rume kutrankawrkey. Fentren lawentuchekelu mew
ruparkey, ka itrokom i niemufel kullirkey,
welu pichi no rume tremorkelay. i tremoafel,
doy amuley i wesalkalen.
27
Allklu i ntramyengen ta Jesus, fey rangi
che tfachi domo ta flkontupufi ta Jesus furi
ple, fey idamafi tai takuwn, 28 famngechi
rakiduamlu am: Idamafili mten Jesus tai
tukuwn, tremolewetuan pirkey i rakiduam.
29
Feychi lelen mew mten, tai wtrulekechi
mollf kachtuy, fey kangentuwi tai kuerpu
mew dew tai tremoletun i kutran mew.
30
Fey Jesus, ngneduamlu kisu i pepiluwn
mew i tremoltun ta kie che, wiokintuy tai
adkintuafiel tati pu che, fey ramtuy:
Iney anta idaknumapeenew tai
takuwn?
31
Fey i pu disipulu ta feypieyew:
Tati pu che ta wall ple tenfikapeeymew, fey
ramtuymi, Iney anta idaknupeenew? pimi.
32
Welu Jesus amuley i adkintun wall ple,
tai peafiel iney tai idaknupeetew. 33 Feymew
tati domo, yafyafklen i llkan mew, fey kimlu
am tai femngechi femn ta kisu, fey amuy i
lukutupuael kisu i inafl mew, fey ntramelfi
kom rf dungu chem mew i idaknufiel. 34 Fey
Jesus feypieyew:
Papay, tami feyentun mew ta tremotuymi.
Kme tngduamkechi amumutunge.
Dew
tremolewetuymi tami kutran mew.
35
Petu tai dungumeken ta Jesus, fey akuyey
ta kieke wentru tuwlu Jayro i ruka mew, tai
feypipayafiel ta Jayro:
Tami awe ta dew lay. Chumael anta aporiamekefimi tami kpalafiel tati Kimeltufe?
36
Welu Jesus duamknulay tai feypingepan ta
Jayro, tati longkolelu ta sinagoga mew. Feymew
Jesus feypifi tati longko:
Llkakilnge. Feyentulenge mten.
37
Fey Jesus elulafi kakelu pu che i kompapuwlaetew Jayro i ruka mew, welu Pedro
mten Santiaw ka Juan, Santiaw tai pei. 38 Fey
puwlu engn ta Jayro i ruka mew ka pepufilu
ti pu che tai wakeklen i ngman engn,
39
konpuy ka feypifi ti pu che:
Chem mew anta fente ngmakawmekeymn?
Feyti pichidomo ta re umawkley mten tati.
40
Fey ti pu che ayeeeyew engn, welu Jesus
feypifi ti pu che tai tripayael wekuntu ruka.
5:20 Dekapolis troki mapu: kie ftra troki mapu nielu mari pichike waria.
Marku 5:41
48
6
Duamknungelay ta Jesus Nasaret waria mew
(Matew 13.53-58; Luka 4.16-30)
1
Jesus tripatuy tiye mew, fey amutuy kisu i
tuwmumchi mapu mew, fey kientrr amuy tai
pu disipulu engn. 2 Fey akulu tati rktun ant,
eluwi tai kimeltuael tati sinagoga mew. Tati
trawlechi pu che, allktumafilu i dungun ta
Jesus, rume afmatulen ramtuwi engn:
Chew anta admi fentren dungu ta tfa?
Chew anta entuy feychi kimn ka tai pengelelchi afmanngechi pepiluwn? 3 Fey tfa no
am tati dewmarukafe, Maria tai pe, Santiaw, Jose, Juda, ka Simon engn tai pei? Ka
mlelay anchi kisu tai pu deya tfa mew, ichi
mew?
Feymew eluwlay engn tai feyentuafiel.
4
Welu Jesus ta feypifi ti pu che:
Kaple ta allmalltungekey tai allktungeael ta kie pelon wentru,* welu kisu tai
mapu mew, tai pu rema mew ka kisu tai ruka
mew femngekelay.
5
Fey Jesus pepi pengel-lay ta tiye mew kie
afmatufal pepiluwn no rume, welu kie mufn
kutran mew mten ta fampuwli i kuw tai
tremolafiel. 6 Ka rume rakiduameleyew ta Jesus
i feyentunoetew mew ti pu che.
Jesus werkfi i pu disipulu tai kimelael engn
Ngnechen tai longko lmenngen
(Matew 10.1, 5-15; Luka 9.1-6)
Jesus miyawentuy kom flkleyechi rukache
ple, fey kimeltuyawli ti kme dungu.
7
Mtrmfi tati mari epu disipulu, fey eluwi tai
werkafiel re epuke. Eluyefi ta pepiluwn i
wemnentuafiel kom wekf. 8 Fey feypifi tai
yenoael chem no rume ta rp mew, welu tai
yeael retr mten. Tai yenoael ta folson, roki
no rume, ka plata no rume. 9 Feley tai tukuael
engn okota, welu tai yenoael mudaw takuwn.
10
Fey feypiknufi i pu disipulu:
Marku 6:22
Fey konpulmn ta eymn kie ruka che
mew, mlewemn tfey mew, kaple amutualmn wla. 11 Chew rume ta llowngenolmn
ka allktumangenolmn rume tamn dungu,
wiomeaymn ta tiye mew ka mtrowaymn
tamn namun mew mlechi trufr, femngechi
tai ngneduamael engn tamn llownoetew
mew.
12
Feymew tripay tati pu disipulu tai feypiafiel
tati pu che tai wiorakiduamtuael engn ta
Ngnechen mew. 13 Ka femngechi wemnentuy engn fentren wekf, ka tukulelyefi engn
aseyte rume fentren kutran, fey tremoyetufi
engn.
Langmngey Juan ti Fawtisachefe
(Matew 14.1-12; Luka 9.7-9)
14
Tati longko lmen Erode allky tai ntramyengen ta Jesus, kom ple kimngey tai ntramyengen mew ti afmafal pepiluwn i nien.
Erode kay ta feypirkey: Juan ti Fawtisachefe
ta wiomongetuy, feymew niey ta tfachi afmatufal pepiluwn. 15 Ka kiekentu feypirkey:
Fey tfa tati pelon wentru Elia pingekelu.* Ka
kiekentu feypirkey: Kie pelon wentru tati.
Kuyfi mew mlekechi pu pelon wentru reke feley.
16
Welu Erode, allklu ta tfachi dungu,
feypirkey: Fey tfa ta Juan tati.
Iche
werkn tai katrmangeael tai longko, fey
wiomongetuy tati.
17
Fey Erodia i duam rke, Erode werkrkey
i presuknungeael ta Juan ka i traringeael ta
kadena mew, fey i tukungeael ta karsel mew.
Erodia am ta Felipe i kure rkefel, Erode tai
pei, welu Erode ta mntukurerkefi tai pei.
18
Fey Juan feypirkefuy ta Erode: Kmelay tami
mntumafiel i kure tami pei.
19
Feymew ta Erodia dekefuy ta Juan, fey kpa
langmkefuy, welu pepilkerkelafuy. 20 Erode
rume llkakerkefi ta Juan, kimniefilu am tai
rume nor wentrungen ka i lif mongenngen,
feymew ingkapekefuy. Fey allkmafiym i
nglam, pekelafuy i chem chumael, fey Erode
rume kme duamkechi allktumakefi i ntram ta Juan. 21 Erode tai kawi puwltripantun
nielrkefi kie ilelkawn tai pu longkolechi
wentru ka i pu longkoleyechi pu soltaw ka ti
pu lmenke wentru tuwlu ta Galilea. Fey Erodia
feychi ant allmalltuy i langmfalafiel ta Juan.
22
Feymew Erodia tai domo pe konpurkey
chew tai mlemum tati kawi, fey faylapurkey.
Fey Erode ka tati pu mangel traf imekelu rume
* 6:4 pelon wentru: Ngnechen i pu werken wewpilelkefilu tati pu israelche Ngnechen i werken dungu.
6:11 mtrowaymn
6:13 tukulelyefi engn
tamn namun mew mlechi trufr: femngechi femkefuy tati pu che i pengelael i rume wesa duamn.
6:14 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Erode kay ta feypirkey, welu
aseyte rume fentren kutran: tati pu judiu i wimtun.
kakelu kuyfi wirin mew mley: feypingerkey.
* 6:15 tati pelon wentru Elia: kie pelon wentru ti pu judiu i ngmkefel tati
Marku 6:23
ayy engn tati llchadomo i faylan, fey Erode
feypifi tati llchadomo:
Chem rume ta eluen pieli, iche ta eluaeyu.
23
Muf rupachi ta kuyalltulelfi tai eluafiel
chem rume ta eluen pielieyew, rangi i
nieelchi chemkn ktu.
24
Fey ti llchadomo tripapatulu, ramtufi tai
uke:
Chem am eluen piafui?
Fey i uke llowdungueyew:
Eluen Juan ti Fawtisachefe i longko
pifinge.
25
Feymew tati llchadomo matukel konputuy
chew i mlemum tati longko lmen, fey feypipufi:
Duamnien prmkechi tami eluafiel kie
rali mew Juan ti Fawtisachefe tai longko.
26
Tati longko lmen ta rume weangklewey,
welu dew kuyalltun dungun mew am
feypiknulu tai pu mangel tai adki mew,
ngnewlay tai elunoafiel i eluen pietew.
27
Feymew mten werky kie soltaw fey i
katrpelngeael ta Juan, fey i kpalelngeael ti
llchadomo. 28 Fey amuy tati soltaw karsel mew,
katrmapufi i longko ta Juan, fey kpalfi kie
rali mew ka elupafi tati llchadomo, fey kisu
chalintukulelfi tai uke.
29
Juan tai pu kompa kimi engn i langmngen ta kisu, fey amuy engn i yemetuafiel ti
kuerpu, tai rngalafiel engn.
Jesus elufi iyael ta kechu warangka wentru
(Matew 14.13-21; Luka 9.10-17; Juan 6.1-14)
Rupalu kom tfachi dungu, tati pu apostol
trawluwi Jesus engn, fey ntramelpatufi kom
tai chumn engn ka tai kimeltuel. 31 Jesus ta
feypieyew:
Kpamn. Amui ichi kisu tai pichi
kansatuael wichu pnttripalechi lelfn mew.
Rume fentren che puwpuwngelu am kisu engn mew, feymew pepi ilayngn rume.
32
Feymew Jesus ka tai pu apostol konpuy
engn ta kie farku mew, fey amuy engn kie
al tripalechi lelfn mew, 33 welu fentren che
peeyew engn tai amun, ka femngechi kimngey
i puwael tiye mew. Fey fill waria mew mlechi
pu che lefklen amuy i wallmeael ti pichi lafken
mew, feymew wne puwi ti trokiche kisu engn
mew. 34 Nagpulu mten ta Jesus ti farku mew,
pepufi tati ftra trawn che, fey kutranduamyefi
ta tfeychi pu che. Kie kechan ufisa reke
feley engn ngenolu am iney no rume tai adnieaetew, feymew Jesus eluwi tai kimeltuafiel
fentren dungu.
35
Fey pu trafialu, tai pu disipulu
flkontueyew ka feypieyew engn:
Dew pu trafiay tati, ka tfachi lelfn mew
ngelay chem rume. 36 Chalitufinge tati pu che,
tai amuael engn kaple ka flklechi waria
mew tai ngillamuael engn tai iyael.
30
49
Marku 6:52
Fey Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Eymn eluafimn ta iyael.
Feymew kisu engn ta llowdunguy:
Rume fentren plata mew may ngillapeafui ta kofke, tai eluafiel i iyael kom tfachi
pu che?
38
Fey Jesus feypi:
Tunten kofke am nieymn ta eymn?
Amumn tamn pemeael tunten kofke tamn
nieel.
Fey dew rupan pemelu engn, feypingey ta
Jesus:
Kechu kofke ka epu challwa mley.
39
Feymew Jesus feypifi i pu disipulu i
feypiafiel ti pu che i anknuwael ka i
wichuke trokiknuwael engn ti kachu mew.
40
Fey wichuke troki mew anknuwyey engn.
Kieke troki niey pataka che, fey kakelu troki
kechu mari che.
41
Feymew mten ta Jesus nfi i kuw mew
tati kechu kofke ka tati epu challwa, fey prakintulen wenu mew, maumtufi ta Ngnechen. Fey
wkayefi tati kofke ka eluyefi tai pu disipulu
tai eluyeafiel engn tati pu che. Ka femngechi
wdamkafi tati epu challwa kom tfeychi pu
chengealu. 42 Itrokom iyey engn ka itrokom
kme weday engn, 43 ka apolyetuy engn mari
epu kanasta tati puchuyechi wkan kofke ka tati
challwa mew. 44 Tati iyelu ta tiyechi kofke, kechu
warangka wentru rke.
37
Marku 6:53
50
7
Tati wesalkakefilu ta che i mongen mew
(Matew 15.1-20)
Flkonpuy ta Jesus mew tati pu farisew, ka
kieke tati pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
tati kpayelu ta Jerusalen. 2 Tfa engn, pefilu Jesus i kieke pu disipulu tai imeken engn fey i kchanon tai kuw, fey ngneduamfi i mupitunofiel ti wimtun dungu i wne
kchayafel tai kuw, feymew rume nentufilfi
engn. 3 (Tati pu farisew am, ka kom ti pu Judiu
inanielu engn tai pu ftakeche em tai wimtun dungu feypiley tai inoael engn wne kme
kchanole i kuw. 4 Fey wiomeym engn ta
merkaw mew, ikelay engn wne mupitunole
i wimtun dungu tai kchakuwael. Rume
fentren wimtun ta niey engn, tai kchayafiel
tati fasu, ka tati kopa, ka tati losa pnepeel ka ti
ngtantu.)*
5
Feymew, tati pu farisew ka tati pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu, ramtufi engn
ta Jesus:
Chem mew am tami pu disipulu ta mngeltukelay engn ichi tai ftakeche em tai
wimtun dungu? Podklen tai kuw ikey engn.
6
Fey Jesus ta llowdungueyew:
Fente kme mupituy i piel mew tati pelon
wentru Isaia tamn koyla ngnen chengen. Feychi wirintukulu feypi:
Fey tfachi trokiche ta poyekeenew re wenche
wn mew mten,
welu ta konpiwke mew poyenielaenew engn.
7
Chem falilay rume tai pramyemekeaetew engn:
1
Marku 7:23
tai kimeltukeel engn re che tai
pepikaelchi werkn dungu mten.
8
Eymn am elknukelu Ngnechen tai werkn
dungu tamn mngeltuafiel re che mten tai
wimtun dungu: tamn kchayafiel tati pu fasu,
ka ti pu kopa, ka femngechi mngeltukefimn
fentren kakelu wimtun dungu.
9
Ka femngechi feypi ta Jesus:
Tamn elknunoafiel eymn tamn wimtun
dungu, eymn ta falintukelafimn Ngnechen
tai werkn dungu 10 Moyse ta feypirkey:
Yamfinge tami chaw ka tami uke, fey Tati
wesapifilu tai chaw ka tai uke, fey ta
kondenaley i langmngeael.* 11 Welu eymn
ta feypikeymn kie wentru tai feypiafiel tai
chaw kam tai uke: Ngelay tami kelluafiel, kom
tai nieel am ta iche korfan tati (tfa ta feypin
rke: dew chalintukunielfi ta Ngnechen).
12
Tfey engn tati femngechi feypikelu ngelay
chem aporiawn no rume tai kelluafiel tai
chaw kam tai uke rume. 13 Fey tfa famngechi
ta eymn falintukelafimn ta Ngnechen i
werkn dungu fey tfachi wimtun mew tamn
kimeluwkeel welukonkechi. Ka femkeymn
fentren kakelu femngerumechi dungu.
14
Feychi lelen mew mten ta Jesus mtrmfi
tati pu che ka feypifi:
Kme allktumuchi, ka longkontukuaymn:
15
Chem iyael rume ile ta che, yafkalayafuy. Welu
ti wesa dungu piwke mew tripalu, fey ta yafkan
mew tukukefi ta che. 16 Iney rume ayle i
allktuael, allktupe.
17
Feymew Jesus elknutufilu tati pu che, konpuy ta ruka mew, fey tai pu disipulu ramtueyew
tfachi kimeltun mew.
18
Feymew Jesus feypifi tai pu disipulu:
Eymn am longkontukurkelafimn tati
dungu? Kimlaymn anta chem iyael rume
ile ta che i yafkakenon, 19 piwke mew am ta
konpukenolu, ptra mew mayfe, femngechi wla
tai tripatuael ta kuerpu mew?
(Fey tfachi dungun mew ta feypi kom iyael
tai lifngen.) 20 Ka femngechi feypi:
Piwke mew tripachi dungu, feyke ta wesalkakefi ta che. 21 Fey che tai piwke mew tripakey wesake rakiduam, fill wesake femmeken
wentru engu ta domo, tati ween dungu, tati
langmchen, 22 tati iwaldomon, ka tati dimatun, tati wesake femn, tati ngnenkachen,
tati wesake wimtun, ka tati triruwn, ka tati
dallukan, tati mallmangen ka nienolu nor rakiduam. 23 Kom tfachi wesake dungu tripakey ta
piwke mew, fey kisutu wesalkawkey ta che.
Marku 7:24
51
Marku 8:15
Kie ant ta wiome trawluwlu ta rume fentren pu che, fey tfachi pu che nierkelay engn
chem rume tai iyael. Feymew Jesus mtrmfi
tai pu disipulu, fey feypifi:
2
Kutranduamyeniefi ta tfachi pu che. Kla
ant dewma i mlepan engn tfa mew, fey
chem rume nielay tai iyael engn. 3 Fey i
inon werkfili engn i amutuael tai ruka
mew, rume ngawadafuy engn ta rp mew,
kiekentu ta ftra kamapu kpalu engn am.
4
Kisu tai pu disipulu ta llowdungueyew:
Chumngechi am elungeafuy iyael engn
kie famngechi lelfn mew, chew i ngenomum
kie ruka che no rume?
5
Fey Jesus ta ramtufi i pu disipulu:
Muf kofke am nieymn?
Regle kofke niei pi engn.
6
Feymew Jesus werky i anknuwael tati
pu che plli mew. Nfi i kuw mew tati regle
kofke. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen,
wkayefi ka eluyefi tai pu disipulu, fey kisu
engn wdamkalelfi tati pu che. 7 Ka femngechi nierkey engn kie muf pichike challwa,
fey Jesus maumtufi ta Ngnechen tati pichike
challwa mew, ka femngechi werky tai wdamkalelngeael tati pu che. 8 Kom iyey ka weday engn, fey ka apoyetuy regle kanasta tati
sofrayechi kofke ka challwa mew. 9 Tati iyelu epe
meli warangka wentru rke.
Feymew ka mten Jesus chalitufi ti pu che,
10
fey konpuy kie farku mew tai disipulu engn,
fey amuy Dalmanuta troki mapu mew.
1
31
8
Jesus elufi iyael ta meli warangka wentru
(Matew 15.32-39)
Marku 8:16
52
Marku 9:1
9
Jesus ka femngechi feypi:
Rf dungu feypiwayi kieke tati mleyelu
fey tfa mew lalayay engn pefile wla ta
Ngnechen tai longko lmenngen i pewfaluwael fentren pepiluwn mew.
1
* 8:26 Kieke wirin mew ngelay: ka feypilayafimi iney no rume mlelu ti pichike troki rukache mew. 8:29 tati Cristo pikeel:
8:31 putrem ftakeche: ti pu
Cristo kam tati Mesia, tati pu judiu i ngmnieelchi Montulchefe, Ngnechen i tukulpaknuel.
judiu i longko, rume yamfalklelu.
8:34 eluwklepe i kutrankawael iche reke: mekuprampe tai krus pin rke.
Marku 9:2
53
Marku 9:29
Kimeltufe, tfa ta kpalelpeeyu iche tai
fotm, kontunieeyew ta kie wekf fey ta
ketrolnieeyew. 18 Chuchi mew rume mleym,
nkeeyew tati wekf. Trananagmkeeyew
ta plli mew ka trorfan entupakey kown
tai wn mew.
Ktrrlkey i foro, fey
mtrengklewekey. Tami pu disipulu feypipefui engn tai wemnentulelafiel tati
wekf, welu pepi wemnentulafi engn.
19
Fey Jesus ta llowdunguy:
Mupiltunngenochi pu che! Tuntema anta
mlerkean ta iche eymn mew? Tuntepu mew
wla anta tngklewerkean ta iche? Kpalfimn faw ple tati pichiwentru.
20
Feymew yengey tati pichiwentru Jesus mew.
Welu tati wekf, pefilu ta Jesus, lalatulfi ti pichiwentru, fey ka tranapuwi plli mew. Imlkawi,
ka trorfan entupay kown tai wn mew.
21
Fey Jesus ramtufi tati ngen fotm:
Tuntema am dewma tai femken tfa
famngechi?
Fey ti ngen fotm llowdungueyew:
Pichichengelu i femrumen. 22 Fentren rupachi ta feychi wekf tranapuwlkeeyew ta ktral mew ka ko mew tai langmaetew. Feymew,
pepilfulmi eymi, kutranduamyemui ta ichi
ka kellumui.
23
Fey Jesus ta feypifi ti ngen fotm:
Chumngechi am pepilfulmi pimi? Kom
pepilfali tati feyentulu mew!
24
Feymew tati pichiwentru i chaw wirari:
Iche ta feyentun. Kelluen tai doy feyentuael!
25
Fey Jesus ngneduamlu tai trawluwmeken
ta rume fentren pu che, wemnentufi tati
wekf, feypilen mew:
Ketrongechi wekf ka pilungelu, iche ta
werkaeyu tami tripatuael ta tfachi pichiwentru mew ka tami wiokonmeketunoael ta kisu
mew.
26
Feymew ti wekf wirari, ka kie rupachi
lalatulfi tati pichiwentru. Feymew mten tripatuy ta kisu mew. La reke femknufi, fey rume
fentren che ta feypiyey dew lay tati pi engn.
27
Welu ta Jesus, nknufi ta kuw
mew, witrapramfi, fey tati pichiwentru
witrapratuy.
28
Feymew mten ta Jesus konpuy ta kie ruka
mew, fey tai pu disipulu wichu kafk dungun
mew ramtueyew:
Chem mew anta ichi pepi wemnentulafiyi ta tfeychi wekf?
29
Fey Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Fey tfa famngechi wekf pepi wemnentungeafuy re ngillatun ka ayuno* mew mten.
Jesus kimeli epu rupachi dewma i langmngeael
(Matew 17.22-23; Luka 9.43b-45)
Marku 9:30
54
Marku 10:6
kie ftra kura, fey tai trftukungeael ta
lafken mew.
43
Tami kuw ta yafkan mew tukukeelmew,
katrnentufinge. Doy kmeay tami nieael kie
kuw mten tami konpuael ta rumel mongen
mew, welu fey tami nien epu kuw, mi amuael ta
ktral mapu mew, chew chongkelay tati ktral,
44
chew i lakenomum ta piru ka i chongkenomum ta ktral.
45
Fey tami namun yafkan mew yekeelmew,
katrnentufinge. Doy kmeay tami nieael kie
namun mten tami konpuael ta rumel mongen mew, welu fey tami nien epu namun tami
trftukungeael ta ktral mapu mew. 46 Chew
i lakenomum ta piru ka i chongkenomum ta
ktral.
47
Fey tami nge yafkan mew tukukeelmew,
entufinge eymi mew. Doy kmeay tami nien kie
nge mten tami konpuael Ngnechen tai lmen
mlewe mew, welu fey tami nien epu nge mi
trftukungeael ta ktral mapu mew
48
chew i lakenomum ta piru
ka i chongkenomum ta ktral.
49
Kom ta alimkangealu am ta ktral mew. Ka kom
chalintukuelchi ilo chadimangeay.
50
Chadi ta kmey, welu kotrwetunole,
chumngechi am pepi wiome kotrtuafuy ta
chadi? Eymn chadi reke felemn ka tng
mongen niemn welukonkechi eymn mew.
10
Jesus ramtungey tati wdakuren
(Matew 19.1-12)
1
Jesus tripay ta Kapernaum waria mew, fey
amuy Judea troki mapu mew ka ti troki mapu
mlelu Jordan lewf tai tripawe ant ad ple.
Tiye mew ka wiome trawluwi tati pu che, fey
kisu eluwi tai wiome kimeltuafiel, femngechi
wimtulelu am.
2
Fey kieke farisew flkonpuy ta Jesus mew
femngechi tai entufilafiel engn, fey ramtufi
engn:
Kmey am i wdakureael wentru chem
dungu mew rume?
3
Fey Jesus llowdungueyew:
Chem werkn dungu am elueymnmew ta
Moyse?
4
Kisu engn feypi:
Moyse wli ti werkn dungu tai wdangeael ta kure fey i elungeael ta kie wirin dungu
tai dew wdangen.
5
Feymew Jesus ta feypieyew:
Moyse ta femngechi feypiknuy tamn
rume wesa yaf piwkengen mew ta eymn.
6
Welu llituka mew kom dewmangelu,
Ngnechen dewmafi ta wentru ka domo.*
Marku 10:7
55
Marku 10:33
Kie dungu ta petu femlaymi.
Amutunge. Fendenge kom tami nieelchi chemkn ka
elufinge tati nienolu chem rume. Femngechi ta
nieaymi ftra kme felen ta wenu mapu mew.
Fey wla, fey naymi tami krus,* kpange ka
inayaen.
22
Fey ti wentru allklu tfachi dungu, rume
wesa duami, rume rikulelu am.
23
Feymew Jesus adkinturupay wall ple, fey
feypifi tai pu disipulu:
Rume kdawngeay i konpuael tati nielu
fentren chemkn Ngnechen i longko lmenngeelchi mlewe mew!
24
Fey tfachi dungu ta rumema afmatulkafi
tati pu disipulu, welu Jesus ka wiome feypifi i
pu disipulu:
Pu weni, rume kdawngey konpuael
Ngnechen i longko lmenngeelchi mlewe
mew, feyti pu che maneluwlu i fentren
chemkn mew! 25 Doy kdawngelay ta kie
kamellu i rumeael ti longko akucha mew, fey
kie riku i konael Ngnechen i lmen mlewe
mew.
26
Femngechi allklu ti pu disipulu, doy afmatulewey engn, fey welukonkechi ramtuwi
engn:
Iney anta pepi monturkeay?
27
Jesus ta leliwlfi i pu disipulu, fey feypifi:
Che i pepilnoel, Ngnechen ta pepilniey.
Kisu mew ta ngelay chem no rume ta pepilfalnolu.
28
Fey Pedro eluwi tai feypiaetew:
Ichi ta elknui itrokom tai niekefel, fey
inawiyi ta eymi.
29
Jesus feypifi i pu disipulu:
Rf dungu ta feypian iney rume fey iche
tai duam ka tati werkn montuluwn dungu i
duam elknule ta ruka, kam pei, kam lamngen,
kam chaw, kam uke, kam domo, kam fotm,
kam mapu, 30 welu fewla ta tfachi mapu mew
lloway doy pataka rupachi tai niekefel ta ruka
mew, pei, lamngen, uke, fotm ka mapu, tunte
yawtuniengeay rume. Fey tati we mletuachi
mapu mew lloway tati rumel mongen. 31 Welu
fentren che wneltulelu, inaletuay. Ka fentren
che tati pu inalelu, fey ta wneletuay.
Jesus kimeli kla rupachi dewma tai layael
(Matew 20.17-19; Luka 18.31-34)
32
Trekaley engn i amuael ta Jerusalen, fey
Jesus ella wne konkley tai pu disipulu mew.
Kisu engn ta afmatuley, ka tati pu inaleyelu
llkaley engn. Jesus ka wiome mtrmfi
tai wichudunguafiel tati mari epu disipulu,
fey llituy tai feypiafiel i rupayael ta kisu
fey tfachi dungu mew: 33 Fey fewla amuai
10:7 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tai wichu amayewael i kure engu. 10:8 Genesis 2.24 LXX. 10:19 Exodo 20.12-16;
* 10:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: fey naymi tami krus.
10:24 Kieke kuyfi wirin mew
Deuteronomio 5.16-20.
10:29 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: kam domo.
ngelay: feyti pu che maneluwlu i fentren chemkn mew.
Marku 10:34
ta Jerusalen, chew tai chalintukungeael tati
Wentruknuwpalu ti pu longkolechi pu saserdote mew ka tati pu kimeltukelu Moyse i ley
dungu. Fey engn ta kondenayaeyew i langmngeael ka chalintukungeay tati pu katripanche
mew. 34 Ayentukangeay ta kisu, tofktukangeay
ka wlelkangeay ka langmngeay. Welu kla
ant rupale, wiomongetuay.
Santiaw engu Juan frenemuyu pifi ta Jesus
(Matew 20.20-28)
35
Santiaw ka Juan, Sefedew tai epu fotm,
flkonpuy engu ta Jesus mew, fey feypifi:
Kimeltufe, frenemuayu tfachi dungu
mew.
36
Fey Jesus ramtueyew engu:
Chem dungun anta duamtunieymu?
37
Fey feypifi engu:
Elumuyu tami ftra longko lmen mlewe
mew tayu mlepuael kie tami man ple, kangelu tami wele ple.
38
Jesus ta llowdungueyew engu:
Eymu ta kimlaymu tamu feypipeel. Ayafuymu tamu kutrankawael ka tamu langmngeael chumngechi ta iche i rupayael feychi
dungu mew?
39
Kisu engu ta llowdungufi ta Jesus:
Femafuyu.
Fey Jesus ta feypieyew engu:
Eymu kutrankawaymu ka langmngeaymu
chumngechi i rupayael ta iche feychi dungu
mew,* 40 welu tamu mlepuael iche tai man
ple kam tai wele ple iche ta ngenngelan tai
felepe i piael. Fey may ta elungeay i femael
tfey engn tati pu pepikanielel i puwam.
41
Feymew tati kakelu mari pu disipulu allklu
engn tfachi dungu, lladktufi engn ta Santiaw ka Juan, 42 welu Jesus ta mtrmeyew engn,
fey feypieyew:
Eymn kimnieymn tfa tati pu judiu
tuwnngenolu mew mley ta longko lmenklelu ka chem awtoridad rume nielu rume
aporia ngnekaniekefi tati pu che chumngechi
i ayel, 43 welu ta eymn mew ngelay tamn
femngechi femael.
i feleafel, tati kpa
longkolelu kieke eymn mew, feley tai
rumel eluwkleael i poyeafiel ta kakelu. 44 Ka
kieke ta eymn mew kpa wnenklele, fey ta
feleay ta kie kona reke ta kakelu mew. 45 Tati
Wentruknuwpalu rume am ta kpanolu tai
poyengeael, welu may i poyecheael ka i wlael
tai mongen i montulafiel ta rume fentren che.
56
Marku 11:5
11
Jesus konpuy ta Jerusalen mew
(Matew 21.1-11; Luka 19.28-40; Juan 12.12-19)
1
Fey dew flpulu engn ta Jerusalen, tati epu
waria Betfage ka Betania, Olifu pingechi wingkul
i inafl mew, Jesus werky i epu disipulu. 2 Fey
feypifi:
Amumu ta tiyechi trokike ruka mew.
Fey konpulmu ta tfey mew, pepuaymu ta
kie pichi furiku trapelklelu, iney no rume
petu prakenoetew. Nentuneyfiafimu, fey kpalafimu. 3 Fey iney rume ramtuelmumew chumngelu tamu nentutrapelpefiel, feypiafimu idol
yelelmumechi pipeeyumew, fey mchay mten
wiome elpatuafiyu.
4
Amuy engu, fey pepufi engu tati furiku
trapelklelu ina rp, kie wlngi i itrotripa,
fey nentutrapelpufi engu. 5 Fey kie wentru
mlelu tiye mew ramtueyew engu:
10:38 Ayafuymu tamu kutrankawael ka tamu langmngeael chumngechi ta iche i rupayael feychi dungu mew?: Pepi
* 10:39 Eymu
putuafuymu kay tati fre pulku iche tai putuael ka tamu llowael ti fawtismo iche tai llowael? pin rke.
kutrankawaymu ka langmngeaymu chumngechi i rupayael ta iche feychi dungu mew: Eymu ta pepi putuaymu tati fre pulku, ka
10:47 David mew tripachi Dulli Yomelche: tati pu judiu i ytukefelchi
llowaymu tati fawtisangen iche tai llowael pin rke.
y tai tukulpayafiel ti tukulpaknuelchi Montulchefe David i yomelche i tripayael.
Marku 11:6
57
Marku 11:29-30
11:15 tati fendemekelu ka tati ngillakamekelu: femngechi tati pu che kake mapu kpalu i kpalnoael
kisu i kulli engn. Tati trafkintuplatamekelelfilu tati pu che: feytichi pu che kpalu kake troki mapu mew i kpalnieelchi plata
mew pepi kullikelafuy impuestu ka pepi ngillakelafuy kulli no rume i langmngeael. Feymew ti pu che felefuy i trafkintuael i
11:17 Isaia 56.7.
11:26 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 26.
plata i llowngekeelchi plata ngillatuwe ruka mew.
Marku 11:31
58
12
Tati adknu dungu ti wesake kdawfe mew
(Matew 21.33-46; Luka 20.9-19)
1
Jesus eluwi tai dunguaetew engn kie adknu dungu mew, fey feypi: Kie wentru anmi
fentren ofad ka malalmaknufi. Dewmay ta kie
ktrwe nentuam i pulku ka dewmay kie al
prachi wenu ruka tai kom puwkintunieam tai
ofadentu. Feymew amediaknulelfi i ofadentu
kieke ti pu kdawkelu, fey kisu eluwi i amuael
kaple. 2 Fey puwlu ti ant i kosechangeael
ti fn ofad, werky kie tai kona i llowpayael ti pu kdawkelu mew i koneltuleelchi
kosecha. 3 Welu ta kisu engn nfi i wlelkayafiel ka wemtufi fey i elunofiel chem no
rume. 4 Feymew tati ngenngelu werky ka kie
kona, welu ta tfa wedokamangey tai longko
ka fill wesaka pingey. 5 Feymew ka wiome
werky ka kie kona, fey tfa ta langmngey.
Feymew ka werky fentren kakelu pu kona,
fey kieke ta wlelkafi engn, fey kakelu kay
langmfi engn.
6
Fey kielewey i werkael: kisu tai fotm
tai rume sakinieel. Inangechi mew werkfi ta
kisu, rakiduamklen: Fey i kaknu rakiduamnon rume, yammayaenew engn i fotm tati
pirkey.
7
Welu tati pu kdawfe welukonkechi feypiwi
engn: Fey tfa lle tati ngenngetualu ti ofadentu
mew. Langmfiyi, fey ichingetuay tai kdawpeymchi ofadentu. 8 Fey ta famngechi nfi
ka langmfi engn, fey trfentufi engn tati la
wekuntu ti ofadentu mew.
9
Fey chumalu trokiniefimn kay tati ngenngelu ti ofadentu mew?
Fey kpayay ka
langmpayafi tfeychi pu kdawfe, ka elutuafi i
ofadentu ta kakelu pu kdawfe.
10
Kimlaymn am i chem pilen tati Wirin
Chillka? Feypiley:
* 12:11 Salmo 118.22-23.
Marku 12:21
Tati pu dewmarukakelu i illamelchi kura,
dullin kurangetuy.
11
Fey tfa ta idol tai femknuel, fey rume
afmatulei.*
12
Feymew ayfuy engn i presuafiel ta Jesus, ngneduamlu engn am kisu engn tai
ntramelngen ta tfachi adknu dungu. Welu
llkaniefilu engn am tati pu che, elknutufi ka
amutuy engn.
Tati impuestu dungu
(Matew 22.15-22; Luka 20.20-26)
13
Werklelngey ta Jesus kieke tati pu farisew
ka Erode tai kelluntukunieetewchi pu che, femngechi tai kintukaduamafiel engn i dungun
mew ta Jesus femngechi i pepi dalluntukuafiel
engn. 14 Fey tfa engn wtufi ta Jesus tai
feypimeafiel:
Kimeltufe, kimniei eymi tami feypiken ta
rf dungu. Chem dungu mew rume eluwkelaymi
tami ngnenkangeael, ka kamaniekelafimi ta
che ineyngefule rume. Eymi ta kimeltukeymi
rf dungu mew chumngechi mongen i nieael ta
che, Ngnechen tai aykeel. Kmey am tai
kulliafiel impuestu tati Roma tuwchi emperador,
kam kmelay? Feley kam felelay tai kulliael?
15
Welu Jesus am kimnieetew engn tai koyla
ngnen i nien engn, feypieyew:
Chem mew anta femngechi ngnenkadungumupen?
Kpalelmuchi ta kie
moneda, tai peafiel.
16
Fey yelelngey, fey Jesus ta feypieyew engn:
Iney am tai adentun ta tfa ka ti y
wirikonklelu ta tfa mew?
Llowdungungey:
Ti emperador tati.
17
Feymew Jesus ta feypieyew engn:
Fey eluafimn tati emperador i koneltuleel
tati emperador, fey ka femngechi eluafimn
Ngnechen i koneltuleel ta Ngnechen.
Femngechi i llowdunguel mew ta Jesus,
rumema afmatulewey engn.
Ti ramtun ta wiomongetun dungu mew
(Matew 22.23-33; Luka 20.27-40)
18
Feymew amuy engn i pemeafiel ta Jesus kieke pu sadusew. Fey tfa engn ta
feypikey i wiomongetukenon ti pu la, feymew
ta ramtufi engn fey tfachi dungu:
19
Kimeltufe, Moyse ta eleleimew ta tfachi
wirin dungu fey kie kurengechi wentru ta lale
ka nienole fotm i kure mew, fey tati lachi
wentru i pei feley i kureyetuafiel i lantuchi fillka, femngechi i fotmeltuafiel tai dew
lachi pei. 20 Feymew may, mlekerkey kie
rupa regle peiwen, fey ti wnen kurengerkey,
welu larkey, fey i elnon kie fotm no rume.
21
Feymew ti inan wentru kureyetufi ti lantuchi
12:18 sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati
12:19 Deuteronomio 25.5.
Marku 12:22
domo, welu kisu ka femngechi lay fey i elnon
fotm. Ka femngechi femi tati epu mew inanngelu, 22 fey kom tati regle peiwen femngechi
femi, welu kie no rume elknulay engn ta
fotm awe no rume. Feymew ka larpuy tati
domo. 23 Fey, mlele wiomongetun, feychi
mongeletule engn, chuchi am kieke ti regle
wentru ti domo i ftangetuay, kom ti regle
wentru am kureyefetew ta kisu? 24 Fey Jesus ta
llowdungueyew engn:
Eymn ta welulkawkleymn, kme admnofilu am eymn tati Wirin Chillka Ngnechen
tai pepiluwn no rume. 25 Feychi tati pu la
wiomongetule, tati pu wentru ka ti pu domo
ngewetulayay i kureyewael. Tati pu werken
pll mleyelu wenu mapu, fey engn reke feletuay. 26 Fey tai wiomongetuken tati pu la,
tukulpakelafimn am eymn Ngnechen tai
dungufiel ta Moyse tati yklechi sarsa ti ktral
mew? Fey Ngnechen feypifi ta Moyse: Iche
ta Abraam, Isaak ka Jakob i Ngnechen.* 27 Fey
Ngnechen ta lalechi pu che i Ngnechen no,
welu may tati pu mongelelu i Ngnechen! Fey
eymn ta rume welulkawkleymn.
Tati doy ftra werkn dungu
(Matew 22.34-40; Luka 10.25-28)
28
Fey allklu engn i fente kme wioldunguletew ta Jesus, kie tati kimeltukelu
Moyse i ley dungu allkmaetew i yawtudungumeken, flkonpay ta kisu mew, fey
ramtufi ta Jesus:
Chuchi am tati doy kme ftra werkn
dungu kom ti kakelu werkn dungu mew?
29
Feymew Jesus ta llowdungueyew:
Tati doy kme werkn dungu kom mew fey
tfa tati: Allknge, Israel: ichi tai idol
Ngnechen kieley. 30 Piwkeyefinge ta idol
Ngnechen kom tami piwke mew, kom tami
rakiduam mew, ka kom tami kimn mew ka
kom tami newen mew. 31 Ka tfa tati inalelu:
Piwkeyefinge tami chafche eymi chumngechi
kisutu piwkeyewimi. Kie werkn dungu no
rume ngelay ta doy kmelu tfachi epu werkn
dungu mew.
32
Fey ti kimeltukelu Moyse i ley dungu feypieyew:
Rume kmey tati, kimeltufe. Rfngey tami
piel: Kieley mten ta Ngnechen, ka ngelay
kangelu kisu mten. 33 i piwkeyengeael ta
Ngnechen kom piwke mew, kom kimn mew
ka kom newen mew, ka i piwkeyengeael ta
chafche chumngechi piwkeyewkeyi kisutu tai
chengen, fey doy faliy kom chalintukukeel mew
ka kom tati lpmkeelchi ilo kulli ta ngillatuwe
mew.
59
Marku 12:44
Fey allklu ta Jesus ti kimeltukelu ta Moyse i
ley dungu i llowdungun rume kme rakiduam
mew, Jesus feypifi ti wentru:
Plleleymi reke Ngnechen tai longko lmenngen mew.
Fey iney no rume ta doy ramtuwelaeyew chem
dungu no rume.
34
12:23 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: feychi mongeletule engn. * 12:26 Exodo 3.6 12:30 Deuteronomio 6.4-5.
12:33 Deuteronomio 6.4-5; Deuteronomio 4.35; Levitiko 19.18.
* 12:36 Salmo 110.1 LXX.
Levitiko 19.18.
12:31
Marku 13:1
60
13
Jesus kimeli i teyfkangeael ti ngillatuwe ruka
(Matew 24.1-2; Luka 21.5-6)
1
Fey tripaletulu ta Jesus ngillatuwe ruka mew,
kie tai pu disipulu feypieyew:
Kimeltufe, tfey ta mna kmelkaleyey ti
kura ka mna kme ftrake wenu ruka!
2
Fey Jesus llowdungufi tati disipulu:
Pefimi anta tfachi ftrake al prachi
ruka? Welu ngewelayay kie kura no rume
welukonke rentrolealu. Kom ta teyfkangeay.
Mleay wele dungu petu i puwnon ti medin
ant
(Matew 24.3-14; Luka 21.7-19)
Feymew mten ta amuy tati Olifu pingechi
wingkul mew, ngillatuwe ruka i itrotripa
mlelu. Jesus ta anknuwpuy, fey Pedro,
Santiaw, Juan ka Andre wichu ramtueyew engn:
4
Feypimui chuml i rupayael tfachi
dungu ka chem wele dungu i mleael epe puwle
i feleael tfachi dungu.
5
Feymew Jesus ta llowdungufi i pu disipulu:
Kuiwtuaymn iney no rume tamn ngnenkanoaetew, 6 rume fentren che am mlealu
iche tati Cristo pialu, fey rume fentren pu che
ta ngnenkayafi.
7
Fey eymn ta kimelelngelmn i mlen ta
awkan dungu tfa ple ka yew ple, llkakilmn. Mley tai felerpuael, welu ta petu
akulayay ti afachi ant. 8 Kie troki mapu ta
weychayay kangelu troki mapu engu ka kie
trokiche wechayay ta kangelu trokiche engu.
Ka mleay ta ftrake nyn fill mapu mew, ka
mleay ta ngn, fey tfa i llituael mten ta
kutrankawn.
9
Kisutu kuiwtuwklemn ta eymn. Chalintukungeaymn tati pu awtoridad mew, fey
wlelkangeaymn tati sinagoga mew. Ka puwlngeaymn ti gobernador mew ka ti pu longko
lmen mew iche tai duam. Femngechi ta pepi
ntramyemuan ta iche kisu engn mew. 10 Petu
i puwnon i afael ta ant, tati montun werkn
dungu feley tai kimelngeael ta kom chf mapu
mew.
11
Rakiduameluwklekilmn eymn tamn
chem piael chalintukungelmn tati pu awtoridad mew. Feychi lelen mew ta feypiaymn
Ngnechen tamn eluetewchi dungu tamn
feypiael, eymn no am tati dungualu, welu
tati Lif Kme Pll eluaeymnmew chumngechi
tamn dunguael. 12 Tati pu peiwen chalintukuay
i langmmangeael tani pei, ka ti pu chaw
chalintukuay tai pu fotm. Ka ti pu fotm
yawtuay tai chaw ka langmafi engn. 13 Kom
3
Marku 13:29
chf mapu mlechi pu che ta nngaytuaeymnmew iche tai duam, welu tati pu che tuntepule
i mongen yafluwn mew inanieelimew, fey
engn ta montuay.
Tati mleachi kutrankangen
(Matew 24.15-28; Luka 21.20-24)
14
Fey pefilmn i mlen tati pelon wentru
Daniel i wirielchi* wesake dungu tati ngillatuwe
ruka mew, tfey mew i mlenoafel ti wesake
dungu ti chillkatulu, kme ngneduampe
feymew tati mleyelu ta Judea mew, ellkawpe
ta ftrake lngkawngechi wingkul mew. 15 Fey
ti mlelu tai wenu ruka mew, nagkilpe
ka konkilpe rume tai entuael chem no
rume tai pu ruka. 16 Ka tati mlelu lelfn
mew, wiokontukilpe tai ruka mew tai
17
yemetuael i takun no rume.
Awngey
tati pu domo tfey engn feychi ant mew
niepekleyele kam niele moyol pe
rume! 18 Ngillatuafimn eymn ta Ngnechen
i mlenoael tfachi dungu pu pukem, 19 rume
kutrankawn antngealu am chumkawnorume
ta mlekenolu feychi Ngnechen dewmafilu ta
mapu ka mlewelayay rume ta amulerpuachi
ant mew. 20 idol Ngnechen ta elunofile i
pichimayael tfeychi kutrankawn, iney no
rume ta montulayafuy. Welu ta doy pichimayay
kisu tai piwkeyenieelchi pu che i duam, kisu
tai dullintunieyeel.
21
Feymew llemay iney rume ta feypielmnmew: Allktumn. Tfa tai mlen tati Cristo,
kam Allktumn. yew tai mlen, feyentukefilmn. 22 Fentren koyla ngnen Cristo
ta kpayay ka koyla ngnen pu pelon wentru. Ka femay engn afmanngechi pepiluwn
dungu tai ngnenkacheam, fey pepilfule, i
ngnenkayafiel Ngnechen tai dullintuelchi pu
che ktu. 23 Kuiwtuwaymn! Kom ta tfachi
dungu wne dew feypiknuwpeyi ta eymn.
Ngnechen tai Fotm i wiometuael
(Matew 24.29-31; Luka 21.25-28)
24
Welu ta feychi ant mew, dew rupale tati
kutrankawn,
ti ant ta dumiay, kyen ta alongwetulayay.
25
Wanglen trfnagpayay ta wenu mew
ka kom nielu pepiluwn ka ngneluwn ta
kallf wenu mew mllmllay.
26
Feymew ta pengeay tati Wentruknuwpalu
i kpalen ta trom mew ftra pepiluwn mew
ka ftra pelon mew. 27 Kisu ta werkay tai pu
werken pll, fey trawluway tai pu dullintuel
tati meli witran mapu ple, i tuntepulen ta
mapu ka i tuntepulen ktu ta kallf wenu.
28
Admafimn ta igera mew adentulechi adknu dungu: petu pewym tai tapl, ngneduamkeymn ta eymn i dew flklepan ta
walng ant. 29 Ka femngechi feychi pefilmn i
* 13:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati pelon wentru Daniel i wirielchi.
Marku 13:30
61
14
Adknungey i presungeael ta Jesus
(Matew 26.1-5; Luka 22.1-2; Juan 11.45-53)
1
Epu antlewey i akuam ti Paskua kawi,*
i ingekemum ti kofke nienolu lefawra. Fey
ti pu longkolelu ti pu saserdote mew ka ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu rakiduamkley engn chumngechi i presuafiel ta Jesus
kie ngnen dungu mew, ka i langmafiel.
2
Kiekentu ta feypiyey engn: Tati kawi ant
mew no, fey ti pu che tai pofolkawnoam engn.
Kie domo ta tukulelfi perfume ta Jesus
(Matew 26.6-13; Juan 12.1-8)
3
Jesus amurkey ta Betania, Simon tai ruka
mew, tati leproso pikeel. Fey mlepulu engn
mesa mew, akuy ta kie domo kpalnielu ta
kie pichi fotilla apolelu perfume mew re nardo
rke ka rume falilu. Nlafi tati pichi fotilla ka
wtrunagmfi tati perfume Jesus i longko mew.
4
Kieke tati mleyelu tfey mew lladky engn, ka welukonkechi feypiwi engn:
13:33 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ngillatuleaymn.
Marku 14:16
Chem mew anta ngnamkangey ta tfachi
perfume? 5 Rume fentren plata mew fendengeafuy em tati, i kellungeael tati pu pofre.
Fey ti domo entufileyew ti pu che.
6
Welu Jesus feypifi tati pu che:
Femknufimn.
Chumngelu am
fillpipefimn? Fey tfa tai femetew mew,
7
rume kmelkaenew tati.
Tati pu pofre
rumel ta mleay eymn mew, fey engn
ta freneafuymn ta chuml rume ta kpa
kellufilmn, welu ta iche rumel ta mlelayan
eymn mew. 8 Fey tfachi domo ta femi tai
pepi femel: kisu ta tukulelenew perfume
petu tai rngalngenon ta iche. 9 Rf dungu
feypiwayi chew ple rume ta tfachi mapu
mew wewpingele ta tfachi montuluwn dungu,
ka ntramyengeay tai femn ta tfachi domo,
ka femngechi ta tukulpangeay.
Juda ngnenmafi ta Jesus
(Matew 26.14-16; Luka 22.3-6)
10
Fey Juda Iskariote, kie tati pu mari epu
disipulu, amuy tai pemeafiel tati pu longkolelu
tati pu saserdote mew tai chalintukulelafiel
engn ta Jesus. 11 Fey allkmangelu tai feypipun, aywi engn, fey tukulpalelfi engn tai
eluafiel plata ta Juda. Feymew Juda eluwi tai
rakiduamael chumngechi tai doy kme ellka
wltukuafiel ta Jesus.
idol tai sena
(Matew 26.17-30; Luka 22.7-23; Juan 13.21-30; 1
Korintio 11.23-25)
12
Feychi ant we llitulu ti Paskua kawi i
ingekemum tati lefawrangenochi kofke ka i
langmngekemum tati korderu, Jesus tai pu
disipulu ramtueyew:
Chew anta aynieymi tai amuael ka tai
pepikayael tati pun ilelkawn Paskuangealu?
13
Feymew werkfi epu tai disipulu, fey
feypiknufi:
Amumu ta waria mew. Fey yew pepuaymu
ta kie wentru yenielu ta kie metawe ko. Inayafimu, 14 fey chew konpule, feypiafimu ti ngen
ruka: Tati kimeltufe ta ramtupey: Chuchi am
tati katrntuku ruka chew tai iyael tai disipulu ichi tati pun ilelkawn Paskua pingelu?
15
Tiyechi wentru ta pengelelaeymumew tati
wenulechi pisu ruka mew, kie al tuwchi katrntuku i nieel ti ruka dew pepikalelu itrokom
chemkn mew. Fey tiye mew pepikayaymu tai
ipuwael ta ichi.
16
Tati epu disipulu tripay, fey amuy engu ta
waria mew. Kom femngechi pepuy engu chumngechi i feypietew ta Jesus, fey pepikapuy engu
tiye mew tati pun ilelkawn Paskua pingelu.
Marku 14:17
Fey dew punlu, trawluwpuy ta Jesus tai
mari epu disipulu engn. 18 Fey mlepulu mesa
mew engn, petu ilu, Jesus ta feypifi i pu disipulu:
Rf dungu feypiwayi tfa: kie ta eymn,
petu ilu ta iche engu, fey ta ellka wltukuaenew.
19
Kisu engn ta weangklewey, fey kake
kieke eluwi engn tai welukonkechi ramtuafiel ta Jesus:
Iche pemay? pi engn.
20
Fey Jesus ta feypi:
Kie tati mari epu disipulu, petu ifontukulu
tai kofke mew kisu ichiw. 21 Tati Wentruknuwpalu feley i rupayael feychi dungu
mew chumngechi wiriley ti Wirin Chillka
mew, welu awngeay may tati wentru tai
ellka wltukuaetew! Doy kmeafuy ta kisu i
choyngenoafel.
22
Petu ilu engn, Jesus ny i kuw mew tati
kofke. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen,
wkafi ti kofke ka eluyefi tai pu disipulu, feypilen mew:
Ifimn, fey tfa ta iche i kuerpu tati.
23
Ka feymew mten nfi kie kopa. Fey rupan maumtufilu ta Ngnechen, eluyefi tai pu
disipulu, fey kom putuy engn. 24 Feymew Jesus
feypifi i pu disipulu:
Fey tfa ta iche i mollf. Fey tfa mew
rfngey Ngnechen tai we eldungun, fey ta
wtrulngey fentren pu che tai frenengeael.
25
Rf dungu tfa: ka wiome putuwelayan ta ofad
mew tripachi pulku, feychi ant wla putuali ti
we pulku Ngnechen tai lmen mlewe mew.
17
62
Marku 14:43
Kom ti kakelu pu disipulu ka femngechi feypi
engn.
Jesus ngillatuy ta Getsemani mew
(Matew 26.36-46; Luka 22.39-46)
32
Feymew mten amuy engn kie lelfn
mew, Getsemani pingelu. Jesus feypifi tai pu
disipulu:
Mlewemn tfa mew, fey iche amuan tai
ngillatumeael.
33
Welu Jesus yefi ta Pedro, Santiaw ka Juan doy
yew ple, feymew Jesus rume weangknagi ka
ngawadnagi. 34 Feymew feypifi i kla disipulu:
Rume weangkley tai piwke. Landuamklen. Mlewemn eymn tfa mew, ka
trepeleaymn.
35
Feymew Jesus ka pichi doy yew ple amuy.
Lloynagi fey idapuy plli mew tai tol, fey
ngillatufi ta Ngnechen, pepilfalfule, fey i rupanoafel tfeychi kutrankawn mew ta kisu.
36
Tai ngillatun mew ta feypi: Iche i Chaw
Ngnechen, eymi mew ta kom pepilfali. Montulen ta tfachi ftra kutrankawn mew, welu
felekilpe iche tai ayel, eymi tami ayel
mayfe.
37
Feymew wiotuy chew tai mlemum tati
kla disipulu, fey pepatufi tai umawklen engn. Feypifi ta Pedro:
Simon, umawkleymi am? Kie ora rewall
anta pepi trepelelaymi? 38 Trepewklemn ka
ngillatulemn tamn famtukungenoael ta wesake dungu mew. Eymn ta pilefuymn tamn
femael kmeke dungu, welu tamn kuerpu
yafngelay.
39
Fey wiome amutuy, ka ngillatupuy feychi dungun mew mten. 40 Fey wiomelu, ka
pepatufi i umawklen tai kla disipulu, tai
nge kisutu umernagmekelu am fente tai kpa
umawtun engn. Fey kimlay engn chem tai
llowdunguael.
41
Kla rupachi mew wiotuy Jesus, fey feypifi
tai kla disipulu:
Amuley am tamn umawklen ka tamn
kansatulen?
Yochi tati.
Dew puwi tai
chalintukungeael tati Wentruknuwpalu tati pu
yafkafe mew. 42 Witrapramn. Amui. Flpay dewma tati wentru ngnen mew i wltukuaetew.
Presungey ta Jesus
(Matew 26.47-56; Luka 22.47-53; Juan 18.3-12)
43
Petu dungumekelu ta Jesus, fey Juda, kie
tati pu mari epu disipulu, akuy kompauwklen
fentren che engn pepikawklelu wayki mew
ka mamll. Kpay engn i werketew mew
tati pu longkolelu ti pu saserdote mew, ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu ka tati pu
Marku 14:44
63
Marku 14:70
Welu kisu engn tai feypintukuelchi dungu
trruwlay.
60
Feymew tati Wnen Longko Saserdote
witrapray kom che tai adki mew, fey ramtufi
ta Jesus:
Kie dungu rume llowdungulayaymi am?
Chem dungu am tati tami feypintukumekengen?
61
Welu Jesus kfkley mten. Kie dungu
no rume llowdungulay. Fey ti Wnen Longko
Saserdote ka wiome ramtufi ta Jesus:
Eymi am tati Cristo, tati ftra kme felenngechi Ngnechen tai Fotm?
62
Jesus ta feypi:
May, iche tati. Fey eymn ta peafimn tati
Wentruknuwpalu anlelu tati kom pepiluwnngechi Ngnechen i man ple ka i kpayael ta
kallf wenu trom mew.
63
Feymew tati Wnen Longko Saserdote
wikrkay tai takuwn i kimfaluwael i fente
lladkn, fey feypi:
Fey tfa tai feypin mew duamtuwelai
chem dungu no rume tai feypingeael. 64 Eymn
allkmafimn tai feypiel. Rume wesa dunguy
ta Ngnechen mew. Chumngentufimn kay?
Fey kom kiewi engn i yafkay i piafiel ka
i langmngepe i piael engn. 65 Kiekentu
eluwi engn tai tofktuafiel, ka takumangey
tai nge ka wlelfi engn, ka feypiniefi:
Feypinge iney am ta wlelpeeymew!
Fey tati pu llwatulekelu ngillatuwe ruka mew
wlelkafi ta Jesus.
59
14:68 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Feymew kakaray kie alka.
ktu femngerumey kisu reke.
Marku 14:71
64
15
Jesus yengey ta Pilato mew
(Matew 27.1-2, 11-14; Luka 23.1-5; Juan 18.28-38)
1
Fey kme wnlu, trawluwi engn ti pu
longkolelu ti pu saserdote mew ti putrem ftakeche engn, ti pu kimeltukelu ta Moyse i ley
dungu ka kom tati putremke judiu. Fey trarilen
yeniengey ta Jesus, fey chalintukungepuy ta Pilato mew. 2 Fey Pilato ramtufi ta Jesus:
Eymi am tati pu judiu i longko lmen?
Eymi ta feypipeymi llowdunguy ta Jesus.
3
Tati pu longkolelu ti pu saserdote mew am ta
dalluntukuetew ta fentren dungu mew, 4 Pilato ta
ka wiome ramtufi ta Jesus:
Kie dungu rume llowdungulaymi ta eymi?
Ngneduamnge fentren dungu mew tami dalluntukumekengen.
5
Welu Jesus ta llowdungulaeyew, feymew ta
Pilato rumema wesa duamnagi.
Jesus dew adknungey i langmngeael
(Matew 27.15-26; Luka 23.13-25; Juan 18.3919.16)
6
Fey tati kawi ant mew, Pilato lifrenentukerkefi ta kie presu, tati pu che tai dullielchi
presu. 7 Kie wentru Barabas pingelu presulerkey ta karsel mew, kientrr kakelu engn
langmcherkey kie malokawn mew. 8 Akuyey
may tati pu che, fey eluwi engn tai feypiafiel ta
Pilato tai lifrenentutuafiel kie presu chumngechi tai wimtulen i femkeel ti kawi ant
mew. 9 Fey Pilato ta llowdungufi ti pu che:
Ayleymn anta eymn iche tai lifrenentutuafiel tati pu judiu tai longko lmen?
10 ngneduamfilu am ti pu longkolelu tati pu
saserdote mew i chalintukufiel tai re trirfiel
mew ta Jesus.
11
Welu tati pu longkolelu ti pu saserdote mew
pofolkafi tati pu che, femngechi i feypiael engn tai lifrenentungetuael ta Barabas. 12 Fey
Pilato ta ramtuy:
Fey chem am ayleymn tai femafiel
iche tati pu judiu tai longko lmen pikeel?
13
Fey kisu engn wirarklen llowdunguy:
Langmngepe ta krus mew!
14
Fey Pilato ta feypieyew engn:
Fey chem wesa dungu femrkey amfe?
Welu ta kisu engn ka wiome wirari:
Langmngepe ta krus mew!
14:72 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: epuchi kakaranon.
Marku 15:30
Feymew ta Pilato, aynielu am tai kmelkawkleael tati pu che engn, lifrenentutufi ta
Barabas. Fey rupan werklu i wimakangeael ta
Jesus, chalintukufi tai langmngeael ta krus
mew.
15
Marku 15:31
65
Jesus i lan
(Matew 27.45-56; Luka 23.44-49; Juan 19.28-30)
Fey rangiantlu, kom chf mapu dumimalewey kla ora nagchi ant mew wla pelonngetuy. 34 Ka feychi ora mew mten, Jesus
ta newentu wirari: Eloy Eloy, lema safaktani? (Fey tfa ta feypin rke: iche i
Ngnechen, iche i Ngnechen, chem mew
anta kisuknuen?)
35
Kieke che mleyelu tiye mew, allky ka
feypi engn:
Allktumn. Petu mtrmfi tati pelon wentru Elia.
36
Feymew kie ta kisu engn lefklen amuy,
fey ifoknulfi ta kie esponja wesa fre pulku
mew ka trarintukufi kie wechu rngi mew, fey
flmelpufi ta Jesus tai wn mew i putuafiel,
feypilen mew:
Femknufimn, kpayay chey am Elia i
nagmpatuaetew ta krus mew.
37
Feymew Jesus ftra newentu wirari, fey lay.
38
Fey tati rnge ftra kortina mlelu ta
ngillatuwe ruka mew, rangi wichafnagi. Tuwi
wenu, fey puwi nageltu i wichafnagn. 39 Tati
Roma tuwchi kapitan, mlelu ta Jesus i fl mew,
fey allklu i wirarn ka pefilu tfa tai lan,
feypi:
Rfngerkey ta tfachi wentru Ngnechen i
Fotmngen.
40
Ka mleyey kieke domo pichi al tripa adkintulelu. Feychi pu domo mew mley ta Maria
Magdalena, Santiaw tati inan ka Jose tai uke
Maria pingelu, ka Salome. 41 Fey tfachi pu domo
ta inayawlkefuy engn ta Jesus ka kellukefuy
engn feychi mlelu Jesus Galilea mew. Ka
mleyey ta tiye mew fentren kakelu pu domo
tati kpayelu kientrr Jesus engn ta Jerusalen
mew.
33
Jesus ta rngalngey
(Matew 27.57-61; Luka 23.50-56; Juan 19.38-42)
42-43
Fey Jose, Arimatea tuwnche ka kie yamfal wentru rke, koneltulelu tati putremke judiu
mew, fey kisu ka femngechi maneluwklerkey
i felerpuael Ngnechen tai longko lmenngen.
Fey dew nagantlu feychi pepikawkeelchi ant
mew, epe llitulelu ti rktun ant, Jose wtufi
15:34 Salmo 22.1.
Marku 16:10
fta piwkewn mew i feypimeafiel ta Pilato
elutuen Jesus tai kuerpu i pimeafiel.
44
Feymew Pilato ta afmalewey tai dew
lawiyen mew ta Jesus, fey mtrmfi tati kapitan
tai ramtuafiel tuntema i dew lawiyen. 45 Fey
ti kapitan kom kme feypietew, Pilato feypifi ta
Jose i yetuafiel Jesus tai kuerpu.
46
Feymew Jose ngillay ta kie rnge safana, fey
nagmelngey Jesus i kuerpu, fey iwdfi tati
safana mew. Feymew mten yefi ka tukupufi
kie rngan lolo mew wengalelu chengke kura
mew ka takuknufi ti konwe kie ftra kura
mew. 47 Maria Magdalena ka Maria Jose tai uke,
adkintuley engu chew ple tai tukuknungen.
16
Jesus tai wiomongetun
(Matew 28.1-8; Luka 24.1-12; Juan 20.1-10)
1
Dew rupalu tati rktun ant, Maria Magdalena, Maria Santiaw tai uke, ka Salome,
ngillay engn perfume tai tukulelafiel engn
Jesus tai kuerpu. 2 Fey ti llituchi ant semana mew, amuy engn ti rngan lolo mew, epe
tripalepalu wla ta ant, 3 feypiniewi engn ta
welukonkechi:
Iney am famentulelaeimew tati kura ti
konwe mew?
4
Welu adkintupulu engn, pefi tati ftra kura
takuniekefulu tati rngan lolo i mlewetunon ti
konwe mew. 5 Fey konpulu engn tati rngan lolo
mew, pefi, anlelu man ad ple, ta kie weche
wentru tukunielu kie alkechi flang takuwn.
Fey tati pu domo llkay engn, 6 welu tati weche
wentru feypifi ti pu domo:
Llkakilmn. Eymn kintupefuymn ta
Jesus Nasaret tuwlu, tati langmngelu krus
mew. Wiomongetuy tati. Ngewetulay ta tfa
mew. Adkintufimn chew tai elknungefumum. 7 Amumn ka feypiafimn kisu i pu
disipulu, ka Pedro: Kisu amualu ta Galilea, fey
wne puwalu ta eymn mew. yew ta peafimn,
chumngechi tamn dew feypiknuetew.
8
Feymew tati pu domo lefmawklen tripatuy
engn tati rngan lolo mew, yafyafkley engn
fente tai llkalen. Chem dungu rume ta feypilafi engn ta iney no rume, llkalelu engn am.
Jesus pewfaluwfi ta Maria Magdalena
(Matew 28.9-10; Juan 20.11-18)
9
Fey dew rupan wiomongetulu ta Jesus, fey
kme liwentu ti llituachi ant semana mew,
wnelu mew pewfaluwfi ta Maria Magdalena,
tai wemnentulelfiel ta regle wekf.* 10 Kisu
amuy fey kimelelpufi tati pu miyawkelu ta Jesus
engn, tati pu weangklelu ka ngmamekelu.
15:38 ftra kortina: pntlniefilu ti ellakonchi ngillatuwe tati doy ponwitulechi ngillatuwe mew. 15:39
* 16:9 Tati doy kmeke kuyfi wirin mew ngelay tati pu versu 16.9-20.
Marku 16:11
Fey ti pu disipulu ta allklu i wiomongetun
ta Jesus ka Maria tai pefiel, feyentulay engn.
11
66
Marku 16:20
Luka 1:1
67
Luka
Luka 1:26
Witralerkey ti ngillatuwe i man ad ple chew
lpmngekey ti insienso. 12 Fey Sakaria, pefilu ti
werken pll, rume pellkenagi. 13 Welu ti werken
pll feypieyew:
Sakaria, llkakilnge. Ngnechen ta allkmaeymew tami ngillatun, fey tami kure Isabel
nieay kie wentru pe, fey i y Juan pintukulelafimi. 14 Eymi ta rume aywaymi, fey
ka femngechi ti kakelu pu che rume ayway ti
pichiche i choyngen mew, 15 tami fotm am
rume ftra kim wentrungealu idol i dungu
mew. Fey kisu chumkawnorume putulayay
pulku ka pitarilla no rume. Petu i choyngenon,
nieay ti Lif Kme Pll i piwke mew. 16 Fey kisu
i wewpiaelchi dungu mew rume fentren che,
Israel mapu mew mlelu, wiorakiduamtuay engn idol Ngnechen mew. 17 Fey Juan wne
llituay i wewpiyeafiel idol i dungu petu i
pewfaluwnon ti Cristo. Chumngechi pepiluwn
niefuy tati pelon wentru Elia ka feychi pepiluwn
nieay ta kisu. Fey ti pu fotmwen kmelkawtuay
engn ka ti pu wesake piwkengelu admay i
mngeltuael engn. Fey tfa famngechi Juan
kimeltunieafi tati pu che i llowafiel ta idol.
18
Feymew Sakaria ramtufi ti werken pll:
Chumngechi am kme kiman i feyngeael
tfachi dungu? Iche ta rume fchan dewma ka
i kure rume kusey.
19
Fey ti werken pll llowdungueyew:
Iche ta Gabriel pingen, iche poyekefi
ta Ngnechen. Kisu ta werkenew tami dungupayafiel ka tami feypipayafiel tfachi kme
dungu. 20 Welu fewla, feyentunolu am ta eymi
tami feypipefielchi dungu, feymew ketroaymi.
Fey pepi dungulayaymi puwle wla ti ant i
mupiael kom tfachi dungu.
21
Welu ti pu che wekuntu ti ngillatuwe
ruka mew ngmnierkefi engn ta Sakaria ka
welukonke ramtukawmekeyngn chumngelu i
fente ptrman. 22 Fey aln mew wla tripapatuy, welu pepi dungurkelay. Feymew ngneduamingn ta Sakaria i pen kie werken pll ti
ngillatuwe mew, fey ti pu che kimelelpatueyew
ta Sakaria i kuw mew i rupaelchi dungu.
Fey femngechi amuley i pepi dungunon. 23 Fey
Sakaria dewelkalu i poyefiel ta Ngnechen,
amutuy i ruka mew.
24
Fey dew rupalu tfa, kisu i kure Isabel niepey. Femngechi kechu kyen tripalay i ruka mew i witranngeyawael kake
rukache mew, rakiduamklerkelu am tfachi
dungu mew. Fey feypi: 25 idol i piel mew
niean kie pe, fey femngechi tati pu che
niepekelay piwelayaenew pirkey ta Isabel.
Kie werken pll kimelpay tai choyngeael ta
Jesus
26
Fey puwlu kayu kyen, Ngnechen werkfi
ti werken pll, Gabriel pingelu, kie waria mew
Nasaret pingelu, mlelu Galilea troki mapu
Luka 1:27
mew, tai witranngepayael kie ftangenochi
llchadomo mew, Maria pingelu. Fey tfa
eludunguniewrkey i kureyewael kie wentru
engu Jose pingelu, ti longko lmen David i
yomelche. 28 Fey ti werken pll akuy chew i
mlemum ta Maria, fey feypipafi:
Chalipapeeyu, Ngnechen am sakinieetew
ta eymi! idol mley ta eymi mew. Rume sakifal
domo ta eymi kakelu pu domo mew.*
29
Feymew Maria pefilu ti werken pll, pellkelkaeyew i dungun mew, fey kisutu ramtuwi
i chem pifel chey ti chalin dungu. 30 Fey ti
werken pll feypifi ta Maria:
Maria, llkakilnge. Eymi ta rume ftra
aywn nieaymi Ngnechen tami freneetew
mew. 31 Fey niepeaymi. Nieaymi ta kie wentru pe, fey i y Jesus pingeay. 32 Rume ftra
kim wentrungeay, fey ftra pepiluwn niechi
Ngnechen i Fotm pingeay. Ka femngechi
idol Ngnechen longko lmenknuaeyew, kisu
i kuyfi tuwn em David reke, 33 fey rumel longko
lmenngeay ti Israel trokiche mew. Fey i
longko lmenklen chumkawnorume aflayay.
34
Fey ramtueyew Maria:
Chumngechi am feleay tfachi dungu?
Petu ftangelan rume.
35
Fey ti werken pll feypifi ta Maria:
Tati Lif Kme Pll akuay eymi mew, fey
wenu mapu Ngnechen i pepiluwn akuay
eymi mew kie trom reke. Feymew ti pichiche
tami choyael Lif Mongenngeay ka femngechi
Ngnechen i Fotm pingeay. 36 Tami remanieelchi domo Isabel ka femngechi niealu ta
kie wentru pe, tunte dew kusefuy rume.
Tati niepekenolu pikefel, fey kayu kyen
dewma niepekley. 37 Ngnechen mew ngelay chem dungu no rume pepilfalnolu.
38
Feymew Maria feypi:
Iche poyekefi ta idol. Felepe mten
iche mew tami feypipefielchi dungu.
Feymew ti werken pll amutuy.
27
68
Luka 1:63
feyentun mew femngechi tai mupiael kom ti
dungu tami feypietew ta idol.
Maria i lkantun
Maria feypi:
Iche i piwke mew pramyefi ta idol i
ftra pepiluwnngen mew.
47
Iche i piwke rume aywi i Montulchefe
Ngnechen mew,
48
Ngnechen am kutranpiwkeyeetew ta iche,
tai kuifal domongen.
Fey fantepu mew ka rumel sakin domo
pingean.
49
Rume ftra dungu pengeli iche mew tati kom
pepiluwnngelu,
tati trrmfalnochi kme y nielu!
50
Ngnechen rumel kutranpiwkeyekefi tfeychi
pu che tai yamnieetew.
51
Afmatufal dungu femi kom i pepiluwn mew.
Elulafi i femael i adknuelchi dungu tati
pu mallmangelu.
52
Mntumafi ti pu longko lmen i nieelchi
pepiluwn,
fey dullifi i freneafiel tati kuifall om
piwkengelu.
53
Kmeke dungu kimeltufi tati kpa allktulelu
Ngnechen i dungu,
welu ti pu kimkawnngelu Ngnechen
i dungu mew kimeltulafi chem kme
dungu no rume.
54
Kellufi tai Israel trokiche, kisu i pu kona,
ka ngynentulafi i freneafiel kutranpiwkeyen mew.
55
Femngechi tukulpaknulelrkefilu am tai
kuyfi tuwn em,
Abraam, ka i pu yomelche.
56
Feymew Maria mlewepuy Isabel i ruka
mew kla kyen, fey wla kpatuy i ruka mew.
46
* 1:28 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Rume poyefal domo ta eymi kakelu pu domo mew.
Luka 1:64
69
Sakaria i lkantun
Fey Sakaria, tati pichiche i chaw, ngnenieetew ti Lif Kme Pll, ntramyefi ta
Ngnechen feypilen mew:
68
Rume ftra pramyengepe ta idol, Israel
tai Ngnechen,
kisu kpalu am i montulael tai trokiche!
69
Werkleleimew kie ftra pepiluwn niechi
Montulchefe,
David i yomelche, kisu tai kona.
70
Fey tfachi dungu lle tai tukulpaknuel kuyfi
mew kisu i pu lif mongen pelon wentru
mew:
71
Tai montulaetew pu kaye mew ka kom tai
denieetew mew
72
ka femngechi i kutranpiwkeyeafiel tai kuyfike tuwn em
ka i ngynentunoafiel i nor kme eldungu.
73
Fey tfa rke tai kuyalltu dungulelfiel ta
Abraam ichi tai wnen chaw em:
74
kisu tai idol montulrkeaetew ichi tai pu
kaye mew,
femngechi tai poyeafiel ta idol fey tai
llkanon rume.
75
Ka femngechi tai mleael fill ant idol i
ayfi mew lif piwke mew
ka nor mongen mew tuntepule tai mongen.
76
Fey eymi kay, iche i pichi fotm,
wenu mapu Ngnechen i pelon wentru
pingeaymi,
eymi am wne llitualu tami wewpin ta idol
mew.
Ka kme nglamafimi ti pu che i
llowngeael ta idol.
77
Femngechi ta kimeltuafimi ti trokiche
Ngnechen
tai wioduamatuaetew engn i yafkan
mew ka i llowael ta montuluwn.
78
Ichi tai Ngnechen, i rume kuillchen
mew
kpaleleimew wenu mapu mew,
tati ant reke felelu kie we pelon nielu,
79
femngechi i pelontulelafiel reke i kimeltun
mew
tati mleyelu feyti doy wesake dungu mew
dumi reke felelu,
ka tai kme nglamtupayaetew tai kme
amuleael
67
Luka 2:15
feyti kme tngnngechi rp mew.
Fey ti pichiwentru amuley i doy tremklen
ka amuley i doy kimn, fey tremrkey ti uwe
mapu mew puwlu wla ti ant i pewfaluwael i
wewpilelafiel tati pu israelche.
80
2
Puwi i choyngeael ta Jesus
(Matew 1.18-25)
1
Fey yechi tripantu mew tati Roma waria
mew mlechi emperador, Awgustu pingelu,
werky i rakingeael ti pu che mlelu kom
trokike mapu. 2 Fey tfachi wne rakichen
mley feychi gobernadorklelu ta Sirenio Siria
troki mapu mew. 3 Kom che amurkealu kisuke
i tremtripaelchi waria mew i wirintukuael i
y ka i rakintukungeael.
4
Feymew Jose tripapay ta Nasaret waria mew,
mlelu Galilea troki mapu mew, fey amuy
Belen waria mew, mlelu Judea troki mapu
mew, chew i choyngemum tati longko lmen
em David pingelu, Jose am David i yomelche
rke. 5 Fey amurkey Jose i kure engu yew i
wirintukuael ka i rakingeael i y, fey Maria
ta niepeklerkey. 6 Fey mlepalu engu ta
Belen, puwrkey ti ant i peael ta Maria.
7
Fey penolu engu am umatuwe ruka chew
i umatuam, umaturkeyngu kie ruka kulli
mew. Tfey mew choyrkey Maria i wnen
wentru pe, fey chodimrkefi choe mew ka
umawelfi.
Feyti pu werken pll ka ti pu ufisakama
Fey Belen i flple mlerkey kieke ufisakama pun llwatunielu i pu ufisa lelfn mew.
9
Feymew perumefi engn idol i kie werken
pll, fey idol i ftra pepiluwn alofrkey
kisu engn i wall ple, fey rume llkarkeyngn. 10 Welu ti werken pll feypieyew engn:
Llkakilmn. Iche ta feypiwayi kie kme
dungu, fey tfa rume ftra aywnngeay ta kom
che mew. 11 Tfachi pun ta choyngey David i
waria mew kie Montulchefe, feyti Cristo, tati
idolngealu. 12 Fey ta famngechi kimaymn i
feyngen tfachi dungu: Pepuafimn ti pichiche,
kie ruka kulli mew chodimklelu choe mew
ka kudulelu chew i ikemum ti pu kulli.
13
Feychi lelen mew mten ka pewfaluwi fentren werken pll wenu mapu tuwlu, fey trawpay tati kie werken pll engn, fey pramyefingn ta Ngnechen feypilen mew:
14
Pramyengepe ta Ngnechen wenu mew!
Ka kme tngn mlepe ta mapu mew
feytichi pu che llownielu kisu i
frenechen.
15
Feymew ti pu werken pll wiome
pratulu ta wenu mapu, fey ti pu ufisakama
welukonkechi feypiwingn: Amui ta Belen
tai pemeael tai kimelngepapeelchi dungu ta
idol.
8
Luka 2:16
70
Luka 2:48
Allktunge. Tfachi pichiche elngey ta
Israel mew femngechi ta fentren che tai
tuteafiel ka tai tutenoafiel.
Kisu ta kie
adknuelchi dungu reke feleay, fey rume
35
fentren che llowlayaeyew.
Femngechi ta
kimmangeay i chem rakiduamklen tati pu
che i piwke mew. Welu kom tfa kie wayki
reke feleay eymi mew tati rumealu rangi eymi
tami piwke mew.
36
Ka mlerkey tfey mew kie domo Ana pingelu, dungukelu Ngnechen i y mew. Fanuel
i awe rke, Aser i troki rema mew tuwlu.
Rume kuserkey dewma. Rume llchadomolen
ftangerkefuy, fey mongeperkeeyew i fta
regle tripantu mten. 37 Pura mari meli tripantu ruparkey i dew lantumum. Amukerkey
ti ngillatuwe ruka mew, fey pramyekerkefi ta
idol ant ka pun ktu. Kieke nag ayunakey
ka ngillatulekey. 38 Feymew Ana puwrkey feychi lelen mew, feymew eluwi i maumafiel
ta Ngnechen ka i ntramyeafiel ti pichiche
Jesus mew kom ti pu che tati ngmnielu i
montulngeael ta Jerusalen waria che i pu kaye
mew.
i wiotun engn ta Nasaret
Fey dew fempalu kom ti dungu i werknieel
ta idol i ley dungu, wiotuyngn ta Galilea,
kisu engn i waria Nasaret mew. 40 Fey ti
pichiwentru amuley i tremklen ka i doy
newenngen i kuerpu mew ka i doy kimn, fey
Ngnechen frenenieeyew kom dungu mew.
39
Luka 2:49
71
3
Juan tati Fawtisachefe ti uwe lelfn mapu mew
(Matew 3.1-12; Marku 1.1-8; Juan 1.19-28)
Mari kechu tripantu puwlu i longko lmenklen tati emperador Tiberio pingelu, Ponsio Pilato longkolerkey Judea mapu mew, Erode
longkolerkey Galilea mapu mew, ka kisu i pei
Felipe longkolerkey Iturea ka Trakonite mapu
mew, fey Lisania longkolerkey ta Abilinia mapu
mew. 2 Anas engu Kayfas longkolerkey tati pu
saserdote mew. Feychi tripantu, Ngnechen
dungufi ta Juan, Sakaria i fotm, mlelu ti
uwe mapu mew. 3 Juan miyawi kom lelfn
mew mlelu inafl Jordan lewf ple, feypiniefi ti pu che i wiorakiduamtuael engn ta
Ngnechen mew ka i fawtisangeael, femngechi
ta Ngnechen i wioduamatuaetew i yafkan
mew. 4 Fey tfachi dungu felerpuy chumngechi
tai wirintukuel tati pelon wentru Isaia:
Allkngey kie dungun i wirarklen ti uwe
mapu mew:
Kie nor kme rp reke feletupe tamn
rakiduam,
femngechi tamn llowafiel ta idol.
5-6
Kom lngkawngechi mapu, kom wingkul ka ti
klleg
ka ti lolkawklechi rp feley i lldmngetuael,
fey femngechi kom piwke mley i nietuael
tati we kme rakiduam.
Fey ta famngechi itrokom che peay ta
Ngnechen i wlaelchi montun. *
7
Fey Juan famngechi wewpilelfi ti pu
che puwyelu kisu mew i fawtisangeael:
Llkangechi llep filu reke ta feleymn! Iney
anta feypieymnmew fawtisangelmn tamn
montuael tati flklepachi ftra kutrankachen
mew? 8 Welu may nietuaymn kie lif mongen
femngechi ta kme pengelaymn tamn dew
wiorakiduamtun ta idol mew, welu ngelay
tamn feypiael kisuke ta eymn: Ichi ta
Abraam i kpalme! Iche rf dungu feypiwayi
Ngnechen tfachi pu kura femknuafuy
1
Luka 3:20
Abraam i yomelchengeael.
Chumngechi
ta toki puwkley i folil katrnentuafiel
kie anmka, ka femngechi puwkley ta
Ngnechen i ramtukadungucheael, fey chem
che rume wiorakiduamtunole, kie anmka
reke katrngeay ka tukungeay ktral mew.
10
Feymew ti pu che ramtueyew:
Fey chem chumai anta tfa?
11
Fey Juan llowdungufi ti pu che:
Feytichi nielu epu mudaw takuwn, eluafi ti
nienolu kie no rume. Ka feytichi nielu iyael,
tai eluafiel feytichi nienolu.
12
Ka femngechi flpayngn ti pu kofrakelu
impuestu Romangealu i fawtisangeael engn,
fey ramtungey ta Juan:
Kimeltufe. Ichi kay, chem chumai anta
tfa?
13
Fey Juan feypieyew:
Doy ingentu kofrakefilmn ti pu che tamn
kofrakefielchi impuestu.
14
Ka kieke ti pu soltaw ramtufi ta Juan:
Ichi kay, chem chumai chey tfa?
Fey Juan llowdungueyew engn:
Iney no rume mntumakelayafimn chem
chemkn no rume llkalkatun mew. Ka feypintukukelayafimn rume ta che i femnoelchi
dungu mew. Ka kme duamklemn tamn
wewkeelchi plata mew.
15
Fey ti pu che rume afmatulen ka welukonke
ramtumekeyngn, fey i Cristongepen may ta
Juan, 16 welu Juan feypiniefi kom ti pu che: Iche
ta feyngey tai fawtisachepen ta ko mew, welu
kpaley ta kangelu, fey ta fawtisayaeymnmew
ti Lif Kme Pll mew ka ktral mew. Kisu ta
niey doy ftra pepiluwn iche mew, fey iche
fente tai yamniefiel mew ta kisu, nentupromalayafui rume tai koriwen okota. 17 Kisu
nniey reke tati trytrywe, fey i liftuafiel tati
kachilla ka i pntnentuafiel tati pinu. Fey
kisu i elketranwe mew elknuafi ti fn, fey
lpmafi ti pinu chumkawnorume chongnoachi
ktral mew.
18
Fey ta famngechi wiorakiduamtumn
piniefi fentreken nglam mew, Juan kimelniefi ti pu che tfeychi kme dungu tai
19
wiorakiduamtuael engn.
Ka femngechi
katrtudungufuy ta Erode ti gobernadorklelu,
kisu am mntumafilu i pei i kure, tati Erodia
pingechi domo. Fey Juan katrtudungufuy ta
Erode kom tai wesa femkeel mew. 20 Fey Erode
tai wiorakiduamtuafel, doy amulknuy i
wesa femn, fey werky i presuknungeael
Juan ta karsel mew.
9
Jesus ta fawtisangey
(Matew 3.13-17; Marku 1.9-11)
Luka 3:21
72
Luka 4:7
ka Aminadab em i fotm rkefel, ka Aram
em i fotm rkefel,
ka Esrom em i fotm rkefel, ka Fares em i
fotm rkefel,
ka Juda em i fotm rkefel,
34
ka femngechi Jakob em i fotm rkefel, ka
Isaak em i fotm rkefel,
ka Abraam em i fotm rkefel, ka Tare em i
fotm rkefel,
ka Nakor em i fotm rkefel,
35
ka femngechi Serug em i fotm rkefel, ka
Ragaw em i fotm rkefel,
ka Peleg em i fotm rkefel, ka Eber em i
fotm rkefel,
ka Sala em i fotm rkefel,
36
ka femngechi Kaynan em i fotm rkefel, ka
Arfaksad em i fotm rkefel,
ka Sem em i fotm rkefel, ka Noe em i
fotm rkefel,
ka Lamek em i fotm rkefel,
37
ka femngechi Matusalen em i fotm rkefel,
ka Enok em i fotm rkefel,
ka Jared em i fotm rkefel, ka Mahalaleel em
i fotm rkefel,
ka Kaynan em i fotm rkefel,
38
ka femngechi Enos em i fotm rkefel, ka
Set em i fotm rkefel,
ka Adan em i fotm rkefel,
ka femngechi Ngnechen i Fotm rke.
33
4
Jesus ta kintukaduamngey
(Matew 4.1-11; Marku 1.12-13)
Jesus ngnenieetew ti Lif Kme Pll, wiopay ti Jordan lewf mew, fey Ngnechen i Lif
Kme Pll i pepiluwn mew puwi ti uwe mapu
mew. 2 yew mlepuy meli mari ant, fey ti
wekf kintukaduameyew. Chem iyael rume
irkelay feychi rupayechi ant mew, fey rupalu
ti meli mari ant wla, fey ngy. 3 Feymew ti
wekf feypieyew:
Eymi ta Ngnechen i Fotm, fey feypifinge
may ti kura i kofkewtuael.
4
Fey Jesus llowdungufi ti wekf:
Ti Wirin Chillka ta feypiley: Re kofke mew
mten ta mongeluwkelay ta che,* welu ka femngechi mongeleay Ngnechen i dungu mew.
5
Feymew ti wekf kie lelen mew doy al
pralu mew puwleyew. Fey pengeleleyew kom
ti trokike mapu mleyelu kom chf mapu mew,
6
fey feypieyew:
Iche eluaeyu kom tfachi pepiluwn ka
femngechi tati fentren chemkn i nieel ti
trokike mapu. Iche kom elungen tati, feymew
eluafi iney rume iche tai ayel. 7 Eymi
kiewlmi iche mew ka pramyeeli ngillatun
mew, kom chf mapu eymingeay.
1
4:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: welu ka femngechi mongeleay Ngnechen i dungu mew.
Luka 4:8
73
Luka 4:35
Kom ti pu che rume kme ntramyefi ta
Jesus ka afmatuleweyngn i fente kme dungu
i feypiel mew. Feymew welukonkechi ramtuwingn:
Tfa no anta Jose tai fotm?
23
Fey Jesus llowdunguy:
Rf dungu mew feypimuan tati: Eymi
lawentuchefe, kisu wne lawentunge tami pu
che. Ka femngechi may ta feypimuan: Tai
allkel tami chumn ta Kapernaum ka femnge
eymi tami mapu mew. 24 Fey amuley i feypilen:
Rf dungu feypiwayi chem pelon wentru
no rume, sakin chengekelay kisu i mapu mew.
25
Rf dungu mew mlefuy fentren pu lantu domo
Israel mew, feychi mongelelu ti pelon wentru
Elia. Feychi mew mawnlay kla tripantu ka
kayu kyen, fey rume mley ta ngn kom ti
troki mapu mew. 26 Fey Elia ta werkngelay ti
pu lantu domo mlelu pu israelche mew, welu
amuy ta Sarepta mlechi lantu domo mew, tfa
plleley ta Sidon waria mew. 27 Ka rume mlerkey
ti lepra kutranngelu feychi mongelelu tati pelon
wentru Elisew, fey kie no rume tremolngelay
engn, welu tremolngey ta Naman mten, Siria
tuwlu.
28
Femngechi feypingelu, kom tfeychi pu che
mlelu tati sinagoga mew rume lladky engn.
29
Feymew witrapray engn ka wemnentufi engn ta Jesus feytichi waria mew, ka yefingn kie
lilklechi wingkul ple. Tye mew trfnagmafulu engn ta Jesus ti lilklelu mew, 30 welu
Jesus katrrupay kisu engn i rangi mew, fey
kaple amutuy.
22
Luka 4:36
74
rume.
Femngechi kom pellkey engn, ka
welukonkechi feypiwi engn: Chem dungun
anta tfa? Kom pepiluwn mew ka newentu
dungun mew tfachi wentru wemnentufi ti
wekf i tripatuael ti wentru mew, fey ti pu
wekf tripatukey!
37
Feymew itrokom ple mlechi pu che Galilea
troki mapu mew ntramyefi engn ta Jesus.
36
5
Jesus i wne dullielchi pu disipulu
(Matew 4.18-22; Marku 1.16-20)
1
Kie rupa, mlelu Jesus ti pichi lafken
Genesaret* pingelu i inafl mew, feytichi
trokiche welukonke rltrekawmekey kisu i
inafl mew, aylelu engn am tai allktuael
2
Ngnechen tai werken dungu.
Kieke
Luka 5:14
challwafe elknurkey epu farku inaltu ayli
mew, feymew wellilerkey ti epu farku, feyti
pu challwafe am amurkelu i kchametuael i
challwawe. Feymew Jesus leliwlfi ti epu farku,
3
fey konpuy kie farku mew. Simon rke tati
ngenngelu, feymew Jesus feypifi ta Simon tai
pichi rltrentukungeael doy pichi ponwitu ti
pichi lafken mew. Feymew anknuwi ti farku
mew, fey tye mew Jesus eluwi i kimeltuafiel ti
pu che. 4 Fey Jesus dew kimeltuchelu, feypifi ta
Simon:
Yenge tami farku chew doy lluflemum ti
pichi lafken, fey tiye mew trftukunge tami
challwawe. Femngechi nentuaymi ta fentren
challwa.
5
Fey Simon llowdungueyew:
Kimeltufe, kie pun mekefui tai challwan.
Kie challwa no rume nentulai, welu eymi tami
feypin mew, trftukutuan tai challwawe.
6
Fey femngechi femlu engn, ti challwawe
epeke wikri rume fentren challwa konlu am ti
challwawe mew. 7 Feymew maychilfingn tai
pu kompa mlelu ti kangelu farku mew, fey
tai kellupayaetew. Feymew i pu kompa amuy
engn i kellumeaetew, fey epeke llanagi ti
ko mew ti epu farku fentren challwa am entulu
engn.
8
Feymew Simon ngneduamlu i femngechi
femel ta Jesus, lukutuy Jesus i inafl mew, fey
feypieyew:
idol, pnttripange ta iche mew. Iche
ta kie yafkafe!
9
Welu ta Simon ka kom ti kakelu llkarkey
engn tai fentren challwa i entun mew. 10 Ka
femngechi femrkey Santiaw ka Juan, Sebedew
tai fotm, fey tfa engu Simon i kompa rke.
Fey Jesus feypifi ta Simon:
Llkakilnge, tami challwafengefel, welu tfa
kintuafimi ta che tami kpalafiel iche mew.
11
Feymew nentufingn ti epu farku inaltu ti
ayli mew, fey kom elknuy engn i chemkn,
fey amuy Jesus engn.
Jesus tremoltufi ti lepra kutranngelu
(Matew 8.1-4; Marku 1.40-45)
12
Kie ant, Jesus mlepulu kie waria mew,
akuy kie wentru lepra kutran nielu, fey pefilu ta
Jesus, lloynagi plli mew ka llellipufi ta Jesus:
idol, pifulmi kay, tremoltuafen tai kutran
mew.
13
Jesus fampuwleleyew tai kuw, fey feypieyew:
Aylen tati. Tremotunge.
Fey kie lelen mew mten niewetulay lepra
kutran ti wentru, 14 feymew feypieyew ta Jesus:
4:44 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Judea mleyechi sinagoga mew.
lafken i kangelu y, flklelu am Genesaret pingechi lr mapu mew.
Luka 5:15
Iney rume feypilayafimi tami tremoletun.
Amunge tami leliwlaetew tati saserdote femngechi i kimael engn iche i nien Ngnechen
i pepiluwn. Tami tremotun mew, yeaymi
maumtun Moyse tai werkel. Femngechi kom
che kimay tami dew tremotun ti kutran mew.
15
Fey tfa i femn mew kake ant doy amuley
i kme ytungen ta Jesus, ka rume fentreken
che trawluwmekey tai allktuaetew ka tai
tremoltuafiel ti pu kutran. 16 Welu Jesus pnttripakefuy i ngillatuael ti lelfn ple chew ngelay
kie ruka che no rume.
Jesus tremolfi kie wentru lamalelu i kuerpu
(Matew 9.1-8; Marku 2.1-12)
17
Kie ant Jesus mekelu i kimeltun,
anknuwrkey tye ple kieke ti pu farisew
ka ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
kpayelu kom ti lof mapu ple mleyelu Galilea,
Judea ka Jerusalen waria mew. Fey Ngnechen
i pepiluwn kimfali i mlen ta Jesus mew
tai tremoltukuniefiel mew ti pu kutran.
18
Feymew akuy kie muf wentru kpalniefilu
ngtantu mew kie kutran lamalelu i kuerpu.
Ayrkefuy engn i konpuafel pu ruka tai
puwlafiel ti kutran Jesus i inafl, 19 welu pepillay engn chew ple i konpuael, mlerkelu
am rume fentren che. Feymew prapuyngn
wente kpl ruka, fey wecharfi engn i
rulmeafiel ti kutran. Fey femngechi pltr
nagmngepuy ngtantu mew ti kutran rangi pu
che, chew tai mlemum ta Jesus. 20 Feymew
Jesus ngneduamfilu i nien engn fentren
mupiltun, feypifi ti kutran:
Weni, dew wioduamangetuymi tami
yafkan mew.
21
Feymew ti pu kimeltukelu Moyse i ley
dungu ka ti pu farisew rakiduamrkey engn:
Iney anta tfa? Yamlafi i notukayafiel ta
Ngnechen? Ngnechen mten ta wioduamachetuafuy ta yafkan mew.
22
Welu Jesus kisutu ngneduami tai
femngechi rakiduamklewen engn, feymew
ramtufi ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu ka
ti pu farisew:
Chem mew anta femngechi rakiduamkleymn? 23 Chem pin anta doy kdawngelay:
i wioduamatuafiel ta che i yafkan mew,
kam i tremoltuafiel i kutran mew? 24 Welu
tamn kimael tati Wentruknuwpalu i nien ta
pepiluwn ta mapu mew i wioduamachetuael
ta yafkan mew, iche tremoltuafi.
Feymew Jesus feypifi tati lamalelu i kuerpu:
Eymi ta feypipeeyu: Witrange. Nnge tami
ngtantu ka amutunge tami ruka mew.
75
Luka 5:35
Feychi lelen mew mten, ti wentru lamalelu
i kuerpu witrapratuy, fey kom ti pu che penieeyew, ka yetuy i ngtantu chew tai kudulefumum, fey amutuy i ruka mew ka pramyeniefi ta Ngnechen. 26 Feymew itrokom ti pu
che afmatulewey, fey ka femngechi pramyefi
engn ta Ngnechen. Fey rume llkan mew feypi
engn:
Fachant ta pei rume afmatufalchi dungu
pi engn.
25
5:17 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.
Luka 5:36
76
6
Tati pu disipulu suchetufi ti longko kachilla tati
rktun ant mew
(Matew 12.1-8; Marku 2.23-28)
1
Fey kie rktun ant mew, Jesus rumerpuy rangi kachilla mew. Fey i pu disipulu
suchetunenturpuy engn kieke longko kachilla
ka rngmyefi i kuw mew ka ifingn ti fn.
2
Feymew ramtueyew kieke ti pu farisew:
Chumngelu anta femimn kmenolu tai
femael ta che ti rktun ant mew?
3
Feymew Jesus llowdungufi ti pu farisew:
Iche David reke fempen. Rf mew eymn
kimlaymn i chumn ta David kie rupa kisu
ka i pu kompa nglelu engn. 4 Konpuy
Ngnechen i ruka mew, fey npufi ti dullinke
kofke Ngnechen tai chalintukulelngeel, fey
irkefi ka eluyefi i pu kompa. Welu tfachi
kofke pu saserdote mten felerkefuy tai iyafel.
5
Feymew ka feypi:
Ti Wentruknuwpalu idolkley tati rktun ant mew.
Tati wentru lamalelu i kuw
(Matew 12.9-14; Marku 3.1-6)
6
Kangelu rktun ant mew, Jesus konpuy ta
sinagoga mew, fey eluwpuy i kimeltuael. Tfey
mew mlerkey kie wentru lamalelu i man
kuw, 7 fey ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
ka ti pu farisew ellka ngneduamniefingn ta
Jesus tai tremolpeafiel may ti kutran rktun ant mew, femngechi adngell tai dalluntukuafiel. 8 Welu Jesus kimmafi tai femngechi
rakiduamklen engn, fey famngechi feypifi tati
wentru, lamalelu i kuw:
Witrange ka rangi ti pu che witraknuwnge.
Fey ti wentru witrapray ka femngechi
witraknuwpuy rangi pu che. 9 Feymew Jesus
feypiyefi ti pu che:
Luka 6:20
Kie dungu ramtuwayi: Chem anta eluniengey ta che tai femael rktun ant mew?
Kme dungu kam wesa dungu? Montulngeael kie mongen kam tai elungeael i layael
mten?
10
Fey ka prm leliwlfi kom tfey tai wallomanieetew, feymew feypifi tyechi wentru:
Normentunge tami kuw.
Fey ti wentru femrkey, feymew i kuw
tremolewetuy. 11 Welu kakelu rume lladkyngn
ka eluwi i yawtudunguael fey i chem chumafiel rume engn ta Jesus.
Jesus dullifi tai mari epu apostol
(Matew 10.1-4; Marku 3.13-19)
12
Tyechi ant mew, Jesus amuy kie wingkul
mew i ngillatumeael, fey kie pun mekey i
ngillatun ta Ngnechen mew. 13 Fey dew kme
wnlu, mtrmfi i pu disipulu, fey kisu engn
mew dullintufi ta mari epu wentru, fey tfa
engn apostol* pintukulelfi. 14 Tfa engn rke:
Simon, fey tfa Pedro pintukulelfi i y;
Andre, Simon tai pei;
Santiaw,
Juan,
Felipe,
Bartolome,
15
Matew,
Tomas,
Santiaw, Alfew tai fotm;
Simon tati Selote pikeel,
16
Juda, Santiaw i fotm;
ka Juda Iskariote, fey tfa tati ellka wltukufilu
ta Jesus.
Jesus kimeltufi ta fentren che
(Matew 4.23-25)
17
Jesus nagpatuy i pu disipulu engn ti
wingkul mew, fey mlewepay engn ti lr mapu
mew. Fey trawluwklerkey tye mew rume
fentren che tai inayawlkeetew ka rume fentren che tuwlu Judea troki mapu, Jerusalen ka
ti pu lafkenche waria Tiro ka Sidon. Akurkey
engn tai allktumayafiel ta Jesus i kimeltun
ka tai tremolngetuael engn i kutran mew.
18
Feytichi kutrankanieetew ti pu wekf, ka femngechi tremolngeyetuy engn. 19 Fey kom ti pu
che ayrkey tai idaknuafiel ta Jesus, kisu am
nielu pepiluwn femngechi tai tremolafiel tati
pu kutran.
Tati nielu aywn ka ti nienolu aywn
(Matew 5.1-12)
20
Jesus leliwlfi i pu disipulu, feymew feypifi
i adnieelchi dungu:
Sakinngeymn eymn ti pu pofre, Ngnechen
ta longko lmenngey eymn mew.
* 6:13 apostol: Jesus tai dullielchi wentru tai werkel i wewpiafiel ti werken montuluwn dungu.
kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i weychayafiel tati pu romache ngneniefilu tati pu judiu Israel mapu
mew.
Luka 6:21
Sakinngeymn eymn tati nglelu, welu nietuaymn fentren iyael.
Sakinngeymn tati ngmakelu, welu ta
aywkletuaymn.
22
Sakinngeymn deelmnmew ta kom pu che,
ka wemnentungelmn,
ka lukatungelmn ka illamtumangelmn
tamn y kie wesa ytun che reke, tat
Wentruknuwpalu i duam.
23
Rume aywkeaymn, fentren aywn
nieaymn feychi ant, eymn am llowalu
kie ftra frenen ta wenu mapu, fey
ka femngechi llemay tfachi pu che i
pu tuwn em kutrankafi tati pu pelonke
wentru.
24
Welu awngeaymn ta eymn pu riku, dew
nielu am eymn tamn aywn!
25
Welu awngeaymn eymn tati nielu kom
kmeke felen, fey ngtuaymn!
Awngeaymn eymn tati ayekawklekelu,
welu ta ngmayaymn ta weangkn
mew!
26
Awngeaymn ta eymn kom che mlelu mapu
mew pramyeelmew,
femngechi ta femkefuy tfachi pu che kisu
i kuyfike tuwn em, tati koylake pu
pelon wentru mew!
21
77
Luka 6:47
wenu mapu Ngnechen i yallngeaymn,
kisu am rume kme piwkengelu kom tati
maumkenolu mew ka tati wesa piwkengelu
36
mew.
Kutranpiwkeyechekeaymn chumngechi ta wenu Chaw kutranpiwkeyechekey.
Wesa dunguyengenoael ta kakelu
(Matew 7.1-5)
37
Yafkafengey pikelayafimn ta kakelu pu
che, fey Ngnechen ka femngechi yafkafe
pilayaeymnmew ta eymn.
Aylkefilnge
i kutrankawael ta kakelu, fey Ngnechen
kafey
wesaduamtulayaeymnmew
tamn
kutrankawael. Tamn femafel, wioduamachetukeaymn femngechi Ngnechen wioduamatuaeymnmew. 38 Kellukeafimn ta kakelu
che femngechi ta Ngnechen kelluaeymnmew
ta eymn. Kisu eluaeymnmew ta kie kme
kullitun tati kmelu, ngchegklelu ka kme
apolelu.
Ngnechen ta medilaeymnmew
tamn femkeelchi dungu chumngechi ta eymn
medilkefimn ta kakelu che. 39 Ka feypieyew
Jesus kie muf adknu dungu: Kie trawma
anta katuyeafuy ta rp mew ti kangelu
trawma? Mr engu may ta tranakonpeafuy
chem lolo mew rume? 40 Ka tati we papeltulelu no
rume doy kimlayafuy tai kimeltufe mew, welu
kme chillkatule, fey wla kisu i kimeltufe reke
ka femngechi kimay.
41
Chumngelu anta fente ngneduammakefimi ti pichi itrom pinu i nieel i nge mew
tami pei, welu ngneduamkelaymi ti itrom
kie ftra trolf mamll reke felelu tami nge
mew? 42 Fey ngneduamnolmi tami nien ti ftra
trolf mamll reke felelu kisu tami nge mew,
fey chumngelu am feypikefimi tami pei: Nentumaeyu ti pichi itrom pinu tami nge mew?
Koyla ngnenngelu! Wne nentufinge ti ftra
trolf mamll kisu tami nge mew, feymew wla
feypiafimi tai nentumayafiel ti itrom pinu i
nieel tami pei i nge mew.
Tati anmka kimngekey kisu i fn mew
(Matew 7.17-20; 12.34b-35)
43
Ngelay ta kmeke anmka wlkelu wesake fn, ka ngelay wesake anmka wlkelu ta
kmeke fn. 44 Kake kieke anmka kimngekey
kisu i fn mew. Wayngechi anmka wlkelay
ta fn igo, ka sarsa wlkelay fn ofad. 45 Fey
ka femngechi ti lif piwke che re kme dungu
femkey, kme dungu am mlelu kisu i piwke
mew, welu ti wesa piwke che femkey re wesake
dungu, wesake dungu am mlelu kisu i piwke
mew. Tai fentren dungu i nieel piwke mew,
dungukey ta che.
Tati epu we anm ruka
(Matew 7.24-27)
46
Chumngelu anta feypimuken ta eymn:
idol, idol, welu femkelaymn iche tai
ayelchi dungu? 47 Fey tfa ntrameluwayi iney
Luka 6:48
78
7
Jesus tremolfi kie Roma tuwchi kapitan i kona
(Matew 8.5-13; Juan 4.43-54)
1
Jesus dew dungufilu ti pu che, fey amuy ta
Kapernaum. 2 Mlerkey tye mew kie Roma
tuwchi kapitan, fey nierkey kie kona, tai
rume piwkeyenieel. Fey tfachi kona rume kutranklerkey ka femngechi epe larkey dewma.
3
Fey ti kapitan allklu i miyawn ta Jesus,
werkfi kie muf putremke judiu tai llellipulmeaetew fey i tremolelpayaetew i kona. 4 Kisu
engn puwi Jesus mew, fey rume llellipufi engn
feypilen mew:
Tfachi kapitan kmeafuy tami freneafiel.
5
Kisu ta kme trokitumaeimew tai trokiche
ka kisu mten dewmaleleimew tai nieelchi
sinagoga.
6
Feymew Jesus kientrr amuy tfeychi pu
che engn, fey flpulu ti ruka mew, fey ti kapitan
werky i pu weni tai feypiafiel:
idol, kpakilnge. Iche ta Roma tuwnche.
Rume yamnieeyu tami konpuael iche i ruka
mew. 7 Feymew tatey iche ta kisu amulan rume
tami yemeafiel. Re werkdungunge mten tai
tremoltuael i kona. 8 Iche kafey nien tai
werkkeetew tati longkolelu iche mew ka femngechi iche nien tai pu soltaw i werkkeel.
Femngechi ta werkfiym kieke tfa engn
i amuael, amukey. Ka femngechi werkfiym
kangelu i kpayael, fey kpakey. Ka werkfiym i kona i femael chem kdaw rume, fey
femkey.
9
Feymew Jesus rume afmatulewey allklu tfachi dungu, fey leliwlfi ti pu che i inanieetew
ka feypifi:
Rf dungu feypiwayi, ngelay kie israelche
rume fente feyentulelu tfachi wentru reke.
10
Feymew ti pu werken, wiotulu engn
ta ruka mew, peputufingn ti kona i dew
tremolkletun.
Jesus wiomongeltufi kie lantu domo i pe
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus amuy
kie waria mew Nain pingelu. Kompauwklen
amuy i pu disipulu engn ka rume fentren
11
Luka 7:26
che. Fey petu flpulu ti waria mew, pefi i
yeniengen ta kie la i rngalmengeael. Feyti
la kien pe rke i uke mew ka lanturkey
ti domo. Kompanieeyew rume fentren che
mlelu ti waria mew. 13 Fey idol, pefilu ti domo,
kutranpiwkeyefi ka feypifi:
Ngmakilnge.
14
Feymew mten flkonpuy, ka nfi i kuw
mew ti llangi i yeniengemum ti alwe. Fey ti pu
che i yenieetew, witraknuwi engn. Fey Jesus
feypifi ti la:
Weche, eymi ta feypipeeyu: Witrapratunge!
15
Feymew ti la anpray ka eluwi i dunguael,
fey Jesus elutufi i pe ti domo.
16
Fey pengelu i femn, kom ti pu che llkay,
fey eluwi engn i pramyeafiel ta Ngnechen
feypilen mew:
Kie ftra pelon wentru ta pewfaluwi ichi
mew. Ngnechen tukulpay tai kelluafiel i
trokiche.
17
Fey Judea troki mapu mew ka wall ple
kimngey ta Jesus i femn tfachi dungu.
12
Luka 7:27
79
Luka 8:2
feyngefule i pelon wentrungen, ngneduamafuy chem domo i npeetew. Tfa ta rume wesa
mongenngechi domo.
40
Feymew Jesus feypifi ta Simon:
Simon, kie dungu aylen tami feypiafiel.
Fey llowdungueyew ta Simon:
Feypien mten, kimeltufe.
41
Feymew Jesus feypi:
Epu wentru defelerkey plata kie lmen
wentru mew tati arenglmkelu ta plata. Kie
defelerkey kechu warangka moneda, fey kangelu
kechu mari moneda. 42 Fey pepi kullinolu engu
am, fey ti arenglmkelu ta plata mr wioduamatufi ti epu defeniekeetew. Fewla feypien:
chuchi chey ti epu defelelu doy piwkeyeaeyew?
43
Feymew llowdungueyew Simon:
Iche ta feypin tati doy aln defelefulu.
Fey Jesus feypifi ta Simon:
Kme feypimi tati, Simon.
44
Feymew Jesus leliwlfi ti domo, fey feypifi ta
Simon:
Ngneduamfimi i chumn tfachi domo?
Tayi konpapen tami ruka mew, fey elulaen ko
tai kchayael i namun, welu feytachi domo
kchumaenew i namun kisu i klle mew,
fey ka piwmmatuenew kisu i tnay longko
mew. 45 Truyulaen rume, welu ti domo konpalu
mten tfa mew, fenteknulay i truyumaetew
i namun. 46 Ilfuyel-laen ta aseyte i longko mew,
welu kisu tukulelenew perfume i namun mew.
47
Feymew feypiaeyu kisu tai fentren yafkan
i nieel mew wioduamaletuy, kisu am rume
piwkentukuetew. Welu kie che ineyngele rume
pichin yafkan mew wioduamangetule, rume
pichin piwkeyen pengelay.
48
Feymew Jesus prm feypifi ti domo:
Tami yafkan mew ta dew wioduamangetuymi.
49
Fey ti kakelu pu mangel mlelu tye mew,
eluwi i ramtuwael engn: Iney anta tfa,
yafkan mew ktu wioduamachetuy?
50
Welu Jesus leliwlniefi ti domo, fey feypifi:
Tami mupiltun mew montuluwimi. Kme
duamkechi amumutunge.
8
Jesus i kellukefetewchi pu domo
1
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus ruparkey rume fentren waria ple ka lof mapu
ple, wewpiyeniey ka kimeltuniey Ngnechen
i longko lmenngen. Tati mari epu apostol kompakiyawleyew. 2 Ka femngechi kompakiyawleyew kieke domo kisu tai wemnentulfiel ti pu wekf ka tai tremoltuel wesake
kutran mew. Fey kisu engn mew miyawrkey
7:46 Ilfuyel-laen ta aseyte i longko mew: kie wimtun rke tati pu ngen ruka mew fey akuym kie witran
tukulelkefuy olifu aseyte i ange mew ka longko mew, fey i kchatripayam ti trufr ti longko mew i trekalepaelchi trufrngechi
rp mew.
Luka 8:3
80
tati Maria Magdalena pingechi domo, tati wemnentulel regle wekf. 3 Juana kafey, Chusa tai
kure, Erode tai longkoknuel kisu i nieelchi
chemkn mew; ka Susana. Ka rume fentren
kakelu pu domo tai kellukeetew i nieelchi
chemkn mew.
Kie adknu dungu ti ngankelu mew
(Matew 13.1-9; Marku 4.1-9)
Rume fentren che tripayey ti waria mew
tai peafiel Jesus, feymew rume fentren che
trawluwi. Fey Jesus ntramelfi tfachi adknu
dungu: 5 Kie nganketrankelu tripay i nganael.
Fey nganlu, kieke fn pachgnagi ti rp mew,
fey pnokangey ka ti pu m kom pitueyew.
6
Kakelu fn pachgnagi ti kurantu mew. Fey
noyy ti fn, welu ti kurantu mew am ngenolu
narfen mapu, feymew angky. 7 Fey kakelu
fn pachgnagi pu troltrontu. Fey kientrr
noylu, fey ti pu troltro kom takunagmeyew.
8
Welu ka femngechi kieke fn pachgnagi rume
kme mapu mew, fey tremi, ka wli rume kme
kosecha. Kie fn mew tripay pataka fn.
Fey tfa i feypin ta Jesus, ka amul feypi
newentu dungun mew: Tfeychi allklu, rakiduampe tai chem pin ta iche!
4
Luka 8:25
tati mlechi itrofill kdaw, kam i rikungeael
fentren chemkn mew, kam ti kawi dungu.
Fey tfa ta femkelay chem kme dungu rume.
15
Welu ti fn pachgnaglu ti kme mapu mew,
adentuley tati aykelu i kme llowafiel i piwke
mew ti werken dungu ka i mngeltuafiel ka
kom yafluwn mew i amuleael. Fey ta wlkey
kmeke kosecha.
Ti pelontuwe adknu dungu
(Marku 4.21-25)
16
Jesus ka femngechi kimeltuy tfachi adknu
dungu: Iney no rume ymkelay kie pelontuwe, fey dew yklelu i takuknuafiel, ka
elknuafiel miche kawitu, welu may adki mew
elknungekey, femngechi i pelontuleael tati
ruka mew. 17 Ka femngechi llemay ngelay ta chem
ellkan chemkn rume tai pengenoael. Ka ngelay chem ellkan dungu rume tai kimngenoael ka
i wepmngenoael.
18
Femngechi llemay kme allktumn, tati
kdawyelu i allkelchi dungu, fey ta doy
elungeay kimn. Welu tati duamknunofilu tati
dungu, fey tai nieel ktu ta mntumangeay.
Jesus i uke ka i pu pei
(Matew 12.46-50; Marku 3.31-35)
19
Jesus i uke ka i pu pei puwi engn
chew i mlemum ta kisu, welu pepi flkonpulay
engn kisu mew, mlelu am rume fentren che.
20
Fey kie mlelu ti pu che mew feypifi ta Jesus:
Tami uke ka tami pu pei mlepay ta
wekuntu. Kisu engn ayley tami peaetew.
21
Jesus llowdunguy:
Tati allktukelu Ngnechen i werken
dungu ka kdawyefilu, fey ta iche i uke ka
i pu pei.
Jesus tngnagmfi ti krf ka ti rew lafken
(Matew 8.23-27; Marku 4.35-41)
22
Kie ant, Jesus konpuy kie farku mew i pu
disipulu engn, feymew feypifi i pu disipulu:
Amui nome lafken.
Fey amuy engn. 23 Fey petu nolu ti pichi lafken
mew, Jesus umawtuy. Feymew triparumey kie
ftra krf ti pichi lafken mew, fey ti farku mew
rume trilkafkonmekey ti ko. Rume konrkey
ko ti farku mew, fey femngechi rume kuiwnngerkey i llakonael.
24
Feymew amuy engn i trepelafiel ta Jesus,
ka feypifingn:
Kimeltufe! Kimeltufe! Petu llakoniyi!
Feymew Jesus witrapray, fey werkdungufi
ti krf ka ti ftrake rew lafken, feymew kom
tngnagtuy ka kme kfklewetuy. 25 Feymew
feypifi i pu disipulu:
Chumtuy am tamn maneluwn?
Welu kisu engn llkalewey ka afmatulewey,
fey welukonke ramtuwi engn: Iney am tfa?
Luka 8:26
Werkdungufi ti krf ka ti rew lafken, fey mngeltueyew.
Ti Gadara mew mlechi wentru konwekflelu
(Matew 8.28-34; Marku 5.1-20)
26
Fey ngellu puwi engn ti Gadara pingechi
mapu mew, fey tfa mley Galilea troki mapu
i ngknome. 27 Fey mlepulu engn ti mapu
mew, tripapay ti waria mew kie wentru konwekflelu, fey flkontupaeyew. Rume fentren
tripantu dewma i tukuwekenofel takuwn ka
mlekelafuy rume ta ruka mew. Feytichi eltun
ple miyawkerkefuy. 28 Fey pefilu ta Jesus, lukunagi ti wentru i inafl mew, fey wirarklen
feypifi ta Jesus:
Flpakilnge ta iche mew, Jesus ftra
pepiluwn niechi Ngnechen i Fotm! Iche
llellipuaeyu tami kutrankanoafiel!
29
Tfa femngechi feypi, Jesus am werkfilu
ti pu wekf i tripatuael ti wentru mew. Ti
wekf mchayke ngnekakerkefi tati wentru,
fey ti pu che trarimakerkefeyew i kuw ka i
namun kadena mew tai pepi ngneafetew, welu
kisu katrkerkefuy. Fey ti wekf lefmawelkefui
ti wentru ti uwe lelfn mapu ple. 30 Feymew
ramtueyew ta Jesus:
Iney pingeymi am?
Kisu llowdungufi ta Jesus:
Iche ta Lekion pingen.
Fey tfa feypi rume fentren wekf am konturkeetew tati wentru. 31 Fey ti pu wekf
llellipufi engn ta Jesus i werknoaetew tati
ftra konchi lolo mew chew ta Ngnechen kutrankakefi tati pu wekf. 32 Fey mlerkey rume
fentren sawe tamekelu ti wingkul ple, fey ti
pu wekf llellipuy i konael ti pu sawe mew.
Feymew Jesus elueyew i konpuael.
33
Fey ti pu wekf tripatuy ti wentru mew, fey
konpuyngn ti pu sawe mew, fey tfa engn
lefnagi ti klleg ple ka trftukuwpuyngn ti
pichi lafken mew, fey tye mew kom rfipuy
engn.
34
Fey tati pu kuydakefilu tati pu sawe, pefilu
i femn tfa engn, lefklen tripay engn,
fey kimelyefi i rupan tfachi dungu kom ti
pu che mlelu ti waria mew ka mlelu lelfn
ple. 35 Feymew ti pu che tripapay tai pepayael
ti rupaelchi dungu. Fey puwlu engn chew i
mlemum ta Jesus, pepufi engn ti wentru konwekflekefulu i anlen Jesus i inafl ple.
Fey ti wentru tukutuwkletuy ka kme tngduamkletuy, fey rume llkay engn.
36
Feymew ti pu che, pefilu i rupan tfachi
dungu, ntramelngey engn chumngechi tai
tremolngetun tfeychi wentru konwekflekefulu. 37 Fey kom ti pu che mlelu ta Gerasa troki
81
Luka 8:49
mapu mew, llellipufi engn ta Jesus tai tripatuael tye mew, rume llkalu engn am. Feymew
Jesus konputuy ti farku mew fey i nopatuael.
38
Fey ti wentru, tati elknutuetew ti pu
wekf, llellipufi ta Jesus i miyawael ta kisu engn mew. Welu Jesus werkeyew i mleweael
kisu i mapu mew ka feypieyew:
39
Wiotunge tami pu che mew, fey
ntramelputuafimi engn kom i chumn ta
Ngnechen eymi mew.
Feymew ti wentru amutuy, fey ntramelputufi
kom ti pu che mlelu ti waria mew ti afmafal
dungu i femn ta Jesus kisu mew.
Jayro i awe, ka ti domo idamafilu Jesus i
takuwn
(Matew 9.18-26; Marku 5.21-43)
40
Fey Jesus nopatulu ti pichi lafken mew, ti pu
che llowtueyew rume aywn mew, kisu engn
am kom ngmklerkelu. 41 Feymew akuy kie
wentru Jayro pingelu, longkolerkey ta sinagoga
mew. Tfachi wentru lukutupay Jesus i inafl
mew, fey llellipufi i amuael kisu i ruka mew.
42
Kie awe mten nierkey, mari epu tripantu
puwlnielu, fey tfa epe lalerkey.
Fey petu amulelu Jesus, kie troki che
inanierkeeyew, fey rume trawltukumekewi engn kisu mew. 43 Fey rangi pu che amulerkey kie
domo, mari epu tripantu dewma i kutranklen.
Kachkerkelay i mollf, femngechi gastarkey
kom i niekefelchi chemkn tai kulliafiel ti
pu lawentuchekelu, welu tfey engn kie no
rume tremolrkelaeyew. 44 Tfachi domo flpay
Jesus i furi ple, fey idaknumafi i takuwn.
Feychi lelen mew mten kachtuy i mollf.
45
Feymew Jesus ramtuy:
Iney anta idamapeenew i takuwn?
Fey kom ti pu che am pinolu i feypiael tai
idaknufiel engn, fey Pedro feypi:
Kimeltufe, wall ple kpalechi pu che tenfipeeymew engn.
46
Welu Jesus amul feypiley:
Kie che ta idapeenew. Ngneduamn i
tripan pepiluwn iche mew.
47
Fey ti domo, ngneduamlu i pepi llumumanon i femelchi dungu, mllmllklen amuy
i lukutuael Jesus i inafl ple. Fey kme
nentudunguy kom che i adki mew chumngelu
i idaknufiel ka i tremoltun femlu mten.
48
Fey feypieyew ta Jesus:
Papay, dew mongetuymi feyentulu am eymi
iche mew, fey kme duamkechi amutunge.
49
Petu i dungumeken ta Jesus, akuy kie
werken feypiafilu ti longkolelu sinagoga mew:
Tami awe ta dew lay. Aporiamekekefilnge
tati kimeltufe.
8:26 Kieke kuyfi wirin mew feypiley Gadara, ka kieke wirin mew mley Gerasa kam Gergesa.
8:30 Lekion fentren
8:43 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: femngechi pnerkey kom i niekefelchi chemkn tai kulliafiel ti pu
wekf pin rke.
lawentuchekelu.
Luka 8:50
82
9
Jesus werky i pu disipulu i kimelael
Ngnechen i longko lmenngen
(Matew 10.5-15; Marku 6.7-13)
1
Jesus trawly i mari epu disipulu, fey elufi
fentren newen ka pepiluwn tai wemnentuafiel fill kakerumechi wekf ka tai mongelafiel tati kutranklechi pu che. 2 Fey werkfi
i wewpiyeafiel Ngnechen i longko lmenngen ka femngechi tai mongeltuafiel tati pu
kutranklelu. 3 Ka feypifi:
Chem rume yelayaymn tamn miyawlael
rp mew: retr no rume, folson no rume, ka
kofke no rume. 4 Fey chem ruka mew rume
puwlmn, mlewenagmn tfey mew, kaple
wla amualmn tripatuaymn ti ruka mew. 5 Fey
ka femngechi kieke waria mew llowngenolmn,
tripatuaymn tfey mew fey mtrowafimn ti
trufr mlelu tamn okota mew, fey femngechi
ngneduamayngn tamn wesa duamn.
6
Feymew tripay ti pu disipulu, fey rumerpuy
engn kom pichike troki ruka che mew, wewpiniefingn ti werken montuluwn dungu ka
mongelfingn ti pu kutran.
Erode ta newe feyentulay
(Matew 14.1-12; Marku 6.14-29)
7
Tati longko lmen Erode allky i ntramyengen ta Jesus ka kom i femelchi dungu.
Fey Erode kimlay i chem chumael, kieke che
am feypilu Juan tai wiomongetun. 8 Fey kakelu
feypingn tai pewfaluwtun tati pelon wentru
Elia, welu ka kieke feypingn ta kiekentu ti
kuyfi mlekechi pelon wentru i wiomongetun.
Luka 9:20
Welu Erode feypi: Iche nga werkn i katrmangeael i longko ta Juan. Fey iney anchi
tfa, tai allkmakefiel i femel rume fentren
afmatufal dungu? Feymew Erode aylerkefuy i
kimafiel ta Jesus.
9
Luka 9:21
Eymi ta Ngnechen i Cristo.
Jesus ntramkay tai layael
(Matew 16.20-28; Marku 8.309.1)
21
Welu Jesus werkfi i pu disipulu tai
feypinoafiel engn iney no rume tfachi dungu.
22
Fey ka feypifi:
Ti Wentruknuwpalu felerkey tai rume kutrankawael, ka tai llownoaetew tati pu judiu
i awtoridad, tati longkolelu pu saserdote mew
ka tati pu kimeltukelu Moyse i ley dungu.
Fey langmafi engn, welu kla antalu mew
wiomongetuay.
23
Fey wla ka feypifi kom tati pu che mlelu
tye mew:
Iney rume ayle iche i disipulungeael,
mley i elknuael itrokom i aytunieel, fey
eluwklepe i layael ktu iche mew ka inaechimew. 24 Tati aylu i montulael i mongen, fey ta montul-layay, welu tati trflu i
mongen ta iche i duam, fey ta montulay i
mongen. 25 Chem am nentuay ta che ngenngele kom chemkn mew mlelu tfachi mapu
mew, welu montunole, fey kisutu wesalkaway?
26
Fey iney rume yewentukuelimew ka yewentukumaelimew iche i dungu, ka femngechi
llemay ti Wentruknuwpalu yewentukuaeyew
feychi kpatule kisu i ftra pepiluwn mew ka
i Chaw i ftra pepiluwn mew ka ti lif mongen
pu werken pll engn. 27 Rf dungu feypiwayi
kieke eymn mlelu tfa mew lalayay petu
tai penofiel Ngnechen i longko lmenngen
itrokom dungu mew.
Jesus kangerumetuy i ad
(Matew 17.1-8; Marku 9.2-8)
28
Fey dew rupalu pura ant tfachi ntramkan, Jesus prapuy kie wingkul mew tai
ngillatumeael. Kompayeeyew ta Pedro, Santiaw ka Juan. 29 Petu ngillatulu kisu, kangerumetuy i ad ka i takuwn rume lingary ka
llmllmi. 30 Fey epu wentru pewfaluwi ka ntramkamekey Jesus engn. Moyse engu Elia
rke i pewfaluwn. 31 Alofmanieeyew kie ftra
pelon, fey ntramkarkeyngn chumngechi i
kutrankawael ka i layael ta Jesus Jerusalen mew.
32
Fey Pedro ka i epu kompa rume kpa
umawturkefuy engn, welu eluwrkelay i
umawtuael engn. Feymew perkefi engn ta
Jesus tai ftra pepiluwn ka ti epu wentru
engn i mlen. 33 Fey tyechi epu wentru petu
pnttripatulu Jesus mew, Pedro feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, rume kmey tai mlepan tfa
mew! Dewmayai kla pichike kni ruka, kie
eymingealu, kangelu Moysengealu ka Eliangealu.
Welu Pedro kimlay i chem pimeken.
34
Fey petu dungumekelu, nagpay kie trom,
fey munulpaeyew kie llawfe reke. Fey mlelu
engn am ti trom i llawfe mew, rume llkay
83
Luka 9:48
engn.
Fey ti pu trom mew tripay kie
dungun, fey feypi:
Tfa ta iche i Fotm, tai Dullin, fey allktuafimn.
36
Feychi lelen mew allkngelu ti dungun, Jesus
kisulewetuy. Welu ti kla disipulu feypirkelafi
iney no rume tfachi dungu tai peel engn.
35
Luka 9:49
84
Luka 10:12
idol, iche aylen tami inayafiel, welu
wne chaliknumetuafi tai pu rema mlelu
ruka mew.
62
Feymew Jesus llowdungufi ti wentru:
Tati nfilu ti araw i kuw mew, welu furi
wiokintulele, fey ta falilay tai kellukonael
Ngnechen i dungu mew.
10
Jesus werkfi tati regle mari epu wentru
1
Fey dew rupalu tfachi dungu, idol ta dullirkey ti kakelu regle mari epu* disipulu, fey
werkfi re epuke wnelealu ta kisu mew, kom
waria ple ka ti lelfn ple chew i rumerpuael ta Jesus. 2 Feymew feypifi kom ti pu
disipulu: Rf feyngey tai rume fentrelen ta
che i kimeltungeael ti werken dungu, welu
ti kdawkelu rume pichiley. Feymew eymn
mley tamn ngillatuafiel tati ngenngelu ti kdaw mew, fey femngechi werkay doy fentren
kdawfe tai kimeltuafiel ti pu che ti werken
dungu. 3 Eymn ta amuaymn, welu ngneduamaymn tfa. Iche ta werkwayi kie pichi
ufisa reke rangi ti pu trapial mew. 4 Yekilmn
ta folson, plata no rume ka epu mudaw okota
no rume ka witraknuwlayaymn ta rp mew
tamn ntramkayafiel ta iney no rume.
5
Fey konpulmn kie ruka che mew, wne
chalipuaymn, feypilen mew: Kmelkalen
mlepe tfachi ruka mew. 6 Fey tye mew mlele
kie che aykelu i mleael kme tngn,
eymn tamn nieelchi kme tngn llowayngn, welu felenole, puwlayay kisu engn mew
ti kme tngn. 7 Fey mlewenagaymn feychi
ruka mew mten. Iyaymn ka ptokoaymn
kisu engn i nieel. Fey ti kdawkelu mley
i elungeael ta kullitun. Welu rupakilmn kom
ruka che mew.
8
Fey puwlmn kie waria mew ka llowngelmn, iyaymn tamn elungeel. 9 Ka mongelafimn tati pu kutran mlele tye mew,
ka feypiafimn: Ngnechen i longko lmenngen ka i kme dungu dew flpay ta eymn
mew. 10 Welu puwlmn kie waria mew, fey
llowngenolmn, tripatuaymn ti kalle mew ka
feypiaymn: 11 Tati trufr mlelu tfachi waria
mew, fey pnale tai namun mew, mtrowafiyi
tai wesa duamn eymn mew! Welu kimaymn ta Ngnechen i longko lmenngen i
flklepan ta eymn mew.
12
Welu ka feypiwayi ti afaelchi ant mew,
tfachi waria che ta doyelchi kutrankangeay, fey
ti pu che mew mlefulu ta Sodoma waria mew.
chem tamn pimeken. Tati Wentruknuwpalu kpalay tati pu wentru i apmafiel, welu may i montulafiel.
wirin mew feypiley: regle mari disipulu.
Luka 10:13
85
Luka 10:37
Ti adknu dungu tati kme piwke samariache
mew
25
Kie wentru kimeltukelu Moyse i ley dungu
amuy i dungumeafiel ta Jesus, ka tai kintukaduamafiel, fey ramtufi:
Kimeltufe, chumafun chey tai nieael ta
rumel mongen?
26
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Chem dungu anta wirintukuley ti ley dungu
mew? Chem dungu anta chillkatukeymi?
27
Fey ti kimeltukelu Moyse i ley dungu llowdungufi ta Jesus:
Piwkeyenge tami idol Ngnechen kom
tami piwke mew, kom tami kuerpu mew, kom
tami newen mew, ka kom tami rakiduam mew,
ka piwkeyenge tami chafche chumngechi piwkeyeniewimi ta eymi.
28
Feymew Jesus feypieyew:
Rume kme llowdunguymi. Fey femngechi
femlmi, nieaymi ta rumel mongen.
29
Welu ti kimeltukelu Moyse i ley dungu
aylafuy i kimeltulngeael ineyngen i chafche,
feymew ramtufaluwi, fey feypifi ta Jesus:
Iney am tai chafche?
30
Feymew Jesus llowdungueyew:
Kie wentru amuley Jerusalen i rp mew
amualu ta Jeriko waria, fey kie muf weefe
saltiaeyew ka mntumaeyew i takuwn.
Wlelkangelu, fey epe langmknungelu,
elknutueyew engn. 31 Fey kparumey kie
saserdote ti rp mew, welu pefilu ti allfkalechi
wentru, kie ple rupay, fey amuy i rptulen.
32
Feymew ka kie Levi i tuwnche flpuy
kisu mew, fey pefilu, ka kie ple rumey, fey
amuy i rptulen. 33 Welu kie illamfal wentru
Samaria tuwlu ka femngechi amulerkey feytichi
rp mew. Fey pefilu, rume kutranpiwkeyefi
ti allfkalechi wentru, 34 fey flkonpuy kisu
mew. Liftulelfi i allfen aseyte mew ka pulku
mew,* fey trarimafi kie katrn pau mew.
Feymew ka pramfi kisu i furiku mew, ka yefi
kie umatuwe ruka mew ka dapipufi. 35 Fey
kangelu ant mew ti samariache nentuy epu
moneda, fey elufi ti ngenngelu tati umatuwe
ruka mew ka feypifi: Dapilelaen tfachi wentru.
Fey tami gastaelchi plata, iche wiomeli,
kullipatuaeyu. 36 Fey tfa mew, chuchi am
tfachi kla wentru chafcheyefi ti allfkalechi
wentru tati wlelkael ti pu weefe mew?
37
Feymew ti kimeltukelu Moyse i ley dungu
llowdunguy:
Tfeychi kutrantupiwkelu ta kisu mew.
Feymew Jesus feypifi ti wentru:
Femngechi tati. Amunge, fey eymi ta ka
femngechi femafimi tami chafche.
Luka 10:38
86
11
Jesus kimeltufi i pu disipulu chumngechi i
ngillatuael
(Matew 6.9-15; 7.7-11)
1
Kie rupa Jesus mekerkey i ngillatun kie
lelfn mew. Fey dew ngillatulu, kie i pu
disipulu feypieyew:
idol, kimeltumuai kay tai ngillatuael,
chumngechi ta Juan kimeltuy i pu disipulu.
2
Feymew Jesus feypifi i pu disipulu:
Ngillatulmn,
fey
ta
famngechi
feypikeaymn:
Chaw Ngnechen wenu mapu mlelu,
yamniengepe tami kme y.
Felepe may tami longko lmenngen tfachi
mapu mew.
Chumngechi mngeltuniengeymi wenu
mapu
ka femngechi mngeltun mlepe tfachi
mapu mew.*
3
Eluniemuai tai duamtuelchi kofke kake antngealu.
4
Wioduamamui tai yafkan mew
chumngechi ichi wioduamakefiyi kom
tfey engn tai wesa femkeetew.
Kintukaduamngeliyi, eluwmukeliyi tai femael wesake dungu
ka montulniemui kom wesake dungu
mew.
5
Ka femngechi feypi ta Jesus:
Fey kie wentru rangi pun amuy kangelu
weni i ruka mew, feymew feypipufi i weni:
Weni, arelen kla kofke. 6 Kie weni akuy i
witrankontuaetew iche i ruka mew, fey nielan
chem iyael rume i eluafiel. 7 Fey tati mlelu ta
pu ruka llowdunguy: Feypimekepakeeli! Tati
Luka 11:20
wlngi ruka kme rakmniefi. Tai pu che
ichi dew kudulei, feymew witralayan tami
eluafiel chem no rume. 8 Feymew feypiwayi
tfachi dungu: kisu tai weningen mew witrallenoafule rume tai eluafiel i duamtuel, welu
may freneafi, fey eluafi kom tai duamtuel
fente tai wirarkmekeken mew.
9
Feymew iche ta feypiwayi: Ngillatulemn, fey ta Ngnechen eluaeymnmew
tamn ngillatuel.
Kintuaymn, fey ta
peaymn. Mtrmklemn wlngi mew, fey
nlalngeaymn. 10 Fey tfa famngechi: tati
ngillatulelu, elungekey. Fey ti kintulu, pekey.
Ka ti mtrmlu wlngi mew, fey nlalngekey.
11
Fey kie chaw elupeafuy may i fotm kie
kura, eluen kofke pieliyew? Ka elupeafuy
may kie filu kisu i fotm, eluen kie challwa
pieliyew? 12 Kam elupeafuy may kie ilolafe,
eluen kie kuram pieliyew? 13 Chumngechi
wesa piwkengeafuymn rume ta eymn, kimimn tamn eluafiel kmeke chemkn tamn pu
yall. Fey ta wenu mapu Chaw doyelchi eluafi tati
Lif Kme Pll tfey engn tai ngillatuetew!
Jesus feypingey i nien ta wekf i ngneluwn
(Matew 12.22-30; Marku 3.20-27)
14
Jesus wemnentufi tati wekf ketrolniefilu
kie wentru, fey tripatulu tati wekf, ti wentru
pepi dunguturkey. Fey ti pu che rume afmatulewey engn. 15 Welu kiekentu feypi engn:
Belsebu, tati longkolelu pu wekf mew, fey ta
elueyew ngneluwn tfachi wentru i wemnentuafiel ti pu wekf ti wentru mew.
16
Welu tati kakelu pu che, re ngnen mew,
feypieyew engn i pengelael kie afmatufal dungu ta kallf wenu mew. 17 Welu Jesus am kimlu i femngechi rakiduamklen engn, fey feypifi ti pu che: Kom troki mapu
pntkawklele kayetuwn mew, kom kisutu
apmkawafuy engn. Ka kom pu remawen
pntkawklele, apmkawafuy engn. 18 Ka
femngechi ta wekf kisutu pntkawklele i
pu werken pll engn, fey chumngechi am
ngnenieay kom i ngneluwn? Tfa ta feypipen eymn tamn feypimupefiel mew iche
tai wemnentukefiel tati wekf Belsebu i
ngneluwn mew. 19 Welu tfa feyngele, iney
am elukeeyew pepiluwn tati pu che tamn inakeetew femngechi tai wemnentuafiel tati pu
wekf? Feymew, kisu engn llemay pengelniey
tamn welulkawklen eymn tamn feypimukefiel mew ta iche. 20 Fey iche wemnentufili ti
wekf Ngnechen i pepiluwn mew, fey tfa
ta famngechi kimfalkley Ngnechen i longko
lmenngen i dew mlepan eymn mew.
* 11:2 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Chumngechi mngeltuniengeymi wenu mapu ka femngechi mngeltun mlepe tfachi mapu
11:4 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka montulniemui kom wesake dungu mew.
11:11 Kieke kuyfi wirin mew
mew.
ngelay: elupeafuy may i fotm kie kura, eluen kofke pieliyew? Ka.
Luka 11:21
Fey kie wentru rume newenngelu kme
pepikawklele ka kme llwatule i ruka mew,
iney no rume mntumalayaeyew i nieelchi
chemkn. 22 Welu kangelu doy newenngelu, kisu
mew akule ka wewpaeliyew, mntumangeay i
weychawe tai maneluwklemum, ka mntumangeay kom tai nieelchi chemkn.
23
Fey tai kellunienoetew, fey ta kaye reke
nieenew. Ka iche engn kdawnolu i kpalafiel ti pu che, fey engn pntnentukefi ti pu
che iche mew.
21
87
Luka 11:45
dungu. Fey tfa mew mlepan ta iche, fey doy
wnenklen ta Jona mew.
Tati kuerpu i pelon
(Matew 5.15; 6.22-23)
33
Feyentumn tamn feypiwfielchi dungu:
iney rume ymkelay kie pelontuwe tai kie
ple ellkaknuafiel, ka miche kakon mew
rume tai elafiel, welu may tai adki mew
elknuafiel, feymew tati konpulu i pelotupuael.
34
Tami nge kie pelontuwe reke feley tami
kuerpu mew.
Fey tami nge kme pelole,
kom tami kuerpu nieay pelon, welu tami nge
pelonole, tami kuerpu dumi mew reke mleay.
35
Kuiwtukuwmn tati pelon tamn kimeltuwfiel ta eymn tai dumingetunoael. 36 Fey
kom eymn nielmn iche i kimeltun kie
pelon reke, nielayay chem dumi no rume, fey
chem dungu rume kom kme lif piwke mew
penieafimn, chumngechi kie yklechi pelontuwe kom kme pelontuniekey.
Jesus feypintukufi tati pu farisew ka ti pu
kimeltukelu Moyse i ley dungu
(Matew 23.1-36; Marku 12.38-40; Luka 20.45-47)
37
Jesus dew fenteknulu i dungun, kie
farisew mangeleyew i imeael kisu i ruka mew,
feymew Jesus konpuy ka anpuy mesa mew.
38
Welu ti farisew rume kangeweduami peetew
tai mngeltunofiel ti wimtun dungu i wne
kchakuwnon mew petu i inon. 39 Welu idol
feypifi ti farisew:
Eymn tamn pu farisewngen wente mew
mten liftukefimn tati fasu ka rali, welu tamn
piwke apoley ta wesake dungu mew, fey ponwitu
trapmniey re ween dungu ka ti wesake femn
ktu. 40 Ngenokimn che! Tati kchafilu ti
rali kom kme kchakefi ponwitu ka wekuntu.
41
Wlmn tamn nieelchi chemkn nor piwke
mew, fey femngechi ta lifngetuay tamn mongen.
42
Awngeymn tamn pu farisewngen!
Wichulkefimn tamn eluafiel ta Ngnechen
ta kie troki mari puwlu mew feytichi menta
kachu ka tati ruda ka fill tukukan, welu
mngeltukelaymn tamn femael nor kme
dungu ka tamn piwkeyeael tamn chafche. Fey
tfa llemay mley tamn femael, welu tamn
femael kafey ti kakelu kmeke dungu.
43
Awngeymn tamn pu farisewngen! Tati
sinagoga mew aykeymn tamn anael ti doy
dullilechi wangku mew ka aykeymn tamn
chaliaetew rp mew ti pu che rume yamn
mew.
44
Awngeymn ta eymn tamn wesa mongen mew kie kimfalklenochi kfwe reke feleymn, femngechi tati pu che miyawkey wente
kfwe, fey i kimnon rume!
45
Feymew llowdungueyew kie ti pu wentru
kimeltukelu Moyse i ley dungu:
Luka 11:46
88
12
Jesus kimeltuy i kmenon tati koyla ngnenngen
1
Fey petu trawluwlu rume fentren che, rume
fentren trawluwklelu engn am welukonke
rltrekamekewi engn. Jesus eluwi i dunguael,
fey wnelu mew leliwlfi i pu disipulu, fey
feypifi: Kuiwtukuwmn tati pu farisew i
kimeltun mew, tfachi dungu mew llemay kisu
engn tai koyla ngnen kimeltun lefawra reke
feley. 2 Ngelay ta chem ellkan dungu rume tai
kimngenoael, ka chem no rume kme ellkalelu
tai pengenoael. 3 Feymew llemay eymn tamn
feypikeel dumi mew, allktungeay pelon ant
mew. Ka tamn ellka dungukeel rakmklechi
ruka mew, wirarn mew feypingetuay wente
ruka ktu.
Luka 12:17
Iney mngell tai llkangeael
(Matew 10.28-31)
4
Eymn llemay, iche i pu weni, feypiwayi tamn llkanoafiel ta tfeychi pu che
tati aykelu tamn langmaetew. Dew femle
ngelayay i doy chumafel. 5 Welu iche ta
feypiwayi iney mngell tamn llkayafiel: tati
dew mntumafilu i mongen ta che ka niey
pepiluwn tai tukuafiel ta ktral mapu mew.
Fey may ta llkakeafimn.
6
Fendengekelay anta kechu pichike m
epu pichike moneda mew? Welu femngellefule rume, tfachi pichike m kie no rume
ngynielaeyew ta Ngnechen. 7 Welu ta eymn
mngell, kom tamn nieelchi kal longko ktu
kake kieke rakiniemangeymn.
Feymew
llkalekilmn. Eymn ta doy faliymn fentren
pichike m mew.
Tati yewentukunofilu ta Jesucristo ti pu che mew
(Matew 10.32-33; 12.32; 10.19-20)
8
Fey iche ta feypiwayi iney rume
yewentukunoelimew tai ntramyeaetew tati
pu che mew, ka femngechi ti Wentruknuwpalu
yewentukulayaeyew tai ntramyeaetew ta
Ngnechen i pu werken pll mew. 9 Welu
tai llumumaetew ta iche tati pu che mew,
ka femngechi llumumayafi Ngnechen i
10
pu werken pll mew.
Ngnechen ta
wioduamatuafi tfeychi wesa yafkalu ktu ti
Wentruknuwpalu mew, welu wioduamatulayafi tati kayetudungufilu tati Lif Kme Pll.
11
Fey eymn yengelmn tati sinagoga mew,
ka tfeychi pu kues mew ka ti pu awtoridad
mew, fey pellkelayaymn chumngechi tamn
kisutu dungupewael ka tamn chem piael. 12 Fey
akule ti ant tamn dunguael, tati Lif Kme Pll
kelluaeymnmew tamn chem piael.
Tfey i kuiwnngen ta fentren chemkn
Fey kie wentru mlelu tati trokiche mew,
feypifi ta Jesus:
Kimeltufe, feypifinge i pei tai eluaetew
iche i koneltuleelchi chemkn.
14
Feymew llowdungueyew ta Jesus:
Weni, iney anta kuesknuenew femngechi
i wdamelafiel eymn tamn nieelchi
chemkn?
15
Ka femngechi feypi:
Kuiwtukuwaymn ta eymn kom dimatun dungu mew. Che i mongen ta kmelkalekelay tai nien mew mten ta fentren
chemkn.
16
Feymew Jesus ntramelfi tfachi adknu
dungu: Mlekefuy kie riku wentru, fey i
nganelchi ketran kisu i mapu mew rume kme
walngmay. 17 Fey ti riku wentru eluwi i rakiduamael: Chuman chey? Nielan chew i elknuael tai fn ketran.
13
Luka 12:18
Fey kisutu feypiwi: Dew kimn tai chumael. Teyfkayan tai nieelchi pu kakon, fey ka
dewmatuan doy alkechi kakon, fey tfey mew
elknuan tai fn ketran ka kom tai nieelchi
chemkn. 19 Feymew ka kisutu feypiwan: Iche,
rume fentren chemkn ellkanien rume fentren
tripantungealu. Kansatunge, inge, putunge ka
aywklenge.
20
Welu Ngnechen feypieyew: Wedwed wentru, tfachi pun mten eymi ta layaymi, fey tami
ellkanieelchi chemkn ruka mew, ineyngealu
kay?
21
Femngechi dungu mew ta rupakey tati wentru nglmkelu fentren chemkn kisungealu
mten, welu pofrengey ta Ngnechen mew.
18
89
Luka 12:48
Fendefimn tamn nieelchi chemkn, fey eluafimn tati duamtunielu. Dewmamn tati folson lludkenolu, tati afkenochi kme felen wenu
mapu mew, chew ta puwkelay weefe ka ngelay
chem few no rume. 34 Fey chew mley tamn
kme felen, fey mew puwkleay tamn rakiduam.
33
* 12:25 Ka mleafuy kangelu rulpadungun: Iney am rume fill rakiduamklele, ka pichin tremmpeafuy may i kuerpu kie rangi
metro rewall?
Luka 12:49
90
13
i rume kmen ta wiorakiduamtun
1
Feychi tripantu mew kieke che amurkey
i pemeafiel ta Jesus, fey i ntramelelmeafiel
ta Pilato i langmfiel tati pu wentru Galilea
tuwlu, fey tfachi pu che i langmngen ti
ngillatuwe ruka mew chew mekey i chalintukun ti langmelchi kulli. 2 Fey feypieyew ta
Jesus: Eymn rakiduamkleymn tfachi pu
wentru Galilea tuwlu i rupael mew tfachi wesa
Luka 13:16
dungu, fey i doy yafkafengen mew pemay ti
kakelu pu che mew mlelu kisu engn i troki
mapu mew. 3 Iche feypiwayi tai feyngenon,
eymn wiorakiduamtunolmn ta Ngnechen
mew ka femngechi layaymn. 4 Kam ta eymn
feyentuleymn ta tyechi mari pura layelu tai
tramaetew mew Siloe mlechi ftra al prachi
ruka, tfa femngechi femi tai doy yafkafengen
mew pemay ti kakelu pu che mew mlelu ta
Jerusalen mew? 5 Iche feypiwayi tai feyngenon, welu eymn wiorakiduamtunolmn ta
Ngnechen mew ka femngechi layaymn.
Kie adknu dungu tati fnngenochi igera mew
Feymew Jesus ntrameleyew tfachi adknu
dungu: Kie wentru nierkefuy kie anm igera
i pu ofadentu mew, fey amuy i pemeafiel i
niepen may fn igo, welu pemelay kie fn no
rume. 7 Feymew feypifi ti wentru kdawkelu ti
ofadentu mew: Feypiaeyu, kla tripantu dewma
i kpaken tfachi igera mew i kintupayael
fn igo, welu pepakelan kie fn no rume.
Katrfinge! Mlepday ta mapu mew fey i
wlkenon chem fn no rume. 8 Welu ti kdawkefilu ti mapu llowdungueyew: idol, elknufinge
ka kie tripantu. Iche alkon kme dapillkayafi ti mapu ka funamayafi. 9 Femngechi
wlpelayay fn tati, welu femnole, fey wla
folilentuafi.
6
Luka 13:17
Feymew Jesus dew feypilu tfachi dungu,
kisu i pu kaye rume yewelkawingn. Welu
kakelu ti pu che rume aywklerkey ti ftra
dungu mew Jesus tai femel.
17
91
Luka 14:9
14
Jesus tremolfi kie kutran apokomalelu i
kuerpu
1
Kie rktun ant mew rke, Jesus amurkey
i imeael kie longkolechi farisew i ruka mew,
fey kakelu pu farisew ellka ngneduamnierkeeyew. 2 Ka feymew mlerkey Jesus i inafl
ple kie kutran wentru, rumel pifawklekerkey
i epu chang. 3 Jesus ramtufi tati pu kimeltukelu
Moyse i ley dungu ka ti pu farisew:
Tremolngepeafuy may kie kutran ti rktun ant mew kam tai femngenoael?
4
Welu kisu engn chem dungulay rume.
Feymew Jesus fampuwlelfi i kuw ti kutran,
fey mongelfi, ka feypifi i amutuael. 5 Feymew ka
feypifi ti pu farisew:
Iney rume trfkonle kie poso mew i
fotm kam i mansun, prm nentutuafuy,
tunte rktun antngeafuy rume.
6
Fey chem dungu no rume llowdungulaeyew
engn.
Tati pu mangel ti kawi mafwn mew
Feymew Jesus pefilu ti pu mangel chumngechi i dullikameken doy kmeke wangku ti
pu lmen che i anpeym ti mesa mew, fey
famngechi nglamfi:
8
Iney rume mangelelmew kie kawi
mafwn mew, anknuwkelayaymi doy kme
wangku mew, fey akule rume kangelu mangel
9
doy lmen wentrungelu eymi mew.
Fey
7
Luka 14:10
tami mangeletew kpayay tami feypipayaetew:
Elufinge tami wangku tfachi kangelu lmen
wentru. Feymew nga mleay tami witrapratuael yewenkechi ka tami anknuwtuael ti doy
wesa wangku mew. 10 Femngechi mangelngelmi,
anknuwaymi ti doy wesa wangku mew,
feymew kpale tami mangeletew feypiaeymew:
Weni, faw ple kpange. Anpange tfachi
doy kme wangku mew, femngechi doy ftra
lmen wentru trokingeaymi tati pu anlelu eymi
engn ti mesa mew. 11 Femngechi tati re kisutu
mallmawklelu, yewelkangeay. Fey tati kisu
illamtuwklelu, pramyengeay.
12
Jesus ka feypifi ti wentru tai mangeletew:
Femngechi eluafilmi ta iyael kam pun iyaelngeay rume, mangelkelayaymi tami pu weni,
tami pu pei no rume, ka tami pu rema nieel
no rume, ka tami rikulechi karukatu no rume.
Kisu engn ta ka femngechi wiome mangeltuaeymew, femngechi wiolelngetuaymi tami
mangelkefiel mew. 13 Welu famkeaymi may, femngechi eymi nielmi kie kawi mangelkeafimi
tati pu pofre, tati pepi kdawkenolu, ka ti kntrongelu, ka ti pu trawma. 14 Femngechi aywn
nieaymi. Kisu engn ta pepi kullilayaeymew,
welu eymi llowaymi tati kullitun feychi ant
wiomongetule ti pu lif piwkengelu.
Tati adknu dungu kawi pun iltuwn mew
(Matew 22.1-10)
15
Fey allklu tfachi dungu, kie ti pu wentru
anlelu mesa mew, feypifi ta Jesus:
Sakinngeay tati iyalu Ngnechen i lmen
mlewe i kawi mew!
16
Fey Jesus feypieyew kie adknu dungu
mew:
Kie wentru wlrkey kie ftra pun ilelkawn, fey werky i mangelafiel rume fentren
che. 17 Fey puwlu ti ora i ingeael ti pun iyael,
werky i pu kona fey feypifalfi tati pu mangel: Kpamn. Itrokom iyael dewkley. 18 Welu
kom nentudunguyngn i pepi amunoael. Tati
wne mangelngelu feypi: We ngillapen kie
lelfn, fey amuan i pemeafiel. Llellipuaeyu tami
wesa duamnoael. 19 Kangelu feypi: Ngillapen
kechu trari mansun, fey amuan i pichi kdawelafiel. Llellipuaeyu tami wesa duamnoael.
20
Fey kangelu ka feypi: We kurengen, feymew
pepi amulayan. 21 Fey ti lmen wentru i kona
wiomey, fey ntramelpatueyew. Feymew ti lmen wentru rume wesa duami ka feypifi i kona:
Prm amunge rp ple ka ti plasa ple, fey
kpalfinge tati pu pofre, tati pepi kdawkenolu,
ti pu trawma ka ti pu kntrongelu. 22 Fey doy
konant tati kona feypi: idol, dew femn eymi
tami werkfielchi dungu, welu petu apolay ti
ruka. 23 Feymew ti lmen wentru feypifi ti kona:
Iche aylen i apoael i ruka tati pu che mew,
fey amunge ti pu rp ple, fey aporiafinge ti
pu che tai konpayael engn, femngechi fentren
92
Luka 15:2
15
Tati adknu dungu ti amchi ufisa mew
(Matew 18.12-14)
1
Fey kom tati pu kofrakelu impuestu Romangealu ka ti kakelu pu che rume wesa dunguyen chengelu, flkonparkey engn Jesus mew
tai allktumayafiel i kimeltun. 2 Fey ti pu
farisew ka ti pu kimeltukelu Moyse i ley dungu
dunguyemekefi engn ta Jesus i entufilfiel
feypilen mew:
Tfa llowkefi ti pu yafkafe ka kientrr ikey
kisu engn.
Luka 15:3
Feymew tfachi adknu dungu ntramkaleleyew engn ta Jesus: 4 Kie wentru
niey pataka ufisa, fey kie amknuwi. Fey i
kintuafiel ti amklechi ufisa, elknupelayafuy
may lelfn mew ti aylla mari aylla ufisa? Fey
petufile wla, nor duamkleweay. 5 Fey dew
petufile, fente i aywn mekupramafi i
llangka foro mew. 6 Fey akutule i ruka mew,
trawlay i pu weni ka i pu karukatu, fey
feypiafi: Kientrr aywayi, dew petun tai
ammkefelchi ufisa. 7 Iche feypiwayi tati
aylla mari aylla lif mongenngelu duamtulay
tai wiorakiduamtuael, feymew doy mleay
aywn wenu mapu mew kie yafkafe i
wiorakiduamtun ta Ngnechen mew.
3
93
Luka 16:4
Fey petu al kamapu kpalelu, i chaw
peeyew fey kutranpiwkeyeeyew. Ka lefi i
trafyemetuaetew, fey llowmeeyew kie pangkon
mew ka kie truyun mew. 21 Fey ti weche wentru
feypifi i chaw: Chachay, yafkan ta Ngnechen
mew ka eymi mew. Yewenngey iche i fotm
tami piafiel ta iche. 22 Welu i chaw werky i
pu kona: Prm nentupamn ti doy kmeke
takuwn ka tukutufimn. Ka tukulelfimn kie
iwl kuw i changll kuw mew ka okota i
namun mew. 23 Fey ka kpalfimn ti doy motrichi
tripantu kulli, fey langmfimn. Iyai ka
nieai kawi. 24 Tfa iche i fotm tati, lakefuy
reke ka wiomongetuy. amkefuy tati, ka petufiyi! Fey eluwi engn i nieael ta kawi.
25
Fey ti ftache i wnen fotm miyawrkey
lelfn mew. Fey wiomelu, akutuy inafl ruka,
fey allky ti musika ka ti purun. 26 Feymew
mtrmfi kie i pu kona, fey ramtufi famngechi: Chem dungu anta mley? 27 Fey ti
kona feypieyew: Tami pei i akutun mew
tati. Fey tami chaw langmfali ti doy motrichi
tripantu kulli, tai kme akutun mew ka i
kme tremolklen mew. 28 Welu rume lladky ti
wnen fotm. Pilay rume i konpatuael, feymew
i chaw tripatueyew i llellipuaetew tai konpatuael. 29 Feymew kisu feypifi i chaw: Eymi
kimnieymi tunten tripantu tami kdawelkefiel,
ka rumel mngeltuniekeeyu, welu kie nag no
rume elukelaen kie pichi kapra tai kawiael i pu weni ichi. 30 Welu akutulu tami
fotm, tami wesa pnekamaetew tami plata
iwalechi pu domo mew, fey langmelfimi ti doy
motrichi tripantu kulli kisungealu.
31
Fey kisu i chaw llowdungueyew: Fotm,
eymi ichiw ta rumel mlekeyu, fey kom tai
nieel iche eymingealu. 32 Welu fewla rume
kmey tai kawiael ka tai aywael tami pei
tati lakefuy reke, fey wiome mongetuy. amkefuy reke tati, fey ka petufiyi.
16
Tati adknu dungu kie longkoknuelchi kona
rume ngenkawrpulu
1
Feymew Jesus ntramelfi tfachi adknu
dungu tai pu disipulu: Mlekefuy kie
longkolechi kona kdawelkefilu kie riku
wentru. Fey feypintukungey ti longkolechi
kona i wesaka pnekamafiel ti riku wentru i
chemkn. 2 Feymew ti riku wentru mtrmeyew
ka feypieyew: Chem mew anta feypingen tami
femn eymi tfachi dungu? Nentukuentange
tami kdaw mew, eymi ta doy iche i
longkolechi konangewetulayaymi.
3
Feymew ti longkolechi kona eluwi i rakiduamael: Chuman am fewla iche tai lmen
wentru nentutuenew i kdaw mew? Niewelan
ta newen tai kdawafiel ta mapu, ka yewelen
i ngillatuyawael chem rume. 4 Welu dew kimn
Luka 16:5
94
Luka 16:30
Welu ngneduammn: tunte afllefule rume
wenu mapu ka nag mapu, welu feley tai kom
mupiael ti ley dungu.
17
Luka 16:31
95
17
Tai kuiwnngen tati kintukaduamngen
(Matew 18.6-7, 21-22; Marku 9.42)
Jesus feypifi i pu disipulu: Rumel mleay
dungu kintukaduamkefilu ta che i yafkayael,
welu awngeay ti che yafkan mew tukufile ta
kakelu che! 2 Doy kmeafuy trapeltukulelngele
pel mew kie ftra kura, fey trftukungele
pu lafken, welu tai tukungenoael yafkan mew
kieke tfachi newe nienolu mupiltun. 3 Rume
kuiwtukuwmn tfachi dungu mew! Eymi tami
pei yafkale, katrtudungufe, welu wioduamtule i nietuael kie kme femn, fey wioduamatuafimi. 4 Tunte yafkaelmew rume regle
rupa kie ant mew, fey regle rupa kpale tami
feypiaetew: Doy famngechi femwelayan, mley
tami wioduamatuafiel.
1
Luka 17:28
mari wentru lepra kutranngelu, fey tfa engn
witraknuwi al kamapu kisu mew. 13 Fey wiraringn:
Jesus, Kimeltufe, kutranpiwkeyemui!
14
Feymew Jesus pefilu engn, feypifi ti mari
wentru:
Amumn tamn leliwlaetew ti pu saserdote.
Fey petu amulelu engn, lifklewerumetuy i
kutran mew. 15 Fey kie tfa engn, inaduamuwlu i lifklewetun, wiometuy ka pramyeniefi ta Ngnechen newentu wirarn mew. 16 Fey
lukutupay Jesus i fl mew, ka potrongnagi plli
mew tai maumtuafiel. Tfachi wentru kie
illamfal samariache rke. 17 Jesus feypi:
Mari no engn ama ti pu lifngetulu i
kutran mew? Chew am mley tati kakelu aylla
wentru? 18 Chem dungu anta tfa? Kiengey
mten i wiometun tai pramyeafiel ta
Ngnechen tfachi katripanche!
19
Feymew Jesus feypifi ti wentru:
Witraprange ka amutunge.
Tami
maneluwn mew ka tami feyentun mew ta
tremotuymi.
Chumngechi akuay Ngnechen i longko lmen-
ngen
(Matew 24.23-28, 37-41)
Fey ti pu farisew ramtufingn ta Jesus tuntepu mew tai akuael Ngnechen i longko lmenngeael, fey llowdungueyew ta Jesus:
Ngnechen i longko lmenngen akulayay
ta kom che i adki mew. 21 Feypingelayay tatey:
Faw mley, kam tye mew mley. Ngnechen
i longko lmenngen fantepu mew dew mlepay
ta eymn mew.
22
Fey wla ka feypifi i pu disipulu:
Akuay ta tripantu eymn ta ayaymn
tamn peafiel kie ant rewall tati Wentruknuwpalu, welu pelayafimn. 23 Kieke
feypiayngn:
Faw mley kam tye i
mlen, welu amukilmn ka inakefilmn
rume. 24 Chumngechi ta kie llfke wilfiym
pelontukey kie ple ta wenu mew, fey ka
alofpukey kaple, femngechi ta femay feychi
ant* wiometule ti Wentruknuwpalu. 25 Welu
wne mley i rume kutrankawael ka tai
llownoaetew ti pu che mlelu fantepu mew.
26
Chumngechi rupay feychi Noe i tripantu
mew ka femngechi femay feychi ant mew
wiometule ti Wentruknuwpalu. 27 Feychi mew
ti pu che duamklelay engn i akuael ti mangin
ko, fey imekey ka putumekey, kurengemekey engn, feychi ant konlu wla Noe ti ftra wampo
ruka mew, fey akuy ti ftra mangin ko, feymew
kom lankepi engn.
28
Ka femngechi femi feychi mongelelu ta
Lot: ti pu che duamklelay engn i akuael
20
Luka 17:29
96
18
Tati adknu dungu kie lantu domo ti kues engu
1
Jesus ntramelfi i pu disipulu kie adknu dungu femngechi tai kimeltuafiel engn
fill ant i ngillatuleael, ka i afeltukunoael.
2
Fey feypifi: Mlekefuy kie waria mew kie
kues ekunienofulu ta Ngnechen ka yamkenofilu
rume ti pu che. 3 Ka feytichi waria mew mlekefuy ta kie lantu domo. Fey tfa nierkefuy
kie pleytu dungu, fey amukerkey ti kues mew
tai kelluen pimeafiel fey i kme eleltuaetew
i dungu tai kaye mew. 4 Rume fentre rupachi ti kues pikelafuy i llowaetew, fey fentren
mew wla rakiduami: tunte ekunielafi rume ta
Ngnechen ka yamkelafi rume ta pu che. 5 Welu
femkellefuli rume, tfachi lantu domo fill ant
reke kpatumekekeenew, iche ta ingkayafi,
fey tai kpatumekenoaetew ka tai lladklkanoaetew.
6
Feymew idol ka feypi: Tfa i feypin
7
tati wesa kues.
Fey tfa i femrken
tati Ngnechen may ingkapelayafuy i pu
dullinieel, tfey engn tati ngillatulekelu
kisu mew ant ka pun? Elupeafuy may i
ngmkleael? 8 Iche feypiwayi prmkachi
ingkayafi fey i ngmklenoael. Welu feychi
17:36 Kieke kuyfi wirin mew ngelay versu 36.
Luka 18:20
kpatuale ti Wentruknuwpalu pepapeay may
i mlen mupiltun ta mapu mew?
Kie farisew ka ti wentru kofrakelu impuestu
Jesus ntramkalelfi tfachi kangelu adknu
dungu fey kiekentu doy kme piwkengelu
trokiwklekelu am, fey illamtuniekefi kakelu pu
che: 10 Epu wentru amuy ti ngillatuwe ruka mew
i ngillatumeael, kie farisew rke, fey kangelu
kie kofrakelu impuestu Romangealu. 11 Fey ti
farisew, witralepuy ka famngechi ngillatupuy:
Ngnechen maumkeeyu, iche ta kakelu che
reke i femngenon mew. Tfa engn weefengey ka iwaldomokeyngn.
Ka tfachi
kofrakelu ta impuestu reke ta femngelan rume.
12
Iche ikelan epu ant semana mew ka elukeeyu
kie troki mari puwlu kom tai wewkeelchi
chemkn mew.
13
Welu ti kofrakelu ta impuestu mlewey
pichi al kamapu, newe prapaduamlay rume
tai leliprayael, ka femngechi wlelkamekey
i rku fente i weangkn. Ka feypimekey:
Ngnechen kutranpiwkeen may, yafkafengen
ta iche!
14
Iche ta feypiwayi tfachi kofrakelu ta impuestu, wiotulu i ruka mew, dew wioduamatueyew yafkan mew ta Ngnechen, welu ti farisew
wioduamangelay i yafkan mew. Femngechi
tati re kisutu mallmakawlu, rume illamkangeay,
welu tati kisutu illamuwklelu, fey ta rume
sakinngeay.
9
Luka 18:21
wesalkanoafiel ta iney no rume, ka yamfinge
tami chaw ka tami uke.*
21
Fey ti wentru feypi:
Kom tfachi dungu femken iche weche
wentrungelu mten.
22
Fey Jesus, allklu tfachi dungu, feypifi ti
wentru:
Kie dungu petu mley tami femael: fendenge kom tami nieelchi chemkn, ka eluafimi
tati pu nienolu chem no rume. Femngechi
nieaymi fentren chemkn wenu mapu. Fey kpange ka inaen.
23
Welu ti wentru allklu tfachi dungu, rume
weangkduami, kisu am rume rikulelu.
24
Fey Jesus ngneduamfilu i weangkn,
feypi:
Rume kdawngey i konael tati pu rikungelu Ngnechen i lmen mlewe mew! 25 Doy
kdawngelay ta kie kamellu i rumeael ti
longko akucha mew, fey kie riku i konael
Ngnechen i lmen mlewe mew.
26
Fey ti pu che, allklu Jesus i femngechi
feypin, ramtuy engn:
Feymew iney anta pepi montuafuy?
27
Fey Jesus llowdungufi ti pu che:
Che i pepilnoel, Ngnechen ta pepilniey.
28
Fey feypieyew ta Pedro:
idol, ichi ta elknui kom tai niefel
ruka mew, fey inawiyi.
29
Fey Jesus llowdunguy:
Rf dungu feypiwayi iney rume,
Ngnechen i lmen mlewe i duam, elknule
i ruka, kam i kure, i pu pei, i chaw kam
tai fotm, 30 feley tai doy fentren llowtuael
i duamtuel tfachi mapu mew, fey ti kangelu
we mletuachi mapu mew, lloway tati rumel
mongen.
Jesus kla rupa dewma ntramkay i layael
(Matew 20.17-19; Marku 10.32-34)
31
Jesus wichu mtrmfi i mari epu
disipulu, feymew feypifi:
Fewla amuai
ta Jerusalen, femngechi ta kom mupituay
i wirintukuel tati pu pelon wentru, tati
Wentruknuwpalu i chumlerpuael. 32 Fey kisu
ta wltukungeay tati pu katripanche mew,
ka ayetukangeay, lukatukangeay ka tofktukangeay. 33 Wimakangeay ka langmngeay,
welu kla antalu mew wiomongetuay.
34
Welu Jesus i pu disipulu pichi no rume
longkontukulay tai feypingeelchi dungu, fey
elungenolu am i kimael engn ti dungu,
feymew kisu engn pepi longkontukulay tfachi
dungu.
Jesus tremolfi kie trawma mlelu Jeriko waria
ple
(Matew 20.29-34; Marku 10.46-52)
Feychi mlepulu Jesus Jeriko i inafl ple,
kie trawma mlerkey ina rp petu ngillatulu
35
97
Luka 19:10
limona. Allklu i rupan fentren che, ramtuy
chem dungu i mlen. 37 Feymew feypingey i
petu rupan tye ple Jesus Nasaret tuwlu. 38 Fey
ti trawma wirary:
Jesus, David i rema mew tripachi Dullin
Yomelche, kutranpiwkeyeen ta iche!
39
Feytichi pu che wne amulelu katrtudungueyew tai wirarkmekenoael, welu kisu
doyelchi wirary.
David i rema mew tripachi Dullin
Yomelche, kutranpiwkeyeen ta iche!
40
Feymew Jesus witralewey ka werky i
kpalngeael, feymew flpalu kisu mew, Jesus
ramtufi ti wentru:
41
Chem anta ayleymi tami frenengeael?
Fey ti trawma llowdunguy:
idol, iche aylefun tai pelotuael.
42
Feymew Jesus feypifi ti trawma:
Wiome pelotunge! Eymi tami maneluwn
mew ta iche mew, tremolngetuymi.
43
Feychi lelen mew mten ti trawma pelotuy, fey inaniefi ta Jesus ka pramyeniefi ta
Ngnechen. Fey kom ti pu che pefilu i rupan
tfachi dungu, ka femngechi pramyefingn ta
Ngnechen.
36
19
Jesus ka Sakew
Jesus konpuy Jeriko mew, fey rumerpuy rangi
ti waria mew. 2 yew mlerkey kie riku wentru,
Sakew pingelu. Longkolerkey tati pu kofrakelu
impuestu ta Romangealu, 3 fey tfa ayrkey
i kimafiel ta Jesus, welu pepi leliwlrkelafi
mlerkelu am rume fentren che ka femngechi ta
Sakew laftra wentrungerkey. 4 Feymew lefrkey
wnelualu, tai dipuafiel ka i peafiel, fey prapuy kie anmka mew flple chew i rumeael
ta Jesus. 5 Feymew petu rumelu Jesus inafl ti
anmka ple, prakintueyew ka feypieyew:
Sakew, prm nagpatunge. Fachant iche
witranngemean eymi tami ruka mew.
6
Feymew Sakew prm nagpatuy, ka rume
aywn mew llowfi ta Jesus. 7 Fey pengelu tfa,
kom eluwi i fillpiafiel engn ta Jesus, ka dunguyefi engn i amun mew tai witranngemeael
ti yafkafe wentru i ruka mew.
8
Feymew Sakew witraknuwi ka feypifi ta
idol:
Allktuen, idol, iche eluafi tati pu
pofrengelu rangi kom tai nieelchi chemkn:
fey weemakefili chem rume ineyngeay rume,
wioleltuafi doy meli rupachi tai weemakefiel mew.
9
Fey feypieyew ta Jesus:
Fachant Ngnechen dew montulfi ta tfachi rukache, fey tfachi wentru ka femngechi
Abraam i yomelchengey. 10 Feymew tati Wentruknuwpalu kpay tai kintupayafiel ka tai
montulafiel tati amklekefulu i yafkan mew.
1
Luka 19:11
Tati plata adknu dungu
(Matew 25.14-30)
11
Fey ti pu che allktuley Jesus i feypimeken
tfachi dungu, fey kisu ntramelfi kie adknu
dungu kisu mew, fey Jesus am flklepurkelu
dewma ta Jerusalen ple, feymew kisu engn rakiduamklerkey i akuael prmkachi
Ngnechen i longko lmenngen.
12
Feymew ntramelfi tfachi adknu dungu:
Mlekefuy kie wentru longko lmen kpalmengelu, fey tfa amurkey al kamapu, tati kangelu troki mapu mew, femngechi tai longko
lmenknungeael ka i wiometuael. 13 Fey
petu i amunon, mtrmfi i mari pu kona
i nieel, fey eluyefi kake kieke engn fentren plata, ka feypifi: Neosiayafimn tfachi
plata femngechi i doy yallael, fey wiometuli wla elumutuan. Fey kisu amuy. 14 Welu
kisu i troki mapu mew mlechi pu che rume
deeyew, feymew ina werklelngey kie muf
che tai feypifalngeael: Ichi pilelai tfachi
wentru i longko lmenngeael ichi mew.
15
Welu kisu longko lmenknungey, fey
wiometuy i troki mapu mew. Fey dew akutulu, werky i mtrmelngeael i pu kona tfey
engn tai elurpufiel tati plata, tai kimael tunten i wewel kake kieke engn. 16 Fey ti wentru
wne eluel ti plata puwi ka feypipuy: idol,
tami plata mew wewn doy mari rupachi. 17 Fey
ti longko lmen llowdungueyew: Rume kmey
tati, eymi ta rume kme kona. Eymi ta rf mew
mngeltuymi ti pichin dungu tami werkfiel,
eymi ta longkoleaymi mari waria che mew. 18 Fey
ka puwi ti kangelu ka feypi: idol, tami plata
mew wewn doy kechu rupachi. 19 Tfa kafey
llowdungufi: Eymi ta longkoleaymi kechu waria
che mew.
20
Welu kangelu ka puwi feypilen mew: idol,
tfa i mlen tami plata. Ktrngniekefui
kie pau mew: 21 Iche llkaeyu ta eymi, eymi
am rume yaf piwke wentrungelu. Nentukeymi
chew tami kdawnoel mew, ka kosechakeymi
chew tami ngannoel. 22 Feymew ti longko lmen
feypieyew: Wesa kona, kisu tami dungun mew
dalluntukuwimi. Rakiduamfulmi eymi iche i
yaf piwke wentrungen ka tai imituken chew
tai kdawnoel mew ka tai kosechaken chew
tai ngannoel mew, 23 chumngelu am tukumelafimi ti plata ta banku mew? Femngechi
wioleltuafen i wewel ti plata, akutulu iche
tai ruka mew. 24 Feymew ka feypifi tfey mew
mlechi pu che: Mntumafimn ti plata fey
elufimn ti wewlu doy mari rupachi. 25 Kisu engn feypieyew: idol, Welu kisu dew wewi doy
mari rupachi! 26 Fey ti longko lmen llowdunguy:
Iche ta feypiwayi, tati nielu doy elungeay.
Welu tati nienolu, tai pichin nieel, fey ktu ta
mntumangeay. 27 Tai pu kaye tati pinofulu
iche tai longko lmenngeael kisu engn mew
98
Luka 19:44
kpalfimn tfa mew ka langmfimn iche i
adki mew.
Jesus puwi longko lmen reke ta Jerusalen waria
mew
(Matew 21.1-11; Marku 11.1-11; Juan 12.12-29)
Fey dew feypilu tfa, trekaknuwi ta Jesus
i amuael ta Jerusalen. 29 Fey dew puwlu Betfage
ka Betania mew, feyti Olifu pingechi wingkul i
plle mew, fey werky epu i disipulu 30 feypilen
mew:
Amuaymu ti pichi troki ruka che
mew mlelu tyechi lelfn i itrotripa, fey
puwlmu, pepuafimu kie trapelklechi pichi
furiku, fey tfa iney rume petu pralaeyew,
nentutrapelafimu, fey kpalafimu. 31 Fey iney
rume ramtuelmumew chumngelu tamu nentutrapelpefiel, feypiafimu idol duamtueyew tati.
32
Fey ti epu disipulu amuyngu ka pepufingu ti
pichi furiku kom chumngechi i feypiknuetew
ta Jesus. 33 Petu nentutrapelpefilu engu ti furiku,
ti ngenngelu ramtueyew:
Chumngelu anta petu nentutrapelpefimu?
34
Kisu engu llowdunguy:
idol duamtufi ti furiku.
35
Fey ti furiku i furi mew wente
chaupramelfi engn i takuwn ta Jesus, fey
ka prakawelluy ti furiku mew. 36 Fey amulelu
Jesus, ti pu che infknuyeyngn i takuwn ti
rp mew. 37 Fey flpulu ti kllegngechi rp
mew tati Olifu pingechi wingkul ple, kom tai
inanieetew eluwi i wirarael aywn mew ka
i pramyeafiel ta Ngnechen kom ti afmatufal
dungu i peel mew. 38 Fey feypi engn:
Ftra kme felen niepe ti longko lmen kpalelu idol Ngnechen i piel mew!
Kme tngn mlepe ta wenu mapu mew ka
ftra pepiluwn mlepe ta wenu mew!
39
Feymew kieke ti pu farisew kpalelu ti pu
che mew feypingn:
Kimeltufe,
katrtudungufinge
tami
inanieetewchi pu che i wirarkmekenoael
engn.
40
Welu Jesus llowdungueyew:
Iche feypiwayi tfa engn dungunole, tati
pu kura wiraray.
41
Feymew puwlu Jerusalen i fl mew, fey
pefilu tati waria mew mlechi pu che, Jesus ngmayefi 42 feypilen mew: Ngneduamfulmn, ta fachant tamn eluafetew kme
tngn! Welu fewla tfachi dungu ellkaley
ta eymn mew, feymew ta pepi kme leliwllafimn. 43 Kpaley ta wesake ant tamn kutrankawael, feychi tami pu kaye wall ple
dewmalelaeymnmew ftrake malal, fey wallomayaeymnmew ka weychayaeymnmew ta
wall ple. 44 Fey ka apmkangeaymn ta itrokom
eymn. Langmkangeay ti mlechi pu che ka
elngelayay kie kura no rume tati kme elklefulu, fey eymn am llownofilu ka manelnofilu
28
Luka 19:45
99
20
Iney werkeyew ta Jesus i femael ti dungu
(Matew 21.23-27; Marku 11.27-33)
1
Kie ant mlelu Jesus ti ngillatuwe ruka
mew, kimeltumekefi ti pu che ka wewpimekey
ti werkn montun dungu, fey akuyey tati
longkolelu ti pu saserdote mew ka ti kimeltukelu
ta Moyse i ley dungu, kientrr miyawi ti putremke wentru engn. 2 Fey feypifi engn ta
Jesus:
Iney anta werkeymew tami femael tfachi
dungu? Iney anta elueymew tfachi awtoridad?
3
Fey llowdungueyew ta Jesus:
Iche kay ta ramtuwayi kie dungu. Llowdungumuchi. 4 Iney werkeyew ta Juan ti Fawtisachefe tai fawtisacheael, Ngnechen pemay
kam tati pu che?
5
Kisu engn eluwi i fillpiwael welukonkechi:
Fey llowdungufiliyi Ngnechen i werketew,
fey tfa ramtuay: chumngelu am tai feyentunofiel? 6 Ka femngechi ngelay tai feypiael ti pu che i werketew. Fey tati pu
che langmafeimew re trftukan kura mew,
kom kimnielu engn am Juan tai dungukefel
Ngnechen i y mew.
7
Feymew llowdunguy engn i kimnon iney i
werketew ta Juan tai fawtisacheael.
8
Fey Jesus llowdungueyew:
Iche ka feypiwlayayi iney i werketew i
femael tfachi dungu.
Tati adknu dungu ti wesake kdawfe mew
(Matew 21.33-46; Marku 12.1-12)
* 19:45 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka ngillakamekelu.
118.22.
Luka 20:22
Fey ka prm eluwi Jesus i dunguafiel tati
pu che, fey ntramelfi tfachi adknu dungu:
Kie wentru anmrkey fentren ofad, ka amediaknulelfi kie muf kdawfe, fey kisu eluwi i
amuael kaple. 10 Fey puwlu i kosechangeael ti
ofad, werky i kona i yelngepayael ti fn ofad
i koneltunieel, welu kisu engn wlelfingn
ka wemtufi fey pichin no rume elulafingn.
11
Feymew ti ngenngelu ka werky i kangelu
kona, welu tfa lukatufi ka wlelkafingn, fey
ka wemnentufingn fey i elunofiel chem no
rume. 12 Ka wiome werkngey ta kangelu, welu
ti pu kdawfe tfa ka femngechi allflkafingn,
fey wemnentufi wekuntu ti ofadentu.
13
Afduamlu ti ngen mapu feypi: Chumafun
chey? Werkan may i sakin fotm. Tfa
yamafingn tati. 14 Welu ti pu kdawfe peetew,
fey welukonkechi feypiwingn: Tfa tati ngenngetualu langmafiyi, femngechi tati ofadentu
mapu ichingetuay. 15 Feymew nentufingn
wekuntu ti ofadentu mapu mew, fey langmfingn.
Chumaetew ti ngen ofadentu trokifimn
kay? 16 Fey kpayay langmpayafi tfeychi pu
kdawfe, fey feytichi ofadentu eluafi ta kakelu
kdawfe.
Fey allklu engn tfachi dungu, feypi:
Tfeychi dungu chumkawnorume femkilpe!
17
Welu Jesus kme leliwlfi ti pu che ka feypifi:
Fey chem pin am tfa i feypilen mew ta
Wirin Chillka?
Tati pu dewmarukakelu illamtufi ti kura,
welu tfa ta dullin kurangetuy.*
18
Fey iney rume wente trananagpuwle ti kura
mew, rume watrokaway. Welu feytichi kura iney
rume tramafile kme rngmknuafi.
19
Fey ti pu longkolelu pu saserdote mew ka
ti pu kimeltukelu ta ley dungu ayrkefuyngn
i presuafiel ta Jesus, feychi lelen mew mten,
kimlu am kisu engn i pimaltulelngen ti adknu dungu. Welu llkanierkefingn tati pu che.
9
* 20:17 Salmo
Luka 20:23
100
Luka 21:6
23
21
Ti pofre lantu domo i ofrenda
(Marku 12.41-44)
1
Jesus lelinierkefi ti pu riku i tukumeken
plata ti pichi kakon mew chew i elngekemum
tati ofrenda. 2 Welu ka femngechi perkefi kie
pofre lantu domo i tukumeken epu pichike
kofre moneda. 3 Feymew feypi:
Rf dungu feypiwayi tfachi pofre lantu
domo doy fentre wly itrokom ti kakelu pu
che mew. 4 Fey itrokom am wlpelu ti ofrenda
tai sofranentunieel mten, welu kisu, tai rume
pofrengefel, kom wlknuy tai niemufel tai
mongeluwam.
Jesus kimeli ti ngillatuwe ruka i teyfkangeael
(Matew 24.1-2; Marku 13.1-2)
5
Fey kiekentu ntramyemekefi ti ngillatuwe
ruka ti rume adyechi kura i nieel mew ka ti
ofrenda mew i adelkaniengeel. Feymew Jesus
feypi:
6
Kpaley ta ant fey itrokom tfa eymn
tamn petu leliwlpeel, ngewelayay kie kura no
rume welu rentrolealu. Kom ta teyfkangeay.
kie pnotuwe reke miche tami namun: kie adknu dungu tati wewfilu i pu kaye.
* 20:43
Luka 21:7
101
Luka 21:36
ant am kutrankawn antngealu, fey ta famngechi mley i mupiael kom chumngechi i
feypilen ti Wirin Chillka. 23 Awngey tati pu
domo niepeklelu tyechi ant mew kam
niele moyol pe rume! Rume mlealu am fentren kutrankawn ti troki mapu mew, ka ftra
kutrankangeay tfeychi waria mew mlechi pu
che. 24 Fey kiekentu layay chngarkangele ta
wayki mew, fey kakelu presukona reke yengeay
itrokom troki mapu mew fey ti pu judiu tuwnngenolu wilukonpuay ka fill wesa dungu femay
ta Jerusalen waria mew, fey puwle wla ti tripantu tai fentepu legtuknulngeel.
Tai wiometuael tati Wentruknuwpalu
(Matew 24.29-31; Marku 13.24-27)
25
Mleay ta wele dungu ant mew, tati kyen
mew, ka ti pu wanglen mew fey kom mapu mew
ti trokike mapu pewelayay i chumael engn
ka rume llkayayngn tai ftra rarakmeken
mew ti rew lafken. 26 Fey ti pu che rupaduammekeay engn fente i llkan mew kimle engn
i rupayael tfachi dungu itrokom mapu mew.
Tati wenu mapu mleyechi pepiluwn ktu
yafyafay i fente llkan. 27 Feymew pengeay tati
Wentruknuwpalu kpalelu kie trom mew
ka ftra pepiluwn mew ka ftra pelon mew.*
28
Feychi mew llitule i rupayael tfachi dungu,
yafluwmn ka newentuwmn, flklepalu am
tamn montulngeael.
Tati igera trrmknu dungu
(Matew 24.32-35; Marku 13.28-31)
29
Fey ka femngechi ntramelfi kie
trrmknu dungu: Ngneduamfimn tati
igera kam chem kangelu anmkangeay rume.
30
Femngechi pefiym i choyotun ta tapl
anmka kimkeymn ta eymn tai flklepan
dewma ta walngantngen. 31 Ka famngechi
mten, feychi pefilmn i rupan tfachi wele
dungu, kimaymn tai flklepan ta Ngnechen
i longko lmenngepayael.
32
Rf dungun mew feypiwayi kom tfachi
dungu rupayay petu i lanon tfachi pu che
mlelu fantepu mew. 33 Ti wenu mapu ka nag
mapu afllefule rume, welu iche i dungu kom
mleay i mupiael.
Pewtuwkleaymn
Welu kuiwtukuwkleaymn ka elukefilmn tamn piwke i kurawael reke ka
i konael ti wesake wimtun mew, ti putun
dungu mew no rume ka tamn rume
kdaweluwklenoael tfachi mongen mew
femngechi ta tyechi ant i akunoael kie
lloftun dungu reke eymn mew. 35 Ka kie sochan
dungu reke i femnoael. Fey tfachi dungu
am kpayalu kom tfeychi mleyelu mapu
mew. 36 Eymn ta pewtuwkleaymn, fill ant
ngillatulekeaymn, femngechi tamn montuael
34
Luka 21:37
102
22
Kiewi engn tai presuafiel ta Jesus
(Matew 26.1-5, 14-16; Marku 14.1-2, 10-11; Juan
11.45-53)
1
Flkleparkey dewma ti kawi ant tai ingekemum ti lefawrangenochi kofke, tati Paskua
kawi rke. 2 Feyti pu longkolelu pu saserdote
mew ka ti kimeltukelu ta Moyse i ley dungu,
tfa engn llkanierkefi tati pu che, fey dungumamekefi engn ta Jesus chumngechi i langmafiel.
3
Feymew wekf konrkey ta Juda mew, kie
ti mari epu disipulu, tati Iskariote pikeel. 4 Fey
tfa amurkey i pemeafiel ti longkolelu pu saserdote mew ka ti pu kellulekelu ti ngillatuwe ruka
mew, fey ntramelpufi chumngechi tai wltukulelafiel engn ta Jesus. 5 Kisu engn rume
aywrkey ka feypifi engn i kulliafiel plata
ta Juda.
6
Fey Juda aywmafi i llowafiel ti plata ka
eluwi i kintuael ti doy kme lelen i mlenoael
kakelu pu che femngechi i ellka wltukuafiel ta
Jesus.
Luka 22:30
Luka 22:31
103
Luka 22:58
Presungey ta Jesus
(Matew 26.47-56; Marku 14.43-50; Juan 18.3-11)
47
Petu mekelu i ntramkan ta Jesus, fey akuy
rume fentren che. Feymew Juda tfa ta kie
ti mari epu disipulu rke, wneluwklepay ti
kakelu pu che mew. Tfa flkonpay i chaliafiel
kie truyun mew ta Jesus. 48 Welu Jesus feypieyew:
Juda, kie truyun chalin mew ngnenmayafimi tati Wentruknuwpalu?
49
Fey ti pu disipulu mleyelu Jesus engn,
pefilu i femngechi rupan tfachi dungu, ramtuyngn:
idol wlelfiyi wayki mew?
50
Fey kie ta kisu engn mew miyawlu, katrnentumafi i man pilun ti longkolechi saserdote i kona. 51 Feymew Jesus feypifi i pu
disipulu:
Fenteknumn. Fey ka mten.
Fey prm nmafi i pilun ti kona, ka
tremoltufi. 52 Ka prm feypifi ti pu longkolelu pu
saserdote mew, ka ti kellukelu ti ngillatuwe ruka
mew ka ti putremke wentru, kom tfa engn
kpayelu i presuaetew:
Chem dungu mew anta kpaymn ta
eymn ka kpalnieymn ti wayki ka mamll?
Kie malochefe trokimun anta iche? 53 Fill
ant ta mleken eymn ichi ti ngillatuwe
ruka mew, fey presumukelafun. Welu tfa puwi
tamn femael tati dumi ngneluwn.
35
Luka 22:59
104
23
Jesus puwlngey ta Pilato mew
(Matew 27.1-2, 11-14; Marku 15.1-5; Juan 18.28-38)
1
Fey itrokom witratripay engn tai yeafiel
ta Jesus Pilato mew. 2 Fey Pilato mew eluwi i
dalluntukuafiel engn, feypilen mew:
22:69 Salmo 110.1.
Luka 23:15
Luka 23:16
105
Luka 23:46
Jesus i lan
(Matew 27.45-56; Marku 15.33-41; Juan 19.28-30)
44
Fey dew rangiantlu, kla ora rupachi ant
mew dumimarkey ta kom mapu. 45 Fey ti ant
duminagi ka ti rnge kortina ngillatuwe ruka
mew mlelu rangi wichafnagi. 46 Feymew Jesus
newentu wirari ka feypi:
Chaw, eymi mew chalintukuan tai pll.*
Fey dew feypilu, aftukuy i neyen.
Luka 23:47
106
Jesus rngalngey
(Matew 27.57-61; Marku 15.42-47; Juan 19.38-42)
50
Mlerkey kie kme piwkengechi wentru
ka nor mongenngelu, Jose pingelu. Arimatea
tuwnche, kie waria tati mlelu ta Judea mapu
mew. Fey kisu koneltulerkey ti longkolechi pu
judiu i trawn mew. 51 Jose maneluwklerkey
Ngnechen i werkaelchi longko lmenngealu
mew. Fey kisu newe kme duamrkelay i
rakiduam mew tai femn mew ti longkolechi
pu judiu. 52 Fey amuy i dungumeafiel ta Pilato tai elutuen Jesus i kuerpu i piafiel.
53
Rupan nagmtufilu ta krus mew, fey iwdfi
kie lif kme safana mew ka tukuknumefi kie
we rngan lolo mew, tati chengke kura mew
mlelu, chew petu rngalngekelay kie la no
rume. 54 Feychi ta pepikawn ant rke tai
ngmngekeel tati rktun ant, fey tfachi
ant epe llitulerkey dewma.
55
Fey ti pu domo kpalu Jesus engn tuwlu
Galilea mapu mew, fey amuyngn ka pemefingn ti rngan lolo ka inaduammefingn chumngechi i tukuknumengen tati kuerpu. 56 Fey
akutulu engn i ruka mew, dewmapatuy ti perfume ka ti poma. Fey ti pu domo kansatuy engn
tati rktun ant mew, chumngechi feypiley ta
Ngnechen i werkn dungu.
24
Jesus i wiomongetun
(Matew 28.1-10; Marku 16.1-8; Juan 20.1-10)
1
Welu ti wne llituelchi ant semana mew,
Jesus i inakefetewchi pu domo amuy epe wn ti
rngan lolo mew ka yeniey engn i dewmaelchi
perfume. 2 Fey puwlu engn, pepufi i kie
ple tripaletun ti kura takuniefulu ti rngan lolo,
3
feymew konpuyngn, welu pepulafi engn ta
idol Jesus i kuerpu. 4 Fey rume llkapuy engn
fey i kimnon i chumael, feymew prmka reke
pefemi engn epu wentru witralelu kisu engn
i inafl ple, fey rume lingari i takuwn engu.
5
Fey rume llkalen lloynagi i longko engn ta
plli mew, welu kie ti epu wentru feypieyew:
Chumngelu anta kintupapefimn ti pu la
mew feytichi mongelelu? 6 Ngelay tati tfa
Luka 24:22
Luka 24:23
107
Luka 24:53
Juan 1:1
108
Juan 1:23
Kie wentru, apostol Juan pingelu, wirifi tfachi lifru. Juan miyawkefuy ta Jesus engu,
feymew kme kimrkey i ineyngen ta Jesus ka
i femelchi dungu. Tfachi lifru mew kimngey ta
Jesus i rume piwkeyefiel ta Juan.
Juan wirifi tfachi lifru, aylelu am kakelu che
i kimael Jesus i femelchi afmatufal dungu femngechi i feyentuael engn Jesus mew. Ti kakelu
kla evangelio rume kiewkley i feypilen
Jesus i femelchi dungu tai mongen mew, welu
tfachi lifru i wiriel ta Juan, wichuley i ntramyeniefiel Jesus i mongen, i kimeltun, i
lan ka i wiomongetun ta Jesucristo. Juan
20.31 mew feypiley: tfachi dungu ...wiringey
femngechi ta eymn tamn feyentuael ta Jesus i Cristongen, Ngnechen tai Fotm, ka
femngechi kisu mew feyentulmn, nieaymn ta
rumel mongen pi.
Juan
Juan tai wirielchi kme dungu
* 1:19 Levi i tuwnche: tati koneltulelu Levi i troki remache mew, nierkefuy ti kdaw i kelluael ti ngillatuwe ruka mew.
1:20 Cristo: tati Mesia, tati pu judiu i ngmnieelchi Montulchefe, Ngnechen i tukulpaknuel.
1:21 Elia: kie pelon
1:23 Isaia 40.3.
* 1:24 farisew:
wentru ti pu judiu i ngmkefel tati kpayalu kom dungu i pepikapayael ti Mesiangealu.
kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.
Juan 1:24
109
Juan 2:2
2
Jesus i femel afmatufal dungu kie mafn mew
Fey kla antalu, mlerkey kie mafn ta
Kana waria mew, Galilea troki mapu mew. Jesus
i uke mlerkey tye mew. 2 Fey Jesus ka i pu
1
Juan 2:3
110
Juan 3:2
3
Jesus ntramkay Nikodemo engu
1
Mlerkey kie farisew* Nikodemo pingelu,
kie fta ytun wentru rke ti pu judiu mew,
koneltulelu ti pu longkolelu mew. 2 Tfa amurkey
pun i witrankontumeafiel ta Jesus, fey feypifi:
Kimeltufe, kimniei Ngnechen tami
werketew tai kimeltumuafiel, fey chem che no
rume femlayafuy tati afmatufal dungu eymi tami
femkeel, mlenole ta Ngnechen ta tfeychi che
mew.
* 2:13 Paskua: tati pu judiu i kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen presukonalelu tati pu judiu
2:14 ti fendemekelu: femngechi tati pu che kake mapu kpalu i kpalnoael kisu i kulli engn;
Egipto mapu mew.
trafkintuplatamekelu: feytichi pu che kpalu kake troki mapu mew i kpalnieelchi plata mew pepi kullikelafuy impuestu ka pepi
ngillakelafuy kulli no rume i langmngeael. Feymew ti pu che felefuy i trafkintuael i plata i llowngekeelchi plata ngillatuwe
2:17 Salmo 69.9.
* 3:1 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati
ruka mew.
kakelu wimtun.
Juan 3:3
111
Jesus feypieyew:
Rf dungu feypiaeyu kie che we choyngetunole, pepi konpulayay ta Ngnechen i lmen
mlewe mew.
4
Fey Nikodemo ramtufi ta Jesus:
Fey chumngechi am wiome choyngetuafuy ti dew putremklewelu? Wiome pepi
konlayafuy ta kie che i uke mew, femngechi
i we choyngetuael. Chem dungu anta feypipeen?
5
Jesus wioldungueyew:
Rf dungu feypiaeyu fey ti choyngenolu ko
mew ka ti Lif Kme Pll mew, pepi konlayay
Ngnechen i lmen mlewe mew. 6 Feypin
rke tati choyngelu ta kuerpu niechi chaw
mew, kie mapu tuwnngechi kuerpu niey, welu
tati choyngelu ta Lif Kme Pll mew, pll
tati. 7 Kangeweduamkilnge tami feypipefiel mew:
Itrokom che mley i we choyngetuael reke.
8
Famngechi reke krf ta chew ple rume pimu
amukey, fey tunte allkngeay rume i rarakn,
pengekelay chew ple i kpan ka chew ple
rume i amun. Ka femngechi femkey kom tati
choyngetulu tati Lif Kme Pll mew pi.
9
Fey Nikodemo wiome ramtufi ta Jesus:
Chumngechi am pepi femafuy tfa?
10
Jesus llowdungueyew:
Eymi ta Israel i ftra kim wentru, fey
longkontukulafimi tfachi dungu? 11 Rf dungu
feypiaeyu ichi ta dungukei tai kimnieel,
ka ntramyekei tai pekeel, welu eymn
feyentukelaymn ichi tamn feypiwkefiel,
12
fey feyentumunoli femngechi dunguym
tfachi mapu mew mlechi dungu, chumngechi
am feyentuaymn dunguwliyi ta wenu mapu
mlechi dungu?
13
Iney no rume prakelay ta wenu mapu,
welu may tati nagpalu mten ta wenu mapu:
tati Wentruknuwpalu, tati wenu mapu mlelu.
14
Welu tati Wentruknuwpalu witrapramngeay chumngechi Moyse witraprami tati filu
ta uwe mapu mew, 15 fey ta famngechi kom tati
feyentulu kisu mew i nieael rumel mongen.
16
Fey tfa ta feyngey Ngnechen am rume
piwkeyefilu ta kom mapu mew mlechi pu che,
feymew wli i kien Fotm femngechi kom
tati feyentulu kisu mew chumkawnorume i
lanoael, welu may i nieael ta rumel mongen.
17
Fey Ngnechen am werknolu i Fotm ta
mapu mew, tai kondenayafiel ta che, welu
may tai montulafiel kom che. 18 Tati feyentulu Ngnechen i kien Fotm mew fey ta
kondenangelay, welu tati feyentunolu dew kondenaley, tai feyentunon mew Ngnechen tai
kien Fotm mew. 19 Ngnechen feypifi tati pu
che: tati pelon kpay mapu mew, fey ti pu
che llowlafi ti pelon, doymfilu am tati dumi
3
3:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati wenu mapu mlelu.
Juan 3:36
tati pelon mew. Kom tati wesa femmekekelu
dekefi ta pelon, ka flkelay ta pelon mew, fey
i kimmangenoael engn tai wesa femkeel.
21
Welu tati mngeltuniefilu i chem pilen tati
rfngechi dungu, flkonpakey ta pelon mew
femngechi tai kimngeael ta itrokom i femken
chumngechi i ayken ta Ngnechen.
20
Juan 4:1
112
4
Ti Samaria tuwchi domo feyentuy Jesus mew
Tati pu farisew kimtukuy engn ta Jesus mew
i miyawken doy fentren che ka doy aln che
i fawtisameken ta Juan mew. 2 Tunte kisu no
rume tati fawtisakefulu, welu may ta kisu i pu
disipulu. 3 Feymew Jesus kimlu tfachi dungu,
tripatuy ta Judea mapu mew i wiotuael ta
Galilea.
4
Fey rptuletulu, Jesus felerkey i rumerputuael Samaria troki mapu mew.* 5 Feymew
puwrkey Samaria i waria ple Sikar pingelu,
inafl tfeychi mapu mew Jakob elurkefi kisu
i fotm Jose pingelu. 6 Tfeychi mapu mew
mlerkey Jakob i dewmaelchi posoko. Fey Jesus
kansalewelu i rptulen mew, anknuwpuy ti
inafl posoko. Epe rangiantrkey dewma. 7-8 Fey
i pu disipulu amurkey engn waria mew i
ngillameael pichiken iyael. Feymew kie domo
Samaria troki mapu tuwlu, mlelu Sikar waria
mew, akuy ti posoko mew i nentupayael ko, fey
Jesus feypifi ti domo:
Eluafen pichin ko, papay.
9
Welu ti pu judiu am wenikawkenolu ti pu
Samaria tuwchi pu che engn, fey ti domo llowdungueyew:
Chumngelu am eymi tami judiungen, fey
iche eluafen pichin ko pipeen, iche ta
Samaria tuwchi domo?
10
Jesus llowdungufi ti domo:
Eymi kimfulmi i ineyngen iche tami
ngillatupeetew ta ko ka kimfulmi chem i
wlken ta Ngnechen, fey ngillatufeli ko ta
iche, fey iche eluafeyu ta mongen ko.
11
Fey ti domo feypieyew:
Chachay, nielaymi chem rume tami nentuafiel ko ka ti posoko rume al koni. Chew anta
nieymi tami eluafielchi mongen ko? 12 Ichi tai
kuyfi tuwn em Jakob elknuleimew tfachi
posoko. Tfa mew ptokokefuy ta kisu ka i pu
fotm ka ptokokefuy i pu kulli. Eymi anta
doy admuwimi ta Jakob mew?
13
Jesus llowdungufi ti domo:
Kom tati ptokolu tfachi ko, ka wiome
wywtukey. 14 Welu tati ptokoalu feytichi ko
iche i eluafiel, chumkawnorume ta wiome
wywwelayay. Feytichi ko iche i eluafiel
wefklealu kie rumel mongen posoko reke, fey
ta famngechi rumel mongeleay.
15
Fey ti domo feypieyew:
1
Juan 4:28
Chachay, eluen ta tfeychi ko, femngechi
tai wiome wywwenoael ka i kpawenoael
rume i nentupayael ko tfachi posoko mew.
16
Feymew Jesus feypifi ti domo:
Amutunge. Mtrmmetunge tami fta, fey
mr kpatuaymu tfa mew.
17
Feymew ti domo llowdungueyew:
Nielan ta fta.
Jesus feypifi ti domo:
Kme pimi tati tami nienon ta fta. 18 Welu
eymi ta niekefuymi kechu fta, fey tfa tami
nieelchi wentru, eymi ta ftayelafimi. Feyngey
tami piel tati.
19
Fey allktulu tfa, tati domo feypieyew:
Chachay, dew kimn tami pelon wentrungen ta eymi. 20 Ichi tai kuyfi tuwnche,
tati pu Samaria tuwnngelu, pramyekefuyngn ngillatun mew ta Ngnechen tfachi
wingkul mew.
Welu eymn tamn pu
judiungen feypikeymn ta Jerusalen waria mew
mten mley i pramyeafiel ta Ngnechen
ngillatun mew. Chew anta doy kmeafuy i
pramyengeael ta Ngnechen?
21
Fey Jesus feypifi ti domo:
Feyentuen papay, i dew felen ti dungu,
eymn tamn pramyeafiel ngillatun mew ta
Chaw Ngnechen, ngewelayay tamn kpayael
tfachi wingkul mew kam tamn amuael
Jerusalen mew no rume. 22 Eymn kimlaymn
iney mngell tamn pramyekefiel ngillatun
mew, welu ichi ta kimniei iney tai
pramyekefiel ngillatun mew, tati pu judiu
tuwnche mew am kpayalu tati Montulchefe.
23
Welu dew feley tati dungu, femngechi tati rf
dungu mew pramyefilu ngillatun mew ta Chaw
Ngnechen, femayngn kie feyngechi dungu
mew tati Lif Kme Pll tai kellun mew. Fey
Chaw Ngnechen am ta aykelu tai femngechi
femael tai pu pramyekeetew. 24 Ngnechen
ta Lif Kme Pll, fey tai pramyekeetew
ngillatun mew, mley i femael kie feyngechi
dungu mew tati Lif Kme Pll i kellun mew.
25
Fey ti domo feypieyew:
Iche kimnien i kpayael tati Mesia (tati
Cristo rke), fey kpale ta kisu, kom kme kimelpayaeimew.
26
Feymew Jesus feypifi ti domo:
Fey iche tati, eymi tami petu dunguetew.
27
Feychi lelen mew akutuy kisu i pu disipulu,
feymew mleduamklewey engn Jesus i petu
dungumeken kie domo engu. Welu kie no
rume eluwlay i ramtuaetew chem dungu i
ntramkameken ti domo engu.
28
Feymew ti domo elknuy i metawe, fey
amutuy ta waria mew. yew ntramelputufi ti
pu che:
* 4:4 Samaria troki mapu mew: Tati troki mapu rangintukulelu Judea ka Galilea mew. Rume kayetukerkefuyngn ti pu judiu ti
samariache engn kake rumelu engn am i tripanche i wimtun dungu mew.
Juan 4:29
Kpamn tamn pepayafiel ta kie wentru. Kisu ta feypienew kom i chumkeel ta iche.
Tfapelleafel am tati Cristo?
30
Feymew ti pu che tripapay engn ti waria
mew, fey amuyngn chew i mlemum ta Jesus.
31
Feychi lelen mew, i pu disipulu llellipufeyew:
Kimeltufe, pichin rewall iyafuymi.
32
Welu Jesus feypifi i pu disipulu:
Iche nien tai iyael eymn tamn kimnoel.
33
Fey ti pu disipulu eluwingn welukonke i
ramtuwael:
Kpalelngepemay ta iyael?
34
Welu Jesus feypi:
Iche tai iyael reke feley tai femael
i Chaw i werketewchi dungu. 35 Eymn
feypikeymn: Petu mlewey meli kyen tai
akuael ta kosecha. Welu iche feypiwayi tamn
ngneduamafiel tfeychi pu che i petu kpalen
i konael Ngnechen i lmen mlewe mew.
36
Tati kdawkelu ta kosecha mew llowkey i
kullitun, fey ti fn ketran tati kosechael fey ta
rumel mongenngealu, femngechi tati nganlu ka
ti kosechakelu ti fn ketran kientrr ayway
engn tati pu che mew eluwklelu i konael
Ngnechen i lmen mlewe mew. 37 Fey tfachi
feypin am rf feyngelu: Kierke tati nganlu, fey
kangelu tati kosechakelu ti fn ketran. 38 Iche
werkwiyi ta eymn tamn kosechayafiel ti fn
ketran, fey ta pichin no rume tamn kdawtunoel; kakelu may tai kdawel mew, fey eymn
ta kosechakefimn kisu engn i kdawel pi.
39
Fey rume fentren che tuwyelu ta Samaria
troki mapu mlechi waria mew, feyentuy engn ta Jesus mew, tai kme feypietew mew
engn tati domo: Feypienew iche kom tai
chumkefel. 40 Feymew, ti pu Samaria tuwchi che
akuyelu, feypifingn ta Jesus fey i mleweael
kisu engn mew. Fey kisu mlewey epu ant tfeychi waria mew. 41 Feymew doy aln che feyentuy, kisu allkmangelu i ntramkameken.
42
Fey feypifingn ti domo:
Fewla feyentui eymi tami feypimufiel mew
mten no, welu may kisuke ichi tai allkmafiel mew, fey fente kme kimiyi ta Jesus i
Montulchefengen.
29
113
Juan 5:7
5
Jesus tremolfi Fetseta mlechi wentru lamalelu
i kuerpu
1
Fey rupalu muf ant, tati pu judiu niekerkeyngn kie kawi, fey Jesus ka wiotuy ta
Jerusalen. 2 Fey Jerusalen mew inafl ti Ufisa
pingechi wlngi, mley kie wampo ko Fetseta
pingelu aramewdungun mew. Nierkey kechu
konkemumchi wlngi. 3 Tfey mew mlekerkey rume fentren kutran, trawma, kntro ka
ti lamalelu i kuerpu tranalelu ti plli mew.
4
Kieke rupa am akukerkelu ti estanke ko mew
kie werken pll, fey meytrafkapakefi ti ko. Fey
dew nengmkaelchi ko mew, tati wne konpulu
tremotukey chem kutran mew rume i nieel.*
5
Mlerkey kisu engn mew kie wentru kutranklelu kla mari pura tripantu. 6 Feymew
Jesus pefilu tyechi wentru i kudulen, fey
kimrkey i rume fentren tripantu i femngechi
felen dewma, fey ramtufi:
Ayfuymi tami mongetuael?
7
Fey ti kutran llowdungueyew:
idol, nielan iney no rume tai kelluaetew tai konael ko mew femngechi
Juan 5:8
114
Juan 5:37
no rume ramtukadungukelafi i chumken mew,
welu may Ngnechen elufi pepiluwn kisu i
Fotm tai ramtukadunguafiel i chumkeel mew
ta che 23 femngechi itrokom che i pramyeafiel
ta Fotm chumngechi pramyekefi ta Chaw
Ngnechen.
Tati pramyenofilu ta Fotm
ka femngechi pramyekelafi ta Chaw, tai
werketew.
24
Ka femngechi rf dungu feypiwayi tati
allktukelu iche tai pielchi dungu ka feyentukelu iche i Chaw mew i werketew, niey ta
rumel mongen, fey ta kondenangelayay rumel i
layael, welu may dew feley i rumel mongeletuael. 25 Rf dungu feypiwayi tai dew kpalen
ka i dew akun ta ant, feymew tati dew lalu
allkay Ngnechen tai Fotm i dungun, fey
tati pu la wiomongetuay. 26 Fey chumngechi ta
Chaw niey mongen fey elukefi mongen ta kakelu,
ka femngechi femknuy kisutu i nieael mongen
ta Fotm ka elukefi mongen ta kakelu, 27 feymew
ka elufi pepiluwn tai ramtukadunguafiel ta
che i chumken mew, kisu am Ngnechen i
Wentruknuwpachi Fotm.
28
Afmatukefilmn ta tfa, fey akule tati ant
itrokom tati pu layelu allkay ta kisu i dungun,
29
fey tripapatuay engn i rngan kfwe mew.
Fey tati kmeke femn nielu wiomongetuay
tai nietuael ta rumel mongen, welu tati wesa
femn nielu, wiomongetuay tai kutrankawael.
30
Iche ta pepi femlayafun chem dungu no
rume kisu duam. Iche ta nor dungu mew
ramtukadunguken chumngechi feypienew iche
tai Chaw. Fey iche i feypiel rf dungungey,
ka iche femkelan i kisu ayelchi dungu, welu
may femken iche i Chaw i ayelchi dungu,
fey kisu am werketew.
Rfngey Jesus i nien Ngnechen i pepiluwn
Fey iche kisu ntramyewfuli i dungupewael, iche i ntramyewn falilayafuy kie
rf dungu reke. 32 Welu mley kangelu tai
ntramyekeetew ta iche, fey kimniefi i feyngen ti ntram ka i rf dungungen. 33 Eymn
werkymn ta che tai ramtumengeael ta Juan,
fey kisu i llowdunguel fey ta rf dungu. 34 Welu
iche aykelan ta iney rume i ntramyeaetew,
tfachi dungu may feypiken, ta eymn tamn
pepi montuael. 35 Juan ta kie yklechi kdetuwe reke felefuy ka pelontulekefuy reke, fey
eymn eluwimn tamn aywael kisu i pelon
mew pichima mten.
36
Juan ntramyekeenew i werketew ta
Ngnechen, welu Ngnechen i werketew i
femaelchi dungu, fey ta doy kme ntramyenieenew ta Juan i feypiel mew. Fey iche
tai femelchi dungu, tai Chaw i werketew
tai femael, feychi dungu ta femken. 37 Welu
31
5:10 rktun ant: ti pu judiu i afpuchi ant semana mew feychi mew elumakelafuy i kdawael iney no rume.
kuyfi wirin mew ngelay: ka kintukefuyngn chumngechi i langmafuel.
5:16 Kieke
Juan 5:38
115
6
Jesus elufi iyael kechu warangka che
(Matew 14.13-21; Marku 6.30-44; Luka 9.10-17)
1
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus amuy Galilea
nome lafken (tfachi lafken ka femngechi Tiferia lafken pingekey). 2 Rume fentren che inayawleyew, pefilu engn am tati afmatufal
dungu tai femn, tremolnietufiel mew ti pu
kutran. 3 Feymew Jesus prapuy ti wingkul
mew, fey anpuy i pu disipulu engn. 4 Dew
flkleparkey tati pu judiu i kawi ant, Paskua
pingelu.
5
Feymew Jesus adkintulu, fey pefi rume fentren che i inaetew, fey Jesus feypifi ta Felipe:
Chew anta ngillameai ta kofke kom tfachi pu chengealu?
6
Welu femngechi feypi i kimael chumngechi
i llowdunguael ta Felipe, fey Jesus am dew kme
kimniefulu i chumael. 7 Felipe llowdungueyew:
Rume fentren plata* mew may ngillangepeafuy kofke i pichiken elungeael kake kieke
tfachi pu che.
Juan 6:24
Feymew Andre, tfa ta kangelu kisu i disipulu Simon Pedro tai pei, feypieyew:
9
Tfa mew mley kie pichiwentru nielu
ta kechu kawella kofke ka epu challwa, welu
puwafuy chey am fentren che mew?
10
Jesus llowdunguy:
Feypifimn kom ti pu che i anknuwael
engn.
Rume mlerkey kachu tyechi lelfn mew, fey
anknuwi engn. Kie kechu warangka wentru
rke. 11 Jesus ny i kuw mew tati kofke, fey dew
maumtufilu ta Ngnechen, fey wdamkalelfi
ti pu che anleyelu, ka femngechi femi ti epu
challwa mew, fey eluyefi kom i kpa iel engn.
12
Fey dew kme wedalu engn, Jesus feypifi tai
pu disipulu:
Trawltufimn tati sofrayechi wkanke
kofke, femngechi i ngnanoael pichin no rume.
13
Fey kisu engn trawlyetuyngn ka
apolyetuyngn mari epu kanasta tati wkanke
kofke mew, tati sofralu ti kechu kawella kofke
mew. 14 Fey ti pu che, pefilu tfachi afmatufal
dungu i femel ta Jesus tai kimngeael i
ineyngen, feypi engn:
Rfngey ta tfa i pelon wentrungen tati
felelu i kpayael ta mapu mew.
15
Welu Jesus ngneduami i ayngefel i
yengetuael aporia mew tai longko lmenknungeael, fey ka wiome pnttripatuy tati
doy wechuntu wingkul mew, femngechi tai
kisuleael.
8
* 6:7 Rume fentren plata: epu pataka denario faliy pura kyen kdaw.
Juan 6:25
116
Juan 6:57
Juan 6:58
117
Juan 7:17
7
Jesus i pu pei feyentulay kisu mew
1
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus miyawrkey
Galilea troki mapu mew. Pirkelay i mleael
ta Judea mew, fey ye mew am tati longkolechi
pu judiu kintuyawlrkeetew i langmaetew.
2
Welu ka petu flpalu am tati kni ruka kawi,*
kie kawi i niekeel tati pu judiu, 3 kisu i pu
pei feypieyew lladktudungun mew:
Mlekilnge tfa mew. Amunge ta Judea
mew, femngechi tami inayawlkeetewchi pu che
tami nieel yew i peael engn tami femkeelchi
dungu. 4 Fey eymi aylelmi tami kimngeael ka
tami yamfal wentrungeael, ellkaniekilnge tami
femkeelchi dungu. Dew eluwklelu am eymi
tami femael tfeychi dungu, fey femnge may
kom che i adki mew.
5
Fey kisu i pu pei no rume feyenturkelay ta
kisu mew. 6 Feymew Jesus feypifi i pu pei:
Petu puwlay iche tai medin ant, welu
eymnngealu chem ant rume puwklekey.
7
Tfachi mapu mew mlechi che ngelay tamn
deaetew ta eymn, welu ta iche dekeenew
engn, fey iche am kme feypikefilu nor dungun mew i femkeelchi dungu i kmenon.
8
Amumn eymn tati kawi mew, welu iche ta
amulayan, petu puwnolu am iche i medin ant
pi.
9
Fey Jesus feypiknufilu tfachi dungu kisu i
pu pei, fey kisu mlewey ta Galilea mew.
Jesus mlepuy ti Kni Ruka Kawi mew
Welu dew amulu wla i pu pei, feymew Jesus ka aywmay i amuael tati kawi mew, tunte
kimlay chem che no rume, welu ellkankechi
reke amuy. 11 Fey ti longkolechi pu judiu kintuyawleyew ti kawi mew, fey feypiyawingn:
Chew chey mley tfeychi wentru?
12
Fey ti pu che mew, Jesus rume ntramyengey. Kiekentu feypiyey engn: Kie
kme piwke wentrungey. Welu kakelu feypiyey
engn: Kme piwkengelay, ngnenkachekey.
13
Welu iney no rume kme nor dungulay Jesus mew, llkaniefilu engn am tati pu judiu
longkolelu.
14
Dew rangi amulelu ti kawi, Jesus konpuy
ti ngillatuwe ruka i lepn mew, fey eluwpuy
i kimeltuael. 15 Fey ti pu judiu feypi engn
afmatulen mew:
Chumngechi am kimi tfachi wentru
fente aln dungu fey i papeltukenon i ftra
kimeltufengeael?
16
Fey Jesus llowdungufi ti pu judiu:
Tai kimeltukeel iche i dungu no, welu
may tye iche i werketew tai dungu. 17 Tfa
ta feyngey iney rume rf dungu mew eluwklele
10
6:59 sinagoga: kake kieke lofche judiu tuwnngelu niekefuy i sinagoga pingechi ruka i trawluam engn ka i kimeltungeam
* 7:2 kni ruka kawi: kie kawi pura antkelu i tukulpayam tati pu judiu tai kuyfikeche em i mlekefel kni ruka
engn.
mew ti uwe mapu mew.
Juan 7:18
118
Juan 7:44
i pntlkawn ti pu che
Kieke ti pu che allkyelu tfachi dungun,
feypingn: Fey rfngey ta tfachi pelon wentru
tati kpayalu tfachi mapu mew.
41
Fey kakelu feypingn: Rfngey ta tfa i
Cristongen tati kpayalu tfachi mapu mew.
Welu kakelu feypi: Fey no, fey ti Cristo ngelay
i tuwael ta Galilea mapu mew. 42 Tati Wirin
Chillka feypiley ti Cristo mley ta longko lmen David i yomelchengeael, ka feychi Belen
waria mew chew i tuwmum ta David, feychi
tuwnchengeael.
43
Feymew ti pu che wichu pntlkawi engn
Jesus i duam. 44 Kiekentu ayfuy i presuyeafiel, welu iney no rume femlaeyew.
40
7:32 llwatulekelu ti ngillatuwe ruka mew: Levi i yomel pu che tai kdaw i nieel engn, fey tai llwatuleael ti ngillatuwe ruka
7:42 Mikea 5.2.
mew.
Juan 7:45
119
8
Fey Jesus amuy tati Olifu pingechi wingkul
mew, 2 fey kangelu ant mew epe wnlu, wiotuy tati ngillatuwe ruka mew. Fey ti pu che
flkontupueyew, fey kisu anknuwi ka eluwi i
kimeltuafiel ti pu che.
3
Fey ti kimeltukelu ti ley dungu ka ti pu farisew
fey yefingn kie domo fey tfa perkefingn i
petu iwan. Fey elknupufi engn rangi mew
chew i mlemum fentren che. 4 Fey feypifingn
ta Jesus:
Kimeltufe, tfachi domo trenumafiyi petu
iwalu kie wentru engu. 5 Ichi tai ley dungu
mew, Moyse werky i trftukangeael kura
mew, fey i langmngeael fey tfa famngechi
domo. Eymi am, chem pimi kay?
6
Kisu engn ramtufi tfachi dungu tai re
kintukaduamafiel femngechi tai nieael engn
chumngechi i feypintukuafiel. Welu Jesus
potrongnagi ta mapu mew, fey eluwi i wiriael
kisu i changll kuw mew. 7 Feymew mten
dikm ramtukalelu engn am, fey witraknuwtuy ka feypi:
1
Juan 8:21
Juan 8:22
120
Juan 8:51
Juan 8:52
121
9
Jesus elufi i peloael kie wentru choyngelu
mten i trawmalen
1
Amulelu Jerusalen i rp mew, Jesus pefi
kie wentru trawmalelu. 2 Fey Jesus i pu disipulu ramtueyew:
Kimeltufe, chumngelu am tfachi wentru
choyngelu mten trawmangey? Kisu i ftakeche i yafkan mew pemay kam kisu i yafkan
mew?
3
Jesus llowdunguy:
Kisu i yafkan mew no ka i chaw i yafkan
mew no rume. Fey tfa may kisu mew i pengelngeael ta Ngnechen i nien ta pepiluwn. 4 Petu
tai mlen pelon ant, mley tai kdawael
tfey tai werkngeelchi kdaw mew, fey pun ta
kpalewiyey, fey iney rume ta pepi kdawlayay.
5
Petu i mlen ta iche tfachi mapu mew, iche
ta pelon reke mlen ta mapu mew.
6
Fey dew feypilu tfa, Jesus tofktuy mapu
mew, fey i kown mew dewmay pichin fotra,
fey ilpuyelfi i nge mew ti trawma. 7 Ka prm
feypifi:
Juan 9:19
Amunge tami kllumtuael Siloe pingechi estanke ko mew (tfa feypin rke: tati werkel).
Fey ti trawma amuy ka kllumtumey,
8
fey wiometulu, dew peloletuy.
Fey ti
pu karukama ta kuyfi i kimniekeetew i
ngillatuplatakefel ramtuwingn:
Tfa no am tati anknuwkefulu i
ngillatuplatayael?
9
Kiekentu feypingn:
May, kisu tati.
Kakelu feypingn:
Fey no, kisu no tati, tunte kisu femngekafuy
rume.
Welu kisu feypiley:
May, iche tati.
10
Feymew ramtungey:
Fey chumngechi am pepi pelotuymi?
11
Fey ti wentru llowdunguy:
yechi wentru, ta Jesus pingelu, dewmay
fotra, fey tfey mew ilpuymaenew i nge, fey
feypienew: Amunge ti Siloe pingechi estanke ko
mew, fey kllumtumenge. Iche amun, feymew
kllumtulu mten iche, pepi pelotun.
12
Feymew ramtueyew ti pu che:
Chew anta mley yechi wentru?
Fey kisu feypi:
Kimlan chew i mlen.
Tati pu farisew ramtukafingn ti tremolngetuchi
trawmalekefulu
13-14
Feychi ant Jesus dewmalu pichin fotra
ka pelolfilu ti trawma, tati rktun ant rke.
Feymew yengey ti pu farisew mew tati trawmangekefulu. 15 Fey kisu engn ramtukafi i
chumngechi i pelotun. Fey kisu llowdunguy:
Ilpuyelenew fotra i nge mew, fey kllumtutun, feymew pelotun.
16
Kiekentu ti pu farisew feypieyew:
Tfa tati femngechi dungu femlu mlelay ta
Ngnechen mew, fey yamnofilu am tati rktun
ant.
Welu kakelu feypiyey engn:
Chumngechi kay pepi femafuy Ngnechen
i afmatufalchi dungu, kie yafkafengele?
Fey tfa famngechi welukonke pntlkawi ta
kisu engn. 17 Fey wiome ramtungey ti trawmalekefulu:
Fey elutuetew tami pelotuael, chem pileymi kay eymi kisu mew?
Kisu llowdunguy:
Iche feypilen kay tai kie pelon wentrungen.
18
Welu ti longkolelu pu judiu mew pilayngn
i feyentuael i trawmalekefel ti wentru, fey
i peloletun, fey amul mtrmngey ti trawmalekelu i ftakeche. 19 Fey ramtungey ti ngen
fotm:
Fey tfa am tami fotm? Feyngey am
tai choyngelu i trawmalen tfachi wentru?
Chumngechi am fewla pepi peloletuy?
Juan 9:20
122
Juan 10:9
10
Tati kama ka i pu ufisa
Feymew Jesus feypi: Rf dungu feypiwayi
tati konpunolu ti wlngi koral ufisa mew, welu
may kaple ringkkonpulu, fey ta weefe ka
saltiachefe. 2 Welu tati kama femkelay, konpukey may ti wlngi mew chew mley tati
llwatuniefilu ti pu ufisa. 3 Ti wlngi koral mew
mlechi llwatulelu nlalkeeyew ti puerta, fey
ti kama mtrmkey kake kieke i pu ufisa
kisuke i y mew, fey i pu ufisa kimmakeeyew i dungun. Fey kisu nentukefi tati koral
mew. 4 Fey dew itrokom tripaym engn, fey
wne trekalekey kisu engn mew, fey i pu ufisa
inakeeyew kimmaetew am i dungun. 5 Welu
inakelafi engn i kimnienoel, fey ta lefmawkefingn, fey kimmakenofilu am i dungun.
6
Jesus feypieyew tfachi adknu dungu, welu
kisu engn longkontukulay kisu i aylefel i
femngechi feypifetew.
1
Juan 10:10
123
Juan 10:42
am iche i ufisa no. Iche i pu ufisa kimmakeenew i dungun, ka iche ta kimniefi, fey
kisu engn inakeenew. 28 Iche ta eluafi rumel
mongen, ka chumkawnorume aflayay engn ka
iney no rume mntumalayaenew. 29 Iche i
Chaw i eluetew doy wnenkley itrokom mew,*
fey iney no rume pepi mntulayafeyew tai
eluetew tai Chaw. 30 Fey iche tai dew feypiel
iche i Chaw ichiw kiengeyu mten pi.
31
Fey ti longkolelu pu judiu mew wiome ny
engn ta kura tai trftukayaetew. 32 Welu Jesus
feypieyew:
Iche i Chaw i pepiluwn mew rume fentren kmeke dungu femn eymn tamn adki
mew. Chem dungu mew mngell anta trftukamuan kura mew?
33
Fey ti pu judiu llowdungueyew:
trftukawayi kura mew tati afmatufal
dungu tami femel mew no, welu may tami
dungun am ftra welulkawklelu ta Ngnechen
mew. Eymi ta kie wentru mten, welu kisutu
eymi Ngnechen iche pimi.
34
Jesus feypifi ti pu judiu:
Iche ta wesa dungulan. Eymn tamn
ley dungu mew wirintukuley: Iche feypin
eymn ta pichike ngnechen. 35 Ichi kimniei
tai feypilen tati Wirin Chillka, ngelay tai
kimlan piafiel: Ngnechen i feypifiel pichike
ngnechen ta tyechi pu che tai wirilelfiel kisu
i werkn dungu. 36 Welu doyelchi may iche
pichi ngnechen ta Ngnechen wichuentuenew
ta iche ka werkenew ta mapu mew, chumngelu am feypimn eymn iche i wesa pin iche
Ngnechen i Fotm tai pin mew? 37 Fey iche
feypili fey ta famngechi, fey femnoli ti kdaw
iche i Chaw tai femkeel, feyentumukeeli.
38
Welu feyngelu am iche i femken tfachi
dungu, tunte feyentunolmn rume iche mew,
feyentufimn ti kdaw iche tai femkeel, famngechi tamn kme kimael tai Chaw i mlen
iche mew ka iche i mlen ta Chaw mew.
39
Feymew ka kie rupa ayfuy i presuafiel
engn ta Jesus, welu Jesus kie ple tripay, fey
amutuy.
40
Feymew ta Jesus amuy Jordan i tripawe ant
ple, fey ye mew mlewepuy, tati lelfn mew
chew Juan wnelu mew mekefuy i fawtisachen.
41
Rume fentren che amuy i pemeaetew, ka feypi
engn:
Rf feyngey, tunte Juan femlay kie afmatufal dungu no rume, kom tai feypiel tfachi
wentru mew feyngey.
42
Fey rume fentren che feyentuy Jesus mew
tyechi lelfn mew.
27
11
Lasaru tai lan
* 10:29 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Iche i Chaw, tai eluetew, doy wnenkley itrokom mew.
Juan 11:1
124
Juan 11:39
idol, eymi mlekefulmi tfa mew, iche
i lamngen lalayafuy. 22 Welu iche kimnien
fachant Ngnechen ta eluafeymew tami
ngillatufielchi dungu.
23
Jesus llowdungueyew:
Eymi tami lamngen ta wiomongetuay.
24
Marta feypi:
May, dew kimnien tai wiomongetuael,
feychi tati pu la wiomongetule ti afaelchi ant
mew.
25
Feymew Jesus feypieyew:
Iche mew mley ta wiomongetun ka tati
mongen. Tati feyentulu iche mew, tunte
lallefule rume, mongetuay. 26 Fey kom tfeychi petu mongelelu ka feyentulele iche mew
chumkawnorume lalayay. Feyentuymi kay tfachi dungu?
27
Marta feypi:
May, idol, iche feyentun eymi tami
Cristongen, Ngnechen tai Fotm, tati felelu i
kpayael ta mapu mew pi.
Jesus amuy eltun mew i pemeafiel Lasaru i
kfwe
28
Fey dew feypilu tfachi dungu, Marta amuy
i mtrmafiel i lamngen Maria, fey ellka feypifi:
Tati kimeltufe ta mlepay tfa mew ka kpape pieymew.
29
Fey prm ka mten allklu, Maria
witrapray ka amuy i pemeafiel ta Jesus. 30 Jesus
petu konpurkelay tati waria mew, mlerkey ti
lelfn mew chew i pewn ta Marta engu. 31 Fey
pengelu Maria i witrapran ka i rume matu
tripan, fey ti pu judiu mlepalu kisu i ruka
mew, tai yaflpapeetew, inaeyew, rakiduamlu
engn am i amuael ta Maria ti kfwe mew i
ngmameael.
32
Feymew puwlu Maria chew i mlemum ta
Jesus, lukunagpuy kisu i namun ple, fey feypi:
idol, mlekefulmi tfa mew, iche i lamngen lalayafuy.
33
Jesus, ka femngechi pefilu ti pu judiu i ngman puwyelu Maria engn, rume ftra kutrantupiwkey ka weangknagi, 34 feymew ramtufi:
Chem eltun mew elmefimn?
Fey feypingn:
Kpange, idol, tami peafiel.
35
Fey Jesus ngmay.
36
Feymew ti pu judiu feypingn:
Leliwlfimn, mna piwkeyerkefuy tati!
37
Welu kiekentu ti pu judiu feypiyey:
Tfa nga peloltufi tati pu trawma, fey
pepilpelayafuy may i lanoafel ta Lasaru?
Jesus wiomongeltufi ta Lasaru
Jesus, ka wiome rume ftra mleweduamklewey, fey flkonpuy ti kfwe mew. Kie
lolo rke, fey i konwe takulerkey kie kura
mew. 39 Jesus feypi:
38
Juan 11:40
Kie ple nentufimn ti kura.
Marta tati la i lamngen feypi:
idol, dew wesa nmpelay tati, meli antlu
am i tukuknungeel kfwe mew.
40
Jesus llowdunguy:
Feypipelaeyu ama, eymi feyentulmi,
peaymi ta Ngnechen i ftra pepiluwn?
41
Fey kie ple nentungey ti kura. Jesus
lelipray wenu mapu, fey feypi:
Chaw Ngnechen, maumtueyu eymi am
allktumakefiel i ngillatun. 42 Iche kimnien
rumel tami allktukefiel, welu feypieyu tai
kme nor duamam tfachi pu che mlelu tfa
mew femngechi i feyentuael engn eymi tami
werkfiel.
43
Fey dew feypilu tfa, wirari:
Lasaru, tripatunge tfey mew!
44
Fey ti dew lafulu tripapatuy, i epu kuw ka
i epu namun trariley kie pau mew ka i ange
munulkley kie safana mew, fey Jesus feypi:
Nentuprolfimn ka elufimn i amutuael.
Trrmkalngey i presungeael ta Jesus
(Matew 26.1-5; Marku 14.1-2; Luka 22.1-2)
45
Fey Lasaru i wiomongetun mew, feyentuy
rume fentren pu judiu longkolelu tati amuyelu
i yaflmeafiel ta Maria, fey pefilu engn am
i femn ta Jesus. 46 Welu kakelu pu judiu,
tati feyentunolu, amuy engn ta Jerusalen i
pemeafiel ti pu farisew, fey ntramelpufi engn
ta Jesus tai femn. 47 Feymew ti pu farisew ka
ti pu longkolelu tati pu saserdote mew, trawlfi
engn tati longkolechi putrem ftake judiu,* fey
feypifingn:
Chem chumai am? Tfachi wentru ta
femmekey rume fentren afmatufalchi dungu.
48
Fey eluknufiliyi i femmekeael ti afmatufal
dungu itrokom che feyentuay kisu mew, fey
ti pu romache i awtoridad kpayay engn ka
teyfkayafingn tai ngillatuwe ruka ka langmafi kom che mlelu tai troki mapu mew.
49
Feymew ta kie kisu engn, Kayfas pingelu,
fey tfa wnen longkolerkey pu saserdote mew
tyechi tripantu, fey Kayfas feypieyew engn:
Eymn ta kimlaymn chem no rume. 50 Ka
ngneduamkelaymn rume tai doy kmeael
eymnngealu i layael kie wentru mten tati
waria che mew, welu tai lanoael kom che
mlelu tai troki mapu mew pi.
51
Welu Kayfas feypilay tfa re kisu tai
ngnewn mew, fey kisu am longkolerkelu
ti pu saserdote mew tfeychi tripantu, famngechi feypi Ngnechen tai femngechi rakiduameletew, Jesus tai layael tati pu judiu i
trokiche mew. 52 Fey tfachi trokiche mew
mten rke no, welu may ka femngechi tai
trawltuafiel itrokom ta Ngnechen i pu yall
125
Juan 12:9
12
Maria tukulelfi perfume ta Jesus i namun mew
(Matew 26.6-13; Marku 14.3-9)
Kayu antlewelu i akuael tati pu judiuche
i Paskua kawi, Jesus amuy ta Betania waria
mew, chew mlekefuy ta Lasaru, tfey ta kisu
i wiomongeltuel. 2 yew pepikalngey ti pun
iyael Jesus tai poyengeael. Marta mekerkey i
poyechen, fey Lasaru rke kie tati anlelu mesa
mew, imekelu ta Jesus engn. 3 Maria kpaly
kie kla pataka gramo perfume, re nardongelu,
ka rume falilu, fey tukulelfi Jesus i namun mew
ka prm piwmeltufi kisu i tnay longko mew.
Fey ti ruka kme nmlewey ti perfume mew.
4
Feymew Juda Iskariote, kie tati pu disipulu
rke ti wltukufilu ta Jesus, fey feypi:
5
Chumngelu am fendengelay tfachi perfume kla pataka denario mew, fey i elungeael
ti pu pofre?
6
Welu Juda feypilay tai poyeniefiel mew tati
pu pofre, fey kisu am weefengefulu, ka femngechi kisu nierkey ti ktrng plata kom kisu
engn i plata, fey weekerkefuy tati tukuel ti
ktrng plata mew.
7
Fey Jesus feypieyew:
Chem pikefilmn rume, tfachi domo fempey tati feychi ant iche tai rngalngeael.
8
Tati pu pofre rumel mleay ta eymn mew, welu
iche rumel mlelayan.
1
Trrmkadungulelngey ta Lasaru
Rume fentren pu judiu longkolelu kimtukuyngn i mlepun ta Jesus Betania mew, fey
9
* 11:47 longkolechi putrem ftake judiu: regle mari ftake judiu fey ngnenieeyew kie Wnen Longko Saserdote.
Longko Saserdote: tati doy falintunieelchi saserdote fey tfa femngechi ngneniekefuy tati troki saserdote.
11:49 Wnen
Juan 12:10
126
Juan 12:35
Juan 12:36
127
Juan 13:15
13
Jesus kchanamunfi i pu disipulu
1
Kie antlewelu i akuam tati pu judiu che
i Paskua kawi, Jesus kimnierkey i pllelepan
dewma kisu i medin ant, fey i amutuael ka i
mleputuael ta kisu i Chaw engu. Kisu rumel piwkeyepafi tai elungeel tati mlelu mapu mew,
fey femngechi kisu kom piwke mew piwkeyefi ka
rumel i piwkeyenieafiel.
2
Fey wekf dew konrkey Juda i piwke mew,
Simon Iskariote tai fotm, tai rakiduamklen
mew i ellka wltukuafiel ta Jesus. 3 Jesus
kimnierkey i kpan ta Ngnechen mew ka i
wiotuael ta Ngnechen mew ka femngechi ta
Chaw i eluetew ta kom pepiluwn. 4 Feymew
petu imekelu engn, witratripay ti mesa mew,
fey nentuknuy i wente tukunieelchi takuwn,
fey pramknuy kie toalla i topel mew. 5 Ka
prm wtruntukuy ko kie lafatorio mew, fey
eluwi i kchanamunafiel i pu disipulu ka
angkmeltufi ti toalla mew.
6
Fey kchanamunafilu ta Simon Pedro, fey
Pedro feypieyew:
idol, chumngelu am kchanamunaen ta
iche?
7
Jesus llowdungufi ta Pedro:
Fewla eymi kimlaymi tai chumpen ta iche,
welu ka ant wla kme kimaymi.
8
Pedro feypieyew:
Chumkawnorume eluwlayan tami kchanamunafiel!
Jesus llowdungufi ta Pedro:
Fey kchanamunnoeliyu, koneltulayaymi
iche mew ka iche i trokiche mew.
9
Simon Pedro feypieyew:
Femalmi idol, namun mten kchamalayaen, welu i kuw ka i longko!
10
Welu Jesus llowdungufi ta Pedro:
Tati we metulelu duamtukey i kchayael
i namun mten fey am i kuerpu kom lifklelu.
Fey eymn dew lifkleymn, welu kom eymn
no.
11
Jesus feypi: Kom eymn lifklelaymn,
kimnielu am iney tai ellka wltukuaetew.
12
Fey dew kchamangelu i namun engn
Jesus, wiome tukutuy i wente tukukeelchi
takuwn, fey ka wiome anknuwtuy ti mesa
mew ka feypifi i pu disipulu:
Ngneduamimn kay eymn iche tai
fempeelchi dungu? 13 Eymn ta kimeltufe ka
idol pimuken, fey kme feypikeymn feyngelu
am. 14 Fey iche tamn kimeltufengeli ka idolngeli, fey kchamawiyi tamn namun, ka
femngechi feley tamn welukonkechi kchamawael tamn namun. 15 Iche ta eluwiyi kie
Juan 13:16
128
Juan 14:6
mew.
Fey tati Wentruknuwpalu pengelniey Ngnechen i ftra kme pramyengen,
Ngnechen ka pengelay kisu mew ti ftra
kme pramyengen, fey prmka mten femay. 33 Iche i sakin pu weni, iche mlewean
eymn ichi kie mufn ora mten tfachi
mapu mew. Eymn ta kintumuan, welu chumngechi tai feypifiel tati pu judiu, fey fewla
ka femngechi feypiwayi ta eymn: Pepi amulayaymn chew tai amuael ta iche.
34
Feymew eluwayi ta tfachi we werkn
dungu: Tamn welukonke piwkeyewael chumngechi ta iche piwkeyewiyi ta eymn. Femngechi feley tamn welukonkechi piwkeyewael.
35
Fey welukonkechi piwkeyewlmn, kom mapu
mew mlechi pu che kimayngn iche tai disipulungen ta eymn.
32
14
Jesus rp reke feley puwael ta Chaw mew
1
Weangklekilmn ta eymn tamn
feypiwfielchi dungu mew. Feymew feley tamn
maneluwael ta Ngnechen mew ka tamn
maneluwael ta iche mew. 2 Iche i Chaw i
ruka mew rume fentreley ta mlewe chew tamn
mlepuam. Fey femngechi mlenofule, iche
feypiwlayafui, welu rf dungu mew amuan
tai pepikameael kie kme mlewe. 3 Fey dew
amutuli ka kme elmetuli kie kme mlewe,
ka wiome kpatuan tamn yewpatuafiel ta
eymn, femngechi ta eymn mlepuaymn
chew i mleputuael ta iche. 4 Welu eymn
dew kimniefimn chumngechi tamn puwael
chew i amutuael ta iche.
5
Tomas feypifi ta Jesus:
idol, kimlai chew tami amuael. Chumngechi anta puwai chew tami mlemum?
6
Jesus llowdungueyew:
Iche ta rp reke felen, ka rfngechi dungu
ka mongen, iche mew pepi puwnngey ta Chaw
mew. Iche mew mten feyentulu amuay ta
13:32 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Fey tati Wentruknuwpalu pengelniey Ngnechen i ftra kme
Juan 14:7
129
Juan 15:5
Jesus llowdunguy:
Tfey tai piwkeyekeetew, fey ta mngeltukefi iche i dungu, fey iche i Chaw ta
piwkeyeaeyew. Fey iche i Chaw ichiw kpayayu tayu mlepayael ta kisu mew. 24 Tfey
tai piwkeyenoetew, fey ta mngeltumalaenew
iche i dungu. Fey tfachi dungu eymn tamn
allktupeel iche kisu i dungu no, welu Chaw
may tai dungu, tfey tai werketew.
25
Welu feypiwiyi kom tfachi dungu petu
i mlen ta eymn ichi. 26 Welu ti Lif Kme
Pll, tamn adnieaetew, ta Chaw i werkael
ta iche i y mew, fey ta kimeltuaeymnmew
kom ti dungu ka konmelpatuaeymnmew kom
ti dungu iche tamn feypiwkefiel.
27
Fey amutuli, eleluwayi kme tngn.
Eleluwayi iche i kme tngn, welu
eleluwlayayi chumngechi i wlken tfey engn tati mlelu mapu mew. Weangklekilmn
ka llkakilmn rume. 28 Dew allktumamun
iche tai feypiel iche tai amutuael ka i
kpatuael femngechi ta wiome mletuai
ta eymn ichi. Fey rf dungu mew ta
piwkeyemuli, rume aywafuymn kimlmn
ta iche i amutuael ta Chaw mew, kisu am
29
doy wnenngelu iche mew.
Fey fewla
feypiknuwayi tfachi dungu, fey femle tfa,
femngechi tamn feyentuam.
30
Doy kimeltuwelayai ta eymn, fey kpalu
am tati longkolelu tfachi mapu mew, tunte kisu
nielay pepiluwn rume ta iche mew. 31 Fey tfachi dungu feley i rupayael femngechi tfachi
mapu mew mlechi pu che i kimael iche i
piwkeyefiel ta Chaw, ka iche i femken tai
Chaw i werketewchi dungu.
Fey fewla witrapramn, fey amuai
kaple pirkey ta Jesus.
23
15
Kiewklemn iche mew tati row ofad reke
kiewklelu tati anm ofad mew
1
Fey petu amulelu engn, Jesus amuley i
feypilen: Iche tati rfngechi anm ofad reke
felen, fey iche i Chaw tati dapikefilu ti anm
ofad. 2 Fey tati row wlnolu ofad, katrnentungeay. Welu ti row nielu fn ofad, fey kme liftungeay, femngechi i doy wlael ta fn. 3 Eymn
ta dew lifkleymn fey ti dungun mew tamn
4
feypiwfiel.
Amulemn tamn kiewklen
iche mew, chumngechi ta iche amulen i
kiewklen eymn mew. Kie row pepi wllayafuy fn ofad re kisutu mten, kiewklenole
tati anm ofad mew. Ka femngechi, eymn ta
pepi wl-layafuymn fn, kiewklenolmn ta
iche mew.
5
Iche tati anm ofad, fey eymn tati row.
Fey ti rumel kiewklelu iche mew, ka iche
kiewkleli kisu mew, fey ta wlay rume fentren fn. Fey iche mlenoli eymn mew,
Juan 15:6
130
Juan 16:10
feyti feyentunolu mngeltufule iche i dungun, ka femngechi mngeltuafuy eymn tamn
wewpielchi dungu. 21 Welu tati feyentunolu
iche mew, deaeymnmew, kimnofilu engn
am iche i Chaw, tai werketew.
22
Welu tati pu che feyentunolu iche mew, ta
nielayafuy kie yafkan no rume, fey iche kpanofuli tai kimeltuafiel Ngnechen i dungu.
Welu fewla ngelay tai kuillngeael engn i
yafkan mew. 23 Fey ti feyentunolu am dekeetew ta iche, ka dekefi iche i Chaw.
24
Chumngechi feypipen, nielayafuy engn chem
yafkan rume, fey iche kpanofuli i femael ti
afmanngechi dungu iney no rume i femkenoel,
welu dew pefi engn ti afmanngechi dungu, fey
i femelchi dungu mew, dekeenew engn ka
femngechi dekefi engn iche i Chaw. 25 Welu
tfachi dungu i femael tati feyentunolu, femi
engn tai mupiael ti wirilechi dungu kisu engn
i ley dungu mew: deenew engn, fey i
yafkanon rume.*
26
Welu feychi kpale ti Lif Kme Pll, tamn
adnieaetew, fey ta iche tai werkael iche i
Chaw i piel mew, tati Lif Kme Pll ta wiome
ntramyetuaenew ta iche. 27 Fey eymn ka
feley tamn ntramyemuafiel, eymn am rumel
mlekelu iche mew.
16
Feypiwayi tfachi dungu rumel tamn
mngeltuniemuafiel ta iche tunte kutrankawaymn rume. 2 Wemnentungeaymn ta sinagoga mew tamn deetewchi pu che. Doyelchi
may, akuay ta ant fey iney rume langmchele, rakiduamay i poyefiel ta Ngnechen.
3
Fey tfachi dungu femay engn, feyentunolu
engn am ta Chaw mew ka iche mew no
rume. 4 Feypiwpeyi tfachi dungu, fey dew
rupalelmn tfachi wesake dungu mew, konmpayaymn iche tamn dew feypiwkefiel.
1
Juan 16:11
ta iche, fey iche am amutualu Chaw mew fey
eymn ta doy pemuwelayan. 11 Fey kme kimfali
Ngnechen am ramtukadunguafilu kom che
ka dew ramtukadungufilu am tati ngneniefilu
tfachi mapu, fey ka kondenafi.
12
Petu nien fentren dungu tamn feypiwafiel,
welu fewla kom feypiwliyi kme kimlayafuymn. 13 Welu feychi kpale wla ti Rfngechi
Kme Pll kisu ta kelluaeymnmew tamn admafiel kom rfngechi dungu, fey dungunoalu am
kisu i ngnewn mew, welu may feypiay kom
tai allkel iche mew, ka kimelaeymnmew
kom ti dungu tati felerpualu. 14 Fey ta famngechi
tati Lif Kme Pll pramyeaenew ta iche, fey
llowalu am kom i nieel ta iche fey ka kelluaeymnmew tamn kme kimafiel iche i
dungu. 15 Kom i nieel ta Chaw iche i dungu
tatey. Feymew ta feypipen tati Lif Kme Pll
inanieay iche tai dungu, fey kelluaeymnmew
tamn kimafiel iche i dungu.
16
Ka wiome feypiwayi pichima mten
mlewean ta eymn mew, fey pemuwelayan,
welu ka pichi alma mew ka wiome pemutuan pi ta Jesus.
Tati pu disipulu weangklelu wiome
aywkletuay
17
Feymew i pu disipulu welukonke ramtuwi engn: Chem dungu am feypiafulu tfa
famngechi i feypiel mew? Feypieimew ka
pichima mew tai doy pewenoafiel, ka pichi
doy alma mew tai wiome petuafiel, fey i
amutuael chew i mlemum ta Chaw. 18 Chem
piafulu am tfachi dungun mew ka pichima
pilu? Kimmalafiyi chem dungu i feypipen
feypiwi welukonke ti pu disipulu.
19
Jesus ngneduami tai ayfel engn i ramtuaetew, fey feypifi:
Iche ta feypiwiyi tuntelewelay tamn
doy pemuwenoafiel fey ka pichi alma mew
ka tamn wiome pemutuafiel. Fey tfachi
dungu anta petu ramtumekewimn ta eymn?
20
Rf dungu feypiwayi eymn ta ngmayaymn
ka weangkleaymn, welu tati feyentunolu
iche mew rume ayway engn. Welu femllefule
rume engn ka eymn tunte weangklelmn
rume, tamn weangkn aywnngetuay.
21
Fey tfachi dungu feypiwayi: kie domo
ta peaym, rume kutrankawkey fey am
akulu i ant, welu dew nieym i pe,
ngynentutukey i kutrankawn fey ti
aywnngechi dungu i duam, femngechi i
choyn mew ta kie pichiche tfachi mapu mew.
22
Ka femngechi tati eymn ta weangkleymn
ta fewla, welu iche wiome pewtuayi, feymew
wla fentren aywn nietuay tamn piwke, fey
iney no rume mntumalayaeymnmew tamn
aywn.
23
Tyechi ant mew chem no rume doy
ramtumuwelayan. Rf dungu feypiwayi Chaw
131
Juan 17:5
17
Jesus ngillatumafi kisu i pu disipulu
Fey dew feypilu tfachi dungu, Jesus lelipray
ta wenu mapu, fey feypi:
Chaw, dew puwi tati medin ant.
Pramyefinge eymi tami Fotm, femngechi ta
kisu i pramyeaetew ta eymi. 2 Fey elufilu
am tami Fotm kom pepiluwn femngechi i
longkoleael itrokom che mew, ka femngechi
tai eluafiel ta rumel mongen kom tami elufiel.
3
Fey tfa lle tati rumel mongen: tami kimngeael
eymi, tami kien rfngechi Ngnechenngen ka
Jesucristo, eymi tami werkelchi Fotm.
4
Iche pramyekeeyu tfachi mapu mew,
fey iche am kom dewmafilu tami werkfielchi
dungu. 5 Fewla may, Chaw pramyeen eymi tami
1
Juan 17:6
132
Juan 18:6
mew i fente kme kiewkleael ta kisu engn, chumngechi ta eymi mleymi iche mew,
fey iche ka mlen eymi mew. Fente kme
kiewklepe engn, femngechi tati mapu mew
mlechi pu che i feyentuael engn eymi tami
werkfiel. 22 Ka femngechi elufi tfeychi ftra pepiluwn eymi tami elufiel, femngechi tai
kiewkleael engn chumngechi kiewkleyu
ichiw. 23 Iche mlean kisu engn mew, fey
eymi iche mew, femngechi ta kisu engn fente
kme kiewkleael, fey tfa famngechi tati
mapu mew mlechi pu che ngneduamay eymi
tami werkfiel, ka tami piwkeyefiel engn chumngechi piwkeyeen ta iche.
24
Chaw, tfeychi pu che tami elufiel aylen
kisu engn i mleputuael chew i mleael
ta iche, femngechi tai peael engn tami
elufielchi ftra pepiluwn, fey eymi am kuyfi
mew piwkeyefiel petu i dewmangenon rume ta
mapu.
25
Nor mongen Chaw, tati mapu mew mlechi
wesake che kimlaeymew, welu iche kimnieeyu,
fey tati feyentulechi pu che kimingn kafey eymi
tami werkfiel. 26 Fey ta famngechi kimingn
iche am kimeltufilu i ineyngen ta eymi, fey
ka femngechi kimeltuniefi femngechi tati piwkeyen tami nielfiel mleay kisu engn mew ka
femngechi iche i mleael ta kisu engn mew
pi.
18
Jesus ta presungey
(Matew 26.47-56; Marku 14.43-50; Luka 22.47-53)
1
Fey dew feypilu tfachi dungu, Jesus tripay kisu i pu disipulu engn tai amuael
nometu ti Sedron wtrunko mew. Tye mew
mlerkey kie anmkawe, fey tfey mew konpuy Jesus kisu i pu disipulu engn. 2 Ka femngechi Juda, tfey tai ellka ngnenmanieetew,
kimnierkey ti anmkawe, fey fentren rupachi
am trawluwkerkelu Jesus i pu disipulu engn
tfeychi anmkawe mew. 3 Feymew ta Juda
akurkey kie troki soltaw engn ka kieke
llwatulekelu ta ngillatuwe ruka mew, tfeychi
pu che werkeyew ti longkolelu pu saserdote
mew ka tati pu farisew. Kme pepikawklerkey
engn wayki mew ka yenierkey engn pelontuwe. 4 Welu Jesus am dew kimnierkelu kom
feychi dungu mew i rupayael, wtueyew fey
ramtueyew:
Iney anta kintupefimn?
5
Fey ti pu che llowdunguy:
Jesus Nasaret tuwlu ta kintupefiyi.
Fey Jesus feypieyew:
Iche tati.
Juda, tfey tai ellka wltukuaetew,
mlepurkey tfey mew kientrr ti pu che
engn. 6 Fey Jesus feypilu: Iche tati kisu
Juan 18:7
133
Juan 18:31
* 18:28 konpulay engn ti lmen ruka mew: konpuael ti katripanche ruka mew tati pu judiu podmkefeyew reke, fey pepi ilayafuy
rume tati pun iyael.
Juan 18:32
134
19
Feymew Pilato werky i nngeael ta Jesus
ka i wimakangeael. 2 Fey ti pu soltaw dewmay engn kie wayngechi plli korona, fey
tukulelfi engn ta Jesus i longko mew, fey ka
tukulelfingn kie kur kel takuwn. 3 Ka
prm flkontufingn, feypilen mew:
Mongelepe ti pu judiu i longko lmen!
Fey wlelmafi i ange engn.
4
Pilato wiome tripapay, fey feypi:
1
Juan 19:15
Juan 19:16
135
Juan 19:39
Lay ta Jesus
(Matew 27.45-56; Marku 15.33-41; Luka 23.44-49)
28
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jesus am dew
kimnielu itrokom i dew mupin ti dungu, ka
femngechi tai mupin tati Wirin Chillka, feypi:
Wywn ta iche.
29
Mlerkey ye mew kie fasu apolelu ti fre
pulku mew. Ifoknulfi engn kie esponja
tati fre pulku mew ka trarintukufi engn kie
pichirumechi mamll mew, fey flmelpufingn
i wn mew. 30 Jesus putufi ti fre pulku, fey
feypi:
Itrokom dungu dew mupiy. Fey prm
potrong nagmi i longko ta Jesus, fey ka mten
lay.
Kie soltaw wayki mew allflmafi ta Jesus i kadi
Fey umangewelu i akuael tati Paskua
kawi, fey ti pu judiu ayrkelay engn ti kuerpu
i mleweael ti krus mew tati rktun ant
mew, fey tyechi rktun ant am doy kme
dullin ant rke. Feymew feypifingn ta Pilato
i werkael tai trafomamengeael i chang
tati langmel krus mew ka i nentungetuael
ti pu kuerpu tati krus mew. 32 Feymew ti pu
soltaw amuy engn, fey trafomapufi i chang
tati wne pepuel, kangelu kafey tati langmel
krus mew Jesus i inafl mew. 33 Welu flpulu
Jesus mew engn, pefingn i dew lan. Feymew
trafomangelay i chang.
34
Welu ka femngechi, kie ti pu soltaw nlamafi kie ple ta Jesus i kadi kie wayki mew,
feymew mten wtrutripay ko ka mollf. 35 Fey
ti wirilu tfachi chillka pefi i famngechi femngen ta Jesus, feymew kisu ntramyefi tfachi
dungu, fey feypi ti rfngechi dungu. Kisu
kimniey i feypin ti rfngechi dungu, femngechi
eymn tamn feyentuael tatey. 36 Fey tfachi
dungu femngechi felerpuy tai mupiael tati
Wirin Chillka ta feypilelu: Kie foro no rume
ta trafomangelayay. 37 Fey kangelu ple tati
Wirin Chillka feypi: Leliwlafingn tfey tai
rulmelelchi wayki kisu i kuerpu mew.
31
Rngalngey ta Jesus
(Matew 27.57-61; Marku 15.42-47; Luka 23.50-56)
38
Fey dew rupalu tfachi dungu, Jose Arimatea
tuwlu, dungumefi ta Pilato i elutuaetew ta Jesus i kuerpu. Jose ta ka femngechi Jesus i
kie disipulu rke tunte ellkankechi rume tai
llkafiel mew tati longkolechi pu judiu. Pilato elueyew i femael, fey Jose yemetufi Jesus i kuerpu. 39 Nikodemo, tati amulu pun i
Juan 19:40
136
20
Jesus i wiomongetun
(Matew 28.1-10; Marku 16.1-8; Luka 24.1-12)
Fey ti semana mew wne llituelchi ant,
Maria Magdalena epe wn amuy ti rngan lolo
mew. Petu dumdumklerkey, fey pepufi i kie
ple tripalen ti kura takuniefulu ti rngan lolo
i konwe. 2 Feymew lefklen amutuy chew i
mlemum ta Simon Pedro ka ti kangelu disipulu
Jesus i rume piwkeyefel, fey feypifi:
Nentungerkey ti rngan lolo mew ta idol
i kuerpu, fey kimlai chew i elknungen! pi.
3
Pedro ka ti kangelu disipulu tripay engu,
fey amuyngu ti rngan lolo mew. 4 Mr engu
lefklen amulerkey, welu kangelu doy matu
lefklen amuy ta Pedro mew, fey wne puwi
ti rngan lolo mew. 5 Potrong nagpuy i leliwlpuael, fey pepufi tyechi iwdkalechi safana
mten, welu konpulay. 6 Simon Pedro inangechi
puwi, fey konpuy ti rngan lolo mew, kisu ka pefi
ti safana ka ti katrn pau. 7 Fey ka femngechi
pefi tati katrn pau chew i munulklekemum i longko ta Jesus ka mlerkey kie mew
ti safana engu, welu kaple wichu iwdkaleturkey. 8 Feymew ka konpuy ti kangelu disipulu tati wne puwlu ti rngan lolo mew, fey
ngneduami i wiomongetun ta Jesus. 9 Fey am
petu longkontukurkenolu engn i chumngechi
feypilen tati Wirin Chillka, fey Jesus felerkefulu
am i wiomongetuael.
1
Juan 20:25
Juan 20:26
137
21
Jesus pewfaluwi kisu i regle disipulu mew
Dew rupalu tfachi dungu, Jesus ka wiome
pewfaluwi kisu i pu disipulu mew, inafl ta
Tiferias pingechi lafken mew. Fey ta famngechi
pewfaluwi. 2 Kientrr mlerkey tfa engn
Simon Pedro, Tomas, tati Epuntun pingekelu,
Natanael, Kana waria Galilea troki mapu mew
tuwlu, Sefedew i fotm, fey kangelu epu disipulu kafey. 3 Fey Simon Pedro feypifi i pu kompa:
Iche challwayan.
Kisu engn llowdunguy:
Ichi ka amuai eymi ichi tai challwayael.
Fey amuyngn, ka konpuyngn kie farku
mew, welu tyechi pun kie challwa rume entulay engn. 4 Feymew petu eluwlu i wnael,
Jesus pewfaluweyew ti inafl lafken, welu ti
pu disipulu kimlafi engn i ineyngen. 5 Jesus
ramtueyew:
Pu pei, kie challwa rume nentulaymn
am?
Kisu engn llowdunguy:
Kie challwa no rume.
6
Fey Jesus feypi:
1
Juan 21:17
Juan 21:18
138
Juan 21:25
Hecho 1:1
139
Hecho
Hecho 1:22
eymn mew, llowaymn newen ka tripayaymn
tamn ntramyemuafiel ta iche Jerusalen waria
mew, kom ti lof mlelu Judea mapu mew, ka
Samaria troki mapu mew, ka ftra kamapu
amuaymn tuntepu i mlen ta mapu.
9
Dew feypifilu tfachi dungu, petu i lelinieetew engn, Jesus yengetuy, fey kie trom
mew pechuputuy, fey pewetulafingn. 10 Fey
petu i prakintulen engn chumngechi i
pratun ta Jesus wenu mapu, epu wentru flangtukuluwklelu pewfaluwi kisu engn mew. 11 Fey
werken pll feypieyew:
Galilea tuwchi pu che, chem mew am
prakintuleweymn ta wenu mapu? Tfachi Jesus eymn tamn rangi mew mlepelu, pramngetulu ta wenu mapu, chumngechi pefimn
tai pratun, ka femngechi kpatuay.
Dullingey ta Matia i apostolngeael
Feymew wiotuy ti pu apostol tati Olifu
pingechi wingkul mew, fey kpatuyngn
Jerusalen waria mew.
Pichi tripaley, fey
pichin mten felerkey i trekayawael ta che
ti rktun ant mew chumngechi i feypilen
tati ley dungu. 13 Puwtulu engn ti waria mew,
prapuyngn ti wenulechi pisu ruka mew chew
i umatulemum engn. Tfa engn rke Pedro,
Juan, Santiaw, Andre, Felipe, Tomas, Bartolome,
Matew, Santiaw Alfew i fotm, Simon ti Selote,
ka Juda Santiaw i fotm. 14 Kom tfa engn
trawluwkey i ngillatuael, Jesus i uke ka i
pu pei engn ka ti kakelu pu domo engn kafey.
15
Kieke muf ant mew trawluwklerkey ti
pu feyentulelu. Fantelerkey engn kie pataka
epu mari che. Fey Pedro eluwi i dunguael,
feymew feypi: 16 Pu pei ka pu lamngen, felerkelu am i mupiael ti wirikonklechi dungu
ta David i piel ti Lif Kme Pll dungulu kisu
mew, Juda i chalintukuafiel ta Jesus tati pu
wesake che mew. 17 Juda ichi tai kompa
em, kie mew kdawkefui. ( 18 Welu ngillangey
mapu tai kullingepeelchi plata mew, tai wesa
femel mew ta Juda. Feymew itulnagmknufi i
longko, fey pawky, fey kom i kllche pdtripay. 19 Feymew kimlu kom ti pu che mleyelu
Jerusalen waria mew, kie y tukulelfi engn
ti mapu Aseldama pingey, tfachi dungu feypin
rke Mollf Lelfn.)
20
Fey ti chillka Salmo mew feypiley:
Fey kisu i ruka kie wellin rukangetupe.
Iney no rume mlekilpe tfey mew.
Ka feypiley:
Kangelu ntupe kisu i kdaw.
21
Fey mley tfa mew kieke wentru tai kompakiyawlkeetew, feychi petu mlelu idol Jesus ichi mew. Fey engn miyawi ichi mew
feychi Jesus 22 fawtisaetew ta Juan, fey pratulu
12
1:13 Selote: fey tfa ta kie wentru koneltulelu kie troki malokachefe mew aylelu i
1:20 Salmo 69.25.
1:20 Salmo 109.8.
Hecho 1:23
140
2
i kpan ti Lif Kme Pll
Feychi akulu ti kawi ant Pentekoste* pingelu, kom ti pu feyentulelu trawluwkley engn kie mlewe mew. 2 Feykachi mten, kie
ftra wwkn nagpay wenu kie ftra krf
reke. Trnni kom ti ruka chew i mlemum
engn. 3 Feymew kake kieke che mew pewfaluwi kie yklechi ktral, kde reke felelu.
4
Kom kisu engn ngnepaeyew ti Lif Kme Pll,
feymew dunguyngn kakerume dungun mew
chumngechi ti Lif Kme Pll i adknuetew i
dunguael engn.
5
Feychi ant mew mlenkepi ta Jerusalen
fentren judiuche lif piwke mew mupitulelu
i wimtun dungu mew, kpalu kom trokike
mapu. 6 Fey ti pu che trawluwi allklu ti
wwkn. Kimlay i chem rakiduamael engn,
kom ti feyentulechi pu che am dungumekelu
ti kakerume dungun tai dungukeel ti kake
tripanche. 7 Feymew rume ngneltu afmatuleweyngn, fey welukonkechi feypiwingn:
Galilea tuwnche no anta tfa engn kom tati
dungudungungelu? 8 Chumngechi anta allkmafiyi engn tai dungun ichi tai dungun mew? 9 Tfa mew ta mlenkepi fill mapu
kpachi che re kakerume dungun nielu: Partia mapu tuwlu, Meda, ka Elam, Mesopotamia,
Judea, ka Kapadosia mapu tuwlu, ka Ponto tuwlu
ta Asia troki mapu mew. 10 Tuwlu Frigia ka
Panfilia, Egipto ka Libia troki mapu tuwlu,
Sirene i flple mlelu. Ka kiekeley Roma
tuwlu. 11 Kiekentu judiungey choyngelu mten
ka kiekentu aylu i judiungeael. Ka mley
ti pu che tuwlu Kreta ka Arabia. Kom tfa
engn allkmafiyi i wewpin Ngnechen i
afmanngechi dungu ichi tai dungun mew!
1
Hecho 2:25
Pedro i wewpitun
Feymew Pedro witrapray kientrr ti mari
kie apostol engn, fey newentu dungun mew
feypi: Pu judiu ka kom che mleyelu Jerusalen
waria mew, kimaymn eymn tfachi dungu,
fey kme allktumn tamn feypiwafiel. 15 Tfa
engn ta ngollilelay.
Eymn ta ngollilelu
trokiniefimn, welu we pralepay wla ta ant,
aylla oray wla tati. 16 Tfa mew may ta petu
pewfaluwi tai feypiknuel tati pelon wentru
Joel pingelu, feychi feypilu:
17
Felerpuay ta kie muflewechi ant mew, pi ta
Ngnechen,
wlan tai Kme Pll kom che mew.
Tamn fotm ka tamn awe wewpiay ta iche
mew.
Ti pu wecheke wentru pelonchengeay,
fey ti putrem ftakeche pewmatuay engn.
18
Ka feman tai pu poyepeetew mew.
Eluafi tai Kme Pll tiyechi ant mew,
fey wewpiyeaenew engn ta iche.
19
Wenu mapu pengelan ftrake pepiluwn,
mollf, ka ktral, ka pitrun trom ta mapu
mew.
20
Ant duminagtuay,
ka kyen mollf reke feletuay,
petu tai akunon idol Ngnechen tai
dullin ant ka ftra afmatufal ant.
21
Welu kom tati maneluwklelu
idol Ngnechen i y mew, fey montuay.
22
Allktumn may Israel tuwchi pu che,
tai feypiael ta iche: Eymn fente kme
kimnieymn, Jesus Nasaret tuwlu, Ngnechen
tai kme llowelchi wentrungen, eymn am pefilu ta Jesus i femn Ngnechen tai pepiluwn
mew. Pengeli ftrake afmatufal dungu, fey
legtuniey Ngnechen i pepiluwn. 23 Welu
eymn, kisu chalintukufimn ti wesake piwke che mew, Ngnechen tai piel felerpuy,
kisu am feypiknurkelu i femngeael, eymn
ta presufimn ka langmfimn, krus mew
klafantufimn ti wesake yafkafe pu che engn.
24
Welu Ngnechen wiomongeltueyew, femngechi montulngey ti kutrankawn lan dungu
mew, fey ti lan dungu am ngenolu i ngnenieaetew ta kisu. 25 Tati longko lmen David,
wewpiyefilu ta Jesus, feypi:
Iche pekefi ta idol Ngnechen iche i fl
mew.
14
* 2:1 kawi ant Pentekoste: pentekoste kechu mari ant pin rke. Tati pu judiu niekefuy kawi ant ti kosechakachillangen.
2:5
kpalu kom trokike mapu: feyti pu judiu mlelu fill trokike mapu mew, fey amukefuyngn ta Jerusalen i mlepuael ti doy kmeke
2:21 Joel 2.28-32.
kawi ant mew.
Hecho 2:26
141
Hecho 3:6
3
Kie kntrongechi wentru tremolngey
1
Kie ant, Pedro ka Juan amuyngu ngillatuwe
ruka mew kla ora nagchi rupan ant. Feychi ora
trawluwkerkey i ngillatuael engn. 2 Fey tati
ngillatuwe ruka i wlngi mew, mlepurkey
kie kntro wentru, choyngelu mten i felen. Fey tfa yengekerkey fill ant, fey elknungepukey inafl ti wlngi Rume Adi pingelu, fey tai ngillatuplatayafiel tati pu che
konklepulu. 3 Fey ti kntro wentru, pefilu ta
Pedro ka Juan, epe konklepulu ti ngillatuwe
ruka mew:
Eluen ta plata pifi.
4
Fey kisu engu leliwleyew, fey Pedro
fepieyew:
Adkintumuyu.
5
Feymew ti wentru fente kme eluwi i adkintuafiel. Chem chey eluaenew? pirkey i
rakiduam.
6
Welu Pedro feypieyew:
Nielan ta plata oro no rume, welu tai nieel
fey ta eluaeyu: Jesucristo Nasaret tuwlu i y
mew, witrange ka trekatunge.
Hecho 3:7
142
Hecho 4:7
4
Pedro engu Juan niengepuy ti pu awtoridad mew
Pedro ka Juan petu ntramkamekefilu ti pu
che, akurumey ti pu saserdote kompaniefi ti
longkolelu ti pu llwatulekelu ngillatuwe ruka
mew ka ti pu sadusew* engn. 2 Lladklerkey engn, Pedro ka Juan kimeltumekefilu am ti pu che
ka feypingu i felen tai wiomongetuael tati pu
lalu femngechi ta pengelknungey ta Jesus mew
wiomongetulu am. 3 Presungeyngu, fey dew
pu trafialu am, tukuknungey engu karsel mew
i entungetuael ka ant mew wla. 4 Welu fentren che allktuyelu tati wewpitun, feyentuyngn. Feytichi troki feyentulu tati rakingelu re
pu wentru mten, epe puwfuy kechu warangka
che.
5
Kangelu ant mew trawluwi tati
longkoleyelu ti pu judiu mew, tati putrem
ftakeche ka tati pu kimeltukelu ta ley dungu.
6
Ka fey mew mlepuy Anas tati Wnen Longko
pu saserdote mew, Kayfas, Juan, Alejandro, ka
kom tati konpalelu ti pu saserdote i tuwn mew.
7
Werkyngn i yengeael ta Juan ka Pedro kisu
engn mew, fey puwlelngelu ramtukafingn:
Iney am werkeymumew?
Ka chem
pepiluwn mew femimu ta tfachi dungu?
1
* 4:1 sadusew:
kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati wnelechi kechu lifru mlelu Kuyfi Chillka
4:5 putrem ftakeche: yamfal pu longko.
mew.
Hecho 4:8
143
Hecho 4:37
Rupan kom allktumangelu engu i piel mew,
kientrr ngillatuyngn Ngnechen mew feypilen: idol, eymi ta dewmafimi wenu mapu,
ka nag mapu, lafken ka kom tati mleyelu ta
mapu mew ka lafken mew. 25 Tami Lif Kme Pll
dunguy tami poyekeetewchi wentru David mew:
Chem mew anta wedwedkley tati trokiche?
Chem mew am adknumekeyngn tati
falinochi dungu?
26
Ti pu longko lmen ka ti pu awtoridadkleyelu
ta mapu mew
kiewingn i kayeltuafiel engn ta
Ngnechen tai dullin Cristongen mew.*
27
Femngechi femrkey ta Erode ka Ponsio Pilato, feychi trawluwlu tfachi waria mew tati
kake trokike mapu tuwchi pu che engn
ka ti pu israelche tai kayetumaetew tami
sakin lif piwke kona Jesus, tami dullintuel tai
Cristongeael. 28 Fey ta famngechi kisu engn
kom femi eymi tami dew adknuelchi dungu
i femngechi dungu mew rupayael. 29 Fachant
may idol inaduamfinge tai kayetudungumekeetew, kellufinge tami pu kona i kimeltuael
engn tami dungu ngenollkan mew. 30 Eymi
tami pepiluwn mew tremolngepe ta kutran,
pengelnge Ngnechen i femelchi dungu ka afmanngechi dungu eymi tami poyekeetewchi lif
mongen kona Jesus tai y mew.
31
Fey rupan ngillatulu engn,
tai
trawluwklemumchi ruka nengmkawi. Fey
kom ngnenieeyew engn tati Lif Kme Pll,
fey kimeltuyngn Ngnechen i kme dungu.
Fey katrtungewelay engn.
24
4:13 ti pu longko: regle mari ftake judiu fey ngnenieeyew kie Wnen Longko Saserdote.
* 4:26
Hecho 5:1
144
5
Anania engu Safira i yafkan
1
Welu mlekerkey kie wentru Anania
pingelu i y, ka i kure Safira pingelu,
fey fendey engu i mapu. 2 Tfachi wentru
kiewknurkey i kure engu i koylatuael, fey
rangi elknurkey engu, fey ka rangi ti plata
kpali engu ti pu apostol mew. 3 Welu Pedro
feypieyew:
Anania, chumngelu ngnenkaeymew ta
wekf tami koylatulafiel ta Lif Kme Pll?
Rangi elknuymi tami plata tami fendeelchi
mapu mew. 4 Eymi tami plata no anchi?
Fenderkelu am tami mapu, fey tami llowelchi
plata, eymi no am tati? Chem mew am rakiduamrumeymi tami femngechi femael? Koylatulpelafimi ta che, welu may Ngnechen ta koylatulpefimi.
5
Allklu tfa, Anania trananagi plli mew,
fey lay. Fey kom tfeychi che, kimyelu feychi
dungu, llkay. 6 Feymew akuy kieke wecheke
wentru, munulpafingn ti la ka entufingn i
rngalmeafiel.
7
Kla ora rupalu mew, ka konpuy Anania i
kure, fey i kimnon chem dungu rume. 8 Fey
Pedro ramtueyew:
Feypien, fendeymu am tamu mapu fenten
plata mew tamu feypiel?
Fey kisu llowdunguy:
May, fenten plata mew.
9
Pedro feypieyew:
Chem mew anta kiewknuymu tamu
ngnenkayafiel ta idol Ngnechen tai Lif
Kme Pll?
Tfey tai kpaletun tami
rngalmamepeetew tami fta, fey tfa eymi ka
yengeaymi.
10
Feymew ka mten trananagi Safira, fey lay
Pedro i inafl mew. Konpalu ti wecheke wentru, pengepay i dew lan, ka yengey i rngalngeael inafl chew i rngalmangemum i
fta. 11 Kom ti feyentulelu, ka ti allkleyelu feychi
dungu, rume llkayngn.
Fentren afmafalchi pepiluwn ka ftrake ngnel
dungu
12
Rume fentren afmafalchi pepiluwn ka
ngnel dungu pengeli ti pu apostol tati pu che
mew. Itrokom trawluwkeyngn Salomon i
itrotripa wlngi ruka mew. 13 Fey iney no rume
pilay i deymiyawael ti pu apostol mew, welu ti
pu che rumema sakinieeyew engn. 14 Amuley
i doy alnngen tati trokiche, feyentulelu am
ta idol Jesus mew fentren wentru ka domo.
15
Entukefuy i kutran engn i yeafiel rp
mew, fey rupale ta Pedro, i llawfe rewall i
rupayael wente kieke ti kutran mew. 16 Ka
femngechi ti flkleyechi waria che kpay engn
Hecho 5:31
ta Jerusalen. Kpalyeyngn i pu kutran ka ti pu
che kutrankamekekeetew ti wekf. Fey kom
tremoltukefuyngn.
Ti pu apostol kintuyawlngey i presungeael
Fey ti wnen longkolelu ti pu saserdote mew
ka ti koneltulelu ti pu sadusew* i trokiche
mew, rumema triri engn. 18 Feymew presungey ti pu apostol ka tukungey chew i karselangekemum chem che rume.
19
Welu feychi pun, idol i kie werken pll
nlapafi ti wlngi karsel, fey entungepatuyngn ka feypingeyngn: 20 Amutumn, fey ntramelputuafimn ti pu che ngillatuwe ruka
mew tfachi mongen wlkechi werken dungu.
21
Femngechi tai feypingen mew engn, kangelu ant mew puliwentu amuyngn inafl
ngillatuwe ruka mew, fey llituy i kimeltuael
engn.
Fey ti Wnen Longko Saserdote kay ka i
pu kompa mtrmfingn kom ti putrem ftakeche i trawlafiel kom ti ftake longkolelu.
Ka werkyngn i entumengeael ti pu apostol
karsel mew. 22 Welu ti pu llwatulekelu karsel
mew puwlu engn, pengepulayngn. Fey wiotuyngn i fepipatuael, 23 feypilen mew:
Pepui ti karsel fente kme rakmklelu
ka ti pu soltaw llwatulelu wlngi mew, welu
nlapulu ichi, iney rume pepulafiyi ponwitu.
24
Allklu tfachi dungu, ti Wnen Longko
Saserdote, ka ti longkolelu ti pu llwatulekelu
ti ngillatuwe ruka mew, ka ti longkoleyelu ti
pu saserdote mew welukonkechi ramtuwingn
i chumyawn ti pu wentru ti presulekelu.
25
Petu feypimekelu engn, akuy kie wentru, fey
feypipay:
Tati pu wentru tamn presukeel, mekey
tai kimeltuchen ngillatuwe ruka mew.
26
Ti longkolelu ti pu llwatulekelu mew,
kientrr ti pu soltaw engn, amuyngn i
yemeafiel. Welu kutrankalafingn, llkalelu engn am i trftukayaetew ti pu che kura mew.
27
Feymew kpalfilu engn, yefi chew i
trawluwklemum ti pu longko, fey ti Wnen
Longko Saserdote feypifi ta Juan engu Pedro:
28
Feypiwkelayi ama tamn kimeltuwenoael
feychi wentru tai y mew? Welu eymn kom
Jerusalen mew kimeltufimn tfachi nglam, ka
kpa ngemalniemui tai lan mew ta tfeychi
wentru.
29
Fey Pedro ka ti kakelu pu apostol engn
llowdunguy:
Ichi feley tai doy mngeltuafiel ta
Ngnechen ta che mew. 30 Tai ftakeche em
tai Ngnechen wiomongeltufi ta Jesus, eymn
tamn langmel wente krus. 31 Ngnechen
pramtueyew wenu mapu, fey mleputuy kisu
17
* 5:17 sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati wnelechi kechu lifru mlelu
Kuyfi Chillka mew.
Hecho 5:32
145
6
Dullingey regle diakono
Feychi mew amulelu i doy aln chengen ti
pu feyentulelu, tati pu judiu griegudungukelu*
eluwi i tutefaluwnoafiel tati pu judiu ebrewdungukelu, fey feypingn:
Tai lantuke pu domo kme poyemangekelai tati fill ant wlkeelchi kellutun mew.
1
Hecho 6:14
Esteban i presungen
Esteban mew mley Ngnechen i pepiluwn
ka i eluetewchi Kme Pll, fey pengelrkey
tati ngnel dungu ka afmatufalchi pepiluwn
ti pu trokiche mew. 9 Kieke ti trokiche
koneltulelu ta sinagoga mew tati pu presukonangekefulu, ka kieke che Sirene tuwlu,
ka kieke Alejandria tuwlu, ka Silisia ka Asia,
fey eluwingn i notukadunguafiel ta Esteban.
10
Welu pepi wewlafingn dungun mew, Esteban
am ti Lif Kme Pll i eluetewchi kimn mew
dungumekelu.
11
Feymew kullifingn kieke che i feypiael i rfngen i allkmafiel i feypin engn i notukadungufiel ta Moyse i ley dungu
12
ka Ngnechen.
Fey tfachi dungu mew
lladklkafingn kom ti pu che feyentulenolu,
ti putrem ftakeche ka ti pu kimeltukelu ta
Moyse i ley dungu. Feymew rltrekafi engn
ta Esteban ka presungey ka yengey chew i
trawluwklemum ti putrem ftakeche. 13 Ka
kintuyngn tati pu dalluntukupualu koyla dungun mew, fey feypipuyngn: Fey tfachi wentru fenteknulay i wesa pimekeafiel ti lif
kme ngillatuwe ruka ka Moyse i ley dungu
mew. 14 Allkmakefiyi i feypin tyechi Jesus Nasaret tuwlu i teyfkayafielchi ngillatuwe
8
5:34 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun. * 6:1 tati pu judiu
6:1 tati pu judiu ebrewdungukelu: tati pu judiu
griegudungukelu: ti pu judiu mlelu kake troki mapu mew griegudungukelu.
mlekelu Palestina mew, fey ebrewdungukeyngn.
Hecho 6:15
146
7
Esteban i ingkawn
Fey ti Wnen Longko Saserdote ramtufi ta
Esteban i rf dungungepen may ti dungu tai
feypintumekengen mew ta kisu. 2 Fey Esteban
llowdunguy, fey feypi: Pu pei ka ftakeche,
allktumuchi.
Tai ftra pepiluwnngechi
Ngnechen pewfaluwfi tai kuyfi fta laku em
Abraam pingelu, feychi mlelu ta Mesopotamia
mapu mew. Fey petu i amunon i mlepuwael
ta Aran, 3 fey Ngnechen feypieyew: Elnge tami
mapu ka tami remache, fey amunge tati mapu
mew iche ta pengelelaeyu.*
4
Feymew Abraam tripay ta Mesopotamia
chew mley ti pu kaldeache, fey amuy i
mlepuael Aran pingechi mapu mew. Fey
rupalechi tripantu mew lay i chaw, fey
Ngnechen kpalfi ta Abraam tfachi mapu
mew chew mleymn ta eymn fantepu mew.
5
Fey Ngnechen elulafi kie pichin no rume
i chem koneltuael tfeychi mapu mew i
nafel ta Abraam. Welu feypiknufi kisu dew
lale i eluafiel ti mapu kisu i pu yomelche.
Feychi mew Abraam nierkelay kie fotm no
rume. 6 Ngnechen ka feypifi ta Abraam i
pu yomelche i arimatuleael kie kimnoelchi
mapu mew ka i konayengeael engn ka i
kutrankawkleael engn meli pataka tripantu.
7
Welu ka feypifi: Iche kutrankayafi tati ftra
troki mapu tamn konayeetew, fey wla kisu
engn tripatuay tye mew, fey poyeaenew
engn tfachi mapu mew. 8 Kisu i eldungu
mew, Ngnechen werkfi ta Abraam tai
llituael tati ngnel sirkunsidangen. Feymew,
Abraam, pura ant rupan choyngelu tai fotm
Isaak pingelu, fey sirkunsidafi. Ka femngechi
Isaak femfi tai fotm Jakob pingelu, Jakob ka
femngechi femfi tai mari epu fotm, ichi
tai israelchengen tai ftake laku em.
9
Jakob tai pu fotm, tai kuyfikeche em,
trirfingn tai pei Jose, ka fendefingn tai
yengeael ta Egipto. Welu Ngnechen am freneniefilu ta Jose, 10 montulfi kom kutrankawn
mew. Elufi kimn ka kellufi tai kme piwketuaetew ta Faraon, ti longko lmenklelu Egipto
mew, fey kisu dullifi ta Jose i longkoknuafiel
tati ftra troki mapu Egipto mew, ka ti ftra
lmen ruka mew. 11 Mlerkey ngn ka rume
kutrankawn kom Egipto ka Kanaan mew, fey
tai ftakeche em perkelayngn iyael. 12 Welu
1
Hecho 7:29
7:28
Hecho 7:30
147
Hecho 7:55
7:30 Exodo 3.2. 7:32 Exodo 3.6. * 7:33 Exodo 3.5. 7:34 Exodo 3.7-8, 10. 7:35 Exodo 2.14. 7:37 Deuteronomio
* 7:40 Exodo 32.1, 23.
7:43 Molok ngnechen ka Refan ngnechen tai wanglen: epu dewman ngnechen kuyfike
18.15.
7:43 Amos 5.25-27.
7:50 Isaia 66.1-2.
judiu tuwnngenochi che i pramyekefiel.
Hecho 7:56
148
8
Sawlu mlerkey tiye mew, feymew lape
mten piniefi ta Esteban.
1
Hecho 8:28
Hecho 8:29
149
Hecho 9:14
9
Sawlu i wiorakiduamtun
(Hecho 22.6-16; 26.12-18)
Welu Sawlu fenteknulay tai langmaeyu
i piyeafiel tati pu feyentulelu ta idol mew.
Feymew amuy ntramkameafilu ti Wnen
Longko Saserdote. 2 Eluen kie wirin werkn
dungu pimefi, fey i amuael Damasku mlechi
sinagoga mew i kintumeafiel tati inanielu ti we
kimeltun, tati pu wentru ka ti pu domongeay
rume, i presukpalafiel ta Jerusalen. 3 Welu
dewma flpulu ta Damasku waria mew, kie
pelon kpalu wenu mapu wilfrumepay kisu
i inafl. 4 Sawlu trfnagi plli mew, ka allky
kie dungun feypilelu:
Sawlu, Sawlu, chem mew anta yawtu inayawlen?
5
Fey Sawlu ramtuy:
Iney am ta, eymi idol?
Fey ti dungun llowdungueyew:
Iche ta Jesus, fey eymi tami yawtu in6
ayawlel.
Rume kuiwnngey tami famtukumekewn ti wechungechi wayki mew reke
felelu.
Fey Sawlu mllmllklen ka rume llkalen
feypi:
idol, chuman am tfa?
Fey idol feypieyew:*
Witratripange. Konpunge ti waria mew,
feymew feypingeaymi tami chumael.
7
Sawlu tai pu kompa rume llkay, allkfilu engn am ti dungun, welu fey i penofiel
engn iney no rume. 8 Feymew mten Sawlu
witrapratuy plli mew, welu lelitulu, pelolay.
Feymew katu yengey kuw mew ta Damasku.
9
Kla ant mlepuy fey i pelonon. Ilay ka
ptokolay rume.
10
Damasku waria mew mlerkey kie feyentulelu Anania pingelu. Amelrkefi ta idol Jesus,
feymew feypieyew:
Anania!
Kisu llowdunguy:
Tfa tai mlen, idol.
11
idol ta feypieyew:
Witraprange. Amunge ngk pingechi
kalle mew, Juda tai ruka mew. Ramtupuaymi
kie wentru tuwlu Tarso, Sawlu pingelu. Mekey
i ngillatun. 12 Fey amelfi i konpun kie wentru
Anania pingelu ka i fampuwlelpuetew i kuw
kisu mew i wiome pelotuam.
13
Fey tfa allklu, Anania feypi:
idol rumema ntramkangeken may
i chumngen tfachi wentru i kom wesa
femkefiel Jerusalen mew tami feyentukeetewchi
trokiche. 14 Fey tfa mew ka kpay tatey i
tami famtukumekewn ti wechungechi wayki mew reke felelu. Fey Sawlu mllmllklen ka rume llkalen feypi: idol, chuman am
tfa? Fey idol feypieyew.
Hecho 9:15
150
Hecho 9:41
Enea i tremolngen
Pedro witranngeyawi tai feyentulechi pu
che mew ka amurpuy Lida waria mew i pemeafiel tati pu feyentulelu. 33 ye mew pepuy
kie wentru Enea pingelu, pura tripantu amulnierkey dewma i ngtantuluwkleken mten,
lamalelu am i kuerpu. 34 Pedro feypifi ta Enea:
Enea,
Jesucristo ta tremoltueymew.
Witratunge. Elknutunge tami ngtantu.
Feymew mten Enea witratuy. 35 Fey kom
ti pu che mleyelu Lida ka Saron waria mew
pefingn i tremotun ka i witratun, feymew
feyentuyngn ta idol Jesus mew.
32
Dorka i wiomongetun
Feychi mew mlerkey Jope pingechi waria
mew, kie feyentulechi domo, Tabita pingerkey
i y, griegudungun mew Dorka pin rke. Fey
tfachi domo rumel kme piwketuchekerkey ka
rume kellukerkefi kom ti pu pofrengelu. 37 Feychi
ant mew, Dorka kutranrkey, fey lay. Fey i
kuerpu, rupan kchamangelu, elknungerkey
kie katrntuku ruka mew mlelu wenu ruka
mew. 38 Jope pichi tripalerkey Lida waria mew,
fey mlepurkey yew ta Pedro. Fey ti pu
feyentulelu, kimlu Pedro i mlepun ye mew,
werkyngn epu wentru i feypimengeael:
Kpayafuymi ta Jope prmka mten.
39
Pedro amuy kientrr kompauwklen ti
epu wentru engn. Fey puwlu, yengey ti katrntuku ruka mew chew i mlemum ti la.
Wallomaeyew ti lantuke domo, fey ngmalen
pengelyeyngn i pollera ka i klla Dorka i
dewmakefel petu mongelelu.
40
Feymew Pedro kom tripamn wekun pifi
ti pu che, fey lukutuy ka ngillatuy. Feymew
leliniewefi ti la, fey feypifi:
Tabita, witratunge!
Fey ti la lelituy, fey pefilu ta Pedro, anpray.
41
Feymew Pedro nknufi i kuw mew, fey
36
Hecho 9:42
151
witrapramfi. Fey mtrmyetufi ti pu feyentuleyelu ka ti lantuke domo pengeltufi i mongetun. 42 Fey tfachi dungu kimi kom ti pu
che mlelu Jope, feymew ptrn che feyentuy
ta idol Jesus mew. 43 Pedro kie mufn ant
mlewey ti waria mew, kie wentru i ruka mew,
Simon pingelu, kie lawmkelu trlke kulli
rke.
10
Pedro ka Korneliu
1
Mlerkey kie wentru Sesarea waria mew
Korneliu pingelu, kapitanklelu ti troki soltaw
mew Italia tuwnche pingelu. 2 Rume kutranduamyechenngerkey, ka kom tai rukantukunieel
i rema engn ngillatukerkey ta Ngnechen
mew. Ka wlkerkey rume fentren plata i kellungeam ti pu judiu, ka rumel ngillatulekerkey
Ngnechen mew. 3 Kie ant kla ora nagchi
ant mew, fey pewfaluwrkeeyew kie werken
pll. Fente kme pefi Ngnechen i werken
pll i konpun chew i mlemum kisu, fey
feypieyew:
Korneliu!
4
Fey Korneliu leliniewefi tati werken pll,
rume llkan mew ramtufi:
Chem anta duamimi, idol?
Fey ti werken pll feypieyew:
Ngnechen allkmaeymew tami ngillatun
ka kme trokitueymew tami kellukefiel mew tati
duamlu i frenengeael. 5 Werknge kie che
i amuael Jope waria mew tami yefalmeafiel ta
Simon, Pedro ka pingekey i y. 6 Umakley
ta Simon tai ruka mew kie lawmkelu trlke
kulli inaltu lafken mlelu.
7
Amutulu tati werken pll tai dungupaetew,
Korneliu mtrmi epu tai poyekeetewchi
kona ka kie i soltaw rume yamniefilu ta
Ngnechen ka tai manelnieel. 8 Feymew kom
ntramelknufilu, werkfi i amuael ta Jope.
9
Fey ka ant mew, dewma rangiantlu, petu
i amulen engn rp mew, dewma flpulu
Jope, Pedro pray i ngillatuael wenu ruka mew.
10
Rume nglerkey ka aylerkey i iyael, fey
petu dewmalelngelu iyael, pey kie afmanngechi
dungu: 11 Pefi i wengan kallf wenu ka i
nagklepan mapu mew kie ftra katrn pau
kechilelu, trarilelu i meli wechu mew. 12 Fey
tati katrn pau mew mley epe fill meli namunngechi kulli ka ti winolkiyawkelu mapu
mew ka ti pu m, kom tati pu judiu i ikenoel.
13
Ka allky kie dungun i feypietew:
Witratripange, Pedro. Langmfinge ti pu
kulli ka ifinge.
14
Pedro llowdunguy:
Femlayan, idol. Chumkawnorume ikelafi
tfachi ikenoel ka ti nunngechi kulli.*
Hecho 10:30
Fey ka wiome allkfi ti dungun i feypietew:
Ngnechen tai liftuel tai ingeael tati ikenoel nunngey pikefilnge ta eymi.
16
Tfa kla rupachi feypingey, fey tati ftra
katrn pau ka pramngetuy wenu mapu.
17
Pedro kme duamwelay, fey rakiduamklewetuy i chem pifel tiyechi dungu tai
peel. Feychi lelen mew mten akuy ti wlngi
mew Korneliu i werkelchi pu wentru, fey
ramtupuyngn chew i mlen ta Simon i ruka.
18
Puwlu engn, ramtuyngn ftra newentu
dungun mew:
Tfa mew anta umatuley tati Simon pingelu, ka kieke mew Pedro pingekelu?
19
Pedro petu rakiduamklerkey tai peel mew,
feymew tati Lif Kme Pll feypieyew:
Tfey, kla wentru ta kintuyawleymew.
20
Witratripange, nagnge tami amuael kientrr
tati pu wentru engn, fey ka rakiduamkilnge.
Iche werkfi engn tati.
21
Pedro nagpay ka feypifi tati pu wentru:
Iche tati tamn kintuyawlel. Chem
dungu mew anta wtumupan?
22
Kisu engn llowdunguy:
Tati kapitan Korneliu ta werkeimew,
kie nor mongen wentru, rume ngillatukey
Ngnechen mew, ka kom ti pu judiu rume kme
duamtukeeyew ka rume sakieyew. Ngnechen i
werken pll feypieyew tami mtrmfalaetew ta
eymi, fey eymi tami amuael kisu tai ruka mew,
fey kisu tai allktuael eymi tami kimeltun.
23
Feymew Pedro konpamn pifi ti pu
werken, fey umatuy engn tyechi pun. Fey
ka ant mew, Pedro amuy kientrr tfachi
pu wentru engn, feymew kompaeyew kieke
feyentulechi pu che mleyelu ta Jope waria mew.
24
Fey kangelu ant mew, puwingn ta Sesarea
chew tai ngmklemum ta Korneliu ka
trawlniey tai pu rema ka tai pu weni
kisu tai mangelyeel. 25 Feymew Pedro puwlu
tati ruka mew, Korneliu llowpaeyew, fey
lukutuy i llellipuafiel ta Pedro. 26 Welu Pedro
witrapramtufi, feypilen mew:
Witratunge, iche ta ka femngechi wentru
eymi reke.
27
Petu i femngechi ntramkalen, Pedro
konpuy ti ruka mew, fey pepuy ptrn che
trawluwklelu. 28 Pedro feypipufi engn:
Eymn ta kimnieymn kie judiu i wimtun
dungu elunielaeyew i ntramkawael kie katripanche engu ka i konnoael i ruka mew no
rume. Welu Ngnechen kimeltuenew tai illamnoafiel iney no rume ka nunngey i pinoafiel
rume. 29 Feymew, kimelngelu mten iche,
prm kpan. Chem ngnewlan rume. Kpa
kimniefun may chem mew tami yefalmefiel.
30
Feymew Korneliu llowdunguy:
15
* 10:14 nunngechi kulli: kieke ti ley dungu Kuyfi Chillka mew feypiley i ingenoael kieke kulli i nunngen mew.
Hecho 10:31
152
Hecho 11:14
kimeltun dungu.
Tati pu feyentuleyelu
konklelu tati pu judiu i wimtun dungu mew
tati akuyelu Pedro engn, afmatuleweyngn tai
llown mew kafey tati Lif Kme Pll tati pu
judiu tuwnngenolu rume. 46 Allkmafingn i
dungun kake rume dungun mew i pramyefiel
engn ta Ngnechen. 47 Feymew Pedro feypi:
Iney am katrtuafeyew tfa engn tai
fawtisangeael? Llowfi engn tati Lif Kme Pll
ichi reke.
48
Feymew werky i fawtisangeael Jesucristo
i y mew. Feymew ka llellipufingn ta Pedro
tai mlewenagael kisu engn mew kie mufn
ant.
45
11
Pedro ntrameldunguputufi tati feyentulechi
trokiche Jerusalen mew
1
Tati pu apostol ka ti feyentulechi pu che
mleyelu Judea mapu mew kimelngeyngn ti
pu judiu tuwnngenolu i ka femngechi llown
Ngnechen i werken dungu. 2 Welu Pedro, feychi wiotulu ta Jerusalen, entufileyew kieke
tati feyentuleyelu mlekefulu tati pu judiu i
wimtun dungu mew. 3 Fey engn ramtueyew:
Chem mew anta witrankontufimi tati pu
judiu tuwnngenolu ka kientrr ipuymi kisu
engn mew?
4
Pedro kom ntramkay chumngechi tai llitun
kom tfachi dungu. Fey feypi:
5
Iche mlelu ta Jope waria mew, petu
ngillatulu iche, perumen kie afmanngechi
dungu. Pefi kie ftra katrn pau reke felelu.
Trariley i meli wechu mew, nagpay wenu
mapu, fey akuy chew i mlemum ta iche.
6
Fente kme inaduamfi chem i nien ponwitu.
Pen epe fill kulli meli namunngelu, wapoke
kulli, ka ti winolkiyawkelu ka ti pu m. 7 Ka
allkn kie dungun i feypietew: Witraprange,
Pedro. Langmnge ka inge. 8 Iche llowdungun: Femlayan idol, chumkawnorume am
ikenolu iche tati ikenoel ka ti nunngelu. 9 Fey
tati dungun wenu mapu ka wiome feypienew:
Ngnechen tai liftuel i ingeael ti ikenofel,
fey nunngey pikefilnge. 10 Tfachi dungu kla
rupachi feypienew, feymew mten ka wiome
pratuy wenu mapu.
11
Feychi lelen mew mten, kla wentru
werkngelu ta Sesarea i yepaaetew, akuyngn
tati ruka mew chew tai mlemum ta iche.
12
Fey ti Lif Kme Pll werkenew i amuael
mten kisu engn ichi fey i ka rakiduamnoael. Ka kompaenew ta tfachi kayu pu
pei, fey kom konpui ti wentru tai ruka
mew. 13 Ntramkaeimew tai femngechi pen ta
kie werken pll tai ruka mew. Witramaparkeeyew i feypiaetew: Werknge ta kieke
che Jope waria mew tami yefalmeafiel ta Simon,
tati Pedro pingekelu. 14 Kisu ta feypiaeymew
Hecho 11:15
chumngechi tami montuael, ka kom tami pu
rema nieel.
15
Llitulu ta iche tai kimeltuafiel engn, tati
Lif Kme Pll akuy kisu engn mew. Chumngechi akuy ichi mew kuyfi, ka femngechi
akuy. 16 Feymew tukulpan tai feypiknuel ta
idol Jesus: Rfngey ta Juan i fawtisachen
ta ko mew, welu eymn fawtisangeaymn reke
tati Lif Kme Pll mew. 17 Feyngey Ngnechen
tai eluetew engn kay ti Lif Kme Pll ka
chumngechi ta ichi elueimew tai feyentun
mew idol Jesucristo mew, ineyfel anta iche
kmelay tami femn i piafiel ta Ngnechen?
18
Feymew tati pu feyentulelu mlelu ta
Jerusalen, allklu engn tfachi dungu, kfnagi engn, fey pramyefingn ta Ngnechen,
feypilen mew:
Ka femngechi tati pu judiu tuwnngenolu
ktu Ngnechen elurkefi i wiorakiduamtuael
engn kisu mew ka i llowael ti rumel mongen!
Tati feyentulechi trokiche mlelu Antiokia
Dew rupan langmngelu ta Esteban, amuley i kintungen i presungeael tati pu feyentuleyelu, feymew kiekentu lefmawi engn ta
Fenisia, Chipre ka Antiokia. Fey yew kimelpufi
engn ti pu judiu mten tati werken dungu, welu
ti kakelu che kimelpulafi engn. 20 Welu kieke
feyentuleyelu tuwlu Chipre ka Sirene puwingn
ta Antiokia waria mew, fey llituy i kimeltuafiel
tati pu judiu tuwnngenolu kafey. Kimelfingn
Jesus tati idol i we kimeln dungu. 21 Fey
idol tai pepiluwn mley kisu engn mew,
femngechi ptrn che elyetuyngn tai kuyfike
wesake wimtun dungu, fey feyentuyngn ta idol Jesus mew.
22
Tati feyentulechi trokiche Jerusalen mew,
allklu engn tfachi dungu, werkfi engn
ta Bernabe i amuael ta Antiokia waria mew.
23
Puwlu ta Bernabe, ngneduampuy Ngnechen
i frenechelen, fey rumema aywpuy. Fey
nglampufi kom ti feyentulelu newen piwke
mew fente kme i inayafiel ta idol Jesus.
24
Bernabe rume kme piwke wentrungey ti Lif
Kme Pll am ngnenierkeetew ka nierkey fentren mupiltun. Femngechi ptrn che wiorakiduamtuy ta idol Jesus mew.
25
Kom rupalu tfachi dungu, Bernabe amuy
ta Tarso waria mew, yemeafilu ta Sawlu.
26
Fey pepufilu, kpaltufi ta Antiokia. Feymew
mlepuyngu tati troki feyentulelu engn mew.
Kie tripantu kimeltumekepufi fentren che.
Antiokia mew rke wnelu mew tati inakefilu
Cristo pingey tai ytungen tati pu disipulo.
27
Feychi mew, kieke pelon wentru tuwlu ta
Jerusalen, amuy engn ta Antiokia. 28 Kieke tfa
19
153
Hecho 12:9
engn, Agabo pingelu, witratripay fey i ngnenieetew tati Lif Kme Pll, fey kimeli i mleael
kie ftra filla antngen kom trokike mapu
mew. (Fey fente kme felerpuy, feychi mew
Klawdio emperadorklelu Roma waria mew.)
29
Feymew tati feyentuleyelu kiewi engn
i kelluafiel chemkn mew Judea mlechi pu
feyentulechi che, tunten i pepi wlael kake
kieke engn. 30 Femngechi femlu engn, Bernabe ka Sawlu yey tai trapmelchi chemkn
engn, fey yelelngey tati longkolelu ti pu feyentulelu mew* mlelu ta Judea mapu mew.
12
Santiaw i lan ka Pedro i presuntukungen
1
Feymew tati longko lmen Erode eluwi
i fill wesalkamekeafiel kieke tati pu feyentuleyechi trokiche. 2 Fey werky i langmngeael kuchillu mew ta Santiaw, Juan tai pei.
3
Fey Erode kimlu ta tfachi dungu mew tai
tutefiel tati pu judiu, ka femngechi presufalfi ta
Pedro. Fey tfachi dungu rupay feychi mlelu ti
kawi ant tai ingekemum ta lefawrangenochi
kofke.*
4
Fey Erode rupan presufalfilu ta Pedro, ka
werky i tukungeael ta karsel mew. Tfey
mew llwatunieeyew meli troki soltaw. Melikeley tati pu soltaw kieke troki mew. Rakiduamklefuy i ramtukadunguafiel tati pu judiu
i adki mew dew rupale tati Paskua pingechi
kawi ant.
5
Feymew Pedro mlerkey karsel mew, fente
kme llwatuniengey, welu tati feyentulechi
trokiche rume ngillatuley Ngnechen mew.
Ngnechen montulfi ta Pedro karsel mew
Feychi pun mew Pedro dew presulelu,
umawklerkey epu soltaw mew. Trarintukuley
epu kadena mew, fey kakelu ti pu soltaw llwatulerkey ti wlngi karsel mew. Fey dew wnle,
Erode pengelrkeafetew ti trokiche mew, 7 welu
petu i wnnon, pewfaluwrumey idol Jesus
tai werken pll, fey tati karsel mew kom
alofrkey. Tati werken pll lengklengktufi ta
Pedro kadi ple, fey trepelfi, ka feypifi:
Prm witraprange!
Feymew mten, tati kadena kisutu llangknagi Pedro tai kuw mew, 8 fey tati werken pll
feypifi ta Pedro:
Tukunge tami okota.
Femngechi femi ta Pedro, fey ti werken pll
ka feypifi:
Tukunge tami maku ka inaen.
9
Feymew Pedro tripay, inaniefi tati werken
pll, fey i kimnon tai rfngen kam i
rfngenon tai petu rupaelchi dungu mew. Kisu
6
* 11:30 tati longkolelu ti pu feyentulelu mew: tati pu longkolelu i kme adnieafiel ti kdaw tati troki feyentulelu mew.
* 12:3
ti kawi ant tai ingekemum ta lefawrangenochi kofke: tati pu judiu i kawi i tukulpakeel i entumetufiel Egipto mew ka i inofiel
lefawrangenochi kofke.
Hecho 12:10
154
i lan ta Erode
Erode rumema lladktuniefi kom tati pu
che mleyelu ta Tiro ka Sidon waria mew, welu
tfachi che kom kiewi tai dungumeafiel ta
Erode mew. Ti pu Tiro ka Sidon waria che
wenikawi engn tati longko lmen Erode i kie
kdawelkeetewchi wentru, Blasto pingelu. Fey
Blasto mew feypifali engn tati longko lmen
Erode tai kmelkawtuael, tati pu che Tiro ka
Sidon waria mew am ngillakefulu fill iyael ka
chemkn engn Erode tai troki mapu mew.
20
Hecho 13:10
13
Bernabe engu Sawlu llituy i wewpiyawael kake
troki mapu mew
1
Tati trokiche feyentulelu mlelu Antiokia
mew mlenkepirkey pelon wentru ka kimeltufe.
Bernabe engu, Simon (tati kur che pingekelu),
Lusio mlelu ta Sirene, Manaen (Erode engu ta
kientrr tremlu, tati longkolekelu Galilea mapu
mew) ka Sawlu. 2 Kie ant, petu trawluwklelu
engn tai pramyeafiel ta idol ka ayunaley*
engn, tati Lif Kme Pll, feypi: Wichunentulmuchi ta Bernabe ka Sawlu tai kdawael engu i
dullifiel mew. 3 Feymew rupan ngillatulu engn
ka rupan ayunalu, fampuwlelngey engu kuw,
fey chaliknungey engu i tripayael kaple fey
i kimeltuchemeael.
Tati pu apostol mlepuy Chipre wapi mew
Bernabe engu Sawlu werkeyew tati Lif Kme
Pll, fey amuyngu tati ina lafken mlechi waria
Selewsia. Tfey mew prapuy engu kie farku
mew, amualu engu ta Chipre pingechi wapi mew.
5
Epe puwklelu ta Salamina waria i ayli mew,
llituy tai kimeln engu Ngnechen tai werken
dungu, tati sinagoga mew i nieel tati pu judiu.
Klangen amuley Juan engn tati Marku pikeel,
fey Juan ta kelluyawrkey.
6
Kom ple miyawi engn tati ftra wapi mew,
fey puwi engn ta Pafos waria mew. Feymew
pepufi engn kie kalku judiu tuwnngelu Barjesus pingelu, ka rume koylangerkey, Ngnechen
ta famngechi dunguaymi pienew pikerkey.
7
Fey tfachi kalku mlekerkey tati gobernador
engu Sergio Pawlu pingelu, rume kim wentrungerkey. Fey tfachi gobernador mtrmfalrkefi ta Bernabe engu Sawlu. Kpa allkturkey Ngnechen tai werken dungu, 8 welu
tati kalku, griegudungun mew Elima pikeel, katrtudungufi tati gobernador tai feyentunoael.
9
Feymew Sawlu, ka Pablo pingelu, ngnenieetew
tati Lif Kme Pll leliniewefi, 10 fey feypifi:
Koylatufe, wesamangelu ka wekf ka
mten ta eymi, kayetukefilu kom kmeke
4
Hecho 13:11
155
dungu!
Chem mew anta fenteknulaymi
tami kaknumayafiel idol Ngnechen tai
nor kme dungu? 11 Tfa ta idol Ngnechen
kutrankayaeymew: pelowelayaymi, fentrema
pewetulayafimi ta ant i pelon.
Feymew ka mten Elima trawmay, fey dumimafemi, fey aykerkey iney rume i katuaetew kuw mew, trawmaletulu am. 12 Fey ti
gobernador pefilu i trawman ta Elima, feyentuy
ka afmatuley i kimeltungen ta idol Jesus mew.
Pablo engu Bernabe puwi Pisidia Antiokia mew
Fey Pablo ka i pu kompa Pafos i ayli
mew pray engn kie farku mew, fey amuyngn ta Perge waria mew, Panfilia i troki mapu
mew. Welu Juan kisuelknutufi ta Pablo engu
Bernabe, fey wiotuy ta Jerusalen. 14 Tripalu
Perge, fey puwi engu ta Antiokia, pichi al tripalelu ta Pisidia troki mapu mew. Feychi rktun ant mew, konpuy engu ta sinagoga mew,
fey anpuy engu. 15 Rupan chillkatufilu engn ti
lifru nielu tati ley dungu ka tati pu pelon wentru
i wirielchi dungu, ti pu longkolelu tati sinagoga
mew feypifalfi ta Pablo engu Bernabe:
Epu pei, nielmu dungu tamu feypiael tamu
yaflafiel ta pu che, tfa ta feypiaymu mten.
16
Feymew Pablo witrapray, ka nengmelfi i
kuw i feypiafiel tai kfkleael tati pu che,
fey feypi:
Allktumn eymn, pu israelche, ka eymn,
pu kake tripanche yamniefilu ta Ngnechen.
17
Israel trokiche tai Ngnechen dullinturkefi
tai ftakeche em. Kisu engn mew tripay kie
ftra trokiche feychi ta petu kake tripanche
reke felelu engn ta Egipto mew. Fey wla,
Ngnechen tai pepiluwn mew, nentupatuy
kisu i trokiche tyechi mapu mew. 18 Meli
mari tripantu tati uwe mapu mew Ngnechen
i ngenoafeluwn mew duamknumalafi i
yafkan engn. 19 Ngnechen apmfi regle ftrake
trokiche mlelu tati troki mapu Kanaan mew,
tai eluafiel feychi mapu tai ftakeche em.
20
Kom tfachi dungu feley ta kie meli pataka
kechu mari tripantu.
Fey wla elelfi kieke longko kuesklealu i
kimeltunieaetew engn, fey fentepuy i mlen
engn Samuel mew. 21 Feymew kisu engn feypi
i elelngeael kie longko lmen tai ngnenieaetew engn, fey Ngnechen, elfi meli mari
tripantu ta Saul i longko lmenkleael, Sis tai
fotm, Benjamin tai tribu mew tripalu. 22 Fey
wla nentutueyew Ngnechen i longko lmenngewenoael ta Saul, feymew longko lmenknungetuy ta David, fey feypi ta kisu mew: Penien ta David mew Isay tai fotm, fey tfachi
wentru ta ayduamafi tai femael kom iche
13
Hecho 13:35
13:14 rktun ant: ti pu judiu i afpuchi ant semana mew feychi mew elumakelafuy i kdawael iney no rume.
13:22
13:22 1 Samuel 13.14.
* 13:33 Salmo 2.7.
13:34 Isaia 55.3.
13:35 Salmo 16.10.
13:36 1 Reye
Salmo 89.20.
2.10.
Hecho 13:36
156
Hecho 14:10
ayfaln idol Ngnechen tai dungu. Feyentuyey engn kom tfey i dulliel ta Ngnechen,
fey tai llowael ta rumel mongen.
49
Feymew wewpingey idol Jesus tai dungu
kom tiyechi lof mapu mew. 50 Welu tati pu
judiu dungufi kieke kmeke piwkengechi pu
domo ka yamfalke domo, ka tati longkoleyechi
pu wentru waria mew, fey ngchalfi engn tai
kiewael i wemafiel ta Pablo engu Bernabe,
femngechi tai wemnentuafiel ti troki mapu
mew, kaple i amutuael engu. 51 Feymew kisu
engu mtrowi ti trufr i nieel tai okota mew,
fey femngechi pengeli engu i wesaduamtufiel
kom tiyechi pu che, fey amuyngu ta Ikonio waria
mew. 52 Welu tati pu che feyentuyelu, rume
aywkley engn ka ngnenieeyew ti Lif Kme
Pll.
14
Pablo engu Bernabe mlepuy ta Ikonio
Ikonio mew Pablo engu Bernabe kientrr konpuy tati pu judiu tai sinagoga mew
chumngechi wimtuley engu, fey kimeltupuyngu,
feymew rume fentren che feyentuy, fentren
2
judiu ka judiu tuwnngenolu.
Welu tati
feyentuyenochi pu judiu ngchalniefi i dungukonael ti pu judiu tuwnngenolu femngechi
tai wesaduamtungeael tati pu feyentulechi pu
che. 3 Fey tfachi dungu mew, tati pu apostol
mlewenagi engn rume fentrema idol mew
maneluwkley engn, fey kme kimeltuchey
engn. Ntramyekefi engn Ngnechen tai
rume piwkeyechenngen, fey idol Ngnechen
ta rume kellunieeyew engn tai femael afmanngechi dungu. Kisu engn tai femkeelchi afmatufal dungu mupilerpuy kisu tai ntramyekeelchi dungu. 4 Welu tati pu trokiche wichu
pntlkawi engn, kiekentu ingkaniefi tati pu
judiu, kakelu kay ingkaniefi tati pu apostol.
5
Feymew, tati pu judiu ka ti pu judiu tuwnngenolu kiewi engn tati pu soltaw engn
tai wimakayafiel ka tai trftukayafiel kura
mew. 6 Welu Pablo engu Bernabe kimlu tfachi
dungu, lefmawi engu, fey amuy Likaonia troki
mapu mew, Listra waria mew ka Derbe waria ka
flkleyechi lof mapu mew. 7 Ka tfey mew ka
kimelpuy engu tati kme dungu.
1
Hecho 14:11
Witraprange ka kme witraknuwnge
tami namun mew!
Fey tati wentru witrapray kie ringkn mew,
fey eluwi i trekayael. 11 Pengelu i femn ta
Pablo, wiraryey engn tati pu che likaoniadungun mew (fey Pablo kimlay i chem pimeken
engn):
Pu ngnechen wentruknuwpay ichi
mew!
12
Bernabe ta Seus ngnechen pifi engn, Pablo
kay Ermes ngnechen pifi engn kisu am dungukerkelu. 13 Seus tai saserdote niey tai
ngillatuwe ruka ellakon waria, fey kpalrkey
toro adelkalelu itrofill rayen mew. Ti saserdote ka ti pu che ayfuy tai langmelafiel ti
pu toro, femngechi tai pramyeafiel tati epu
apostol. 14 Welu Pablo engu Bernabe ngneduamlu, wikrkay i takuwn engu ka konpuy
wirarklen rangi che:
15
Pu weni, chem mew anta femngechi
femimn? Ichiw ta ka femngechi wentru,
eymn reke. Ichiw ta kpaleluwiyi rume
kme dungu femngechi tamn elknutuafiel ti
wesake dungu, chem mew no rume ta kmenolu,
ka tamn wiotuael ta mongelechi Ngnechen
mew, tati dewmalu ta wenu mapu, ka nag
mapu, ka lafken ka kom tati mlelu tfa engn mew. 16 Tunte kuyfi mew ta Ngnechen
eluknufuy ta che kisuke tai inayael tai rp,
17
welu chumkawnorume elknulay i pengelael
ti kmeke dungu i femken, kisu tati werklkeeymnmew ta mawn ka kme ngelkaketrann ka elukeeymnmew tamn duamtuelchi
iyael, femngechi tamn aywkleam.
18
Fey feypingelu engn kom tfachi dungu,
ngellu katrtungey i langmnoafiel tati pu toro
femngechi ta pramyelafingn ti langmelchi
kulli mew tati epu apostol.
19
Feymew akuyey kieke judiu tuwlu Antiokia
ka Ikonio, fey ka wesa rakiduamelpatufi tati
pu che. Feymew trftukangey kura mew ta
Pablo, fey langmfilu trokiwi engn ka wingdentuknufi engn wekuntu waria. 20 Welu tati
pu feyentuleyelu trawluwlu Pablo tai inafl,
kisu witrapratuy, fey ka konputuy tati waria
mew. Fey kangelu ant mew, amuy Derbe waria
Bernabe engu.
Pablo ka Bernabe wiotuy Antiokia waria mew
mlelu ta Siria mew
21
Rupan kimelpulu engu tati kme dungu ta
Derbe waria mew, ptrn che feyentuy, fey
wiotuy engu ta Listra, Ikonio ka Antiokia waria
mew Pisidia troki mapu mlelu. 22 Fey tfachi
lelfn ple nglamkiyawlfi tai newentuleael
engn tai feyentun mew. Feypingey engn i
felerken i mleael kutrankawn tai puwael
ta Ngnechen i mlewe mew. 23 Kake kieke
tati troki pu feyentulelu mew dullingey wnenke wentru longkolealu, fey rupan ayunalu ka
157
Hecho 15:7
15
Tati trawn Jerusalen waria mew
Feychi mew, kieke tati tuwyelu Judea
amuy ta Antiokia, fey eluwpuy engn tai
kimeltuafiel tati feyentulechi pu che tai pepi
montunoael engn, eluwnole tai sirkunsidangeael, Moyse tai elknurpuelchi wirin dungu.
2
Feymew Pablo engu Bernabe ftra lelikadungufi tati pu judiu i femngechi kimeltun mew.
Feymew wla dullifi engn Pablo ka Bernabe
ka kieke ti kakelu i amuael Jerusalen fey i
ntramelpuafiel tfachi dungu tati pu apostol
ka tati pu ftakeche longkolelu tati feyentulechi
trokiche mew mlelu ta Jerusalen waria mew.
3
Tati werkelchi pu che Antiokia mlechi
feyentulechi trokiche mew, tfachi pu pei
rumerpulu engn Fenisia ka Samaria tai troki
mapu mew, ntramyeniey engn femngechi
i elknutun tai kuyfike feyentun tati pu
judiu tuwnngenolu femngechi tai inayafiel
Ngnechen tai dungu. Fey kom ti pu pei ka
lamngen rume aywi engn feychi dungu mew.
4
Feymew Pablo engu Bernabe puwlu ta
Jerusalen, lloweyew tati feyentulechi trokiche,
ka tati pu apostol ka ti putrem ftakeche,
fey ntramelpufi kom chumngechi i femn
ta Ngnechen tati pu judiu tuwnngenolu
mew. 5 Welu kieke feyentuleyechi pu farisew
witrapray ka feypi engn:
Feley tai sirkunsidangeael tati feyentulechi
pu judiu tuwnngenolu, ka i werkngeael i
mupituafiel Moyse tai ley dungu.
6
Feymew trawluwi tati pu apostol ka tati
ftakeche i ngneduamafiel ta tfachi dungu.
7
Rupan fentrema ntramkawlu engn, Pedro
witrapray fey feypieyew:
1
Hecho 15:8
158
Hecho 15:32
rfilu no rume tai inoael engn, mollf no
rume tai ingenoael. 21 Ftra kuyfi mew am
mlekelu kom waria mew tati kimeltukelu
Moyse tai ley dungu, tati chillkatungekeel ta
sinagoga mew fill rktun ant mew.
i wirilelngen karta tati pu judiu tuwnngenolu
Tati pu apostol ka ti pu longkolelu, kom
tati feyentuleyechi trokiche engn, eluwi tai
kieke dullintuael engn tai werkafiel ta
Antiokia kientrr Pablo ka Bernabe engn.
Dullingey ta Juda tati Barsaba pingekelu, ka Silas,
tati yamfal wentrungelu ti pu feyentulechi che
mew, 23 fey kisu engn mew yefaltukuy tfachi
karta:
Ichi tai pu apostolngen ka ti pu longko,
lemoria piai tai pu pei ka lamngen, tati
pu judiu tuwnngenolu mleyelu ta Antiokia,
Siria ka Silisia waria mew:
24
Ichi kimiyi i amun kieke che
Jerusalen mew mlelu. Ichi werklafiyi
tfachi pu che. Kisu ngnewn amuyngn,
fey kimeltupuy engn kalechi kimeltun,
fey engn welulkaleymnmew. 25 Feymew,
ntramkawlu ichi, kom trruwiyi tai
dulliael kieke pu pei, tamn pemeaetew
ta eymn, fey tfachi pu pei i amuael
kientrr tai sakin epu pei Bernabe ka
Pablo engn. 26 Kisu engu ta kuiwnngechi
dungu mew rupay engn idol Jesucristo
tai duam. 27 Feymew tati werkleluwiyi
ta Juda ka Silas.
Femngechi kisu engu
fente kme ntramkapuaeymnmew ka
kimeltupuaeymnmew kom tfachi dungu.
28
Femngechi i ayel tati Lif Kme Kme
Pll, ka femngechi ichi aylai tamn
werkwafiel fentren dungu tai femkeel ti
pu judiu, welu feypiwayi tfachi pichin
dungu mten tamn femael: 29 Feley tamn
inoael ti ilo kulli ti langmelngeel tati pu
dewman pichike ngnechenngealu, ka tamn
inoael mollf, kisu lachi kulli no rume
i ingenoael ka tamn iwaldomonoael.
Kuiwtuwklelmn kom tfachi dungu mew,
rume kme dungu femaymn.
Kme amulepe tamn dungu.
22
30
Feymew kisu engn rupan chaliwlu, amuyngn ta Antiokia. Fey trapmpufilu tati feyentulechi pu che, wlpuy tai yeelchi wirin karta
engn. 31 Feymew tati feyentulechi pu che
chillkatufilu tati wirin karta, rume aywi engn
i rume yafltukuetew mew tati wirin dungu.
32
Juda engu Silas am ka nielu feychi admuwn i
kimeltuael ti werken dungu i llowel Ngnechen
mew, yafltukuniefi ka rume trepewelfi engu i
ntram mew tati feyentulechi pu che.
Hecho 15:33
159
Fey kie muf ant rupalu wla, ti feyentulechi pu che chalitueyew engn i kpatuael engu kme tngn mew, tai wiotuael i
werketewchi pu che mew. 34 Welu Silas ayfuy
tai mleweael ta tye mew. 35 Fey Pablo engu
Bernabe mlewey ta Antiokia, ka fentren kakelu
che engn, fey amuley i kimeltuchen ka i
wewpilelafiel idol tai werken dungu.
33
16
Timotew kompafi ta Pablo ka Silas
1
Pablo puwi ta Derbe ka Listra, feymew pepuy
kie weche wentru feyentulelu Timotew pingelu. Kie feyentulechi domo judiu tuwnngelu
tai pe, fey i chaw griegu rke. 2 Tati pu
feyentulechi che mlelu Listra ka Ikonio rume
kme tukulpaeyew ta kisu. 3 Pablo ayrkey ta
Timotew i kompaaetew, welu wnelu mew
elufi tai sirkunsidangeael tai wesa duamnoael
tati pu judiu mlelu feytichi waria mew, kom
kimnielu engn am Timotew tai chaw tai
griegungen. 4 Kom tati waria mew tai rupael
engu, kimelelfi tati pu feyentulechi che tai
nglamtuel tati pu apostol ka ti pu longkolelu ti
trokiche mlelu ta Jerusalen. 5 Femngechi tati
trokiche feyentulelu doy kme inay engn i
mupiltun mew ka femngechi kake antngey doy
alnngey engn.
Pablo pewfaluweyew kie wentru Masedonia
mapu tuwlu
6
Tati Lif Kme Pll am elunoetew tai wewpiael tati kme dungu ta Asia i troki mapu
mew, rumey engn Frigia tai troki mapu mew
ka Galasia troki mapu mew, 7 fey puwi engn
tuntepan ta Misia troki mapu. Fey rakiduami
engn tai konpuael Bitinia tai troki mapu
mew, welu Jesus tai* Kme Pll elulaeyew tai
* 16:7 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Jesus tai.
Hecho 16:19
Hecho 16:20
fey yefi tati waria che i pu awtoridad mew i
presuntukuafiel. 20 Puwlfi engu tati pu kues
mew, feypilen mew:
Tfachi epu judiu ta pofolkamapaeimew
tai pu trokiche. 21 Kimeltuyawli engu ichi
tai aynoelchi wimtun tai admafiel no rume.
Ichi ta Roma tuwnche.
22
Feymew kom tati pu che lladktueyew
engu, ka tati pu kues kondenaeyew tai
mntumangeael tai takuwn engu ka
tai wimakangeael engu al rumechi farilla
mew. 23 Rupan wimakangelu engu, tukungey
karsel mew ka werkngey tati longkolelu
karsel mew tai fente kme llwatuleael.
24
Femngechi werkngelu, tati longkolelu
karsel mew tukufi Pablo engu Silas doy al
ponwitulechi katrntuku mew, fey i epu namun
kaftukuknumangey epu dllolechi mamll
mew.
25
Welu feychi rangi pun dewma, Pablo engu
Silas mekey i lkantulfiel ta Ngnechen, fey ti
kakelu presu allktuley engn. 26 Ruparumey
kie ftra nyn. Nengmkawi kom tati karsel.
Feymew nlankepi kom tati wlngi, ka kom
tati pu presu neyfiyey engn tai kadena tai
trariel mew, welu lefmawlayngn. 27 Feymew
trepelu tati longkolelu karsel mew, pefi ti wlngi karsel i nlalen, nentupay tai ftra wayki
tai langmuwafel. Kisu rakiduamrkey tati pu
presu i kom tripatun ka lefmawn. 28 Welu
Pablo wirareleyew:
Chem wesa femuwkilnge rume!
Kom
mlekai tatey!
29
Feymew tati longkolelu karsel mew mtrmi
i elungeael kie kdetuwe. Lefklen konpuy ka
yafyafi fente i llkalen, fey lukunagpuy Pablo ka
Silas tai namun ple. 30 Feymew ka nentupatufi
ka ramtungey engu:
Epu idol, chuman am tai montuam?
31
Kisu engu llowdunguy:
Feyentuaymi ta idol Jesus mew. Femngechi
montuaymi ta eymi ka tami pu remache.
32
Fey tfeychi wentru longkolelu karsel mew
ntramelngey ta idol Jesus tai kme dungu
ka itrokom i rema mleyelu i ruka mew.
33
Feychi pun mten tati llwatulekelu karsel
mew kchamatufi i allfen ka feymew mten ta
kisu ka kom tai pu che fawtisangey engn. 34 Fey
yetufi tai ruka mew ka elufi iyael. Kisu ka tai
pu che rumema aywkley engn tai feyentun
ta Ngnechen mew.
35
Puliwentu, kie muf wardia werkngey ta
karsel mew, yeniey kie werkn dungu tai
neykmngetuael ta Pablo engu Silas. 36 Fey ti
longkolelu karsel mew feypifi ta Pablo:
Tati pu kues ta feypienew iche i neykmtuafiel ta eymu. Amukatuaymu mten. Chem
mew rume llkalelayaymu.
160
Hecho 17:9
17
Tesalonika waria che i pofolkawn engn
Amulelu, Pablo ka Silas rumerpuy ta Anfipolis
ka Apolonia. Feymew ka puwi engu ta Tesalonika, chew i niemum kie sinagoga tati pu
judiu. 2 Pablo am wimtulelu, amuy tati sinagoga
mew, fill rktun ant kla semana notukadunguniewi tati pu judiu engn. Ntramkaley tati
Wirin Chillka dungu mew. 3 Kimelelfi ti pu che
tati Cristo felerkefuy i layael, fey ka rupan lale,
felerkefuy tai wiomongetuael. Famngechi
feypifi: Fey iche tamn ntrameluwpefielchi
Jesus, fey tati Cristo lle.
4
Kieke ti pu judiu feyentuy, fey kiewi ta
Pablo Silas engn. Ka feyentuy fentren pu
griegu judiu feyentun niefulu Ngnechen mew
ka ptrn domo kme felen nielu. 5 Welu
fey tfachi dungu mew tati feyentunochi pu
judiu rume wesa lladky engn ka trawlfi engn tati wesake piwke wentru kdawkenolu, re
miyawentulu kalle mew i wesa duamelkayafiel
ka i wesa femael ti trokiche. Malokontufi engn Jason tai ruka, kintuyawlfi engn ta Pablo
tai nentuafiel ka i wltukuafiel ti pu che mew,
6
welu penofilu engn am, wingd kpalfi engn
ta Jason ka kieke pei yefi engn tati waria che
tai awtoridad mew, wirarkley engn:
Tfachi pu wentru ta welurakiduamelfi kom
mapu mlechi pu che, ka femngechi akuy engn
ta tfa mew, 7 Jason ta llowfi tfachi pu wentru
kisu i ruka mew! Kom kisu engn yammalafi
tai ley dungu tati Roma tuwchi emperador!
Feypikey engn i mlen ta kangelu longko
lmen, Jesus pingelu!
8
Allklu engn tfachi dungu, tati pu che ka
tati pu awtoridad kmelewelay engn. 9 Welu
Jason ka tati kakelu pu che kofrangey engn
1
Hecho 17:10
161
Hecho 17:32
* 17:18 ftrake kim wentru Epikurew ka ti pu Estoyko: epu troki kimke wentru.
pingey, fey engn am trawluwkefulu tati wingkul mew Areopago pingelu.
Hecho 17:33
162
34
18
Pablo mlepuy ta Korinto waria mew
Dew rupalu tfachi dungu, Pablo tripay ta
Atena, fey amuy ta Korinto waria mew. 2 Feymew
pewi kie judiu engu Akila pingelu, Ponto i
troki mapu mew mlelu. We akuleturkey, tati
epu kurewen Akila engu Prisila wiomerkey ta
Italia. yew kpaturkey engu, tati emperador
Klawdio pingelu, werklu am kom tati pu judiu
i tripatuael engn ta Roma waria mew. Pablo
amuy tai witrankontumeaetew. 3 Ka femngechi
kisu reke dewmakefuy karpa rukangealu, fey
kie rumelu am i kdaw, ayrkey i kientrr kdawael engn. 4 Fill rktun ant Pablo
amukey ti sinagoga mew, ntramkapukefuy tai
wiorakiduameltuafiel tati pu judiu ka tati pu
griegu.
5
Fey Silas engu Timotew wiomelu ta Masedonia mapu mew, feychi mew Pablo eluwi i kie
rume kdaw i inayael tai kimeltuael ti werken
dungu mten, ka i kme feypiafiel tati pu judiu
Jesus tai Cristongen. 6 Welu kisu engn eluwi
i notukadunguafiel ka i lukatuafiel, feymew
ta Pablo mtrowkay tai takuwn. Femngechi
pengeli tai wesa duamtufiel engn ka feypifi:
Kisu tamn wesa femuwn ka kisu eymn
tamn montunoael, iche ta dew kimeltun ti rf
dungu, feymew iche yafkalelan ta eymn mew.
Fachant eluwan tai kimeltuafiel tati pu judiu
tuwnngenolu mten.
7
Tripatuy tati sinagoga mew, fey amutuy kie
wentru, Tisio Justu pingelu, tai ruka mew. Fey
tfachi wentru ngillatukerkey Ngnechen mew
ka flklerkey tati sinagoga mew. 8 Fey Krispu,
kie ti longkolelu tati sinagoga mew, ka kom
tai pu rema nieelchi pu che, feyentuy ta idol
mew. Ka ptrn tati pu che mlelu Korinto waria
mew, allktulu engn ti kme dungu, feyentuy
ka fawtisangey engn.
9
Kie pun, idol feypifi ta Pablo, kie pewma
mew: Llkakilnge. Amulnienge tami kimeln
ti werken dungu ka femknuwkilnge tami dunguleael. 10 Iche ta mlen eymi ichiw. Iney rume
ta elulayafi tami fituaetew, iche am nielu
rume fentren che tfachi waria mew. 11 Feymew
Pablo mlewenagi Korinto mew kie tripantu ka
rangi, tai kimeltuafiel ti pu che Ngnechen
tai dungu.
12
Feychi Akaya troki mapu mew gobernadorklelu ta Galion, tati pu judiu trawluwi
tai yawtudunguafiel engn ta Pablo. Yefi
1
Hecho 18:25
* 18:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Feley tai amuael Jerusalen femngechi tai mlepuael tati pllelepachi kawi ant mew.
Hecho 18:26
163
19
Pablo mlepuy ta Efeso waria mew
1
Petu i mlepun ta Apolu Korinto mew, Pablo
katrrumey ftra wingkulngechi troki mapu,
fey puwi ta Efeso waria mew. Fey tfey mew
pepuy fentren che feyentuleyelu. 2 Fey ramtufi
ti pu che:
Llowimn kay tati Lif Kme Pll feychi we
feyentulu eymn?
Kisu engn llowdungueyew:
Allkkelai rume tati dungun i llowngeafel
ti Lif Kme Pll pin.
3
Fey Pablo ramtufi ti pu che:
Fey iney i fawtisachen mew fawtisangeymn?
Fey kisu engn llowdunguy:
Juan i fawtisachen mew ta fawtisangei.
4
Pablo feypifi:
Fey Juan fawtisayefi tati wiorakiduamtulu
Ngnechen mew, welu feypiyefi tai feyentuael
engn tati inalepalu kisu mew, fey tfa ta Jesus
rke.
5
Allklu engn fey tfachi dungu, feyentuy
engn ka fawtisangey idol Jesus mew. 6 Feymew
Pablo fampuwl-lu tai kuw kisu engn mew,
ka femngechi akuy kisu engn mew tati Lif
Kme Pll, fey dunguy engn kimpenoelchi
dungun mew, ka kimeli engn Ngnechen tai
eluetewchi werken dungu. 7 Itrokom ta kisu
engn mew mlerkey mari epu wentru.
8
Kie kla kyen, Pablo amuamungey tati
sinagoga Efeso waria mew. Kimeltumekepuy
tati werken dungu chem llkan mew no rume.
Dungumekefi tati pu che i feyentuael engn kay
Ngnechen tai longko lmenngen. 9 Kiekentu
tai feyentuafel yafknuy tai piwke, pilay i
feyentuael, fey kom che i adki mew wesa dunguyemekefi tati kangelu kien we kme mongen.
Feymew Pablo wdatripatuy kisu engn mew.
Fey yetufi tati pu feyentulelu Tirano pingechi
kimeltuwe ruka mew, fey tyew ntramkapukey
Hecho 19:24
Hecho 19:25
chew pramyengekey kie domo ngnechen
Artemisa* pingelu. Rumema wewkerkefuy engn ta plata tati pu kdawkelu kisu mew.
25
Trapmyefi, kom tfa engn, kientrr kakelu
engn tati kdawkelu ka femngechi rtran kdaw mew, fey feypifi: Pu lmen, eymn ta
kimnieymn ichi tai kme felen tripaley fey
tfachi kdaw mew. 26 Welu eymn ta pefimn ka
allkkefimn, fey ti Pablo pingelu feypiyawi che
tai dewmakeelchi ngnechen fey ta ngnechen
no. Femngechi ta kaknurakiduamelfi ptrn
che tfa Efeso mew mten no ka femngechi femi
epe kom Asia tai troki mapu mew. 27 Fey tfa
ta rume kuiwnngey, newe fendewelayafui
tai rtran adentun pichike ngnechen. Ka tati
ftra Artemisa pingechi domo ngnechen tai
ngillatuwe ruka mew ayduamangewelayafuy
tai afmatungeael. Femngechi ta illamngetuay
i afmangekefel ta tfachi domo ngnechen tati
pramyekeel Asia troki mapu mew mlechi pu
che ka mlelu kom chf mapu mew.
28
Allklu engn fey tfachi dungu, rume lladky ka wiraringn:
Pramyengepe pu efesoche tai domo
ngnechen!
29
Fey mley pofolkawn kom tati waria mew.
Lefkontufi engn ta Gayo ka Aristarku, epu
wentru Masedonia tuwlu kompakiyawlfilu ta
Pablo, ka wingdyefi engn, fey puwlfi kie
ftra plasa mew. 30 Pablo ayfuy i konpuael
tati plasa mew tai dunguafiel ti pu che, welu
pilaeyew tati pu feyentulelu. 31 Ka femngechi Asia
mlechi pu awtoridad mew Pablo nierkey kieke
weni, fey feypifaleyew tai konpunoael ta tye
mew. 32 Fey ti trawn mew kiekentu wirari kie
dungu, fey kakelu wirari kangelu dungu, tati pu
che am lladkleyelu ka kimlay rume chem mew
tai trapmngen engn. 33 Welu kiekentu ta
kisu engn kme nentudungulelfi ta Alejandro
chem dungu i mlen, tati pu judiu tai rltrentukupuel itrokom che i adki mew. Alejandro
witraprami tai kuw kfklemn tai
piafiel engn femngechi tai dungupeafiel tati
pu judiu rangi ti pu waria che. 34 Welu ngneduamngelu kisu tai judiungen, kom wirari engn
kie epu ora: Pramyengepe pu efesoche tai
domo ngnechen!
35
Tati sekretariolelu waria mew, kme dungun
mew kfklewemn pifi tati pu che ka feypifi: Efeso waria che, kom mapu mew ta kimniey
tfachi waria che i elfalngen tai kuydanieael ti
ftra Artemisa domo ngnechen tai ngillatuwe
ruka ka kisu tai adentun, tati trfnagpalu ta
wenu mapu. 36 Iney rume pepi llumumanoafulu, tngnagmn ta eymn chem wesa femkelayaymn rume petu tamn kme rakiduamnon.
164
Hecho 20:9
Tfachi pu wentru eymn tamn kpalel illamkalafi engn tati ngillatuwe ruka ka wesa
dunguyelafi rume tai domo ngnechen. 38 Fey
Demetrio ka tati pu kdawkelu kisu engn ka
yafkaeliyew kieke che, mley ta kues ka mley
ta kujaw. Rekluwpe engn tati pu awtoridad
mew. Kake kieke ingkapewpe tai yafkangemum engn. 39 Eymn ta ka dungu duamyenielmn, mley tamn ntramkawael fey ti ley
dungu mew i kme elngeael ti welulkawn.
40
Fey fachant rupachi dungu mew kuiwnngey
tai feypintukungeael tati pu awtoridad mew
tai pofolkachemeken mew. Ngelay chem dungu
rume tai piael, ramtungeliyi chem mew tai
mlen tfachi pofolkawn.
41
Fey feypiknulu tfachi dungu, chaliyetufi
tati pu che.
37
20
Pablo i amun ta Masedonia ka Gresia mapu mew
Dew rupalu tati pofolkawn, Pablo mtrmfi
tati feyentulelu tai nglamtuafiel, ka prm
chaliyetufi, fey kisu amuy ta Masedonia troki
mapu. 2 Witranngeyawi kom tiyechi trokike
mapu mew. Rume yaflkiyawlfi kom kme
dungun mew tati pu feyentulelu. Fey wla ka
puwi ta Gresia troki mapu mew, 3 fey tfey mew
kla kyen mlewepuy. Dew epe puwlu tai
konpuael farku mew i amuael ta Siria mew,
kimi i trrmkadunguleletew tati pu judiu i
wesa femmekeaetew. Feymew rakiduamtuy i
rptulen amuael, fey ka wiome i rumetuael
Masedonia ple. 4 Kompaeyew ta Sopater, Berea
tuwlu, Piro tai fotm; Aristarku ka Segundo tati
tuwlu Tesalonika, Gayo tuwlu Derbe, Timotew,
Tikiko ka Trofimo, Asia tai troki mapu mew
tuwyelu. 5 Fey tfachi pu pei wneluwi engn, fey ngmniepueimew ta Troa waria mew.
6
Ichi, dew rupalu tati kawi tai ingekemum
lefawrangenochi kofke, tripai ta Filipo waria
farku mew. Kechu antpualu mew, dipufiyi
engn ta Troa mew, feymew mlewepui regle
ant.
1
Hecho 20:10
165
witrapramngey.
Feymew Pablo nagpay,
winaknuwpay wente tati lalechi weche wentru
mew ka maflfi. Ka feypifi tati pu feyentulechi
che:
Llkakilmn! Mongelekay tati.
11
Feymew Pablo ka pratuy ti wenu ruka mew,
wkafi ti kofke chumngechi femi idol Jesus, ka
ifingn, ka amuley i dungun, fey wnmatripa
wewpi. Feymew wla amutuy. 12 Fey tati weche
wentru, mongelen yengetulu am, tati pu che
mlelu Troa waria mew yafluwi engn.
10
Hecho 21:2
21
Pablo i amun ta Jerusalen waria mew
Weangkn mew elknulu tai pu pei ka
lamngen ta ichi, prai ta farku mew, fey
ngkknu amui ta Kos wapi mew, fey kangelu
ant mew amui ta Roda wapi mew, fey tye
mew tuwiyi ka amui ta Patara troki mapu.
2
Patara waria mew pei kie farku amualu ta
1
* 20:15 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ka rumei Trogilio ayli mew.
Hecho 21:3
166
Hecho 21:28
feymew Pablo kom kme ntramelpufi engn
chem dungu i femel ta Ngnechen ta kisu
mew, miyawlu tati pu judiu tuwnngenolu mew.
20
Allkmaetew ti pu longko, pramyefi engn
ta Ngnechen. Fey ti pu longko feypifi engn ta
Pablo:
Kme dungu tatey, pei. Tfa Jerusalen
waria mew tati pu judiu mew ptrn judiuche
mley tati feyentulu, fey itrokom tfachi pu
judiu ngangewkley tai inanieafiel Moyse tai
ley dungu.
21
Ka feypingey ta Pablo:
Ti pu judiu wall mapu mlelu dunguyepakeeymew ta eymi tami kimeltukefiel tati pu
judiu tai mngeltunoafiel engn Moyse tai
werkelchi dungu, ka tami feypikefiel tai
sirkunsidanoael engn tai pu fotm ka tai
inanoael rume ichi tai wimtun dungu.
22
Jerusalen mew mlechi pu judiu kimay
eymi tami akun tfachi waria mew. Ichi
23
nglamuwayi tami chem chumael.
Doy
kmeay famngechi femlmi: Mley tfa mew
meli wentru, fey feley tai femael engn i
tukulpaknuelchi dungu. 24 Eymi ta amuaymi
ka femngechi tami liftuwael kientrr tfachi
meli wentru eymn, fey eymi kullilelafimi
kom i defe i nieel, femngechi tfachi meli
wentru katrlongkofaluway engn.
Fey ta
famngechi kom che peayngn i feyngenon
tai feypingekeelchi dungu engn ta eymi mew,
welu may peayngn eymi ka femngechi tami
mngeltuniefiel tati ley dungu. 25 Fey ti pu
judiu tuwnngenolu kay tati feyentulu iney
rume ta chem pilayay, ichi dew wirilelfiyi
tai adknuelchi dungu: Tai inoafiel ti ilo tati
langmelngeel ti dewman ngnechenngealu,
ka mollf no rume, tati nentumollfnoelchi
kulli no rume, ka fill domo i amyenoael no
rume.
26
Feymew Pablo allklu tfachi dungu, yefi
tati meli pu wentru. Ka ant mew liftufaluwi
kientrr kom engn. Feymew mten konpuy
ti ngillatuwe ruka mew tai feypipuael tuntepu mew tai fenteknuael i mupitun tai
tukulpaknuel engn, fey ka chuml tami pepi
wlpuael tati maumtun ta kake kieke kisu
engn mew.
Presungemey ta Pablo ngillatuwe ruka mew
Epe aflu dewma tati amulechi regle ant,
kieke ti pu judiu Asia tai troki mapu mew
tuwlu, pefi engn ta Pablo tati ngillatuwe
ruka mew, fey pofolkafi engn ti pu che.
Lefkontufingn ta Pablo 28 wirarklen: Pu
israelche, kellumui! Fey tfachi wentru tati fill
ple kimeltucheyawkelu ichi tai trokiche
i yawtukefiel.
Notukadunguyawlkefi
Moyse tai ley dungu ka wesa tukulpakefi tati
ngillatuwe ruka. Fey tfa ka kpay ta ngillatuwe
27
Hecho 21:29
167
22
Pu pei ka pu lamngen, allktumn tamn
feypiwafiel. Iche aylen tai dungupewael.
2
Allklu engn tai ebrewdungungen, doy
kfnagi engn. Fey Pablo amulniey tai wewpin:
3
Iche ta judiuche. Choyngen Tarso waria
mew, Silisia troki mapu mew, welu tremn
1
Hecho 22:16
Hecho 22:17
168
Hecho 23:10
23
Fey Pablo adkintufi tati pu longkolelu ka
feypifi:
Pu pei, iche ta mongelen fachant fey
chem wesa dungu rume femlan Ngnechen tai
adki mew.
2
Fey Anania tati Wnen Longko Saserdote
werkfi tati flkleyelu ta Pablo mew i
3
wlelmangeael tai wn.
Welu Pablo
llowdungueyew:
Koyla ngnen wentru, eymi wlelaeymew
ta Ngnechen! Anleymi tami ramtukayafiel
ti ley dungu mew, fey chumngelu anta
wlelfalpeen? Tami fempeel welulkaley tati ley
dungu mew.
4
Tati mlechi pu che tfey mew feypieyew:
Femngechi wesa pifimi anta Ngnechen
tai Wnen Longko Saserdote?
5
Pablo feypi:
Pu pei, iche kimlafun tfachi wentru tai
Wnen Longko Saserdotengen. Wirin Chillka
mew ta feypiley: Malisialayafimi tati longkolelu
tami trokiche mew.*
6
Feymew, Pablo inaduamfilu kieke ti pu
longkolelu i inanien sadusew dungu ka
kiekentu i farisewngen, feypi newentu
dungun mew:
Pu pei, iche ta farisew. Farisew i tuwn
ta iche. Iche ta feyentulen tati dew layelu i
wiomongetuael, feymew iche ramtukamekengen.
7
Feypilu mten tfachi dungu ta Pablo, tati
pu farisew ka tati pu sadusew, eluwi i yawtudunguael kisuke engn. Fey pntlkawi tati
trawn pu che, 8 tati pu sadusew feypikelu am
i wiomongetukenon ti dew lachi che, ka i
ngenon werken pll ka i ngenon pll no
rume. Tati pu farisew kay feyentukeyngn kom
tfachi dungu mew. 9 Fey kom wirari engn ka
kieke kimeltukelu tati ley dungu, farisew dungu
inanielu, witrapray ka feypi engn:
Fey tfachi wentru ta chem wesa femlay
rume. Kie pll dungupelaeyew kam ta kie
werken pll?
10
Doy amulelu am i wesalkawn ti pu che tati
komandante llkantukufi ta Pablo i allflkangeael, fey mtrmfali kieke soltaw i nentupatuafiel ta Pablo ka i yengetuael karsel mew.
1
23:6 sadusew: kie pichi troki judiuche, epe kom reke saserdotengey engn, fey doy falintukefilu tati
23:6 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka
Hecho 23:11
Fey kangelu pun mew, idol Jesus pewfaluwfi
ta Pablo ka feypifi: Yafluwnge, Pablo. Chumngechi ntramyeen ta iche faw Jerusalen mew,
ka femngechi feley tami femael ta Roma waria
mew.
11
169
Hecho 24:5
24
i kayetungen ta Pablo
1
Kechu ant rupalu, Anania, tati Wnen
Longko Saserdote, puwi ta Sesarea, kieke awtoridad engn ka kie abogaw Tertulo pingelu.
Fey tfa engn puwi tati gobernador mew i
dalluntukupuafiel engn ta Pablo. 2 Feymew
akulngelu ta Pablo, Tertulo llituy tai dalluntukun, fey feypifi ta Felik:
Eymi tami frenechen mew, lmen gobernador, tngklei, tami kme ftra kimn nien
mew kom kmeke felen mley tfachi troki
mapu mew. 3 Kom tfachi dungu rumel niekei
itrokom ple, eymi chi yamfal Felik, fentren
maumn niei. 4 Welu tai rume fentrema
mlenoael ta tfa mew, frenemuai. Allktumuai kie lelen rewall. 5 Kimfiyi ta Pablo tai
rume wesa chengen, ka kom mapu miyawkey
tai pntlkayafiel tati pu judiu, ka longkoley
Hecho 24:6
170
Hecho 25:7
25
Pablo yengey ta Festo mew
1
Feymew Festo, dew gobernadorklelu ka dew
rupalu kla ant, tripay ta Sesarea i amuael
ta Jerusalen. 2 Fey Jerusalen mew ti longkolelu
pu saserdote mew ka ti pu lmenke judiu dalluntukufi ta Pablo i rume wesa chengen ta
kisu. 3 Rume ftra frenen mew reke pifi engn,
i werkael tai yelelngeael ta Pablo Jerusalen
mew. Kisu engn i trrmaelchi dungu duamniefuy i langmngeafel ta rp mew, 4 welu
Festo llowdunguy: Pablo presuley ta Sesarea
mew, fey iche rakiduamklen tai wiotuael
mte tuntepu mew no ta Sesarea mew. 5 Eymn
tamn pu awtoridad feley tai kompaaetew
amuli ta Sesarea. Feychi wentru ta chem wesa
femkele rume, tyew ta dalluntukupuafimn.
6
Festo mlewepuy ta Jerusalen mew pura ant
kam mari ant chey, fey wla wiotuy ta Sesarea.
Fey kangelu ant mew anpuy kisu i wangku
mew tati tribunal mew ka werky i yelelngemeael ta Pablo. 7 Fey konpulu ta Pablo, tati pu
* 24:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tai ramtukadunguafiel chumngechi feypiley tai ley dungu.
mew ngelay: fey werkfi Pablo tai pu dalluntukuetew eymi mew.
Hecho 25:8
171
Hecho 26:3
26
Pablo ingkapewi tati longko lmen Agripa mew
Feymew Agripa feypifi ta Pablo:
Dungunge tami ingkawael.
Fey Pablo witraprami tai kuw, fey llituy
tai famngechi dunguael: 2 Rume aywklen
tai dunguael ta fachant eymi tami mlen mew,
ftra longko lmen Agripa, i ingkawael kom
tai feypintukungeelchi dungu mew tati pu judiu
i trrmdunguletew ta iche, 3 eymi chi longko
lmen am kimnielu kom i wimtun i nieel ti pu
judiu ka tati dungu mew tai aytukeel engn.
Feymew ta feypipeeyu allktumayaen i dungu
ngenoafeluwn mew.
1
* 25:11 duamtun tati emperador tai inaramtulaetew i femelchi dungu: kie romache felerkefuy i feypiael tati emperador i
ramtukadunguaetew i welulkawn mew.
Hecho 26:4
172
Kom ti pu judiu ta kimniey i chumngechi mongen i niekefel ta iche kisu engn mew, weche wentrungen mten iche i
mapu Tarso mew ka Jerusalen mew. 5 Ka
femngechi fewla, ayle engn, feypiafuy iche
i rumel farisewngeken, fey tfachi farisew
dungu rume kdawngey i kme inangeael.
6
Allktumuchi, ta fewla iche kpalngen tai
ramtukangeael i nien mew tfachi maneluwn
rf dungu mew Ngnechen tai femknulfiel tai kuyfi ftakeche em. 7 Ichi tai
mari epu trokiche ngmkley i mupiael tati
wirikonklechi dungu, feymew ta pramyekefi
ka poyekefi Ngnechen engn ant ka pun.
Kafey tfachi maneluwn mew, tati pu judiu
feypintukumekeenew eymi tami adki mew
longko lmen Agripa. 8 Chumngelu am feyentulaymn Ngnechen i wiomongeltukefiel tati
pu la?
4
Hecho 26:29
tati pu judiu mew ka tati pu judiu tuwnngenolu
mew. Fachant werkaeyu ta iche kisu engn
mew. 18 Werkaeyu ta kisu engn mew tami
nglamafiel i femael kmeke dungu femngechi
nlamayafi reke i nge engn i miyawenoael
dumi mew, welu may i miyawael pelon mew
tai amul ngnekanienoaetew engn ta wekf,
i inatuafiel engn ta Ngnechen. Ka tai feyentuael engn ta iche mew ka femngechi i lifngetuael engn i yafkan mew ka i konpaleael
engn Ngnechen tai lif kme trokiche mew.
Pablo wewpilelfi tati pu judiu ka judiu tuwnngenolu
19
Feymew llemay, longko lmen Agripa,
iche mngeltufi Ngnechen tai pengeleletewchi dungu. 20 Fey wnelu mew llitun
i kimelafiel feyti dungu tati pu che mleyelu
ta Damasku, ka femngechi ta Jerusalen mew
ka kom ta Judea i troki mapu, ka ti pu
judiu tuwnngenolu.
Mangelniekefi tai
trokiche, ka ti pu judiu tuwnngenolu tai
wiorakiduamtuael, ka tai wiotuael ta
Ngnechen mew ka i nietuael kmeke dungu i
mongen mew, femngechi tai pengelael engn
tai wiorakiduamtun. 21 Feychi dungu mew,
tati pu judiu presuenew ta ngillatuwe ruka
mew ka kpa langmfenew engn. 22 Welu
fantepu Ngnechen tai kellunieetew mew,
yafluwn mew amulen.
Ntramelniefi
kom che Ngnechen i dungu, pichikeche ka
ftakeche. Iche ta kimeltuken tati pu pelon
wentru ka Moyse i feypiknuelchi dungu
mten: 23 Ti Cristo feley tai layael, welu i
wnenkleael tati wiomongetun mew, ka i
kimelael tati kme montuluwn dungu ichi
tai pu judiuchengen mew ka femngechi tati
kakelu trokiche, judiu tuwnngenolu.
Agripa aywduamafi Pablo i wewpielchi dungu
Feypilu Pablo tfachi dungu tai ingkawpeel,
Festo wirari:
Wedwedkleymi, Pablo!
Fente tami
chillkatun wedweduwimi.
25
Pablo llowdungueyew:
Wedwedklelan tati, eymi chi kim wentru
Festo. Kom tai feypipeel nor dungu tati ka kom
rfngey. 26 Tfey tai mlen tati longko lmen
Agripa, kisu ta fente kme kimniey ta tfachi
dungu, feymew ta dungupen ka llkalelan rume
kisu tai mlen mew, fente kme kimnielu am
iche kisu tai kimnien kom ta tfachi dungu,
fey tfachi dungu am rupanolu kie ellkalechi
ngyon mew. 27 Eymi chi longko lmen, feyentuymi am tati pu pelon wentru i wirielchi
dungu? Iche kme kimnien tami feyentulen.
28
Fey Agripa llowdungueyew:
Epeke feyentulfen kay tai inayafiel eymi
tami inanieelchi dungu.
29
Pablo feypi:
24
Hecho 26:30
173
Pichin mew kam aln mew ngeay rume, pifule ta Ngnechen, eymi mten no ftra longko
lmen, welu may kom tai allktuniemaetew
ta fachant iche reke tamn mletuafel, welu
tamn trarilenoael tfachi kadena mew.
30
Feymew witrapray tati longko lmen, ka
tati gobernador, Berenise engn ka kom tati
anleyepulu tye mew. 31 Amuyetuy engn
wichuke tai ntramyeafiel tfachi dungu.
Kisuke feypiyey engn:
27
Pablo yengey ta Roma waria mew
Fey kme adwlu engn tai werkaetew ta
Italia troki mapu, Pablo ka ti kakelu pu presu
chalintukulelngey kie kapitan Julio pingelu,
tati emperador i troki soltaw mew mlelu.
2
Fey prai ta kie farku mew, tati mlelu
Adramitio waria tai ayli mew, epeke tripalu
dewma i amuael Asia troki mapu i pu ayli
mew. Ka mley ichi engn mew Aristarku,
Tesalonika tuwrkey, Masedonia i waria rke.
3
Ka ant mew puwiyi Sidon waria i ayli
mew. Julio rume kme piwketufi ta Pablo,
fey elufi i witranngemeael i pu weni mew
ka i poyengeael. 4 Tripalu ichi ta Sidon,
rumei Chipre wapi tai ayli ple. Tfa mew
newe krflay, feymew doy matu amui ti farku
mew, kaple rumeliyi amulayafuy ti farku.
5
Katrrumei ti lafken mew, Silisia troki mapu
i ayli lafken mew, ka Panfilia troki mapu, fey
puwiyi ta Mira waria mew, Lisia troki mapu i
kie waria mew.
1
6
Tati pu soltaw i kapitan pepuy tye mew
Alejandria waria kie farku amualu ta Italia
troki mapu, fey prapui tai amulerpuael.
7
Fentren ant re ochika amulei. Rume kdawtui tai puwael Nido waria tai adki mew,
petu trafyeniefilu am ichi tati krf, feymew
rumei Salmon waria tai adki mew ka ngk
amui Kreta wapi tai ayli ple. 8 Rume
kutrankawn mew amulei ti pu lafken, fey
puwiyi kie waria Kme Ayli pingelu, pichi
tripaley Lasea waria mew.
9
Rume fentren ant am rupawiyelu, fey ka
rume kuiwnngey amuleael ta lafken mew, dew
flklepalu am pukem. Feymew Pablo feypieyew
engn:
Hecho 27:24
Hecho 27:25
174
Hecho 28:10
28
Pablo mlepuy ta Malta wapi mew
Dew kom montulu wla ichi, fey kimiyi
2
tati wapi i Malta pingen.
Feymew tati
pu wapiche rume kme dungueimew kom
ichi. Mawnmekey ka rume wtrengey, fey
ktraltuyngn, feymew feypieimew engn tai
eumtupuael. 3 Pablo imituy pichin angken
mamll, fey petu tukufilu ktral mew, kie
rume venenungechi filu lef tripay arentulu, fey
iwdwi Pablo i kuw mew. 4 Fey ti pu wapiche,
pefilu ti filu i iwdwklen Pablo i kuw mew,
welukonkechi feypiwi engn: Tfachi wentru
kie langmchefe peno? Montufuy rume ta
lafken mew, welu Ngnechen, tati rf kme pelotuniefilu ta che, elunielaeyew tai mongeleael.
5
Welu Pablo mtrowtukufi tati filu pu ktral,
fey chumlaeyew rume. 6 Kom ngmkley engn
tai poypoyael kam tai lef layael. Fentrema
ngmngelu, fey pefilu engn tai chumnon
rume, ka rakiduamtuy engn, fey feypituyngn
Pablo tai kie ngnechenngen.
7
Flple tiye mew mlerkey kie lmen wentru, Publio pingelu, ngenngelu kie lelfn mew
ka awtoridad rke tfeychi wapi mew. Fey
tfa rume kme lloweimew ka kme poyeeimew kie kla ant. 8 Welu Publio tai
chaw kutranklerkey, fey ngtantuluwkley. Aling kutranklerkey ka sinteria kutranklerkey.
Feymew Pablo amuy i pemeaetew, fey petu
ngillatumafilu, ka puwli i kuw kisu i wente
mew, fey tremolngetuy. 9 Fey femngechi femngelu tfa, tati kakelu kutran mleyelu ti wapi
mew, kom tremolyengey engn. 10 Fey rumema
poyengei, feymew ka pratualu ichi farku
mew, elungei chemkn tunten tai duamtuael
doy yew ple tai amuleael.
1
Hecho 28:11
175
15
Feyti pu feyentulechi che mleyelu ta Roma
dew ntramelngewiyerkey engn ichi tai
amulen, fey puwlu ichi Apio pingechi merkaw
mew, trafyepaeimew ti pu feyentulechi che
Roma tuwlu, fey ka amui tati Kla Umatuwe
Ruka pingechi lelfn mew. Fey Pablo pefilu ti
pu feyentulechi che, maumtufi ta Ngnechen
ka doy yafluwtuy. 16 Roma puwlu ta ichi,
elungey Pablo tai wichuleael, ka kie soltaw
mten tai llwatunieaetew.
Hecho 28:31
28:29 Kieke
Romanu 1:1
176
Romanu
Romanu 1:21
mew, fey fill ple am ntramyengelu tamn
mupiltulen. 9 Ngnechen, iche tai poyekeelchi
Ngnechen kom piwke mew, kimeltuken kisu i
Fotm tai kme dungu, kisu ta kme kimniey
fill ant tamn tukulpawkefiel i ngillatun mew.
10
Ka rumel ngillatukefi ta Ngnechen, fey kisu
pile, eluaenew tai amuael chuml rume tai
witranngemeael ta eymn mew.
11
Rume kpa amulelu am iche tamn
pewmeafiel femngechi tamn kelluwafiel
Ngnechen i dungu mew, femngechi tamn
doy newenkleael, 12 ka tai welukonkechi
yafluwael ichi tai nieelchi mupiltun
dungu mew. 13 Aynien tamn kimael, pu
pei ka lamngen, muf rupachi ayfun
tamn pewmeafiel, welu fantepu mew petu
mley tai katrlkaduamelnieetewchi dungu.
Kakelu trokike mapu mew iche kimeltuken
Ngnechen i dungu, fey aylen i ka femngechi
kimeltumeael ti kme dungu eymn mew.
14
Femngechi feley i wewpiyeafiel Ngnechen
i werken dungu fill kakerume che mew, ka
femngechi tati pu che fentren nielu kimn ka
tati pu nienolu kimn, 15 feymew ta rume aylen
tamn ka femngechi kimeluwafiel Jesucristo tai
kme dungu, eymn tati mleyelu ta Roma waria
mew.
Jesus tai kme werken dungu i pepiluwn
Yewekelan i kimelafiel tati werken dungu,
Ngnechen tai pepiluwn am femngechi tai
montuael kom tati feyentulu, wnelu mew
tati pu judiuche, fey ka femngechi tati pu
judiu tuwnngenochi pu che. 17 Fey tfachi
werken dungu mew kimeleimew ta Ngnechen
tai lifngetun ta yafkan mew tai maneluwn
mew ta Cristo mew. Femngechi feley tai
maneluwkleael mten. Femngechi ta feypiley
tati Wirin Chillka: Tati nor piwkengelu mupiltulen mongeleay.
16
1:2 kme Wirin Chillka: tati Kuyfi Chillka, wirilelu ebrewdungun mew.
1:17
Romanu 1:22
177
Romanu 2:16
2
Feymew eymi, ineyngeaymi rume, entufilkefilmi ta kakelu che i wesa femkeel mew,
chem falilay rume tami kme piwkefaluwael.
Eymi ta ka femngechi wesake dungu femkeymi
kisu engn reke. 2 Welu kimniei Ngnechen
tai ramtukadunguken rf dungu mew
kondenafiym tati wesa dungu femmekekelu.
3
Fey eymi kay, ramtukadungukefilu ta kangelu,
welu ka femngechi dungu femlmi kisu engn
reke, montualu trokiwkilnge Ngnechen ta
ramtukadunguchele tai kondenacheael. 4 Eymi
ta illamkefimi tati rumel kutranpiwkeyechen,
i ngenoafeluwnngen ka i lef lladkkenon ta
Ngnechen. Fey ngneduamkelaymi Ngnechen
tai kutranpiwkeyechen mew frenenieeymew
tami wiorakiduamtuael ta kisu mew.
5
Welu eymi am yaf piwkengelu, eluwkelaymi tami wiorakiduamtuael ta Ngnechen
mew, petu trawlkaymi ti wesake dungu tami
kutrankawael feychi akule ti kutrankawn ant,
feychi mew Ngnechen pewfaluwale kie kues
reke tai ramtukadunguafiel ta kom che, 6 ka
femngechi i llowael ta kake kieke che kom tai
femelchi dungu mew. 7 Eluafi ta rumel mongen
ta tfeychi pu che, tati aykelu i pramyeafiel
ta Ngnechen ka kintukelu chumkawnorume
afkenochi mongen, fey rumel aylekelu i femael ta kmeke dungu, 8 welu kutrankangeay
Ngnechen i lladken mew tati kisu ngnewnngelu tati wesake piwkengelu, tati kayeltukelu ta rf dungu, fey aytukelu tati wesake
dungu. 9 Mleay kutrankawn ka weangkn tati
femkelu fill wesake dungu, wnelu mew tati pu
judiuche mew, ka femngechi itrokom ti kakelu
pu che. 10 Welu ta Ngnechen eluafi rume kme
felen ka kme tngn ka rume sakiafi kom tati
femkelu kmeke dungu, wnelu mew tati pu
judiuche, welu ka femngechi itrokom ti kakelu
pu che. 11 Ngnechen am ta kie che no rume
dullintukenofilu ta kangelu che mew.
12
Kom tati yafkalu petu tai kimnofiel Moyse
tai ley dungu, kutrankangeay engn fey i
kimnon engn feychi ley dungu, ka ti pu yafkalu
fey tai kimfiel Moyse tai ley dungu, ramtukadungungeay engn ka feychi ley dungu
mew mten. 13 Tati allktukefilu mten tati
ley dungu lifrelelay engn ta yafkan mew, welu
may nielay yafkan pingeay tati mngeltukelu
i chem pilen tati ley dungu. 14 Welu tati pu
judiu tuwnngenolu, fey tai kimnofiel tati ley
dungu, kisu engn femle tati ley dungu i feypilen, kisu engn i rakiduam tati ley dungu
reke feley. 15 Kimfalkey i nien engn kme
rakiduam, wirikonklelu am reke ti ley dungu
i piwke mew, fey kisu ngneduamkey engn
i kmen kam i kmenon i rakiduam, feypintukukeeyew kam ingkayaeyew chey 16 feychi
ant Ngnechen ramtukadungufile Jesucristo
1
Romanu 2:17
178
3
Kmey anta judiu tuwnngen?
* 2:24 Isaia 52.5 LXX.
* 3:14 Salmo 10.7.
Romanu 3:13
Itrokom ta yafkafengei
Fey chem piai am? Ichi tai pu judiuchengen, doy kme piwkengei ta kakelu che
mew? Felelay! Fey dew feypipei ta ichi tati
pu judiuche ka femngechi tati pu judiu tuwnngenolu, tati yafkan tai ngnen presunieeyew
reke. 10 Tati Wirin Chillka am ta feypilelu:
Ngelay iney no rume nielay yafkan i pingeael!
Ngelay kie che no rume!
11
Ngelay iney rume nielu kme kimn.
Ngelay iney rume aykelu i pramyeafiel
ta Ngnechen.
12
Itrokom che inafi engn tati wesake dungu.
Kom wedwedngey engn.
Ngelay iney rume femkelu kmeke dungu!
Ngelay kie no rume!
13
i wn ka i pel ta kie nlalechi rngan kfwe la reke feley, i kewn koylangey,
i mellf wn mew niey venenu, vibora
filu reke.
9
Romanu 3:14
179
Ka i wn malisia dungukey
ka wesake weangknngechi dungu mley.*
15
i namun rume matukel lefkey i langmcheael,
16
mntukakey kom i peel
ka wesa dungu elkey engn chew rume tai
rumeel engn,
17
ka nielay engn ta kme tngn wlkechi
dungu.
18
Chumkawnorume tukulpakelay engn i ekuniengeael ta Ngnechen.
19
Fey fewla kimniei kom chumngechi i feypilen tati ley dungu Wirin Chillka mew, feypiniefi
kom tai mngeltunieetew, femngechi ta kom
che i kfkleael engn ka kom mapu mlechi
che i puwael Ngnechen tai ayfi mew tai
ramtukadunguaetew. 20 Feymew Ngnechen
lifreknulayafi ta iney no rume ta yafkan mew
i mupifiel mew tati ley dungu, tati ley am felelu
tai kimelaetew mten tai yafkafengen.
14
Romanu 4:11
4
Abraam tai mupiltun
Welu feymew, chem dungu wewi Abraam
piai kay, tai kuyfi laku em? 2 Rf dungu mew
Abraam ta llowngefule kie nor mongen wentru
reke kisu tai femkeel mew, felefuy tai mallmawael, welu Ngnechen mew pepi femlayafuy.
3
Tati Wirin Chillka feypiley: Abraam feyentuy ta Ngnechen mew, feymew ta Ngnechen
lloweyew kie nor mongen wentru reke.*
4
Fey fewla, kie che kdawle, tai kullitu ta
re elungekelay, welu may kullingekey tai kdawn mew. 5 Ngnechen nor mongen elutukefi
tati pu yafkafe feyentulu kisu mew. Feymew
kie che feyentule Ngnechen mew, llowaeyew
ta kie nor mongenngelu reke tai mupiltun i
duam, tunte chem kme dungu rume femlayafuy
tai frenengeael. 6 David ka femngechi feypi i
sakinngen tfeychi che ta Ngnechen i llowel
nor mongen che reke, fey femkellenofule rume
kmeke dungu tai frenengeafel. 7 David ta
feypi:
Aywn niey ta tfeychi wentru ineyngeay
rume
Ngnechen i wioduamatuel tai wesa
femkeel mew ka ngynentumatufilu
tai yafkan!
8
Aywn niey ta tfeychi che ta idol
Ngnechen
inaduammanoeliyew tai yafkan!
9
Fey tfachi aywn koneltuley tati pu judiu
mten pemay, kam ka femngechi koneltuley tati
pu judiu tuwnngenolu? Feypikei Ngnechen
tai llowfiel ta Abraam kie nor mongen wentru
reke i nien mew ta mupiltun. 10 Welu chuml
am lloweyew ta Ngnechen lif mongen wentru
reke? Rupan sirkunsidangelu wla ta Abraam,
kam petu sirkunsidangenolu rume? Femlay
tatey, petu i sirkunsidangenon rume mayfe.
11
Fey wla Abraam ta sirkunsidangey, kie marka
1
3:21-22 ti Wirin Chillka nielu tati ley dungu ka tati pu pelonke wentru i wirielchi
* 4:3 Genesis 15.6. 4:8 Salmo 32.1-2. 4:9
dungu: tfachi wirin dungu tukulpaniefi tati Kuyfi Chillka ebrewdungun mew.
Genesis 15.6.
Romanu 4:12
180
Romanu 5:11
13
6
Ichi chem pepiluwnolu rume tai montuluwael, Cristo fente kme llegpay i layael
tati pu wesake mongenngelu mew. 7 Iney rume
eluwlayafuy i layael i montulafiel kangelu che,
tunte nor mongen chengeafuy rume. 8 Welu
kimfali Ngnechen tai piwkeyenieetew, feychi
petu yafkafengelu ta ichi, Cristo lay ichi
tai duam.
9
Fey tfa dew yafkafe reke felewetulai ichi
Cristo tai lan mew, doyelchi may montulngeai
kisu i duam, akule i ftra kutrankangeael ta
che. 10 Fey Ngnechen, petu tai kayeyetuniefiel, wioduamatueimew tai kmelkawtuael kisu ichi, kisu i Fotm tai lan mew.
Ka i wiomongetun mew ichi feley tai
wiomongetuael fey tai rumel mongeletuael.
11
Fey tfachi dungu am feyngelu, ka femngechi
feley tai aywkleael ta Ngnechen mew idol
Jesucristo i duam, fey Cristo mew am ichi
kmelkawtulu ta Ngnechen ichi.
Romanu 5:12
181
6
Dew lai reke ta yafkan mew
1
Chem piai am? Amulepeay may tai
yafkameken femngechi tai doy kutranpiwkeyeaetew ta Ngnechen? 2 Femlay llemay!
Ichi ta dew lai reke tati yafkan mew,
fey chumngelu am ka mletuai tati yafkan
mew? 3 Kimlaymn anta eymn, kom ichi
fawtisangelu Cristo Jesus mew, femngechi
4
kiewkletui kisu tai lan mew?
Tai
Romanu 6:18
Romanu 6:19
182
dew lifreletuymn tati yafkan mew tamn presuniekefetew, fey eymn ta eluwkletuymn
tamn nieael lif mongen.
19
Famngechi dungupen tamn doy kme kimafiel tfachi dungu. Fey ta kuyfi mew chalintukukefuymn tamn kuerpu tati wesake illutun dungu mew, femngechi tamn femael
wesake dungu, fey fewla feley tamn chalintukuael tamn kuerpu nor dungu mew, femngechi tamn nietuael lif mongen. 20 Feychi
eymn petu presukonalelu reke tati yafkan
mew, kie nor dungu no rume ta niekelafuymn
tamn mongen mew. 21 Chem no rume kmelkalaeymnmew tamn kuyfi femkefelchi wesake
dungu, fey fewla yewentukukefimn. Kom tfachi dungu ta re lan dungu mten. 22 Welu
fewla lifreletuymn tati yafkan mew tamn
pramyeafiel ta Ngnechen, famngechi tamn
nieael lif mongen ta Ngnechen mew, ka tamn
nieael rumel mongen. 23 Tati yafkan i wlkeel
re lan dungu mten, welu Ngnechen wlkey
tati rumel mongen, Cristo Jesus mew, ichi tai
idol.
7
Kie adknu dungu entuel ta kurewen che mew
Pu pei ka lamngen, eymn ta kimniefimn
tati ley dungu, ka kimnieymn tati ley dungu i
nien pepiluwn kie che mew petu i mongelen.
2
Kie adknu dungu feypiwayi. Tati ftangechi
domo feley tai mngeltunieafiel tai fta, petu
mongelele, tati ley dungu i duam. Welu lale
wla tai fta, tati domo lifrelewetuay tati ley
dungu mew. 3 Fey ta kisu trawlele kangelu
wentru engu petu i mongelen tai fta, fey kisu
ta iwafengey, welu dew lale tai fta, feychi
domo ta lifrelewetuay tati ley dungu mew, fey iwalayay tunte kureyewtuafuy ta kangelu wentru
engu rume.
4
Ka femngechi dungu feley eymn mew, iche
i pu pei ka lamngen. Feychi lalu ta Cristo,
eymn ka femngechi laymn reke ta Moyse i
ley dungu mew, tamn koneltutuael kangelu
fta mew reke. Fey Cristo, Ngnechen tai
wiomongeltuel, ngenngetuy ta eymn mew,
famngechi tai nietuael lif mongen Ngnechen
mew. 5 Feychi petu ngnenieetew ichi ta
yafkan, ta Moyse i ley dungu trepeleimew
reke ichi tai femael tati wesake wimtun
dungu, fey tfachi wesake dungu yeeimew ta
lan dungu mew. 6 Tati ley dungu i pepiluwn
ngneniekefeimew, welu fewla lai reke tati
ley dungu mew. Femngechi ta lifrelewetui tai
poyeafiel ta Ngnechen tai we mongen mew
ngnenieetew tati Lif Kme Pll.
1
Romanu 7:25
Romanu 8:1
183
maumtukefi, tai montulaetew ta idol Jesucristo mew. Fey iche tai rakiduam mew
aylefun i poyeafiel Ngnechen tai ley dungu,
welu tati yafkan i pepiluwn mew presukona
reke felen.
8
i mongeleael Ngnechen tai Lif Kme Pll
mew
1
Fey ta famngechi, tati pu che kiewklelu
Cristo Jesus mew, kondenalelay, tati femkenolu
tati yafkafe che i aytukeelchi dungu, welu
may femkelu tati Lif Kme Pll i aykeelchi
dungu.* 2 Tati Lif Kme Pll tai pepiluwn
am wlkelu mongen ta Cristo Jesus mew, montuleimew tati yafkan tai pepiluwn mew ka
tati lan dungu mew. 3 Moyse tai ley dungu pepi
wioduamel-lafi ta che tai yafkan mew, welu
Ngnechen werky kisu tai Fotm kie yafkafe
che reke tai chalintukuafiel i langmngeael
femngechi tai wioduamafiel ta che i yafkan
mew. Fey famngechi tai kondenangeael ti
yafkan mlelu tati yafkafe che mew. 4 Femngechi
femi ta Ngnechen tai pepi mupituael itrokom
ichi mew chumngechi tai werklen tati ley
dungu, fey ichi ta mongelewelai tati yafkafe
che tai wimtun dungu mew, welu may chumngechi i aylen tati Lif Kme Pll.
5
Tati pu che inanielu tati yafkafe che tai
wimtun dungu, rakiduamklekey engn tfachi
mapu tuwnngechi wesake illutun dungu mew
mten, welu tati mongelelu chumngechi tai
ayken ka i feypilen tati Lif Kme Pll, rakiduamklekey engn tati Kme Pll tai aytukeelchi dungu mew. 6 Fey rakiduamyengeym
yafkafe che i illutukeelchi wesake dungu mew,
fey yekefi ta che ta lan dungu mew, welu rakiduamyengeym tati Lif Kme Pll tai aytukeelchi dungu mew, yekefi ta che mongen mew
ka kme tngn mew. 7 Welu tati pu che rakiduamyeniefilu tati re wesake illutun dungu, fey
kayeyefi ta Ngnechen, pikenolu engn am ka
pepi mngeltukelafi rume ta Moyse i ley dungu.
8
Feymew tati pu che ngnenieetew tati wesake
illutun, tutekelafi engn ta Ngnechen.
9
Welu eymn ngnenielaeymnmew tati
yafkafe che i illutukeelchi wesake wimtun,
welu may, ti Lif Kme Pll i aykeel. Rf
mew mlele Ngnechen i Lif Kme Pll ta
eymn mew, kisu ngnenieeymnmew. Fey tati
nienolu Cristo tai Lif Kme Pll, konpalelay
ta Cristo mew. 10 Welu Cristo ta mlele eymn
mew, tamn piwke ta mongeley, Ngnechen am
montuletew ta eymn yafkan mew, tunte tati
kuerpu felele rume tai layael tati yafkan tai
duam. 11 Fey Ngnechen i Lif Kme Pll, tati
wiomongeltufilu ta Cristo, mlele ta eymn
Romanu 8:24
mew, fey kisu, wiomongeltufilu ta Cristo,
elutuaeymnmew we mongen tamn afaelchi
kuerpu mew, Ngnechen tai Lif Kme Pll am
mlelu ta eymn mew.
12
Feymew llemay, pu pei ka lamngen, ichi
mley tai mongeleael chumngechi aykey
Ngnechen tai Lif Kme Pll. Fey ngelay
tai mongeleael chumngechi mongen aykey i
nieael tati yafkafe pu che. 13 Fey mongelelmn ta
eymn chumngechi aykey tati yafkafe pu che,
layaymn, welu tati Lif Kme Pll i pepiluwn
mew langmfilmn reke tati yafkafe che i
wesake illutun, nieaymn ta mongen.
14
Kom tati ngnenieetew Ngnechen tai Lif
Kme Pll, fey engn ta Ngnechen i yallngetuy. 15 Fey eymn ta llowlaymn kie pll presukona reke tamn nieaetew femngechi tamn
wiome llkaletuael, welu may llowimn tati
Lif Kme Pll Ngnechen tamn nietuaetew
kisu i yall reke. Fey tfachi Lif Kme Pll
mew llellipukefiyi ta Ngnechen, feypilen mew:
Iche i Chaw! 16 Ka femngechi tfachi Lif
Kme Pll kimelmakeeimew tai pll rf
mew Ngnechen tai nietuetew kisu i yall
reke. 17 Fey kisu am yallyetuetew ta ichi,
feymew ka femngechi koneltulei Ngnechen
tai tukulpaknulelfielchi dungu ta Cristo mew,
fey koneltuai kutrankawliyi rume ta Cristo
ichi, fey kangelu mongen mew tai mletuael kisu ichi, Cristo i ftra kme pepiluwn
mew.
Nietuay ftra kme felen tati yall reke nietuael
Kme kimnien ti kutrankawn mlelu ta
tfachi mapu mew chem pifal-lay rume trrmngele tati ftra pramyefal pepiluwn tai
peael ta amulerpuachi tripantu mew. 19 Kom
dewmaelchi chemkn ka tati nielu mongen
ngmkley rume ngenoafeluwn mew tai
peafiel feychi ant ta Ngnechen i pu yall i
peael tfachi ftra pramyefal pepiluwn. 20 Kom
tati dewmael elngey tai aftuael, kisu ngnewn
ta felelay, welu may tai femngechi adknungen
mew. Fey ngmkley 21 tai lifrenentungetuael kie presu reke tati wesa felen mew, tai
llowngeael tati ftra kme felen i nietuael ta
Ngnechen tai pu yall.
22
Kimniei ta fantepu mew itrofill chemkn
nielu mongen ta etngkley ka kutrankawkley
kie peachi domo reke. 23 Kisu engn mten
ta kutrankawklelay, ichi ka femngechi felei,
ichi am wne elungelu tati Lif Kme Pll
femngechi tai llowael kme felen. Rume kutrankawklei ka ngmniei tati ant tai
llowngeael Ngnechen i pu yall reke, femngechi ta Ngnechen lifreknumatuaeimew
tai kuerpu. 24 Fey ta dew montulngei, welu
18
* 8:1 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati femkenolu tati yafkafeche i aytukeelchi dungu, welu may femkelu tati Lif Kme Pll
i aykeelchi dungu.
Romanu 8:25
184
Romanu 9:9
Welu kom tfachi dungu mew wewtripalekei Cristo tai duam, tfey tai piwkeyeetew.
38
Rf mew maneluwklen chem no rume tai
famentunoaetew Ngnechen tai piwkeyechen
mew: tati lan no rume, tati mongen no rume, tati
pu werken pll no rume, tati pu pepiluwnngelu ka ti ngneluwnngechi pll no rume, tati
fewla mlelu no rume, ka mleachi dungu no
rume, 39 tati fentre pralu no rume, ka tati rume
al konlu no rume, ka chem no rume Ngnechen
tai dewmael. Ngelay chem rume tai pntnentuaetew Ngnechen tai piwkeyechen mew,
tati pengelel ta Cristo Jesus mew ichi tai
idol!
37
9
Ngnechen dullifi tati pu judiu kisu i pu
chengeael
1
Iche am ta feyentulelu ta Cristo mew, fey
tati Lif Kme Pll kimniey i chem rakiduamklen. Iche feypin ta rf dungu. Koylatupelan. 2 Rume weangkley tai piwke ka rumel
kutrantupiwkeleken, kisu engn am feyentunolu
ta idol Jesus mew. 3 Aylefun iche tai pu
rema tati pu judiu tuwnche i flpuael ta
Cristo mew, tunte iche pntnentungeafun
rume ta Cristo mew femngechi tai freneafuel ta kisu engn tai flpuael engn ta Cristo
mew. 4 Iche ta rumema piwkeyeniefi engn
Ngnechen am rumema kelluetew engn ka
Israel i tuwnchengey engn, fey Ngnechen
ta rf yall reke nieeyew engn. Ngnechen i
ftra kme pepiluwn mlekey ta kisu engn
mew, ka llowingn Ngnechen i eldungun ka
Moyse tai ley dungu, tai pramyeaetew engn
ka Ngnechen i wldungun. 5 Ichi tai pu
kuyfike tuwnche em tai pu yomel pu che. Ka
kisu engn tai tuwnche mew kpay tati Cristo,
fey Ngnechen tati ngneniefilu itrokom dungu.
Rumel pramyengepe. Felepe may.
6
Ngnechen mupituy tai eldungun tunte
feyentulafuy kom ti pu israelche, Israel tai
pu yomelche am kom koneltulenolu Ngnechen
tai rfngechi trokiche mew. 7 Ka itrokom
ta Abraam tai pu yomel remache rf mew
Abraam tai pu yallngelay, Ngnechen may
feypifi ta Abraam: Tami pu yomelche rf
mew tripayay ta Isaak mew.* 8 Fey tfachi
dungu ta kimelnieeimew iney no rume ta
Ngnechen i yallngenon tai koneltulen mew
ta kie trokiche mew, Abraam tai tuwnchengen mew no rume. Tai feleafel, tfeychi
pu che may Ngnechen tai dullintuel kisu i
trokichengealu, tfey engn ta rf mew koneltuley Ngnechen tai trokiche mew. 9 Fey
tfa lle tati eldungun Ngnechen i feypifiel
Romanu 9:10
185
ta Abraam: Kangelu tripantu mew ka famngen wiomean, fey Sara nieay ta kie wentru
pe.
10
Welu ka petu mley tai feypiael. Rebeka
tai epu wentru pe kie chaw niey engu
Isaak, tai kuyfi tuwn em. 11 Fey petu tai
choyngenon engu, ka petu nienolu kme femn
ka wesa femn no rume, Ngnechen feypifi ta
Rebeka: 12-13 Fey tami wnen pe tati inan
pe i konangeay. Fey tfa fente kme feley chumngechi tai feypilen ta Wirin Chillka:
Piwkeyefi ta Jakob, fey illamfi ta Esaw. Fey
famngechi feley ti eldungu, Ngnechen ngenngey kisu i mtrmael ka i dulliael, chumngechi tai ayel, fey tai chem duamknumanofiel rume tai femkeelchi dungu.
14
Feychi dungu mew anta feypiai
Ngnechen tai nienon ta nor dungu?
Feypilayai llemay! 15 Ngnechen am feypifilu
ta Moyse:
Kutranduamyeafi iney rume ta iche i kpa
kutranduamyeel,
ka kutranpiwkeyeafi tfeychi pu che iche
tai kpa kutranpiwkeyeel.*
16
Feymew llemay, Ngnechen ta kutranduamyechekey che tai ayel ka tai yafluwel
mew no rume, welu Ngnechen may tai ayel.
17
Tati Wirin Chillka mew Ngnechen feypifi tati
longko lmen mlelu ta Egipto: Iche longko
lmenknueyu, fey tai pengelam, eymi mew,
iche tai pepiluwn ka tai kimuwfaluwael
itrokom mapu mew. 18 Ngnechen ta kutranduamyekefi iney rume tai kpa kutranduamyefiel,
ka elukefi i yaf piwkengeael iney rume tai
kpa elunofiel i feyentuael i piwke mew.
19
Welu kieke che feypipeafuy may, fey
Ngnechen elufile kieke che i yaf piwkengeael, chumngelu anta yafkafe pituafuy
ta che, fey iney no rume katrtulayafuy
Ngnechen i femael tai ayelchi dungu?
20
Fey eymi tati feypikelu, iney anta eymi
tami inaramtudunguafiel ta Ngnechen? Tati
rag challa anta feypiafuy tai dewmaetew:
chumngelu anta femngechi dewmaen? 21 Tati
widfe niey pepiluwn tai dewmayael chem
tai kpa dewmael tati rag mew, ka feychi rag
mew mten dewmayafuy kie challa pneael
kmeke poyen dungu mew kam epe fill dungu
mew.
22
Ngnechen felefuy i kutrankayafiel ka
i apmkayafiel tai lladktuniefielchi pu
che, welu femlafi kisu i ngenoafeluwnngen
mew. 23 Fey tfa famngechi ayy i femael ta
ichi mew i pengelael tai ftra afmatufal
pepiluwn, feymew kutranpiwkeyeeimew
ta ichi ka wnelu mew elueimew tai
Romanu 9:33
24
koneltuael ta tfeychi dungu mew.
Fey
Ngnechen ta mtrmeimew, fey kiekentu
ta koneltulelu tati pu judiu mew ka femngechi
mtrmeyew ta Ngnechen tati pu judiu
25
tuwnngenolu.
Iche tai feypipeel, ka
femngechi dungu i wiriknuel ta Osea Wirin
Chillka mew:
Tfeychi pu che koneltulenolu iche i pu
trokiche mew,
iche i trokiche piafi; tai piwkeyenofel,
iche tai piwkeyen trokiche pituafi.
26
Ka tfey mew mten chew tai feypingemum:
Eymn ta iche i trokiche no,
feypingetuayngn tati rumel mongelekechi
Ngnechen i pu yall.
27
Fey tati pu israelche mew, Isaia ta feypi:
Fey Israel tai yomel pu che, tunte fentrenchengeay rume engn tati lafken
mew mlechi kuym reke,
kie muf mten ta tfey engn montuay.
28
Flklepay dewma idol Ngnechen tai mupiael kom tai feypiknuelchi dungu mapu
mew.*
29
Ka chumngechi feypiknuy kuyfi mew ta
Isaia:
Fey kom pepiluwn niechi idol Ngnechen
elunofeliyimew ta yomel remache,
fewla mten ta Sodoma ka Gomora che reke
aftuafui.
Romanu 10:1
186
10
Pu pei ka lamngen, iche tai aynieelchi
dungu ka i ngillatukefiel ta Ngnechen tati pu
israelche mew, fey tai montulngeael engn.
2
Iche feypian kisu engn i aylen i poyeafiel
ta Ngnechen, welu kisu engn i rakiduam
welulkawkley tati rfngechi kimn mew. 3 Welu
kme kimlay engn Ngnechen tai wioduamatuafiel ta che i yafkan mew. Feymew kintukey engn tai wioduamangetuael kisu tai
admkawel mew engn, fey mngeltukelay engn Ngnechen tai adknuelchi dungu tai
wioduamangetuam engn tai yafkan mew.
4
Cristo mupitufi itrokom tati ley dungu femngechi itrokom che, tati maneluwlu ta kisu mew,
i wioduamangetuael tai yafkan mew.
5
Fey tai wioduamangetuael ta che yafkan
mew tai mupitun mew tati ley dungu, Moyse
wirintukuy ta tfachi dungu: Iney rume mupitule i chem pilen ti ley dungu, feley i mngeltuleael itrokom i chem pilen tati ley dungu.*
6
Welu tai niewetunoael yafkan ta che tati
mupiltun mew, feypiley: Ngelay iney rume
tati prayalu wenu mapu femngechi i nagmngepatuael ta Cristo. 7 Ka femngechi ngelay
iney rume tati konpualu ti alwe mapu mew
femngechi tai nentumetuafiel ta Cristo tati pu
la mew. 8 Fey chem dungu rke anta feypiley? Eymi niefimi reke tati dungun, tami wn
mew ka tami piwke mew. Fey tfachi dungu
lle tati werken dungu tai wewpikeel. 9 Fey
kisu tami wn mew feypilmi Jesus tai idolngen itrokom dungu mew, ka tami piwke mew
feyentulmi Ngnechen tai wiomongeltuetew,
nieaymi ta montuluwn. 10 Piwke mew feyentukey ta che i niewetunoael ta yafkan, fey wn
mew ntramyengekey ta Jesucristo tai nieael
montuluwn ta che.
11
Wirin Chillka ta feypiley: Tati maneluwlu
ta idol Ngnechen mew, yewelkawlayay.
12
Ngelay ta kakerume che tunte judiungeay rume
kam judiu tuwnngenolu rume, ka feychi idol
Jesus mten tati idolngelu ta itrokom tfachi
pu che mew, ka rume kme piwkengey tai
ingentu eluafiel itrokom kme felen tfey engn
tai feypikeetew montulen. 13 Fey tfachi dungu
am ta feypilelu: Itrokom che ta maneluwklen
montulen pifile ta idol Ngnechen, nieay ta
montuluwn.*
14
Welu chumngechi am montulen idol
piafuy engn, feyentunole ta kisu mew? Fey
chumngechi am feyentuay engn ta idol mew,
allknole engn i ntramyengen ta idol? Fey
chumngechi am allkay engn, ngenole iney no
rume i kimelaetew tati kme dungu? 15 Fey
1
Romanu 11:3
11
Israel tati dullin che
Iche feypipen tfa, Ngnechen illamniepetuy may i trokiche? Femlay! Iche
ta ka femngechi Israel tuwnche, Abraam
tai yomelche, ka tripan Benjamin tai
tuwn remache mew. 2 Llituka mew mten
Ngnechen dullifi tati pu israelche, kisu tai
trokichengeael, fey ka illamnielafi. Eymn
ta fente kme kimnieymn tai feypilen ta
Wirin Chillka Elia ta petu mlelu tfachi
mapu mew Ngnechen ta petu dulliniekefuy ta
kieke che tati judiu tuwnche mew. Fey Elia,
ngillatulu ta Ngnechen mew, dalluntukufi tati
pu israelche. Fey ta famngechi feypi: 3 idol,
1
Romanu 11:4
187
Romanu 11:24
tai wewpiael Ngnechen i werkn dungu
eymn mew, feymew ngenoafeluwn mew kdawken femngechi eymn tati katripanchengelu
i llowael montuluwn. 14 Iche aylen kieke
iche i pu tuwnche i trirafel reke ta eymn
mew, feyta famngechi i kintuafel engn kay i
llowafel montuluwn ta Jesus mew.
15
Fey tai illamngetun mew tati pu judiu,
fey kom tati katripanche pepi kmelkawi ta
Ngnechen engn, fey chem dungu chey mletuay llowngetule engn? Wiomongetulu reke
trokiway engn! 16 Tati wne masaelchi rngo
mew entungele kie pichin masan fey ka chalintukungele ta Ngnechen mew, ka femngechi
kom chalintukuley tati masan. Fey kie anmka
tai folil chalintukungele ta Ngnechen mew, ka
femngechi kom chalintukuley tati anmka.
17
Fey kie row olifu katrnentungele, fey eymi
kie fche rowngefel, fey pnantukungetuymi
tati kme olifu mew, fey ta famngechi koneltuleymi tati folil mew ka tati olifu i mongen
mew ktu. 18 Fey doy kmelu trokiwkletukilnge tati katrnentuelchi row olifu mew. Iche
doy kmen pilelmi, konmpange eymi tami elunienofiel mongen tati folil, welu may tati folil
elunieeymew mongen ta eymi.
19
Welu famngechi feypipeaymi may: Tati
row katrngey iche tai pnantukungeael tati
olifu mew. 20 Femi llemay, katrngey engn tai
feyentunon mew ta Cristo Jesus mew, fey eymi
ta mleymi tfey mew tami feyentun mew ta
Cristo Jesus mew. Feychi dungu mew ta mallmawkilnge, welu may feley tami ekunieafiel ta
Ngnechen. 21 Fey Ngnechen am katrnentufilu
tati row mlekefulu tati anmka mew, eymi ta
doyelchi felefuy tami katrnentufemngetuafel.
22
Ngneduamnge, Ngnechen ta rume kme
piwkengey, ka lladktuchekey.
Feymew
Ngnechen lladktufi tati pu judiu feyentunolu,
welu eymi mew rume kme piwkengey. Welu
feley tami mongeleael chumngechi tai feypilen
kisu tai kme nor dungu. Fey femngechi
femnolmi eymi, ka femngechi katrnentungetuaymi. 23 Fey tati pu judiu wiome feyentule
engn, ka wiome pnantukungetuay reke
engn ti anmka mew, Ngnechen am ta
nielu pepiluwn tai wiome pnantukutuafiel
engn.
24
Eymi, fey tami judiu tuwnngenon,
Ngnechen katrnentueymew kie fche
olifu mew, tami pnantukungeael tati kme
olifu mew, tati femfalnofel, tati pu judiu, tati
rf kme olifufel, doyelchi may feley tai
wiome pnantukutuaetew ta Ngnechen tai
koneltuleelchi kme olifu mew!
11:6 Kieke kuyfi wirin mew mley: Fey dullingele engn kmeke dungu
i femkeel mew, dullingelay engn Ngnechen i kutranpiwkeyechen mew. Fey felefule, ti kme femn chem falilayafuy rume.
11:8 Deuteronomio 29.4; Isaia 29.10.
* 11:10 Salmo 69.22-23 LXX.
Romanu 11:25
188
12
Lif mongen i nieael ta che Ngnechen mew
11:27 Isaia 59.20-21; 27.9 LXX.
41.11.
Romanu 12:13
* 11:35 Job
Romanu 12:14
189
13
Itrokom che feley i yamnieafiel tati mlechi
pu awtoridad, ngenoluam chem awtoridad no
rume Ngnechen tai adknunoel. Kom tati
awtoridadklelu, kisu i piel mew ta mley. 2 Feymew iney rume yamnienofile tati
awtoridad, fey ta mngeltulafi Ngnechen i
werkknuelchi dungu. Fey tati yamnienofilu
tati pu awtoridad, fey engn kutrankangeay.
3
Tati pu awtoridad am mlenolu tai llkalkatuafiel tati femkelu kmeke dungu, tati femkelu
wesake dungu mayfe. Ayleymi am tami
llkanienoafiel tati pu awtoridad? Femkeaymi
may ta kmeke dungu, fey tati pu awtoridad
chem chumlayaeymew rume, 4 Ngnechen i pin
mew am kdawklelu engn eymi tami kmelkaleael. Welu ta femlmi wesake dungu, feymewke
ta feley tami llkanieafiel. Tati pu awtoridad re kisu ngnewkelay, welu may Ngnechen
elueyew ti pepiluwn tai kutrankayafiel tati
femkelu wesake dungu. 5 Feymew llemay, kmey
tai yamniengeael tati pu awtoridad, re tamn
kutrankangenoam mten no, welu felelu am
1
Romanu 14:2
14
Entufilkefilnge tami pei
Kme duamkechi llowkeafimn tati pu che,
newe kme admnolu tati mupiltun dungu, ka
yawtudungukefilmn ta kisu engn. 2 Mley
ta kieke che rakiduamkelu i iyafiel itrofill
iyael, welu ti kakelu, tati newe admnolu ta
mupiltun mew, ikey ta re kar tukukan mten.*
1
* 12:19 Deuteronomio 32.35. 12:20 Proverbio 25.21, 22 LXX. * 13:9 Exodo 20.13-15, 17; Deuteronomio 5.17-19, 21. 13:9
13:9 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: koyladungukilnge.
* 14:2 ikey ta re kar tukukan mten: mleyechi
Levitiko 19.18.
ilo fendengekelu ti merkaw mew fey tfa chalintukungelu ti ngillatuwe ruka mew chew i mlen ti adentun ngnechen, fey kieke
feyentulelu feypikefuy ta che i inoael tfeychi ilo femngechi i poyenoafiel tati pu adentun ngnechen.
Romanu 14:3
190
Romanu 15:5
15
Tutefinge tami chafche, eymi kisutu mten
tutewkilnge
1
Kom ichi newenklelu ta mupiltun mew,
feley tai kelluafiel ta kakelu tati pu che newe
newenklenolu ti mupiltun dungu, fey ichi
ngelay tai kisutu tutewkleael mten. 2 Itrokom
ichi feley tai tutenieafiel tai chafche ka
tai femael tati dungu kisu engn tai aywam
femngechi i kme admael engn tati mupiltun
dungu. 3 Cristo am ka femngechi aytunolu
kisutu i tutewael. Tai femafel, kisu mew
ta mupituley tai feypilen tati Wirin Chillka:
Iche kayetudungungen, tami pu kaye tami
kayetudunguetew mew.*
4
Kom tati kuyfi wirintukuelchi dungu ta
Wirin Chillka mew, wirintukungey ichi tai
kimeltungeael. Fey ta famngechi tai nieael
maneluwn Ngnechen mew tati Wirin Chillka
i duam. 5 Fey Ngnechen, tati wlkelu ta
14:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: fey tati dullintunienofilu ta kieke ant, femkelay tai poyeafiel ta Ngnechen.
14:10
14:11 Isaia 49.18; 45.23.
* 15:3 Salmo
Kieke kuyfi wirin mew feypiley Cristo; kakelu wirin mew feypiley Ngnechen.
69.9.
Romanu 15:6
191
Romanu 15:30
mew, femngechi tai nglamafiel tati pu ka
tripanche i mngeltuafiel engn ta Ngnechen
i feypikeelchi dungu mew ka i femkeel
19
mew.
Fey kom tfachi afmatufal dungu
femn ta Ngnechen i Lif Kme Pll tai
pepiluwn mew. Fey tfa famngechi, miyawn
i wewpiafiel Cristo tai werken montuluwn
dungu kom mapu mew.
Llitun Jerusalen
waria ple, itrokom waria rupan ka Iliria i
troki mapu mew fente puwn chew ta petu
kimeltungekelay tati kme montuluwn dungu.
20
Welu kuiwtukuwn tai wewpinoafiel ti
werken dungu chew dew wewpingey ta Cristo,
femngechi tai keykonnoael chew ta kangelu i
dew wewpiel. 21 Femn chumngechi i feypilen
tati Wirin Chillka:
Tati kimelkenofelchi pu che, kimelngeay ta
Ngnechen i dungu.
Tati allkkenofulu i ntramyengen ta
Ngnechen,
fey engn ta longkontukuay ta Ngnechen
i dungu.
Pablo ayley i amuael ta Roma
Fey iche am wewpiyawkelu, feymew pepi
pewmekelayi, welu aykefun i amuael. 23 Fey
fewla tai dew dewmantun mew tai kdaw
ta tfachi trokike mapu mew, ka rupalu am
fentren tripantu tai aykefel iche tamn
pewmeafiel, 24 fey amuali ta Espaa aylen tai
mlerpuael eymn mew. Fey dew rumerpuli
eymn mew, aylen tamn kellumuafiel femngechi tai amuael kakelu troki mapu mew.
25-26
Welu fewla mley i amuael ta Jerusalen
mlechi feyentulechi pu che mew, tai yelelafiel ka i elumeafiel ti chemkn tai trawlel
tati feyentulechi pu che mlelu ta Masedonia
ka Akaya, kisu engn am aylu tai kelluafiel
ti pofreleyechi pu pei ka lamngen mlelu ta
Jerusalen mew. 27 Kisutu ta rakiduami engn,
fey rume kme femi engn, fey chumngechi tati
feyentulechi pu judiu ipangentufi engn reke
Ngnechen tai dungu tati pu ka tripanche,
ka feley tai freneafiel engn tai nieelchi
chemkn mew tati feyentuleyechi pu judiu.
28
Feymew, feychi iche dew dewmantuli fey
tfachi dungu ka chalintukulelmefili engn tati
trawlelchi plata, fey wla amuan ta Espaa.
Fey pichima mten mlerpuan tai witranngemeael ta eymn mew. 29 Rume maneluwklen
feychi amuali iche, Ngnechen ta rume freneaeimew kom kmeke dungu mew.
30
Pu pei ka lamngen, tai idol Jesucristo
mew ka ti piwkeyechen tai eluetew tati Lif
Kme Pll, llellipuwayi tamn kiewkleael
ta iche eymn weychayalu reke, fey ngillatumaniemuchi ta iche Ngnechen i kelluaetew.
22
Romanu 15:31
192
16
Kieke pifalelchi dungu
Chalintukuleluwayi tai lamngen Febe, tati
kellukelu Senkrea mlechi troki feyentulelu
mew. 2 Kme llowfimn idol tai y mew,
chumngechi mley i femael tati mupiltuleyechi
pu che, ka kellufimn itrokom tai duamtuel
mew, kisu am rume fentren che ta kellukefilu.
Iche ta ka femngechi kelluenew.
3
Lemoria piafimn ta Prisila ka Akila, iche
tai kompa kientrr kdawkelu tai poyeafiel
ta Cristo Jesus. 4 Tfey engu inayawleyew
reke tati lan dungu i montulmayaetew iche
tai mongen. Iche rume maumniefi, ka
femngechi maumnieeyew itrokom tati feyentulechi pu judiu tuwnngenolu.
5
Ka femngechi lemoria piafimn tati pu che
trawluwkelu Prisila engu Akila i ruka mew.
Lemoria piafimn iche tai sakin weni Epeneto.
Kisu ta wne feyentuy Cristo mew Asia troki
mapu mew.
6
Lemoria piafimn ta Maria, kisu ta rume
kdawi ta eymn mew.
7
Lemoria pilelmuchi iche tai fren Androniko ka Junias, fey engu ka iche kientrr
mlekei ta karsel mew. Fey engu ta apostol reke
kdawi, ka iche mew wne feyentuy engu ta
Cristo mew.
8
Lemoria pilelmuchi ta Ampliato, iche tai
sakin weni ta idol mew.
9
Lemoria piafimn ta Urfano, ichi tai kompa Cristo i kdaw mew, ka iche tai sakin
weni Estaki.
10
Lemoria piafimn ta Apele, fey kisu kme
ntramyey i mupiltun ta Cristo mew.
Ka lemoria piafimn Aristobulos tai remache.
11
Lemoria pilelmuchi tai kie tuwnche Erodion, ka Narsiso tai pu rema tati feyentuleyelu
ta idol mew.
12
Lemoria piafimn ta Trifena ka Trifosa, tati
kdawkelu ta idol i dungu mew.
Ka femngechi tai sakin lamngen Persida. Fey
ta rumema kdawkey idol tai dungu mew.
1
Romanu 16:26
Lemoria piafimn ta Rufo, ftra kimfal feyentulelu ta idol mew, ka kisu i uke, ka femngechi iche i uke reke trokiniefi.
14
Lemoria piafimn ta Asinkrito, ka Flegante,
ka Ermes, ka Patrofas, ka Ermas ka tati pu pei
ka lamngen ta mleyelu kisu engn mew.
15
Ka femngechi lemoria piafimn ta Filologo ka
Julia, ka Nerew ka kisu i lamngen, ka Olimpas ka
femngechi kom tati mupiltuleyechi pu che kisu
engn mew mlelu.
16
Welukonkechi
chaliwmn
rfngechi
piwkeyewn mew. Cristo mew feyentulechi pu
che itrokom lemoria pifaleymnmew.
13
Nglam dungu
Pu pei ka lamngen, feypiwayi tamn kuiwtukuael tati pu che mew kimeltukelu chem
notukawn dungu rume tamn pntlkawael,
fey engn ta notukaniekefi tati kme kimeltun
eymn tamn llowel. Pnttripamn ta tfeychi
pu che mew, 18 poyekenofilu engn am tai idol
Jesucristo. Kisu engn aykey tai fill wesa femmekeael, ka kme dungufaluwkey aykelu engn am i ngnenkayafiel tati om piwkengechi
pu che. 19 Feypingekey eymn tamn ngnefaln, feymew ta aywken, ka aylen tamn
kimchengeael femngechi tamn femael kmeke
dungu, welu tamn femnoael wesake dungu.
20
Femngechi Ngnechen, tati kme tngn
wlkelu, mchay mten pnonagmafi reke ta
wekf eymn tamn miche namun. Pewmangen tai idol Jesucristo ta freneaeymnmew
tamn kmelkaleael.
21
Lemoria pifaleymnmew ta Timotew, iche
tai kompa tati kdaw mew. Ka femngechi
feypi Lusiu, Jason ka Sosipater, iche tai kie
tuwnche.
22
Iche, Tersiu, Pablo tai sekretario petu
wirifi ta tfachi karta, fey ka femngechi lemoria
piwayi ta idol mew.
23
Lemoria pifaleymnmew ta Kayo. Umatulen ta kisu i ruka mew, kisu ta eluwkley
i kelluafiel itrokom tati pu che feyentulelu ta
idol mew.
Ka femngechi lemoria pifaleymnmew ta
Erasto, tesorerolelu ta waria mew, ka tati pei
Kuartu pingelu. 24 Tai idol Jesucristo i
frenechen mlepe kom eymn mew. Felepe
may.*
17
Romanu 16:27
193
Romanu 16:27
1 Korintio 1:1
194
1 Korintio 1:20
wla tai idol Jesucristo.
Ngnechen ta
kellunieeymnmew tamn newentuleael ka
yafluwkleael tuntepule tamn mongen,
femngechi ta iney no rume ngelayay tamn
fillpiaetew chem dungu mew no rume, feychi
wiometule tai idol Jesucristo. 9 Ngnechen
rumel mupitukey kisu tai tukulpaknuelchi
dungu, fey kisu lle tai dullietew femngechi tai
kiewkleael mongen mew kisu i Fotm, ichi
tai idol Jesucristo.
8
1 Korintio
1 Korintio 1:21
195
2
Tati langmelchi Cristo i werken dungu
1
Welu pu pei ka lamngen, feychi amulu iche
tamn wewpileluwmeafiel Ngnechen tai rf
kme dungu, femlan mallma dungun mew no
rume ka ftra kimn mew no rume. 2 Feychi
mlepulu iche eymn mew, aylan i kimael
kangelu dungu, welu Jesucristo i dungu mten,
tati langmel ta krus mew. 3 Pewfaluwpun
ta eymn mew ngawadduamklen ka rume
llkankechi 4 ka femngechi dungupulu iche
1:31 Jeremia 9.24.
1 Korintio 2:15
1 Korintio 2:16
196
3
Kompawen Ngnechen i kdaw mew
Iche i pu pei ka lamngen, pepi dunguwlayi chumngechi tai dungukefiel tati pu
che tati Lif Kme Pll i kellunieetew, welu may
dunguwiyi chumngechi dungukefi tati che
nielu re che i kimn mten, petu newe kimnolu
am eymn ta Cristo i kme dungu. 2 Eluwiyi
kie pichin kimeltun mten, we pichikeche reke
femngelu am eymn tati lichitukelu mten fey
tai iyafel ftakeche i ikeelchi iyael, eymn
am petu pepi llownolu ti kme kimeltun, tati
fane iyael reke felelu. Fey fewla pepi admlayafuymn rume! 3 Fey eymn petu nielu am re
che i kimn mten! Fey petu mlele eymn
mew tati triruwn ka kayetuwn, fey tfa
femngechi feley tamn nien re che i rakiduam
mten ka amuley tamn rakiduam chumngechi
femkey tati mlelu ta mapu mew. 4 Femngechi
kie che feypiym: Iche Pablo mew koneltulen, fey kangelu feypikey: Iche Apolu mew
koneltulen fey ta femngechi petu nieymn re
che i rakiduam mten.
5
Fey rf dungu mew iney anta Pablo? ka
iney anta Apolu? Re kdawkelu mten, kisu
engn i duam eymn feyentuymn ta idol
mew, kake kieke ichi iney kay dewmakey
i kdaw idol tai legtuknuletew. 6 Iche ta
kie nganlu reke, fey Apolu ta wtrukolu reke,
welu Ngnechen may ta elukefi i tremael reke
ti ngankeelchi fn ketran. 7 Fey ta femngechi tati
nganlu rume ka ti wtrukolu rume chem falilay,
welu Ngnechen itrokom mew ngenngey, fey
kisu lle tati elukefilu i tremael ti ngankeelchi
fn. 8 Tati nganlu ka ti wtrukolu, fey mr engu
trrkley, fey Ngnechen may kulliafi ta kake
kieke engn chem i kdawel mew. 9 Ichiw
ta kientrr kdawkelu mten Ngnechen tai
dungu mew, fey eymn ta Ngnechen i petu
kdawelchi lelfn reke feleymn. Ka Ngnechen
tai petu dewmaelchi ruka reke feleymn. 10 Fey
iche tati wne kellu dewmaknukelu tati ruka,
fey Ngnechen femknuenew tai kellu anmafiel tati orkon, fey kakelu petu kellukoni ta
tfey mew. Welu kake kieke mley i kuiwtukuwael chumngechi i petu dewmaknukeel
mew. 11 Fey iney no rume ngelay tai elknutuael
kangelu orkon, fey ti ruka i dew nieelchi orkon,
Jesucristo tati. 12 Fey tfachi wente elrukan mew,
1
1 Korintio 4:4
4
Tati pu apostol i kdaw
Eymn mley tamn rakiduamyemuafiel
ichi tai kelluken Cristo i dungu mew,
werkngelu tai kimeltuael Ngnechen i
adknuelchi kme kimngekenofelchi dungu.
2
Feymew tati llowlu tfachi yefal dungu, feley
i femael itrokom tai manelngeel mew. 3 Fey
iche kay, newe mte wesa duamklelan
tai ramtukadungungeael ta eymn mew
kam chem kues i tribunal mew no rume.
Iche rume kisutu ramtukadunguwkelan.
4
Welu iche i rakiduam feypintukukelaenew
chem dungu mew rume, fey tfachi dungu
1
1 Korintio 4:5
197
1 Korintio 5:7
iche i pu yall reke, fey iche ta rume piwkeyewiyi. 15 Fey tunte mari warangka nieafuymn rume ta kimeltufe tamn kimelaetew
5
Feymew llemay, eymn ramtukadungumekekta Cristo i dungu, fey kie chaw mten
ilmn petu i akunon tati afaelchi ant.
nieymn. Iche eymn tamn chaw reke tamn
ngmklemn i kpayael ta idol femngechi
kimeltuetew tamn mupituael ta Cristo Jesus
tai nentupayafiel pelon mew feytichi dungu ta
mew. 16 Famngechi, llellipuwayi tamn inayeael
fewla dumi mew mlelu ka pemayafi i chem
iche i femkeelchi dungu.
rakiduamklen tati pu che. Feymew wla ta
17
Feymew lle werkleluwiyi ta Timotew,
Ngnechen pramyeafi kake kieke chumngechi
iche i sakinieel ka i fotmyeel reke ta ii koneltuleel.
dol mew. Kisu ta konmpaleleymnmew iche
6
Pu pei ka lamngen, petu dunguwiyi tfachi tai chumyawken ka feyentulen ta Cristo Jedungu kisu eymn tamn kmelkawafiel inayen- sus mew, chumngechi tai kimeltuken kom
tunieafimn ta Apolu ka iche tayu chumken. troki feyentulelu mew. 18 Kieke eymn re
Feypiwpeyi tfachi dungu tamn inayentuael tamn wesa rakiduamngen mew kpawelayay
ichiw tayu femkeelchi kme dungu, femngechi tati pimuken. 19 Welu prm amuan tamn
tamn doy amulknunoael tati wirilechi dungu pewmeafiel, pifule ta idol, femngechi kimpuan
mew, femngechi ta iney no rume tai mall- tfeychi dungufengechi pu che rf i niepen may
mawnoael tai frenengeael ta kie che, fey i Ngnechen i pepiluwn kam re i dungufengen
wesalkangeael ta kangelu. 7 Fey chumngelu am mten engn. 20 Welu may ta Ngnechen i
doy kmelu kakelu mew trokiwkleymn? Kom longko lmenngen re dungun mten no, welu
tamn nieel Ngnechen tamn eluetew. Eymn may ta Ngnechen i pepiluwn. 21 Chem anta
kisutu nielaymn chem rume, fey chumngelu doy aynieymn ta eymn? Tamn kme piam fente mallmawkleymn?
wkeyen dungu mew tamn dunguwpuafiel kam
i fillpipingepuael re wesake dungun mew?
8
Femngechi tati dew rikuleymn, itrokom
nieymn tamn duamtukeel kie longko l5
men reke trokiwkleymn ka chem duamtuweFamentungeael ti yewenngechi dungu
laymn rume ichi tamn kelluafiel. Pewman1
Dew feypiniengey i kielen eymn mew
gen may longko lmenngeafuymn rf dungu
mew, femngechi ta ichi koneltuafui kay tati nielu kure reke kisu tai ee. Fey tfa
eymn tamn lmen mlewe mew! 9 Welu famngechi femlu, fey ta rume wesa dungu femichi tai apostolngen,* Ngnechen llayen- mekey. Tfachi dungu ta mlekelay tati pu
tuknueimew tai langmngeael reke. Ichi feyentulenolu mew no rume. 2 Welu eymn
ta felei tfachi mapu kie afmafal dungungeael ta rume mallmawkleymn tamn piwke mew!
reke tati pu werken pll mew ka femngechi tati Felefuy may tamn rume weangkleafel! Fey
pu che mew. 10 Ichi ta Cristo i duam kie ti che femngechi femlu, feley tai kie plekwedwed trokingekei, welu eymn Cristo tamn nungeael ta eymn mew. 3 Fey iche kay,
freneetew mew kimke chengeymn. Ichi tunte mlepulayan rume ta eymn mew, welu
ta ngawadklei, welu eymn ftra newen mlepukan reke tai rakiduam mew. Tai
chengeymn. Ichi ta illamkangekei, welu idol Jesucristo i y mew, dew feypin tai
eymn ta yamngekeymn 11 Fantepu mew amu- wesa femn tati femngechi femlu. 4 Eymn
ley tai kutrankawklen ngwtun mew, wy- femngechi trawlmn, iche i rakiduam mew
wn mew, ka faltaluwklen takuwn mew, tati mlepukayan reke ka femngechi idol Jesus i
pu che rume kutrankakeeimew, nielai ruka no pepiluwn mleay eymn mew. 5 Femngechi
ta yechi che feley i wltukungeael ta wekf
rume tai mleam.
mew, femngechi i apmngetuael reke tai
12
Rume kansakei kdawiym tai peam iyael.
yafkafechengen, welu i pll montuay feychi
Fey wesa pingei, welu ichi kme ngillatukpatule ta idol Jesus.
makefiyi ti pu che. Inayawlngekei tai
6
Eymn ngelay tamn mallmawael tamn
kayetungen, welu ichi chem pikelai rume.
femkeelchi
dungu mew.
Dew kimnieymn
13
Wesa dunguyengekei ichi, welu chem wesa
ta tfachi feypin: Kie pichin lefawra kom
tukulpachekelai. Kie llay wesa che trokifaymkefi ta masan. 7 Eymn ta we masan kofke
keeimew ta kom che. Fey famngechi femreke feleymn, feymew famentuknufimn
ngekei fantepu mew.
tamn wesalkaetewchi lefawra, femngechi
14
Wirileluwpelayi ta tfachi dungu tamn tamn feletuael lefawrangenochi masan reke,
yewelkawafiel, welu may tamn nglamuwafiel, tati ikeel ta Paskua kawi mew.* Fey Cristo
* 4:9 apostol: Jesus tai dullielchi mari epu mten no, welu ka femngechi Pablo reke femel.
kawi ant tai tukulpangekemum chumngechi i montulngen presukonalelu tati pu judiu Egipto mapu mew.
1 Korintio 5:8
198
6
Trafdunguwn ti feyentulenochi kues mew
1
Femngechi kiekentu eymn nieym
yafkawn, fey chem mew am amukey ta kie
feyentulenochi che mew tai adknulelaetew i
dungu, fey i felefel i feypiafuel ta Ngnechen
i feyentulechi pu che? 2 Kimlaymn anta
Ngnechen mew feyentulechi pu che tai adknuafel ti wesake dungu mlekelu tfachi mapu
mew? Fey eymn adknuafilmn kom dungu
mlelu mapu mew, chem mew am admlaymn
tamn adknuafiel tfachi pichin dungu?
3
Kimlaymn am ichi tai nglamdunguafiel
tati pu werken pll ktu? Fey doykechi
may feley tai adknuafiel tfachi mongen
mew mleyekechi dungu. 4 Feymew ta eymn
nielmn yafkawn dungu tfachi mongen mew,
chem mew am amukeymn eymn tamn
adknuaetew tati pu koneltulenolu Ngnechen
i feyentulechi pu che mew? 5 Fey tfa feypipen
femngechi tamn yeweduamael. Ngelay am
eymn mew kie no rume kim adknudungulu
mlele yafkawn dungu ti feyentulechi pu che
mew? 6 Re kewakelay mten kieke che ta
kakelu engn, welu may ka amurpukey ktu
engn femngechi tai adknuaetew tfeychi pu
che feyentulenolu!
5:12-13 Deuteronomio 17.7 LXX.
1 Korintio 6:19
Fey i mlen mew yafkawn dungu eymn
mew, rume wesa dungu tati! Doy kmepelayafuy may i duamknungenoael ti wesa
dungu? Fey ngnewkelaymn am tamn duamknunoafiel ti wesake dungu tamn femngekeel? 8 Welu eymn ngnenkachekeymn
ka weekefimn kisu tamn pu pei ktu!
9-10
Kimlaymn am eymn tati wesake mongen
nielu koneltulayay ta Ngnechen i mlewe
mew? Eluwkilmn tamn ngnenkangeael. Fey
Ngnechen tai longko lmenngeelchi mlewe
mew koneltulayay tati pu domo ka ti pu wentru
re amyemekewle ka ti pramyekelu adentun
pichike ngnechen ka iwakelu no rume, kudumuwkelu chaf wentru engu no rume, ka ti pu
weefe no rume, ka ti pu dimangelu no rume,
ka ti ngollife no rume, ka ti dallukafe no rume,
ka ti pu koyla ngnenngelu no rume. 11 Fey femngechi chengekefuymn kiekentu eymn ta
kuyfi mew, welu fewla dew liftungetuymn reke
ta yafkan mew tamn nietuael lif mongen idol
Jesucristo i pepiluwn mew ka Ngnechen i Lif
Kme Pll mew.
7
1 Korintio 6:20
199
kuerpu, tati Lif Kme Pll i ngillatuwe rukangen, fey Ngnechen llemay tamn eluetew, femngechi tati Lif Kme Pll i mleael ta eymn
mew? Fey eymn ta kisu ngnewklelaymn,
20
fey Ngnechen am ngillaetew ta eymn, kisu
i sakin Fotm mew. Feymew feley tamn
pramyeafiel ta Ngnechen tamn kuerpu mew
ka kom tamn piwke mew, Ngnechen am ngenngelu kom tfachi dungu.
7
Nglam dungu tati kurewen mew
Fey fewla llowdunguwayi tamn ramtuelchi
dungu tati karta mew. Kmeafuy kurengenofule ta wentru, 2 welu i mleken mew ta
amyewn, fey i kureyewnon ta wentru engu
domo, kake kieke wentru feley i nieael kisu
i kure, fey kake kieke domo i nieael kisu i
fta. 3 Fey ti fta kay ka femngechi tati domo
mley i chaf tuteniewael engu tati kurewen
i chumngechi feleken. 4 Fey ti kure no rume
kisu ngnewklelay, fey am ngnenieetew kisu
i fta, ka ti fta no rume ta kisu ngnewklelay
tai kuerpu mew, fey am ngnenieetew kisu i
kure. 5 Welukonke mley tamu kiewkleael,
fey femnolmu mr may kiewpefulmu tamu
trawnoael kie muf ant femngechi tamu
ngillatuael ta Ngnechen mew. Fey dew femngechi femlmu, feley tamu wiome trawtuael,
fey pinolmu tamu trawtuael, wekf ta kontuafeymumew tamu wedwedkawael.
6
Kom tfa feypipen tai adknupefiel mten
tati dungu, fey werkn dungu reke no tati.
7
Iche kisu i rakiduam mew, aylefun ta
itrokom eymn tamn feleafel iche reke,
welu Ngnechen femknuy ta kake kieke i
kakerume feleael tai mongen: kiekentu tai
niewael wentru engu domo, fey kakelu kay kisu
i re feleael mten.
8
Tati kurengenolu ka ti pu lantu domo feypiafi: tati wentru i kurengenoael ka ti domo
i ftangenoael i re feleael iche reke. 9 Welu
pepi ngnenofile i kuerpu, mley i kureyewael
engn, fey doy kmey i kureyewael ta wentru
engu domo fey i wesa femmekenoael fey i
kureyewnon rume.
10
Welu tfey engn tati dew kureyewlu, feypiafi tfachi werken dungu, iche i dungu no
tati, idol mayfe: fey ti kure i wdanoael tai
fta 11 Fey fewla kay, feyti domo wdaknufile
kisu i fta, wiome kmelkawtunole engu, mley i ftangewetunoael. Ka femngechi mten,
tati fta ngelay tai wdayafiel kisu tai kure.
12
Fey kakelu pu che mew kay, feypiafi engn,
iche kisu i dungu, welu idol i piel no, fey
kieke pei i domo feyentulenole idol mew,
welu aylele i mleael ta kisu engu, fey tfeychi
1
1 Korintio 7:25
6:20 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka kom tamn piwke mew, Ngnechen am ngenngelu kom tfachi dungu.
1 Korintio 7:26
200
1 Korintio 8:11
8
Tati ilo chalintukungelu tati adentun ngnechen
mew
1
Fey fewla llowdunguwayi kangelu tamn
ramtuelchi dungu tati ilo tai chalintukungeken
tati adentun ngnechen mew.* Feyngey tati
feypikeelchi dungu: Itrokom ichi niei kimn,
welu tati nielu fentren kimn mallmawtukey,
welu tati piwkeyechen elukeeimew tai
kmelkawkleael. 2 Fey iney rume kimnielu
kom dungu trokiwklele, fey ta petu kimlay tai
kimafelchi dungu. 3 Welu iney rume piwkeyefile
ta Ngnechen, Ngnechen ta kme kimnieeyew
ta kisu.
4
Fey tai ingeael kay tfeychi iyael tati chalintukuel tati pu adentun ngnechen mew, kme
kimniei tai falinon ti adentun ngnechen ta
mapu mew, fey ka kimniei i mlen ta kie
Ngnechen mten. 5 Tunte feypikefuyngn rume
i mlen fentren ngnechen wenu mapu mew ka
nag mapu mew (fey mley fentren ngnechen ka
fentren idol), 6 welu ichi mew mley ta kie
Chaw Ngnechen mten, fey kisu mew itrokom
chemkn feley, ka ichi mlei kisungealu. Ka
femngechi mley kie idol Jesucristo mten,
fey kisu mew mley ta kom chemkn, ka ichi
mlei ta kisu mew.
7
Welu kom che admlay tfachi dungu.
Kieke che, wimtulefulu i pramyeafiel tati
pu adentun ngnechen, ifiym tfeychi ilo fey i
rakiduamklen tati ilo i dew chalintukulelngeel
tati pu adentun ngnechen, feymew rume
yafkalu trokiwklekey engn. 8 Feyngey llemay
ti iyael i duam ta llowlaeimew ta Ngnechen,
fey doy kme piwkengelayai ta ifiliyi tati iyael,
ka doy wesalkalayai rume ta inofiliyi.
9
Feyngey tamn lifrelen, welu elukefilmn
tamn welulkalafiel ta yafkan mew tati pu
che newe newenklenolu i mupiltun mew.
10
Fey eymi am, kimniefilu tfachi dungu,
anknuwkeymi tami iyael tfey mew chew i
pramyengekemum tati pu adentun ngnechen,
fey chem pei kam lamngen rume peelmew tati
newe yafngenolu ta mupiltun mew, kisu ka
femngechi allmalltuay i iyafiel tfey tati pu
adentun ngnechen i chalintukulelngeelchi
11
ilo.
Fey ta famngechi eymi tami femel
mew, elukefimi i famtripatuael tati pei kam
lamngen newe newenklenolu i mupiltun
* 8:1 tati ilo tai chalintukungeken tati adentun ngnechen mew: mleyechi ilo fendengekelu ti merkaw mew fey tfa chalintukungelu ti ngillatuwe ruka mew chew i mlen ti adentun ngnechen, fey kieke feyentulelu feypikefuy ta che i inoael tfeychi ilo
femngechi i poyenoafiel tati pu adentun ngnechen.
1 Korintio 8:12
201
9
Kie apostol i koneltuleel
1
Feley llemay iche tai lifrelen, welu koneltulen tai apostolngen, iche am pekefilu reke
ta Jesus ichi tai idol ka eymn am iche tai
wewel tai kdawn mew idol tai dungu mew.
2
Fey tunte kakelu pu che apostol trokinielafenew rume, welu eymn feley tamn apostol
trokiniemuafiel, fey eymn tamn feyentulen
ta idol mew rf mew kimfalkley iche tai
apostolngen.
3
Fey ta famngechi llowdungukefi tfey engn tai fillpikeetew: 4 Fill dungu mew koneltulen tai llowael ta iyael ka i ptokoael,
5
ka femngechi i kureyeael kie feyentulechi
domo, chumngechi femkey tati kakelu pu apostol, ka idol tai pu pei, ka femngechi femi
ta Pedro. 6 Kam ta Bernabe mten ka iche
epungeyu tayu koneltulenon ti lofche mew
tayu elungenoael tayu duamtukeelchi chemkn?
7
Iney am kdawkey kie soltaw reke fey kisutu
kintukawklekey i kulliwael? Iney am kdawkey i dapillafiel ti anmklechi ofad, fey
ikelay ti fn ofad? Iney am kuydakey ta kulli
fey entumakelafi i lichi tai waka tai lichitumuael? 8 Ka femngechi rakiduamlayaymn ta
tfachi dungu mew, che mten tai feypiel, fey
Moyse i ley dungu am ka femngechi feypilelu:
9
Fey femngechi wiriley ti lifru mew tati nielu ti
ley dungu: Wilal tukulel-layafimi tati trillakechi
mansun.* Fey tfa feypilelay Ngnechen tai
kuiwtukuniefiel tati pu mansun, 10 welu ichi
may ta kuiwtukunieeimew. Fey ti ley dungu
am wiriknungelu ichi tai duam. Fey tati
ketrakelu ta mapu ka femngechi tati kosechakefilu tati fn ketran, feley i maneluwkleael tai
llowael kisu i koneltuleelchi troki fn ketran
mew. 11 Fey ta femngechi, ichi dew nganliyi reke eymn mew Ngnechen i fn ketran, mte aln dungu pemay tai kosechayael
eymn mew ta tfachi mongen mew pnekeelchi
chemkn. 12 Fey kakelu che koneltulele eymn
tamn nieelchi chemkn mew, doyelchi may
ichiw feley tayu koneltuleael. Welu ichiw
pnekelafiyu ti chemkn tayu koneltuleel rume
tayu pneafiel, fey kom ngenoafeluwn mew kutrankawkleyu femngechi tayu katrlkaduamelnoafiel i wewpiyengeael Cristo tai we kimeln
dungu.
* 9:9 Deuteronomio 25.4.
1 Korintio 9:24
Eymn kimnieymn tfey engn tati kdawkelu ti ngillatuwe ruka mew, pnekey engn ti chemkn mlelu tati ngillatuwe ruka
mew. Fey tfa i piel tati, tfey engn tati
kdawkelu ti ngillatuwe ruka mew chew chalintukungekey ti maumtuel, ikefi engn ti ilo
kulli tfey mew chalintukuel. 14 Ka femngechi
mten, idol ta adknuy ta tfeychi dungu tati
kimelkelu tati werken montuluwn dungu, fey
i mongeluwkleael tfeychi kdaw mew, 15 welu
iche turpu pnekelafi kie pichin no rume
tai koneltulefel, ka femngechi wiripelan tfachi
dungu tamn feypiwafiel femngechi ta eymn
tamn elumuafiel tunte pichinngeafuy rume.
Doymafun i layael mntumaelimew tfa
famngechi i mongeluwklen tai nieel mew!
16
Welu iche pichin no rume mallmawklelan
tai wewpikefiel mew tati werken montuluwn
dungu, aporia werkniengelu am iche i femael tfachi dungu. Awngeafun may ta iche
wewpinofuli! 17 Feymew llemay, iche kisu
duam femmekefuli, dew felefuy i kullingeael,
welu wesaduamkechi mekeli i wewpin, fey
chumngechingeay rume Ngnechen may tai
yefaletew ta tfachi dungu. 18 Femngechi lle,
iche tai kme duamelnieetewchi kullitun fey
tai wewpiafiel ti werken montuluwn dungu,
fey chem rume i kofranoael. Fey tfa lle tai
piel: falintukelafi i koneltuleelchi chemkn
tai mongeluwkleael tai wewpikeelchi dungu
mew.
19
Tunte iney no rume ta presukonanielaenew, kisutu presukonaknuwken itrokom che
mew femngechi tai wewael ta Cristongealu doy
aln che tuntepu tai pepi femel. 20 Femngechi
trawn ti pu judiu ichi judiungetuken, femngechi tai wewafiel ta kisu engn Cristongealu,
ka femngechi tai wewafiel tati ngnenieetew ta
Moyse i ley dungu, iche kisu elknuwken ngnenieaetew reke tati ley dungu, fey iche tunte
ngnenielaenew rf dungu mew tati ley dungu.
21
Ka femngechi, tai wewafiel tfey engn tati
mlenolu ta Moyse i ley dungu mew, fey tfa
engn reke femknuwken, tunte rf dungu mew
ngnenieenew ta Ngnechen i ley dungu, fey
iche am ngnenieetew ta Cristo tai ley dungu.
22
Femngechi mleym iche tati newe
newenklenolu i mupiltun mew, ka femngechi
ngawadduamkleken kie ta kisu engn reke,
femngechi tai wewafiel engn Cristongealu.
Fey ta femngechi fey i chumngen ta kakelu
femknuwken ta kisu engn reke, fey chumngechi rume i pepi montulafiel mten ta
ineyngeay rume. 23 Kom tfeychi dungu femken
tati werken montuluwn dungu i duam,
femngechi tai koneltuael kisu engn tfeychi
montun mew.
24
Eymn kimnieymn kie kuden mew kom
13
1 Korintio 9:25
202
10
Nglamtun dungu i pramyengenoael chem
adentun no rume
1
Aylelan tati pu pei ka lamngen tamn
ngoymanentuael ichi tai kuyfike tuwn em
kom i mlekefel engn miche tyechi trom
mew, ka itrokom engn i katrrumen ti lafken
mew. 2 Feyta famngechi kom kisu engn kiewi
ta Moyse mew fawtisangelu reke ti trom mew
ka ti lafken mew. 3 Ka femngechi, kom kisu engn
ifi Ngnechen i wlelchi iyael 4 ka ptokoy
engn Ngnechen i wlelchi ko, fey feychi ptokolu engn tati kura mew, tfachi kura Cristo
reke felekerkefuy, tai kelluetew. 5 Welu epe
kom reke ta kisu engn tutelay ta Ngnechen
mew, feymew kisu engn i kuerpu mlewey tati
mawkenochi uwe mapu mew.
6
Kom tfachi dungu femngechi rupay kie adknu dungu reke ta ichingealu, femngechi ta
ichi tai aytunoafiel ti wesake dungu, chumngechi ta kisu engn aytufi tfeychi wesake
dungu. 7 Feymew pramyekefilmn ngillatun
mew tati pu adentun ngnechen, chumngechi i
femel ta kisu engn. Tfa tai feypilen ta Wirin
Chillka: Tati pu che anknuwi i iyael ka i
ptokoael engn, fey ka prm witrapray i
fill chummekeael rume.* 8 Ka amyemekewkilmn, chumngechi ta kisu engn amyemekewkefuy, feymew kie ant mew mten
layey engn epu mari kla warangka che.
9
Ka femngechi ngelay tai kintukaduamafiel ta
Cristo, chumngechi ta kisu engn kintukaduamfi ta Ngnechen, feymew layey engn filu i
natuetew mew. 10 Wesa dungukilmn rume ta
Ngnechen mew chumngechi ta kiekentu kisu
engn fillpifi wesa dungun mew, fey ti langmchekechi werken pll langmeyew engn.
11
Kom famngechi dungu mew rupay engn
ichi tai kuyfike tuwn em, kie adknuelchi
* 10:7 Exodo 32.6.
1 Korintio 10:25
dungu reke ta ichingealu, fey tfachi dungu
ka elknungey ta Wirin Chillka mew ichi tai
elungeael kie nglam reke ichi tai nieael
kme lif mongen tfachi amuleyechi tripantu
mew. 12 Feymew tati newenklelu trokiwklelu,
kuiwtulepe i yafkanoael. 13 Eymn ta niekelaymn doy kakerume kintukaduamngen fey
tai niekefel ta kakelu pu che. Iche feypiwayi
Ngnechen i maneluwnngen. Fey kisu elulayaeymnmew ta doy ftra kintukaduamngen
tamn wewtripaleam mten. Fey femngechi ta
kintukaduamngelmn, Ngnechen eluaeymnmew chumngechi tamn newentuleael, femngechi tamn wewtripaleael ti kintukaduamngen mew.
14
Feymew iche i sakin pu pei ka lamngen,
famtripamn tati pu adentun ngnechen mew.
15
Iche kimnien eymn tamn nien ta kimn,
fey eymn feley tamn ngneduamael iche tai
feypiel. 16 Fey femngechi putui tati pulku fey
tai maumtufiel ta Ngnechen, kiewkei ta
Cristo ichi kisu i mollf mew. Ka femngechi ifiym ti kofke, fey kiewkei ta Cristo
ichi kisu i kuerpu mew. 17 Tunte fentrenngefui rume, kom ichi ikei kie kofke mew
mten, fey tfachi dungu mew kie trokiche
reke mten feletui.
18
Rakiduamafimn tati Israel trokiche: fey
tati ilu tati chalintukuelchi ilo kulli, ka femngechi koneltuley ti chalintukuel mew. 19 Fey
tfachi dungu mew ta feypipelan tati pu adentun
ngnechen i falilen, ka ti chalintukungeelchi
ilo no rume i doy falin ta kakelu ilo mew.
20
Tai feypipeel may tati pu feyentulenochi che
chalintukuym chem rume, chalintukulelkakefi
reke engn tati pu wekf, welu Ngnechen no
tati. Fey iche aylelan eymn tamn koneltuael
tati pu wekf mew. 21 Ngelay tamn putuael
idol tai kopa mew, fey ka femngechi tamn
femtuael ti pu wekf i kopa mew. Ka ngelay
tamn anael ta idol i mesa mew, fey ka
femngechi tamn antuael tati pu wekf i
mesa mew. 22 Kam kmey am tai lladklkayafiel ta Ngnechen? Kam ichi am doy yamfalchengei ta Ngnechen mew?
Kom mongen mew i pramyengeael ta
Ngnechen
23
Feypingekey: Kie che femafuy chem
dungu rume tai ayel. Feyngey, welu kom
dungu kmelkalmkelay. Feyngey llemay, kie
che femafuy chem dungu rume, welu itrokom
dungu kellukelay i doy admngeael Ngnechen
i dungu. 24 Ngelay i kintungeael ta kie che
mten i kmelkaleael, welu may tai kmelkaleael ta kakelu kay.
25
Ikeafimn kom tati fendekeelchi ilo ta karniceria mew, fey chem dungu no rume tamn
1 Korintio 10:26
203
11
1
Eymn inaniemn iche i inayentufal
dungu chumngechi ta iche inanien Cristo tai
inayentufal kme dungu.
1 Korintio 11:22
tai munulknuafiel.
Fey wentru ta ngelay
tai munulknuwael i longko, fey wentru
am Ngnechen mew adentulelu ka femngechi
adknungey i pramyeafiel ta Ngnechen, fey
domo adknungey i yamnieafiel ta wentru, 8 fey
wentru am adentungenolu ta domo mew, welu
domo adentungey ta wentru mew. 9 Fey wentru
ta dewmangelay domo tai duam, welu domo
may ta elngey wentru i duam. 10 Fey tfachi
dungu mew, tati pu werken pll i duam, tati
domo feley i munulnieael i longko femngechi
kimfalay i yamnieafiel tai wentru.
7
11
Welu Cristo mew, wentru ka domo mr
fente faliley, 12 fey tunte feyngefuy ta domo
i dewmangen ta wentru mew, ka femngechi
feyngey ta wentru i choyngeken ta domo
mew, welu itrokom tuwkley ta Ngnechen
mew. 13 Eymn ka mten feley tamn ngneduamael fey i kmepen may tati pu domo i
ngillatuael Ngnechen mew fey i munulknunon tai longko. 14 Fey iney rume ngneduamay tai yewenngen ta wentru i tremmael tai kal longko. 15 Welu rume kmey i
tremmael i longko ta kie domo, fey kisu am
elungelu i nieael ta alkechi longko femngechi
tai munulniemayaetew i longko. 16 Fey chumngechingeay rume, kieke ayle i fillpimekeael
tfachi dungu mew, feley i kimael ta ichi
no rume ka Ngnechen i trokiche no rume
kimnielay ta kangelu wimtun.
10:28 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: idol am ta ngenngelu ta mapu mew ka itrokom ta mlelu tfey mew.
1 Korintio 11:23
204
idol i Sena
(Matew 26.26-29; Marku 14.22-25; Luka 22.14-20)
23
Iche llowfi idol mew tfachi kimeltun
tamn eluwfiel: Feytichi pun mew mten ellka wltukungelu ta idol Jesucristo, ny kofke
i kuw mew. 24 Fey dew maumtufilu ta
Ngnechen, wkafi ti kofke ka feypi: Tfa ta
iche i kuerpu, wltukungelu i layael eymn
tamn kmelkangeael. Femngechi femkeaymn
tfa iche tamn tukulpamuafiel. 25 Ka femngechi, dew iknulu, nfi ti kopa i kuw mew
ka feypi: Tfachi kopa, tati we eldungu lle
iche tai mollf mew. Fey kake kieke rupa
putulmn, femkeaymn iche tamn tukulpamuafiel. 26 Fey ta famngechi femkeaymn, kpatule wla ta idol, eymn ntramyekeafimn
kisu i lan trawlmn tamn iyafiel ti kofke ka
putuafiel tfachi pulku.
Chumngechi i llowngeael idol i Sena
Femngechi tatey, iney rume ifile ti kofke
kam putule ta idol i kopa mew fey i inaduamuwnon rume i mongen, yafkantukuwkey
idol tai kuerpu mew ka femngechi idol i
mollf mew. 28 Feymew llemay, kake kieke che
feley i inaduamael i rakiduam petu tai inofiel
ti kofke ka petu i putunofiel ti pulku. 29 Fey
ifile ti kofke ka putufile ti pulku fey i ngneduamnon rume idol tai kuerpungen, kisu mten
ikey ka putukey tai kutrankangeael. 30 Feymew,
eymn rume ptrleymn tati kutranklelu ka
ngawadwklelu, ka femngechi kiekentu dew
layey. 31 Fey kme inaduamuwfuliyi kisuke
ta ichi mten, idol ngelayafuy tai kutrankayaetew. 32 Fey idol tunte kutrankaliyimew rume, fey may tai doy kimchengeael,
ka femngechi tai kondenanoaetew tati feyentunochi pu che ichi. 33 Feymew, iche i
pu pei ka lamngen, femngechi trawluwlmn
tamn iyael, welukonkechi ngmuwkeaymn.
34
Fey kieke che nglele, iknukeay kisu i
ruka mew, femngechi ta Ngnechen ngelayay
tamn kutrankayaetew, fey ta famngechi trawn
mew. Fey ti kakelu dungu kme adknumeafi
amuli iche tamn pewmeafiel.
27
12
Tati Lif Kme Pll i wlkeelchi pepil
Pu pei ka lamngen, iche aylen eymn
tamn kimael kie pichin rewall tati Lif Kme
Pll i wlkeelchi pepiluwn dungu. 2 Eymn
kimnieymn feychi nga petu feyentunolu
eymn ta idol mew, eluwkefuymn tamn
yengeael trawma reke tati dungukenochi
adentun ngnechen mew. 3 Welu fewla aylen
tamn kimael iney no rume petu dungule ta
Ngnechen i Lif Kme Pll i pepiluwn mew
feypilayafuy: Malisialey ta Jesus! Ka iney rume
1
1 Korintio 12:20
1 Korintio 12:21
205
ta kiengey mten.
Fey ti nge ngelay tai
feypiafiel ta kuw: Iche ta duamtulaeyu. Ka
ti longko no rume ngelay tai feypiafiel tati
namun: Duamtulaeyu tati.
22
Welu may, tati pichike troy mlelu ta
kuerpu mew, doy kmenolu reke felelu, fey
engn may ta doy duamtufali. 23 Fey ti pichike
troy tai doy falintukenoel, fey may ta doy
kuiwtun mew takukefiyi. Feytichi pichike
troy tai newe duamniekenofiel, fey tfey
ta doy kme dapingekey, 24 fey famngechi
femngekelay tati pichike troy adkikiyawkelu.
Ngnechen ta kme adknuy ta kuerpu feyta
famngechi fey ti troy newe duamniekenoel
i doy kme poyengeael 25 femngechi tai
pntkawklenoael ta kuerpu, welu may ta
kake kieke troy mlelu ta kuerpu mew i
welukonkechi duamtuniewael. 26 Fey kie troy
mlelu ta kuerpu mew kutrankawklele, fey
itrokom kakelu kutrankawkey, fey kie troy
llowle kme dullitun poyen ka itrokom kakelu
aywkey.
27
Femngechi tati, eymn ta Cristo i kuerpu,
fey kake kieke eymn koneltuleymn yechi
kuerpu mew. 28 Ngnechen ayrkey i mleael
kisu i trokiche mew wnelu mew, tati pu
apostol, ka ti pu pelon wentru, fey kla puwalu
mew ti pu kimeltuchekelu, ka femngechi ti pu
che elungelu i femael afmatufal dungu, fey
kakelu pu che kay i tremolafiel ti pu kutran,
kam kellualu, kam tati adniealu ti troki feyentulechi che kam ti dungualu ka tripa dungun
mew. 29 Itrokom tfey engn ta apostolngelay ka
itrokom no rume ta pelon wentrungelay engn,
ka itrokom no rume kimeltufengelay, ka itrokom
no rume elungelay i femael afmatufal dungu.
30
Ka itrokom no rume nielay pepiluwn tai
tremolafiel ta kutran. Ka femngechi itrokom no
rume dungukelay ta ka tripa dungun mew, ka
itrokom no rume kimlay i rulpadungultuafiel
tati ka tripa dungun. 31 Welu eymn feley tamn
aytuafiel ti doy kme pepil dungu i wlkeel ti
Lif Kme Pll.
21
Tati piwkeyen
Fey iche kimeluwayi kie doy kme dungu.
13
Fey iche dunguli ti dungun i dungukeel
tati pu che, ka ti pu werken pll i dungun
ktu, welu nienoli piwkeyechen, kie paillwe
reke felen, tati triniwkelu kam kie tralewkechi
kampana reke. 2 Fey ka dunguli Ngnechen i
eluetewchi werken dungu, ka kimmafili kisu
i petu kimelnoelchi dungu ka admli itrokom
dungu, ka nieli iche fentren feyentun tai
nengmkayafiel ti ftrake wingkul, welu nienoli
ta piwkeyechen, chem falilay rume i femkeel.
1
1 Korintio 14:4
14
Dunguael kake tripa dungun mew
1
Aytumn may tamn nieael ta piwkeyechen, fey ka femngechi llawmatufimn
ta Ngnechen i wlkeelchi Lif Kme Pll i
pepil, doyelchi may ta ntramyeael ti werken
dungu. 2 Tye tati dungukelu ta kake tripa
dungun mew, fey dungukefi ta Ngnechen,
welu dungukelafi tati pu che, fey tfa ta iney
no rume kimmalayaeyew i chem pimeken.
Dungumekey kisu i piwke mew mten,
welu iney no rume ta kimmalayafeyew i
feypimekeelchi dungu. 3 Welu tati ntramyekelu
ti werkelchi dungu ta Ngnechen mew, elukefi
i admael Ngnechen i dungu ti kakelu
pu che ka newentukukefi ka yaflkefi. 4 Tati
* 13:12 kie espejo mew reke: tati espejo kuyfi mew dewklekefuy kie liftukaelchi paillwe mew, fey ti ange kme pengenkelafuy
adkintun mew.
1 Korintio 14:5
206
1 Korintio 14:27
fey kimmanoaetew am tami chem pimeken.
17
Tami maumtun ngillatun rume kmey, welu
kellulayafi ta kangelu che i doy admael ta
Ngnechen i dungu.
18
Maumtukefi ta Ngnechen iche am doy
dungukelu ti kake tripa dungun mew kom eymn
mew, 19 welu ti feyentulechi che i trawn mew
iche doy ayken i dunguael kimfalchi kechu
dungun, femngechi tai kimelafiel ta kakelu che,
fey i feypipdayael mari warangka dungun ti
kake tripa dungun mew.
20
Pu pei ka pu lamngen, eymn rakiduamwekilmn kie pichiche reke. Aylefun
tamn pichiche reke femngeael ta wesake dungu
mew, welu ftakeche reke tamn femngeael
tamn rakiduam mew. 21 Tati ley dungu mew
famngechi wirikonkley:
Dunguafi ta tfachi trokiche ti kake tripa
dungun mew, ka ti pu ka tripanche i
wn mew,
welu famngechi rume duamknulayaenew engn pikey ta idol.*
22
Fey ta kake tripa dungun mew dungule ta
che kie ngnel dungu reke feley tati petu feyentulenochi pu che mew, welu tati pu feyentulelu
mew no. Welu ntramyengeym ta Ngnechen
i werkelchi dungu, kie adknuel dungu reke
feley tati pu feyentulechi pu che mew, ka tati
pu feyentulenolu mew. 23 Fey tati troki feyentulechi che trawluwklele, fey itrokom engn dungumekele ti kake tripa dungun mew,
fey konpule ti trawn mew kie che tati allktualu, kam kie feyentulenolu, rakiduamay
tamn wedwedklen. 24 Welu eymn ntramyemekelmn Ngnechen mew llowelchi werken
dungu, fey konpule ti trawn mew kie feyentulenochi che kam chem che rume tati allktualu,
fey ngneduamuway kay kisu i yafkalen, fey
kisutu inarumeway allkle kom i chem pin ti
kme dungu. 25 Fey ta famngechi kom fente kme
kimay i chumlen i piwke mew, fey lukutulen
ngillatuay ta Ngnechen mew, ka kme kimay
Ngnechen i mlen ta eymn mew.
Kom femaymn yamn mew ka nor dungu mew
Fey fenteknuan i feypiael tfachi dungu,
pu pei ka lamngen, femngechi eymn
trawluwlmn, kiekentu mley i lkantuael
ta salmo, kakelu kay feley i kimeltuael kam i
ntramyeael Ngnechen tai pengeleletewchi
dungu, kam tai dunguael ti kake tripa
dungun kam tai rulpadunguafiel ti kimnoelchi
dungu. Welu itrokom tfachi dungu femaymn
femngechi tamn kmelkayafiel Ngnechen
i feyentulechi pu che. 27 Femngechi kieke
ayle i dunguael kake tripa dungun mew,
epu che kam kla che mten, feley kake
kieke i dunguael engn, ka femngechi mley
26
1 Korintio 14:28
207
15
Jesucristo tai wiomongetun
1
Fewla kay, pu pei ka lamngen, aylen
tamn tukulpanieael ti werken montuluwn
dungu tamn wewpileluwfiel. Fey tfeychi
werken dungu eymn tamn llowel, ka tfey
tamn inanieel. 2 Ka femngechi, tfachi werken
dungu mew eymn ta montuymn, fey rfknu
yafluwklelmn ta tfachi dungu mew. Fey
femnolmn, ngnam feyentupdaymn.
1 Korintio 15:21
Tati pu la i wiomongetun
Welu ichi tai kimeln dungu feypile
Cristo tai wiomongetun,
chumngelu
am kiekentu eymn feypikey tati pu la
13
i wiomongetunoael?
Fey ti layelu ta
wiomongetunoale, femngechi may ta Cristo
ka wiomongetulay. 14 Fey Cristo ta wiomongetunole, tati kimeln dungu tai wewpikeel,
chem falilay rume, ka femngechi chem falilay
rume ti mupiltun eymn tamn nieel. 15 Fey
tfachi dungu famngechi felefule, ichi may ta
Ngnechen i koyla wewpifengeafui, fey ichi
am feypikelu Ngnechen i wiomongeltufiel
ta Cristo, fey rf mew wiomongeltunofule,
feyngeafuy tati pu layelu i wiomongeltunoael.
16
Fey ti pu layelu ta wiomongetunoale, ka
femngechi ta Cristo wiomongetulay, 17 fey Cristo
wiomongetunole, eymn tamn mupiltun
chem falilay rume. Petu ngnekanieeymnmew
18
tati yafkan.
Fey ka femngechi, Cristo
wiomongetunole, tati feyentulen layelu ta
Cristo mew, ngnam fempday. 19 Fey ichi
maneluwkleliyi ta Cristo mew tfachi mongen
mew mten, fey ta famngechi ichi ta doy
wesake chengei ta itrokom kakelu che mew.
20
Welu rf feyngey ta Cristo i dew wiomongetun, kisu ta feley tati wne kosechaelchi fn
ketran reke ta walng mew. Wnenkley i
wiomongetun mew. 21 Chumngechi ta kie
wentru i duam mley ta yafkan mapu mew,
12
1 Korintio 15:22
208
1 Korintio 15:51
yewelkawam.
Chumngechi wiomongetuay ti pu la
Welu kiekentu may ramtupeay: Chumngechi chey wiomongetuay tati pu layelu?
Chumngechi kuerpu chey nietuay engn?
36
Tfa ta kie wedwed ramtun! Femngechi
nganngeym ta fn, mley i funayael femngechi tai noyael ka i tremael ti we anmka.
37
Tati nganel fey ti anmka no tati tai noyael,
welu ti fn ketran may, ti fn kachillangeay
rume kam ti kangelu fn rume. 38 Fey wla ta
Ngnechen elukeeyew i chem anmkangeael
kisu tai ayel, fey kake kieke fn elukefi i
chumleael i fn. 39 Itrokom kuerpu ta trrlay
i chumngen. Kierume feley ta che i kuerpu,
kangelu kuerpu niey tati pu kulli, kangelu niey
tati pu m fey kangelu niey tati pu challwa.
40
Ka femngechi mten, kom tati mlelu kallf
wenu mew ka mapu mew mlelu, wichuley i
adknungen. 41 Tati ant, ka ti kyen ka ti pu
wanglen trrlay i wilfn. Ka kie wanglen
kaley i wilfn kakelu wanglen mew.
42
Ka femngechi feley tati pu layelu i
wiomongetun mew.
Tati rngaltukuel ta
funakey, welu tati wiomongetualu rumel
43
mlekey.
Tati rngaltukuel ta illamfali,
fey tati wiomongetualu feyta llmllmi.
Tati rngaltukuel ta newenngelay, fey tati
wiomongetulu ta rume newenngey. 44 Tati
rngaltukuel, fey ta kie mapu tuwnngechi
kuerpu.
Tati wiomongetulu fey ta kie
kuerpu pll reke feletulu. Fey mlele mapu
tuwnngechi kuerpu, ka femngechi mley
ta wenu mapu tuwchi kuerpu. 45 Famngechi
feypiley ta Wirin Chillka: Ti wnen wentru ta
Adan, mapu tuwnngechi kuerpu niey, welu
ti inan Adan,* fey ta pll wlkelu ta mongen.
46
Welu ti wenu mapu tuwchi kuerpu wne
mlekelay, welu may tati mapu tuwnngechi
kuerpu, fey wla tati wenu mapu tuwnngechi
kuerpu. 47 Ti wnen wentru, pele mew widngey,
mapu tuwnngefuy, fey ti inan wentru, tati
idol, wenu mapu tuwi. 48 Fey ti kuerpu mapu
mew tuwlu, tyechi pu wentru tati widngelu
pele mew reke feley.
Fey ti wenu mapu
kpalu tye tati wenu mapu tuwlu reke feley.
49
Chumngechi adentulei ti wentru mew tati
widngelu pele mew, ka femngechi adentuleai
tyechi wentru mew tati wenu mapu tuwlu.
50
Aylen tamn feypiwafiel, pu pei ka
lamngen, tfey engn nielu ta kuerpu pepi
konlayay Ngnechen tai longko lmen mlewe
mew, fey ti funakelu ngelay i koneltuafiel tati
chumkawnorume wesamawkenolu. 51 Welu
aylen tamn kimafiel ti kimngekenofelchi
35
15:29 ti wimtulelu i fawtisangeael tati pu layelelu mew: ti We Chillka mew ngelay kangelu feypin tfachi
15:32 Isaia 22.13.
15:45 Genesis
wimtun mew, welu mlefuy kieke che fawtisakefulu i freneafiel kangelu che dew lalu.
* 15:45 ti inan Adan ta Cristo rke.
15:47 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati idol.
2.7.
1 Korintio 15:52
209
16
Trapmelngeael plata ti pu feyentulechi che
1
Fey fewla feypiwayi kangelu dungu tamn
ramtuel tamn trawlaelchi ofrenda mew tati
feyentulechi pu chengealu, femaymn chumngechi nglamfi tati trokiche mlelu ta Galasia i lof mapu mew. 2 Domingo ant mew,
kake kieke eymn mley tamn wichuknuael kie pichin rewall, tuntenngeay rume tai
wewel mew, fey i wichu trawlnieael, fey iche
puwli mekelayaymn wla tamn trawln tati
3
ofrenda.
Feymew iche puwli, Jerusalen
mlechi pu feyentulelu yefaltukulelafi eymn
tamn dullielchi pu che mew i yeael engn ti
trawlelchi chemkn, ka femngechi eluafi kie
karta tai yelelafiel engn yew mlechi pu che
femngechi i kme kimngeael i ineyngen. 4 Fey
iche duamtungeli kay i amuael, amuan iche
kientrr kisu engn.
Pablo rakiduamkley i witranngemeael
Iche amuli eymn mew, rumerpuan ta
Masedonia troki mapu mew, fey rumeli Masedonia mew puwan ta Korinto waria mew. 6 Felele
i mleweael pichi alma eymn mew, kam
tai rulpapukemael tye mew. Femngechi ta
eymn pepi kellumuan mlele i tripayael chew
ple rume ta amuali. 7 Aylelan tamn pewafiel
5
1 Korintio 16:24
2 Korintio 1:1
210
2 Korintio
Pablo i kutrankawn
Pramyekefiyi ta Ngnechen tai idol
Jesucristo i Chaw, tai rumel kutranpiwkeyenieetew ka tai yaflkeetew. 4 Kisu ta
yaflkeeimew kom tai kutrankawn mew, fey
chumngechi Chaw Ngnechen yaflkeeimew
ta ichi, ka femngechi pepi yafltukuafiyi
kakelu che kutrankawklelu. 5 Fey chumngechi
fente kutrankawiyi ichi Cristo i duam, ka
femngechi fente yafltukueimew ta Cristo.
6-7
Fey ichi ta kutrankawklei eymn
tamn yafltukuwafiel fey femngechi tamn
kimeleluwafiel Ngnechen i montulchen.
Tai ftra kutrankawn mew Ngnechen
yafltukueimew eymn tamn kmelkangen
reke. Fey famngechi tamn kimael chumngechi
i yaflcheken ta Ngnechen mleym ta
3
2 Korintio 1:18
kutrankawn dungu, fey ka femngechi kisu
tamn eluaetew newen, nielmn kutrankawn.
8
Pu pei ka lamngen, ayniei tamn
kimael ichi tai rupaelchi fentren wesake
dungu mew ta Asia troki mapu mew.
Rume ftra kutrankawn mew rupai, fey
doy kimwelai reke tai chumael, ka dew
layalu trokiwiyi ktu rupalelu ichi tfachi
dungu mew. 9 Dew felelu i langmngeael
trokiwiyi, welu fey tfachi dungu mew rupai
femngechi tai re kisutu maneluwklenoael,
welu may tai rf maneluwael Ngnechen
mew, tati wiomongeltukefilu tati pu la. 10 Fey
Ngnechen ta montuleimew ka amuleay tai
montulnieaetew tati ftra kuiwnngechi
dungu mew. Fey maneluwklei tai amul
montulnieaetew 11 eymn kelluniemuliyi
tamn ngillatumaniemuafiel ta ichi. Fey
rume fentren che ngillatumanieeliyimew ta
ichi, ka femngechi fentren che maumtuay
Ngnechen mew llowle engn tai ngillatuel
ichi tai frenengeael.
Chumngelu amulay Pablo ta Korinto
Fey ichi ta tngduamklei ka fente kme
kimniei tai nieken ta nor rakiduam ka kie lif
kme mongen eymn mew mngell. Fey tfachi
dungu femlai ta ichi kisuke tai kimn mew,
welu may ta Ngnechen, kisu tai kme piwketuchen mew, kellueimew tai nieael tfachi
mongen. 13-14 Iche tai karta mew wirileluwlayi
ta chem kalechi dungu no rume, femngechi
tamn kme chillkatuafiel ka tamn longkontukuael mten. Fey tunte petu kme kimniemulafun rume, aylen eymn tamn kme kimmuafiel. Fey tamn fente kme aywael ichi
tai duam, chumngechi ta ichi rume aywayi
ta eymn tamn duam, feychi ta wiometule
wla tai idol Jesucristo.
15-16
Iche am kimnielu eymn tamn rume
aywken iche mew, rakiduamfun tamn
pewmeafiel ta eymn wnelu mew petu tai
amunon ta Masedonia troki mapu, fey ta
famngechi tai witranngemeael eymn mew.
Rakiduamfun tai ka wiome witranngerpatuael
eymn mew, fey ta famngechi epu rupa i
witranngemeael eymn mew femngechi tamn
aywael. Fey eymn kellumuafun tai inayael
i rp ka femngechi tai amuael kay ta
17
Judea troki mapu mew.
Feychi amuan
pilu iche i witranngemeael eymn mew,
wne rakiduampelan may?
Eymn may
rakiduampeaymn iche i adknuken i
dungun epuduamkechi may tai piken, ka
pilan tai piken kie dungu mten reke?
18
Koyladungukenochi Ngnechen ta kme
kimniey ichi tai koyladungukenon, may
12
2 Korintio 1:19
211
2
Feymew eluwlan tai ka wiome witrankontuwmeafiel ta eymn, fey tamn wiome
2
weangkluwnoafiel.
Fey itrokom eymn
weangkluwfuliyi, ngelayafuy iney no rume
eymn mew tai eluafetew aywn, kom
weangkleafulu am eymn. 3 Feychi dungu
mew wirileluwiyi ta karta, femngechi tamn
adknuafiel tati wesake dungu mlelu ta eymn
mew petu tai puwnon iche. Femngechi puwli
iche, tai weangkpunoael, doyelchi may tai
aywael iche eymn mew. Rf maneluwklen
iche aywkleli, eymn tamn ka aywael kay.
4
Welu feychi wirileluwiyi nga tfeychi karta
rume fillduamklen ka weangklen ka meken
i ngman ktu. Welu wirileluwlayi tamn
weangkleael ta eymn, welu may femngechi
tamn kimael iche tamn rume piwkeyewfiel.
1
2 Korintio 3:2
3
Ti we eldungu i werken dungu
Feymew rakiduamkilmn ichi tai re
kisutu pramyewmeken mten. Chem duamtunielai rume kieke che i wiriael ta karta
ichi tai dungupeaetew eymn mew. Ka
duamtunielai eymn no rume tamn wiriael
kieke karta tamn dungupemuafiel kakelu pu
che mew. 2 Tamn nietuelchi mongen mew ta
1
2 Korintio 3:3
212
2 Korintio 4:9
4
Ti falin kme dungu mlelu ichi tai piwke
mew
1
Feymew llemay ichi ta ngawadkelai, fey
Ngnechen am kisu i kutranduamyen mew,
elueimew tfachi kdaw tai wewpiyeafiel tati
kme dungu. 2 Feymew ichi chem dungu
rume femkelai ellkankechi mew, femngechi
tai yewelkawnoael kimngeliyi. Fey chem
ngnen rume ta nielai tai feyentuam tati
pu che. Iney no rume kpa ngnenkakelafiyi. Welulknutukelafiyi rume Ngnechen
i kme dungu, feymew rumel kimeltukei tati
rfngechi dungu mten. Ngnechen kme
kimniey ichi tai femken nor dungu. Fey
iney no rume tai dalluntukunoaetew tai ngnenkacheken. 3 Fey ti werken montuluwn
dungu tai wewpikeel newe kimfalnole, fey tfa
femngentukey tati montunoalu mten. 4 Fey
kisu engn am feyentukenolu, fey wekf ta
trawmalniemaeyew i kimn femngechi tai
admnoafiel engn Cristo i kme dungu. Fey
tfachi kme dungu kie alofn pelon reke
feley tai pengelelafetew Cristo tai Montulchefengen Ngnechen tai werkel, fey kisu
ta pengeleleimew fente kme i chumngen
ta Ngnechen. 5 Kisutu ntramyewkelai tai
wewpin mew, welu may ta idol Jesucristo wewpiyekefiyi, fey ichi tamn re poyetufe mten,
femkei Jesus tai aykeel mten tamn kelluwafiel. 6 Fey Ngnechen am feypilu: Alofpe
ta pelon dumi mew, kisu mten tati feypilu
Jesucristo tai kme dungu i alofael kie pelon
reke ichi tai piwke mew, femngechi ta kisu
mew tai kme kimafiel Ngnechen i ftra
pepiluwnngen, chumngechi ta Jesucristo mew
fente kme kimngey.
7
Ichi kme kimniei Ngnechen i ftra
pepiluwnngen, fey kie rume ftra kme felen reke feley. Fey tfachi ftra pepiluwn
niei tai piwke mew, tunte mte yafngelafuy
rume, femngechi tai pengelelael tfachi ftra
pepiluwn i tripanon ta ichi mew, welu may
i kpan ta Ngnechen mew. 8 Fey ta famngechi, tunte fentren wesake katrlkan dungu
ta niefuliyi, ngelay tai afduamkleael. Kieke
mew kimkelafui tai chumael, welu ngawad9
kelai.
Tati pu che rume weangklkakeeimew, welu Ngnechen chumkawnorume
2 Korintio 4:10
213
5
Ichi kimniei tai pll i mlewe teyfngele, Ngnechen ta pepikalelaeimew wenu
mapu kangelu mlewe che tai dewmanoel.
2
Feymew afkduamkefui tai mongelen tfachi mlewe mew, fey aylefui may tai
llowael ti we kme mlewe, 3 femngechi tai
munulknuaetew kie takuwn reke tai triltrangklenoam. 4 Feymew llemay petu tai
mongelen tfachi mlewe mew kutrankawn
mew afkduamklekei, welu aylelafui tai
triltrangknungeael, welu may tai tukutuknungeael, fey femngechi tfachi mapu mew tai
nieelchi kuerpu fey tai we kuerpuknungetuael
i rumel mongeleael. 5 Fey Ngnechen mten ta
pepikaleleimew tfachi dungu, ka kisu ta wne
eluknueimew ti Lif Kme Pll kie prenda
reke, tai llowael wla ti we mongen.
1
2 Korintio 5:18
2 Korintio 5:19
214
6
Fey fewla am kdawkelu ichi kientrr Ngnechen tai dungu mew, llellipuwayi
eymn tamn wionentunoafiel Ngnechen tai
afmafalchi frenechen. 2 Fey Ngnechen am
feypilelu ta Wirin Chillka mew:
Feychi doy duamtunielu kellu eymi allkmaeyu tami ngillatun,
Tami piwkeyefiel mew werkleleyu kie Montulchefe tami kelluaetew.*
Fey tfa ta feypiwpeyi: Tfa ta pepilfali
Ngnechen tamn freneaetew! Tfa ta pepilfali tamn montuluwael!
3
Itrofill dungu mew inaduamuwklekei
femngechi ta iney no rume i wionentunoafiel
tati kme dungu tai kimeltukeel. 4 Tai femafel,
itrokom dungu mew kme kimfali ichi ta
Ngnechen i konangen. Tunte kutrankawafui
rume, ka fillaluwkleafui rume, ka chem
katrlkan dungu rume, welu afeluwkelai.
5
Wimakangekei, ka tukungekei karsel mew,
ka miyawkei fentren rume lladklechi pu
che mew. Kdawkei ta rume kansan mew,
rupakey ta pun umawtukelai rume ka rume
ngkei ktu. 6 Fey tunte rupafui rume
kom tfeychi kutrankawn mew, tati pu che
peafuyngn tai poyekefiel ta Ngnechen
kme rakiduam mew tai kme kimfiel mew
tati rf dungu, ka tai ngenoafeluwnngen
ka tai kutranduamyecheken. Kom femkei
tfa ti Lif Kme Pll i mlen mew ta ichi
mew, ka tai piwkeyefiel ta itrokom che fente
kme kon piwke mew. 7 Rumel kimeltukei
rf dungu mew mten, ka Ngnechen i
pepiluwn kelluniekeeimew, fey tai nien
mew ta nor kme rakiduam, ingkawklekei.
2 Korintio 7:1
7
Feymew llemay, sakin pu pei ka lamngen,
fey tfa lle tai nieel tati tukulpaknuelchi
dungu.
Feymew, tai ekuniefiel mew ta
Ngnechen, mley rumel tai liftuwkleael
kom tfeychi wesake dungu mew tai wesalkayafetew tai kuerpu mew ka tai rakiduam mew.
1
2 Korintio 7:2
215
2 Korintio 8:8
8
Aywnngechi i wlngeael ti ofrenda
1
Fewla kay pu pei ka lamngen, aylei tamn
ntrameluwafiel kom ti kmeke dungu i pengelnien Ngnechen i piwkeyechen mew Masedonia mew mlechi troki feyentulelu. 2 Tunte
mlefuy tati wesake dungu tai dew rupael, welu
rume aywkleyngn. Ka tunte pofrengefuyngn rume, welu frenekefi engn kakelu che
fentren poyen mew, rikulelu reke. 3 Iche ta
fente kme kimnien tfa: kisu engn aywklen
wlkey tunten tai pepi wlkeel, ka doy wlkey
ktu. Iney no rume feypilaeyew engn tai
femngechi wlael. 4 Rume llellipueimew engn
tai llowafiel ti plata femngechi ichi tai
eluwafiel tati troki feyentulechi che mlelu ta
Jerusalen waria mew. 5 Kisu engn doy fentren
wli ichi tai rakiduamklefel mew kisu engn tai wlael, kisu engn am wnelu mew
chalintukuwlu i mngeltuafiel ta idol itrokom
dungu mew, ka femngechi i mngeltuael engn
ichi tai kimeltukeelchi dungu, kisu engn am
ngneduamlu fey tai aykeel ta Ngnechen.
6
Tito am dew llowiyekelu eymn tamn
trapmelchi plata i kellungeam tati feyentulechi pu che, fey feypifiyi kisu tai llownieael
kom ti plata eymn tamn wlael. 7 Fey eymn
ta kom kakelu mew femkeymn doy kmeke
dungu: feyentuleymn ta Jesucristo mew, ntrameluwkeymn tati kme dungu, ka kimimn
rume fentren kmeke dungu, ayleymn tamn
kelluafiel kakelu che, ka nieymn piwkeyechen
ichi mew tamn admel, welu ka femngechi
feley tamn doy aywklen wlael plata tamn
kelluafiel kakelu che.
8
Fey tfa ta feypiwpelayi tamn aporiawafiel,
welu may tamn kimael i mlen kakelu che
rume kpa kellukefilu ti pu feyentulechi che, ka
2 Korintio 8:9
216
2 Korintio 9:9
9
Ti pu feyentulelu i trapmelelchi plata
Ngelay iche tamn feypiwafiel tamn kelluafiel kakelu che, 2 iche am dew kimnielu
ta eymn tamn rume kpa kelluniefiel ta
kakelu pu pei. Rume kme ntramyewkeyi ta
iche ta Masedonia troki mapu mew mlechi
pu feyentuleyechi che, i kie tripantungetun
dewma eymn tati mlelu Akaya troki mapu
mew tamn eluwklen tamn kelluael. Fey ka
femngechi itrokom reke tati mlelu ta Masedonia mew yafltukuwi engn, eymn tamn
aylen mew tamn kelluafiel tati pu duamtulu
kellu. 3 Feymew llemay fewla, werkleluwiyi
tfachi kla pei.
Koylangentukumukeeli!
Fey puwle engn, pewmangen dew trawlniewiyeaymn ti plata, iche am feypikefilu engn eymn tamn dew pepikawklen. 4 Iche am
rume maneluwklelu eymn mew, rume yewenngeafuy puwliyi Masedonia tuwchi pei ichi,
fey pepikawklenolmn. Ka rume yeweafuymn
ta eymn. 5 Feymew doy kmelu tai trokifiel, feypifi tfachi pu pei tamn witrankontumeaetew wnelu mew, ka femngechi tamn
kellumeaetew tamn trawlael kom tati plata
eymn tamn femai tamn piel. Fey ta famngechi, rume aywklen tamn trawlael tamn
plata, welu tamn femnoael aporiaelchi pu che
reke.
6
Ngneduamfimn tfachi dungu: Fey ti
pichin nganlu, pichin kosechakey. Welu ti fentren nganlu, fentren kosechakey. 7 Kake kieke
feley tai wlael tunte tai rakiduamel i piwke
mew, welu wesaduamkechi no ka aporiangen
mew no rume. Fey Ngnechen am piwkeyekefilu
tati che aywnkechi wlkelu. 8 Ngnechen
ta eluaeymnmew rume fentren kme felen,
fey femngechi tamn nieael tunten tamn duamtuel, ka tamn sofratu nieael tamn kelluafiel
ta kakelu. 9 Wirin Chillka am ta feypilelu:
Rume kutranduamnien mew elufi tati pu pofre,
fey tai nor dungu i femkeel rumel feleay.*
1
2 Korintio 9:10
217
10
Pablo dungupey i kdaw
Iche ta Pablo, chumngechi ta Cristo mallmangelay ka om piwkengey, ka femngechi
om piwke mew iche aylen tamn allktuael tamn feypiwafiel.
Fey feypingekey
iche mlepuym eymn mew, iche tai rume
om piwkeleken, welu almapuletuym, rume
yaf dungu i nietuken. 2 Feymew, feypiwayi tamn mngeltuael iche tamn feypiwafielchi nglam, fey femngechi amuli wla
i witranngemeael, i yafdungumekepunoael.
Welu yafdungupupelayafi tfey engn tati
re koyla dungu mew feypikelu iche tai re
kisu ngnewklen, chumngechi femkey tati pu
che kiewklenolu ta Cristo mew? 3 Feyngey
ta iche kom che reke tai felen, welu re
che i kimn mew mten rekluwklelai
chumngechi femkey feychi pu koyla ngnen
kimeltufe. 4 Chumngechi tati pu soltaw tfachi mapu mew pnekey engn fentren weychawe, ichi ka weychakei reke, welu femkelai chumngechi i femken tati pu feyentulenolu, welu may Ngnechen tai pepiluwn
mew dungukei tai teyfkayafiel reke kom
wesake rakiduam. 5 Fey femngechi teyfkakefiyi kom trrmkan dungu ka itrokom ti kimchekawnngen, tati katrtukelu i kimngeael
ta Ngnechen. Kom che i rakiduam famtukupakefiyi ta Cristo mew, femngechi i mngeltunieafiel ta kisu. 6 Ka aylei tai katrtupuafiel
tai niewenoael chem koneltun rume eymn
mew tai mngeltunon mew engn, fey eymn
1
2 Korintio 10:15
kay tati ayleyelu tamn mngeltuafiel ta Cristo,
pengepe tamn fente kme mngeltunieafiel ta
Cristo.
7
Eymn ta rume poyetukefimn ta che petu
tamn kimnofiel rume tai chumngechi chengen. Mley kieke che eymn mew feypikelu
i mlen ta Cristo kisu engn i mongen mew,
welu feypikey engn iche i mlenon ta Cristo
mew. Welu rf mew mlefule Cristo kisu engn mew, feypiafuyngn iche mew i mlen
ta Cristo kay. 8 Tunte feypiay engn rume
iche tai mallmawklen reke tamn ngneniewfiel mew ta eymn, feley llemay ngneniewiyi idol Jesucristo tai eluetewchi kme
dungu mew, tamn wesalkanoafiel, welu may
tamn kmelkawafiel. Fey iche chumkawnorume yewelkawlayan tfeychi kme dungu mew.
9
Aylelan tamn pellkelkawafiel iche tai karta
mew. 10 Mley ta kieke che feypikelu: Pablo
i karta ta rume yafdungukey ka kutrantupiwkenngey, welu mlepaym faw chem yafdungukelay rume ka newe kme wewpitukelay.
11
Welu tfeychi che femngechi feypikelu, feley
i ngneduamael fey chumngechi wiriken iche
fentren yafdungun mew almapuleym, ka
femngechi yafdunguan mlepuli eymn mew.
12
Fey tfeychi pu che tai kayetukeetew, fey
re kisutu iche ta apostol pikeyngn, welu doy
kme kimeltufekawnngelu engn iche mew,
iche ta ftra piwkewlayafun tai feypiael iche
kisu engn reke i mlen kam i chapmtukuael
kisu engn mew, femngechi i kimgeafel iney i
doy admuwn. Ftra kimfali i wedwed rakiduam i nieel engn! Re kisutu pepikakeyngn
i chumngechi mongen i nieael, fey femngechi
femym tai pepikaelchi dungu engn, rume
kme femlu trokiwkeyngn. 13 Iche ta amul
mallmawlayan tai feypiael i kimeltukefiel ti
pu che fey tai femkenofiel rume. Ngnechen
may adknukeeimew chew ple tai kdawael
tai kimeltuafiel tati kme dungu, fey kisu tai
adknun mew puwiyi ta eymn mew Korinto
waria mew. 14 Fey femngechi mlepuym ichi
ta eymn mew, doy rumerpukelai kaple tai
kdawael. Welu may kdawkei eymn mew
mten Ngnechen tai adknuetew. Kisu engn ta felefuy i fillpiafel wla puwfule engn tamn kimeltuaetew, welu tfa ngelay
i chem piael engn ichi am wne puwlu
tamn kimeltuwafiel Cristo tai kme dungu.
15
Fey ichi pramuwkelai koyla dungu mew
tamn kimeltuwfiel Cristo i kme dungu, iche
lle tati wne kimeltufilu ta eymn, welu kisu
engn no tamn wne kimeltuetew. Fente
kme maneluwklen, fey eymn doy amulele
tamn maneluwn ta Ngnechen mew, femngechi ta doy kme ngneduamafimn iche
tai koneltulen tamn kimeltuwafiel ta eymn,
chumngechi ta Ngnechen tai adknuetew.
2 Korintio 10:16
218
11
Pablo ka ti pu koyla ngnen apostol
1
Aylefun may tamn allktumamuafiel
tunte wedwedklelu trokiniemuan rume!
Eymn am dew allktukelu chem wewedkan
dungu rume, feymew feypiwayi tamn
allktumamuafiel kay ta iche. 2 Chumngechi
ta Ngnechen llkantukuniekefi ta kom che i
inanoafiel wesake dungu, ka femngechi iche
llkantukuniewiyi ta eymn. Iche lle ta
famtukuwpayi ta Cristo mew kisu i ngenngetuael ta eymn mew, kureyeelchi domo reke,
fey aylen tamn pengeluwpuwafiel kisu mew
kie lif piwke mew adelkawklechi llchadomo
reke. 3 Welu llkaduamklen chumngechi ta
wekf ngnenkafi ta Eva, eymn ka femngechi
ngnenkangealu trokiniewiyi, fey tamn
rakiduam famtripatuael Cristo tai rf kme
dungu mew. 4 Ichi dew kme kimeltukei
Cristo i rf dungu, ka i mlen ti Lif Kme Pll,
ka ti kme montuluwn dungu, welu eymn
fente kme llowkefimn chem kimeltufe rume
miyawliym kalechi kimeltun trrlayafuy rume
ichi tai dew kimeltukeel mew. 5 Welu iche
ta rakiduamkelan tfeychi ftrake kimeltufe
eymn tamn inanieel chem kimn mew rume
i wewnienoetew. 6 Fey tai wewpin mte
adllenofule rume, welu fente kme kimnien
tai wewpikeelchi dungu i rfngen, fey tfachi
dungu ta fente kme kimfalkey ta eymn mew
kom tfeychi dungu tai femkeel mew.
7
Iche om piwkengechi kimeltuwiyi
Ngnechen i kme dungu tamn frenewafiel.
Fey, wesa fempen may tamn
kofrawnofiel plata tamn kimeltufiel mew?
Tai kimkawafel, welu femlan eymn tamn
8
rf dungu mew kelluafiel.
Kake troki
feyentulelu weekey plata tati pingekepelan,
llowlu iche am ti plata tai kellungen tai
mlepuam eymn mew tamn kimeltuwpuafiel.
9
Feychi mlepulu iche mlefuy tai duamtuel,
welu eluen plata pimekewlayi, Masedonia
* 10:17 Jeremia 9.24.
2 Korintio 11:23
2 Korintio 11:24
219
12
Pewma reke peelchi dungu
1
Feleperkelay i mallmawkleael tati pu
koyla kimeltufe reke, welu chem falinolu rume
trokiniefi tfachi dungu tamn kelluafetew
ka iche i kelluaetew rume falilay. Fey tfa
2 Korintio 12:12
2 Korintio 12:13
tfeychi dungu tai femel fentren yafluwn
mew fente kme kimfalkley iche ta rf mew
Ngnechen tai dullielchi apostolngen. 13 Chem
dungu mew am doy llayniewi tati kakelu pu
troki feyentulelu mew. Re tamn kofrawnofiel
mew tamn kimeltuwkefiel mew. Fey feychi
dungu mew wesa duamtuniemuli wioduamamutuchi wesa femli. 14 Ka pepikawklen tai
ka wiome mlentungemeael, eymn mew, tai
kla rupachi i witranngemeael eymn mew,
welu ka amulniean tai femn tamn llowmawnoafiel chem kullitun plata no rume tamn
kintukawmekenoael iche ta amukelan tamn
plata i duam eymn tamn duam mayfe,
ti pichikeche am trapmelkenolu plata tai
chaw, tati ngen fotm may trapmelkey tai
pichikeche. 15 Feymew chumngechi femkey ta
kie kme chaw iche, eluwayi itrokom tai
nieel ka fchaluwan rume eymn tamn kelluwafiel. Iche rume piwkeyewiyi eymn,
welu rume weangkan eymn ka femngechi
piwkeyemunoli.
16
Iche kimnien kieke che tai feypiyawken:
Fey rfngey witranngepaym, chem rume kullikelafiyi, welu tfeychi Pablo am rumema
nielu ngnen chumngechi rume entumakepelaeimew tai plata. 17 Fey chem dungu
am ta tfa, fey kieke ngnenkapueymnmew
am tati pu che iche tai werkel tamn eluafiel plata ichengealu? 18 Tito amuy tamn
pemeaetew iche tai feypifiel mew ka werkn
ta kieke pei eymn tamn dew kimnieel i
kompaafiel ta Tito. Eymn ta fente kme
kimnieymn, Tito tamn chem ngnenkapunoetew rume tamn entumayaetew plata,
kam femi? Ka femngechi kimnieymn kisu ka
iche mr femngechi kme rakiduamaniewiyi
ta eymn ka femngechi wimtun nieyu eymn
tamn poyewafiel.
19
Fey rakiduamlmn, petu chillkatufilmn
tfachi karta, tai wirifiel iche re tai
ingkawael mten kisutu iche, welulkawkleymn.
Tfa tai feypipeelchi dungu
Ngnechen ta kom kimniey chem dungu
tai wiripeel ta iche ka iche i koneltulen
ta Cristo mew. Feypiwpeyi ta eymn, pu
pei ka lamngen, tamn piwkeyewfielmew.
Kom tai femkeel ka i feypikeel femken
tamn doy maneluwklerpuael ta Cristo mew.
20
Femngechi dungupen pellkelelu am iche,
fey amuli tamn pewmeafiel i kimpuael
tamn kme mngeltulenon chumngechi iche
i aylefel tamn femael, ka eymn tamn
pemunoafiel chumngechi aylefuymn tamn
pemuafiel. Llkalen tamn yafkawkleael, ka
i mleael triruwn, lladken, illamtuchen,
dallukan, entufiluwn, mallmawn ka wesa
femyawn. 21 Ka femngechi llkalen ka wiome
* 13:1 Deuteronomio 19.15.
220
2 Korintio 13:7
13
Nglam dungu ka afpuachi lemoria
Fey tfa ta kla rupa i witranngemeael ta
eymn mew. Fey tfachi dungu feypiwayi, tati
Wirin Chillka mew Ngnechen ta feypiley famentuknungetuale ta kie che tati troki feyentuleyelu mew, mley tai wne kme ngneduamngeael fey i rfngepen may tai dalluntukungeelchi dungu mew. Tai rf dungungeam feley i mleael kla che fente kme
kimnielu,* fey wla i famentuknungeael ti
yafkachi che. 2 Tai we feypiael ta tfachi dungu
feypin feychi epu rupachingealu i witranngemen ta eymn mew. Ka wiome feypiwayi
tfa petu i al mapulen eymn mew. Fey
ka wiome amuli i witranngemeael, famentuknupuafi tfey engn tati yafkamekekelu
feychi ellaka witranngemelu iche eymn mew.
Ka femngechi femafi tfey engn tati ka inaye yafkalerpulu, fey petu elknunolu tai
3
yafkameken.
Kimeleluwayi tamn kpa
kimnieelchi dungu tai rfngepen may Cristo
tai dunguken ta iche mew. Cristo ta ngawadkechi dungukelaeymnmew ta eymn, tai femafel, dungukeeymnmew fentren newen mew.
4
Feyngey tai langmngen krus mew kie
newenngenolu reke, welu tfa mongeletuy ta
Ngnechen i ftra pepiluwn mew. Ka femngechi ichi kisu reke, newenngelai, welu
tfa tai kiewkletun mew ta kisu mew, niei
Ngnechen i pepiluwn tamn newenklen
nglamuwafiel ta eymn.
5
Kme ngneduamuwmn eymn kisutu,
femngechi tamn inaduamael rf dungu mew
may tamn mngeltuniefiel ta Cristo. Ngneduamuwmn tamn fente kme feyentuleael
ta Cristo mew re ella mten no. Fey kom
ngneduamuwlmn, fey rf mew feyentulelmn ta Cristo mew, fente kme kimaymn
i rf mlen Cristo eymn tamn mongen
mew. 6 Maneluwklen, fey eymn femngechi
ngneduamfilmn iche i femkeelchi dungu,
kom kme kimaymn iche tai dullietew
ta Ngnechen kisu i apostolngeael. 7 Fey
ngillatulei ta Ngnechen mew femngechi
eymn tamn femnoael chem wesa dungu no
rume. Ngillatukelan ta tfa eymn tamn
ngneduamael iche tai welulkawklenoael,
welu may eymn tamn nieael kmeke femn
chumngechi feley tamn femael, tai pu kaye
1
2 Korintio 13:8
221
2 Korintio 13:14
Galata 1:1
222
Galata
Galata 1:24
kie werken pllngeay rume nagpalu ta wenu
mapu. 9 Kuyfi ta dew feypiken, fey tfa ka
wiome feypian: iney rume kimeltuelmnmew
kie werken montuluwn dungu, welu felenole
tamn dew llowkeelchi dungu mew, famkonpe
engn ta rumel kutrankawn mew.
10
Iche ta aykelan tati pu che tai kme adentumayaetew i wewpikeelchi dungu, welu may
Ngnechen feley tai kme adentumayaetew
i dungu. Iche ayfuli i kmelkawkleael tati
pu che ichi mten, fey ta famngechi Cristo i
kme konangelayafun!
Chumngechi Pablo apostolngey
Eymn, pu pei ka lamngen, aylen tamn
kimael tfachi dungu: tati werken montuluwn
dungu iche tai kimelkeel, re che tai adknuelchi dungu no. 12 Chem che no rume
elulaenew tfachi kimeltun dungu, welu may
Jesucristo, fey kisu mten ta kimelenew tfachi
dungu.
13
Eymn ta dew allkkeymn tai feypingekefel ta kuyfi mew, feychi ta iche koneltulekelu
tati pu judiu i wimtun dungu mew. Inantukukefui rume lladken mew Ngnechen
tai feyentulechi pu che ka aykefun tai
apmkayafiel. 14 Tati pu judiu i wimtun dungu
mew, iche ta doy kme famkonklekefun
fentren kakelu che mew, iche tai kie
tuwnche ka tai trrtremnieetew, iche am
doymniekefulu tai kuyfike tuwn em i
wimtun dungu. 15 Welu Ngnechen dullintuenew
ta iche petu i choyngenon rume, fey kisu tai
fentren piwkeyen mew mtrmenew ta iche.
Fey Ngnechen ayy 16 iche i kimafiel kisu
i Fotm, femngechi iche tai kimelael kisu
tai montuluwn werken dungu tati pu judiu
tuwnngenolu mew. Fey ramtulafi iney no
rume. 17 Ka femngechi Jerusalen rume ta amulan
tai pemeafiel tati pu apostol wnenklelu iche
mew. Tai femafel, prmka mten amun tati
Arabia troki mapu mew, fey tiye mew wiomelu
iche, kpatun ta Damasku waria mew.
18
Kla tripantu rupalu, amun ta Jerusalen i
kimmeafiel ta Pedro, fey mlewepun mari kechu
ant kisu i ruka mew. 19 Welu ta pelafi ka iney
no rume tati kakelu pu apostol. Pefi Santiaw
mten, idol Jesus tai pei. 20 Rf dungu feypipen Ngnechen mew tai petu wirielchi dungu
fey ta rf dungu.
21
Feymew wla ka amun Siria tai trokike
mapu mew ka Silisia. 22 Welu tati pu feyentulechi
che mlelu ta Judea troki mapu mew petu
kimkelafenew engn, pekenofetew am ta iche.
23
Re allkkefuy mten i feypingen engn: Tati
che kuyfi tai inantukukayetukefetew, tfa
miyawtukey i wewpiafiel tati mupiltun werken
dungu, kuyfi mew tai kpa apmkakefel. 24 Fey
11
Galata 2:1
223
2
Kakelu pu apostol kme duamtufi engn ta Pablo
i apostolngen mew
1
Fey rupalu mari meli tripantu wla, ka
amun ta Jerusalen Bernabe ichiw. Ka yefi
ta Tito. 2 Fey amun Ngnechen am werketew
i amuael ta iche. Fey dew mlepulu iche
ta Jerusalen mew tai nieael kie trawn tati
pu kimniengelu i longkolen ta Ngnechen
i trokiche mew, kme entudungulelfi tati
werken montuluwn dungu iche tai wewpitukeel tati pu judiu tuwnngenolu mew. Fey
tfa famngechi femn aynolu am iche tai
dew kimeltukeelchi dungu tai kmelay tai
pingenoael, fey kom dungu mew trruwiyi.
3
Tito, tati griegu tuwnngelu, miyawiyu ta kisu
ichiw, welu aporiangelay tai sirkunsidangeael
chumngechi i feypilen tati pu judiu i wimtun
dungu. 4 Ellka miyawkefuy kieke koyla ngnen
pu che ichi tai rangi mew aylelu tai re
inaduamaetew tati lifrengechi mongen tai nieel
ta Cristo Jesus mew ka aylu tai feypiafiel tai
mngeltutuafiel Moyse tai ley dungu. 5 Welu ta
kie pichin no rume eluwlai tai mngeltuafiel
ta kisu engn, aynielu am ta ichi eymn
tamn kimael tati werken montuluwn dungu i
rf dungungen.
6
Welu tati pu longkolelu feyentulechi
trokiche mew ntramel-laenew engn chem
kangelu werken dungu no rume. (Iche am
aynolu i kimael i chumngechi chengen ta
kisu engn, Ngnechen may ramtukadungukefi
ta che tai chumngechi chengen.) 7 Ngelay
tai eluaetew engn ti we kimeltun dungu,
ngneduamlu engn am Ngnechen tai
yefaletew iche tai wewpituafiel tati werken
montuluwn dungu tati pu judiu tuwnngenolu
mew, chumngechi yefaldungungey ta Pedro
8
i wewpilelafiel tati pu judiu.
Feychi
Ngnechen mten tati werkfilu ta Pedro i
apostolngeael tati pu judiu mew, ka femngechi
werkenew ta iche i apostolngeael tati
pu judiu tuwnngenolu mew. 9 Feymew, ta
Santiaw, Pedro ka Juan, kisu engn ta wnen
longkolelu trokiniengey ta troki feyentulechi
pu che mew, fey kme ngneduamenew engn
Ngnechen tai rf mew freneetew. Fey
lloweyumew tayu kme duamtuetew engn ta
kie kme weni reke, chalingeyu ta man kuw
mew Bernabe ichiw, ka kme nor duamkechi
eluwi engn ichiw tayu kdawael tati pu judiu
tuwnngenolu mew, fey kisu engn kay tai
kdawael tati pu judiu mew. 10 Fey tfachi
dungu ka femngechi ta feypieyumew engn,
tayu ngoymanoafiel tati pu pofre, feychi dungu
iche ta rumel femken kme kuiwtun mew.
Galata 2:21
Pablo katrtudungufi ta Pedro Antiokia mew
Welu Pedro kpalu ta Antiokia waria mew,
katrtudungufi, kisu tai femkeelchi dungu am
kmenolu. 12 Wnelu mew kientrr ikefuy tati
pu judiu tuwnngenolu engn, fey akuyelu wla
ta kieke che judiu tuwnngelu Santiaw tai
werkel, feymew eluwi tai pnttripayael ta
tfachi pu judiu tuwnngenolu mew, ka fenteknuy i kientrr iyael tati pu judiu tuwnngenolu engn, llkaniefilu am tati pu che dimatunielu feyti wimtun sirkunsidangen. 13 Fey
tati kakelu feyentulechi pu judiu ka femngechi
kiewi ta Pedro engn i femael koyla ngnen
dungu, Bernabe ktu ka keykoni ta kisu engn
mew. 14 Feymew, iche pefilu am nor piwke mew
i miyawnon engn tati werkn montuluwn
dungu tai kimeltunieel, feypifi ta Pedro rangi
tati trawlechi pu che mew: Eymi, tami judiungen, judiu tuwnngenolu reke ta femfaluwkeymi
trawym tati pu judiu tuwnngenolu engn,
fey fewla akulu kieke judiu, chem mew anta
feypimi tati pu judiu tuwnngenolu i mngeltuafiel tati pu judiu i wimtun dungu?
11
Galata 3:1
224
3
Ti ley dungu kam ti mupiltun dungu
Pu galasiache rume ngnekafal-lu! Iney
anta welurakiduameltueymnmew?
Ichi
tai wewpielchi dungu mew kimeluwiyi ta
eymn tati krus mew langmelchi Jesucristo.
2
Tfachi ramtun mten ta aynien tamn
llowdungumuafiel:
Llowimn kay eymn
Ngnechen tai Lif Kme Pll mngeltufilu
eymn Moyse tai ley dungu kam tamn
feyentufiel mew tati werken dungu tamn
allkel? 3 Rume anokafalrkeymn am, fey
tamn llitufel tati Kme Pll mew, fey tfa
aytuymn tamn inatuafiel re che mten tai
kimeltuelchi dungu? 4 Fentren kmeke dungu
llowfuymn, fey fewla ta falintuwetulafimn?
Welu felelay. 5 Fey chumngelu am wlkey
Ngnechen tai Lif Kme Pll ka pengelkey
afmanngechi pepiluwn eymn mew? Eymn
tamn mupituel mew no chumngechi i feypilen
tati ley dungu, welu may tamn feyentun mew
tati werken dungu tamn allkel.
6
Abraam feyentufi ta Ngnechen, feymew
Ngnechen lloweyew ta kie nor mongen niechi
wentru reke.* 7 Feymew llemay, eymn feley tamn kimael kom tati nielu ta mupiltun
Ngnechen mew rf dungu mew ta Abraam i
tuwnche reke feleay. 8 Tati Wirin Chillka mew
ta feypiley femngechi Ngnechen tai montulafiel tai yafkan mew ti pu judiu tuwnngenolu
tfey engn nielu ta mupiltun, fey kimelelngey ta Abraam tfachi kme kimeln dungu:
Kom trokiche mleyelu mapu mew elungeay
rume kme felen eymi tami duam. 9 Fey kom
tati feyentuyelu chumngechi Abraam feyentukefuy ka femngechi lloway kme felen kientrr
Abraam engn.
10
Ineyngeay rume tati maneluwlu Moyse
tai ley dungu mew, dew famentuwi ta
Ngnechen mew, fey ti Wirin Chillka am
feypilelu: famtripaleymi Ngnechen mew tami
kme mupitunofiel mew kom i chem pilen
tati ley dungu. 11 Feymew llemay, fente kme
kimfali iney no rume ta wioduamalelay tai
yafkan mew tai mngeltukefiel mew tati ley
dungu, tati Wirin Chillka am ta feypilelu: tati
feyentulelu Ngnechen mew fey ta llowngeay
tai nieael rumel mongen.
12
Welu ta Moyse tai ley dungu trrlay ta
feyentun mew, welu may ta feypiley: Tati
feyentuniefilu Moyse i ley dungu, feley i rumel
1
Galata 3:22
mngeltunieafiel kom i feypielchi dungu.*
13
Ngnechen trfeimew tai pepi mngeltunofiel mew ti ley dungu, welu Cristo ta montuleimew, kisu am trfngelu reke ichi tai
duam, tati Wirin Chillka am feypilelu: Malisialey kom tati pltrlen lalu kie krus mew.
14
Tfachi dungu ta femngechi feley Ngnechen
tai tukulpaknulelfiel mew ta Abraam ka femngechi i llowael tati pu judiu tuwnngenolu,
Cristo Jesus tai duam. Fey femngechi tai
mupiltun mew llowai kom ichi tati Lif Kme
Pll Ngnechen tai tukulpaknuel.
Ti ley dungu ka ti wldungun
Pu pei ka lamngen, tfachi mapu mew
mlechi pu che i kimn mew dunguwayi:
epu che eldunguleluwiym chem dungu
rume, iney no rume ta weluknutulayafuy ka
puwlmatulayafuy rume tati dew felechi dungu.
16
Welu fewla kay, Ngnechen eldunguknulelfi
ta Abraam ka tai yomelchengealu.
Tati
Wirin Chillka ta feypilelay kisu tai pu
yomelchengealu, welu may ta kie mten,
fey ta Cristo rke. 17 Fey tfa tai feypipeelchi
dungu: Ngnechen ta elknulelfi kie eldungu
ta Abraam, kie rf dungu tati pirkefi. Feymew
rupalu meli pataka kla mari tripantu, Moyse
llowi tati ley dungu. Welu tati ley dungu kie
ple famentulay tyechi eldungu Ngnechen
18
tai feypiknulelfiel ta Abraam.
Fey
mngeltuym tati ley dungu mew montukefule
ta che, Ngnechen tai tukulpaknulelfielchi
dungu ta Abraam chem falilayafuy rume.
Abraam feyentufi mten ta Ngnechen tai
eldunguknuleletew mew, fey femngechi rume
tutey Ngnechen mew.
19
Feymew, chem mew am kmey Moyse
tai ley dungu?
Rupalechi tripantu mew
wla ta wlngey femngechi tai kimngeael tai
mngeltukenon tati pu che, fey kpale wla
Cristo tati tukulpaknuelchi yomelche. Tati ley
dungu ta kimelngey tati pu werken pll mew,
fey ta Moyse elngey i rangielweleael reke.
20
Welu feychi Ngnechen feypiknulu i eldungu ta Abraam mew, ngelafuy i mleael kie
rangielwe, Ngnechen am ta kielelu mten.
15
Galata 3:23
225
4
Tai feypipeelchi dungu ta tfa: kie
pichiche, tunte feyngefuy i koneltuleel
ta itrokom chemkn mew, welu petu i
pichichengen mew trrkley ta kie kdawfe
engu. 2 Tati pichiche mley tai dapingeael
ka tai kdawmangeael, ftra wentrule wla
tai kisu kdawael. 3 Ka femngechi felekefui.
Petu pichichengelu ta ichi, ka femngechi reke
famkonklekefui ta tfachi mapu i ngnen
mew. 4 Welu puwlu tati medi ant, Ngnechen
werky tai Fotm, choyeyew ta kie domo, fey
i yamafiel ta Moyse i ley dungu 5 femngechi
tai lifrengetuael tati pu ngnenieetew ta
tfeychi ley dungu, ka femngechi tai llowaetew
ta Ngnechen kom ichi kisu i yall reke. 6 Ka
femngechi tai pengelael Ngnechen tai dew
kisu i yallngetun ta ichi, Ngnechen werky
kisu tai kien Fotm i Kme Pll fey i
mleael ichi tai piwke mew. Fey Iche
i Chaw! pilekey tati. 7 Femngechi llemay,
eymi ta kie kdawfe reke felewetulaymi, welu
may Ngnechen i yall ta eymi. Fey kisu i
yallngelu am eymn, Ngnechen femknuy
tamn koneltuael kisu i Fotm i duam.
1
Galata 4:26
Galata 4:27
226
5
Newenklen ti lifrengetun mew
1
Cristo lifreknutueimew femngechi tai rf
mew lifrengeael. Feymew llemay, eymn ta
newentuwklemn tamn lifreletun mew ka
wiofamkontukilmn tati yuku mew reke tamn
trarintukuletuael tati ley dungu mew.
2
Allktumuchi. Iche, Pablo, feypiwayi
eymn tfachi dungu: eluwlmn tamn
sirkunsidangeael, Cristo mew ta ngnam
feyentuymn. 3 Kpa wiome feypiniewfiyi
chem wentrungeay rume tati sirkunsidangelu,
feley tai mupituael itrokom i chem pilen
4
Moyse tai ley dungu.
Eymn, tati pu
aylelu i lifrelewetuael ta yafkan mew tai
femn mew i chumngechi feypilen tati ley
dungu, wichunentuwtuymn ta Cristo mew
ka pntnentuwtuymn Ngnechen tai
piwkeyechen mew. 5 Welu ta ichi tati Lif
Kme Pll i kellun mew ka tai feyentulen
mew ta Cristo mew, maneluwklei tai
6
wioduamangetuael ta yafkan mew.
Fey
kiewkleliyi ta Cristo Jesus ichi, chem
falilay rume tai sirkunsidalen kam tai felenon
rume. Fey nieliyi tfachi mupiltun, feley tai
mongeleael ta piwkeyewn mew.
7
Eymn ta kme llitufuymn tamn mupiltun
mew, fey iney anta welurakiduameltueymnmew tamn feyentuwenoafiel tati rf dungu?
8
Ngnechen no, kisu am mtrmfetew ta eymn.
9
Feypingekey chumngechi kie pichin lefawra
* 4:27 Isaia 4.27.
Galata 5:21
Galata 5:22
227
6
Welukonkechi kelluwmn
Pu pei ka pu lamngen, pefilmn ta iney
rume i famkonn ta yafkan dungu mew,
eymn am tati ngnenieetew Ngnechen
tai Lif Kme Pll, feley tamn nglamafiel
tai inaduamuwael engn, welu femaymn
ta fentren piwkeyen mew. Fey kake kieke
feley tai rume kuiwtuael, kisu ka femngechi famkonafuy tati wesake dungu mew.
2
Welukonkechi yafluwmn tamn afeluwnoael
tati kdawngechi dungu mew, fey femngechi
ta mngeltunieafimn Cristo tai werkelchi
dungu.
3
Iney rume kimkawnchengele, welu rf feyngenole i felen, kisutu ta ngnenkawkley.
4
Feley ta kake kieke che kisutu tai inaduamuwael tai femkeelchi dungu. Fey ka femngechi ngelay tai trrmtukumekewael kangelu che i femkeelchi dungu mew. 5 Feley ta
kake kieke tai inanieael kisuke tai kdawyekeelchi dungu.
6
Fey tati pu kimeltukeel, feley i freneafiel ti
kimeltufe kom dungu mew.
7
Eluwkilmn tamn ngnenkangeael: iney
rume ta ayentulayafuy ta Ngnechen. Chumngechi nganle ta che ka femngechi kosechayay
tai femkeel mew. 8 Fey tati ngankelu chumngechi i aylen tai wesake aytun, tai wesake
aytun mew lan dungu kosechayay. Tati kdawlu chumngechi i aylen ta Lif Kme Pll,
tati Lif Kme Pll mew lloway ta rumel mongen. 9 Feymew llemay, ngelay tai afeluwael
tai femael kmeke dungu, fey afeluwnoliyi,
kosechayai reke chumngechi i adknuel ta
Ngnechen. 10 Feymew pepi femliyi kmeke
dungu, femai ta itrokom che mew, doyelchi
may tai pu pei ka lamngen feyentulelu ta
Cristo mew.
1
Galata 6:18
Efesio 1:1
228
Efesio
Efesio 1:22
puwle ta tripantu, Ngnechen tai trawlael
itrokom dungu, fey Cristo tai longkoleael tati
mlelu wenu mapu mew ka mleyelu nag mapu
mew.
11
Ngnechen am rumel femkelu itrokom tai
adknuel kisu tai kmelu i trokifiel, feymew
ta dullintueimew tai koneltuael ta Cristo mew
femngechi tai pramyeafiel ichi tai mongen mew. 12 Ichi tai pu judiungen wnelu
mew maneluwiyi ta Cristo mew, femngechi tai
mongen mew i pramyengeael ta Ngnechen i
ftra pepiluwn. 13 Ka femngechi eymn, feychi
allklu ti rfngechi werken kimeln dungu, ti we
kimeln montuluwn dungu, fey feyentuymn
ta Cristo mew, kiewimn ta kisu mew, ka
markaknungeymn ta Ngnechen tai ngenngetun ta eymn mew tati Lif Kme Pll mew,
kisu tai feypiknuel i wlael. 14 Tati Lif Kme
Pll tai llowel feypiley tai llowael ti koneltuleelchi montun, Ngnechen tai eluaetew feychi kom montulfile kisu i dullituelchi trokiche.
Fey femngechi ta pramyengeay kisu i ftra
pepiluwn mew.
Pablo ngillatufi ta Ngnechen i eluafiel kimn
tati pu feyentuyelu
15
Feymew, kimnielu am iche eymn
tamn feyentulen ta idol Jesus mew ka
tamn piwkeyeniefiel kom tati koneltulelu
Ngnechen i trokiche mew, 16 fenteknukelan
i maumtuafiel ta Ngnechen eymn mew,
iche ta ngillatumaniewkeyi. 17 Ngillatukefi
tai idol Jesucristo i Ngnechen, tati ftra
pepiluwnngechi Chaw, tamn eluaetew Lif
Kme Pll mew kpachi kimn, femngechi
tamn longkontukuafiel kisu i pengelelchi
18
dungu ka i doy kme kimngeael.
Ka
ngillatukefi ta Ngnechen eymn tamn fente
kme kimafiel, ka femngechi tamn kme
admael i chumngechilen tati maneluwn
tamn mtrmetew ta Ngnechen.
Ka
femngechi tamn kimafiel ti ftra kme
montuluwn Ngnechen tai eluafiel tfey
engn tati koneltulelu kisu i trokiche mew.
19
Ka ngillatukefi ta Ngnechen tamn kimael
kisu i fentren nieelchi pepiluwn, tfey tai
elunieetew ichi tati pu feyentulelu. Fey
tfachi ftra pepiluwn ichi tai llowel
fey ta Ngnechen i pengelelchi pepiluwn
20
feychi wiomongeltufilu ta Cristo ka elufi i
llowael kom pramyen, fey i mleael kisu
engu ta wenu mapu mew. 21 Ka elufi tai
ngnenieafiel itrokom tati nielu pepiluwn,
awtoridad, ngneluwnngelu ka idolkleyelu
mew ka i ngnenieafiel kom tati mlelu fantepu
mew ka tati mlerpualu. 22 Ngnechen itrokom
dungu wltufi ta Cristo i ngnenieael, ka Cristo
mten ta longkoknufi itrokom i trokiche
Efesio 1:23
229
2
Montui Ngnechen i piwkeyen mew
1
Kuyfi mew eymn la reke felekefuymn
tamn pntlekefel mew ta Ngnechen mew ti
wesake dungu tamn femkefel mew ka yafkan
mew 2 tamn mongelekefel. Eymn ta inaniekefuymn tfachi mapu mew mleyechi dungu,
ka femkefuymn i aykeel wekf tati ngnenielu ta rangi wenu ka yafltukuniefilu tfeychi pu che tati mngeltukenofilu ta Ngnechen.
3
Ka femngechi mongelekefui kuyfi mew kom
ichi. Inaniekefui kisuke ichi tai illutukeelchi dungu, fey ka mallmawklekefui tai
yafkafe mongen mew ka tai rakiduam mew.
Tfeychi kuerpu i wesake wimtun mew felefuy
Ngnechen tai ftra kutrankayaetew, chumngechi feley ta kakelu pu che. 4 Welu Ngnechen
am rume kutranpiwkeyechekelu, fey pengeli
tai rume piwkeyeetew 5 feychi la reke felelu
ichi tai yafkan mew, fey elutueimew we
mongen kientrr ta Cristo ichi. Ngnechen
i kme piwkengen mew eymn elungeymn
tamn montuael. 6 Ngnechen ta wiomongeltueimew kientrr ta Cristo Jesus ichi,
ka elueimew tai puwael kisu ichi ta wenu
mapu. 7 Fey tfa femi femngechi tai rumel
pengelael ti kpalechi tripantu mew kisu tai
fentren piwkeyeetew mew, Ngnechen tai
kme piwketuetew ta Cristo Jesus mew. 8 Fey
Ngnechen i kme piwkengen mew, eymn
elungeymn tamn montuael tamn feyentulen
mew. Fey tfachi dungu eymn kisutu tamn
femknunoel, welu may ta elueymnmew ta
Ngnechen. 9 Ka eymn tamn kisu femelchi
dungu no, fey iney rume ngelay tai mallmawael
chem mew no rume. 10 Fey Ngnechen mten
ta dewmaeimew. Kisu ta femknueimew ta
Cristo Jesus mew, femngechi tai femael kmeke
dungu chumngechi ta kisu i wne adknuel ta
kuyfi mew.
Cristo mew niei kme tngn
Feymew llemay, eymn, tati pu judiu
tuwnngenolu, sirkunsidalelay pikeeymnmew
tati sirkunsidalechi pu judiu.
(Femngechi
feypikeeymnmew sirkunsidalenolu am eymn
tamn kuerpu mew tati pu judiu reke.) 12 Fey
tukulpamn tfa: kuyfi mew kimkelafuymn ta
Cristo. Ftra wichutripalekefuymn tati Israel
trokiche mew, fey koneltulekelafuymn ti eldungu mew ka Ngnechen i tukulpaknuelchi
dungu mew no rume. Mongelekefuymn tfachi
mapu mew, fey tamn kimnofiel ta Ngnechen
11
Efesio 3:3
3
Pablo werkngey i kimelafiel ti Kme Dungu
tati pu judiu tuwnngenolu
1
Fey iche Pablo presungen tamn wewpilelfiel mew Cristo i we kimeltun dungu,
eymn tati pu judiu tuwnngenolu. 2 Eymn ta
dew feley tamn kimniefiel ta Ngnechen, kisu
i kme piwkengen mew, werkngen tai wewpiael tfachi dungu eymn tamn frenengeael.
3
Ngnechen pengeli ti kimngekenofelchi adknu dungu, fey ta eluenew i kimafiel, chumngechi ta wnetu mew kie pichin dungu dew
* 2:20 ti pu pelon wentru: fey tfachi pu che tati pu pelon wentru Kuyfi Chillka mew mlelu no, welu may kieke feyentulechi che
ntramyekelu Jesus i kme dungu.
Efesio 3:4
230
wirileluwiyi.
Fey chillkatufilmn, ngneduamaymn iche tai kimniefiel ta Cristo i
kimngekenofelchi dungu. 5 Tfachi dungu, fey
ta kuyfi mew elungelay i kimael ta iney no
rume, welu fewla ta Ngnechen kisu i Lif Kme
Pll mew pengelelfi kisu i lif mongenngechi
pu apostol ka ti pu pelon wentru. 6 Fey tfa
lle tati kimngekenofelchi dungu: feyti pu judiu
tuwnngenolu ka koneltuley i llowael engn
ti werken montuluwn dungu ti pu judiu reke.
Koneltuley engn ka feychi trokiche mew,
ka femngechi koneltuley engn Ngnechen i
tukulpaknuelchi dungu ta Cristo Jesus mew.
7
Ngnechen i freneetew mew, eluenew tai
kdawyeafiel tfachi werken dungu, kisu i adknuel tai pepiluwn mew. 8 Iche ta inanklen
tati doy illamfalklelu itrokom ti koneltulelu ta
Ngnechen i trokiche mew, welu kisu eluenew
tfachi werken dungu tai kimelelafiel tati pu
judiu tuwnngenolu tati trrmfalnochi ftra
kme felen i nieel ta Cristo. 9 Fey iche ta
yefaldunguenew tai kimelelafiel ta itrokom che
tfachi dungu. Ngnechen dewmay itrokom
tati mlelu, welu kisu mten kimniey i adknuelchi dungu i femael ta Cristo mew. 10 Fey
Ngnechen femngechi femknuy kom tati wenu
mapu mleyechi pepiluwn ktu i kimafiel engn Ngnechen i adknuelchi dungu kisu i
troki feyentulechi che mew. 11 Fey Ngnechen
femngechi femi chumngechi i rumel adknuel
i femael tai idol Jesucristo mew. 12 Fey
Cristo tai duam feletuy tai flkonpuael ta
Ngnechen mew, feyti maneluwn tai nieel
13
tai feyentun Cristo mew.
Feymew llemay, llellipuwayi tamn ngawadduamnoael
iche i kutrankawklen mew, iche am kutrankawklelu eymn tamn duam, tamn frenengen mew.
4
Efesio 4:13
itrokom dungu mew, femngechi tamn llowael
Ngnechen i rume ftra piwkeyen tamn mongen mew.
20
Fey fewla, pramyengepe ta Ngnechen.
Fey kisu ta ftra pepiluwnngey femngechi tai
doyelchi femael tfey tai ngillatukefiel kam
tai rakiduamkeel, kisu i pepiluwn tai kellukeetew mew ta ichi. 21 Pramyengepe ta
Ngnechen ti pu feyentulelu mew ka Cristo Jesus
mew, ka rumel rupaleachi tripantu mew! Felepe
may.
4
Kiewklen tati Kme Pll mew
1
Feymew iche, tai presulen mew idol
tai duam, feypiwayi nor piwke mew tamn
miyawael chumngechi feley i femael tfey
engn tai dullietew ta Ngnechen. Feychi
dungu mew dullingeymn ta eymn. 2 om
piwkengeaymn,
ka
chemchingeaymn,
ngenoafeluwnngeaymn ka welukonke kme
duamtuniewaymn ta piwkeyewn mew.
3
Rumel aylemn tamn kiewkleael, tati
Lif Kme Pll i kellun mew ka tamn dew
elunieetewchi kme tngn mew. 4 Mley ta
kie kuerpu ka kie Pll,
feyta femngechi ta Ngnechen dullieymnmew
ta kie maneluwn mew mten.
5
Kiengey mten ta idol,
kie mupiltun mten ka kie fawtismu mten.
6
Mley ta kie Ngnechen,
fey itrokom feyentulechi che i Chaw, kisu ngneniefi kom tati mlelu,
ka puwkintuniefi ta itrokom ka mley itrokom
eymn mew.
7
Welu kake kieke ichi Ngnechen i
frenechen mew llowiyi Cristo i wlelchi
pepil, chumngechi kisu i ayel. 8 Feymew tati
Wirin Chillka feypiley:
Pratuy ta wenu mapu,
fey presuyetufi tai presuniekefetew,
fey kisu elufi i pepil ti pu che.*
9
Fey chem am tati pratuy wenu mapu
pin? Tfa ta feypin rke kisu tai wne nagpan tfachi nag mapu mew. 10 Fey tati nagpalu
ka femngechi kisu mten tati pratulu doy al
wenu mew, femngechi ta kom tai ngnenietuafiel i ftra pepiluwn mew. 11 Fey kisu ka
mten dullifi kieke che tai apostolngeael,
fey kakelu i pelon wentrungeael, fey kakelu
kay i kimelael ti werkn montuluwn dungu,
fey kakelu i pastorngeael ka kimeltufengeael.
12
Fey tfa famngechi adknufi kisu i pu che i
ngenngeel mew tati poyetun kdaw i nieael engn, femngechi tai kelluafiel i yafluwkleael
tati pu che feyentulelu ta Cristo mew. 13 Fey
* 4:8 Salmo 68.18.
i dullielchi mari epu wentru ka femngechi kieke kdawkelu Pablo reke; tfa engn dullieyew ta Cristo.
Efesio 4:14
231
Efesio 5:8
5
Chumngechi mongen i nieael Ngnechen i pu
yall
1
Eymn am Ngnechen i sakin pu yall,
eluwklemn tamn inayentuafiel chumngechi
mongen i nieel ta Cristo. 2 Welukonkechi
piwkeyewmn, chumngechi ta Cristo piwkeyeeimew ta ichi ka wltukuwi tai layael
ichi tai duam, kie kmechi maumtun reke
ta Ngnechenngealu.
3
Eymn am koneltulelu Ngnechen i
trokiche mew, ngelay tamn ntramyeafiel
no rume tati wesake iwaluwn dungu, ka chem
fill wesake dungu no rume kam ta dimatun
dungu no rume. 4 Pofolka dungukelayaymn, ka
wedwedka dungukelayaymn rume ka pekanka
ntramlayaymn rume, fey tfachi dungu
am ta kmenolu. Welu may tamn femafel,
pramyenieafimn ta Ngnechen. 5 Fey dew
kimnielu am eymn, iney rume ta wedwedkawle
ta domo mew kam ti femkelu chem wesake
dungu rume kam ti dimangelu (fey tfachi
dungu ta adentun ngnechen reke mley), fey
tfa engn ta pepi koneltulayay ta Cristo ka
Ngnechen i longko lmen kme mlewe mew.
6
Fey iney no rume ta ngnenkakeelmnmew ti
falinochi dungu mew, fey tfachi dungu mew am
kpakelu ta Ngnechen i ftra kutrankachen
tfey engn mew tai mngeltukenoetew.
7
Eymn ta niekilmn ta chem koneltun no rume
ta kisu engn mew.
8
Kuyfi mew eymn dumi reke felechi wesake dungu mew miyawkefuymn, welu fewla
tamn kiewklen ta Cristo mew, miyawtuymn
* 5:9 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: tati Lif Kme Pll.
Efesio 5:9
232
Efesio 6:11
felelu. Chumngechi ta kie wentru piwkeyeniey kisu i kuerpu, ka femngechi feley i piwkenieael kisu i kure. Fey ti piwkeyelu kisu
i kure, kisutu ta piwkeyewkay mten. 29 Fey
iney no rume am dekenolu kisu i kuerpu,
welu may ta iltukefi ka poyekefi, chumngechi
ta Cristo femkefi tai trokiche. 30 Fey tfeychi
trokiche am kisu tai kuerpu. Fey ichi ta
koneltulei tyechi kuerpu mew. 31 Feymew
ta, wentru wichuay tai chaw ka i uke mew,
femngechi i wichu amayewael tai kure engu,
fey mr kie che reke mten i feleael. 32 Fey
tfa ta kie ftra ellkan dungu reke feley, welu
iche konmpapefi ta Cristo ka kisu tai troki
feyentulechi pu che. 33 Welu kake kieke eymn
piwkeyepe kisu i kure, kisu i kuerpu reke, fey
ti kure kay yamniepe tai fta itrokom dungu
mew.
28
6
Pu wechekeche, mngeltukeaymn tamn
ftakeche tamn piwkeyekefiel mew ta idol,
fey femngechi femkelu am nielu ta nor mongen.
2
Fey tati wnelechi werken dungu ta niey tfachi
tukulpan dungu, fey tfa tati: Yamniefinge tami
chaw ka tami uke, 3 femngechi ta aywnngechi
mongen nieaymi, ka alntuay tami mongen ta
mapu mew.* 4 Fey eymn kay pu chaw, wesa
dungukelayaymn tamn pu fotm kam awe,
welu kme tremmafimn ka kimeltuafimn
i poyeafiel ta idol. 5 Pu kdawfe mngeltukeafimn iney rume idolklelu ta eymn
mew ta tfachi mapu mew. Femkeaymn ta
kom yamn mew, ekun mew ka nor piwke mew,
petu poyeniefilu reke ta Cristo. 6 Poyeafimn,
femngechi ta kisu engn petu lelinieelmnmew
mten no, fey tamn kmelkawkleael ta kisu
eymn, welu may kie mngeltulelu Cristo i
kie kona reke, femkeaymn rf piwke mew
Ngnechen tai aykeel. 7 Kme duamkechi kdawkeaymn, petu poyefilu reke ta idol, welu
che ta poyepefilu reke no. 8 Fey dew kimnieymn
ta kake kieke eymn, kdawfengele kam feyngenole rume, fey lloway ta idol mew chem
kme dungu rume femle. 9 Fey eymn kay, pu
idolklelu, ka femngechi mten kme piwketumn tamn pu kdawfe, tamn fill llkalkantu
dungu mekenoafiel. Konmpamn, eymn ka
kisu engn feley tai ngnenieaetew ta idol ti
mlelu ta wenu mapu, fey kisu ta dullitukelafi ta
kie che ta kangelu mew.
1
Efesio 6:12
233
Efesio 6:24
Filipense 1:1
234
Filipense
Pablo i karta tati Filipochengealu
Pablo wirilelfi tfachi karta tati feyentulechi
Filipo wariache. Filipo ta kie rume ytun ftra
waria rke, Masedonia troki mapu mew.
Feychi mew tati feyentulechi pu filipoche,
kimlu i presulen karsel mew ta Pablo,
yefaltukulelfi engn tai duamtuelchi chemkn
Epafrodito pingechi pei mew. Feymew Pablo
fey i mlen karsel mew, wirilelfi kie karta fey
ti feyentulechi pu filipoche tai maumafiel i
kelluetew ka i piwkentukunieetew mew engn.
Fey tfachi karta mew Pablo feypifalfi ti troki
feyentulechi pu che, tunte kisu presulefuy
rume karsel mew, welu tati kme dungu amuley
i doy feyentungen. Pablo yafltukufi ti pu filipoche ka femngechi om piwke i nieael engn
Jesus reke i mongen mew ka i aywkleael
fey i duamknunoafiel tfachi mongen mew
mlekechi ayfalnochi dungu.
Chalin dungu
Pablo ka Timotew, Jesucristo i kona ta
ichiw wirilelfiyu ta tfachi karta Filipo waria
mew mlechi pu che, koneltulelu Ngnechen
tai trokiche mew, ka kiewklelu ta Cristo
Jesus engn, tfachi che kom feyentulelu Cristo
mew tati longkolelu engn ka ti pu che kellukelu tati troki feyentulechi che mew. 2 Fey
Ngnechen ichi tai Chaw ka tai idol Jesucristo freneaeymnmew tai piwkeyechen
mew ka eluaeymnmew i kme tngn eymn
tamn mongen mew.
1
Filipense 1:23
iche am piwkeyefilu ta eymn Jesucristo i
eluetewchi kme piwkeyen mew.
9
Llellipuken ta ngillatun mew tamn nieael
doy fentren piwkeyewn, ka fentren kimn ka
tamn doy admael Ngnechen i kme dungu.
10
Femngechi kimaymn tamn dulliael tati doy
kmechi dungu ka femngechi nieaymn ta kie
lif mongen, fey tamn nienoael chem wesa
dungu no rume tamn famentuaetew feychi
wiometule ta Cristo. 11 Ka tamn rumel femael re kmeke dungu mten, eymn am dew
koneltulelu ta Jesucristo mew, fey femngechi i
pramyengeael ta Ngnechen.
Iche i mongen ta Cristo rke
Pu pei ka lamngen, aylen tamn kimael
feytichi dungu mew i rupael ta iche, fey ta
doyelchi yafltukukeenew tai wewpiafiel ta tfachi werken montuluwn dungu. 13 Kom tati pu
soltaw i llwatunieetew ta iche karsel mew, ka
kom ti kakelu pu che, kimniey engn iche tai
presulen i inafiel mew ta Cristo. 14 Fey kimngelu iche i presulen, itrokom reke tati pu che
feyentulelu Cristo mew doy yafluwi engn tai
kimelael tati werken dungu, fey llkalay rume ka
doy maneluwi engn ta idol mew.
15
Rfngey ta kieke che i ntramyekefiel
ta Cristo i re trirtuetew ta iche ka i re
kayetuetew, welu kakelu wewpitukey kme
nor duamkechi mew 16 ka ntramyekefi engn ta Cristo piwkeyen mew, kimnielu engn
am Ngnechen tai femngechi femknuetew ta
iche tfa mew tai ingkapeafiel tati werken
montuluwn dungu. 17 Welu tfeychi pu che tai
trirtuetew, femkey engn tai re kayetuetew
mew ta iche, fey ayniey engn tai doy wesalkayaetew iche tai presulen mew. 18 Welu
chem chumngeafuy am? Fey chumngechi
rume, dungule engn nor piwke mew kam feyngenole rume, ntramyekefi engn ta Cristo. Fey
tfachi dungu ta ayduamaken.
Fey ka petu feley tai doy aywael, 19 fey
kimnielu am iche tai montulngeael eymn
tamn ngillatun mew ka Jesucristo i Kme Pll
i kellun mew. 20 Rf mew maneluwklen ta
Ngnechen mew tai yewenngenoael chem mew
no rume, welu may feley tai wewpiael kom
maneluwn mew itrokom che i adki mew.
Fey fewla ka rumel, doy kimfalay Cristo tai
ftra pepiluwn iche mew, mongeleli ka tunte
lalleli rume. 21 Fey iche i mongen mew am
mlelu ta Cristo, fey lali doy kmeafuy rf mew
mlelu am iche ta kisu mew. 22 Welu mongeleli tfachi kuerpu mew, pepi kme amulniean
tai kdaw, femngechi tai kmelkayafiel idol tai dungu. Feymew kimlan chuchi mngell tai dulliael. 23 Rume kdawngey i dulliafiel ta kieke ti epu dungu: kie dungu mew,
doy kmeafuy ta lali femngechi i mleputuael
chew i mlemum ta Cristo, fey tfachi dungu
12
Filipense 1:24
235
2
Cristo tai ftra pepiluwnngen ka i om piwkengen
1
Fey famngechi lle, fey Cristo ta yaflkeeymnmew i piwkeyechen mew, feyti
Lif Kme Pll mley ta eymn mew, fey
kimnieymn ta kme chemchingen ka ti
kutranpiwkeyen, 2 elumuchi may i aywael
tamn kmelkalen mew kom kme kiewn
mew kie piwkeyewn mew mten, ka kie
Kme Pll mew mten, ka femngechi ti
ayelchi kme dungu mew. 3 Chem dungu rume
femkilmn ta kayetuwn mew kam mallmawn
mew no rume, welu may ta om piwke mew, fey
kake kieke eymn doy kmelu tamn trokiafiel
ta kakelu pu che. 4 Iney no rume aykilpe kisu
mten tai kme feleael, welu may ka femngechi
kakelu tai aylngeael i kme feleael engn.
5
Nieaymn ta eymn ka femngechi rakiduamn Cristo Jesus reke,
6
fey kisu ta Ngnechenfel,
welu ngangewlay iche ta Ngnechen i
piael.
7
i femafel, famentuknuy kisu i pepiluwn ka
tai Ngnechenngen.
Fey kie kona reke femknuwpay,
choyngey kie pichiche reke.
Fey pewfaluwlu ta kie wentru reke,
8
chem kisutu mallmawlay rume,
Filipense 2:22
Filipense 2:23
236
3
Rf dungu mew falilu
Fey fewla, iche i pu pei ka lamngen,
aywklemn ta idol mew.
Iche chem
mew rume afeluwklelan tai ka wiome feypiael tamn dew wirileluwkefielchi dungu, fey
eymnngealu ta rume kmeay.
2
Kuiwtulemn ta tfeychi illamtufalchi pu
che mew, tfey engn tati femkelu wesake
dungu, tfey engn tati aporiakefilu ta che tai
sirkunsidangeael, 3 ichi am tati rf sirkunsidalechi pu che, tai pramyekefiel ngillatun
mew ta Ngnechen kisu tai Lif Kme Pll tai
kellukeetew mew, ka aywkei tai koneltulen
ta Cristo Jesus mew, ka nielai maneluwn re che
tai femkeelchi wimtun dungu mew.
4
Tunte iche ta niefun ta rf dungu mew
tai maneluwael ta ka femngechi maputuwn
dungu mew. Iney rume ta doy nielafuy ta iche
mew tati rfngechi dungu tai maneluwael ta
tfeychi dungu mew: 5 pura ant dew choyngelu ta iche sirkunsidangen israelche tuwnngen ta iche, Benjamin tai tribu mew koneltulen, iche ebrew wentru i fotm, feymew rf
ebrewngen. Fey chumngechi i kimeltuken ta
ley dungu tati pu judiu, koneltukefun tati pu
1
Filipense 3:19
* 3:5 farisew: kie troki judiuche mngeltuniekefilu Moyse tai ley dungu, ka femngechi tati kakelu wimtun.
Filipense 3:20
237
4
Aywklemn idol mew
Fey ta famngechi iche i sakin pu pei ka
lamngen, eymn ta rume kpa pewkeyi: Eymn
lle, iche i piwkeyen pu weni, iche aywken
ta eymn mew. Iche tai wewelchi kullitun
reke ta feleymn, femngechi kme amulemn,
yafluwklen ta idol mew.
2
Llellipuafi ta Efodia, ka femngechi ta
Sintike, tai kme ntramkawael engu kie
lamngenwen reke ta idol mew. 3 Fey eymi
kay iche i rfngechi kompa ta kdaw
mew, feypiaeyu tami kelluafiel ta tfachi epu
lamngenwen. Kisu engu kelluenew ta iche
tai wewpiafiel tati werken montuluwn dungu,
kientrr ta Klemente engn ka ti kakelu
pu che iche engn kdawlu. Kisu engn
i y dew wirikonkley tati mongen chillka
mew. 4 Rumel aywklekeaymn ta idol mew.
Ka wiome feypian: Aywklemn! 5 Kom
che mew kimfalpe eymn tamn kutranpiwkeyecheken. idol ta flklepay. 6 Chem
mew no rume ta welulekilpe tamn rakiduam
itrofill mew kom eymn tamn nieelchi
dungu, ntramelkeafimn ta Ngnechen.
Ngillatufimn, kelluen piafimn ka femngechi
7
maumtukeafimn.
Fey ta famngechi ta
Ngnechen eluaeymnmew kisu tai kme
tngn, fey tfachi ftra kme tngn ta doy
kmey che ta pepil-layafuy i nieael ta kme
tngn, fey Ngnechen tamn eluetewchi kme
tngn yaflniemayaeymnmew tamn piwke
ka tamn rakiduam, eymn am kiewklelu ta
Cristo Jesus mew.
1
Filipense 4:23
Kolosense 1:1
238
Kolosense
Kolosense 1:20
ichi mew Epafra ta rf piwke mew poyekefi ta
Cristo. 8 Kisu ta ntramelpatueimew tamn piwkeyechelen tati Lif Kme Pll i kellun mew.
9
Feymew feychi ant mten kimlu ta ichi
tfeychi dungu, femknulai tamn ngillatumaniewafiel ta eymn, fey ngillatukefiyi ta
Ngnechen femngechi kelluaeymnmew tamn
fente kme kimafiel ta Ngnechen i aykeelchi dungu fey ka kimelelaeymnmew itrofill kmeke kimn ka longkontukuafimn ta
Ngnechen i dungu. 10 Fey ta famngechi femaymn ta kmeke dungu chumngechi feley i
femael tfey engn ta idol mew feyentulelu,
fey ka femngechi rumel tamn femael tfeychi
dungu kisu tai tutekeetew, tamn inanieael
itrofill kmeke dungu ka tamn doy kme kimafiel ta Ngnechen. 11 Ngillatukefiyi ta idol, fey i ftra pepiluwn mew, tamn yafltukunieaetew. Fey ta famngechi mlele chem
dungu rume eymn yafngeaymn ka nieaymn
ngenoafeluwn. Fey aywklen 12 maumafimn
ta Chaw Ngnechen, tamn dullietew femngechi tamn llowael kisu i wlaelchi ftra
kme felen, tfa tai eluafiel ti pu che koneltulelu kisu i trokiche mew.
13
Ngnechen ta montuleimew wekf i
ngneluwn mew, fey tai kiewkletuael kisu
i sakin Fotm ichi. 14 Fey Cristo ta kutrankawi ichi tai kutrankawafel, fey Cristo
i wtrulelchi mollf mew montuleimew ka
wioduamatueimew tai yafkan mew.
Kmelkawtui ta Ngnechen ichi Cristo i lan
mew
15
Ngnechen ta pengekelay, welu Cristo mew
pengey i chumngen ta Ngnechen, fey kisu i
Fotm ta wnenngey, wne mlekelu am kom
tati dewmael mew. 16 Kisu mew ta Ngnechen
dewmay itrokom tati mlelu wenu mapu ka nag
mapu mew, tati pengekelu ka femngechi tati
pengekenolu, ka femngechi fill wekf fey ti
nieyelu ngneluwn, awtoridad ka pepiluwn.
Itrokom dewmangey Cristo mew ka kisu i
ngnenieafiel. 17 Cristo wnenkley itrofill tati
mlelu mew ka Cristo mew kme ngneniengey
kom dungu, 18 ka femngechi ta Cristo longkoley
kisu tai trokiche mew. Cristo mew llituy kom
dungu, ka wnenngey kom tati wiomongetulu
mew tai rumel mongeleael, fey ta famngechi
Cristo wnenkley itrokom dungu mew. 19 Fey
Ngnechen ayrkelu am i mleael ta Cristo
mew kom i chumngen ta Ngnechen. 20 Ka
femngechi Ngnechen ayrkey Cristo mew i
mleael ta kmelkawtun itrokom ti mlelu tati
dewmael ta mapu mew, ka wenu mapu mlelu,
* 1:2 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka tai idol Jesucristo. 1:7 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: eymn mew. 1:12
1:14 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Cristo i wtrulelchi mollf mew.
Kieke kuyfi wirin mew feypiley: tai dullietew.
Kolosense 1:21
239
2
Fey aylen tamn kimael iche i rume
ftra rakiduameluwklen ta eymn mew,
ka ti pu che mew mlelu ta Laodisea, ka
itrokom tfeychi pu che tai petu kimnoetew
2
ta iche.
Rakiduamkleken femngechi
1
Kolosense 2:15
* 2:13 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: ta elueimew mongen kientrr Cristo ichi.
Kolosense 2:16
240
3
Feymew llemay, eymn am dew wiomongetulu reke ta Cristo eymn, kintufimn wenu
mapu tuwchi dungu, fey Cristo ta Ngnechen
i man kuw ka mten* ka femngechi Cristo ta
ftra longko lmenkley. 2 Rakiduamklemn
tamn femael Ngnechen i aykeelchi dungu,
ka aytukefilmn tati mapu tuwnngechi wesake dungu. 3 Eymn ta dew laymn reke, fey
fewla tamn rfngechi mongen mley ta Cristo
1
Kolosense 3:15
mew ka Ngnechen mew, welu ti pu che feyentunolu ta Cristo mew kimlafi engn ta tfachi
dungu. 4 Fewla eymn mongeletuymn Cristo
mew. Feychi Cristo pewfaluwtule, eymn ka
femngechi pengeaymn ta Cristo eymn kisu i
ftra pepiluwn mew.
Tati kuyfi mongen ka ti we mongen
Elufimn may, i layael kom tati wesake maputuwnngechi wimtun dungu mlelu eymn
mew. Iney rume tai iwaluwmekenoael ka i
amyewnoael wentrungeay rume kam domongeay rume, ka i femnoael chem wesa dungu
rume, ka rulmewkilmn rume ti wesake dungu
mew tati illutukeel ka ti wesake aytukeelchi
dungu, ka dimangekilmn rume (fey tfa famngechi pramyengekey reke tati pu adentun).
6
Fey tfachi dungu mew, kpakey ta Ngnechen
i ftra kutrankachen tfeychi pu che mew tai
mngeltukenoetew, 7 fey eymn tamn kuyfi
rupaelchi mongen mew ka femngechi femkefuymn. 8 Welu fewla elknutufimn kom tfachi dungu: tati lladken, tati wesake illutun,
ti wesake femn, wesa piwn ka ti fill wesake
dungun. 9 Welukonke koylatuleluwkilmn, fey
dew famtripatulu am eymn tamn kuyfike wesa
mongen tamn niekefel ta kuyfi mew ka tamn
femkefelchi dungu, 10 fey tfa nietuymn tati we
mongen, tati wengetuchi che, tati amuletulu i
wengeletun adentulelu ta Ngnechen mew, kisu
tai dewmaetew, femngechi feley tai kom kme
kimafiel engn. 11 Dew niewelay i doy kme
chengen tati griegu tuwnngelu kam ti judiu
tuwnngelu no rume, tai sirkunsidalen kam i
felenon rume, tai kake tripanchengen, ka tati
kim papeltunolu, tati ngillaelchi kona, kam tati
lifrelelu. Welu Cristo may itrokom eymn mew
mley ka ngenngey itrokom eymn mew.
12
Fey Ngnechen ta piwkeyenieymnmew
ta eymn ka dullieymnmew femngechi
tamn koneltuael kisu i trokiche mew.
Mongelemn may, tamn tukutuwkleael reke
tati rfngechi kutranduamyechen mew, tamn
kme piwkengeael, ka om piwkengeael, tamn
lef lladkfemnoael ka ngenoafeluwnngeael.
13
Welukonkechi ngenoafelniewaymn, ka
wioduamawaymn kieke femle wesa dungu i
lladklkayafiel ta kangelu. Chumngechi ta idol
wioduamatueymnmew, wioduamawaymn
kay ta eymn. 14 Fey itrokom mew eluwklemn
tamn piwkeyewael, fey tfa ta rume kme
dungu femngechi tamn kiewkleael.
15
Fey Cristo i kme tngn ngneniemayaeymnmew tamn piwke, fey tfachi
dungu mew am dullietew Ngnechen ta
eymn fey tamn trawleael kie kuerpu
5
2:15 kie presu reke yeniefi: kie wimtun rkefel i wifknuael tati presuelchi pu soltaw i trekaleael tati pu che i adki mew
* 3:1 man kuw ka mten: elungelu pramyen ka pepiluwn.
3:4 Kieke kuyfi wirin mew
femngechi tai ayentukayael.
feypiley: ichi mongeletui.
3:6 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tfeychi che mew tai mngeltukenoetew.
Kolosense 3:16
241
4
Eymn tati pu che nielu kdawfe, kme piwketunieafimn itrofill chemkn mew tamn
pu kdawfe.
Konmpamn tfachi dungu:
eymn kafey mley tamn entudungupuael
tamn chumken ta kielechi idol mew mlelu
ta wenu mapu.
2
Yafluwklemn tamn rumel ngillatuleael,
rumel upewtulemn ka maumtulekeaymn ta
Ngnechen mew. 3 Ka femngechi ngillatumamukeai ta ichi, fey femngechi ti pu che idol yafltukuaeyew engn i piwke mew tai
llowafiel tai wewpilelafiel Cristo i werken
1
Kolosense 4:16
dungu. Tfachi dungu ta kuyfi mew tai allkkenofel engn, fey tfachi dungu i duam
iche ta presulen. 4 Ngillatulemn femngechi
iche tai kimeltuafiel kme kimn mew tati pu
che chumngechi feley tai femael.
5
Rumel niekeaymn kmeke ntram
trawlmn tati pu feyentulenochi pu che
eymn ka eluwklekilmn tamn re feleael
mten. 6 Ka femngechi tamn ntramyekeelchi
dungu i ayfal ntramngeael ka i falin
kmeke dunguael, ka mley tamn kimael
chumngechi tamn kme llowdunguafiel tati
pu che ramtuelmnmew chem dungu rume.
Afpualu mew tati lemoria
Ichi tai sakin pei Tikiko, rf piwke
mew kelluntukuley ka poyeniefi ta idol kientrr iche engu, fey kisu ta kimelelpuaeymnmew tai chumlen ta iche. 8 Feychi dungu
mew werkfi i amuael ta eymn mew, kisu
i kimael eymn tamn chumlen, ka* tamn
feypipuaetew tai chumlen ta ichi ka tamn
yaflpuaetew. 9 Tikiko ta Onesimo engu amuay,
ichi tai sakinieel ka rf dungu mew tai
manelnieelchi pei, fey Onesimo ta kie eymn
reke feley. Kisu engu ta ntramelpuaeymnmew
kom ti dungu i rupalen ta fawple.
10
Aristarku iche tai kompa i nieel ta
karsel mew, lemoria pifaleymnmew; Marku
kafey, Bernabe tai mna. Eymn dew kimelngekeymn i chumngechi chengen ta Marku,
fey amule i witranngemeael eymn mew,
kme llowafimn. 11 Ka femngechi lemoria pifaleymnmew ta Jesus, tati Justu pingekelu.
Tfachi pu pei mten mley judiu tuwnngelu tati feyentulelu ka kdawklelu kientrr
iche engn tai kimelafiel Ngnechen tai
longko lmenngen, fey engn ta ftra yaflenew. 12 Lemoria pifaleymnmew ta Epafra Cristo
Jesus tai kona. Kisu ta kie tati mlekefulu
ta eymn tamn waria mew, ka rumel llellipulekey tamn ngillatumanieaetew ta eymn
femngechi tamn yafluwkleael ka rf dungu
mew fente kme pepikawkleael tamn femael
Ngnechen i aykeelchi dungu. 13 Iche ta kme
kimniefi tai rume rakiduameluwkleken ta
Epafra eymn mew ka tfey engn ti pu feyentulelu mew mlelu ta Laodisea ka Yerapolis.
14
Luka ti sakin mediku lemoria pieymnmew.
Dema ka femngechi lemoria pifaleymnmew.
15
Lemoria piafimn tati pu pei mlelu ta
Laodisea mew. Lemoria piafimn tati lamngen Ninfa ka ti pu che trawluwkelu kisu
i ruka mew. 16 Fey dew chillkatufilmn tfachi karta, yefalelafimn tati pu feyentulelu
Laodisea mlechi pu pei ka lamngen, femngechi ta yew i chillkatungeael kafey. Fey
7
* 4:8 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: kisu i kimael eymn tamn chumlen, ka.
Kuyfi mew ta rume fentren che Jesus pingerkefuy i y, fey tfachi wentru Jesus pingelu Cristo no tati.
Kolosense 4:17
242
Kolosense 4:18
1 Tesalonisense 1:1
243
1 Tesalonisense
1 Tesalonisense 2:8
rume fentren kutrankawn mew. 7 Fey tfa famngechi ta eymn feleymn kie inayentufalchi
dungu reke itrokom tati feyentulelu mew mlelu
ta Masedonia troki mapu mew ka Akaya troki
mapu mew. 8 Wne llituy ta eymn mew, idol
i werken dungu kom mapu kimngey Masedonia
ka Akaya mew mten no, welu may ta itrokom
ple ka kimngey ti mupiltun tamn nieel eymn
ta Ngnechen mew, fey tfa famngechi ichi
ngelay tai chem piael rume. 9 Welu kisu engn
ta dunguy ichi tai witranngemen ta eymn
mew ka tamn kme llowmufiel ka femngechi
tamn elknutufiel ti adentun pu ngnechen,
fey tamn inatuafiel tati mongen Ngnechen fey
ti rfngelu fey eluwtuymn tamn poyeafiel ta
kisu. 10 Ka femngechi ntramyekeeymnmew
chumngechi tamn ngmniefiel i wiometuael ta wenu mapu mew ta Jesus, Ngnechen
i Fotm, tfey ta Ngnechen tai wiomongeltuel, fey Jesus tai montulaetew tati kpalechi ftra kutrankachen mew.
2
Pablo i kdaw Tesalonika waria mew
Eymn pu pei ka lamngen, kimnieymn
ichi tai ngnam rupanon ta eymn mew.
2
Doyelchi may, tunte dew kimnieymn, ellaka
mew ta ichi lukatungei ka wlelngei ta
Filipo waria mew, Ngnechen ta kellueimew
tamn kimeleluwmeafiel ta eymn kisu i
werken montuluwn dungu, fente kme
yafluwn mew tati rangi ftra weychan mew
reke. 3 Fey ichi am welulkawklenolu tai
wewpikeelchi dungu mew, ka dungukelai
rume koyla ngnen mew, femngechi tai
4
ngnenkanoafiel ta iney no rume.
Welu
may, Ngnechen elueimew tai femael, ka
yefaleimew ti werken montuluwn dungu, fey
femngechi dungukei tati. Ka aykelai tai
tuteafiel tati pu che, welu Ngnechen may tai
tuteafiel, fey ta kisu kom kimniemaeimew
5
tai rakiduam.
Fey eymn am kimnielu,
chumkawnorume dungukelai re ayfalchi dungun mten ka dimatukelafiyi rume dungun
mew tai wewafiel ta plata, Ngnechen ta kme
kimniey tfeychi dungu. 6 Chumkawnorume
wewpitukelai tai pramyengeael eymn mew
no rume ka ti kakelu mew no rume. 7 Tunte
kmefuy rume ichi ta Cristo i apostolngen
mew tai niepuafel awtoridad ta eymn mew,
welu tai femafel pichikeche reke femyawiyi
eymn mew. Chumngechi kie uke dapikey
i pu pe femngechi femiyi eymn mew.
8
Ka femngechi nieluwiyi ta eymn fentren
piwkeyen fey tfachi dungu aylefui tamn
eluwafiel, Ngnechen i kme dungu mten
1
1 Tesalonisense 2:9
244
1 Tesalonisense 3:13
rupa, welu Wekf katrlkaduameimew. 19 Fey,
chuchi am tai ngmnieelchi maneluwn ka
tai aywn ka tai aywelnieetewchi dungu,
fey tai tngduamkleam? Eymn ka mten
llemay feleaymn feychi wiometule tai idol
Jesucristo! 20 Felelley may, eymn ta ichi tai
tngduamklekemum ka tai aywklekemum.
3
Feymew ichi am doy kimwenolu eymn
tamn chumlen, adknui tai mleweael ta
Atena mew, 2 fey werkfiyi tai pei Timotew, ichi tai kompa,* fey ta Ngnechen i
dungu mew kellukeetew. Werkfi i amuael
tamn witrankontupuaetew, fey tamn newentukuaetew ka yafltukuaetew tamn mupiltun
mew, 3 femngechi ta iney no rume i ngawadnoael tfachi wesake katrlkan dungu mew,
eymn am kimnielu tai kutrankawael tfachi
dungu mew. 4 Ka femngechi, feychi petu mlelu
ichi eymn mew, wne feypiknuwiyi tai
kutrankawael, fey eymn dew kimnieymn i
femngechi felerpun. 5 Feymew, iche tngduamklewenolu am, fey werkfi ta Timotew
i ramtulmeaetew petu tamn newentulepen
may tati mupiltun mew, fey iche am llkalefulu tamn wesa fituaetew ta Wekf femngechi elknutuafuymn tamn mupiltun ta
Cristo mew, fey ichi tai kdawpdayael.
6
Welu fewla Timotew dew wiomelu ta Tesalonika, fey ntramelpatueimew tamn petu
mupiltulen ka tamn nien ta piwkeyechen kake
kieke eymn. Feypipatueimew eymn tamn
piwkeyen mew ka tamn rume aylen tamn
pewmeafiel chumngechi ta ichi aylei tamn
pewafiel ta eymn.
7
Feymew tati pu pei ka lamngen, rangi pu
katrlkan dungu mew ka ti wesalkalen mew,
llowiyi rume fentren yafluwn kimlu ichi
eymn tamn rume yafluwn mew amulen
kisu tamn mupiltun mew. 8 Kimlu ichi
eymn tamn newentulen ta idol mew, fey
wiome yafltukutuei mew. 9 Chumngechi
am fente kme maumtuafiyi tai Ngnechen
eymn mew ka fey ti rume fentren aywn tai
nieel kisu i adki mew eymn tamn duam?
10
Ant ka pun llellipukefiyi ta Ngnechen eluaeimew tai wiome pewtuael ka leliwluwtuael femngechi tamn eluwafiel tfeychi kimn
petu tamn nienon ta mupiltun. 11 Aylei ta
Ngnechen mew ichi tai Chaw ka tai idol Jesus, kelluaeimew femngechi tai pepi
amuael tamn witrankontuwmeafiel. 12 Ka femngechi ta idol eluaeymnmew tamn admael ka tamn doy nieael piwkeyewn ta
welukonkechi eymn ka itrokom kakelu pu che
mew, chumngechi ta ichi piwkeniewiyi ta
eymn. 13 Eluaeymnmew newen tamn piwke
1
1 Tesalonisense 4:1
245
4
Ngnechen i tutekeetewchi mongen
Fewla, pu pei ka lamngen, llellipuwayi
ka werkwayi ta tfa idol Jesus i y
mew: amuleay tamn nien kme nor mongen
(chumngechi ta dew amuley tamn femken)
ka chumngechi ta ichi kimeltuwiyi tamn
femael femngechi tuteaymn ta Ngnechen
2
mew.
Eymn kimniefimn tati kimeltun
tamn eluwfiel idol Jesus i awtoridad mew.
3
Ngnechen ta ayniey, fey tamn nieael
lifngechi mongen ta kisu mew, fey iney no rume
tai amyemekewnoael wentru ka domo engu
no rume i wesa femmekenoael. 4 Fey kake
kieke wentru feley i kimael i nieael kisu i
kure kie lif mongen mew ka yamwn mew,
5
welu wesa illutun mew no chumngechi femkey
feytichi pu che kimnienofilu ta Ngnechen.
6
Fey iney no rume i rulmewnoael ka i
ngnenkanoafiel kisu i pei tfachi dungu
mew, fey idol am rume ftra kutrankayafilu
ta kom tfachi dungu femkelu, chumngechi ta
dew kimeltuwiyi. 7 Ngnechen am dullinoetew
ta ichi tai nieael wesa mongen, welu may tai
nieael lif mongen ta kisu mew. 8 Femngechi tati
pu che illamtufilu tfachi kimeltun, illamtukelafi
ta che i dungu mten, welu may illamtukefi ta
Ngnechen, tamn eluetew eymn kisu tai Lif
Kme Pll.
9
Fey tamn piwkeyewael tamn pu pei
ka pu lamngen eymn, ngelay ka dungu
tamn wirileluwafiel, Ngnechen ka mten
am kimeltuetew ta eymn tamn welukonke
10
piwkeyewael.
Fey eymn am famngechi
femkelu ta itrokom ti pu pei ka pu lamngen
eymn ta mleyelu kom Masedonia troki
mapu mew. Welu llellipuwayi, pu pei ka pu
lamngen, i doy amuleael tamn piwkeyewn.
11
Newentulemn tamn tngduamkleael
tamn mongen mew ka adngelluwklemn
kisuke tamn kdaw mew, kdawkleaymn
kisu tamn kuw mew, chumngechi ta
feypiknuwkeyi. 12 Femngechi ta yamaeymnmew tati feyentulenolu ka femngechi tamn
fillaluwklenoael chem mew no rume.
1
i wiometuael ta idol
Pu pei ka lamngen, aylen tamn kimael
i chumlerpuael tati pu layelu, femngechi ta
eymn tamn weangklenoael ti kakelu pu che
reke, tfey engn ta maneluwklenolu Cristo
mew. 14 Chumngechi feyentulei ta Jesus i
lan ka i wiomongetun, ka femngechi feyentulei ta Ngnechen i kpaltuafiel Jesus engn
13
1 Tesalonisense 5:13
tati feyentulen lalu ta kisu mew. 15 Feymew
feypiwayi ta eymn, idol tai kimeltun reke:
ichi, petu mongelekaliyi faw feychi kpatule wla ta idol, wneluwlayayi tati pu lalu
mew. 16 Fey idol kisu llemay nagpayay ta wenu
mapu mew, fey allkngeay Ngnechen i dullin
werken pll i dungun ka i dungulngeael ta
Ngnechen i kullkull. Fey ti pu feyentulen
lalu ta Cristo mew, fey ta wne wiomongetuay.
17
Fey wla kay, ichi tati petu mongelelu, yetuaeimew kientrr ta kisu engn mew, wenu
trom mew, femngechi tai trawael ta idol
ichi wenu mapu mew. Fey ta famngechi rumel
mleai ta idol ichi. 18 Yafltukuwmn may,
welukonkechi tfachi dungun mew.
5
Fey tuntepu mew ngeael kay tfachi dungu
ka chem tripantu mew, pu pei ka lamngen
ngelay tai adngelluwael tamn wirileluwafiel.
2
Eymn fente kme kimnieymn chuchi ant
mew rume wiometuale ta idol, akuay feychi
eymn tamn doy ngmnienofiel, kie weefe
reke akukelu ta pun mew. 3 Fey ti pu che feypile:
Kom kmelkaley. Ngelay chem dungu rume
femngechi kparumeay kisu engn mew tati
apmkangen, chumngechi akukey i kutran kie
peachi domo, femngechi pepi montulayay
engn.
4
Welu eymn, pu pei ka lamngen, mlelu
dumi mew reke felelaymn, femngechi ta
wiometule ta idol tai akurumefemnoael kie
weefe reke. 5 Kom eymn mleymn ta pelon
mew ka ant mew reke. Pun mew mlelai ka
dumi mew no rume. 6 Feymew llemay ngelay
tai umawkleael tati kakelu che reke, welu
may feley tai trepeluwkleael kme lif rakiduam mew tai ngmafiel feychi ant kpatuale
ta idol. 7 Tati pu che umawtukelu ka ngolliknuwkelu ngmnielafingn ta idol. 8 Welu
ichi am pelon mew ta mlelu, feley tai nieael
lif kme rakiduam. Mley tai tukutuwkleael
reke ta mupiltun mew ka piwkeyewn mew
ka tukunieael kie kasku chumpiru reke, fey
tai ngmnieaelchi montuluwn dungu. 9 Fey
am Ngnechen elknunoetew ta ichi tai
llowafiel tati kutrankangen, welu may tai
dipuafiel ti montuluwn dungu i rangielwelen
mew tai idol Jesucristo. 10 Jesucristo ta lay
ichi mew femngechi ta mongeleliyi rume
kam ta dew laliyi rume mongeleai kientrr
ta kisu ichi. 11 Feymew, yafltukuwmn ka
welukonke newentuwklemn, chumngechi ta
dew amuley tamn femn.
1
1 Tesalonisense 5:14
246
1 Tesalonisense 5:28
2 Tesalonisense 1:1
247
2 Tesalonisense
2 Tesalonisense 2:10
afmalaetew itrokom tati pu feyentulu ta kisu
mew, fey eymn am feyentulu ichi tai
ntramelelchi kme dungu mew, fey tfachi
trokiche mew koneltuleymn.
11
Feymew ngillatumawkeyi ta Ngnechen
mew tamn kme trokitunieetew kientrr kisu
tai poyenieelchi trokiche mew, ka ngillatumaniewkeyi tamn femael, kisu i pepiluwn
mew, kom tamn aynieelchi kmeke dungu
ka ti kdaw tamn femkeel mupiltun mew.
12
Femngechi tai idol Jesus i pramyengeael
eymn tamn duam, ka femngechi eymn
pramyengeaymn reke koneltulelu am eymn
ta Jesucristo mew. Kom tfachi dungu feley
Ngnechen i kutranpiwkeyechen mew ka idol
Jesucristo mew.
2 Tesalonisense 2:11
248
3
Ngillatumamuai ta ichi
Fey tfa pu pei ka lamngen feypiwayi,
ngillatumamui ta ichi. Ngillatumn femngechi ta idol i werken dungu doy mchay
i kom ple puwael ka i kme llowngeael,
chumngechi ta femngey eymn mew. 2 Fey
ka femngechi ngillatulemn ichi tai montulniengeael tati wedwedklechi pu che mew
ka rume wesamangelu mew, itrokom che am
mupiltunolu ta idol mew. 3 Welu ta idol
manelfali itrokom i dungu mew, feymew kisu ta
kelluaeymnmew tamn newentuleael, ka montulnieaeymnmew ti wekf i wesake dungu
mew. 4 Fey idol mew maneluwklei eymn
tamn femkeelchi dungu amuleay tamn kdawyefiel chumngechi ta ichi tamn dew
werkknuleluwfiel. 5 Fey idol kelluaeymnmew tamn nieaetew Ngnechen i piwkeyen
mew, ka tamn nieael ta Cristo i newen tati
kutrankawn mew.
1
2 Tesalonisense 3:18
1 Timotew 1:1
249
1 Timotew
1 Timotew 1:20
may tati ley dungu wlngey tai kutrankangeael
tati pu notufalnolu ka ti mngeltukenolu, ka
ti pu wesa mongenngelu, ka ti pu yafkafe, tati
yamkenofilu ta Ngnechen ka kisu i werkn
dungu no rume, tati langmkelu i chaw kam
tai uke rume, ka itrokom tati pu langmchefe,
10
tati fill wesa dungu femkelu ti iwaluwn wentru ka domo engn, ka ti pu wentru eluwkelu
wentru mew domo reke, tati pu miyawlkefilu
i fendeafiel ka i wesa femmekeafiel chem che
rume, tati pu koyladungukelu ka tati koyla ngnen mew kuyalltukelu. Fey tfa lle tati femkelu
chem wesa dungu rume i welulkalafiel tati
kme kimeltun 11 mlelu Ngnechen i werkn
montuluwn dungu mew, iche i yefaletew tai
kimeltuafiel.
Ngnechen tai kutranpiwkeyefiel ta Pablo
Maumtukefi tai idol Jesucristo, fey
eluenew ta newen, kimetew am iche i rf
maneluwklen ta kisu mew, feymew dullienew
i poyeafiel kisu i kdaw mew, 13 tunte kuyfi
mew iche rume wesa kayetukefui ta Cristo
i kme dungu, inantukukayetukefui ka wesa
lukatukefui. Welu Ngnechen ta kutranpiwkeyeenew, iche am petu feyentukenofulu ta
Cristo mew ka kimkelafun rume tai wesa femkefel. 14 Fey famngechi tai idol rume freneenew
kisu i piwkeyechen mew, ka eluenew ta mupiltun ka piwkeyen Cristo Jesus mew.
15
Fey tfa ta rf dungu, feymew feley kom
tamn feyentuael: Cristo Jesus kpay ta tfachi
mapu mew i montulafiel tati pu yafkafe, fey
tfachi dungu mew iche ta wnelen. 16 Feymew
Ngnechen kutranpiwkeyeenew ta iche femngechi Jesucristo tai pengelael iche mew kisu
tai kom ngenoafeluwnngen. Feymew ta iche
kpan tai inakintuaetew tati pu feyentualu
kisu mew fey i llowael engn ta rumel mongen. 17 Rumel yamnieafiyi ka pramyenieafiyi
tati rumel longko lmenklealu, tati rumel
mongelekelu, ka pekenoelchi kien Ngnechen!
Felepe may.
18-19
Timotew, iche i fotm reke tai nieel,
eluaeyu tfachi yefal dungu tami yafluwael
tati kme weychan reke felechi mupiltun dungu
mew ka kme rakiduam tami nieael, chumngechi
tai feypiknuel engn kuyfi mew tati pu pei
tami tukulpaetew engn. Kiekentu, tai mngeltunon mew famentuknutufi engn tati kme
rakiduam, fey afnagmtuy engn tai mupiltun. 20 Fey tfa ta femngechi femrkey Imenew
ka Alejandro, tfey engu ta kisuknutufi tai
chumaetew rume ta wekf femngechi i kimael engu tai kmenon i wesa piael ta che
Ngnechen mew.
12
2
Chumngechi i ngillatuleael ta che
1 Timotew 2:1
250
3
Chumngechi mongen i nieael ti pu longkolelu
1
Fey tfa ta rfngechi dungu: iney rume
ayle i longkoleael ta Ngnechen i feyentulelu
mew, kie kme kdaw ayniey. 2 Feymew
feley tai lif mongenngeael, tati longkolealu i
nienoael chem welulkan rume femngechi tai
1 Timotew 3:16
fillpingenoael. Ka feley i nieael kie kure
mten ka i yamfal wentrungeael i mongen
mew, i nieael nor dungu ka i yamniengeael.
Ka rumel i eluwkleael i umaelcheael tai
ruka mew. Ka mley i kme admnieael i
kimeltuael. 3 Feley i ngollifengenoael ka i
keykonnoael ti kewatun dungu mew, welu may
i kutranpiwkeyecheael, i om piwkengeael ka
tai dimatunoael i wewael ta plata. 4 Ka
feley i kim ngnenieael i remache ka i
feypinieafiel i pu yall tai ngnefalael engn
ka i yamcheael engn. 5 Fey kie che kim
kme ngnenienole kisu i remache, chumngechi am pepi kme nglamnieafuy Ngnechen
i trokiche? 6 Feymew llemay, ngelay kie che
we feyentulelu idol mew i longkoknungeael.
Kie we feyentulu mallmawtule nga, yafkaafuy
chumngechi yafkay ta Wekf.* 7 Ka feley i
yamnieaetew tati pu feyentulenolu, femngechi
tai illamtungenoam ka i ngnenkanoaetew ta
wekf.
Chumngechi mongen i nieael ti pu diakono
Ka femngechi ti pu diakono ka feley tai
yamfal chengeael engn, rumel mupituleael i
dungukeel mew ka i ngollifengenoael ka i
aynoael tai wesa wewafiel ta plata. 9 Feley
tai rekluwkleael mten tati pengelelchi rf
dungu mew tai feyentulemum, ka rumel tai
nieael lif kme rakiduam. 10 Wnelu mew feley
tai kme ngneduamngeael, fey wla, nienole
welulkan, feley i kdawael wla kellungele.
11
Ka femngechi, ti pu domo feley tai yamfal
domongeael engn, i trrmkanoael fill wesake
dungu ka aydomongenoael, itrokom dungu
mew i norngeael. 12 Kie diakono feley tai
nieael kie kure mten, ka i fente kme ngnenieael kom tai pu yall ka kisu i rema tai nieel
i ruka mew. 13 Tati pu diakono am kme amulnielu i kdaw, felelu i kme tukulpaniengeael
chem dungu mew rume, fey femngechi doy fentren maneluwn mew ntramkayay engn tai
mupiltulen ta Cristo Jesus mew.
8
1 Timotew 4:1
251
4
Tati pu che elknutualu tai mupiltun
1
Welu tati Lif Kme Pll fente kme feypiley epe puwle i akuael tati medin ant kieke
che feyentuwelayafi ti rf dungu, fey inatuafi
engn tati koyla ngnen pll, ka ti kimeltun
i pepikael tati pu wekf. 2 Feyentuafi engn
tati lif piwkefaluwklechi pu koylatufe, fey engn tai wesa rakiduam kme ngnenieeyew
i femael kom wesake dungu. 3 Fey tfachi pu
che ta pikelay i mleael ta kureyewn ka tai
ingeael kieke iyael. Welu tati pu feyentulu ka
tati pu kimnieyelu ti rf dungu feley i iyafiel
maumtun mew Ngnechen tai elknuelchi
iyael. 4 Itrokom kmelu am ta Ngnechen i
dewmael, fey ngelay i illamtungeael chem rume
llowngele maumtun mew, 5 Ngnechen tai
dungun am ka ti ngillatun mew kom lifngetukelu.
Jesucristo tai kme kona
Fey tfachi dungu kimeltulmi ta pu feyentulechi pei ka lamngen mew ka yafluwklelmi
tati mupiltun dungu mew ka ti kme kimeltun
mew tami dew inanieel, femngechi ta Jesu7
cristo i kie kme konangeaymi.
Welu
feyentukefilnge chem maputuwnngechi wedwed dungu no rume. Newentuwklenge tami
maneluwkleael ta Ngnechen mew. 8 Fey kie
che newentukawklellele rume fey ta pichin
mten kellukeeyew tai klfnkleael, welu tai
maneluwkleael ta Ngnechen mew fill ant fey
may ta doy kmey itrokom dungu mew, fey wlniealu am kme felen tfachi mongen mew ka
femngechi femay ti kpalechi kangelu mongen
mew. 9 Fey tfa ta feyngechi dungu, feley kom
che i feyentuael. 10 Fey tfachi dungu mew
ta yafluwkei ka kdawkei, puwlnielu am
ichi tai maneluwn tati rumel mongelekechi
Ngnechen mew, itrokom tai Montulchefe, tati
rf dungu mew feyentuyelu mngell.
11
Fey tfachi dungu feley tami werkael ka
12
tami kimeltuael.
Eluwkilnge tami illamniengeael tami weche wentrungen mew, welu
may eymi mew tai inakintuael engn tati pu
feyentulelu, tami chumngechi dunguken ka tami
chumngechi miyawken ka tami piwkeyecheken,
tami mupiltulen ka tami lif mongenngen. 13 Iche
petu i puwnon, newentulenge tami chillkatuafiel ti trawn che mew tati Wirin Chillka,
tami yafltukuafiel ka tami kimeltuafiel tati pu
pei ka lamngen engn. 14 Ngoymaentukilnge
tami eluetewchi pepiluwn ta Ngnechen feychi,
kisu tai pin mew, tati pu pei longkolelu tati
troki feyentulechi pu che mew fey engn ta
6
1 Timotew 5:13
fampuwleleymew tai kuw. 15 Fente kme
kom ngneduamfinge tfachi dungu, femngechi
tai kom peael engn chumngechi tami doy
kme admniefiel tati dungu. 16 Kisutu eymi
kme kuiwtuwnge ka tami kimeltun mew tami
elukefiel ta kakelu, ka itrokom kme newen mew
amulenge. Fey tfa famngechi femlmi, kisutu
ta montuluwaymi ka femngechi montuay tfey
engn tami allktukeetewchi pu che.
5
Chumngechi tai trokituafiel tati pu feyentuleyelu
1
Ngelay tami wesa lladktudunguafiel tati pu
putrem che. Tami femafel, nglamfinge kisu
tami chaw reke. Ka kme dungufinge tati pu
wecheke wentru kisu tami pei reke. 2 Tati pu
kuseke pll yamnieafimi kisu tami uke reke.
Ka tati pu llchake domo, kisu tami deya reke
trokiafimi kom kme lif piwke mew.
3
Kellufinge tati pu lantu domo nienolu iney no
rume tai kelluaetew. 4 Welu kie lantu domo
niele pe kam kuku, fey engn ta wnelu
mew feley i rakiduamael tai kelluafiel kisu
i remangen mew, femngechi i wiomaumtuael piwkeyen mew kisu engn i ftakeche,
tfa femngechi am kmelu ka tutengekey ta
Ngnechen. 5 Tati rf mew kisulewechi lantu
domo, feley i maneluwkleael Ngnechen mew
ka i llellipuleael, ka i rumel ngillatuleael ant
ka pun. 6 Welu tati pu lantu domo wesa femmekekelu tai ayelchi dungu mew, fey ta laley
reke i mongen mew. 7 Fey tfa famngechi
werkaymi tfachi dungu, femngechi tai nieael
engn kme lif mongen. 8 Iney rume ta kisutu
ngneduamuwnole, ka inaduamnole kisu tai
rukamanieelchi pu rema, fey ta llumumaniey
tai mupiltun ka doyelkley tati pu feyentulenolu mew.
9
Tati rakin pu lantu domo i troki y mew
feley tai wirikonkleael tati nielu doy kayu mari
tripantu mten ka tati kie fta mten niekelu.
10
Feley i kimniengeael tati kmeke dungu i
femkeel mew: i kme tremmyen i pu pe,
ka i kme piwketukefiel ti akuyekelu kisu i
ruka mew, i kchanamunkefiel ti pu feyentulelu ka i kellukefiel ti kutrankawkleyelu.
Femngechi tati, i newentuleken tai femael
kom fill kmeke frenechen.
11
Welu rakin tukukefilnge tati pu lantu
domo doy llchadomolelu, fey am kisu i doy
aytuelchi dungu famentukeetew ta Cristo mew,
fey ka wiome kpa ftangetukey engn, 12 fey
yafkaluwtukey engn i yamwetunon mew tai
wldunguknukeel. 13 Ka femngechi kom ruka
mew rupakey engn, ka chofngewekey engn.
Ka chof no mten, ka amul dunguyechekey
ka itrofill dungu mew deypntukuwkiyawkey
ka ntramkayawlkey ti ayfalnochi wesake
1 Timotew 5:14
252
6
Kom tati pu eluwklelu i konayengeael, mley i kme yamnieafiel tati wentru i konayenieetew ka feley tai yamnieafiel itrokom dungu
mew, femngechi tai wesa tukulpangenoael
Ngnechen tai y ka ichi tai kimeltukeelchi
dungu no rume. 2 Fey iney rume kdawklele
tati feyentulechi lmen wentru mew, afeluwkilpe tai yamnieafiel tai peingen mew tati
1
1 Timotew 6:15
1 Timotew 6:16
253
1 Timotew 6:21
2 Timotew 1:1
254
2 Timotew
i ntramyengeael ta Cristo
Rumel ngillatumantukukeeyu ka maumkefi ta Ngnechen, iche tai poyekeel kie
lif rakiduam mew, chumngechi tai poyekefel
iche i ftakeche em. 4 Rumel tukulpaken tami
weangkken ta iche mew, fey rume aylefun tami peafiel femngechi tayu aywkleael.
5
Tukulpaken tami kme feyentulen. Wnelu
mew feyentuy tami chuchu Loyda ka tami uke
Eunise, ka rakiduamklen rf mew eymi tami ka
femngechi feyentulen.
6
Feymew ta nglamaeyu tami yafluwkleael
Ngnechen tami eluetewchi pepil mew tami
llowel nga feychi fampuwleleyu iche i
kuw. 7 Fey Ngnechen am aylenolu tai
llkaluwkleael, welu may elueimew kie
pepiluwnngechi Kme Pll, tati nielu
piwkeyen ka kie nor rakiduam. 8 Feymew
yewekilnge tami ntramyeafiel ta idol. Ka
femngechi yewentukukeeli iche tai presulen
mew idol i duam. Welu may, Ngnechen tami
elunieetewchi newen mew, eluwklenge tami
kutrankawael tati werken montuluwn dungu
i duam. 9 Ngnechen ta montuleimew ka
dullieimew tai lif mongenngeael kisu mew,
ichi tai kisu ngnewn femelchi dungu mew
no, welu may kisu tai ayelchi dungu mew,
fey ichi am piwkeyeetew ta Cristo Jesus mew,
fey Ngnechen am ta piwkeyeetew ta ichi
petu i dewmangenon rume ta mapu. 10 Fey
Ngnechen pengeli i piwkeyechen, kpalu tai
3
2 Timotew 2:7
2
Jesucristo tai kme soltaw
Fey eymi, iche i fotm reke nieeyu,
yafluwnge tami re llowelchi frenechen mew ta
Cristo Jesus mew. 2 Tami allkmakefiel iche i
nglam tai feypiel rangi fentren pu che mew,
werkfinge ti manelfalchi pu che ka ti doy admuwlu i kimeltuafiel ta kakelu pu che.
3
Eluwklenge tami kutrankawael ta Jesucristo
mew chumngechi kutrankawkey kie kme
soltaw reke. 4 Chem soltaw no rume ta dew
inanielu, welulekelay i kdawn ta kangelu
dungu mew, felelu am tai puwtunieafiel tati
longkolechi soltaw kisu mew. 5 Ka femngechi
tati kudefe pepi llowlayafuy i wewelchi kullitun, kme inanole chumngechi i felen tai
amulngeael ti kuden dungu. 6 Tati kdawkefilu
ta mapu feley ta wnelu mew i llowael kisu
tai kosechaelchi fn ketran tai troki ngan
ketran mew. 7 Rakiduamyefinge tfachi dungu
tai feypipeel, fey idol eluaeymew itrokom
1
* 1:11 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati pu judiu tuwnngenolu mew...
2 Timotew 2:8
255
2 Timotew 3:7
3
Chumael ta che epe puwle i afael ta ant
1
Ka feley tami kimael tfachi dungu, epe
puwklele i afael ta ant mleay ta kuiwnngechi dungu. 2 Tati pu che kisutu kimkawnngeay, rume dimatuafi engn ta plata, mallmangeay engn ka re kisu falintunieay i
dungu. Kayetudunguafi engn ta Ngnechen,
ka mngeltulayafi tai ftakeche, kim maumlayay ka yamlayafi engn rume Ngnechen
3
i dungu.
Chemchingelayay ka kutranpiwkeyechelayay rume, dallukafengeay ka pepi
ngnewlayay engn i aytukeelchi wesake
dungu mew, fey wesa piwkengeay ka kayetuafi
kom kme nor dungu. 4 Ellka dungumacheay
ka rume matuwnngeay, apoleay reke i piwke falinochi dungu mew ka kisuke mten kintuay engn aywnngechi rupaleael tunte felefuy rume i mngeltuafiel engn ta Ngnechen.
5
Rume kme feyentulelu reke Ngnechen mew
ta feleay engn, welu tai femkeelchi dungu
mew llumumayafi engn ti rfngechi dungu i
nien ta Ngnechen. Fey tfachi dungu mew
keykonkilnge tati wesake wimtunngechi pu
che i kimeltukeel mew. 6 Kisu engn mew
am ta koneltulelu tati pu che konkiyawkelu ta
rukache mew, fey ngnenkakefilu tati newen
piwkengenochi pu domo ka fill yafkan nielu i
piwke mew ka chem wesake dungu rume ayduamakefilu, 7 rumel amulekey engn i admn,
2 Timotew 3:8
256
4
Feymew llellipuaeyu Ngnechen mew ka
Cristo Jesus mew kisu tati kpayalu kie longko
lmen reke tai ramtukadungupayafiel kom che
tati mongelelu ka ti dew layelu, fey feypiaeyu:
2
wewpifinge tati werken dungu, ka afeluwkilnge
1
2 Timotew 4:17
tami kimeltuael tunte ayllenofule rume ta
che i allktuael engn.
Rulpafinge tami
ntram mew femngechi tai kme nor rakiduam
nietuael engn, katrtudungufe ti wesa dungu
mew amulelu, ka yafltukufinge ti ngawadklelu, kimeltuchenge kom ngenoafeluwn
mew. 3 Akuay ta tripantu feyti pu che ta kme
norduamtulayafi engn tati kme kimeltun.
Doyelchi may, kisu tai mallma piwkengen
mew kintuay engn fentren kimeltufe tai
kimeltuaetew kisu engn i ayelchi dungu ka i
kpa allktuael mten. 4 Kie ple elknutuafi
engn tati rf dungu ka feyentuafi engn fill
kakerumechi dungu. 5 Welu eymi rumel niefinge
tati nor kme rakiduam, ngenoafeluwklenge
tami kutrankawael, kdawyeniefinge tami
wewpituafiel tati werken montuluwn dungu,
ka kme puwtulenge tami kdaw mew.
6
Fey iche ta dew puwkley tai langmngeael Ngnechen i duam. Dew flklepay
i layael ta iche. 7 Rangi weychan mew reke
dew kme kdawn, dew puwklekan reke tati
kuden i tripalwe mew, ka lif piwke mew kme
puwtuleken tai mupiltun mew. 8 Fey fewla
ngmnieenew tai llowaelchi korona idol tati
lif piwkengechi kues tai eluaetew tyechi ant
mew kpatule ta Cristo. Fey iche mten no,
welu ka femngechi kom tati maneluwklelu fentren piwkeyen mew i wiometuael ta Cristo.
Timotew i nglamngen
Pepikawnge ka prmkechi kpange tami
pepayafiel. 10 Fey Dema ta kisuknutuenew. Doy
aytufi tfachi mapu mew mlechi dungu, fey
amutuy ta Tesalonika. Kresente amuy ta Galasia
troki mapu mew, Tito kay amuy ta Dalmasia.
11
Luka ichiw mten ta mleweyu. Kintufinge
ta Marku, fey mr eymu kpayaymu, fey kisu ta
kelluaenew iche i kdaw mew. 12 Fey Tikiko
kay werkfi i amuael ta Efeso. 13 Kpayalmi,
kpaleltuen tai takun i elknuel ta Troa waria
mew, Karpo i ruka mew, ka tai pu chillka,
doyelchi tati pu pergamino nielu wirin dungu.
14
Alejandro tati kdawyekefilu ta kofre, rume
wesalkaenew. idol ta kisu adknuaeyew iche
tai wesa femetew mew. 15 Eymi kuiwtukuwnge
ta Alejandro mew, kisu ta rume kayetumaeimew tai wewpikeelchi kme dungu.
16
Wnetu mew kisu ingkapewlu iche tati
pu awtoridad mew, iney no rume dungupelaenew; kom kisuknuenew engn. Pewmangen
ta Ngnechen duamknumalayaeyew engn i
femetew. 17 Welu idol feyngey i kelluetew ka
eluenew ta newen. Fey femngechi tai amulnieafiel ta wewpin mew tati werken montuluwn
dungu ka femngechi tai allkael engn ti dungu
9
* 3:8 tati epu kalku Janes ka Jambres: tati pu judiu i wimtun dungu feypiley femngechi pingefuy i y ti epu kalku tai
yawtudungufiel ta Moyse.
2 Timotew 4:18
257
kom tati feyentukenolu ta Cristo mew. Femngechi ta idol montulenew tati trapial reke
wapolechi pu che mew 18 ka montulnieaenew
kom wesake dungu mew, ka eluaenew i puwael
ti lmen mlewe mew tati mlelu wenu mapu.
Rumel pramyengepe ta idol! Felepe may.
Lemoria pin ka kme ngillatumawn
Lemoria piafimi ta Prisila ka Akila ka Onesiforo tai pu rema. 20 Erasto mlewepuy ta Korinto, fey Trofimo kay kutrankley fey elknufi
ta Mileto. 21 Prmka pepikawnge tami kpayael
petu i akunon ta pukem. Lemoria pifaleymew
ta Eubulo, Pudente, Lino, Klawdia ka itrokom pu
pei ka lamngen. 22 idol Jesucristo mlepe ta
eymi mew, fey Ngnechen ta freneaeymnmew
ta eymn. Felepe may.*
19
2 Timotew 4:22
Tito 1:1
258
Tito
Chalin dungu
Iche Pablo, Ngnechen tai kona ka Jesucristo i apostol. Kisu ta werkenew tai
kimelafiel ti mupiltun dungu tfeychi pu che
mew tai dulliel Ngnechen, ka femngechi i
kimafiel engn tai rf dungu mew i feyngen
tai wewpikeelchi dungu, 2 tati nielu maneluwn
i llowael ti rumel mongen. Ngnechen ta koyladungukelay, fey tukulpaknufi tfachi mongen
ftra kuyfi mew petu i dewmangenon rume ta
mapu. 3 Fey fantepu dew puwi i kimngeam ti
we kimeln dungu, fey iche manelenew tai
Montulchefe Ngnechen iche i wewpiael kisu
i adknuelchi dungu.
4
Wirilelaeyu tfachi karta, eymi Tito rf
dungu mew iche i fotm reke tai nieel mr
tayu nieelchi mupiltun dungu mew, fey aylen
Ngnechen tai Chaw ka Jesucristo tai Montulchefe tami freneaetew ka tami elunieaetew
kisu i kme tngn.
1
Tito 2:4
rakiduamngelu ka lif mongenngelu, i mngeltuleael ta Ngnechen mew ka i inaduamuwkleael i lif mongenngeael. 9 Mley i piwkentukunieafiel ti rfngechi we kimeln dungu
tai kimeltungeel, femngechi tai yafltukuafiel
ta kakelu che ti nor kme kimeltun mew ka
femngechi tai kme duamkechi ntramkayafiel
tati welulkawklechi pu che.
10
Rume fentreley ta che tati mngeltukenolu,
tati fill dungu pikelu, ka tati ngnekachekelu
i kimeltun mew, fey ti pu judiu mngell
feypikefilu ta che i sirkunsidangeael. 11 Tati
pu longkolelu Ngnechen i troki feyentulelu
mew mley i katrtudunguafiel fey tfachi pu
che tati rume wesalkakefilu ta kom remawen
che, kimeltuyawlkey tfeychi dungu tai femnoafel engn fey tfa femkey engn femngechi
tai wesa wewafiel ta plata.
12
Fey kie pelonche rke tuwlu ta Kreta wapi
mew, feypirkey tukulpafilu kisu i kie mapu
tuwnche: Kreta wapi mew mlechi pu che
ta rumel koylatukeyngn, mawida wapo kulli
trri engn fente i ifengen mew ka chofngeyngn. 13 Fey tfa ta rf dungu. Fey tfachi dungu
mew feley tami katrtudunguafiel tfachi pu
che kom newen dungu mew, femngechi tai
rf dungu mew i kme feyentuleael engn idol mew. 14 Ka femngechi tai mngeltunoafiel
tati pu judiu i trrmelchi kuyfi koyla dungu
ka i feyentunoafiel rume ti welulkaniefilu tati
rfngechi dungu.
15
Tfeychi pu che ta nielu lif rakiduam, kom
mlechi chemkn ta lifngey, welu tfey engn
tati feyentulenolu ka lif rakiduamngenolu rume,
ngelay chem rume ta lifngelu, fey kisu i rakiduam ka i kimn i nieel i longko mew ka femngechi podkley reke. 16 Feypikeyngn i kimfiel
ta Ngnechen, welu i femkeelchi dungu mew
kimufaluwkey engn i kimnofiel ta Ngnechen.
Nngaytuchekey engn ka mngeltukelayngn.
Admlay engn i femael chem kme dungu no
rume.
2
Tati kme kimeltun
Fey chem dungu rume kimeltulmi, feley
tami kimeltuafiel ti nor kme kimeltun.
2
Fey kimeltuafimi tati putrem ftakeche
i ayekanoael wesake dungu, i yamfal
ftachengeael ka i kme ngneduamchengeael.
Ka femngechi i nieael mupiltun, ka i piwkeyecheael ka i fta piwkengeael, femngechi
tai yafngeael ta kutrankawn mew. 3 Ka femngechi kimeltuafimi ti putremke domo mley
i yamfaldomongeael, i dallukafengenoael
ka i ngollifengenoael. Mley i nieael ti
inayentufal kmeke dungu, 4 femngechi i
kimelafiel ti llchake domo tai piwkeyeael
engn i fta ka i dapiafiel i pu pe,
1
Tito 2:5
259
3
i chem chumael tati feyentulelu
Tukulpalelfinge ti pu che tai yamafiel tati
awtoridad longkolelu ka ti pu kellukonklelu,
tai mngeltuleael engn ka tai eluwkleael
i femael kmeke dungu. 2 Ka feley tai wesa
dunguyenoafiel engn ta iney no rume, tai
om piwkengeael ka i kutranpiwkeyecheael ka
1
Tito 3:15
i eluwkleael tai kme piwketuafiel ta kom
kakelu pu che.
3
Fey kuyfi mew ta ichi wedwedngekefui
ka mngeltukelafui ta Ngnechen. amklekefui ka presulekefui reke itrofill wesake illutun dungu mew ka fill pekan dungu mew.
Mongelekefui ta wesake dungu mew, trirtuwn mew, ka welukonke dewn mew. 4 Welu
Ngnechen tai Montulchefe pengelpay i kme
frenechen ka i kme piwketuchen, 5 fey montuleimew.
Ngneduammalaeimew tai
femelchi wesake dungu, welu may tai kutranpiwkeyeetew mew ta ichi, liftutueimew
reke tai yafkan mew ka elutueimew we mongen, fey ti Lif Kme Pll i kellun mew.
6
Fey Ngnechen, tai Montulchefe Cristo Jesus mew, elueimew tati Lif Kme Pll 7 fey
femngechi, dew montulngelu ichi Cristo i
frenechen mew, tai llowael tati rumel mongen
tai maneluwklemum.
8
Tfachi dungu feyngey, fey aylen tami afeltukunoafiel tfachi dungu, femngechi tati feyentulechi pu che Ngnechen mew i kdawkleael
tai femael ti kmeke dungu. Tfachi dungu ta
rume kmey ta itrokom chengealu. 9 Welu ngelay tami yawtudungumekeael tati kuyfikeche
i pepikaelchi dungu mew, ka tami yawtudungumekenoael rume Moyse i ley dungu
mew. Tfachi dungu am ta kmenolu ka nielay
chem kme kimn no rume.
10
Ka femngechi iney rume i wesa femel mew
pntlkachele ta Ngnechen i troki feyentulelu mew, katrtudunguafimi kie rupa kam
epu rupa rume, welu yamnoelmew ka mngeltunoelmew, pntnentufinge ti troki pu che
mew. 11 Eymi dew kimnieymi ta tfeychi che i
rume welulkawklen, fey kisu i yafkan mew
kimfali i welulkawklen.
Wichu kimeltuchen
Feychi iche werkfili ta Artemas kam Tikiko
rume, rf pepikawnge tami amuael ta Nikopolis tami pepayafiel, iche am aylelu i rulpapukempuael ta tyechi waria mew. 13 Kom
tami pepilel mew kellufinge tati abogaw Sema
ka Apolu, eluafimi tai fill duamtunieelchi
chemkn femngechi tai kme amulael i duamngeelchi dungu mew, fey ta famngechi chem
rume i faltaluwnoael. 14 Femngechi ti pu che
ichi engn mew mlelu admayngn i femael kmeke dungu ka i kelluael mlele chem
fillaluwn rume, femngechi ta kisu engn i
nieael ta kmeke dungu i mongen mew. Lemoria pin ka ti kme ngillatuman dungun.
15
Kom tati mleyelu iche mew lemoria pifaleymnmew. Lemoria pilelaen tai piwkeyenieetewchi pu che feyentulelu ta idol mew.
12
Tito 3:15
260
Tito 3:15
Filemon 1
261
Filemon
Filemon 25
engu, Onesimo chem mew no rume ta puwtukelafeymew, welu fewla kme puwtunietuaeymew
ta eymi chumngechi femkey ta iche mew.
12
Feymew wiome werkleltuaeyu tami kme
llowtuafiel iche ka mten reke tami llowafiel
tati. 13 Iche aylefun i nieafiel tfa mew femngechi tai poyeafetew ta iche eymi reke, iche
tai presulen mew ta Cristo i kme dungu tai
duam. 14 Welu aylan tai nnagmafiel eymi
ta femkape tami pinon rume, femngechi tami
aporia frenenoafiel, welu may eymi kisu tami
piael. 15 Pichi alma pnttripay ta Onesimo,
fey fewla i rumel mletuael eymi engu. 16 Fey
tfa kie presukonangewetulayay, welu may
doy kme puwtuletuay ta kie presukona mew.
Kie ayn peingetuay. Iche rume piwkeyeniefi, fey eymi feley tami doy piwkeyetuafiel,
i re chengen mew mten no, welu may i kie
peingen mew ta idol mew.
17
Feymew lle, kie tami pei trokinieeli ta
iche tami feyentulen ta idol mew, llowtufinge
ta Onesimo iche ka mten reke, 18 fey chem
chemkn rume weeentumaelmew, kam
plata rume defenieelmew, iche ta kullituaeyu.
19
Iche, Pablo, wirileleyu tfachi karta, iche
i kuw mew ka iche i letra: Iche ta
kulliaeyu. Tunte felefuy tami tukulpalelafiel,
welu eymi tami defeniefiel, tami mongen ktu!
20
Felelley may, pei, freneaen tami feyentulen
ta idol mew. Yafltukumaen tai piwke tami
peiyefiel mew ta Cristo mew.
21
Wirileleyu tfachi dungu iche am kme
kimnielu tami mngeltuael.
Ka femngechi
kimnien tami doy kme femael tfeychi
dungu tami feypipefiel. 22 Fey ka femngechi,
pepikanienge iche tai umatupuael, fey iche
am maneluwklelu eymn tamn ngillatulen
ta idol mew, Ngnechen eluafenew tamn
pewmeafiel.
Lemoria ka kme ngillatuman ta afpualu mew
Lemoria pifaleymew ta Epafra, iche mew
mlelu ta karsel mew Cristo Jesus i duam.
24
Ka femngechi lemoria pifaleymew Marku, Aristarku, Dema ka Luka, i kellukeetew tai kdaw
mew. 25 Fey idol Jesucristo ta freneaeymew ta
eymi.
23
Ebrew 1:1
262
Ebrew
Ebrew 2:4
2
Ti ftra montuluwn
Fey tfachi dungu mew, feley tai kuiwtuleael tai dew allkelchi werken dungu mew,
femngechi tai kie ple tripanoael tati kme
rp mew. 2 Kuyfi mew felerkefuy i mngeltungeael ti pu werken pll i feypielchi dungu,
fey ti pu che tati mngeltunolu fey engn ta
kutrankangey nor dungu mew. 3 Fey chumngechi am montuai ichi mngeltunofiliyi
tati werken montuluwn dungu? idol Jesus
wne kimeltuy ta tfachi werken montuluwn
dungu, fey ka femngechi wla kellu dunguntukuy tati feyentulu Jesus i dungu. 4 Ka femngechi ta Ngnechen kellukonkley i feyngen ti
werken dungu, pengeli afmatufal dungu, ka tati
1
* 1:1 ichi tai kuyfike tuwn em: tati pu judiu i kuyfikeche; tati pu pelon wentru mew: Ngnechen i pu werken. Kom tfa engn
1:3 Ngnechen i man ad ple: tai femngechi feypingeken tai pramyeafiel ta Cristo
feypingekey wirifilu tati Kuyfi Chillka.
1:5 Salmo 2.7.
1:5 2 Samuel 7.14.
dew yengetulu ta wenu mapu.
1:12 Salmo 102.25-27.
1:13 Salmo 110.1.
LXX.
Ebrew 2:5
263
Ebrew 3:9
famngechi dew lifreknutufi itrokom tfey engn tati presukona reke felekefulu i mongen mew, llkaniekefulu engn am tati lan
16
dungu.
Feyngey i kpanon tai kelluafiel tati pu werken pll, welu may i kelluafiel ta Abraam i pu yomelche. 17 Fey ta
famngechi mlerkefuy i nieael ka femngechi
kuerpu kisu i pu pei reke, tai feleael kie
lif piwke Wnen Longko Saserdote reke tati
kutranpiwkeyelmkelu, femngechi tati pu che
i kmelkawtuael Ngnechen engu kisu tai lan
mew. 18 Fey kisu ka mten am kutrankawlu ka
kintukaduamngey, fey fantepu kisu feletuy i
kelluafiel kom ti pu che kintukaduamngelu.
3
Jesus doy wnenkley ta Moyse mew
1
Feymew llemay, pu pei ka lamngen,
eymn ta koneltulelu Ngnechen i trokiche
mew, tamn mtrmngen mew Ngnechen
i ngenngeael eymn mew, fente kme
puwkintulemn ta Cristo Jesus mew, tati
werkel* tai kmelkawtuael Ngnechen ichi,
tai mngeltuniefiel mupiltun mew. 2 Jesus
am nor piwke mew mupitulu ta Ngnechen
mew, fey ta dullieyew i nieael tfachi kdaw,
chumngechi ta Moyse kafey nor piwke mew
poyefi ta Ngnechen tai nieelchi trokiche
mew. 3 Welu Jesus feley i doy pramyengeael
ta Moyse mew, fey ta femngechi kie che tati
dewmarukalu doy pramyengekey tati ruka
mew. 4 Kom ruka mley i dewmayaetew ta
iney rume, welu Ngnechen dewmay kom tati
mleyelu. 5 Femngechi tati, Moyse, kie kona
reke, nor dungu mew mupituy Ngnechen
i yefaletewchi dungu, welu kisu i kdaw
adentuniefi tfeychi dungu Ngnechen tai
chem piaetew. 6 Welu Cristo tai fotmyengen
mew nor dungu mew mupituy Ngnechen i
trokiche mew. Fey tfeychi trokiche ta ichi,
rf dungu mew nieliyi ka aywkleliyi tai
nieelchi maneluwn.
Ti tngklen ta Ngnechen i trokiche mew
Feymew, chumngechi feypi ta Lif Kme Pll
tati Wirin Chillka mew:
Fey fachant allklmn eymn Ngnechen tai
chem piel,
8
yafknukilmn tamn piwke chumngechi
femi tati pu israelche,
feychi kintukaduamngelu engn ti uwe
mapu mew.
9
Tyechi uwe mapu mew kintukaduamenew
eymn tamn kuyfike tuwn em,
7
* 2:7 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ka elufimi i ngnenieafiel itrokom tami dewmael.
2:8 Salmo 8.4-6 LXX.
2:12
2:13 Isaia 8.17.
* 2:13 Isaia 8.18.
2:17 kie lif piwke Wnen Longko Saserdote reke: Cristo ta kie Wnen
Salmo 22.22.
Longko Saserdote reke femknungey tati mupitulelu i poyen saserdote kdaw mew, fey kisutu chalintukuwi i layael femngechi i
* 3:1 tati werkel: apostol i pin rke.
wioduamatuafiel ta che i yafkan mew.
Ebrew 3:10
264
4
Feymew, petu tai niefel tati adknuelchi
dungu tai llowael ta Ngnechen tai kme
tngn, feley tai kuiwtuleael femngechi
kiekentu eymn felekilpe i llownoafiel. 2 Fey
ichi ka femngechi kimelngei ti werken
montuluwn dungu, chumngechi kimelngey ta
kisu engn, welu kisu engn chem mew rume
kmelkalaeyew i allkfiel mew, llownofilu
engn am mupiltun mew. 3 Welu ichi, tati
mupiltulelu, dew llowiyi Ngnechen i kme
tngn. Ngnechen feypi:
Iche i rume lladkn mew, kuyalltun tai
llownoael engn iche i kme tngn.*
Welu Ngnechen i kdaw dew dewfuy, feychi
dewmafilu kom tati mlelu. 4 Fey kie troki ple
tati Wirin Chillka mew feypiley tati regle puwchi
ant mew: Ngnechen dewmalu itrokom i
kdaw, fey kansatuy ti regle puwchi ant mew.
1
Ebrew 5:1
5
Kom Wnen Longko Saserdote dullingey
tati pu wentru mew, ka ytungekey tai dungupelumael ta Ngnechen i adki mew, ka
femngechi i wlael tai chaf maumtun ka
i lpmafiel ti langmelchi kulli tati yafkan
1
4:7
Ebrew 5:2
265
6
Feymew llemay, feley i elknungeael tati
wne kimeltungeelchi dungu ta Cristo mew,
1
Ebrew 6:16
fey amulepe tai doy kimael kie ftache reke.
Ka wiome kimeltungelayai tai dew admelngeel, tati wioduamtun ta Ngnechen mew,
i elngetuael tati wesake dungu yelmkelu ta
lan dungu mew, ka chumngechi tai mupiltuael
ta Ngnechen mew, 2 tati kimeltun ta chumngechi ta che i fawtisangeael, ka i fampuwlelngeael kuw tati dew feyentulelu, ka ti pu la
i wiomongetuael ka ti mleaelchi ramtukan
dungu. 3 Fey Ngnechen pile, fey tfachi dungu
femai, fey amuleay tai doy kimael.
4
Fey kie che dew llowfile ti werken dungu, ka
llowfile Ngnechen i frenechen, ka dew llowfile tati Lif Kme Pll, 5 ka femngechi kimfile
ta Ngnechen i we kimeln dungu, ka wenu
mew mlechi pepiluwn dungu, 6 welu kom tfachi dungu elknutufile, rftu ngewelayay tai
wioduamatuael ta Ngnechen mew. Fey tfa
engn am wiome langmtufilu reke krus mew
ta Ngnechen i Fotm ka femnietufi itrokom
che i ayetuaetew.
7
Fey mawmaym ta mapu femngechi i wlael
fentren fn ketran tati kdawkelungealu, feychi
mapu llowkey Ngnechen i frenen, 8 welu ti
mapu mew wefle re wesake kachu ka troltro
mten, chem rume falilay, fey Ngnechen wesa
piaeyew, fey afpualu mew lpmknungeay.
Tati maneluwn tai elunieetew ta newen.
Welu tunte famngechi dunguwliyi rume,
sakin pu pei ka lamngen, rfngey ta eymn
tamn kmelkalen ka tamn feyentulen tati
montuluwn dungu mew. 10 Fey Ngnechen
am nor dungukelu, ka ngynentulayay eymn
tamn femelchi dungu ka ti piwkeyewn
tamn pengelelfiel femngechi tamn kellufiel
mew tati feyentulechi pu pei ka lamngen.
Fey petu amuley tamn femngechi femael.
11
Welu aylei ta kake kieke eymn tamn
rumel inanieafiel tfachi dungu kme trokitun
mew, femngechi tamn dipuafiel reke tamn
12
maneluwkleel mew.
Aylelai tamn
chofngeael, welu may tamn inayentuafiel
tfeychi pu che ngenoafeluwn mew ka
mupiltun mew llowniefilu Ngnechen tai
tukulpaknuletewchi dungu.
9
13
Ebrew 6:17
266
7
Jesus tati dullingelu i kmelkawetuafiel che
engu Ngnechen Melkisedek reke
1
Tfachi Melkisedek Salem i longko lmen ka
ftra Ngnechen i saserdote. Feychi Abraam
wiomelu tati weychan mew, feymew wewfi tai
kaye tati pu longko lmen. Melkisedek tripay i trafyeaetew, fey kme ngillatumaeyew,
2
feymew mari troki chemkn mew i wewmeel
tati weychan mew, fey wichunentuy kie troki
ti mari mew tai eluafiel ta Melkisedek. Tati y
Melkisedek wnelu mew feypin rke lif mongen
longko lmen, fey Salem i longko lmen rke
am tfa, fey feypin rke ta kme tngn ka
femngechi feypin rke: kme tngnngechi
longko lmen.* 3 Pichi no rume kimmangeley i chaw ka i uke no rume ka i chem
tuwnngen no rume, ka ntramyemangekelay
i choyngen ka i lan no rume, fey ta famngechi
adentuley ta Ngnechen i Fotm mew, fey ta
rumel saserdotengey.
4
Welu fewla, ngneduamfimn i rume yamfal wentrungefel ta Melkisedek, fey doyelchi may
Abraam mew tai wichunentuleletew ti kie
troki chemkn mari mew tfey i wewel ta
weychan mew.
5
Fey tfachi dungu feypian tati mari puwlu
mew Moyse i ley dungu mew. Fey ti pu saserdote Levi i yomel pu che feley i kofrayafiel
tati pu trokiche kie troki chemkn mari
Ebrew 7:19
mew i nieel engn tunte kisu engn i remafel rume, ka Abraam i tuwnngey engn ta
kisu engn reke, 6 Welu Melkisedek, tunte Levi
i yomelchengelay rume, Abraam elueyew kie
troki chemkn mari mew, feymew Melkisedek
ngillatumafi ta Abraam. 7 Fey iney no rume
feypilayafuy tfey tati ngillatumachelu feley i
wnenngeael tati ngillatumael mew. 8 Welu, tfachi mongen mew, feytichi saserdote kofrakelu
kie troki chemkn ti mari mew fey engn ta
wentru tati lakelu, welu ta Wirin Chillka feypiley
ta Melkisedek llowi welu petu mongeley. 9 Fey
feley i feypingeael tati pu saserdote Levi i
tuwnngelu, fewla kofrakey engn kie troki
chemkn mari mew, fey tfa ka femngechi
kullingey ta Melkisedek tfey tai eluetew ta
Abraam, 10 tfa am dew niefulu i kuerpu mew
kisu i yomelche Levi tati petu choyngenolu,
feychi Melkisedek tripalu i trafyemeafiel ta
Abraam.
11
Fey ti israel trokiche llowfi ti ley dungu tati
pu Levi tuwnngechi saserdote mew, tfa engn
Aaron tai yomel pu che. Welu rf dungu mew
tfa engn pepilfule tati pu che Ngnechen i
kme trokiaetew, duamtungelayafuy i mleael
kangelu saserdote, welu Aaron i yomelche femngelu no chumngechi i feypilen ti ley dungu,
welu Melkisedek femngelu may. 12 Fey kaletule chumngechi i dullingeael ti pu saserdote,
ka femngechi mley i kaletuael ti ley dungu.
13
Fey tai idol mew feypiley tati Wirin Chillka,
koneltuley Israel i kangelu trokiche mew, fey
tfachi trokiche mew dullingekelay kie saserdote no rume. 14 Fey kme kimngey ichi tai
idol i tuwn ta Juda i trokiche mew, fey
Moyse chem pilay rume feychi trokiche mew,
feychi nglamknulu chumngechi i dullingeael
ti pu saserdote.
15
Fey tfachi dungu ta doy kme kimfali
tai dullingetun mew kangelu tuwn saserdote,
Melkisedek reke femngelu, 16 fey dullingelay i
saserdotengeael chumngechi i feypilen tati ley
dungu feypilefulu chem trokiche mew i tripayael, welu may dullingey tati doy kmelu tai
nien mew pepiluwnngechi mongen tai rumel
saserdotengeael. 17 Fey famngechi feypilu am ta
Ngnechen kisu mew:
6:19 tati doy ponwitulechi yamfal ngillatuwe mew: fey tfa adentuniefi ta wenu mapu Jesus tai konpumum tai kme lifre
* 7:2 Genesis 14.17-20.
7:5 Levi i yomel pu che: Levi Jakob i kie fotm, fey Levi i
adkonpuael ta Ngnechen mew.
rema mew tripaley ti pu judiu i pu saserdote; kie troki chemkn mari mew: tati pu israelche wlkefuy kie troki mari troki
7:17 Salmo 110.4.
mew i wewel mew engn femngechi tai mongeluwkleael ti pu saserdote.
Ebrew 7:20
267
i ley dungu am iney no rume kme trokitunoetew ta Ngnechen, welu fey tfa nietui kie
doy kme maneluwn, feymew flkonpui ta
Ngnechen mew.
20
Fey Ngnechen ta kme nor dunguy tai mupiael, feymew kuyalltuy. Fey ti kakelu pu saserdote elknungey engn kie kuyalltun mew no
rume. 21 Welu Ngnechen mew kay feymewke
mley ta kie kuyalltun, fey Wirin Chillka mew
am feypingelu:
Ngnechen wly i kuyalltun, fey weluknutulayay i dungu eymi ta rumel saserdotengeaymi chumngechi Melkisedek
rumel saserdotengey. *
22
Fey ta famngechi, Jesus rke tati dulliel i mletuael kie doy kme eldungu, tati kuyfi eldungu
mew. 23 Fey kakelu pu saserdote fentrenngefuy
engn, welu tati lan dungu am elukenofetew
i mongentuleael. 24 Welu Jesus am rumel
mongekelu, fey kisu i saserdotengen ta ngelay kangelu i elungetuael ka iney no rume i
elungeael. 25 Feymew feley i rumel montulafiel
tfey engn tati flpulu Ngnechen mew kisu i
duam, fey kisu am rumel mongelealu, femngechi
tai ngillatumayafiel ta kisu engn Ngnechen
mew.
26
Feymew Jesus llemay tai duamtukefelchi
Wnen Longko Saserdote tai kmelkaweltuaetew Ngnechen ichi, kisu ta lif mongen
niey, nienolu wesake femn ka nienolu
welulkan, pnttripalelu ti pu yafkafe mew ka
fampramngey doy ftra wenu tati kallf wenu
mew. 27 Kake pu longkolechi saserdote reke
felelay, tfey engn am felelu i langmafiel
kulli fey i chalintukuafiel kake ant. Wnelu
mew femkey kisu engn i yafkan mew, fey ka
femngechi tati trokiche i yafkan mew. i
femafel, Jesus chalintukuwi i langmngeael
kie rupa mten. 28 Wnelu mew Moyse i ley
dungu mew dullingekey kie Wnen Longko
Saserdote tati pu yafkafe che mew, welu fewla
Ngnechen i kuyalltun mew dullifi kisu i
Fotm, tati rumel lif mongen niekelu, i
kmelkaweltuafiel ta che Ngnechen engu.
8
Jesus feypi i mletuael kmelkawtun che
Ngnechen engu
1
Fey tfa tai petu feypielchi dungu: feley tai kimael tai mlen tai kmelkaweltuaetew Ngnechen ichi, fey kisu mleputulu
ta wenu mapu mew, Ngnechen elueyew tai
ftra pepiluwn. 2 Fey kdawklepuy kie saserdote reke feyti rfngechi dullin ngillatuwe mew,
Ngnechen tai dewmael, welu ti pu che no.
3
Kom Wnen Longko Saserdote dullingekey
femngechi tai chalintukuafiel ti ofrenda ka ti
Ebrew 8:13
langmelchi kulli, feymew Jesucristo ka femngechi felefuy i femael. 4 Fey kisu mlefule ta
mapu mew, saserdotengelayafuy tati, fey tfa
mew am dew mlefulu ta saserdote tati chalintukukelu ta ofrenda chumngechi werkniey
Moyse i ley dungu. 5 Welu tfachi pu saserdote
kdawkey kie ngillatuwe mew inayentulelu
Moyse tai peel mew, adentulelu wenu mapu
mew. Fey kimniei ta tfey i adentulen, fey
feychi Moyse eluwlu i dewmayafiel tati kme
ngillatuwe, Ngnechen feypieyew: Kme allktunge ka dewmafinge kom chumngechi pengeleleyu ta eymi tati Sinay wingkul mew.*
6
Welu ichi tai idol Jesucristo elungey i
doy kme saserdotengeael ka femngechi tai
kmelkaweltuafiel che engu ta Ngnechen kie
doy kme eldungu mew, tati nielu doy kmeke
tukulpaknuelchi dungu.
7
Fey ti wne mlechi eldungu rume kmefule,
ngelayafuy i duamtungeael ta kangelu eldungu,
8
welu Ngnechen ngneduamfi ta tyechi pu
che i welulkawklen i rakiduam mew, feymew
feypi:
Ngnechen ta feypi:
Rupalechi ant mew iche dewmatuan kie
we eldungu ta Israel ichiw ka Juda
ichiw.
9
Tfachi eldungu ta felelayay tfey reke tai
dewmalelfiel kisu engn i kuyfike
tuwn em,
feychi iche i kuw mew katumetufi
reke tai nentupatuafiel engn ta Egipto
mapu mew:
Fey kisu engn am mupitunolu iche i
eldungu, feymew kisuelknutufi engn,
pirkey ta idol Ngnechen.
10
Fey ti eldungu i dewmayael ta Israel ichiw
ti amulechi tripantu mew, fey tfa tatey,
pirkey ta idol Ngnechen:
Elknulelafi iche i ley dungu kisu engn
i longkontukuael ka wirilelafi reke kisu
engn i piwke mew.
Fey iche kisu engn i Ngnechenngean, fey kisu engn kay iche i
trokichengeay.
11
Fey doy duamtungewelayay welukonke i
kimeltuael i chafche ka i pu rema no
rume tai admelafiel,
femngechi tai kimafiel ta Ngnechen, fey
itrokom engn am ta kimaetew tati doy
wnenklelu ka tati doy inanklelu.
12
Iche ta wioduamatuafi kisu engn i femkeelchi wesake dungu,
ka doy tukulpamawelayafi kisu engn i
yafkan.
13
Fey famngechi dungulu ta Ngnechen kie
we eldungu mew, fey feypifi i dew kuyfintuwn
7:21 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: chumngechi Melkisedek rumel saserdotengey.
8:12 Jeremia 31.31-34.
25.40.
* 8:5 Exodo
Ebrew 9:1
268
9
Mapu mew mlechi ngillatuwe ka ti wenu mapu
mlelu
1
Welu fewla, tati wne mlekechi eldungu
niefuy ti werkn dungu chumngechi i
pramyengeael ta Ngnechen tati mapu mew
mlechi ngillatuwe mew. 2 Fey ti ngillatuwe
famngechilefuy: tati ellakon katrntukulelu, tati
ellakon mlechi ngillatuwe pingefuy, fey tfa
mew mlefuy ti renengknuael tati kdetuwe
kandelabro pingelu ka ti mesa nielu ti dullin
3
kme kofke Ngnechenngealu.
Fey doy
ponwitu kangelu kortina mew mlefuy tati doy
ponwitulechi yamfal ngillatuwe. 4 Tye mew
mlerkey kie pichi orongechi ngillatuwe tai
lpmngeael fchon lawen ka ti eldungu i
kakon, re orongelu. Fey ti kakon niefuy kie
oro ftra fasu. Feymew mlefuy tati mana
ka mlefuy Aaron i retr, tati choyotulu, ka
ti trafla kura chew i wirilemum ti werkn
dungu. 5 Fey wente ti kakon mlefuy adentunielu
ti mpngechi kerubin, fey tfa feypiley
Ngnechen i mlen tfey mew, fey tfa
takunierkey i mp mew ti kakon i tapa.
Welu fewla fantepuay tai ntramyeafiel tfachi
dungu.
6
Fey ta famngechi elknuel tfachi chemkn,
fey ti pu saserdote mten mchayke konpukey
ti ellakon mlechi katrntuku ti ngillatuwe ruka
mew femngechi tai chalintukuael tati ofrenda
ka ti langmelchi kulli, 7 welu ti kangelu katrntukulelu mew konpukey feyti Wnen Longko
Saserdote mten, ka kie rupa mten ta tripantu
mew. Fey femngechi konpuym, mley i yenieael ti pu kulli i mollf tai chalintukuafiel
kisungealu ka ti pu trokiche i yafkakeel mew
fey i ngneduamnon. 8 Fey tfachi dungu mew
ti Lif Kme Pll elueimew tai kimafiel mlefule ti kuyfi eldungu mten, iney no rume pepi
flpulayafuy ta Ngnechen mew. 9 Kom tfachi
dungu kie adentun reke feley fantepu mew.
Fey Ngnechen mew chalintukukeelchi ofrenda
ka ti langmelchi kulli ta tye mew ngelay i
pepi nietuael kme rakiduam ta che. Amulekey
i kutrantupiwken engn tai femngechi femn
mew ti wesake dungu. 10 Fey tfa feypiley tati
iyael mew mten, ka ti ptokokeel ka kieke
wimtun liftuwn dungu. Tfachi werkn dungu
re wimtun dungu mten i mlekefel, welu
tfachi dungu fentepuay i falin, Ngnechen
kaknutule wla kom dungu.
11
Welu Cristo dew kpay, fey fewla kisu mten
kmelkaweltuafi ta che Ngnechen engu tati
rumel mleachi dungu mew, fey ti rfngechi
ngillatuwe mew mlelu ta wenu mapu mew
* 9:20 Exodo 24.8.
Ebrew 9:23
chew kisu mley kie Wnen Longko Saserdote reke, Ngnechen i adki mew, ka dewmangenolu tati pu che mew, feypin rke, koneltulelay tfachi dewmaelchi mapu mew. 12 Cristo
ta konrkey feytichi doy ponwitulechi yamfal
ngillatuwe mew i doy chalintukuwenoael tati
kapra ka ti weke kulli i mollf, welu kisu
i mollf mew may. Kie rupa mten konpuy, Ngnechen i ka wiome ngenngetuael
rumel ichi mew Cristo i kutrankawel mew.
13
Tati pu che wesalkalelu i yafkan mew pachgtungekey toro ka kapra i mollf mew ka
widptungekey ngillatuwe mew lpmkeelchi
waka i trufken mew. Welu tfachi mollf ka
trufken niey pepiluwn i liftutuaetew wekuntu
i kuerpu mew mten. 14 Welu tfa Cristo tai
chalintukuwn mew tai layael tati Lif Kme
Pll i kellun mew, Cristo tai mollf doy
faliy kakelu mollf mew, kie trrmfalnochi
rume kme sakrifisio reke. Fey famentumatukeeimew kom tai kutranpiwken tai wesake
femken mew ti yelmkelu ta lan dungu mew,
femngechi tai pepi poyetuafiel ta Ngnechen
tai nieael rumel mongen.
15
Feymew kisu rangielweley ta che engu
ka Ngnechen mew tati we eldungu mew,
femngechi ta tfeychi pu che Ngnechen i
mtrmel i pepi llowael Ngnechen tai tukulpaknuel tai rumelngeael Cristo feychi lalu ka
femngechi kutrankawi tati kuyfi mlekefuchi pu
che mew, fey tfa Ngnechen kme trokitueyew
engn.
16
Dewmaym kie eldungu, ngmngekey i
layael wla tati dewmalu tati eldungu. 17 Kie
eldungu ta falikelay petu mongeleym tati eldungulu, welu may dew laym wla. 18 Feymew,
ti kuyfi dewmaelchi eldungu falikefuy, wtrulngeym mten ta mollf. 19 Moyse kimelelfi
itrokom tati trokiche tati ley dungu mew
mlechi werkn dungu. Fey wla ka femngechi
ny i kuw mew kie kel kal ufisa ka kie
frocha, fey kchuknufi tati waka ka ti pu
kapra i mollf mew. Reyknufi ko engu,
fey pachgtufi ti lifru nielu ti ley dungu ka
femngechi femfi ti trokiche. 20 Feymew feypifi:
Fey tfachi mollf ta kelludunguntukuley reke
tati eldungu mew Ngnechen tamn eluetew ta
eymn.* 21 Fey Moyse ka femngechi pachgtufi
mollf mew tati ngillatuwe ka itrokom ti pnekeel ti ngillatuwe mew. 22 Tati ley dungu ta
feypiley, itrokom reke mley i liftungeael ta
mollf mew. Fey wtrulngenole ta mollf,
wioduamangelay ta yafkan.
Cristo i lan mew Ngnechen kme trokitunietuaeimew
23
Fey ta famngechi duamtungekefuy tai
langmngeael ta kulli femngechi tai
Ebrew 9:24
269
10
Fey Moyse i ley dungu ta kie adentun reke
feley mten tati mletuachi rfngechi dungu
mew. Feymew tati ley dungu chumkawnorume liftumalayafuy i mongen tfey engn ta kake tripantu flpukelu ta Ngnechen
mew femngechi tai chalintukulelafiel re feychi
langmelchi pu kulli mew mten. 2 Fey ti ley
dungu ta rfknu mew pepi wioduamachetufule ta yafkan mew, fey doy yafkafe trokiwlayafuy engn, fey fenteknuafuy engn i langmafiel ti pu kulli. 3 Welu tfachi pu langmelchi
kulli mew kimfali tati pu che i rumel yafkalen
engn kake tripantu. 4 Ka femngechi kimfali
tati pu toro ka ti pu kapra i mollf mew i
wioduamangekenon ta che yafkan mew.
5
Feymew Cristo kpalu tfachi mapu mew,
feypifi ta Ngnechen:
Aylaymi tami langmelngeael ta kulli ka
ofrenda no rume,
welu may eluen ta kie kuerpu.
6
Tutelaeymew tati lpmelchi kulli ka ti
ofrenda femngechi tai wioduamangetuael ta che i yafkan mew.
7
Feymew feypin: Tfa tai mlen, chumngechi
wirintukuley tati lifru mew dungulelu
iche mew.
1
Ebrew 10:22
Iche aylen tai femael, eymi Ngnechen,
tami aykeelchi dungu.*
8
Wnelu mew feypi Ngnechen i aykenon
ka i tutekenoetew tati langmelchi kulli,
ofrenda, ka ti lpmelchi kulli no rume tai
wioduamangetuael ta che yafkan mew, tunte
tati ley dungu werkniefuy ta che i femngechi
femael. 9 Fey wla ka feypi: Tfa tai kpan femngechi tai femael eymi tami aykeelchi dungu.
Tfa feypin rke: fey i kie ple nentutuafiel
tyechi kuyfike langmkullin, fey i elknutuael ti we eldungu. 10 Fey Ngnechen ta wioduamatueimew, Jesucristo am femlu Ngnechen
i ayelchi dungu, chalintukuwlu kisu i kuerpu
tai langmngeael kie rupa mten, fey rumel i
femwenoael.
11
Kom judiu i pu saserdote chalintukukey
kake ant ka amul chalintukuniekey re feychi
pu kulli mten i langmngeael, tunte tfachi
langmelchi pu kulli mew rume turpu wioduamangelayafuy ta yafkan. 12 Welu Jesucristo
chalintukuwi i langmngeael tati yafkan
mew kie rupa mten, fey chumkawnorume
i femwenoael, fey ka femngechi pratuy
wenu mapu i mleputuael Ngnechen i man
pepiluwn mew. 13 Fey ngmkley Ngnechen
femknule wla tai nieafiel i pu kaye
kie pnotuwe reke miche namun. 14 Fey
Cristo kie rupa mten chalintukuwlu am fey
kme lif mongen elutufi ka rumel i feleael
tfeychi pu che ka kme trokitunietueyew ta
Ngnechen engn. 15 Fey ti Lif Kme Pll
kelludunguntukuley feypilu:
16
Fey famngechi feleay tati eldungu kisu engn
mew rupalechi ant mew, pirkey ta idol
Ngnechen:
Elknuan tai ley dungu kisu engn i piwke mew ka wiriknulelafi reke kisu
engn i longko mew.
17
Doy tukulpamawelayafi kisu engn i yafkan
ka i wesa femkeel engn.
18
Fey ta famngechi, fey ti yafkan dew wioduamangetule, doy duamtungewelayay kie sakrifisio rume fey ti yafkan i duam.
Mley tai kme kiewkleael ta Ngnechen
ichi
19
Feymew llemay, pu pei ka lamngen, fewla
feley tai konpuael chem llkan mew no rume
tati doy ponwitulechi yamfal ngillatuwe mew
Jesucristo i mollf mew. 20 Fewla feley tai
konpuael kie we mongen rp mew reke femngechi tai rumerpuael ti katrntukulekechi ftra kortina, feypin rke: Cristo tai kuerpu mew.
21
Jesus ichi tai ftra saserdote tati longkolelu
Ngnechen i rukache mew. 22 Feymew feley tai
kme kiewkleael ta Ngnechen ichi kie
kme nor piwke mew ka kie kme rfngechi
Ebrew 10:23
270
mupiltun mew, lifklelu reke tai piwke ti wesake rakiduam mew ka dew kchalelu reke kom
kuerpu tati lif ko mew. 23 Newentuwkleai tai
epu duamklenoael. ngmnieai ta mupiltun mew tai maneluwklemum, fey Ngnechen
am mupialu tai tukulpaknuleletewchi dungu.
24
Kintuai chumngechi tai welukonke kelluwael ka tai doy piwkeyewael ka tai femael kmeke dungu. 25 Ka femknuwlayai
tai trawluwael, tai pu pei ka lamngen
ichi, chumngechi entufilngelleliyi rume
ta kiekentu, welu may, tai welukonke yafltukuwael, doyelchi may, kimfal-lu i flpan ta
idol i wiometuael.
Ebrew 11:9
11
35
Afeluwkilmn tamn maneluwkleael, fey
tfachi dungu mew am llowalu eymn kie ftra kullitun reke. 36 Feley tamn nieael newen
ta kutrankawn mew, femngechi tamn femael
Ngnechen tai aykeelchi dungu ka femngechi
tamn llowael kisu i tukulpaknuelchi dungu.
37
Fey Wirin Chillka ta feypiley:
26
Fey dew kimliyi ti rfngechi dungu, welu
amulele tai yafkameken, doy ngewelayay iney
i layael ta yafkan mew. 27 Fey mleay mten
tai dalluntukulen reke ti ftra ramtukan dungu
mew ka ti yklechi ktral tati apmkayafilu ta
Ngnechen i pu kaye. 28 Femngechi ta iney
rume tati mngeltunofilu ta Moyse i ley dungu,
mlele epu kam kla che tai dalluntukuaetew,
fey tfa ta kondenangeay i layael fey i kutranpiwkeyengenon rume. 29 Fey, chumngeay kay
feyti pu che tati pnokafilu reke ta Ngnechen
i Fotm, ka illamtufilu ta kisu i mollf?
Ka tfeychi che wesapifilu ta Ngnechen i
Lif Kme Pll tfey tai piwkeyeetew? Tfeychi mollf feypilelu i rfngen tati eldungun ka kisu mew i elungetuafel engn tati
lif mongen. 30 Kimniei tai feypin ta idol
Ngnechen: Iche koneltulen tai femael ta
nor kme dungu. Iche ta adknuafi tati
dungu. Fey ka femngechi feypi: idol ramtukadunguafi kisu i trokiche. 31 Awngeay
tati felelu i kutrankayaetew ti rumel mongelekechi Ngnechen!
32
Konmpamn eymn, feychi we feyentulu
eymn ti pelon reke felechi rf dungu mew,
newentun mew yafluwimn tati kutrankawn
mew. 33 Kieke mew eymn lukatungeymn
ka rume wesalkangeymn ta rangi che, fey
ka femngechi kieke mew kakelu eymn
kiewimn reke tamn kutrankawael. 34 Eymn
kutranpiwkeyefimn tati mlelu ta karsel
mew, ka aywnkechi eluwimn tamn
mntumangeael tfey tamn niemufel,
kimnielu am eymn tamn nieel ta wenu mapu
mew tati doy kmelu ka rumel mlekelu.
Ebrew 11:10
271
Ebrew 11:36
Ebrew 11:37
272
mew.
Fey kakelu layey engn trftukangelu kura mew, profangey, katrkamangey
i kuerpu ka langmngey ti yungelechi wayki
mew, miyawentuy engn fill ple tukutuwklen
re trlke ufisa mew mten ka ti kapra trlke
mew. Pofrengey engn ka kutrankawi engn ka
allflkangey engn. 38 Tfachi mapu koneltulelafuy i nieael tfa famngechi pu che. Miyawentuy
engn tati uwe mapu ple, ka ti pu wingkul mew,
tati lolo mew ka ti wengalechi kurantu mapu
mew fey i kimnon rume chew i puwael.
39
Welu femfuyngn rume, fey kie no rume ta
kisu engn llowlay tfey tai tukulpaknuel ta
Ngnechen, welu kme duamtungey engn tati
mupiltun i niefel mew. 40 Fey Ngnechen kme
adknuy kie doy kme dungu ichingealu,
femngechi ta kisu engn kiewklele ta ichi
engn tai elungeael tati lif kme mongen.
37
12
Puwklepe tai maneluwn ta Jesus mew
1
Kuyfi am mlekelu rume fentren che tati
niekelu ta mupiltun, feymew ichi feley tai
kie ple famentuael kom tai katrlkaduamelkeetew, tati yafkan tai trarinieetew reke, fey
yafluwn mew inanieafiyi tai nieelchi mupiltun. 2 Kme leliwlnieafiyi reke ta Jesus, kisu
am eluetew tai mupiltun, fey kisu am ka felelu
i kme adnieafiel. Jesus kutrankawi ta krus
mew, fey duamknulafi tfa famngechi lan i
yewenngen, ka kimniefulu am dew kutrankawle
i nietuael ftra kme aywn. Fey nieputuy
Ngnechen i ftra pepiluwn. 3 Feymew llemay, rakiduamaymn Jesus i rupaelchi kutrankawn mew tati pu yafkafe i fente kutrankaetew, fey eymn feley tamn afeluwnoael
ka ngawadwnoael rume.
4
Eymn kutrankawimn tamn kayetufiel
mew tati yafkan, welu petu puwlay tamn
langmngeael. 5 Tunte kutrankawyelmn rume,
ngykilmn Ngnechen tamn eluetewchi
nglam kisu i pu yall reke. Feypiley ta Wirin
Chillka mew:
Iche i pu yall, illamtukefilnge nglamtudunguelmew ta idol
ka wesaduamkilnge rume femngechi katrtudunguelmew.
6
idol am nglamtudungukefilu tfeychi pu che
kisu tai piwkeyenieel
ka kutrankakefi ktu tfeychi pu che tai
llowfiel kisu i yall reke.*
7
Lladkkilmn ta eymn kutrankangelmn,
fey ta famngechi ta Ngnechen yall reke
nieaeymnmew. Mlepey may kie fotm
ta kisu i chaw tai nglamtudungunoaetew?
8
Welu Ngnechen nglamtudungukefi kom i
pu yall, fey nglamtudungunoelmnmew, rf
* 12:6 Proverbio 3.11-12.
Ebrew 12:20
Ebrew 12:21
273
13
Chumngechi i tutengeael ta Ngnechen
1
Femknuwkilmn
tamn
welukonke
piwkeyewael. 2 Ngynentukilmn tamn kme
piwketuafiel tati pu che puwkelu tamn ruka
mew, fey tfa famngechi kiekentu fey i
kimnon rume elufi engn i umatuael werken
pll kisu engn i ruka mew. 3 Tukulpafimn
12:21 Deuteronomio 9.19.
Ebrew 13:14
Chumkawnorume kisuknulayaeyu
ka elknulayaeyu rume.*
6
Feymew mley tai feypiael ta maneluwn
mew:
idol Ngnechen kellukeenew ta iche,
feymew llkalayan.
Chem chumaenew anta che?
7
Tukulpamn tamn eluafiel chemkn tfey
engn tati longkolelu ka tamn kimeltuetew ta
Ngnechen i we kimeln dungu. Ngneduamfimn chumngechi i felerpun engn i mongen
mew ka inayentumafimn kisu engn i mupiltun.
8
Jesucristo ta wiya mlekelu, fachant ka
9
rumel.
Eluwkilmn tamn yengeael fill
kakerume kimeltun mew ka ti welulkalechi
kimeltun mew. Doy kmey ichi tai piwke i
newentuwkleael ta Ngnechen i piwkeyechen
mew, fey i inangenoael ta iyael mew dungulechi
nglamtun. Fey tfachi wimtun dungu ta turpu
kmelkalmkelay chem mew no rume. 10 Ichi
niei ta kie wichulechi ngillatuwe, fey tfa mew
ngelay i iyael tati pu saserdote ti kdawkelu ta
kuyfi ngillatuwe mew.
11
Fey ti Wnen Longko Saserdote am yekelu
tati mollf kulli ti ngillatuwe mew, i chalintukuael kie ofrenda reke femngechi tai wioduamangetuael ta che yafkan mew, welu tyechi
pu kulli i kuerpu lpmngekey ta wekuntu
ti trokiche i waria mew. 12 Ka femngechi,
Jesus kutrankawi tati lan dungu mew wekuntu ti
waria mew, femngechi ta lif mongen i eluafiel
tati trokiche kisu i mollf mew. 13 Feymew
llemay tripai tati pu judiu i wimtun dungu
mew tai inayafiel ta Jesus tunte dekangeai
rume chumngechi ta kisu dekangey fey tripai wekun ti waria mew, fey kutrankawiyi
ka femngechi illamtun kisu tai kutrankawel.
14
Fey tfachi mapu mew ta nielai kie rumel
mleachi waria, welu may amuai tai kintuafiel
tati rumel mleachi waria.
Ebrew 13:15
274
Ebrew 13:25
Santiaw 1:1
275
Santiaw 1:27
piwkeyekeetewchi pu che. Femngechi ta iney
rume kangentule i kintukaduamngen, rakiduamkilpe Ngnechen i pepikaletew ti kintukaduamngen, fey Ngnechen am kintukaduamkenofilu iney no rume ka kintukaduamngekelay ta kisu tai femael wesake dungu. 14 Welu
may, kie che kintukaduamkeeyew i illutukeelchi dungu mew, fey wla kisu i wesa illutukeel ngnenkakeeyew ka wesa rakiduamelkeeyew. 15 Fey tfachi wesa illutukeelchi dungu,
dew ngneniefiym ta che, fey wla ta konkey yafkan mew. Fey ti yafkan dew mleym,
yelmkey ti lan mew.
16
Iche i sakin pu pei ka lamngen, welulkawkilmn. 17 Kom tati kmelu ka norngechi dungu
kpakey ta Ngnechen mew, fey kisu dewmafi
tati pu wanglen kallf wenu mew. Ngnechen
ta rumel felekey mten, kisu mew ngelay i
weluletuael chem dungu no rume. 18 Kisu am
femngechi aylu, elueimew ta rumel mongen
ti rfngechi werken dungu mew, femngechi tai
wne koneltuael kisu tai trokiche mew.
13
Santiaw
Santiaw i karta
Kie wentru Santiaw pingelu, Jesus i pei,
wirifi tfachi karta tai yafltukuafiel ti feyentulechi pu che kom chf mapu mlelu. Tfachi
karta mew Santiaw kimeltuniefi tati pu feyentulelu chumngechi i kimfalael i mupiltulen i
femkeelchi dungu mew.
Chalin dungu
Iche ta Santiaw, Ngnechen ka idol Jesucristo tai kona, lemoria may piafi ta Israel tai
mari epu trokiche kom mapu mew pdklelu.
1
Tati kintukaduamngen
Aywn niey ti che tati yafluwkelu newentun mew kintukaduamngeym, fey kme tutele
lloway kie kullitun reke tati kangelu mongen mew, fey tfey rke tati rumel mongen
Ngnechen tai feypiknufiel tai eluafiel tai
12
Santiaw 2:1
276
2
Nglamn tai illamuwnoael ta che
Eymn iche i pu pei ka lamngen, tati
mupiltulelu tai ftra pepiluwnngechi idol
Jesucristo mew, ngelay tamn dullitunieafiel
ta kieke che mten ti kakelu mew. 2-3 Fey
eymn trawluwklelmn, akule nga kie riku
oro iwlkuwtukunielu ka re kmeke takuwn
tukuniele, fey kme poyefilmn ka feypifilmn:
Annge tfachi kme wangku mew ka feychi
lelen mew akule kie pofre lludke takuwn tukunielu, fey tfa feypifilmn: Eymi witralenge
tye mew, kam annagnge tati plli mew.
4
Femngechi ta dew mekeymn tamn doymfiel tati riku mten ka pntnentumekefimn ti
pofrelechi che ta wesa duamtun mew.
5
Iche i sakin pu pei ka lamngen, allktumn tfachi dungu: Ngnechen dullifi tati
pofrengelu ta tfachi mapu mew, tai nieael
fentren mupiltun ka femngechi i puwael chew
i mlen ta idol chumngechi tai tukulpaknulelfiel tfey engn tai piwkeyekeetew.
6
Welu eymn illamkefimn tati pu pofre. Tati
pu riku no am tamn kdawelkakeetew, ka
fey engn ta yekeeymnmew tati pu awtoridad
mew? 7 Fey engn no am tati wesa dungukelu ta
Cristo i ftra kme y mew?
8
Eymn kmelkakeymn, rf dungu mew
mupitukefilmn ti ftra kme ley dungu,
chumngechi i feypilen tati Wirin Chillka:
Piwkeyenge tami chafche chumngechi
piwkeyewkeymi eymi.* 9 Welu kieke che
mten dullitufilmn kakelu mew, yafkakeymn
ka welulkawkeymn ta Ngnechen i ley dungu
mew. 10 Kie che mngeltule kom tati ley
dungu, welu kie werkn dungu mew mten
welulkawle, fey yafkakey kom tati werken dungu
mew i nieel ti ley dungu, 11 fey Ngnechen
mten am feypilu: iwaldomokilnge ka feypi:
Langmkilnge. Famngechi llemay, fey kie
che iwaldomonole, welu langmchele, dew
mngeltulafi tati ley dungu. 12 Eymn mley
tamn dunguael ka tamn nor mongenngeael
tfey engn reke tai ramtukadungungeael ti
ley dungu mew tai lifreknuetew. 13 Tfey
engn tati kutranpiwkeyenofilu ta kakelu fey
i kutranpiwkeyengenon ramtukadungungeay,
welu tati kutranpiwkeyechen nielu, wewn mew
tripayay engn ramtukadungungele tati puwchi
ant mew.
1
Santiaw 3:4
3
Tati kewn
1
Iche i pu pei ka lamngen, eymn mew
mlele fentren che ayle i kimeltucheael, feley
tamn kuiwtuleael tati kimeltuchefe am felelu
i doy kme ramtukadungungeael. 2 Kom ichi
ta rume yafkakei. Welu fewla, fey ineyngeay
rume welulkawkenole tai dungun mew, kie
nor mongen chengey, ka femngechi kim ngneniey kom i kuerpu.
3
Femngechi tukulelngeym witrantukuwe i
wn mew tati pu kawellu, femngechi lle tai
ngnenieafiel. 4 Ka ngneduamfimn tati farku.
Santiaw 3:5
277
4
Weniyewlu reke ta tfachi mapu engu
* 4:4 Epu rakiduamngechi pu che: iwafe piwke che i pin rke.
Santiaw 4:13
Chumngelu am mlekey tati weychan dungu
ka tati kewan dungu eymn mew? Tamn
piwke i nien mew ti wesake rakiduam peno?
2
Eymn dimatukeymn chem rume, fey llowkelaymn. Langmkeymn, ka trirtukeymn
kieke chemkn mew, fey pepi niekenofilu am
eymn, kewakeymn ka eluwkeymn tamn
weychayael. Llowkelaymn tamn aynieel,
fey eymn am ngillatukenofilu ta Ngnechen.
3
Fey ngillatufulmn, welu llowkelaymn, kme
ngillatukenolu am eymn, ka aykeymn tamn
pneafiel kisuke tamn kme aywnngechi rupayael. 4 Epurume rakiduamngechi pu che!*
Ngneduamkelaymn am tati weniyefilu tfachi mapu mew mlechi dungu i kayeyefiel ta
Ngnechen? Iney rume eluwle i weniyeafiel ta
tfachi mapu tuwnngechi dungu, kayetukefi
ta Ngnechen, 5 feypilelu am tati Wirin Chillka:
Ngnechen rume ftra piwkeyeniefi ti Kme
Pll tai elknuel ichi tai piwke mew.
6
Welu Ngnechen doy kellukeeimew kisu i
kme piwkengen mew, fey am Wirin Chillka
feypilelu:
Ngnechen katrtukonkey tati pu mallmangelu
mew,
welu kme piwketukefi tati pu om piwkengelu.
7
Eluwklemn may tamn mngeltuafiel
ta Ngnechen.
Newentuwmn tamn
ngnekanoaetew ta wekf, fey tfa lefmawtuay
ta eymn mew. 8 Flkonmn ta Ngnechen
mew, fey kisu flkonay ta eymn mew.
Liftumn tamn mongen, pu yafkafe! Liftumn
tamn piwke eymn ta epurume rakiduam
nielu! 9 Kutrantupiwketumn, ngmamn ka
wirarklen ngmamn! Kisu tamn ayekan
feletupe lladken mew ka tamn aywn feletupe
weangkn mew! 10 om piwke niemn idol
mew, fey kisu witrapramtuaeymnmew.
1
Santiaw 4:14
278
5
i nglamngen tati pu riku
1
Allkmn tati pu rikukawnngelu! Ngmamn ka wirarmn ti wesa llfn tamn kutrankawael! 2 Tamn fentren chemkn ta funaley
ka tamn takuwn pirutuley. 3 Tamn oro ka
tamn plata wesamawtuy. Fey i wesamawklen mew kme kimfalkley reke eymn
tamn chumngechi chengen femngechi tamn
apmkayaetew ta ktral reke. Fantepu mew
trawlkayngn ta rume fentren chemkn tati
afaelchi ant mew. 4 Feyti kdawkechi pu wentru
i kullingenon mew ka i ngnenkangen mew
wirarkmekey engn, fey idol kom pepiluwnngelu allkmaeyew i wirarkmeken tyechi
pu kdawfe. 5 Tfachi mapu mew kisutu eluwi
engn kie ftra kme mongen ka fill kme
felen, petu motrilngechi kulli reke, fey akuy
dewma ta langmkachen ant! 6 Tfa engn
ta kondenakefi ka langmkefi tati yafkakenochi
pu wentru fey i pepi ingkawnon rume ta kisu
engn.
Tati ngenoafeluwn ka ti ngillatun
Welu eymn pu pei ka lamngen
ngenoafeluwkleaymn kpatule wla ta idol.
Chumngechi tati lelfntripa che ngmkey
tai imituael tai fn ketran ta walngngen,
mley i ngmael i rupayael ngenoafeluwn
mew tati mawn antngen. 8 Eymn kafey
ngenoafeluwkleaymn ka newentuleaymn,
fey am prmkachi reke kpatualu ta idol.
9
Pu pei, pu lamngen, welukonke fillpimekewkilmn, femngechi tamn jusgangenoael, fey
Ngnechen am ta juesngelu fey dew mlepay
reke ta wlngi mew.
10
Iche i pu pei ka lamngen, fente kme
kimnieymn tati pu pelon wentru dungulu
ta idol i y mew tai kutrankawn ka i
ngenoafeluwnngen, fey feley tamn inayentuafiel tfachi dungu. 11 Fey ichi kimniei
i rume sakifaln ta tfey engn tai newentun mew yafluwlu ka kutrankawlu. Eymn
allkkeymn chumngechi i ngenoafeluwn kutrankawn mew ta Job ka kimnieymn i
chumknuetew ta idol afpulu i kutrankawn,
fey idol am rume kuillchekelu ka kutranduamyechekelu.
7
Santiaw 5:20
1 Pedro 1:1
279
1 Pedro
1 Pedro 1:19
rupale kutrankawn mew, fey ta rume falintungeay, ka pramyengeay ka kme ytungeay
ta Ngnechen mew feychi pewfaluwle ta Jesucristo. 8-9 Eymn piwkeyefimn ta Jesucristo,
tunte pekelafimn rume. Feyentuleymn ta
kisu mew fey tamn pekenofiel rume. Feymew
nieymn rume ftra aywn, eymn am llowfilu
tati montuluwn dungu tamn mupiltun mew,
fey tfachi aywn pepi ntramyengelayafuy ta
dungun mew.
10
Ftra kuyfi mew tati pu pelon wentru*
chillkatuy engn ka ngneduamfi engn ta
tfachi montuluwn dungu. Ntramyefi engn Ngnechen tamn kutranpiwkeyeaetew ka
tamn eluetew tfachi montuluwn dungu.
11
Cristo tai Kme Pll dungulfilu tati pu pelon
wentru feypifi Cristo tai rume kutrankawael,
fey wla tai llowael ti ftra aywn ka ftra
pepiluwn. Fey kisu engn ta kpa kimkefuy
tai ineyngen tati che ka chem tripantu mew i
rupayael kom tfeychi dungu i kimelnieetew ti
Kme Pll mlelu tati pu pelon wentru mew.
12
Welu Ngnechen ta wne kimelelfi tati pu
pelon wentru engn tai kimelkefelchi dungu ta
kisu engn i penoafiel, welu eymn may tamn
peafiel tfeychi dungu. Fey tfachi werken
montuluwn dungu lle tamn kimelngeel ka
tamn wewpilelngeel tati Lif Kme Pll tai
pepiluwn mew, tati werkel ta wenu mapu.
Fey tfachi werken montuluwn dungu tati pu
werken pll ktu aylefuy i admael engn!
Ngnechen dullieimew tai nieael lif mongen
Feymew eluwklemn tamn kme rakiduamkleael. Niemn kme nor mongen ka kme
maneluwkleaymn Cristo mew, fey famngechi
Ngnechen tamn eluaetew kisu i kutranpiwkeyechen ta eymn feychi ant Jesucristo pewfaluwle. 14 Kme puwtulechi fotm reke felemn,
welu felekilmn tati wesake illutun dungu tamn
femkefel kuyfi mew, petu tamn kimnofiel ta
Ngnechen. 15 Tamn femafel, nieaymn ta kme
lif mongen, tamn dullietewchi Ngnechen am
lif mongen nielu, 16 tati Wirin Chillka am feypilelu: Eymn feley tamn nieael lif mongen,
iche am lif mongen nielu.
17
Yamniefimn ka ekuniefimn ta Ngnechen,
eymn am Chaw pikefilu ta Ngnechen, ka
femngechi kisu kimniey kom dungu ka kieke
che mten ta dullintukelafi. 18 Eymn niekefuymn wesa mongen tamn kuyfi ftakeche
reke, welu Ngnechen lifrenentutueymnmew.
Fey eymn ta kme kimnieymn i tunte falin ta
tfachi dungu. Ngnechen lifrenentulaeymnmew oro mew kam plata mew no rume, 19 welu
Jesucristo tai wtrulelchi kme mollf mew
may, fey ta chalintukungelu tai langmael
kie kme korderu reke tati engkangenolu ka
13
1 Pedro 1:20
280
2
Feymew, elknutumn kom tati wesake
femn, fill wesa dungu, koyla ngnen mew
mten tamn dunguwnoael ka triruwnoael, ka
tamn trrmkanoael rume fill wesake dungu.
2
We choyngechi pichiche reke tamn feleael, ngenoadngelluwn mew aytunieafimn
Ngnechen i dungu lichi reke felelu, tamn
kimael ka tamn nieael montun, 3 eymn am
rf dungu mew kimlu idol tai kme piwketucheken.
1
1 Pedro 2:14
1:22 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: tati Lif Kme Pll i pepiluwn mew.
1:22 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: kie lif
* 1:25 Isaia 40.6-8.
* 2:6 Isaia 28.16 LXX.
2:7 Salmo 118.22.
2:8 Isaia 8.14.
piwke mew.
1 Pedro 2:15
281
awtoridadkleael, kisu engn am felelu i kutrankayafiel tati pu che femkelu wesake dungu
ka i sakingeael reke tati femkelu kmeke
dungu. 15 Ngnechen am aylelu eymn tamn
femael kmeke dungu, femngechi tati wedwed
pu che tati nienolu nor kimn, ngelayay tamn
chem wesa entufilaetew rume. 16 Lifrelechi pu
che reke ta felemn, welu tati pu lifrelelu reke no
tai femael wesake dungu, welu may Ngnechen
tai poyekeetewchi kona reke felemn. 17 Kom
che ta yamnieafimn.
Piwkeyeafimn idol mew feyentulechi pu che, yamafimn ta
Ngnechen, ka yamafimn tati pu awtoridad.
Cristo tai inayentufal kutrankawn
Pu kdawfe, yamn mew mngeltunieafimn tamn kdawelkeelchi che, tati
kme piwkengelu ka nor mongenngelu mew
mten no, welu ka femngechi femafimn
19
tati pu wesake piwkengelu.
Fey chem
che rume kutrankangele i poyeniefiel ka
i yamniefiel mew Ngnechen i dungu fey
i yafkanon rume, fey ta rume sakinngeay.
20
Fey eymn ta kutrankangelmn tamn wesa
femelchi dungu mew, chem faliay am tamn
ngenoafeluwael tati kutrankangen mew? Welu
kutrankangelmn tamn kme femn mew,
fey ngenoafeluwn mew rupalmn tfachi
wesa dungu mew, fey ta rume kmelkayaymn
Ngnechen i adki mew. 21 Fey tfachi dungu
mew dullieymnmew ta Ngnechen, fey Cristo
am ta kutrankawlu ta eymn mew, kie kme
inayentufal dungu reke femngechi eymn tamn
inayentumayafiel i femelchi dungu.
22
Cristo ta chem yafkalay rume
ka chumkawnorume ngnenkalafi ta iney
no rume.
23
Feychi fill wesa pimekengelu ta kisu, chem
wesa pilafi rume tai fill wesa pimekeetew. Feychi kutrankamekengelu, llkalkatuchelay rume,
welu may chalintukuwi ta Ngnechen mew, tati
ramtukadunguchekelu nor dungu mew. 24 Cristo
ta kutrankawi ichi tai yafkan mew. Kisu
kutrankawi tai kuerpu mew ta wente krus,
ichi tai feleael kie dew lalu reke femngechi
tai yafkawenoael, fey tai mongeletuael kie
nor mongen mew. Cristo ta allflkangey eymn
tamn tremolngetuael. 25 Fey eymn ta kuyfi
mew miyawkefuymn kie amkiyawchi ufisa
reke, welu fewla wiotuymn ta Cristo mew, fey
kamanieeymnmew kie kuydaufisakelu reke
ka llwatunieeymnmew ta eymn.
18
3
Chumngechi i feleael tati pu kurewen
1
Tati pu kdawfe reke ka femngechi ta eymn,
pu domo, yamnieafimn tamn fta, femngechi
tati pu che feyentulenolu tati werken dungu
2:22 Isaia 53.9.
1 Pedro 3:12
1 Pedro 3:13
282
17
Fey Ngnechen ayle, doy kmey tai kutrankawael ta feyentulechi che kmeke dungu
i femel mew, welu i kutrankawnoael wesake
dungu i femel mew. 18 Cristo ka femngechi kutrankawi feychi langmngelu ichi tai yafkan
i duam, welu kie rupa mten lay, rumel tai
lawenoael. Kisu ta lif mongen niey, welu kisu
kutrankawi tati wesake mongen niechi pu che i
duam, tai puwlafiel ta Ngnechen mew. Lay
kie che reke, welu ti Kme Pll i mongen
nielu am, feymew wiomongetuy. 19 Fey kie
am che reke amuy i wewpilelmeafiel kisu i
wewn tati pu am che presulelu. 20 Fey tfa engn feyenturkelay Ngnechen mew kuyfi mew,
feychi mlelu ta Noe. Feychi mew Ngnechen
ngmklefuy i feyentuael engn, petu dewmangelu ti wampo ruka, welu tfeychi wampo
ruka mew pura che mten montuy ta mangin ko
mew. 21 Fey tiyechi ko adentuley reke tai fawtisangeael ta che ko mew, fey femngechi ichi
ta montulngei. Kie che ta fawtisangekelay
tai liftumangeael i kuerpu, welu may tai
kiewael Ngnechen mew i nietuael we kme
rakiduam. Fey montuleimew Jesucristo i
wiomongetun mew. 22 Cristo pratuy ta wenu
mapu ka mleputuy ta Ngnechen i man ple,
fey kisu mngeltunieeyew tati pu werken pll,
ka femngechi tati kakelu pll mongeleyelu ka
tati nielu awtoridad ka pepiluwn.
4
Piwkyecheaymn Ngnechen tamn eluetewchi
pepil mew
1
Feymew, chumngechi kutrankawi ta Cristo
tai kuerpu mew, eymn ta ka femngechi
eluwklemn tamn kutrankawael. Fey tati che
1 Pedro 4:15
kutrankawlu tai kuerpu mew fey ta famentuwkey ta yafkan mew, 2 fey tuntepule i mongen tai inanieafiel Ngnechen i dungu chumngechi ayley ta Ngnechen, welu i femnoael
ta tfachi kuerpu i aytukeelchi dungu. 3 Rume
fentren tripantu ta eymn femimn ka femngechi dungu i femkeel tati pu che pramyekefilu ti pu adentun ngnechen, ka niekefuymn
fill wesake wimtun dungu, wesake illutun dungu,
putun dungu ka ingentu ikawn, ka llellipukefuymn ti wesake adentun.
4
Welu fewla, eymn am dew eltufilu tati pu
che i wesake wimtun, feymew kisu engn wesaduamkey ka wesa dunguyekeeymnmew ta
eymn. 5 Welu kisu engn feley tai nentudunguael tati pepikawklelu i ramtukadunguafiel
tati pu mongelelu ka ti dew layelu. 6 Fey tati
dew layelu wewpilelngey tati werken dungu,
tfachi mapu mew tunte dew kutrankangefuy
engn tai kuerpu mew, welu tai mongeleael
engn tai pll mew chumngechi mongeley ta
Ngnechen.
7
Puwkley dewma tai afael ta itrokom dungu.
Feymew, niemn nor kme rakiduam ka rumel
8
ngillatulekeaymn.
Itrokom eymn mew
ta mlepe welukonkechi piwkeyewn, tati piwkeyewn am wioduamatukelu ta fentren
yafkan. 9 Welukonkechi witrankontuwkeaymn
tamn ruka mew, ka mlekilpe chem nentufiluwn no rume.
10
Kake kieke eymn llowlu am Ngnechen
i wlkeelchi pepil, fey kake kieke feley tai
piwkeyeafiel ta kakelu che chumngechi feley
tati pepil i llowel. 11 Fey kiekentu ntramkale,
ntramyepe ta Ngnechen i dungu.
Fey
kiekentu frenechele chem mew rume,
frenechepe Ngnechen tai elukeetewchi
newen mew. Chem dungu rume ta femlmn,
femaymn i pramyengeael Ngnechen ta
Jesucristo mew. Fey kisu pramyengepe tati
rumel nielu kom pepiluwn. Felepe may.
i kutrankawael tati inaniefilu ta Cristo
Sakin pu pei ka lamngen, wesaduamkilmn rupalelmn kie ktral reke felechi
kintukaduamngen mew, rume ftra dungu
reke felekelu am, 13 welu may aywklemn
eymn tamn kutrankawklen ta Cristo
reke, fey eymn am rume aywalu feychi
pewfaluwle ta Cristo kisu i ftra pepiluwn
mew. 14 Eymn aywn nieymn, chem che
rume wesa pielmnmew Cristo tai duam.
Aywn nieymn Ngnechen tai Lif Kme
Pll am rumel mlekelu eymn mew. Rf
dungu mew, tfey engn illamtukefi tati Lif
Kme Pll, welu eymn tati pu feyentulelu
15
pramyekefimn.*
Rume yewenngeafuy
12
3:16 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: wesa mongen nielu reke ta eymn.
mew, tfey engn illamtukefi tati Lif Kme Pll, welu eymn tati pu feyentulelu pramyekefimn.
1 Pedro 4:16
283
5
Tai nglamngen tati pu feyentulelu
Fey fewla aylen i nglamafiel tati pu
longkolelu eymn tamn troki feyentulechi pu
che mew, iche am ta longkolelu kisu engn reke
ka kimnien Cristo tai kutrankawn, fey ka femngechi eymn reke, koneltulen tati ftra kme
mlewe mew tati pewfaluwalu. 2 Kamaniefimn
ta Ngnechen tai pu che ufisa reke felelu,
fey elungeymn tamn kuydayafiel. Kom femaymn nor kme rakiduam mew, chumngechi
i aynieel ta Ngnechen, tamn aporiangen
mew no ka plata tai duam no rume, welu
amulniemn tamn kdaw kme duamkechi.
3
Ngelay tamn ngenkawael tamn kuydayafiel
tati trokiche, welu may tamn eluwkleael
kisu engn tai inakintuael ta eymn mew.
4
Fey pewfaluwle wla tati wnen ufisakama
reke felelu, eymn ta llowaymn kisu i ftra
pepiluwn kie korona reke, fey ta chumkawnorume afnoalu.
5
Ka femngechi, eymn pu wechekeche, feley
tamn mngeltuafiel tati pu longkolelu. Feley
tamn mngeltuwael welukonkechi kom om
piwke mew:
Ngnechen am, katrtukefilu tati pu mallmawnngelu,
welu frenekefi tati pu om piwkengelu.
6
Ngnechen am ftra pepiluwn nielu, feley tamn om piwkengeael, fey ta famngechi
Ngnechen sakiaeymnmew puwle tati medin
ant. 7 Elknumn Ngnechen mew kom tamn
fill rakiduamelnieetewchi dungu, kisu am ta piwkeyenieetew ta eymn.
1
1 Pedro 5:14
2 Pedro 1:1
284
2 Pedro
2 Pedro 2:3
2
Feyentukefilmn tati kimeltukelu koyla dungu
1
Mlekefuy koyla ngnen pelon wentru
ta Israel trokiche mew. Fey ka femngechi
mleay eymn mew tati koyla ngnen kimeltufe.
Kisu engn ta kimeltuay ellkankechi tati
wesalkalmkechi kimn, fey kaknutuafi ti
kimeltun idol i montuletew: fey tfachi
wesa dungu i femkeel mew akurumeay
2
ftra kutrankawn.
Rume fentren che
inamayaeyew i wesa dungu engn, fey
kisu engn i duam wesa dunguyengeay tati
rfngechi kme dungu. 3 i dimatuniefiel
mew ta plata, allmalltuay tamn kimeltuaetew
2 Pedro 2:4
285
2 Pedro 3:7
3
idol tai wiometuael
1
Iche i sakin pu pei ka lamngen, fey tfa
epu puway tai wiripeelchi karta. Fey mr i epu
karta mew iche aylen tamn nglamuwafiel
femngechi tamn nor kme rakiduamael ta
eymn. 2 Iche tukulpaleluwpeyi i chem pin
kuyfi mew tati lif mongen pu pelon wentru ka
idol tai Montulchefe i werken dungu mew,
ka ti pu apostol tamn kimeltuetewchi dungu.
3
Welu kom tfachi dungu, kme ngneduamnieafimn. Epe puwle i afael ta ant, mleay
che aylelu i mongeleael kisu i illutuelchi
wesa dungu mew. Fey i re ayentuael famngechi 4 ramtuay: chumngelu anta Cristo petu
wiometulay kisu tai tukulpaknuelchi dungu?
Ichi tai chaw dew layey engn, fey kom
amuley i femngechi felen feychi dewmangelu
mten ta mapu. 5 Fey tfachi pu che pilay engn
i ngneduamael ftra kuyfi mew i mlekaken
ta kallf wenu, fey Ngnechen i werkel mew,
mapu ta pengetripay pu ko mew ka rangi ti
ko mew weftripay. 6 Ka femngechi tati ftra
mangin ko mew apmkangey ta mapu mew
mlechi mongen. 7 Welu tati wenu mapu ka
2 Pedro 3:8
286
nag mapu mlelu ta fewla, elniengey tai apmngetuael ktral mew Ngnechen i piel mew.
Feychi ktral ta lpmaeyew tati afaelchi ant
mew mleachi ramtukadungungen femngechi
tai afael tati pu wesa piwkengelu.
8
Welu ka femngechi sakin pu pei ka lamngen, idol i wiometuael ta rulpaantlelay
ngykelayaymn ta idolngealu kie ant kie
warangka tripantu reke feley, ka kie warangka
tripantu kie ant reke feley. 9 Welu idol mte
aporiawkelay i femael tai tukulpaknuelchi
dungu chumngechi kiekentu rakiduamkey i
mupikenon i dungu, welu may ngenoafeluwnngey ta eymn mew, fey aylenolu am iney no
rume i layael, welu kom che i wiorakiduamtuael ta Ngnechen mew.
10
Welu idol tai ant akuay kie weefe
reke. Feychi ta wenu mapu teyfkaway ftrake
nyn mew lululay, feymew lfkonay ka afay
ktral mew, fey mapu ka itrokom tati mlelu
kisu mew kom lpmngeay. 11 Fey itrokom felelu
am i apmngeael fey ta famngechi. Feymew
feley tamn mongeleael rume lif mongen mew!
12
ngmniemn ka pepikawklemn prm i
akuael Ngnechen i ant. Feychi ant mew
wenu mapu ta apmkangeay ta ktral mew,
fey ti fill chemkn mlelu kom lliway ktral
mew. 13 Welu ichi ngmniei i mletuael
ta we dewmatuelchi wenu mapu ka we mapu
Ngnechen tai tukulpaknuel, tfey mew ta
kom kmeke nor dungu mletuay.
14
Feymew sakin pu pei, petu tamn ngmniefiel i kpayael ta idol, yafluwklemn
ka yafkakilmn femngechi tamn fillpinoaetew
ta Ngnechen feychi ramtukadunguchele tamn
mongeleael kme tngn mew.
15
Ngneduamaymn
tai
idol
i
ngenoafeluwnngen, feymew ayley tai
montulaetew.
Fey tfa famngechi dungu,
ka femngechi wirileleymnmew ichi tai
sakin pei Pablo, Ngnechen mew i llowelchi
16
kimn.
Kake kieke i karta mew kisu
ntrameleymnmew ta tfachi dungu, tunte
mley tfachi karta mew kieke dungu
kdawngelu i longkontukungeael, feymew tati
ngenokimnngelu ka tati newe admnienolu ti
mupiltun dungu weluknutukefi, chumngechi
weluknutukefi engn tati kakelu wirin dungu,
fey ta famngechi kisu i kondenangeael engn.
17
Feymew sakin pu pei ka lamngen, eymn
am dew wne kimnielu tfachi dungu, kuiwtukuniewmn, femngechi tamn wewnoaetew
tati wesake che i koyla ngnen dungu mew ka
tamn newentuleael tamn inanieelchi dungu
mew. 18 Welu feley tamn doy kme kimafiel
tai idol Montulchefe Jesucristo ka doy piwkeyeafimn. Fewla ka rumel pramyengepe ta
idol! Felepe may.
2 Pedro 3:18
1 Juan 1:1
287
1 Juan
Juan tai wne wirielchi karta
Tfachi karta apostol Juan tai wne wiriel,
rume piwkeyechen mew. Juan feypifi ti pu feyentulelu i kuiwtuwael engn ti pu koyla ngnen
kimeltufe mew. Ka kimeltufi tati pu feyentulelu
femngechi i kme kimael engn rf mew i
nien montun, iney rume mupiltulelu ta Cristo
mew. Juan famngechi feypi: Wirileluwiyi
ta tfachi dungu eymn tati pu feyentulelu
Ngnechen i Fotm mew, femngechi tamn
kimael tamn nien rumel mongen. (1 Juan 5.13)
Tati Dungun wlkelu mongen
Tati dew mlekelu llituka mew, tfey tai
allkkeel ka tai pekeel. Tai leliwlel ka tai
mankuwel. Fey tfa lle tati Dungun wlkelu
mongen. 2 Fey tfachi rumel mongen ta pewfaluwi, fey ichi ta pefiyi. Feymew ta ntramyekefiyi ta tfachi dungu ka kimeleluwiyi
ta eymn ta tfachi rumel mongen, tati mlekelu
ta Chaw engu, fey pewfaluweimew ta ichi.
3
Kimeleluwiyi tfey tai peel ka tai allkelchi
dungu femngechi tamn kiewkleael ta eymn
ichi mew, chumngechi ta ichi kiewklei
ta Chaw Ngnechen mew ka kisu tai Fotm
Jesucristo mew. 4 Wirifiyi ta tfachi dungu
femngechi tai feyngeael tai aywn.*
1
2
Cristo tai rangielwe
1
Iche i pichike weni, wirileluwiyi ta tfachi
dungu femngechi tamn yafkanoael. Iney rume
* 1:4 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: tamn aywn.
1 Juan 2:14
yafkallefulmn rume, niei kie rangielwe ta
Chaw mew, fey ta Jesucristo, kisu ta lif mongen
niey. 2 Jesucristo ta chalintukuwi tai langmngeael femngechi ichi tai wioduamangetuam tai yafkan mew. Ichi mew no mten,
welu ka femngechi kom chf mapu mleyechi pu
che mew.
3
Fey mngeltufiliyi Ngnechen tai werkn
dungu, rf mew kimfali tai kimniefiel ta kisu.
4
Welu kieke che feypile: Iche kimniefi,
welu mngeltumanofile tai werkn dungu,
fey ta kie koyla, ka ngelay rf dungu ta
kisu mew. 5 Welu iney rume mupituniele kisu
i dungu, kisu ta fente kme piwkeyeniefi,
fey ta famngechi kimkei tai kiewklen ta
ichi Cristo mew. 6 Iney rume kiewklen ta
Ngnechen ichiw pilelu, feley i nieael ta lif
mongen chumngechi lif mongen niepay ta Jesucristo.
Tati we werkn dungun
Pu pei ka lamngen, tfachi werkn dungu
tamn wirileluwfiel kie we dungu no tati, fey
tfa eymn tamn llowel llituka mew mten.
Tfachi kuyfi werken dungu fey ka mten lle,
tamn dew allktukeelchi werken dungu. 8 Welu
tamn wirileluwpefielchi dungu kie we werkn
dungu reke feley. Tfachi dungu rfngey ta
Cristo mew ka eymn mew, tati dumi am
dew rupalu ka dew alofkley reke tati rfngechi
dungu pelon reke.
9
Fey iney rume pelon mew mlen pilele, welu
deniele i pei, fey ta petu dumimaley tati.
10
Tati piwkeyelu tai pei mlekay reke ta pelon
mew, ka ngelay chem rume tai famtukuaetew
tai yafkayael. 11 Welu tati denielu tai pei,
petu dumimaley reke, ka kimlay chem dungu
tai inanien, tati dumi reke felechi wesa dungu
am trawmalnieetew reke.
12
Pichike weni, wirileluwiyi eymn ta tfachi
dungu
Ngnechen am wioduamatuetew tamn
yafkan mew,
tamn pramyetuafiel kisu tai y.
13
Eymn pu chaw, wirileluwiyi
kimfilu am ta eymn tati dew mlekelu
llituka mew mten.
Eymn pu wechekeche, wirileluwiyi tfachi
dungu
wewfilu am eymn tati wekf.
14
Ka femngechi wirileluwiyi ta tfachi dungu
eymn,
pichike weni, kimfilu am eymn ta Chaw
Ngnechen.
Wirileluwiyi ta eymn, pu chaw,
kimfilu am eymn tati dew mlekelu llituka
mew mten.
7
1 Juan 2:15
288
1 Juan 3:12
3
Ngnechen i pu yall
1
Ngneduamaymn tunten tai piwkeyeetew
ta Chaw Ngnechen, tfa ta Ngnechen i yall
pingetui. Feyngey tati! Feymew ti maputuwnngechi pu che kimlaeimew, kimnofilu
engn am ta Ngnechen. 2 Sakin pu pei, dew
Ngnechen i yallngetui. Petu kimlafui rume
tai chumngetuael kangelu mongen mew, welu
kimniei ta feychi pewfaluwle ta Jesucristo kisu
reke femngetuai, fente kme peafilu am ichi
kisu i chumngen. 3 Fey kom tati maneluwlu
kisu mew, kisutu liftuwklekey i mongen mew,
chumngechi Jesucristo ta lif mongenngey.
4
Welu kom tati yafkakelu wesa femkey, tati
yafkan am wesa femn rke. 5 Eymn ta dew
kimnieymn Jesucristo tai kpan tfachi mapu
mew tai liftuaetew ta yafkan mew, fey kisu ta
chem yafkan no rume ta nielay. 6 Femngechi
llemay, kom tati rumel kiewklelu kisu mew
yafkakelay, welu kom tati rumel yafkakelu pekelaeyew ka kimlaeyew rume. 7 Iche i pichike
weni, iney no rume ta ngnenkakeelmnmew.
Tati aytufilu i femael tati nor dungu fey ta
nor mongenngey, chumngechi nor mongen niey
ta Jesucristo, 8 welu tati aytuniefilu ti yafkan
koneltuley ta wekf mew, tati wekf am
yafkalu llituka mew mten. Fey tfachi dungu
mew kpay Ngnechen i Fotm tai apmkamayafiel tati wekf tai pepikaelchi dungu.
9
Iney no rume ta Ngnechen i yallngelu
inakelay yafkan dungu, nielu am Ngnechen
i eluetewchi mongen. Ngelay tai yafkayael
Ngnechen tai yallngetulu am. 10 Kimfali ineyngen ta Ngnechen i yallngen, ka ineyngen
ta wekf i ngnenkanieetew: iney rume ta
nienole tati kme frenechen ka piwkeyenole
tai pei kam lamngen, Ngnechen i yall no.
Welukonkechi piwkeyewayi
Fey tfachi werken dungu allktuymn ta
eymn ellaka mew mten: tai welukonkechi
12
piwkeyewael.
Welu Kain reke tai femngenoael, kisu mew ngenkawrkey ta wekf
fey langmrkey i pei. Fey chumngelu am
11
* 2:20 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: eymn nieymn kom kimn.
1 Juan 3:13
289
langmfi? Kain am i femkeelchi dungu kmenolu, fey kisu i pei i femkeelchi dungu
kmey.
13
Iche i pu pei ka lamngen, wesa duamkilmn deelmnmew ta che tfachi mapu mew
mlelu. 14 Kimniei tai dew tripan tati lan
mew tai nietuael ta rumel mongen, piwkeyefilu
am ichi tai pu pei ka lamngen. Welu tati
piwkeyenolu, petu laley. 15 Kom tati dekelu tai
pei kam lamngen fey ta kie langmchefe reke
feley. Eymn ta kimnieymn kie langmchefe
no rume ta nielay rumel mongen ta kisu mew.
16
Kimniei i chumngen ta piwkeyewn, Jesucristo am wlpalu tai mongen ichi mew. Ka
femngechi, ichi feley tai wlael tai mongen
ktu tai pu pei ka lamngen mew. 17 Fey iney
rume lmenngele, fey pefile i pei i duamtun
tai kellungeael, welu kellunofile, fey chumngechi am nieafuy Ngnechen i poyen kisu i
piwke mew? 18 Iche i pichike weni, ngelay tai
piwkeyewael re wenche wn mew mten, welu
tai pengelngeael kme femn mew.
Maneluwn Ngnechen mew
Epuduamklele tai piwke, kimniei tai
miyawn tati rf dungu mew ka tai tngduamklen ta Ngnechen mew, Ngnechen am doy
fentrelu ichi tai piwke mew, fey kisu kom
kimniey. 21 Sakin pu pei, fey tai piwke epuduamklenole, niei maneluwn ta Ngnechen
mew, 22 fey kisu ta eluaeimew kom tai ngillatufiel, mngeltumafilu am ichi kisu i werkn
dungun ka femkei kisu tai aykeelchi dungu.
23
Fey kisu i werkn dungu tfa tati: feley
tai feyentuael kisu tai Fotm Jesucristo mew,
ka tai welukonkechi piwkeyewael chumngechi
tai werketew ta kisu. 24 Tai mngeltumaetew i werkn dungu Ngnechen mew ta
mley, fey Ngnechen ka mley ta kisu mew. Fey
tfa famngechi kimniei kisu tai mlen ichi
mew: tati Lif Kme Pll tai eluetew ta kisu.
19-20
4
Ngnechen tai Lif Kme Pll ka Cristo i kaye
Sakin pu pei ka lamngen, eymn ngelay tamn feyentuafiel kom tati feypikelu
Ngnechen i Pll mew i dunguken, welu
wnelu mew feley tamn ngneduamafiel tati
pll i nien engn, fey Ngnechen i pllngen
kam i feyngenon. Tfachi mapu mew am
rume mlelu pu koylatufe tati feypikelu iche
ta dunguken Ngnechen i Pll mew. 2 Fey tfa
famngechi ta kimaymn eymn iney tai nien
Ngnechen i Pll: kom tati kimfilu Jesucristo
tai kpan kie rfngechi wentru reke, fey niey
ta Ngnechen tai Lif Kme Pll. 3 Welu tati
femngechi femnolu, nielafi ta Ngnechen tai
Lif Kme Pll. Fey ta niey Cristo tai kaye
i wesa pll. Eymn ta allkkeymn feychi
1
1 Juan 4:18
1 Juan 4:19
290
piwkeyewn, ngelay ta llkan. Tati rfngechi piwkeyewn wemnentukefi tati llkan, welu tati
che llkalelu, pllelelu trokikefi tati kutrankangen. Feymew, iney rume llkalele, fey ta rf
dungu mew nielay ta piwkeyechen kom piwke
mew.
19
Ichi piwkeyefiyi ta kisu, fey kisu am wne
piwkeyeetew ta ichi. 20 Fey iney rume feypile:
Iche piwkeyefi ta Ngnechen, welu deniele
i pei, fey ta kie koylatufe. Fey kie che piwkeyenole i pei tai penieel, fey chumngechi
am piwkeyeafuy ta Ngnechen, fey i pekenoel
rume? 21 Jesucristo ta elueimew tfachi werkn
dungu: Tati piwkeyefilu ta Ngnechen ka femngechi feley i piwkeyeael tai pei ka lamngen.
5
Tai wewfiel tfachi mapu
Kom tati rf dungu mew mupiltulelu ta Jesus
i Cristongen, Ngnechen tai yallngey. Tati
piwkeyeniefilu ta kie chaw, ka femngechi piwkeyeniemafi tati chaw i remache. 2 Feymew
piwkeyefiliyi ta Ngnechen fey ka femliyi
tai werkel ta kisu, kimniei tai piwkeyefiel
Ngnechen tai pu yall. 3 Tati rf dungu mew
piwkeyefilu ta Ngnechen ka feley tai mngeltumayafiel kisu i werkn dungu. Fey kisu
tai werkn dungu afeluwnngelay, 4 Ngnechen
i pu yall am wewniefilu ta tfachi mapu mew
mlechi wesake dungu. Fey tai mupiltun ta
Cristo mew ta elueimew tai wewafiel ta tfachi
mapu mew mlechi wesake dungu. 5 Tati feyentulu Jesus ta Ngnechen i Fotmngen, wewfi ta
tfachi mapu mew mlechi wesake dungu.
1
1 Juan 5:21
Ngnechen elueimew rumel mongen, ka tfachi mongen mley kisu tai Fotm mew. 12 Tati
niefilu Ngnechen tai Fotm ka femngechi
niey tfachi mongen, welu tati nienofilu ta
Ngnechen tai Fotm, nielay ta rumel mongen.
Afpuael ti nglam dungu
Wirileluwiyi ta tfachi dungu eymn tati
pu feyentulelu Ngnechen i Fotm mew, femngechi tamn kimael tamn nien rumel mongen
ka femngechi tamn feyentuael Ngnechen i
Fotm i y mew.
14
Feymew niei maneluwn ta Ngnechen
mew, kimnielu am ichi fey ngillatufiliyi
chem rume tai duamtuel kisu i piel mew,
fey allkmayaeimew tai ngillatukefiel.
15
Chumngechi ta kimniei Ngnechen tai
allkmakeetew tai ngillatukeel, ka femngechi
kimniei tai dew nien tai ngillatukefiel.
16
Fey iney rume pefile tai pei kam tai
lamngen i yafkameken kie yafkan mew
yechekenolu ta lan dungu mew, feley i
ngillatuafiel ta Ngnechen. Feychi yafkan llemay
yechekenolu ta lan dungu mew, fey Ngnechen
elutuafi mongen tati yafkalu. Welu mley yafkan
ta yechekelu ta lan dungu mew, fey yechi che
ngelay tai ngillatumangeael. 17 Kom wesake
femn ta yafkanngey, welu mley ta yafkan
yechekenolu ta lan mew.
18
Kimniei ta tfa: tati niefilu ta Ngnechen i
Chaw reke, inakelay yafkan dungu, Ngnechen
i Fotm am kuydanieetew, fey chem chumkelaeyew rume tati wekf. 19 Kimniei Ngnechen
i ngenngen ta ichi mew ka kimniei kom
tfachi chf mapu i ngnenieetew tati wekf
i pepiluwn. 20 Ka femngechi kimniei tfachi dungu: Ngnechen i Fotm kpay ka
elueimew kimn tai kimafiel tati rfngechi
Ngnechen. Kiewklei ichi tati rfngelu
mew, fey tfa rke kisu i Fotm Jesucristo.
Fey tfa tati rfngechi Ngnechen ka tati rumel
mongen. 21 Pichike weni, kuiwtuwmn tamn
poyenoafiel tati pu adentun ngnechen. Felepe
may.
13
* 5:8 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: wenu mapu mew: ti Chaw, ti Fotm, ka ti Lif Kme Pll. Kom klangen kiewkley engn. Ka
femngechi klaley tati fente kme pengelnielu i ntram ta mapu mew... Welu ngelay chem kuyfi wirin rume nielu tfachi dungu. Tati
5:13 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: ka femngechi tamn feyentuael Ngnechen
pu wirin we weflu mten niey tfachi dungu.
i Fotm i y mew.
2 Juan 1
291
2 Juan
Juan tai epu puwchi karta
Tfachi karta apostol Juan tai ka wiome
wiriel. Tfa mew Juan ayley i yafltukuafiel
tati feyentulelu Cristo mew ka i feypiafiel
tati pu feyentulelu i kuiwtukuwael ti pu
koyla ngnen kimeltufe mew, tati kimeltukenolu
Cristo i rf dungu. Feychi mew miyawrkey
rume fentren kimeltufe, feymew Juan kme
nglamtufi tati pu feyentulelu i feyentumanoafiel tati pu koyla ngnen kimeltufe i
dungu.
Tati rf dungu ka tati piwkeyewn
Iche, tati putrem ftache, wirileluwiyi tfachi karta ta eymn, Ngnechen tai dullielchi
trokiche ka kom tati konpaleyelu ta tfey mew.
Kom eymn rf dungu mew ta piwkeyewiyi.
Iche no mten, welu ka femngechi kom tati
kimfilu ti rfngechi dungu. 2 Piwkeyewiyi ta
eymn tati rfngechi dungu i duam tai niefiel
ta piwke mew ka femngechi ta rumel mleay ta
ichi mew. 3 Fey Chaw Ngnechen, ka i Fotm
Jesucristo, eluaeymnmew ta eymn kisu engu
i piwkeyechen ka eluaeymnmew i kutranduamyechen ka ti kme tngn rf dungu mew ka
piwkeyen mew.
4
Rumema aywn, pefilu iche kiekentu
tati pu che mlelu tami trokiche mew i kme
puwtulen engn chumngechi ta feypiley Chaw
Ngnechen i werkelchi dungu mew. 5 Fey
tfa, sakin pu pei ka lamngen, llellipuwayi
tai welukonkechi piwkeyewael. Fey tfa tamn
wirileluwfiel kie we werkn dungu no tati, tfa
may tai llowelchi dungu llituka mew mten
allktufilu ta ichi. 6 Tai piwkeyewael, feley tai mongeleael chumngechi i feypilen ta
Ngnechen i werkn dungu. Fey tati werkn
dungu, tamn rumel allkkeel, fey tfa: feley
tamn welukonkechi piwkeyewael.
1
Tati pu ngnenkachefe
Fey miyawi ta kom mapu ple ptrn
ngnenkachefe tati feyentunofilu ta Jesucristo
i miyawpan kie rfngechi wentru reke. Tati
femngechi femngelu, fey tfa ta ngnenkachefe
8
ka kayetukefi ta Cristo.
Kuiwtuwmn
ta eymn, femngechi tai ngnanoael tai
dew amulnieelchi kdaw idol mew, welu
may, tai llowael kom kme kullitun. 9 Iney
rume ta ayle i weluknumayafiel Cristo
i kimeltun, mngeltunielafi ta Ngnechen,
welu tati amulelu Cristo tai kimeltun mew,
piwkentukuniefi ta Ngnechen ka femngechi
piwkeyemafi tai Fotm. 10 Iney rume ta
witrankontuelmnmew ta eymn, fey yenienole
7
2 Juan 13
Cristo tai rfngechi kimeltun, llowkefilmn
ruka mew ka ntramkakefilmn rume. 11 Iney
rume kme llowfile tfeychi che ka femngechi
kellukonay reke kisu engn tai wesa dungu
mew.
Afpumum ti wewpin
Ptrn dungu petu nien tamn feypiwafiel
ta eymn, welu karta mew ta feypilayan.
Eluwklen tamn pewmeafiel femngechi tai
ntramkawael, ka femngechi tai fente kme
aywael. 13 Tfachi trokiche mew mlechi pu
pei, tfa engn ta ka femngechi Ngnechen
i dullielchi pu che, fey engn ta lemoria
pifaleymnmew. Felepe may.*
12
3 Juan 1
292
3 Juan
Juan tai kla puwchi karta
Fey tfa ta apostol Juan i kla puwchi karta.
Wirilelngey kie wentru Gayo pingelu. Juan
wirilelfi tfachi karta tai maumafiel ta Gayo
tai kellukefiel mew Juan i werkelchi pu
kimeltufe. Juan ka feypifi ta Diotrefe pingechi
wentru i illammanoaetew i werkelchi pu
kimeltufe.
i afmaniengen ta Gayo
Iche, tati putrem ftache, wirilelfi tfachi
karta ta Gayo, iche tai sakin weni, tai piwkeyeel ta kom piwke mew.
2
Sakin pei, ngillatukefi ta Ngnechen
chumngechi
tami
kme
kellunieetew
Ngnechen i Lif Kme Pll, ka femngechi
tami kme amuleael itrokom dungu mew ka
tami klfnkleael. 3 Feychi kpalu kieke
pei, ntramelenew engn tami rume kme
puwtuniefiel tati rfngechi dungu, fey rume
aywn. 4 Kimlu iche i kme amulen rf
dungu mew tai kimeltuelchi pu weni, doy
aywlkeenew kom kakelu dungu mew.
5
Sakin pei, rume tutelkakeymi tami
frenekefiel ta kakelu pu pei ka lamngen,
doyelchi may tami frenekefiel tati pu che
kaple kpalu. 6 Fey rangi ti trokiche mew
ntramyengeymi tami rumema piwkeyefiel
engn. Frenefinge. Kellufinge chem chemkn
rume duamtule engn femngechi tai kme
amulerpuael engn ta rp mew, ka femngechi
i tutengeael ta Ngnechen. 7 Fey kisu engn am
eluwlu i amuael kaple tai ntramyeafiel
engn ta Jesucristo, ka pilay engn tai
kelluaetew tati pu feyentulenochi che. 8 Feymew
ichi feley tai kellunieafiel kisu engn tai
wewpiafiel tati rfngechi dungu.
1
3 Juan 15
Ngnechen mew, welu tati femkelu re wesake
dungu fey ta pelafi rume ta Ngnechen.
12
Welu rume fentren che kme tukulpakefi ta
Demetrio kisu i femelchi kme dungu mew am
pengelniefilu tati rfngechi dungu. Ichi ka
femngechi kme tukulpakefiyi ta kisu. Eymi
kme kimnieymi tai feypiken tati rfngechi
dungu.
Afpuaelchi wewpin
Iche ptrn dungu niefun tami feypiafiel ta
eymi, welu aylan tai wirintukuafiel ta karta
mew. 14 Pemeafi prmka pilelu am iche, fey
eymi ichiw tayu ntramkawael. 15 Pewmangen
nieaymi kme tngn. Tai pu weni ta fentren lemoria pifaleymnmew. Freneen lemoria
pifinge kake kieke tai pu weni.
13
Juda 1
293
Juda
Juda tai wirielchi karta
Kie wentru, Juda pingelu, Santiaw i pei,
wirifi tfachi karta i nglamafiel tati pu feyentulelu.
Feychi Juda wirifilu tfachi karta,
miyawkerkey koyla ngnen kimeltufe, nienolu
nor mongen. Feymew Juda wirifi tfachi karta
tai feypiafiel tati feyentulechi pu che Cristo
mew i kuiwtukuwael engn ti pu koyla ngnen kimeltufe mew. Juda kme feypiknufi tfa
famngechi che Ngnechen i kutrankayaetew,
welu ka yafltukufi tati pu feyentulelu lif piwke
mew i maneluwkleael idol mew femngechi
tai tuteafiel engn i mongen mew ta idol.
Chalin dungu
Iche ta Juda, Jesucristo tai kona, Santiaw
tai pei. Wirilelfi ta tfachi karta Chaw
Ngnechen tai mtrmyeel ka i piwkeyeelchi
pu che, tfeychi pu che Jesucristo tai ingkapenieel ka i montulnieel. 2 Llownieaymn may ta
eymn fentren kutranpiwkeyechen, tngn ka
piwkeyen ta Ngnechen mew.
1
Juda 16
welulkalelu tati kme wimtun mew. Feymew
kom tfa engn kutrankawkley ti ktral mew,
fey kie nglam dungu reke felewey engn kom
chengealu.
8
Ka femngechi fantepu mew tfachi pu che
pewmafe reke feley engn. Yafkantukukey engn tai kuerpu, yamkelafi engn idol tai
awtoridad ka wesa dunguyekefi engn tati nielu
pepiluwn. 9 Welu tati ftra werken pll Miguel
pingelu, petu weychalu ta wekf engu ka yawtuwpelu engu Moyse tai kuerpu mew, aylefuy
tai wesa piafiel, welu feypi mten: idol ta
katrtudunguaeymew!
10
Welu ta tfachi pu ngnenkachefe wesa
dunguyekefi tai kimnoelchi dungu. Fey i
kimniefielchi dungu rume, femkey engn re
wesa dungu chumngechi femkey tati pu kulli
fey i kimnon engn. Welu tfachi pu che
femkey engn re wesa dungu, fey kisutu kondenawkey engn.
11
Awngeay ta kisu engn!, inakintufilu engn
am ta Kain tai wesa dungu. Tai wewafiel
ta plata, welulkawi engn Balaam reke. Ka
chumngechi wesa femi ta Kore, fey lakey engn tai mngeltunon mew. 12 Fey tfachi pu
ngnenkachefe ta yewentukufali eymn tamn
niekeelchi Santa Sena. Kisu engn ta rume
aywklen ikey ka putukey, fey tai yamnofiel
iney no rume. Tfachi pu ngnenkachefe ta
pastorngey re kisutu mten tai kamaniewael.
Feymew kongenochi trom reke feley engn,
krf tai miyawlkeel fill ple. Ka femngechi
ta anmka reke feley engn, tati wlkenolu ta
fn akuym ta walng. Epu rupa lalu reke
feley engn, tati folil entungechi anmka reke.
13
Ftrake rew lafken reke, trufay entukey tai
femkeelchi yewenngechi dungu. Kallf wenu
mew amkiyawchi wanglen reke feley engn ka
kondenaley engn tai rumel mleael tati doy
ftra dumi mew.
14
Welu Enok, regle troki tuwnche mew
inalelu ta Adan mew, feypi Ngnechen i
eluetewchi dungu, fey ta famngechi: Pefi ta
idol i kpalen. Kompanieeyew tai fentren
warangka pu werken pll, 15 tai ramtukadunguafiel i femelchi dungu mew itrokom tati pu
che, fey ta famngechi i kondenayafiel itrokom
che nielu wesake mongen, ka itrokom che ti
wesake dungu femkelu ka itrokom wesake dungu
feypikelu. Tai yafkafe piwke i nien mew
yamlafi engn ta idol.
16
Tfachi pu ngnenkachefe tutengekelay
chem mew rume ka entufilkefi kom dungu.
Femkey engn kisuke mten tai aykeelchi
dungu. Mallma dungukey engn ka re ngnen
mew rume kme dungukefi tati kakelu pu che
tai ngnenkayafiel.
i nglamtudungungen tati pu feyentulelu
Juda 17
294
Juda 24-25
Apokalipsi 1:1
295
Apokalipsi
Juan tai kimelelngeelchi dungu
Tfachi lifru ta Apokalipsi pingey, fey tfa
ta apostol Juan tai kimelelngeelchi afmatufal dungu, Ngnechen am pewfaluwetew i
pengelelaetew ti pekenofielchi dungu Jesucristo
mew. Tfachi lifru i dungu doy kdawngey
longkontukun mew ti kakelu lifru i dungu
mew, welu kme kimfali Jesus i wewfiel kom ti
kaye mlelu tfachi mapu mew ka femngechi
i Longkolen kom ti pu longko lmen mew ka i
idolklen kom ti pu idol mew.
Juan wirilelfi kom ti pu feyentulelu i yafltukuafiel ka i newentuleael tunte kutrankangellele rume, ka fill wesake dungu mlellele
rume tfachi mongen mew. Tukulpalelfi i
wiometuael ta Jesus tai kom kme wewafiel
ti kaye longkolelu ti wesake wekf mew. Fey
rume fentren aywn mew, afpuy ti lifru i
feypilen: Felepe may. Kpange idol Jesus.
(Apokalipsi 22.20)
Jesucristo tai pewfaluwn
Fey tfa ta Ngnechen i yefalelfielchi dungu
ta Jesucristo, femngechi kisu tai kimelelafiel
tai pu poyekeetew tati mte tuntepu mew no
feleachi dungu. Jesucristo ta werkfi i werken
pll tai kimelelmeaetew iche Juan kisu i
kona, 2 fey iche ntramyen kom tai peelchi rf
dungu, ka kelludunguntukulen Ngnechen tai
werken dungungen mew, fey Jesucristo feyngey
piniefi kom tfachi dungu.
3
Aywn nieay tati chillkatulu ka ti pu allktulu tfachi werken dungu llowel ta Ngnechen
mew, ka tati feyentulu kom tati wirikonklelu
ta tfa mew, dew flklepalu am tati ant i
mupiael tfachi dungu.
1
Apokalipsi 1:18
ka i Ngnechen. Ftra pramyengepe ta Cristo
ka tati ftra pepiluwn rumel kisungepe! Felepe
may.
7
Cristo kpaley ta trom mew!
Kom che ta peaeyew, tai pu chkadetew
ktu,
ka kom mapu mlechi pu trokiche
rume kutrantupiwkeay ka ngmayay engn
kisu mew.
May, felepe may.
8
Iche ta alfa ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu,* tati kom pepiluwn
niechi Ngnechen, tati mlelu ka mlekelu ka
rumel mlealu pi ta idol.
Tati ftra pepiluwn niechi Cristo
Iche ta Juan, eymn ichi kiewklei
ta Jesus mew, ka koneltulei Ngnechen tai
lmenngen mew, femngechi kutrankawiyi Jesus ta yafltukutukeeimew. Fey iche tai
kimeln mew Ngnechen tai werken dungu
Jesus tai feypiel, iche presulen tati Patmo
pingechi wapi mew. 10 Feymew idol tai ant
mew tati Kme Pll ngnenieenew, fey allkn
iche tai furi ple kie newentu dungun, kie
kullkull reke, 11 tai feypietew: Iche ta alfa
ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom
dungu. Wirifinge ta kie chillka mew tami
petu peelchi dungu, ka werklelfinge tati regle
troki feyentulelu mlelu ta Asia i troki mapu
mew: ta Efeso, Esmirna, Pergamo, Tiatira, Sardi,
Filadelfia ka Laodisea.
12
Feymew wiokintun tai peafiel iney tai
dunguetew, fey femngechi femlu iche, pen regle oro kdetuwe, 13 fey pu rangi tati regle oro
kdetuwe mew, pefi kie aym che adngelu,
tukuniey kie takuwn puwklelu namun ple
ka niey kie oro iwd rupalechi trariwe i rku
ple. 14 Fey tai longko lingari kal ufisa reke,
ka pire reke feley, ka femngechi i nge weywi
ktral reke feley. 15 Fey i namun wilfi fente
kme liftulechi fronse reke fundingelu ta kie
orno mew, ka i dungun fentre i newenngen
tati raraklechi lewf reke femngey. 16 Fey tai
man kuw mew niey ta regle wanglen, fey i
wn mew ta tripatripangey kie wechungechi
kuchillu reke epuple yungelu. Fey i ange
ant reke feley, wilfym itrokom i newen
mew.
17
Fey pefilu iche, trananagn kie la reke kisu
i namun ple. Welu kisu fampuwli i man
kuw iche mew, fey feypienew: Llkakilnge.
Iche tati wnenklelu ka tati inanklelu, 18 ka
tati mongelelu. Lakefun, welu tfa rumel mongeletun. Iche ta nien pepiluwn tai ngneafiel
tati lan dungu.
9
* 1:8 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu.
ta alfa ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu.
Apokalipsi 1:19
296
2
Tati werken dungu Efesongealu
1
Wirilelfinge tati werken pll ta Efeso waria
mew mlechi troki feyentulechi che mew. Fey
tfa famngechi feypi:
Tati nielu regle wanglen kisu i man kuw
mew ka miyawkelu rangi ti regle oro kdetuwe mew, feypi: 2 Iche kimnien kom tami
chumken. Kimnien tami rume kdawken
iche i dungu mew tunte kutrankawkefuymi rume, welu yafluwklekeymi. Ka
kimnien tami kme duamtukenofiel tati wesake piwkengelu. Ka kimnien tami ngneduamkefiel tati pu wentru iche ta apostol
pikelu fey tai apostolngenon rume engn, ka
fente kme kimfimi engn tai koylatufengen.
3
Rume ngenoafeluwnngeymi, ka rumema
kutrankawkeymi iche tai duam, fey tami
afeluwnon.
4
Welu kie dungu ta ayniemalayaeyu:
niewetulaymi ta piwkeyen chumngechi tami
femkefel. 5 Feymew, tukulpange chumngechi
tami piwkeyewfel ellaka mew, welu tfa
tami femwetunon, ka wiorakiduamtuymi ta
Ngnechen mew, fey femngechi wiome femtuymi tami chumkefel. Fey femnolmi, rume
mchay amuan tami yawtuafiel fey chongnagtuaymi reke chumngechi chongmngekey
kie kdetuwe, wiopetufulmi mten may ta
Ngnechen mew. 6 Welu kie dungu ta nieymi
tami kellunieetew: tami aymakenofiel i
femkeel tati pu wesa mongenngechi pu nikolayta,* fey ta iche ka femngechi dekefi.
7
Tati aylu i allkael, allkpe tati Kme
Pll i feypifiel tati pu troki feyentulelu!
Fey tati wewfilu kom ti wesake dungu puway
Ngnechen i kme mlewe mew, ka ipuay
mongen wlkechi anmka i fn pi ta kisu.
Tati werken dungu ta Esmirnangealu
Wirilelfinge tati werken pll Esmirna waria
mew mlechi troki feyentulechi che mew:
Feypi tati rumel mlekelu ka ti rumel
mlekayalu, tati lalu ka wiomongetulu:
9
Iche kimniemaeyu tami kutrankawn
ka tami pofrengen, welu Ngnechen rume
piwkeyenieeymew. Ka kimnien tami wesa
dunguyekeetew tati pu che iche ta judiu
8
Apokalipsi 2:18
pilelu, welu kisu engn ta Wekf i trawn
ka mten. 10 Llkalekilnge tami kutrankawael,
wekf ta kieke eymn presuntukuaeymew
ta karsel mew, femngechi i adknuel ta
wekf itrokom eymn tamn kintukaduamngeael. Feley tai kutrankawael kie mari
ant. Puwtulenge nor piwke mew tuntepule
tamn mongen, fey iche ta eluaeyu rumel
mongen kie kullitu reke.
11
Tati aylu i allkael, allkpe ti Kme
Pll i feypifiel tati pu troki feyentulelu!
Tati wewlu chem wesa llfn mew rume,
ngelay i llkaleael, Ngnechen am trftukunoaetew ktral mapu mew pi ta kisu.
* 2:6 nikolayta: kie trokiche kimfalklelu i wesake wimtun ka wesake mongen mew.
i elufielchi iyael tati pu israelche feychi miyawentulu engn ti uwe mapu mew.
Apokalipsi 2:19
297
3
Tati werken dungu Sardingealu
1
Cristo ka femngechi feypienew: wirilelfinge
tati longkolelu ta Sardi waria troki feyentulelu
mew. Feypiafimi tfachi dungu:
Fey Cristo tati nielu Ngnechen i regle
pll ka tati regle wanglen feypieymew
tfachi dungu: Iche kom kimnien tami
chumken, ka kimniewiyi ta la reke tami
felen tunte mongeley piniengefuymi rume.
Apokalipsi 3:13
Trepeluwnge ka kellufinge tati petu
mlewechi che petu lanolu tunte epeke
lay dewma, iche ta pekefi i femkeelchi
dungu i kmenon iche i Ngnechen i
adki mew. 3 Tukulpange, may, tati kimeltun
tami llowel. Inaniefinge ka wiotunge ta
Ngnechen mew. Fey trepelenolmi, amuan
ta eymi mew kie weefe reke, fey tami
ngmnienofiel rume.
4
Welu, tfey ta Sardi waria mew mley ta kie muf che, fey engn famkonlay
yafkan mew, fey engn ichi miyawai tukutuwkleay flang takuwn mew, koneltulelu
engn am. 5 Tati pu wewlu femngechi tukutuway engn flang takuwn mew, ka nentumalayafi engn tai y tati Mongen Lifru
mew, fey puwle engn iche chalintukuafi
tai Chaw i adki mew ka kisu tai pu werken
pll mew. 6 Tati aylu i allkael, allkpe ti
Kme Pll i feypifiel tati pu troki feyentulelu! pi ta kisu.
2
Apokalipsi 3:14
298
4
i pramyengen Ngnechen ta wenu mapu
Fey rupalu kom tfachi dungu, adkintupran,
fey pen kie nlalechi wlngi reke wenu mapu
mew. Fey ti dungun iche tai wne allkel
kie kullkulltun reke femngey, fey feypienew:
Prapange ta faw ple, fey pengelelaeyu tati
rupayachi dungu kom famngechi.
2
Feychi lelen mew ngnenieenew ti Kme
Pll i pepiluwn, fey pefi ta kie ftra lmen
wangku mlelu ta wenu mapu, fey kie che anley tati lmen wangku mew. 3 Tati anlelu ti lmen wangku mew kie jaspe kura femngerumey
i ad kam ta kornalina, fey itrotripa tati lmen
wangku ple mley ta kie relmu wilflu kie
1
Apokalipsi 5:4
5
Tati wirilechi chmpotuelchi lifru ka tati Korderu
1
Tati anlelu ti lmen wangku mew i man
ple pefi kie chmpotuelchi lifru epuple
wirilelu, ka rakmklelu regle sellu mew. 2 Ka
pefi kie pepiluwnngechi werken pll ramtumekelu newentu dungun mew: Iney anta
dulliley tai nlayafiel tati wirin chmpotuelchi
lifru ka i wichafmayafiel tai sellu? 3 Welu
wenu mapu mew no rume ka nag mapu mew
no rume ka miche mapu mew no rume ngelay
ta iney no rume tati pepi nlayafulu ti chmpotuelchi lifru, tai adkintuafiel rume. 4 Fey
iche ftra ngman, i pengenon mew ta iney
no rume ti dullilelu i nlayafel ti chmpotuelchi
lifru, i adkintuafiel no rume.
Apokalipsi 5:5
299
Apokalipsi 6:11
Fey tati meli mongelechi pll llowdungukey
engn: Felepe may! Ka tati pu epu mari meli
putrem ftakeche lukutuy engn ka llellipukey
ngillatun mew.
14
6
Tati regle puwchi sellu
1
Feymew mten pefi ti Korderu chumngechi
i wecharfiel kie tati wnelechi regle sellu, ka
allkmafi kie ta tiyechi pu meli mongelechi
pll tai dungun trnnlu kie tralkan reke, fey
feypi: Kpange!
2
Adkintun, feymew pefi kie flang kawellu,
fey tati prakawellulelu yeniey ta kie arku tai
kuw mew. Elungey kie trarilongko, fey tripay
i wewael.
3
Fey tati Korderu wecharfilu tati epu puwchi
sellu, allkn i feypin tati epu puwchi mongelechi pll feypilu: Kpange! 4 Feymew
tripapay kangelu kawellu. Kie kel kawellu,
fey tai prakawellunieetew llowi ta pepiluwn
i mntutuafiel ta tngklen mapu mew, fey
welukonke i langmuwael ta che mapu mew.
Fey ka elungey kie ftra wayki.
5
Fey tati Korderu wecharfilu tati kla puwchi
sellu, allkn ti kla puwchi mongelechi pll
feypimekelu: Kpange! Fey adkintun, feymew
pefi kie kur kawellu, fey tai prakawellunieetew nniey ta kie romana tai kuw mew.
6
Fey rangi mew tati pu meli mongelechi pll
allkn kie dungun feypimekelu: Kie kilu
kachilla mten kullingeay kie ant kdaw mew,
ka kla kilu kawella kie ant kdaw mew
i kullingeael, welu wesamawelkefilnge tati
aseyte tati pulku no rume.
7
Fey tati Korderu wecharfilu tati meli
puwchi sellu, allkn i feypin tati meli puwchi
mongelechi pll, feypimekelu: Kpange!
8
Adkintun, fey pefi kie kawellu aym
chodnagklelu, fey tai prakawellunieetew
fey lan pingey. Fey kisu mew ta inalepay
tati lan mew longko lmenngelu, Fey elungey
ta pepiluwn kieke ngyon mapu ple i
langmcheael ta weychan mew, ngn mew, ka
epe fill kutran mew ka ilochefengechi pu kulli
mew.
9
Fey tati Korderu wecharfilu tati kechu
puwchi sellu, pefi tati pu che mlelu ngillatuwe
ple, fey engn rke tati pu layelu i ntramyefiel mew Ngnechen tai werken dungu.
10
Feypimekey engn newentu dungun mew:
Kom pepiluwn nielu ka lif mongen ka rumel
felekakelu mten, chuml anta ramtukadunguafimi ti pu che mlelu ta mapu mew tami
kutrankayafiel ichi tai langmetew mew?
11
Feymew elungey engn ta flang takuwn,
ka feypingey: ngmmn ka pichin, ka mley
ta che mlelu i langmngeael eymn reke i
poyefiel mew ta Cristo.
Apokalipsi 6:12
300
7
Ti pu markalelu israelche tai troki rema mew
Dew rupalu kom tfachi dungu, pefi meli
werken pll witralelu tfachi mapu i meli ad
ple, tngmniefi engn tati meli troki krf
tai krfnoael ta tfachi mapu mew, lafken
mew no rume ka chem anmka mew no rume.
2
Ka femngechi pefi kangelu werken pll kpalu ta tripawe ant i ad ple, ka nielu tati mongelechi Ngnechen i sellu.* Fey tfachi werken
pll ta ftra newentu wirarelfi tati kakelu pu
werken pll tati llowyelu ta pepiluwn i wesa
fituafiel ta mapu ka lafken: 3 Wesa fitukefilmn ta mapu lafken no rume tati pu
anmka no rume, petu tai tukulelnofiel ta kie
sellu i tol mew tfeychi pu che poyekefilu ta
Ngnechen! 4 Ka allkn tai rakingen tati pu sellangelu: mley pataka meli mari meli warangka
itrokom tati pu israelche tai trokiche mew.
5
Markangeyey mari epu warangka Juda tai
trokiche mew,
mari epu warangka Ruben tai trokiche
mew,
mari epu warangka Gad tai trokiche mew,
6
mari epu warangka pu che tuwlu Aser tai
trokiche mew,
mari epu warangka tuwlu Neftali tai
trokiche mew,
mari epu warangka tuwlu Manase tai
trokiche mew,
7
mari epu warangka tuwlu Simeon tai
trokiche mew,
1
Apokalipsi 7:16
mari epu warangka Levi tai trokiche mew
tuwlu,
mari epu warangka tuwlu Isaakar tai
trokiche mew,
8
mari epu warangka tuwlu Sabulon tai
trokiche mew,
mari epu warangka tuwlu Jose tai trokiche
mew
ka mari epu warangka tuwlu Benjamin tai
trokiche mew.
* 7:2 Ngnechen i sellu: kie sellu pnengekefuy markawe reke. Tati sellu mew mlekefuy kie y femngechi tai kme kimngeam
ti ngenngelu.
Apokalipsi 7:17
301
8
Tati regle puwchi sellu ka tati oro pichi fraseru
1
Feymew tati Korderu wecharfilu ti regle
puwchi sellu i nieel ti chmpotuelchi lifru, fey
kfklewey kom tati mlelu wenu mapu kie
rangi ora.
2
Feymew mten ka pefi tati regle longkolechi
werken pll witralekelu Ngnechen tai ayfi
mew, fey kake kieke elungey engn kullkull.
3
Feymew kpay kangelu werken pll,
kpalnielu kie orongechi pichi fraseru, fey
witraknuwpay ti longko lmen wangku ple,
tati oro ngillatuwe i fl mew. Feymew elungey
fentren insienso ka itrokom che tati koneltulelu
Ngnechen i pu trokiche mew i ngillatun,
femngechi i kientrr chalintukuafiel tati
ngillatuwe mew. 4 Tati werken pll adknufi i
prayael tati lpmelchi insienso i pitrun, fey
puwi Ngnechen mew, kientrr tai ngillatun
engn ti pu koneltulelu Ngnechen tai pu
trokiche mew. 5 Feymew tati werken pll
nfi ti pichi fraseru, fey apolfi aylen ktral mew
mlelu ti ngillatuwe mew, fey trfnagmfi
ta mapu mew. Fey mley tralkan, dungun,
llfken ka kie ftra nyn ta mapu mew.
Tati regle kullkull
Tati regle werken pll ti nieyelu tati regle
kullkull pepikawi engn tai dungulafiel.
7
Tati wneltulechi werken pll dunguli tai
kullkull, fey trfnagmngey ta mapu mew
trngko piren ka ktral deylelu mollf engu.
Epe rangi lfi ta mapu, kientrr epe rangi tati
pu aliwen ka itrokom kar kachu.
8
Tati epu puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey trftukungey ta lafken mew kie
yklechi ftra wingkul weywi ktral kechiley.
Fey epe rangi ta lafken mollfuwi. 9 Ka epe
rangi itrokom tati mlelu ta lafken mew, layey,
ka epe rangi tati pu farku teyfkalewey.
10
Tati kla puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey kie ftra wanglen, yklelu kie
kdetuwe reke, trfnagpay ta mapu mew, fey
llegpay epe rangi tati pu lewf mew ka tati
pu posoko mew mlelu ta mapu mew. 11 Tati
wanglen Ajenko pingey tai y. Fey epe rangi
ta ko rume fretuy, feymew tfeychi fre ko tai
duam lay ta fentren che.
12
Tati meli puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey epe rangi ti ant, epe rangi
6
Apokalipsi 9:14
9
Tati kechu puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey pefi ta kie werken pll trfnagpalu ta wenu mapu mew wanglen reke, fey akuy
mapu mew ka elungey tati ftrakonchi lolo i
llafe. 2 Nlafi ti ftrakonchi lolo, fey tfey mew
prapay ta pitrun kie ftra orno ktral mew
reke. Fey ti pitrun tripapalu tati ftrakonchi lolo
mew dumielkafi ta ant ka wesalkafi tati krf.
3
Fey tati pitrun mew tripayey chori pdyelu ta
kom mapu mew, ka elungey pepil chumngechi
pepil niey tati pu ilolafe. 4 Werkngey engn tai
fitunoafiel ti kachu mleyelu ta mapu mew ka
chem no rume ti karleyelu ka chem aliwen no
rume, welu may i fituafiel tfeychi pu che
mten tati nienolu Ngnechen tai marka i tol
mew. 5 Welu elungelay i langmafiel ta che,
tai kutrankayafiel mten kie kechu kyen,
fey tai fente kutrantulkachen kie ilolafe i
natun reke femngey. 6 Tfeychi ant mew tati
pu che ayay engn tai layael, welu lalayay
engn. Ayay engn tai layafel, welu tati lan
lefmawaeyew reke ta kisu engn.
7
Tati pu chori kawellu femngerumey
pepikalelu tai weychayael. Longko mew niey
engn allwe oro korona femngerumelu, fey tai
ange che femngerumey. 8 Ftrake kal longko
niey tati pu domo reke, fey tai foro trapial foro
femngerumey. 9 Fey tai kuerpu munulkley
lata paillwe mew reke, femngechi feley i
pepilkalen, ka i mupafn tai mp fentren
karu witranieel kawellu mew reke femngey, tati
konalu ta weychan mew. 10 Tai klen engn
pepikawklechi yunge wayki reke feley tati
ilolafe femngerumey; feyti mew niey pepil tai
wesa fituafiel tati pu che kie kechu kyen.
11
Tati longkolelu ti pu chori mew, fey tati werken
pll natufalchekelu mlelu tati ftrakonchi
lolo mew, ebrewdungun mew ta Abadon pingey
ka griegudungun mew Apolion pingey. 12 Rupay
tati wnelechi wesa kutrankawn dungu, welu
epu wesa dungu ta petu mley.
13
Tati kayu puwchi werken pll dunguli tai
kullkull, fey allkn kie dungun tripapalu tati
meli mta mew tati mlelu ti oro ngillatuwe
mew feyti mlelu Ngnechen tai ayfi mew.
14
Fey tati dungun feypifi ti kayu puwchi werken
pll, tati nielu ti kullkull: Neykmtufinge tati
1
Apokalipsi 9:15
302
10
Tati werken pll nielu tati pichi chmpotuelchi
lifru
1
Ka pefi kie werken pll nielu pepiluwn,
nagpalu ta wenu mapu munulklelu ta kie
trom mew. Niey ta kie relmu tai wente
longko, tai ange wilfy ant reke ka tai
epu chang kie yklechi ktral kechiley.
2
Nniey i kuw mew kie nlalechi pichi
chmpotuelchi lifru, fey i man namun pnoley
wente lafken, fey tai wele namun pnoley
mapu mew. 3 Fey wirari ftra newentu dungun
mew, kie awawchi trapial reke. Fey wirarlu,
regle tralkan allknngey tai trnnn. Tati
regle tralkan feypi engn kie kimeln dungu.
4
Feymew rupan trnnlu tati regle tralkan,
wirintukuafulu ta iche chillka mew i kimeln
tati regle tralkan, welu allkn ta kie dungun
wenu mapu, tai feypietew: kfkechi
ellkanieafimi tati dungun i piel tati pu regle
tralkan, fey wirintukukefilnge ta chillka mew.
5
Feymew tai peelchi werken pll witralelu
ta wente lafken ka mapu mew, famprami i
man kuw ta wenu mapu. 6 Iche feypiwayi
Apokalipsi 11:8
11
Tati epu wldungupelu
1
Feymew elungen ta kie mediwe, rngi
kechilelu, ka feypingen: Witratripange ka medifinge ta Ngnechen i ngillatuwe ruka, ka tati
ngillatuwe, ka rakifinge tati pu pramyekefilu
ta tfey mew. 2 Welu medikefilnge tati lepn
mlelu wekuntu ngillatuwe ruka, fey ta chalintukulelngelu am tati pu che judiu tuwnngenolu.
Fey engn ta pnokayafi tati lif kme waria
Jerusalen kie meli mari epu kyen. 3 Fey iche
ta werkan epu wewpife, lingoy takuwn tukunieay, tai ntramyeaetew engu kie warangka
epu pataka kayu mari ant.
4
Fey tfachi epu wewpife tati epu olifu reke feley ka tati epu kdetuwe mlelu ta tfachi mapu
i idol tai adki mew. 5 Kieke che ayle i fituaetew, kisu engu tai wn mew tripakey ktral, fey i lpmafiel kom tai pu kaye. Femngechi ta layay iney rume ayle i fituaetew.
6
Fey tfachi epu wewpife ta niey pepiluwn
tai rakmafiel reke ta kallf wenu femngechi
tai mawnoael tuntema tai ntramyemekefiel
engu ta idol Ngnechen, ka femngechi niey ta
pepiluwn engu tai mollfngetuael ta ko ka
tai kutrankayafiel ta mapu epe fill few mew,
tunte rupachi rume kisu engu tai ayel.
7
Welu fenteknule engu tai ntramyeael ti
dungu, tati wentru wapo kulli reke tripapalu
tati ftrakonchi lolo mew, fey ta weychayaeyew
engu, fey wewngeay ka langmngeay engu. 8 Fey
Apokalipsi 11:9
303
Apokalipsi 12:10
ka apmkayafimi tati pu fitukefilu ta
mapu.
19
Feymew nlatripay Ngnechen tai
ngillatuwe ruka mlelu ta wenu mapu, fey tati
ngillatuwe ruka mew pengenngey ti pichi kakon
chew mley ti wirilemumchi eldungu. Ka mley
llfken, dungun, tralkan, kie nyn ka kie
ftra piren.
12
Ti domo ka tati ftra filu
Pengey ta kallf wenu mew kie afmafal
dungu: kie domo munuluwklelu ta ant
mew, kie pollera mew reke, kyen miche
namun niefi ka kie trarilongko nielu mari epu
wanglen tukuniey i longko mew. 2 Tati domo
niepekley, fey wirarkmekey i eytun
fente tai kutrann puwlu am tai choyael i
pe.
3
Feymew mten ka pewfaluwi kangelu afmafal
dungu kallf wenu mew: Kie ftra kel filu
regle longko nielu, mari mta ka kie korona
kake kieke i pu longko mew. 4 Tai klen mew
wingdfi epe rangi ti pu wanglen mlelu
kallf wenu mew, fey trfnagmpafi ta mapu
mew. Tati ftra filu flpuy ti peachi domo
mew, tai imayafiel i pe choyle mten.
5
Fey tati domo choyy kie wentru pe, fey
tati ngneafilu kom ftrake trokike mapu fentren awtoridad mew. Welu tati pe yemangey i mlepuael ta Ngnechen i adki
mew ka ti longko lmen wangku mew, 6 fey tati
domo lefmawi, fey amuy uwe mapu mew, ye
mew Ngnechen pepikaleleyew ta kie mlewe
femngechi ta tiye mew tai eluniengeael ta iyael
kie warangka epu pataka kayu mari ant.
7
Fey rupalu kom tfachi dungu mley kie
ftra weychan ta wenu mapu. Miguel ka tai
pu werken pll weychafi engn tati ftra filu.
Tati ftra filu ka tai pu werken pll weychaeyew engn, 8 welu pepi wewnolu engn am,
elungewelay i mleael kisu engn ta wenu
mapu. 9 Feymew wemnentungepay ti ftra filu,
tiyechi ftra kuyfi filu Wekf ka Satana pingelu,
tati ngnenkakefilu kom mapu mew mlechi pu
che. Kisu ka tai pu werken pll trfnagmngepay ta mapu mew.
10
Feymew allkn kie newentu dungun ta
kallf wenu mew, feypilu:
Dew puwi tai Ngnechen i montulcheael,
tai Ngnechen i pengelael i ftra
pepiluwn ka i longko lmenngeael
ka kisu tai Cristo i ngnenieael kom
dungu,
dew wemnentungelu am tai dalluntukumakeetew tai pu pei ka pu lamngen,
1
Apokalipsi 12:11
304
13
Tati epu wesa ftrake kulli
1
Pefi i tripapan lafken mew ta kie wapo
wesa kulli regle longko nielu ka mari mta.
Kake kieke i mta mew niey kie trarilongko,
fey kake kieke i longko mew wirikonkley
kie y yawtuniefilu ta Ngnechen. 2 Fey tfachi wapo wesa kulli iche tai peel, kie
nawel femngerumey. i namun oso namun femngerumey, ka i wn trapial wn femngerumey.
Tati wekf ftra filu elueyew ta pepiluwn ka
tai longko lmenngeleael, ka fentren awtoridad. 3 Kie i longko tati wapo wesa kulli
kie layaelchi allfen reke niefuy, welu tai allfen
tremolngey. Fey itrokom mapu mew mlechi
pu che ta rumema afmatulewey ka inafi engn
tati wapo wesa kulli. 4 Llellipufi engn tati ftra
filu i elufiel mew ta pepiluwn tati wapo wesa
kulli. Ka femngechi llellipufi engn tati wapo
wesa kulli, feypilen mew: Iney anta trrafuy
ta tfachi wapo wesa kulli mew? ka Iney
anta weychayafeyew ta kisu?
Apokalipsi 13:18
Ka elungey tati wapo wesa kulli tai feypiael wesake dungu ka i yawtunieafiel ta
Ngnechen, ka i nieael ta pepiluwn kie meli
mari epu kyen. 6 Fey femngechi femi. yawtufi
dungun mew ta Ngnechen, ka rume wesapifi
Ngnechen i ngillatuwe ruka ka yawtudungufi
itrokom che mlelu ta wenu mapu. 7 Ka elungey
tai weychayafiel ta Ngnechen i dullin pu che,
ka elungey i wewafiel. Ka elungey pepiluwn
itrokom kakerume tripanche mew ka trokiche
mew, dungun ka trokike mapu mew. 8 Fey
kom che wirikonklenolu i y tati langmelchi
Korderu tai mongen lifru mew, feychi llitungelu
mten i dewmangeael ta tfachi mapu, fey
tfachi pu che llellipuafi tati wapo wesa kulli.
9
Fey tati ayle i allkael, allkpe:
10
Tati felelu tai presungeael, fey engn ta
presuyengeay; ka tati felelu i langmngeael kuchillu mew, kuchillu mew ta
langmngeay.*
Fey tfachi dungu mew Ngnechen tai pu
trokiche feley i yafluwkleael ka tai mupiltuleael.
11
Feymew ka pefi kangelu wapo wesa kulli,
tripalu ta mapu mew. Niey ta epu mta korderu mta femngelu, welu dunguy kie ftra
dragon reke. 12 Fey niey tati wnen wapo wesa
kulli tai pepiluwn, fey ti inan wapo wesa
kulli nglamtufi kom mapu mlechi pu che i
pramyeafiel ti wne peelchi wapo wesa kulli,
tati tremolmangelu i lanngechi allfen. 13 Ka
femngechi pengeli ftrake afmanngechi dungu.
Wenu trfnagmpay ta ktral, fey akuy ta
mapu mew, fey peeyew ta kom che. 14 Fey tfeychi inanngechi pewfaluwchi kulli eluniengey
i femael afmatufal dungu i kellupeafiel ti wne
pewfaluwchi wapo wesa kulli, fey ngnenkafi ta
che mleyelu ta tfachi mapu mew ka werkfi
i dewmayael engn ti wnen wapo wesa kulli i adentun tati amulelu i mongelen tunte
allflkangefuy rume ta wayki mew. 15 Fey tati
inan wapo wesa kulli elungey pepiluwn i eluafiel mongen ti adentun adentuel ti wnen wapo
wesa kulli mew, femngechi tati adentun i pepi
dunguael, femngechi i langmfalafiel itrokom
tfey engn tai pramyenoetew. 16 Femngechi
adknuy ta itrokom pichikeche ka ftakeche,
riku ka pofre, lifrelelu ka konayenieel, i tukulelngeael ta kie marka tai man kuw mew kam
tai tol mew. 17 Fey iney no rume nienolu tati
wapo wesa kulli i marka, kam tai y, kam tati
numeru i nieel i y ta pepi ngillalay ka pepi
fendelay chem rume.
18
Fey tfa mew kme ngneduamafimn. Fey
tati kme ngneduamlu, kimay i tuntenngen
tati numeru i nieel tati wapo wesa kulli, che i
5
* 12:18 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: Iche witraknuwpun inaltu lafken. Fey tati pu kuyfi wirin famngechi feypilelu, tfachi
dungu mley 13.1 mew. * 13:10 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: ka tati langmchelu kuchillu mew, kuchillu mew ta langmngeay.
Apokalipsi 14:1
305
14
Tati Korderu ka i pu dullintuel
Fey wla ka pefi tati Korderu, witralelu
Sion pingechi wingkul mew. Kompanieeyew
pataka meli mari meli warangka che, wirintukunielu tai tol mew tati Korderu tai y ka kisu
tai Chaw i y. 2 Feymew mten allkn kie
trnnn kpalu ta kallf wenu mew. Kie
trayenko reke raraknngey, kie ftra tralkan
trnnnngey, tai rrkn fentren arpista reke
dungulpelu tai arpa. 3 Ka lkantumekey engn
kie we lkantun tati lmen wangku mew ka
tati meli mongelechi pll i adki mew ka
tati putrem ftakeche i adki mew. Iney no
rume pepi admlay ta tfeychi lkantun, tfeychi pataka meli mari meli warangka che mten
tati dullingelu i montulngeael kom ti pu che
mew mleyelu ta mapu mew. 4 Fey tfa engn ta
wedwedkawlay ta domo mew, fey tfa engn ta
yammakefi Ngnechen i Korderu i kmeke
dungu. Montulngey engn rangi tati pu che mew
kie dullin ofrenda reke Ngnechenngealu ka
tati Korderungealu. 5 Kisu engn ta koylatukelay.
Rume nor chengey engn Ngnechen i longko
lmen wangku mew.*
1
Apokalipsi 14:20
prayay ta itrokom rupalechi tripantu mew,
ka ngelay i kansatuael engn ant ka pun
no rume tati pu che pramyekefilu ti wapo
wesa kulli ka tai adentun ka llowlu kisu
tai markaknuel i y. 12 Feymew feley tai
newentuleael Ngnechen tai pu trokiche,
tfey engn tati mupiltukelu ka puwtulelu ta
Jesus mew!
13
Feymew allkn ta kie dungun kallf wenu
mew, tai feypietew: Wirintukufinge ta tfachi
dungu: Aywn nieay tati lalu kiewklerpun ta
idol engu.
May, feley tati piley tati Kme Pll. Kisu
engn ta kansatuay i kutrankawkeel mew, fey
Ngnechen elutuaeyew engn ftra kme felen
i rume kutrankawkeel mew engn.
Tati kosecha tfachi mapu mew
Adkintun, fey pefi ta kie flang trom, fey
tati wente trom anley tati Wentruknuwpalu,
tai longko mew yeniey kie oro korona ka kie
yungelechi chuna tai kuw mew. 15 Fey tati
ngillatuwe ruka mew tripay ta kangelu werken
pll, newentu wirarnielfi tati anlelu ta wente
trom mew: Katrfinge ti kachilla tami chuna
mew, fey kosechafinge tati fn ketran, dew
puwlu am i kosechangeael, fey tati ngan ketran
angklewey ka kme fnklewey! 16 Feymew
tati anlelu ta trom mew rulpay tai chuna
tati ngan ketran mew, femngechi i flmpayafiel kom mapu mew mlechi trokiche
chumngechi kosechangekey ta fn ketran.
17
Feymew mten tripapay ka kie werken
pll tati ngillatuwe ruka mew mlelu ta wenu
mapu, ka yeniey ta kisu kie yungelechi chuna.
18
Fey tati ngillatuwe mew tripapay kangelu
werken pll, fey ta nielu pepiluwn ta ktral
mew, fey mtrmfi ta newentu dungun mew
tati yenielu ti yungelechi chuna, feypilen mew:
Famtukunge tami yungelechi chuna, fey tfey
mew katrfinge tati fn ofad mlelu ti ofadentu
mew mlelu ta nag mapu mew, dew aflewelu
am tati fn ofad! 19 Tati werken pll rulpay tai
chuna, fey katrfi tati fn ofad tati ofadentu
mew mlelu ta nag mapu mew, fey ka tukufi
ti fn ofad kie ftra ktrwe mew chew tai
ktrngeam. Fey tfa ta feypiley tai femngechi
kutrankangeael tati pu che mngeltukefulu ta
wekf. 20 Tati fn ofad ktrngyey wekuntu
ti waria mew, fey tai ktrngngemum tripay
ta mollf, fey ta ditupuy kawellu tai witrantukuwe mew kie kla pataka kilometro wallpay
i ingafklen.
14
15
Tati pu werken pll kpalnielu ti regle
inalepachi wesake kutrankangen
* 14:5 Kieke kuyfi wirin mew ngelay: Ngnechen i longko lmen wangku mew.
Apokalipsi 15:1
306
Pefi ta wenu mapu mew ka kie ftra afmanngechi dungu: regle werken pll, kpalnielu
tati regle inangechi wesa kutrankangen, fey tfa
engn mew afpuy ta Ngnechen tai lladken.
2
Ka femngechi pefi ta kie lafken rume
ligklelu ta ktral engu deylelu kechiley. Wente tfeychi ligklechi lafken mew
witraleyey, tati nielu ta arpa Ngnechen tai
eluetew, fey tfey engn tati wewfilu fey ti wapo
wesa kulli ka tai adentun, ka i numeru fey
tai rakin y. 3 Ka lkantuy engn Moyse tai
maumtun l, Ngnechen tai kona, ka tati
Korderu tai lkantun. Fey feypi engn:
Ptry ka afmatufali itrokom tai dewmael ta
idol Ngnechen
itrokom pepiluwn nielu, norngey ka rfngey
kom i dungu,
eymi ta longko lmenklelu itrokom
trokike mapu mew.*
4
Iney am chey llkalayaeymew eymi idol?
Iney am chey pramyelayaeymew?
Eymi mten ta kieleymi tami lif mongenngen.
Itrokom trokike mapu kpayay engn ka
pramyepayaeymew engn, dew puwi
tami ramtukadunguafiel ta che.
5
Fey dew rupalu kom tfachi dungu, adkintun,
fey pefi i nlalen ti ellakon mlechi ngillatuwe
mlelu ta wenu mapu ngillatuwe ruka mew. 6 Fey
tati ngillatuwe ruka mew tripay tfeychi regle
pu werken pll tati yenielu ti regle wesake
kutrankangen. Lifklechi ka wilfchi linu mew
tukutuwkley engn, ka iwdkley engn kie
oro trariwe mew tai rku.
7
Kie tati meli pu mongelechi pll eluyefi
kake kieke tati regle pu werken pll kie
oro kopa, apolelu reke tati rumel mongelekechi
Ngnechen i ftra lladken mew. 8 Fey tati
ngillatuwe ruka ngfky pitrun mew mlelu am
tfey mew Ngnechen i ftra pepiluwn, fey
iney no rume ta pepi konpulay petu tai kom
afnon tati regle wesake kutrankangen tai yenieel ti regle pu werken pll.
1
16
Tati regle kopa nielu ti kutrankangen
1
Feymew allkn kie newentu dungun, tripapalu tati ngillatuwe ruka mew, feypifilu tati regle
pu werken pll: Amumn ka wtrunagmfimn ta mapu mew tfeychi regle kopa apolelu
reke Ngnechen i ftra lladken mew.
2
Kie ti werken pll wne amuy, fey
wtrunagmi ta mapu mew ti lladken mlelu
i yenieelchi kopa mew, fey itrokom pu che
nielu tati wapo wesa kulli i marka ka
pramyemakefilu i adentun, tripamay kie
rume wesa nufalchi pitru kutran.
Apokalipsi 16:14
Tati epu puwchi werken pll wtruntukuy
tai kopa pu lafken, fey ti ko mlelu lafken
mew mollfuwi, tati dew rikewklechi mollf
kechilewey, fey layey ta lafken mew itrokom
nieyelu ta mongen.
4
Fey ti kla puwchi werken pll
wtrunagmi i apolechi kopa itrokom lewf
mew ka itrokom posoko mew, fey itrokom
mollfuwtuy ti ko. 5 Feymew mten ka allkn
kangelu werken pll, ngneniefilu ta kom
mlechi ko mapu mew, i feypin:
Eymi ta nor dungun nieymi tami femngechi
ramtukadungucheken mew ka tami
femel mew.
Eymi may Trrmfalnochi Kme Ngnechen,
tami rumel mlen mew ka tami mleken
mew,
6
Kisu engn am wtrulmafilu tai mollf tati pu
koneltulelu eymi tami pu trokiche mew,
ka tati pu pelon wentru, fey tfa eymi elufimi engn tai putuael ta mollf.
Nor dungu mew koneltuley i femngeael
engn!
7
Ka femngechi allkn i feypin ta kangelu dungun tati ngillatuwe mew:
Feley may, idol Ngnechen, itrokom
pepiluwn nielu, eymi ta ramtukadungucheymi rf mew ka nor dungu mew.
8
Fey ti meli puwchi werken pll
wtrunagmi tai apolechi kopa ant i wente
mew, fey elungey pepiluwn tati ant tai
lpmcheael ti ant i are mew. 9 Fey itrokom
che rume wesa lfi engn, welu wioduamtulay
engn ta Ngnechen mew, pramyelafingn
rume. Welu tai femafel engn, yawtudungufi
engn wesa pin mew ta Ngnechen, tati nielu ta
pepiluwn ta tfachi pu kutrankawn mew.
10
Fey tati kechu puwchi werken pll
wtrunagmi tai apolechi kopa chew longko
lmenkley tati lafken mew tripachi wapo wesa
kulli, fey kom tai longko lmenngeel mew
dumimalewey. Tati pu che natuy engn i
kewn fente i kutrantun. 11 Welu femngechi
femngefuy rume, elknulay engn tai wesake
femn, fey fente tai kutrantun engn ka tai
pitru mew, yawtudungufi wesa pin mew wenu
mapu mlechi Ngnechen.
12
Fey tati kayu puwchi werken pll
wtrunagmi tai apolechi kopa ti ftra lewf
Ewfrate mew, fey ti lewf arky, feymew elufi
i rupayael tati pu longkolelu weychan mew
kpalu tripawe ant ad ple.
13
Pefi tati dragon tai wn mew, ti llkanngechi ftra kulli i wn mew ka tati koyla
pelon wentru i wn, i tripan kla wekf
llngki femngerumelu. 14 Fey engn ta wekf
pll, pengelmekelu ta afmanngechi pepiluwn
3
* 15:3 Kieke kuyfi wirin mew feypiley: itrokom trokike mapu mew; kakelu wirin mew feypiley: Ngnechen i trokiche mew.
Apokalipsi 16:15
307
17
i kondenangen tati ftra waria che
Kie tati regle pu werken pll tati nielu kie
ti regle kopa, wtupaenew, fey feypipaenew:
Kpange, pengelelaeyu tai kutrankangen tati
ftra waria che kie wesa kri domo reke felelu,
tati anlelu ta wente ko. 2 Tfachi mapu mew
mlechi pu longko lmen iwalkawi engn ta
tfeychi domo mew, ka tati pu mleyelu ta tfachi mapu mew ngollikay reke engn tai wesa
iwaluwn reke fill wesake dungu mew.
3
Fey tati Kme Pll i pengeleletew mew, tati
werken pll puwlenew ta uwe mapu mew. Fey
tiye mew pefi ta kie domo prakawellulelu ta
kie kel ftra kulli mew, fey tfey ta apoley
wirikonklechi dungu mew yawtudunguniefilu
ta Ngnechen ka niey regle longko ka mari mta.
4
Fey tfeychi domo ta tukutuwkley rume adchi
kel takuwn, ka adelkaley ta oro mew, rume adchi kura ka wilfchi perla mew. Tai kuw mew
nniey kie oro kopa apolelu re fill nufalchi
wesake dungu mew ka tai wesake nufalchi
1
Apokalipsi 17:16
Apokalipsi 17:17
308
18
Babilonia waria tai teyfkangen
1
Fey rupalu kom tfachi dungu, pefi ta ka
kie werken pll petu nagpalu ta wenu mapu.
Niey fentren pepiluwn, fey mapu ta pelonmalewey kisu tai alofn mew. 2 Newentu dungun mew wirarkmekey:
Dew tranarupay, dew tranarupay tati Babilonia
ftra waria!
Wekf tai mlewengetuy!
Itrokom wesake wekf tai ellkawklemum.
Ka itrofill dekeelchi wesake m i dae
reke feletuy!
3
Itrokom ftrake troki mapu mlechi pu che
ngollikay reke engn,
tai femael kisu i femkeelchi wesake
dungu pulku reke.
Itrokom mapu mleyechi pu longko lmen ngnenkaeyew
ta tfeychi ftra waria femi kie kri domo
reke i wdamentungeael engn
Ngnechen mew i pramyeafiel epe fill
adentun.
Ka kom mapu mleyechi pu neosiante rumema
rikuy engn kisu engn tai fentre
adelkawelchi fill kmeke chemkn
mew.
4
Ka kie dungun allkn ta wenu mapu, feypilu:
Tripamn ta tfachi waria mew, eymn ta iche
i trokichengelu,
tamn koneltunoael kisu engn tai yafkan
mew tamn ka femngechi dinoaetew
rume kisu engn tai wesake kutrankangen:
5
Kisu engn tai yafkan rume nglpray, fey
puwi reke ta wenu mapu,
fey Ngnechen tukulpay kisu engn tai
wesa femel.
6
Chem tai elukefiel ta kakelu, kisu ka femngelu
elungepe.
Epuchi kullingetupe tai femkeel mew.
Deymelfimn
doy
frechi
pulku
chumngechi i deymelfiel ta kisu
kakelungealu.
7
Elufimn tai rume kutrankawael chumngechi
ta kisu mallmawi
ka aywi i femael ti wesa wimtun.
Feypiwkey tai piwke mew: Anlen ta tfa mew
kie longko lmen domo reke. Lantu
Apokalipsi 18:18
Apokalipsi 18:19
309
19
Fey rupalu kom tfachi dungu, allkn i
waken ka i newentu dungumeken rume fentren che feypimekelu ta wenu mapu:
Pramyengepe ta idol! Tati montuluwn,
ftra pramyen ka tati pepiluwn tai
Ngnechen ngenngepe,
2
Kisu am ta ramtukadunguchekelu nor dungu
mew ka rf dungu mew.
Kondenafi tati ftra waria iwafe domo reke
mlelu tai fill wesa femmekekeelchi wesake dungu mew wesamawi ta kom che
mlelu ta mapu mew.
1
Apokalipsi 19:14
Apokalipsi 19:15
310
20
Tati kie warangka tripantu
1
Pefi kie werken pll nagpalu ta wenu
mapu kpalnielu ti abismo i llafe ka kie ftra
kadena kpalniey i kuw mew. 2 Fey tfeychi
werken pll trarifi tati wekf filu, tfeychi
ftra kuyfi mew mlekechi wekf filu fey ta
wekf ka Satana pingekelu, fey trarifi kadena
mew kie warangka tripantu. 3 trftukufi
tati ftra lolo mew, feymew rakmtukuknufi,
ka tukuknuy ta kie sellu tati puerta mew
Apokalipsi 20:13
Apokalipsi 20:14
311
21
Tati we kallf wenu ka tati we mapu
Feymew ka pefi kie we kallf wenu ka
kie we mapu. Tati wne mlekechi kallf
wenu ka tati wne mlekechi mapu ngewetulay, lafken ka ngewetulay. 2 Pefi tati kme
lif waria, tati we Jerusalen, nagklepalu ta
wenu mapu, tuwlu Ngnechen tai ayfi mew.
Fente kme adelkawkley kie nofia reke tukutuwklelu femngechi tai peaetew i nofio.
3
Feymew allkn ta kie newentu dungun kpalu
ta longko lmen mlewe mew, ka femngechi
feypilu: Fey Ngnechen mletuay tati pu che
mew. Mleay ta kisu engn mew, fey kisu engn
ta Ngnechen i trokichengeay, fey Ngnechen
mten mleay ta kisu engn mew, ka kisu engn
i Ngnechenngeay. 4 Angkmmangetuay engn tai klleu, fey ngewelayay ta lan, ngman no rume, eytun no rume, kutrantun no
rume. Itrokom tati mlekefulu am ta kuyfi dew
ta mlewetunolu.
5
Fey tati anlelu ti lmen wangku mew feypi:
Iche ta itrokom mlelu weknutuafi. Fey
wla ka femngechi feypi: Wirintukufinge tai
feypiaelchi dungu, fey tfa ta rfngechi dungu ka
feley tai manelngeael.
6
Feymew feypienew: Dew ta feley. Iche
ta alfa ka omega, iche mew am llitulu ka afpulu kom dungu. Tati wywlelu eluafi tai
ptokoael tati rumel mongen wlkechi ko, fey
tai falilelngenon rume i ptokoafiel. 7 Kom
tati wewlu koneltuay tfeychi dungu mew, fey
iche kisu i Ngnechenngean, fey kisu engn
iche i yallngeay. 8 Welu tati pu llkakelu ka tati
pu feyentukenolu, ka tati pu fillad dechekelu,
tati pu langmchefe, tati pu amyewkelu fey
i kureyewnon, tati pu admnielu kalku dungu,
tati pu pramyekefilu ta adentun, ka itrokom tati
pu koyla, fey engn ta koneltuay tai amuael
tati ftra yklechi ktral mew asufre engu, fey
tfey tati kangelu lan.
1
Apokalipsi 21:23
Apokalipsi 21:24
312
22
Tati werken pll ta pengelelenew kie liwklechi lewf, mongen wlkechi ko. Rulmekintuni ta fidrio reke ka tripaley ta Ngnechen ka
tati Korderu i lmen wangku mew. 2 Tati waria
i ftra kalle i rangi mew, fey ka epuple
tati lewf mew, tremkley tati mongen wlkechi
anmka, wlkelu ta fn fill kyen, mari epu
rupachi tripantu mew. Fey i tapl tati anmka
kmey tai tremolngetuam tati trokike mapu
mlechi pu che. 3 Ngewelayay chem malisian
dungu no rume. Ngnechen ka tati Korderu i
longko lmen wangku mleay tati waria mew,
ka tai poyekeetewchi pu che pramyeaeyew.
4
Leliwlmangeay i ange ka ti Korderu i y
mleay kisu engn i tol mew. 5 Tfey mew
ngewelayay ta pun, ka kom tati pu mlealu
ta tfey mew duamtuwelayay ta pelontuwe i
pelontuael, ant i pelon no rume, Ngnechen
tati idol am ta pelontunieaetew, fey kisu engn rumel longko lmen reke feley tai idol
Ngnechen engn.
1
Apokalipsi 22:21
pu pei ka lamngen reke tati pu pelon wentru ka femngechi itrokom feyentukefilu tati
wirikonklechi dungu ta tfachi lifru mew.
Pramyefinge ta Ngnechen. 10 Ka femngechi
feypienew: Ellkanagmkefilnge tati feypielchi
werken dungu tati wirikonklelu ta tfachi lifru
mew, dew flpalu am tati ant tai mupituael. 11 Femknufinge tati wesa piwkengelu i
amulnieael tai wesake dungu, ka tati wesa
piwkengelu amulepe tai doy wesa piwkengen. Welu tati nor piwkengelu amulepe tai
kmeke femn, ka tati che liftun mongen nielu
Ngnechen doy liftun mongen niepe.
12
Fey Jesus feypi: May, prmka reke kpayan, ka kpalniean tai wlaelchi kullitu kake
kieke chengealu chem dungu tai femel mew.
13
Iche tati alfa ka omega, iche mew am llitulu
ka afpulu kom dungu.
14
Aywnngey tati lif mongen nielu
femngechi tai koneltuleael tati mongen
anmka mew ka tai pepi konpuael tati ftra
kme waria tai wlngi mew. 15 Welu wekuntu
mleweay tati pu wesa mongen nielu, tati
inanielu kalku dungu, ka tati pu iwakelu
fey i kureyewnon, tati pu langmchefe,
tati pramyekefilu ngillatun mew ta adentun
ngnechen ka itrokom tati aytukefilu ka
inaniefilu tati koyla ngnen dungu.
16
Iche, ta Jesus, werkfi tai werken pll
tai kimelmeael itrokom tfachi dungu tati pu
troki feyentulelu mew. Iche tati kpayalu
David i yomelche mew pikeel. Iche tati
wanglen epe wn tripapakelu.
17
Ngnechen tai Lif Kme Pll ti Korderu
i trokiche engn feypi: Kpange! Ka kom
tati pu allklu tfachi dungu, feypipe: Kpange! Ka tati wywlelu, ka aylu, kpape ka
ptokopape mongen ko, ta Ngnechen i wlel.
18
Itrokom tati allktukelu i werkn dungu
tai nieel ta tfachi lifru, wne feypiknuwayi
ta tfachi dungu: Fey kiekentu ta doy
amulknufile ta tfachi dungu, Ngnechen
ta doy amulknulelaeyew ta kisu tati wesake
kutrankawn wirikonklelu ta tfachi lifru mew.
19
Fey kiekentu ta nentumafile tati werken
dungu wirintukulelu ta tfachi lifru mew,
Ngnechen ta mntumayaeyew i koneltulen
tati mongen niechi anmka mew ka tati ftra
kme waria mew, tati wirikonklelu tfachi lifru
mew.
20
Jesus, tati feypilu tfachi dungu, feypi: May,
prm amuan.
Felepe may. Kpange, idol Jesus!
21
Fey idol Jesus freneaeymnmew kom
eymn. Felepe may.*