Stoa Dncesi

Stoaclk, eski Yunan ve Roma dnyasnda ortaya kan en uzun mrl felsefe okullarndan biriydi.
Roma dneminde zellikle ynetici snflar arasnda etkili olmu ve ok sayda taraftar bulmutu.
Stoaclar daha ok ahlak felsefesine katklaryla iyi bilinir. Buna karlk Stoaclarn mantk, dil felsefesi,
zihin felsefesi ve bilgi kuramnda da antik dnyann en ilgin ve en ileri fikirlerini gelitirdikleri
gnmzde giderek daha iyi anlalmaktadr.
Stoaclk, her eyden nce bir yaam felsefesidir, tarihsel olarak zel bir politik veya dini dnce akm
ile dorudan balants yoktur. Kimilerince baz ynlerden mistik Uzakdou dnce sistemleri ile
benzetirilerek Avrupa Budizmi olarak adlandrlsa da znde aklc, laik, maddeci ve doac bir
dnya grdr. Bat Avrupa dillerinde stoac szcnn karl olan stoic terimi szlklerde
olanlar ikyet etmeden kabul eden, zevklere ve aclara kar kaytsz kalan kii olarak tanmlanr.
Oysa bu karlklar felsefi anlamdaki Stoacl tanmlamaktan olduka uzaktr. Gerekte Stoac dnya
gr bu dzeyde bir kabul etme veya kaytsz kalma tavrnn ok tesinde, insann kendine,
iinde yaad topluma ve evrene zel bir bak, yorumlama ve tepki verme biimidir.
Antik dnyada ruh kavram, bugnk anlamna gre ok daha geni kapsamlyd. Stoaclar ruhu, tm
bedene yaylm, bedenin maddesine can katan scak bir nefes (pneuma) olarak tanmlyorlard. Ruh
da dier tm var olanlar gibi bir maddi varlkt ve fizik kanunlarna uymak durumundayd. Ruh, yalnzca
alglama, hissetme, dnme, duygulanma gibi zihinsel etkinliklerin deil, ayn zamanda nefes alma,
hareket etme, konuma ve reme gibi bedensel etkinliklerin ve biyolojik srelerin de ynetici ilkesini
oluturuyordu. Stoaclar, Platon ve Aristotelesin ruhun e zamanl olarak hem mantkl hem de
mantksz etkinlii olan iki bileeni olduu ynndeki retilerini reddediyorlard. Tm zihinsel
yetilerinin aklc olduunu, akl d grlen ruhsal tepkilerin bu aklc yetinin hatal yarglarnn
sonucunda olutuunu ileri sryorlard
Descartes sonras uzun bir dnemde olduu gibi, antik ada da genel dnce sistemleri ruh ile
bedenin ayrl, hatta kartl zerine kurulmutu. Bedeni oluturan maddi yapya karlk, ona can
ve akl katan ruhun ayr bir varlk olduuna ve maddi bir beden olmadan da varln ve benlik
duygusunu srdrebileceine inanlyordu. Stoaclar ise bunun aksine, ada bilimsel dncede
olduu gibi, zihnin maddi olmayan bir doas olduu fikrini reddediyorlard. Tm ruhsal ve zihinsel
etkinliklerin maddi sreler olduunu ve fizik kanunlarn uymak zorunda olduunu ne sryorlard.
Bu ynden Stoaclar antik an maddecileri veya doaclar olarak adlandrmak gerekir.
Stoac dnce sisteminin temeli, okulun kurucusu Zenonun M.. 300 ylnda Atinada ehir
meydannda, pazar yerine bakan Stoa Poikile ad verilen stunlu yolda gezinerek ders vermeye
balamasyla atld. M.S. 180 yllnda son nemli Stoac filozof olan Roma mparatoru Marcus
Aureliusun lmne kadar yaklak 500 yl boyunca antik bat dnyasnda etkili olmutu. Tm dier
felsefe okullar gibi Stoa Okulu da M.S. 200l yllardan itibaren gittike glenen Hristiyanlk karsnda
etkisiz kalmaya balad. Okulunun varl, yaklak 200 yldr Hristiyanl resmi din olarak kabul etmi
ve stanbulu bakent yapm olan Roma devletinde, M.S. 529 ylnda mparator Justiniann lkedeki
tm felsefe okullarnn kapatlmas emri ile sona ermitir.

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

1 / 10

Resim 1 Stoa Poikile

1. Gen Zenon Atinada

Atinada Bir Fenikeli
Stoa okulunun kurucusu, M 330lu yllarda Kbrsn Citium (Larnaka) ehrinde doan, Mnaseas olu
Zenondur. Citium, Yunan asll gmenlerin de yaad bir Fenike kolonisiydi. Citium o yllarda
Kbrsn hem ruhani merkezi hem de en nemli ticaret ehri konumundayd. Akdenizde gemi ile
ticaret yapan zengin bir tccar olan Mnaseas, Yunanistana yapt seyahatlerden dnerken oluna
armaan olarak Sokrates hakknda yazlm kitaplar getirmi, gen Zenon bunlar okuyarak felsefeye
ilgi duymaya balamt. Zenonun Atinaya tam olarak ne zaman geldii, burada kalmaya ve felsefe
almaya nasl karar verdii hakknda kaynaklarda deiik anlatmlar var. Byk olaslkla yirmili
yalarnn sonlarnda babas gibi gemi ile ticari seferlere kt, Yunanistana geldii, Atinada mallarn
sattktan sonra felsefe dersleri almak amacyla burada kalmaya karar verdii anlalyor.
Zenonun Atinaya yerlemeye karar vermesi hakknda daha dramatik anlatmlar da vardr. M 314
ylnda bir ticari sefer srasnda kuma boyas tayan gemisinin Pire yaknlarnda karaya oturmas,
gemisinin tamirini beklerken bu olayn tanrlarn kendisine felsefe ile ilgilenmesini istedikleri iin
gnderdikleri bir iaret olarak yorumlamas ve burada kalmaya karar vermesi bunlardan biridir.
Anlatlana gre Zenon, Atina agorasndaki bir kitap dkknna girip kitapya elindeki Xenokratesin
Sokratesten Anlar eserinin ikinci blmnn yazmalarn gsterdi. Bu kitaptaki gibi adamlar
nerede bulabileceini sordu. Kitap, tam o srada dkknn nnden gemekte olan Cynic filozof
Cratesi iaret etti, u adamn peini brakma! dedi. Bylece gen Zenon ok sevdii felsefe ile daha
yakndan ilgilenme ve bu konuda dersler alma imknna kavutu. Kalan hayatnn byk blmn
Atinada geirecek olan Zenon, doduu ehre olan sevgisini ve ilgisini hi kaybetmedi. Sonraki yllarda
Atinada bir hamamn yenilenmesine maddi katkda bulunmutu. ehir ynetiminin yardm yapanlarn
listesine adn Filozof Zeno olarak yazdrdn grnce itiraz etti ve bana Citiumlu szcn
ekletti. Citiumlu hemerileri de onu sevdiler ve unutmadlar, onun erefine ehirlerine bir heykelini
diktiler.

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

2 / 10

Resim 2 Citiumlu Zeno

Cynic Bilge Thebaili Crates ile lk Eitim

Zenon felsefe renciliine nce Cynic okulun o gnlerdeki stad olan, kitapnn iaret ettii Thebaili
Cratesi dinleyerek balad. Cynic okulun kurucusu Anthistenes, o gnlerin Atina agorasnda Sokratesi
dinlemi, onunla insann kendini denetlemesi ve dostluk gibi ahlak konularn tartm entelektel bir
Atinalyd. Sokratesin M.. 399daki lmnden sonra Kynosarges Gymnasion'unda kendi okulunu
kurdu, renci yetitirmeye balad. Cynic dnce, her trl toplumsal kural reddeden ve sosyal
baskya kar kan bir felsefe okulu olduu kadar takipileri iin ayn zamanda bir yaama biimiydi.
Cynicler, toplumun dayatt ekilci kalplar reddediyor, onun yerine doa ile uyumlu, gsterisiz bir
yaam tarzn tercih ediyorlard. nsann mutlu olabilmesi iin erdemli bir kii olmaktan baka hi bir
zenginlie ihtiyac olmadn dnyorlard.

Resim 3 Anthistenes

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

3 / 10

Anthistenesin en tannm rencisi hi phesiz Platonun da ada olan Sinoplu Diogenesdi. Sahte
para basmakla sulanan ailesi ile birlikte Sinop ehrinden ayrlmak zorunda kalmt. Atinaya srgn
gelip yerleen Diogenes, burada Cynic dnceyi benimsemi ve Anthistenesin derslerini dinlemeye
balamt. Dnya grne uygun olarak, neredeyse yar plak bir ekilde krk bir su kpnn iinde
yayordu. Yemek iin kulland bir ana ve bir su tas dnda hibir eyas yoktu. Bedensel
dayanklln artrmak iin yazn kzgn kumlarda yuvarlanyor, kn karla kapl heykelleri kucaklyor,
bylece kendini her trl zorlua altryordu. O dnemde Platon bunlarn gsteri amal abartlm
hareketler olduunu sylyor ve knyordu. Buna karn Diogenesin drstl, tutarll ve dn
vermeden felsefesine uygun bir yaam srmesi Atinallar tarafndan takdir ediliyordu. Diogenesin
yaam ile ilgili gnmze aktarlan saysz ilgin hikye vardr. Bunlardan en bilinenleri gndz vakti
elinde bir fenerle nsan aramas ve Atinay igal eden Makedonlarn kral Byk skenderin onu
uzanm gneleniyorken ziyaretine gelip Dile benden ne dilersen? dediinde Gneime engel olma
yeter! diye cevap vermesiydi. Yine baka bir aktarma gre Diogenes bir gn tapnak grevlilerini
tapnaktan kupa alm bir bekiyi gtrrken grnce Byk hrszlar kk hrsz gtryorlar
demiti.

Resim 4 Sinoplu Diogenes (Sinop ehri giriindeki heykeli)

Zenona ilk felsefe derslerini veren ve onun dnce sistemini byk lde belirleyen Thebaili Crates,
o yllarda Cynic okulun en nemli temsilcisiydi. Onu varlkl ailesi ile birlikte yaad gsterili hayattan
vazgeirip felsefeye ynelten Diogenesin en sekin rencilerinden biriydi. Felsefeye balanmaya
karar verdiinde tm servetini paraya evirmi ve yurttalarna datmt. Baka bir aktarma gre ise
tm parasn bir bankere yatrm ve ocuklar sradan insanlar olursa paray onlara vermesini, filozof
olurlarsa tm paray halka datmasn istemiti, nk felsefe ile urarlarsa baka hibir eye
gereksinim duymayacaklard.

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

4 / 10

Crates, pek gsterili bir erkek saylmazd: elimsiz bir vcudu, irkin bir yz vard, hareketleri sarsak
ve hantald. 40l yalarn srerken bir gn rencisi Metroklesin 20 yalarndaki gen ve gzel kz
kardei Hipparchia ile karlat. Felsefe konularna merakl, son derece zeki ve hayat dolu bir gen kz
olan Hipparkia, bu karlamada bilgelii ve kltr hakknda ncesinde kardeinden ok ey dinledii
Cratesi grd ve onu sevdi. O gne kadar, k olmad biri ile evlenmektense evde kalmay tercih
ettiini syleyerek kendisiyle evlenmek isteyen, zengin, soylu ve yakkl birok gen talibini
reddetmiti. Gzel Hipparkia, imdi bu yal ve fiziksel olarak ekici olmaktan ok uzak adama k
olmutu. Bu sevdadan vazgemesini isteyen anne ve babasna eer onunla evlenemezse hi bir kimse
ile evlenmeyeceini hatta kendini ldreceini sylyordu. Sonunda babas bu durumu Cratese
anlatt ve ondan kzn bu lgnca isteinden vazgeirmesini rica etti. Crates Hipparchiann evine
giderek zerinde her gn giydii eski psk giysisi ile karsna kt. te karndaym dedi, ok arzu
ettiin damat! Benim tm zenginliim bu eski giysi ve ders alan rencilerimin bana verdii birka
kurutan ibaret. Sonra giysisini kard ve plak bedenini gstererek bir koca olarak sana
sunabileceim tm malm bu! dedi, Hl beni e olarak istiyor musun? Btn kalbimle, her eyden
ok ve sonsuza kadar! diye cevap verdi Hipparchia.

Resim 5 Hipparchia

Crates ile Hipparchia evlendiler. Hipparchia yal filozofun mtevaz evinde yaamaya hemen uyum
salad, ona hayat boyunca seven ve sadk bir e oldu. Ayn zamanda filozofun en parlak ve istekli
rencilerinden biri, daha sonra da onun derslerdeki yardmcsyd. Hipparchia, tarihteki ilk zgr
dnceli kadnlardan biriydi ve gerek anlamda ilk feminist saylabilirdi. Kadnlarn hibir siyasal ve
sosyal hakka sahip olamad, toplumsal hayatta yalnz bana sokaa kabilecek kadar bile yeri
olmayan o gnlerin Atinasnda kadn haklarn, erkeklerle eitlii ve kadnlarn toplumsal ve cinsel
kstlamalardan kurtulmasn savundu. Evde yapmak ayp deilse agorada yapmak da ayp deildir
diyerek halkn iinde kocasyla birlikte olmaktan ekinmedi, bunun dnyadaki en doal eylem olduunu
syledi. Ak evlilik ve zgr cinsellii savunmalarna ramen kendi yaamlarnda Crates ve Hipparchia
birbirlerine sadk kaldlar, Cratesin lmne kadar birlikte yaadlar. Bir kzlar ve Pasicles adnda bir
oullar oldu. ocuklarn Cynic felsefeye uygun olarak insanlarn sosyal eitlii, vatandalk ve insan
haklar bilinci ve insan sevgisi duygular ile yetitirdiler. Evlilik ana gelmi olan kzlarna talip knca,
kocasn beenmezse eve geri dnebileceini syleyerek onu nce 30 gnlne bir deneme evlilii
iin verdiler. Olu ergenlik ana gelince Crates onu kendi eliyle bir fahienin evine gtrd, Babann
Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

5 / 10

da dn byle olmutu! dedi. te kitapnn gen Zenona iaret ettii Cratesin o gnlerde byle
bir yaants vard. Daha sonra yazaca Devlet adl eserinde Zenon, herhalde ahit olduu bu
evlilikten esinlenerek vatandalar iin olduka zgrlk bir sosyal ve cinsel yaam dzeni nermiti.

Megaria Okulunda Mantk almalar

Zenon, Cynic okulun o gnlerdeki nderi olan Cratesten sonra, Megaria Okulunun zellikle mantk
alannda younlaan bir kolu olan Diyalektik Okulu takipileri Stilpo ve Diodoros Cronusdan da felsefe
dersleri ald. Diodoros Cronusun derslerinde kendisinden birka ya byk olan ve daha sonra
Diayalektikci Philo veya Mantk Philo adyla da tannacak olan Megarial Philo ile tant, onun artl
nermelerin doruluu konusunda hocas ile yapt tartmalar hayranlkla izledi. Bu mantk ve
diyalektiki hocalar ile yapt almalar, Zenonnun daha sonra kuraca kapsaml dnce
sisteminde, o zamanlar son derece etkili olan Aristoteles mantk sisteminden farkl ancak en az onun
kadar gl, yeni bir mantk modelini kurabilmesine olanak salad.
Megaria Okulu, Sokratesin hevesli bir rencisi olan Megarial Euclid tarafndan kurulmutu. Euclidin
ad, Platonun Theatetus diyalogunda, Sokrates ile Theatetus arasndaki tartmann notlarn tutmakla
grevli kii olarak geer. Euclid, Atina halk mahkemesinde idama mahkm edilen Sokratesin baldran
zehri ierken yannda bulunan en yakn dostlar arasndayd. Felsefesini Sokratesin iyi kavram ile
Elea okulunun birlik kavramn kaynatrmak zerine kurmutu. Ona gre birlik varsa bu birliin
tamam iyi olmaldr, buna gre iyiliin kart (ktlk) var olamaz. Euclidin rencisi olan hocas
Thrasymachus aracl ile edindii bu iyinin birlii fikrini ileri gtren Stilpo, buradan hareketle ahlak
alannda zgrlk, kendini denetleme, kendine yeterli olma gibi kavramlar iledii, Zenonun da
renci olarak katld dersler verdi. Bu temalar yllar sonra Stoa Okulunun dnce sisteminde nemli
yer tutacak kavramlard.

Academiada Polemondan Dersler

Felsefe reniminde hrsl ve istekli gen Zenonnun bir baka dura, Platonun kurduu felsefe okulu
Academia oldu. O dnemde okulun banda Platondan sonraki nc kuaktaki Polemon
bulunuyordu. Polemon, Atinann ileri gelen politikaclarndan birinin oluydu. Genliinde babasnn
varlna ve gcne gvenerek savurgan ve hovarda bir hayat sryordu. Bir gn arkada grubu ile
birlikte ar derece sarho halde grltc bir ekilde Academiada Xenocratesin ders verdii snfa
dald. O srada ll olma ve arya kamama konusunda bir ders anlatmakta olan Xenocrates,
terbiyesizce ieriye giren bu gen grubuna yle bir bakt ve sakin bir ekilde dersini anlatmaya devam
etti. Bu davran biiminden etkilenen ve dt kt durumdan utanan Polemon, bandaki elengi
kard, bir keye oturarak sessizce hocann dersini dinlemeye balad. Polemon o gnden sonra
Academiann iyi bir rencisi oldu, alkanl ve isteklilii ile ne kt. Hocas Xenocratesin M.. 314
ylnda lmnden sonra okulun bana seildi, bu grevi 45 yl baaryla srdrd. Polemon, felsefeyi
sadece konuulup tartlacak bir konu olarak grmyor, ayn zamanda uygulamaya geirilmesi ve
yaanmas gerektiini savunuyordu. En yksek iyi olarak doa yasalar ile uyum iinde yayor olmay
gryor ve kendisi de byle bir yaam sryordu. nsanlarn iradelerini kullanarak duygularn kontrol
altnda tutabileceklerini savunuyor ve kendi duygularna nasl hkim olduunu gururla sergiliyordu.
Academiada Polemonun istekli bir rencisi olarak dersler alan Zenon, bu fikirlere daha sonra
kuraca btncl felsefe sisteminde geni biimde yer verecektir.

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

6 / 10

Resim 6 Academia Alan Gnmzdeki Grnm

Aristoteles ve Lyceum
Citiumlu Zenon, Atinada ilk 15 yln o dnemdeki nemli felsefe okullarn srasyla dolaarak ve her
okulun temel bilgilerini renerek geirdi. O yllarda Atinadaki en nemli okullardan biri de
Aristotelesin ehrin dousunda bahelerin arasndaki kiralad evlerde kurduu Lyceumdu.
Aristoteles, Makedonyada bugnk Selanik ehrinin 55km dousunda kk bir yerleim olan
Staigrada domutu. Babas Nichomachus, Makedonya kral Amyntasn yakn arkada ve zel
doktoruydu. Annesini ve babasn daha kk bir ocukken kaybeden Aristotelesi, ablas Arimnestnin
ei olan Aterneuslu (Dikili) Proxsenos bytmt. Aristoteles, yannda kald sre iinde
Proxsenostan Retorik ve Mantk dersleri almt. Daha iyi bir eitim almak arzusu ile 17 yandayken
Atinaya geldi ve renci olarak Academiaya girdi. Burada ksa zamanda keskin zeks ve alkanl
ile ne kt, rencilikten eiticilie ykseldi. Hocas Platon ona stn zeks ve yetenei nedeniyle
Okulun beyni adn takmt.
Platon M.. 347 ylnda lnce Aristoteles yaklak 20 yldr iinde bulunduu Academiada daha fazla
kalmak istemedi. O sralarda Aterneus-Assos birliinin yneticisi olan arkada Hermeiasn davetini
kabul etti ve Assosa geldi. Assosda kurduu okulda felsefe dersleri veren Aristoteles, dostu
Hermeiasn o dnemde tm Anadoluyu igal etmi olan Persler tarafndan yakalanp ldrlmesi
zerine yaklak yl kald Assostan Lesbos (Midilli) adasna geti. M.. 342 ylnda Makedonya
kral II. Philipposun davetini kabul etti, Academiadan arkada ve rencisi olan ve kendisini yerlisi
olduu Midilli adasnda bir yldr arlayan Theophastros ile birlikte Makedonyann bakenti Pellaya
gitti. Burada kald 8 yla yakn sre iinde gelecein byk fatihi skenderin eitmeni oldu. M.. 335
ylnda Byk skender babasndan sonra Makedonya tahtna knca Aristoteles Atinaya dnm ve
kendi okulu Lyceumu kurmutu.

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

7 / 10

Resim 7 Aristoteles

Aristotelesin felsefe alanndaki temel fikirleri hi phesiz Academiada ve Platonun derslerinde

olumutu. Ancak byle parlak bir zek ve esiz bir beyin gcnn sadece bir bakasnn ortaya
koyduu fikirler ve bilgilerle yetinmesi dnlemezdi. Aristotelesin daha renciyken bile hocas
Platonun bata Formlar Kuram olmak zere baz dnceleri ile ayn fikirde olmad biliniyor. O,
kuramsal ve soyutlamalara dayanan bilgi retiminden ok, gzleme ve deneye dayanan yntemlerle
edinilen bilgileri ne karmak istiyordu. Daha Assos ve Midillide bulunduu zamanlarda son derece
dikkatli ve detayl doa gzlemleri yapm, arkada Theophastros ile birlikte canllar snflandrm,
tm bilimlerin kategorilere ayrmn yapmt. Aristotelesin gelitirdii bilimsel dnme yntemi ile
yapt snflandrmalar bugn de neredeyse ayn ekliyle kullanmaktayz. Aristoteles kendi okulu iin
dzenledii eitim programnda, Academiadaki felsefe, matematik ve geometri dersleri ile diyalektik
tartmalardan oluan kapsam ile yetinmemiti. O kendi programna analitik (mantk) gibi daha
kuramsal konularn yannda ve biyoloji, zooloji, astronomi gibi gzleme ve deneye dayal doa bilimleri
ile retorik, sofistik ve politika gibi halkn ilgisine dnk konular da eklemiti.
Zenon Atinada kalp kendini felsefe almalarna adamaya karar verdii sralarda Aristoteles oktan
okulun ynetimini dostu Theophastrosa brakarak annesinin memleketi olan Chalcis ehrine ekilmi
ve bir yl sonra M.. 322 ylnda uzun sren bir mide rahatszl sonucu hayatn kaybetmiti.
Aristotelesten sonra M.. 286daki lmne kadar Academiann banda kalan Theophastros,
derslerinde erdem ve ahlak konularn geri planda brakarak daha ok doa bilimleri konularna
ynelmiti. Atinadaki tm okullara srasyla devam ederek eitimini tamamlamaya alan Zenonun
Lyceumda renci olup olmadna ilikin elimizde bir bilgi yoktur. Ancak onun bu okulu, verilen
eitimin ieriini ve baretmeni byk bilgin Theophastrosu yakndan tand konusunda hi kuku
olamaz. Nitekim Zenon ve rencileri Stoa dncesini felsefenin ve hayatn hemen her alann
kapsayacak ekilde sistemletirirken Aristotelesin biyolojik organizmalara zg olmak zere kurduu
Aama Dzeni (Scala Naturae) modelini organik olmayan maddeleri de kapsayacak ekilde geniletip
kendi ruh anlaylar ile yeniden yorumlam ve kullanmlard.

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

8 / 10

Resim 8 Atina'daki Felsefe Okullar

Epicurosun Bahesi
Zenonun Atinadaki okullar dolaarak felsefe birikimini salamaya alt yllarda maddeci ve hazc
nitelikte kapsayc bir felsefe sistemi gelitirmi bulunan filozof Epicuros, Academiaya komu bir
alanda kurduu okulunda retisini rencilerine aktaryordu. Atina asll bir ailenin ocuu olarak
M.. 341 ylnda Samos (Sisam) adasnda doan Epicuros, 18 yalarnda eitim almak amacyla Atinaya
geldiinde Xenocrates Academiann bakanyd, Aristoteles ise hala Chalcisdeydi. Byk skenderin
M.. 323de lmnden sonra Atinay terk etmi, babasnn o zamanlar yaad Colophonda (zmirDeirmendere) on yl kadar kalarak Atomcu filozof Nausiphanesden dersler almt. Ardndan kendi
felsefesini bir sre Midillide, sonra da Lampsacusda (anakkale-Lpseki) anlatarak kendisine taraftar
toplad. M.. 307de tekrar Atinaya geldi, Academiann hemen yaknnda Bahe olarak bilinen bir
araziyi satn ald, okulunu burada kurdu. Sonralar Bahe ad ayn zamanda okulun ad olarak da
anld. Epicuros, okulun binalarn ve bahesini son derece deer verdii dostlar ve rencileri ile
paylayordu. Bahede kendi rettikleri sebzelerle yaptklar yemekleri tketiyorlar, akamlar grup
halinde felsefe sohbetleri yapyorlard. Okulu hakknda ve rencileriyle burada oluturduu
topluluun yaam tarz hakknda Atinada iftira niteliinde ktleyici dedikodular yaplyordu, ancak
Epikurosun insan sevgisi ve yksek ahlak hakknda en iddetli kartlar bile olumsuz bir sz
syleyemiyorlard.

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

9 / 10

Resim 9 Dnen Epicuros

Epicuros, felsefesinde fiziin temeline Democritos tarafndan ortaya atlan atomculuu koymutu. Ona
gre evrenimiz, grme yeteneimizin altnda kk boyutlardaki atomlar ve bunlarn iinde hareket
ettii sonsuz bir boluktan oluuyordu. Snrl bilgi ile kurduu atomcu evren modelinden atom alt
bileenlerin var olmas gerektii karmna ulam, yirminci yzyl banda kuantum teorisi ile ancak
aklanabilen, fiziksel olaylarn atom alt dzeyde grnr dnyadakinden farkl kanunlara uymas
gerektiini sylemiti. Epicuros, zamannn dier okullarndan farkl olarak mantk alannda zel bir
alma yapmamt ancak etik alannda dnemin tm okullarnda tartlan mutluluk nedir?
sorusuna kendine zg bir cevap vermiti; acnn yokluu ve insann temel ihtiyalarn zgrlnden
vazgemeden karlayabilmesi. Epicuros okulu, Stoaclk ile birlikte hem antik Yunanistanda hem de
Roma mparatorluunda en uzun sre varln srdren ve birbirleri ile rekabetten hi vazgemeyen
iki okuldan biri oldu. Zenon, kendi okulunu kurmadan nce Atinada eitimle geirdii onbe yl iinde
mutlaka Epicuros ile tanm, onun dnce sistemini renmi olmaldr ancak elimizde bu karlama
ile ilgili somut bir bilgi yoktur.

Resim 10 Epicuros

Stoa Dncesi (Sayit Hidayetolu)

28 Ocak 2016

10 / 10