ODUNUNYAPISIVEKURUTMAProf.Dr.RamazanKANTAY..

OrmanFakltesiIstanbulUniversity,Forestry
Facultyrkantay@istanbul.edu.trWOODSTRUCTUREANDDRYINGAbstractAlivingtreeiscomposedofroots,stem
andbranchesofwhichanatomicalandchemicalpropertiesdifferfromeachother.Stemisthemostimportantpartof
treesandconsistofbelow,middlesectionsandcronewhichalsoshowdifferencesintheiranatomicalproperties.
Followedbybeingfelled,treeslossmoisturefromcrosssectionsandsurfacesleadingdrying.Howevertheterm
dryingreferscontrolledmoisturelossfromwoodinparticularconditions.Themainobjectiveinwooddryingisto
decreasethemoisturecontentofwoodtoequilibriummoisturecontentatwhichwoodshouldhaveinserviceconditions.
Itiswellknownthatthereisacloserelationbetweenwoodstructureanddriyingproperties.Correctdryingtominimize
dryingtime,majorproblemsfromdimensionalchangesanddryingcostsmustbeachievedbyexperienceddrying
operators.Forthisreason,dryingoperatorsshouldhavedeepknowledgeonwoodpropertiesandstructure.Thispaper
*******uatesthegeneralstructureandpropertiesofwoodregardingwooddrying.1.GRYaayanbiraakk,gvde
vedallardanoluanbitkiselbirvarlktrvekk,gvdevedallardaodunyapsfarkldr.Gvdeaacnennemliksm
olupalt,ortavetepe(ta)olmakzereblmdenibarettir.Bublmdedeodunyapsayndeildir.Aacn
yaamboyuncazdenkabua,diptentepeyedoruodunyapsndadeimelermeydanagelir.Bunedenleodunun
yapsaynaatrnnfertleriarasndadeitiigibi,aynferdinksmlararasndadadeimektedir.Byleceodun
heterojenyapdazorbirmalzemeolarakkarmzakmaktadr.Aalarkklerivastasiletopraktansuveerimi
haldekimineraltuzlaralrlar.Bunedenleherzamanbnyelerindeyksekorandasubulunmaktadr.Hcreboluklarnda
bulunansuyaserbestsu,hcreeperindebulunansuyabalsuadverilmektedir.Aalarkesildiktenvebelli
boyutlardabiildiktensonraularndanveyzeylerindenrutubetkaybetmeyevekurumayabalarlar.Kurumakontrol
altndabelliartlarlagerekleirsebunakurutmadenir.Kurutmaileaamalzemeninrutubetikullanmyerindeaa
malzemedebulunmasgerekenkurulukderecesine(dengenemine)kadarindirilir.Odununyapsilekurutmazellikleri
arasndaskbirilikivardr.Kurutmayenksasrede,enazkusurvekaypla,enekonomikekildesonulandrmak
herkurutmaoperatrnngreviveidealidir.Buidealigerekletirmekiinodununyapsnvezellikleriniiyibilmek
gerekir.Buyazdaodunungenelyapsvezelliklerikurutmaileilikilendirilerekzetlenmitir.2.ODUNUN
ZELLKLERTeknolojianngetirdiiyeniliklereveoksaydayenimalzemeninrekabetineramenodunyada
aamalzemesahipolduunemlizellikleri,gzelliiveekiciliinedeniylegnmzdedehammaddevemalzeme
olarakbirokkullanmyerindeneminikorumaktadr.Hafifliinegredirencininyksekolmas,kolayilenmesi,iyi
boyavecilakabuletmesi,syyaltmas,sesiabsorbeetmesigibiiyizellikleriyannda,dgrnnngzelliiile
kullanldyerdescakvehobirhavayaratmasonuvazgeilemezbirmalzemehalinegetirmitir.Bugnkullanld
yersays6000denfazladr.Ancak,aamalzemeistenmeyenbazzellikleredesahiptir.Organikbirmaddeolmas
nedeniylermektedir.Kolayyanmaktadr.Bceklertarafndantahripedilmektedir.Kuruisebnyesinesualarak,ya
isebnyesindensukaybederekboyutlarndeitirmektedir.almaolarakadlandrlanboyutdeitirmeliflere
paralel,yllkhalkalaradikveteetynlerdefarklmiktarlardaolmaktadr.Bunedenlekullanmyerindeekil
deiiklikleriveatlamalarmeydanagelmektedir.Ayrcabudak,z,reaksiyonodunugibidoalbymekusurlarna
sahiptir.3.ODUNUNYAPISIVEKURUTMA3.1.KurutmannFaydalarModernaateknolojisiaamalzemeninarzu
edilmeyenszkonusuzellikleriniiyiletiricibirokyntemveolanakbulmutur.Odununmasifyapsnbozmadan
arzuedilmeyenzellikleriniiyiletiriciteknikilemlerinennemlisikurutmadr.Kurutmaileaamalzemeyebirokiyi
zellikkazandrlmaktadr.Havakurusu(%1215)aamalzeme,kurulukderecesimuhafazaedilebilirsermez.
rklkyapanmantarlarnaamalzemeyearzolabilmeleriiinrutubet,scaklkveoksijeneihtiyalarvardr.Bu
faktrlerdenbirininkontrolaltndatutulmasilermenlenebilir.Kurutmailerutubetfaktrkontrolaltnda
tutulmaktadr.Ancak,bykatlaklarolumasnedeniyletomruklarnkurutulmasszkonusudeildir.Kullanlaca
yerindengerutubetinekadarkurutulmuaamalzemeokazalr.Byleceatlama,arplma,dnmegibi
kusurlarnorander.yikurutulmuodununilenmesinde,rneinplanyalama,frezeleme,lambazvanaama,delik
ama,zmparalamagibiilemlerdeshhatliboyutlar,dahadzgnyzeylereldeedilir.Kuruaacntutkallanma,
yapma,iviveboyatutmazelliiiyilemektedir.Direncivesertliiartmaktadr.3.2.MakroskopikYapveKurutma
Herhangibiraagvdesindenbirtekerlekalnpincelenecekolursabirbirindenfarklyapdaikiesasksmgrlr.
Bunlardandksmkabuk,iksmodunolarakadlandrlr.Kabukileodunarasndagzlegrlmeyenvekambiyum
adverilenreyimlibirtabakabulunmaktadr.Odunksmnayakndanbaklrsa,birzetrafndaiiegemi
halkalardanibaretolduugrlecektir.Ayrcakabuayakndksmlarnak,zeyakniksmlarndahakoyu
renkliolduuvezdenevreyedorukoyuyadaak,matyadaparlakrenkteizgilerinuzandayrtedilecektir.
Tekerleinakrenklidksmnadiriodun,koyurenkliiksmnazodun,zetrafndaiiegemihalkalarayllk
bymehalkalar,zdenevreyedoruuzananizgilereznadverilmektedir(Resim1).Knbymenindurduu
tmiklimblgelerindeyetienaalardaazveyaokbelirginhalkalarolumaktadr.Daimiyeiltropikblgeaalarnda
isesreklibymeszkonusuolduuiinhalkalarteekkletmemektedir.Aayanbelirlemedeyllkhalkalardan
faydalanlmaktadr.Toprakseviyesindenkesilenaalardaktkzerindeyllkhalkalarsaylarakaacnyakolayca

bulunabilir.Toprakseviyesininstndeherhangibiryksekliktenkesilirse,ktkzerindesaylanhalkasaysnao
yksekliekadargeenylsayseklenmelidir.Yllkhalkalarngeniliimmdendahakkolabileceigibibirkacm
deolabilir.Zenginyalar,scaklk,iyitoprakartlargenikuraklk,souk,kttoprakartlarvebcektasallutudar
yllkhalkalarnolumasnasebepolur.Bunedenleyllkhalkalardanaacngemiiniokumakmmkndr.Resim1:
Yapraklaagvdesieninekesitiveksmlar.Biryllkhalkayakndanincelenecekolursa,renkveyapbakmndan
birbirlerindenfarklikitabakadanolutuuhemenfarkedilecektir.Bymeperiyodununbalangcndaoluanakrenkli
vegevekyaplitabakayailkbaharodunu,bymeperiyodununsonundaoluankoyurenkliveskyapld
tabakayayazodunuadverilmektedir.lkbaharodunudahaokbesisuyuiletimdeviniyrtrken,yazodunu
desteklemedeviniyrtmektedir.Yllkhalkaierisindeyazodunuitirakoranfazlaolanaaodunlarnnzgl
arlklaryksek,kurutulmalarzordur.Geneyalbiraagvdesindenbirtekerlekalpeninekesitiincelenecek
olursayllkhalkageniliklerininzevresindedahageni,kabuayaknksmlardadahadarolduugrlecektir.
Normalbyyenaalardazdenevreyedoruaacnyailemeydanagelenennemlideimeyllkhalka
geniliklerinindaralmasdr.Aayalandkayllkhalkalardaralr.Yllkhalkageniliiileyounlukarasndaki
ilikidendolayaacnyounluudaaynekildedeimektedir.Bylece,aayaamboyuncazdenevreyedoru
farklzelliklerdeodunolumaktadr.Genlikdnemindeoluanodunagenodun,erginlikdnemindeoluanoduna
erginodun,yallkdnemindeoluanodunayalodunuadverilmektedir.Genodun,gvdeninortasndazeyakn
yllkhalkalarieren(ilk525yllkhalka)alanvetepeyekadaruzanansilindireklindekiblmdr.Farklodun
ksmlarnierenbirkerestekurutmasrasndadzgnlnkoruyamaz.Farklodunksmlarndanretilenkeresteler
aynpartideaynkurutmaartlaraltndakurutulursakurutmakalitesidkolur.Karkpartilerdekaliteyiykseltmek
iingenodunkerestelerininkurutmaisteklerineuygunkurutmaartlaruygulanmaldr.znlargvdeekseninedik
olarakalnaneninekesittezdenevreyedoruuzananizgiler(nlar)halindegrlrler.Hemibreli,hemyaprakl
aalardaherzamanmevcutturlar.Enineyndegdaalveriinisalarvedepogreviyaparlar.Teknikbakmdanz
nlardirenciazaltc,radyalyndeyarlmakabiliyetiniartrcvekurutmasrasndaatlamaykolaylatrcbiretkiye
sahiptir.Diertaraftanznlarradyalyndesuhareketiniartrcetkiyapmaktadr.Radyalyndekikurumahzteet
yndekikurumahznagrezelliklediriodundadahafazlaolmaktadr.Byleceteetbiilmikeresteradyalbiilmi
kerestedendahahzlkurumaktadr.Buhususkurutmannynetilmesindeoknemlidir.Odunierisindesuhcre
eperlerindevehcreboluklarndabulunmaktadr.Hcreboluklarndabulunansuyaserbestsu,hcreeperi
ierisindebulunansuyabalsu(higroskopiksu)adverilmektedir.Kurutmasrasndanceserbestsusonrabalsu
odundanayrlmaktadr.Serbestsuyunodundanuzaklatrlmaskolayveabuk,balsuyungveyavatr(Resim
2).Odundaserbestsuyunhibulunmadfakatbalsuyunenyksekmiktardabulunduurutubethalinelif
doygunluurutubethalidenir.Lifdoygunluukurutmadadnmnoktasdr.Lifdoygunluunaulancayakadarkuruma
hzl,lifdoygunluundansonrayavacereyaneder.Diriodunhembesisuyunuileterek,hemdebesinleridepoederek
aacnhayatndaaktifroloynamaktadr.Bunakarnaahayatnnbellibirdnemindeoluanzodun,aacn
hayatndafizyolojikbirrolesahipdeildir.Bazistisnalardndagenelolarakdiriodunzodunanazarandahafazlasu
ihtivaetmektedir.Sumiktarbakmndanolanbufarkibreliaalardayapraklaalaragredahafazladr.Dikili
aalardazodundakirutubetazlrmeriskiniartrmaktadr.Mantarlaryeterlioksijenibulduklarndazodunu
rtmektevebyleceyaayanaalarngvdelerininortalarndarkvekovuklarmeydanagelmektedir.Resim2:
Oduniersindekisudurumununematikgrn(Wimmer2005).zodunilediriodunarasndaanatomikvekimyasal
bakmdandafarklarmevcuttur.Bunlarnennemlileritl(Thyll)teekklvezodunmaddeleridir.zodundaodun
ierisinezodunmaddelerininyerlemesiveiletkenborularntllerletkalbulunmas,aamalzemeninsualmavesu
geirmezellikleriniengelleyicibiretkiyapmaktadr.Bylece,aynartlaraltndazodundiriodunagredahayava
kurumaktadr.Lifyapsdenildiindehcrelerinboyunayndesralananlalmaktadr.Aamalzemedeliflerboyuna
ekseneparalelgidiyorsabylemalzemeyedzgnliflidenir.Lifleringidiiekseneparaleldeildebiraaltnda
seyrediyorsabylemalzemeyedespirallifliadverilir.Spiralliflilik(lifkvrkl)aacndirenzellikleriniveelastikiyet
modlnnemliderecedeazaltmaktadr.Lifkvrklolanbirkeresteninkurutulmasndaekildeimelerivezellikle
dnklk(burulma)kanlmazdr.Budaklardallarngvdedekalanksmlardr.Yaayansalambirdalgvdeile
kaynar.Kurumulbirdalgvdeilekaynaamaz.Gvdebiildiizamankaynamdalnkerestedekalanksmna
kaynambudak,kurumuldalnkerestedegrlenksmnalbudakyadadenbudakdenir.Aamalzemede
bulunanbudaklarodundokusundanfarklbirdokuyasahiptir.Budakodununormalodundandahaardr.Budaklarodun
dokusundalifsapmalarnanedenolurlarveodunundirencinidrrler.Budaklmalzemeninkurutulmasndaodun
dokusuilebudakdokusununfarklkurumasvedaralmassonucuekildeimelerininolutuu,kaynambudaklarn
atlad,kaynamamyadadenbudaklarnayrlpdtgrlr.Bunedenlebudaklmalzemeninkurutulmasnda
koruyucukurutmaartlaruygulanmaldr.Aabymesrasndaeitlifaktrlerinetkisialtndakalr.Buetkilere
reaksiyongsterereknormaldenfarklbirodunoluturur.Yapraklaalardaoluanreaksiyonodununaekmeodunu,
ibreliaalardaoluanreaksiyonodununabasnodunudenir.Reaksiyonodunuoluanaatazgvdeortasnda
deilyanakaymdurumdadr.Reaksiyonodunununzglarlyksektir.lenmesivekurutulmaszordur.Her

aacnkendinehasdoalkokusuvardr.Ard,sedirveserviaromatikhobirkokuyasahiptir.Bundandolayardve
sedirkurunkalemyapmnda,servieyizsandyapmndatercihedilir.Odunakokuverenmaddeleruucu
maddelerdir.Kurutmasrasndascaklkveneminetkisiilencehobirkokuhissedilmektedir.Dahasonrauucu
maddelerinkaybolmasilerahatszedicibirkokuyaylmaktadr.3.3.MikroskopikYapveKurutmaOdunmikroskop
altndaincelenecekolursaeitlihcrelerdenolutuugrlecektir.neyapraklaalarnodundokusuileyaprakl
aalarnodundokusufarkldr.neyapraklaaodunuesasitibariyleTraheidveParanimadverilenhcrelerden
olumaktadr.Birhcre,hcreboluu(yadalmen)vebuboluusaraneperdenibarettir.lkbaharodunu
hcrelerindeeperlerince,lmenlerbyktr.Bunlardahaokbesisuyunuiletmegreviniyrtrler.Yazodunundaise
eperlerkaln,lmenlerkktr.Odundasvlarnveyagazlarnhcredenhcreyeiletimiveyageiihcre
eperlerindekigeitlerdenolmaktadr.Svlarnodunierisindeiletilmesibakmndangeitlerinennemliksmgeit
zardr.Svlarnbirhcredendierinegemesiiinbuengeliamasgerekmektedir.neyapraklaaodunlarnda
kenarlgeitzarlarkurutmaveemprenyeilemlerindeglklerenedenolabilir.nkesnekyapdakigeitzarlar
merkezidurumdanayrldndageirgenolmayantorusbirtaraftakiporusutkayaraksvaknengelleyebilir.Bu
durumdakigeideaspirasyonhalindekigeitdenmektedir.Geitleriaspirasyonauramaamalzemeninkurumas
yavaolur.Odununkimyasalelementlerikarbon(C),hidrojen(H)veoksijen(O)dir.okazsaydaazot(N)vedier
elementlerdevardr.OdunmaddesiC,HveOnineitlikombinasyonekilleriilebazorganikkomponentlerden
ibarettir.BunlarSelloz,HemisellozveLignindir.AzmiktardaPektindevardr.Odunun%90nndanfazlasn
meydanagetirenbubileiklereilaveolarakbirokorganikveinorganikmaddehemhcreeperizerinehemdehcre
lmenizerineyerlemitir.Buyanbileiklerekstraktifmaddelerolarakadlandrlr.Organikesaslekstraktifmaddeler
ierisindeokbilinenlertanenler,uucuyalar,reineler,sakz,lateks,alkoloidlerverenkmaddeleridir.Bunlardan
tanenlervereinelerkurutmasrasndarenklenmelere,lekelenmelerenedenolmaktadr.norganikesaslmaddeler
ierisindeenbilinenleriisesilisvekalsiyumtuzlardr.Bunlarbimeveilemezorluklaryaratmaktadr.4.SONU
Aahayatboyuncaiklimsel,fizikselvemekanikselokfarkletkileraltndagelienvebuetkilerinizlerinitayan
bitkiselbirvarlktr.Aacnennemliksmodundur.erisindeyksekorandasubulunur.Bunedenlekullanlmadan
ncekullanmyerindeaamalzemedebulunmasgerekenrutubetderecesine(dengerutubetine)kadarkurutulmas
zorunludur.Odununyapsilekurutmazellikleriarasndaskbirilikivardr.Kurutmaileuraanlarnbaarlbir
kurutmayapabilmeleriiinodununkarmakyapsniyibilmelerivebildiklerinikurutmaileilikilendirerekuygulamalar
gerekmektedir.Buyaynahapteknikdergisinin6.saysndayaynlanmtr.FAYDALANILANKAYNAKLAR
BOZKURT,A.Y.1986.AaTeknolojisi.stanbulniversitesiOrmanFakltesiYaynNo.380,stanbul.BOZKURT,
A.Y.veN.ERDN,1987.AaTeknolojisi(DersKitab).stanbulniversitesiOrmanFakltesiYaynNo.445,stanbul.
KANTAY,R.1993.KeresteKurutmaVeBuharlama.OrmanclkEitimVeKltrVakfYaynNo.6,stanbul.
WIMMER,R.2005.WoodQuality:Causes,Methods,Control.