5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS

http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 1/12
AHAP MALZEME TEKNOLOJS
AATA BYME
Aata byme boy ynnde ve ap ynnde olmak zere iki ekilde gerekleir. Boy ynnde
byme salayan kk ve dal ularndaki vejatasyon noktalardr. Bu vejatasyon ular blnme
zelliine sahiptirler. En ynnde byme salayan odun ile kabuk arasndaki kombiyum
tabakasdr. Kombiyum tabakas da blnme zelliine sahiptir. Aalar iki kategoride incelenir.
ne yaprakllar: am, Gknar, Ladin, Ardnc, Saram, Karaam vb.
Yayvan yaprakllar: Kayn, Grgen, Ceviz, Kavak, St, Mee, Dut, Ihlamur vb.
YAYVAN YAPRAKLI AA ODUNLARININ HCRE DOKUSU ELEMANLARI10

I. BOYUNA ELEMANLAR
A. Prosentimatik ( Boluklu Hcre)
I. Traheler 11
II. Traheidler 11
Vacisentrik
Vaskler
III. Lifler 11
Lif traheidleri
Libriform lifleri
B. Prankimatik ( Canl Hcre)
I. Boyuna dizi paranim hcreleri
II. Fusiform paranim hcreleri
III. Dik balsam kanallar evreleyen epitel hcreleri

2. ENNE ELEMANLAR
I. z n paranimleri 11
Yatak z n paranimleri
Dik z n paranimleri
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 2/12
II. Yatk balsam kanallar evreleyen epitel hcreleri 11

TRAHE (Y.A.):11
A.M.nin boyu ynnde besi maddeleri tayan elemanlardr. Traheler besin kanallarnn st ste
birlemesi ve aralarndaki zarlarn yer yer erimesiyle oluan kanallardr. Eksene paralel ynde
uzanrlar. YAda yllk halka dallarna gre traheler 3e ayrlr.
Halkal Byk Traheli : Mee, Kestane, Karaaa, Akasya
Dank Byk Traheli : Kavak, St, Dibudak, At Kestanesi, nar
Dank Kk Traheli : Hu, Ihlamur, Grgen, Akaaa, Kzlaa
TRAHED (YA-YA):
Vaskler Traheidler:
Hcreler aras su iletimi grevini yapan iletim dokulardr. Traheidlerin ular kapaldr.
Uzunluklar birka mm kadardr.
Vacisentrik Taheidler:
Mee gibi Hal.B.Trh. aalarda traheler etrafnda enine kesitte yaz odunu iinde bulunur.
Traheidler hem YAda hem de YAda bulunan hcredir.
LFLER:
Skleranim hcreleri odun liflerini meydana getirir. Skleranim hcreleri destekleme grevini
yapan pek dokudan olumutur. O halde lifler aac destekleme grevi yaparlar. Pranim de
destekleme grevini yapar ama YAda skleranim YAda da paranim grevlidir. Baz aalarda
anormal geliim artlarndan jelatinli libriform lifleri meydana gelmektedir. (YAda ekme
odunu, YAda basn odunu). Bu lifler skleranim lifler olarak da adlandrlr.
Z IINLAR:
YAda gvde eksenine dik ya da yar ap ynnde uzanan ok sayda ki paranim hcrelerinin
(besleme ve depo) birlemesinden meydana gelen doku tabakasdr. Yaprakl aalarda gzle
grlebilir. Yalanc z odunu bulunan aalarda vardr. Bu tip z nlar enine kesitte kaln bir z
n gibi grnse de esasnda bu kaln z n ok sayda bir hcreden (Paranim) yaplm ince
z nlarnn yan yana gelmesi ile meydan gelir. nce z n arsnda lifler ve hatta bazen
traheler bile bulunur.
Yalanc z nlar kzlaa, mee ve grgen tr aalarda grlr. z n pranimleri
arasndaki geitler genel olarak basit geitlerden, fakat nadir olarak kenarl (bordrl) geitlerde
bulunabilir.
BALZAM KANALLARI (YA):
ki trldr.
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 3/12
1) Normal Balzam Kanallar: Liflere dik ve liflere yatk olmak zere iki trldr.
2) Patolojik Balzam Kanallar: YAda yaralanma sonucu meydana gelir. YAda meydana gelen
balzam kanallar orjn ne olursa olsun liflere paralel ynde olur. 2ye ayrlr.
Lisigen Meneli: Kanaln olumas iin hcre erimesi sz konusudur.
izogen Meneli: Kanaln almas iin orta lamelin erimesi sz konusudur.

THYULL OLUUMU 10
YAda bulunan trahelerin su iletme grevini yapamaz duruma gelme sebebini oluumuna tl
denir. tl, lmende keseler eklinde oluur. Bu aspirasyonun sebebi tl deil de kum, kire ve
kalsiyum oksalat gibi maddelerde olabilir. Tl, traheleri evreleyen paranim hcrelerinden geit
nembronu nedeniyle trahelerin ierisine doru (lmenlerde) torbacklarn veya baloncuklarn
sarkmasyla oluur. Bu durumda trahenin suyunu kaybetmesi s-onucu meydana gelir.
NE YAPRAKLI AALARDA HCRE DOKUSU ELEMANLARI 12
1) BOYUNA ELEMANLAR
I. Prosenkimatik
a) Traheidler
Boyuna Dizi Traheidler aa eksenine paralele elemanlar
Reineli Boyuna Dizi Traheidler aa eksenine paralele elemanlar
2) ENNE ELEMANLAR
I. Prosenkimatik
z n traheidi
II. Prankimatik
z nlar
Epitel hcre (reine kanallar evresinde bulunur ve reine salglarlar)

REAKSYON ODUNU 13
Srekli rzgar etkisinde byyen aalar ile yeterli sklk salanmam fazla meyilli yerlerde
aata z ortada olmayp da doru yer deitirir. Buna eksantrik gvde oluumu, oluan oduna
ise reaksiyon odunu denir. 2 eittir.
Basn Odunu:
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 4/12
YAda basncn tersi ynnde oluan dokuya basn odunu denir. Hcre eperi yuvarlak hale
gelmitir. S3 tabakas bulunmaz, lignin miktar fazla, direnci dk, lifler ynnde anormal
daralma gsterir. Bu yzden kurutulurken arplma meydana gelir.
ekme Odunu:
YAda basn ynnde oluan dokuya ekme odunu denir. ak ve parlak renklidir. Hcrede
lmen ierisinde jelatin tabaks oluur. Selloz ile dolmutur. Selloz oran normalin
zerindedir. Yumuak dokuludur.

RENE KANALLARI (YA izogen Menelilerdir)
Enine kesitte grlr. YAda am, Melez, Ladinde doal olarak reine kanallar bulunur. Enine
kesitte kk noktalar halinde grlebilir. Reine kanal gerek orta lamelin erimesi sonucu
olumutur. Boru eklinde kanallardr. Bu reine kanallar paranim hcrelerinin birbirinden
ayrlmas nedeniyle oluan boluklarda oluurlar. Reine kanallar normal ve patolojik olmak
zere iki ekildedir.
Normal Reine Kanallar:
am trleri ve ladinde grlr. izogen menelidir. Dik ve yatk olmak zere iki eittir. Dik
olanlar eksene paralel yatk olanlar eksene diktir.
Patolojik Reine Kanallar:
Yaralanma sonucu oluur. izogen menelidir. Aata dik ya da yatk ynde uzanrlar. Sedir ve
Mazda sk grlr.

ULTRA MKROSKOPK YAPI 14
Aacn kimyasal yapsn inceler. %50 selloz, %25 lignin (odun) %25 hemselloz (odun
polyoslar) dan olumutur. Odunsu bir hcrenin U. M. Hcre yaps hakknda 2 teori mevcuttur.
Micel teorisi:14
Odunsu hcre eperinin amorf bir ortam ierisinde teker teker ve birbirine paralel yerlemi
bulunan ubuk hakindeki selloz kristallerin misellerden olutuunu kabul eder. Selloz
kristalleri arsnda lignin maddesi bulunur.
Saakl Micel Teorisi:
Odunun genel yapsnn %75i ekerden oluur. Hidrolize edilip hayvan yemine dntrlebilir.
Glikoz= Anhidrit glikozun primer moleklleriyle balanmasndan= selloz uzun zincir
moleklleri oluur. Bunlarn da teker teker ya da fibril demetleri halinde balanmasndan =
mikro fibriller oluur. Mikrofibriller de birleerek selloz iskelet dokusunu oluturur. Glikoz
molekllerinin ters balanmasyla selloz oluur. (C6 H12 O6)
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 5/12
HCRE EPERNN YAPISI
Primer hcre eperi (PH) ite bulunur. Selloz iplikleri gelii gzel dalm gsterir. Sekonder
Hcre eperi (SH) S1 ve S3 tabakalarnda arpk sa rgs gibi bir dalm, S2 tabakasnda ise
paralele yakn, tek ynl, dzenli bir dalm gsterir. nce orta lamel geliir.
GETLER 8 -9
Hcreler aras madde al veriini salar. Sekonder hcre eperi ierisinde bulunan kanal
eklindeki boluklara geit denir. her geit d tarafa doru ince bir zar ile kapal bulunmaktadr.
Geit adn alan bu ince zar, bitiik iki hcreyi birbirine yaptran tabaka (orta lamel) ve primer
hcre eperi (PH) tabakalardr. Geitler genel olarak ikiye ayrlr.
Basit geitler:
Geit zarndan lmene doru uzanan geit boluu yaklak olarak silindir eklindedir. Bitiik iki
hcrenin yalnz birisinde bulunduu zaman bir taraf basit geit, ikisinde de bulunduu zaman ift
tarafl basit geit adn alr. Basit geitler paranim hcreleri ile traheler arasnda yer alr. Basit
geitliler YAda 5 grupta incelenir.
Pencere tipi geitler (amda grlr)
Pinoid tipi geitler (Ladin ve Melezde grlr)
Picoid tipi geitler (Ladin ve Melezde ok grlr)
Cupresoid tipi geitler (Porsuk ve Selvide ok grlr)
Tuxordoid tipi geitler (Kknar ve Maz gibi aalarda bulunur)
Bordrl geitler
Hayatta olmayan ancak besin suyu ileten hcrelerde bulunur. letim dokularndaki geitler kenarl
geitlerdir. Dierleri ise basit geitli olur.

Geit Aspirasyonu (kenarl geitlerde torus olay)
YAda kenarl geitlerde basn farkll yznden orta lamel imesi ile geit zar Torus ad
verilen olayla tkanr. Tkanan geit zar ne iinden bir madde verebilir ne de dardan ieri bir
madde alabilir. Bu tr aalar zerine srlen tutkal vernik gibi maddeleri ilerine alamazlar ve
bu sakncal bir durum olutur. Geit aspirasyonu YAda torus nedeniyle oluurken YAda tl
nedeniyle oluur.

AACIN ULTRA MAKROSKOPK YAPISI 15
Makroskopik yapnn akla gelen en nemli noktas hcre dokusunun darya akseden, dorudan
doruya gzle veya bytele grlebilen belirtilerdir.
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 6/12
z: Aa gvdesinde bulunan paranim hcrelerinden yaplm snger gibi dokulara denir. z ,
yuvarlak ya da keli olabilir. Genelde 1-2 mmyi gemez. Balsa aacnda ise 5mmye kadar
kabilir.
z Inlar: z nlar paranim hcrelerinin birlemesiyle meydana gelen yapya z n denir.
kalnlklar aa trlerine gre deiir. Ayn aa trnde bile farkl kalnlkta z nna
rastlanabilir. Kayn ve meenin z nlar kalndr. Enine kesit ynnde direnci azaltc ve
kuruma sonucunda atlamalar meydana getirici ilemleri kolaylatrr.
Yalanc z nlarnn grevleri :
Besin maddelerini zden kabua, kabuktan ze iletmek.
Rezerve madenlerini depo etmek.
ZODUN:
Aata ap artm ilerledike belli bir yatan sonra ze yakn olan yllk halkalardaki dokular, su
iletimi ve gda maddesi depo etme grevini brakarak yalnzca mekanik destek grevini yaparlar.
Odun yapsndaki kimyasal deimeler sonucu baz aalarda koyu renklidir. Bu reaksiyon
sonucu oluan oduna zodun denir (YAda am, Melez, YAda Mee, Kestane).
DRODUN:
Canl hcreli ve su iletimi ve depo devini gren canl hcrelerin bulunduu ak renkli ksma ise
diriodun denir.
OLGUN ODUN:
Btn aalarda belli bir yatan sonra iletim ve depo grevini yapan dokular bu grevi yapamaz
hale gelirler. Bu gibi olumlar suca fakiridir. (canl) Diriodun ile renk fark olumamsa buna
olgun odun denir (Ladin, Kknar).
Not: Olgun, diri ve z odunu bulunduran aa karaaatr.

TEKSTR (Dokunu)16
1. Teknolojide Tekstr:
Bir yllk halka ierisindeki yaz odunu itirak oranna denir. bu oran bydke kuvvetli,
kldke zayf tekstr terimi kullanlr. Yaz odunu itirak oran fazlalatka ar odun oluur.
Buna kuvvetli tekstr denir. yaz odunu itirak oran azaldka odun hafifler ve buna zayf tekstr
denir. Tekstr= Yaz Odunu Genilii (Y.O.G) / Yllk Halka Genilii (Y.H.G).
2. Uygulamada Tekstr (YA):
Traheid ve trahelerde z nlar ince ise buna ince tekstr. Kaln ise Kaba tekstr denir. YAda
testr sz konusu deildir. O halde yaprakl aalarda kaba tekstrleri yle sralayabiliriz.
ok nce Tekstrl: imir, Kzlck
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 7/12
nce Tekstrl: Akaaa
Orta Tekstrl: Hu
Olduka Kaba Tekstrl: Ceviz, Maun
ok Kaba Tekstrl: Mee, Kestane
3. Grne Gre Tekstr:
lkbahar ve yaz odunun birbirinden belirgin bir ekilde ayrt edilmedii aalara yeknesak
tekstrl (Ihlamur, Hu, Gknar, Ladin) aalardr. O ve YOnun birbirinden ayrt edildii
aalar yeknesak olmayan (Melez am, Mee, Dibudak) tekstrldr.

LFLER 17
Normalde aa eksenine paralel giderler. Yalnz paralellikten sapma sz konusudur. Bu durum
farkl lif yapsn ortaya karr. Lif yapsna gre lifler 4e ayrlr.
Dalgal ve Ondlal Lifler:
Yllk halka ierisinde ksa aralkl radial kesitte lifler bir saa bir sola gidiyorsa bu tr aalarda
k yn deitiinde kl ve glgeli ksmlar deiir (Mee, Akaaa)
Kabartl Lifler:
Lifler birinci halka ierisinde ze ve evreye doru zikzak izerek oluur. Teet kesitte yllk
halkalarda kaymalar oluur. Bu tr lifli malzemeler mzik aletleri yapmnda kullanlr
(Akaaa, Maun).
Spiral Lifler:
Lifler aa eksenine a yapyorsa bu bir olumsuz durumdur. Bu tr liflere spiral lifler denir.
Gml Lifler:
Yllk halkalarnn bir saa bir sola lif ynlerinin tayin edilmesiyle meydana gelen grnt
zelliidir. Radial kesitte net olarak grlebilir

AATA KOKULAR 17
Aa ierisindeki kimyasal maddeler ortam scaklnda buharlaarak darya koku verirler.
zellikle yapsnda karbonhidrat bulunan aalar kokuma yapabilirler. Gda maddesi depolamada
nemli bir husus olup gzel kokulu aalarn kullanlmasnda fayda vardr.
Gzel kokulu aalar: Sedir ve Ard olabilir.
Kt kokulu aalar: Kokaraa ve Kartopu rnektir.
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 8/12
Kokusuz aalar: Kknar,Ladin ve Dbudak rnektir.

AACIN FZKSEL ZELLKLER18
1. Odun Su likisi
2. Odunun zgl Arl
3. Odunun Termik zellii
4. Odunu Akustik zellii
5. Odunun Elektriksel zellii

1. ODUN SU LKS
Btn higroskopik maddeler bulunduu ortam scaklna bal olarak belli bir denge rutubetine
sahiptirler. Bu yzden odun malzeme, evresindeki hava scakl ve bal neminin fonksiyonu
olarak belli bir rutubet derecesine ulancaya kadar, havadan ierisine su buhar almakta ya da
ierisindeki suyu havaya vermektedir.
Higroskopik maddenin ortamdan su alp vermesine sorpsiyon denir.
Kuruma halindeki denge rutubetine desorpsiyon denir.
Rutubet alma durumundaki denge rutubetine adsorpsiyon denir.
Higroskopik Denge:
Odunun adsorpsiyon yolu ile havadaki su buhar molekllerini tutmas ya da desorpsiyon yoluyla
ierisindeki suyu brakmas belli bir denge rutubetine ulancaya kadar srer. Sonra durur.
Bylece evresindeki havann bal nemi ile odunun rutubeti arasnda bir denge meydana gelir.
Bu dengeye higroskopik denge denir.
Denge Rutubeti:
Higroskopik denge durumunda meydana gelen rutubete denge rutubeti denir.

RUTUBET HALLER
1) Taze Hal (Molekler Sorpsiyon): Lmendeki serbest su tamamen boalmadan H..deki bal
su kmaz.
2) Lif Doygunluk Noktas (L.D.N.): eper tamamen doygun haldedir.
3) Hava Kurusu (Adsorpsiyon): Ak hava artlarnda adsorpsiyon (rd) deeridir.
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 9/12
4) Tam Ya Hal: A.M.nin uzun sre su ierisinde kalma durumundaki halidir.
5) Tam Kuru Hal: A.M. ierisindeki suyun bulunmad haldir.

HYSTRESE HisterezOLAYI 19
Desorpsiyon halindeki denge rutubeti (rdD) ile adsorpsiyon halindeki denge rutubeti (rdA)
arasndaki farktr. Histerez kuru olan malzemenin ya olan malzemeye gre daha az bir deerde
denge rutubetine ulaacan gsterir.

.A 20
Tam kuru halde z odunu teekklatn iermeyen bir odunun .A, (1cm) hacim ierisindeki
hcre eperi ve odun malzemenin (gr) cinsinden arlna denir.
Mutlak kuru .A: Odun +Hava
Mutlak ya .A: Odun + Su
Ya .A: Odun +Hava + Su

.A (r)= Arlk (G) / Hacim (V)
Islak .A (ru)= Gu / Vu=%12 nem
Tam Kuru .A (ro)= Go / Vo
Hava Kurusu zgl arl (r12)= Go / V12 hava kurusunda rutubet %12dir
Hacim Younluk Deeri (R)= Go / Vy = ro / (1+v)

ZGL AIRLII ET. FAK.
1) Hcre eperi kalnl: Hi kaln, lmeni dar ise (+) ynde; Hi dar, lmeni geni ise (-)
ynde etkiler.
2) Yaz odunu itirak oran (YOG): .A arttrr.
3) Yllk halka genilii (YHG):
YAda dank trahelilerde homojen yapda olanlar .A etkilemez.
YAda halka genilii dar olann .A fazladr.
YAda yllk halka genilii arttka .A artar.
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 10/12
4) Aacn ya:aa yalandka sk halka yapar. YAda etkili olmaz. Ancak YAda .A arttrr.
5) Reine, Balzam, Reaksiyon odunu ve dier benzeri eyler .A arttrr.
6) Kk, Gvde ve Dal odunu: Kk en fazla boluklu ksmdr. zgl arla etkisi azdr.
Gvdeninki kkten fazladr. Reaksiyon odunu bir hayli fazla olan dal odunu .A arttrr.
7) Suyun etkisi: LDNnin zerindeki su art .A arttrr.
8) klim durumu: Toprak, su, hava ve yetitii yer .A etkiler.

HACM LM METODLAR I21
1) Sitreometrik Metodu: Malzemenin eni boyu kumpasla llp hacmi bulunur.
2) Svlara Daldrma Metodu: dolu kaba batrlan malzeme tard suyun hacmine eittir. Su
almamas iin parafinlemek gerekir. Ancak gvenilir deildir.
3) Civa ierisine daldrma
4) Gazlarla lme
5) Arimet prensibine gre lme

BOLUK HACMNN BULUNMASI
1cmlk odun hacmini oluturan selloz ve havadr.
c = 1 m (c= Hava Boluu m= Odun Hacmi)
m = ro/ rm (ro = .A)
c = 1 (ro / rm) x 100
Mutlak Arlk (rm=1,50) btn aa trleri iin ayndr. 1cmlk boluksuz sktrlm hacim
demektir.
rnek:
Balsa aacnn .A 0,13gr/cmtr. Bu aacn boluk hacmini bulunuz.
zm:
c = 1 (ro / rm) x 100 = 1- (0,13 / 1,50) x 100 =91,34

AM TERMK ZELLKLER 21

5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 11/12
Termik Genleme: 22
Is ve scaklkla ilgili zelliklerdir. Malzemenin s ve scaklk karsndaki davranna termik
genleme, zelliklerine termik zellikler denir. scaklk bir g birimidir.
Termik genleme katsays: 1 derece s artna karlk cisimde meydana gelen uzama
miktardr. A.M. de lif ynnde az, teet ynde ok, radyal ynde en fazla genleme meydana
gelir.

Is letkenlii Katsays: 22
Kenarlar 1m olan kp eklindeki bir malzemenin karlkl iki yzeyi arasnda 1 derecelik s
fark olutuunda bu sdan kar yzeye 1 saat zarfnda ulaan s miktarna s iletkenlii
katsays denir. s iletkenliine etkide bulunanlar; lif yn, .A ve rutubet miktardr.
Aata:0,09-0,28 kc/mhc alminyum:1400 demir:330

Spesifik s:23
Herhangi bir maddenin 1 kglk scakln 1 derece azaltmak veya arttrmak iin verilmesi veya
alnmas gereken sya denir. Odunun 1 kg scakln 1 derece artrmak iin 0,324 kcal/kg
gerekir.

Is letim Kabiliyeti: 23
Ahabn s iletme kabiliyeti .Ana bal olarak deiir. .A arttka azalr, azaldka artar. Is
mas s yaylmas anlamndadr.
Odunun Is Deeri:
Odunun yaklmas ile meydana getirecei kaloridir. 1kg kuru odun yakldnda 4500kcal s
aa kar. Odunun rutubeti %30 olduunda 1kg yakldnda yaklak olarak 3300kcal s aa
kar.

Elektriksel zellikler 23
kanuna gre bir iletkenin ular arasndaki potansiyel farklar ile iletkenden geen akm iddeti
arasndaki oran sabit olup buna iletkenin elektriksel direnci denir.
Tam kuru A.M. iyi bir yaltkandr. letken deil.
Elektriksel diren genel olarak .A arttka azalr. Hava boluu arttka artar.
5 6 2014 AHAP MALZEME TEKNOLOJS
http://www.mobdek.8m.net/amt.htm 12/12
Liflere dik ynde, liflere paralel ynden yaklak iki kat kadar diren vardr.

Spesifik Elektriksel Diren z Diren :23
Kenar uzunluklar 1 cm olan kp eklindeki bir iletkenin elektrik akmna kar direncini
gsterir. Aacn trne, .Ana ve rutubetine bal olup %0-%28 arasnda rutubet arttka hzl
ve doru orant olarak z diren azalr. A.M. yapsndaki parafin ve reinelerde emprenye ileri
z direncin deerini deitirir. Parafin ile emprenye edilmi ve tam kuru haldeki odun iyi bir
izolatrdr malzemesidir.

AKUSTK ZELLKLER 23

SES ENERJS KAYBI 24

A.M. MEKANK ZELLKLER 25

ELASTKYET ZELLKLER 25

ELASTKYET MODLN ET. FAK. 25