Kemik Doku Histolojisi

Kemik Dokusunun Genel Özellikleri

ØKemik, özelleşmiş bir bağ dokusudur.

ØDestek dokular arasında gerçek anlamda destekleme görevi yapar.

ØKalsifiye olan hücrelerarası madde (=matriks) içerir.

ØYetişkin iskeletinin en önemli yapıtaşını oluşturur.

Kemik Dokusunun Görevleri

ØYumuşak dokudan meydana gelmiş yapıları ve kafa ile torakstaki

organları korur.

ØKemik iliğinin yatağıdır.

ØÖzellikle kalsiyum ve fosfat iyonlarının kontrolünü sağlar.

ØHareketi sağlar.
Kemik Dokusunun Görevleri
ØKemik, çok büyük dayanıklılığa sahiptir.

ØDayanıklılığına ve sertliğine rağmen, bireyin ömrü boyunca yıkılıp

yeniden yapılan, canlı ve dinamik bir dokudur.

ØCerrahi müdahalelerle şekil değiştirebilir.

ØEndokrin, metabolik ve beslenmeye bağlı olarak etkilenme gösterir.

ØKullanılmaması atrofiye, fazla kullanılması hipertrofiye sebep olur.

Şekline göre:

Uzun kemik
Yassı kemik

Kısa kemik İrregüler kemik

Makroskobik yapısına göre:
Kompakt kemik Spongiyöz kemik
Mikroskobik yapısına göre:
Primer
(Örgümsü-İmmatür)
kemik

Sekonder
(Lamellar-Matür)
kemik
Histogenezine göre:
Membranöz kemik Endokondral kemik
Kemik Dokusunun Yapısal Elemanları

HÜCRELER
ØOsteoprojenitör (Osteojenik) hücre
ØOsteoblast
ØOsteosit
ØOsteoklast

LİFLER
ØKollajen tip I ve V

AMORF ARA MADDE

ØOrganik komponent
Øİnorganik komponent
İnorganik Komponent

Ø Kuru ağırlığının % 65’ini oluşturur.

Ø Kalsiyum fosfat (%85)

Ø Kalsiyum karbonat (%10),

Ø Kalsiyum florid, magnezyum florid, hidroksit ve sulfat bileşikleri

ile sodyum ve potasyum da bulunur.

Ø Kalsiyum ve fosfor hidroksiapatit kristallerini oluştururlar.

Organik Komponent
Ø Kuru ağırlığının % 35’ini oluşturur.

Ø Kollajen tip I %90-95’i ve az miktarda tip V kollajen

Ø Glikozaminoglikanlar
ØKondroitin sülfat
ØKeratan sülfat
ØHiyaluronik asit

Ø Proteoglikanlar ve agregatları

Ø Glikoproteinler
Ø Osteonektin
Ø Osteokalsin
Ø Osteopontin
Ø Siyaloprotein I ve II
Ø Kemik matriks homojen asidofilik boyanır.

Ø Kemiğe sağlamlık-dayanıklılık veren eleman kollajen liflerdir,

Ø Sertlik sağlayan ise hidroksiapatit kristalleridir.

Osteoprogenitör hücreler:

Ø Mezenkimal kökenli, indiferansiye, mitozla bölünebilen

hücrelerdir.

Ø Osteoblastları oluştururlar.

Ø Sekonder kemiklerin periosteum ve endosteumunda, havers ve

volkmann kanallarında inaktif olarak bulunurlar.

Ø İğ biçimli, soluk boyanan oval nukleusa sahip, sitoplazmasında bol

serbest ribozom, az GER ve küçük bir Golgi k. taşıyan hücrelerdir.
Osteoblastlar:

Ø Kemiğin yüzeyinde bir tabaka oluşturacak şekilde dizilmiş,

kübik/silindirik hücrelerdir.

Ø Yüksek metabolik aktivite gösterirler.

Ø Kemik matriksin organik bölümünü sentezleyip salgılarlar. Osteoid

dokuyu oluştururlar.

Ø Osteoid kalsifiye olunca osteositlere dönüşürler.

Ø Alkalin fosfatazdan zengindir.

Ø Membranlarında parathormon (PTH) reseptörü taşırlar. PTH ile

uyarılınca osteoklast-stimülan faktör salgılarlar.
 Osteositler:

Ø Osteoblastlardan farklılanan, kalsifiye matriks arasındaki

lakünalar içinde yerleşik, olgun hücrelerdir.

Ø Sitoplazmik uzantıları, kanaliküller içinde seyredip komşu

hücrelerle gap junction kurar.

Ø Besin maddeleri ve hormonlar sitoplazmik uzantılarla hücreden

hücreye geçer ve bu sayede kemik dokunun canlı kalmasını
sağlarlar.

Ø Organeller azalmıştır, çekirdek heterokromatiktir.

Osteoklastlar:

ØKökenini kan monositleri ile aynı kök hücreden alırlar.

Øİri, çok çekirdekli, asidofilik sitoplazmaya sahip hücrelerdir.

ØSitoplazma, Golgi aygıtı, mitokondriyonlar ve polizomlardan

zengin, GER’ den fakirdir.

ØOsteoklastların kemik yüzeyine oturdukları çukurlara Howship

lakünaları denir.

ØKemik dokunun rezorbsiyonundan sorumludur.

Periosteum ve Endosteum

Ø Kemiğin iç ve dış yüzleri kemiği oluşturan hücrelerden ve bağ

dokusundan oluşan tabakalarla örtülüdür.

Ø Periosteum kemiği dıştan saran kalın bir tabakadır.

Ø Dış fibröz tabakası kollajen lifler ve fibroblastları, hücreden

zengin olan iç tabakası osteoprojenitör hücreleri içerir.

Ø Periosteum kemik matrikse Sharpey fibrilleri ile sıkıca tutunur.

 Periosteum ve Endosteum

Ø Endosteum kemiğin içindeki bütün boşlukları örter.

ØTek katlı yassı/kübik osteoprojenitör hücreler ile az miktarda bağ

dokusundan oluşur.

Ø Periosteum ve endosteum kemik dokusunun beslenebilmesi,

büyüyebilmesi ve onarımı için gereklidir.

Ø Kemik doku için osteoblast kaynağıdır.

Periosteum

Endosteum
Histolojik Kemik Dokusu Tipleri

1. Primer kemik (örgümsü/immatür)

Ø İntra uterin hayatta şekillenir.

Ø Her zaman ilk oluşan kemik doku primer kemiktir. Geçicidir,

sekonder kemik dokusuna dönüşür.

Ø Kollajen lifler rastgele seyrederek ağsı (örgümsü) bir yapı

oluşturur.

Ø Genellikle süngerimsi görünümdedir.

Ø Matriks mineralizasyonu azdır.

Ø Doku hücreden yana zengindir.

Primer kemik
Histolojik Kemik Dokusu Tipleri

2. Sekonder kemik (lamellar/matür)

Ø Yetişkinlerde bulunur.

Ø Kollajen lifler birbirine paralel düzenlenmiş demetler (düzenli

tabakalar) halindedir.

Ø Kompakt ya da spongiöz yapıda olabilir.

Ø Matriks mineralizasyonu tamdır.

Ø Hücreler daha az yer tutar.

 Kompakt ve spongiöz kemiğin bulunduğu yerler:
Ø Uzun kemiklerin epifizi ince bir kompakt kemik tabakasıyla
kaplanmış spongiöz kemiktir.

Ø Diafiz adı verilen silindirik kısım kompakt kemikten yapılıdır,

meduller kaviteye bakan yüzünde çok az spongiöz kemik vardır.

Ø Diyafizin epifize en yakın genişlemiş ya da konik parçasına metafiz

adı verilir.

Ø Kafatasını oluşturan yassı kemikler, diplöe adı verilen spongiöz

kemik ile ayrılan, iki kompakt kemik tabakasına sahiptir.

Ø Kısa kemiklerin merkezindeki spongiöz kemik dıştan kompakt

kemikle çevrelenmiştir.
Kompakt Kemik

Ø Kompakt kemik her zaman sekonder kemik yapısındadır.

Ø Kollajen lifler 3-7 μm kalınlığında birbirine paralel ya da bir

vasküler kanal etrafında dairesel olarak dizilmiş lameller halindedir.

Ø Kan damarlarını içeren bir kanalı saran, konsantrik dairesel

lamellerin oluşturduğu yapıya Osteon (Havers sistemi) denir.

Ø Bu kanallar da Havers Kanalı adını alır.

Ø Osteositler lameller arasında sıkışmış lakünalar içinde yer alır.

Ø Kompakt kemikte bulunan bir başka kanal ise Volkmann Kanalıdır.

Havers ve Volkmann Kanalları

Ø Havers kanalı, kemiğin uzun eksenine paralel seyreden,

endosteum ile örtülü, kan damarları, sinirler ve gevşek bağ dokusu
içeren silindirik yapıdır.

Ø Çevresinde konsantrik lamellar sistem (osteon) vardır.

Ø Enine kesitlerde yuvarlak boşluklar, boyuna kesitlerde ise ince

uzun tüpler şeklinde görülürler.
Havers ve Volkmann Kanalları

ØVolkmann kanalı kemiğin uzun eksenine dik (transvers) ya da

oblik seyreden, periosteum, meduller kavite ve Havers kanalları
arasında bağlantı kuran ve kan damarlarını dağıtan, endosteum ile
örtülü silindirik yapılardır.

ØÇevresinde dairesel lamelleri yoktur. Lamelleri delerek geçer.

ØEnine kesitlerde oblik seyirli silindirik, boyuna kesitlerde

oblik/dik tüpler ya da yuvarlak boşluklar şeklinde görülür.
Kompakt kemik lamelleri

Ø Havers lamelleri: Havers kanalı etrafında (osteon-havers

sistemi)

Ø İnterstisyel (ara) lameller: Osteonların aralarında

Ø Sirkumferensiyal lameller: Kemik yüzeylerinde (iç ve dış

dairesel lameller) bulunurlar.
Wolkmann kanalları
Spongiyöz Kemik

Ø Anastomozlaşan kemik trabeküllerinden oluşur.

Ø Trabeküllerdeki lameller paralel seyirlidir.

Ø Trabeküllerin aralarında kemik iliği ile dolu boşluklar vardır.

Ø Havers ve Volkmann kanalları yoktur.

Ø Besin ve oksijeni kanaliküller aracılığıyla çevresini kuşatan

kemik iliğinden alır.
trabekula