İskelet Sistemi Dokularının Genel

Özellikleri

Prof. Dr. Ümit KAYA

Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi
Ortopedi ve Travmatoloji Bilim Dalı
 Kemik Dokusunun Görevleri
 Omurgalılarda destek ve koruma görevi yapan kemik
doku, dokular içinde en sert olanıdır.
 Merkezi sinir sistemi organları, göğüs kafesi içine
yerleşmiş veya pelvis bölgesinde yer alan organlar,
sistemler ve önemli dokular, kemik dokusu
tarafından desteklenir ve korunur.
 Kalsiyum ve fosfat iyonları için bir depo görevi yapar.
 Kemikler iskelet kaslarına ve tendolara bağlanma
noktaları sağlayarak hareket sistemini oluşturur.
 Diğer bağ ve destek dokularında olduğu
gibi yani temel madde (kemik matriksi)
yoğunluklu hücrelerin az olduğu bir
dokudur.
 Kemik dokunun kullanımına bağlı kemik
kütlesindeki artış ve hipertrofi (anormal
büyüme, irileşme) tersi durumda atrofi
(zayıflama, körelme) oluşur.
Kemik Dokusunun Mikroskopik
Özellikleri
Kemik Dokusunun Hücreleri
Osteoprogenitor hücreler

Osteoblast

Osteosit

Osteoklast

Kemiği kaplayan hücreler

 Biyolojik mineralizasyon
 Vücutta kemikte ve dişlerin sement,
mina, dentin tabakalarında görülür.
 Hücre dışı Ca ‘un osteokalsin ve
sialoproteinlere bağlanması
 Yüksek Ca konsantrasyonunun
osteoblastları uyarması
Kemik matriksi (Fundamental substans)
 Diğer bağ ve destek dokularında olduğu gibi yani
temel madde (kemik matriksi) yoğunluklu
hücrelerin az olduğu farklı olarak da inorganik
maddeler içeren bir dokudur. Temel içerik
aşağıdaki gibi sıralanır.

1. İnorganik kısım,
2. Organik kısım;
A-Amorf kısım,
B- Fibröz kısım
 Sağlam ve dayanıklı bir kemikte temel
maddenin bu kısımlarının birbirine oranı
dengeli olmalıdır.
 Organik kısım eksikliğinde kırılgan olur.
 İnorganik kısımda eksiklik olursa kemik
elastik özellik gösterir.
 KEMİK ZARLARI
Periosteum
 Kemik dokusunu dıştan saran bağ dokusuna
periost (periosteum) adı verilir.
 Periost gelişme döneminde iki katmandır. Dış
katman iplikseldir. Hücresel yapıda olan iç
katman osteojenik tabaka adını da alır.
 Hücrelerin çoğunluğu osteoprogenitor
hücredir.
 Endosteum
 Kemik dokusunu içten saran bağ dokusuna
endost (endosteum) adı verilir, periost’tan
daha incedir, kemik iliğinin devamı olan ve
osteoprogenitor hücreler içeren retiküler
bağ dokusu özelliğindedir.
 Kemik Doku Çeşitleri
 Kemik dokusunun iki çeşidi vardır:
1. Primer kemik dokusu (Olgunlaşmamış
kemik )
2. Sekunder kemik dokusu (Olgun kemik )
 Primer kemik dokusu
 İntrauterin hayatta ilk şekillenen
olgunlaşmamış kemik dokusudur.
 Primer kemik dokusunda ;
- temel madde yeterince sertleşmemiştir
- osteositler sayıca boldurlar
- doku içinde düzensiz şekilde dağılmışlardır
- kollagen iplikler gelişigüzel seyrederler
 Sekonder kemik dokusu
 Olgun kemik dokusu da denir.
 Matriks oldukça sertleşmiştir.
 Osteositlerin oturduğu lakunlar çok
yassılaşmıştır ve kanaliküli osseiler iyi
gelişmiştir.
 Lamelli bir yapı gösterir, bunlara kemik
lamelleri adı verilir.
 Sekonder kemiğin süngerimsi ve kompakt
kemik olmak üzere iki tipi vardır
 Olgun Kemik Dokularının Karşılaştırılması
Spongiyöz kemik Kompak kemik
Birbiriyle anastomozlaşan Mikroskopik kanalları
kemik lamellerinden oluşur.
vardır.
Kemik iliği ile dolu düzensiz
Kemik lamelleri özel
trabeküller vardır.
Lameller birbirine paralel yerleşim gösterir.
seyirlidir. Bütün kemiklerin dış
Kısa ve uzun kemiklerin yüzlerinde bulunur.
metafiz ve epifizlerinin iç
kısımları ile yassı kemiklerin
iç yüzlerinde bulunur.
I. Havers lamelleri (spesiyal lameller)
II. Ara (interstisyel) lameller
III. Dış dairesel lameller
IV. İç dairesel lameller
 OSTEOGENEZ (KEMİK YAPIMI)

 Kemik yapımına osteogenez, ossifikasyon,

kemikleşme gibi adlar verilir.
 Kemikleşme paratiroid hormonu ve D3
vitamininin etkisinde osteoblastlar ve
osteoklastlar aracılığıyla kemiğin büyüme
ve yeniden şekillenmesi olaylarını içerir.
İki türlü kemikleşme vardır
1. İntramembranöz kemikleşme: Mezenkim
dokusunun doğrudan kemik dokuya
dönüşmesidir. Yassı kemikler bu şekilde meydana
gelir.
2. İntrakartilaginöz (endokondral)
kemikleşme: Mezenkim dokusundan önce
hyalin kıkırdak bir model gelişir sonra bunun
yerini kemik doku alır.
Kısa ve uzun kemikler bu şekilde meydana gelir.
 Kemiğin kanlanması
 Besleyici arter sistemi
 Metafiz epifiz sistemi
 Periosteal sistem
 Kemik yapım ve yıkımı üzerine
hormonların etkisi
Paratiroid hormonu
Kan kalsiyum düzeyi düşünce parathormon
salgılanır ve osteoklastları aktive ederek
kemik resorbsiyonunu sağlar, kalsiyum
kemikten kana mobilize olur.
Kalsitonin hormonu
Tiroid bezindeki parafolliküler hücreler
tarafından salgılanır. Osteoblastları aktive
ederek kemik yapımını sağlar, böylece kalsiyum
kandan kemiğe geçer.
Somatotrop hormon
Kemiğin büyümesini uyarır, özellikle epifiz plağı
üzerine etkilidir.
Testosteron ve östrojen
Her iki hormon da kemik yapımını hızlandırır.
Kemiklerin Makroskopik Yapısı
(Anatomisi)
Beş kemik tipi vardır.
Uzun

Kısa

Yassı

İrregüler

Sesamoid
 Kıkırdak Dokusu
 Kıkırdak dokusu damarsızdır. Difüzyon
yolu ile beslenir. Şekilsiz temel madde
sülfatlı asitmukopolisakkarittir. Bu madde
kondroitin sülfat olarak isimlendirilir.
Eklem kıkırdakları ve synovial
zarlar
 Kemiklerin birbirleriyle olan bağlantı
yerlerine eklem adı verilir.
 Diartrozis tipi eklemlerde, kemiklerin
hyalin kıkırdakla (perikondriyumu
bulunmaz) kaplı uçları eklem kapsülü
adı verilen synovial bir membran ile
birbirine bağlanmıştır
 Eklemleri sarmış  Damar ve sinirlerden
olan zarlar (capsula zengin bağ dokusu
articularisler) iki yapısında olan dış
tabakalıdırlar. tabakada bağ
Bunların dış dokusunun genel
kısımları sık örgülü, hücreleri bulunur.
ipliksel bağ
dokudandır. Bu kata
fibröz kat
denilmiştir.
 İki katlı olan  Synovial boşluk içinde
siynovial membranın bulunan eklem sıvısını
iç katı bir-iki sıralı (Synovial sıvıyı) büyük
synovial hücreler ile oranda fibroblastlar
tarafından salgılanan
döşenmiştir (synovial
hyaluron asiti
hücreler; makrofaj oluşturur. kıkırdakla
benzeri Tip A ve kaplı kemikler
fibroblast benzeri Tip arasındaki sürtünmeyi
B olarak iki tiptir). azaltır.