Prof. Dr.

Hasa Hüseyi DÖNME)

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

VETERİNER FAKÜLTESİ

HİSTOLOJİ VE EMBRİYOLOJİ
ANABİLİM DALI

KONYA
 DOLAŞIM
• Vücut sıvılarının SİSTEMİ
devamlı olarak hareketliliğini
sağlar. Sistem içinde dolaşan kan ile oksijen,
besin maddeleri ve hormonlar dokulara
ulaştırılır; karbondioksit ve diğer metabolizma
artık ürünleri boşaltım sistemine taşınır. Ayrıca
vücut ısısının düzenlenmesi sağlanır.
• Kan ve Lenf dolaşım sistemi olmak üzere iki
dolaşım sistemi mevcuttur.
• Kan dolaşım sistemi: Kalp, arteryel ve venöz
sistem tarafından;
• Lenf dolaşım sistemi ise pasif bir drenaj
sistemidir.
 Ak iğer dolaşı ı: ka ı kalpte ak iğerlere,
ak iğerlerde kal e geri getire dolaşı dır.
Sağ ve trikül
Ka Dolaşı ı
A. pul o alis akc V. pul o alis Sol atriyu

Siste ik dolaşı : ka ı kalpte tü dokulara,

dokularda kal e geri getire dolaşı dır.
Sol ve trikül aorta dokular V ava audalis ve ra ialis Sağ atriyu
 KALP
KALP KAPAKÇIKLARI
Endokard kıvrımı şeklindedirler.

–Atrioventriküler kapaklar (triküspit ve

mitral)

–Semilunar kapaklar (aortik ve pulmoner

kapaklar)
Atrioventriküler kapaklara göre daha incedir.
Kalp kapakçıkları
KALBİN UYARI ÜRETİM VE İLETİM
SİSTEMİ

– Kalpte, kontraktil kas hücrelerinden başka, kalp

vurumu için uyarı (impuls) oluşturan ve bu
impulsu myokardın değişik bölümlerine ileten
modifiye kalp kası hücrelerinden oluşan, özel bir
sistem yer alır.

– Bu sistemde sinoatrial düğüm, atrioventriküler

düğüm ve atrioventriküler (his) demetler ile
Pürkinje telleri bulunur.
Purkinje tellerini kalp kası hücrelerinden
ayıran özellikler
1. Myofibriller daha az sayıdadır. Genellikle hücrenin
perifer sitoplazmasında bulunur.
2. Sarkoplazma yönünden daha zengindir,
3. Çekirdek daha yuvarlak, çapı çoğunlukla daha
büyüktür.
4. Transvers tubul sistemi yoktur,
5. Glikojen ve mitokondriyumdan zengindir,
6. Purkinje hücreleri arasında gap junction ve
dezmozomlar bulunur,
7. Fibriller arasında kapilar bulunmaz.
 KALBİN MİKROSKOPİK YAPISI

• ENDOKARD
– Endotel: Tek katlı yassı epitel hü releri de oluşur
– Subendokard: Bağ doku katıdır. Sıkı ve gevşek ağ doku ölü leri
gösterir, gevşek ağ doku içi de pürki je telleri yerleşir.

• MİYOKARD
Atriumdaki kalp kası hücrelerinde spesifik atrial granüller
bulunur. Bu granüller 100-450 nm çapında membranla çevrili
homojen yapılardır. Bu granüller iki polipeptid hormon içerir.
1. Kardionatrin: Diüretik etki gösterir.
2. Kardiodilatin: Düz kaslar üzerine relaksasyon ve vazodilatasyon
etki gösterir

• EPİKARD (Perikarddan şekille ir

Elastik arterler
(aorta, arteria pulmonalis, a. subklavia, a. karotis, a.
iliyaka gi i üyük arterler
Müsküler arterler
ARTERİYEL SİSTEM
Küçük arter ve arterioller
Kapilar damarlar
Özel yapılı arterler
1. İntima
İçte endotel hücre katı, bunun altında bazal lamina
ve gevşek bir fibroelastik bağ dokusundan oluşan
subendotelial tabakadan meydana gelir.
Subendotelial tabakanın dış kısmında elastik
ipliklerin yoğunlaşması ile lamina elastika interna
meydana gelir. Bu yapı müsküler arterlerde belirgin
bir şekilde görülür, ancak venler ve elastik
arterlerde ayırt edilmez. Subendotel tabakada
arasıra düz kas hücreleri de görülür.
Endotel hücreler: Prostasiklin, Nitrik oksit, Doku
plazminojen aktivatörü, Trombomodulin,
Tromboplastin, Platelet uyarıcı faktör salgılarlar
2. Media
Esas olarak sirküler düzenlenmiş düz kas
hücrelerinden meydana gelir. Kas hücreleri
arasında dağılmış farklı miktarlarda elastik ve
kollajen fibriller ile proteoglikanlar bulunur.
Bu tabaka arterlerde iyi gelişmiştir. Media
tabakasının içeriği, elastik arterlerde elastik
membranlardan; musküler arterlerde ise
sirküler seyreden düz kas hücrelerinden
oluşur. Kapilar ve postkapilar venüllerde bu
tabakayı perisitler oluşturur.
3. Adventisya
En dış tabakadır. Daha çok uzunlamasına
düzenlenmiş kollajen ve elastik fibrillerden
oluşur. Özellikle venlerde bu tabakada düz
kas hücreleri de bulunur. Media tabakası
yakınında elastik fibrillerin yoğunlaşması
ile lamina elastika eksterna oluşur.
Adventisya venlerin duvarlarında en
belirgin tabakadır. Bu tabaka çevre bağ
dokusu ile devam eder.
Vaza vazorum
Büyük damarlarda adventisya içinde
''vaza vazorum'' olarak adlandırılan küçük
kan damarları bulunur. Vaza vazorumlar
lümenden diffüzyonla beslenemeyecek
kadar kalın olan adventisya ve media
tabakalarını besler. Arterlerde bu
damarlar daha az sayıdadır ve sadece
adventisya tabakasına ulaşır. Venlerde ise
daha çok sayıda ve media tabakasına da
ulaşırlar.
Elastik Arter
Müsküler Arter
 ÖZEL YAPILI ARTERLER
-Terminal arterler
Arterlerden kapilarlara geçiş pleksüsler olmadan direkt olur. (dalak, böbrek
ve beyinde bulunurlar ve tıkanmaları sonucu beslediği organ bölümünün
ölümüne neden olur)

-Yastıkçıklı arterler
Bu tür arterlerin intima katında epiteloid hücreler (düz kas hücreleri)
bulunur, bu hücrelerin kasılmasına bağlı olarak damardan geçen kan miktarı
ayarlanır. (Böbrekte aferens arteryol)

-Arteryo-venöz anastomozlar
Arteryol ile venül arasında doğrudan bir bağlantı vardır. Parmak uçlarında,
burunda, dudaklarda termoregülasyon sağlarken, penis ve klitorisin erektil
dokusunda erektil cevabın başlamasını sağlar.
 The control of blood flow through a capillary
bed. The central channel, composed of the
Arterio-venöz anastomozmetarteriole on the arterial side and the
thoroughfare channel on the venous side,
can bypass the capillary bed by closure of
the precapillary sphincters.
 KAPİLARLAR

• KAN İLE DOKULAR ARASINDAKİ MADDE VE GA) ALIŞ-VERİŞİ BU BÖLÜMDE

GERÇEKLEŞİR.

• LÜMEN GENİŞLİĞİ 5-20 µ ARASINDADIR VE KENDİNDEN ÖNCEKİ ARTERİN ÇAPI

KAPİLARLARIN TOPLAM ÇAPINDAN KÜÇÜKTÜR.

• KIKIRDAK, KORNEA VE EPİTEL DOKUDA BULUNMA).

• DUVAR YAPILARI İNTİMADAN İBARETTİR.

• BA)I KILCALLARIN ÇEVRESİ ME)ENKİM HÜCRELERİNDEN KÖKEN ALAN VE

MAKROFAJLARA FARKLANABİLEN MYOEPİTEL HÜCRELERİ TARAFINDAN
ÇEVRİLİRLER PERİSİT-ADVENTİSYAL Hü re

• DİYAPEDE) BURADA GERÇEKLEŞİR

kapilar uzunlamasına
 KILCALLAR MADDE GEÇİŞİNE GÖRE:

1. SÜREKLİ kapalı KILCALLAR

Endotel hü releri göre eli ir kalı lıktadır ve adde geçişi i
sı ırlar. Bu kıl alları duvarı da ulu a perisitler duvarı daha
da kalı laştırırlar Ak iğer alveolleri deki kıl allar

2. PENCERELİ KILCALLAR
Özellikle yoğu sıvı geçişi ola yerlerde rastla ır. Endotel kat
düze li aralıklarla fenestrasyon (60-80 nm gösterir Bö rek
tubulus ve glomerulus kıl alları, e dokri orga lardaki kıl allar

3. AÇIK KILCALLAR SİNU)OİD

Endotel hü releri de irliktelik ozul uştur. Araları da ge iş
açıklıklar ulu ur. Bazal membran ya yoktur yada kesintilidir
kara iğer si üzoidleri)
Sinuzoid
 VENLER
• ARTERLERİN SON UÇLARINDAN ALDIKLARI KANI ATRİYUMLARA GETİREN
DAMARLARDIR.

• KAN BASINCININ DÜŞÜKLÜĞÜNE BAĞLI OLARAK YANINDA SEYRETTİĞİ

ARTERDEN DUVARI DAHA İNCE, LÜMENİ DAHA GENİŞ VE DÜ)ENSİ)DİR.

• KAN BASINCI DÜŞÜK OLDUĞU İÇİN Ö)ELLİKLE EKSTREMİTELERDE VE BA)I

ORGANLARDA KANIN GERİ AKIŞINI ÖNLEYEN VALVÜLLER BULUNUR.
 VENLERİN DUVAR YAPISI
• İNTİMA
Endotel ve subendotelden oluşur.

• MEDİYA
Düz kas hü releri de yapıl ıştır. Venlerin üyüklüğü e göre
kas teli iktarı değişir, küçük venlerde bulunmayabilir.

• ADVENTİSYA
E kalı kattır. Bağ dokuda ol iktarda kollagen ve elastik
iplik bulunur. Burada bulunan vaza vazorumlar intimaya kadar
uzanabilir.
 ARTER VENA

LÜMEN Dar Ge iş
Boş Ka hü releri var, adire
oş

DAMAR DUVARI Kalı , düzgü şekilli İ e, gevşek, düze siz

şekilli

T. MEDİA E kalı ta aka En ince tabaka

Düz kas hü releri ve elastik Kollagen fazla, düz kas h.
ipliklerden zengin ve elastik iplik az

M. ELAST. İNT. Küçük arterler dahil vardır Sade e üyük venlerde

mevcut

T. ADVENTİSYA Dar E kalı kat

VALVÜLLER yok var

arteriyol

venül
 LENF DAMARLARI (Lenfatik Sistem)
• BAĞ DOKUNUN Ö)EL DRENAJ SİSTEMİDİR.

• VÜCUDUN HER TARAFINDAN SUBEPİTELYAL OLARAK BAŞLAR VE BİRLEŞEREK

BÜYÜK LENF DAMARLARINI OLUŞTURURLAR.

• Ü ilateraldirler. D. torasikus ve le fatikus’la üyük dolaşı a karışırlar

• LENF KILCALLARINDA DUVAR SADECE ENDOTEL HÜCRELERİ İLE BUNLARI SARAN

İNCE BİR BAĞDOKUDAN OLUŞURKEN BÜYÜK LENF DAMARLARINDA İNTİMA-
MEDİYA-ADVENTİSYA’DAN BAHSEDİLEBİLİR.

• LENF KILCALLARI HARİÇ LENF DAMARLARINDA DA VALVÜLLER BULUNUR