KAPİLLER

MEMBRANDAN
MADDE GEÇİŞİ

Dr. Çiğdem Özer

G.Ü.Tıp Fak.
Fizyoloji AD
2020
 Dolaşım Sistemi
– Pulmoner dolaşım
(sağ ventrikül- sol atrium)
Sağ atrium → tricuspid kapak →
sağ ventrikül → pulmoner
semilunar kapak → pulmonar
arterler→ Akciğerler
– Sistemik dolaşım
(sol ventrikül – sağ atrium)
Akciğerler → pulmoner venler →
sol atrium → biküsbit kapak →
sol ventrikül → aortik semilunar
kapak → aorta → sistemik
dolaşım
Anatomy and Physiology 6th.Ed
 Dolaşım
Pulmoner dolaşım
CO 2 - O 2 değiş-tokuşunun yapıldığı düşük basınçlı
bir sistemdir.

Sistemik dolaşım
oksijeni ve besin maddelerini organlara taşıyan
karbondioksit ve metabolik artıkları dokulardan
uzaklaştıran yüksek basınçlı bir sistemdir.
 Fonksiyonel olarak dolaşımı
4 bölüme ayırabiliriz.
1) Aorta ve/veya büyük arterler : yüksek basınçlı dağıtım sistemi,
2) Arterioller: değişken bir direnç sistemi,
3) Kapillerler: madde alım-verim sistemi,
4) Venler ve vena cava’lar: toplayıcı ve/ veya depo sistemi.

Medical Physiology, W.F. Boron, E.L. Boulpaep Updated Ed 2012

Guyton & Hall Textbook of Med. Physioogy 13. Ed
 ARTERLER
Kanı kalpten perifere götüren damarlardır.
Kalbin atım hacmini tamponlayacak şekilde
esnek bir yapıya sahiptirler.
3 tabakaları vardır. İçten dışa doğru;
İntima: Tek katlı endotelden yapılmıştır.
Media: Düz kas ve elastin içerir. Büyük
arterlerde elastin, arteriollerde ise düz kas
fazladır.
Adventitia: Kollajen fibrillerden oluşmuştur

Lippincott IIIustrated Reviews-Physiology 1E 2013

 ARTERİOLLER
Arteriyol duvarındaki düz kas tabakası otonom sinir sistemi tarafından
innerve edilir. Bu impulslar arteriollerde vazokonstrüksiyona yol açar.
Bu nedenle vücutta akıma karşı direncin en yüksek olduğu bölge
arteriollerdir.
Arterioller ayrıca bir organa giden kan miktarını da kontrol edebilirler.

Lippincott IIIustrated Reviews-Physiology 1E 2013

 KAPİLLER
Kanla doku arasında madde alım-
verimi kapillerde meydana gelir.
Duvarında kas tabakası bulunmaz.
Duvarları ince olup bazal membran
ve tek sıra endotel tabaka içerir.
Başlangıç kısmında prekapiller Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed

sfinkter bulunur.
Kapillerin innervasyonu yoktur.
Prekapiller sfinkterin açılması
dokuda oluşan metabolik ürünler ile
olur.
Kapillerde arteriollere yakın bir
arteriol uç ve venüllere yakın bir
venül uç bulunur.
Anatomy and Physiology 6th.Ed
 Prekapiller sfinkter
Prekapiller sfinkter düz kas
liflerinden yapılmış bant
şeklindedir;
Görevi kapiller kan akımını
düzenlemektir
Aralıklarla kasılır ( vazomosyon )
ve kapillere kan girişini ,
dolayısıyla doku kanlanmasını
kontrol eder
Prekapiller sfinkterin açılması
Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed
dokuda oluşan metabolik ürünler
ile olur.
 VENÜLLER-VENLER

Duvarları kapiller duvarından biraz daha kalındır.

Venler ince duvarlı olup kolayca genişleyebilen damarlardır.
Sempatik innervasyonları vardır ve uyarıyla venokonstrüksiyon
gelişir.
Venler kapasitans damarlarıdır ve dolaşımdaki kanın % 60’nı
bulundururlar.
Venokonstrüksiyon olduğunda venöz kapasite artar ve kalbe
venöz dönüş artar.
Venler kanı periferden merkeze doğru taşırlar. Bu nedenle
kanın ters yönde akışını engellemek için intima tabakası belli
aralıklarla kıvrılarak ven kapaklarını oluştururlar.
 Mikrosirkülasyon
Dolaşımın en önemli fonksiyonu besin maddelerinin dokulara taşınması
ve hücresel atıkların uzaklaştırılmasıdır.

Mikrosirkülasyon kapsamındaki damarlar

Arterioller, Metarterioller, Kapillerler
Arteriovenöz “shunt”lar ve Venüller

Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed

Medical Physiology, W.F. Boron, E.L. Boulpaep Updated Ed 2012
 Kapiller yatağın özellikleri
Bazal şartlarda kapillerlerin % 1 - 10’u fonksiyoneldir
Dolaşımdaki kanın % 5’i kapillerde bulunur fakat fonksiyonel
önemi büyüktür.
Mikrosirkülasyon alanı yaklaşık 700 m2 kadardır
Kan akımı yavaştır 0.07 cm / sn
Fonksiyonel hiçbir hücre kapillerden 20-30 m den uzak olamaz
Kan kapillerlere arteriol uçundan girer , venül uçundan çıkar .
Arterioller’in kasılması veya gevşemesi kapiller kan akımını
değiştirir
Venlerin kasılıp gevşemesi kapiller basıncı değiştirir
 Kapillerler , metarteriollerin
dallara ayrılması ile
oluşmuştur
Metarterioller arter- ven
arasında kısmen yüksek
rezistanslı geçiş
damarlarıdır
Metarteriol ile kapiller
arasında Prekapiller
sfinkter bulunur.

Kapillerlerin çapı yaklaşık 100mM ‘nin altındadır

Kapillerlerin duvarını tek sıralı endotel hücreleri oluşturur.
Kapillerin
Yapısal
Özellikleri
Medical Physiology, W.F. Boron, E.L. Boulpaep Updated Ed 2012

1. Çeperleri sürekli (penceresiz) kapillerler

Sıvı ve yağda eriyen madde
2. Çeperleri pencereli kapillerler
Böbrek glomerulus (fenestra), iç-dıs salgı bezleri,
pleksus koroideus, ince barsak villuslarında
3. Kesintili çeperli kapillerler (sinüsoidler)
* Kİ, KC, dalak (Büyük moleküller (prot.)
 İnterstisyum
Vücudun ~ 1/6 sını oluşturan
boşluktur,
bu boşluklardaki sıvıya da interstisyel
sıvı (12 lt) denir.

İnterstisyum = kollajen lif demetleri +

proteoglikan filamentler

İnterstisyumdaki sıvı, Kapillerlerden

geldiği için, protein içeriği
dışında plazma ile aynı bileşimdedir.
Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed

Tamama yakını doku jeli içindedir.

%1 oranında serbest sıvı vardır
Kapillerde madde alım-verimi
Difüzyon : Gaz veya çözelti
icerisindeki maddenin
konsantrasyon farkına bağlı
olarak geçmesi
Ozmoz : H20 ‘nun
semipermeabl membrandan
net diffizyonudur
Veziküler transport
(pinositoz
Lippincott IIIustrated Reviews-Physiology 1E 2013

Filtrasyon: (fenestrasyon) Su ve suda eriyen maddelerin

hidrostatik ve kolloid osmotik basınç gradyanlarına göre kapiller
içindeki kandan interstisyel sıvıya geçmesidir.
⚫ Maddelerin plazma ile interstisyel sıvı arasındaki en önemli geçiş
yolu; difüzyondur.
* Hisrostatik P
* Osmotik P farkı ile gerçeklesir
Suda çözünen küçük veya orta boy moleküller hücreler arası
mesafeden porlardan (6-7 nm) diffüze olurlar
örn: su, Na+, Cl-, Ca2+, üre, glukoz, laktat, ADH (vasopressin),
insulin
Bir maddenin net difüzyon hızı, membranın iki tarafı arasındaki
konsantrasyon farkı ile doğru orantılıdır; %1 lik fark yeterlidir

⚫ Yağda eriyebilen maddeler kapiller endotel hücre membranından

direkt olarak (transselüler) difüze olabilir;
O2, CO2 N2, anestetikler, etanol,
⚫ Lipoprotein ve protein gibi büyük moleküller pinositoz ile
geçerler

⚫ Böbrek ve barsak kapillerlerinde fenestra denilen özel

yapılar, proteinleri sınırlı düzeylerde geçirirler

⚫ Plazma proteinleri (albümin) normalde kapiller duvardan

geçemez .
Arteriel ve venöz uçlardaki sıvı hareketleri

Medical Physiology, W.F. Boron, E.L. Boulpaep Updated Ed 2012

Lippincott IIIustrated Reviews-Physiology 1E 2013

 Sıvı hareketini
sağlayan kuvvetler
A ) Hidrostatik basınç:
– Sıvıyı bulunduğu
kompartımandan dışarı çıkarma
yönündedir.
– İki ortam arasındaki hidrostatik
basınç farkı net filtrasyon
basıncıdır

B ) Kolloid osmotik ( onkotik )

basınç:
– Plazma proteinlerine bağlı.
– Sıvıyı bulunduğu bölme (damar)
Lippincott IIIustrated Reviews-Physiology 1E 2013
çine çeker
1. Kapiller Hidrostatik Basınç (Pk-Pc)
su ve suda erimiş maddeleri kapiller damardan dışarı iten güç
2. İnterstisyel sıvı hidrostatik basıncı (Pi)
(+): Sıvıyı interstisyumdan kapiller damarın içine iten
(-): ters yönde hareketlendiren güç
3. İnterstisyel sıvı kolloid osmotik (Onkotik) basınç (πi)
Sıvının kapiller damardan dışarı osmozunu sağlayan güç
Kapiller porlardan geçen prot

Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed
4. Plazma kolloid osmotik (Onkotik) basıncı (πp)

Plazma veya interstisyel aralıktaki proteinlerin oluşturduğu basınçtır

Kapiller damarın içine doğru sıvı osmozuna neden olan güç
(su ve suda eriyen maddeleri kapiller içine çeken basınçtır

* 28 mmHg :
19 mmHg: proteinlerden (% 80: Albumin, % 20: Globulin)
9 mmHg: Proteinlerin Donnan etkisi ile tuttuğu katyonlar

Plazma proteinlerinin miktarı ve kolloid osmotik basınç

Albümin ( 4.5 g/dl = 21.8 mmHg)
Globülinler ( 2.5 g/dl = 6.0 mmHg)
Fibrinojen ( 0.3 g/ dl= 0.2 mmHg)
Toplam 7.3 g/ dl = 28 . 0 mm Hg

Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed

Sistemik Kapillerde Filtrasyon

Starling güçleri;

Kapillerin arteriyel uçu

Guyton & Hall Textbook of Med. Physioogy 13. Ed

Sıvının kapillerden dışa itilmesini sağlayan güçler

Kapiller hidrostatik basınç: 30 mmHg
İnterstisyel sıvı kolloid osmotik basıncı: 3 mmHg
İnterstisyel sıvı hidrostatik basıncı: 8 mmHg
Sıvının kapiller içine çekilmesini sağlayan güçler
Plazma kolloid osmotik basıncı (onkotik basınç):
28 mmHg
Net Filtrasyon Basıncı : 13 mmHg
Kapillerin venöz uçu

Sıvının kapillerden dışa itilmesini

sağlayan güçler
Kapiller hidrostatik basınç:
10 mmHg
İnterstisyel sıvı kolloid osmotik
basıncı 3 mmHg
İnterstisyel sıvı hidrostatik basıncı:
8 mmHg

Sıvının kapiller içine çekilmesini

sağlayan güçler
Plazma kolloid osmotik basıncı Medical Physiology, W.F. Boron, E.L. Boulpaep Updated Ed 2012

(onkotik basınç): 28 mmHg

Reabsorbsiyon Basıncı : 7 mmHg

Normal koşullarda kapillerin arteriyel ucundan filtrasyona
uğrayan sıvının % 90 nı venöz uçta reabsorbe olur.
Geri kalanı ise lenf damarları ile dolaşıma katılır.

Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed

 Kapiller değişimde Starling Dengesi

Arteriyel-venöz uçlar arasındaki ortalama basınç: Fonksiyonel

kapiller basınç~ 17.3 mmHg
Dışarı:
Ortalama kapill. Basınç 17.3
(-) Interstisyel sıvı basıncı 3
Interst.kolloid osmotik basınç 8
28.3
İçeri:
Plazma kolloid osmotik basıncı 28

NET DISARI ITEN GUC 0.3 mmHg

0.3 mmHg lık eşitsizlik ile oluşan filtrasyona net filtrasyon denir.
Filtrasyon hızı:
Vücudun değişik kısımları için dakikada mmHg/100 gr doku için
filtrasyon hızı ~ 2 ml /dak
 Kapillerde sıvının dengelenmesi
Plazma ve interstisyel (Doku sıvısı) arasında sürekli
bir madde alış- veriş’i vardır.

Kapillerlerde basıncı ve akımı direkt ölçmek zordur.

Kapiller basınç değişkendir

- İnsanda - tırnak kapiller yatağında

- Deney hayvanlarında - mezenterde ölçüm yapılabilir
 Refleksiyon katsayısı ( б )
Kapiller membranın maddeye geçirgenliğini tanımlar
Refleksiyon kat ( RK ) sayısı 1.0 olan solitler
sıvının osmotik basıncını belirler
Suyun RK -- 0
Albümin’in RK -- 1
 ÖDEM
İnterstisyel boşlukta sıvı
hacminin artmasıdır.
Guyton&Hall Textbook of Med. Physiology 13th.Ed

Ödeme neden olan koşullar

Filtrasyon basıncının artması,
Plazma kolloid osmotik basıncının azalması,
Kapiller permiabilitenin artması,
Lenf damarlarının tıkanmasıdır.
 ÖDEM
Filtrasyon basıncının artması:
Kapillerde hidrostatik basıncın
artmasına bağlı olarak meydana
gelir

Kapiller hidrostatik basıncı

arttıran durumlar :
- arteriollerin dilatasyonu
- venüllerin konstrüksiyonu
- venöz obstrüksiyon
- venöz basıncın artması
 ÖDEM
Plazma kolloid ozmotik (onkotik) basıncının
azalması:
plazma proteinlerinin azalması sonucu görülür.
Plazma kolloid ozmotik basınçtan özellikle albümin sorumludur
Daha az olarak da globulin ve fibrinojen bu basınçtan sorumludur
Geniş yanıklarda, G.nefrit v.b. albümin kaybı sonucu ödem gelişebilir.
Beslenmeye bağlı protein eksikliği durumlarında da ödem görülebilir.
Karaciğer yeterince protein sentezleyemezse (siroz)
 ÖDEM
Kapiller permiabiliteyi arttıran durumlar:
- Yanıklar
- Allerjik reaksiyonlar (histamin, kallikrein)
- Vitamin C eksikliği
- Kılcal damarların fazla gerilmesi
- Anoksi (PO2 azalması)
- Sıcak
- Civa klorür, altın klorür, arsenik tuzu gibi ağır metal tuzları
- Saponin, safra tuzları
- Yılan zehiri, örümcek, arı ve bazı deniz hayvanlarının zehirleri
Kapiller permiabiliteyi azaltan durumlar:
- Soğuk
- PH yüksekliği
Lippincott IIIustrated Reviews-Physiology 1E 2013
 Vasokonstriktörler
Sempatik deşarj artışı
• Dolaşımda epinefrin
(Kc&iskelet kası kan
damarları hariç)
• Serotonin
• Tromboksan A2
• Azalmış ısı
• Anjiyotensin II
• ADH (V1)
• Endotelin-I (ETA)
• Myojenik reaksiyon
• Isı azalması
• Ürotensin
• Nöropeptit Y Lippincott’s lllustrated Reviews Physiology 2013
 Vasodilatatörler
• Sempatik deşarj azlığı
• Dolaşımda epinefrin
(Kc & iskelet kası kan
damarlarında)
• Histamin
• Substans P
• Isı artışı
• Asit pH
• Laktat
• Adenozin
• VIP
• Kinin
• Prostaglandin I2
• ANP
• NO Lippincott’s lllustrated Reviews Physiology 2013

• K+
• PO2 . pCO2, ısı , H 
 Kaynaklar
Boron and Boulpaep Med. Phy. Updated 2E. 2012
Ganong’s Review of Med. Physiology 25E. 2016
Guyton & Hall Textbook of Med. Physioogy 13. Ed
Lippincott’s lllustrated Reviews Physiology 2013
Seeley’s Anatomy&Physiology 10th E