AacnKurutulmas...

1.AHABINRUTUBETVELLMES
Ahapiersindekisu,hcreeperlerinde(duvarlarnda)vehcreboluklarnda(lmenlerinde)bulunmaktadr.Hcreboluklarnda
bulunansuyaserbestsu,hcreboluklarndabulunansuyahcreeperinebalsuyadahigroskopiksuadverilmektedir.Kuruma
srasndanceserbestsu,sonrabalsuahaptanayrlmaktadr.Serbestsuyunahaptanayrlmaskolayveabuk,balsuyungve
yavatr.
Ahaptaserbestsuyunhibulunmad,bunakarlkbalsuyunmaksimumdzeydebulunduurutubethalinelifdoygunluurutubet
halidenir.Ohaldelifdoygunluuserbestvebalsuarasndakisnrdr.
Lifdoygunluuahapteknolojisibakmndansonderecenemlibirrutubetderecesidir.
1. Ahabnsukaybileboyutlarndameyadanagelendeimelerlifdoygunluunaulatktansonrabalamaktadr.
2. Tazehaldenlifdoygunluunaulancayakadarkurumasabitvehzlbirseyirtakipetmekte,bunakarlklifdoygunluununaltnda
kurumahzdmektevegittikeazalmaktadr.

Lifdoygunluurutubetderecesiaatrne,aagvdesine,eitliksmlarna,ahapyapsna,kabayadainceoluunagreok
farklolup,%20ile%40arasndadeimektedir.Ortalamaolarak%30(yadabazkaynaklarda%28)olmaktadr.
Pratikbakmdannemliolandierbirrutubethalihavakurusurutubethalidir.Ahabnaktadoalolarakkurutulmasileulalan
kurulukderecesininifadesidir.Bukurulukderecesieitlifaktrleregredeimekteolup%10%20arasndabulunmaktadr.Fakat
bilimselalmalardabudeer%12olarakalnmaktadr.
1.1.RUTUBETDAILII
Tazehaldebulunanahapmalzemederutubetindalhertaraftaayndeil,aksineokfarkldr.Bufarkllkaatrlerinegre
deitiigibi,aynaatrnnfertleriarasndavehattaaynferdinksmlararasndadabelirginolarakgrlmektedir.Ahaptakibu
rutubetfarkllkurutmada,zellikleteknikkurutmadanemlisorunlaryaratabilmektedir.Bunedenleahaptakirutubetfarkllklarhi
akldankarlmamaldr.
1.2.RUTUBETNLLMES
Ahapierisindekirutubetmiktarmutfakvenisbiolmakzereikiekildebulunur.Mutfakrutubetarlk(g,kg,ton)
Olarak,nisbirutubettamkuruarlnyzdesiolarakifadeedilmektedir.Rutubetyzdesiahapierisindekitoplamsumiktarnn
ahabntamkuruarlnaorannn100ilearplmasilebulunmaktadr.
Ahapierisindekirutubetyzedesinibulmakiinbirokyntemvardr.Fakatkurutmauygulanmalarndabunlardanyalnzikitanesi
kullanlmaktadr.
1. Kurutmayntemi
Kurutmayndemiilerutubetinbulunmasndahassasterazi,kkbirkurutmadolab,desikatrveiyibiruzmanaihtiyavartr.
Rutubetillecekkerestedenekil1degsterildiigibiRUTUBETRNEkesilipalnr,temizleniphemenalnr.
Yaarlk(Gu)bulunur.Sonrakurutmadolabndatamkuruhalegelinceyekadarkurutulurvetartlaraktamkuruarlu(Gu)tesbit
edilir.
Aadakieitliktenbudeerleryerinekonarakrutubetmiktar(U)tamkuruarlyzdesiolarakbulunur.
GuGd

U=x100(%)
Gd
Kurutmayntemienhassasveensalklrutubettayiniyntemidir.Fakatsresiokuzundur.Bunedenleabukvepratikolanrutubet
lerlerlerutubettayinitercihedilmektedir.
1. RutubetlerlerleRutubetTayini
Elektriklirutubetlerlerahabnelektrikselzelliklerindenfaydalanarakyaplmtr.Bunlarelektrikseldiren,dielektriksabitesive
radyofrekanskuvvetkaybgibizelliklerdir.
Enokkullanlanelektrikseldirenzelliidir.Tamkuruhaldekiodunelektrikgeiinekarokbykbirdirengstermektedir.
Ahaptasuyunvarlelektrikakmnakarahabndavranndeitirmektedir.Odundanekadarsuvarsaelektirikakmnakar
direnciokadarderveokadarokakmgeebilir.
Ahabnelektrikseldirencizerindelifdolgunluusnrnemlibirdnmnoktasdr.Lifdolgunluununaltnda%425
Rutubetsnrlararasnda+%1hassasiyetekadarrutubetlmekmmkndr.Lifvedolgunluununstndedahakababirlmsz
konusudur.
lmlerdedorusonualabilmekiinlmzerineetkiliolanfaktrlerinbilinmesigerekmektedir.
1. Direntipirutubetlerlerdeelektrotlarkerestekalnlnn1/3derinliinekadarklmaldr.Bellibirderinliktekirutubetllmesiiin
sadeceuksmlarakolanizolasyonluelektrotlaraihtiyavardr.
2. Rutubetlerimaledilirkenlifyndikkatealnmtr.Elektrotlaruygunyndeaklmaldr.
3. Odununelektrikseldirencizerinescaklnnemlietkisivardr.ersindekisuaynkalmashalindeodununscaklykseltilirseelektriksel
direncider.Modernrutubetlerlerdescaklkdengeleyicibulunmaktadr.
4. Odununelektrikseldirenciaynzamandazglarlna(aatrne)baldr.zglarlnartmasyladirenazalmaktadr.Modern
rutubetlerlerdeaatrlerinegrelmyapmadzeneivardr.

5. Eninekesitlerdeyzeylerde,yamur,karvesudanslanmksmlardarutubetllmemelidir.
6. Emprenyeedilmi,tutkallanm,boyanmmalzemeninrutubetillrsedorusonualnamaz.
2.KURUTMADAKULLANILANNEMLKAVRAMLAR
2.1.DENGERUTUBET
Odunrutubetbakmndankendisinibulunduuortamauydurabilenbirmalzemedir.Tamkuruhaldekibirodunparasnemlibirortama
braklrsaortamdanrutubetalr.Bununaksineyabirodunparaskurubirortamabraklrsarutubetkaybeder.Herikihaldede
odununbellibirkuruluaulatktansonrarutubetalmasveyavermesisonaerervebirdengehaslolur.Ancakbudengedurumu
ortamnscaklkvebalnemisabittutulabildiitaktirdeszkonusudur.Odunundengedurumundasahipolduurutubetedenge
rutubetidenir.
Odunilehavaarasndarutubetalveriininsonaerdiidengedurumuyanlzlifdolgunluunoktasnnaltndakihigroskopikblgede
gereklemektedir.eitlikullanmyerleriiinaamalzemedebulunmasgerekenrutubetmiktartablo1deverilmitir.
teyandanherhangibirscaklkvebalnemartlarndaodundaoluandengerutubetimiktar,yahaldeikenkuruyanodundakuru
haldeikenrutubetalanodundandahayksektir.(Histerez)Bufarkkurutmadauygulananscaklkarttkaazalmaktadr.Bunagre
balangtaiyicekurutulmuolanaamalzeme,yaikenkuruhaldegemimalzemeyegrehavannaynbalnemindedahaazsu
ihtivaedecektir.Buhususaamalzemeninkullanlmadannceiyicekurutulmasnnneminigstermektedir.
2.2.DARALMAVEGENLEME(alma)
Yaodunkurubirortamabraklrsarutubetkaybederekboyutlarvahacmiklr.Kurubirodunrutubetlibirortamdabraklrsa
ortamdanrutubetalarakboyutlarbyrvehacmiartar.Odununbuekildeboyutlarnavehacminideitirmesiolaynaodunun
almasdenmektedir.almaolaytamkuruhalilelifdolgunluunoktasarasndaodununrutubetalpvermesidurumundameydana
gelmektedir.Aamalzemeninsualarakgenilemesivesukaybederekdaralmas,liflereparalelyaniboyuna,yllkhalkalardik,yani
radyalveyllkhalkalarateetynlerdefarklmiktarlardadr.
Genelolarakheraatrnndaralmavegenilememaktarliflereparalelyndeenaz,teetyndeenfazladr.Teetyndeki
daralmaradyalyndekininikimislikadardr.lkemizaalarndaradyalyndekidaralma%3.011.0,teetyndekidaralmaise
%4.515.0arasndadeimektedir.Boyunayndekidaralma%0.10.9arasndaolupnemlisaylmamaktadr.Odundakihacim
daralmaskabacayndekidaralmanntoplamdr.
Aamalzemenineitliynlerdefarklalmassakncalzelliklerindenennemlisidir.Deiikyndefarklmiktarlardaalmas
igerilmeleresebepolarakeitlikullanmyerlerindeboyutlarndeimesi,atlama,eilme,dnme,balangtadzgnolanyzey
kenarveprofillerininkamburlamasgibikusurlarnmeydanagelmesineyolamaktadr.
2.3.SICAKLIK
Kurutmadascaklknemlibiretkendir.Scaklklahavannbasncvebalnemideimektedir.Havannscaklarttkaiersine
alabileceisumiktarartmaktadr.rnein1m3hava20oCde17,3grsubuharalabilirken40oCde51.12gr70oCdede197gr,90
oCdede423grsubuharalabilmektedir.
Teknikkurutmadascaklkkurutmannkalitesinietkileyennemlifaktrlerdenbiridir.Yksekscaklkuygulamalarrenkdeimeleri,
hcrekmeleriatlakteekklvereineszmasgibikurutmakusurlarnasebebiyetvermektedir.
Kurutmafrnlarndauygulanacakscaklnseilmesindegznndetutulacakennemlifaktrler,aatr,zglarlk,kereste
rutubetivekerestekalnldr.
2.4.MUTLAKNEM
Mutlaknem1m3havadanekadarsubuharolduunuifadeetmektedir.Belirlibirscaklktavebellibirhacimdesadecebellibir
miktardasubuharbulunabilir.Buhaldekihavabuharkarmnadoymurutubetlihavadenir.Doymurutubetlihavadahayksek
scaklklardaierisinesubuharalabilir.Eerszkonusuolanhacimdeolmaslazmgelenenyksekmiktardandahaazsubuhar
bulunuyorsahavabuharkarmdoygundeildirveyaarstlmdemektir.
Havannmutlaknemmiktar(mevcutsubuharmiktar)snmaveyasoumailedeimemektedir.
2.5.BAILNEM
Kurutmailemindemutlaknemdeilhavannrutubetalmakabiliyeti,yanibalnemnemlidir.
Balnem(),birimhacimdegerektemevcutolansubuharmiktarnn(veyamutlaknemmiktar)aynscaklktaiersinealabilecei
mmknolanenykseksubuharmiktarna(veyadoyurannemmiktar)orandr.
Havannyukardabelirtilenzelliklerindenaadakiekildefaydalanlabilir.
1. Aamalzemeaynbalnemyzdesinesahipscakhavadasoukhavadandahahzlkurumaktadr.nkscaklkykselmesiilehavann
iersinealabileceisumiktarartmaktadr.
2. Havannbalnemi%10olduutakdirde,%65olduutakdirdeortaderecederutubetli,%90olduutakdirdeiseokrutubetliolarak
ifadeedilmektedir.Balnemyzdeleriyardmilehavannnederecederutubetalabileceihakkndabilgisahibiolunabilmektedir.Kuru
havadaaamalzemeokhzlkurumakta,bunakarlkrutubetlihavadaiseyavakurumaktadr.Kuruhavannkurutucuetkisiyksek,
rutubetlihavannisedktr.
3. Bellimiktardahavastldndabalnemiazalmaktadr.Havasoutularakbalnemi%100ekadarkartlabilir.Dahafazlasoutma
halindeiseiersinealabileceindenfazlaolansumiktarzerreciklerhalindeyounlar.

2.6.PSKOMETRE
Psikometreadverilenaletbalnemvescaklkyardmilekurutmafrniersindekikurutmaartlarntesbitetmeyeyarar.Bualet
ikitermometredenolumaktadr.Bunlarkuruveyatermometreolupkurutermometrefrndakihavannnormal(kuru)scakln
gstermektedir.Yatermometreisehavannneminebalolarakslakyzeylerdenbuharlamaderecesiniifadeedenbirscakl
gstermektedir.

Kuruveyatermometrearasndakifarkapsikometrikfarkadverilmektedir.Psikometrikfark(TkTy=DT)balneminlsolarak
kabuledilmektedir.Psikometrikfarkbykisefrndakihavakuruvebalnemdktr.Psikometrikfarkkkisefrndakihava
rutubetivebalnemyksektir.
2.7.HAVAHAREKET
Havahareketininaadaaklandekildeikinemligrevivardr.
1. Havastaycolaraksykurutulanaacmalzemeierisindekisuyunsnmasnsalayarakitabakalardanyzeyleredoruolansu
hareketinihzlandrmaktadr.
2. Havarutubettaycolarakkurutulanaamalzemeninyzeylerinekannemialpuzaklatrmaktaveyzeylerenemalmakabiliyetiolan
havanngelmesinisalamaktadr.
3.KURUTMATEKNOLOJS

Bublmdekurutmafrnlarndanemlihavailekurutmayesasalankurutmateknolojisiaklanmtr.Buradazelliklednyadave
lkemizdeenokuygulanankurutmayntemiaklagetirilmelidir.
3.1.SINIFLANDIRMAVESTFLEME
Kurutmafrnlarndaekonomikvekalitelibirkurutmayapabilmekiinaynpartidekurutulacakkeresteyitekiledenparalarnyaklak
olarakaynzellikleresahipolmasgerekir.Bunedenlekurutulacakkeresteaatr,kalnlk,rutubet,kalitevemmknseuzunlukve
bimeeklibakmlarndansnflandrlmaldr.Fakatuygulamadabubazenmmknolmamaktadr.
Frndolduracakaynzelliklerdekeresteolmadzamankarkzelliklerdekikeresteyibiraradakurutmakzorunluolabilir.Byle
hallerdeengkuruyanaatr,enkalnverutubetlikerestedikkatealnarakkurutmayaplr.rneinmeeilekaynnbirarada
kurutulmaszorunluise,kurutmaartlargkuruyanmeeyegreayarlanr.
Kurutmakamacilekerestenintekniineuygunekildeylmasiineistiflemeadverilmektedir.Gerekdoalkurutmadagerekse
teknikkurutmadaenuygunistiflemeeklitalsandkeklindekiistiflemeeklidir.Buradaistiftalarnndevi,ststekonan
kerestelerarasndabellibiraralkmeydanagetirerekistifiersindehertaraftayeknesakveeitdaltabirhavahareketini
gerekletirmektir.Aynzamandakerestenindnmedendzgneklinikoruyarakkurumasnsalamaktr.stiflemedetalarnyanl
konmaskerestenineklinindeimesinenedenolmaktadr.
3.1.1.STFITALARI
stiftalarhertaraftaaynkalnlkta,dzgnlifli,budakszveyaazbudaklsalamvedayanklolmaldr.
stiftalarnnkalnlkerestekalnlnabalolarakhesaplanabilir.Fakatekonomikbakmdandnldndeiletmedeenok
retilenkalnlktakikeresteyeuygundikdrtgenkesitlibirveenfazlaikiboyuttatakullanlmasyeterlidir.Teknikkurutmadakaln
takullanldndakurutmafrnnnkapasitesinindeceidaimadnlmelidir.
stiftalariyicekurutulmu(+%8)malzemedeneldeedilmelidir.taimaliiinenuygunaatrgknarveamdr.
3.1.2.STFLEMEKURALLARI
Keresteistifikonmadanncetala,yongagibiartklardantemizlenmelidir.nkbunlarrutubetitutar.Lekelenmelerenedenolur.
Aynpartidekurutulacakistiflerinyaplmasndaaynkalnlktakitalarkullanlmaldr.
Aynistifkatnakatnakonantalararasndakiaklkkerestekalnlnaveaatrnebalolarakdeimektedir.ekil
deimelerinekarhassasolanyapraklaakerestesiveinceibreliaakerestesininistiflenmesindebuaralkdarolmaldr.
stiftalarststeaynhizadadeybirdzlemtekiledecekekildekonmaldr.Teknikkurutmada40mmkalnlakadarolan
keresteninistiflenmesindeparalararasndaaklkbraklmamaldr.Dahakalnkeresteninistiflenmesindeiseparalararasnda
kerestekalnlnn%40kadararalkbraklmaldr.zelliklegeniveincekerestelerztarafyukaryagelecekekildekonursaiyi
bastrlmistiflerdeoluklamamiktarazalr.
zelliklestistifkatlarndakikerestelerinarplmasnnlemekiinistiflersttenbastrlmaldr.stifkatlararasndaveistif
evresindeyeterliveyeknesakbirhavahareketisalamakiinistifiersinde,nnde,arkasnda,stndevealtndaboluk
bulunmamaldr.

3.1.3.STFLERNFIRINAYERLETRLMES

Havadolanmeklinegreistifinnaslyaplacafrnnnasldoldurulacaveistiflerinfrnanaslyerletirileceifrnplanlanrken
dnlmektedir.
Havadolanmyatayvedeyhavagirivekistifeninekesitlerindenveyayanyzlerindenolabilir.Havadolanmneekilde
olursaolsunhavaistifegirerkenvekarkenyeterlibirhareketalanbulunabilmelidir.

3.2.KURUTMANINYNETLMES

Kurutmayammknolanenksasredeenazkusurveanazdeerkaybileamacnaulatrmakiinkurutmafrnikliminin
kurutmayakonuolanaatrnnisteklerineuyguneklindeayarlanmasgerekmektedir.Baarlbirkurutmaiinkurutmayakonu
olanaatrnnzelliklerivekurutulankeresteninkalnldikkatealnarakdenemelerlehazrlanmuygunbirkurutmaproramna
ihtiyavardr.
Kurutmannynetilmesideninincedaranlamdakurutmafrniklimininoluturulmasndaetkiliolanscaklkvebalneminkurutma
sresinceayarvekontroledilmesianlalmaktadr.

3.3.KURUTMAPRORAMLARININUYGULANMASI

Buradabasitveyarotomatikolarakynetilenfrnlardabirkurutmaproramnnasluygulanaca,uygulamasrasndaneleredikkat
edileceiaklanmtr.Fakatverilenesaslartamotomatikfrnlarnproramlanmasndadageerlidir.
Herhangibirkurutmailemindefarklkoullaraltndacereyanedendrtnemlikurutmaperiyoduvardr.Bunlarstmakurutma,
denkletirmevesoutmaperiyotlardr.

3.3.1.ISITMAPERYODUNUNUYGULANMASI

Istmaperiyodundakurutulankeresteninivedtabakalarnnbtnileesaskurutmaperiyodununbirincikurutmabasamanda
uygulanacakscaklakadarsnmassalanmaktadr.Istmaperiyodunstma,yzeyselstmavederinlerekadarstmaolmakzere
kademehalindedikkatlibirekildeuygulanmaldr.
Istmaperiyodununsonundaesaskurutmaperiyodununbirincibasamandauygulanmasngrlenkurutmakoullarnaulalmaldr.
zelliklebalnemdedmelerolmamasnadikkatedilmelidir.Balnemdekiazalmalaryzeyselkurumayanedenolmaktadr.
3.3.2.KURUTMAPERYODUNUNUYGULANMASI
Esaskurutmaperiyodukolaykuruyanaatrlerinde1basamak,kalnvegkuruyanaatrlerindeise2basamakhalinde
uygulanmaktadr.
kibasamakhalindekiuygulamalarda,kurutmannbirincibasamalifdoygunluurutubetderecesinekadar,ikincibasamalif
doygunluurutubetderecesindensonurutubetinekadaruygulanmaktadr
3.3.3DENKLETRMEPERYODUNUNUYGULANMASI
Kurutmaperiyodununsonundakurutulankerestelerarasndaveherbirkeresteninmuhtelifksmlarndazellikleivedtabakalar
arasndaazveyaokrutubetfarklarolmasdoaldr.Denkletirmeperiyoduburutubetfarklarnsonurutubetinedoruazaltmak,bir
rutubetdenklemesisalamakamacileuygulanmaktadr.
3.3.4.SOUTMA
Denkletirmeperiyoduuygulandktansonrastmasonaerdirilmeli,bunakarnhavalandrmakapaklaralmadanvantilatrlerin
altrlmassrdrlmelidir.Budurumfrnscaklnnkurutmann1.Basamandauygulananscaklagelinceyekadar
srdrlmelidir.Dahasonravantilatrlerdurdurularakncerutubetlihavakapaklarsonratemizhavakapaklardahasonrafrnkaps
bellizamanaralklarilealarakistiffrndankarlmaldr.
3.4KURUTMANINKONTROL
Kurutmasresincekurutmannnaslgittiisreklitakipvekontroledilmektedir.Buradakurutmaklimasnnkeresterutubetininve
kurutmakalitesininkontrolszkonusudur.
3.4.1.KURUTMAKLMASININKONTROL
Kurutmaortamnnscaklkvebalnemikurutmaklimasnoluturmaktadr.Kurutmasresincescaklkvebalneminneekilde
gideceikurutmaproramlarndabelirtilmitir.Scaklkvebalnemingidiinintakipvekontrolynetimbiiminegredeimektedir.
Sadecepsikometrebulunanbasitfrnlardallenkuruveyatermometredeerlerisreklikontroledilerekkurutmaproramnda
verilenartlarngerekletirilmesineallmaktadr.
3.4.2KERESTERUTUBETNNKONTROL
Baarlbirkurutmaiinkurutmasresincekeresterutubetininsreklitakipvekontroledilmesigerekmektedir.
Hattayanlzortalamakeresterutubetideilaynzamandakeresteeninekesitiierisindekirutubetdalnnbilinmesindebykfayda
vardr.Bylecedsertlemeyzeyveiatlaklarnlenebilir.
3.5KURUTMAKALTESNNKONTROL
Kurutmasrasndakurutmakalitesiningidiiarakalitekontrolrnekleriyardmiletakipvekontroledilmektedir.Burneklerfrn
kapasitesinegreenaz3adetalnmalvekurutulankeresteyitemsiledebilecekzellikleresahipolmaldr.
Bunlarkurutulankeresteboyundaolmalveistifekolaycakonulupalnabilecekekildeyerletirilmelidir.
Arakalitekontrolrnektahtalaryardmilekurutmasrasndaortayakankurutmakusurlarivedtabakalararasndakirutubet
farklarvegerilmelerkontroledilmektedir.Kurutmakusurlarndanatlaklar(uatlaklar,yzeyatlaklar,zatlaklarveiatlaklar)
renkdeimelerivereineszmasincelenmektedir.
Kurutmakusurlarndanolanekildeimeleriarakalitekontrollerindekontroledilmemektedir.nkekildeimelerindekurutma
artlarndanokistiflemehatalarnnnemlirolubulunmaktadr.Kurutmasrasndaortayakangerilmelerinkontroliinatalrnekler
alnmaktavegerilmelerindurumuincelenmektedir.
atalrneklerdearakalitekontrolrneklerindenrutubetmeylirneklerigibialnmaktadr.
Dtabakalardaekmegerilmelerinetkisiyleyzeyatlaklariksmlardakiekmegerilmelerininetkisiileiseiatlaklarmeydana
gelmektedir.
3.6.KURUTMANINDEERLENDRLMES
Kurutmannasldeerlendirilmesisonukalitekontrollerindeeldeedilenverileregreyaplmaktadr.Sonukalitekontrolleriyaistifin
tamamkontroledilerekyadakurutmannbalangcndaistifeyerletirilensonukalitekontrolrnekleriyardmilebelirlenir.
KAYNAKLAR
KANTAY,R.1993KeresteKurutmaveBuharlamaElKitab
BOLLMANN,L.1984LeitfadenveSchnitthoztrocknung.LBollmannKGMaschinenfabrik,7703Relasingen77Singen
KANTAY,R.1978TrkiyeninnemlibazormanaatrlerikerestelerininteknikKurutmazelliklerizerinearatrmalar..
OrmanFakltesiYayn,No.269
BOZKURT,Y.1992OdunAnatomisi...OrmanFakltesiYayn,No415