Cahit Arf Matematik Gnleri II

Birinci Gn
26 Nisan 2003
1. Aadaki zgarann stnden giderek ve hep douya ya da kuzeye giderek (0, 0)
noktasndan (n, m) noktasna ka deiik biimde gidebilirsiniz? (n ve m zel saylar deil.)
Cevap: Toplam n + m hareket yapmamz lazm.
Bunlardan m tanesi kuzeye, geri kalan n tanesi
douya olmal. Demek ki n + m hareketten m
tane kuzey hareketi semeliyiz. Dolaysyla

(n,m)

Cevap
(0,0)

nm (nm)!

m nm!!

dir.

2. Bir dzlemde A ve B noktalar verilmi. AB dorusu zerine |AB| = |BP| eitliini

salayan P noktasn sadece pergel kullanarak ina edin.

A1

A2

A6

A5

Cevap: B merkezli AB
yarapl emberini izelim.
A merkezli AB yarapl
emberi de izelim. Bu iki
emberin kesiimi A1 ve A6
olsun. imdi A1 ve A6
merkezli
AB
yarapl
emberleri
izelim.
Bu
emberlerin emberiyle
kesiimlerine srayla A2 ve A5
diyelim. A2 ve A5 merkezli AB
yarapl emberleri izelim.
Bu emberlerin kesiimi
kolayca grlecei zere P
noktasn verir.

3. Bir ABC geninin BC tabannn ve A ve Cden inen ykseklikleri verilmi. Pergel ve

cetvel kullanarak ABC genini ina edin.
A
Cevap: (ekilden takip edin.) Adan ve
Y
Cden inen yksekliklere srasyla hA ve hB
diyelim. nce BCyi koyalm dzleme. A
noktasn bulmak istiyoruz. BC apl
P
emberi ve C merkezli hC yarapl emberi
izelim (ekilde gsterilmemi bu son
hA
hC
ember). Bu iki emberin kesitii iki
noktadan herhangi birine P diyelim. BP
B
X
C
dorusunu izelim. A noktas bu doru
zerinde olmaldr. imdi BC zerinde
herhangi bir X noktas alalm. BCye dik hA
uzunluunda bir XY doru paras kalm.
Yden BCye bir paralel ekelim. Bu
paralelle BP dorusunun kesiimi A
noktasn verir.
4. {(x, y, z) (0, 1)3 : x < y < z} kmesinin hacmini hesaplayn.
Cevap: Toplam hacmi 1 olan (0, 1)3 kbn, x, y ve znin birbirinden byk ya da kk
olmalarna gre aradaki hacmi sfr olan duvarlar saymazsak aadaki gibi alt paraya
ayrabiliriz:
{(x, y, z) (0, 1)3 : x < y < z}
{(x, y, z) (0, 1)3 : x < z < y}
{(x, y, z) (0, 1)3 : y < x < z}
{(x, y, z) (0, 1)3 : y < z < x}
{(x, y, z) (0, 1)3 : z < x < y}
{(x, y, z) (0, 1)3 : z < y < x}
Bu blgelerin hacimleri elbette eittir. Dolaysyla aranan hacim 1/6dr.
5. {(x1, x2, x3, x4, x5): x1, x2, x3, x4, x5 = 1, 2, 3,... ve x1 + x2 + x3 + x4 + x5 = 2003} kmesinin
ka eleman vardr?
Cevap: 2003 tane ubuu yanyana dizelim. Bunlar arasna drt blme koyarak ubuklar
be paraya ayracaz. Birinci paradaki ubuk says x1i, ikinci paradaki ubuk says x2yi

vs belirleyecek. Toplam 2002 tane ubuk aras var. Bu 2002 ubuk arasna drt blme

yerletireceiz. Drt blmeyi

20 20 201 20 19

4 43 2

biimde ayrabiliriz ve Cevap bu saydr.

6. y = x2 parabolnn stnde dik gen veren nokta alnyor. Hipotensn

uzunluunun 2den byk olduunu kantlayn. Hipotensn 2 olabileceini gsterin.
Answer: A(a,a2), B(b,b2) ve C(c,c2) dikgenin noktas olsun. Hipotensn de BC
olduunu varsayalm. AB ve AC dorularnn eimleri srasyla:
mAB =

b2 a2
c2 a2
= b + a ve mAC =
=c+a
ba
ca

dir. Bu iki doru, ancak mAB mAC = 1 ise, yani (b+a)(c+a) = 1 ise diktirler. Bundan da
a2 + (b + c)a + bc + 1 = 0.
kar. Bu, a deikenli bir polinomdur ve gerel kkleri vardr. Demek ki diskriminant
negatif olamaz:
0 = (b + c)2 4(bc + 1) = (b c)2 4.
Demek ki BC hipotensnn uzunluu,
|BC| 2 = (b c)2 + (b2 c2)2 (b c)2 4
eitsizliini salar ve bu da birinci nermeyi kantlar. Bu eitsizlik ancak (b c)2 = 4 ve b + c
= 0 ise bir eitliktir ve bunun zm de keleri A(0,0), B(1,1), C(1,1) olan geni verir, ki
bu da hipotens tam 2 olan bir dikgendir.
7. Grafnn dzlemdeki tm dorular kestii den ye giden bir fonksiyon var mdr?
Cevap: Evet y = x3 fonksiyonu. Bunu kantlayalm. Herhangi bir doru alalm. Eer doru
dikey ise, yani denklemi x = a biimindeyse, (a, a3) kesiimdedir. Eer doru dikey deilse,
denklemi, belli bir m ve b iin, y = mx + b biiminde yazlr. Eer m = 0 ise (b1/3, b) noktas
kesiimdedir. Eer m 0 ise, y = mx + b denkleminden xi ekip, y = x3 denkleminden yyi
bulabiliriz:

y b y b 3

,

m m

noktas kesiimdedir.

8. x3 = y2 + 3y + 2 denkleminin tamsaylardaki tm zmlerini bulun.

Cevap: x3 = y2 + 3y + 2 = (y + 1)(y + 2). Demek ki x3 says y + 1 ve y + 2 gibi ardk
saylarn arpm. Ardk saylar birbirine asal olduundan, hem y + 1 hem de y + 2 birer
kptrler. ki ardk saynn ne zaman birer kp olabilecei zerine dnelim.
y + 1e c diyelim. Demek ki a ve b tamsaylar iin a3 = c ve b3 = c + 1. Bu iki denklemin
en az iki zmn bulmak kolay: a = 0, b = 1, c = 0 ve a = 1, b = 0, c = 1. Bu iki
denklemden b3 a3 = 1 kar, yani (b a)(b2 + ab + a2) = 1. Bundan da b a = b2 + ab + a2 =
1 kar. Bu sayya diyelim. Demek ki b = a + ve = b2 + ab + a2 = (a + )2 + a(a + ) + a2
= 3a2 + 3a + 2, yani 3a2 + 3a + 2 + = 0. Vieta formlnden ( = 1 olduundan ve a bir
tamsay olmak zorunda olduundan), = 1, a = 0, 1 zmleri bulunur. Dolaysyla c = a3 =
0 ya da 1.
Birinci zm: y + 1 = 0 ve y = 1, x = 0

kinci zm: y + 1 = 1 ve y = 0 ve x iin tamsaylarda bir zm bulamayz.

9. a ve n birer doal say. a + a2 + ... + an saysnn son rakam 1dir. a ve nnin de son
rakamnn 1 olduunu kantlayn.
Cevap: Demek ki a + a2 + ... + an 1 (mod 10). Dolaysyla a tek say olmal. Tek
saylarn gcn modulo 10 yazalm (Son be kolonu daha sonra kullanacaz):
a
1
3
5
7
9

a2
1
9
5
9
1

a3
1
7
5
3
9

a4
1
1
5
1
1

a5
1
3
5
7
9

0
0
0
0
0
0

a
1
3
5
7
9

a + a2
2
2
0
6
0

a + a2 + a3
3
9
5
9
9

a + a2 + a3 + a4
4
0
0
0
0

Grld gibi a5 a. Dolaysyla nyi 4k + r yazarsak (r = 0, 1, 2, 3), a + a2 + ... + an 1

denklemi, k(a + a2 + a3 + a4) + a + ... + ar 1 olarak yazlr. (Eer r = 0 ise a + ... + ar = 0.)
Eer a 1 deil ise, tablodan da anlalaca zere a + a2 + a3 + a4 0dr ve a + ... + ar
5 ya da 9dur. Bu durumda k(a + a2 + a3 + a4) + a + ... + ar 1 denkleminin zmnn
olmad ak.
Eer a 1 ise, 1 a + a2 + ... + an n. stediimiz
kantlanmtr.
10. Bir dzlemin noktalar, aralarndaki mesafe 1
olan iki nokta ayr renklerde olacak biimde renge
boyanabilir mi?
P(a)
Cevap: Hayr, boyanamaz! Cevapn evet olduunu
varsayalm bir an. Renklerimize a, b ve c diyelim. A
renkli herhangi bir P noktas alalm (ekildeki
dairelerin merkezi.) Bu nokta merkez olmak zere
R(c)
S(b)
birim yarapl ve 3 yarapl iki ember izelim. 1
Q(a)
yarapl merkezin her noktas b ve c renklerindedir
(yoksa aralarndaki mesafe 1 olan ve aya boyanm
iki nokta buluruz.) 3 yarapl emberin her noktasnn a renkte olduunu iddia ediyorum.
3 yarapl emberden herhangi bir Q noktas alalm. P ve Q noktalarn ieren kenarlar 1
uzunluunda ve ortak kenarl iki ekenar gen izebiliriz. Bu genler PRS ve QRS olsunlar.
R ve Sden biri b renginde, dieri c renginde (yoksa aralarndaki mesafe 1 olan ve ayn renge
boyanm iki nokta buluruz.) Dolaysyla Q noktas a renginde olmaldr. Demek ki 3
yarapl emberin her noktasnn rengi a. imdi, bu ember stnde aralarndaki mesafenin 1
olduu iki nokta bulabiliriz.