Cahit Arf Matematik Gnleri

Birinci Gn
17 Nisan 2002
Uyar: Yantlarnz olabildiince aklaynz.
Toplam 8 (sekiz) soru var. Ancak puan toplamak iin her soruya saldrmaktansa, birka
soruyu tam yantlamak ou zaman daha iyi bir sonu verir.
Problemlere verilen toplam puan says, aa yukar sorularn zorluu konusunda size bir
fikir vermeli.
Problemlerde gereken tanmlar:
0, 1, 2, 3, 4 gibi saylara doal say denir.
4, 3, 2, 1, 0, 1, 2, 3 gibi saylara tamsay denir.
R, gerel saylar kmesini simgeler.
ki a ve b gerel says iin a + bi biiminde yazlan saylara karmak (kompleks) say
denir. i2 = 1 eitliine dikkatinizi ekeriz.
a < b iki gerel say olsun. Aadaki kmelere aralk denir:
(a, b) = {x R : a < x < b}
[a, b) = {x R : a x < b}
(a, b] = {x R : a < x b}
[a, b] = {x R : a x b}
(a, ) = {x R : a < x}.
f : X Y bir gnderme (fonksiyon) olsun.
Eer her x1, x2 X iin f(x1) = f(x2) eitlii sadece x1 = x2 iin geerliyse, o zaman f
gndermesine birebir gnderme denir.
Eer her y Y iin f(x) = y eitliini salayan bir x X varsa, o zaman f gndermesine
rten denir.
Eer f hem birebir hem de rtense, o zaman f gndermesine eleme denir.
Problemler
1. ARF szcnn tm harflerini kullanarak (anlaml ya da anlamsz) u szckleri
yazabiliriz:
AFR, ARF, FAR, FRA, RAF, RFA.
YASA szcnn tm harflerini kullanarak 12 szck yazabiliriz:
AASY, AAYS, ASAY, ASYA, AYAS, AYSA,
SAAY, SAYA, SYAA, YAAS, YASA, YSAA
1a. GEN szcnn tm harflerini kullanarak ka szck yazabilirsiniz? (Szckleri
teker teker bulup listelemeniz gerekmez; sadece ka tane yazlabileceini bulun.) (1 puan)
1b. CAHTARF szcnn tm harflerini kullanarak ka szck yazabilirsiniz? (A
harfini iki kez kullanacaksnz, aadaki sorularda da yle.) (2 puan)
1c. MATEMATK szcnn tm harflerini kullanarak ka szck yazabilirsiniz? (2
puan)
1d. DERECE szcnn tm harflerini kullanarak ka szck yazabilirsiniz? (2 puan)
1e. KBNK szcnn tm harflerini kullanarak ka szck yazabilirsiniz? (3 puan)

2. a ve b saylar 11x2 3x 5 = 0 denkleminin iki zm olsun.

(1 + a + a2 + a3 + ...) (1 + b + b2 + b3 + ...)
saysn hesaplayn. (10 puan)
3. 20022002 says 5e, 7ye ve 19a blndnde kalanlar katr? (1, 2, 2 puan)
4. Merkezi (3, 2) noktasnda olan bir emberin zerinde en fazla bir tane kordinatlar
tamsay olan bir nokta olabileceini kantlayn. (10 puan)
5a. Resimde grld gibi bir ABC genini ele alalm. Bu gen zerine unlar
biliyoruz: |AB| = |AC| = 10, ABC as 30o. h yksekliini ve BC tabannn uzunluunu
hesaplayn. (Dorudan trigonometri kullanmadan.)
A
h
C
(5 puan)
5b. Bu kez aadaki ekli ele alalm:
A

Bu ekilde BCDE bir karedir, ABC ve FCD genleri eittir, ABC ve ACB alar 30
derecedir ve |AF| = 2002. BCDE karesinin alann hesaplayn (10 puan)
6a. Her n > 0 doal says ve her x > 1 gerel says iin, (1 + x)n 1 + nx eitsizliini
gsterin. (7 puan)
6b. Limit, trev ya da herhangi ileri dzeyde matematik kullanmadan, her n > 0 doal
says iin, 2 (1 + 1/n)n A eitsizliklerini salayan bir A saysnn varln kantlayn. (13
puan)
7a. (0, 1) ve (2, 3) aralklar arasnda bir eleme olduunu gsterin. (1 puan)
2

7b. (0, 1) ve (0, 2) aralklar arasnda bir eleme olduunu gsterin. (1 puan)
7c. (0, 1) ve (2, 5) aralklar arasnda bir eleme olduunu gsterin. (1 puan)
7d. (0,1) ve (0,1) [2, 3) kmeleri arasnda bir eleme olduunu gsterin. (1 puan)
7e. (0, 1) ve (0, 1) {2} (3, 4) kmeleri arasnda bir eleme olduunu gsterin. (2
puan)
7f. (0, 1] ve [0, 1) aralklar arasnda bir eleme olduunu gsterin. (1 puan)
7g. (0,1) ve (1, ) aralklar arasnda bir eleme olduunu gsterin. (1 puan)
7h. (0, 1) ve [0, 1) aralklar arasnda bir eleme olduunu gsterin. (pucu: 7e sorusunun
yantndan esinlenebilirsiniz.) (7 puan)

8. z =

3 4i
karmak saysn ele alalm. Her n 1 doal says iin, zn 1 eitsizliini
5

kantlayn. (15 puan)

Cahit Arf Matematik Gnleri

Birinci Gn - zm
17 Nisan 2002
zmler
zm 1a. 5!
zm 1b. 8!/2 = 20160
zm 1c. 292! 2 = 45360
zm 1d. 6!/3! = 120
zm 1e. 5!9!2 = 1512
zm 2. nce a + b = 3/11 ve ab = 5/11 eitliklerini aklmzda tutalm.
2
3 229
Bilindii zere, a ve b zmleri 3 3 4 (5) 11 =
saylarna eit ve

2 11

22

bu saylarn (1, 1) aralnda olduklar kolayca kantlanabilir. Demek ki sonsuz saynn

toplam olan 1 + a + a2 + a3 + ... ve 1 + b + b2 + b3 + ... saylar sonlu birer gerel say, ayrca,
srasyla

1
1
ve
saylarna eit. Demek ki,
1 a
1 b

1
1
1
1
3
5 =
(1 + a + a + a + ...)(1 + b + b + b + ...) =
=
=
1

1 a 1 b 1 ( a b) ab
11 11
2

11/3.

zm 3.
20022002 22002 41001 (1)1001 1 4 (mod 5).
20022002 (7 286)2002 0 (mod 7).
20022002 72002 73667 + 1 = (73)667 7 7 (mod 19) nk 73 = 49 7 11 7 = 77 1
(mod 19).

zm 4. emberimize C diyelim. (x, y) ve (x1, y1) kordinatlar tamsay olan ve Cnin

stnde olan iki nokta olsun. Merkeze uzaklklarna bakarak,
(x 3)2 + (y 2)2 = (x1 3)2 + (y1 2)2.
eitliini elde ederiz. Kareleri alp sadeletirirsek,
x2 23x + y2 22y = x12 23x1 + y12 22y1.
eitliini buluruz. Bundan da 23(x1 x) + 22(y1 y) saysnn bir tamsay olduu kar. Bu
saynn karesini aldmzda, 86(x1 x)(y1 y) saysnn da bir tamsay olduu kar. 6
kesirli bir say olmadndan, ya x1 = x ya da y1 = y. Diyelim birinci eitlik doru. O zaman
22(y1 y) tam say olur. Eer y1 = y deilse, bu durumda 2nin kesirli bir say olduu kar,
ki 2nin kesirli bir say olmad biliniyor. Demek ki y = y1. kinci k olan y1 = y kk da
aynen byle bir elikiye yol aar.

zm 5a. Ayn geni baaa evirerek yukardaki genin tabanna ekleyelim:

A
O

h
C

D
ABD geninin her as 60 derecedir. Demek ki ABD ekenar gendir. Her kenar 10
olduundan, h = 10/2 olmal. Taban bulmak iin, AOB dikgenini ele alalm Pisagorun
teoremine gre, |AB|2 = |AO|2 + |OB|2 eitlii geerli. Yani (10)2 = (10/2)2 + |OB|2,
dolaysyla |OB| = 30/2. Demek ki |BC| = 30.
zm 5b. ACF geninin dikgen (Cde) ve ikizkenar gen olduu belli. Demek ki
Pisagor teoremine gre 2|AC|2 = |AC|2 + |CF|2 = |AF|2 = 2002. Bundan |AC| = 1001 kar.
5aya gre |BC| = 3003. Bir nceki sorunun zmnde izlediimiz yola benzer bir yolla
gsterebiliriz ki karenin alan 3003tr.
zm 6a. n zerine tmevarmla kantlayacaz Eer n = 0 ise, eitsizlik elbette doru.
(Bunun iin x 1 eitsizlii gerekir.)
imdi eitsizliin n iin doru olduunu varsayalm ve eitsizlii n + 1 iin kantlayalm.
Hemen balyoruz:
(1 + x)n+1 = (1 + x)n(1 + x) (1 + nx)(1 + x) = 1 + (n + 1)x + nx2 1 + (n + 1)x.
(kinci adm tmevarm varsaymndan kyor, ayrica, bu adm iin 1 + x > 0 eitsizliine
gereksiniyoruz, ki doru). Bu birinci eitsizlii kantlyor.
zm 6b.
Yukardaki eitsizlikte x yerine 1/n koyarsak, her n > 0 doal says iin, 2 (1 + 1/n)n
eitsizliinin salandn buluruz.
imdi, her n > 0 doal says iin, (1 + 1/n)n 3 eitsizliini gsterelim:
4

 n 1
i0 i ni

(1 + 1/n)n =

=1+ i 1
n

n(n 1)...(n i 1) 1
1 2 3 ... i
ni

1
1 2 3 ... i
1
n
1
1 1/ 2n
1+ i 1 i 1 =1+
1+
=3
1 1/ 2
2
1 1/ 2

1+ i 1
n

zm 7a. f gndermesi f(x) = x + 2 olarak tanmlansn. Bu gnderme aralklar arasnda

bir elemedir.
zm 7b. f gndermesi f(x) = 2x olarak tanmlansn. Bu gnderme aralklar arasnda bir
elemedir.
zm 7c. f gndermesi f(x) = 3x + 2 olarak tanmlansn. Bu gnderme aralklar arasnda
bir elemedir
zm 7d. f gndermesi,

2x if 0 x 1/ 2
f ( x)
2x 1 if 1/ 2 x 1

olarak tanmlansn. Bu gnderme kmeler arasnda bir elemedir

zm 7e. f gndermesi,
2 x if 0 x 1 / 2

f ( x ) 2 if x 1 / 2
2 x 2 if 1 / 2 x 1

olarak tanmlansn. Bu gnderme kmeler arasnda bir elemedir

zm 7f. f gndermesi f(x) = x + 1 olarak tanmlansn. Bu gnderme aralklar arasnda
bir elemedir
zm 7g. f gndermesi f(x) = 1/x olarak tanmlansn. Bu gnderme aralklar arasnda bir
elemedir
zm 7h. (0,1) aralndan terimleri birbirinden farkl bir a1 , a 2 , dizisi seelim
n
seebiliriz), ve a 0 terimi 0 olsun. Bu durumda { a n :n0} ve { a n
n 1
:n0}kmeleri arasnda, a n yi a n 1 e gtren fonksiyon birebir ve rtendir. imdi

(rnein a n

[0,1)den (0,1)e
5

f(x)=x eer x{ a n :n0} ve

f( a n )= a n 1 eer n0,
eklinde tanmlanan f fonksiyonu birebir ve rtendir.
zm 8. Her n 1 doal says iin (3 + 4i)n 5n eitsizliini gstereceiz.
ki kompleks sayi , iin, eer =5(a+bi) eitliini salayan a,b tamsaylar varsa
diyelim.
imdi hesaplayalm:
(3 + 4i)2 = 7 + 24i = 10(1 + i) + (3 + 4i) 3 + 4i.
Demek ki her n 1 doal says iin, (3 + 4i)n 3 + 4i. te yandan her n 1 doal says iin
5n 0. Bu ikisinden, (3 + 4i)n saysnn hibir zaman 5n saysna eit olamayaca kar.