SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

1.1

MATEMATIK GUNAAN

KUANTITI DAN UNIT ASAS

Fizik adalah berdasarkan kuantiti-kuantiti yang disebut kuantiti fizik.

Secara am suatu kuantiti fizik ialah kuantiti yang boleh diukur.

Untuk mengukur kuantiti fizik, suatu saiz piawai perlu digunakan untuk
membandingkan saiz-saiz yang berbeza bagi kuantiti yang sama.

Saiz piawai bagi suatu kuantiti fizik disebut unit bagi kuantiti itu. Saiz piawai
yang dipilih sebagai unit untuk sesuatu kuantiti mestilah
(a) mudah diperoleh,
(b) magnitudnya tidak boleh di ubah, dan
(c) di persetujui oleh pihak antarabangsa.

Unit untuk mengukur kuantiti-kuantiti asas ini disebut unit-unit asas. Unit-unit
asas tidak bersandar kepada satu sama lain.
Dalam Sistem Unit Antarabangsa, SI, kuantiti-kuantiti yang ditunjukkan dalam
Jadual 1 dipilih sebagai kuantiti-kuantiti asas.

Kuantiti
Asas

Simbol
Kuantiti
Asas

Unit Asas
(S.I)

Simbol
Unit

Panjang

Meter

Jisim

Kilogram

kg

Masa

Saat

Suhu

Kelvin

Arus
elektrik

ampere

Pertukaran Unit
10 mm
= 1 cm
1000 mm = 1 m
100 cm = 1 m
1000 m = 1 km
1000 mg = 1 g
1000 g
= 1 kg
1000 kg = 1 tan
60 s
= 1 min
3600 s = 1 jam
60 min = 1 jam
24 jam = 1 hari
100 C = 212 F
100 C = 373.15 K
0 C
= 32 F
0C
= 273.15 K
1000 mA = 1 A

Jadual 1

1|17

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

SPA 3204
MATEMATIK GUNAAN

Berikut adalah peralatan yang digunakan untuk mengukur kuantiti asas :

Kuantiti
Asas

Peralatan

Panjang
Pembaris

Angkup vernier

Mikrometer

Jisim
Neraca elektronik

Neraca timbang

Masa
Jam randik

Suhu
Termometer

Arus
elektrik
Ammeter

2|17

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

MATEMATIK GUNAAN

KUANTITI TERBITAN DAN UNIT TERBITAN

Kuantiti terbitan ialah kuantiti fizik yang diterbitkan daripada kuantiti-kuantiti asas
secara pendaraban dan pembahagian

Unit untuk kuantiti terbitan digelar unit terbitan

Jadual 2 menunjukkan beberapa contoh kuantiti terbitan

Kuantiti
Terbitan

Simbol
Kuantiti
Terbitan

Rumus Penerbitan

Unit SI

Nama Khas
Unit

Luas

Panjang x lebar

m2

Isipadu

Panjang x lebar x tinggi

m3

Ketumpatan

Jisim
Isipadu

kg/m3

Halaju

Jarak
Masa

m/s

Pecutan

Halaju
Masa

m/s2

Momentum

Jisim x halaju

kgm/s

Daya

Jisim x pecutan@pecutan graviti

kgm/s2

Newton (N)

Kerja

Daya x jarak

kgm2/s2

Pascal (Pa)

Tenaga

Daya x jarak

kgm2/s2

Joule (J)

Kuasa

Kerja
Masa

kgm2/s3

Watt (W)

Jadual 2
3|17

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

1.2

MATEMATIK GUNAAN

GANDAAN DARI 10-12 HINGGA 1012 (PICO HINGGA TERA)

Bagi tujuan merekod dan perbandingan, nombor yang mempunyai ukuran yang
terlalu besar atau terlalu kecil, boleh diwakili dengan nombor piawai seperti
Jadual 3.

Dengan menggunakan nombor piawai, data akan kelihatan kemas, ringkas dan
mudah.
Nilai

Nilai

(Bentuk Piawai)

(Nombor Nyata)

Imbuhan

Simbol

Tera

x 1012

1 000 000 000 000

Giga

x 109

1 000 000 000

Mega

x 106

1 000 000

Kilo

x 103

1 000

Hecto

x 102

100

Deca

da

x 101

Deci

x 10-1

0.1

Centi

x 10-2

0.01

Mili

x 10-3

0.001

Micro

x 10-6

0.000001

Nano

x 10-9

0.000000001

Pico

x 10-12

0.000000000001

Jadual 3

4|17

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

1.3

SPA 3204
MATEMATIK GUNAAN

PERTUKARAN UNIT
1.3.1 Pertukaran Imbuhan Kepada Bentuk Piawai

Apabila imbuhan ditukar kepada bentuk piawai, faktor pendaraban

yang setara digunakan
Contoh 1 :

Faktor Pendaraban

100 cm = 100 x 10-2 m

c adalah
imbuhan

m adalah
unit asas

Nilai
Magnitud

Unit asas tetap sama

c = 10-2
(Rujuk Jadual 3, mukasurat 4)

= ( 1 x 102 ) x 10-2 m ; ( 1 x 10 2 ) adalah bentuk piawai

=1m
Contoh 2 :
550 s

= 550 x 10-6 s
= (5.5 x 102 ) x 10-6s
= 5.5 x 10-4 s

Jawapan dalam Bentuk Piawai dan

Unit S.I

1.3.2 Pertukaran Bentuk Piawai Kepada Imbuhan

Apabila bentuk piawai atau nombor nyata ditukar kepada bentuk
imbuhan pula, magnitudnya mesti dibahagi dengan faktor pendaraban
Contoh 1 :
0.07 m

_____________ cm

c setara nilainya dengan 10-2

5|17

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

MATEMATIK GUNAAN

Maka,
0.07 m

0.07 10-2

7 cm

Menggunakan kalkulator saintifik

0.07

Shift

log

+/-

atau

0.07

Exp

+/-

Contoh 2 :
2 x 10

-9

_____________ ns

n setara nilainya dengan 10-9

Maka,
2 x 10

-9

2 x 10

2 ns

-9

10-9 ns

Menggunakan kalkulator saintifik

Exp

+/-

Shift

log

+/-

atau

Exp

+/-

Exp

+/-

6|17

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

MATEMATIK GUNAAN

Tip Studi.
Anda tidak perlu menghafal semua formula bagi kuantiti terbitan. Tetapi,
anda kena menguasai kemahiran menerbitkan unitnya daripada formula
yang diberi

1.3.3 Lanjutan Pertukaran Imbuhan

Untuk pertukaran bentuk imbuhan kepada imbuhan yang lain, unit asas
dijadikan perantaraan

Contoh 1 :
Tukarkan 5.23 ms = ks
Penyelesaian
5.23 ms =

Tukar kpd
unit asas

5.23 x 10-3 s

5.23 x 10-3 s 103 ks

5.23 x 10-6 ks

Tukar kpd
imbuhan yg
dikehendaki

Elakkan.
Elakkan daripada menulis seperti berikut :
5.23 ms =
=
=

5.23 x 10-3
5.23 x 10-3 x 10-3

Unit atau
imbuhan yg
sesuai

5.23 x 10-6 ks

Kesimpulan
x Faktor Pendaraban
Asas

Imbuhan

Faktor Pendaraban

7|17

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

1.4

PERTUKARAN
SEBALIKNYA

NOMBOR

NYATA

MATEMATIK GUNAAN

KEPADA

BENTUK

LAZIM

DAN

Nombor-nombor nyata terdiri daripada semua nombor yang

diungkapkan melalui angka perpuluhan mahupun nisbah (pecahan).

boleh

1.4.1 Nombor Nyata

Contoh :
Angka perpuluhan 0.002
Nisbah 1
2
1.4.2 Bentuk Piawai (Standard Forms)
Bentuk Piawai: A x 10n di mana 1 A < 10 dan n ialah integer.

A x 10n
A ialah nombor 1
hingga 9

n ialah kuasa bagi 10

Contoh :
2589 ditulis sebagai 2.589 x 103
0.002589 ditulis sebagai 2.589 x 10-3
1.4.3 Pertukaran nombor nyata kepada bentuk piawai
1.4.3.1

Angka yang diberi 10

Contoh 1 :
7400 = 7.4 x 1000
= 7.4 x 103

Tips 2 :
Gerakkan titik perpuluhan ke
kiri, maka nilai n adalah positif
7400 = 7
=

7.4 x 103

Tips 1 :
Letak titik perpuluhan selepas
angka pertama dari kiri.
Untuk
menentukan
nombor
kuasa bagi angka 10; kira
bilangan angka dalam nombor
tersebut, kemudian tolak 1.
Tips 3 : Menggunakan kalkulator
Setkan kalkulator kepada SCI
MODE

MODE

MODE

MODE
7400

MODE
=

Paparan menunjukkan 7.400 x 103

8|17

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

1.4.3.2

Angka yang diberi < 1

Contoh 1 :
0.036 = 3.6
100
= 3.6 x 1
100
= 3.6 x 1
102
= 3.6 x 10-2

Tips 2 :
Gerakkan titik perpuluhan ke
kanan, maka nilai n adalah negatif
0.036 = 0 . 0

MATEMATIK GUNAAN

Tips 1 :
Letakkan
titik
perpuluhan
kepada angka bukan sifar yang
pertama dari kiri.
Untuk
menentukan
nombor
kuasa bagi angka 10, kira
bilangan sifar sebelum angka
bukan sifar yang pertama dan
letakkan tanda negatif kepada
nombor tersebut.
Tips 3 : Menggunakan kalkulator
Setkan kalkulator kepada SCI

MODE

MODE

MODE

MODE

MODE

0.036

Paparan menunjukkan 3.600 x 10-2

3.6 x 10-2

1.4.4 Pertukaran bentuk piawai kepada nombor nyata

Contoh 1 :
1.57 x 104

= 1.57 x 10 000

Tips 1 :

= 15 700

Lihat n = 4 (positif)
Jika n adalah positif, gerakkan
titik perpuluhan ke kanan
1.57 x 104 = 1 . 5

Contoh 2 :
8.03 x 10-3

= 8.03 x

1
103

= 8.03 x

1
1000

= 8.03
1000
= 0.00803

Tips 2 :
Lihat n = - 3 (negatif)
Jika n adalah negatif, gerakkan
titik perpuluhan ke kiri
8.03 x 10-3 = 0

8 .0 3

1
9|17

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

1.5

OPERASI MATEMATIK ( +
DALAM BENTUK PIAWAI

MATEMATIK GUNAAN

) DAN MENYATAKAN JAWAPANNYA

Ingat formula ini :

a x 10m + b x 10m = (a + b) x 10m
a x 10m - b x 10m = (a - b) x 10m
10m x 10n = 10m + n
10m

= 10m - n

10n

(10m)n = 10m x n

1.5.1 Pertukaran nombor nyata kepada bentuk piawai

Contoh 1 :
a.

Operasi +

b.

13 600 + 8640

Operasi 417.3 - 2.85

= 22 240

= 414.45

= 2.224 x 104

= 4.1445 x 102

Menggunakan kalkulator :

Menggunakan kalkulator :

MODE

MODE

MODE

MODE

13600
0

8640
0

MODE
2

Paparan menunjukkan 2.224 x 104

MODE

MODE

MODE

MODE

417.3
0

2.85
0

MODE
2

Paparan menunjukkan 4.1445 x 102

10 | 1 7

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

c.

Operasi x

d.

MATEMATIK GUNAAN

Operasi

26.7 x 0.6

0.03 2.4

= 16.02

= 0.0125

= 1.602 x 101

= 1.25 x 10-2

Menggunakan kalkulator :

Menggunakan kalkulator :

MODE

MODE

MODE

MODE

0.6

26.7

MODE
4

MODE

MODE

MODE

MODE

2.4

0.03

Paparan menunjukkan 1.602 x 101

MODE
4

Paparan menunjukkan 1.25 x 10-2

1.5.2 Operasi Matematik ( + - x )

Contoh 2 :
a.

Operasi +
3.1 x 105 + 4 x 104
= 3.1 x 105 + 4 x 10-1 x 105
= 3.1 x 105 + 0.4 x 105

104 = 10-1 x 105

= (3.1 + 0.4) x 105 104 = 10-1 x 105

= 3.5 x 105

Menggunakan kalkulator

MODE
2

MODE
3.1

EXP

MODE
5

MODE
4

EXP

MODE
4

Paparan menunjukkan 3.5 x 105

11 | 1 7

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

b.

MATEMATIK GUNAAN

Operasi 7 x 10-6 - 1.8 x 10-8

-8
-2
-6
= 7 x 10-6 - 1.8 x 10-2 x 10-6 10 = 10 x 10
-2
= 7 x 10-6 - 0.018 x 10-6 1.8 x 10 = 0.018

= (7 - 0.018) x 10-6
= 6.982 x 10-6
MODE

Menggunakan kalkulator

MODE

(-)

7
8

EXP

MODE

MODE

(-)

MODE

1.8

EXP

Paparan menunjukkan 6.982 x 10-6

c.

Operasi x
(2.4 x 103) x (9 x 107)
= (2.4 x 9) x (103 x 107)
= 21.6 x 1010 103 x 107 = 103 + 7
= 2.16 x 101 x 1010 21.6 = 2.16 x 101
= 2.16 x 1011

Menggunakan kalkulator

MODE
2
EXP

MODE
(
7

2.4
)

MODE
EXP

MODE
)

MODE
(

Paparan menunjukkan 2.16 x 1011

12 | 1 7

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

d.

MATEMATIK GUNAAN

Operasi
4.8 x 1012
6 x 10-5
= 4.8 x 1012
6
10-5
= 0.8 x 1017

1012
-5
10

-1
= 8 x 10-1 x 1017 0.8 = 8 x 10

= 1012-(-5)

= 8 x 1016
MODE

Menggunakan kalkulator

2
5

MODE
4.8

EXP

MODE
12

MODE

MODE
EXP

(-)

Paparan menunjukkan 8 x 1016

1.5.3 Penyelesaian masalah yang melibatkan nombor dalam bentuk

piawai
Contoh 3 :
5 x 1016 m

7.42 x 1018 m
Gambarajah 1

Gambarajah 1 di atas menunjukkan tapak rumah Ali dalam bentuk

segiempat. Nyatakan jawapan anda dalam bentuk piawai untuk mengira :
a. Perimeter
b. Luas tapak rumah tersebut
13 | 1 7

SPA 3204

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

MATEMATIK GUNAAN

Penyelesaian :

a. Perimeter
= 2 (7.42 x 1018 + 5 x 1016 ) m
= 2 (7.42 x 1018 + 5 x 10-2 x 1018 ) m
= 2 (7.42 x 1018 + 0.05 x 1018 ) m
= 2 (7.42 + 0.05) x 1018 m

Menggunakan kalkulator

= 2 x 7.47 x 1018 m

= 14.94 x 1018 m

18

= 1.494 x 1019 m

16

7.42

EXP

EXP

b. Luas tapak rumah tersebut

= Panjang x Lebar

Menggunakan kalkulator

= [(7.42 x 1018) x (5 x 1016)] m2

= [(7.42 x 5) x (10

18

16

7.42

EXP

18

x 10 )] m

EXP

16

= 37.1 x 1034 m2
= 3.71 x 1035 m2

14 | 1 7

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

SPA 3204
MATEMATIK GUNAAN

LATIHAN ULANGKAJI

Latihan 1.1
i.

Di antara jawapan berikut, yang manakah BUKAN kuantiti asas?

A.
B.
C.
D.

ii.

Pilih unit yang bersamaan dengan unit Joule ?

A.
B.
C.
D.

iii.

1 N kg-1
1 N g-1
10 N kg-1
1 J kg

Diantara kuantiti terbitan berikut, yang manakah TIDAK diterbitkan dari kuantiti
masa (saat) ?
A.
B.
C.
D.

v.

Ns
Wms-1
Nm
kgm2 s-2

1 ms-2 bersamaan dengan ...........................

A.
B.
C.
D.

iv.

Arus elektrik
Suhu
Panjang
Kuasa

Daya
Halaju
Ketumpatan
Momentum

Diantara rumus berikut, yang manakah TIDAK mempunyai unit yang sama dengan
kg ms-2 ?
A.

Jisim x Halaju
Masa

B.

Halaju x Panjang
(Masa)2

C.

Jisim x pecutan

D.

Jisim x Halaju x Panjang

15 | 1 7

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

SPA 3204
MATEMATIK GUNAAN

Latihan 1.2
Tuliskan setiap nombor berikut dengan gandaan dan imbuhan yang sesuai
i.

10 000

ii.

0.0000001

iii.

1
10 000

Tukarkan setiap nombor berikut kepada nombor nyata

iv.

1.7 x 106

v.

0.54 x 108

vi.

0.39 x 10-5

Latihan 1.3
Tukarkan setiap ukuran berikut. Tunjukkan jalan penyelesaian.
i.

0.037 g = ......................... kg

ii.

26 m = ......................... m

iii.

950 Mg = ......................... g

iv.

678 l = ......................... ml

v.

67 n Farad = ......................... Farad

Latihan 1.4
Tukarkan nombor nyata berikut kepada bentuk piawai. Tunjukkan jalan penyelesaian.
i.

0.0000068

ii.

0.003

iii.

508 200

iv.

21 400 000

16 | 1 7

TOPIK 1 : KUANTITI DAN UNIT ASAS

SPA 3204
MATEMATIK GUNAAN

Tukarkan bentuk piawai berikut kepada nombor nyata. Tunjukkan jalan penyelesaian.
v.

1.3 x 104

vi.

5.015 x 105

vii.

2.14 x 10-6

viii.

3 x 10-10

Latihan 1.5
Selesaikan pengiraan soalan berikut dan nyatakan dalam bentuk piawai. Tunjukkan jalan
penyelesaian.
i.

135 + 7280

ii.

4.7 3.9 0.02

iii.

52.4 -2.86 + 9.5

iv.

2000 x 8.4

v.

10.3 x 2400 0.6

Selesaikan operasi berikut dan nyatakan dalam bentuk piawai. Tunjukkan jalan
penyelesaian.
i.

4 x 105 + 4 x 103

ii.

6.85 x 10-8 + 1.2 x 10-9

iii.

7 x 106 - 3 x 105

iv.

3.1 x 10-13 - 6 x 10-14

v.

(9 x 104) x (8 x 108)

vi.

(7.38 x 10-5) x (4.5 x 10-13)

vii.

4.8 x 107
4 x 105

viii.

5.4 x 10-6
9 x 103

17 | 1 7