Dr.

Hikmet
Kvlcml
Dinin
Trk Toplumuna
Etkileri

Yaynlar

Dinin Trk Toplumuna Etkileri

Dr. Hikmet Kvlcml

DijitalYaynlar
Yaynlar
ndir - Oku - Okut - oalt - Dat
Bu kitap ilk defa: 1980 ylnda Yol Yaynlar
tarafndan yaynlanmtr.
Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr.
Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak
basmak ve datmak serbesttir.
Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar
Yaynlar

NDEKLER
Konunun Metodolojik Belirlenmesi
sa'dan 300 Yl nceki Ve Sonraki Kyametler.

9
11

Sosyal Kyametler Ortasnda Trkler - Moollar.

13

Trk Szc Nereden Gelir?

15

Trkler Hangi Yllarda Tarihe Girdiler?

17

"Trk Toplumu" Ve Din

19

"Trk Dini"

21

Nuh - Tufan - Trkler

23

Trkler Dinsiz, Ya Da Tabiata Tapcyd

25

Tarih ncesinde Ouz Mitolojisi

27

Trk: Kan - Han rgtlenii

29

Allah Says - Kan Says

33

amanlk: Anahan Dini

35

l Dini : Anahan + Babahan Dini

39

lhanlk Dini : Babahan Dini

.43

obanlkta Demir a

47

Devlet Var m?

49

Yerin Ge k

53

Trklerde Kentleme

55

Trk - Mslman Silah Arkadal - Dmanl

59

Trkler Ne Zaman, Nasl Mslman Oldular?

61

Trk Toplumunun slam Dinine Tepki Ve Katklar

63

Dinin Trk Toplumuna Etkileri

65

D Din Etkisi : evre Medeniyet Etkisidir.

67

slamln Trk Toplumunda Kanbalarn z

71

slamln Trk Toplumuna Toprak Dzenini Verii

75

KONUNUN
lk

METODOLOJK BELRLENMES

belirlendirilmesi

gereken

"DN" denilen olaylarn

konu

"TRK T O P L U M U "

kendi anlamlardr.

ile

"Trk toplumu ne-

dir?" gibi genel bir soru alrken, ister istemez baka sorular
ortaya karlm bulunur. Aratrlacak olan, hangi Trk toplumudur? Hangi dindir? Herey gibi, Trk toplumunun da, Dinin
de birer Tarihleri vardr. Yani, zaman iinde geirdikleri deiiklikleri vardr.

Sonra,

her Toplum ve her Din yeryznde

olup bittiine gre, Trk toplumunun da, onu belirliyen Dinin

de birer -sz yerinde ise- Corafyalar> vardr. Yani, mekan
iinde geirdikleri deiiklikleri vardr.
Yeryznn hangi corafya blgesinde, ne zamanki tarihe
den Trk toplumu, neredeki ve ne zamana rastgelen hangi
Dinin etkisi altnda kalmtr? Buna kesin ve belirli bir snr izmedike, ne srlecek dnceler, ne Trk toplumunu ve ne
de onu etkileyen Dini bize iyice aydnlatm olmaktan uzak kalacaktr. Trk toplumu ve onu etkileyen Din diye, Tarih iinde
bir yol belirledikten sonra, artk bir daha nerede bulunursa bulunsun, ne zaman olursa olsun, hibir deiiklie uramakszn ve yerinden oynamakszn, ebedi ve ezeli mutlak bir varlk
olarak srp gelmi birer gereklik yoktur.
lk Trk toplumu Ortaasya'da

belirmitir. Trkiyemiz,

K-

k Asya denilen Anadolu ile Avrupa'ya giren Rumeli lkelerinde gelimitir.

Bugne dek deie gelmi bulunan Trk toplu-

munu, Ortaasya'da da etkileyen dinlerle, Anadolu ve Rumeli'de etkileyen dinler de zaman zaman baka olmulardr.

SA'DAN 300 YIL NCEK VE

SONRAK KIYAMETLER
lk bilimcil ant-yaz olan
mu'ndan

Herodot Tarihi,

be alt yzyl nceleri,

bize sa

Dou-

btn Ortaasya toplumlar

iinde "Trk" adyla anlan bir topluluktan konu amyor. Yalnz, Ortaasyal grnen ve Trk-Mool atalarna alan iki insan
kmelemesi anyor:
1- MESAJETLER:

Bugnk Trkistan telerinde yaarlar.

Balar Tomris adl kahraman Ana-handr.

kan Babahan Sirs (Cyrus; Osmanlcas:
raman yakalayp,

kan dolu

kpn

Persleri tarihe soKiyumres) adl kah-

iinde boan yiit hatun

Tomristir. Tomris'in Mesajetleri, Tarih ncesindeki KADIN egemenliini yayan ve

henz mlekilik dzeyinde

kalan

bir

Aa Barbarlk kona iindedirler. ANAHANLIK andadrlar.

2- SKTLER: Tuna, Dinyeper'den, Volga, Seyhun, Ceyhun
rmaklarna ve Alplerden Altay dalarna, in,

Hind

snrna

dek uzanan alanlarn insanlardrlar. Henz obanlk retimine

geldiklerine gre, Orta
skit savalar

Barbarlk konan yaarlar.

iinde kadn

Herodot,

klkl ve grnl askerler de

anlatr. Bu bakmdan, skitlerde henz kadn hukuku silinmemie benzer. Ama, egemen skit toplum tipi BABAHAN'dr. skitler bir ulus olmaktan ok bir dnya olduuna gre, onlar,
Anahanlk'tan Babahanlk'a doru yelpaze gibi alm bir sra
basamakl toplumlar saymak en dorusudur.
Biz bugn, Mesajetler toplumunu da, skitler toplumunu da
Tarihten ok, Tarih ncesi efsaneler alacakaranlnda tanyoruz. Onlar ancak, Corafya yerlerine ve insan tiplerine bakarak,
kyaslama yoluyla, "Trk-Mool" toplumlar ile ilgili sayabiliriz.
Balca kaynak olan Herodot, belirli yl says vermiyor. Anlatndan, Sar Irmak in'ine dein uzanan Ortaasya

lkele-

rinde saval insanlar kaynarlar. in henz bilinmez. Orta-

dou Medeniyetleri'ne (Irak - Msr'a) doru, arka arkaya, dalga dalga med ve cezirler halinde saldrp dnen insanlar farkedilir. Bunlar balca adla Tarih sayfalarna girerler: 1) MEDLER toplumunu ykan Cimmerler,

2)

CMMERLER toplumunu

nlerine katarak Medler zerine sren skitler, 3) SKTLER'i

nlerine katma Cimmerler zerine daha dorusu Irak ve Msr medeniyetleri zerine iter grnen Mesajetler.
Bu insanlara ne oluyordu byle? "ULUSLARIN G" denilen eyi yapyorlard. Yazl Tarihin aka konu ettii ve sa'nn
doumundan birka yzyl nce ile birka yzyl sonra grlen, bir deil, iki Uluslarn G vardr:
nce,

Uzakdou

(in)

Medeniyeti

1) sa Doumundan

ile Yakndou

(Irak-Msr)

Medeniyetleri arasnda Herodot' un anlatt Barbar ulus aknlar;

2) sa

Doumundan sonra, gene Uzakdou

Medeniyetleriyle,

Akdeniz

(Yunan-Roma)

(in-Hind)

Medeniyetleri

ara-

snda klasik Tarihin anlatt ve sanki ilk defa grlyormu gibi, zel "Uluslarn G" adyla and Barbar ulus aknlar...
Herodot'un anlatt Barbar aknlaryla, klasik Tarihin anlattklar arasnda
dr.

kyaslamaya elverili benzerlikler gze batc-

1) Volga'y aarak Bat'ya saldran Atila adna bal Hn-

ler, tpk Tomris' in Mesajetleri gibi, en geride iten ilk vurucu

g oldular. Hnler nnde Slavlar ve Ostrogotlar ezilince, rkp, 2) Trakya, Makedonya, Yunanistan, talya, spanya, Afrika' ya dek uzanan Vizigotlar, bir eit skitler durumunda idiler;

3)

Bu aknlar nnde km Roma topraklar

zerine

yerleen Cermenler, skitler nnde balarnn aresine bakan

Cimmerler ulusuna

benziyorlard.

SOSYAL KIYAMETLER O R T A S I N D A
TRKLER - MOOLLAR
Btn bu sa'dan be yzyl nce ve sonra grlm altstlkler srasnda, "Trk toplumu" adn alm insan kmeleri var m? Tarih belirli bir kayt drmemi. Yalnz Herodot,
Ceyhun tesindeki

"Asya'ya sahip" skitleri sayarken

belki Al-

tay dalarnn tesinde, berisinde:

"enesi uzun, zel dili olan"

altnc

diye

tip

skitleri

4/12, 3/105,

"yass burunlu"

tanmlar.

1965). Sonraki tarihler de Hnleri:

geni burunlu" olarak anlatyorlar.

(V.

Duruy:

(Herodot,
"Yayvan ve

Histoire Gene-

rale, s. 216, Paris 1891). Yakn-dou kaynaklarnda daha ak

bir benzeyi belgesi yok.
Uzakdou (in) kaynaklar ise; bsbtn efsane karanlndadrlar.
na

"Bir inli rk yoktur.

balanyorsa

nucu

olduu

da,

dncesi,

des Peuples,

C.

tn

kahramanlarn

di.

...

mn

ahalinin

I.

verdirtti.

sadece

s.32).

Sar

Neolitik in'de
in

inliler,

'Sar rk'a

bir hipotezdir." fHist.

Gener.

"Anarik in efsaneleri, hemen b-

Irman

orta

oturanlarnzn

akm

(Keza,

C.I.

zerine

yerletir-

Mool tipi olduklar

Konfederasyonunun

niz'in Barbarlar yayordu."

ve Mool rk-

Ortaasya' dan gelmi bir istila so-

s.

tesinde
373).

hk-

'Drt De-

TRK S Z C

NEREDEN GELR?

Tarihin o kargaal kyametleri ortasnda "Trk" szc ne

zaman, nasl dodu? Ve o szcn anlam nedir?
Trkl ideal ediinden kimsenin kukulanamayaca Ziya
Gkalp'e

gre:

"Trk"

szc

"Tre"

szcnden

gelir.

Thomsen ("L'Inscription de l'Orkhon", s. 98) Orkhon Kitabelerinde yazl "Tre" szcn, "Kanun", "Kurum"

(Mes-

sese: Institution) anlamnda tercme eder. Kitabede:

"Trk-

budun ilinin,

trnn kim aktard"

(Sizin devletinizi ve

mes-

seselerinizi kim ykard?) cmlesinde yazl hem "Trk", hem

"Trn" szckleri "Treli" anlamna gelir.

Divan'>

Lugat->

Trk (C. III, s.167), Dou Trkesi'nde "Tre" ve "Tr"denildiini belirtir ve "Tre"nin:
mek olduunu aklar.

"Resim-Kaaide" (Tren-Kural) de-

"l braklr,

trn braklmaz" (lke

b-

raklr, tre braklmaz.)

Ziya Gkalp, o anlama dayanarak yle der:
"Trk tresi,
rn

topu

birden

bir zden
gibi,
fi,

eski

Trklere

atalarndan

demektir.

Tre

da

gelebilir.

olmas

hatra

Sagadak szc

nasl Sagal

nispet ve karakteristik ekidir.

Tre szcnden

ca

kabul edilmedii iin

kmtr.

kalan

kelimesinin,
Baka

anlamna

btn

yerlerde
gelebilir?

Bu ipoteze gre,
Bu

ipotez henz

ahsi bir fikirden

kuralla-

Trk kelimesiyle

ibarettir."

yazdm
(K)

har-

Trk szcTrkiyatlar(Z.Gkalp,

Trk Tresi, s.4. stanbul 1339 [1923])

Gkalp ipotezine gre: Ortaasya' da Trke konuan uluslardan bir bl,
"Trk"
uluslara

bir tarihte "Tre"lenmi;

diye adlanm.
"TAT"

derler.

Trkler,
Araplarn,

kendi

"Treli" anlamna

trelerinden

kendilerinden

olmayan

olmayanlara

"ACEM" dedikleri gibi, Trkler de, tresizlere, Uygurlara, Acemlere (Perslere) "Tat" adn verirler. Trklere Uygurlar kadar yakn olan Moollara da, TAT-ER (Tatar) deyileri bundandr.

Neri, "Trkmen" ad iin baka

bir sz oyunu ne srer.

aman inanc tayan Trkler, ilk Mslman olduklar zaman,

"slame gelp m'min
Terk-iman
man'n

denildi.

ve mttaky oldular.

Lafzda

hafifletilip

ad ol vakitten beru konuldu."

TTK yayn)."Terk-i

iman"dan

(inan

Ondan

Trkman
(Neri

tr buna

dediler.
Tarihi,

brakmaktan)

gelir mi, gelmez mi?.. nemli olan gerek udur:

Trks.

14,

Trkman

Btn ara-

trmalara ve tahminlere gre, TRK ad, Ortaasya'daki insanlardan bir blne sonradan verilmitir.
rin Tarihe girileri zamandr.

Bu "sonra", Trkle-

T R K L E R HANG Y I L L A R D A T A R H E GRDLER?
Uygur ve Tatar gibi en yakn akraba uluslar arasnda Trkler ne zaman ve nasl Tarihe girmilerdir?
Bir ulusun Tarihe girmesi, yazl Tarihte anlmasdr. Bu da,
SINIFSIZ bir toplumun, Tarih ncesinden, sosyal snfl Medeniyete demesiyle balar. lkel toplum, o zaman, YAZI'nn bilindii

Medeniyette,

yazarlarn

Trklerin, Yakndou

ve

kaleminden

Uzakdou

sayfalara

geer.

medeniyetleriyle

ilikiler

kurmas, Tarihte Trk adnn iitilmesine yol amtr.

Trklerin

ilk Medeniyetle

ilikisi

in'de olmu grnyor.

Trkler, in'i "TAVGA" yani Ulu, Kadim, Teknie Fenne sahip

sayarlar.
ce

"Trklerin

egemen

zamannda

olan

Yue

"Hynong-nu" yani Hn

vardr.

bir prenses

inlilerle mnasebeti,

Milattan

getirmek

adndaki

inli eli,

Trkleri sevdii iin

200 yl n-

adndaki

Trk devleti

in'den

Trk Hanna

giden

Cung-Hang-

174 yl nce,

zere

terdikleri taklit eilimini

milattan

Trk

sarayna

Trklerin

in

Trk hayat

Trk saraynda

medeniyetine

kar gs-

iin zararl grd.

kald.

Bir daha

Bu zat,

in'e

dn-

medi." (Z. Gkalp: Trk Tresi, s.7). "slamlktan nce Trkler, inlileri

biricik ayk ve bilgili olarak tanyorlard.

Orkhon

Kitabesi, inlilerin Trklere kendi Ayk ve Bilik'lerini verdiini

sylyor. Thomsen, ayk szcn "Medeniyet" olarak, Bilik
szcn "Bilgi" olarak tercme etmitir." (Orkhon Kitabeleri, s.4) (Z. Gkalp: Keza, s.)
"Kitab'l lm'n Nfi" bu yan daha ak koyuyor:
"Uygarlarn
pa

bilginlerince

daki
mtr.
la

eski

elyazlarnn
Ve

edebiyatndan

bilinen

Uygur lehesinde

hepsi,

slamln

elimizde bulunan

dek kabilir."

pek az

(Keza).

en

ey kalmtr.
yazlm

kabulnden

eski el yazs,

I.

bu

Avru-

az say-

sonra

yazl-

miladi yzy-

Trkiye'nin Trkleri

iinde en

byk Trkiyat olan

Ziya

Gkalp'e gre, Trk'n Tarihncesinden Medeniyete el uzat,

sa Doumu'ndan 2 yzyl nceleri olmutur. Trklerce, Medeniyetin en gze arpan aygt ve belgesi olan Yaz'nn kullanl ise, ondan ancak 700 yl sonralar grlr.

"TRK T O P L U M U " ve DN
Bat'da Akdeniz medeniyetinden ROMA mparatorluu kerken, ona "coup de grace" (son kurun)u indiren Barbarlar
aknnn koba Hnler idi. Uzakdou'da Roma'nn karl
demek olan in medeniyetinden T A N G L A R slalesi kerken,
ona son kurunu vuran Barbar aknnn koba, slam kltrnde "Kyamet almeti" saylan Tibetli TUFAN uluslar oldu.
(H. Kvlcml: Tarih - Devrim - Sosyalizm, s. 260).
Yakndou'da Antika medeniyetler zincirinin son halkas olan
SLAM medeniyeti kerken, ona son kurunu vuran Barbar
aknnn koba, bir eit Tufan saylan, Hn torunlarndan
Cengiz Moollar, Timur Tatarlar oldular. Roma medeniyetinin
rnesans olan BZANS medeniyeti, Bat'dan gelme Hristiyan
Barbarlarla, yalnz a edildi; kecei sra, Dou'dan gelme
son Mslman kurunu vuran koba artk (Hn-Mool - Tatar
deil) dorudan doruya TRKLER (Seluklu - Osmanl) oldu.
nce Din nedir? En geni anlamyla, hereyden nce Toplumcul bir olaydr. "Toplum mu Dine etki yapar, Din mi Topluma?" sorusu nmze kmamazlk edemez. Toplum Dini yarattna gre, yaratan m yarat etkiler, yaratk m yaratan? Bu, metafizik "Yumurta m tavuktan kar, tavuk mu yumurtadan?" sofizmidir. Gerekte, hem tavuk yumurtadan,
hem yumurta tavuktan kar. Dolaysyla, Toplum Dine etki
yapt gibi, Din' de Topluma etki yapar. Mesele, hangi elle tutulur, somut artlar iinde, Toplumun Dine ve Dinin Topluma
neden ve nasl etki yaptn aratrmak ve bulmaktr.
zel anlamyla Din Nedir? Toplumda, insan kiilerin dnce ve davranlarna, kiiler st glerin etkilerini yorumlayarak uygulayan, teorik bir dnya gr ve pratik bir evren dzenidir. sa'nn doumu sralarnda doduu anlalan "Trk
toplumu"na, hangi kiiler st etkiler, ne gibi yorumlamalara
ve uygulamalara yol aan dnya grleri getirmitir?

"TRK

DN"

Ziya Gkalp bir "Trk dini"nden bahsederken, o dinin Trk

sosyal yapsnn bir rn olduunu yle aklar:
"Trk dininin
de

Tanrlar,

mutlaka

Batnlarn

duklar gibi,
atini 4

sosyal

ce

Tanr

lar,
lenie

ayrm,

rgtn

arpmasndan):

temsil

Yersu'lardr.
Ogan'n

geldi.

paralel

olarak

artt.

masndandr." (Z.Gkalp:
Gryoruz.

Bu

vahalara

Burada

timsali

airetten
Buguhan,

docema-

bekisi

tantmt.

(gkyz

aynasna

oullar sayld.

Tanrlarn

says

da

tanrlara

Yersu

ad

ve

Tanr

Han'lar diye 4 ikinci dere-

Bunlar Ogan'n

toplantlarnn

Trkler-

Her

Airetin

oullardr.

Kara

sosyal zmreler blndke,

Trklerin

eder.
Batnlar

in'ikasndan

Kzl, Ak,

eski

gibidir.

her birini bir cihetin

lahuta

Gk,

vcuda

gsterecektir ki,
sembolleri

vicdann

timsali

Yersular da,

orduya

bize

zmrelerin

bir zmrenin

Ogan,

Bu

genel izah

sosyal

Sonra-

verilmesi,

byk rmaklara

Trk Tresi, s.

blmtabi

ol-

29).

Dinin Trk toplumuna etkisinden ok,

Trk toplumunun Din zerine kesin etkisi vardr. Geri bir yol
domu bulunan Din'in, ondan sonra karlkl olarak Trk toplumuna yapmad etki kalmyacaktr. rnein:
"Trklerin
doruya
vard.

lkelere

her Boy'un

stn
kan

kabilelerin

gelirse,

olmak

onun

cn almak;

taptn

dininin

olduu

gibi,

zere,

zel bir

Boy'u

nceki

karm.

kabile

savamalarnn

anlalyor.

Bir kabileden

ortaya

ki
sra-

hangisi
Bylece,

balca

se-

bir tek kii-

O halde,

cn almak demek olurdu.

bir asabiyet dini olduu

Tanrs

gece

Bunlardan

stn

taptna saldrmakt.

dorudan

Cv adn veriyor.

gnnden

savarlarm.

onun

gazvelerin,

Cv'lar olduu

sava

Cv'lar

sabahleyin

davalarnn,

beplerinin

zaman,

ye saldrmak,
kadn

Yersu la r

Mahmud-u Kagari bunlara

Boy savaacaklar
snda,

bal

koruyucusu

tek kiinin
Bu suretle,

kyor.

Aile

da-

yanmasn
su'lardr.

var eden
Ogu ile

ve boyuna

kuvvetlendiren

Boy ilk ailelerdir.

le asabiyetidir." (Z. Gkalp:

Keza, s.

Bunlarn

Cv'larla,
dayanmas,

Yerai-

30).

Bu szlere baklrsa, "Savaanlarn balca sebebi Cv'lar"

sanlr. Ama, daha nce Z. Gkalp'in kendisi, Cv'larn da Yersu'lar ve Ogan'lar gibi, "Gk aynasnda grnen" sosyal rgt
sembol olduklarn akladyd.
deil;

Demek Cv'lar savan sebebi

Kabile, Boy, Aile savalarnn sadece bayradrlar. Ya-

kndou'nun

slamlndan

ve

Uzakdou'nun

Budistliinden

nceki Trk toplumu, kendi NORMAL Tarihncesi an yaarken, yapt btn kii st etki yorumlarnda, yani Din kavramlarnda kendi z yapsnn gerekleriyle sk skya bal kalmtr. Dinin Trk toplumu zerine etki yapmasndan ok, Trk
toplumunun Din zerine yapt etki gze arpm, idealistler
dahi bu yan saklayamamlardr. Trk toplumuna Din dardan gelmemi,

kendi

iinden domutur.

mun etkisi ile kaynak bulunmutur.

Dinin etkisi toplu-

NUH - TUFAN - T R K L E R
Trk toplumuna dardan geldii iin "etki yapm" saylabilecek iki Din vardr:
u'da

slamlk.

toplumuna

1- Uzakdou'da

Budizm, 2- Yakndo-

Bugnk Trkiye'de yaplan

Dinin etkileri"ni aratrnca,

bir anket, "Trk

ne Tarihncesindeki,

ne Uzakdou'daki Trk toplumlar muradedilmemi saylabilir.

O zaman konuyu yle belirlendirmeliyiz:

"Yeryznn Trki-

ye denilen toprak blmndeki Trk toplumuna slam dininin

etkileri

nelerdir?"

Trklerin slam dininden etkilenmeleri, Cermenlerin Hristiyan diniyle etkilenmelerini andrr.

Semit gelenei,

ilk insan

Adem ile Havva'ya balad. Bunun anlam ayr bir konudur. lk

Smer medeniyetini,

slamln Tufan adn verdii

biimde,

sularn basmas gibi basan Semit Barbarlar akn zerine insanlk Nuh oullarna baland. Tarihte ve mitolojilerde anlan
Nuh oullarnn adlarna bal uluslar gz nne getirilirlerse,
alacak bir gerekle karlayoruz:

Btn ad geen uluslar,

Tufan olay srasnda, Yakndou medeniyeti ile uzaktan yakndan

iliki

kurmu Tarih ncesi toplumlardr.

Baka deyimle,

"Nuh Oullar" denilen insanlar, Tarihe demi Barbar ynlardrlar:

Frigyallar,

Cimmerler,

beryallar, Toormanlar JAFET'in

Ermeniler, Aramllar v.s.
Msrllar,

Libyallar,

skitler,

Medler,

oullar;

onyallar,

Elamlar, Asurlar,

HAM'n oullar Keldanllar, Araplar,

Fasllar,

Nmidler,

Ken'anllar,

SAM'n

oullar sayldlar.
Tufan'dan sonra Tarihe (ama, Yakndou

medeniyetlerinin

tarihine) giren btn o ad geen uluslar, Tufan srasnda MEDENYET siciline geirilmi

bulunan

Semit jenealojisine

ba-

lanmak zorunda kaldlar. Yakndou medeniyetleri evresinde

Tarihe giren Trkler, Nuh olu Yafes dlnden sayldlar. Mslman Pers tarihileri o kadarla da yetinmediler. Trkleri Mu-

hammed

peygambere yaklatrmak iin, Araplarn

balandk-

lar SAM adndan kartmaya altlar. Bu kadarna kar artk

Trk Mslman yazarlar bile kar ktlar:
"Ouz

Khan,

brahim Aleyhisselam

oludur dediler.

Yanl yaptlar.

sdr

ki,

Ouz ile
dr.
rinde

kinci

Rum'dur.

Trk ve Mool,

Sam

ama

bu

ri Tarihi, C. I, s. 56).

olu

shak olu,

Iys'in

Iys Kk - Rum ataErfahad

dlndendir.

Birinci - Rum gibi Yafes ocuklarndan-

Seluklular dahi brahim'e

anlr,

olu,

nk,

Perslerin

ular demek,
eni

kimi Pers

tarihle-

taassuplarndandr."

(Ne-

T R K L E R DNSZ YA DA
TABATA TAPICIYDI

slam tarihleri, ou,

Mitolojilere

kark ve

karanlktrlar.

Ravzat's Safa'ya gre, Yafes Pers kahraman Cyrus (Kiyumres) gibi, sa'dan 600 yl nceleri yaamtr. Yafes 240 yandayken Zib Bakuy sahneye kar. Cyrus'ten 170 yl sonra Ouz
grnr. Hangi rakam doru?
Neri, tarih kargaalna
Yafes'e

balad

Bulcas'la

bir dzen vermek iin,

Trk Tarihini

"Bulcas'n iki olu vard: Biri Trk, biri Mool" diyor.

larn

Nuholu

balatyor.
Bu

nce,
oul-

kum gibi, aa yapra kadar kalabalk dlleri bulundu-

unu anlatyor. Daha bu sz bitirmeden, Bulcas'n iki olunu

unutuyor.
diyor.

"Bulcas lnce,

byk olu Zib

"Bunun atasndan mlk

habeti ve askeri ok" bildirisi

sayyor:
Kara

ve saltanat

Bakuy yerine geti"

ve evketi ve me-

ile, Zib Bakuy'un u drt olunu

1) Kara Han; 2) Or Han, 3) Gz Han, 4) Gr Han.

Han,

"Dinsiz,

kafir ve

cebbardr.

ve Kuzey lkelerini ele geirdi" (Neri,1/10).

Trkistan'dan

Dou

Kara

ken-

Han'n

disi "dinsiz" iken, bir de bakyoruz, anasndan doar domaz

Mslman
adnda
ne)

olan

bir olu

irad etti.

sava

bir

harika

oldu.
Bu,

ocuu

Hak teala
halk

(vahet-i azim)

oldu.

hakka

an

dnyaya

geliyor.

Tevhid'e

(Tanrnn

birlii-

atasyla

yaman

davet edince,

Ouz'la atas arasnda

75 yl ld-

rme (ktal) yapld...

En sonra Kara Han ldrld.

udan

yeryzn

Bat'ya

varnca

ele

geirdi."

"Ouz

Ouz Do-

(Neri,1/10):

TARH N C E S N D E OUZ MTOLOJS

Ouz kimdir? Btn Trk ve Mool geleneklerinin en byk
mitoloji kahramandr. Herey, hatta Trklk onunla balama benzer. O ne zaman yaad?
Neri'ye baklrsa, Kara Han ile Ouz arasndaki sava, "Bu
kaziyye,

brahim Aleyhisselam

getirmiti."

(Neri,1/12).

Hakkn

Kelam'

bu ola

derlerdi."

Kadim'inde

zamannda

idi.

"Trkler yle
and

Ouz

zulum

ona

iman

ederlerdi

skender Zlkarneyn

ki,

meer

(Keza).

brahim, Smer Kenti Ur'dan Msr'a gm Semit'tir. Arap

ve srail uluslarnn balca atalardr. Cyrus, Med'leri yenerek
Pers'leri Medeniyete geirmi balca atalardr. skender, Grekleri

ve

Persleri

yenip

Makedonya'llar

Medeniyete

ulatrm

atalardr. brahim, sa'dan binlerce yl nce; Cyrus, 560-523 yl

nce; skender, 356-323 yl nce yaamlardr. Ouz, bunlarn
her ile de bir zamanda yaam olamaz. Ouz'la bu Tarihcil Devrim kahraman arasnda eitlik, olsa olsa, Ouz'un da
brahim - Cyrus - skender ile rol benzerlii olabilir.
Akkad

medeniyeti sonunda brahim,

Med

medeniyeti so-

nunda Cyrus, Pers medeniyeti sonunda skender, Ortaasya insanlarnn besbelli, sosyal yaplarnda deilse bile, dncelerinde byk yanklar uyandrmtr. Bu kutsal yanklar, Trk ve
Mool geleneklerinde, Ouz

Han tipinde

bir mitolojik kahra-

man biimini yaratmtr. Bu kahraman slamlar kendi Arap srail geleneklerine uyarak brahim'e, Acemler kendi Pers geleneklerine uyarak Cyrus'e kartrm oluyorlar. Yalnz, "Trkler yle zulum
iin Ouz:

ederler"

denildiine

gre,

Trklerin

kendileri

"skenderin ta kendisidir." Hakikate en yakn olan

da, Trklerin, sa Doumu'ndan nceki 4. yzyllarda Pencap'a

dek giden skender'le ilikili olmalardr.

Nitekim Grek tarihi-

si Pltark, skender'in Persleri devirdikten sonra Amazonlarla

karlatn

masal

gibi

anlatr.

Ortaasya'nn

"Amazonlar",

Tomris'in Mesajetler'inden baka kim olabilir?

Ouz Han, yalnz brahim, Cyrus ve skender gibi Yakndou kahramanlarn deil, Uzakdou'nun in ve Hint kahramanlar gibi, Bat Roma medeniyetine son kurunu vuran Atl Han'
(Atila) da kendi kiilii iinde toplar:
"Mverrih
Hind,

Sind,

Hicaz,
yine
Ay,

ider:

Habe,
asl

Vakta

Trkistan,
Yemen,

vatanna,

ki

Babil,

Berber..

n,

Ortak

ve

Yldz Hanlar sa yanna

Hanlar

sol

yanna

Ouz:

Deylem,

in,

Gr,

Efren,

Gazne,

Rus,

am

bu denli illeri ele geirdi,

Krtak'a

dnp,

(Meymeneye),

(Meysereye)

Htay,

Rum,

yerletirdi."

ocuklar

Gk,

Tak,

Gn,
Dingiz

(Neri,1/14).

TRK: KAN - HAN R G T L E N

Tarihte Atila, in'den Fransa'ya dek, Cengiz, Uzakdou dan
Yakndou'ya dek byk lkeleri, ancak Roma ve slam medeniyetlerinden

sonra

kaplamlardr.

Ama Asya'

y, Afrika'y,

Avrupa'y batan baa fethetmi hibir kahraman yok. Bu bakmdan Ouz Han, TARH iin olduu denli, CORAFYA iin de
gerek kii olamaz. Belki skender, belki Atila, belki Muhammed gelenekleri hep birden Trk toplumlar iine OUZ biiminde Kiilemi olarak girebilir. Baka deyimle, Ouz, btn
bandan

geenlerden

de aka

anlalaca

gibi, Tarih ve

Corafya ile hi iliii bulunmayan, sadece bir efsane yiitidir.

Trklerin "Trk" adn aldklar yani "Treli" olduklar ada,
Tabiata ve Atalara tapan Toplum, kendi treleni yapsn KUTSAL anlamda OUZ bir ATA klna sokmutur.
Ouz Han'n Homer ve Hezyod'daki Zeus Tanr gibi bir mitoloji yarat

olduu,

ondan sonraki

geliimle de aklanr.

Oul diye adlar konulan "HAN"lar da gerek Tarihcil kiiler deildirler. Btn ilkel Toplumlarda grlen Kan (Gens) tekilatnn sembolleridirler. Gens ile Kan ve Han (Khan) szcklerinin birtek insancl kkten ktklar ortadadr. Sosyal akrabalk
ilikilerini snrlandrma rgt olan Gens - Kan blmleri, nasl tek Aile kknden 2'ye, 4'e ve ilh. ayrlarak blnme ile geliirse,

ilkel Trk toplumunda Tarihe gemi HAN saylar ve

blnmeleri de, tpk yle gelimitir.

Bulcas'n Trk - Mool diye yalnz 2 olu vardr. Ama, Bulcas lnce, yerine ne Trk, ne Mool adl olu gemez: Zib
Bakuy geer. nk Trk ile Mool, gerek kii deil, bir Toplum rgtdrler.

O rgt iinde, anlalan

ilk Babahan tipi

Bulcas'tr. O kii lnce yerine Zib Bakuy gemitir. Ravzats

Safa'ya gre, "DB" szc "TAHT" demektir, "BAKUY" szc "ULU" demektir. Bu bakmdan Zib Bakuy'un kendisi bile,

bir gerek kii olmaktan ok, ilk Babahanlk denemesine verilmi, "ULU TAHT" anlamna gelen bir mitolojik addr.
Zib Bakuy'un 4 olu olur. Zamanla Toplum bym, ilk 2
Kan, yeniden

ikier blnerek 4 olmutur.

Her Han

(btn

Gens = Kan rgtlenmelerinde olduu gibi) bir Totemle belirtilir. Totemler, Trklerin tabiat inanlarna

uyarak:

Yn

(ci-

het), Mevsim, Da adlarn alrlar. Zib Bakuy'un drt olundan

Kara, Trklerde Kuzey yn demektir; Gz, bildiimiz sonbahardr; Or Han ile Gr Han, Ouz' un, efsanece dnyay fethettikten sonra "vatan aslisi" olarak ekildii Ortak (Or Da)
ile Kurtak (Gr Da), yani iki kutsal Da'dan (taktan) baka
ne olabilir?
Ouz Han'n babas diye gsterilen Kara Han "Kuzey" insan olarak, Bat - Gney'e den Trkistan Trkleri kadar Medeniyete

dememi

olduundan,

"DNSZ"

kalm

Toplum

semboldr. Mekan iindeki ayrlk, zaman iinde de farkllamalarla devam etmitir.

(Khan)l

(Trk -

Bulcas anda Trk toplumu 2 Kan

Mool)

iken,

Zib

Bakuy

anda

Khan

(Han)ldr. Ouz anda Kan (Khan) rgt birden ikiye ayrlmtr. Sacl: Gn - Ay - Yldz totemli Kan'lar yeryznden
eriilemiyecek

denli

yksek,

neredeyse Tabulam

olurlar;

Solcul: Gk - Tak (da) - Dingiz (Deniz) Totemli Kan'lar, daha elle tutulur dnyamzn paralar olurlar.
Trk toplumu,

inan

bakmndan

henz

yar

yerde,

yar

gktedir. Uzak Umman ve l - Kervan yolculuklarnn beii

olan Irak medeniyetinde inanlarn nasl yerden ge kt,
gkte Ay - Gn - Yldz sembollerine Toplumdaki Kan blmlenilerini (7'li Kan ve Hafta gibi) aksettirdii gz nne getirilsin. Yakndou medeniyetiyle ilikilerin brakaca etkiler sezilebilir. Ouz Han, Kara Han'la Zib Bakuy Han'n Kan blmleniini ok daha geni llerde gelitirmitir. Ouz Tresi budur. Ouz'la birlikte Trklerin Trk (Treli) olular ondandr.
Ouz dnyasnn 6 airetinden her biri, ayr ayr hep 4'er
Kan (Khan)lara blndler. Ouz Kan', nce Bulcas Kan' gibi
2 ble (Meymene:

Sacl ve Meysere:

byk Konfederasyon'dur.

Solcul) ayrlm en

Ouz Konfederasyonu'nun

her biri

3'erli Kan topluluklarn iine alm 2 byk Federasyon'u kaplar.

30

Her Federasyonun 3'erli ana Kan'lar, yeniden Zib Bakuy

Kan' gibi, 4'erli Kan'lara ayrlr: (Baknz Tablo: Sayfa 31)

Bylece, Ouz Yrm' (Menkbesi) ile anlatlan ey, btn
bu

24

Kan'

iine alm en

byk Kandalar Konfederasyo-

nu'dur. Yalnz bugnk Trkiye haritas iinde, o 24 Kan'dan

ounun adlar birok yerlerin adlar olarak yaamaktadr. Yazr, Dudurgu, Avar, Karkn, Bayndr, Anamur, Alayund, Yreir, dir, Burdur, Knk gibi... Anlalyor:
nin

k aamalarndan

hemen

slam medeniyeti-

btnyle Ouz oymaklar

(ve Kan'lar) Ortaasya'dan kalkp, Totemleri, Tabular ile bugn yaadklar Kkasya'ya akn etmilerdir. slam Tarihi bu
olay pekitirir:
"Btn bu Trkler, mvahhid fTanr
ki,

Trkistan'da

Irak'ta,

ve

Azerbaycan'da,

Diyarbakr,

sr ve Marip'te oturanlar...
yetindendir ve

Ve

dahi Ouz ile

a'mam'nn[amca

birliine

Maverannehir'de,

Ermeniyye,

Rum,

dirler

Fars'da,
am,

M-

Ouz'un bu 24 ocuunun zri-

Trkistan

oullarnn]

inanmj

Horasan'da,

lkelerine

neslindendir."

kaan

ebna'i

(Neri,1/12).

TABLO
Konfederasyon

Federasyon

Kabile

Kan

MEYMENE

GN

(SAGCIL)

A^

YILDIZ

K H A N

M E Y S E R E (SOLCIL)

GK

T A A|

Kay

Yazr

Avar

Bayndr

Salur

Bayat

Der

Kartk

Becenek

Aymur

Dordurga

Bigdili

Cavundur

Yabrl

Yarkn

ebni

Alka
Karaveli

D N G Z . . . .Budun

Alayundlu
regir

....Kol

ngildir
Bldr
Yive
Knk

. ...Boy

A L L A H SAYISI - KAN SAYISI

lkel toplumlardan Medeniyete dek aktarlm kutsal rakamlar, hep Toplum rgtne giren Kan'larn saysna uygundur.
Trklerde

Boy adn da alan

kutsallamtr.

Khan saysna

uygun

rakamlar

Belli bir Trk Toplumunun sosyal geliim ko-

naklarna gre, Boy'larn normal saylar 2-4-8-24 olarak oalr. Kimi savalarda bir Boy tm yok edilebilir. O zaman Toplum ikiye blnmeden domu ift rakamlar yerine;

bir eksii

ile, 7-9-17 gibi tek rakaml olur. Onun iin, ka trl Trk toplumu varsa, o kadar eitli rakam, say gsteren Kan kmelemeleri, Tanr saylar bulunur.
"TSN
(Kan'a

dininde

Dou'nun

denilmek

istenir)

Yersu'su

vardr

karlk dyordu.

ki,

Batn'a

OUZ'larda:

ki

Tsin'in birlemesiyle (ayrlmasyla demelij 4 Tanr, 4 Yersu olmak zere

8 Allahn

ortaya

ktn grmtk.

YAKUT dinin-

de 8 says da sol Kol olmak zere yeni bir snflama

TAY Trklerinde
n gryoruz.
sun,
rn

bu

iki saynn
Kol'lara

ait Allahlarn says ne

olursa

ayrlm bulunmas

bu Allahla-

Batn'lara

karlk

kola

dmesi,

dininde

17 says

AL-

Ama,

daima Allahlarn

birlemesinden

kt.

genel

ve

kuraldr."

ktol(Z.

Gkalp, Trk Tresi, s. 44)

slam Tarihine drdzl Ouz Kan tekilat ve kabile Konfederasyonu dnda giren iki tip Toplum daha vardr:
1- Ouzlarn dman olmakla birlikte, onlar arasnda yaamaya katlanan 7'li Kan tekilatna "Kabile" ad veriliyor:
"Ve
ledir:

dahi Ouz'la

dman

olup

Trkistan'a geldiler;

7 Kabi-

Uygur - Kaykle - Kpak - Karluk - Kala - Agaceri - Ay-

feri" (Neri,

1/12).

Bunlar, Ouz tresine katldklar iin olacak, Trk (Treli)

saylyorlar.

2- Ouzlarla badamyan Moollar.

"Ve ol taife ki Ouz'a
Dou blgelerine kap,
letiler.

imdiki halde,

boyun

emediler.

baka beldelerin

Onlar,

7.

Kuzey ve

iklimine

ol yerlere Moolistan

derler.

varp yer"

(Keza).

Byle Etnograf'k blmleme yerine Sosyolojik blmlemeye bavurursak: Ortaasya Trk toplumu iinde genellikle ulalm sosyal geliim basamaklarna gre, "DNSZLK" bir yana braklrsa, tip DN belirdi: 1- AMANLIK; 2- L dini; 3 LHANLIK dini.
En orijinal, Trk toplumu yapsndan kaynak alan din amanlk'tr.

Sosyoloji

bakmndan amanlk,

Morgan'n snfla-

masna gre Aa Barbarlk Kona'ndaki ANAHANLIK dzenine

giren

inanlar sistemidir.

dini

ile

lhanlk dini, Trk

toplumunun Uzakdou'da az ok medenilemi in toplumu ile

olan ilikilerinden kaynak alma benzer. Daha dorusu, evre etkisi altnda amanln geirdii deiikliklerle olmulardr.

Sosyoloji

bakmndan L dini de, LHANLIK dini de Orta

Barbarlk Kona'na girerler. Ama bunlar iki ayr aamadrlar.

L dini: amanln temeli olan Ananahanlk (Ana hukuklu
Kan rgt) ile, onu erkek yararna deitirmeye alan Babahanlk (Baba hukuklu Kan sistemi) arasnda kurulmu, eit
hakl bir uzlama dinidir. Onun iin Ziya Gkalp, hakl olarak
u gerei belirtir:
"Ouzlarn
adlarndaki
zere

tekilat

iki

airetin

birlemesinden,

van- Lugat'a gre

L

oldu

incelenince
birbirinin
Ouz li

grlr ki,
eit

mnadr." (Z: Gkalp:

demektir.

OK

tamamlaycs

olmak

var olmutur.

BARI anlamndadr.

BARI yapt

ve

BOZOK ve

Filan

szc

bey,

falan

Di-

beyle

LC deyimi ile BARII anla-

Keza, s. 36).

LHANLIK dininde:

Artk Anahanlk yenilmitir.

Yenilgin

olarak ktlenmi ve Babahanln zt kutbu durumuna sokulmutur:

"Mkafat ve

rlmasndan,

Ceza

verme Allahlarnn iki tabakaya ay-

lhanlk dini vcuda gelir."

(Keza,

s.

53).

AMANLIK: A N A H A N

DN

lk cinsel yasaklar ile, KAN kutsallnn sembol olan Totemler dinidir.

"Tsinler,
derleikti.
tahsis
dr.

daha

airet

Her Batn

ettii iin,

hayat

(karn),

cihetler,

yaarken,
ordugahn

Batnlarn

kendisine

mevsimde

kurban

eder.

birinin semboldr.
dolay,

(tapacana)

ve

yl ortasnda

boyal-

her

babasna

biri,

Her ba-

kendi

To-

has

olan

kendine

Totemi ise

tapacan

renklerle

saydndan,
gene

Elemanlardan

Tm airetin

Batndan
kendisine

bir hayvan addr.

bir mevsimi kutsal zaman

temini zel mabuduna

cihetini

sembol

Her Batn'n bir Totemi vardr ki,

tn

airet
bir

Batn'lardan

kz'dr.

Bundan

kz kurban

edilir."

(Z. Gkalp: Keza, s.16).

"4

elemann

YERSU'lar ad

temsil

verir.

ettii

tapacaklara,

Orkhon

ra 8'e ve en sonra da 17'ye ktlar." (keza, s.

yimleri

vaktiyle

manlar,
dan,

ayr

lerden,
den

birer ayr

airet 4

Batn'a

dayanmas,

edinilmi

kutsalln

ayrlmt.
ayr

mevsimlerden,

her birinin

lks

eit sembollerde
vardr.

eit sembollerden tecelli eder.

(Keza,

Batn,

daha son-

34).

"Renk de-

sembolleriydiler.

Her Batn'n
vard.

elemanlardan,

ayr bir kutsall

yk dairesidir."

Kitabesi'nde

Yersu'lar ilkin 4 iken sonra 3'e,

ayr

lk zaortak

Bu ayrlklar

hayvanlardan,

gryoruz.

Bu

Kutsalln

vic-

cihet-

renkler-

Batn'dan

eidi,

bu

ailenin en eski ve en b-

s.20).

Burada Arapa BATIN denilen aile, Morgan'n Gens dedii

KAN (KHAN)dan baka birey deildi. Toplum Kan rgtl, Din
o rgte Yersu'lu ve Totem'lidir:
"Tsinlerin dini,
lendiren
sudur,
bal

zellikle aile dayanmasn

bir dindir.
has

tanrsdr.

olduu halde,

Her
Bu

Yersu
din

var eden

kendi Batn'nn
bir yandan

te yandan ANACIL

aileye
NESEB'e

ve g-

zel

koruyucu-

ve

Totemizme

dayanr.

Bu-

na,

kadn

DN

yalnz bu

dayanm
"Bu

dinin

Kadn

ruhanileri,

bundan

rilir ki,

Ouz'lardaki

OZAN'n
kadn

yaptklar

dini

kadn
lk,
man,

kadna

olur.
yete

ve

Bu

ODAKAN

sihircil

uzatrlar,

ne

gibi

denli

kadnlama

eyler

asldandr.

ve-

Byle-

anlalyor.

Ya-

Erkek amanlar da

baar

kazanmak

kaldklarna,

iin,

ince

sesle

birtakm

ba-

dourduklarna

inanrlar....a-

manevi

mecburluunun

dek gtrd syleniyor."

aman

OYON ad

elbisesi giyerler,

gebe

benzerse,

din

ayn

derler...

kadn

snflama-

KAMAN'lardr.

olduu

trenlerde

kendilerinin
ilh.

ile

din,

s.20-21).

Yakut'larda

AMAN

KADIN

dedikleri

yani 4'l

(Keza,

yahut

aman'a

OZAN szc

yahut

hatta

karga,

KAM'lar,

aman'a

gibi salarn

konuurlar,

ibarettir."

zamanda

tr,

AMANZM

Dini sisteminden,

kmtr.

kadim

kut'larda

imtiyazlardan

Avrupallarn

TSN dininden

szc
ce,

balad

denilebilir.

Trklerin
ya

elemanna

de

(Keza,

deeri

denli

amanlar

s.

ters

ok
cinsi-

21-22).

Babahanlk'ta nasl Baba hukuku egemense, Anahanlk dini

olan amanlk'ta da Ana hukuku egemen olmutur.
"Yakut'larda
AYE:

Ana

hayvan
ka,

her aman'n

demektir.

AYEKLA

K LA:

anlamndadr ki,

Hayvan

Anacl

Totem

her aman'n AMAGAT adl

besinde
ki,

bu

maddeden

Thomsen'ce

ZT:

de

(ci)

hep

bir de

aman'lara

birer AYEHEZT'i

mahsus

vardr.

edatdr.

AYEHEZT: Anac
kiinin

tekilatndaki

gerek

diidir,

bu

dinin

AYE:

kadn

Ana-

Bundan

ba-

Orkhon

Kita-

OMAY szc
deildir.
Ana

vardr

Yakut'larda

demektir.
Bu

da

ama-

Koruyucu

bununla

da

HE-

dii bir

Grlyor ki,

gerek

dini olduu

vardr.

edilmitir.

demektir.

koruyucusudur.
Totemler,

Totemi
AYEKLA:

vardr.

tercme

laik olan

ruhtur ki,
nizm

kk alm

bir

demektir.

bir mz

TANRIKIZ diye

"Dii koruyucular,
laiklerin

adl

demektir.

ruhlar
sabittir."

(Keza, s.22).
lk Trk dini, ilk Trk toplumu gibi, eitliin, kardeliin ve
mutluluun dinidir. nk iine snf ve imtiyaz kurdu girmemitir. Ztlklarn iledii in toplumu ile Trk toplumu arasndaki balca fark budur.
"in'lilerde
sebeple,
(Uursuz,
lar iin

YANG ile

YANG

olan

YANG

olduk-

kadn ile sol YEN olduklar iin alaktrlar.

Kad-

rnein,

Yce),

YEN

Bu

eyler

saylr..

(Uurlu,

eit deildir.
olan

alak)
Yce,

YEN deerce birbirine

eyler

erkek ile sa

nn

in'de haklarnn

suz

tannmas
"Trk'lerde

raber,
35).

bu

iki snfn

kemmiyete
"Trk'e

Bundan

erkekten

aa

snflamayla

deeri birbirinden

(neelike)

gre

hi

dolaydr ki,

olmas

birbirine

bir ey

Trke

ve sol yann

uur-

ilgilidir.

lakutsi

lakutsi

baka

olmakla

denktirler."
(kutsal

(Keza,

deil)

szcnn

bes.

olamaz.

karl

yok-

tur." (Keza, s. 49).

Yce ve alak bulunmayan Toplumun

dininde,

tesi, ne yerin dibinde ayr evren de yoktu.

ne gkler

Bir tek herkesin

grd u dnya vard: Trkler hereyini eit, canl ve kutsal

bildikleri varla, olduu gibi: "ORTA DNYA" diyorlard. "lkin
budun

anda

yalnz

idiler." (Keza, s.
nflamadaki

79).

kutsal

orta

dnya

vardr.

Yersular yeryznde

"Orta dnyaya mensup ruhlar, ilkin 4 s-

eitlere

Trkesi

JN,

ACUN'dur.

mahsus

kurban

trenleri

ayrlmtr.
amanizm

ile,

ban treni vard." (Keza, s.

senenin
79-80).

Orta

dnyann

devrinde
ortasndaki

eski

mevsime

byk

kur-

L DN : A N A H A N + BABAHAN DN
Ouz adna olan Toplum dzeni, Toplum iine bir ikilik soktu. Bu ikilik BARI anlamna gelen L iinde, eski Anahanlkla
yeni Babahanl uzlatrmak, barl yoldan badatrmak sayld. Topluma ikilik girmiti, ama henz biri tekine bask yapp stnlk gsteremiyordu. Belki 4 mevsim dnda airetin
ortak yl ortas treni KZ tanr, OUZ tresinin kk oldu.
Kadn egemenlii ile Erkek egemenlii in'deki gibi ztlk iinde saylmad.
"in snflamasnda (Ak ve Kara) adlaryla iki eit olmayan
tabakaya ayrlyordu.
kinci (l) snflanmasnda ise, zmreler
ve fertler, SA ve SOL adlar ile, birbirine deerce eit ve birbirinin tamamlaycsdr. Bundan baka, kadn ve erkek cinsleri ak ve kara snflamasna deil de, SA ve SOL snflamasna
sokulduklar iin,
iki cins birbirinin eiti ve tamamlaycsdrlar." (Keza, s. 35).
l toplumu Trk toplumunun anahanc eilimine kar henz
aka kmak cesaretini bulamaz. Ancak, erkein dtan, zorba egemenlik eilimini, Ouz kutsallnn perdesi ardnda kadna kar yerletirmekten de geri kalmaz.
"Ouz birleiminde BOZOKLAR Sa kolu,
OKLAR Sol kolu tekil ettiler. ki yoldan bylece birleerek L'i var ederlerken, bunlarn tapacaklar da birleerek 7 HODAY' vcuda getirdiler. Bu birleim yle oluyor: Sol kolu tekil eden airet,
eski din tekilatn muhafaza ederek L'e sol kol oluyor. Biliyoruz ki, eski BUDUN'n 4 Yersu'su vard. Bunlardan yalnz DEMRHAN ile SUHAN kalyor. Ama bunlar da,
Ouz'larda adlarn deitirerek,
DAHAN ve DENZHAN oluyorlar.
Yersu'lar,
Orta
dnya
gkyznn,
yani hava
kresinin
oullardr.
Yersu'larn
babasna Al tay Trkleri OGAN derler.
Ouzlar ise buna GKHAN adn veriyorlar. te bu suretle, Sol
kolun Allahlarn (Gkhan, Dahan, Denizhan) adndaki 3 Yersu'dan
ibaret gryoruz.

"Sa kol ise, eski Yersu'larn atarak, bunlarn yerine gkcl

tanrlar kabul etmitir.
Bunlar da:
Gkhan, Ayhan,
Yldzhan'dr. Demek asl biim deiimi sa kolu tekil eden bu 4'
te olmutur. Sol kol, kadn dini sistemini muhafaza ettii halde, Sa kol bir erkek dini sistemini ibda etmi, ve bu iki sistemin iftlemesinden Ouz dini domutur." (Keza, s. 36-37).
"Kadn dini, sonradan erkek dini sistemiyle birleerek, l dinini vcuda getirmitir." (Keza, s. 21). Bylece l dini: Anahanlk'la Babahanln melezidir. "Ouz'larda din bakanlar siyaset bakanlarndan ayr deildi.
24 Boy beyi hem siyasi,
hem dini bakandlar.
Bunlar len'de toplanarak ellerini birlikte ge kaldrdklar zaman, altlar alt ve kartlar kartt, yani dualar dua, beddualar beddua idi.
Ouz'larn bu 24
beyden baka, Ozan adyla hem kahin, hem air, hem sihirbaz
olmak zere ruhanileri de vard.
Bunlar len'de Ouzname'yi
okuyarak kobuz alarlard. " (Keza, s. 42).
L dini de, gene Gkalp'in "BATIN" dedii, Gens = Kan tekilatnn rn oldu. Yalnz, Kan iine yar kadn, yeri erkek
hukuku girmiti:
"ONGUN szc, Cam i t Tevarih e gre OYTUN szcnden kk alr.
OYTUN, mbarektir... Bir hayvan, bir zmrenin Ongun'u olunca, o zmrenin kiileri o hayvan ldremezler, etini yiyemezler ve ona hibir yolda taarruz etmeyip tefe'len [uurlu sayarak] mbarek tanrlarm." (Keza, s. 39).
"Ouz'larda len adl milli bir ziyafet vardr ki, bunda 24 Ouz
beyi hazr bulunurlar. Ama kesilen kurbann etlerini geliigzel
yemek olmaz. 6 oktan her birine mensup olan beylerin ayr Sk (yani yiyebilecei et ksm) vardr." "OK'larn,
ONGUN'larn
SK'leri olduu gibi, BOY'larn da Tamgalar vardr. Camit
Tevarih, her BOY'un kendi hayvanlarn ve hazinesini kendine
mahsusu Tamga ile iaretlediini bildiriyor." (Keza, s. 40-41).
"Yakut Trklerinde L dini iki koldan derleiktir. Sa kol: DOKUZ AA UZA, Sol kol: SEKZ AA UZA adn alr. AA UZA,
Yakuta'da BABA SOYU anlamndadr. AYE UZA da, ANA SOYU'dur.
Yeryzndeki BATIN'lar sada 9 ve solda 8 Batn'a ayrld gibi, gkteki Allahlar da, tm buna paralel olmak zere,
gkyznn 9 tabakasn, yeryznn 8 blgesini tutmulardr.
Gkyz Sa Kola,
Yer Sol Kola karlk gelir.
Gkteki Allahlara Yakutlar TANGER, yani Tanr derler.
Yerdeki Allahlarn ise
bildiimiz YERSU'lar olduu bellidir." (Keza, s. 43).
40

Gryoruz, amanlk'ta Allahlkla hi ilgisi bulunmayan erkek cins, toplumda srnn kendisine getirdii g arttka,
nce kadn taklit ederek, bir hayli erkekliini inkar ederek,
kendisini Allahlar srasna sinsice kartmay becermitir. Bu
sinsi egemenliini dokunulmaz klmak iin de, yerden ge kartm, ykseltmitir. Kadn kahin, erkek ruhani bakan yaplmtr. "Eski Trkler, L dinine KOM adn verirlerdi. l dininin din kitabna da NOM derlerdi. L dinin ruhani reislerine KOYUN, kahinlerine KAM adn verirler." (Keza, s. 80).
Kan rgtnn bir zellii de kapal dnya oluudur. "l dinindeki ONGUN'lar da ayr mukaddes nevileri gsterir.
Bu nevilerden her biri ayr bir alem olduu iin, dierleri iin kapal
gibi idi. Binaenaleyh, her biri kendini sayarak, teki neviye
DI adn verir. Mesela, imdiki tarikatlar gibi." "La-kutsi mefhumu olmamakla beraber, DI L, bir nevi kutsilie nazaran
la-kutsidir." (Keza, s. 79)
l dininin ANAHANLIK toplumundan BABAHANLIK toplumuna geit basama olduunu gsteren geliimler saymakla bitmez. rnein, l dinindeki Gk, dnya tesindeki eriilmez
gkyz deil, iinde yaanlan atmosferdi: "Yersularn babas olan Ogan, arzn gbeinde otururdu.
Bunun Ouz'larda
mradifi [e anlamls] olan Gkhan'dan mrad Kre-i havalyye [gk kubbesi] idi, asl sema deildi." (Keza, s. 79)."Yukar
Sema'y il dini ilkin 3 kat sayd. Ouz'un sa kolu 3 oktan derleik olduu iin, yukarki Sema'nn da 3 kat olmas tabii idi."
"Orta Dnya'nn blgeleri nce 4 iken, sonra 8, daha sonra 17
oldu." "Bilahare bunlar da AK ve KARA cinsleriyle ayrldlar.
O
zaman AK olanlar YUKARI YKSEK,
ve KARA olanlar AAIK
GK'n hkmne uydular." (Keza, s. 80).
Erkek, toplumda egemen olmaya balaynca, Tanrlar arasna da erkekler katlmtr. Bu katl Z. Gkalp yle aklyor:
"Byle bir zamanda (Batnlarn hususi vicdanlar ikinci dereceye dm),
halkn
arasndan
bir evliya zuhur ederek,
mensup
olduu
halkn
kollektif vicdann
iddetle
duymaya
balad. Bu kollektif vicdan, daha yce bir Allah sembol altnda tecelli etti. Daha yce Sema'dan baka ne olabilir? O halde, bu yeni Allah, TANRI yani GK adn ald. Eski Allahlar, adlarnn da delalet ettii gibi, HK (yercil) idiler. imdi, Batn
lksnden daha yksek bir lk, Bar lks (bir halkn airetleri ve batnlar arasnda kan dklmemesi lks)
dou-

yordu. Bu lk dounca, l dini de kendi kendine biimlendi.

Bu lky ilk duyana TANRI KUTU nvan verildi. Bu zat, Bar dinini kurmaya ve bunu gerektiren Devlet tekilatn vcuda getirmeye kendini memur ve mebus biliyordu.
Hkmdarlara TANRI KUTU KN YZ denildiini Deginyi yazyor.
TANRI
KUTU, Allahn glgesi, Allahn ruhu anlamlarndadr.
KN YZ
ise, geni yzl demektir.
Cengiz szcnn, Moollarca bu
deyimden deiik olmas muhtemeldir." (Keza, s. 46-47).
"TANRl, bir dnyalarn Allah deildi.
Belki bir Trk Uruunun kavm- ilah (tanrcl) idi.
Hakan'n da Tanr tarafndan
gnderildii Orkhon kitabesinden anlalyor:
"Fakat,
yukarda
Trk tanrs ve mbarek Trk Yersular yle yaptlar: Trk budunu yok olmasn diye, yeniden bir Budun olsun diye, babam
il besleyici Hakan ile anam l bilici hatunu ykselttiler, gn
tepesinde tutup yukar karttlar." (Orhon
kitabesi, s. 100101; Z. Gkalp: Trk Tresi, s: 47).
Erkek, sr sahibi olarak "L BESLEYC" ama kadn da:
Geleneksel Anahan olarak "L - BLC" durumundadr. Kadn
- Erkek dengesi, L - BARI ve birlik getirmitir. Ouz onun
semboldr. Kii veya Allah olmaktan ziyade, "Bir Trk Uruunun" semboldr. Osmanl Padiahlarnn hem siyaset, hem
din bakan (Halife) olular zerine, "Zlll lah fil erz" (tanrnn yeryzndeki glgesi) olular da. Bylece Trklerde (Treli insanlarda) L = Sosyal bar dininden kalma bir deyimdir.
Tekrar edelim: l toplumu gibi, l dininde de, henz Babann diktatrl yoktur. Anahanla eitlik vardr. Aile ARDI
aac ile, Kadn AM (FUSUK) aac ile, Erkek HO aac ile
sembolldr. Tren: Ho ormannda yaplr, ve am yerin gbeinde bulunur. Ama ycelikte birdirler:
"Tarih-i
Cihanka,
Uygur evlerinde
duvara
izilmi
bir
"Mel'un aa" bulunduunu anar. Altay Trkleri, erkek dinine
mahsus
erkekcil
trenleri yalnz Ho
aacnn
ormanlarnda
yaparlar.
Yine Altay Trkleri iin, arzn merkezinde Yersularn
bakan olan Oan'n makamnda 6. gke kadar ykselmi bir
am aac vardr. Bu aacn ykseklii Ogan'n 16. gkte yerleik bulunan
BAYLKEN'e
eitliini gsterir...
Ho
aacnn
(eski Trklerde ad: Sumu) erkek, am aacnn (eski Trklerde: Fusuk) dii olduu sanlr. Mahmud'u Kagari'ye gre Fusuk kadn adlarndandr. " (Z.Gkalp: Trk tresi, s. 24-25).

LHANLIK DN : BABAHAN DN
amanlkta ve l dininde bulunmayan iki zt kutup, birdenbire lhanlk dininde grlr. Daha dorusu, lhanlk dini, o zamana dek toplum ve tabiatta hep eit saylan eylerin birbirlerine ztlamas ile bu ztln gkyzne aksetmesi yznden
dodu. Toplum iinde ztlk belirince, onu yattracak AHLK
kurallar gerekti. nsanlar artk sandan-solundan zel bekilerle kolland. O zamana dek her yer bu dnya cenneti iken,
bundan byle, Mkafat-Ceza bu dnyada nasl icat edildiyse,
br dnyada da Cennet-Cehennem icat edildi:
"Mkafat ve
mcazat Allahlarnn
iki tabakaya
ayrlmasndan, lhanlk dini vcuda gelir. l dinine SYASAL SSTEM denilebilecei gibi, llhanlk dinine de AHLK SSTEM ad verilebilir.
nk Ahlk grevlerinin meyyidesi bu Allahlarn faaliyetleridir. Altay Trklerine gre,
bir ocuk dnyaya gelecei zaman, Baylken, olu Yayk' bu ie memur eder. Memur,
st glnden bir damla alarak, bununla ocuun ruhunu yaratr.
Yedeindeki
meleklerden
bir
Yayucu'yu,
sevaplarn
yazmak zere bu ocua tahsis eder.
Bir ocuun dnyaya
geldiini haber alnca,
derhal Erlik Han da bir Krmz gnderir.
Birincisi ocuun sanda, ikincisi solunda durur.
Birincisi
sevaplarn, ikincisi gnahlarn yazar.
Bu iki melek, o adam
lnceye dek takip ederler. lnce, Krmz derhal bu adamn
ruhunu kaparak yeraltna gtrr.
Erlik Han,
yeraltndaki Semada siyah bir taht zerine oturmutur.
Onun daha altndaki
katta,
Kazrgan adl Cehennem
vardr.
Burada bir kazann
iinde erimi katran kaynamaktadr.
Krmz, ruhun gnahkar
olduunu ispatlarsa, onun emriyle bu ruhu kazana atar. Ancak,
Yayucu da ruhu yalnz brakmam,
beraber gelmitir.
Erlik Han'n
mahkemesinde,
lenin sevaplarn sayarak hukukunu savunur.
Eer, sevab gnahndan daha oksa, kazana
atlmasna
engel olur.

Kazan

adaletli

derecesinde
kalr.

oka

batar.
ru

kmaya
nc

nineleri

ilgisiz

olan

Yayk
sn

Bunlar,

arya

Ou'lar,

karr.
bunun

tin

Toplumlarn

"Orhon
yukardaki
(yani

yrten

ruhu

AK'a

ve

koruAllahlar,

bu

adamn

nk,

ceza-

kmaz.

Ba

tutarak ruhu

Ruh

da

sa

vcudun

db-

ele geirince,

getirir.

biiminde

sahibi gibi sal

olma-

uarak 3.

Oradaki Aktu'lardan

Kendisine ziyafet ekerler.

kat
akra-

Cenne-

vardr.

Suyu

vardr.

Glde altn sandal-

mkafat Allahna

UZAGK

Mcazat Allahna

ASRA

Tanr),
kara

gzellik
deildir."

yaz treni,

Tanr)

bir Dii

Istarta's

dman

Aklara

ruhun

Yayucu,

Kitabesi'nde,

arasnda

doruculuk

Yay ucu

darya

hepsinde,

civarda Srve da

Gk

Keldan'llarn

dlleriyle,

Kevser kadar

ederler."

aadaki

Tanrlar

hemen

toplanrlar.

Yine o

de,

derleik sos-

tepelerindeki bir tutam

Stgl adndaki bir gl

seyahat

koru-

Cennette

mecburdur.

katrandan

zdrap

yaparlar.

sktrrlar.

Trklerin

yani,

evresine

tatldr.
larla

yerdeki

tepesindeki satan

Dolaysyla,

Cennete,

yannda

ba

bunlarn

iindir.)

sna amamaldr.
balar

do-

Ou'un

l'lerden

efaatilik

beklemeye

Yayucu,

tasavvur edilirdi.
gkteki

yukar

dllerinin

ruhlar,

ve

Bunlar,

Yay ucu'yu

(Eski

kendi

len

arasnda

ekmedike

"Eski

darda

Kimisi bsbtn
yine

olduklar

Kol'lar,

yaarlar.

ile

knca,

rakmalar

tin

bavururlar.

kadar yanmasn

tm

ancak gnah
yz

Aktu'lar arasnda

Mensup

Allahlar

aracl

meydana

kalr.

sonra,

yayan

vardr.

allaha

olan

gnah

iinde

gzleri,

tepesi darda

kalamazlar.

tekilat halinde

yucular

onun
ise,

kadar yandktan

Cennette

dnyadaki Boy'lar,
yal

ruh
azca

balar.

ve

yucusu

yalnz

gnah

gkte,

ekmesine

iin,

Gnah

ise,

Fakat,

dedeleri

olduu

yanar...

ve

Tanr

veriliyor.

vardr ki,
olduu

"Trklerde
k

Yakuta'da

(yani
Tanr

Yakut

halde,

Vens'

Saynki yani

Ayzt,
gibi

onlar gibi isme-

trenler ak ve kara

treni denir.

mkafat

ad Ayzt'tr.

Yunanllarn Afrodit

tanras

karalara

ak aman'a

adlar

Tanr
YAIZ

eitlidir.

Hatta yaz trenini

Yaznki ad

veri-

lir." (Keza, s. 53-55).

Bylece, zorbalaan babahan, toplumdaki egemenliini tesadfe brakmaz. Anahana aka saldrmazsa bile, her insan doduu gnden, ldkten sonraya dek, sal sollu nbet-

iler altnda omuzlarndan yakalayp gder. lhanlk dini srasnda, Trk toplumunun, yakndou medeniyetiyle, masal biiminde de olsa temas kurulmutur. Irak inanlar'nn Mslmanla yanklanan "Mnkir - Nekir"i: Yayucu-Krmz adyla,
"Cennet-Cehennem"i, ak - kara adyla Trk toplumuna

ile-

mitir. Trk illerinde bulunmayan katran kazanlar (Kazrganlar)dan Istarte - Ayzt'a dek btn Medeniyet sembolleri Trk
toplumu

iine srlmtr.

toplumunun

kendi

Bu

bakmdan lhanlk dini, Trk

i geliimini abuklatrp

d etkilerle ok ilgilidir.

paraleline alan

OBANLIKTA

DEMR AI

Irak'ta yahut in'de toplum Tarm ekonomisine girmitir.

Trk ili henz obanlk ekonomisini aamamtr. Tanrlar da,
onun iin, Grek dnyasndakiler gibi oban klklarn saklarlar.
"Ayzt'n halini ilahiler u suretle tasvir ederler:
"Banda krkten bir kalpak,
plak omuzlarnda beyaz krkten bir psteki,
ayaklarnda baldrlarna kadar siyah izmeler. Bu hal ile bir kayaya yaslanarak uyuduunu,
yahut ormanda
dolatn grenin nasl akl banda gitmez?" (Keza, s. 56). Akdeniz'in Afrodit'i ile Ortaasya' nn Ayzt' arasnda, iklim deiikliklerine uygun bu kadarck farklar olur.
Btn o d etkilere ramen, Trk toplumu iine d Medeniyetlerin kertici ve aalatc snf ztlklar sokulamaz:
"inliler ifti bir millet olduklar halde,
Trkler oban bir ulus
idiler.
inlilerde cinsel bir i blm olduu halde,
Trklerde,
tersine her i ancak erkekle kadnn ortakl ile tamam olabilirdi.
Trklerde kadn tabu deildi.
eriden evlenme bunun
belgesidir." (Keza; s. 57.) Ayrca, yukar Barbarln bile yalnz Demir gibi teknik eleman Trk toplumuna girdi. Byle demirden bir tekniin erkek eline geii Babahanl mthi glendirdi. Ouz tresince kurulmu az ok barl ilkel sosyalizm dzenini bsbtn saval kld. O zaman sosyal yap ile
st kat ilikilerinde, demire paralel yukar Barbarlk deilse bile, lhanlk dnya ve din dzeni dodu.
LHANLIK POLTKASI : Aka L'lerin birbirlerini boyunduruklamas idi. "lhanlk dini, bir l'in teki l'leri ve Budunlar cebren kendisine tabi etmesiyle balar.
nk bu siyasi deiiklikten, toplumlar iinde, hakim ve mahkum, hr ve
esir olmak zere iki eleman rer. Hakim olan L Ak'tr. Kiileri de Ak Kemikliler zmresini tekil eder. Mahkum olan Budunlar karadr. Bunlara kara Ulus, Gn, oymak ta denilir.
"l'in
ulusunu ald gitti, ile Gne kar, il oymak" gibi.

"Bir l'in
hakim

olan

te AK

ve

tekilatnda

baka

l'lere

L'in

kiileri

KARA

hakimiyeti lhanlktr.
SU'dur.

kavramlar

bu

Vatanda
tekilattan

uygulama yeri bulabildi."

(Keza,

lhanlkta
haklarna

sonradr ki,
s.

yalnz

sahiptir.
Trk

59-60).

LHANLIK DN: Yukardaki siyasi zorbalk ve hakimlik mahkumluk fiili bir durumda olunca, neden ona uygun bir DN
gerekti? O durumu

muhafaza etmek iin.

Btn sosyologlar

gibi, onlar az ok aktarmaya alan Ziya Gkalp de, toplumun geliim basamaklarn gznnde tutmad iin, her olay

tersine yorumlar.

verdikleri

halde,

haklar kabul

eski

rnein,
Trkler

etmilerdi.

Eski

tada aranmaldr." (Keza, s.

"inliler kadna gayet az hukuk

kadna

tamamiyle

Trk feminizminin
53) der.

erkei

esas

nok-

Sanki Trkler oturmu-

lar, "feminist" bir ince eilimle ve sonradan kadna

miler. Oysa Trkler;

bu

eit

hak ver-

belki Trk olmadan nce, ANAHANLIK

hukukunu yayan lkel Sosyalizmin Aa Barbarlk konandaki

"ALTIN

A"larn

yaamlard.

"Feminizm"

sonradan gelmedi, "anadan doma" bir dzendi.

Trklere

DEVLET V A R MI?
Bunun gibi,

lkel

Sosyalizm'de uzaktan yakndan

DEVLET

ad verilebilecek bir tekilat yokken, gene Avrupal stadlarnn ateine yanan Z. Gkalp'imiz, daha L tekilat srasnda,
iaret ettiimiz

gibi,

devlet tekilatn

vcuda getirmeye mepus"

RI

KUTU

"Bar dinini kurmaya

adl, Araplarn

ve bunu gerektiren

(Keza,

"Peygamber",

s.

Greko -

47) TANRomenlerin

"Yarmtanr" Kahraman saydklar kiilerden konu aar. Oysa,

nerede devlet varsa, orada

ZOR,

DEHET,

SVL SAVA

vardr. L szcnn BARI anlamna geldiini belirten kimse, yar Anahan, yar

Babahan uzlamas olan L KAN

KAR-

DEL tekilatnn doduunu bilmeli ve KAN RGT'nn

devlet rgt

ile taban tabana zt bulunduunu

anlamaldr.

Devlet ancak KAN tekilatnn yok olduu yerde sahneye kar.

Gerek L dininin,

gerekse

LHANLIK dininin

ortaya

nedenlerini ararken bu sosyal gerek unutulamaz. Trk toplumunun ne L tekilat, ne LHANLIK tekilat DEVLET deildir. Btn insanlarn eite silahl bulunduklar ve katldklar

KAN

tekilatdr.

Trk toplumunda,

Devlet

bulunmad

iin, henz kimse, kimsenin zerinde zorla egemen olamaz.

Yenilen L, ya bire dek yok edilir, yahut yenen L iine katlr.

Katld zaman da, silahndan tecrit edilmesi akla gel-

mez. Yalnz, Trk toplumunun

her KAN' (Batn'), yenilince,

bunu insanst bir alnyazs sayard. Y e n e n de, yenilen de,

daha nce Allahlar: Y E R S U L A R deil

miydi? Tanrlar arasn-

da gemi bir hesaplamadan, ne yenilen, ne yenen, ne kendisini,

ne

Yersu'su,

bakasn
airetin

dolaydr ki,
direler

eksik

sorumlu

Ogan'ndan

Batn'lar arasnda
olmazd.

YERSUlar gazveye,

akna,

Hatta,

saymazd:
daha
Kan

"Her Batn'n

ok nfuzlu
davas

Batnlar,

muharebeye

ve
zel

iterdi.

kendi

idi.

Bundan

Gazve

gibi ba-

Allahlar
Ogan,

olan
airetin

sembol

olmakla

kavgalara

her

YERSU,

verdii iin,

beraber,

engel
yalnz
onun

olmak
kendi

bir Bar Allah

onun

rol

Batn'nn

stn gelmesine

deildi.Ondan

deildi.

zel

Buna

dayanmasna

alrd."

(Keza,

t-

karlk,
deer

s.

46).

Hani burada DEVLET? lhanlk andaki Trk toplumu iin

de devlet yoktur.

Devlet olmaynca, toplum

unluunu silahszlandrp,

insanlarnn o-

bir avu aznl silahlandrmak ve

kar geleni sindirecek Hapishaneler bulundurmak, o zamanki

Trk toplumunun bilmedii eydi. Allah ile birlikte yenilip, yenen Kan'n iine katlm Kan, onunla bir Federasyon kurard.
Anahanlk anda,

bask ve zor Toplum iine smad

iin,

yenen BOY "Sa" Kol, yenilen BOY "Sol" Kol saylmakla yetiniliyordu. lhanlk anda, Demiri de ele geiren Babahan, L
andaki yumuak, kadn - erkek melez gdmnden ok daha bask ve zor kullanma firsatn bulmutu. Ama, SOY egemenliini srdrecek hibir siyasi tekilat yoktu. Devleti yoktu. Kan tekilat vard. Kan kardeleri arasnda stlk, astlk
silah gc ve hapishane zoru ile salanmazd.
Tek yol kalyordu: TANRICILIK, DN.. nsanlar Toplum kurallaryla SLAHSIZLANDIRMA imkansz olunca, "Kafadan gayrmsellah" yapmak halk deyimi ile, RUH ve DNCE, Mantk ve ahlk bakmndan altlk - stlk dzenine altrmak gerekiyordu. Din, manevi Devlet'ti. Trk toplumunda sosyal snf
olsa,

hemen o adan

Tiran oyunlaryla,

kanunlar karlr, Yunan

bir avu silahl adam,

kentlerindeki

nfus ounluunu

Kle durumuna getirir ve idare ederdi. Trk toplumunda

Kle,

ne

Efendi yaayamazd.

Geriye, yenenlerin

veya SOY stnln tanmak ve srdrmek kalyordu.

tn geli, Tanrcl bir olay deil miydi? Toplumda

ne

bir Y E R S U
s-

bir SOY'un

st sayl da, Allahn izdii aln yazs olabilirdi. Herkesin Kan

kardei sayldi

bir Toplum dzeninde stlk, astlk kimseyi

smrme arac olmad, tersine, her an kopabilen savalarda

bir disiplin ve tekilat hiyerarisi salad iin, SOY stnl, yenilmi alt insanlarca bile, tabii ve yararl bir kutsallk saylabilirdi. Yersu'lar, Ongun'lar ile varln natrel ve sosyal
drt bucan canlar, Allahlarla doldurmu bulunan ilkel Trk
toplumu

kadar bu ynde gelimeye elverili toplum

buluna-

mazd.
Onun iin L dini gibi, lhanlk dini de, neredeyse kimsecik-

leri tedirgin etmeden, yenilenlerle yenenleri

birbirlerine

kat-

makszn kaynatran yaama yasas oldu. Konu bu adan ele

alnnca, olaanst ak bir geliim gsterir.
"lhanlkta,

bir L,

KEMK saylarak,
olan l,

bu

AK l'in

KEMK tannyor.
uyduluu

velayet-i ammeyi [btn

altna

tekileri KARA
giriyorlar...

mallara ve kiilere uygulanan

velayet]

haiz olmak zere,

kutsal olmak gerekir.

iin

bir Totemin

bir Allahn

tr.
mi

de,
Allah,
de

dourur.

veya

kadnlara ya

bir insan

Bunlardan

treyen

yi haiz saylr." (Keza, s.

Kutsal olmak

slalesinden gelmesi art-

bir nur stunu yahut bir hayvan

biiminde

tecelli
bir L,

75).

Hakim

eder.

Kadn,

hakimiyeti

ve ki-

Allah-ocuklar

velayet'i amme-

Y E R N GE IKII
Toplumdaki yeni dzen arabuk, Homer'in, Heziod'un, Yunan

Tarih

ncesinde yaptklarn

tekrarlar.Ozanlar,

Kamlar,

Koyunlar, Ongun (Totem)lar, Alp (Kahraman)lar, Yersular, lar, ar (Yabanc ruh)lar, Syek (Kemik)ler, Yatr (Eik)ler,
Tin (Fizyolojik can)lar, E (Tm varlktaki can)ler, Sr (Soluyan varlktaki can)ler, Atasaun (Beden hekimi: Otac)lar, r
(sr: cin)ler; Mana (Kutsallk)lar ne gne duruyor? Hepsi birbirine karr. Tavuk - At - Tavan - kz - t (pars) - Domuz
(san) - Maymun - Ylan - San - Pars-Koyun - Timsah gibi
ou hayvan, Fusuk (am) - Ho - Ard gibi aa Totem'lerin bin yllardan beri iledii cinsel yasaklardan doma duygu
ycelileri, AK ve LK arl, arabuk yerden ge ykselirken, yeryznden yerin dibine de alaltmalar: KN ve LANET'ler belirir.
amanlkta

her yer ACUN

(Orta

dnya) ve

herey MANA

(Kutsal) iken, L Dini'nde ACUN'a AAI GK deyip, KARA kiiler oturtuldu. AK kiiler (Babahan hukuklu Kan'lar) iin ayr
bir Y U K A R I GK icat edildi.

Kutsallk bakmndan yeryz

ile

gkyz arasnda pek ak fark konulamyordu. LHANLIK Dini'nde Babahanlk artsz kaytsz egemen olduu

iin, alt et-

tiklerini pskrtecei, medeniyetin "cehennem"ini

hazrlayan,

bir kapkara AAI GK icat etti:

ekkl

ettikten

katlar

7 yahut 9'dur.

sonra

gnei

vardr.

Fakat,

saar."

(Keza,

s.80).

tasavvur edildi.

Altay

Aadaki Sema'nn
bunun

lhanlk anda, Trk toplumu

kendine

olup,

bunun
mahsus

siyah

nurlar

henz Gebelik dzeyinde

ilikili

DEMR'e kavumutu.

egemenlik silahn da

Trklerinde

da

rengi kapkara

Kent ana girmek zereyken,

lerce gelitirilen

"aa sema, lhanlk dini te-

bulunduu

Medeniyet-

Babahanlk,

bu sayl

kutsallatrmakta ve trenlemekte ge-

cikmedi. amanlkta 4 mevsimde bir yl ortas kurbanlar iin,

l dininde 24 boya kendi ayr Skn'nden yediren len iin
trenler yaplrd:
byk ibadetler olup,
lirdi."

(Keza).

"lhanlk devrinde
ayrca

da

demir ayini vard.

her Allah

iin

Bunlar

kurbanlar kesi-

TRKLERDE
Hz.

KENTLEME

Muhammed, slam dinini "Mvahhid" (tek tanrl) say-

d brahim geleneine balad.

lam tarihileri,

Kur'an'n bu metodunu, s-

Mslman olarak Trk toplumlarna

lar. Trkler iin Araplarn brahim'ini andran

uygulad-

bir "Mvahhid"

icat etmek zorunda kaldlar. Onu, atalara tapan Trk toplumu

geleneine uyarak, Ouz Han diye kiiletirilen, OUZ Kan'nda buldular. ylesine ki, Ouz Kan'n brahim ile yat yapmaya dek gittiler.
Ouz adl gerek bir kahramann etiyle kemiiyle yaayp
yaamamas nemli deildir.

Ouz varl,

Uzak-Yakn

Dou

medeniyetleri arasndaki al - veri yollar zerine (tpk Irak

- Msr medeniyetleri arasndaki brahim adna bal Semit Orta

Barbarlar gibi) ylm Gebe toplumlarn sembol

idi.

Yaz binlerce yl nce kefedilmi olabilir. Ortaasya toplumlar

o dzeye, yazy kullanmaya varabilmek iin, nlerinde alacak bir toplum basama ile karlatlar. O basamak, Akdeniz
Greko - Romen toplumlarn Yukar Barbarlk konanda iine
girdikleri

KENTLEME adr.

Tarih ncesindeki kutsal toplum Ulularn, snfl Medeniyetlerin zorba krallar ile kartranlar, Trk toplumunu sosyal deiiklik

sembollerin,

kral

slalelerinin

deimesi

biiminde

gsterirler. "Mslman" saylan Ouz Han zamannda "Mvahhid"lie (tek tanrla) benzeyen ey, 24 Kan'n birlemesiydi.
Ouzlar, Mslman olmak yle dursun, henz Kentlememi
Gebelerdi. Trk toplumu iin kentleme, slam tarihilerine
de,

Ouz tresinden

sonra

(Trklerin Trk adn

allarndan)

ok

balamtr.

"Ouz Han ld.

En byk olu Gn Han,

atas

onun yerine geti.

Ve dahi atas itikad zere idi.

u lkelerini adl ile

[adaletle]

imaret edip,

vasiyeti ile

Kuzey ve Do-

onun zaman,

Trkis-

tan'da

ve baka yerlerde nice ehirler yapld

Trkistan'da

saltanat trenini

kardelerinin orta yerinde

ve

hi

ve bu ol kraldr ki,

tertibini

Tamga koydu.

tayin

Ta ki,

edip

teki

hibir ite buna

muhalefet itmiyeler."

"Vakta ki Gn

bekaa evine gt.

Ann dahi en byk olu Kay Han atas ye-

rine geti...

Saltanat bunun

elinde

70 yl padiah oldu,
ve

karna batndan batna kalup..." (Neri

ocuklar

ol dahi

elinde karndan

Tarihi, s. 14).

Ouz ad gibi Gn ad da gerek kii deil, teki Kan'lar L

lsnde birletirmi, Anahanln egemenliine erkein

Ba-

bahanln da katm birer Kan tekilatna ve tresine semboldrler. Ouz Kan'ndan

bir kuak sonra, Trk toplumu

Kent-

lemeye balar. Henz ortada slamlk bile yoktur.

Ancak sa'nn doumundan sonraki 7. yzyl

balarnda,

622 yl Hz. Muhammed'e Tanr elilii (Resalet:

Peygamber-

lik) geldi. Bu elilik, yeryznn Yakndou ana medeniyetlerini boan ve dnya ana ticaret yollarn leleriyle tkayan Fars
ve Bizans mparatorluklarn temizlemek iin verilmi bir kutsal grevdi. Bizans, sk sk Barbar alar ald iin, arasra dirilie uratlyordu. Fars, hem Yakndou medeniyetinin ticaret
ahdamar zerine oturmu, hem yzyllardan beri Barbar as

yemedii

iin

kankran

olmutu.nce Tarih

sahnesinden

Fars kaldrlacakt. nk yeryznn en byk iki kadim medeniyet oca

almadka

(Yakndou ve Uzakdou) arasndaki tkanklk

insanlk rahat nefes alamyacakt.

te o zaman,

birbirlerinden hi haberleri yokken, gneydouda Hicaz Arapl ile, kuzeydouda Ortaasya Trkl arasnda, konuulmadk bir ibirlii ba gsterdi. Tkanan en byk Orta Cihan Ticaret Yolu'nu gneybat ucundan Araplar, kuzeydou ucundan
Trkler zorlamaya giritiler. Araplar da, Trkler de anszn Bat dnyasnn Tarihine giriyorlard.
Araplar nde, Yukar
atlamak zere

Sosyal dzey bakmndan

Barbarlk konana erimi,

idiler. Trkler,

onlardan

Medeniyete

bir basamak geride,

Gebe obanlk konanda, henz Kentlemeye gemek zere idiler. Bu sosyal ve tarihcil ve corafyacl nedenlerle, Orijinal slam medeniyetini kurmak Araplara, bu kuruluu bilmeden de olsa savunmak Trklere dyordu.
O zaman, Ouz Han, Gn Han gibi efsane kiilikleri yerine,
ilk gerek Trk kiilerinin adlar belirdi.
yazdlar:

"Sonraki zamanlar Meysereden

Bunu slam tarihileri

Ouz

olu

Salur nes-

line

(saltanat?)

da

Muhammed peygamber gnlerinde,

geip,

bunlarla

Fars krallarnn

Kisralar arasn-

cahiliyette

ok

sava-

lar oldu." (Neri, Keza). lk Tarihcil Trk toplumu - Arap toplumu bulumas byle oldu.
En byk Cihan ticaret Kervanlarnn gneybatdaki UMMAN
YOLUNDAN

Araplar,

kuzeydoudaki

PEK

yolundan

Trkler

davrandlar. Trkler, brahim zamanndaki Gebe Semitler'in

sosyal dzeyinde idiler. Araplar, kendilerinden nce Greklerin,
Romallarn

ulatklar

bezirgan

Kentlerdeki

dzeyde

idiler.

Trkler, airet gleriyle, Toplum olarak, brahim Sptlar gibi,

iki Uzak-Yakn Dou medeniyetleri arasnda geliigzel trampa yapc idiler. Araplar, Finikeliler, Grekler, Romallar gibi, dzenli, srekli ve bilinli yar korsan, yar gazveci byk ticaret
alverii yapyorlard.
Irak ve Suriye snrlar stnde, Gassan ve Hyre adl serhat Arap devletikleri
zans -

Fars

kurulmutu.

Bu Arap devletikleri,

byk medeniyetleri arasndaki

Bi-

ksr savalarda

paytak roln oynayp, taban hazrlamlard, Yeryznde en

ilek ticaret yollarnn ahdamar IRAK - SURYE iinde atar.
Bu iki geleneki drtyol az Araplarn elindedir. slamlk, ilek
ticaret antreposu ve kervansaray olan
hicaz kentlerinden

kalkp yrynce,

Mekke -

Medine gibi

Suriye ile Irak yollar

kendiliindenmie nlerinde alacaktr.

zellikle Fars medeniyeti, slam yumruu ile, bir vuruta iskambil kadndan atolar gibi yklverdi. Bu ykl tesadf deildir. "Mucize", iki yanl vurula baarlmtr. slam Arapl,
Yakndou

medeniyetlerinin

gelitirdii

evrencilik

lksn

bayraklatran Yukar Barbarlk savalnn yaman dinamizmi

ile atlrken, Ortaasya' da Gebelikten Kentlemeye doru gelien taptaze Trk gcn, kendiliinden, pek dnmeden, fakat sezerek kendisiyle ortak bulmutur.

Muhammed'in dodu-

u gn slam efsanesinin sayd olaanst olaylar (gllerin

kurumas, rmaklarn yatak deitirmesi, ve ilh.), o sezginin zamane alametleriydi. Gneybatdan Arap-slam, kuzey doudan
Trk-aman aknlaryla iki ate arasna den Fars imparatorluu, yldrm savalar ortasnda yklmayp da ne yapacakt?

TRK - MSLMAN
SLAH A R K A D A L I I - DMANLII
Arap slaml ile Trk amanl, sava alannda, dankl imie ve andlama birbirlerine omuz verdiler. Peygamber Muhammed'in Trkler zerine iyi eyler syleyen Hadis'leri anlamldr. Arada, szleilmemi bir Arap - Trk ittifak vard. Ortak d m a n Fars imparatorluu yklr yklmaz,
Arap dini ile Trk dini birbirlerine dost ve mttefik ellerini
uzatm durumda idiler. ki taraf da, insanln, temiz, gl
lkel Sosyalist gelenek ve greneklerini yayorlard. km
Medeniyet maddesini apul etme pratii, karlkl lkclklerini kaynatracak myd?
lk silah arkadalnn balay abuk geti. Araplarla Trkler
arasnda talan edilen Acem mparatorluu yklnca, iler deiti.
slamln ilk lkc a olan Hulefa-i Raidin zaman, Halife
Osman, kumandan Said bnl As'a para ile bar yaptrtt. Bu
Arap - Trk silah arkadalna kar gsterilmi son sayg oldu.
Bezirgan saltanatn btn kallelii ve korkunluu ile
hortlatan Emeviye hkmdarl ile birlikte iler tersine dnd. Arap slaml, Acem saltanatn Ortaasya'dan geen
pek Yolu'nu amak iin yenmiti. imdi ise bu yolun stnde Trkler duruyordu. Araplar, Trklere kar hemen Acemlerle elele verdiler. Halife Yezid zaman, Crcan lkesi sava
alan oldu. Kar taraf, zerlerine gelmi bulunan "Yezid'in
askerinden
bulduklarn
katlettiler."
(Ravzatl
Ah bar,
s.
301). Buna karlk, Yezid taraf, kale kapclarn parayla satn almann yolunu buldu. O sayede esirler, mallar, kumalar
"Acem
bakanlarnn
ve Arap
kumandanlarnn
ellerine geti."
"Be fersah mesafeye dek daraalar diktiler...
Esirleri
bir deirmenin hark kenarna gtrp,
koyun gibi boazladlar. Akan kanla deirmen dnd ve ol deirmenin unundan
ekmek piirip Yezid'e yedirdiler." (Keza, s.
303).

Yl 680'den sonralaryd. slamln kuruluu zerinden yz

yl gememiti. slam Arap - Acemler kan cmb

ile Trk

avna kmlard. Henz Cengiz ve Timur'larn kar taarruzlarndan uzakt. Fakat, slamlk saltanata dtke, kendi mezar
kazclarn Trkler arasndan armamazlk edemeyecekti.
Hiam
Hazer

bin

Abdl

vilayetine

idp Azerbaycan'a
Trk snflarna
ki

Trkler

(birlik)

Melik zamannda,

varp,

ok kimseleri

giri

dndke,

haber gnderip...

100

binden

ziyade

idi...Mslmanlar yenilgiye

baycan'a geldiler."

(Keza,

s.

"Cerrah bni Abdullah,

katl

ve

gaaret

Gor hkmdar
yardm

istedi.

topland...

Hakan

Hakan'n

uradlar.

ve

esir

Hakan'a

ve

ve

te-

olu

bile

Trk askeri Azer-

333).

Mslmanlkla Trkler arasnda o kanl med ve cezirler Cengiz ve Timur ana dek srecektir. Ve Arapa tarihler Trkleri Cengiz anda

bile "soysuz" olmakla sulayacak ve yle

tasvir edeceklerdir:

"Trk adn alan

Ye'cc Mecc'n artklar-

drlar.

Yabani hayvan gibi kolay yaarlar.

kimleri,

ne

taparlar:

dinleri,

Haram',

ne itikatlar

vardr.

helal'i bilmezler."

Topunun

Puta,

(E'bi-I

da

gnee,
Abbas

A h b a r u d Dvel ve Asarud Dvel Fit Tarih

ne

Ahmed

s.284).

ha-

yldzlara
,

T R K L E R NE ZAMAN,
NASIL MSLMAN O L D U L A R ?
slam

medeniyeti,

Emevi ykln geirdikten sonra,

Eba

Mslim gibi yaman bir Trk ihtilalcisinin kurduu Abbasiler ana girmiti. Ancak o zaman slamlk Trkler iine ileme yollarn buldu. Bu gerei, Trklere kar hi sayg beslemeyen
slam tarihileri aklarlar:
"Ve

fil-cmle

zaman

getikten

Trk neslinden Salur bin

i kral oldu ki,

ona

Tak (Da

hargah

ile

tr buna
dediler.
nk

(Milad:

slama

girb

Trkmann

mmin

olan

mmin

ad
ld,

ve

denildi.

ol

mttaki

Lafznda

vakitten

oldur.

lnce,
du.

(okul)

amcas Bura

Kagar ve

malik idi.

beru

oldular.

hafifletilip

devleti knce,
kafirlerine

ulu

bin

Ve

sonra,

Etraftan iittoplayp, Mes-

ve Zaviyeler (tekkeler) yapp,

en sonra

Han Harun bin Sleyman yerine kral ol(999

Buhara'y

sonra Ahmed Han

Ondan
Trkman

konuldu.

yerine Musa Han geti...

Balasaun'a,

Hicret 389

Ve Hic-

Trklerden 2000 kii,

tii lemay ve fukaray (bilginleri ve dervileri)

cid ve medrese

devletinde

Sal ur) Han'dan bir ki-

9-l0uncu yzyl)

Terk - man

anak Han

olu

Abbasiye

anak Han derlerdi ve Kara Han lakab alr.

Trk Hanlarndan ilk slama gelen,

ret'in 300'nde

sonra,

Ebu

ta

12

ele geirdi.

ve
-

in
Ekim

Ve

snrna
14)

varnca

Samaniyan

Ol dahi lnce,

Nasr bin Ali tahte

savalar aard.

den ok taife imana geldi.

Htay

Kasm

bunun

geti.

zamannda

Dindar ve fazl ve ilim

andan

Trklerin
Trkler-

ve dinsever

idi." (Neri Tarihi C. I, s.16).

Bu, Arap ve Acemlerin Tkleri deil, Trklerin Trkleri Mslman

etmesiydi.

nanta

zor skmemiti.

Nasl

Hristiyan Havarileri ve Ayos'lar Cermen ve ilh.

Avrupa'da

barbarlarnn

nce elebalarn (din ve idare eflerini) kazanp, km Roma medeniyeti tertibinde birer "Kral" uydurmaya baladlarsa,

tpk yle, slam Aziz'leri, Dervi'leri, Bilginleri, "Kafir" Trklerin ulularndan, Han'larndan ie baladlar. Avrupa tarihi ile
Asya tarihi paraleldi. Cermenlerin Hristiyan olular ile Trklerin

Mslman olular ayn determinizme uyuyordu. Aradaki

tek fark, slamln Hristiyanlktan 622 yl sonra balamasnda

toplanyordu. Trkler, Cermenlerden

900 yl

sonra, evrencil

sistem durumuna girmi bir tek Tek tanrl dine giriyorlard.

Bu farkn olumlu ve olumsuz sonularn,
aramak

ilgintir.

modern tarihte

SLAM
Hicret'in 300.

TRK T O P L U M U N U N
DNNE TEPK VE KATKILARI
Milad'n

1000 yllar, slamlk,

biri Emeviler,

tekisi Abbasiler olmak zere, iki Saltanat batp kmasn geirmiti. Yani, Mslman Arap-Acem toplumu, snf ekimeli Antika Medeniyetin, artk kr dv alarndan birini yayordu.
lkel Sosyalist toplumun ocuklar olan Trkler ve Moollar,
inandklarndan zorla dnecek insanlar deillerdi. stelik, karlarndaki Medeniyeti yenmek zereydiler. Ona esir dtkleri zaman bile, efendilerinin her emrine ve dinine hemen boyun
eecek, satn alnverir, hatr iin inanverir kle olmadlar. Salur olu Musa Hann uzun propagandalar, Bura Hann in snrndan

Buhara' ya

dek ftuhat

bile Trk toplumunu

eski

inanlarndan koparamad. Ancak Salur'dan drt kuak sonra,

adn Arapa'ya eviren Ahmet Han, klcn ikna yoluyla atba birlik yrtnce, "Trklerin kafirlerini" oka Mslman etti. O da kendisi Trk olduu iin.
Trk toplumu, dardan kendisine doru szdrlan tek yanl din etkilerine pasife katlanmad. amanizminden kalma ynla gelenek ve greneklerini slamla aktard. Trklerin dinlerinde yzde ka Mslmanln, yzde ka amanizmin yaad aratrlacak eydir.
Trkler Atalara tapyorlard. Atalara tapncn en byk sembol

Ouz

Han

efsanesi

oldu.

slam

dncleri,

hemen

Ouz Han' daha anasndan doduu gn konuturup "Mvahhid" yaptlar. Tektanrl dine inanm gsterdiler. Trk' baka
trl

Mslman yapamayacaklard.

Daha
dek

Emevi

sarsntl

lm'den

Hasan

ykllarndan

slam

dnyas

Sabbah'a,

beri,

Horasan'dan Anadolu'ya

Tarikatlarla

doldu.

Mansur'dan eyh

Eba

Ms-

Bedrettin'e dek,

dnce ve davran kaynamalar Trk toplumunun gelenek

ve greneklerinden kaynak ald. rd zaman Seluk saltanatn ykan Bahailer, Anadolu'da berbat derebei dankl herkesi kasp kavururken "Birlik" lksn aran Ak Bee'ler, Osmanl imparatorluunu kuran Ky retmenleri rgt Bektailer, ehir retmenlerinin rgt Ahiler... Mevleviler,
Rfailer, Yunus Emreler, Sleyma n elebi'ler... Hep, islam dininde Trk toplumunun
davranlar,

inan

gcyle

Rnesanslar yapm

dncelerdir.

Bugn, Anadolu halkmz iinde yayan nice gelenekler ve

greneklerin asllarn eski Trk-Mool inanlarnda buluyoruz.
Cengiz zaman

(13. yzyl sonlar), Trklerin talar can ve

tanr saydklar gnden kalma "Yamur ta" vard. Onunla "istenildii zaman

yamur yadrlrd"

(ran

Moollar>,

s.191).

Anadolu'da hala insanlarmz, sembolik kk talarla yamur

duasna

Mslman olarak karlar.

Cengiz
mak" adetti

Moollarnda,
(ran

"gne

Moollar, s.

ve ay tutulunca

Trampet al-

193). Anadolumuzda tutulan

ay veya gnei kurtarmak iin silah patlatmak, Mslmanca

ilerden saylr... Romatizmay tezekle iyiletirme, cin arpmasna

kar

eitli

tedbirler,

lnn

lnce karlar 4 hafta yas tuttu")

bin

bir "Mslman"

krkn

(Keza,

kutlama

s.194)

ve

("Botak
ilh.,

gibi

gelenek ve grenekleri, Trk-Moollarn

nce ran'a oradan teki Mslman dnyasna tadklar tarih

ncesi kalntlardr.

(Smerlere bakla.)

Trkede en geni din propaganda kitaplar, Ahmediye'ler,

Muhammediye'ler okunsun. Anlatlanlar slam dini zerinedir.
Orada

ruhlarn allahn ve melaikelerinin

ilikileri,

amanizm

inan ve tasvirleriyle dopdoludur.

Anadolu' yu kaplam silindir zerine konik oturtulmu knbetler, Krehir'in, Sivas'n, Kayseri'nin Seluk medrese, cami,
yaplar gz nne getirilsin. Hepsi slam dininin ilhamyla yaplmlardr. Hindistan'a dek uzanan o mimarlk antlarnda ortak motif Trkmen adr'nn, Han ota'nn renk renk tala ilenmi

biimleridir.

Gebenin

adr

mslmanlkta

mu, ama kazklarla gerilii bile olduu gibi kalmtr.

ta ol-

DNN TRK T O P L U M U N A ETKLER

Semitler, Yakndou'nun iki byk IRAK-MISIR medeniyetleri arasnda mekik dokurken etkilenmi gebeleri olarak, en
saf TEKTANRILI din portrl yaptlar. Semit gelenek ve greneklerinin Yahudi Tevrat ve ncil'inden Arap Kur'an'na dek
geliimi, o etkileniin lmez sembolleridir. Trk-Mogollar Din
konusunda Semitlerin tpks oldular. Birbirine Msr'la Irak kadar yakn olmyan iki byk orijinal Medeniyet alan var: Yakndou medeniyetleri ile Uzakdou medeniyetleri. Trk-Mool
toplumlar, bu iki medeniyet harman arasnda, pek Yolu zerinde mekik dokudular. O muazzam iliki ve dei-toku aracl, "ok uzun zamandan beri, Trk tefekkrnn kuvvetli tesiri altnda kalm olan Mool, dini" (Keza, a.187) biiminde sonular yaratt. Onun iin, "Moollar, bir tek tanrya inanrlard."
(Keza, s: 188) "Yeryz hakimiyetinin kendilerine tanr tarafndan balanm olduu fikrinde idiler." (Keza, s. 187).
Rus yazarlarnn aktardklar eski bir Trk duas aynen yle der:
"Smer Ulan
Taykam
"St klm Smer Taykam" (A.V. Anohin:
"Material po
vb." den, LK, 8 Mart 1940)
Burada "St Kl", st gl, "Tayka", buzul, cmudiye anlamn tar. "Smer" nedir? Irak'ta ilk Medeniyeti Kuran Smer'lerle ilgili midir? Bilinmiyor. Ancak gene ayn aratrmann, lhanlk dini dzeyine uygun aklamalarnda bir olay daha gze arpyor. Kara Ts'e kar kan Aruu Ts'n ad lgen'dir. (Latinlerin Vlken'ini andran bir ad.) lgen, Akdeniz
Greko-Romen medeniyetinin baba Zeus tanrs gibi, parlak
kl, yldrml bir Babahandr.
Btn bu ve benzeri elemanlar, Trklerin, inanlar alannda, Uzakdou ve Yakndou tesi Akdeniz medeniyetlerine
dek toplumlarla ilgilenmi bulunabildiini hatrlatr. O geni
evrencil ilikilerin, Trklerle Moollar tek tanrl din inanlar-

na doru yaklatrmas yadrganamaz. Altay Trkleri'nde slamlktan nceye ait olduu anlatlndan belli olan bir Tufan
efsanesi bile yayor:
"Yayk (Tufan)
olacan ilkin
"Temr mst kk teke"
(Demir boynuzlu gk teke) bildi.
7 gn dnyay dolat. Bard. 7 gn deprem oldu. 7 gn dalar ate pskrd. 7 gn
yamur yad. 7 gn frtna oldu ve dolu yad. 7 gn kar yad. 7 aziz karde (by Erlik, tanrcl, nome: kitap, ehli lgen) gemi yaptlar. Her cins hayvandan birer ift aldlar.
(Gemi Yal Mngk adl byk dada, yahut Kosaga'a yakn Iyk
danda hala durur!) Tufan bitti.
lgen gemiden bir horoz sald. O souktan ld. Kaz sald, o gelmedi. Kuskun (karga) salnd, lee dald.
7 karde gemiden ktlar...
lgen, Nom'dan
ald gle, insan yaratmaya giriti. Altn fincan iine kk iek koydu. Kardei Erlik, bu iein bir parasn alp gene bir
insan yaratt. Ve ilh." (A.V. Anohin, Keza)
Gryoruz. Trk toplumu, snger gibi hereyi emicidir. Akdeniz tesinden Altay dalarna dek yaylm Smer medeniyetine zg Tufan efsanesini, slamlktan nce, kendi evresine gre benimsemitir. slam medeniyeti ile karlanca, ondan da etkilenmemezlik edemezdi.
"Cengiz Han'n 1289'da slaml kabulne ve o zamana dek
atalarnn telakkilerine bal kalm olan son Moollarn da fiamanillikten yz evirdikleri an"(ran Moollan, s.187) olmutur. O
anda bile, Trk ve Moollar, birbirleri ile "KANKARDE" olmak
iin, birbirilerinin kann trenle ierlerdi.
"Cengiz Han zamannda bu adet gittike kayp olmakta idi." (Keza, s. 189). Trk ve
Moollar "ef mezarlarn gizli tutmaya abalarlard" (Keza, s.
195) "Mslmanl kabul ettikten sonra. Gazan, kendisine Tebriz'de muhteem bir trbe yaptrmtr.
1304 yl buraya gmlmtr." "Gazan, Mslman Kadlar Danimend vs.yi vergiden
muaf etti. Muzaffer olmak g olmad." (Keza; s. 264).
Moollarda, btn ilkel Toplumlarda olduu gibi, ad Kan rgtnn sembol olduundan, "Adlanmalara dini bir mahiyet
verilmekte idi." O kadar ki, "Tannm kii lrse, onun adn
tayanlarn adlar deitirilirdi." (Keza, s. 216). yle iken,
Mslman olur olmaz bundan caydlar. "slamlk ise, bu dine
girenlerin mutlaka bir slam adn takmasn istiyordu." (Keza,
s. 218) Ve bu istek, en gl eflere kabul ettirildi. Tekdar,
Ahmet oldu. Olcaytu, Mehmed oldu. Gazan, Mahmud oldu, Arpa, Meozddin oldu.
66

DI DN ETKS
EVRE MEDENYET ETKSDR
Bat'da yklm
gibi

evrene

Roma

yaylan,

mparatorluu'nun

HIRSTYANLIK

dini

"RUH'u

idi.

HABS"

Hristiyanlkla

Cermen Barbarlar arasndaki iliki ne idiyse, slam saltanatlarnn andrp rtmeye urat SLAM dini ile Gebe Trk
toplumlar arasndaki iliki, hemen hemen o oldu. Bu ilikiler
ortamnda, girikenlik (teebbs), aksiyon, inisiyatif Trk toplumuna dt. Hristiyanla doru gerken, bedeni ryp,
ruhu askda kalan Roma medeniyeti gibi, Mslman dini de,
yalanm, kkn bir Ruh halinde kalmt. nk Arap-Acem
toplumlar,

kendi

i ekimeleri yznden Tarihcil anlamyla

ypranmlard.
Dalga dalga gelen gen aknc Trk toplumu nnde, slam
Arap ve Acemler yorgun, ylgn, yenilgindiler. Ancak tarm retimi gibi, yksek verimlilii kimse iin bilinmez kalamayan bir
Medeniyet stnlkleri vard.

Bu durumdan g alarak, altta

green pehlivan oldular. Ayrca, Tektanrl dinler arasnda, bir

toplum dinamizmine dayanan, en sade ve en yalnkatls slamlkt. slamln kendi aknclk a:

Hlefa-i Raidin a

vard. zellikle o adan kalma genel Mslmanlk prensipleri, Kent ana ynelmi Trk toplumunu etkiledi.
Daha

dorusu,

bir dinin Trk toplumunu

iin, Trk toplumunun

etkileyebilmesi

karsna kan dini yaratm bulunan

topluma az ok benzemek zere deimesi gerekti. Bunu, Tsin

dini ile amanizmin karlkl etki-tepkilerinde grdk. slamlktan nce Trk toplumuna

kesin etki yapt anlalan din,

in toplumundaki Tsin dini oldu. Trk toplumu ile in toplumu

karlanca, bunlardan hangisi, tekisine daha ok etki yapt,
kestirmek hayli gt.

lk bilinen Trk Kadn hukukuna dayanyordu. ANAHANLIK

sistemini

kutsal latran

bu dine amanlk denildi. Ouz Han

efsanesine balanan L dini, amanizm biimini klf gibi kullanarak, Anahanlkla

Babahanl

uzlatrd.

Ancak LHANLIK

anda Babahanlk iyice glenince, inlilerin TSN dini Trklerin eski kadncl amanizmini etkileyebildi. amanlkla TSN
dini arasndaki fark, Trk toplumu Anahanlktan

Babahanla

getii lde silinmeye balad.

Toplum iindeki varlk ve g farklar, insanlar arasnda ztlamalar ve sosyal

kutuplamalar biimini

alnca, o duruma

uygun olarak Tsin dini de inananlar Y - KT diye ikiye ayrd. Trk toplumunda ilk amanizm ann ET kan kardelii, ancak lhanlk dini

belirdii sralarda, sosyal ztlklara ve

kutuplamalara doru paraland. O paralanp blne tpatp uygun dmek zere, lhanlk dininin inanlar su yzne
kt. AYDINLIK - YUKARI bilinen gke kar ve zt olan, gnei bile kapkara bir renge boyayan bir AAI gk ortaya kt.
Tek szle, in medeniyetinin Trk toplumuna doru gelen
etkileri, Trk toplumunun kendi yapsnda, sosyal ilikilerinde
Anahanlk yerine,

Babahanlk ilikilerini

(basit mlekilik ve

apa ile kadnn iledii gelge ekincilik ekonomisi yerine, obanlk ve sr ekonomisini)

kesinlikle geirmedike, Tsin di-

ninde grlen ztlklar, Trk dininde domad.

Arap-slam toplumu

ile Trk-aman toplumunun

karla-

mas baka trl olmad. slamlk, yukar Barbarlk konana

erimi Arap

kentlerindeki

insanln

Medeniyete gei akn

idi. Baka deyimle, slamlk, Arap toplumunu, birden bire gelien (tarihcil kanlmazlkla evren ticaretinin anszn Hicaz'a
ynelmesi

zerine gelien) Ticaret mekanizmasna

kaplarak,

Yukar Barbarlk konandan snfl toplum biimine atlatmt.

Trk toplumu ise, tam slamlkla karlat sralar, henz
obanlk gebeliinden tarm ekonomisine iyice geememiti. slamln Trk toplumunu etkileyebilmesi iin, Trk toplumunun, kendi, snfsz, sosyal snf adn almaya elverili snf
ayrlklar

bulunmayan

Babahanlk dzeninden,

sosyal

snfl

Medeniyet dzenine sramas gerekti. Trklerin Mslmanlamalar iin, Mslman toplum dzenine kar bir alclk (radyo deyiminde:
68

reseptivite) kazanmas gerekti. Bu reseptivite,

alganlk, Trk toplumunun, Gebelik yle dursun,

Kent a-

ndan yukarya doru hzla ykselip sosyal snfl Medeniyet

ana girmesi demekti.
Demek, "Trk toplumu zerine dinin etkisi": Son durumada, Trk toplumuna evre Medeniyetlerin yaptklar etki ile llebilir. Trk amanizmine Tsin dininin etkisi, Uzakdou Medeniyetinin etkisi olmutu. Trk toplumuna slam dininin etkisi, Yakndou

Medeniyetleri

basamana

erikin Arap-Acem

medeniyetlerinin etkisi olacakt. Bu sonuncu etkiyi gze arptrabilmek iin, slam dini yolundan Trk toplumu zerine yaplm bir SOSYAL, bir de EKONOMK alanda etki rnei vermek yeterli olabilir.

SLAMLIIN TRK T O P L U M U N D A
KANBALARINI Z
slam,

daha

doarken, Tarihncesi Arap toplumunun

Kan

balarn temizledi. Hazreti Muhammed'in Medine kentine gmesi bu r at. O zamana dek Arabistan'da, belki birka Yahudi dnda, herkes "Kankardei" idi. Yani insanlar, kendi kabile ve Kan rgtlerinin iinde olanlarla kan, can pahasna kardeti. Kendi kanndan olmayan karde sayabilmek iin, Trklerde grld gibi, birbirinin kann trenle imek gerekirdi.
Yesrep kentine (Medine'ye) glnce, iki tip Mslman ortaya kt:

"Muhacirin" adl Mekke kentinden gm Msl-

manlar, "Ensar":

Muhacirlere yardm eden Yesrepli'ler. Bunlar

ayr ayr Kentlerden, ayr kabileden, ayr Kan'dan gelme insanlar olduklar halde, aralarna kimi Habe, Acem gibi ta uzak
lkelerden gelmi Yahudi ve "Mrik" gibi yabanc inanlardan
yeni km kimseleri de alarak, hep birden "MSLMAN KARDEL"

kurdu la r."nnemel mslimune ihve"

(Hi

kuku

g-

trmez ki mslmanlar kardetirler) diyorlard.

O zaman insanl iin bu anlay ve davran, htilallerin en
korkuncu ve by idi.

Nitekim, artk lafn para etmediini

grp, kll davrana giren Mslmanln ilk bykl anlamnda

kalm birka yz kiilik Bedr gazvesi, Araplar iin o

zamana dek grlm, iitilmi olmayan bir sahne idi.

larla

oullar kl klca gelmilerdi.

Baba-

Gen Mslmanlar, yal

atalarn dize getirmilerdi.

Onun iin, Lammens, hakl olarak unu yazar:
vatandalar
balarndan
(H.

Masse,

arasnda
baka

Muhammed

balar

zerine

L'slam'dan)...

ilkin

Din

kurmak

Burjuva

"bilim

"htimal ki,

kardeliini
iddiasn
iffeti"

Kan

gsterdi."
hep

byle

kukulu konuur. Ortada "ihtimal" veya "iddia'' yok. Saval

davran ve kutsal dnce akl vardr. slamlk, kan balarnn klla kesilip atldr.
slam dininin Trk toplumuna etkisi daha baka trl olmad. Mslmanlk, Trk toplumunda, o zamana dek yaayan snfsz toplum davran ve dncelerini, sosyal snfl toplum
davran ve dncelerine doru

deitirdi.

lkel

Sosyalizm

a olarak sosyal snflar bulunmayan Trk toplumunun yazlmam kurallar, KANKARDEL ANAYASASI idi. slamlkla

birlikte, o yazlmam Trk Tresi'nin yerine, sosyal snf

mnasebetlerini

hakl

karp

dzenleyen

yazl

Domalar,

Naslar geti. Arap toplumu iin de, slamlk, Araplarn CAHLYET dedikleri yazsz Kankardelii dzenleri yerine,
ilikilerinin en temiz ve en yceltimli

ruhunu

Bezirgan

geiren yazl

Kur'an hkmleri olduydu.

Bu olay Tarihte geliigzel serpilmi ynla ilikiler ispatlar.

rnein

Neri Tarihi'ne

bakalm.

lk

Mslman

anak

Han'dr. Onun olu saylan Musa Han lnce, iktidara olu deil, amcas saylan Bura Han geer. Bura Sahiden Musa'nn
amcas ise, anak Han'n kardei olmaldr. Oysa, Bura Han,
"Harun" adn alr (Mslman olur) ve babas Sleyman (gene
Mslman) saylr. Bu Sleyman, anak Han'n da babas olsa, ilk Mslman o olmalyd, anak Han ilk Mslmandr.
Bu durum, aka gsteriyor ki, Mslman olunduktan sonra
bile, henz babadan oula miras kalan bir egemenlik kurulamamtr. Nitekim, Bura'dan sonra gelen Ahmed Han da anak
Han kadar slalesiz zpktdr. Ahmed' in babas Ali olu EbunNasr olarak anlr. Ahmed'le kendinden nceki efler arasnda irsi slale ba yoktur. Belirli artlar altnda, Tarihncesi "Askeri
demokrasi"lerindeki usullerle iktidara gelmi kiiler vardr.
"Mvahhid" saylan Ouz'un ana gidilince, Kan rgtnden baka hi bir eyle karlalmaz. Ouz rgt, aka 24
Kan (Han) rgtn iine alm, Sacl (Meymene: Babahan), solcul (Meysere: Anahan) ama hepsi eit 6 kabilenin Konfederasyonudur. Ouz'un gerek olu imi gibi gsterilen Gn Han, 4 Kan'l bir kabilenin semboldr.

Kay Han,

Gene

iindeki

gerek kii

Kan'dan

olmaktan

ziyade,

Gn

kabilesi

birincisinin semboldr.

Zamanla,

Kay

Kan'

ile birlikte Ouz Konfederasyonunun

Sa kolu (Meymene) iktidardan der. Sahneye, Ouz Konfe-

derasyonunun Sol kanadndan (Meysere'den) Tak (Da) ortak

semboll kabilenin Salur Kan' kar. Bylece egemenlik, slam
tarihilerinin yaktrma deyimlerine gre kii
Kan

olarak ayr

ayr

Han'larn deil,

semboller tayan Toplum

elindedir. Onun in, Salur Kan'ndan sonra,

olduk ki,

ona anak Han derler" deniliyor.

Mslman

olduu

halde,

hala

rgtlerinin

"Bir kii dahi kral

Bu anak Han,

Mslman

(Arapa)

ad

ilk

ta-

maz,kendisine "Kara Han" lakabn yaktrr.

Medeniyet tarihisi iin bu durum iinden klmaz bir karklk saylsa da, tarih ncesi bilimi iin realite udur: Medeniyet krallarnn mutlaklam olan ecere ve Hanedan imtiyaz,
ilk Trklerde

bulunmamaktadr;

sonraki

Medeniyet tarihileri

ise, anlalr olmak iin, ilkel sosyalist eflere birer Slale yaktrmak zorunda kalmlardr. Bu "karklk" (Hanedanszlk)
Seluklulara dek srp gider.
Seluklularn Tarih sahnesine klar, ana izileriyle, Avrupa'da Cermen "Kral"larnn treyilerini andrr. Din adamlarnn

"Hidayet"e eritirdii sava

efi,

yava

k,Ouz

yava

kutsal

Kral,

konfederasyonunun

Barbar "Askeri
sultan

Sol

olur.

Demokrasi"

Seluk'un

kanadndaki

3'nc

k-

Dingiz

Kabilesinin KINIK Kan'na baldr. Bu Kan:

"Yedinci iklimin
ve

tedbir sahibi,

gelen

budur.

kuzey kafir
ecaatli ve

Bunun

Trklerinden

dilir olurlar.

zamannda

Beygur

imana

gelp,

reey

Ol taifeden ilk imana

Trklere

padiaht."

Bu padiah Dakak adnda birini Trklere kar savatryordu. Dakak' n Seluk adl olu vard. Dakak lrken "Asker ilerini ona

(Seluk' a) brakt.

kup ldrmeye kalkt.

ca,

"Kafir Trklerin

Trk kral bunun

Bu haber ald.
lkelerine gaza"

Kat" ve

halkndan korMslman olun-

lar yapt.

Kafir Trklerle

dvrken,107 yanda ld, Mslman olduu iin, oullarna Semit-Arap adlarn, Arslan, srail ve Mikail diye koymutu.
Bunlar Hint Kral Mahmut, sonra Mesut tarafndan zaman zaman esir edildiler. Kurtuldular.
"Mikail lnce 2
Bey

ve

olu kald.

birisi Davud

Selukiyye)

olu

Ebu

Cafer Bey.
Talip

Birisi Ebu
Trklerin

Mehmet

Talip

Mehmet Turul

Seluk kua

Turul Bey' e

ittiba

(Ali'i
etti-

ler." (Neri Tarihi, s. 24).

Bunca altstlkler oldu. Dikkat edelim: Seluk oullar, hala, Mslman etkilerine ramen, eflerini "ittiba" yoluyla ikti-

dara getiriyorlar. Babadan oula miras otomatiklii ile iktidar

gemiyor. Trk toplumu, tpk Ortaan'n Cermen kabileleri
gibi, kan rgtl bir "Askeri Demokrasi" durumunu yayorlar.
lerinden Sava Kumandan Bey olacak kiiyi, ilk Mslmanln "Biat" dedii oy verme usulyle seiyorlar. "ttiba ettiler"
in anlam budur.
slamlk dini, bu askeri demokrasinin yerine, Kan tekilatlarn erite erite, irsi hkmdarl geirdi. Seluklular Saltanat (Hicret:

477, miladi:1085) ylndan sonra, (tpk Papa'dan

Takdis alan Cermen askeri efleri gibi), Badat'taki slam medeniyetinin sembol Halife'den MENUR alarak Sultan kesildiler.

Drt yz yllk mrleri

bitince, yerlerine geen,

bu yol

Gn kabilesinin Kay Kan'na bal gsterilen Osman Oullar,

Hanlklarn

zamanla

Sultan

biimine

evirerek,

ayn

slam

(Medeniyet dini) metodlaryla iktidar tuttular. nce BEY, sonra SULTAN, ve en sonunda HALFE durumuna geldiler.

SLAMLIIN T R K T O P L U M U N A
T O P R A K DZENN VER
slam dininin Trk toplumu zerindeki etkisi elle tutulurca
bir madde zellii olarak Toprak dzeni alannda grld, Osmanl Trklerinin Anadolu'ya gtkleri zaman basit bir "Askeri

Demokrasi" toplum dzenini yaadklar,

Naima Tarihi'nin

anlatt "Etvar" dan getikleri ortadadr. (Bakla: Dr. H. Kvlcml, Tarih -

Devrim - Sosyalizm, s.

163-170,

stanbul

1965). lk Osmanl Trkleri, Gebe olduklar iin, srf Din uruna

Ftuhat yapmak zere lkeler, yerler ele geiriyorlard.

Topraklar ele geince ne yaplacakt?

Bunu, Trk toplumu olarak hemen hemen hi bilmiyorlard.
Onlar iin toprak bir otlakt. Topran zerine yerleilip Tarm
retimi yapmak, apayr bir i ve dzendi. Onu kendileri deil,
"lmiye" adn alacak olan slam medeniyetinin yetitirdii din
bilginleri bilebilirdi. Mslman bilginler eriat (anayasa) ve Fkh (Hukuk anlam) kurallaryla dzenleyeceklerdi.
Osmanl Trklerine kalsa, tpk ilk Cermen valyeleri gibi,
bu Trk Alpleri de, fethettikleri yerleri, hemen silah arkadalar

arasnda

paylap geiverirlerdi.

rnein,

"Devletin te-

mellerini kuran" diye anlan Birinci Murat Gazi, andarl Gazi

Halil Hayrettin Paa'ya, bir kalemde, Bursa, Glpazar, Kocaeli, znik, Grele, Bolu, Mudurnu, Gerede, Sultann, Eskiehir, Ktahya, Simav, Lazkiye, Hamid, Durdur, Sla, Malatya,
Rumeli Vilayeti, Hayrebolu, Paa sanca, Serez, Ustrova gibi
Sancak ve
rnleri
zere

kazalarda

ve

tm

temlik

ve

bulunan 38

rfi gelirlerile,
ihsan

yp" tasarruf etmesi

klnp...

ky

birden,

her bakmdan
isterse satup,

1331)

"er'i
olmak

dilerse

iin vermiti.("Mlkname'i

Matbaai Ahmet Kamil,

btn
serbest

bala-

Hmayun",

Cermen Barbarlarnn iine eski Roma Hukukunu kutsal din

kurallar biiminde sokan, Hristiyan kilisesi olmutu. Osmanl
Trkleri iine de, eski Mslman hukukunu sokanlar:

"lmiye

snf" denilen din bilginleri oldu. Tarihin btn iinde incelenince ak seik grlr ki, hibir Medeniyet tekisine yeni bir
geliim basama aktarmadan gememitir. slam toprak hukuku, sistem olarak, kendisinden bir nceki halka olarak gelip
gemi Roma toprak hukukunu az ok netletirip gelitirmekle dodu. Yalnz, Roma hukuku deyince, onu ilk gnnden sonuna dek ayn kalm mutlak bir formller sistemi sanmamal. Roma hukukunun son derleyicisi Bizans oldu. Bizans ise, elbet Bat Roma tecrbelerini, ikide bir urad "Barbar alar"
altnda

kalplattrd.

Bu bakmdan Bizans hukuk krkanbar, sk sk Barbar eilimlerinin imbiinden geti. slam toprak hukuku, dorudan doruya Bizans hukukundan ilham alrken, slamln iinden kt
Kent eilimlerine gre ayarlad. Hicretin ikinci yzyl, slamlk,
Roma hukukunu zel terimlerine dek slam hukukuna aktard.
Ama bu aktarta, Arap kentlerinin doktriner ruhu egemenliini
hibir zaman yitirmedi. Osmanl Trkleri, toprak ekonomisi kurallarn, slam imbiinden gemi olarak benimsediler.
slam hukuku balca 6 kaynak tand:1- Kur' an: En bata
ve en tartmasz kesin kurald. 2- Snnet: Muhammed'in davran, ilemi, sz, susuu olarak yzde yz Arap Kentinin ruhunu tayordu. 3- Medine gelenek-grenei (Coutume): Kendiliinden Arap Kentini

kriteryum sayyordu.

hammed'den rivayetlerdi.

4-

Hadis:

Mu-

Fakat uydurmay nlemek iin, he-

men arkasndan, 5- stlah' getiriyordu. Hadis Kamu yararna

ztsa, bu yoldan dzeltilebilir. 6- cma:

Medine doktorlarnn

bir konuda oybirlii (consensuz doctorum ecclesiae) dir.

Bu alt kat szgeten gemi dnyann btn kurallarnda,
artk ne Bizanslk, ne Romalk kalamazd. Ancak hayatn canll kendini dayatabilirdi. slam toplumunda

Roma toplumu-

nun benzeri ilikiler varsa, onlar Arap Kentlerinin insan dncesinde ilenerek gelitirilirdi. Alt hukuk kayna dnda, sa
duyuya

dayanan

geni

REY,

KIYAS

(analoji)

ve

STHSAN

(dzeltme, iyiletirme, gzelletirme) mekanizmas da iletiliyordu. tihad, ilk slamlkta kapanmayan bir kapyd.

Yukarki hukuk kaynaklar, geni slam toplumlarnn eilimlerine gre deerlendirildiler.

(tutulacak yol) denildi.

Bu

deerlendirmelere

Mezhep kurucularndan

MEZHEP

Malik, Medine

doktorlarnn oybirlii dnda hkm tanmyordu. O, lden kamamt. Hanbeli, Malikiden de kat, dar kald. Hadisten aa hukuk kayna bilmedi. afii, slam doktorlarnn her zaman
CMA yapabileceklerine inanyordu. Ama Re'y, stihsan ve istislah kabul etmiyordu. Trk toplumu, Seluklularla birlikte Hanefilii tuttu. Kendisi Acem olan Ebu Hanife, Trk'n eilimine uygun dt.
lan

durumda

dolayssyla,

Ebu Hanife' ye gre:

kyas,

femekan

gzel sayarm)"

"Metn malum olduundan, fa-

filan eyi gsterir;

tarzda

denebiliyordu.

ama

davranmay
Medeniyete

ben

evre artlar

neririm.
daha

(AHSEN:

yeni

giren

canl bir toplum iin, bu daha kvrak mezhep yatkn geldi. "Seim" byle oldu. Her ulus kendince bir Mezhep seiyordu.
Osmanllar, Seluk Ulemas ile yola ktlar. Btn o zamana dek gelmi gemi

Medeniyet kurallarn,

Bizans'n evre

artlar ortasnda ilediler. Toprak mlkiyetini henz pek ciddiye almadklar iin, fethettikleri yerleri beendikleri yoldalarna

peke ekiveren Trk alplerini,

slam

bilginleri ekip

evirdiler. Ortaya, Osmanl damgasn yemi ezeli GANMET ve

TOPRAK kanunlar kt.
Trk toplumunun SAVA anlay, lk Mslman Arap toplumunun CHAD anlay gibi, "ASKER DEMOKRAS" kurallarna uydu. CHAD: Dine davet edildikleri halde bunu reddetmi
bulunan KAFR' lere kar alan GAZA' dr. (V. R. Sevig). SAVA (CHAD), hr, salam ve hali vakti yerinde olan her Mslman iin farzdr. Cihad'la elde edilen eyler, Toprak olursa,
ya

Fatihler arasnda

paylalr,

yahut eski ahalisine braklr.

Kii

karlnda yalnz r alnr;

Onlardan toprak bana

bana Cizye (ba vergisi) alnr.

Birinci

Hara,

usul ANVETEN

(zorla) zaptedilmi topraklara, ikincisi ok defa SULHEN

rla) ele geirilmi topraklara

uygulanr. Topraklarn

(ba-

MLK-

YET, lk Kent usulnce Tanr'nn olur, TASARRUF'u (kullanlp

yararlanl), zerinde alanlara der.
Topraktan baka Cihad'la ele geen mallar, ya FEY (Cizye,
Hara, mrted kiinin var, mirassz len gayr mslimin mal) olur. NEFL (Ganimetler leilmeden nce kimi artlarla savaya braklm nesneler), yahut da GANMET olur. Ganime-

tin ilk Mslmanlkta hepsi, sonradan bete biri "Mslmanlarn mal evi"ne ayrlr. Bu ayrlanlardan yararlananlar, Allah ve
Peygamberden sonra, YETM - ZRT - Y O L C U insanlardr.
Allah gkte, peygamber lm bulunduu zaman ganimet ne
olur? Malik, mam' n (Hkmdarn) emrine kayrr. Ebu Hanife, daha demokrata mal Yetim - Zrt - Yolculara drr.
Ganimetin bete drd Gaazilere letirilir. Maliki, afii atlya
3, yayana 1 pay verir. Hanefi, daha demokrata, atlya 2, yayana 1 pay verir.
te Antika Medeniyetlerin retim ve leim gibi btn ekonomi temel ilikilerini dzenleyen yukarki kurallar, "slam dininin Trk t o p l u m u n a etkisi"

biiminde kutsallaarak,

men hemen olduklar gibi uygulanrlar.

he-