Professional Documents
Culture Documents
FUSSULHKEMDE SAYILAR*
Abdlbk MFTH
eviren: Dilver GRER**
*
**
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
hikmeti ona ittir. Bu btn hikmetleri cmi olan mertebenin fass, FussulHikemin shibi, insan- kmilin tam bir mazhar ve muhammed vellerin
htemi olan zttr. Bu mertebenin hikmetini, htem kelimesinin de bir gerei
olarak, (zt-) hviyyetin vsati bal altnda toplamak mmkndr.
Yni onun ism-i ilhsi O Vsidirdir. nk O eyhin Futhtn 382.
bbnda da zikrettii zere, ilh isimlerin sonuncusu olup, htem-i evliy
makmna mnsiptir. Vsi ismi ise btn mertebeleri cmi olmay ifde
eder. Bu sebeple eyh, Fssun hemen balarnda sizi kuatan ite bu rahmettir, o halde siz de Vsi ismiyle sfatlann demek sretiyle bu duruma
iret ettii gibi, 27 bbn sonunda da kitabn bu isim ile sona erdirmitir.
Bu mertebe hakknda eyh yle sylemektedir (Ftht, fasl 38, bb
198):
Bil ki, aslnda btn mertebeler ilh olup, hkmleri kevnde/mahlkatta
zuhur etmitir. lh mertebelerin en ycesi ise insan- kmilde zuhur etmitir...
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
c)
d)
e)
f)
yya hasredilmesi ite bundan dolaydr. 7 saysnn kalbi 4tr ki, kendisinden hem nce hem de sonra rakam vardr. 28 says 4 ile 7 saylarnn arpmnn sonucudur. 7 rakam mlum olan ilh ana isimlere
ve 4 de drt ilh rkne iret eder. Bu drt rkn/isim unlardr: ElEvvel, el-hir, ez-Zhir, el-Btn. Bu yedi ismin bu drt rkne
sereyn/nfz etmesiyle birlikte 28 hakkat meydna gelir. Bu 28
hakkat ise, her bir hakkate karlk bir mertebe olmak zere, lemin
mertibinin cdna mteveccihtir. lemin mertibi ite bundan dolay
bu iki say zerine bin edilmitir. iirde, ilimlerde, mekanlarda, zamanlarda, tabiatte, rknlerde, unsurlarda ve insanda drtl ve yedili
birok husus vardr. Bu saynn insanda btn ve zhir olmak zere eitli mevkleri szkonusudur. Mesel insann omurgasn oluturan kemiklerin says yirmi sekizdir. Bunlardan 14 st tarafa, 14 alt tarafa
ittir. br taraftan, karada vey denizde yaayan ve omurga kemiinin says 14 olan nice hayvan ve haere vardr. Yine, insann kaburga
kemiklerinin ve her iki elinin mafsallarnn says 14tr. Alt ve st enesinde 14er di bulunur. eyh, Fthtn eitli yerlerinde bu tr
mnlara iret etmektedir. Kadir Gecesinden bahsettii 71. bbda yle sylemektedir:
Hakkat tibriyle orada ehr/ay kmil kuldur. Allhn nur (aydnlatma
vstas) yapt ay yrd zaman, ayn herhangi bir vasfnn deil de
kendisinin maksat olmas iin, ona kendi isimlerinden bir isim verir.
Hakkn mazharlarndan bir mazhar olmas asndan ay, onun en-Nr
ismindedir. 28 (gn) ile snrl olan menzilinde seyreder. Bu say tamamlandnda bir ay (ehr) diye isimlendirilir. nk seyrini tamamlam ve
yeni bir seyre balamtr. Mnev adan da bu hep byledir. Hakkn kinattaki fiillerinin nihyeti yoktur. Allh Telnn devam ettirmesiyle
birlikte bu fiiller sreklidir. te bunun gibi, insan da ilh isimlerin menzillerinde yrr ki, bunlarn says 99dur. Bunlardan 99. isim vesledir ki,
sdece Hz. Muhammede mahsustur. Geri kalan 98 isim ise, 28 menzilin
aya it olmas gibi bizlere ittir. Bz insanlar onu yalnz adam diye
isimlendirir. 20, 100n bete biridir. Aslnda Hakkn 100 ismi vardr. Fakat Hak, tek olmas sebebiyle onlardan birini gizlemitir. Allah tektir ve
teki sever. Gizleyen de, aa karan da tektir. Biz ayn 28 menzili olduunu bile bile syledik. Bu say 4 ile 7nin arpmndan meydna gelmektedir. nsan da, drt karm ile yedi sfatn arpmndan meydna gelmitir. Bu sfatlar unlardr: Hayat, ilim, irde, kudret, kelm/konuma, semi/iitme, basar/grme. Bu sfatlarn tammnn birbiri ile arpmndan
insan olur. Onun zuhra gelmesi Allah ile olur ve bu da onun ancak enNr imiyle gerekleir. nk Nr, eyy zhar eder. O ise kendi kendi-
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
ne zhirdir. Onun eydaki hkm ztdir. ehr/ay da, ancak ayn nur olmas asndan menzillerinde seyretmesi ile meydna gelebilir. Zr
Cenb- Hak: Biz aya menziller takdir ettik (Ysn, 36/39) buyurmutur.
Onun menzillerindeki seyri sona erdii zaman hakkaten ay olur, onun
hricinde ona ay denmesi sdece isimlendirmeden ibrettir. Nr isminin
indii, kula it her menzil iin Allh Telya has zel bir hkm bulunmaktadr. Biz bu hkm bu kitabn slik-i dhil ve slik-i hricin vasflar ksmnda da zikrettik. Bu iki slk ortadan ikiye ayran ey bedr gecesidir ki, bu gece 28in yarsna tekbl eder ve ayn ilk gecesi ile son gecesinin ortasndadr. Bu gecede ayn tamdr. Yine onun iki yn ve
kendisinden ayrlmayan bir yansma (tecell) vasf vardr. ster bir ynnden olsun ister iki ynnden olsun, her iki durumda da ayn nn artmas ve eksilmesi szkonusudur. Yni aslnda zt tibriyle her ne kadar
kmil olsa da, iki yn olmas cihetinden ay iin artma ve eksilme durumlar vardr. Bir ynden artt zaman dier ynden eksilir. Bu Azz ve Alm
olan Allhn ona takdir etmi olduu hikmetler sebebiyledir.
Yine 19. bbda ayn menzillerine zhir vey btn, hric vey dhil
ynden uygun olan slk menzilleri hakknda da yle demektedir:
Yce derecelerin tamm peygamberler, evliylar ve mminlerdir. Bunlar arasnda birbirlerine stnlk diye bir ey szkonusu deildir; hepsi
birbirine eittir. lk derece slmdr. slm, inkyat yni gnlden ballk
demektir. Derecelerin sonuncusu huruta fen ve huruta bakdr. Bu iki
derece arasnda dierleri yer alr. Bunlar, man, ihsan, ilim, takdis, tenzih,
zenginlik, fakr, tevzu, izzet, telvn, telvnde temkn, eer hri isen fen
ve eer dhil isen bakdr. Her bir dereceden karken, zhirinde tecell ne
kadar artarsa, btnnda o kadar eksilme olur. Bu durum sonuncu dereceye ulancaya kadar devam eder. Derecelerden kp/ykselip son dereceye ulatn zaman o/Hak, senin gcn nispetinde senin zhirinde zuhur
eder. Sen de onun halk iinde ona bir mazhar (zuhur yeri) olursun.
Btnnda ondan hibir ey kalmaz ve btn tecellleri bir rpda senden
kaybolur gider. Ona dhil olmaya seni ardnda bu, bu tecellnin senin
zhirinde eksilttii miktar kadar btnnda tecell eden ilk derecen olur.
Sonuncu dereceye vsl olunca, o senin btnnda zuhur eder ve senin
zhirinde hibir tecell kalmaz. Bunun sebebi, kulun ve Rabbin dierinin
varlnda keml zere berberce bulunmasdr. Bu artma ve eksilmeyle
birlikte, kul kul olarak ve Rab de rab olarak kalmaya devam eder. Zhirde
ve btnda tecell ilimlerinin artmasnn ve bu terkbin (zhir-btn) sebebi
ite budur. te bundan dolaydr ki, Allh Telnn yarattt ve vcut
verdii ve vcdu olmayp da aklen var olduunu anladmz her eyin
znde bir zhir ve bir de btn vardr. Allh Tel dndaki her mevcut
bu ikili zellie shiptir. Bu bilgi bize, hakknda asl phe edilmeyecek
kadar sahih olan bir kef syesinde verilmitir. Mevctlarn bu zellii
Hakka muhta olmay (fakr) gerekli klar. Bu onun zt/ayrlmaz bir vas-
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
fdr. Eer anladysan, biz sana yolu trif etmi ve merdiveni uzatm olduk. Yola d, basamaklar k ve akladmz eyleri mhede et
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
yz tne bulunan tohum gibi (Bakara, 2/261) yetini zikredebiliriz ki, bunun toplam da 700 eder. Cennet ehli de drt gruptur: Resuller, nebler,
veller ve mminler. Bu drt grubun her birinin amellerine karlk 700
misli nmet bahedilir
eyh, Fthtn 72. bbnda haccn srlar konusunda, Kbenin 4 rkn/kesi etrfnda yaplan 7 avt ile insann yaratl arasndaki ilikiden
ve bununla da namazn merhaleleri ve Ftiha sresi arasndaki balantdan
bahsetmektedir. Oraya mrcaat olunabilir. Yine bu bbda, Fussun 27 bb
ile Kbenin ykseklii arasndaki alkaya dir yle bir iret yer almaktadr:
Kbenin ykseklii 27 arndr. En yksekteki tan (ta ksmn) boyu
da 28 arndr. Her arnn uzunluu ilh bir emre/ie gredir. Bunu ehl-i
kef bilir. Bu ller, nefiste cereyan eden hdiselerin zhr iin man gezegeninin katettii menzillerdir. Bunlar ister harf, isterse mn cihetinden
olsun, tpk unsurlar leminde cereyan eden hdiselerin zhr iin aya ve
gezegenlere it olan menziller gibidir.
eyhin grne gre 27. arndan sonra gelen en yksekteki 28. tan
uzunluu iki tula eklindedir. En yksek basamaktaki tula altndan ve
onun altndaki tula ise gmtendir. Bu konuda 65. bbdaki ry kssasna
baklabilir. eyh, it fassnda bu ryy sdece htem-i evliynn yni kendisinin grebileceini belirtir ve u hadsi zikreder: Peygamberler arasnda
benim mislim duvar ren bir adama benzer. Adam bir tula hri bu duvar tamamlamtr. te ben bu (eksik) tulaym: Benden sonra ne bir resul ne
de bir neb gelecektir.1 Fussta her babda ismi zikredilen peygamberlerden
her birisi, Kbenin, zerinde ykseldii 27 tuladan birisine tekbl etmektedir; son ta ise 28. ve htem olan peygambere ittir. Allah daha iyi bilir.
5. Fussun bablar ve bu bablarda ismi geen peygamberler ile burlar,
aylar, gnler ve harfler arasndaki iliki
Daha nce zikrettiimiz zere, Fussul-Hikem kitabnn balnn saysal
deeri 365tir. Bu durum bize, kitap ile burlara ve felek/gk menzillerine
tbi olan zaman dilimleri arasnda bir balant olduunu artrr. Yine
unu da daha nce belirtmitik: eyh, 198. bbda nefes-i rahmndeki
mertib-i vcd ile nefes-i insndeki lafz harflerin mertebelerini ve 28 felein menzillerinin arasndaki ilikiyi mufassal olarak aklamtr. Ayrca
1
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Fussun bablar ile bu bablardaki peygamberlerin insn- kmilin mazharlar olmas asndan burlar arasndaki dier bir alkaya da u ekilde
iret edebiliriz: Fthtn 361. bbnda eyh (Fthtta) yle sylemektedir:
Allh Tel bu burlarn, onlarn semsnn altnda bulunan lem zerinde bir tesirinin olmasn takdir edince, insann yaratlmas esnsnda
ona bu tesirleri kabul edecek on iki kbiliyet yaratmtr. te insn- kmil
bunlarla zuhur eder.
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23
Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bnl-Arab zel Says-2), yl: 10 [2009], say: 23