Harf Huruf PDF

ADIYAMAN NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS DERGS
ISSN: 13089196
Yl : 8 Say : 24 Aralk 2016
Yayn Geli Tarihi: 13.11.2016 Yayna Kabul Tarihi: 13.12.2016

DOI Numaras:
HURFLE DAR BR ESER: MUSTAFA RUMZNN HAKKAT-

NMES
Bahir SELUK
Selahattin TOPBA**
Fazlullh- Esterabdye nispet edilen, farkl aratrmaclarca ayr bir din,

mezhep veya tarikat olarak nitelendiren Hurflik; varl, Kuran ve
hadisleri harflerle izah etmeye alan bir dnce sistemidir. Fazlullh,
kendinden ok nceki dnemlere kadar uzanan harflere batni manalar
ykleme anlayn, din ve tasavvufi erevede ele alarak sistematize
etmitir. Hurfliin ana kayna Fazlullhn Cvidn-nme adl eseridir.
Hurflie dair daha sonraki dnemlerde yazlan eserlerde ve ortaya
konan prensiplerde Cvidn-nme esas alnmtr. Anadoludaki tasavvufi
dnceyi ve airleri de etkileyen Hurflik akidesini ve prensiplerini
ileyen eitli eserler kaleme alnmtr. Bunlardan biri de Hakkat-nme
adl eserdir. Eser, Mevlana Mzesi Abdulbaki Glpnarl Ktphanesinde
55 numarada kaytldr. Mustafa Rumz adna kaydedilen eserin mellifi
hakknda bilgi bulunmamaktadr. Eser, 21 varaktan olumaktadr.
Hakkat-nmede Hurflik akidesi erevesinde eriat, tarikat, marifet,
hakikat kavramlar zerinde sklkla durulmakta, kinatn ve insann
maddi ve manevi boyutlar harfler ve saylarla ilikilendirilmekte ve baz
ayetler de yine bu ynde yorumlanmaktadr. Yer yer ayet, hadis ve kelm-
kibarlarn yer ald metinde, Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz.
Hseyin, Hz. Fatma, Fazlullh, Seyyid Nesimi, Hallac- Mansur gibi dini ve
tasavvufi isimlere ska gndermede bulunulmaktadr. Bu alma
kapsamnda Hakkat-nmedeki Hurfilik dncesi zerinde durulacak,
Hakkat-nmenin evriyazsna yer verilecektir.
Anahtar Kelimeler: Hurflik, Mustafa Rumz, Hakkat-nme, inceleme,

evriyaz.
Prof. Dr. Frat niversitesi nsani ve Sosyal Bilimler Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat
Blm, bahirselcuk@gmail.com
**retmen, Doktora rencisi, sel.topbas@hotmail.com
806 Bahir SELUK-Selahattin TOPBA
A WORK ABOUT HURUFISM:

MUSTAFA RUMZS HAKKAT-NME
Abstract
Described as a separate religion, denomination or sect by different

researchers who are related to Fazlallah-i Esterabd Hurufism tries to
explain existence, Qur'an and hadiths by letters. Fazlullh has
systematized the concept of attributing esoteric meanings to letters in the
religious and mystical frame, which extends from the very earlier periods.
The main source of Hurufism is Fazlullh's Jvdn-nma. Jvdn-nma
was taken as a basis in the works written later on Hurufism and in the
principles put forward. Various works about Hurufism and its principles
were written and affected the mystical thought and poets in Anatolia.
One of these is Hakkat-nme. The work is located at number 55 in the
Abdulbaki Glpnarl Library in the Mevlana Museum. There is no
information about the author of the manuscript Mustafa Rumz. The
work consists of 21 foils. The concepts of Shari'ah, sect, ingenuity and
truth are frequently emphasized in the framework of Hurufism principles
in Hakkat-nme, and the material and spiritual dimensions of the
universe and man are associated with letters and numbers, and some
verses are also commended in this way. In the text, there are the verses,
hadiths and remarks and religious and mystical people such as Prophet
Muhammad, Ali, Hasan, Hussein, Fatima, Fazlullh, Sayyid Nesimi and
Hallac- Mansur are often mentioned. In the study, the thought of
Hurufism expressed in Hakkat-nme will be emphasized and the
transcription of Hakkat-nme will be given.
Keywords: Mustafa Rumz, Hurufism, Hakkat-nme, analysis,

translation.
1. GR
Gizli anlamlar ierdii kabul edilen harflerin ve saylarn, insana ve tabiata tesir
ettiine dair inanca ilk dnemlerde Msr, Yakndou ve Hint uygarlklarnda,
daha sonraki dnemlerde de Yahudi, Hristiyan ve slam kltrlerinde rastlanr.
ok eski alardan itibaren tabiat varl olarak kabul edilen gizli gler, ekil ve
harflerle ifade edilmeye allm; sonuta tabiat bilimlerinden nce efsun,
tlsm, sihir gibi tekniklerle hurf ilmi ad altnda eitli ilimler ortaya kmtr.
Harf simgeciliinin ne zaman ve nasl doduu kesin olarak bilinmemekle birlikte
Adyaman niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, Yl: 8, Say: 24, Aralk 2016
Hurflie Dair Bir Eser: Mustafa Rumznin Hakkat-nmesi 807
gerek anlamyla milattan nce IV. ve III. yzyllardan itibaren Ortadoudaki

Helenistik-gnostik karakterli dinlerde ortaya kt grlmektedir (Aksu,
1998:408). Szgelimi Pisagor, lemin ilk prensibinin, aralarnda bir dzen ve
uyum bulunan saylar olabileceini ileri srmtr (Hanerliolu, 1977:61). slm
leminde de ilk dnemlerden itibaren harfleri kullanarak varl ya da eitli
gizemleri aklamaya alan pek ok ahsiyet olmutur. Ebu Mansr, cl, Sehl
bin Tster, Tirmz, Eb Abdullah, bni Arabi, Hallc- Mansr bu isimlerden
bazlardr (Usluer, 2009:109-111).
Kendisinden nceki harf ve say gizemciliini tasavvuf dncesiyle

ekillendiren, harflerle ilgili btn yorumlar sistemli hle getiren kii, Hurfliin
kurucusu olan Fazlullh- Hurfdir. Fazlullhn grlerinin merkezine
oturttuu kelime-i lh kavram sayesinde, tasavvufi dncedeki vahdet-i
vcd dncesinden hareketle yeni bir sistem gelitirmeye almtr. Bunu
yaparken varln birliini, somut/akli deliller (harfler ve saylar) sayesinde ispat
etmeye almas en dikkat ekici yeniliktir. Bu yolla vahdet-i vcddan
panteizme doru bir yol almtr (Ball, 2010:179).
Fazlullh'a gre her eyin hakikati, mevcudiyeti ve ruhu sestir. Varln ilk
zuhuru sesle olmutur. Gayb leminden ehadet lemine gelen her varlkta
mevcut olan ses, canl varlklarda bil-fiil, cansz varlklarda bil-kuvve mevcuttur.
Canl varlklarn ses karmalar kendi irade ve istekleri iledir. Cansz varlklar da
birbirine arpnca ses oluturur. Sesin en mkemmel yansmas olan sz ancak
insanlarda ortaya kar. Szler seslerden, sesler de harflerden olutuu iin harf,
sz ve sesin kaynadr. Sesten ibaret olan varlk gayb lemindedir, gayb
leminden ehadet lemine kan ses, harf ekline brnr. Bylece ses vahdeti,
harfler ise kesreti ifade eder. nsanda ses, sze brnr ve bu ekilde kemle
eriir. Arapada 28 harf vardr, Hz. Peygamber 28 harfle konumu ve Kuran-
Kerim de bu harflerden olumutur. Fazlullh, Cvidn-nmesini, 32 harften
oluan Fars alfabesi ile yazmtr. Farsadaki yerine Kuranda
bulunmaktadr. Lam-elif okunduu gibi yazlrsa ortaya gibi drt harf

kar. Bylece Kurandaki harflerin says da 32ye ykselmi olur. Ses, sz, harf,
say arasndaki ilikilerden hareketle Fazlullh, btn din hkmleri, 28 ve
32nin birleimlerinden hareketle izah etmeye almtr (Glpnarl, 1973:18;
Ball, 2011:38).
Fazlullha gre mevcdt, mutlak varln tezhrdr. Bu zuhur melekt

leminden tabiat ve ansr lemine gelmi, gklerde ansrn birlemesinden
cemdt, nebtt ve hayvnt meydana gelmitir. Bu zuhur, en yce varlk olan
insanolunda kemle ermitir. Allah, insann yznde tezhr eden bir kelmdr.
Btn varlklarn asl unsuru olan 28 ve 32 kelime-i lah, insan yznde grlr.
nsan yznde doutan gelen (hutt- mmiye) iki ka, drt kirpik ve bir sa
toplam yedi hat vardr. Bunlarn hl ve mahl toplam on drt eder. Erkeklerde
bir de ergenlikle grlen yedi hat (hutt- ebiyye) vardr. Yzn sa ve sol
yanlarndaki sakal kllar, iki yanan iki tarafndaki (burun) kllar, iki byk ve bir
de alt dudaktaki (enfaka) kllar. Hl ve mahl itibariyle bunlar da on drt eder.
Bu hatlarnn toplam, Kur'n'n yazld 28 harfe denk gelir. Sa ve enfeka, hatt-
istiv ile ortadan ikiye ayrlnca sekizerden on alt eder. Hl ve mahal toplam
32 olur ki Cavidn-nmenin yazld 32 Fris harfe denk gelir (Glpnarl
1973:18-19).
Hurflik; namaz, oru, hac, zekt gibi btn din hkmleri, kymeti,
kymetten nce Mehdnin, Dbbetl-Ardn zuhrunu, Hz. sann nzln,
gnein batdan domasn, srt, mzn, cenneti ve cehennemi de tevil edip bu
harflere tatbik eder. Yine Hurflerce kinatn devri, nbvvet, immet,
ulhiyyet esaslar zerine kurulur. Nbvvet, Hz. demle balam, kemlini
Hz. Muhammedde bulmutur. Ondan sonra Hz. Ali ile immet devri balam,
onbirinci imam Hasanl-Asker ile bu devir de bitmitir. Mehd olan Fazlullhn
zuhruyla ulhiyyet devri balamtr. Btn peygamberler, Fazlullhn tan ve
mjdecisidir (Glpnarl 1973:19). Netice itibariyle Hurfler peygamberlerden
meleklere, ibadetlerden ahirete, Kurandan hadislere, ksaca slamn snrlarna

giren her eyde 28 ve 32 harfin varln gstermeye almlardr. (Usluer,
2009:126).
Hurflik, Trklerin manevi hayatnda derin tesirler brakmtr. Varln srlarn,

slamn inan, ibadet ve dnce sistemini saylar ve harfler vastasyla
aklamaya alm olan Hurflik, Nesim gibi cokun ve gr sadal sanatkrlara
ilham kayna olmu; Bektailik, Babalik, Ahlik, Kalenderlik gibi tarikatlar
zerinde derin etki yapmtr (endeyici, 2015:115).
2. HAKKAT-NME
2.1. Eser ve Mellif
Glpnarl (1973) tarafndan hazrlanan Hurflik Metinleri Katalogunda

bulunmayan Hakkat-Nme, yine Glpnarl (2003:65) tarafndan hazrlanm
olan Mevln Mzesi Abdlbaki Glpnarl Ktphanesi Yazma Kitaplar
Katalogunda yer almaktadr. Eserin tek nshas Konya Mevlana Ktphanesi
Abdlbaki Glpnarl Ktphanesindedir.
Eserin fiziki zellikleri u ekildedir:
Cilt: 19.4x11.5, yaz: 14.2x8.2, st kt kapl mukavva ciltli, 65 yaprak. Tek

izgili, gzel ktl bir deftere yazlm, defterin 21 yapran kaplamakta. Her
sayfada 16 satr var. Eserin ismi, ayet ve hadisler, baz remizler, zel isimler
krmz mrekkeple yazlmtr. Defterin 1a, 9b, 13a, 14b, 21a yapraklarnda
Abdlbaki Glpnarlnn zerinde b-dil b-nev Abdulbk Ktmr-i Cenb-
Hazret-i Mevln ibareli (Mevlev sikkesi eklinde) mhr basldr. Nshann
nereden hangi nshadan istinsah edildii belli deildir (bk. Glpnarl 2003:65).
Ba: (2a) Vet-tni vez-zeytni ve ri Sinne ve hael-beledil-emn.
Sonu: (21a) bir errece dedikleri hemn bu demdir. Fefhem cidden (11)
itm.
Hakkat-nmenin ilk sayfasnda (1a) Ha Kitbu aat-nme Esrr-

Haktl-Hay Mellifi f, Kurn- Nt, El-c Mutaf Rumz
uddise Srruhul-aliyyil-am ve Kurrime Nuuhu Falul-Kerm ibaresi
ile son sayfasnda (21a) bu e-ey el-c Muaf Rumz bin Omn
slimyev uddise srruhu Falullhil-Almul-akm aretlerini
telftndan aat-nme kitbn seyyidemiz (16) Glm Nc Bac
Sulndaki bir nsasndan (17) istins eyledim. eklinde bir bilgi
bulunmaktadr. Son sayfadaki bu bilginin altnda 1 Mays 1322 (14/05/1916)
tarihi ile talikle Bk mhr basl. Mevln Mzesi Abdlbaki Glpnarl
Ktphanesi Yazma Kitaplar Katalogundaki bilgilere gre 1b ve 21adaki bu
notlar ve mhr Glpnarlya aittir (Glpnarl 2003:65).
Yazmann ilk ve son sayfalarndaki bilgilere gre eserin mellifi slimyeli Mustafa
Rumz bin Osmndr. Kaynaklarda Mustafa Rumz bin Osmn hakknda
herhangi bir bilgiye rastlayamadk. stanbullu olan ve 16. yyda yaam Mustafa
Rumz1 adl bir air ve tarihiden bahsedilse de bu kiinin tasavvufi
balantsndan ve Hakkat-nme adl eserinden sz edilmez. Bu nedenle
Hakkat-nme adl eserin bu kiiye ait olma durumu ok zayf bir ihtimaldir.
Kaynaklarda tespit edebildiimiz kadaryla Hakkat-nme adn ayan birka

eser bulunmaktadr. Bunlardan en bilineni 15. yyn sonlar 16. yyn balarnda
yaam olan Firdevs-i Rmnin Hadkatl Hakyk, Tuhfetl Hd adlaryla da
bilinen eseridir. Manzum-mensur zellikteki eser, soru-cevap biiminde
kurgulanmtr (Bke 2015:494-495). Kaynaklarda Hurflik konusunda kaleme
1 Mustafa Rumz Efendi, 927 (1521) yl civarnda stanbulda domutur. Molla Rumz
ve Muammy isimleriyle de anlmaktadr. Arapa ve Farsa bildii eserlerinden anlalan
Mustafa Rumz vridt ktiplii, muhasebecilik grevlerinde bulunmutur. 990 (1582)
ylndan nceki bir tarihte ld tahmin edilen Mustafa Rumznin bilinen mehur eseri
Nme-i Fth- Yemendir (Yavuz, 2008:244). Ahd Tezkiresinde de Rumz elebi adl bir
airin Trhala'da doduu, Acem-zde adyla tannd, daniment olduu ifade
edilmektedir. Bunun yannda zahir ve batni ilimlerde, Farsada ve ilmi tartmalarda
baarl olduu, iiri ve inasyla dikkati ektii belirtilmektedir (Solmaz 2005:322-324).
alnm eserler zikredilirken Maher-nme, Mukaddemetl-hakyk, Ak-nme,

Vrn Abdl Rislesi, Ahret-nme, Risle-i Fadlullh, Risle-i Bedreddn, Risle-i
Nokta, Risle-i Hurf, Trb-nme gibi eserlerin yannda Hakkat-nme adl
bir eserden de bahsedilir ancak ierii hakknda herhangi bir bilgi verilmez
(Balcolu 1940:251; Sunar 1975:196). Balcolu (1940:198), Hurfliin akide ve
nazariyeleri hakkndaki esaslar ihtiva eden eserleri sayarken eyh Sfnin
Hakkat-nmesi ifadesini kullanr. Fakat eserin ierii ve mellifi ile ilgili
herhangi bir bilgiye yer vermez.
Aratrmalarmz neticesinde Hakkat-nme ve eserin kendisine nispet edildii

slimyeli Mustafa Rumz (bin Osman) hakknda ayrntl bir bilgiye ulaamadk.
Dolaysyla eserin, bahsi geen slimyeli (Bulgaristan) Mustafa Rumzye ait olup
olmad, yazld dnem ve zgnl konusunda mevcut bilgilere gre kesin
yarglara varmak imdilik zor grnmektedir. 4bde Nak-i Akkirmanden alnt
yapldndan mellifin Naknin vefat tarihi olan 1062 (1651-1652)den sonra
yaad anlalmaktadr (bk. Glpnarl 2003:65).
Hurflikle ilgili btn eserlerde olduu gibi bu eserde de ana kaynak Cvidn-
nmedir.
2.2. Genel zellikleri
Sade bir Trke ile yazlm Hakkat-nmede, terimler dnda Arapa ve Farsa
kelimelere ve terkiplere pek rastlanmaz. Fakat mecazlar, sembolik anlatmlar,
harf ve saylarla yaplan teviller ve ifade tekniinden kaynaklanan baz anlatm
problemleri metnin anlalmasn zorlatrr. Muhteva gerei istiv, hatt- istiv,
bast, hl ve mahal, hatt- mmiyye, hatt- ebiyye, hurf- mukattat, hurf-
muhkemt, hurf- mtebiht, kelime-i lh gibi Hurf terimlerine, harf ve
say isimlerine ska yer verilir.
Eserde konuyu pekitirmek amacyla yerde manzum paraya yer verilmitir.
Bin-y dest-i udretdir
Ylmaz Naiy bunlar

Libsn tzeler anca2 (4b) (Nai-i Akkirman)
Drl-emndr bu ehr
Lkin girer yz bide bir
anma ana dil olur,
r u melek Rvn amu (11 b) (Niyz-i Msr)
Hevlardan olan n vz
Hevmzda ede pervz
Hviyyetden gele vz
Beh-i beyyin dn (17a)
Genellikle didaktik bir slubun hkim olduu eserde tasvir, tahkiye ve soru
sorma teknikleriyle etkili ve canl bir anlatm salanmaya allmtr:
Tasvir
Ol cennt tatnda bir b aac vardr. Kkleri yuar, dallar aa
egilip urur. Sekiz cennt ierisi dal ile oludur. Ol aac dibinde drt
rma aar biri bal, biri amr, biri sd, biri su. (3a-2/5)
Tahkiye
Suln Manru Enel-a dedikde alb etdiler, badehu ellerini

kesdiler, dirseklerini kesdiler, omuzlarn kesdiler. opularn, dizlerini
kesdiler, bularn kesdiler, ban gvdesinden ayrdlar. hirini
bnndan ayrma istediler. tee urdular. Kln gge avurdular.
Deryya dd. Derylar Enel-a ard. Vadet-i vcdunu r-
ifsinden ayramadlar. (16a-16; 16b-1/6)
Soru Sorma
Ol arede nice dnydan, ubdan yce derylar gizlidir. (8) Nefs dery
degil mi? R- if dery degil mi? Akl dery degil mi? (9) Gl
dery degil mi? an dery degil mi? Bu derylar ia (10) eyleyen
Mevl degil mi? Bundan alayanlar alad, alamayanlar (11) kendini
ayretde odu. (16b-7/11)
Blmlerin olmad eserde, tpk ana kaynak olan Cvidn-nmede olduu gibi
konular geliigzel bir biimde ele alnm, konularla ilgili teviller zaman zaman
2 Beytin orijinali u ekildedir:

Bin-y dest-i kudretdr yklmaz bilmi ol Nak
Libsn tzeler ancak akllar bunda hayrandur (Atik, 2003:203)
tekrar edilmi, her tekrarda yeni say kombinasyonlaryla balantlar

oluturulmaya allmtr.
Hakkat-nmede zerinde durulan belli bal konular unlardr (Cvidn-nme

iin bk. Ball 2010:46).
a. Allahn sfatlar ve tevilleri, Allahn varlklarda tecelli edii,,az

b. Kuran- Kerim ve eitli sureler; dier kutsal kitaplarla ilgili yaklamlar,
c. Hz. dem ile Hz. Havva'nn ve kinatn yaratl,
d. Bata Hz. sa, Hz. Musa, Hz. Davud, Hz. Muhammed olmak zere
peygamberlerle ilgili bahisler,
e. Fazlullh ile ilgili gr ve dnceler, ve dnceler
f. Kinatn yaratl, sema, arz, ay, gne ve burlar, ansr- erbaa,
g. Ahiret, kyamet ve hair,
h. Cuma gn, cuma namaz, hac, namaz gibi ibadetler, ibadetlerin
yaplmas srasnda ortaya kan saylar ve tevilleri,
i. Mehdi, Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hseyin, Hz. Fatma, On ki mamla ilgili
grler,
j. Nesm ve Hallca dair dnceler,
k. nsann uzuvlar ve manevi boyutlar ile tasavvufi kavramlar arasndaki
ilikilendirmeler,
l. eriat, tarikat, marifet, hakikat; kalb, insn- kmil, mrid gibi tasavvufi
kavramlar ve bunlarla ilgili teviller.
Hurflik dncesi erevesinde kinattaki her eyin yaratl harflerin srr ile
aklanmaya allr. Baz hususlarda ska tekrara rastlanr. Hurfliin kurucusu
Fazlullh- Esterabdye Fazl- Yezdn, Fazlullh eklinde ska gndermede
bulunulan eserde Kuran harfleri olan Arapa 28 harfe, Farsa , g, j, p de
eklenerek 32 harf yer yer baka rakamlarla ilikilendirilerek 4, 7, 28, 32 ve 64
rakamlarna ulalmaya allr. zellikle insann zahiri ve batni ksm ile bu harf
ve rakamlar arasnda balantlar kurulur.
Fazlullhn Hurfler nezdindeki yeri sonlara doru u ekilde ifade edilir:
L mevcde ill h Falullhadr. Her kim ki, Falullh demde,

temde, bu demde mrid yznden mhede etdiyse ehl-i ncdir,
nect bulmudur. Eger mhede etmediyse lda almdr. lda alan
ulmetdedir, illya eren nr- vadetdedir. (20a/5-9)
Hurflerin en belirgin zellii olan ayet ve hadislere harf simgecilii asndan

bakma bu eserde de sz konusudur. Metinde Buruc (85/20-22), Fussilet (41/54),
nirh (94/1-3), sr (17/70), Kass (28/88), Mddessir (74/1-2), Rahman (55/1-
4), Rm (30/19), Vaka (56/79), Yasin (36/1-2) surelerinden bu erevede
alntlar yaplm, Fatiha suresi ve ayetler tevil edilmitir. Bunun yannda sufi
literatrnde ska bavurulan hadis ve hadis-i kudsilere, Hz. Alinin vecizelerine,
kelm- kibarlara da yer verilmitir.
3. EVRYAZI3
-2a- (1) Ha Kitbu aatil-ay4

(2) Vet-tni vez-zeytni ve ri Sinne ve hael-beledil-emn (3) lead
alanl-insne f-ahsen-i tavm. Summe radednhu esfele sfiln.5 (4) le
Raslullh aleyhis-selm ve lihi: El-insnu al fatil (5)-ecri. E-eratu
ecruha ve-aratu enuh (6) vel-marifetu evruh vel-aatu
emruh6. lellhu tel: (7) El-insnu srr ve ene srruhu7 adaallhu
ve adaa Resluhu. (8) nsn bir aa gibidir: Kk bir, dal drt, yigirmi sekiz
buda (9) vardr. Dernunda otuz iki apl bir aat ehri (10) vardr. Sekiz
cennt ia eder. hirde aplar (11) var: ki ulaklarda iki gzlerde, iki
burunda, (12) ol biri eede, biri nde sekiz olur. Cennet al (13) dim
bu aplardan girip arlar. Kimi tende kimi cnda kimi alda (14) kimi
3 evriyazda Arapa ve Farsa ibarelerin, ayet, hadis ve vecizelerin anlam ve aklamalar

dipnotta verilmitir. Metinde okunamayan ksmlar nokta [], emin olunamayan yerler
soru iareti (?) ve tarafmzdan eklenen ksmlar da keli ayrala [ ] gsterilmitir.
4 1ada Ha Kitbu aat-nme Esrr- aktl-Hay Mellifi f Kurn-
Nt El-c Mutaf Rumz uddise Srruhul-aliyyil-am ve Kurrime Nuuhu

Falul-Kerm ibaresi ile zerinde b-dil b-nev Abdulbk Ktmr-i Cenb- hazret-i
Mevlan ibaresi bulunan Abdlbaki Glpnarlnn Mevlev sikkesi eklindeki mhr
bulunmaktadr. Yine bu yzde kayt numaras (52) ile 25/XI/1961 tarihi yazlmtr.
5 ncire, zeytine, Sina Dana ve u emin beldeye yemin ederim ki, biz insan en gzel
biimde yarattk. Sonra onu aalarn aasna indirdik. (Tn, 95/1-5).

6 nsanlar, aalarn sfatlarnda olup onlar gibidirler. eriat bu aacn kendisi, tarikat bu
aacn dallar, marifet bu aacn yapraklar, hakikat bu aacn meyvesidir. Tasavvufi

eserlerde hadis olarak rivayet edilmektedir. bk. (M. Esad Coan, Makalat- Hac Bekta-
Veli, stanbul, 2013, s. 112).
7 nsan benim srrmdr, ben de onun srrym. Hadis-i kudsi olarak kabul edilen sz iin
bk. (smail Hakk Bursavi, Tefsiru Ruhil-Beyn, C. III, Drul-fikr, ty. s. 8).
glde alr. Bunlardan ileri gemez. ll ehl-i l ki (15) srr- tevde erenler
bunlar birinde almaz, varr alna -2b- (1) erer. btid ulaklar psbn-
eratdir. ki apda (2) urur. Lkin kelm birden dinler, erat-i
Amediyyeni (3) akmn icr eyler, h aflet etmez Sem esmsn evrd (4)
eder. arat seni iki gzleridir. Ol iki apn psbn (5) aratdir. Lkin
eyy birden grr, birden seer. arat- aliyyeni (6) erknn icr eyler. H
aflet etmez, bar esmsn evrd eder. (7) Marifet seni iki burnun, r-
srfl gibidir. ki burun (8) nefa[y] urur. Lkin birden kou duyar. Ol apn
psbn (9) marifetdir, nefa-i r- ifiye mam, ol apdr. aat-i (10)
insn- na dildir. Elf- man arfle addan gelir. (11) Lkin aatde
biri syler apyd. aatde nr birden (12) tecell eyledi, drt erkn zere
tasm oldu; ebn (13) yedide ald. Drt erkn, sz sekizinci oldu. Drt (14)
erkn zere dilimde lemen eyledi. Yedi ap drt (15) rkn zere crdir.
Anca cmlesine fey glden geldi. (16) Nr- ud her cihetden r old.
nsn- kmil gli -3a- (1) aznetullhdr. Fal- Yezdndr. aat-i
cenntdr. Ol (2) cennt tatnda bir b aac vardr. Kkleri yukar, dallar
(3) aa egilip urur. Sekiz cennt ierisi dal ile oludur. (4) Ol aac dibinde
drt rma aar biri bal, biri amr, (5) biri sd, biri u. Bunlar biri ilm-i
erat, biri ilm-i arat, (6) biri ilm-i marifet, biri ilm-i aatdir. ulam
erat emrini utar, (7) gzm arat izini grr, burnum marifet gln
o[l]ar, dilim aat (8) arb ier. ulam bal gibi kelm ister. Gzlerim
ak (9) arbndan mest olma ister. Burnum cennet gl, marifet snbln
(10) o(la)ma ister. Dilim dim kelime-i man nrunu ddrn grp (11)
sylemek ister. ulam da gzm de burnum da dilim de (12) cmlesi bir gl
aznesinden gelir. eratde ula ayr (13) erri seer. Gz aratde a
bl far eder. Ol bb- sebadan (14) r erkna fey birden lemen eder.
Anca cmlesi bir (15) nrdur. Gelelim erat srrna: Bunu da mam
yedidir, (16) anca aps birdir. Nuzilel-urnu al sebati aruf.8 -3b- (1)
krail-urne al arfi vhid.9 Bua mbeheti vardr. nsn- (2) kmili
albi drl-emndr, drs-selmdr, drl-arrdr, (3) drl-aatdir. Her
kim aa dil olursa emn olur. b (4) ecr- am, mrid-i kmildir. E-
eratu avl, (5) e-aratu efl, el-marifetu aml, el-aatu avl10
fevsnca; (6) nefs, r, al, gl drt; yedi ay mudir. (7) Ol cennt-
8 Kuran yedi harf zere indirilmitir. (Buhar, Fedilul-Kuran, 5 ve 27; Mslim, Saltul-
Msfirn, 270; Ebu Dvd, Vitir, 22; Tirmiz, Kraat,11; Nes, ftith, 38).
9 Kuran tek harf zere oku. (Mslim, Sahh, K. Musfrn, 273-274; en-Nes, es-Snen,
K. ftith, 37).
10 eriat benim szlerimdir, tarikat benim fiillerimdir, marifet benim amellerimdir,
hakikat benim ahvalimdir. (el-Acln, Keful-Hafa, 2/518).
aati tatnda olan ecr- bn (8) kkleri yuar dallar aa alnr.

r cevher r (9) mmeht se mevld ol ecr kklerinden ar (10) olup
emere-i aat urmsnda nev nem bulur. Her budalarnda (11) elvn
elvn meyveler hir olur. Yapralarnda L ilahe illallh (12) yazldr. Bir
arafnda Muammedun Reslullh yazlmdr. (13) Bir yapranda L ilahe
illallh dem afiyyullh yazldr. (14) Ol aac kkleri nr iinde
mualladr. Yigirmi sekiz (15) buda vardr. Cennt- aate varr.
Dernunda bu ecer-i am vardr. (16) Otuz iki apl yz altm alt ubbeli
yetmi ouz -4a- (1) keli. alk otuz iki apdan girip kar. ki (2) cihna
ramet bu aadan salr. ki dalndan erat (3) esrr alanr. ki dalndan
arat esrr alanr. (4) ki yaprandan marifet esrr f olunur. aat
meyvesinden (5) sekiz cenneti rleri lmnlar bezenr, iki dalnda (6)
yigirmi sekiz nr, hurf- muaaa yazlmdr. ki elif lam mim (7) aa mahar
dd. erat iini iler, iki (8) dalnda arat idmeti grlr. Otuz iki hurf-
muaaa (9) mektb olmudur. ki yapranda marifet bahrlar alr. (10)
a- istivsnda olan meyvesinde nice bi drl (11) esrr alr. Ol aac
dibinde bir hav- kebr (12) var. Yz bi cihn meyvelerini dkerler anda har
olup (13) b- Frt ile aynadrlar. Sora b- zll ile (14) ora b- net ile
aynadrlar. b- hayt ile asl (15) iderler. Seer yelleri esdikde aa arekete
gelip emr (16) dklp meyvelerinden ekl ederler. ekirdekleri -4b- (1)
ayt- cvidn sarsna dp ol ekirdeklerden r (2) zlar lmnlar
karp cennt- alb iinde iki cihn tem (3) ederler. demden teme
temden bu deme, bu demden il-irid-devern (4) devr-i dim bdir. Bu
aac h fens yodur. (5) Anca her devrde libs tzelenr. Akllar bunda
ayrndr. (6)
Bin-y dest-i udretdir
Ylmaz Naiy bunlar
Libsn (7) tzeler anca11
dedigi bu remzdir. Fefhem cidden.12 (8) Nefsim erat, cnm arat, alm
marifet, albim aat; gzm (9) bey erat, mdevveri arat, bebegi
marifet, dernunda gren nr- (10) aat; szm erat, filim arat,
amlim marifet, (11) lim aat; sevdm erat, afram arat, balamm
(12) marifet, anm aat,akl- medm erat, fikrim arat, (13) fehmim
marifet, vehmim aat; rzgrm erat, teim (14) arat, uyum marifet,
11 Beytin orijinali u ekildedir:

Bin-y dest-i kudretdr yklmaz bilmi ol Nak
Libsn tzeler ancak akllar bunda hayrandur (Atik, 2003:203)
12 yleyse iyice anla.
trbm aat; lomam erat, hamm arat, (15) nem marifet,

gevherim aat, ram erat, deste (16) glm arat, libsm marifet,
gmlegim aat. bu -5a- (1) otuz iki drl libs dem esmsna mahar
egnime giydim. (2) nsn- kmil zmresine il oldum. hirim yigirmi sekiz
(3) urfdur. Bnm otuz iki nrdur. im dem, m Ameddir. (4) demi
Amedi muh olan bir eaddr. Elif, , dl; (5) elifi ta mahar, s fta
mahar dl efle mahardr. (6) Drt kere sekiz otuz iki olur. ym, ruk,
sucd (7) esrrn beyn eder. lik, kemik, siir, amar, lam, (8) deri, l yedi
olur. Drt anrda mrekkebdir, yigirmi sekiz (9) olur. Tasmde kllarn
zerinde ita edip hir (10) olan sekizincidir. Ol nr r anr ita etmidir.
(11) Otuz ikidir. Bu nrn olan cevher da drt: nefs, r, (12) akl, gl otuz
iki olur. lmi al noadr. Vcdu (13) al noadr. Bu iki ilmi al bir
glden uhra gelir. Gl mahar- (14) Falullhdr. Nun vel-alemi ve
m yesurn13 Nn avvya (15) alem deme remzdir diye bunca kelimeler
alem ile devtdan hir (16) olup tarr olduu gibi bunca ftlar dem ile
avvdan -5b- (1) vcd bulmudur. Eger dem gelmeseydi bu kitblar
hbirisi uhra (2) gelmezdi. Nihn ve ilm-i lhde maf alr idi. Noa
Alni (3) arf Amedi man Fal- Yezdndr. Sebeb, cd, (4) mebde ve
med Muammed Muaf, Fama-i Zehrdr. An ulsas (5) On ki
mmdr. On ki mm, on drt masm- pk (6) adce, Fma, yigirmi sekiz
urfa mahardr. L arfi (7) adce, ill arfi Muafdr. Muammed Mehd
Fal- Yezdn (8) geldi. Drt kitbu remzini vcdunda ibt edip otuz (9) iki
bb zere Anmesin brakp nihn oldu. (10) Bu esrr andan bir nebzedir,
beyn olunur. lellhu tel: (11) alaal-insne min nufetin emcin
nebtelhi fe cealnhu (12) semn bar. nn hedeynhus-seble imm
kiren ve imm (13) kefren14 le aleyhis-selm: Srrul-dem nufetun.
Yalemuhul-rifne (14). arbul-hikmeti gevherun yerebuhul-kn.15
le Al (15) aleyhis-selm: El-ilmu noatun keerehal-chiln.16 le
(16) Al aleyhis-selm: Mur-ricli aytun ve mebdeun-neti iftun17.
-6a- (1) adaa Veliyyullh. P, , j, g. Bu drt harf drt (2) kitbn
remzidir. Drt cevheri aldr. Drt abat da rudur. (3) Yz drt kitbn
13 Nun. Kaleme ve (kalem tutanlarn) yazdklarna andolsun ki (Resulm), sen Rabbinin

nimeti sayesinde mecnun deilsin. (Kalem, 68/1).
14 Gerek u ki, biz insan katk bir nutfeden (erkek ve kadnn dlnden) yarattk; onu
imtihan edelim diye, kendisini iitir ve grr kldk. phesiz biz ona (doru) yolu
gsterdik. ster kredici olsun ister nankr. (nsan, 76/2-3).
15 demin srr bir noktadr, arifler bilir; hikmetin arab bir cevherdir; klar ier.
Mellifin Hz. Peygambere nispet ettii bu szn kaynan bulamadk.

16 lim bir nokta idi. Cahiller onu oaltt. Hz. Ali.
17 Erkein meni suyu hayattr, canllk ve aktivitenin balangc baz sfatlardr. Hz. Ali.
ilmi bir noadan kar. Bir noan (4) drt kesi var. e ciheti arb
yigirmi drt, drt (5) ile yigirmi sekiz drt cevhere karnca otuz iki alm (6)
eder. nn noatun tatel-bi bismillh18 kelm- Aldir, bua (7) dellet
eder. le Al aleyhis-selm: El-urnu milul-insni. (8)Al riclin
yevmel-yameti; lehu aynni yubiru bi-h ve lisnun yaniu bi-h. 19 (9)
Nuzilel-urnu al sebati arufin.20 kril-urne al arfin vidin.21
(10) adaa Reslullh El-ilmu noatun keerehal-chiln. lm (11) bir
noadr lkin chiller an oaltd demekdir. Ktibler (12) siyh mrekkeb ile
penbe zerine tarr eyledi. Yetmi iki milleti aa (13) itirki vardr. Yigirmi
sekiz arfi inbis yetmi iki (14) milleti urna inbisndan yz kitba
tbi olanlara dellet (15) eder. Mrekkebi al drt eczdr: ya, te, is, (16)
amdan u ile marc- malt olur. Ktib, alem, -6b- (1) devt, kd. Bu
drt bir araya gelirse kelime, arf, (2) fil, esm hir olur. Cmle lem okuyup
line gre (3) ie alr. arekeler on drt masma iretdir. (4) urflar
mecmu Muammed Muaf nrudur. Noalar (5) Aliyyl-Murtaa srrdr.
Manlar Falullh (6) t ftdr. Kimseler an knhiyle bilmez ys ile
(7) man verirler. Esms msemmdr, msemms bi esmy (8) mudir.
lellhu tel ad ea bi-kulli eyin ilmen.22 le (9) aleyhis-selm:
L tutul-ikmete il ayri ehlih fe talimuh, (10) emilul-ikmete il ehlih
fe tulimh23. adaa Reslullh. (11) lm-i ikmet drt cevherden
mrekkeb olur. nci menlinde (12) insn beli ana adef gibi azne olmudr.
alem-i udretden (13) nufe ile akar. Mun-ne, mul-ayt, mur-ricl
(14) denilr. Drt cevherden ulsa bir gevherdir, beydr. (15) Anca kd-
ayta yazlr. Muaf- ayt- cvidn olur, (16) an Fal- Yezdn rh- if
uvvetiyle alem-i udretden -7a- (1) bi-t b-mil yazar. btid bir amla
nufedir. (2) Sora yedi erbande vcda gelp hiri Muammed (3) bn
Alden fey alr. Yigirmi sekiz urf elden yazlur dilden (4) aar, otuz iki urf
18 Biz, bismillah ifadesinin bandaki ba harfinin altndaki noktayz. Hz. Ali.

19 Kuran- Kerim kyamet gnnde ayaklarnn stne kalkacak ve kendisi ile grebildii
gzleri ile kendisiyle konuabildii bir dili olacandan bir insana benzeyecektir. Hz. Ali
20 Kuran yedi harf zere indirilmitir. (Buhar, Fedilul-Kuran, 5 ve 27; Mslim,
Saltul-Msfirn, 270; Ebu Dvd, Vitir, 22; Tirmiz, Kraat,11; Nes, ftith, 38).
21 Kuran tek harf zere oku. Mslim, Sahh, K. Msfrn, 273-274; en-Nes, es-Snen,
K. ftith, 37).
22 Allahn her eye kadir olduunu ve her eyi ilmiyle kuattn bilesiniz. (Talak,
65/12).
23 Hikmeti ehlinden gayrsna verirseniz hikmete zulmetmi olursunuz. Hikmeti ehlinden
saklarsanz yine hikmete zulmetmi olursunuz. (Drim, Mukaddime, 34den akt.

Hseyin Uysal, http://www.huseyinuysal.org/birden-bire-uyanmak-2-bolum-2) (E.T.
25.11.2016).
ile otuz iki diden girip (5) belden ar. Nun vel-alemi ve m yesurn24
alem, nn levine (6) yazd, amu esrr insn kemliyle uhr eyler.
Cemlinden (7) iy verir, denildigi bu rumzdur. Biri esm ilmidir el (8) ile
dilden gelr. Biri ayn- simdr, ala belden gelr. Evl (9) Muafnn efl
Alnidir. Biri lden biri lden gelr. (10) alb-i insn ikisine da
mutaarrfdr. An ehl-i mkefe (11) olan lar bilir, bildirmege mutcdr.
Ellerim erat (12) iini iler. Ayalarm arat iini iler, abatm marifet
(13) iini iler. ki devt iindedir. alem-i udret ol devt (14) iltiftyle
aat iini iler. Andan nice elvn elvn kitblar (15) hir olur. nsn hiri
kelm- mite mahardr. Devr-i siyh (16) ile mrekkeb olup bey kd
zerine yazlr. Anca b-cndr. -7b- (1) ayt- cvidna muhtcdr. nsn
bn kelm- vahy-i na (2) mahardr. Bey nrdan mrekkeb ile nrdan
udret kd (3) zerine Lev-i Maf olur, yazlur be-her srelerinde siyh (4)
u tarr olunur. a- mmde yedi a uhra gelr. r (5) da on drt
aa mlik oldukdan urn hir olup arfen bi-arfin (6) okunur. ll a-
istivya in olan okur cennet (7) cehennem yolunu far eder. El-amdu lillh
vel-minnetu lillh25 siyh alar (8) zerinde udret eliyle yazd
kelmullh grrm. F, b, d, dl, lm, elif, mm ( f, , l) (10) olan ism-i
azmi aynen mhede eyledim. Raeytu Rabb f leyletil-mirci bbun,
emradu, aaun26 adini (12) tad eyledim. Yedi arfi sekiz ldm. Drt
cevher ile (13) otuz ikiden dem ile grnd. Yigirmi sekizi tem (14) ile
brnd. Yetmi iki inbis ile ikr l (lamelif) arfi (15) inbis ile e
cihetinden grnd. Noa-i ferd-i vid, (16) ayr-i vid degildir. metni
inbis noa ile yetmi ouz -8a- (1) olur. urn srr- aati ikr old.
Muammed Al vechinden, (2) elinden, dilinden, belinden, nrundan, srrndan
grnd. Her (3) arfde, nrda, srda mevcd olan bir noadr. demde, (4)
temde bu demde hir olan, sr olan bir anl nufedir. (5) Bu nufe kd
yat- mml-kitb levaya yazlr. (6) Cnl alem ile cnl ktib yznden
an Fal- Yezdn ala (7) evla yazar. Hbir ktibi al ana ermez. Bu
kitb fal (8) ilmini bendeleri ouyup anla lim-i fl olur. lem-i ramet
(9) saarlar amel-i lih olurlar. Bu urn ayr- maldur. Muammed,
Muaf, Amed, (10) Mutr kelmullhdr. Al falullhdr. An
Muammed bildi, arfen (11) bi-arfin okudu. An rif-i billh olan kmiller
24 Nn. Kaleme ve (kalem tutanlarn) yazdklarna andolsun ki (Resulm), sen Rabbinin

nimeti sayesinde mecnun deilsin. (Kalem, 68/1).
25 Hamd ve minnet Allaha mahsustur.
26 Mira gecesi Rabbimi grdm. Ksa kvrck sal, byklar yeni terlemi bir delikanl
idi. Benzer rivayetler iin bk. (Gmhanev, Rmz el-ehdis, s.286/14; 287/1).
bilirler. (12) Ene mednetl-ilmi ve Aliyyun bbuh.27 le: Ene ve

Aliyyun min nrin vhidin28 (13) le: YAl! memssun f-tillhi29
le aleyhis-selm ve lihi (14) Nuzilel-urnu al sebati arufin. 30
ril-urne al arfin (15) vidin.31 lellhu tel: nn enzelnhu
nren mubnen32 le (16) r bismi33 Yedi urf arb eylese yigirmi
bir -8b- (1) olur, mml-urn ilmn gsterir. Sebbismehu34 (2) yedi
arf bir noa ile inzl-i urn remzini ilm eder. (3) kisini adedi noasz
on drt olur. Lafaullh (4) gsterir. Lafa-i cell esms altm alt med ile (5)
altm yedi olur. dem r alt avv da yigirmi bir. ki (6) bir araya geldikde
altm yedi olur, Yasin35dir. (7) Vel-urn36 yedi arf envrn ilm eder.
Ftia da yedi (8) yetdir. nsn da yedi adr. Ftia Sebul-men vech-
i (9) demde vech-i avvda yazldr. Drt kitb srrdr. Drt (10) anrdan
ibretdir. Nr, bd, b, k. Nr (11) Tevrt srrdr. Zr Ms aleyhis-
selm nr ile dilini (12) yad. Nr ararken ra vl old, derler. Nr yedi, (13)
nr birdir. Yedi nr bir nr ia lmdr. Nrdan (14) kii urtulamaz. a-
istiv srrn bilmedike. Bd Zebr (15) srrdr zr Dvd aleyhis-selm bd
ile davsini (16) ibt eylemidir. l oca adn orbasn -9a- (1) alp
deryda gemni deligini tayup sora dav eylemege (2) Sleymn aleyhis-
selm rehber olup an a eylemesidir ki (3) Zebr srrdr. Tat yeller
getirdigi remz budur. b ncl srrdr. (4) Vlidesi Cebrli grdkde cennet
gln alp ok[u]madan ibtid (5) uya el urdu, sora gl ousunu a eyledi.
s Falullh (6) ol ou iinde mhede eyledi ve Rullha (7) vl oldu.
Ban- Meryemde s mml-kitb kesb eyledi. (8) Peder-i sumnden geldi.
Yan Amed Alni srrndan, urf- leifinden (9) fey-yb old demekdir.
u zerinde revn olup yrmesi (10) b- ayt nee-i b- zllinden
27 Ben ilmin ehriyim, Ali de kapsdr. (el-Acln, Kefl-Haf, I/203-204).

28 Ben ve Ali ayn nurdanz. (Cbir, Muhammed bid, Bnyetl-Aklil-Arab, Beyrut
1991, s.331den akt. ztrk 2002:258).
29 Ey Ali! O, Allahn zatndan dokunularak hissedilir. (el-Acln, Kefl-Haf, II/262).
30 Kuran yedi harf zere indirilmitir. (Buhar, Fedilul-Kuran, 5 ve 27; Mslim,
Saltul-Msfirn, 270; Ebu Dvd, Vitir, 22; Tirmiz, Kraat, 11; Nes, ftith, 38).
31 Kuran tek harf zere oku. (Mslim, Sahh, K. Msfrn, 273-274; en-Nes, es-
Snen, K. ftith, 37).

32 Biz on apak bir nur olarak indirdik. (Kad cekum burhnun min Rabbikum ve enzeln
ileykum nran mubnen: Biz onu ak, anlalr ve aklayc bir Kuran olarak indirdik.
(Nis, 4/174).
33 nn adyla oku. (Alak, 96/1).
34 smini tesbih et. (Sebbihsme rabbikel al: Rabbinin yce ismini tesbih et. (Al,
87/1).
35 Yasin (Yasin, 36/1).
36 Hikmetli Kurana and olsun. (Yasin, 36/2).
ibretdir. ir gelip (11) tn almas r anra mlik olmasdr. El-n her

cuma (12) gecesi A Minreye dii ar ekilir. Ol dii ar (13) bikr-i k,
bikr-i b, bikr-i nr, bikr-i bd, drt cevher, z olan (14) z gibi kimse an
bozamaz. El-n yine bikrdir. Fal- s r- (15) ifdir. Dem-be-dem A
Minrelerde tecell gstermekdedir. (16) El-n gz a cnlar grr. ,
urn- n srrdr. -9b- (1) Bir rivyetde urn- miti da srrdr. Bir
dem tee yanmaa (2) bir oca gerek. Trb olmasa yel nerede arr lar,
ora da (3) akar. te nerede yanar kz neden esp nerede arr (4) lar. Y
eyyuhel-muddeir! um fe-enzir.37 Ve le-ad kerremn ben dem ve
amelnhum (5) fil-berri vel-bari38 srr s srr Muammede remzi vardr.
Kum (6) fe-enir.39 Birden al yerden, ban aldr. Peyamber rtnp (7)
adce evinde yerde yatarken um ib geldi. Trb- urn srrdr. (8)
Cmle nimetler trbdan biter, yine trba gider. Gnhlar trbda mav olup
(9) arnr. aret-i Al kerremellhu vechehu ve aleyhis-selm anda (10)
seyyidin Muammed aleyhis-selm: um y Ebat-turb!40 diye buyurdu.
(11) urn- n urn- mit f Aldir. Fal- Yezdn (12) da sekiz
yz otuz senesi s aleyhis-selm (13) sinninde nmesini uhra
getrdi. Otuz iki bb (14) zerine p, , j, g arflerini kendi (15) vcdunda
urn- mit ve n tevle getirip drt (16) cevheri yedi arf a ve ecz
zerinde srr- Tevrt -10a- (1) ve Zebr ve ncli ve srr- urn kendi vadet-i
vcd vcdunda (2) alsn gsterip dem da an vadet-i vcduna (3)
mahar dp Muammed Al hemn vadet-i vcd mirt olduunu (4)
ayn edip Muammed Mehd ib-i zamn ne idigini s (5) gkden yere
inmesi ne idigini bildirdi. dem, avv, (6) adce, Muafa, Fma, Al r
cevheri r ansr (7) nru srrdr. lm-i alem cmle lem cmlesini
uvvet-i nefsn (8) drt cevherden l olur. alem de anla alemde aan da
andan (9) gelr. Cmle tamlar yerden biter. Ol nebtda loma olur, lam olur,
(10) ya olur, bal olur, sd olur. Elvn [u] env eimelerden (11) nefs-i tam
erat ocanda pier. Andan arat mabanda (12) all olur. Marifet
potasnda l olur. aat derecesinden (13) dklr. Drl drl libslara
brnp urn- n aber vermege (14) balar. Anca ibtid am ora
an sora me ora (15) gevher ora men insn ft brnp cihna uryn
gelir. Anca (16) bn libs egninde durur. Elbet hir libsna arlmaynca -
37 Ey brnp sarnan (Resulm)! Kalk ve (insanlar) uyar. (Mddessir, 74/1-2).

38 Biz, hakikaten insanolunu an ve eref sahibi kldk. Onlar (eitli nakil vastalar ile)
karada ve denizde tadk; kendilerine gzel rzklar verdik; yine onlar, yarattklarmzn
biroundan cidden stn kldk. (sra, 17/70).
39 Kalk ve uyar. (Mddessir, 74/2).
40 Kalk topran babas! (Buhar, Kitbus-salt, 276).
10b- (1) rat etmez. Bn urn, hir urn-la ouyup bilirler. rlar (2)
meydnna girmedike uryn olup btn urnn gsteremez. (3) nsn olan
irfn olur, irfn olan merdn (4) olur, merdn olan Yezdna arr, l-cell
vel-ikrm (5) olur. like falullhi41 Bir noan drt kesi (6) var. e
cihetden mrekkebdir. Alt kerre drdmz yigirmi drt (7) olur. a- t da
drt yigirmi sekiz urf mahar El-ilmu noatun42 (8) remz[i] budur. Bir
noa aratdr, iki noa marifetdir, noa (9) aatdr. Bundan ziyde
noa hir degildir. Bir noa drt (10) ke, iki noa sekiz ke, noa on
iki (11) kedir. Bir kesi Muammed Muafdr, bir kesi Aliyyl-
Murtadr. (12) Bir kesi asanl-mctebdr. Bir kesi seyn-i
Kerbeldr. (13) Noa laf drt arf ile noadan ba gsterir. (14) Nun
Muammed, kaf Al, ta asan, he seyne. Drt kere noa (15) On ki
mma iretdir. Cem ulm- evveln ve hirn (16) bir noadan kar. Noa
cmle esba maz. Ferd-i vhid -11a- (1) dir, b-hem-tdr.YAl!
Memssun fi-tillhi43 hir old. Yigirmi (2) sekiz urfu inbis yetmi iki
olur. ayr- mkerrer noas altm (3) alt. Lm elif da altm yedi olur. sm-i
t adedince (4) tecell eder. Vech-i Alden grnd, Fal- Rabbil-lemn,
bu remzdir. (5) Kf, nn noa srrn bildirdi. Kfda bir nnda iki noa (6)
uhra geldi. Kf- dem aleyhis-selm ilm-i kf iksir-i dem (7) gevher-i
demdir. dem, elif fs kf fsna ayn- mazhar dd. (8) Eger iki arfi
bir yere ursa kf nna alb olunur. Nn elfnda (9) arr utar ibt olundu.
Nn, avv vlidemize iretdir. ki abatdan (10) l olan kimy-y ekber
b- ayt imi. Cennet-i aat nn lafn (11) gsterir. ki drt nndan da
ayn old. El-Cennetu tate admil-ummeht44. (12) aat-i dem avv
imi. dem belinden gelen nufe (13) avvdan gelen emc. bu emc
dedigin avvn (14) meklt ve merbtndan l olan mdde-i b-
nedr. (15) adrndan gelip b- ne yan inir verici dimekdir. (16)
Elem nera leke adrek ve vean anke vizrek -11b- (1) Elle enaa
ahrek 45 dem aleyhis-selm ahrnda evvel (2) ol nr- hikmeti Mevl
emnet kodu. Ol emnet Muammed Muaf, (3) Al Murtaa gevheri nr srr
idi. dem an cennet ecerinden (4) ekl eyledi, ulben ile-ulbi, ahren ani-
zahri, adren ile-adri (5) mselsel, muttal Muammed Alye, Muammed
Alden da bize emnet dedi. Bizler (6) da iki adra emnet brakdk. l-
41 te bu Allahn fazldr.
42 lim bir nokta idi. Hz. Ali.
43 Ey Ali! O, Allahn zatndan dokunularak hissedilir. (el-Acln, Kefl-Haf, II/262).
44 Cennet analarn ayaklar altndadr. (el-Acln, Kefl-Haf, 1/335).
45 Biz senin gsn ap geniletmedik mi? Belini bken ykn senden alp atmadk
m? (nirah, 94/1-3).
yevmid-devern h fen (7) bulmaz. Zevl da ermez. opraa dmez, te

utulmaz, (8) ayvna girmez.
Drl-emndr bu ehr
Lkin girer yz (9) bide bir
anma ana dil olur
r u melek rvn amu (10)
Niyz uddise srruhul-lni remzi budur. Biz gelelim mefhm u melimize;

(11) nufe drt arfdir. ki noa ile nun avvya mahar, (12) Zelya
mahar, f adceye mahar, h Fmatuz-Zehrya. (13) Ol noalar dem
aleyhis-selm ile Al Murtaa aleyhis-selm (14) remzidir. Hem da on
sekiz bi lemden on drt (15) bin yl muaddem Muammed Al nru yer
ald. Ol nru bir aresinden (16) Cennet, r, lmn, ecer-i b yer ald. Ol
-12a- (1) ecerden dem yedi, arb- Keverden idi. Ol emnet deme ol (2)
ekl ve rbden geldi, belinde arr tutd. t aleyhis-selma avv yznden
(3) degdi. Yigirmi sekiz urf ile fat buld. Otuz iki ile (4) aln, tn bildi.
dem mamna alfe old. bu noa (5) ile nufe mhiyyet-i alyyeti bir
nrdan olduu nmyn old. Zr (6) mrekkeb pezr yandan yud
gnlkden yud r isinden, elbet (7) bir ecr abbelerinden an emert
ulsasndan nr- mecz (8) ile yanp is olup badehu ol is am- Arab ile
sak iderek (9) am ile is yek dil, yek fat olup std elinde perverde olup (10)
badehu m-i zll ile mal ve memzc ederek ince dlbendden (11) geirip
revn ierisine ly olduda ktibler an alem-i nebt (12) ile lev-i m
zerine tarr ederler. l tarr etdikleri da (13) nebt cinsinden olduu
ayndr. Aa Kelm- adm diye tam (14) eylemek zerime far- ayndr.
Anca nnda ke-m lellhu tel ezu (15) billhi: L yemessuhu illl-
Muahharn46 gelmidir. mit kelimeler (16) n kelimelere elbet mutcdr.
mit kelimelere urmet ve tam -12b- (1) edip ibret naaryle yeg diye
naat edersi. N (2) olan kelimelere aret, ell ve ar lmala
nereden sened (3) utars? Beytl-At adr- dem, adr- avv m ile
uds m-beynidir. Urc- Fal- s mdan hicret edip ir (5) yine mda
A Minreden Cmi-i meyye derler ol Meryeme (6) remzdir. s ft-
Amedi [v] demi ban- meyye[de] kesb eyledi. (7) Nr- Muammed de
r- Amedden vcd buldu. once-i gl ryiasndan (8) adr- Meryem celb
edip ceb eyledi. Ol kelime da (9) nefsden ibretdir. Nefs-i s u zerinde
revn olup (10) yrd. El-n da yrr, gz ak cnlar grr. aret-i (11)
Muammed Muafya dediler ki: Karnda s aleyhis-selm (12) u
46 Ona ancak temizlenenler dokunabilir. (Vaka, 56/79).
zerinde yrm, gerek midir? Cevb buyurdlar: (13) Gerekdir. ll eger

Fal- s da yane ere idi hev (14) zerinde yrrd. Muammed Al
hev zerinde yrd. Bbul-ayberi (15) muallan beynes-sem vel-ar
dest-i velyetiyle opard. Cmle asker birden geer. El-n yigirmi sekiz ve
otuz iki -13a- (1) urflar, ol noa r keli bb fevnden geip ururlar. (2)
Yetmi iki millet yetmi iki fralar inbis ile mtenh47 alasn (3)
dolanrlar. Noa-i bb- necta vl olup a- istiv (4) srrna mahar
olamazlar. Hemn arfi inzlinde iltic ederler. (5) arf-i vide de urn
okuyup man-y nr- behite dil (6) olamazlar. Elif, cmel-i kebrde yz on
bir, arf ile (7) yz on drt olur. Elif, lm, f ibu urf- (8) bbul-cennet[i]
noaya arb eylesen otuz iki olur. (9) dem cennete girdi. Miftul-cennet
da yigirmi sekiz olur. Anca (10) bu arfler ile alr. Cmle ebdna nrlar
alr. Trb- ayta (11) geilir. arb- kever iilir. a- stivsn a
edilince (12) be urf ile r noa kalr. Be urf penc-i l-i Abya (13)
iretdir. Muammed, Al, Fma, asan, seyn. Be vat namz hemn
haati (14) bunlara tam ile dem ile avvya isn mertebesidir. (15) Bu
be kelimeler nru evvel deme Havv[ya] geldi. Andan (16) yz yigirmi drt
peygamber dllendi. El-n dolanup uran -13b- (1) ol nrdur. Bu ar-i kemter-
i kemneye da azzim efendimden gelip (2) emnet verilmi bizlere. Nu
budur ki mstaid riflere (3) tebr ile diye arada buyurdular. Bizler mitini bu
iki dilli (4) alem ile iki yzl kda uyurdu. ll nn bir (5) yzl alem
ile bir yzl kd ile Lev-i Mafa tarr eyledik. (6) Esrrmz isteyen
Lev-i Mafu bulup aatine muali (7) olsun. Ol be urfda vl olan
r (8) noa drt erkna, drt arfe, drt kelimeye, drt eczya, (9) drt cevhere,
drt abata, drt kitba, drt anra, drt (10) apya drt kerre drt noa on
alt hir ve bn otuz iki (11) esm-y demi gsterdi. Zebn- dem a-
istiv zerine (12) geldi. Yt alem a- istiv zerine vi olup Lev-i (13)
Maf istivsna old. Sekiz cenneti bu dneye (14) ol bu dneyi da a-
istiv zerine al olundu. Gl (15) da a- istivya mahar klnmdr.
An blda ayn eyledik (16) idi. stiv eylesek sekiz olur. bu sekiz -14a- (1)
a- siyh zerinde bir nr hir olur. Ol nr e (2) ciheti r cevheri r
keyi maden, nebt, hayvn, (3) insn ar- Ramna varnca cmle vcda
gelen eyn (4) cemisini ia eylemidir. An tn, ftn, tndan (5)
ayr hbir nesne ia edemez. Bir bar- mu bir da mu olamaz. (6)
Araya elif-i dem ekli girmek eylesin iki ann idersi. (7) Ol elifi af eylese
yine bir mu alr. dem ol mue (8) mirt olmudur. tem gelp tn,
ftn ol mirt iinde (9) mhede eyledi. Nice deliller vardr. timden bu
47
deme (10) gelince mirt bize da degdi. Ol mirt- mcellda tm ftm

(11) grdm. Fadl- Rabbul-lemne niyz eyledim. ym, rat, ruk, (12)
scd ile ol drt erkn drt arfle; r ym, r (13) rat, r ruk, r
scd on iki ari bu arflere ife (14) eylesek yigirmi sekiz olur. erat,
arat, marifet, aat (15) otuz iki olur. te yine tam-i ud hemn dem
iin imi. (16) demi ayr kelmullh, falullh, ruyetullh isteyen -14b-
(1) kimseleri mabdu eyn imi. Yine anla ar ner (2) olur. aret-i
Muammedl-Muaf ibtid salt- uhr a- istiv (3) zerine ld.
mml-ur da a- istiv zerine bin old. (4) Altun olu da a- istiv
zerine va olundu. Sab (5) namz ile yle namzn ittili var. aar
namz be-her gn (6) on yedi rekat lnr. Yevml-cuma ve yevml-mezd
ve yevml-mirt (7) olan cuma gn on be rekat lnr. Yedi aar, yedi (8)
arf inzline mahardr. Sekizinci arf vide mahardr. On (9) yedi urf
muhkemt, on be urf mtebiht. Bir yere ne vat (10) a- istivda
Nhiye ani-altil-vus ill min yevmil-cumuati48 salt- evs, (11)
saltl-vus dedikleri cuma namz ikisi da Muammed-i vide (12)
verildi. kisi bir araya gelince otuz iki envr mhede (13) etdirir. Fefhem
cidden . Yz drt kitb al bir noa dedik. (14) btid noa hir olmaa
drt lt ister: Biri dvit, biri (15) alem, biri ktib, biri kd. Bu drd
olmada noa hir (16) olmaz. Ol noa hir olduda olan -15a- (1)
noa ile drt arf olur. Drt arfdir. Drt cevhere (2) iret olur: Biri nr, biri
bd, biri b, biri k. (3) noas: Biri maden, biri nebt, biri ayvna
iretdir. (4) Cem ey, ayvnt, insn -r olan mal bunlardan (5) oar.
Nufe da drt eydan uhra gelir: Biri tam, (6) biri an, biri me, biri
men. Yine drt eye brnr: Biri lev, (7) biri alem, biri dem, biri
avvdr. Yine drt nra mutcdr: Biri (8) maabbet, biri a, biri ev, biri
ev. Bunlar olmada alem, (9) nn levine bu esrar- insn tarr edemez.
Alar (10) arflere bezer erv noaya bezer, arekeleri al- meda (11)
bezer, mans gle bezer. Dernunda srr ta mahardr. (12) El-ilmu
49
noatun kesserehl-chiln. El-bedenu nufetun yalemuhul-rifn.50
(13) Biri mml-kitbdr, mml-aytdr. mml-kitb (14) muaf-
mitdir. mml-ayt, muaf- ayt- cvidndr. (15) Cmlesini srr
Fal- Yezdndr. dem, avv, Muammed, adce (16) bu ilm-i ebdna ve
ilm-i edyna sebeb-i cddr. Eger dem ile -15b- (1) avv olmasayd
Muammed, adceye ne yerde ererdi? Eger Muammed adce (2) olmayayd
On ki mm, On Drt Mamn nereden gelir ve eger (3) On ki mm, On
48 Cuma gnleri len namaznn klnmas nehy olundu.

49 lim bir noktadr, cahiller onu oaltt. Hz. Ali.
50 Beden bir noktadr, arifler onu bilir. Hz. Ali.
Drt Mamn olmayayd biz bu srr nereden (4) uyard? Hemn cehlet
fnnda ar olup alrd. Anlar (5) feyz-i himmetleri ile nefes-i iksrleriyle
nefsimize rif oldu. (6) Rabbimizi bildik, bulduk. Vadet-i vcd srrn dem
vcdunda ibt (7) eyledi. Muammed Muafya gelince yigirmi sekiz
peygamber bildi. Vcdunda (8) ibt eyledi. On ki mm, on prn
efendilerimiz, evtd- erbaa (9) erenleri ibt- vcd eylediler. Prden pre
eyden eye (10) bu esrr- ilah mteselsil nal edip sudr etmededir. (11)
Vadet-i vcd srrn bilmeyen mridi mridligi a degil; (12) mrdi
merdd mridi merdddur. Hem ll ve hem mulldr. Vadet-i vcda (13)
bu yet delldir: Vallhu bi-klli eyin mutun.51 bu yet (14) on drt
arfdir. Vallhu lafnda elif af olunur, drt arf (15) alr. sm-i cell drt
arfdir. Metni anca inbis hemn (16) on drt olur. dem, vcd- tem,
vcd- imm, vcd- prn -16a- (1) mahar gelmidir. Elif arfi ellerine,
ollar lm arfine ayalar (2) h arfine, ba ile gvdesi tamm gelir. andan
rnana degin (3) mu olan nr cem enfes ve f ar eylemidir. Bu
vadet-i vcdu (4) r- ifden far eylemidir. lemi, demi, ansr (5)
aradan alsa hemn vadet-i vcd alr: Kullu eyin hlikun (6) ill
vechehu52 srr hir olur. sm-i Cell vcdum aplamdr. (7) sm-i Cell
nfsum aplamdr. Vcdumu, nfsumu t (8) ia lmdr. Vcdum,
nfsum nihn olduda yine tm (9) ayl ftm r- b alr. Syleyen
ben degil Oldur. (10) Alarsa saa bu aberler oru yoldur. On sekiz bi
lem (11) bu esrra uldur. Gelip sen da bu b- ayt emesinden (12)
destini doldur. Vadet-i vcd uhr- Fal- Yezdndr. (13) Fal- Yezdn
f ve ehdi Seyyid Nesmdir, yzdler. (14) Manr- Baddyi adlar.
ikr edip ibt (15) edenleri erbet-i ehdet iirirler. anp n-ehlini ird
(16) etmeyeler. Suln Manru Enel-a dedikde alb -16b- (1) etdiler,
badehu ellerini kesdiler, dirseklerini kesdiler, omuzlarn (2) kesdiler.
opularn, dizlerini kesdiler, bularn kesdiler, ban (3) gvdesinden
ayrdlar. hrini bnndan ayrma istediler. (4) tee urdlar. Klni gge
avurdlar. Deryya ddi. (5) Derylar Enel-a ard. Vadet-i vcdunu
r- ifsinden (6) ayramadlar. Noa noadan insn nutfeden ayr degildir.
(7) Ol arede nice dnydan, ubdan yce derylar gizlidir. (8) Nefs dery
degil mi? R- if dery degil mi? Akl dery degil mi? (9) Gl dery degil
mi? an dery degil mi? Bu derylar ia (10) eyleyen Mevl degil mi?
51 El innehu bi-kulli eyin muht: Bilesiniz ki O, her eyi (ilmiyle) kuatmtr. (Fussilet,
41/54).
52 Allah ile birlikte baka bir tanrya tapp yalvarma! Ondan baka tanr yoktur. Onun
zatndan baka her ey yok olacaktr. Hkm Onundur ve siz ancak Ona
dndrleceksiniz. (Kasas, 28/88).
Bundan alayanlar alad, alamayanlar (11) kendini ayretde odu. Hemn

mride ermedike bu esrra (12) kimseler muali olamaz. Ol t- erf ol vat
(13) mridlige hib-i seccde olmala ly olur ki, (14) osan bi esmn
msemmsn bilmeli. Noan srrna ermeli, (15) r- ifden nefsini bulmal
vadet-i vcdu kendi vcdunda (16) bi-t grmeli, a- istiv srrn
hirinde bnnda -17a- (1) bulmal, b- ayt crasndan imeli, neliksiz,
niteliksiz (2) Falullh grmeli iine ol vat mrdi merdne (3) ergirip cmle
icblar geirip bi-t rif-i billh olur. (4) Hem da gh oluuz ki, nefs
dedikleri hevdr. Hev dedikleri (5) eski eyndr. Hevn elifini alsa h olur.
Hev ile (6) hnu mbeheti vardr. Hev h kelimesi (7) birdir. Lkin elif
far vardr. Hevsn hya ileden rifdir: (8)
Hevlardan olan n vz
Hevmzda ede pervz (9)
Hviyyetden gele vz
Beh-i beyyin dn
(10) diye buyurduu ib-i dvn efendimizi bu menyi gsterr. (11) Eger
bir mrd mridinden r- if olan nefasn ald ise (12) hevs ya tebdl
olur. Eger almad ise dim gezdigi (13) kendi hevs zeredir. Kendi hevs
zere gezen eyna (14) musalla olur. bet nra il olunur. Eger nabini
ald ise (15) eyn adlarndan urtulup mav- vcd olup nrn (16)
hidyete eriip cennt- albe dil olur. Megerden -17b- (1) ibu lemde
gezdin cennet iinde dedigi bua (2) iretdir. Hev harfdir: he, vav, elif.
Cmel-i kebrde (3) adedi yz otuz ouz. Bulna yz utar. H (4) iki arfdir.
Biri, he biri vavdr. Cmel-i kebrde yigirmi (5) sekiz aded olur. Tehecc-i
urf zere Muammed Muafya (6) mahariyyeti vardr. Ann ret-i
Rahmn denilmidir. Mride (7) niyz verenler h ehli Ramn yzldr. Niyz
etmeyenler eyn (8) zl hev szldr. rif olanlara bu kadar kifyet eder.
(9) El-rifu yekfhil-iretu53 Bu insn belden aas (10) yedi kat yerlere
tate-erya, bala, kze varnca. Bal (11) ayaklar kz baldrlardr.
Boyun ile ba ar- alya (12) mirt ve mahardr. Belden yuars
omuzlarna (13) adar seba-i semavt, sidretl-mnteh derler. Bada ulaklar,
(14) gzler, burun, az drt drl sekiz apldr. ki ulak (15) aps
eratidir. ki gz penceresi iki apdr, taratidir. (16) ki burun kapus
marifetidir, ee aps r- revn -18a- (1) apsdr. aps nr ile nr
apsdr. Meklt (2) ve merbt nr ile nrdan mal olup girip nr fn (3)
olup nru b alr. ki ellerin Sidretl-mntehya erer. (4) erat
akmndadr. ki elman biri nbvvete biri velyete (5) iretdir. azne-i
53 Arif olana iaret yeter.
Fal- Yezdndr. Mul-ayt, mun-ne, (6) mur-ricl anda mafdur.

Gevher-i dem anda maf urur. Anca (7) emere-i insn urms ol elmalar
vussnda (8) hir [e]yler. Ol elmalar b- zlliyle nev nem bulup iki (9)
gl birlige geldikde b-cn mevtlar andan ayt bulup (10) dirilir: Ke-like
turacn54 aa delldir. Bu urm haat (11) emeresini bitirmege dim
sebeb olmudur. aat (12) akmn iler, bunlar da aplar vardr: ki
emecekler: (13) Marifet aps dim mamlar anlardan dlanr. Gbek
(14) aps erati apsdr. Ban- mmde veled anla (15) fey alp beslenir.
Yemek, imek tebevvl, te anda yodur. (16) Ayn cennet-i ebdn
milidir. hire gelince ol ap kapanr. -18b- (1) Marifetden gd bulur. Ol
urm iersinde iki ap vardr: (2) Birinden b- ayt aar, birinden b- Frt
aar. Biri fndir, (3) biri bdir. Fn olandan nr- cam kar. Biri nrdur.
Bundan (4) hep nr- nam ar. Bir ap da vardr andan ne adar mlevve,
(5) habet, muzaraft ara atlr. Gayyya gider. nsn andan o (6) rat
bulur. Bu yedi aplar yedi nefse dimdir. Sekiz aplar (7) r- ifye dim
olup bu ileri gice ve gndz ilerler. (8) nsn bir ehristndr. Nice yz bi
aliki vardr. Cmlesine (9) gl kimdir. Gl emr-i Fal- Yezdndr.
Nefs-i r (10) an taarrufunda ol hibirini kmnde degildir. Mrid-i
kmil (11) olanda al aflet olmaz. Yedigi, uyuduu, uyand, (12) oturduu,
urduu, yrdg, yutduu, iitdigi, (13) syledigi, hep a iledir. Nefay
adan alup aa (14) verir. sm-i Celli azsnda mhede eder. sm-i (15)
Cemli enfsnda r- ifyle mhede lar. R- ifsi (16) adan
a nru r- ifden ayr gayr degildir. Szm andan -19a- (1) ol
szmden degil. zm andan ol zmden degil. Cmle (2) ey andan ol
eydan degil. lemi, demi aradan (3) arsa yine hemn ol b alr.
Mrekkeb ile kda (4) yazlmaz, elf ile arfe, avta smaz bir nrdur. Nr
cihetden (5) mnezzeh, mberrdr. Bu esrr- nra gar olan rif-i billh (6)
olan cnlar bilir. Hemn a erenler vl olmayanlar da vl (7) edip zmre-i
aate dil eyleyp bezm-i maabbetlerinde ayn- cem (8) obetlerine nil
eyleye, mn, y Mun. (9) Ve da rivyet oldur ki Kf ile nn arasnda a
Fal- Rabbl-lemn (10) olan Mevln ecsm- lem-i eyn al
olunduu (11) beyn olunur. Evvel a kendi ft nrundan Muammed
Alni (12) nrunu, runu al eyledi. Andan gevher-i eyy ayne getirdi.
(13) Ecsm- kebr ar- Ramndr, vcd- amdir. Ata-i evvel felek-i alas
(14) krs-i aam, ata-i n felek-i sevbit, nc ata felek-i Zual, drdnc
ata felek-i mter, (15) beinci ata felek-i Merr, altnc ata felek-i ems, (16)
yedinci ata felek-i hre, sekizinci ata felek-i Urid, okuzuncu ata felek-i
54 te siz de (kabirlerinizden) byle karlacaksnz. (Rm, 30/19).
amer. -19b- (1) Evvel ana kre-i nr, ikinci ana kre-i bd, nc ana kre-i
b, (2) drdnc ana kre-i k. Veled-i evvel maden, veled-i n nebt, (3)
veled-i lis ayvn. ouz atan, drt anan ulas (4) vcd- dem,
vcd- demi ulas, nefs-i insn, cmleni (5) al r- if srr
Muammed Al, nr- Muammed Al bar- hviyyete ark olmudur. (6)
ouz ata ile drt anan ulas dem oluverdi. demle (7) avv ana al
oluverdi. Evvel lemi bu lemi sebebi insn- kmil (8) Muammed Al
geldi. R cihetinden evvel ten cihetinden ir geldi. (9) Evvel, ir, hir, bn
hemn budur: Al on alt fer (10) on alt: ciger bir, d iki, dalak, bbrek (11)
drt, ya be. lik bir, kemik iki, sinir (12) , amar drt, et be, deri alt, l
yedi. (13) Melekt, mam- nefs, ceberrt mam- r iki, lht mam- al
(14) , nst mam- alb drtdr ki, sevd bir, afr (15) iki, balam , an
drt, mevld , vcd- dem (16) bir, mecmu on yedi olur. urf-
muhkemta mahar -20a- (1) dd. avss- amse be kem-i abat drt,
(2) nefs, al, r, alb drt, r- if bir otuz iki (3) aded oldu. Elif lm Fal-
Rabbil-lemn cmlesini bi-t (4) mrebb ve lidr. Cmleni kimi,
cmlesi an tat- taarrufundadr. (5) L mevcde ill h55 Falullhadr.
Her kim ki, Falullh demde, (6) temde, bu demde mrid yznden
mhede etdiyse (7) ehl-i ncdir, nect bulmudur. Eger mhede etmediyse
(8) lda almdr. lda alan ulmetdedir, illya (9) eren nr- vadetdedir.
Ve Allhu min verihim mutun. Bel huve urnun Mecdun. F levin
mafn56 (10) An cemlinde ayndr. R- ifye eren (11) bendeni
velyetini srrna eren erdi. e cihetden (12) mberr olan nr- vadeti buldu.
Noa ta, fta mahardr (13) Nufe insna, ayvna mahardr. Biri kelm-
mit nrudur. (14) Biri kelm- nk srrdr. Biri birinden ayrlmaz. Eger
ayrlrsa (15) bl olur, arm olur. Nefs nefsden, nefs Ramndan ayr (16)
degildir.L tesubbur-rhu min nefesir-Ramn57 denildi. Men arefe nefsehu
-20b- (1)arefe kulle eyin58 denildi. Urful-u ilmul-urfdur.59 El-
55 Ondan baka hibir varlk yoktur.

56 Allah onlar arkalarndan kuatmtr. Hakikatte o (yalanladklar, asl) Levh-i
Mahfzda bulunan erefli Kurandr. (Buruc, 85/20-22).
57 Rzgra svmeyiniz o, Rahmann nefesindendir. Rzgra svmeyin. Hounuza
gitmeyen bir ey grrseniz yle deyin: "Biz Senden bu rzgrn hayrn, ondaki hayr ve
onunla emrolunann hayrn dileriz ve bu rzgrn errinden, onda olann errinden ve
onunla emrolunann errinden sana snrz." eklinde bir hadis bulunmaktadr. bk.
(Gmhanev, Rmz el-ehads, s.473/6).
58 Nefsini bilen her eyi bilir. benzer bir sz Nefsini bilen Rabbini bilir. (el-Acln,
Kefl-Haf, II/362).
59 Hatlar, izgileri izmeyi bilmek, harflerin ilmidir.
urfu daletun noatun60 (2) denildi. Her noay bildi cem-i nefs ana
ayndr, her kim (3) nefs-i muyene bildi, aa beyndr. Fal- Ramna erene
cem-i (4) srlar ayndr.Men lem yled merreteyni61 srr budur. Bu oma
ft atasndan (5) ve ft anasndan, bu oma; cn atasndan (6) cn
anasndan omadka alb-i sumnye urc edemez. (7) On sekiz bi lemi
ulas insn- kmildir. nsn- kmili (8) ulas Muammed Aldir.
Muammed Alnin ulas insn- kmildir. (9) nsn- kmili ulas
Muammed Aldir. Muammed Alni ulas (10) insn- kmildir. nsn-
kmili ulas gevher-i aamdr. (11) Kf, vv, h, r, srsek (?)62 r, vv, r,
(12) noa-i inbis otuz iki olur. lm-i Aldir. Noa (13) ile inbis on alt,
l u maal otuz iki olur. lm-i (14) demdir.El-rifu yekfhil-ire63
Mahar- mukemt demdir, mahar- mfredt (15) avvdr, mahar-
mtebiht Muammed Aldir. On biri (16) on yediye urdu yigirmi sekiz srr
hir old. -21a- (1) On yediyi on bee verdik. Otuz iki srr hir old. Mfredt
mtebihta (2) ermege r cevhere elbet mutcdr. abat- hevya dem
ermedike Muammed Al ile girmek (3) mmkin degildir. Al- dem fer-i
lemdir. t- Muammed ft- Aldir. dem lemi, Muammed Alyi
mu (4) olan Fal- Yezdndr. Fal- Yezdn Kelm- admdir. nsn- kmil
urn- amdir. Bu urn okumayan (5) eynur-racmdir. eyn
besmeleden aar derler. Gerek nedmdir kim ki, mrid (6) glne girdi
andan emndir. Er-Ramn. Allemel-urn. alaal-insn. Allemehul-
beyn64 Hevsiz arf (7) otuz ikidir. Yine mefhm srr- demdir, demek
ulasn ala (8) ne demdir. Varn ver dost eline alagr bir (9) errece
dedikleri hemn bu demdir. (10) Fefhem cidden (11) itm.65
4. SONU
Hurf dncesi erevesinde ele alnm kk hacimli bir eser olan Hakkat-
nmenin telif tarihi belli deildir. Bunun yannda eserin mellifi olarak
kaydedilmi olan slimyeli Mustafa Rumz bin Osmnn kim olduu, eserin
60 Kelimeler iine dhil olan harfler birer noktadr.

61 ki defa dnyaya gelmemi, domam olan.
62
63 Arife bir iaret yeter.
64 Rahman, Kuran retti. nsan yaratt. Ona aklamay retti. (Rahman, 55/1-4).
65 21ada bu e-ey el-cc Muaf Rumz bin Omn slimyev uddise srruhu
Falullahil-Almul-akm aretlerini telftndan aat-nme kitbn

seyyidemiz (16) Glm Nc Bac Sulndaki bir nsasndan (17) istins eyledim.
eklinde bir bilgi ve Sene 1 Mays (1)332 tarihi bulunmaktadr.
gerekten bu mellife ait olup olmad; telif mi tercme mi olduu hususlarnda

da problemler sz konusudur. Kaynaklarda, slimyeli Mustafa Rumz bin
Osmn adnda herhangi bir mellife ve elimizdeki eserle biim ve ierik
asndan benzerlik gsteren Hakkat-nme isminde bir esere rastlayamadk.
Kimi kaynaklarda Hakkat-nme adnda eser isimleri zikredilse de elimizdeki
eserle bunlar arasnda herhangi bir ilgi tespit edemedik. Baz kaynaklarda
Hurfliin temel eserleri arasnda saylan, baz kaynaklarda da eyh Safye
nispet edilen Hakkat-nme adl esere ulamak ve ierii hakknda bilgi edinmek
de mmkn olmad.
Hurfliin ana kitab saylan ve daha sonra ayn konuda yazlm eserlere
kaynaklk eden Cvidn-nmede olduu gibi Hakkat-nmede de konular
dank olarak ilenmi ve bir belli bir plana uyulmamtr. Sade bir dille yazlan
eserde, Hurf anlaya uygun olarak kinat, varln yaratl, insann maddi ve
manevi boyutlar ayet ve hadislerden, Hz. Alinin vecizelerinden iktibaslar
yaplarak harfler ve rakamlar araclyla tevil edilmitir.
Eserde imla bakmndan baz eksiklik ve aksaklklar, Arapa ibarelerin

imlasnda skntlar, ifade bozukluklar grlmektedir.
Hurf literatrne bir nebze de olsa katk salayacan umduumuz bu alma

ile imknlar nispetinde Hakkat-nmeyi genel hatlaryla tantmaya ve
evriyazsn yapmaya altk. Hakkat-nmenin benzer eserlerle mukayesesi,
Hurf literatr iindeki yerini tespitte yardmc olacaktr.
KAYNAKA
A. Z. Gmhanev (2014), Rmz el-Ehdis, (trc. Abdulaziz Bekkine; hzl. Ltfi
Doan, Cevat Akit, O. Nuri atakl), C. I-II, stanbul: Gonca Yaynevi.
Aksu H. (1998). Hurflik, TDV slam Ansiklopedisi, C. 18, stanbul: TDV
Yaynlar, s. 408-412.
Atik, H. (2003), Nak Ali Akkirman Dvn (nceleme-Metin), Doktora Tezi,

Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.
Balcolu, T. H. (1940), Trk Tarihinde Mezhep Cereyanlar, Ankara: Kanaat
Kitabevi.
Ball, H. H. (2010), Fazlullh- Hurf ve Hurflik, Doktora Tezi, Dokuz Eyll
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.
Ball, H. H. (2011), Hurflik Nedir?, e-maklt Mezhep Aratrmalar, C. IV/2
(Gz), s. 31-48.
Bke, H. (2015), Firdevs-i Rum, Hayat ve Eserleri Hakknda Yeni Bilgiler,
Mehmet Akif Ersoy niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, C.7,
S.13, s.481-501.
Coan, M. E. (2013), Makalat- Hac Bekta- Veli, stanbul: Server letiim.
el-Acln, smail b. Muhammed (2009), Keful-Haf ve Muzll-lbs, C. I-II,
Beyrut: Drl-ktbl-ilmiye.
Glpnarl, A. (1973), Huruflik Metinleri Katalou, Ankara: TTK Yaynlar.
Hakkat-nme, Mevlana Mzesi, Abdulbaki Glpnarl Kitapl, No:52.
Hanerliolu, O. (1977), Dnce Tarihi, 3. Bask, stanbul: Remzi Kitabevi.
smail Hakk Bursavi (t.y.), Tefsiru Ruhil-Beyn, C. III, Drul-Fikr.
Komisyon (1997), Kurn- Kerim ve Aklamal Meli, Ankara: TDV Yaynlar.
ztrk, M. (2002), Sehl et-Tsteri (. 283/896) ve Tasavvufi Tefsiri zerine Baz
Tespit ve Deerlendirmeler, Tasavvuf lmi ve Akademik Aratrma
Dergisi, Yl: 3, S. 9, Temmuz-Aralk, s.239-265.
Solmaz, S. (2005), Ahd ve Glen-i uars (nceleme-Metin), Ankara: AKM
Bakanl Yaynlar.
endeyici, zer (2015), Nesm ve Hurufilik Kitab, stanbul: Kesit Yaynlar.
Sunar, C. (1975), Melamilik ve Bektailik, Ankara: Ankara niversitesi lahiyat
Fakltesi Yaynlar.
Usluer, F. (2009), Huruflik-lk Elden Kaynaklarla Douundan tibaren, stanbul:

Kabalc Yaynlar.
Uysal H., Birden Bire Uyanmak (2. Blm),
http://www.huseyinuysal.org/birden-bire-uyanmak-2-bolum-2) (E.T.
25/11/2016).
Yavuz H. (2008), Rumz, TDV slam Ansiklopedisi, C. 35, stanbul: TDV
Yaynlar, s. 244.
EXTENDED ABSTRACT
Introduction
The term Hurufism comes from the Arabic word harf (), meaning a
letter of the alphabet. The plural form hurf ( )signifying many letters,
seems to be the etymological basis of Hurufism. Hurufism was established by
Fazlallah- Hurufi (d. 796/1394) in the four-teenth century in the region of Iran
in the Timurid (1370-1506) reign. In the beginning, he was still in the
mainstream of sufi tradition. Later, he did move towards more esoteric
spirituality. In 788/1386, he started to propagate his teachings all over Persia
and Azerbaijan. According to Fazlallah, the Qur'an is a kabbalistic system of
letters, as expounded by later Hurufis. The Universe is eternal and moves by
rotation. God is incarnated in everything. God is also embodied in words and
the 28 letters of the Arabic alphabet and the 32 letters of Persian. Seven is a key
number corresponding to noble parts of the face, the verses of al-Fatiha and
verbal confession of faith. God's visage is imperishable and is manifest in human
the best of forms. After Fazlallahs death, his ideas were developed and spread
by Nasimi and Aliul-A'la and Ibn Farishtah and other Hurufis. Bektashism in
Turkey and Ahl-e Haqq in Iran were influenced by Hurufism. These owe a lot of
their theological vocabulary to Hurufism. Through Nasm's poetry Hurufi ideas
influenced, in different degrees, people like Niyz-i Misr, Fuzl, Habb. The
Bektashi sufi order that was once widespread in Anatolia and the Balkans was a
repository for the Hurufi teachings and writings. In fact, many of Hurufi
manuscripts that are existent today were safeguarded in the libraries of
Bektashi lodges.
The main source of Hurufism is Fazlullh's Jvdn-nma. It was taken as a basis

in the works written later on Hurufism and in the principles put forward.
Various works about Hurufism and its principles were written and affected the
mystical thought and poets in Anatolia. One of these is Hakkat-nme. The work
is located at number 55 in the Abdulbaki Glpnarl Library in the Mevlana
Museum. There is no information about the author of the manuscript Mustafa
Rumz. The work consists of 21 foils.
Method
A record and copy of work of 21 pages was provided from Abdlbaki Glpnarl
Library of Konya Mevlana Library. Written and electronic resources and catalogs
were scanned in order to identify the copies of Hakkat-nme, which is included
in Mevln Mzesi Abdlbaki Glpnarl Ktphanesi Yazma Kitaplar Katalogu
prepared by Abdulbaki Glpnarl. The findings were evaluated. A single copy
was obtained and a transcription was made.
Findings (Results)
The concepts of Shari'ah, sect, ingenuity and truth are frequently emphasized in
the framework of Hurufism principles in Hakkat-nme, and the material and
spiritual dimensions of the universe and man are associated with letters and
numbers, and some verses are also commended in this way. In the text, there
are the verses, hadiths and remarks and religious and mystical people such as
Prophet Muhammad, Ali, Hasan, Hussein, Fatima, Fazlullh, Sayyid Nesimi and
Hallac- Mansur are often mentioned.
There are a number of problems related to Hakkat-nme, in which the thought

of Hurufism is expressed. No information could be obtained about Mustafa
Rumz (bin Osman) from Islimye who was shown by the writer as the author
of the work. As a result, the possible authorship of work was treated with
caution. A definite judgment could not be reached on the author, the date of
writing, and the authenticity (copyright-translation or commentary). There are a
few works registered with the name of Hakkat-nme in the sources but there is
no relation between them. In some sources there is a work called Hakkat-
nme, which is shown among the basic works related to Hurufism and which is
related to Sheikh Saf in some sources, but a comparison cannot be done
compared because this work isnt provided and determined. The text was
animated from a single copy and the general information about the content was
given.
Conculusion and Discussion
Just as in Jvdn-nma which is considered the main book of Hurufism and later
became source book on the same subject, the subjects are also scattered in
Hakkat-nme, and a plan has not been followed. In the work plain language is
used, the verses and hadiths are quoted, and the universe, the creation of
existence, and material and spiritual dimensions of man are explained by
verses, hadiths, letters and numbers.in accordance with the understanding of
Hurufism.
This study helps us to contribute studies recently done about Hurufism and in
this study Hakkat-nme is translated, considered with its general
characteristics, and compared with similar works. This study will determine its
place in the literature about Hurufism.

Harf Huruf PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Harf Huruf PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ADIYAMAN NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS DERGS

Yl : 8 Say : 24 Aralk 2016

Yayn Geli Tarihi: 13.11.2016 Yayna Kabul Tarihi: 13.12.2016

HURFLE DAR BR ESER: MUSTAFA RUMZNN HAKKAT-

Fazlullh- Esterabdye nispet edilen, farkl aratrmaclarca ayr bir din,

Anahtar Kelimeler: Hurflik, Mustafa Rumz, Hakkat-nme, inceleme,

A WORK ABOUT HURUFISM:

Described as a separate religion, denomination or sect by different

Keywords: Mustafa Rumz, Hurufism, Hakkat-nme, analysis,

gerek anlamyla milattan nce IV. ve III. yzyllardan itibaren Ortadoudaki

Kendisinden nceki harf ve say gizemciliini tasavvuf dncesiyle

bulunmaktadr. Lam-elif okunduu gibi yazlrsa ortaya gibi drt harf

Fazlullha gre mevcdt, mutlak varln tezhrdr. Bu zuhur melekt

meleklere, ibadetlerden ahirete, Kurandan hadislere, ksaca slamn snrlarna

Hurflik, Trklerin manevi hayatnda derin tesirler brakmtr. Varln srlarn,

2.1. Eser ve Mellif

Glpnarl (1973) tarafndan hazrlanan Hurflik Metinleri Katalogunda

Eserin fiziki zellikleri u ekildedir:

Cilt: 19.4x11.5, yaz: 14.2x8.2, st kt kapl mukavva ciltli, 65 yaprak. Tek

Ba: (2a) Vet-tni vez-zeytni ve ri Sinne ve hael-beledil-emn.

Hakkat-nmenin ilk sayfasnda (1a) Ha Kitbu aat-nme Esrr-

Kaynaklarda tespit edebildiimiz kadaryla Hakkat-nme adn ayan birka

alnm eserler zikredilirken Maher-nme, Mukaddemetl-hakyk, Ak-nme,

Aratrmalarmz neticesinde Hakkat-nme ve eserin kendisine nispet edildii

2.2. Genel zellikleri

Eserde konuyu pekitirmek amacyla yerde manzum paraya yer verilmitir.

Bin-y dest-i udretdir

Ylmaz Naiy bunlar

Suln Manru Enel-a dedikde alb etdiler, badehu ellerini

2 Beytin orijinali u ekildedir:

tekrar edilmi, her tekrarda yeni say kombinasyonlaryla balantlar

Hakkat-nmede zerinde durulan belli bal konular unlardr (Cvidn-nme

a. Allahn sfatlar ve tevilleri, Allahn varlklarda tecelli edii,,az

Fazlullhn Hurfler nezdindeki yeri sonlara doru u ekilde ifade edilir:

L mevcde ill h Falullhadr. Her kim ki, Falullh demde,

Hurflerin en belirgin zellii olan ayet ve hadislere harf simgecilii asndan

-2a- (1) Ha Kitbu aatil-ay4

3 evriyazda Arapa ve Farsa ibarelerin, ayet, hadis ve vecizelerin anlam ve aklamalar

Nt El-c Mutaf Rumz uddise Srruhul-aliyyil-am ve Kurrime Nuuhu

biimde yarattk. Sonra onu aalarn aasna indirdik. (Tn, 95/1-5).

aacn dallar, marifet bu aacn yapraklar, hakikat bu aacn meyvesidir. Tasavvufi

hakikat benim ahvalimdir. (el-Acln, Keful-Hafa, 2/518).

aati tatnda olan ecr- bn (8) kkleri yuar dallar aa alnr.

11 Beytin orijinali u ekildedir:

trbm aat; lomam erat, hamm arat, (15) nem marifet,

13 Nun. Kaleme ve (kalem tutanlarn) yazdklarna andolsun ki (Resulm), sen Rabbinin

Mellifin Hz. Peygambere nispet ettii bu szn kaynan bulamadk.

18 Biz, bismillah ifadesinin bandaki ba harfinin altndaki noktayz. Hz. Ali.

saklarsanz yine hikmete zulmetmi olursunuz. (Drim, Mukaddime, 34den akt.

24 Nn. Kaleme ve (kalem tutanlarn) yazdklarna andolsun ki (Resulm), sen Rabbinin

bilirler. (12) Ene mednetl-ilmi ve Aliyyun bbuh.27 le: Ene ve

27 Ben ilmin ehriyim, Ali de kapsdr. (el-Acln, Kefl-Haf, I/203-204).

Snen, K. ftith, 37).

ibretdir. ir gelip (11) tn almas r anra mlik olmasdr. El-n her

37 Ey brnp sarnan (Resulm)! Kalk ve (insanlar) uyar. (Mddessir, 74/1-2).

yevmid-devern h fen (7) bulmaz. Zevl da ermez. opraa dmez, te

Niyz uddise srruhul-lni remzi budur. Biz gelelim mefhm u melimize;

46 Ona ancak temizlenenler dokunabilir. (Vaka, 56/79).

zerinde yrm, gerek midir? Cevb buyurdlar: (13) Gerekdir. ll eger

deme (10) gelince mirt bize da degdi. Ol mirt- mcellda tm ftm

48 Cuma gnleri len namaznn klnmas nehy olundu.

Bundan alayanlar alad, alamayanlar (11) kendini ayretde odu. Hemn

53 Arif olana iaret yeter.