Professional Documents
Culture Documents
QUY PHM THC HNH NGN NGA V GIM THIU S NHIM OCHRATOXIN A
TRONG C PH
Code of practice for the prevention and reduction of ochratoxin A contamination in coffee
1. Gii thiu
1. Ochratoxin A (OTA) l c t vi nm c C quan quc t nghin cu v ung th
(International Agency for Research on Cancer) xp vo loi c th gy ung th cho ngi (nhm
2B). Ban chuyn gia v ph gia thc phm (JECFA: Joint Expert Committee on Food Additives)
thit lp Lng n vo hng tun c th chp nhn c tm thi (PTWI: Provisional
tolarable weekly intake) vi OTA l 100ng/kg trng lng c th. Nhn thc mi quan tm ton
cu ny, FAO xy dng ti liu Hng dn ngn nga s hnh thnh nm mc trong c ph
(2006) nh mt chin lc nhm gip cc nc sn xut c ph pht trin v thc hin cc
chng trnh quc gia ca h ngn nga v gim thiu s nhim OTA. OTA c sn sinh ra
do mt s loi thuc chi Aspergillus v Penecillium. c ph, ch c mt cc loi thuc chi
Aspergillus, c bit l A. ochraceus cng cc loi lin quan (A. westerdijkiae v A. steynii),
A.niger cng cc loi lin quan v A. carbonarius. OTA c sn sinh khi c cc iu kin v
hot nc, dinh dng, nhit ph hp cho s sinh trng v tng hp sinh hc.
2. Cc ging c ph thng mi ch yu c sn xut v bun bn l Coffea arabica (c ph
ch) v Coffea canephora (c ph vi).
3. Sau khi thu hoch, c ph c phn loi, lm kh ( dng qu hoc nhn), bo qun v
bun bn. m ca nhn c ph c gim xung ti mc ti a l 12,5 % ngn nga s
sn sinh OTA.
2. nh ngha [da theo TCVN 4334 (ISO 3509)]
Cc phn ca qu c ph, cha kh (Hnh 1)
Qu c ph ti (coffee cherry)
Qu nguyn vn, cn ti ca cy c ph.
Nhn, nhn ti (bean, fresh bean)
Ni nh (ht) ca qu c ph. Thng c hai nhn trong mt qu.
V qu trong (endocarp)
Thut ng khoa hc ca v tru. V cng bc ngoi, p cht vo ht khi cn ti nhng t
ht c ph co li khi kh.
Ni nh (endosperm)
Xt c ph thc kh (hulling)
Loi b v tru ca c ph thc thu c c ph nhn.
nh bng (polishing)
Cng on loi b v la cn st li trn c ph nhn bng phng tin c gii n thun.
Phn loi (sorting)
Qu trnh cng ngh loi b tp cht l, cc mnh v ca c ph v nhng nhn b khuyt tt
ra khi c ph nhn.
Rang (roasting)
X l nhit to ra nhng bin i vt l v ha hc trong cu trc v thnh phn ca c ph
nhn, lm nhn c ph c mu sm v hng v c trng ca c ph rang.
3. Ch bin qu c ph ti
4. Qu c ph c ch bin theo 2 h thng c bn (Hnh 2 v Hnh 3):
a) H thng ch bin kh lm ra sn phm l c ph t nhin hay qu c ph kh (ht nm trong
qu).
b) H thng ch bin t lm ra c ph thc, ht nm trong v thc.
5. Vi ch bin kh c ph t nhin, c qu c ph c phi nng trn t trng, sn lt gch,
sn b tng, thm ch c sn ri nha, hoc kt hp phi nng v sy c gii (c bit l cc
trang tri c cng ngh tin tin hn).
6. Vi ch bin t, cc phn ca qu c tch ring bng my, cho ra tht qu l sn phm
ph v c ph thc l sn phm chnh. C ph thc cn bc trong lp nht, lp nht ny c th
c loi ra bng cch ln men ri ra, hoc c loi trc tip bng my, khng cn ln men.
Sau khi nh sch nht hay l khng nh nht, c ph thc c em phi trn sn phi hay
gin phi vi nhiu cch khc nhau. C th s dng phi v sy kt hp.
7. Sau khi ch bin, c ph kh c th c bo qun, tch nhn ra khi m qu bng my xt
v qua phn loi theo kch c (phn hng), phn loi, nh bng, lm sch v ng bao trc
khi bn.
8. Rang c ph c th gip loi b mt phn ng k OTA. Ty theo qu trnh rang, OTA c th
c loi b t 65 % n 100 %.
9. Do quy phm ny tp trung vo vic gim thiu nhim OTA, vn l vn an ton thc phm
hng u trong sn xut c ph nhn sng, nhng cc chng trnh an ton thc phm cng
nghip cng phi qun l c hiu qu cc mi nguy tim n khc trong sn xut, ch bin v
ng gi, vn chuyn c ph.
4. Nhng thc hnh c khuyn co
4.1. Trc khi thu hoch
10. Khng th chc chn rng liu nm sinh OTA c th xm nhim qu c ph v pht trin ri
sn sinh ra OTA khi cn trn cy hay khng. S xm nhim trn cy c th theo hai con ng
khc nhau: hoc l qua hoa khng c du vt c th thy c, hoc l do s tc hi ca cn
trng nh mt c qu c ph (CBB- coffee berry borer) (Hypothenemus hampei), n c th
mang bo t vo trong cy bng cch c nhng l trong qu c ph v mt hoc nhiu hn
nhng ng rnh trong nhn c ph, li nhng du vt c th thy c.
11. Cc thc hnh c khuyn co gim s pht trin v sinh bo t ca cc nm sn sinh
OTA trn cy v nhn c ph l:
a) Gi cho cy c ph khe mnh thng qua vic p dng thc hnh nng nghip tt (GAP)
ng lc, nh l lm c, ci thin kt cu ca t, ta cnh, bn phn, kim sot dch hi, su
bnh v ti nc.
c th c ci thin da trn s nh gi khc nhau v vic gim st kim tra cht lng v an
ton sn phm.
c) Cht lng nc: Nn dng nc sch1) ch bin v nc bn c th dn n nhng iu
kin thun li cho vic sn sinh OTA.
d) Qu trnh ln men nn cng ngn cng tt (t 12 h n 36 h) nht phn hy v ht c
ph c th ra c. Cn thit lp cc th tc v tn sut theo di, cng nh loi v mc
nhim bnh (trong qu c ph nguyn liu) v nhit xung quanh.
e) Cn kim sot rui dm v nu chng qu nhiu cng c th nh hng n qu trnh ln
men.
f) C ph qu ti loi hai, vn c th coi l sn phm, c tch ra trong qu trnh phn loi
hoc bng nhng cch khc v a tr li ch bin, cn c mt chng trnh kim sot c th;
c ngha l p dng thc hnh phi sy tt, nh l c phng tin phi sy ring.
g) Cn xc nh v thc hin th tc ra (v d cn, m s lng nhn v, nhn bi bp, nhn b
trc v tru, nhng vt khng phi l c ph v lng nc dng).
4.6. Lm kh nhn c ph phn loi v ch bin
30. Mc ch chnh ca cng on lm kh l lm gim c hiu qu hm lng nc cao trong
qu c ph mi hi n mc an ton thu c sn phm n nh, an ton v c cht lng
tt.
31. Phn ny s cp n c hai phng php ch bin kh v t. Phn ln c ph lm ra
c phi nng.
32. Trong qu trnh phi, c ph c ri trn mt sn xi mng hay sn gch, cc tm bt, vi
nha nhng tm ct bng tre hay bng da si, cc gin phi ph bng cc tm kim loi hoc
li c.
33. Qu trnh phi c chia lm ba giai on. mi giai on, nm sinh OTA c c hi pht
trin khc nhau.
34. giai on u, c s gim nh hm lng m, khong 1 n 3 ngy i vi c ph qu v
1 ngy hay di 1 ngy i vi c ph thc. Hm lng nc cao (hot nc a w > 0,95) l
iu kin khng thch hp cho nm sinh OTA tng trng.
35. Giai on th hai l giai on hm lng m b mt ti a vi c c ph qu v c ph thc,
di iu kin tng t v trong cng thi gian. iu ny ch yu da vo cc iu kin phi v
cng ngh sn phi. Giai on ny c iu kin thun li cho nm sinh OTA tng trng, v th
cn phi tun th thn trng cc bin php c khuyn co mc 38.
36. giai on th ba, c c ph qu v c ph thc u kh hn nhiu so vi hai giai on
trn. Hm lng m cn li trong sn phm gim chm hn. Cc iu kin giai on ny
khng thun li cho s tng trng ca nm sinh OTA.
37. Nm sn sinh OTA i hi nhng iu kin thun li trong thi gian nht nh sinh trng
v sn sinh ra c t. Hot nc l yu t quan trng nht c xt n. hot nc cao
(aw > 0,95), nm sinh OTA hu nh khng sinh trng, m cc loi nm ho nc sinh trng
nhanh v nm men chim u th hn. hot nc thp hn (aw < 0,80), nm sn sinh OTA
c th xut hin nhng khng sn sinh c t, v hot nc thp di 0,78 n 0,76,
chng khng th sinh trng. Do , vic quan trng nht l kim sot khong thi gian c ph
c gi trn sn phi, vo khong hot nc m nm sn sinh OTA c th sinh trng
(aw 0,8 n 0,95). Theo cc kt qu thc nghim, nh hn hoc bng 5 ngy trn sn phi l
v hu hiu ngn nga s tch ly OTA. Ni chung hot nc ti a aw t 0,67 n 0,70
v m < 12,5 % (theo c s t) l bo v c ph thc khi nm bnh gy hi.
Theo quy nh ti TCVN 5603:2008 (CAC/RCP 1-1985) Quy phm thc hnh v nhng nguyn
tc chung i vi thc phm
1
trang tri hay trong nh kho ngoi trang tri, ng ri hay trong bao sch di nhng iu
kin bo qun thch hp.
41. cc nc sn xut c ph khc nhau, giai on x l c ph trong bun bn ni a thay
i theo cu trc ca chui v cc cng on thc hin. Giai on ny bao gm cc cng on:
sau lm sch, phn loi (theo mu sc, t trng), phn hng theo c ht, ng bao li, i khi
cn lm kh li, bo qun v vn chuyn. Cc cng on ny lm gia tng gi tr cho sn phm
thng mi, trc khi bn v a i rang xay.
42. Trong c qu trnh, phi bo v c ph cho khi b m tr li, xung cp v nhim cho.
Trong iu kin bo qun lu di, m tng i ca khng kh phi c kim sot cht ch.
Vi m tng i di 60 %, c ph cn tip tc kh, nhng nu m tng i trn 80 %,
c ph bt u ht nc. m ni bo qun c th bt ngun t sn v cc bc tng m
t, ma (do gi a n hay qua ch h), khng kh t hm, ln c ph kh v c ph m.
C th ngn nga hoc gim cc vn ny bng phng tin bo qun thch hp, p dng
thc hnh bo qun tt v theo di thng xuyn.
43. Vi nhng c ph hng thp hn, c th thy nhng qu c khuyt tt ht en v ht chua
cha OTA mc cao nht. i vi nhn c ph c chn lc, nhng khuyt tt phi thp
v cc nhn li b loi khng c trn ln vo c ph sch hay bn ra trc tip cho nh rang
xay, tr phi cc mu i din c phn tch OTA trc tip v ch ra rng chng c th chp
nhn c.
44. C th vn chuyn bng cc phng tin khc nhau t vng sn xut c ph n im mua
bn. iu ch yu phi quan tm y l trnh c ph b m tr li do s thay i kh hu c th
xy ra cc vng khc nhau v phi dng cc bin php kim sot cn thit.
45. Trong chui sn xut, th trng a phng l phn nhy cm nht, cn c s qun l
cc ci tin trong thc hnh. y, cc c quan chc nng, thng qua cc c ch quy tc hay
khng quy tc c th buc phi thi hnh v tc ng n cc thc hnh nhm bo m rng cc
nh sn xut phi hot ng theo hng m bo an ton sn phm.
46. Cc bn lin quan phi p dng quy trnh bo v c ph trong mi phn ca dy chuyn, t
chi nhng loi c ph cn nghi ng v trnh nhng thc hnh c th lm ny sinh hay lm gia
tng vn . C ph kh phi c bo v trnh b m li do tip xc vi nc, ln vi cc l
c ph m, ht m trong khng kh hoc b mt m, ti phn phi nc trong l sn phm. Cn
gim n mc chp nhn c cc khuyt tt c nguy c cha OTA cao. Cng cn phi bo v
c ph khi nhim bn t cc vt liu khc.
a) Cn thit lp cc yu cu v sinh ti thiu v phng php nh gi nhanh (bao gm phng
php ly mu vi mu nh i din cho l hng mi nhp xc nh m, cc mc khuyt
tt, nh gi cht lng vt l ni chung, cc du hiu hoc mi ca mc).
b) Thit k v cu trc kho phi thch hp cho vic duy tr s kh ro v tnh ng u ca c
ph bo qun.
b.1) Nhng c tnh mong mun l: sn xi mng chng m, khng b ngp, cc ng nc lp t
nhng v tr thch hp, trnh lm m c ph khi gp cc vn v bm nc, cc ca s, mi
nh chng nc v trn nh cao khng kh lu thng tt.
b.2) Khng c ph bo qun b nng chiu hay gn ngun nhit trnh xy ra chnh lch
nhit v s di chuyn ca nc.
c) Vn hnh phng tin bo qun phi t mc ti u nhm trnh s ly nhim cho, s ti ht
m; cho php qun l tt nht vic tip nhn, bn ra v cc cng on gia tng gi tr bo
ton cht lng c ph cho n khi c ph c bn cho bn tip theo trong chui sn xut.
Nhng khuyn co ch yu l:
c.1) Ghi chp tnh trng ban u v thi gian tip nhn l hng.
c.2) Xp cc bao c ph trn cc k trnh xa tng khng kh d lu thng.
c.3) Thc hin cc chng trnh v sinh v bo dng nhm bo m cc phng tin bo
qun c kim tra, lm sch v tn trang theo nh k.
c.4) Kim tra mt trong kho thng qua qun l dch bnh tng hp.
c.5) Cn tch ring cc loi c ph. iu ny i hi phi lp k hoch s dng din tch kho bo
qun v c mt h thng ghi bin bo. Cc vt liu phi thc phm khng c cng vi c
ph trnh lm nhim bn hoc lm hng sn phm.
d) Vic lm sch v phn loi c ph khng c lm h hi sn phm v mt vt l v iu ny
lm cho sn phm d b nhim bn/gim cht lng; cng khng a vo mt th ly nhim mi
v m bo gim thiu cc vt th khng mong mun n mc chp nhn c.
d.1) Bo m cc phng tin v thit b phi c gim st thng xuyn, c bo dng v
lm sch bng cc chng trnh bo dng v lm sch.
d.2) Khi bo qun kt hp vi lm sch v phn loi, phi ch trnh s ly nhim ca c ph
sau ch xut bi cc ph phm ca qu trnh ch xut, bi v tp cht (chng hn bng cch s
dng tng ngn v qut ht gi).
d.3) Loi cc khuyt tt ra khi sn phm chnh v bng cch loi b hay sng chng trc khi
a vo dy chuyn thc phm. Li phn b khng ng u gia cc hng c ph nhn phn
loi t c ph nhn x, bng chng cho thy rng ht li v v qu (cng c xem l li) i khi
cha OTA mc cao hn cc ht lnh. Da trn cc nghin cu su hn v s nhim OTA
ca cc ht li, c th cung cp cho cc bn lin quan mt hng dn r rng.
e) Vic vn chuyn c ph cng i hi nhng thc hnh thch hp trnh ti m, duy tr nhit
cng ng u cng tt v trnh nhim bi cc vt liu khc. Nhng khuyn co chnh
y l:
e.1) Che y c ph bc xp hay cha bc xp ln xe khi b ma.
e.2) Trc khi nhn hng ha mi, xe c phi c lm sch tn d ca l hng trc.
e.3) Xe vn chuyn phi c sn, thnh xe v mui xe ( cc xe ng kn) v c kim tra liu
c nhng ch m khi hay nc ma c th lt vo khoang hng ha. Cc tm bt nha che
y l hng cn c kim tra thng xuyn m bo sch v khng c l thng. Cn bo
dng thng xuyn gi gn xe trong iu kin tt nht.
e.4) Nn la chn cc nh cung cp dch v vn chuyn c tun th cc thc hnh vn chuyn
tt nh khuyn co.
4.8. Vn chuyn bng tu bin
47. C ph c vn chuyn t nc sn xut n nc tiu dng trong bao hay hng ri,
thng bng cc Container 18 n 22 tn. Dao ng nhit trong thi gian vn chuyn c th
dn n s ngng t nc (c nhng ht c phi k) v s ti m cc b. S ti phn
b nc c th dn n s tng trng ca nm v nguy c sn sinh OTA. Cc thc hnh c
khuyn co trong khi vn chuyn cng l:
a) Che y khu xp v d c ph chng ma.
b) Kim tra cc l c ph m bo rng chng kh ng u v c m di 12,5%,
khng c tp cht v lu n mc li.
c) Kim tra container trc khi xp hng m bo sch, kh v khng c ch h hng c
th lm nc lt vo container.
d) Cc bao phi c xp lp chng, cho trnh hnh thnh nhng ng rng chy dc (kiu
ng khi). Nhng bao trn cng v chung quanh phi c bc bng nhng vt liu c th
thm ht c nc ng nh ht keo silicagel hay nhng tm ba cng chng s sinh
trng ca nm sinh OTA. Vi c ph ri, nhng tm lt bng cht do c th nim phong
c (chng hn loi bao ln c thng kh) l thch hp v loi c ph ny nn cch xa mi
ca container.
e) Chn mt ch thch hp, khng b phi ra trc tip di thi tit, a hng ln tu nhm
gim kh nng ny sinh nhng tnh trng khng mong mun c th dn n nhim OTA nh
cp.
f) Gi cho cc l thng gi ca container c thng thong.
g) Trnh xp hng ln boong tu (tng trn cng) m khng c bo v v xp xa cc ni hi,
kt nc nng hay cc vch l t.
h) m c ph khng c qu 12,5 % mi ni, t ni bc xp n ni c ph c d
xung, bo qun v/hoc n ni ch bin khc nh l rang.
Hnh 1 - Qu c ph ti
Hnh 2 - S ch bin kh
Hnh 3 - S ch bin t