Professional Documents
Culture Documents
Trong Chop Mat - Malcolm Gladwell
Trong Chop Mat - Malcolm Gladwell
TRONG CHP MT
Bn quyn ting Vit Cng ty Sch Alpha
NH XUT BN LAO NG X HI
D n 1.000.000 ebook cho thit b di ng
Pht hnh ebook: http://www.taisachhay.com
To ebook: T Hi Triu
Ebook thc hin dnh cho nhng bn cha c iu kin mua sch.
Nu bn c kh nng hy mua sch gc ng h tc gi, ngi dch v Nh Xut Bn
MC LC
TRONG CHP MT .................................................................................................................................................. 2
LI GII THIU ......................................................................................................................................................... 4
Li gii thiu .............................................................................................................................................................. 6
Thuyt nhng lt ct mng ............................................................................................................................... 15
Pha sau cnh ca kha ....................................................................................................................................... 32
Sai lm mang tn Warren Harding................................................................................................................. 47
Thnh cng vang di ca Paul Van Riper .................................................................................................... 64
Tnh th tin thoi lng nan ca Kenna .................................................................................................... 92
By giy khu Bronx ......................................................................................................................................... 117
Hy lng nghe bng mt ................................................................................................................................... 149
LI GII THIU
Trong chp mt l mt cun sch vit v sc mnh ca vic ngh m khng cn suy ngh.
Ngay phn gii thiu, Malcolm Gladwell a ra mt tnh hung c bit. Mt bc tng
c c c mt hi ng khoa hc gm rt nhiu chuyn gia hng u ca mt bo tng
M khng nh chc chn l tht nhng cui cng c pht hin l gi mo. Khng
phi bng cc thit b ti tn m ch bng mt thong nhn ko di 2 giy ca mt s chuyn
gia khi h c dp thm bo tng. Nh vy ch cn 2 giy, h c th nm r c bn cht bn
trong ca bc tng hn c mt i ng chuyn gia ca bo tng nghin cu bc tng
trong 14 thng.
Chuyn g xy ra trong 2 giy v liu ngi ta c nn tin tng vo nhng quyt nh
m khng cn suy xt cn trng hay khng? Khi i mt vi tnh hung cn c nhng quyt
nh sng cn liu nhng quyt nh theo linh tnh c ng tin cy? Tr no ca mi ngi
liu c thc s c mt b vi x l. No b c th tng hp cc thng tin mt cch nhanh
nht v rt ra kt lun ngay lp tc m gii khoa hc gi l tim thc thch nghi. Tim thc
thch nghi chnh l mt ci my tnh khng l c th x l mt lng ln d liu mt cch
m thm v nhanh chng duy tr hot ng ca con ngi. Nhng b n v ci gi l tim
thc thch nghi ny s c gii thch v trnh by vi nhng v d minh ha su sc v rt
ng suy ngh. V d ti sao ngi ta li hay mc sai lm trc nhng ngi n ng cao
ro, p trai? S tn ti b n ca nhng quyt nh chp nhong nhng v cng sng sut
khi con ngi phi i mt vi tnh hung sng cht. Hay i khi v nhng nhn nh trong
chp nhong sai m ngi ta a ra nhng quyt nh cht ngi. V ngi ta vn khng
gii thch c ti sao li quyt nh nh vy? Malcolm Gladwell, cng l tc gi cun
Tipping Point (im bng pht), bng nhng phn tch ca mnh a ra nhng nhn
nh gy kinh ngc cho nhiu c gi.
Nhng v d in hnh c ng khi gi v m x di con mt ca mt nh tm l ng
dng rt ng c v suy ngm. T nhng hin thc trong lch s nh vic Warren Harding
tr thnh Tng thng M l mt sai lm in hnh ca hnh thc a nhn, phong thi lch
lm v p trai ca mt ng vin tng thng lm lu m kh nng chnh tr ca cc i
th khc, n nhng sai lm ca cc cnh st khi nhm ln gia mt ngi ang s hi vi
mt tn ti phm nguy him... cho n nhng tnh hung tin thoi lng nan ca nhng
chuyn gia m nhc trc nhng tc phm c o v rt xut sc ca mt nhc s chi
nhc rock nhng t c khn gi tn thng. Cn nhiu v d khc na nh nhng phn
tch cuc sng hn nhn, gii mt m trong chin tranh th gii th hai, bc tng Hy Lp
c i, ngi bn xe gii nht New Jersey, Tom Hanks, hn h siu tc, v cch nh gi con
ngi khi ch cn quan st qua phng
im then cht trong cun sch l khi nim v cc lt ct mng. Trong qu trnh v thc
ca mnh, chng ta rt ra nhng kt lun da trn nhng lt ct rt mng ca kinh nghim.
Chng ta a ra cc quyt nh nh th no, nhng quyt nh tt v khng tt, v ti sao
ngi ny li quyt nh tt hn nhng ngi khc? l nhng cu hi m Malcolm
Gladwell t hi v tr li, khm ph rng nhng iu m chng ta ngh v cc quyt nh
Li gii thiu
MT BC TNG GY NHIU TRANH CI
Thng 9 nm 1983, mt nh kinh doanh tc phm ngh thut tn l Gianfranco Becchina
t vn vi Bo tng J. Paul Getty bang California nhm thng lng mt v mua bn.
Theo li Bechina, ng ang c trong tay mt bc tng cm thch c tc t th k VI
trc cng nguyn. Bc tng ny c bit n vi ci tn Kouros mt tc phm iu
khc tc hnh chng trai tr kho thn, chn tri t ln trc v hai cnh tay t hai bn
sn. Cho n nay ch c khong 200 bc tng loi ny cn tn ti, hu ht chng u
c phc ch trong tnh trng b h hi nng hoc t nhng mnh v tm thy trong cc
hm m hoc cc khu khai qut kho c. Th nhng, bc tng ca Becchina hu nh c
bo qun nguyn vn. Bc tng cao hn 2 mt. Lp sng mu nht ta ra chng t n cn
tt hn nhng tc phm c cng loi khc. Bc tng thc s l mt pht hin k l v
tuyt vi. Nhng mc gi m Becchina a ra li cha n 10 triu la.
Ngi ca Bo tng Getty t ra thn trng. H quyt nh mn bc tng ri bt u tin
hnh xem xt k lng. Liu bc tng ny c ging vi cc bc tng Kouros khc c
bit n trc y khng? Cu tr li xem ra l ng nh vy. Kiu dng ca bc tng
dng nh lm ngi ta nh n bc tng Anavyssos trng by Bo tng Kho c hc
Quc gia ti Athens, iu ny c ngha l hai bc tng ny c th c mt mi lin quan c
bit no v thi gian v a im. Bc tng c tm thy u v khi no? Khng mt
ai bit r, nhng Becchina gi cho vn phng php l ca Bo tng Getty mt tp t liu
lin quan n xut x gn y ca n. Theo th bc tng Kouros nm trong b su
tp c nhn ca mt bc s ngi Thy S c tn l Lauffenberger t nhng nm 1930,
nhng trc n thuc v nh kinh doanh cc tc phm ngh thut Hy Lp ni ting,
Rousos.
Mt chuyn gia a cht n t i hc California tn l Stanley Margolis n bo tng v
dng mt knh hin vi lp th c phn gii cao kim tra b mt bc tng trong 2
ngy. ng tch ra mt mu th dy 1 cm v di 2 cm t ngay di u gi phi v tin
hnh phn tch, s dng cc dng c nh knh hin vi in t, my vi d in t, v cc
phng php nh php trc ph khi, nhiu x tia X, v hunh quang tia X. Margolis kt
lun rng: bc tng c lm t loi cm thch olomit ly t m c Cape Vathy
trn o Thasos, b mt ca n c bao ph bi mt lp canxi mng iu ny thc s c
ngha bi v khong cht olomit c th bin i thnh canxi cn phi tri qua mt qu
trnh ko di nu khng phi l hng nghn nm th cng phi mt hng trm nm. Hay ni
cch khc, bc tng c t rt lu. N khng th l gi mo.
Bo tng Getty rt hi lng. Mi bn thng sau khi bt u cuc gim nh c vt, h
ng mua bc tng. Ma xun nm 1986, ln u tin bc tng c em ra trng
by. Thi bo New York nh du s kin ny bng mt bi vit ng trn trang nht. Vi
thng sau, ngi ph trch ca Bo tng Getty v cc tc phm ngh thut Hy Lp c,
Marion True vit mt bi bo di v sinh ng v bc tng Kouros m Bo tng va c
nhanh chng duy tr hot ng ca con ngi. Khi bn bc ra ngoi ng, bng nhin
nhn ra rng c mt chic xe ti ang lao v pha bn, liu bn c thi gian xem xt tt c
kh nng m bn c th chn la? D nhin l khng th. Cch duy nht con ngi c th
tn ti cho n ngy nay l chng ta hnh thnh v pht trin mt c ch a ra quyt
nh c nhng iu chnh rt nhanh da trn mt lng thng tin rt nh. Nh nh tm
l Timothy D. Wilson vit trong quyn sch Strangers to Ourselves (L lm vi chnh mnh):
tr c hot ng hiu qu nht khi cc suy ngh cp cao v phc tp c chuyn n tim
thc, cng ging nh my bay phn lc c th bay nh b phn li t ng, m khng cn
hoc cn rt t s tr gip t con ngi hay cn c bit n l mt vin phi cng c
thc. Tim thc thch nghi c th lm c nhng iu phi thng nh nh gi x hi,
cnh bo nguy him, chinh phc mc tiu, v thc y hnh ng mt cch tinh vi v y
hiu qu.
Wilson cho rng tu tnh hung c th m chng ta s dng phng php suy ngh theo li
v thc hay theo li c thc. Quyt nh mi mt ng nghip v nh n ti l hnh ng
c thc. Bn suy ngh k trc khi thc hin. Bn cho rng nh th s rt vui v th l
bn mi ngi y. Cn quyt nh bt pht to ting vi ng nghip li c bn thc hin
mt cch v thc tc l quyt nh ny do mt phn khc ca no b thc hin v c
thc y bi mt phn khc ca nhn cch.
Nhng ln u gp mt ai , nhng khi phng vn mt ngi mun xin vic, hoc nhng
khi phn ng li mt kin mi hay nhng khi phi i mt vi vic phi ra mt quyt nh
nhanh chng trong tnh trng b gy sc p, chng ta s s dng phn th hai ca no b.
Chng hn, khi bn hc trng i hc, mt bao lu bn c th nh gi c trnh
ca mt ging vin? Sau mt bui hc? Hai bui? Hay l phi cn ti c hc k? Mt ln,
chuyn gia tm l Nalini Ambady cho cc sinh vin xem cun bng video di 10 giy v
mt ging vin ( ct b phn m thanh), b nhn ra rng nhng sinh vin ny khng gp
mt kh khn no khi nh gi v kh nng gy n tng ca ging vin . Sau ,
Ambady ct bt on bng v cho chiu li on bng ch cn thi lng nm giy nhng
nhng nh gi ca cc sinh vin vn khng thay i. Thm ch khi ch c xem cun bng
trong hai giy th kin ca h cng vn kin nh nh trc. Sau Ambady em nhng
nh gi c thc hin trong thi gian rt ngn ny so snh vi nhng nhn xt ca cc
sinh vin tri qua c kha hc do ging vin ging dy v b nhn ra rng v c bn
cc nh gi, nhn xt u ging nhau. Nh vy mt sinh vin khi xem on phim cm ko
di hai giy v mt ging vin cha tng gp mt cng s c kt lun tng t nh ca sinh
vin ngi trong lp ca ging vin trn vn c kha hc. y chnh l sc mnh ca
tim thc thch nghi trong mi con ngi.
Khi ln u cm trong tay cun sch ny, bn cng ang thc hin iu tng t nh
th, d bn c nhn ra hay khng. Bn cm quyn sch trn tay trong bao lu? Hai giy
chng? V trong khong khc ngn ngi , cch trang tr ca ba sch, hay bt c s lin
tng no m bn c v tn ca ti cng mt vi cu gii thiu m u v bc tng
Kouros, tt c chc hn to cho bn mt n tng nhng xo trn trong suy ngh,
nhng hnh nh v nhng nh kin chnh n tng li cun bn theo di quyn
nhng chn tri xa xi qua ng nhm m thay vo chng ta i nghin cu cch ra quyt
nh cng nh cch hot ng ca chnh chng ta da trn cc knh hin vi hin i nht.
Theo ti, iu s lm thay i cc cuc chin tranh, thay i cc chng loi hng ha m
chng ta nhn thy trn cc gian hng, thay i cch thc sn xut nhng b phim, cch
hun luyn nhn vin cnh st, cch ha gii cc cp v chng, cch kim sot cuc phng
vn xin vic v cn rt nhiu vic khc na. Nu nh c th gp tt c nhng s thay i
nh li, chng ta s to ra mt th gii khc bit v tt p hn. Ti tin tng rng c
th hiu c v bn thn cng nh cc hnh ng ca chnh mnh, chng ta phi tha
nhn nhng suy ngh trong chp mt cng c gi tr tng ng nh nhng phn tch da
trn l tr sau hng thng tri; v ti hi vng rng sau khi c quyn sch ny bn cng s
c chung mt nim tin nh th. Ngi ph trch ca Bo tng Getty v cc tc phm ngh
thut Hy Lp c, Marion True pht biu nh sau khi s tht v bc tng Kouros c
lm sng t: Ti lun cho rng cc quan im khoa hc c tnh khch quan hn nhng
nh gi ch da trn cm gic. Nhng by gi ti nhn ra rng mnh sai lm.
nghim vi Bill v Sue, v theo di s tc ng qua li gia hai ngi qua mt mn hnh
my tnh. Bill l ngi bt u cuc ni chuyn. Anh ta ni rng anh ta vn thch con ch c
v chng a g con ch mi. Anh ta khng h gin d hay th hin bt k thi chng i
no. C v nh Bill ch mun thnh tht gii thch nhng g mnh ngh.
Tabares lu rng nu chng ta theo di mt cch k lng th r rng l Bill ang t ra lo
lng v s b Sue ch trch. Theo ngn ng ca b m SPAFF anh ta ang phn nn, phn i
li v p dng sch lc ng vy nhng m ban u th t v ng nhng sau li
mun ci li. Thnh ra bn mi giy ca su mi giy u tin, Bill c nh m c thi
t v. Cn i vi Sue, trong lc Bill ni chuyn, hn mt ln cp mt c o rt nhanh,
y l du hiu quen thuc ca s khinh mit. Ri Bill bt u ni v s kh chu do ch
ca con ch gy ra. Sue tr li bng cch nhm nghin mt li v i p vi ging iu ln
lp ca k b trn. Bill tip tc ni rng anh khng mun c mt tm chn ngay gia phng
khch. Sue tr li: Em khng mun tranh lun v iu v li o mt mt ln na y
l mt du hiu khc ca s khinh mit. Tabares ni vi ti: Nhn ka, s khinh mit cng
th hin r rng hn. Chng ta ch mi bt u theo di m thy anh ta hu nh lc no
cng lo lng v s b ch trch cn c ta th o mt vi ln ri.
Rt nhanh khi cuc ni chuyn tip din, mt trong hai ngi biu hin nhng du hin
r rng ca s th ch. Tabares gi ti dng on bng li ch ra nhng chi tit nhy
cm ch din ra bt cht trong mt hoc hai giy. Mt vi cp v chng c th gii quyt
mu thun bng xung t. Nhng i vi cp v chng ny th khng c nhiu biu hin r
rng. Bill phn nn rng con ch nh hng nhiu n i sng ca h, v h lun phi
v nh sm do lo s con ch s lc tung mi th trong nh. Sue tr li iu l v l v ci
li Nu n mun cn th g, th n c th thc hin mi lm pht trc khi chng ta
kp tr v ri. Bill c v tn thnh. Anh hi kh gt u ri ni, ng, anh bit ch v ni
thm rng: Anh u c bo iu c l. Anh ch khng mun c mt con ch trong nh
th thi.
Tabares ch tay v pha on bng. Anh ta bt u bng cu ng, anh bit ch. Nhng
chnh l phng sch ng vy nhng m. Mc d anh ta bt u t thi ng tnh vi
v, nhng anh ta cng tip tc ni rng anh ta khng h thch ch. Thc s th anh ta ang
lo lng v s b ch trch. Ti c ngh rng anh ta chc hn phi l ngi t nh. Anh ta thc
hin ht thy mi s ng tnh. Nhng ri ti nhn ra anh ta ang p dng phng sch
ng vynhng m. Tht ng l rt d b nh la.
Bill tip tc: Anh ngy mt tin b hn. Em phi tha nhn iu . Tun ny anh tin b
hn tun trc, tun trc ri c tun trc na.
Tabares li cho dng on bng. Trong mt nghin cu, chng ti theo di nhng ngi
va mi lp gia nh, v iu thng xy ra vi cc cp kt thc trong cnh li d l khi mt
trong hai ngi mun c s tn thnh th ngi kia khng h p ng. Cn i vi nhng
cp hnh phc hn th ngi kia s ch lng nghe ri hng ng Mnh ni ng. iu
c li hn. Khi bn gt u t tn thnh v ni h hoc c, tc l bn ang th hin
du hiu ca mt ngi ng h nhng y Sue khng bao gi lm nh vy, d l ch mt
ln trong c bui th nghim, khng ai trong chng ti nhn ra iu ny cho n khi chng
ti thc hin qu trnh m ha.
iu tht k l, C Tabares ni tip. Khi h mi n y bn chng h c cm gic rng
h l mt i khng hnh phc. Ri khi h hon thnh cuc th nghim, chng ti hng
dn cho h cch xem xt cuc tranh lun ca chnh mnh, v h ngh tt c mi chuyn
din ra mt cch vui v. V mt no th dng nh chng c iu g bt n. Nhng ti
cng khng hiu ni na. H ci cch y cha lu v cn ang trong giai on mn nng.
Trn thc t Sue hon ton khng c nh nhn nhng. H ch ang tranh ci v con ch
nhng thc s c th ni l mi khi bt ng kin, c y hon ton khng chu nhn
nhng. s l mt trong nhng nguyn nhn gy ra nhiu iu tai hi ko di sau ny.
Ti khng bit h c th duy tr cuc hn nhn ca mnh trong vng by nm ti hay khng.
Liu khi cuc hn nhn ca h c cn nhng cm xc tch cc khng? Bi v trn thc
t nhng chi tit c v kh quan th li chng mang li iu g sng sa mt cht no.
Vy Tabares tm c g trong cuc hn nhn ny? V kha cnh k thut m ni,
Tabares ang o m lng cm xc tch cc cng nh tiu cc, bi v mt trong nhng
pht hin ca Gottman l c th duy tr c mt cuc hn nhn th t l gia cm xc
tch cc v tiu cc trong cuc th nghim phi t c t nht nm trn mt. Tuy vy,
thnh tht hn m ni, qua cuc ni chuyn ngn ngi ca Bill v Sue, nhng g Tabares
pht hin ra l nt c trng trong cuc hn nhn ca h. Bi v theo cc nghin cu ca
Gottman, tt c cc cuc hn nhn u c nt c trng ring, ging nh mt kiu DNA ca
cc cp v chng vy, nt c trng ni bt ln trong bt k s tc ng qua li c
ngha no gia v v chng. (DNA vit tt ca deoxyribonucleic acid: cu t c bn ca t
bo di truyn). y l l do ti sao m Gottman li lun ngh cc cp v chng k li cu
chuyn v ln u tin h gp g, v ng pht hin ra rng khi ngi chng hoc ngi
v thut li tnh tit quan trng nht trong mi quan h ca h, th ngay lp tc nt c
trng ca cuc hn nhn c th hin.
Gottman ni: Tht n gin kt lun. Ti va mi xem cun bng ny hm qua. Ngi
ph n k li, Chng ti gp nhau vo mt bui trt tuyt cui tun, anh ta vi mt
m bn b, ti cng c mt cht cm tnh vi anh ta v chng ti hn h. Nhng sau
anh ta nc rt nhiu ru, anh ta v nh v i ng, ti i trong sut ba ting ng h.
Ti nh thc anh ta dy v ni rng ti khng ng tnh vi ci cch x s nh vy. Anh
ng l ngi n ng ti. Anh ta tr li: ng th y, m ny, anh thc s phi ung
rt nhiu. Lun c vn l nt c trng trong mi quan h ny, v mt s tht ng
bun l iu ny s tn ti mi. Gottman ni tip: Ln u tin khi bt u thc hin nhng
cuc phng vn nh vy, ti ngh c l no chng ti li ang mang n cho nhng con
ngi ny mt ngy nhm chn. Nhng t l d on chnh xc l rt cao, v nu bn tin
hnh thc hin li, ht ln ny n ln khc bn s nhn c kt qu tng t.
C mt cch hiu nhng g m Gottman ang ni n l s dng php loi suy v ci m
nhng ngi s dng m moc gi l ch vit. M moc c cu thnh t cc du chm v
cc nt gch, trong mi nt gch c di c qui nh ring. Nhng khng mt ai c
th sao chp li di ca n mt cch chnh xc. Khi ngi ta gi i mt bc thng bo
tim thc s sng lc, phn tch tnh hung din ra trc mt, t b qua nhng chi tit
khng lin quan. V tht s th tim thc ca chng ta rt gii trong lnh vc ny, n hot
ng hiu qu ti mc cch suy ngh theo phng php chia nh vn thnh nhng lt
ct mng thng a ra cu tr li c chnh xc cao hn cch suy ngh k cng v thu
o.
Nhng b mt bn trong phng ng
Hy tng tng rng bn ang cn nhc ti vo mt v tr cng vic no . Bn xem
bn s yu l lch ca ti v cho rng ti c cc k nng cn thit. Nhng bn vn mun
tm hiu xem liu rng ti c ng l ngi ph hp vi cng ty ca bn hay khng. Liu ti
c lm vic chm ch khng? C trung thc, sng to khng? tr li nhng cu hi ny,
sp ca bn a ra hai s la chn. La chn u tin l gp g ti hai ln mi tun trong
vng mt nm c th l i n tra, n ti, hay i xem phim cho ti khi bn tr thnh mt
trong nhng ngi bn thn thit nht ca ti. (Gi s, trong trng hp sp ca bn l
ngi i hi kh kht khe). La chn th hai l tt vo thm gia nh ti khi ti khng c
nh v dnh ra khong na gi quan st xung quanh. Bn s chn phng n no?
Cu tr li c v hin nhin l bn s chn phng n th nht: y l li suy ngh theo kiu
nhng lt ct dy. Bn cng dnh nhiu thi gian tip xc vi ti, cng thu thp c nhiu
thng tin, bn s cng c c s nh gi tnh cch ca ti. ng khng? Ti hi vng rng
cho n lc ny ch t th bn cng phi c mt cht nu khng mun ni l tin tng
hoi nghi cch tip cn ny, bi v theo chuyn gia tm l Samuel Gosling, vic phn xt
nhn cch mt con ngi l v d rt in hnh minh chng cho hiu qu khng ng ca
phng php chia nh vn thnh nhng lt ct mng.
Gosling bt u tin hnh th nghim ca ng bng mt nghin cu v tnh cch con
ngi trn tm mi sinh vin i hc. thc hin th nghim ny, ng s dng mt bn
cu hi iu tra, c nh gi cao m ng gi l Bn K Nm Yu T Ln (Big Five
Inventory), bn k ny nh gi con ngi qua nm kha cnh:
1. Tnh hng ngoi. Bn l ngi ci m hay kn o? Vui v hay d dt?
2. S tn thnh. Bn l ngi d c nim tin hay a nghi? Lun gip mi ngi hay gi
thi bt hp tc.
3. S tn tm, chu o. Bn l ngi ngn np hay ba bn? K lut, t gic hay thiu quyt
tm, ngi kh?
4. S n nh ca cm xc. Bn l ngi lo ngh hay im tnh? Kin nh hay d dao ng?
5. S ci m, tip thu ci mi. Bn l ngi giu tr tng tng hay l ngi thc t, khng
vin vng? Khng l thuc hay d thch ng?
Sau Gosling cho nhng ngi bn thn ca tm mi sinh vin in vo mt bng
cu hi tng t.
Phng php chia nh vn thnh nhng lt ct mng chng phi l kh nng siu nhin
g qu i l lm. N l phn ch yu to nn phn ngi trong hai ch con ngi.
Chng ta p dng phng php ny mi ni: khi gp ai ln u tin, khi phi linh cm
tc th v s vt hay khi i din vi mt tnh hung l lm. Chng ta p dng n bi v con
ngi cn phi trng cy vo kh nng ny do c qu nhiu th lc v hnh bn ngoi, c
qu nhiu tnh hung m nu ch cn trng vo chi tit ca nhng lt ct rt mng, chng
ta s thu c nhng hiu bit phi thng, thm ch ch cn n mt, hai giy.
Chng hn, tht kinh ngc khi c bao nhiu ngh nghip v mn hc khc nhau c mt t
din t kh nng c bit tin tng su sc vo tm quan trng v ngha ca nhng lt ct
kinh nghim mng nht. Trong mn bng r, vn ng vin no c th hiu v nhn thc
c tt c mi tnh hung xy ra xung quanh mnh c cho l ngi c c phn on
ca mt quan ta. Trong qun i, nhng v tng ti ba c n l s hu mt coup
doeil dch t ting Php c ngha l kh nng lic nhanh: nng lc quan st v nm bt
tnh hnh trn chin trng mt cch nhanh chng. Bn thn Napoleon s hu mt coup
doeil. Patton cng vy. Nh iu hc David Sibley k li rng ti mi Cape May New
Jersey, c ln t khong cch hai trm thc ng pht hin thy mt con chim ang bay
v bit ngay rng l con b cu o di, ging chim nh qu him sng ni c ct t gn
cc dng sng. Trc ng cha bao gi nhn thy mt con b cu o di ang bay no c,
v lc ng cng khng c th gi c th xc minh mt cch cn thn. Nhng ng c
kh nng nm bt c nhn t m nhng ngi quan st nhn dng chim gi l giss
y chnh l ct li ca vn v ch nh vy thi cng . (giss l mt thut ng dng
trong ngnh iu hc. Sau thnh cng vang di ca cun sch Trong chp mt thut ng
ny c s dng rng ri).
Tt c cc k nng nhn dng loi chim u da trn n tng ch quan ca ngi quan
st nh cch con chim chuyn ng, dng v ca con chim khi n xut hin tc thi cc
gc khc nhau, khi quay u, khi bay hay khi n ng nghing xung quanh, Sibley cho
bit. Tt c nhng nhn t ny kt hp li to ra mt n tng duy nht v con chim v
n tng ny thc s khng th pht biu v din t bng li c. Khi bn bt ng pht
hin thy mt con chim th bn khng th c thi gian phn tch tnh hung v ni
rng bn thy n nh th ny hay th kia nn n phi l loi chim ny m khng phi l loi
chim khc. iu hm cha nhiu yu t mang mu sc bm sinh v bn nng hn. Sau
qu trnh luyn tp lu di, khi bn quan st loi chim s gy ra trong b no bn mt s
thay i nh, t ngt. V t mt ci nhn thong qu, bn s nhn ra c s vt trc
mt bn.
Nh sn xut phim ca Hollywood Brian Grazer, ngi lm ra nhng b phim n khch
nht trong sut 20 nm qua, chnh xc ch dng mt th ngn ng din t v ln u tin
ng gp nam din vin Tom Hanks. l vo nm 1983. By gi Hanks hu nh vn cn l
nhn vt c rt t ngi bit n. Tt c nhng g anh y lm c l xut hin trong
chng trnh truyn hnh m ngy nay chng ai cn nh n na c tn l Bosom Buddies.
Grazer ni: Anh y bc vo v c kch bn phim Splash, ngay lc , ti c th ni vi
cc bn l ti mng tng ra iu g. Trong khonh khc u tin y, Grazer nhn
thy Hanks l mt con ngi c bit. Chng ti tuyn chn hng trm ngi cho vai
Braden ni: Ti nhn thy ci g? Ti nm trn ging v suy ngm. Ti thc hin
iu nh th no? Ti khng c cu tr li cho nhng cu hi . iu ny lm ti nh
mun pht in ln. N hnh h ti. Ti xem xt li v kim tra mt cch k lng qu
pht bng trong tr nh c gng lun ra vn . Liu cc tay vt c sy chn, c bc
thm mt bc na hay h lm cho qu bng bt cao hn (y l nhng yu t c th
thay i cc ng tc vn ng ca h)? Nhng dng nh nhng du hiu m Braden s
dng a ra cc kt lun ca mnh c chn su trong tim thc, v ng khng th
ln ra c.
y l c s lp lun then cht th hai v ngh v cc quyt nh ni ln t tim thc con
ngi. Trc ht, nhng nh gi tc thi din ra trong khong thi gian v cng nhanh:
chng da trn nhng lt ct mng nht ca kinh nghim. Nhng con ngi li khng c
thc v chng. Trong th nghim ca trng Iowa, kh lu trc khi nhng ngi chi bi
thc s nhn thc c vn , h bt u trnh b bi mu n cha nhiu nguy
him trong khi b no c thc ca chng ta cn thm by mi qun bi na mi a
ra c kt lun cui cng v nhng g ang din ra. Khi Harrison, Hoving cng nh cc
chuyn gia ngi Hy Lp ln u tin i din vi bc tng Kouros, h cm thy mt ln
sng ca lc y trc gic v nhng thng ip bt cht xut hin trong u khin Harrison
phi tht ln: Ti rt ly lm tic khi bit iu . Nhng t lc xut hin mi nghi ng
u tin y, cn mt chng ng rt di na h mi lit k chnh xc c ti sao h li c
cm gic nh vy. Hoving ni chuyn vi rt nhiu cc chuyn gia nghin cu v ngh
thut, nhng ngi m ng gi l nhng qu bom cng ph gi mo (fakebuster) v tt
c nhng ngi ny u din t hnh ng khm ph ra chn tng ca cc tc phm ngh
thut nh l mt qu trnh m h n k l. Hoving cho bit nhng chuyn gia ny cm thy
s dn nn t ngt trong tr no, mt lot nhng d kin r rng phn nh trn ngp
trong tm tr khi h quan st tc phm. Mt fakebuster m t li tri nghim ca mnh c
nh th i mt v cc gic quan ca ng l mt n chim rui ang bay ti bay lui qua rt
nhiu trm trung chuyn. Trong khong thi gian tnh bng pht nhng cng c lc tnh
bng giy, v fakebuster ny ghi nhn c nhng tn hiu cnh bo Hy cn thn!
Sau y l on tng thut li ca Hoving v nh s hc chuyn nghin cu ngh thut,
ng Bernard Berenson: [Berenson] thnh thong li khin cho cc ng nghip ca mnh
phi kh s bi v khng th din t ni lm th no ng c th nhn ra mt cch r rng
nhng khuyt im rt nh, nhng chi tit mu thun trong tc phm c th khng nh
n nu khng phi l gi mo th cng l mt th cp nht. Trn thc t, trong nhng
trng hp khng r cn c nh vy, Berenson ch c th ni rng bng ng cm thy c
iu g bt n. Trong tai ng vng vng ting chung kch thch tr t m. C mt s
phin mun nht thi khin ng phi tm ch . Hoc nu khng ng s cm thy m
man, chng mt, mt cn bng. Kh c mt s din t mang tnh khoa hc no c th l gii
cho vic bng cch no Berenson nhn bit c ng ang ng trc mt th gi mo
hay ch do ngi ta ba t ra. R rng, phi mt mt chng ng rt di na Berenson
mi c th hiu c vn .
Nhng nh gi tc thi v s nhn thc nhanh nhy din ra sau mt cnh ca c kha
kn. Vic Braden ang c nhn su vo trong cnh ca ng kn . Ban m, ng thc khuya
nh trng hp ca Velma, mt trong 4 ph n thuc nhm Anne Klein, c cho bit mnh
khng chn c ngi n ng no v khi ni chuyn vi mi ngi n ng c u
ngay lp tc i n quyt nh. Velma o mt v ni tip Ngay t lc h cho ti, ti
khng c cm tnh vi h,. Ron, chuyn vin phn tch ti chnh ti mt ngn hng u t,
li chn c hai ngi ph n. Trong hai ngi ph n y, c mt ngi Ron quyt
nh ngay sau khong mt pht v sau khi cuc ni chuyn c mt na. Cn quyt
nh hn h tip vi ngi kia, Lillian bn s hai, c a ra ngay lp tc khi Ron
ngi xung i din c. Ron ni y ngng m C y c khuyn li. Bn n mt ni
nh th ny v bn ngh rng mnh s gp ton nhng lut s hay nhng ngi y v
nghim ngh. Nhng Lillian li hon ton khc. Lillian cng c cm tnh vi Ron. C cho
bit Bn c bit ti sao khng? Anh y l ngi Louisiana. Ti thch ging ni ca nhng
ngi vng . V ti lm ri ci bt ca mnh ch xem anh y s lm g, v ngay lp
tc anh y nht n ln. Kt thc bui ti tham gia vo cuc, c rt nhiu ph n c cm
tnh vi Ron ngay khi h gp anh, v c nhiu ngi n ng, ngay khi nhn thy Lillian,
cng n c. C hai ngi u l nhng ngi vui tnh, li cun v d truyn cm hng
sang ngi khc. Cui bui ti h hn, Jon, mt sinh vin y khoa mc b vt mu xanh en
cho bit Bn bit khng, nhng c gi u rt thng minh nhanh nhn. Ngay trong pht
u, h bit ngay rng h c thch anh chng ny khng, h c th a anh ta n ra mt
cha m khng, hay anh ta ch l mt anh ngc theo kiu whambam. Jon hon ton ng,
ch tr chi tit: khng phi c gi no cng l ngi nhanh nhn v sc so. mt bui hn
h c kh nng cn phi p dng phng php chia nh vn thnh nhng lt ct mng,
phn ng nhng ngi tham gia thng l ngi kh nhanh nhn v thng minh.
Nhng gi s rng, ti s thay i mt cht ni quy ca cuc hn h chp nhong. iu g s
xy ra nu ti c gng nhn vo sau cnh ca kha v yu cu mi ngi gii thch v s la
chn ca h? Tt nhin, tt c chng ta u bit rng iu khng th thc hin c: b
my suy ngh trong tim thc ca chng ta mi mi b gi kn. Nhng nu ti khng cn
trng khi hnh ng v bt mi ngi d g i chng na cng phi gii thch v n tng
u tin cng nh quyt nh nhanh chng ca h th iu g s xy ra? l nhng g m
hai ging vin ca i hc Columbia, Sheena Iyenga v Raymond Fisman thc hin, v h
khm ph ra rng khi bn bt mi ngi phi t gii thch, mt iu rt k l v rc ri s
xy ra. Nhng g trc y c v ging nh nhng bi tp chia nh vn thnh nhng lt
ct mng r rng v thun tu nht gi li tr nn hon ton kh hiu.
Iyenga v Fisman l mt b i k quc: Iyenga l ngi gc n cn Fisman l ngi Do
Thi. Iyenga l nh tm l cn Fisman l mt chuyn gia kinh t. L do duy nht khin h
tin hnh nghin cu v cuc hn h chp nhong l v trc y ti mt ba tic c hai
tng tranh ci v nhng kt qu tng ng ca mt cuc hn nhn v tnh yu v mt cuc
hn nhn do sp xp. Fisman ni vi ti Mi ngi cho l chng ti c c mt mi
tnh lng mn di lu. Fisman l mt ngi n ng mnh khnh trng ging nh mt cu
thiu nin, v anh ta c kiu hi hc y v ch giu. iu lm ti cm thy t ho. R
rng tt c nhng g bn cn l con s ba n c vi thin ng ca ngi Do Thi,
v th ti l ngi may mn trn con ng ca mnh. C hai ging vin ny u gi vai tr
l ngi iu khin cc bui ti hn h chp nhong phng sau ca qun Bar West End
trn ng Broadway, i din vi khu vc ca i hc Columbia. Nhng bui ti hn h
h li rt him khi cm thy mnh khng bit. Chng ta cn phi chp nhn s tht ny v
ni cu ti khng bit thng xuyn hn na.
Tt nhin, trong th nghim ca Maier cn c bi hc th hai cng c gi tr tng ng.
Cc i tng nghin cu ca Maier u khng tm ra cu tr li cho cu hi a ra. H u
nn ch. H ngi trong 10 pht v chc chn nhiu ngi trong s h cm thy h ang
trong tnh trng nh khi trt mt k thi quan trng, rng s ngu dt ca h b vch
trn. Nhng h khng h ngu ngc. V sao li th? Bi v tt c mi ngi trong cn phng
khng phi c mt tr c m l hai, v cng lc trong khi tr c tri gic c ca h b
chn li th tim thc ca h li xem xt t m cn phng, phn tch chn lc cc kh nng, v
x l mi manh mi c th nhn thc c. V khonh khc n tm ra cu tr li cng l lc
n hng dn h gii p vn mt cch thm lng v chc chn.
.................Lisa ....................................
................. Matt ...................................
................. Hiu git l ..........................
.................Ch doanh nghip .................
................. John ...................................
................. Thng nhn .......................
................. Bob ....................................
................. Nh T Bn ................. .......
................. Holly ..................................
.................Joan ..................................
.................T m ...............................
.................Cc cng ty .......................
.................Anh ch em ........................
................. Peggy ................................
................. Jason .................................
................. Bp ....................................
.................Cng vic ni tr .................
.................Cha m ..............................
................. Sarah ................................
................. Derek ...............................
Ti cho l hu ht cc bn u nhn thy bi kim tra ny c kh hn mt cht, nhng cc
bn s vn hon thnh vic t cc t vo nhm t kh nhanh. By gi, hy th tip bi
kim tra ny:
................. Em b .........................................
chng ta phi dng li v suy ngh trc khi quyt nh chn nhm cho mt t nh t
thng nhn d qu trnh ny ch din ra trong vi trm milli giy.
Khi a ra bi kim tra IAT, cc chuyn gia tm l hc thng khng s dng nhng bi
kim tra cn n giy v bt ch nh trong nhng bi m ti va gii thiu vi cc bn. Hin
nay, nhng bi kim tra kiu ny thng c tin hnh trn my tnh. Nhng t c cho
s lin tc k tip nhau chy vt trn mn hnh, v nu t c cho thuc vo nhm ct
bn tri, bn s nhn vo ch ci e, cn nu t thuc vo ct bn phi, bn s nhn ch
ci i. Li th ca vic lm bi kim tra IAT trn my tnh l cc cu tr li s c o thi
gian theo milli giy, v nhng kt qu thu c s c s dng chm im cho ngi
tham gia bi kim tra. Do , nu thi gian bn hon thnh phn II ca bi kim tra Cng
vic/ Gia nh lu hn mt cht so vi thi gian s dng cho phn I, chng ti s kt lun
rng bn c mi lin tng gia n ng v lc lng lao ng mc trung bnh. Nu thi
gian dnh cho phn II ca bn ko di lu hn nhiu th chng ti s nhn nh rng khi
nhc ti lc lng lao ng, bn c mi lin tng t ng rt mnh n n ng.
Mt trong nhng l do khin kiu bi kim tra IAT tr thnh mt cng c nghin cu ph
bin trong nhng nm gn y l do nhng tc ng m bi kim tra ny o m c
khng h phc tp; nh nhng ngi trong lc lm phn th hai ca bi kim tra IAT trn
khi t cm thy tc lm bi ca mnh ang gim xung xc nhn, bi kim tra ny l
mt cng c khin bn au u bi nhng kt lun ca n. Theo Green Wald, Khi c mi
lin tng mnh m t trc , ngi ta s tr li trong khong thi gian t 400 n 600
milli giy. Ngc li nu khng c mi lin tng ny, h s phi mt thm 200 n 300
milli giy na a ra cu tr li iu ny cho thy nhng tc ng theo kiu ny c nh
hng rt ln . Mt trong nhng ng nghip c rt nhiu kinh nghim trong lnh vc tm
l hc ca ti m t iu ny ging nh hiu ng m bn c th o c bng ng h
mt tri.
Nu bn mun lm th mt bi kim tra IAT trn my vi tnh, bn c th truy cp vo a
ch sau: www.implicit.harvard.edu. Ti a ch ny bn c th tm c mt s bi kim tra,
bao gm tt c nhng bi kim tra IAT trong c bi kim tra IAT v chng tc. Ti lm
bi kim tra IAT v chng tc nhiu ln, v kt qu lm bi ca mi ln lun khin ti cm
thy hi rng mnh. Trc khi bc vo bi kim tra, bn s phi tr li cu hi bn c thi
nh th no i vi ngi da en v ngi da trng. Ti tr li rng ti coi tt c cc
chng tc u bnh ng nh nhau, v ti chc hu ht trong s cc bn cng s tr li nh
th. Khi , bn s bt u lm bi kim tra. Bn c yu cu rng cn phi hon thnh bi
kim tra ny nhanh ht sc c th. Trc tin l phn khi ng. Mt lot nhng tm nh
chn dung chy nhanh trn mn hnh. Khi nhn thy khun mt mt ngi da en, bn s n
phm e v xp n vo nhm bn tay tri. Cn khi nhn thy mt khun mt da trng, bn s
nhn vo ch ci i v t bc nh vo nhm bn phi. Ch c nhng ci
........................................hnh ng gy tn thng.............................
.................xu xa ................................................................................
..............vinh quang ...........................................................................
............................................................................................................
.............................................................................................................
........................................tuyt vi.........................................................
Cm gic xu h ca ti thm ch cn tng ln hn na. Nhng ti khng gp bt k mt kh
khn no c.
Xu xa? Ngi M gc Phi hoc nhm mang ngha xu
Hnh ng gy tn thng? Ngi M gc Phi hoc nhm mang ngha xu
Tuyt vi? Ngi M gc u hoc nhm mang ngha tt
Ti lm thm bi kim tra ln th hai, ri n ln th ba, v ri ln th t, vi hi vng rng
cm gic thnh kin ti t s bin mt. Tuy nhin khng c iu g khc bit xy ra.
Thnh ra c n hn 80% nhng ngi tng lm bi kim tra ny hon thnh bi ca
mnh vi nhng mi lin tng thin v ngi da trng, iu ny c ngha l hon thnh
cc cu tr li khi c yu cu t nhng t mang ngha tt vo nhm Ngi da en,
khch hng no da trn v b ngoi. Golomb cho rng tt c nhng ai bc chn vo cnh
ca phng kinh doanh u c xc sut mua xe bng nhau.
Trong cng vic ny, anh khng c php c nh kin trc bt k mt i tng khch
hng no. Golomb ni i ni li iu khi chng ti gp nhau, v mi khi nhc n, khun
mt ng li tot ln ci nhn thuyt phc tuyt i. Nhng nh gi vi vng s dn n
tht bi. Anh phi to cho khch hng cm gic thoi mi nht. Mt ngi bn hng cn non
kinh nghim s nhn vo mt khch hng v ni, Tay ny trng c v ging mt k chng
sc mua ni mt chic xe. l li suy ngh d nht ca mt ngi bn hng bi v i khi
nhng ngi t kh nng nht li l nhng ngi lm tin nht. Golomb k tip Ti c v
lm n vi mt ngi nng dn. Trong sut nhiu nm ti bn cho ng ny loi xe.
Chng ti k hp ng qua nhng ci bt tay, ng y a cho ti t 100 ri ni, Hy
mang chic xe n nng tri ca ti. Thm ch chng ti khng phi vit c n t
hng. No nu anh nhn thy ngi n ng ny cng vi b qun o lao ng v ng phn
b ca ng ta, anh s cho rng ng ta khng phi l khch hng ng quan tm. Nhng thc
t, nh chng ti ni trong v bun bn ny, ng ta li l mt khch hng rt ho phng.
Hay i khi ngi ta nhn thy mt cu b cn ang trong tui thanh thiu nin v l cu
ta i. V ri bui ti ngy hm , cu ta tr li cng cha m, h chn cho cu mt chic xe
v khi y th hin nhin vit ha n cho h s l mt ngi bn hng khc.
Nhng g Golomb cp ti v vic hu ht nhng ngi bn hng u rt d mc phi li
theo kiu Warren Harding trc y. Nhng ngi bn hng ny khi quan st mt khch
hng v mt l no h n tng u tin v v b ngoi ca v khch che khut ht
mi on thng tin khc m h c gng thu thp ngay trong pht u tin tip xc .
Trong khi , Golomb lun c gng hng thi v hnh ng ca mnh ti xu hng c
tnh chn la cn trng hn. ng hng mi loi ng ten mnh c ra ngoi thu thp
xem liu rng v khch hng chc chn hay vn cn do d, h c hiu bit hay ch l
nhng k ng nghch v vn xe c, h ng tin hay li c nhng hnh vi mp m kh
nghi v t nhng suy ngh cht n khi chia nh vn thnh nhng lt ct mng nh
th, Golomb c gng iu chnh li v lc b nhng n tng ch n thun da trn nh
gi v b ngoi. B quyt thnh cng ca Golomb nm ch ng quyt nh chin u vi
nhng sai lm theo kiu Warren Harding.
Qua mt khch hng kh kho
Cu hi t ra y l ti sao chin lc ca Bob Golomb c th hot ng hiu qu n
vy. l do nhng sai lm theo kiu Warren Harding ha ra li ng mt vai tr rt ln v
hu nh khng c tha nhn trong vic kinh doanh xe. V d, hy xem xt cuc th
nghim x hi ng ch c tin hnh vo nhng nm 1990 bi mt ging vin lut tn
l Ian Ayres Chicago. Ayres tp hp 38 ngi trong c 18 n ng, 7 ph n da trng, 8
ph n v 5 ngi n ng da en vo cng mt nhm. Ayres b ra rt nhiu cng sc
lm sao cho v ngoi ca h cng ging nhau cng tt. Tt c nhng ngi trong nhm u
khong 25 26 tui. Tt c u c sc hp dn va phi. Tt c u c yu cu mc
nhng b qun o bnh thng theo kiu c: ph n th mc o kiu v vy thng, i giy
bng cn n ng th mc nhng chic s mi tay ngn hoc s mi ci kn c, qun chng v
giy loafer (kiu giy da c di rng ko ngang mi giy, chn ngi i ch cn trt vo
v khng cn phi tht buc). Tt c bn h u c a cho cng mt trang truyn tranh
ba cun tp ch. V h c ch dn i ti tt c 242 khu bun bn xe hi trong khu vc
Chicago v gii thiu bn thn l nhng tay tho vic cn tr, tt nghip i hc (trong
cuc th nghim nhng ngi tham gia vo vai nhng chuyn gia phn tch h thng ti
ngn hng) v hin ang sng khu vc rt hin i trong thnh ph Chicago ln cn vi
Streeterville. Nhng hng dn v cc nhim v h cn lm thm ch cn c th hn na.
H s phi bc vo khu mua bn xe v i ngi bn hng tip cn vi mnh. Khi h
s phi ni Ti mun mua mt chic xe, v ch vo chic xe c gi thp nht trong phng
trng by. V sau khi ngi bn hng a ra li cho hng m u, h s phi mc c qua
li cho n khi ngi bn hng hoc l chp nhn mc gi h a ra hoc l t chi khng
mc c thm na trong hu ht cc trng hp, qu trnh ny s din ra khong 40 pht.
Nhng g m Ayres c gng lm l nhm vo cu hi rt c th: Khi tt c nhng yu t khc
u ngang bng tuyt i th mu da v gii tnh s nh hng th no n mc gi m mt
ngi bn hng trong khu bun bn xe s a ra?
Kt qu thu c rt gy n tng. Li cho hng ban u m nhng ngi n ng da
trng nhn c cao hn 725 la so vi mc gi ghi trong ha n ca ngi bn (tc
mc gi m ngi bn phi tr cho nh sn xut xe). Trong khi mt ph n da trng nhn
mc gi cho cao hn 935 la th trung bnh nhng ngi ph n da en s phi nghe
mc gi cho cao hn 1.195 la. Th cn n ng da en th sao? Mc gi cho m ngi
bn hng a ra cao hn hn so vi mc gi ghi trong ha n bn hng l 1.687 la.
Thm ch sau 40 pht mc c, trung bnh mi ngi n ng da en c th nhn c mc
gi gim, cao hn 1.551 la so vi mc gi ha n. Sau nhng cuc thng lng mt
nhiu thi gian nhng ngi n ng da en trong cuc th nghim ca Ayres lc kt thc
vn phi nhn mc gi cao hn mc gi m nhng ngi n ng da trng khng cn tn
mt li mc c 800 la.
Chng ta ngh g trc kt qu ny? Liu c phi nhng ngi bn xe Chicago u l
nhng k c nim tin rt m qung, lun phn bit v c thnh kin trc vn gii tnh
hay khng? y chc chn l li gii thch cc oan nht cho nhng g din ra. Trong
kinh doanh bun bn xe, nu bn c th thuyt phc c ai tr tin theo mc gi ghi
sn (mc gi c dn trn ca s xe trong cc phng trng by), v nu bn c th thuyt
phc h mua mt chic xe vi ph bo him trn gi, nhng chic gh da, v h thng m
thanh cng vi nhng bnh xe lm bng nhm, bn c th kim c mt khon hoa hng
t v khch c tin , li nhun ny s bng ng s tin bn c th kim c t su v
khch hng m rt c th bn li cn phi i mt vi nhng cuc mc c y kh khn.
Hay ni cch khc nu bn l ngi bn hng, lun c nhng cm d rt ln c gng tung
ra cc chiu che mt nhng v khch hng nh d. Thm ch nhng ngi bn xe cn c mt
t rt c bit dng m t nhng v khch hng tr theo ng gi ghi sn. H c gi l
nhng laydown (nhng khch hng kh kho). C mt cch hiu v nghin cu ca
Ayres l nhng ngi bn xe ch n gin quyt nh chung rng ph n v ngi da en l
nhng laydown. V vy, khi nhn thy mt ai khng phi l ngi da trng h s ngh
thm Aha! y ch l mt k ngc v ng nghch. Mnh c th kim c mt khon ln
y.
Tuy nhin li gii thch ny khng mang ngha nh vy. Xt cho cng, nhng ngi mua l
ph n v ngi da en trong th nghim ca Ayres ln lt a ra nhng du hiu thc
s r rng rng h khng phi l nhng k ngc v ng nghch. H l nhng ngi c
chuyn mn v tt nghip i hc. H lm nhng ngh c nh gi rt cao. H sng
vng ln cn giu c ca thnh ph. H n mc nh nhng ngi thnh cng. H thng
minh tin hnh mt cuc mc c trong sut 40 pht. Vy th liu c bt k iu g trong
nhng thc t c a ra trn y cho thy h l nhng k nh d khng? Nu nghin cu
ca Ayres l bng chng cho thy s phn bit i x l c thc, th khi nhng ngi
bn xe ca Chicago nu khng phi l nhng k c nim tin m qung k quc nht (m iu
ny dng nh l khng th) th cng l nhng ngi ngc nghch n mc hon ton
khng hay bit n nhng u mi cho sn v nhng v khch ny (iu ny cng khng th
xy ra). Theo ti, thay v th, c iu g tinh vi, kh thy hn ang din ra y. iu g
s xy ra nu v mt l do no nh kinh nghim, ton b s hiu bit v vic bn xe,
hay nh nhng g m h hc hi c t nhng ngi bn hng khc nhng ngi bn xe
ny li c mi lin tng mnh m, v thc gia nhng laydown vi ph n v nhng
ngi thuc nhm thiu s? V iu g s xy ra nu h lin kt mt cch v thc hai khi
nim ny trong u, theo ng nh cch m hng triu ngi M lm khi qui kt nhng
t xu xa v ti c cho ngi M gc Phi trong bi kim tra IAT v chng tc, sao cho khi
mt ph n hay mt ngi da en no t chn qua cnh ca khu bun bn, theo bn nng
h s ngh ngay n mt k nh d?
Nhng ngi bn hng ny c th cam kt mt cch c thc v mnh m v vn bnh
ng gii v bnh ng chng tc. H cng c th khng nh lc qu quyt lc khng rng
mc gi m h a ra da trn nhng hiu bit phc tp nht v tnh cch ca khch hng.
Nhng nhng quyt nh m h a ra do tnh th thc bch khi mi mt v khch hng
bc chn qua cnh ca li khng ging nh vy. l mt loi phn ng v thc. H lng
l thu thp nhng chi tit hin nhin v nhanh nht v nhng ngi mua hng trong cuc
th nghim ca Ayres hay ni cch khc chnh l gii tnh v mu da ca nhng khch
hng ny v sau kt hp chng vi nhng nh gi ny sinh thm ch khi gp tt c
cc kiu bng chng i ngc v mi m khc. Nhng ngi bn hng hnh ng ging
ht nh nhng c tri tham gia b phiu trong cuc bu c tng thng nm 1920. Khi nhn
vo Warren Harding, nhng c tri ny i ngay ti kt lun v ngng suy ngh. Trong
trng hp ca nhng c tri, sai lm m h mc phi mang n cho h mt v tng
thng ti t nht trong lch s nc M. Cn trong trng hp ca nhng ngi bn xe,
quyt nh a ra mc gi cao ngt tri i vi nhng khch hng l ph n v ngi da
en khin nhng ngi c th mua xe lng dn ra.
Golomb lun c gng i x vi tt c cc khch hng ca mnh bnh ng nh nhau bi v
ng nhn thc c chnh xc nhng quyt nh vi v s nguy him nh th no khi ch
da trn chng tc, gii tnh v v b ngoi. i khi mt ngi nng dn vi v b ngoi
khng gy thin cm, trn mnh mc b qun o lao ng bn thu trn thc t li l ngi
rt giu c vi khu t 4.000 mu Anh (khong gn 16.200.000m vung) tri rng, cn
nhng c, cu b tui thiu nin sau s quay tr li cng vi ba m. Cng c vi trng
hp chng thanh nin da en li l c nhn qun tr kinh doanh tt nghip trng Harvard,
v ngi ph n tc vng nh nhn li quyt nh mua xe cho c gia nh. V l d nhin,
lc ca Saddam Hussein Kuwait. Nhng hon ton l mt trn chin theo kiu Kuwait
truyn thng: hai lc lng v trang c t chc c trang b mt khi lng ln v kh
chin u mt i mt trn chin trng. Sau chin dch Bo tp sa mc, Lu Nm Gc dn
b thuyt phc rng loi hnh chin tranh ny khng sm th mun s li thi: khng mt k
no li ngu ngc n mc dm thch thc nc M i u trong mt cuc chin tranh
qun s thun tu. Trong tng lai, cc cuc xung t s c tnh lan truyn. Chng din ra
cc thnh ph cng thng xuyn nh trn chin trng vy, k hoch hnh ng cng
quan trng khng km g v kh, ng thi giao tranh khng nhng bng qun i m con
bng c tim lc v kinh t, vn ha. Nh mt chuyn gia phn tch ca JFCOM ni: cc
cuc chin sp ti s khng ch l nhim v ca lc lng qun i. Nhn t quyt nh
khng phi l bn h c bao nhiu xe tng, lm m bao nhiu chin hm hay bn ri
bao nhiu chic my bay m nm phng php chia r cc b phn trong h thng ca
ch. Ngoi nng lc chin u, bn cn phi ch n kh nng tin hnh cuc chin. Qun
i cn c lin kt vi h thng kinh t, nn vn ha cng nh cc mi quan h c nhn.
Chng ta phi hiu r ng dy lin lc gia tt c cc h thng .
By gi vi Thch Thc Thin Nin K, i Xanh nhn c cc ngun cht xm nhiu
hn bt k i qun no trong lch s. JFCOM pht minh ra ci gi l nh Gi Hot ng
Thc Thi (Operational Net Assessment), cng c a ra nhng quyt nh cn i nhm x
l k ch thnh mt dy cc h thng qun s, kinh t, x hi, chnh tr ng thi to ra
mt ma trn m t mi lin h gia cc h thng v ch ra mi lin kt no gia cc h
thng s d b tn cng nht. Nhng ngi ch huy ca i Xanh cng c trang b mt
cng c c tn l Hot ng Da Trn Hiu Qu (EffectsBased Operations), gip h vt
ra ngoi li suy ngh v cc phng php qun s truyn thng: tn cng ch bng vic bn
trng mc tiu v ph hu ti sn qun s ca i phng. H cn nhn c mt bn
a nng cho php s dng ngay lp tc thng tin thu thp c t tnh hnh cuc chin gi
l Hnh nh Cc Hot ng Lin Quan Chung, CROP (Common Relevant Operational
Picture) mt cng c lp k hoch tng tc chung. H cn c cung cp thng tin
cng cc tin tc tnh bo ln cha tng thy t bt k ngun no trong chnh quyn M, v
mt phng php lun mang tnh h thng. H c tt c phng tin m Lu Nm Gc hin
s dng.
Chng ti xem xt tt c cc yu t bao qut, ton din c th nh hng n mi trng
ca i phng nh chnh tr, qun s, kinh t, x hi, vn ha, th ch, ngi ch huy ca
JFCOM, tng William F.Kernan, ni vi cc phng vin trong thng co bo ch ca Lu
Nm Gc sau khi tr chi chin tranh kt thc. C nhng yu t lm suy yu kh nng ca
mt dn tc C nhng nhn t m nu tc ng vo chng th ngay lp tc c th ph v
nng lc tim tng ca c mt quc gia nh: kh nng truyn t t tng, kh nng khi
dy sc mnh qun chng nhn dn, hoc c th lm nh hng ti ch, lng quyt tm
dn tc... t th tiu b my quyn lc nc . Hai trm nm v trc Napoleon
vit rng mt v tng khng nm chc bt c iu g, khng hiu r v k ch, v tuyt
i s khng th bit c mnh ang ng u. Chin tranh n sau mt lp sng m.
Mc ch ca Thch Thc Thin Nin K l vn mn sng m ln, nh vo cng nng
ca cc v tinh cng sut ln, cc b cm bin cng cc siu my tnh.
Xt trn nhiu phng din, l l do gii thch v sao quyt nh la chn Paul Van Riper
vo vai ch huy ca i li l mt quyt nh y tnh sng to, bi v nu Van Riper
ng v tr no, th s l mt s la chn hon ho. Van Riper khng tin rng bn c
th xua tan lp sng m ca chin tranh. Th vin t trn tng hai trong cn h ca ng
bang Virginia cht y cc tc phm vit v cc l thuyt phc tp v cc chin lc qun
s. Xut pht t nhng kinh nghim ca bn thn thu c trong cuc chin Vit Nam
cng nh s hiu bit uyn thm v cc quan im ca nh l lun qun s ngi c Carl
von Clausewitz, Van Riper dn b thuyt phc rng chin tranh bn thn n l mt
ng ziczac, hn n v khng th d on trc c. Trong nhng nm 1980, Van
Riper thng xuyn tham gia vo cc bi tp hun luyn v theo hc thuyt qun s,
JFCOM cn c ng trong Thch Thc Thin Nin K th nghim v cch ra quyt nh
mt cch c h thng v da trn nhng phn tch. ng khng thch nhng iu ny. N i
qu xa v ko di qu lu. Ti nh rng c mt ln, ng cho bit, gia lc chng ti ang
thc hin d bi tp. Ngi ch huy s on ra lnh, Dng li, hy quan st v tr ca qun
ch. Chng ti tm n chn ting ng h, nhng cui cng qun ch li xut
hin ng sau chng ti, lm o ln cc k hoch m chng ti chun b t trc .
Khng hn l Van Riper ght tt c nhng phn tch da trn l tr. Nhng ng ngh chng
khng ph hp vi cc din bin trn chin trng, ni m nhng s bt n ca cuc chin
cng nh p lc ca thi gian khin con ngi ta khng th so snh cc phng n chn
la cc phng php cn trng v bnh tnh.
u nhng nm 1990, khi cn l hiu trng ca i hc qun on lnh thu nh b
(Marine Corps University) Quantico bang Virginia, Van Riper kt thn vi Gary Klein.
ng ny ang iu hnh mt cng ty c vn Ohio v l tc gi ca cun sch c ta
Ngun gc ca sc mnh (Sources of Power), mt trong nhng tc phm kinh in v cch
ra quyt nh. Klein tin hnh nghin cu trn cc y t, cc nhn vin ti khoa hi sc
cp cu, lnh cu ha v nhng ngi thng xuyn a ra quyt nh trong tnh trng
phi chu p lc, t mt trong nhng kt lun m ng rt ra l khi a ra quyt nh,
nhng ngi ny khng so snh mi kh nng c th xy n mt cch logic v c h thng.
chnh l cch con ngi c dy ra quyt nh, nhng trong thc t, chng ta
thng ra quyt nh qu chm chp. Cc y t, lnh cu ha trong nhng nghin cu ca
Klein thng nh gi tnh hung hu nh ngay lp tc ri hnh ng, da vo kinh
nghim, trc gic v mt loi m phng gn ng ca tr c. i vi Van Riper, iu
dng nh c th din t rt chnh xc cch con ngi ra cc quyt nh trn chin trng.
Mt ln, tha mn tr t m, Van Riper v Klein cng mt nhm khong mi hai ngi
bao gm cc tng t thuc qun on lnh thu nh b p my bay ti s giao dch
chng khon Mercantile New York. Van Riper t nh vi mnh rng, ngoi s ch huy
trong thi k chin tranh ra ng cha bao gi nhn thy mt ni no huyn no nh th ny
ng v cc bn c th hc hi c iu g t ni y. Khi ting chung vang ln bo
hiu ngy lm vic kt thc, cc v tng bc ln sn giao dch v bt u tr chi lin
quan n cng vic kinh doanh. Sau h a mt nhm cc nh giao dch chng khon t
ph Wall ti cn c qun s trn o Governor tham gia tr chi chin tranh qua my
tnh. Nhng nhn vin giao dch chng khon chi rt xut sc. Tr chi ny i hi h phi
quyt nh dt khot, nhanh nhy vi mt lng thng tin hn ch trong tnh trng chu
sc p ln. D nhin l nhng iu ny lin quan n cng vic hng ngy ca h. Sau
Van Riper a nhng con ngi ny n Quantico, a h vo trong cc xe tng v yu cu
h thc hin cc bi tp bn n tht. i vi Van Riper th mi chuyn dng nh ngy
cng tr nn r rng hn, v c bn nhng ngi tr thc qu kh, u tc b x ny b
buc phi tham gia vo mt cng vic tng t vi ban ch huy ca qun on lnh thu
nh b s khc bit duy nht c chng ch l ch mt bn t cc vo tin bc cn
bn kia t cc vo mng sng. Ti cn nh ln u tin nhng nhn vin giao dch
chng khon gp g cc tng t qun i, Gary Klein cho bit. l vo mt ba tic
ru cocktail, ti nhn thy c iu g thc s khin ti git mnh. Trc mt bn l
nhng ch huy lc lng Hi qun, hu ht u l cc tng hai, ba sao m bn bit mt v
tng Hi qun th trng nh th no ri y, mt s ngi cha bao gi n New York.
Bn cnh l nhng nhn vin giao dch chng khon ngi New York tr trung tui
khong hai mi, ba mi. Ti quan st cn phng thy c nhng nhm t hai n ba
ngi, v nhm no cng c cc thnh vin ca c hai bn. Ch c iu h li khng t ra
khch so. H trao i kin, bn lun si ni vi nhau rt t nhin thoi mi. Ti t nh
rng, nhng con ngi ny l nhng ngi bn tm giao. H x s vi nhau bng tt c s
knh trng.
Ni cch khc, Thch Thc Thin Nin K khng ch l mt cuc chin u gia hai lc
lng qun s. N thc s l trn chin gia hai trit l qun s hon ton i lp. i
Xanh da trn cc c s d liu, cc ma trn, v h phng php lun ca mnh c th
nm c ton b nhng mu , nng lc ca k ch. Cn i do mt ngi n ng
ang nhn vo mt ngi nhn vin giao dch chng khon lun hnh ng theo bn nng,
a ra mt nghn quyt nh ngay tc khc v coi tng Hi qun nh mt ngi bn tm
giao.
Vo ngy u tin ca tr chi, i Xanh b hng chc trong s hng nghn qun
xung vng Vnh Persia. H b tr mt hng khng mu hm ngay ngoi khi quc gia ca
i . , da vo sc mnh ni tri ca lc lng qun i hng hu, i Xanh gi ti
Van Riper mt ti hu th gm tm im, trong im th tm yu cu Van Riper phi
u hng. H hnh ng vi s tin tng tuyt i, bi v ma trn nh Gi Hot ng
Thc Thi (Operational Net Assessment) ca h ch ra nhng v tr s h ca i v
nhng ng thi tip theo cng nh cc phng n tc chin m i s c kh nng thc
hin. Nhng Van Riper li hnh ng khc vi nhng g m my tnh d on.
i Xanh t nh sp cc thp pht sng vi ba v cc ng dy cp quang ca mnh vi
mt gi nh rng khi i buc phi s dng cc phng tin lin lc qua v tinh,
in thoi di ng, v nh th th h c th bt c nhng thng tin lin lc ny.
H cho rng i s b bt ng v iu ny, Van Riper nh li. Bt ng ? Bt k ai c
tm hiu bit mt cht cng hiu rng khng th trng cy vo nhng k thut ny.
chnh l li suy ngh ca i Xanh. Liu cn ai dm s dng in thoi di ng v v tinh
nhn to na sau nhng g xy ra i vi Osama bin Laden Afghanistan? Chng ti
lin lc bng ngi a th trn nhng chic xe gn my, v thng tin c n di dng
cc cu cu nguyn. H c hi ti rng, Anh lm th no ra lnh cho cc phi c ca
anh ct cnh m khng cn cc thng tin lin lc gia phi cng v thp ch huy? Ti tr li,
Cc ngi cn nh nhng g xy ra trong Chin tranh th gii ln th hai ch? Chng ti
s dng h thng truyn tin bng tn hiu.
K th m i Xanh vn ngh rng c th d dng nm r n gin nh c mt quyn sch
m sn bng nhin tr nn b n hn. Vy i ang lm ci g? C cho l Van Riper ang
b th uy v ln t khi phi i mt vi k th mnh hn i. Nhng i vi nhng tnh hung
nh vy, th ng ta qu l mt tay rt kh chi. Ngy th hai ca cuc chin, Van Riper
b tr mt i tu bao gm nhng chic thuyn nh trong vnh Persia ln ra du vt
nhng chin hm ca lc lng hi qun i Xanh. Sau , khng mt li cnh bo trc,
ng oanh tc chng bng cuc t kch ko di mt ting ng h vi hng lot tn la
u n ht nhn tm thp. Khi cuc tn cng chp nhong ca i kt thc, mi su
chin hm ca nc M b vi su di y vnh Persia. Nu nh Thch Thc Thin Nin
K khng phi l mt cuc din tp m l mt trn chin thc s th c l hai mi nghn
qun nhn v c ph n M b git cht trc khi qun i ca h kp bn mt pht sng
chng tr.
Vi t cch l ngi ch huy lc lng ca i , ti hnh dung rng i Xanh tng
tuyn b rng h s thng qua mt bn chin lc ngn chn chng ti bng nhng n
tn cng ph u, Van Riper cho bit. Do ti chn cch tn cng trc. Chng ti
thc hin ht thy cc tnh ton xem cc chin hm ca h c kh nng phng ra bao nhiu
tn la u n ht nhn tm thp, v chng c g phc tp c khi t cc hng khc nhau:
trn tri, di bin, trong t lin, ngoi khi, chng ti phng ra nhiu tn la hn con s
. Chng ti ch c kh nng bn trng mt na trong s cc chin hm ca h. Do
chng ti chn la k lng nhng mc tiu m chng ti mun: hng khng mu hm,
nhng con tu tun dng ln nht. H b xung su chin hm, th chng ti nh m
ti nm chic.
Vy th iu g xy ra trong ngy hm ? Nhng tun v nhng thng tip theo, cc nh
phn tch JFCOM a ra rt nhiu li gii thch cho s vic ny. Mt s ngi ni rng
iu ny ch xy ra trong nhng trng hp c bit do con ngi to ra trong cc tr chi
chin tranh. S khc th cho rng trn thc t, cc chin hm s khng bao gi c th d
dng b tn cng nh th. Nhng khng mt li gii thch no c th thay i c thc ti
rng i Xanh phi gnh chu mt tht bi thm hi. Tn ch huy xo quyt thc hin
nhng g m trong vai tr ca mnh hn c th lm. ng ta phn cng li, nhng khng
hiu sao iu ny li khin i Xanh b bt ng. Xt trn mt phng din no , v vic
rt ging vi tht bi m Bo tng Getty vp phi khi tin hnh nh gi bc tng
Kouros: H s dng nhng phn tch cn k, hon ton da trn l tr, nhng v mt
nguyn nhn no phn tch ny li khng th tm ra c bn cht ca vn m ng l
ch cn dng bn nng pht hin ra. Trong qung thi gian Vng Vnh, nng lc nhn
thc nhanh nhy ca i khng h b mai mt, st m trong khi i Xanh th li tri
li. Vy iu xy ra nh th no?
Cu trc ca tnh bt pht
Mt bui chiu ch nht cch y khng lu, mt nhm hi kch ng tc (chuyn biu din
m khng cn chun b trc) c tn l Mother (Ngi M) c cuc biu din trong tng
hm ca mt siu th pha Ty bang Manhattan. Mc d l mt bui chiu lnh gi ngay
sau L T n, nhng cn phng vn cht cng khn gi. Tm din vin trong c ba n v
nm nam ca nhm hi kch tham gia biu din, tt c bn h u tui t hai mi n
ba mi. Sn khu trng khng, tr tri, chng by bin g ngoi su chic gh gp mu
trng. Nhm Mother s biu din mt tit mc c nhng ngi trong gii kch ng tc
gi l Harold. H bc ln sn khu m chng h chun b trc bt k tng no v ct
truyn cng nh vai din, h ly cm hng t nhng xut ngu hng ca khn gi ri
sau biu din mt v kch ko di ba mi pht.
Mt trong nhng din vin ca nhm hi kch ln ting yu cu s xut t khn gi.
Ngi my, mt khn gi ngh. Trong ngh thut kch ng tc th li ngh ny qu l
rt him khi xy ra, v trong trng hp , n din vin Jessica, ngi xut hin u tin
trong v kch sau ny cho bit khi nghe thy cm t ngi my th trong tm tr c lc
y xut hin mt xc cm suy xt c lp v c lin tng n s tc ng ca cng ngh v
cc mi quan h. Ri, ngay lp tc c bc ln sn khu, lm ra v ang c ha n thanh
ton ca mt cng ty truyn hnh cp. Trn sn khu din cng Jessica cn c mt nam din
vin, anh ta ang ngi trn chic gh quay lng v pha c. H bt u cuc ni chuyn. Lc
liu anh ta c bit mnh ang vo vai nhn vt no khng? Khng mt cht no, v c
Jessica hay bt k khn gi no cng vy. Nhng khng hiu nguyn c do u m mi th
li tot ln s lin tng rng Jessica ang ng vai b v cn ngi nam din vin ang
trong vai ng chng trong hon cnh b v pht in ln vi chng khi nhn c ha n
thanh ton cho nhng b phim khiu dm trn truyn hnh cp. Ri ln lt, ng chng
phn ng li bng cch ti ln u a con trai ang tui thanh thiu nin, v sau
mt hi hai din vin ny i ti i lui trn sn khu, c thm hai din vin na ng vai hai
nhn vt khc xut hin. Mt ngi l chuyn gia v tm thn hc chuyn gip cc gia
nh vt qua nhng cn khng hong trong hn nhn. Cn trong cnh khc, mt din vin
gin d ngi sp xung gh. Anh ta ni Con ang phi gnh chu mt ti li m con chng
h gy ra. Chng thanh nin ny ang vo vai a con trai ca cp v chng n. V kch
din ra sun s nh th cc din vin phi mt nhiu ngy luyn tp. i lc c mt vi
li thoi v hnh ng khng t c hiu qu nh mong mun nhng khng kh trong
phng vn lun ht sc vui v cn khn gi th h reo thch th. V xt mt cch ton din,
ngay trc mt cc khn gi, nhm kch ny c mt mn trnh din v cng hp dn,
sng ng.
Hi kch ng tc l mt v d rt in hnh minh ha cho li suy ngh m Trong chp mt
ang cp n. N i hi ngi din vin phi a ra nhng quyt nh rt phc tp do
s thi thc ca tnh th m khng cn da trn bt k kch bn hay ct truyn no.
chnh l nhn t khin cho hi kch ng tc tr nn hp dn v thng thn ra m ni n
lm cho mi ngi ht sc kinh ngc. Nu ti c nh mi bn trnh din v kch do ti
vit trc m ng khn gi trong khi bn ch c mt thng din tp th ti ng rng hu
ht cc bn s khng nhn li. Chuyn g s xy ra khi bn cm thy hi hp trong ln u
tin biu din trn sn khu, khi bn qun li thoi, hay khi b khn gi la , ch giu?
Nhng t ra th mt v kch din theo li truyn thng cng c mt kt cu nh sn. Mi li
to ra nhng din vin hi kch ng tc thc s ti nng. Ngi din vin ti cn tr hnh
ng, trong khi nhng ngi c ti li pht trin n.
Chng hn sau y l cuc i thoi ng tc gia hai din vin trong lp hc ca Johnstone:
A: Ti ang b au chn.
B: Ti e rng ti s phi ct b n bng phu thut.
A: ng khng th lm nh vy c tha bc s.
B: Ti sao li khng?
A: V ti kh gn b vi n.
B: (Mt ht can m) No mi ng li y.
A: Tha bc s ti cng c du hiu bt thng cnh tay.
Trong cnh ny, hai din vin tham gia nhanh chng tr nn nn ch. on kch khng th
tip tc. Din vin A c mt cu ni a v t ra l ngi kh thng minh (Ti kh
gn b vi n) nhng on kch li chng cho thy s khi hi. Do vy Johnstone cho
dng cnh ny li ch ra vn khc mc. Din vin A vi phm nguyn tc tn ng.
Bn din ca anh ta a ra li xut, nhng anh ta li bc b n bng cu tr li, ng
khng th lm nh vy tha bc s.
V vy cho nn hai din vin phi thc hin li cnh ny, nhng ln ny c s thay i l
phi t ra tn ng.
A: i i!
B: C chuyn g khng tha ng?
A: Chn ca ti tha bc s.
B: Nhn c v d dy. Ti s phi phu thut ct n i.
A: Nhng ln trc chnh ngi ct n i, tha bc s.
B: ca ng l ng b au chic chn g ?
A: Vng, ng th y.
B: ng c bit iu ny c ngha l g khng?
A: Khng phi ti con mt ch bc s?
Mt ngi khng l xoay ngc mt kim t thp bng thp c gi cn bng trn cc
im ca n. Bt c mt s di chuyn no ca kim t thp cng khin cho n b . Di
kim t thp l mt t giy bc 100 la. Lm cch no bn c th ly t giy bc m
khng lm xo trn kim t thp?
Bn hy suy ngh trong vi pht. Ri, sau khong thi gian mt pht g , ghi li tt c mi
th bn lin tng n trong khi c gng tm li gii p cho cu chng hn nh chin
lc, phng php hay bt c cch gii quyt no bn ngh n mt cch chi tit ht sc m
bn c th. Khi Schooler tin hnh th nghim ny bng mt chui ton b cc cu tng
t nh trn, ng nhn thy rng nhng ngi c ngh l gii cch h thc hin cui
cng gii p c cc cu t hn 30% nhng ngi khng c ngh. Tm li, khi
ghi li nhng suy ngh, c may c s sng sut khi gii quyt vn ca bn b gim i
nghim trng ch khi vic miu t khun mt ca n hu bn khin bn c kh nng ch ra
c ta trong h s ca cnh st. (Nhn y, cu tr li cho vn kim t thp l bng cch
no hy ph hu ng giy bc c th x hoc t n.)
i vi mt cu hi logic, vic yu cu con ngi a ra cc l l gii thch cho hnh ng
khng lm gim i kh nng tm ra cu tr li ca h. Ngc li trn thc t, trong mt s
trng hp, n cn mang n nhng thun li. Nhng nhng vn i hi s sng sut
th li hot ng da trn cc qui tc khc nhau. N cng tng t nh b t lit nu bn
tin hnh phn tch hnh ng trong cc tnh hung th thao, Schooler cho bit thm. Khi
bn bt u suy ngh v cch thc thc hin, n s dn dn lm suy yu i kh nng ca
bn. Bn s b gin on. Mt vi phn no ca kinh nghim d thay i, thuc v trc
gic v khng th din t bng li ni s b cch thc thc hin lm cho suy yu. Con ngi
chng ta c kh nng vt qua s sng sut v bn nng mt cch phi thng. Chng ta c
th lu gi mt khun mt trong tr nh, c th tr li mt cu trong giy lt. Nhng
iu m Schooler mun ni ti l tt c nhng kh nng ny li ht sc mng manh. Sng
sut khng phi l ci bng n thp sng trong b no. N ch l mt ngn nn bp bng
rt d b dp tt.
Gary Klein, mt chuyn gia nghin cu v cch ra quyt nh, mt ln phng vn ngi
ng u s cu ha Cleveland. V cuc phng vn ny l mt phn trong chng trnh
ni chuyn vi nhng ngi lnh cu ha v nhng ln h phi a ra nhng quyt nh
kh khn v tc thi. Cu chuyn m ngi lnh cu ha k bt ngun t cuc in thoi
khng c v g c bit xy ra my nm v trc khi ng cn l mt trung u. Ngn la bc
ln t gian bp ng sau ngi nh mt tng khu dn c bn cnh. V trung u v cc nhn
vin p v ca ra vo pha trc, t vi nc cu ha xung, v sau khi mt nhn vin
cu ha ni: dn nc vo vi h bt u phun nc vo phng bp. Vo lc ngn
la l ra phi du i. Nhng trn thc t th li khng nh vy. Do mi ngi li tip
tc phun nc mt ln na. Nhng khng c g khc bit xy ra. Nhng ngi lnh cu ha
li li ng sau qua li i c hnh mi vm trong phng khch, bng nhin v trung u
t nh vi chnh mnh, c iu g bt n. ng ta quay li pha cc nhn vin ca mnh ri
ht ln Tt c hy ra ngoi ngay, v mt lc sau, sn nh ni h va ng sp xung.
Ngn la ha ra bc ln t tng hm ca ngi nh.
Ngi lnh cu ha y khng bit ti sao ng li ra lnh cho mi ngi rt ra ngoi, Klein
nh li. ng cho rng chnh l tri gic ngoi cm. ng tin mnh c tri gic ngoi cm v
nh c n, ng c bo v trong sut qung i lm lnh cu ha ca mnh.
Klein cng vi mt tin s, mt ngi rt thng minh v chn chn nghin cu v vn
ny. V tin s khng chp nhn gii thch ca ngi lnh cu ha l cu tr li. Do vy,
trong hai ting ng h tip theo, ng yu cu nhng ngi lnh cu ha k li s vic din
ra trong ngy hm vi n lc nhm thu c cc ti liu miu t mt cch chnh xc
ngi trung u bit v khng bit iu g. iu u tin l ngn la khng din bin
nh trong suy on ca nhng ngi lnh cu ha, Klein ni. m chy s du li khi gp
nc, nhng m chy ny th khng. Sau h li li vo trong phng khch, Klein ni
tip. ng y k li vi ti rng ng lun gi ci che tai trn m bi v ng cm nhn sc
nng ca ngn la v ng rt ngc nhin trc sc nng . Ngn la trong bp khng th
nng nh th ny. Ti hi ng, Cn iu g khc na khng, tha ng? Mt ngi dy dn
kinh nghim thng ch ti iu khng din ra, v mt th khc khin cho ngi lnh cu
ha ngc nhin l m chy khng h gy ting ng. Hon ton tnh lng, v iu ny
th khng ng nht vi cm gic v sc nng ca n.
Tt c nhng bt thng u c ngha. Ngn la khng du i khi phun nc vo trong
bp bi v n khng bc ln t bp. N khng gy ting ng bi v b cch m bi sn nh.
Nhit trong phng khch tng ln bi v ngn la ang chy bn di phng khch.
Vo thi im , mt cch c thc th v trung u khng h c c bt k mi lin
quan no gia s kin trn. Tt c cc suy ngh ca ng bt ngun t ng sau cnh ca b
kha ca tim thc. y l mt v d rt hay minh ha cho phng php chia vn thnh
nhng lt ct mng. Gia lc hn lon, b my x l thng tin bn trong ngi lnh cu ha
ngay lp tc pht hin ra khun mu ca vn m khng my kh khn. Nhng s vic
ng ch nht ca ngy hm l tt c mi th hu nh ng bn b ca mt tm
thm kch. Nu nh ngi trung u dng li, ni chuyn vi cc nhn vin ri cng nhau
bn lun c gng hnh dung ra iu g ang din ra, hay ni mt cch khc ng y dng
li lm nhng vic m chng ta thng ngh mt nh lnh o nn lm gii quyt tnh
hung kh khn, th c l ng y khng c ly mt c may gi li mng sng ca h
ri.
Trong Thch Thc Thin Nin K, l sai lm m i Xanh mc phi. H c mt h
thng c t chc tt bt buc ngi ch huy phi chm li, bn bc hnh dung chuyn
g ang din ra. iu ny c th s rt hu hiu nu nh vn h vp phi i hi s logic.
Nhng tri li, Van Riper mang n nhng s khc bit. i Xanh tng rng h c th
bt c cc thng tin lin lc ca Van Riper. Nhng ng y li s dng ngi a th
lin lc. H ngh rng ng y khng th phng cc phi c nhng ng li s dng h thng
quang hc, mt k thut b lng qun t th chin th hai. H cng cho rng Van Riper
khng th ln ra du vt cc chin hm ca h, nhng h u bit nhng tu phng ng li
tun tiu nh ca ng trn ngp khp Vng Vnh. Sau , do tnh th cp bch, Van Riper
pht ng qun i m cuc tn cng, th tht bt ng khi nhng g m h cho l ch nh
ngn la bp thng ngy li ha ra l th m h khng th tnh ton c mt cht no
Nhiu lc, Reilly ni, ti cm thy kh khn mi khi phi bc qua khoa cp cu. ni
ny, nhng chic xe y dng ch bnh nhn phi xp chng ln nhau. Lc no cng c
mt s thc bch l lm sao chm sc sc khe cho tt c mi ngi. Bnh vin buc
phi cho nhng bnh nhn c vn v sc khe nhp vin, v cng l lc rc ri ny
sinh. Nhng ngun nhn lc v cc trang thit b y t rt hn ch. Lm sao bn bit c ai
cn ci g nht? Lm th no bn hnh dung c cch a cc dch v y t n nhng
ngi cn n nht? Rt nhiu ngi y ang mc bnh hen suyn, v Chicago l bang c
vn hen suyn trm trng nht nc M. Do Reilly cng vi cc nhn vin ca
mnh pht trin mt cch thc cha tr c bit iu tr hiu qu cho cc bnh nhn hen
suyn, v mt phn khc ca chng trnh l cha tr cho nhng ngi v gia c.
Nhng t khi bt u, vn cha tr cho cc bnh nhn mc chng au tim li tr thnh
vn chnh v c t ln hng u. Mt con s mang nhiu ngha v chng bnh ny
l mi ngy, trung bnh c ba mi trng hp ghi tn vo khoa cp cu. V ba mi bnh
nhn ny cn nhiu ging bnh, cc y t, cng nh cc bc s hn nhng bnh nhn khc
ng thi h cng li bnh vin lu hn. Cc bnh nhn tim mch cng i hi nhiu
trang thit b y t. Phng thc iu tr thng phc tp, tn nhiu thi gian v iu ti t
nht l n khng em li kt qu kh quan.
Mt bnh nhn bc vo, tay ng ta ang m cht ly ngc. Sau khi c mt c y t o
huyt p, mt n bc s t ng nghe ln ngc ngi bnh nhn v ch ti nhng m
thanh c bit xem c dch trn vo phi bnh nhn hay khng dch trn vo phi l mt
du hiu chc chn chng t tim ca ng ta gp rc ri trong vic duy tr hot ng bm
mu. B bc s a ra mt lot cc cu hi: ng mc chng au ngc bao lu? ng
thng au u? ng c cm thy au khi luyn tp khng? Trc y ng c tin s
bnh tim khng? Mc cholesterol ca ng l bao nhiu? ng c s dng cht kch thch
khng? ng c mc bnh tiu ng khng (bnh tiu ng l bnh c mi lin quan mt
thit ti bnh tim)? Sau mt k thut vin bc ti, y mt thit b nh c kch thc
tng ng vi chic my in ca my tnh bn ln trn chic xe y tay. C ta t
nhng ming dn nh, bng nha, c mc ln nhng v tr chnh xc trn cnh tay v ngc
ngi bnh. Mt in cc c ghim vo tng ming dn c hot ng in ca
tim v in ng c tnh ra mt t giy k li mu hng. y chnh l in tm . Trn l
thuyt, mt qu tim khe mnh s c in tm rt d nhn bit v n nh m nu in ln
giy s trng nh hnh ca mt dy ni. V nu ngi bnh c vn v tim mch th
ng in tm s b mo m. Nhng ng theo l thng s phi dc ln th lc li
i xung di. Nhng ng ng l phi cong th by gi hoc l bng phng hoc l ko
di ra hoc nu khng th c mu nhn v nu bnh nhn xut hin nhng cn au d di
th kt qu hin th ca in tm phi a ra hai ng rt c trng c th nhn ra
c. Ni chung in tm khng phi lc no cng chnh xc. i lc ngi c in tm
trng hon ton bnh thng li c th ang gp vn v sc khe nghim trng cn
nhng ngi c in tm bt n li hon ton khe mnh. C th c nhiu phng php
cho ta bit chnh xc mt ngi c b au tim hay khng, vic xt nghim lin quan n qu
trnh kim tra nhng enzim c bit v phi mt hng gi mi cho kt qu. Cn cc bc s
cng vi ngi bnh ang trong cn au n tt v th xc v tinh thn trong phng cp
cu cng nh hng trm bnh nhn khc ang xp hng ch ngoi hnh lang th li chng
c nhiu th gi. V khi gp mt ca au ngc, cc bc s thu thp nhiu nht lng thng tin
c th a ra li chn on.
Vic chn on thng l khng chnh xc lm. Mt trong nhng vic u tin m Reilly
sm thc hin ti Cook, chng hn nh ng tng hp hai mi trng hp bnh nhn
mc bnh au ngc in hnh v giao chng cho mt nhm cc bc s bao gm cc bc s
chuyn khoa tim, bc s ni khoa, bc s lm vic trong phng cp cu, bc s ni tr
nhng ngi c nhiu kinh nghim trong vic chn on cc ca au tim. Mc ch ca
Reilly l mun tm hiu s nht qun ca cc bc s khi chn on ai trong s hai mi
trng hp trn thc t ang b au tim. Reilly pht hin ra rng thc s th chng c
bt k s nht qun no c. Tt c cu tr li u c s hp l ring. Cng vi mt bnh
nhn nhng c bc s th chn on h khng c bnh tt g v khuyn h nn v nh cn
bc s khc li cho rng h b bnh nng v cn c s chm sc c bit. Chng ti ngh
cc bc s chn on trong phm vi t khng n mt trm kh nng mi bnh nhn c th
ang mc chng nhi mu c tim cp tnh [bnh au tim] v liu bnh nhn c phi chu
nhng bin chng nghim trng nguy him n tnh mng trong ba ngy ti khng, Reilly
cho bit Trong tng trng hp, nhng cu tr li m chng ti nhn c thay i kh
nhiu t mt n mt trm. Tht k l.
Cc bc s ngh rng h a ra nhng phn xt hp l. Nhng trn thc t, cng vic ca
h li ging vi vic phng on nhiu hn, v d nhin phng on s dn ti sai lm.
Trong cc bnh vin ca nc M, t l mt bnh nhn mc bnh au tim tht s b a v
nh l khong t 2 n 8% v bc s tin hnh kim tra cho bnh nhn ngh rng h c l
do kt lun bnh nhn ny vn khe mnh. Mc d thng thng hn th cc bc s s r
sot li iu mnh khng chc chn rt cn thn. Nu gp trng hp bnh nhn no c
th mc bnh tim th ti sao cc bc s li t chuc ha vo thn bng cch l i.
Mt bnh nhn c a n phng cp cu v phn nn v chng au ngc d di,
Reilly cho bit. l mt ngi n ng cao tui, nghin thuc l v b bnh huyt p
cao. C nhiu iu khin bn ngh rng qu tim ca ng y c vn . Nhng ri sau khi
kim tra ngi bnh, bn pht hin thy kt qu in tm ca ng ta hon ton bnh
thng. Bn s lm th no y? C l bn t nh vi chnh mnh rng, ng y gi n
cha nhiu nhn t nguy him khn lng hn na ng ta li ang b au ngc. Mnh
khng nn tin vo kt qu in tm . Trong nhng nm gn y, vn ngy cng tr
nn trm trng thm bi v cng ng y t thc hin nhiu cng vic c ngha nhm
gio dc mi ngi v bnh tim nn nu thy xut hin nhng biu hin u tin ca chng
au ngc l cc bnh nhn s ti ngay bnh vin kim tra. ng thi mi lo s v s s
xut khi khm cha bnh khin cho cc bc s ngy cng d dt, v kt qu l ngy nay ch
c khong 10% nhng ngi c nhp vin v b nghi ng mc bnh tim l c bnh tim
thc s.
chnh l vn m Reilly ang gp phi. ng ta khng quay tr li Dartmouth hay bt k
mt bnh vin t xa hoa no khc pha nam Chicago, ni m vic kim tin chng phi l
iu kh khn. ng chn li ht Cook iu hnh Hi ng y khoa, ni khng c nhiu
tin. Thm vo , hng nm, bnh vin ngy cng phi chi nhiu tin v thi gian hn cho
nhng bnh nhn m trn thc t khng h b mc bnh tim. Chng hn, mt chic ging
n trong phng chm sc bnh nhn mc chng nhi mu c tim ca bnh vin ht Cook
c gi khong 2.000 la mt m v mt bnh nhn mc chng au ngc thng thng
c th li bnh vin trong ba ngy cha k vo thi gian nhng bnh nhn ny li
chng gp vn g vi sc khe ca mnh c. Cc bc s bnh vin ht Cook t t cu
hi rng c cch no qun l bnh vin tt hn khng?
Tnh trng ny bt u t nm 1996, Reilly ni. Chng ti khng c s ging bnh
cn thit cha tr cho cc bnh nhn b au ngc, chng ti lun lun phi i mt vi
cu hi bnh nhn no cn ci g. Thi gian , trong phng chm sc bnh nhn mc chng
nhi mu c tim ca bnh vin c tm ging bnh, mi hai ging bnh khc thuc v
phng chm sc bnh nhn mc cc chng lin quan n ng mch vnh, y l phng
bnh t c u t v chuyn mn hn, r hn (khong 1.000 la thay v 2.000 la) v
c b tr cc y t ch khng phi cc bc s chuyn khoa tim mch. Nhng vn khng
s ging bnh. Do ngi ta phi m thm mt phng khc gi l phng theo di, ni
bnh nhn li trong na ngy v c hng nhng dch v chm sc sc khe thng
thng. Chng ti buc phi to ra mt loi phng v ni vi cc bnh nhn, hy nhn
xem, n c ch cho bn khng. Nhng ngay sau liu chng ti phi i mt vi vic ai s
c a vo phng theo di, Reilly cho bit tip. Ti phi nhn in thoi sut c
m. Hin nhin l khng c phng php no hp l v chun mc a ra quyt nh
cho vn ny.
Reilly l mt ngi cao ro vi dng ngi mnh khnh ca mt vn ng vin in kinh.
ng ln ln New York v l kt qu gio dc ca mt thy tu dng Tn c in: hc trung
hc Regis, ni ng c bn nm nghin cu ting Latin v Hy Lp, hc i hc i hc
Fordham, ng c mi th t ngi La M v Hy Lp c i cho n Wittgenstein v
Heidegger ng thi ng ngh ti mt s nghip lm ging vin trit hc trng i
hc trc khi n nh cuc sng bng ngh bc s. Ngy trc, khi cn l tr ging
Dartmouth, Reilly rt tht vng v thiu cc loi sch gio khoa c tnh h thng ni v
nhng vn thng ngy ca cc bnh nhn ngoi tr m bc s gp phi chng hn
nh au u, chng mt v au bng. Do vy trong nhng k ngh cui tun v nhng lc
rnh ri, ng vit mt quyn sch gio khoa dy tm trm trang v ti ny, xem xt
cn thn nhng du hiu c gi tr v cc vn chung m mt bc s a khoa c th gp
phi. ng y lun lun khai thc nhng ch khc nhau, d l trit hc, thi ca Xctlen
hay lch s ca y hc i chng na, Arthur Evans bn v cng l ng nghip ca Reilly,
ngi cng tc vi ng trong k hoch gii quyt vi chng au ngc cho bit. ng y
thng c nm quyn sch cng mt lc, v mi khi ngh php hay tr li Darthmouth, l
ng li dnh ra th gi vit tiu thuyt.
Chc chn rng Reilly c th li vng b bin pha ng v sau nhng gi lm vic
trong cn phng tin nghi c trang b my lnh ng c th vit v ht cc vn ny n
vn khc. Nhng ht Cook cun ht ng. Mt bnh vin ch phc v cha bnh cho
nhng ngi ngho nht, tng qun nht s ch thu ht c cc y t v bc s mun chm
sc sc khe cho nhng con ngi bn hn v Reilly l mt trong s nhng con ngi .
Cng cn ni thm rng do bnh vin ht Cook tng i thiu thn nn n l ni c th
cu v quy lut quyt nh trn tr thnh ti ch trch. Reilly cho bit cng chnh l
iu m cc bc s khng tin tng. H s ni chc chn chn on bnh ny phi phc tp
hn vic ch nhn vo in tm v hi mt t cu hi: Ti sao li khng bao gm kt qu
xt nghim liu bnh nhn c b bnh i tho ng hay khng? Bnh nhn bao nhiu
tui? V liu trc ng ta bao gi b au tim cha? Hin nhin h s t ra nhng cu
hi nh vy. H xem xt phng php ca Goldman v ni Phng php ny chng c
ngha l g c. khng phi l nh vy a ra quyt nh. Theo Athur Evans, cc bc
s thng c mt khuynh hng v thc, rng nhng quyt nh sng cn l nhng quyt
nh kh khn. Cc bc s cho rng tht l tm thng khi lm theo cc ch dn. H mun
t a ra c quyt nh ca ring mnh. V bt k ai cng c th lm theo thut ton. Vy
nn h thng c khuynh hng ni rng ! Chc chn l ti cn c th lm tt hn.
Phng php ny khng th n gin v t hiu qu c; nu khng ti sao h li tr cho
ti nhiu tin n nh vy? Cc thut ton khng th ng c.
Nhiu nm trc y, mt nh nghin cu tn l Stuart Oskamp tin hnh mt nghin
cu ni ting. Trong nghin cu ny ng tp hp cc chuyn gia tm l li vi nhau v
yu cu tng ngi xem xt trng hp ca mt cu chin binh 29 tui tn l Joshep Kidd.
Trong giai on u ca cuc th nghim, Oskamp ch cung cp cho h nhng thng tin c
bn v Kidd. Sau , ng a thm cho cc chuyn gia tm l ny khong 2 trang vit v
tui th ca Kidd, t giy c cch dng n. Sang giai on th ba, mi chuyn gia s
c pht thm hai trang na c cha cc thng tin v qung thi gian hc trung hc v i
hc ca Kidd. V cui cng, Oskamp cung cp mt bo co chi tit v qung thi gian Kidd
phc v trong qun i v cc hot ng sau ca anh ta. Sau mi giai on, cc chuyn
gia tm l u phi lm mt bi kim tra trc nghim 25 cu c lin quan n Kidd. Oskamp
nhn thy rng khi cc chuyn gia tm l bit thm cng nhiu thng tin v Kidd, h cng
ht sc t tin v chnh xc trong kt qu chn on ca mnh. Nhng h c thc s chn
on chnh xc hn khng? Cu tr li l khng. Vi mi ln c cung cp thm d liu
mi, cc chuyn gia tm l s quay li v thay i cu tr li trong tm, chn hoc mi cu
hi trong bi kim tra h lm trc , nhng chnh xc trong tt c cc ln kim tra dao
ng khng nhiu, ch mc 30%.
Oskamp i ti kt lun: Khi cc chuyn gia c cung cp nhiu thng tin hn, tnh chnh
xc ca cc quyt nh cng gim i. iu tng t cng xy ra vi cc bc s phng cp
cu. H tp hp v xem xt qua nhiu thng tin hn mc cn thit bi v iu khin h
cm thy t tin hn v vi mng sng ca mt ai ang c t trn bn cn, h rt
cn cm gic t tin khi a ra quyt nh ca mnh. Mc d vy, iu tr tru y l mong
mun c cm gic t tin bng cch c thm nhiu thng tin bn l ngm lm gim
chnh xc trong quyt nh. H tm thm thng tin cho vo nhng tnh ton y p cc
d liu trong u h, v kt qu l h cng ln qun hn trong nhng m thng tin y.
Ni tm li, nhng g m Reilly v nhm ca ng ht Cook ang c gng thc hin l cung
cp mt cu trc ca tnh bt pht p dng vo phng cp cu. Thut ton a ra cc
nguyn tc khin cc bc s khng b ngp trong hng ng thng tin iu ny cng tng
t nh nguyn tc tn ng che ch cho cc din vin hi kch ng tc khi h bc ln
sn khu. Thut ton ny cng gii phng bc s khi vic ch tm vo tt c cc quyt nh
Nhng khi ting sng u tin bt u n ra, tt c nhng thng tin ny li tr thnh gnh
nng cho h. Ti c th hiu tt c cc phng php chuyn cc khi nim m i Xanh
ang s dng thnh vic lp k hoch cho trn nh. Van Riper cho bit. Nhng trong
hon cnh liu iu ny c to ra s khc bit hay khng? Ti khng ngh nh vy. Khi
chng ta so snh cch ra quyt nh theo trc gic v cch ra quyt nh da trn s phn
tch th c hai cch trn u khng xu m cng chng tt. iu ti t l khi bn p dng
mt trong hai phng php trong hon cnh khng ph hp. Gi s rng, i i sng
trng ca bn b chn bi ha lc ca sng my. V ch huy tp trung ton i i li ni:
Chng ta phi bn bc t m vi ban tham mu trc khi a ra quyt nh. kin qu
l in r. ng ta nn quyt nh ngay ti ch, thi hnh mnh lnh ri cho qun tin ln. Nu
chng ta p dng theo nhng phng php ca i Xanh th chc hn mi hnh ng chng
ta thc hin s lu gp i hoc gp bn ln. C l cuc tn cng s din ra mun hn t su
n tm ngy. Phng php ny cun bn i, khin bn khng th dt ra c. Bn chia
nh v x l mi th nhng bn khng bao gi c th tng hp chng thnh mt th thng
nht. Cng ging nh thi tit vy, ngi ch huy khng cn nm c p sut ca khng
kh, cc cn gi hoc thm ch c nhit . Ci ng ta cn l cc d bo. Nu ng ta qu ch
trng vo s lng thng tin th ng ta s chm ngp trong mt ng d liu.
Ngi anh em song sinh ca Paul Van Riper, James cng gia nhp vo qun on lnh thy
nh b v trc khi v hu ng ln ti chc i t. Cng ging nh hu ht nhng
ngi bit rt r v Paul Van Riper, James khng h ngc nhin trc din bin ca Thch
Thc Thin Nin K. Mt trong nhng ngi ni nu nh chng ta thng minh hn,
nu chng ta c th quan st thy mi th th chng ta s khng th tht bi, i t James
Van Riper cho bit. Nhng anh trai ti th li lun ni no, v d anh ang nhn vo mt
bn c. C bt c th g anh khng th quan st thy khng? Chng c g c ng khng?
Nhng anh c m bo l mnh s ginh c chin thng khng? Cu tr li l khng bi
v anh khng th bit i th ca anh ang suy tnh iu g. Ngy cng c nhiu v ch huy
mun bit mi th, v h s b giam hm trong kin . H b nht li. Nhng anh khng
bao gi c th hiu ht mi th. Liu vn c phi nm quy m ca i Xanh gp nhiu
ln i khng? N tng t nh chuyn phiu lu ca Gulliver, i t Van Riper ni
tip. Ngi khng l b rng buc bi nhng qui nh, th tc v nhng lut l nh b .
Cn nhng ngi t hon th sao? H ch chy xung quanh v lm iu m mnh mun.
Thch Thc Thin Nin K, phn hai
Mt ngy ri sau cuc tn cng bt ng ca i vng vnh Persia, bao trm ln tr s
ca JFCOM l mt s im lng ng s. Khi y, ban tham mu ca JFCOM bc vo, h
quay ngc ng h li. Mi su chin hm b nh m ca i Xanh nm di y vnh
Persia c trc vt ln khi mt nc. Trong lt tn cng u tin, Van Riper
phng mi hai qu tn la n o vo cc cng khc nhau trong Vng Vnh ni i Xanh
ang ng qun. Lc ny, JFCOM cho ng bit tt c mi hai qu tn la ny b bn h
bng mt loi mn bo v chng li tn la mi. Van Riper tin hnh m st cc nh lnh
o ca cc quc gia thn M trong khu vc. Nhng lc ny ngi ta cho ng bit rng,
nhng cuc m st chng mang li kt qu g.
vo mt dng nhc no. i khi ngi ta xp Kenna l nhc s thuc dng nhc dn gian
da trn Blue, iu ny khin Kenna cm thy kh chu v anh cho rng ngi ta lm vy ch
bi v anh l ngi da en. Nu bn quan st trong cc my tnh kt ni Internet, c khi bn
s thy nhc ca Kenna c xp vo mc chn khc, c khi li trong mc electronica
thm ch i khi chng cn nm trong mc cha c phn loi. Mt nh ph bnh nhc
Rock mnh dn nu ln cch gii quyt vn ny ch n gin bng cch gi m nhc
ca Kenna l s trn ln gia dng nhc ln sng mi trong nhng nm 1980 ca Anh v
hiphop.
Lm sao xp chnh xc m nhc ca Kenna vo dng nhc no l mt vn khng h
n gin, nhng t nht lc u n khng phi l vn khin Kenna phi bn tm nhiu
lm. Qua mt ngi bn cng hc hi ph thng, Kenna may mn lm quen c vi mt s
nhn vt hot ng trong ngnh kinh doanh m nhc. Dng nh mi th trong cuc sng
ca ti u tnh c c t vo ng ch thch hp. Kenna cho bit. Nhng bi ht ca
anh n tay ca mt ngi c mnh danh l ngi n ng A v R ngi chuyn sn
lng cc ti nng m nhc cho mt cng ty ghi a v nh mi quan h ny, bn CD demo
ca Kenna c Craig Kallman, ng ch tch ca hng ghi m Atlantic bit n. iu
ny thc s l bc t ph. Kallman t m t v mnh l mt ngi yu chung m nhc
vi b su tp c nhn gm hai trm nghn a ht v a CD. Trung bnh mt tun, ng c
th nhn c t mt trm n hai trm bi ht ca cc ngh s mi, v cui tun no ng
cng ngi nh, lng nghe tng bi mt. Tuy nhin, hu ht nhng bi ht ny u s
khng mang li thnh cng, Kallman nhn ra iu ny ngay lp tc: sau khi nghe c
khong nm n mi giy, ng s bt sang bi ht khc nghe tip. Cui tun no ng
cng phi nghe t nht mt vi bi ht m chng nh mun m vo tai ng v rt him khi
c bi ht no khin ng phi git mnh v bt chm dy khi gh. Nhng li l nhng g
Kenna lm c. Kallman nh li, Ti rt ngc nhin v vui thch. Lc ti ngh
ti phi gp anh chng ny. Ngay lp tc ti mi cu y ti New York, v cu y ht cho
ti nghe ng nh th ny khi ni n y Kallman dng tay lm c ch din t mt
khong cch khng ln hn 2 feet cu y ht trc tip cho ti nghe.
Sau , Kenna tnh c c ti phng thu cng vi mt ngi bn, anh ny l mt nh sn
xut hot ng trong lnh vc m nhc. c mt ngi n ng tn l Danny Wimmer,
lm vic cng vi Fred Durst, trng nhm ca ban nhc Limpbizkit, mt trong nhng ban
nhc Rock ni ting nht nc M vo hi . Danny nghe nhc ca Kenna v ngay lp tc
ng nh b thuyt phc. ng gi in cho Durst v bt cho anh ta nghe mt trong s cc bi
ht ca Kenna, bi Freetime qua in thoi. Ting Durst vang ln u dy bn kia, Durst
ni: Hy k hp ng vi anh ta! Ri sau , Paul McGuinness, ngi qun l ca nhm
U2, ban nhc rock ni ting nht th gii, nghe c a ht ca Kenna v mi anh bay ti
Ireland gp ng. Tip , Kenna thc hin video clip cho mt bi ht ca mnh v gi n
knh MTV2, knh m nhc dnh cho nhng ngi yu thch th loi m nhc nghim tc
hn ca MTV. Thng th cc hng ghi a phi tiu tn hng trm nghn la vo cc hot
ng qung co, c gng a cc video ca h xut hin trn cc chng trnh ca MTV.
V nu cc cun video c pht mt trm hay hai trm ln, h thy mnh rt may mn.
Kenna t mnh d dng ginh chin thng vi cun bng video v MTV pht cun
bng 475 ln trong sut mt vi thng sau . Lc ny Kenna mi thc hin c mt
album nhc hon chnh. Anh li gi n cho Kallman v Kallman gii thiu album ny vi
tt c cc u vin ban qun tr ca hng Atlantic. Tt c mi ngi u mun nghe album
y, Kallman nh li thc s l mt album rt c sc. Chng bao lu sau phn m u
thnh cng ca Kenna trong bui biu din ca nhm No Doubt, qun l ca anh nhn
c mt cuc gi ca hp m Roxy Los Angeles, mt hp m kh ni ting trong gii
nhc Rock ca thnh ph. Liu Kenna c mun chi nhc vo m tip theo khng? C,
Kenna tr li v sau mt li nhn thng bo s xut hin ca Kenna hp m Roxy
c ng ti trn website ca anh. l vo lc 4h 30 chiu ngay trc hm biu din.
Chiu hm sau, Roxy gi cho chng ti. H ang phi chn khng cho dng ngi x vo
hp m. Ti c tnh s ch c ti a khong mt trm khn gi. Kenna cho bit, Th
nhng bui biu din cht nch ngi v mi ngi cng ht theo tt c cc bi ht. iu
ny khin ti rt xc ng.
Ni mt cch khc, nhng ngi c s hiu bit su sc v m nhc (tc l nhng ngi
iu hnh cc cng ty ghi m v kinh doanh a ht, tham gia cc cu lc b v hiu r v
cng vic kinh doanh) u yu mn Kenna. H nghe mt trong nhng bi ht ca anh, v
trong nhy mt, h ngh y thn phc Ch! Chnh xc hn, h nghe nhc ca Kenna v bn
nng mch bo h rng anh chnh l ngh s chim c cm tnh ca tt c mi ngi
nhng ngi s mua a nhc. Nhng Kenna cng phi i chi vi nhng kh khn, bi v
bt c khi no anh n lc lm vic chng thc thin hng t nhin rng anh s chim
c cm tnh ca mi ngi, th li c nhng ngi khng c cm tnh vi anh.
Khi album ca Kenna c tung ra khp New York, cc thnh vin iu hnh nn cng
nghip m nhc xem xt mt hng nghin cu th trng bn ngoi thm nh album
ca Kenna vo ba dp khc nhau. y l mt hot ng thc tin rt thng thy trong
ngnh cng nghip ny. t c thnh cng, ngi ngh s phi a c cc bi ht
ca mnh ln sng pht thanh. V nhng i pht thanh s ch pht mt s bi c cc
nghin cu th trng chng minh l c sc thu ht ln ngay lp tc i vi cc khn gi
ca h. V vy trc khi cam kt k cc hp ng c gi tr hng triu la vi cc ngh s,
u tin cc cng ty ghi a s phi mt vi nghn -la kim tra m nhc ca ngh s
theo ng cch thc m i pht thanh ra.
Chng hn c nhng hng ng ti nhng bi ht mi ln trang Web v sau thu thp,
phn tch nh gi ca nhng ngi gh qua website nghe nhc. Nhng c nhng hng
tung nhc trn in thoi v gi cc bn CD mu ti mt nhm nhng nh nh gi, phn
loi. Hng trm ngi nghe nhc s bu chn cho nhng bi ht m h cho l c bit, v
trong nhiu nm qua nhng h thng nh gi ny tr nn ht sc phc tp v tinh vi. V
d nh h thng Hy chn nhng bi ht nh nht mt dch v thm nh m nhc ti
Washington D.C vi hai trm nghn thnh vin khng thng xuyn, v h nhn thy rng
nu mt bi ht nhm n vo tp 40 bi ht hay (ngi nghe c tui t 18 24) trn
sng radio c s im trung bnh cao hn 3 im theo thang im t 1 n 4 (trong
im 1 ngha l: ti ght bi ht ny), c hi bi ht tr thnh hit (bi ht c a
thch nht) s l 85%.
Nhng a nhc ca Kenna c nhng loi hnh dch v ny tin hnh thm nh v
kt qu tht thm hi. Hng Nghin Cu m Nhc c tr s ti California gi a ht ca
Kenna ti 1200 ngi m h chn t trc theo tui, gii tnh v sc tc. Ba ngy sau h
gi li cho nhng ngi c pht CD v c gng phng vn cng nhiu ngi cng tt
v nhng suy ngh, nh gi ca h v m nhc ca Kenna theo mc t 0 n 4. Li kt
trong bn bo co di 25 trang v m nhc ca Kenna lch s kt lun, phn hi ca
nhng ngi nghe l th . Mt trong nhng bi ht c trin vng nht ca Kenna, bi
Freetime nhn c 1,3 im t nhng ngi nghe i pht nhc Rock v 0,8 im t
nhng ngi nghe i pht nhc R&B. H thng Hy chn nhng bi ht nh nht
nh gi tt c nhng bi ht nm trong album ny, v kt qu l ch c hai bi t mc
trung bnh, 8 bi cn li c nh gi di mc trung bnh. Lc ny, li kt lun m h
thng Hy chn nhng bi ht nh nht a ra thm ch cn thng thng hn: Vi t
cch l mt ngh s, Kenna v nhng bi ht ca anh ta thiu lng khn gi ht nhn v c
rt t kh nng dnh c thi lng pht sng ng k trn i pht thanh.
Trc khi nhc ca Kenna c a vo thm nh trong cc nghin cu th trng, Kenna
tnh c gp c Paul McGuinness, ngi qun l ca nhm U2 hu trng ca mt
bui ha nhc. Chnh ngi n ng ny, McGuinness ch vo Kenna v ni, chnh anh ta
s l ngi thay i th gii. l cm gic theo thin hng t nhin v ngi qun l
ca nhm nhc U2 l ngi hiu bit v m nhc. Nhng nhng ngi thuc v th gii m
ngi ta cho rng Kenna s thay i c dng nh li c quan im tri ngc hon
ton. V khi kt qu nghin cu khch hng c a ra, s nghip m trc c coi l
y ha hn ca Kenna t nhin chng li. c pht trn sng pht thanh nht thit
phi c bng chng cho thy cng chng yu mn m nhc ca Kenna nhng trong
trng hp ny bng chng li khng c.
Quan im th hai v nhng n tng u tin
Trong cun sch Pha sau cn phng hnh bu dc (Behind the oval office), cun k s v
nhng nm thng hot ng vi t cch l ngi thm d kin chnh tr, Dick Morris c
vit v chuyn i n Arkansas vo nm 1977 gp vin chng l 31 tui ca bang ny.
l mt ngi n ng tr y tham vng c tn l Bill Clinton:
Ti gii thch rng tng ny bt ngun t cuc iu tra d lun m Dick Dresner, mt
ngi bn ca ti thc hin trong ngnh cng nghip in nh. Trc khi mt b phim
mi v James Bond hay phn tip theo ca mt b phim nh Jaws c trnh chiu, cc
hng phim thng thu Dresner tm tt li ct truyn v sau tm hiu xem liu mi
ngi c mun xem b phim hay khng. Dresner thng c cho nhng ngi tham gia
tr li nhng on qung co trong hot ng PR v nhng khu hiu c ngh, vit v
b phim tm xem on qung co no hoc khu hiu no em li hiu qu cao nht. i
khi anh ta cn tm cho chng nhng ci kt khc nhau hoc miu t cc im khc nhau
quay cng mt cnh xem nhng ngi c hi s thch ci kt no hoc a im no
hn.
V ng l anh p dng nhng k thut vo chnh tr ? Clinton hi li ti.
Ti gii thch tip bng cch no ngi ta c th thc hin c iu . Ti sao chng ta
khng th lm nh vy vi qung co trong chnh tr ch? Hay cc bi din vn chng hn?
Hoc c nhng tranh ci v cc vn khc nhau na? V sau mi bi pht biu hy tm
hiu xem dn chng s b phiu cho ai. Khi anh c th thy nhng tranh ci no s lay
chuyn c c tri v nhng nhm c tri no m nhng tranh ci ny lay chuyn c.
Chng ti ni chuyn trong khong 4 ting ng h v n tra ngay phng lm vic ca
Bill. Ti cho vin chng l xem kt qu cuc thm d kin mu m ti thc hin.
Anh ta rt thch phng php ny. y l cng c m anh ta c th s dng, v n l cch
thc c th bin i nhng phng php m h, kh hiu thnh nhng nh gi v kim
tra mang tnh khoa hc.
Sau ny, Morris tip tc tr thnh c vn ch cht ca Clinton khi ng ny tr thnh tng
thng, v c rt nhiu ngi mang mt ni m nh v nhng thnh cng trong cc cuc b
phiu ca Morris, rng chng qu m h, kh hiu nh l s n hi l ca cc quan chc
bu c. Thc t, suy ngh ny c phn hi qu. Morris ch n gin mang n th gii chnh
tr nhng nim ging nhau dn ng cho gii kinh doanh. Mi ngi u mun nm bt
c nhng phn ng mnh m v k b i vi th gii xung quanh. Tt c mi ngi t
nhng ngi sn xut phim, bt git, xe hi hay m nhc u mun bit chng ta nhng
khch hng, ngh g v sn phm ca h. l l do ti sao nhng ngi kinh doanh m
nhc yu mn Kenna khng th a ra quyt nh ch da trn cm gic ring ca h.
Nhng suy ngh mnh m v mong mun, nhu cu ca cng chng nghe nhc qu b n, v
kh hiu. Chnh v l , trng hp ca Kenna c gi ti cc nh nghin cu th
trng bi v dng nh cch chnh xc nht tm hiu xem ngi nghe nhc ngh th
no l hi trc tip h.
Nhng iu ny c thc s chnh xc hay khng? Nu chng ta hi cc sinh vin trong th
nghim ca John Bargh ti sao sau khi c cung cp nhng thng tin tr nn lch s, h
li ng hnh lang, kin nhn ch i, th h s khng th ni vi chng ta iu g. Nu
chng ta hi nhng ngi chi bc trong th nghim ca trng i hc Iowa xem ti sao
h li thch nhng qun bi trong c bi mu xanh, h s khng th tr li c t nht l
cho n khi h rt c tm qun bi. Sam Gosling v John Gottman nhn thy rng chng
ta c th tm hiu nhiu hn na v nhng g ngi ta ngh bng cch quan st ngn ng
iu b hoc nt mt ca h hay nhn vo gi sch ca h, nhng bc tranh h treo trn
tng hn l trc tip t ra cu hi cho h. Cn Vic Braden khm ph ra rng trong khi
ngi ta rt sn lng v rt gii khi t nguyn a ra thng tin gii thch cho hnh ng ca
mnh, th nhng li gii thch ny khng hn chnh xc, c bit nhng quan im hay
quyt nh ny sinh tc th v v thc. Trn thc t, dng nh i lc nhng kin v
quyt nh ny c a ra m khng c suy ngh k, hay hiu r. V vy khi nhng
ngi kinh doanh yu cu khch hng cho bit phn ng ca h trc mt iu g v
d nh gii thch xem liu rng h c thch bi ht va mi c nghe hoc b phim m
h va xem hay nh chnh tr gia m h va nghe ti th h nn t bao nhiu nim tin
vo nhng cu tr li ca khch hng? Vic tm hiu cm ngh ca mi ngi v mt bi ht
Rock c v nh kh d dng. Nhng s thc li khng phi nh vy v nhng ngi iu
hnh nhm trung tm cng nh cc cuc trng cu dn khng bao gi nhy cm trc
bc nh ton thn. Chng ti kim tra bc hnh ca Hector bng nhiu cch khc nhau.
Liu bn c th khin cho mi v ca loi bnh bao ny tr nn ngon hn nu thay i hnh
nh ca ng y? Thng th c th bn s lm gim gi tr ca loi bnh ny nu bin
Hector thnh mt nhn vt hot hnh. Chng ti quan st hnh ca Hector chp trong cc
bi cnh khc nhau nghing dn v hnh nh ca mt nhn vt hot hnh. V khi cng ging
nhn vt hot hnh bao nhiu, hnh nh ca Hector cng tr nn tru tng hn by nhiu,
nh vy khch hng cng t nhn thc c mi v v cht lng ca loi bnh bao ny
hn.
Masten cm ln mt hp tht mang nhn hiu Hormel. Chng ti cng lm iu tng t
vi c sn phm ny. Nhng hp tht Hormel ny chng ti tin hnh kim tra logo ca
n. Masten ni v ch vo nhnh mi ty nh nm gia ch r v ch m Ch mt nhnh
cn ty nh ny cng gip mang n s ti mi cho cc thc phm ng hp.
Rhea a ra mt chai nc st c chua Classico v ni v ngha i km theo cc loi bao b
khc nhau. Khi Del Monte khng dng cc hp st ty cha o na m ng chng
trong cc l thu tinh, mi ngi ni, Ahh, l o ny ging nh l o trc y b ti
thng lm. Cc khch hng u cho rng nhng qu o ng trong cc l thu tinh
thng ngon hn. iu ny cng din ra tng t khi kem c t trong cc vt hnh tr
em li kt qu tri ngc hn vi khi chng nm trong cc bao b hnh ch nht. Mi
ngi u mong mun kem s ngon hn v h sn lng tr thm nm, mi xu na y
chnh l sc mnh ca loi mu m, bao b.
Cng vic ca Masten v Rhea l ni cho cc hng sn xut bit lm cch no kho lo li
ko n tng u tin ca chng ta, v khng kh khn g cm nhn c bt k mt s
d dng no trong n lc ca h. Nu bn nhn i kch c cc lt scla trong loi kem
c khoanh scla ri vit trn bao b, Loi kem mi vi nhng khoanh scla ln
hn! v nng gi ln thm 5 ti 10 xu na, th iu ny r rng l trung thc v cng bng.
Nhng nu bn kem trong mt bao b hnh trn thay v hnh ch nht, v bn vi gi cao
hn 5 ti 10 cent, th iu ny li c v ging nh bn ang la khch hng ca mnh. Mc
d vy nu bn suy ngh v iu ny, thc s s khng c bt k s khc bit no trn thc
t gia hai s vic . Chng ta sn lng tr thm tin cho chic kem nu n ngon hn, v
vic kem vo trong nhng bao b hnh khi tr thuyt phc chng ta rng kem s ngon
hn cng ging nh khi cc khoanh scla trong loi kem c khoanh scla to hn vy.
Chc chn rng, chng ta nhn thc c mt trong hai s thay i , nhng ti sao s
khc bit ny li c ngha n vy? Ti sao hng sn xut kem c th thu c li nhun
t nhng ci tin m chng ta c th nhn thc c? C th, bn s tr li n gin l
mi th ng sau lng chng ta. Nhng ai tin hnh sau lng chng ta? Cc hng sn xut
kem hay chnh tim thc ca chng ta?
C Masten ln Rhea u khng tin rng vic ng gi bao b kho lo v thng minh s cho
php cng ty kinh doanh hiu qu trong khi sn phm c cht lng km. Cht lng ca
bn thn sn phm c ngha rt quan trng. Quan im ca h ch n gin rng chng ta
ang phn ng li khng ch i vi nhng du hiu xut hin v gic cng nh tuyn
nc bt m cn i vi c nhng du hiu m mt chng ta nhn thy c, tr nh chng
Trong nhng nm lm vic vi cc khch hng mua gh, hng Herman Miller nhn thy
rng khi chn gh vn phng, hu ht mi ngi u hng s ch mt cch c thc ti
chic gh c cho l dnh cho nhng ngi c cp bc cao nht ging nh chic gh
dnh cho cc thng ngh s, hay ging nh mt chic ngai vng vi lp nm dy v pha
sau cao ln, y v oai nghim. Cn chic gh Aeron th sao? Chic gh ny hon ton tri
ngc vi nhng g m khch hng vn ch ti: s pha trn r rng v t i gia nhng
ch li khc thng bng nha mu en v tm li trng nh b xng ngoi ca mt con
cn trng khng l thi tin s. S thoi mi M phn ln l do nhng chic gh ta kiu
La Z Boy quy nh. Stumpf cho bit c, ngi ta vn thng k nhng cu chuyn
ci v chuyn ngi M mun t thm qu nhiu tm m cho nhng chic gh xe hi
ca mnh. Chng ti nm c quy nh v mm mi ca gh ny. V ti lun ngh
n chic gng tay m hng Disney eo vo tay chut Mickey. Nu tn mt nhn thy nhng
chic vut ca Mickey, th c l s chng cn ai trong s chng ta yu mn nhn vt hot
hnh ny na. Nhng g chng ti ang thc hin ang i ngc li tng v mm mi
.
Thng nm, nm 1992, hng Herman Miller bt u tin hnh ci h vn gi l th nghim
s dng. H a nguyn mu ca gh Aeron ti cc cng ty a phng pha ty Michigan
v yu cu mi ngi ngi ln trong khong thi gian ngn nht l na ngy. Ban u,
phn hi t pha nhng ngi tham gia th nghim khng lc quan lm. Herman Miller yu
cu mi ngi nh gi thoi mi ca chic gh theo thang im t 1 n 10 trong
im 10 chng t l chic gh c thoi mi cao nht cn im t 7,5 tr ln chng t
bn thc s thch chic gh ny th nhng nhng mu ban u ca gh Aeron ch t
c khong 4,75 im. Nh mt tr ci, mt trong nhng nhn vin ca hng Herman
Miller t tm hnh chic gh trn ba ngoi ca mt t bo nh siu th vi tiu
Chic gh t thn: Tt c nhng ai ngi trn chic gh ny u s cht (Chair of Death:
Everyone who sits in it dies) v dng n lm ba ngoi ca mt trong nhng bo co u
tin v cng trnh nghin cu gh Aeron. Mi ngi s nhn vo khung dy ca chic gh v
thc mc liu rng n c th gi c h khng, ri sau h s nhn vo tm li v t hi
liu n c tht s khin cho h thy thoi mi hay khng. Rt kh yu cu mt ngi ngi
ln mt th trng chng c v g chc chn c. Rob Harvey, ph ch tch cp cao chuyn
ph trch v mng nghin cu v thit k ca hng Herman Miller vo thi im cho
bit. Nu anh lm ra mt chic gh c khung dy, khch hng s ngh rng mt chic gh
nh vy s khng gi ni h. H s rt ngp ngng khng bit liu c nn ngi ln chic gh
hay khng. Ngi cng l mt kiu hnh ng tip xc. Khi ngi, c th bn s tip xc rt
gn vi chic gh, do c rt nhiu du hiu trc quan nh nhit v cng c th nh
hng n cm nhn ca ca khch hng. V khi hng Herman Miller thay i mt cht
thit k ny, cho ra i nhng nguyn mu mi, tt hn, v gip mi ngi vt qua c
ni e d ca h, s im bt u nhch dn ln. n khi hng Herman Miller sn sng
tung sn phm ra th trng th s im nh gi thoi mi ca gh Aeron, trn thc t,
t mc trn 8. y qu l mt tin tt lnh.
Nhng cn tin xu th sao? Hu nh tt c mi ngi u coi chic gh Aeron mi l mt
vt k qui. Bill Dowell, ngi ng u nhm nghin cu gh Aeron cho bit Ngay t u,
s im nh gi tnh thm m tt li rt xa so vi s im nh gi s thoi mi m chic
Aeron ny trng rt xu. Tuy nhin, chng bao lu sau, kiu gh ny bt u thu ht c
s ch ca mt s phn t c cch nhn mi, hin i trong cng ng thit k. N
ginh c gii thng thit k ca thp k do Hi Nhng Nh Thit K Cng Nghip M
trao tng. California v New York, trong th gii qung co v thung lng Silicon, kiu gh
ny tr nn ph bin ph hp vi nn kinh t mi. Aeron cng bt u c mt trong cc
b phim v chng trnh qung co thng mi. V t , kiu gh ny bt u pht trin
v c sc hp dn ln trn th trng. Cui thp k 90 ca th k 20, doanh s bn Aeron
tng t 50% n 70% mi nm, v nhng ngi trong Herman Miller cht nhn ra rng h
ang c trong tay chic gh bn chy nht trong lch s ca hng. Vo thi im , khng
c mt chic gh vn phng no b lm nhi nhiu nh chic gh Aeron. Tt c mi ngi
u mun to ra mt chic gh ging b xng ngoi ca mt con cn trng khng l thi
tin s. V s im nh gi tnh thm m ca gh Aeron hin nay l bao nhiu? Cu tr li
l 8. Chic gh trc y tng b coi l xu x gi tr thnh mt vt p .
Trong trng hp ca cuc th nghim nhp mi m khng cung cp cho ngi tham gia
thng tin v sn phm, tim thc khng lm vic bi v ngi ta khng t ra gi thit rng
cc loi sn phm ch bin t cy cla c nm khi ngi tham gia khng thy g c. Th
nghim ny l mt tnh hung khng thch hp cho phng php chia nh vn thnh
nhng lt ct mng. Cn i vi kiu gh Aeron, n lc thu ht n tng u tin ca khch
hng tht bi v mt nguyn nhn c i cht khc bit: nhng ngi cho bit n tng
u tin ca h gii thch khng ng cm gic ca chnh mnh. H ni rng h ght
chic gh ny. Nhng iu h thc s nh ni li l: chic gh ny mi v khc l n mc
h khng quen s dng n. y l iu khng chnh xc vi nhng g m chng ta vn cho
l xu x. Loi xe hi Edsel, c bit n nhiu nht ca hng xe hi Ford t nhng nm
1950, chuc ly tht bi bi v mi ngi u cho rng h c cm gic l l khi trng thy
n. Nhng n hai hoc ba nm sau cc nh sn xut xe hi khc vn cha bt u sn
xut ra nhng chic xe hi ging vi chic Edsel nh khi mi ngi lm nhi li kiu gh
Aeron. Khi u Edsel l mt chic xe xu x v v sau n vn nh vy. V l y, c nhng b
phim m mi ngi khng thch khi h xem ln u tin v h vn ght chng ngay c hai
hoc ba nm sau . Mt b phim ti th vn mi l mt phim ti m thi. Vn y l: b
vi su trong nhng th m chng ta ght l mt nhm cc sn phm c xp vo vi
nhau ch bi v chng trng kh k quc. Chng khin chng ta lo lng. Chng khc bit n
mc chng ta phi mt mt cht thi gian hiu c rng chng ta thc s thch chng.
Khi bn ang sng trong mt th gii ca hng triu sn phm, bn ngp chm trong
c ca chnh mnh th tht kh lun nh n thc t rng khch hng, ch dnh rt t
thi gian xem xt n cc sn phm mi, Dowell ni Ngay lc y, cc bn nm c cc
tri nghim vi sn phm y. Tuy nhin, cc bn li khng bit c iu g v qu trnh
sn xut sn phm, v rt kh cc bn c th tng tng ra mt tng lai xn ln dnh
cho sn phm ny, c bit nu sn phm ny li l mt vt rt khc thng. l iu
xy ra vi kiu gh Aeron. Trong tm tr ca mi ngi, nhng chic gh vn phng lun
phi c mt mc thm m nht nh. Chng phi c lt v bc m. Kiu gh Aeron
khng mang nhng c im y. N trng khc hn. chic gh ny chng c mt nt no
quen thuc. C l t xu x ch l mt t thay th cho cm t khc l.
khn gi u ni rng h khng thch chng nhng rt nhanh sau nhng v hi kch tnh
th ny li tr thnh hai trong s nhng chng trnh thnh cng nht lch s truyn hnh.
Thc ra, khn gi khng h ght chng, h ch b shock trc chng m thi. V tt c
nhng k thut m rt nhiu nh nghin cu th trng hng CBS p dng hon ton
tht bi khi phn bit hai trng thi tnh cm rt khc nhau ny.
Tt nhin, khng phi lc no nghin cu th trng cng cho kt qu sai lch. Nu chng
trnh Tt c trong Gia nh mang nhng nt quen thuc vi ngi xem hn v nu kiu
gh Aeron ch khc bit mt cht so vi nhng kiu gh c tung ra trn th trng vo
thi im trc th vic nh gi phn ng ca khch hng chc hn s hu nh khng
c g l kh khn. Th nhng, th nghim sn phm hay tng thc s mang tnh cch
mng li l mt vn khc v nhng cng ty thnh cng nht l nhng cng ty hiu rng
trong nhng trng hp cn phi din gii n tng u tin ca khch hng. Chng ta
thch p dng nghin cu th trng trc khi tung ra sn phm bi v n cung cp mt
mc chc chn no c th thng qua s im v cc d on; v nu ai hi chng
ta ti sao li a ra nhng quyt nh nh th, chng ta c th ch vo mt con s lp
lun. Tuy nhin, s thc li nm ch i vi nhng quyt nh quan trng nht khng th
c mt mc chc chn no. Kt qu nh gi cc bn nhc ca Kenna rt ti t khi chng
c a vo cc nghin cu th trng. Nhng th th sao? Nhc ca Kenna mi v khc
l, v chnh nhng g mi v khc l s lun l i tng d b tn cng nht trc cc kt
qu nghin cu th trng.
Mn qu ca s snh si, thnh tho
Mt ngy h rc r, ti n tra cng vi hai ngi ph n iu hnh cng ty Sensory
Spectrum New Jersey. H tn l Gail Vance Civille v Judy Heylmun. C hai u sng bng
ngh nm thc phm. Chng hn nh nu FritoLay cho ra i mt loi bim bim ng mi,
h cn phi bit nguyn mu ca mnh ph hp vi nhng ngi thch n bim bim ng
im no: Sn phm ny khc bit nh th no so vi cc loi Dorito khc ca h? Sn
phm ny c th snh vi loi bim bim Cape Cod Tortilla trn nhng mt no? H c cn
phi thm mt cht mui na vo sn phm hay khng? Civille v Heylmun chnh l nhng
ngi h s gi sn phm ca mnh n nh gi.
Tt nhin, n tra cng vi nhng chuyn gia nm thc phm l mt vn i hi s kho
lo v tinh t. Sau khi suy ngh k, ti quyt nh chn nh hng c tn l Le Madri khu
Manhattan, y l ni c rt nhiu mn c bit. Khi ti n, Heylmun v Civille ngi sn,
h l hai ph n gii chuyn mn, rt phong cch trong b cng s. Hai ngi gi
xong mn. Civille k li cho ti nghe cc mn c bit. Hng lot nhng mn n tra.
Heylmun quyt nh chn mn m ng, trc l mn s c hm vi b ng c rc
ln trn cn ty v hnh, v mn cui l kem fraich v mn u nam vit qut c om cng
tht ln mui c trang tr thm b ng thi ht lu, ngi ng chin, v ht b nng.
Civille chn mn salad, tip sau l mn cm Italia nu cng vi loi trai trn o hong
t Edward v loi trai Manila, mn cui cng l mc ng. ( nh hng Le Madri, him c
mn no khng kt thc theo mt cch no hoc l ch c trang tr theo kiu n
gin). Sau khi chng ti gi mn, ngi hu bn mang n cho Heylmun mt ci tha cho
thuyt phc bn t mnh kim tra s khc bit ny. Bn hy nh mt ngi bn ca mnh
Pepsi vo mt cc v CocaCola ra mt cc khc ri c gng phn bit chng. Gi s bn
thnh cng. Xin chc mng v iu . No, hy th cuc kim tra li mt ln na nhng
theo dng thc hi khc mt cht. Lc ny, ngi tin hnh th nghim s a cho bn ba
ch khng phi hai cc nc ngt, trong hai cc l ng hai loi sn phm t cy cola,
cn cc th ba s ng mt loi ung ngt khc. Trong kinh doanh ung, th nghim
nh th ny c gi l th nghim tam gic. By gi ti s khng yu cu bn xc nh cc
no l CocaCola, cc no l Pepsi. Nhng g ti mun l bn hy xc nh xem loi no
trong ba ung trn khc bit vi hai loi ung cn li. D bn c tin hay khng, bn
cng s thy rng nhim v ny kh khn n khng ng. Nu c mt nghn ngi tham gia
vo cuc th nghim ny, th s ch c khong mt phn ba trong s h on ng iu
ny khng khc g n may, bi tt c nhng g chng ta lm ch l on.
Khi ln u nghe v th nghim tam gic, ti quyt nh th p dng n vi mt nhm
bn ca mnh. Khng ai trong s h a ra c cu tr li chnh xc. Tt c nhng ngi
trong nhm ny u l nhng ngi c hc vn, v thn trng trong suy ngh, hu ht trong
s h thng xuyn ung cc sn phm t cy cla, v h hon ton khng tin vo kt qu
ca cuc th nghim ny. H tc gin v ch trch ti v nh la h. H bin minh rng
chc hn phi c iu g khc thng nhng chai CocaCola v Pepsi ny. H cho rng ti
kho lo tro i th t ba cc gy kh khn cho h. Khng ai trong s thnh vin ca
nhm ny mun tha nhn s thc: nhng hiu hit ca h v cc sn phm t cy cla
hi ht n khng th tin ni. Vi hai loi sn phm t cy cla, tt c nhng g chng ta
phi lm l tin hnh so snh n tng u tin ca chng ta i vi chng. Nhng vi ba
cc nc ngt, chng ta buc phi c kh nng m t v nm gi v ca loi nc ngt th
nht, ri sau l v ca sn phm th hai trong tr nh v bng cch no chuyn cc
cm gic thong qua v dng lu di mt cch ngn gn v thc hin c iu ny
th iu cn thit l phi c kin thc v s hiu bit v vn t vng lin quan n v ca
sn phm. Heylmun v Civille c th hon thnh bi kim tra th nghim theo kiu tam gic
ny rt d dng bi v chnh kin thc ca h cung cp cho h kh nng co gin n tng
u tin. Nhng ngi bn ca ti khng c ci may mn . H c th ung nhiu sn
phm t cy cla, nhng h cha bao gi thc s suy ngh v cc sn phm ny. H khng
phi l nhng ngi snh si, nhng chuyn gia v chng loi ung ny, v v th nu
buc h phi tr thnh nhng chuyn gia trong lnh vc ny tc l t ra qu nhiu cu
hi cho h th nhng phn ng ca h s chng mang mt ngha g.
C phi cng chnh iu ny xy ra vi Kenna hay khng?
Nhng g cc hng ghi a ang lm vi ch tht ti t
Sau nhiu nm c bt u ri li chng li, cui cng Kenna c hng ghi a Columbia
k hp ng. Anh cho ra i mt album c ta New Sacred Cow. Sau , Kenna bt
u tour din u tin ca mnh, anh biu din mi bn thnh ph trn khp min Ty
v Trung M. l mt bc khi u rt khim tn: Kenna l ngi m mn cho mt
nhm nhc khc v anh ch chi trong ba mi lm pht. Nhiu ngi trong s cc khn gi
thm ch cn khng nhn thy s c mt ca anh trong t qung co. Nhng khi h nghe
anh chi nhc, h thc s say m. Kenna cng thc hin mt video cho mt trong nhng
bi ht ca mnh, v video ny c c cho mt gii thng trn knh VH1. Cc i
pht thanh cc trng i hc bt u bt bi ht New Sacred Cow, bi ht ny bt u
thu ht c s ch v chim c cm tnh ca cc sinh vin. Sau , Kenna cng xut
hin mt vi ln trn cc chng trnh ni chuyn trn truyn hnh. Nhng nhng gii
thng ln nht vn lng trnh anh. Album ca Kenna vn khng thnh cng v Kenna
khng th lm cch no a a n u tin ca mnh lt vo Top 40 trn sng pht thanh.
Vn l cng mt cu chuyn c. C Gail Vance Civille v Judy Heylmun u yu mn Kenna.
Craig Kallman sau khi nghe cun bng demo ca Kenna, gi in v yu cu ngay Ti
mun gp anh chng ny ngay by gi. Fred Durst nghe mt trong nhng bi ht ca
Kenna qua in thoi v quyt nh y chnh l bi ht anh ta cn. Paul McGuinness mi
Kenna bay n Ireland. Tt c nhng ngi chuyn nghip bit sp xp nhng n tng
u tin ca mnh, c mt vn t vng c th nm bt c chng, v c kinh nghim, s
tng tri hiu r c chng u dnh cho Kenna mt tnh cm c bit; v trong mt
th gii hon ho, iu ny chc hn s c ngha quan trng hn rt nhiu so vi nhng
kt qu rt ng ng ca cc nghin cu th trng. Nhng th gii pht thanh khng hiu
bit nh th gii ca thc phm v th gii ca ngi sn xut ra dng gia dng v vn
phng nh hng Herman Miller. Th gii a chung mt h thng khng th thc hin
cc o c m n ha hn s thc hin.
Kenna ni: Ti on rng h a bi ht cho nhm thm nh, xut tng ca mnh
nh gi, v nhm ny tht ln Khng, bi ht ny s khng tr thnh mt bi hit c.
H khng mun u t tin bc vo th g khng c nh gi tt trong cc cuc th
nghim. Nhng khng phi l phng thc hot ng ca m nhc. m nhc cn s tin
tng. Nhng s tin tng li khng lin quan g n cc hot ng kinh doanh m nhc.
iu ny hon ton khin ti chn nn, v n gy ra nhng p ch v mt tm l na. Ti
khng th ng c. Trong u ti ngn ngang nhng suy ngh. Nhng d chng cn g na
ti s vn c chi nhc, v nhng cu ni ca m tr ng yu v ln lao n mc chnh
iu gip ti thc dy tip vo ngy hm sau v tip tc chin u. m tr n
gp ti sau show din v ni Nhng g cc hng ghi a ang lm vi ch tht ti t. Nhng
chng chu y l nghe nhc ca ch, v chng chu s ni vi tt c mi ngi na.
tin li gn, dng nh l anh ta mun ln trn khng ai nhn thy mnh. Sau , khi
chng ti chy xe ngang qua , ti nhn thng vo anh ta, c gng tm hiu xem iu g
ang din ra. G thanh nin ny ang nh lm g y?
Boss li v li chic Taurus li ngay trc s 1157 i l Weeler. Diallo vn ng , sau
ny k li Carrol ni rng chi tit ny khin anh ta rt ngc nhin. No, chc chn c
iu g ang din ra y. Carrol v McMellon ra khi xe. Cnh st y!, McMellon ln
ting, tay gi ph hiu ln cao. Chng ta c th ni chuyn ch?, nhng Diallo khng tr
li. Hnh nh Diallo c lp bp mt iu g . C l, anh ta c gng ni nhng anh ta
li hon ton khng th. iu quan trng hn l ting Anh ca Diallo khng c tt lm.
Khng nhng th li c nhng li n i rng gn y mt ngi bn ca anh b mt ton
ngi c v kh trn lt. V vy, chc chn l Diallo rt hong s. Anh ta ng y, bn
ngoi ngi nh, trong mt khu vc l im nng v ti phm, vo lc qu na m vi hai
ngi n ng cao ln, u i m cu th bng chy, ngc cng ln v chic o chng n,
ang si bc v pha mnh. Diallo ngp ngng ri chy bin vo dy hnh lang ca ngi
nh. Carrol v McMellon ui theo. Diallo chy n ca, tay tri anh ta chp c vo
qu m ca trong khi quay nghing ngi v lc tm trong ti o bng tay cn li (theo li
khai v sau ca nhng cnh st ny). Gi tay ln! Carrol ht to. McMellon cng ht ln B
tay ra khi ti. ng ti phi bn anh! Nhng Diallo cng lc cng b kch ng mnh,
cn Carrol cng cm thy ni s hi ang ln dn ln bi v i vi Carrol lc y dng nh
l do Diallo quay nghing ngi l do anh mun che giu iu anh ang thc hin bng tay
phi.
C th lc chng ti ang ng trn nhng bc thm trn cng ca tin snh, c gng
tm ly anh ta trc khi anh ta kp tu thot qua cnh ca . Carrol nh li Anh ta quay
li, nhn thng vo chng ti. Khi , tay ca anh ta vn nm qu m ca. V anh ta bt u
rt mt vt mu en ra khi sn bn phi. Khi anh ta ko vt ra, tt c nhng g ti c
th nhn thy l phn u ca n trng ging ht khe trt trn ca mt khu sng mu
en. Nhng kinh nghim, qu trnh c hun luyn v c nhng v bt gi trc y
khin ti c suy ngh rng g thanh nin ny ang nh ln c khu sng.
Carrol ht to Sng! G c sng y!
Nhng Diallo khng dng li. Anh ta vn tip tc ko th ra khi ti, v lc ny anh ta
bt u gi vt mu en v pha hai nhn vin cnh st. Carrol n sng. Cn McMellon,
theo bn nng, nhy li ra khi bc thm, ng thi n sng ngay khi bay trn khng. Khi
nhng vin n ca McMellon vi ra quanh snh ca ngi nh, Carrol li cho rng nhng
vin n l t sng ca Diallo bay ra v khi nhn thy McMellon ng ngi v pha sau,
Carrol li tng McMellon b Diallo bn trng. Chnh v th, Carrol cha sng v bn
khng ngng v pha Diallo nh nhng g cnh st vn c hun luyn. Nhng mnh vn
xi mng v g bay t tung, khng kh nhong ln nhng tia la in t vin n v t hng
sng.
Lc ny, Boss v Murphy cng va ra khi xe, c hai chy v pha khu nh. V sau khi c bn
vin cnh st b a ra ta v ti ng st cp I v ti git ngi cp II, Boss khai
C l dng nhn thc nhanh nhy ph bin nht v quan trng nht l nhng nh gi m
chng ta a ra v nhng n tng khi chng ta nh hnh v ngi khc. Mi giy pht
chng ta thc gic vi s hin din ca mt ai , chng ta li t ra dng d on v suy
lun khng ngng v nhng g ngi ngh v cm nhn c. Khi c ai ni vi chng
ta cu Anh/em yu em/anh, chng ta thng nhn vo mt h nh gi mc chn
tht trong cu ni y. Khi chng ta gp mt ngi xa l, chng ta thng tm kim nhng
tn hiu tinh t, kh thy sao cho sau mc d ngi c ni chuyn bng mt phong
cch rt bnh thng v thn thin, chng ta vn c th ni rng Ti khng cho l anh ta c
cm tnh vi ti, hay Ti ngh l c y khng thy thoi mi, vui v cht no. Chng ta d
dng phn tch c nhng nt c bit phc tp trong nt mt ca mi ngi. Chng hn
nh nu bn nhn thy ti ci toe tot vi i mt lp lnh, bn s cho rng bn ang
khin ti bun ci, Nhng nu bn nhn thy ti gt u v c ci vi kho mi mm
cht, bn s nhn ra rng ti va b chng gho v ang p li vi v ma mai, chm bim.
Nu ti nhn ai , ci mm, ri nhn xung v ngonh mt i bn s ngh rng ti ang tn
tnh ngi . Nu ti kh ci tn ng mt nhn xt no ri gt u hoc nghing u
sang mt bn, c th bn s kt lun rng ti va ni iu g hi ngang v mun lm cho
n bt kh nghe hn. i n nhng kt lun nh vy, bn khng cn thit phi nghe xem
ti ang ni iu g. Nhng kt lun ch n gin l xut hin trong u bn, ch trong
nhy mt. Nu bn li gn mt em b ba tui ang ngi chi trn sn nh v lm mt iu g
kh kh hiu, nh khum bn tay bn thnh hnh chn t trn tay ca c b chng hn
th ngay lp tc a tr s nhn vo mt bn. Ti sao li nh vy? Bi v nhng g bn va
lm cn c mt li gii thch, v a tr bit rng n c th tm c cu tr li trn khun
mt bn. Luyn tp thc hnh suy lun tm ra ng c v mc ch ca ngi khc l
phng php chia nh vn thnh nhng lt ct mng theo kiu c in. c c suy
ngh ca mt ngi no , bn cn phi tm chn nhng du hiu lt qua, tinh t, kh
nhn thy v hu nh khng c mt s thi thc no c bn v v thc n nh vy v v
mt ny, gn nh lc no chng ta cng d dng vt tri hn. Th nhng, nhng khonh
khc u tin ca ngy mng 4 thng 2 nm 1999 y, bn cnh st vin tun tra khu vc i
l Wheeler tht bi ngay nhim v c bn nht ny. H khng c c nhng suy
ngh ca Diallo.
u tin l khi Sean Carrol nhn thy Diallo v ni vi nhng ngi bn ang ngi cng trn
xe G kia ang lm g vy nh? Cu tr li y l Diallo ang ht th kh tri. Nhng
Carrol li soi xt Diallo v trong giy lt quyt nh ngay rng Diallo trng c v kh
nghi. l sai lm th nht. Sau , h li xe v pha ta nh, th nhng Diallo vn khng
nhc nhch. Sau ny, Carrol c k li rng iu ny khin anh ta rt ngc nhin: G ny qu
tht qu liu lnh, ri vo tm ngm ca cnh st m vn khng h b chy. Khng phi l
Diallo khng h run s. Anh ta ch t m. l sai lm th hai. Ri Carrol v Murphy bc
li gn Diallo trn bc tam cp, quan st khi Diallo nh nhng quay ngi i v lc tm g
trong ti o ca mnh. Trong khonh khc cha y mt giy , hai nhn vin cnh st
quyt nh ngay rng anh ta l mt k nguy him. Nhng khng phi nh th. Diallo ch
ang hong s. l sai lm th ba. Thng thng, chng ta khng h gp bt k kh khn
no khi phn bit trong nhy mt mt ngi c dng v kh nghi hay khng, cng nh phn
bit gia mt ngi dng cm, liu lnh vi mt ngi t m, v c bit nht l gia mt
ngi ang s hi v mt k nguy him. Bt k ai i trn ng ph vo m khuya u
Philadenphia vo thi khc chuyn giao gia hai th k 19 v 20, v l con trai ca mt nha
s ngi Nga. Tomkins thp m v khi bc vo tui trung nin, mi tc ca ng bc trng
theo kiu bm s t v chon khun mt l cp knh gng nha mu en rt ln.
Tomkins ging dy mn tm l hc trng Princeton v Rutgers, ng thi ng cng l
tc gi ca cun sch Tc ng, Hnh tng, v thc (Affect, Imagery, Consciousness). y
l mt tc phm gm bn tp v kh phc tp, n mc nhng ngi c cun sch ny
c chia thnh hai nhm cn bng nhau: mt bn l nhng ngi hiu v cho rng Tc
ng, hnh tng v thc l mt tc phm xut sc. Bn kia l nhng ngi tuy khng
nm c ngha ca tc phm nhng vn c cng mt nhn xt rng y l mt tc phm
xut sc. Tomkins l mt ngi c ti n ni rt xut sc v c sc thu ht. Cui cc bui
tic cocktail, thng c rt nhiu ngi ngi chm ch quanh Tomkins. V khi c mt ai
ct ging Ti hi thm mt cu ny na nh! th mi ngi li nn li thm mt ting ri
na nghe ng cp n cc cun truyn tranh, hay mt v kch tnh th c trnh
chiu trn truyn hnh, tnh sinh vt hc ca cm xc, nhng rc ri ca ng vi Kant v s
ho hng ca ng trc nhng ba n king do nht thi hng ln tt c cc cu chuyn
y u c k theo nhng on ngn c thm nhiu tnh tit.
Trong sut thi k nn kinh t nh tr, ngoi nhng cng trnh nghin cu tin s ca mnh
Trng Harvard, Tomkins cn lm ngi chp cho cc nghip on ua nga v ng
thnh cng n mc Tomkins c th sng hoang ph khu thng lu pha ng ca qun
Manhattan. Trn ng ua, ni ng ngi hng gi lin trn khn i nhn chm chm vo
nhng con nga qua chic ng nhm, Tomkins c mnh danh l gio s. ng c
phng php phn on xem con nga s lm g, da vo hai con nga ang chy ng
ua bn cnh v mi quan h tnh cm gia chng. Ekman nh li. Chng hn nh nu mt
con nga c tng m m mt con nga ci trong mt hoc hai nm u s nghip
trn ng ua ca mnh th n s suy sp nu c sp xp i n cng trng ua cnh
con nga ci. (Hoc mt iu g khc tng t nh vy khng c ai thc s chc chn v
iu .) Tomkins tin rng khun mt thm ch ngay c khun mt ca nhng con nga
cng n cha cc du hiu c gi tr v nhng tnh cm v nhng ng c bn trong.
Tomkins c th nm r mt bu in v nh gi nhng ngi dn p phch qung co
Wanted (Truy tm ti phm) v ch nhn vo nhng bc nh chn dung ti phm, ng c th
cho mi ngi bit nhng ngi nhp c khc nhau thng mc phi ti g. ng
(Tomkins) thng xem bui din ni tht (To tell the truth), v chc chn lc no ng
cng c th ch ra ngi no ang ni di. Mark, cu con trai ca Tomkins hi tng li
nhng k c v cha mnh Thc ra th cha ti vit th cho nh sn xut gp rng
chng trnh ny chng c g mang tnh thch c, v nh sn xut chng trnh mi
ng n hu trng New York, v cho cha ti xem nhng o c ca ng ta. Virginia
Demos, ging vin tm l hc ca Trng Harvard nh li nhng cuc ni chuyn rt lu
vi Tomkins trong sut hi ngh ton quc ca ng Dn Ch nm 1988. Chng ti thng
ngi ni chuyn trn in thoi, Tomkins thng h ging khi Jess Jackson ni chuyn vi
Michael Dukakis . Khi y, Tomkins c nhng g ang din ra trn khun mt ca hai ngi
v d on iu g s xy ra. Tht su sc v thn b.
Ln u tin, Paul Ekman gp Tomkins l vo u nhng nm 1960. Lc , Ekman l mt
chuyn gia tm l tr ch va tt nghip i hc, v rt quan tm ti vic nghin cu nt
mt. Ekman bn khon khng bit liu rng c hay khng mt h thng quy lut chung chi
phi nhng biu t qua nt mt ca con ngi. Silvan Tomkins tr li l c, nhng hu ht
cc chuyn gia tm l khc li ni rng khng. Vo thi im , nhng hiu bit thng
thng v s biu t ch c xc nh theo phng din vn ha c ngha l chng
ta ch n thun s dng khun mt ca mnh ty theo nhng quy nh x hi c dy
bo. Ekman khng bit quan im no l ng v quan im no l sai. V vy, tm cho
c cu tr li, Ekman i ti Nht Bn, Brazil, v Argentina. Thm ch ng cn ti thm
nhng b lc sng bit lp cc khu rng rm ca vng Vin ng mang theo cc bc nh
chp nhng ngi n ng v ph n vi nhng kiu nt mt khc nhau. Trc s ngc
nhin ca Ekman, tt c nhng ni ng i qua, mi ngi u ng v thng nht v
ngha biu t mi khun mt. Ekman nhn ra Tomkins ng.
Khng lu sau , Tomkins n gp Ekman phng th nghim ca Ekman San
Francisco. Trc , Ekman theo di hng trm nghn thc phim do chuyn gia v vi
rt v vi khun hc Carleton Gajdusek thc hin nhng khu rng rm cch bit vi th
gii bn ngoi ca vng Papua New Guinea. Trong b phim ny, c mt s cnh ni v b
lc c tn gi South Fore, nhng ngi dn ca b lc ny rt thn thin v yu ha bnh.
Phn cn li l nhng thc phim v b lc Kukukuku. y l b lc tn bo, lun c t
tng th ch v c nghi thc quan h ng tnh luyn i. Theo nghi thc ny, nhng b
trai bt buc phi phc dch nhng ngi n ng ln tui hn trong b lc nh mt gi
im. Trong su thng, Ekman v cng s ca ng, Wallace Friesen sp xp, phn loi
cc cnh phim, ct b nhng cnh khng lin quan, ch tp trung vo nhng cnh quay cn
nt mt ca nhng ngi n ng trong b lc so snh ngn ng biu t trn nt mt
ca hai nhm ngi ny.
Khi Ekman bt u bt my chiu, Tomkins i pha sau. ng khng c cung cp bt c
thng tin no lin quan n cc b lc c chiu trong phim: tt c bi cnh dng nhn
dng c lc b ht. Tomkins xem chm ch tt c cc cnh quay qua cp knh ca
mnh. Khi b phim kt thc, ng li gn mn hnh, ch vo khun mt ca cc thnh vin
trong b lc South Fore v ni y l nhng ngi ha nh v du dng, h rt bao dung v
rt yu ha bnh. Cn khi ch vo khun mt ca nhng ngi thuc b lc Kukukuku,
Tomkins nhn xt Nhng ngi ny li rt bo lc, v c nhiu du hiu cho thy c s
xut hin hin tng ng tnh luyn i b lc ny. Ngay c n by gi, sau mt phn ba
th k, Ekman vn khng th khng tha nhn v nhng g m Tomkins lm. ng nh
li: Ly Cha! Ti nh rt r khi mnh ni g Thy Silvan, lm sao m thy c th lm
c iu ?. Lc y, thy Silvan i ln pha trn gn mn hnh, v khi chng ti chiu
li b phim vi hnh nh chy chm li, ng ch cho chng ti thy nhng ch phnh ra v
nhng np nhn c bit trn nhng khun mt m ng a ra li nhn xt. cng
chnh l lc ti nhn ra Ti bc trn b mt ca h. l mt m thng tin bng vng
m tt c mi ngi u khng ch n. Nhng ngi n ng ny c th nhn thy c,
v nu ng ta c th nhn thy c th c l nhng ngi khc cng c kh nng tng t.
V ngay ti phng th nghim vo thi im , Ekman v Friesen quyt nh xy dng
mt nguyn tc phn loi cc ngn ng biu t ca nt mt. H nghin cu cc gio trnh y
hc c v phc tho nhng ng c trn khun mt, v h xc nh tng chuyn ng c
B mt b bc trn
Ekman cho rng nt mt l mt ngun thng tin tnh cm ht sc phong ph. Trn thc t,
thm ch ng cn qu quyt hn v mt im mu cht nm c phng thc hot
ng ca qu trnh c suy ngh ca ngi khc, v ng nhn mnh rng thng tin biu hin
trn nt mt ca chng ta khng ch l mt tn hiu cho thy nhng g din ra trong tm tr
chng ta. mt kha cnh no , n chnh l nhng g thc s din ra trong tm tr ca
chng ta.
Khi u ca suy ngh ny bt u khi Ekman v Friesen ln u tin ngi i din nhau,
thc hin nt mt gin d v au kh. l nhng tun l trc khi mt trong hai ngi
chng ti cui cng cng phi tha nhn mnh cm thy kinh khng sau mt bui to ra
mt trong nhng khun mt sut c ngy, Friensen ni. Sau ngi kia nhn ra
rng mnh cng cm thy ti t, do chng ti bt u ln m ra c. Tip theo, h
quay tr li v kim tra li bn thn trong thi gian xut hin nhng c ng c bit
ca nt mt. Bn thc hin n v hot ng s 1: nng lng my pha trong ln, s 6: nng
cm ln, v s 15: thu gc ca mi li, Ekman ni ri thc hin c 3. Nhng g chng ti
khm ph ra chnh l nhng biu hin ring bit trn khun mt l to ra nhng thay
i ng lu trong h thn kinh t ng. Khi n din ra ln u tin, chng ti thc s
sng s. Chng ti khng lng trc c tt c nhng iu ny. V khi n xy ra th
c hai chng ti u cm thy tht kinh khng. Nhng g mnh to ra tht au n, tht
bun kh. Khi ti ko lng my xung n v hot ng s 4 , nng m mt trn ln s 5 ,
thu hp m mt s 7, mm mi li s 24, ngha l ti ang tc gin. Nhp tim ca ti c th
tng thm 10 n 12 nhp. Bn tay ti nng ln. Khi ti lm iu , ti khng th tch ri
ra c cc h thng phn loi. N tht l kh chu, cc k kh chu!
Ekman, Friesen, v mt ng nghip khc, Robert Levenson (ngi tng cng tc vi
nm vi John Gottman, ngi cho rng h tm l ch l mt th gii nh b) quyt nh
c gng dn chng bng ti liu tc ng ny. H tp hp mt nhm cc tnh nguyn vin v
gn ln ngi h cc thit b gim st vic o nhp tim v nhit c th nhng du
hiu sinh l ca rt nhiu cm xc nh : tc gin, bun b, v s hi. Mt phn hai s tnh
nguyn vin c nhc v vic c gng nh v hi tng li mt ln b cng thng c
bit nht h tri qua. Na cn li ch n gin c ch cho cch lm th no to ra
trn khun mt h nhng biu hin ph hp vi cc cm gic lm cng thng, nh tc gin,
bun b v s hi. Nhm th 2, l nhng ngi phi biu din, th hin chnh nhng phn
ng sinh l, lm tng nhp tim hay nhit c th ging nh ca nhm th nht.
Vi nm sau , mt nhm cc nh tm l hc ngi c tin hnh mt nghin cu
tng t. H c mt nhm cc dng hnh nh hot hnh, khi th ngm mt ci bt gia 2 mi
mt hnh ng lm cho c 2 c ci chnh u khng th co li c, l c xng hm
v c m hoc c khi li ngm cht ci bt gia hai hm rng, vic to ra hiu qu
ngc li v buc h phi ci. Ngi ngm ci bt gia hai hm rng s thy cc b phim
hot hnh bun ci hn. Nhng iu mi l khm ph ra y c th rt kh tin, v chng
ti a n ra nh l mt s tuyn b rng ln u tin chng ti tri nghim mt cm
gic, v ri chng ti c th hoc khng th th hin ci cm xc trn khun mt. Chng
nh l iu khng th, v khi chng ta ci thc s thoi mi v thch th, vic dng co cc
c quanh vng hc mt li cng kh khn khng km. N ci ny thuc loi khng tun
theo mun ca con ngi, Duchenne vit. S vng mt ca qu trnh co cc c ny s lt
trn b mt ca nhng ngi bn gi di.
Bt c khi no chng ta thc hin mt trng thi cm xc c bn no, cm xc li t
ng th hin ra bng cc c trn mt. Phn ng ny c th lu li trn khun mt ch trong
mt phn nh ca giy v ch c th b pht hin bng cc cm ng in gn trn mt.
Nhng thc ra n vn hin din . Silvan Tomkins tng bt u mt bi thuyt trnh
bng cu ni Khun mt cng ging nh ci chn gia ca ngi n ng!. ng l: xt
trn phm vi rng, khun mt cng c cc suy ngh ca ring n. iu ny khng c ngha l
chng ta khng iu khin c nt mt ca mnh. Chng ta c th s dng h thng c
ch ng km nn cc phn ng khng c . Nhng thng th mt vi phn nh ca nt
cm xc b km nn nh cm gic ti thc s rt bun cho d ti ph nhn iu
vn l ra. y chnh l nhng g xy ra vi Mary. H thng biu t ch ng ca chng
ta l cch chng ta c tnh th hin cm xc ca mnh, nhng di nhiu gc , h thng
biu hin khng ch ng ca ta thm ch cn c ngha quan trng hn: chng l cch m
nh qu trnh tin ha, chng ta c trang b thm, th hin nhng cm gic chn thc
nht ca mnh.
Chc hn c nhng lc ai bnh lun v nt mt ca bn nhng bn li khng h bit
rng mnh ang to ra nt mt , Ekman ni. V c ngi no s hi bn : Bn ang
bun v iu g th? hay Ti sao bn li ci khy vy? Bn c th nghe c ging ni
ca mnh nhng khng th nhn thy c khun mt mnh. Nu bit c iu g ang
din ra trn gng mt mnh, chng ta s che giu n gii hn. Nhng khng phi lc no
iu ny cng tt. Hy tng tng nu nh c mt ci cng tc m tt c chng ta u c,
dng tt i tt c cc biu hin trn gng mt theo mong mun. Nu nhng a tr c
ci cng tc , chng ta chng th no bit c chng cm thy nh th no. Chng c th
ang gp phi mt vn no . Nu mun, bn c th a ra l l rng l h thng tin
ha gip cc bc cha m chm sc con ci mnh. Hoc hy tng tng nu bn kt hn vi
mt ai c chic cng tc ny. iu ny qu thc l khng th. Ti khng ngh s ha hp,
s m m, s thn thin v s gn gi li c th din ra nu nh trn gng mt chng ta
khng th hin ra nhng iu .
Ekman nht mt cun bng ghi t v n O.J. Simpson vo u my. Trn mn hnh l hnh
nh Kato Kaelin, mt v khch c mi tc b x ca gia nh Simpson, ang c Maria
Clark, cng t vin trng trong v kin, phng vn. Kaelin ngi trn gh nhn chng, vi
mt gng mt v hn. Clark t mt cu hi y tnh th ch. Kaelin ng ngi v pha
trc v nh nhng tr li. Anh c nhn thy iu khng? Ekman hi ti. Ti chng
nhn thy iu g c, ch thy mt Kato l Kato, ngy th, khng th lm hi ai v th ng.
Ekman dng cun bng, tua li v cho n chy li vi tc chm hn. Trn mn hnh,
Kaelin hng v pha trc tr li cu hi, v trong khonh khc ngn ngi , mt anh
ta bin i hon ton. Mi hi nhn li, khi anh ta un cong c nng mi trn v mi. Rng
Kaelin hi l ra, my hi cp xung. gn nh hon ton l n v hot ng s 9,
Ekman ni. l mt s gh tm, vi mt s tc gin mnh m, v manh mi cho vic
Trong cc b phim hoc chng trnh thm t trn ti vi thng c cnh bn sng. Ngi ta
bn v bn ri chy ui theo k khc, v thm ch c lc git ngi. Mi khi xong vic bn
git, h ng trn xc cht, ht thuc sau th i ung bia vi nhau. C theo nh
Hollywood th vic bn sng c v kh ph bin v chng my kh khn. Tuy nhin thc t
li khng phi nh vy. Phn ln cnh st khong trn 90% cha tng bn ai trong sut
thi gian ng nhim, v nhng ai tng bn ngi u m t li vic ging nh mt
tri nghim cng thng kh tng tng n mc c th t ra cu hi rng liu vic dng
sng bn ngi c kh nng gy ra mt chn ng tm l nht thi hay khng.
dn chng, di y l mt vi trch on phng vn trong cun sch ang gy c s
ch Vo vng git chc ca David Klinger, nh nghin cu ti phm thuc i hc
Missouri. Nhng cuc phng vn ny c tin hnh i vi mt s cnh st vin. Trch
on th nht l mt phn cuc phng vn vi vin cnh st bn vo mt ngi n ng
khi ng ta e da s git Dan, ngi ng s ca cnh st:
Hn ngc ln nhn ti v ni: i, khn kip. Khng phi l: i, cht tit tht, ti thy s.
m ging kiu Khn kip, by gi ta li phi git thm mt g na. thc s rt hung
hng v chuyn nghip. Thay v tip tc cha sng vo u Dan, hn bt u cha vo ti.
iu ny xy ra rt nhanh ch trong mt phn triu giy thi v cng lc ti cng a
sng ln. Dan vn ang vt ln vi hn, v suy ngh duy nht trong u ti khi l: Ly
Cha, xin ng con lm Dan b thng. Ti bn 5 pht. Ngay khi ti bn, tm nhn ca
ti bt u thay i. T mt ci nhn ton cnh gi ch cn tp trung vo u k tnh nghi,
mi th khc xung quanh u bin i ht. Ti khng cn trng thy Dan, m cng chng
thy bt k th g khc na. Tt c nhng g ti thy lc ch l ci u ca k tnh nghi.
Ti trng thy 4 vin n bn vo g . Vin th nht bn trng ch lng my bn tri ca
hn. N lm thng mt l v khin u hn git v pha sau. Hn rn ln: i , ging kiu:
i, my bn trng tao. Hn vn tip tc quay sng v pha ti, vy l ti bn pht th
hai. Ti thy mt chm ngay bn di mt tri ca hn, v u hn c v b ngoo sang
mt bn. Ti bn thm pht na. Vin n gm trng ra ngoi mt tri khin mt hn n
tung v li ra ngoi. Pht sng th t xt qua tai tri ca hn. Vin n th ba khin u
hn nghing hn ra xa khi pha ti v khi vin th t bay ti, ti trng thy mt chm
bn u hn, ri khp li. Ti khng trng thy vin n cui cng bay i u. Ri ti nghe
thy ting g n ng gc xung trn mt t.
V y l mt on trch khc:
Khi hn bt u xoay sang chng ti, gn nh l mt ng tc quay chm v mi th b
thu hp li. Khi hn lm chuyn ng , c ngi ti cng ln. Lc t phn ngc tr
xung ti khng cn cht cm gic no. Tt c dn vo vic tp trung v pha trc quan
st v phn ng vi i tng. Ta nh c mt liu Adrenalin trong mu vy! Mi th cng
ln v mi gic quan ca ti u hng v pha ngi n ng ang chy ti chng ti vi
khu sng trong tay. Tm nhn ca ti thu li ch thn mnh hn v khu sng. Ti khng
bit tay tri hn lc ang lm g, hon ton khng bit. Ti ch chm ch vo khu sng.
Khu sng ang a ln ngang tm ngc hn, v cng lc ti bn pht u tin.
Ti khng nghe thy g c, mt ting ng cng khng. Khi ti bn xong 2 pht u tin th
Alan cng n sng, vy m ti chng nghe thy g ht. Khi ti n sng ln th 2 th anh y
cng bn thm 2 pht na, v cng nh ln trc, ti chng nghe thy g. Chng ti dng
tay khi g n ng ng xung v trn n ch ti. Ti cng khng nh l mnh ng ln
th no. Tt c nhng g ti bit l ti ang ng trn i chn ca chnh mnh v nhn
xung thi th g n ng . Ti khng bit lm th no mnh c th li c ch , c khi
ti chng hai tay xung t v ng dy hoc c khi ti dng sc rn u gi ln.
Ti cng khng bit na, nhng ngay khi ng dy c ti li c th nghe li c mi
m thanh, bng chng l lc ti c th nghe thy ting kim loi leng keng trn sn .
Thi gian cng quay tr li bnh thng, v trong khi n sng, thi gian nh b chm li.
iu ny xy ra ngay khi g n ng bt u cha sng vo chng ti. Mc d bit rng lc
hn ang chy v pha chng ti nhng ti c cm gic l hn ang trong mt on phim
quay chm. ng l mt cnh ti t nht m ti tng thy.
Ti cho l cc bn s ng rng nhng cu chuyn trn y tht k l. Trong v d u
tin, vin cnh st c v nh ang miu t mt iu g khng th xy ra. Lm sao mt
ngi c th trng thy nhng vin n ca mnh bn trng vo ai ? V tng t nh
vy, vic vin cnh st th hai ni rng anh ta khng nghe thy ting sng n cng tht k
l. Lm sao li c chuyn c? Tuy nhin, trong cc cuc phng vn vi cc cnh st
tng tham gia vo vic bn nhau, nhng chi tit vn lp i lp li: nhng hnh nh cc k
r nt; th lc gim st hoc mt hn th lc; thnh gic b hn ch; v cm gic thi gian
chm li. y l cch c th con ngi phn ng li vi cng thng cc , v iu ny
khng phi l khng c l. Khi phi i mt vi mt tnh hung sng cn, thn kinh ca
chng ta s hn ch ti a phm vi v lng thng tin cn phi x l. m thanh, tr nh v
cc hiu bit x hi rng hn s nhng ch cho s cnh gic cao vi mi e da trc
tip trc mt. Trong thi im then cht, cc cnh st c m t trong phng vn ca
Klinger phn ng tt hn v cc gic quan ca h b thu hp li: s thu hp cho
php h tp trung vo mi nguy him tt hn.
Nhng iu g s xy ra khi s phn ng vi cng thng ln ti nh im? Theo Dave
Grossman, cu trung t qun i v l tc gi ca cun sch On killing, tnh trng cc im
ca kch thch gii hn trong stress lm tng hiu qu hnh ng l khi nhp tim ca
chng ta vo khong 115 n 145 nhp/pht. Grossman cho bit nhp tim ca nh v ch
bn sng Ron Avery mc cao nht trong gii hn trn khi anh ny thao tc trn trng
bn. Siu sao bng r Larry Bird thng ni rng trong nhng gi pht quyt nh ca trn
u, c sn bng tr nn yn lng v cc vn ng vin dng nh ang chuyn ng rt
chm. R rng l Larry cng chi bng trong gii hn kch thch nh ca Avery. Nhng
rt t vn ng vin bng r c th nhn thy sn bng mt cch r nt nh Larry bi v c
rt t ngi c th t ti gii hn . Phn ln chng ta khi chu p lc thng b kch
thch qu mnh, v khi i qu mt im nht nh th hot ng ca c th chng ta bt
u ngng li khin cho rt nhiu ngun thng tin ca ta tr nn v dng.
Theo Grossman, Khi nhp tim vt qu ngng 145, nhng iu ti t bt u xy ra. Cc
k nng hot ng phc tp bt u gp trc trc. Lm bt c vic g vi mt tay cng tr
nn kh khn V ti mc 175 nhp/pht, qu trnh nhn thc suy gim hon ton
No trc ngng hot ng, v no gia phn no ca con ngi tng t nh loi ch
(tt c cc ng vt c v u c phn no ny) s hot ng mnh v ln t vai tr iu
khin ca no trc. Bn bao gi c tranh lun vi mt ngi ang gin d hoc s hi
cha? iu l khng th, bi v nh th chng khc g bn ang tranh ci vi ch. Lc y
tm nhn cng tr nn hn ch. Hnh vi tr nn cc k nng gin. Trong rt rt nhiu
trng hp, nhng ngi b bn bi tit mi th c trong rut ra ngoi bi v ti mc b e
da cao c c trng bi nhp tim t 175 tr ln, c th s coi kiu kim sot sinh l
hc l mt hot ng khng cn thit. Mu c rt khi lp c ngoi cng v tp trung
vo khi c trung tm. Mc ch ca vic ny l khin cho c bp tr nn cng rn chc
cng tt bin chng thnh mt dng l chn v hn ch chy mu trong trng hp b
thng. Nhng iu li khin chng ta tr nn lng ngng v mt kh nng hot ng. V
l do ny m Grossman cho rng mi ngi cn phi tp quay s 911, bi v ng nghe
qu nhiu trng hp m khi khn cp ngi ta nhc in thoi ln nhng khng th thc
hin ni thao tc n gin ny. Trong lc nhp tim tng vt v s phi hp gia cc b my
trong c th b gim st, h bm 411 thay v 911 bi l con s duy nht h nh c,
hoc h qun khng n nt gi trn bn phm in thoi di ng, hoc n gin l h
khng th phn bit c cc s vi nhau. Cc bn cn phi luyn tp vic ny, Grossman
nhn mnh, bi v ch c luyn tp th bn mi lm c.
y chnh l l do ti sao trong nhng nm gn y, rt nhiu s cnh st cm vic truy
ui ti phm vi tc cao. Khng ch v nguy c gy ra tai nn i vi nhng ngi v
can trong sut qu trnh rt ui, mc d vic ny r rng l mt phn ca mi lo ngi bi
hng nm c khong 300 ngi M v tnh b thit mng trong nhng cuc truy bt ti
phm ca cnh st. M cn v nhng g s xy ra sau nhng cuc rt ui , bi v li xe
ui theo i tng tnh nghi vi tc cao thc s l mt hot ng khin cc cnh st
lm nhim v ri vo tnh trng nguy him do b kch thch cao . Theo James Fyte, trng
nhm hun luyn ca S Cnh st New York NYPD, ngi tng chng kin rt nhiu v
bo hnh ca cnh st, V ni lon Los Angeles xut pht t nhng g m cc cnh st
lm i vi Rodney King sau cuc rt ui. V no ng thnh ph t do, Miami nm
1980 cng c nguyn nhn t vic lm ca cnh st sau lc truy ui. H nh mt
ngi cho n cht. Nm 1986, Miami cng c mt v ln xn khc v nguyn nhn tng
t. Ba trong s nhng v no lon ln ca nc M trong sut 25 nm qua xut pht t
nhng hnh ng ca cnh st sau khi phi truy bt ti phm.
Bob Martin, cu nhn vin cp cao thuc S Cnh st Los Angeles cho bit: Tht ng s
khi anh phi tham gia vo nhng v rt ui vi tc cao, nht l khi phi i qua nhng
khu vc dn c. Ngay c khi anh li xe vi tc ch c 50 dm/gi, lng adrenalin tng
cao v tim anh bt u p nh in lon, p nhanh ging nh mt ngi chy ua vy.
Vic qu tht rt kch thch. Anh mt ht cm gic xa gn v hon ton b cun vo cuc
rt ui, ging nh ngi ta vn ni y: mt con ch trong cuc sn s chng bao gi
dng li gi rn c. Nu c dp nghe bng ghi m ging ni ca mt cnh st trong lc
anh ta ang li xe lm nhim v truy ui, cc bn s thy ging ngi gn nh ht ln.
i vi nhng cnh st mi vo ngh, h gn nh pht cung ln. Ti vn cn nh ln u
tin lm nhim v ny. Lc ti mi ra trng c vi thng. Chng ti phi rt qua
mt khu vc dn c, v c vi ln chng ti thm ch nh bay trn mt t. Cui cng chng
ton sai lm ca qun s khin ba cnh st dng cm ui theo chic xe. Anh cn phi
lm chm tnh hung li. Fyfe cho bit Trong cng tc hun luyn, chng ti thng ni
vi mi ngi rng thi gian s l ngi bn ng hnh ca h. Trong v Russ, cc lut s
pha bn kia u lp lun rng y l mt tnh hung tn cng nhanh. Nhng l tnh
hung tn cng nhanh ch bi v cc cnh st chm y tc ca n ln cao. Russ b
chn li. Anh ta khng cn bt k li thot no.
Trong iu kin tt nht, trnh nguy c mc phi chng t k tm thi, nhng g m cc
chng trnh hun luyn cnh st thc hin l gip h lm th no trnh khi kiu rc
ri ny. Chng hn nh ti mt trm dng xe trn tuyn giao thng, nhn vin cnh st
c hun luyn phi dng li sau chic xe hi. Nu vo ban m, anh ta s chiu thng n
vo chic xe. Anh ta phi bc li gn chic xe, v pha tay ngi li, dng li v ng ngay
pha sau tay li xe, ri chiu n pin qua vai vo lng ca i tng. iu ny c ln xy
ra vi ti, v ti lun cm thy nh l mnh ang b i x thiu tn trng. Ti sao vin cnh
st khng th ng ni chuyn mt i mt vi ti nh ni chuyn vi mt ngi bnh
thng? l do nu anh ta ng sau ti, r rng ti s khng th li sng ra, cha vo anh
ta c. u tin, vin cnh st chiu n pin vo lng ti, khi lm nh vy, anh ta c th
nhn xem tay ti ang t u v liu rng c khu sng no trong tay ti hay khng. V
ngay c nu trong tay ti c mt khu sng, ti s vn phi khom c ngi trong gh ngi,
nhoi ngi ra ca s, v bn vng qua tr ca v pha vin cnh st (cn nh rng, ti
ang b qung mt trc nh n ca anh ta) v l tt c nhng g vin cnh st
ngh n. Hay ni cch khc, nhng th tc m cnh st tin hnh l phc v li ch ca
chnh ti. C ngha l ch khi ti ang thc hin mt chui nhng hnh ng ht sc m m
v ng ng th vin cnh st mi cha sng v pha ti.
Khi Fyfe iu hnh mt d n ht Dade, bang Florida, ni thng xuyn xy ra nhng v
ng bo lc gia cnh st v nhng ngi dn thng. Bn cng c th tng tng ra
mc cng thng do nhng v ng ny gy ra. Cc nhm cng ng dn c buc ti
nhn vin cnh st qu thiu nhy cm v c hnh vi phn bit chng tc. Cc cnh st li
p tr li bng s gin d, v nhng hnh ng mang tnh phng v. Theo h, bo lc l
mt phn bi kch nhng li khng th thiu trong cng vic ca cc nhn vin cnh st.
l mt kch bn qu i quen thuc. Du vy phn ng ca Fyfe l xem xt mi bt ha
v tin hnh mt cuc nghin cu. Fyfe t ngi quan st trong cc xe i tun v yu cu
h chm im nh gi mc khp gia hnh ng ca cnh st vi nhng k thut quy
nh trong hun luyn. V Fyfe cho bit l nhng th di dng cu hi kiu nh: Liu
vin cnh st c tn dng c ch np c sn hay khng? Chng ti thng hun luyn
cnh st phi lm sao bn thn h tr thnh nhng mc tiu cng nh cng tt. Nh ,
nhng k xu s phi n o quyt nh xem liu hn c nn bn hay khng. Chnh v l ,
chng ta cn phi xem xt nhng th nh: Liu vin cnh st c tn dng c ch np c
sn hay khng? Hay ng l anh ta bc vo ca trc? Liu c phi lc no anh ta cng
khu sng cch xa i tng khng? Liu anh ta c cm n pin bng tay yu hn
khng? Khi c cuc gi thng bo c trm, liu vin cnh st c gi li ly thm thng tin
khng? Hay anh ta ch ni c ri, chng ti n ngay? Liu vin cnh st c yu cu ym
tr khng? V khi c ym tr, nhng vin cnh st ny c phi hp hnh ng khng? C
ngha l nu anh bn, ti s ym tr cho anh. Liu nhng vin cnh st ny c quan st xung
quanh khng? H c ci mt chic xe khc pha sau khu nh hay khng? Khi vo trong khu
vc , h c cm n pin cch xa sn khng? Bi nu tnh c i tng truy ui c v
kh, hn ta s bn vo chic n pin. Trn cc im dng giao thng, liu cc nhn vin cnh
st c quan st pha sau chic xe trc khi tip cn tay li xe hay khng? l tt c nhng
g chng ti cn bit.
V sau cuc th nghim, Fyfe nhn ra rng cc nhn vin cnh st thc s lm rt tt khi
mt i mt vi k tnh nghi v khi gim st k tnh nghi . Trong nhng tnh hung nh
vy, c n 92% khong thi gian h thc hin ng theo nhng g c hun luyn.
Nhng khi tip cn vi hin trng, h x l rt km, s im lc ny ch cn 15%.
chnh l vn . H khng thc hin nhng bc cn thit loi b chng t k tm thi
bn thn. V khi ht Dade tp trung vo vn ci thin cch x l tnh hung ca cc nhn
vin cnh st trc khi h ng vi k tnh nghi, s lng nhng li phn nn v cc
nhn vin cnh st cng nh s lng nhng v chn thng cnh st v dn thng
gim ng k. Anh khng mun t mnh vo hon cnh m cch duy nht phi lm bo
v chnh mnh l bn vo mt ai . Fyfe ni Nu anh ch da vo nhng suy ngh ca bn
thn, s phi c mt ai b tn thng v tn thng mt cch khng cn thit. Nu anh
tn dng c ci u mnh v v tr n np, anh s gn nh khng bao gi phi a ra mt
quyt nh ch da theo bn nng.
C iu g trong tm tr mch bo ti: Mnh cha c php bn
Gi tr trong chn on ca Fyfe nm ch lm th no n c th xoay chuyn tranh ci
thng thng v cc v n sng ca cnh st thnh tiu im ca vn . Nhng ngi c
kin ch trch phng php hnh ng ca cnh st lun lun tp trung vo nhng nh
ca tng c nhn cnh st. H ni v s phn bit chng tc v s thin v c ch . Trong
khi , nhng ngi bo v cc nhn vin cnh st li lun ly nhng g m Fyfe gi l hi
chng Mt phn giy ra lm tm khin bo v: Mt cnh st n hin trng trong thi
gian nhanh nht c th. Anh ta nhn thy k xu. Khng cn thi gian suy ngh na. Anh
ta hnh ng. Chui s kin i hi phi chp nhn sai lm nh mt iu khng trnh
khi. Kt qu cui cng, c hai bn tham gia tranh ci u mang t tng ch bi. H chp
nhn coi thc t rng khi c mt s v no nghim trng ang din ra, khng g c th ngn
cn hoc iu khin c n l l ng nhin. V khi nhng bn nng ca chng ta c
nhc ti, quan im ny tr nn qu ph bin. Nhng gi nh l khng ng. mt kha
cnh then cht, khng h c s khc bit no gia suy ngh v thc v suy ngh c thc
ca chng ta. c hai cp suy ngh, chng ta u c kh nng pht trin k nng quyt
nh tc thi nh vo tp luyn v kinh nghim.
Liu c phi s khi gi (khuy ng) thi qu v hin tng m trong kh nng c suy
ngh l iu hin nhin s phi xy ra nu con ngi phi chu p lc khng? Tt nhin l
khng. De Becker, ch hng chuyn cung cp dch v bo v cho cc nhn vt ni ting,
thng yu cu nhn vin bo v ca mnh tri qua mt chng trnh o to m ng gi l
chng trnh phng nga cc tnh hung cng thng. Trong bi kim tra ca chng ti,
thn ch (tc ngi c bo v) s ni Li y no! Ti nghe thy c ting g . V khi
anh i vng n gc bm! anh b bn. Tt nhin khng phi l mt khu sng
tht. Vin n ch l mt vin con nhng bng nha c nh du, nhng anh li cm thy
n. V sau , anh phi tip tc nhim v ca mnh. Lc ny, chng ti s ni Anh phi lm
li ln na v khi anh bc vo ngi nh, chng ti s bn anh. n ln th t hoc th
nm, anh vn s b bn gi v theo kiu , khng c bt c chuyn g xy ra vi anh c. De
Becker cng p dng bi luyn tp tng t nh vy nhng trong bi luyn tp ny, cc hc
vin c yu cu i u nhiu ln vi mt con ch d. Lc ban u, nhp tim ca nhng
ngi tham gia kha bi luyn tp l 175. H khng th nhn thng. Ri ln th hai, ri th
ba, nhp tim ca h gim xung cn 120, v sau l 110. n lc ny, h c th thc
hin nhim v ca mnh. Kiu hun luyn c lp i lp li nhiu ln ny kt hp vi
nhng kinh nghim thc t lm thay i mt cch c bn cch phn ng ca cnh st trog
nhng v ng bo lc.
c suy ngh ca ngi khc cng l mt kh nng c th c ci thin thng qua luyn
tp. Silvan Tomkins, c l l ngi c kh nng c suy ngh xut sc nht, thng luyn tp
rt nhiu. Khi cu con trai Mark ra i v li ngi nh Jersey Shore, Tomkins ri trng
Princeton vi l do xin ngh php. ng thng nhn rt lu v st mt cu b Mark, tm kim
nhng kiu tnh cm nhng chu k th hin s thch th, vui sng, bun b v tc gin
lt qua trn khun mt cu b trong nhng thng u tin ca cuc i. ng trong t
sch hng ngn bc nh chp khun mt ngi tt c mi nt mt c th tng tng
c v t dy cho mnh quy tc logic v nhng ng nhn, np nhn, nhng s thay i
tinh t gia mt khun mt trc khi ci v mt khun mt trc khi khc.
Cn Paul Ekman xy dng c rt nhiu bi kim tra n gin v kh nng c suy
ngh ca con ngi. Trong mt bi kim tra, ng cho pht mt on clip ngn ca khong
mi hai ngi ang qu quyt rng h lm mt vic m h cha hoc thc s lm,
v nhim v ca nhng ngi lm bi kim tra l phi tm ra c ai l ngi ni di.
Nhng bi kim tra nh th ny qu tht rt kh. Hu ht nhng ngi tr li ng u l
do may mn. Nhng trong s h ai l ngi c kt qu lm bi tt hn? Cu tr li thuc v
nhng ngi qua luyn tp. Chng hn nh, nhng nn nhn ca chng t qu mt kh
nng ni thng l nhng ngi c bit ti trong lnh vc ny, bi tnh trng m yu ca
bn thn buc h phi nhy cm nhiu hn na trc nhng thng tin c th hin trn
khun mt ca ngi khc. Nhng ngi c tui th b ngc i tn t cng c c kh
nng ny. Ging nh cc nn nhn ca chng t qu, h phi luyn tp ngh thut c suy
ngh rt kh ny. (i vi h, l suy ngh ca nhng ngi cha, ngi m th bo hoc
nghin ru. Ekman cng tham gia iu khin cc bui hi tho cho cc c quan thi
hnh lut. Trong nhng bui hi tho ny, ng hng dn mi ngi cch nng cao k nng
c suy ngh ca h. Theo ng, ch vi na gi luyn tp, con ngi cng c th tr nn lo
luyn trong vic tm kim nhng nt biu hin rt nh trn khun mt. Ti c mt cun
bng dng trong hun luyn, v mi ngi rt thch n. Khi h bt u xem, h khng th
nhn thy bt k mt nt biu hin no. Nhng ch ba mi pht sau, h nhn bit c
tt c. iu ny chng minh rng y l mt k nng m ngi ta c th hc c v s
dng c.
Ti mt trong nhng cuc phng vn ca David Klinger, ng c cuc ni chuyn vi mt
cu s quan cnh st tng nhiu ln ri vo nhng tnh hung ng bo lc khi cn
trong ngh v cng tng rt nhiu ln buc phi c suy ngh ca ngi khc trong nhng
giy pht cng thng. Cu chuyn ca ngi cu cnh st ny l mt v d rt hay minh ha
cho vn lm th no bin chuyn hon ton nhng khonh khc cc k cng thng
trong nhng tnh hung khng r rng. C ln ngi cnh st ui theo ba tn trong mt
bng ng choai choai. Mt tn nhy qua hng ro, tn th hai chy ln pha trc mt
chic xe hi, cn tn cui cng ng yn khng nhc nhch pha trc, cng ngi di
nh n, v ch cch ngi cnh st cha n 3 m. Ngi cnh st nh li, Khi ti ra khi
khu vc dnh cho ngi i b, a tr :
Bt u xc tay phi vo cp qun. Lc y, ti c th nhn thy tay n ang chm dn n
vng ng qun, ri c gng thc tay v pha i tri. Hnh ng ging nh th n ang
c gng chp ly th g va ri xung di ng qun bn tri.
Khi sc so quanh ng qun, n bt u quay nghing hng v pha ti. Thng b nhn
thng vo ti, cn ti th yu cu n khng c nhc nhch: ng im! Khng c nhc
nhch! Khng c nhc nhch! Khng c nhc nhch! Ngi ng i ca ti cng h to
ng im! ng im! ng im! Va ra lnh cho thng b, ti va rt sng ra. Khi ti ch cn
cch n khong 1,5 m, thng b li ra mt khu t ng 25 mu vng. Ri ngay khi tay n
chm n vng gia bng, n lm ri khu sng xung va h v chng ti bt giam n li.
l ton b nhng g xy ra.
Ti cho rng l do duy nht khin ti khng bn n l do n cn qu tr. N mi bn tui
m trng c nh mi chn tui. Nu n l mt ngi ln, chc c l ti bn n. Ti chc
chn mnh hiu c s nguy him ca khu sng. Ti c th nhn thy khu sng rt r
rng, rng n c mu vng sng v bng sng c nh ngc trai. Nhng ti cng bit rng ti
da c thng b, v ti mun thng b ng vc mt cht, bi l n cn tr. Theo
ti, vic ti l mt cnh st c nhiu kinh nghim c ngha rt nhiu vi nhng quyt nh
m ti a ra. Ti c th nhn thy ni s hi rt ln trn khun mt n, iu ny cng cho
php ti hiu c vn trong nhng tnh hung khc. V v l ti tin tng rng nu
ti cho thng b ch mt cht thi gian na thi th thng b s cho ti mt la chn khc
ngoi vic bn n ra. im mu cht y l ti nhn vo thng b, nhn vo vt c
rt ra khi ng qun thng b, nhn dng c n l mt khu sng, v quan st xem hng
sng hng vo u khi n c li ra. Nu tay thng b khi rt ra v tr cao hn cp
qun mt cht, nu khu sng che khut vng bng i mt cht na sao cho ti c th
nhn thy hng sng ang cha v mnh, th chc chn cu chuyn s i theo mt hng
khc. Nhng hng sng cha lc no cha ra c, v c iu g trong tm tr mch bo
ti: mnh cha c php bn.
Cuc ng din trong bao lu? Hai giy? Hay mt giy ri? Khoan bn n
chuyn , chng ta hy nhn vo ci cch m kinh nghim v k nng ca ngi cnh st
cho php ng ko di phn on thi gian ra, lm chm tnh hung li v tip tc thu
thp thng tin cho n giy pht cui cng c th. Ngi cnh st nhn thy khu
sng xut hin. ng cng nhn thy ci bng sng c nh ngc trai. ng di theo hng
hng sng, v ch i a tr quyt nh liu nn ging khu sng ln hay n gin l b
sng xung v trong sut khong thi gian , ngay c khi di theo tin trnh ca khu
V mt ln na, c li ginh chin thng. Chnh Sergiu Celibidache, ngi lun c mi hoi
nghi v kh nng ca Conant khi nghe c chi bn nhc Konzertino dnh cho kn trombone
ca Ferdianand David, trong nhng iu kin hon ton khch quan v vo giy pht khng
thin v, ni: chnh l ngi chng ta cn! v yu cu nhng th sinh chi kn
trompon cn li gi gm c ra v. Abbie Conant c cu thot nh chic mn che.
Cuc cch mng trong nn m nhc c in
Th gii m nhc c in c bit l ti chu u, qu hng ca dng nhc ny cho n
tn nhng nm gn y vn c coi l lnh vc hot ng ca ngi da trng. Ngi ta tin
rng ph n tuyt i khng th chi nhc c hay nh nhng ngi n ng. i vi
mt vi th loi m nhc, ph n khng c sc khe, tnh kin cng cng nh t cch
cn thit. Cch t mi ca h khc n ng. Phi ca h yu hn. Bn tay nh hn.
khng phi l li phn xt vi vng m l mt thc t, bi v trong nhng bui biu din th
do cc nhc trng, cc v ch huy dn nhc cng cc nh son nhc thin ti t chc th
phi mnh lun c nh gi cao hn phi yu. Khng mt ai ch nhiu n cch t chc
bui biu din th bi v lun tn ti tn iu rng mt trong nhng yu t lm nn mt
chuyn gia trong lnh vc m nhc l ng ta c th thng thc m nhc trong bt k hon
cnh no ri ngay lp tc nh gi cht lng ca n khch quan. i vi nhng dn nhc
ln, i khi cc bui biu din th c t chc trong phng thay ca ngi ch huy dn
nhc hoc trong phng khch sn nu nh lc ng ta ang i ngang qua cc th trn.
Nhng cuc biu din nh vy c th ko di t hai n nm hoc mi pht. Vy iu g
xy ra khi ? m nhc vn ch l m nhc. Rainer Kuchl, ch huy dn nhc Philharmonic
Vienna, mt ln ni rng vi i mt nhm nghin ng c th ngay lp tc ch ra s
khc bit gia mt n nhc cng vi mt nam nhc cng chi n violon. Theo ng, i tai
ca mt chuyn gia m nhc c th cm nhn c s mm mi v linh hot trong phong
cch chi nhc ca mt nhc cng thuc phi yu.
Nhng trong vi chc nm tr li y, mt cuc cch mng din ra trong nn m nhc c
in. Ti nc M, cc nhc cng chi trong dn nhc bt u t mnh thnh lp mt c
cu chnh tr. H hnh thnh nn mt hip hi, u tranh c c cc bn hp ng hp
thc, cc quyn li v sc khe, u tranh c bo v trc cc v vic sa thi do
chuyn quyn c on. Cng vi hot ng ny, h i ti thc y s cng bng trong vn
thu tuyn nhc cng. Nhiu nhc cng ngh rng cc v ch huy dn nhc ang lm dng
quyn hnh ca mnh v ch chn nhng ngi m h c cm tnh. Nhng nhc cng ny
mun qu trnh biu din th c nghi thc ha. iu c ngha l nn thit lp mt hi
ng gim kho chnh thc thay v ch huy dn nhc ton quyn quyt nh trong cc
bui biu din th. mt s ni, trong sut bui biu din th, ngi ta t ra cc nguyn
tc nghim cm thnh vin ca ban gim kho bn bc vi nhau kin ca ngi ny
khng nh hng n cch nh gi ca ngi kia. Cc th sinh khng c xc nh theo
tn m theo s bo danh. Ngi ta s dng ln tm mn che gia ban gim kho v cc th
sinh d thi. V nu nh th sinh no hng ging hoc to ra bt k ting ng nhn dng
no chng hn nu h i guc v g ln phn sn sn khu khng c tri thm h s
b a ra ngoi v nhn c mt s bo danh mi. Khi nhng nguyn tc mi ny c p
mt nhc cng chi kn co. Nh mt nhc cng rt gii khc ca th loi nhc c ny ni
Sylvia c th thi c mt con nga nm rp xung t. Nhng nu bn ch nhn vo Sylvia
trc khi thc s nghe c y chi kn, bn s khng cm nhn c sc mnh , bi v
nhng g bn nhn thy tri ngc hn vi nhng g bn cm nhn c. Ch c mt cch
duy nht a ra nh gi cng nh quyt nh tc thi ng n v trng hp ca
Sylvia Alimena, v chnh l kt qu t nhng g din ra ng sau mt tm mn.
iu k diu nho nh
Cuc cch mng ca th gii m nhc c in li mt bi hc c nh hng rt ln.
Ti sao trong bao nhiu nm tri, nhng ngi ch huy dn nhc li khng nhn thc c
s sai lc trong nhng quyt nh tc thi ca mnh? l bi v chng ta thng bt cn
vi nng lc nhn bit tc thi ca mnh. Chng ta khng bit nhng n tng ban u ca
mnh xut pht t u, v chnh xc chng mang ngha g, v vy khng bao gi nh gi
cao tnh mng manh ca chng. Xem xt nng lc nhn thc tc thi mt cch nghim tc
c ngha l chng ta phi tha nhn nhng tc ng tinh t m c th thay i, ph hoi
ngm hoc nh gi thin lch nhng kt qu ca qu trnh x l thng tin trong v thc.
nh gi m nhc c v nh l mt nhim v n gin nht. Nhng thc t li khng phi
vy, cng tng t nh th nhp mi nm cc sn phm t cy cla, nh gi phn loi
gh hay nm mt cng khng h d dng g. Nu khng c tm mn che, Abbie Conant c l
s b ui ra trc khi c kp chi mt nt nhc no. V nh tm mn che y, c bng chc
li tiu chun m nhim mt v tr trong dn nhc Philharmonic ca Munich.
V cc dn nhc thng lm g khi phi ng u vi nh kin ca mnh? H gii quyt
rc ri , v y chnh l bi hc th hai trong cun Trong chp mt. Chng ta hay t b,
mc qu thng xuyn, nhng g din ra trong nhy mt. iu ny khng c ngha l
chng ta c nhiu quyn kim sot i vi nhng iu xut hin trn b mt ca tim thc.
Nhng iu l s tht v nu chng ta c th iu chnh mi trng din ra nhn thc
nhanh, th khi chng ta s c th iu khin c kiu nhn thc ny. Chng ta c th
ngn mi ngi tham gia vo chin tranh, b tr cc y bc s trong phng cp cu hay tun
tra trn cc ng ph m khng gy ra sai lm no c.
Nu i xem mt tc phm ngh thut, ti thng ngh ngi bn hng ph mt tm vi
en ln trn n, ri rt pht tm vi ra khi ti bc vo, chnh v vy ti c th tp trung
hon ton vo im c bit . Thomas Hoving ni Hi Bo tng Met, ti thng yu
cu th k ca mnh hoc mt ngi ph trch khc mang n cho ti mt mn mi m
chng ti ang cn nhc v vic mua n v v t n bt c ni u m c th khin ti
ngc nhin khi nhn thy n, v d nh mt t qun o chng hn, khi ti m cnh ca t ra,
th mn ri. V khi y hoc l ti c cm nhn tt v mn y hoc nu
khng ti s bt cht nhn thy mt im g m trc y ti khng ch n. Hoving
nh gi kt qu ca nhng suy ngh tc thi cao n mc ng tin hnh nhng bc
c bit m bo nhng n tng ban u ca mnh chnh xc v hiu qu n mc c
th. ng khng nhn nhn nng lc ca tim thc nh mt lc lng huyn b. Hoving nhn
nhn n nh mt iu g ng c th bo v, iu khin, v luyn tp v ln u nhn
lt bc tng Kouros, Hoving sn sng a ra nh gi tc thi.
Hin thc rng by gi c nhng ph n chi trong dn nhc giao hng khng phi l
mt s thay i tm thng, khng c g quan trng. N c ngha nh vy l bi v chnh
n m ra mt th gii c trin vng cho mt nhm b kha bn ngoi cnh ca c hi. N
cng c ngha l bi v bng cch c nh n tng u tin vo tm im bui biu din
th hay ni cch khc l bng cch nh gi thun ty trn c s nng lc ca cc th sinh
gi y cc dn nhc c th tuyn dng c nhng nhng nhc cng gii hn, v
nhng nhc cng chi xut sc hn ng ngha vi m nhc hay hn. V lm th no
chng ta c th nghe c m nhc hay hn? Cu tr li khng nm vic suy ngh li v
ton b hot ng ca th gii m nhc c in, xy dng nhng thnh phng mi hay
vo hng triu la, m l ch ch ti nhng chi tit nh nht, trong hai giy u
tin ca bui biu din th.
Khi Julie Landsman tham gia bui biu din th vo v tr nhc cng chi chnh chi kn co
Php Met, nhng tm mn xut hin trong phng tp. Vo lc , khng mt n nhc
cng no c mt dy kn ng trong dn nhc, bi v tt c mi ngi u bit rng ph
n khng th chi kn co nh n ng c. Nhng Landsman n, ngi xung v chi
nhc v qu tht c chi rt hay. Landsman cho bit vng thi cui, trc khi h
thng bo, ti bit l mnh s chin thng. l nh vo cch chi nhc on cui ca
ti. Ti gi cht nt cao cui cng rt lu, ch ban gim kho khng nghi ng g. V
h bt u ci, bi v n cn tuyt vi hn c nhng g ti cn phi lm. Nhng khi ban
gim kho tuyn b ngi ginh chin thng v Landsman bc ra khi tm mn che, mi
ngi h hc mm v kinh ngc. H kinh ngc khng phi bi v Landsman l mt ph n v
nhng n nhc cng chi kn co thng rt him, nh trong trng hp ca Conant. V l
do cng phi l nt cao, to bo, th m thanh y nam tnh m h cho rng ch mt
nam nhc cng mi thc hin c. H ngc nhin l bi v trc h bit Landsman.
Trc , Landsman chi cho dn nhc Met vi t cch nhc cng thay th cho nhc
cng khc. Th nhng, ch n khi h nghe Landsman chi bng i tai ca mnh, h mi
bit c chi hay n th no. Khi tm mn to ra mt khonh khc nhy mt thun khit,
iu k diu b nh mi xy ra, v nhng iu k diu b nh nh th lun lun xut hin
khi ngi ta ch n hai giy u tin: ngi ta nhn nhn Landsman v nhng g thc s
l bn thn c y.
D n 1.000.000 ebook cho thit b di ng
Pht hnh ebook: http://www.taisachhay.com
To ebook: T Hi Triu
Ebook thc hin dnh cho nhng bn cha c iu kin mua sch.
Nu bn c kh nng hy mua sch gc ng h tc gi, ngi dch v Nh Xut Bn