YANGIN GVENLK ETM

Yangn gvenliinin en nemli basama yangnn kmasna mani olmak iin gerekli
tedbirlerin alnmasdr. Yangn tehlikesinin daha iyi anlalmas ile tehlike algs ve risk
deerlendirme yetisinde gelime salanarak korunma tedbirlerine verilen nem
artrlmaldr. Yangna sebebiyet verebilecek unsurlarn daha iyi anlalmas ile bunlarn
kontrol cihetine gidilerek yangnlarn kmas minimize edilebilir ama asla sfrlanamaz.
Yangn ktnda ise nemli olan onun gecikmeden fark edilmesidir. Sonra erken ve etkin
mdahaleye hazr olunmas gerekmektedir. Tm nlem ve engellemelere ramen yangn
kp ta balangta sndrlemediinde ve tahliyeye karar verildiinde nceden planl ve
organize bir tahliyenin kymeti hibir ey ile llemez. Binann tahliye edilmesini
gerektiren artlar gecikmeden grlerek tahliyenin balatlmas gerekmektedir. Tahliye
kararnn gecikmesi telafisi imkansz kayplar beraberinde getirebilir.
Yangn ilk gren alan veya vatanda yangn uyar butonlar ve sair yollarla ihbar ve
alarm vermesi gerekir. Sonra en yakn uygun sndrme cihaz ile sndrme almas
yapmas gerekir. Sv ve gaz yangnlar hari genelde yangnn balangcndaki ilk bir
dakikada sivil imkanlarla yangna mdahale edilebilmektedir. Buna gre tm alanlarn
ve vatandalarn sndrme cihazlarnn kullanlmasn renmesi gerekmektedir.
Yangnn balangcndaki ilk bir dakikadan sonra itfaiyenin yetiecei zamana kadar
iyerinin sndrme ekibinin itfaiyeci kiisel koruyucu donanmlarn kuanarak yangna
mdahale almalarn devam ettirmesi gerekir. Ayrca yine itfaiye yetiene kadar
mahsur kalan varsa kurtarma almalarnn yaplmas, ilkyardm gerektiren acil durum
olumusa ilkyardm yaplmas, korunmas gereken kurtarlm eyann koruma altna
alnmas gerekecektir. Tm bunlar iyerlerinde acil durum ekiplerinin kurulmasn ve
eitilmesini gerektirmektedir. Ayrca kiisel koruyucu donanmlarn ve dier tehizatn
bulundurulaca yangn istasyonu odas oluturulmas gerekmektedir.
YANGIN
Yangn: Kontrol d, tehlike douran, sndrlemedii srece madden ve manen zarar
meydana getiren yanma olaydr.
YANMA
Yanc maddenin yakc madde (ounlukla havadaki oksijen) ile en az tutuma
scaklnda meydana getirdii kendini idame ettiren eksotermik kimyasal zincirleme
reaksiyondur.
YANGIN KMYASINA GENEL BAKI
CXHY + (X+Y/4)O2 + ISI

XCO2 + (Y/2)H2O + ISI

Reaksiyon tutuma scaklna kadar endotermik safhadadr, bu noktadan sonra s

kayna ekilse bile reaksiyon kendini besler.
YANGININ 4 UNSURU
1- Yanc Madde 2- Oksijen 3- Is 4- Kimyasal Zincirleme Reaksiyon

YANGININ HIZI
Yangnn hz lineer deil ivmelidir.
Q10 KURALI: Her 10 oClik scaklk art ile yangnn reaksiyon hz ikiye katlanr.

OKSDASYON HIZLARI

Yava Oksidasyon
Hzl Oksidasyon
ok Hzl Oksidasyon
Sper Hzl Oksidasyon

Hcresel Solunum, Demirin Paslanmas

Yanma
Patlayc Ortam (Atmosfer) Patlamalar
Patlayc Madde Patlamalar, nfilak ve Detonasyon

YANGIN TEHLKES
Vcudumuz ve elbiselerimiz bata olmak zere evremizdeki eyalarn ounluu
yancdr. Oksijen yaadmz her ortamda mevcuttur. Yanc maddeleri tutuma

scaklna stabilecek eitli s kaynaklar ile beraber almaktayz. Bu nedenlerle

hemen her iyerinde az veya ok yangn tehlikesi vardr.
YANGIN SINIFLARI (TS EN 2 VE TS EN 2/A1)
A SINIFI: Normal olarak kor eklinde yanan genellikle organik yapdaki kat madde
yangnlarn kapsar
B SINIFI: Sv veya svlaabilen kat madde yangnlarn kapsar
C SINIFI: Gaz yangnlarn kapsar
D SINIFI: Metal yangnlarn kapsar
F SINIFI: Piirme aletleri iindeki bitkisel ve hayvansal piirme yalarnn yangnlarn
kapsar.
A SINIFI YANGINLAR = NORMAL OLARAK KOR EKLNDE YANAN GENELLKLE
ORGANK YAPIDAK KATI MADDE YANGINLARININ YANMA, PARLAMA VE
PATLAMA DAVRANILARI
A snf yangnlar normal olarak kor eklinde yanan genellikle organik yapdaki kat madde
yangnlardr. (rnek; odun, kmr, kat, ot, kuma vb.) temel zellikleri kor
oluturmalardr.
A snf kat maddelerin yanabilmesi iin tutuma scaklna sndklarnda piroliz olup
yanc gazlarn karmakta ve bu gaz yanmaktadr. Bu nedenle kat maddelerin s ile
muhatap olabilecekleri ve yanc gazlarn karabilecekleri yzey alanlar ne kadar fazla
olursa o kadar kolay yanacaklardr. Bir odun ktne gre ince tahta paralar daha
kolay yanacak, rendeden cips eklinde km talalar parlama zellii gsterecek, toz
halindeki talalar ise havada uuur vaziyette bulunduklarnda toz patlamas meydana
getirebileceklerdir. Kat maddelerin yanma davrannda s ile muhatap olup yanc gazn
karabilecekleri ve bunu havann oksijeni ile buluturabilecekleri yzey alanlar en nemli
etkendir.
Korlama ise yanc katnn iinde bulunup ta yanc gaz karmayan ve yanmayan
unsurlar etrafnda olumakta, s bu unsurlar tarafndan tutulmaktadr. Bylece sy tutan
kor etrafndaki yanclar starak bunlarn yanc gazlarn karaca yzeyler
oluturmasna etki etmektedir. Bylece bu tip yangnlarda boma yntemi yetersiz
kalmakta mutlaka korun soutulmas gerekmektedir.
B SINIFI YANGINLAR = SIVI VEYA SIVILAABLEN KATI MADDE
YANGINLARININ YANMA, PARLAMA VE PATLAMA DAVRANILARI
Sv veya svlaabilen kat madde yangnlardr. (rnek; benzin, benzol, mazot, solvent,
katran, alkoller, mum vb.). temel zellikleri korsuz ve alevli yanmalardr.
B snf sv maddelerin yanabilmesi iin tutuma scaklna sndklarnda yeterli yanc
gaz retebilmeleri gerekmektedir. Svnn da kendisi yanmamakta svdan buharlaan gaz
yanmaktadr. Bu nedenle yanc svlarn yanma davrannda yzey alanndan daha ok
uuculuklar etken olmaktadr. Bir yanc sv ne kadar uucu ise o kadar parlama
davran gstermektedir. rnek olarak benzin ve tineri verebiliriz. Btn yanc svlarn

buharlar yanc gaz olduklarndan yeterli miktarda biriktiklerinde yanma davran

tamamen gazlarn yanma davran olarak patlama eklinde olmaktadr.
Yanc svlarn ayrca bir parlama noktas flash point vardr ki bu yukarda anlatlan
parlama ile ayn ey deildir. Flash point bir yanc svnn alev alabilecek ekilde yanc
buhar retebilecei en dk scaklk deeridir. Ancak bu durumda s kayna
ekildiinde alev sner. Alevin snmeden devam edebilmesi ancak tutuma scakl ve
zerindeki scaklklarda olur. rnein etil alkoln parlama noktas:12,7 oC, tutuma
scakl ise:362,7oCtr.
B snf yanc sv yangnlarnda kor olmayp sadece alev bulunduundan sndrmek iin
sadece boma yntemi yeterli olmaktadr.
C SINIFI YANGINLAR = GAZ YANGINLARININ YANMA, PARLAMA VE PATLAMA
DAVRANILARI
Gaz madde yangnlarnn temel zellikleri patlamadr (rnek; metan, propan, btan, LPG,
asetilen, havagaz, doalgaz, hidrojen vb.).
C snf gaz maddeler yanmaya hazr olup en az tutuma scakl ile muhatap
olduklarnda derhal (1 mikro saniyede) yanarlar. Kat ve svlardaki gibi bir gazlama
srecine ihtiyalar yoktur. Bu ani yanma olay ani hacim genlemesine yani patlamaya
sebebiyet verir. Bu sebeple yaklak 10 barlk bir basn oluur.
Gazlarn yanabilmesi yani patlayabilmesi iin hava ile karakteristik bir karm orannda
bulunmalar gerekir buna alt ve st patlama limitleri denir. Baz kaynaklarda ayn
deerler alt ve st tutuma limitleri olarak geer. Bu oran patlayc atmosfer olarak veya
patlayc ortam olarak tanmlanr.
Gazlarn yanma davran ocaklara kontroll olarak verilerek salanmakta, ok az birikme
sonucu parlama davran gstermekte, alt ve st patlama limitleri arasndaki bir birikme
ise UVCE patlamasna yani patlayc ortam patlamasna sebebiyet vermektedir.
D SINIFI YANGINLAR = METAL YANGINLARININ YANMA VE PATLAMA
DAVRANILARI
Yanabilen metaller yangndr. (Mesela; Alminyum, Lityum, Magnezyum, Titanyum,
Zirkonyum, inko, Baryum, Uranyum, Pltonyum Sodyum, Potasyum ve Kalsiyum vb.)
Temel zellikleri korlu, alevsiz ve yksek scaklkta yanmalardr.
ELEKTRK YANGINLARI
Enerji kaynana bal durumdaki elektrik tesisatnn ve elektrikli cihazlarn yangnlardr.
F SINIFI YANGINLAR = PRME ALETLER NDEK BTKSEL VE HAYVANSAL
PRME YALARININ YANGINLARI
Ya yangnlar zellikle mutfaklarda yemek piirme ve kzartma amac ile stlan yalarn
eitli sebeplerle gereinden fazla snarak tutuma scaklna ulamas sonucu meydana
gelmektedir. Ayrca davlumbazlarda da ya buharlar youarak zamanla birikmekte ve
tutuma scaklna ulatnda ya yangnn oluturmaktadr.

YANGINDAN KORUNMA

Is Kaynaklar, Kolay Yanclar,

Oksitleyiciler veya nsan
Davranlar Yangn Balatabilir.

Yanc maddelerin yanclk

snflar, miktar ve dalm,
Yangn yk, s kaynaklar ve sl
ilemler, Oksitleyici maddelerin
oluturacaklar yangn tehlikesi
dikkate alnarak bunlara kar
alnacak nlemler belirlenir.

YANGIN YERNDEK TEHLKELER ve YANGIN SIRASINDA GVENLK

Yangn yerinde mdahale edenleri tehdit eden ok eitli ve byk tehlikeler oluur.
1- YANGININ BYME HIZI
Yangn ok hzl byr, dolaysyla yangna kar yaplacak mdahale de ok hzl
yaplmaldr.
2- YKSEK SICAKLIK TEHLKES
Yangn yerinde insann dayanabileceinin ok stnde scaklk olumaktadr. Mdahale
edenler yanmamalar iin gerekli donanma sahip olmaldrlar.
3- YANGIN BLEENLERNN YANGININ YAYILMASINA ETKLER
3-1-Yanc Madde (Cinsi, Miktar, Dalm)
3-2- Hava veya Oksijen (Hava Bykl, Rzgar)
3-3- Is Transferi (letim, Tanm, Inm)
4- YANGININ SAFHALARINDAK TEHLKELER
4-1- Balang Safhasnda ALEV DL (Flame - over)

4-2- Denge Safhasnda AN TAM TUTUMA (Flash - over)

4-3- Scak Ttme Safhasnda YANGIN PATLAMASI (Backdraft)
5- ZEHRL GAZLARIN OLUTURDUU SOLUNUM ZORLUU TEHLKES
5-1- Boucu Etki Yapan Zehirli Gazlar (1. Grup)
5-2- Tahri Edici Zehirli Gazlar (2. Grup)
5-3- Kan Zehirleyen, Sinir Sistemini Tahrip Eden Zehirli Gazlar (3. Grup)
6- PATLAMA TEHLKES
6-1- Fiziksel Patlama
6-2- Kimyasal Patlama
Patlayc Maddelerin Patlamas, Oda Patlamas, Yangn Patlamas
7- KME TEHLKES
Patlamann Tesiri le, Kolon ve Kirilerin Yanmas le, Yksek Scaklkla Demirin
Yumuamas le, Yksek Scaklkla Betonun Ayrmas ve Tozlamas le, Yksek
Scaklkla Tulalarn ve Talarn atlamas le, Yksek Scaklkla Oda Hacminin
Genlemesi ve Gerilme le, Sklan Suyun Arl le
8- ELEKTRK TEHLKES
Mdahale Mesafesi, nlemler (Kuru elbise, Yaltkan Eldiven), Elektriin Kesilmesi
9- KMYASAL TEHLKE
9-1- Tahri Edici Sv Kimyasal Maddeler
9-2- Tahri Edici Kat Kimyasal Maddeler
9-3- Zehirleyici Kimyasal Maddeler
9-4- Su le Reaksiyona Girerek Yanc Gaz reten Maddeler
9-5- Radyoaktif Maddeler
tfaiyeciler iin dokuz balk altnda ilenen bu tehlikelerden 1., 2. ve 5. balktakiler ilk
mdahale edenleri de etkilediinden bu 3 konu zerinde durulacaktr.
1- YANGININ BYME HIZI
Yangn geometrik olarak byr. Balangcnda bir bardak su ile sndrlebilecek bir
yangn, ikinci dakikada bir kova su ile, nc dakikada bir f su ile ancak sndrlebilir.
Bu nedenle mdahale edenler de ok hzl olmak zorundadr.
Yangn iin alnan btn gvenlik nlemleri srekli kontrol edilmeli ve her an kullanma
hazr tutulmaldr. Yangn klar ve merdivenleri her zaman ak olmaldr. Hortumlar
takl ve kullanma hazr, sulu sistemde her an basnl suyu mevcut ve bakml olmaldr.
Yangn sndrme tpleri dirsek hizasna ve ka yollar zerine, kolayca alnabilecek
ekilde aslmal, arabalarda hemen torpido altna taklmaldr. Yangn yerinde saniyelerle
yarld hibir zaman unutulmamaldr.
2- YKSEK SICAKLIK TEHLKES:
Yangn yerinde scaklk ok hzl bir ekilde ykselir. Scaklk 5 dakika sonra 555 oC, 10
dakika sonra 660 oC, 15 dakika sonra 720 oC, yarm saat sonra 820 oC olmakta, bir saat
sonra 927 oC a ykselmektedir. Grld gibi en byk scaklk art ilk be dakikada
olmaktadr. Bunun iin yangnlarda ilk dakikalar hatta saniyeler ok nemlidir.

Yksek scaklk ve alev insan vcudunda onarlmaz yaralar amaktadr. Derinin yanmas
ile derinin altnda bulunan ter bezleri tahrip olur. Vcutta bulunan toksin maddeler ter
bezleri yoluyla dar atlmazsa kan zehirlenmesi yapar ve hayat sona erer.
Yksek scaklk dolaysyla
1- Proteinler phtlamaya balar,
2- Kan basncnn artmasyla hayati organlarda i kanamalar oluabilir,
3- Kalbin ritmik temposu bozulur. Ar su kayb, solunum skmas ve zorluu meydana
gelir. Bunlarn sonucu yine lmdr.
nsan vcudu ve solunum sistemleri:
65 oC scakla snrl bir sre,
120 oC scakla 15 dakika,
143 oC scakla 5 dakika,
177 oC scakla ise 1 dakika dayanabilir.
Isnn nm olan alev, insan vcudunda 1. 2. 3. derece yanklara sebep olur. Is kayna
ve alevle olan mesafe ve muhatap olma sresi nemli etkendir. Yann yeri, bykl
ve derinlii de nemlidir. Gzler arasndaki bir yank, bacaklardaki ayn byklkteki bir
yanktan daha tehlikeli ve ktdr.
1. derece yank; Derinin gne yan gibi yanmas, deride kzarklk biiminde grlen
yanktr. nemli kabul edilmez. 2. derece yank; Su toplanarak derinin kabarcklanmas
biiminde meydana gelen yanktr. Ac verir. 3. derece yank; Derinin kmrleecek
derecede kavrulmas biiminde meydana gelen yanktr.
Yank tedavisi tbbn dier blmlerinden tamamen ayr ve karakteristik ilemleri olan bir
tedavi biimidir. lkemizde ok snrl yatak kapasiteli Yank Tedavi Merkezleri vardr.
Ayrca yangn yerinde oluan kzgn hava ksa sre de olsa solunduunda, solunum
alanlarnda yanmaya neden olmaktadr. yank denilen bu hadise burun kllarnn
yanm olmas ile tehis edilmekte ve bu yank karsnda tbben yaplabilecek bir ey
kalmamaktadr.
Yangn yerinde oluan yksek scaklk ve alev tehlikesine kar yanmaya dayankl elbise,
balk ve eldiven giyilmelidir. Ayrca temiz hava tpl solunum cihaz ve maskesi; yz,
gz yanklarna ve i yana kar son derece nemli koruyucu grev yapmaktadr.
5- ZEHRL GAZLARIN OLUTURDUU SOLUNUM ZORLUU TEHLKES
Yangn yerinde meydana gelen lm olaylarnn ou zehirli gazlar sebebiyle olmaktadr.
Zehirlenme ounlukla soluma, nadiren de deriden sourma yoluyla olur. Zehirli gazlar
tesirlerine gre gruba ayrabiliriz;
5-1- 1.Grup Zehirli Gazlar; Kendisi zehirli olmad halde bulunduklar yerlerde oksijeni
ittikleri iin boulmaya neden olurlar.
Oksijen oran % 16 nn altndaki hava, insan vcudu iin yetersizdir. Oksijenin dndaki
btn gazlar bu adan zehirli kabul edilir. Bu gruba giren gazlar: Su Buhar, Azot, Asal
Gazlar (Helyum, Neon, Argon, Kripton, Xenon), Hidrojen, Metan, Etan, Propan v.b.

1. grup zehirli gazlarn bulunduu yangn yerlerine ancak ar solunum cihazlar (Hava
tpl) ile girilmelidir. Hafif solunum cihazlarnn (filtreli maske) oksijen olmayan yerde
hibir anlam olmayacaktr.
Boucu gazlarn tesiri altndaki odalar derhal havalandrlmal, tesir altnda kalan
kazazedeler derhal temiz havaya karlmal, Rahat nefes alabilmeleri iin yatrlmal, kolu
ve yakas gevetilmeli ve oksijen verilmelidir. Hayat belirtisi grlmeyen kazazedeye suni
teneffs yaptrlmal, vcut ssn kaybetmemesi iin zeri rtlmelidir. Yangn yerinde
bulunmas gereken ambulansn nemi burada ortaya kmaktadr.
5-2- 2. Grup Zehirli Gazlar; Nefes yollarn tahri ederler, gz ve deriye de zarar
verirler. Bunlar asidik ve bazik gazlardr; Hidroklorik Asit (HCl), Nitrik Asit (HNO 3), Formik
Asit (HCOOH), Asetik Asit (CH3COOH), Propiyonik Asit (CH3CH2COOH), Klor (Cl2), Kzgn
hava, Amonyak (NH3), Aminler (R-NH2), Hidrazin (H2N-NH2), Azotdioksit (NO2), Azot
Monoksit (N2O), Kkrtdioksit (SO2) v.b.
2. grup zehirli gazlarn bulunduu yangn yerlerine de her ihtimale kar yine hava tpl
solunum cihazlar ile girilmelidir. Ayn ilkyardm ilemlerine ilaveten kazazedenin yz
gz ykanmaldr. Tbbi tedaviye gnderilmelidir.
5-3- 3.Grup Zehirli Gazlar; Kana, sinir sistemine ve hcrelere tesir ederler. Bu gruba
giren gazlar; Karbon Monoksit (CO): Hemen her yangnda ortaya kar. Kan zehiridir.
Akcierlerden hcrelere oksijen tayan hemoglobinle birleerek karboksi hemoglobin
kompleksini oluturur. Kandaki oksijen tayc yok edilmi olur. Hidrojen Siyanr (HCN)
benzer ekilde kompleks yapmaktadr. Karbon Dislfr (CS2) ve Hidrojen Slfr (H2S)
sinir zehiridirler. Merkezi sinir sistemini tahrip edip lme neden olurlar.
3.grup zehirli gazlarn bulunduu yangn yerlerinde dk dozajlarda zel filtreli maskeler
kullanlabilirse de her ihtimale kar hava tpl solunum cihazlar kullanlmaldr.
CO zehirlenmesi ile kandaki hemoglobinin 2/3 nde dnm olmusa, artk kazazedeye
saf oksijen vermenin bile hibir faydas olmayacaktr.
YANMA RNLER
Yanma rnleri; s, k, duman ve zehirli gazlardr. Balang safhasndan sonra kiisel
koruyucu donanm ve itfaiyeci solunum cihaz olmadan yangnla savamak imkanszdr.
KSEL KORUYUCU DONANIM ve TFAYEC SOLUNUM CHAZI

SNDRME
Sndrme yanmay meydana getiren; 1- Yanc Madde 2- Oksijen 3- Is ve 4- Kimyasal
Zincirleme Reaksiyon unsurlarndan en az birini saf d etmekle gerekletirilir.

SOUTMA
Yanc maddeden s alnarak, scakln tutuma derecesinin altna drmektir. Mesela
Ynn tutuma scakl 600oC dr. Yanmakta olan yn 550oC a soutulduunda sner.
BOMA

Oksijen konsantrasyonunu yanma iin gerekli orann altna indirmektir. Mesela otomatik
CO2 li sndrme sistemi dizayn edilirken ilgili hacimdeki Oksijenin orann % 15 e
indirecek miktar hesaplanr. Oksijenin sfrlanmas gerekmez. Oksijen oran % 16 nn
altna azaltldnda yangn snecektir.
YAKITI GDERME
Baz durumlarda, yakt kaynan ortadan kaldrarak yangn etkin ekilde sndrlr.
Yakt kaynan yok etmek iin sv ya da gaz ak durdurulur. Mesela Doalgaz vanasnn
kapatlmas ile yakt kesilecektir. veya yangnn yolu zerindeki kat yakt ortadan
kaldrlr. Orman yangnlarndaki kar ate metodu ve aplak bu ynteme dayanr.
Ayrca baz sndrme maddelerinin kimyasal ve fiziksel etkilerle yanc maddenin tutuma
scakln ykseltmesi ve yanmaz hale getirmesi ile yangnn devam etmesi engellenir.
Mesela alkol yangnnda su sklarak yaplan seyreltme yangnn devam etmesini
engelleyecektir
ZNCRLEME REAKSYONU ENGELLEME
Kuru Kimyevi Tozlar ve Halojenli Hidrokarbonlar gibi baz sndrme maddeleri yanc
madde ile s retmeyen reaksiyonlar meydana getirerek, alev reten kimyasal
reaksiyonu keserler, alevlenmeyi durdururlar. Mesela Halon gaz uygulandnda
halojenlerle reaksiyon oluur ve oksidasyon ani olarak durur.
SNDRME MADDELER, CHAZLARI VE SSTEMLER

Su
Kpk
Kuru Kimyevi Toz
CO2 ve dier inert gazlar
Halon Alternatifleri
D Tozu
Islak Kimyasallar (Wet-Chemicals)

SU
Su (H2O), gnmzde en ok kullanlan sndrme maddesi olarak grlmektedir.
Sndrme maddeleri ok eitli olmasna ramen su her zaman ana sndrme maddesi
olarak kalacaktr. nk oluan yangnlarn % 90 A tr (Kat) yangnlardr.
A snf yangnlar korlu yangnlardr. Temel prensip alev boulmal, kor soutulmaldr.
Soutma iin en ideal sndrme maddesi ise sudur.
SUYUN BUHARLAMA ISISI (ENTALP)
Bir kg suyu 1 oC stabilmek iin 419 Kj enerji gerekmektedir. 100 oC da bir kg suyun,
buharlaabilmesi iin 2257 Kj s almas gerekir.
SOLD VE SPREY SU AKIMI

10

TAINABLR YANGIN SNDRME CHAZI VE TS EN 671-2 YANGIN HORTUMU

TAINABLR YANGIN SNDRME CHAZI VE TS EN 671-1 YANGIN HORTUMU

YANGIN SU REZERV VE BASINCI

11

HDRANT VE HORTUM DOLABI

KPK
Kpk; Basnl su + Kpk Konsantresi (Deterjan) + Hava karmndan mekanik olarak
elde edilen, ya veya sudan daha dk younlukta, dey veya yatay yzeylere
yapabilen, yanan svnn zerinde bir rt meydana getirerek havann ieri girmesini,
yanc buharlarn dar kmasn nleyen, bu zelliklerini uzun sre devam ettiren, kk
kabarcklardan meydana gelen kararl bir ktledir.
Hortum kullanld yerlerde yangn mahalline bir hortum kala araya kartrc (Mikser,
Melanjr) ekipman taklarak ve bu noktadan kpk konsantresi verilerek kullanlr.

12

Lansnda da havay kartracak delikler bulunur. Tanabilir sndrme cihazlarnda ise su

ve kpk konsantresi karm halde hazr bulunur. tici gazn verdii basnla dar
atlrken lansndan da havay alarak kp oluturur. Kpkl tanabilir sndrme
cihazlarnn kpk retme baars dk olup test edilmelidir.
KURU KMYEV TOZ
Kuru kimyevi tozlar zellikle B ve C snf yangnlarn sndrlmesinde etkin kullanlr.
Balang safhasndaki A snf yangnlarda etkili olan da vardr. Toz; itici gaz olarak azot
veya karbondioksit yardm ile hortum ve borular zerinden dar atlabilmektedir. Kuru
Kimyevi Tozlar bilgisayar sistemleri gibi tozlara hassas cihazlarn yangnlarnda nerilmez.
BC TP KURU KMYEV TOZLAR
BC Tozlar; Sodyum Bikarbonat, Potasyum Bikarbonat ve Potasyum Klorr tozlardr.
Parlayc svlarda yanan blgede serbest kkler vardr. Yanmann devam edebilmesi iin
bunlarn birbirleri ile reaksiyona girmeleri gerekmektedir. BC tozlar yangn alanna
verildiinde bu reaktif maddelerin aralarna girerek yzeysel bir ekilde etki yaparlar.
Yani engelleme yolu ile sndrmeyi gerekletirirler. Bu sndrme maddesi sv ve gaz
yangnlarnda kullanlr.
ABC TP KURU KMYEV TOZ
ABC Tozu; Mono amonyum fosfat
(NH4H2PO4) maddesidir. ABC Tozu ile alevli
yangnlar ve yzeysel kor yangnlar
sndrlebilir. Daha derin olan korlu
yangnlar yanmaya devam ederler ve
yangnn yeniden alevlenmesine neden
olabilirler. Kor yangn tozu da denilen ABC
tozlar ile geri atelenme engellenir.

Kuru kimyevi tozlu sndrme tozlar sistem olarak kurulduu gibi tanabilir sndrme
cihazlarnda da baar ile kullanlr. Bununla birlikte tozlu sndrme cihazlar tek
kullanmlk olup, kullanm ncesi herhangi bir ekilde tetiinin baslmasn engellemek iin
pim taklmtr. Kullanm iin ncelikle bu pimin karlmas, sonra hortumunun karlp
atee nian alnmas, sonra tetiinin sonuna kadar bastrlmas, sonra yanan nesneyi
rtecek ekilde gezdirilmesi gerekmektedir. Kullanmdan sonra cihaz boalmasa bile
mutlaka dolum-bakma gnderilmesi gerekmektedir.

13

KARBONDOKST (CO2) GAZI

Karbondioksit (CO2) gaz yanc olmayan ve boucu etki yapan bir sndrme maddesidir. B ve C snf
yangnlarda, ayrca enerji ykl elektrik tesisat ve cihaz yangnlarnda etkilidir. A snf yangnlarn
henz fazla kor olumam balang aamalarnda da etkili olmaktadr. F snf yangnlarn boarak
sndrdkten sonra ayrca soumann salanmas gerekecektir. Karbondioksit gaz kapal alanlarda
etkili olup rzgarl ak alanlarda etkili olamamaktadr.
Dikisiz tp ierisinde 57 bar basn altnda svlatrlm olarak bulunan karbondioksit gaz yanan
objenin yaklak 50 cm kadar yukarsna uygulandnda havadan 1,5 kat ar olmas sebebi ile aa
doru kerek oksijeni uzaklatrmakta ve boucu etki yapmaktadr.
Karbondioksit sv olarak bulunduu tpten darya gaz olarak karken buharlama entalpisini alarak
souma yapmakta ve darya -79 oC souklukta kmaktadr. Karbondioksit kendisini ve kendi kabn
soutmakta yangn soutma etkisi ise ihmal edilebilecek seviyede dk kalmaktadr. Bu soukluktan
zarar grmemek iin bu tip sndrcler zel s yaltml tutamalarndan tutulmaldr.
14

Kritik scakl 31 oC olduundan bu ve zeri scaklklarda sv olarak kalamaz ve hzla gaz fazna geip
basncnn artmas ile emniyet ventilini aar ve gaz darya boalr. Bu nedenle bu scakln altndaki
ortamlarda bulundurulmaldr.
HALON ALTERNATF GAZLAR

Zehirli olduklar ve/veya ozon tabakasna zarar verdikleri iin yasaklanan halojenlendirilmi
hidrokarbonlarn yerine alternatif olarak kullanlan gazlar vardr. En yaygn ticari ismi FM200 olan
heptafloropropan gazdr. FM200n ozon tabakasna zarar bulunmayp sndrme konsantrasyonu
olan % 7de zehirleyici olmadndan bata elektronik sistemlerin sistem odalarnda olmak zere
baarl bir ekilde kullanlmaktadr.
Portatif cihazlar iin retilen alternatiflerin ise selefleri olan halonlarn baarsn maalesef
gsteremedikleri bilinmektedir.
D TOZU

D snf yangnlara mdahale iin gelitirilmi sndrme tozlardr. Genel olarak nemlemeyi giderici
silikatlar katlm Sodyum Klorr (NaCl) (sofra tuzu) tozu kullanlmaktadr.
Dikey lityum yzeyleri iin bakr bazl toz, Lityum iin bakra alternatif olarak ve ayrca magnezyum
iin grafit bazl toz, sodyum, potasyum ve sodyum-potasyum alamlarnn yangnlarnda sodyum
klrrn olumsuz paslanma etkisine kar alternatif olarak sodyum karbonat bazl sndrme
maddeleri de kullanlmaktadr.
D tozlar kimyasal tepkime yapmayp fiziksel etki ile yanan metalleri havann oksijeninden tecrit
ederek boucu etki yapmaktadrlar. Boma yapldktan sonra soumas beklenmelidir.
ISLAK KMYASALLAR (WET-CHEMCALS)
Islak-kimyasallar piirme ya yangnlar iin zel olarak gelitirilmi sndrme
maddeleridir. Bu kimyasallar piirme yalarna uygulandnda sabunlatrma tepkimesi
meydana getirmek suretiyle hzl bir ekilde yanan maddeyi yanmaz maddeye evirerek
sndrmek iin tasarlanmtr. Ayn zamanda bu tepkime endotermiktir. Bylece
yanmakta olan piirme ya, yanmaz sabuna dntrlrken bir taraftan da soutma
gerekletirilmektedir.
Islak kimyasallar alkali tuzlar ve stabilizrlerden olumaktadr. En yaygn olanlar;
1- Potasyum Asetat (% >90) ve Potasyum Sitrat (% <10) karm,
2- Potasyum Karbonat (Pota) (% 40 42) ve Su (% 58 60) karm,
3- Potasyum Sitrat (% 50) ve Su (% 50) karm kullanlmaktadr.
Davlumbazlarda oluacak ya yangnlar iin de otomatik slak-kimyasal (wet-chemicals)
sistemi tavsiye edilmektedir.
SABT OTOMATK SSTEMLER SPRNKLER (YAMURLAMA)

15

YANGINA MDAHALE VE TAHLYE ORGANZASYONLARI

yerlerinde yangna kar Mdahale ve Tahliye organizasyonlar yaplr. Binalarn
Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikte bu organizasyonlarla ilgili aadaki
grevler tanmlanmtr;
YANGIN GVENL SORUMLULUU
MADDE 124- (1) Yap, bina, tesis ve iletmelerde yangn gvenliinden; kamu ve zel
kurum ve kurulularda en byk amir, dier bina, tesis ve iletmelerde ise sahip veya
yneticiler sorumludur.
EKPLERN KURULUU
MADDE 126- (1) Yap ykseklii 30.50 m.den fazla olan konut binalar ile iinde 50
kiiden fazla insan bulunan konut d her trl yapda, binada, tesiste, iletmede ve
iinde 200den fazla kiinin barnd sitelerde aadaki acil durum ekipleri oluturulur.
a) Sndrme ekibi, b) Kurtarma ekibi, c) Koruma ekibi, d) lk yardm ekibi.
EKPLERN GREVLER
MADDE 127- (1) Ekiplerin grevleri aada belirtilmitir.
a) Sndrme ekibi; binada kacak yangna derhal mdahale ederek yangnn
genilemesine mani olmak ve sndrmek,
b) Kurtarma ekibi; yangn ve dier acil durumlarda can ve mal kurtarma ilerini yapmak,
c) Koruma ekibi; kurtarma ekibince kurtarlan eya ve evrak korumak, yangn nedeniyle
ortaya kmas muhtemel panik ve kargaay nlemek,
d) lk Yardm ekibi; yangn sebebiyle yaralanan veya hastalanan kiilere ilk yardm
yapmak.
EKPLERN ETM ve TATBKAT
Genel eitim
MADDE 129- (1) Acil durum ekiplerinin personeli; bina sahibi, yneticisi veya amirinin
sorumluluunda yangndan korunma, yangnn sndrlmesi, can ve mal kurtarma, ilk
yardm faaliyetleri, itfaiye ile ibirlii ve organizasyon salanmas konularnda, mahalli
itfaiye ve sivil savunma tekilatlarndan yararlanlarak eitilir ve yaplan tatbikatlar ile
bilgi ve becerileri artrlr. Ekip personeli ile binadaki dier grevliler, yangn sndrme
alet ve malzemelerinin nasl kullanlaca ve en ksa zamanda itfaiyeye nasl ulalaca

16

konularnda tatbik eitimden geirilir. Binada senede en az 1 kez sndrme ve tahliye

tatbikat yaplr.
zel eitim
MADDE 130- (2) Bnyesinde zel itfaiye birimi bulunduran kamu kurum ve kurulular ve
zel kurulular ile dier yap, bina ve iletmelerde itfaiye birimi personelinin eitimi, kendi
imknlar ile kendi kurulularnca, gerekirse mahalli itfaiye ve sivil savunma tekilatndan
yararlanlarak yaplr. Bu kurulular, ilgili mevzuatna uygun ekilde yangn eitimi veren
zel okul, kurs ve dershanelerden eitim hizmeti alabilirler.
YERLERNDE YANGIN GVENLK NLEMLER
123456-

Yangn kmamas iin yaplmas gerekenler

Erken alglama ve ihbar
Yangn minimum zararla sndrebilmek iin yaplmas gerekenler
Yangndan minimum zayiatla tahliyenin yaplabilmesi iin yaplmas gerekenler
Periyodik bakm ve kontrol
Yangn nleme ve sndrme konusunda i dzenlemeler

1- YANGIN IKMAMASI N YAPILMASI GEREKENLER

Yangn gvenlik nlemlerinin ilk aamas yangnn kmasna frsat vermemektir. Bu
yzden yangna sebebiyet verebilecek koullar minimize edilmelidir.
1-1 Yangn unsurlarndan kaynaklanan sebeplerin giderilmesi
1-2 nsandan kaynaklanan sebeplerin giderilmesi
2- ERKEN ALGILAMA VE HBAR
2-1 Manuel ihbar butonlar
2-2 Otomatik yangn ihbar ve alarm sistemi; detektrler, alarm cihazlar, kontrol paneli
2-3 Kapal devre kamera sistemi
3- YANGINI MNMUM ZARARLA SNDREBLMEK N YAPILMASI
GEREKENLER
Yangn gvenlik nlemlerinin nc aamas erken ve etkin mdahaledir.
Bu nedenle 1- Acil Eylem (Mdahale) Plan yaplmal, 2- Mdahale Ekibi kurulmal, 3- Bu
ekibin eitim ve tatbikatlar yaptrlmal, 4- Bu ekibe yangnla mcadele koruyucu
donanm verilmeli, 5- Yangnla mcadele ara, gere, ekipman ve sistemleri her an
kullanma hazr tutulmaldr.
4- YANGINDAN MNMUM ZAYATLA TAHLYENN YAPILABLMES N
YAPILMASI GEREKENLER
Tahliye; yangn gvenlik sorumlusunun gerekli grmesiyle balayan, mdahale ile
ezamanl yaplan canllarn tehlikeli ortamdan gvenli toplanma merkezlerine hzl ve
planl bir ekilde intikalinin salanmas eylemidir. Hastaneler, okullar, oteller, sinemalar,
ar ve benzeri toplu bulunulan yerler iin ok daha nemli olmakla birlikte iinde canl
bulunan tm mekanlar iin gereklidir.

17

Tahliye iin; 1- Acil Eylem (Tahliye) Plan yaplmal, 2- Tahliye Grup Liderleri ve yeleri
belirlenmeli, 3- Ka gzergahlar (rotalar) ve Gvenli Toplanma Merkezleri belirlenmeli,
4- Acil Kritik Grevler belirlenmeli, 5- Tahliye Grup Liderlerine ve yelerine mahsus
Tahliye Eitimleri verilmeli, 6- Tahliye tatbikatlar yaplmal, 7- Tahliye yaplacak binann
nitelik ve niceliine uygun olarak; Yangn Ka Merdiveni, Acil klar, Ka istikametini
Gsterecek Ynlendirme Levhalar, Ka Gzergahn Aydnlatacak Acil Aydnlatma
Sistemi, Acil Anons Sistemi, Ka gzergahna zehirli gaz ve duman giriini nleyecek
kap yaltm ve pozitif basn sistemi tesis edilmelidir.
Tahliye: Binay kullananlarn yangndan uzaklaarak gvenli toplanma merkezlerine
gitmek zere binay boaltmalarn, Kademeli yatay tahliye: Binay kullananlarn
yangndan uzaklaarak ayn kat seviyesinde yer alan yangn geirimsiz komu
kompartmana snmasn ifade etmektedir.
Tahliye amac ile yangna mdahale ekibinin haricindeki binada bulunan tm alanlar
ayn katta ve/veya blmde alan ve says mmkn mertebe 20i amayan Tahliye
Gruplarna blnr.
Tahliye gruplarnn bana grubu sevk ve idare edebilecek, grup yelerini gerekli bilgileri
ile tanyan ve grev verebilen Tahliye Grup Liderleri tayin edilir. Tahliye grup liderlerine
toplanma ve yoklama alma hususunda yardmc olacak ve kendisi bulunmadnda yedek
olarak yerine vekalet edecek Tahliye Grup Lider Yardmclar tayin edilir.
Tahliye Grup Liderleri grup yelerine ihtiyaca gre kurum ve alanlar iin nemli
olabilecek ancak ar ve g olmayp vakit kaybna da yol amayan Acil Kritik Grevler
verir.
Her bir tahliye grubu kendileri iin planlanan ka gzergahn takip ederek bina dnda
kendi gruplarna ait gvenli toplanma merkezlerinde toplanarak yoklamalarn alrlar ve
sonucu yangndan korunma amirine iletirler.
eride mahsur kalan grup yesinin olup olmadnn gecikmeden tespit edilmesi
tahliyenin en nemli hedefidir.
5- PERYODK BAKIM ve KONTROL
Yangn gvenlik sistemlerinin periyodik bakmlar ve testleri zamannda yaplmal ve her
zaman alr durumda bulundurulmaldr. Messesenin elektrik ve mekanik sistemlerinin
de gerekli bakm ve kontrolleri yangn gvenlii asndan ok nemlidir. Tahliye
tatbikatlarnda; sistemler ayrca test edilmelidir.
6- YANGIN NLEME VE SNDRME KONUSUNDA DZENLEMELER
Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelikte i dzenlemelerin hazrlanmas
aadaki ekilde tarif edilmitir;
MADDE 136- (1) Bu Ynetmeliin uygulanmasn salamak zere belediyeler, kamu
kurum ve kurulular ve zel kurulular ile gerek ve tzel kiiler; bulunduklar yer, yap,
bina, tesis ve iletmelerin zelliklerini ve bu Ynetmelik hkmlerini dikkate alarak
yangn nleme ve sndrme konusunda i dzenlemelerde bulunurlar.
Sonu olarak yangnlarn nlenmesi, gecikmeden fark edilmesi, erken ve etkin
mdahalenin yaplabilmesi, sirayetin nlenmesi ve organize bir tahliyenin salkl olarak

18

yaplabilmesi iin bunlarn nceden planlanmas, tatbikatlarn yaplmas, prosedrlerin

tarif edilmesi ve dkmante edilmesine ihtiya vardr. Ekiplerin kurulup eitilmesi ve
ekipmanlarn tedarik edilmesi ile de yangnla avamaya hazr hale gelinmi olacaktr.
Abdurrahman NCE
Kimya Mh. SG MSc. A Snf IGU
BB tfaiye APK Amiri
NFPA 1033 Sertifikal Fire Investigator
0535 817 10 95
mail@abdurrahmanince.net
www.abdurrahmanince.net

19