Chuyn 2

Ti chnh v qun l ti chnh nng cao

I. VAI TR V MC TIU CA QUN TR TI CHNH DOANH NGHIP

1. Ti chnh doanh nghip v qun tr ti chnh doanh nghip

- Qu trnh hot ng ca doanh nghip cng l qu trnh to lp, phn phi v
s dng qu tin t hp thnh hot ng ti chnh ca doanh nghip. Trong qu trnh
, lm pht sinh, to ra s vn ng ca cc dng tin bao hm dng tin vo, dng
tin ra gn lin vi hot ng u t v hot ng kinh doanh thng xuyn hng ngy
ca doanh nghip.
- Nh vy, xt v hnh thc, ti chnh doanh nghip l qu tin t trong qu
trnh to lp, phn phi, s dng v vn ng gn lin vi hot ng ca doanh
nghip. Xt v bn cht, ti chnh doanh nghip l cc quan h kinh t di hnh thc
gi tr ny sinh gn lin vi vic to lp, s dng qu tin t ca doanh nghip trong
qu trnh hot ng ca doanh nghip.
- Qun tr ti chnh doanh nghip l vic nh gi, la chn v t chc thc
hin cc quyt nh ti chnh nhm ti a ha gi tr cng ty.
- Cc quyt nh ti chnh ca DN bao gm:
+ Nhm quyt nh lin quan n vic huy ng vn cho hot ng ca DN
+ Nhm quyt nh lin quan n vic u t v s dng vn ca DN
+ Nhm quyt nh lin quan n vic phn phi li nhun ca DN
2. Vai tr ca nh qun l ti chnh doanh nghip (Gim c ti chnh)
Vai tr ca gim c ti chnh c th hin nh chic cu ni gia th trng
ti chnh vi doanh nghip. Vai tr c th hin nh sau:
(1) Trc tin, gim c ti chnh s t chc huy ng vn p ng nhu cu
vn u t cho hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Nh vy, gim c
ti chnh s phi d bo c nhu cu vn cn thit v la chn cc hnh thc huy
ng vn vi quy m hp l.
(2) Sau khi huy ng vn, gim c ti chnh s thc hin vic phn b vn cho
cc c hi u t ca doanh nghip. Trong iu kin gii hn v ngun vn, gim c
ti chnh phi phn b vn cho cc d n u t sao cho c th ti a ha li ch cho
ch s hu.
(3) Vic u t hiu qu v s dng nhng ti sn vi hiu sut cao s em li
dng tin gia tng cho doanh nghip.

137

(4) Cui cng, gim c ti chnh s phi quyt nh phn phi dng tin thu
c t cc hot ng ca doanh nghip. Dng tin c th c ti u t tr li
doanh nghip hoc hon tr cho cc nh u t.
Qua phn tch trn, c th nhn thy gim c ti chnh ca mt doanh nghip
c vai tr quan trng th hin qua vic phn tch v la chn 3 chnh sch ti chnh
chin lc, l:
+ Doanh nghip nn u t vo nhng d n no trong iu kin ngun lc ti
chnh c hn ti a ha li ch ca ch s hu? Tr li cu hi ny tc l la
chn chnh sch u t vn ti u.
+ Doanh nghip nn ti tr vn cho d n u t bng nhng ngun vn no
vi quy m bao nhiu? Tr li cu hi ny ngha l la chn chnh sch ti tr vn
ti u.
+ Doanh nghip nn phn phi kt qu hot ng kinh doanh nh th no? Vic
la chn cu tr li cho cu hi ny chnh l la chn chnh sch phn phi li
nhun (chnh sch c tc) ti u.
Cc chnh sch ny s c tc ng ti t l tng trng thu nhp ca ch s hu
trong tng lai v iu s tc ng lm tng hoc gim gi tr cng ty trn th
trng.
3. Mc tiu ca qun tr ti chnh doanh nghip
Trong kinh t vi m, ti a ho li nhun nh l mt mc tiu l thuyt v cc
nh kinh t hc s dng n chng minh cc cng ty nn hot ng nh th no l
hp l c th tng c li nhun. Tuy nhin, vic xem xt dng nh c t
trong bi cnh th gii tnh. Cn trong th gii hin thc, cc nh qun l ti chnh
ang phi i mt khi ra cc quyt nh ca mnh, l phi x l hai vn ln m
mc tiu ti a ho li nhun b qua khng xem xt ti l thi gian v ri ro
trong tng lai.
Do vy, khi phn tch v la chn cc quyt nh ti chnh, gim c ti chnh
phi x l c mi quan h gia ri ro v kh nng sinh li gn trong vic ra quyt
nh ti chnh nhm mc tiu ti a ho li ch ca ch s hu (i vi cng ty c
phn iu th hin thng qua ti a ho gi tr ca cng ty trn th trng).
4. Th trng ti chnh
Trong qu trnh hot ng, doanh nghip c lc thiu ht vn nhng c lc d
tha vn. Lc thiu vn doanh nghip phi tm ngun ti tr nhm b p s thiu ht
v vn m bo cho hot ng sn xut kinh doanh c lin tc v hiu qu. Nhng
lc d tha vn, doanh nghip phi thc hin u t vn sinh li nhm nng cao
hiu qu s dng vn. Nh vy, hot ng ca doanh nghip gn lin vi h thng ti

138

chnh. Trong bao gm: Th trng ti chnh, cc t chc ti chnh v cc cng c ti

chnh.
*Th trng ti chnh: l ni giao dch cc loi ti sn ti chnh nh c phiu,
tri phiu, tn phiu...
- Thnh phn tham gia th trng ti chnh bao gm cc h gia nh, cc doanh
nghip, cc t chc ti chnh trung gian v chnh ph
- Hng ha c giao dch trn th trng ti chnh l cc ti sn ti chnh
- Chc nng ca th trng ti chnh:
+ Tp trung cc khon tin nhn ri thnh ngun vn ln cho u t pht trin.
+ Kch thch tit kim v u t.
+ Hnh thnh gi c ca cc ti sn ti chnh.
+ To tnh thanh khon cho cc ti sn ti chnh.
- Cc loi th trng ti chnh.
+ Cn c vo thi hn lun chuyn vn: Gm c Th trng tin t v th
trng vn.
+ Cn c vo c cu th trng: Gm c th trng s cp v th trng th cp.
+ Cn c vo tnh cht chuyn mn ha ca th trng: Gm c th trng cng
c n, th trng cng c vn v th trng cng c phi sinh.
* Cc t chc ti chnh: bao gm Ngn hng thng mi, cc qu tn dng,
cng ty ti chnh, qu u t, cng ty chng khon, cng ty bo him, cc qu hu tr.
* Cc cng c ti chnh: Do th trng ti chnh c chia thnh th trng vn
v th trng tin t, nn mi th trng s giao dch cc loi cng c ti chnh khc
nhau.
- Th trng vn thng giao dch 3 loi cng c ch yu: Tri phiu, c phiu,
chng khon cm c bt ng sn
- Th trng tin t thng giao dch cc loi cng c sau: Tn phiu kho bc,
chng ch tin gi, thng phiu...
II. GI TR THI GIAN CA TIN T

Thc tin hot ng ti chnh ch r: Mt ng ngy hm nay c gi tr hn mt

ng trong tng lai, bi 3 l do sau:
+ Th nht: Do lm pht lm cho ng tin b mt gi.
+ Th hai: Do ri ro trong i sng kinh t x hi hng ngy.
+ Th ba: Do c hi u t lm cho mt ng ngy hm nay nu ti ngy
mai, ngoi tin gc cn c tin li do chnh n sinh ra, cn mt ng tng lai vn
ch l mt ng m thi.
=> Thc t ny cho thy tin t c gi tr theo thi gian (time value of money),
c ngha l mt ng tin ngy hm nay c gi tr ln hn mt ng tin trong tng

139

lai. Tin li v Li sut chnh l ch tiu o lng gi tr thi gian ca tin t, tuy nhin
Li sut c s dng ph bin hn v n c th so snh c.
hiu r cch ng dng gi tr thi gian ca tin t trong qun tr ti chnh,
cn nm c k thut tnh ton gi tr hin ti v gi tr tng lai ca tin t.
1. Gi tr tng lai ca tin t: Gi tr tng lai ca tin t l gi tr tng s
tin s thu c do u t vi mt li sut no trong mt khong thi gian nht
nh.
1.1. Gi tr tng lai ca mt khon tin
Gi V0
: Khon vn u t hin ti
FVn : Gi tr tng lai sau n k hn
r
: Li sut mt k hn
Ta c: FVn = V0 (1+r)n
(1)
(1+r)n : L tha s li.
1.2. Gi tr tng lai ca mt chui tin t
a) Gi tr tng lai ca mt chui tin t bt k (pht sinh cui k)
n

FVn =

Ct(1+r)n-t

t 1

Trong : Ct l khon tin pht sinh ti thi im t.

b) Gi tr tng lai ca mt chui tin t ng nht (nin kim c nh). Chui
tin t ng nht l nhng khon tin bng nhau pht sinh tng thi k.
Gi C : L khon tin pht sinh mi k bng nhau
- Trng hp khon tin (C) pht sinh cui mi k:
FVn = C
- Trng hp khon tin (C) pht sinh u mi k:
FVn = C (1 + r)
Trong :
l tha s li.
2. Gi tr hin ti ca tin t
Gi tr hin ti ca tin t l gi tr ca tin t c tnh i v thi im hin
ti (gi l thi im gc) theo mt t l chit khu nht nh.
2.1. Gi tr hin ti ca mt khon tin
Cch xc nh:
PV =
Trong :

r :Li sut chit khu

: H s chit khu
PV
:Gi tr hin ti
2.2. Gi tr hin ti ca mt chui tin t

140

a) Gi tr hin ti ca mt chui tin t bt k:

PV =

t 1

Trong :

PV : Gi tr hin ti ca chui tin t bt k

Ct : Khon tin pht sinh thi im t.
b) Gi tr hin ti ca chui tin t ng nht (nin kim c nh):
Gi C : L khon tin pht sinh mi k bng nhau
- Trng hp s tin (C) pht sinh cui mi k:
PV = C
- Trng hp s tin (C) pht sinh u mi k:
PV = C (1+r)
Trong :
L h s chit khu.
c) Gi tr hin ti ca dng tin v hn

Trong rt nhiu trng hp chng ta gp dng tin v hn tc l mt

chui tin t vi cc khon tin pht sinh ko di mi mi.
Da theo tnh cht ca cc khon tin pht sinh, c th phn bit dng tin
v hn thnh: dng tin u v hn, dng tin tng trng u v hn v dng
tin tng trng khng u. Cch xc nh gi tr hin ti ca dng tin v hn
da trn c s cch xc nh gi tr hin ti ca dng tin thng thng. Sau y
i su xem xt cch xc nh gi tr hin ti ca dng tin u v hn v dng
tin tng trng u v hn.
+ Dng tin u v hn:
Cc khon tin pht sinh mi k u bng nhau v ko di mi mi s
to ra dng tin u v hn( CF1=CF1=..=A)
0
1
2
3

A
A
A
.. A
A........
Gi tr hin ti ca dng tin u v hn c xc nh nh sau:
n

PV
t 1

n
A
A

PV

t
t
(1 r )
t 1 (1 r )

qua mt s bc bin i, khi n->

PV

A
r

+ Dng tin tng trng u v hn:

Cc khon tin pht sinh trong chui tin t tng trng vi tc khng
i v ko di mi mi s to ra dng tin tng trng u v hn (tng trng
u vnh vin)
0
1
2
3
n

141

A A(1+g)1 A(1+g)2 .. A(1+g)n ........

Gi tr hin ti ca dng tin tng trng u vnh vin c xc nh nh
sau:
PV

A
A (1 g )1 A (1 g ) 2

.....
1 r
(1 r ) 2
(1 r ) 3

qua mt s bc bin i, nu g < r, v n - >

PV

A
rg

3. Mt s trng hp c bit
3.1. Tr li nhiu ln trong 1 k
Gi r: Li sut 1 k
n: S k tnh li
m: S ln tr li trong 1 k:
mxn
Ta c: FVn = V0 1 +
Khi r gi l li sut danh ngha.
3.2. Li sut thc
a) Tr li nhiu ln trong 1 k.
Gi rt l li sut thc.
m
Ta c : rt = 1 +
-1
b) Tr li trc. V d pht hnh tri phiu c li sut danh ngha r mt k,
nhng tr li vo u mi k. Khi li sut thc l:
rt =
3.3. Li sut tng ng:
r v rk c gi l li sut tng ng nu cng vi mt lng vn u t,
trong cng mt thi hn chng cho cng mt gi tr thu c.
Ta c:
FV(1+r)n = FV(1+rk)k.n
- Tnh i rk theo r:
rk = (1 + r)1/k - 1
- Tnh i r theo rk:
r = (1 + rk)k 1
III. RI RO V T SUT SINH LI

1. Ri ro: l s sai lch ca t sut sinh li thc t so vi t sut sinh li k

vng. Nhng khon u t no c kh nng c s sai lch cng ln c xem nh c
ri ro ln hn.
Mi khon u t (mt chng khon) u c th gp phi hai loi ri ro: ri ro
h thng v ri ro phi h thng.

142

- Ri ro h thng (systematic risk) l ri ro do s bin ng t sut sinh li ca

chng khon, hay ca danh mc u t do s thay i t sut sinh li trn th trng
ni chung, c gy ra bi cc yu t nh: tnh hnh nn kinh t, chnh tr, do chnh
sch iu hnh kinh t v m ca Nh nc trong tng thi k hoc s thay i trong
vic cung cp v s dng cc ngun nng lng trn th gii Loi ri ro ny tc
ng n tt c cc loi chng khon, do khng th gim c bng vic a dng
ho danh mc u t. Loi ri ro ny cn gi l ri ro th trng (market risk) v c
o lng bng h s b-ta.
- Ri ro phi h thng (unsystemmatic risk) hay ri ro ring bit: L loi ri ro
khi xy ra ch nh hng n mt, hoc mt s loi ti sn hay mt chng khon (ri
ro v n, ri ro tn dng). Loi ri ro ny thng do chnh doanh nghip gy ra,
nh: do nng lc qun l kinh doanh yu km, quyt nh v c cu ti sn v ngun
vn (s dng n by kinh doanh v n by ti chnh) khng ph hp... Loi ri ro
ny c th gim c bng chin lc u t a dng ho.
Tng ri ro = Ri ro h thng + Ri ro phi h thng
2. T sut sinh li: l quan h t l (thng tnh theo %) gia s li nhun thu
c v s vn b vo u t trong 1 k hn nht nh (nm, qu, thng).
i vi khon u t chng khon gi thit trong mt nm th t sut sinh
li ca khon u t vo chng khon l:
Nu gi :
P0: l gi mua chng khon thi im u nm.
P1: l gi bn chng khon thi im cui nm.
d1: l tin li chng khon nhn c trong nm.
d1 +(P1 P0)
re =
P0
3. o lng ri ro ca tng khon u t ring bit:
Ri ro c xem nh l s khng chc chn hay s sai lch ca t sut sinh li
thc t so vi t sut sinh li k vng, mt bin c c kh nng xy ra v cng c kh
nng khng xy ra. o lng (nh gi) ri ro ngi ta thng s dng phn phi
xc sut vi 2 tham s l gi tr k vng v lch chun.
- Gi tr k vng hay t sut sinh li k vng ( r ) l gi tr trung bnh tnh theo
phng php bnh qun gia quyn ca t sut sinh li c th xy ra trong cc tnh
hung.
n

r pi ri
i 1

Trong :

ri: T sut sinh li ca khon u t tnh hung i

143

pi: Xc sut tng ng vi tnh hung i

n: S trng hp (s tnh hung) c th xy ra.
Ri ro c xem xt thng qua vic theo di phn b xc sut ca t sut sinh
li. T sut sinh li cng phn tn, bin ng cng ln th ri ro cng cao.
- Phng sai: l gi tr trung bnh tnh theo phng php bnh qun gia quyn
ca cc bnh phng ca lch gia gi tr thc t so vi gi tr trung bnh. lch
bnh phng o lng phn tn ca phn phi xc sut.
n

2 pi (ri r ) 2
i 1

Trong :

ri , pi : nh trn.
r : T sut sinh li k vng (trung bnh).

- lch chun: l cn bc hai ca phng sai. lch chun cng c dng

o lng mc phn tn ca phn phi xc sut. Khi p dng i vi t sut sinh
li trong u t n cho bit mc phn tn hay s bin ng ca t sut sinh li (r i)
xung quanh t sut sinh li k vng, t nh gi mc ri ro ca khon u t.
2

p (r r )
i 1

Nu hai khon u t c cng t sut sinh li k vng, khon u t no c

lch chun cng cao th mc ri ro cng ln. Trng hp nu hai khon u t c t
sut sinh li k vng khc nhau th khng th a ra kt lun nh trn, m phi s
dng h s bin thin nh gi mc ri ro.
- H s bin thin (CV - Coefficient of variation):l thc o ri ro trn mi
n v t sut sinh li k vng. H s bin thin cng cao mc ri ro cng ln.
CV

4. Danh mc u t v ri ro ca danh mc u t:
- Danh mc u t (portfolio) l s kt hp ca hai hay nhiu chng khon
hoc ti sn trong u t. Nh vy, mt danh mc u t s c t nht hai khon u t
(hai loi chng khon).
- T sut sinh li k vng ca danh mc u t c xc nh theo phng
php bnh qun gia quyn ca t sut sinh li ca cc chng khon ring l trong danh
mc u t.
n

rE f i ri
i 1

Trong :
rE l t sut sinh li k vng ca mt danh mc u t.

144

ri l t sut sinh li k vng ca chng khon i (khon u t i).

fi l t trng ca khon u t i trong tng ngun vn ca danh mc u t.

n: s chng khon c trong danh mc u t.
- Ri ro ca danh mc u t
Mt danh mc u t c thit lp t cc khon u t (hay cc chng khon)
c bit. Nhng lch chun ca danh mc u t khng phn nh ng gi tr bnh
qun ca lch chun ca cc khon u t (cc chng khon) thnh phn m
lch chun ca danh mc u t cn chu nh hng ca mi quan h tng tc gia
cc khon u t trong danh mc.
Gia hai khon u t (hai chng khon) bt k trong danh mc u t c th
c lin h tng quan vi nhau, nh gi mc tng quan gia chng ngi ta
dng ch tiu hip phng sai.
- Hip phng sai - Covariance (COV): phn nh mc quan h ri ro ca
hai chng khon (hai khon u t) bt k trong danh mc u t.
Hip phng sai ca t sut sinh li ca hai khon u t A,B:
COV ( A, B ) E ( riA rA ).(riB rB )
n

COV ( A, B ) Pi .( riA rA ).(riB rB )

i 1

Trong :

riA: T sut sinh li ca khon u t A tnh hung i

riB : T sut sinh li ca khon u t B tnh hung i
rA , rB : T sut sinh li k vng ca hai khon u t A v B

Tng quan gia hai khon u t bt k trong danh mc u t cng c th

din gii qua h s tng quan (pAB)
p AB

cov( A, B )
A . B

Gi s vi mt danh mc u t bt k ca hai khon u t A v B. T trng

vn u t cho khon u t A v B tng ng l fA v fB. Ta c t sut sinh li k
vng ca danh mc u t:

rE f A .rA f B .rB
Phng sai ca t sut sinh li ca danh mc u t:

p 2 f A 2 . A 2 f B 2 . B 2 2 f A . f B . cov( A, B )
V lch chun ca danh mc:
p p2
p p2

f A . A f B . B 2 f A . f B . cov A, B
2

f A . A f B . B 2 f A . f B .PAB . A . B
2

145

Hoc:
Trong :

P : lch chun ca danh mc u t.

A : lch chun ca khon u t A.

B : lch chun ca khon u t B.

PAB: H s tng quan gia t sut sinh li ca hai khon u t

A v B
H s tng quan pAB c gi tr thay i t -1 n +1
+ Nu pAB = +1: T sut sinh li ca hai khon u t c tng quan xc nh
(thun) hon ton. Ri ro ca hai khon u t s khng c gim bt phn no m
n ng bng tng ri ro ca khon u t c bit.
+ Nu pAB = -1: T sut sinh li ca hai khon u t c tng quan ph nh
(nghch) hon ton. Ri ro ca cp hai khon u t mc thp nht v c th c
loi tr ht.
+ Nu pAB = 0: Hai khon u t c lp ln nhau (khng c tng quan).
Trong trng hp tng qut, i vi mt danh mc c nhiu khon u t hay
nhiu chng khon (n khon). lch chun ca danh mc u t c xc nh bi
cng thc:
P

i 1

f i i 2
2

i 1 j 1,i j

Trong :

f j cov(i, j )

fi : T trng vn u t cho khon u t i trong danh mc

fj : T trng vn u t cho khon u t j trong danh mc
Cov(i,j): Hip phng sai t sut sinh li ca khon u t i v j
5. Mi quan h gia ri ro v t sut sinh li
5.1. Ri ro h thng v h s bta
gim thiu ri ro trong kinh doanh, cc nh u t s tm cch a dng ha
danh mc u t ca mnh, khi s lng cc khon u t (chng khon) trong danh
mc u t cng tng ln th ri ro ca danh mc u t cng gim. Tuy nhin a dng
ha danh mc u t ch c th loi tr c cc ri ro ring bit (ri ro phi h thng)
ca chng khon, m khng loi tr c ri ro th trng, do ri ro danh mc ch
gim n mc bng ri ro h thng (ri ro th trng) mc d danh mc c a
dng ha tt.
Ri ro th trng l phn ri ro ca chng khon khng th phn tn c na,
n phn nh phn ri ro ca mi loi chng khon tham gia trong ri ro chung ca th
trng. Do , khi mt danh mc u t a dng ho tt th ri ro danh mc s ph
thuc vo ri ro th trng ca cc chng khon trong danh mc.
* H s bta ():

146

 o lng ri ro h thng (ri ro th trng) ca mt ti sn (mt chng

khon) trong danh mc u t ngi ta dng h s bta ().
(): H s o lng nhy ca t sut sinh li k vng ca mt chng khon
trong danh mc th trng
Da vo cc php ton trong mn hc xc sut thng k th ca c phiu i
theo danh mc th trng l:

cov i, m

m2

Trong :
(i): H s ri ro ca chng khon (c phiu) i, phn nh nhy v t sut sinh
li ca c phiu so vi s bin ng v t sut sinh li ca th trng.
Cov(i,m): Hip phng sai gia t sut sinh li ca chng khon (c phiu) i v
t sut sinh li th trng.
m 2 : Phng sai ca danh mc th trng.

H s o lng ri ro ca chng khon, trong thc t cc nh kinh doanh s

dng m hnh hi quy da trn s liu lch s c lng . H s bta xc nh cho
cc chng khon c cung cp bi cc cng ty phn tch ti chnh. H s thng
c tnh cho nhiu giai on: 1 nm, 2 nm, 4 nm, 5 nm H s ca chng
khon cho php bit c chng khon l c nhiu ri ro v nhy hay ngc li chc
chn v n nh.
Nu c phiu c:
>1 : C phiu nhy hn, ri ro hn th trng
=1 : C phiu thay i theo th trng
<1 : C phiu km nhy hn, t ri ro hn th trng.
Gi s trong mt thi k, ch s chung trn th trng chng khon tng hoc
gim 10% th c phiu c h s = 1 s c gi tr tng (hoc gim) tng ng bng
10%. Trong khi c phiu c h s = 1,2 s c gi tr tng (hoc gim) tng ng
bng 12%.
* H s bta ca danh mc u t (P)
n

P fi i
i 1

Trong :
fi: T trng ca khon u t vo chng khon i trong danh mc
i: H s bta ca chng khon i
5.2. Tc ng ca ri ro ti t sut sinh li
T sut sinh li m nh u t i hi l t sut sinh li cn thit ti thiu phi
t c khi thc hin u t sao cho c th b p c ri ro c th gp phi trong
u t.

147

T sut sinh li m nh u t i hi c xc nh trn c s:

T sut sinh li i hi= Li sut thc + T l lm pht + Mc b ri ro
= Li sut phi ri ro + Mc bi ri ro
S dng m hnh nh gi ti sn vn (CAPM) tnh t sut sinh li i hi
ca nh u t i vi chng khon i:
Ri = Rf + i (Rm Rf)
Trong :
Ri: T sut sinh li i hi ca nh u t i vi chng khon i.
Rf: Li sut phi ri ro, thng thng c tnh bng li sut tri phiu di hn
ca Chnh ph.
Rm: T sut sinh li k vng th trng (danh mc u t th trng).
i: H s ri ro ca chng khon i.
Rm - Rf: Mc b ri ro th trng.
i (Rm - Rf): Mc b ri ro ca chng khon i.
Ta c:
Mc b ri ro
H s ca
Mc b ri
ca chng
=
chng
x
ro th
khon
khon
trng
V Rm > Rf Rm Rf >0
Nh vy, t sut sinh li ca chng khon (R i) c tng quan xc nh vi h
s ca chng khon. Ngha l nu chng khon c ri ro nhiu hn (h s cng
cao) th nh u t s yu cu t sut sinh li ca chng khon phi cao hn.
+ Nu = 0 Ri = Rf: T sut sinh li ca chng khon bng vi t sut sinh li
phi ri ro.
+ Nu =1 Ri = Rm: T sut sinh li ca chng khon bng vi t sut sinh li
ca th trng.
Mi quan h gia t sut sinh li i hi ca chng khon v h s beta ca
chng khon th hin trn ng th trng chng khon SML (ng thng bt u
sut sinh li yu cu
t Rf v tng ln RmTkhi
=1).
Phng trnh ca ng th trng chng khon nh sau:
Ri = Rf + i (Rm Rf)
ng TTCK (SML)
M

Rm

Chnh
lch ri
ro th
trng

Rf

Ri ro thc t
ca chng
khon i

Li sut
phi ri ro

148
H s
ng th trng chng khon SML

Trn th, M l danh mc th trng c = 1, lc t sut sinh li i hi

bng Rm v chng khon u t c t sut sinh li i hi ging nh t sut sinh li
danh mc th trng.
IV. NH GI TRI PHIU V C PHIU

1. Cc cp khi nim v gi tr
1.1. Gi tr thanh l v gi tr hot ng
Cp khi nim ny dng ch gi tr ca doanh nghip di hai gic khc
nhau:
- Gi tr thanh l (liquidation value) l gi tr hay s tin thu c khi bn
doanh nghip hay ti sn khng cn tip tc hot ng na.
- Gi tr hot ng (goingconcern value) l gi tr hay s tin thu c khi bn
doanh nghip vn cn tip tc hot ng. Hai loi gi tr ny t khi bng nhau, thm
ch gi tr thanh l i khi cn cao hn c gi tr hot ng.
1.2. Gi tr s sch v gi tr th trng
Gi tr s sch (book value), c th hiu l gi tr s sch ca mt ti sn hoc
gi tr s sch ca mt doanh nghip. Gi tr s sch ca ti sn tc l gi tr k ton
ca ti sn , n c tnh bng chi ph mua sm ti sn tr i phn khu hao tch ly
ca ti sn . Gi tr s sch ca doanh nghip tc l gi tr ton b ti sn ca doanh
nghip tr i gi tr cc khon n phi tr v gi tr c phiu u i c lit k trn
Bng cn i ti sn ca doanh nghip.
- Gi tr th trng (market value) l gi tr ca ti sn hoc gi tr ca doanh
nghip c giao dch trn th trng. Nhn chung, gi tr th trng ca doanh nghip
thng cao hn gi tr thanh l v gi tr hot ng ca n.
1.3. Gi tr th trng v gi tr l thuyt
Cp gi tr ny thng dng ch gi tr ca chng khon, gi tr ca cc loi
ti sn ti chnh.
- Gi tr th trng (market value) ca mt chng khon tc l gi tr ca chng
khon khi n c giao dch mua, bn trn th trng.
- Gi tr ni ti (intrinsic value) ca mt chng khon l gi tr ca chng
khon da trn nhng yu c lin quan khi nh gi chng khon . Ni khc i,

149

gi tr l thuyt ca mt chng khon tc l gi tr kinh t ca n v trong iu kin th

trng hiu qu th gi th trng ca chng khon s phn nh gn ng gi tr l
thuyt ca n.
2. nh gi tri phiu
- Tri phiu (bond) l cng c n di hn do Chnh ph hoc cng ty pht hnh
nhm huy ng vn di hn. Tri phiu do chnh ph pht hnh gi l tri phiu chnh
ph (government bond) hay tri phiu kho bc (treasury bond). Tri phiu do cng ty
pht hnh gi l tri phiu cng ty (corporate bond).
Trn tri phiu bao gi cng c ghi mt s tin nht nh, gi l mnh gi ca
tri phiu. Mnh gi (face or par value) tc l gi tr c cng b ca ti sn. Ngoi
vic cng b mnh gi, ngi ta cn cng b li sut ca tri phiu. Li sut m ngi
pht hnh cng b uc gi l li danh ngha ca tri phiu tc l li sut m ngi
mua tri phiu c hng, n c tnh bng s tin li c hng chia cho mnh
gi ca tri phiu tu theo thi hn nht nh.
- nh gi tri phiu tc l xc nh gi tr l thuyt ca tri phiu mt cch
chnh xc v cng bng. Gi tr ca tri phiu c nh gi bng cch xc nh gi tr
hin ti ca ton b thu nhp nhn c trong thi hn hiu lc ca tri phiu.
2.1. nh gi tri phiu vnh cu
Tri phiu vnh cu (perpetual bond or consol) l tri phiu khng bao gi o
hn. Gi tr ca loi tri phiu ny c xc nh bng gi tr hin ti ca dng tin
hng nm vnh cu m tri phiu ny mang li. Gi s chng ta gi:
I l li c nh c hng mi mi
Pd l gi ca tri phiu
rd l t sut sinh li i hi ca nh u t
th gi ca tri phiu vnh cu chnh l tng gi tr hin ti ca ton b li thu
c t tri phiu.
Cng thc xc nh gi tr hin ti ca dng tin vnh cu do tri phiu a li
nh sau:

I
I
I
I
I

......

Pd =

1
2

t
rd
(1 rd )
(1 rd )
(1 rd )
t 1 (1 rd )

2.2. nh gi tri phiu c k hn c hng li

Tri phiu c k hn c hng li (nonzero coupon bond) l loi tri phiu c
xc nh thi hn o hn v li sut c hng qua tng thi hn nht nh. Khi
mua loi tri phiu ny nh u t c hng li nh k, thng l hng nm, theo
li sut cng b (coupon rate) trn mnh gi tri phiu v c thu hi li vn gc
bng mnh gi khi tri phiu o hn.
Nu s dng cc k hiu:

150

 MV l mnh gi tri phiu

n l s nm tri phiu cn lu hnh cho n khi o hn,
chng ta c gi ca tri phiu bng gi tr hin ti ca ton b dng tin thu
nhp t tri phiu trong tng lai, c xc nh nh sau:
I

MV

Pd = (1 r )1 (1 r ) 2 ...... (1 r ) n (1 r ) n
d
d
d
d
2.3. nh gi tri phiu c k hn khng hng li
Tri phiu k hn khng hng li (zero-coupon bond) l loi tri phiu khng tr
li nh k m c bn vi gi thp hn nhiu so vi mnh gi. Ti sao nh u t li
mua tri phiu khng c hng li? L do l khi mua loi tri phiu ny h vn nhn
c li tc, chnh l phn chnh lch gia gi mua gc ca tri phiu vi mnh gi ca
n.
Phng php nh gi loi tri phiu ny cng tng t nh cch nh gi loi
tri phiu k hn c hng li, ch khc ch li sut y bng khng nn ton b
phn li nh k bng khng. Do vy, gi c ca tri phiu khng hng li c nh
gi nh l mnh gi khi tri phiu o hn.
Pd

MV
(1 rd ) n

2.4. nh gi tri phiu tr li na nm

Thng thng tri phiu c tr li hng nm mt ln nhng i khi cng c
loi tri phiu tr li na nm mt ln tc l tr li mi nm hai ln. Kt qu l m
hnh nh gi tri phiu thng thng phi c mt s thay i thch hp nh gi
trong trng hp ny.
2n

Pd
t 1

I /2
MV

t
(1 rd / 2) (1 rd / 2) 2 n

2.5. Phn tch s bin ng gi tri phiu

Trong cc m hnh nh gi tri phiu trnh by cc phn trc c th thy
rng gi tri phiu (Pd) l mt hm s ph thuc cc bin sau y:
I l li c nh c hng t tri phiu
rd l t sut sinh li i hi ca nh u t
MV l mnh gi tri phiu
n l s nm cn tri phiu cn lu hnh cho n khi o hn
Trong cc bin I v MV khng thay i sau khi tri phiu c pht hnh,
trong khi cc bin n v rd thng xuyn thay i theo thi gian v tnh hnh bin ng
li sut trn th trng. thy c s bin ng ca gi tri phiu khi li sut thay
i, chng ta xem v d nh sau:

151

Gi s REE pht hnh tri phiu mnh gi 1000$ thi hn 15 nm vi mc li

sut hng nm l 10%. T sut li nhun nh u t i hi trn th trng lc pht
hnh l 10%, bng vi li sut ca tri phiu. Khi y gi bn tri phiu s l:
Pd = 100(7,6061) + 1000(0,2394) = 1000$
Trong trng hp ny tri phiu c bn mc gi bng mnh gi ca n. Gi
s sau khi pht hnh, li sut trn th trng gim t 10% xung cn 8%. C li sut
tri phiu v mnh gi vn khng i, nhng gi tri phiu by gi s l:
Pd = 100(8,5595) + 1000(0,3152) = 1171,15$
Trong trng hp ny tri phiu c bn mc gi cao hn mnh gi ca n.
Gi s sau khi pht hnh li sut trn th trng tng ln n 12%. C li sut tri
phiu v mnh gi vn khng i, nhng gi tri phiu by gi s l:
Pd = 100(6,8109) + 1000(0,1827) = 863,79$
Trong trng hp ny tri phiu c bn mc gi thp hn mnh gi ca n.
T vic phn tch 3 trng hp trn y c th rt ra mt s nhn xt i vi tri phiu
c li sut c nh:
- Khi tri phiu c lu hnh, gi ca tri phiu c hnh thnh trn th
trng do cung v cu quyt nh. Mt yu t tc ng trc tip n gi tri phiu hin
hnh l li sut th trng. S bin ng li sut th trng s tc ng n gi tri
phiu hin hnh nhng ngc chiu vi s bin ng ca li sut.
- Khi li sut th trng bng li sut danh ngha ca tri phiu th gi ca tri
phiu ang lu hnh c bn bng vi mnh gi.
- Khi li sut th trng tng v cao hn li sut danh ngha ca tri phiu th
gi tri phiu ang lu hnh s gim v thp hn mnh gi.
- Khi li sut th trng gim v thp hn li sut danh ngha th gi tri phiu
ang lu hnh s tng v cao hn mnh gi.
- Cng tin ti gn ngy o hn, th gi ca tri phiu ang lu hnh c xu
hng cng tip cn dn gn vi mnh gi ca n, ngoi tr tri phiu ca cc Cng ty
c nguy c mt kh nng thanh ton hay ph sn.
2.6. Li sut u t tri phiu
Trong cc phn trc chng ta bit cch nh gi tri phiu da trn c s
bit trc li c tr hng nm v t sut li nhun m nh u t i hi da trn li
sut th trng, mnh gi v thi hn ca tri phiu. Ngc li, nu bit trc gi tri
phiu v cc yu t khc nh li hng nm c hng, mnh gi hoc gi thu hi tri
phiu trc hn v thi hn ca tri phiu chng ta c th xc nh c t sut li
nhun hay li sut u t tri phiu.
+ Li sut u t tri phiu o hn (Yield to maturity)

152

Gi s bn mua mt tri phiu c mnh gi 1000$, thi hn 14 nm v c

hng li sut hng nm l 15% vi gi l 1368,31$. Bn gi tri phiu ny cho n
khi o hn, li sut u t tri phiu ny l bao nhiu? xc nh li sut u t khi
tri phiu o hn, chng ta gii phng trnh sau:
150
150
150
1000

...

1
2
14
(1 rd )
(1 rd )
(1 rd )
(1 rd )14

1368,31

S dng my tnh ti chnh hoc Excel gii phng trnh trn, chng ta c
c li sut u t kd = 10%.
+ Li sut u t tri phiu c thu hi (Yield to call)
i khi cng ty pht hnh tri phiu c km theo iu khon thu hi (mua li)
tri phiu trc hn. iu ny thng xy ra nu nh cng ty d bo li sut s gim
sau khi pht hnh tri phiu. Khi y cng ty s thu hi li tri phiu pht hnh vi
li sut cao v pht hnh tri phiu mi c li sut thp hn thay th v nh u t
s nhn c li sut cho n khi tri phiu c thu hi (YTC) thay v nhn li sut
cho n khi tri phiu o hn (YTM). Cng thc tnh li sut tri phiu lc thu hi
nh sau:
Pd =

Pc
I
I
I

......

1
2
n
(1 rd ) (1 rd )
(1 rd )
(1 rd ) n

Trong n l s nm cho n khi tri phiu c thu hi, Pc l gi thu hi tri

phiu v rd l li sut khi tri phiu c thu hi. Nu bit gi ca tri phiu (P d) v gi
khi thu hi tri phiu (Pc) v li sut hng nm (I) chng ta c th gii phng trnh
trn tm li sut khi tri phiu c thu hi (rd = YTC).
3. nh gi c phiu u i
C phiu u i l loi c phiu m cng ty pht hnh cam kt tr t l c tc
c nh hng nm v khng c tuyn b ngy o hn. R rng loi c phiu ny c
nhng tnh cht ging nh tri phiu vnh cu. Do , m hnh nh gi tri phiu vnh
cu c th p dng nh gi c phiu u i. Gi c phiu u i c xc nh
theo cng thc sau:
Pps = Dps/ rps
Trong Dps l c tc hng nm ca c phiu u i v r ps l t sut sinh li i
hi ca nh u t.
4. nh gi c phiu thng
4.1. C s
C phiu thng l chng ch chng nhn u t vo cng ty c phn. Ngi
mua c phiu thng c chia li nhun hng nm t kt qu hot ng ca cng ty
v c s hu mt phn gi tr cng ty tng ng vi gi tr c phiu h ang nm
gi.

153

Khi nh gi tri phiu v c phiu u i chng ta thy gi tri phiu v c

phiu u i chnh l gi tr hin ti ca dng tin thu nhp to ra cho nh u t.
Tng t, gi c phiu thng cng c xem nh l gi tr hin ti ca dng
tin thu nhp to ra cho nh u t t c phiu thng. Do , m hnh nh gi c
phiu thng ni chung c dng nh sau:
Pe =

dt
d1
d2
d

......

1
2

t
(1 re ) (1 re )
(1 re )
t 1 (1 re )

Trong dt l c tc mt c phiu c chia thi k t v r e l t sut sinh

lii hi ca nh u t. Tuy nhin m hnh ny ch ph hp vi tnh hung nh u
t mua c phiu v gi mi mi hng c tc. Nu nh u t mua c phiu v ch
gi n 2 nm sau bn li vi gi l P2, th gi c phiu s l:
Pe =

d1
d2
P2

1
2
(1 re ) (1 re )
(1 re ) 2

4.2. M hnh chit khu c tc

M hnh chit khu c tc c thit k tnh gi tr ni ti (intrinsic value)
ca c phiu thng. M hnh ny c s dng vi gi nh: (1) bit c ng thi
tng trng ca c tc, v (2) bit trc t sut sinh li i hi ca nh u t.
Mc tiu hng u ca phn tch c bn l tm ra gi hp l ca c phiu. Trn
c s c th so snh v i chiu vi gi c phiu trn th trng xem xt, c
phiu ang c th trng nh gi cao hay b nh gi thp t gip cho ngi
u t a ra quyt nh u t ng n. c nh gi c phiu hay xc nh gi tr
ni ti ca c phiu cn phi da trn c s xem xt tnh hnh hin ti v tng lai ca
doanh nghip.
Ngi u t vo c phiu hy vng s thu c cc khon thu nhp trong tng
lai do c phiu a li. V th, c th coi gi c phiu l gi tr hin ti ca cc khon
thu c trong tng lai do c phiu mang li bao gm khon c tc hng nm c th
nhn c v khon tin c th thu c khi nhng bn li c phiu. Do vy, gi c
phiu c th c nh theo cng thc tng qut sau:
d1
d2
dn
Pn
Pe =
+
+...+
+
2
n
(1+re)
(1+re)
(1+re)
(1+re)n
Trong :
Pe: Gi c phiu thng c nh.
dt: Khon c tc d tnh nhn uc nm th t
Pn: Gi bn li c phiu d tnh cui nm th n
re: T sut sinh li i hi ca nh u t
n: S nm nm gi c phiu ca nh u t.
Vi quan im u t vo c phiu l u t vo Cng ty, ngi u t l ch
s hu Cng ty. Vi quan im ny th vic u t vo c phiu l u t di hn vi

154

hy vng vo tng lai pht trin ca doanh nghip t thu c nhng khon thu
nhp ngy cng ln hn v do vy, khi n th:
Pn
(1+re)n
0
Nh vy, trn quan im u t di hn th gi c phiu l gi tr hin ti ca
dng c tc nhn c trong tng lai v v th biu thc (2) c gi l "M hnh
chit khu c tc" trong nh gi c phiu. c nh c gi c phiu thng cn
c tnh s c tc c th nhn c hng nm. V th, thng thng ngi ta phn bit
lm 3 trng hp.
+ Trng hp c tc tng u n hng nm
Trong trng hp ny, gi nh Cng ty tr c tc hng nm cho c ng theo
mt t l tng u n l g v d 0 l c tc c tr nm trc. Vy, c tc d tnh
nhn c nm th nht l d 1=d0+d0.g = d0(1+g) v nm th hai l d 2 = d1(1+g) =
d0(1+g)2.... t , gi c phiu c xc nh:
d0(1+g)
d (1+g)2
d0(1+g)n
Pe =
+ 0
+...+
(3)
(1+re)
(1+re)2
(1+re)n
Bin i cng thc trn c th rt ra:
d0(1+g)
Pe =
re g
Hoc:
d1
Pe =
re g
+ Trng hp c tc hng nm khng tng, khng gim.
Trong trng hp c tc hng nm chia cho c ng khng thay i, tc l g=0.
Vy, gi c phiu c c nh bng cng thc sau:
d
Pe =
re
+ Trng hp c tc tng khng u n.
Trong thc t kh c mt Cng ty no pht trin theo mt tc bt bin. Mt cch
tip cn thc t hn c th thy rng cc cng ty c chu k sng v trong , c th
chia thnh cc giai on khc nhau. Mi giai on cng c s tng trng khc nhau
v theo cng ty c nh hng phn chia c tc vi t l tng trng khng ging
nhau cho mi giai on hay thi k.
Mt m hnh n gin nht v chu k sng ca mt Cng ty l c th chia
thnh hai giai on: Giai on tng trng v giai onpht trin n nh. Giai on
tng trng l giai on u ca Cng ty vi tc tng trng cao. Tip l giai
on pht trin vi tc tng trng n nh.
Nu gi nh mt cng ty c giai on tng trng trong T nm v trong giai
on ny t l tng c tc (%) hng nm l Gs v sau l giai on pht trin vi t

155

l tng c tc (%) hng nm u nhau l g, vy theo m hnh chiu khu c tc, gi c

phiu thng ca cng ty c th xc nh theo cng thc tng qut sau:
dt
1
dT+1
T
Pe =
+
x
t=1
(1+re)
(1+re)T
re - g
C th thy: dt = d0(1 + Gs)t; dT = d0(1 + Gs)T v dT+1 = dT(1 + g)
4.3. Phng php nh gi c phiu theo h s PE (Price-Earnings ratio)
Phng php ny a ra cch tnh gi c phiu rt n gin bng cch ly li
nhun k vng trn mi c phiu nhn vi h s PE bnh qun ca ngnh.
V d mt cng ty k vng s kim c li nhun sau thu trn mi c phiu
l 3$ trong nm ti v h s PE bnh qun ca ngnh l 15 th gi c phiu s l:
V = (Ln sau thu k vng trn c phiu) x (H s PE bnh qun ngnh)
V = 3$ x 15 = 45$
Phng php ny n gin, d p dng nhng c nhiu hn ch;
- Th nht vic nh gi c phiu thng khng chnh xc do ph thuc vo
vic c lng li nhun k vng trn c phiu.
- Th hai, lm th no chn c h s PE ph hp v liu nh u t c tin
tng vo h s PE bnh qun ca ngnh hay khng, nu c th vn cn sai s gia h
s PE ca ngnh v PE ca cng ty.
5. T sut sinh li ca c phiu
5.1. C phiu u i
Nu thay gi th trng hin ti (P 0) cho gi tr l thuyt (P ps) trong cng thc
tnh gi tr l thuyt ca c phiu u i chng ta c c:
P0 = Dps/ rps
Trong Dp l c tc ca c phiu u i v r p l li sut i hi khi u t c
phiu u i. T cng thc cho php chng ta tm c t sut sinh li ca c phiu
u i l:
rps = dps/ P0
5.2. C phiu thng
Tng t nh trong trng hp c phiu u i, chng ta cng thay th gi tr
l thuyt (Pe) bng gi tr th trng hin ti (P0) chng ta s c c:
P0 = d1/ (re g)
Ta c th tm t sut sinh li ca c phiu thng re nh sau:
re = (d1/P0) + g
Vic ng dng m hnh chit khu c tc nh va trnh by trn y xc
nh t sut sinh li ca c phiu u i v c phiu thng thng c ngha rt ln.

156

N cho php chng ta xc nh c chi ph s dng hai loi ngun vn ny t vic

pht hnh c phiu u i v c phiu thng. Da vo chi ph s dng ca tng b
phn vn ny, chng ta c th xc nh chi ph s dng vn trung bnh (WACC) lm
c s cho vic hoch nh u t vn.
V. D BO NHU CU TI CHNH DOANH NGHIP

1. Phng php t l phn trm trn doanh thu

y l mt phng php d bo nhu cu ti chnh ngn hn v n gin. Khi p
dng phng php ny i hi ngi thc hin phi hiu c th sn xut kinh doanh
ca doanh nghip (quy trnh sn xut, tnh cht ca sn phm, tnh thi v...) v phi
hiu tnh quy lut ca mi quan h gia doanh thu vi ti sn, tin vn, phn phi li
nhun ca doanh nghip. Ti liu dng d bo bao gm: cc bo co ti chnh k
trc v d kin doanh thu ca k k hoch. Phng php ny c tin hnh qua 4
bc sau y.
Bc 1: Tnh s d bnh qun ca cc khon mc trong bng cn i k ton k
thc hin
Bc 2: Chn cc khon mc trong bng cn i k ton chu s tc ng trc
tip v c quan h cht ch vi doanh thu, sau tnh t l phn trm ca cc khon
so vi doanh thu thc hin trong k.
Ch rng ch chn cc khon mc no ng thi tho mn c hai iu kin l
quan h cht ch v trc tip vi doanh thu. Trong thc t cho thy ton b cc khon
mc ti sn ngn hn bn phn ti sn (Tin, n phi thu, vn tn kho... sau khi loi
tr cc yu t bt hp l nh: n khng c kh nng thu hi, hng ho, vt t mt, km
phm cht, chm lun chuyn, khng cn dng...), v cc khon mc vn chim dng
bn phn ngun vn (phi tr nh cung cp, phi thanh ton cn b cng nhn vin,
phi np ngn sch sau khi loi tr cc yu t bt hp l nh n v ch...) tho mn
iu kin ny.
Bc 3: Dng t l phn trm c tnh nhu cu vn lu ng cho nm k
hoch trn c s doanh thu d kin nm k hoch.
Tng t l phn trm ca phn ti sn lu ng cho bit: Mun to ra mt ng
doanh thu th phi c bao nhiu ng vn u t vo ti sn lu ng.
Tng t l phn trm bn phn vn chim dng cho bit: khi to ra mt ng
doanh thu th chim dng ng nhin c bao nhiu ng vn (ngun vn pht sinh
t ng).
Chnh lch ca hai t l ny cho bit: Vy thc cht khi tng mt ng doanh
thu th doanh nghip ch cn ti tr bao nhiu ng vn u t vo ti sn lu ng:
Tch ca phn doanh thu tng thm vi chnh lch ca hai t l ny chnh l
nhu cu vn (ngn hn) cn phi b sung cho k k hoch.

157

Bc 4: nh hng ngun trang tri nhu cu tng vn lu ng trn c s kt

qu kinh doanh k k hoch.
Ngun trang tri nhu cu vn tng thm gm 2 phn: trc ht l ngun li
nhun li ca nm k hoch, sau na l ngun huy ng t bn ngoi.
2. Phng php lp bng cn i k ton mu
Khi nh gi tnh hnh ti chnh ca doanh nghip, ngi ta thng dng h
thng cc ch tiu ti chnh v lun mong mun h thng ch tiu ti chnh ny c
hon thin. Do vy, d bo nhu cu vn v ti sn cho k k hoch, ngi ta xy
dng hoc da vo mt h thng ch tiu ti chnh c coi l chun v dng n
c lng nhu cu vn cn phi c tng ng vi mt mc doanh thu nht nh.
Phng php ny c p dng rng ri trong thc t, c bit l doanh nghip mi
c thnh lp. Cc ch tiu ti chnh c trng c s dng y c th l cc t s
trung bnh ca ngnh hoc ca doanh nghip cng loi (doanh nghip ny cng tui,
cng quy m, trong cng mt vng a l, th trng c th so snh c), hoc l t
xy dng.
- Ni dung ca phng php: Cn c vo cc ch tiu ti chnh trung bnh ca
ngnh, hoc ca doanh nghip in hnh trong cng ngnh, cn c vo kt qu d bo
v doanh thu d kin, nh qun tr ti chnh s tnh ton v xc nh c cc khon
mc trn Bng cn i k ton nh: Tng ti sn, TSNH, TSDH, N phi thu, Hng
tn kho, Vn bng tin, Tng ngun vn, N phi tr, N ngn hn, N di hn, Vn
ch s huNh vy, kt qu ca vic d bo l xy dng c mt bng cn i k
ton mu vi s liu d kin cho mt doanh nghip ph hp vi quy m kinh doanh
ca doanh nghip .
Bng cn i k ton mu cho bit doanh nghip mun t doanh thu d kin
v cc t s ti chnh c trng th cn phi c lng vn bao nhiu, c hnh thnh
t cc ngun no v u t vo cc loi ti sn g.
Cn ch rng, cng mt h s ti chnh nhng doanh thu khc nhau s dn
n bng cn i k ton mu khc nhau. Do c th lp ra nhiu bng cn i k
ton mu d bo nhu cu ti chnh theo nhng mc doanh thu khc nhau.
- iu kin p dng phng php ny: l phi bit r ngnh ngh hot ng
ca doanh nghip v sau l quy m sn xut kinh doanh ca doanh nghip (c o
lng bng mc doanh thu d kin hng nm). Kt qu d bo theo phng php ny
c th hin trn bng cn i k ton mu.
3. Phng php d bo da vo chu k vn ng ca vn
i vi nhu cu vn lu ng, doanh nghip c th da vo chu k vn ng
ca vn lu ng xc nh nhu cu ti tr vn lu ng. Thi gian vn ng ca
vn lu ng cng di th lng vn lu ng m doanh nghip phi ti tr cng nhiu

158

 m bo cho hot ng sn xut kinh doanh din ra thng xuyn. Nhu cu vn lu

ng c th c xc nh bng 2 cch sau y:
Cch 1: Xc nh gin tip thng qua vng quay ca vn lu ng ca k trc
hoc ca trung bnh ngnh.
Cng thc xc nh nh sau:
Doanh thu d kin nm k hoch
Nhu cu vn lu ng =
Vng quay vn lu ng
Cch 2: Xc nh trc tip thng qua thi gian lun chuyn ca vn lu ng
Phng php xc nh nh sau:
+ Bc 1: Xc nh s ngy lun chuyn ca vn lu ng
S ngy lun
K lun
K thu
K tr
chuyn ca = chuyn hng + tin trung - tin trung
vn lu ng
tn kho (A)
bnh (B)
bnh (C)
Trong :
A = Hng tn kho bnh qun/ Gi vn hng bn bnh qun mt ngy
B = N phi thu bnh qun/ Doanh thu bn chu bnh qun mi ngy
C = N phi tr nh cung cp bnh qun/ Tn dng mua chu bnh qun mi
ngy
+ Bc 2: Xc nh nhu cu vn lu ng ca doanh nghip
Nhu
Gi tr nguyn vt liu
S lng sn phm
S ngy lun
cu = v lao ng bnh qun x sn xut bnh qun x chuyn ca
VL
cho mt sn phm
mi ngy
vn lu ng
4. D bo nhu cu vn tin mt
Trong nn kinh t th trng, vn bng tin l mt loi ti sn linh ng nht, d
dng dng n tho mn mi nhu cu trong qu trnh sn xut kinh doanh. Vn bng
tin cn l tin c cc yu t khc nhau ca qu trnh sn xut (nhn cng, thit
b, nguyn vt liu). Nu vn bng tin gim i c ngha l tnh ch ng v ti chnh
trong vic m rng quy m, chp ly c hi u t b gim st, kh nng p ng
ngha v thanh ton b hn ch. Nhng do thi im thu tin v thi im chi tiu bng
tin khng phi lc no cng ph hp vi nhau, cho nn trong thc t thng xy ra
thi im ny tha vn bng tin m cn thi im khc li thiu vn bng tin. V
vy phi xc nh nhu cu vn bng tin v ch r thi gian vn bng tin cn c ti
tr.
D bo nhu cu vn bng tin l loi k hoch tc nghip. Ngi ta c th lp
k hoch tc nghip cho tun, k, thng, qu hoc cho nm.

159

- Ni dung d bo nhu cu vn bng tin: m bo thun tin trong iu

hnh v nhn bit ngun gc ca dng tin, ngi ta thng chia thnh 3 b phn cu
thnh dng tin vo, dng tin ra ca mt doanh nghip, l: Dng tin t hot ng
kinh doanh, Dng tin t hot ng u t, Dng tin t hot ng ti chnh. Sau ,
ngi ta d bo nhu cu qua cc bc sau:
Bc 1: Xc nh dng tin vo ca doanh nghip. Da trn c s cc d bo
v doanh thu bn hng, d kin huy ng vn bng tin (i vay n, pht hnh c
phiu, tri phiu), cn c vo quy lut pht sinh dng tin trong qu kh v cc
chnh sch bn chu ca doanh nghip d kin dng tin vo ca doanh nghip. Cn
ch n s khc nhau ca doanh thu v thu tin.
Bc 2: Xc nh dng tin ra ca doanh nghip. Cn c vo k hoch SXKD,
k hoch chi ph, cc chnh sch tn dng thng mi ca nh cung cp i vi DN,
cc chnh sch ca nh nc nh chnh sch thu xc nh dng tin chi pht sinh
trong k. Ch n s khc nhau ca chi ph v chi tin.
Bc 3: Xc nh dng tin thun trong k: l chnh lch gia dng tin vo
v dng tin ra ca doanh nghip pht sinh trong cng mt k.
Bc 4: Xc nh s d tin cui k: Ly s d u k cng vi dng tin
thun trong k.
Bc 5: Xc nh s tin tha (thiu): Cn c vo s tin mt ti thiu cn thit,
c th xc nh c s tin tha hoc thiu trong k.
Cn c vo s tin tha thiu, nh qun l s a ra bin php s dng s tin
tha trnh lng ph. Hoc tm cch huy ng m bo lng tin p ng y
cho hot ng ca doanh nghip.
VI. QUYT NH U T VN CA DOANH NGHIP

u t l qu trnh s dng vn hnh thnh nhng ti sn cn thit nhm

mc tiu thu li nhun trong mt thi gian di tng lai.
Quyt nh u t vn c tm quan trng c bit bi l n c tnh cht chin
lc, quyt nh n tng lai ca mt doanh nghip. Mt quyt nh u t khn
ngoan s mang li li ch lu di, nguc li mt sai lm trong u t buc doanh
nghip phi tr gi trong thi gian khng ngn. V vy i n quyt nh u t vn
cc nh qun tr ti chnh phi tham gia nh gi v la chn d n u t.
1. Xc nh dng tin ca d n u t
1.1. Nguyn tc xc nh dng tin: Khi xc nh dng tin ca d n cn p
dng cc nguyn tc c bn sau y:
(1) Dng tin nn c o lng trn c s tng thm do u t a li: Khi
thc hin u t (nht l i vi trng hp u t thay th, hay u t nng cp...) th
dng tin vo v dng tin ra l tng hp ca c ti sn hin hnh v ti sn mi to ra.

160

Do , trnh trng hp bn chn mt quyt nh u t ti, hay loi b mt quyt

nh u t tt, bn phi tnh ton dng tin ca u t bng cch xc nh dng tin
tng thm. Khi , dng tin tng thm mi phn nh ng hiu qu ca vic u t
a li.
(2) Dng tin nn c tnh ton trn c s sau thu: V khi ra quyt nh u
t, mc tiu l ti a ha sinh li cho ch s hu, do c s xc nh t sut sinh
li cho ch s hu l dng tin sau khi thc hin y ngha v thu i vi nh
nc, tc l dng tin sau thu. Mt khc, v dng tin s c chit khu theo li sut
sau thu, do dng tin cng phi m bo ng nht.
(3)Nn b qua chi ph chm trong dng tin d n: Chi ph chm l khon chi
ph pht sinh v khng th thu hi c bt k d n c c chp nhn hay b loi
b.
Bi v khon chi ph ny pht sinh trong qu kh do n khng th thay
i c cho d c chp nhn d n hay loi b d n. V vy chng ta s b qua
khon chi ph ny. Hay ni cch khc l n khng lin quan n dng tin ra ca d
n.
(4). Nn tnh n chi ph c hi khi nh gi hiu qu d n:
Chi ph c hi: l mc sinh li cao nht m doanh nghip phi b qua do doanh
nghip u t vn hay s dng ti sn hin c vo mt d n u t nht nh.
Chng hn doanh nghip ca bn c mt TSC ang xem xt bn, cho thu
hoc em gp vn vo doanh nghip khcNu nh ti sn ny c s dng cho
mt d n mi th cc khon thu tim nng t cc d n trn s b mt i. Cc khon
thu b mt c th coi nh l khon chi ph v gi l chi ph c hi, bi v doanh
nghip thc hin d n mi s b qua cc c hi khc c s dng ti sn ny. Do ,
khi tnh dng tin ca d n phi tnh n mc sinh li cho ti sn ny. Cch x l l
bn nn coi gi tr ca ti sn ny l khon vn u t hoc l ly dng tin ca d n
tr i chi ph c hi.
Lu : Tnh theo gi tr th trng hin hnh ch khng phi gi tr nguyn thu
ca ti sn. (chi ph thc t hnh thnh ti sn)
(5) Mc nh hng cho ca d n n doanh nghip
Khi thc hin d n s c th mang li nhng nh hng cho ti cc d n
hin hnh khc ca doanh nghip. V vy cng nn lng ho mc nh hng cho
ny n dng tin ca d n. Mc d vic lng ha mc nh hng cho l rt
kh khn.
(6) Lm pht
Lm pht cng l mt nhn t nh hng n quyt nh u t di hn, nu
nh lm pht d kin khng c c tnh vo dng tin k vng ca d n th vic

161

tnh NPV v IRR l khng ph hp. Lm pht d kin nn c phn nh vo s liu

doanh thu v chi ph, do vy s nh hng n dng tin thun hng nm.
Doanh nghip khng phi iu chnh t sut sinh li i hi theo lm pht d
kin bi l khi doanh nghip huy ng vn trn th trng th cc nh u t phi
iu chnh lm pht khi xc nh t sut sinh li i hi cho ph hp quyt nh
cho doanh nghip s dng vn.
(7) Khng nn tr li vay hay c tc ra khi dng tin ca d n u t. V
y chng ta nh gi hiu qu d n u t l nh gi hiu qu ca tng vn u t
(gm c vn vay v vn vn ch s hu), do khi xc nh dng tin vo ca d n
chng ta khng tr i li vay vn v c tc. V sau ny khi o lng hiu qu d n
chng ta cn thc hin vic chit khu theo t sut sinh li i hi ca nh u t.
1.2. Ni dung xc nh dng tin ca d n
a) Xc nh dng tin dng tin ra
Dng tin ra ca d n u t l khon tin m doanh nghip (hay nh u t)
b ra hnh thnh lng ti sn cn thit cho d n. Ni dung dng tin ra bao gm:
- Vn u t hnh thnh ti sn c nh cho d n.
- S vn u t hnh thnh TSL thng xuyn cho d n. Ngoi ra, trong
qu trnh vn hnh d n, c th s c u t b sung, th s vn u t b sung
cng l dng tin ra ca d n.
Khi xc nh dng tin ra ca d n cn ch ti thu nhp thun t vic bn
cc ti sn hin c trong trng hp u t l mt quyt nh thay th, v thu pht
sinh do vic bn cc ti sn hin c hoc mua ti sn mi.
b) Xc nh dng tin vo ca d n
Dng tin vo ca d n u t th hin dng tin do d n u t a li cho
doanh nghip (hay cho nh u t). i vi d n sn xut kinh doanh, dng tin vo
bao gm:
- Dng tin thun hot ng hng nm: L khon chnh lch gia s tin thu
c(dng tin vo) v s tin chi ra (dng tin ra) pht sinh t hot ng thng
xuyn hng nm khi d n i vo hot ng. i vi mt d n u t trong kinh
doanh to ra doanh thu bn hng ho hoc dch v th dng tin thun t hot ng
hng nm ca d n c xc nh trc tip bng chnh lch gia dng tin vo do
bn sn phm, hng ho vi dng tin ra do mua vt t v chi ph khc bng tin lin
quan n vic sn xut, tiu th sn phm hng ho v tin thu thu nhp m doanh
nghip phi np.
Hoc c th tnh gin tip:
Dng tin thun
Li nhun sau
Khu hao TSC
=
+
hot ng hng nm
thu hng nm
hng nm

162

- Thu hi s vn lu ng ng ra do thu hp quy m hot ng kinh doanh

hoc khi kt thc d n.
- Thu thun t thanh l, nhng bn ti sn c nh.
c) Xc nh dng tin thun hng nm ca d n: L khon tin chnh lch gia
dng tin vo hng nm tr i dng tin ra hng nm ca d n. Khi chng ta ch c
dng tin thun hng nm ca d n, bt u t CF0 v n ht i hot ng ca d n.
Vic xc nh dng tin thun hng nm s gip chng ta gim bt c khi lng tnh
ton.
2. Phng php nh gi v la chn d n u t trong iu kin khng
c ri ro
2.1. Phng php thi gian hon vn u t (PP)
a) Khi nim: Thi gian hon vn u t l khong thi gian cn thit m dng
tin thun hng nm b p vn u t ban u ca d n. Nh vy thi gian hon
vn cng ngn, d n u t cng hp dn.
b) Phng php xc nh: Tnh ton thi gian hon vn c th chia ra 2 trng
hp:
+ Trng hp th nht: Dng tin thun hng nm bng nhau, to nn mt
dng tin ng nht. Khi ta c:
Thi gian =
Chi ph u t ban u
Dng tin thun hng nm
hon vn
+ Trng hp th hai: Dng tin thun hng nm khng bng nhau, trong
trng hp ny, thi gian thu hi vn hay hon vn c thc hin ch yu nh sau:
- Xc nh s vn u t cn phi thu hi cui nm bng cch tm s chnh
lnh gia s vn u t v dng tin thun hng nm.
- Khi s vn u t cn phi thu hi nh hn thu nhp ca nm sau, ta lm php
chia s vn u t cn phi thu hi vi dng tin thun ca nm v nhn vi 12
thng tm s thng cn phi thu hi.
c) nh gi v la chn d n u t: Thng thng, Ban lnh o hoc ch s
hu cng ty s a ra thi gian hon vn ti a c th chp nhn (T). y l c s so
snh vi thi gian hon vn ca d n, kt qu cho thy:
- Nu thi gian hon vn > T: d n b loi
- Nu thi gian hon vn < T: ta li chia ra:
+ Nu l cc d n thuc loi c lp: tt c cc d n c la chn.
+ Nu l cc d n thuc loi xung khc, d n no c thi gian hon
vn nh nht l d n c la chn.
d) u nhc im ca phng php:
-u im:

163

+ n gin, d p dng v c s dng nh mt cng c sng lc bt cc

d n. Nu mt d n no khng p ng c thi gian hon vn tiu chun cho
php th r rng khng cn tip tc nghin cu thm d n .
+ Phng php ny rt c a chung cc doanh nghip thng c quy m
va v nh. i vi cc doanh nghip ny, tuy t doanh li thp nhng li c thi
gian hon vn ngn, s c li hn nhng d n tuy c doanh li hp dn, nhng thi
gian hon vn di. Tuy nhin, phng php c nhng hn ch v c th dn ti quyt
nh sai lm.
- Nhc im:
+ Phng php thi gian hon vn khng quan tm ti gi tr thi gian ca tin
t. Mt dng tin thu c hm nay li c nh gi ngang bng vi dng tin thu
c mt s nm sau. Ni cch khc, phng php thi gian hon vn b qua yu
t tin li.
+ Phng php ny khng cp ti s li nhun thu c sau thi gian hon
vn. Do thi gian hon vn ngn cha chc l mt s hng dn chnh xc la
chn d n ny hn d n kia, c bit l cc d n c thi gian sinh li chm. Cc d
n chm sinh li thng l cc d n nm trong k hoch di hn, chng hn d n cho
vic pht trin mt sn phm mi hay thm nhp th trng mi. Do , nu p dng
phng php ny s c th s loi b d n tt.
hn ch khim khuyt th nht, khi s dng phng php thi gian hon
vn, ngi ta c th thc hin phng php thi gian hon vn c chit khu (DPP).
2.2. Phng php thi gian hon vn c chit khu (DPP)
a) Khi nim: Thi gian hon vn c chit khu (DPP) l khong thi gian cn
thit tng gi tr hin ti ca dng tin thun trong tng lai m d n a li va
b p s vn u t b ra ban u.
b) Phng php xc nh:
Chng ta ln lt chit khu dng tin thun hng nm v hin ti, sau tr
cho vn u t ban u cho n khi ton b vn u t ban u c b p ht v
chng ta s xc nh c thi gian hon vn c chit khu.
c) u nhc im ca tiu chun thi gian thu hi vn c chit khu
u im: Phng php ny c tnh ti thi gian ca tin t. Ni cch khc, tiu
chun thi gian thu hi vn c chit khu ghi nhn rng chng ta u t vn vo mt
d n bt k no v s kim li c s tin ny bao lu sau khi tr i chi ph c
hi ca vic s dng ng vn. Phng php thi gian thu hi vn thng thng s
khng ni ln c iu ny.
Nhc im: Mc d tnh n gi tr theo thi gian ca tin, nhng phng
php ny cha tnh n li ch sau khi hon vn m d n a li. Mt khc, n ch

164

cho bit thi gian bao lu hon vn ch khng cho bit mc sinh li v hiu qu
nh th no. Do vy, cn phi nghin cu thm cc phng php gi tr hin ti thun,
t sut doanh li ni b...
2.3. Phng php gi tr hin ti thun (NPV)
a) Khi nim: Gi tr hin ti thun (NPV) ca d n u t l khon tin chnh
lch gia tng gi tr hin ti ca dng tin thun hng nm trong tng lai vi khon
vn u t ban u.
Theo phng php ny, tt c dng tin thun hng nm ca d n t c
trong tng lai v vn u t b ra thc hin d n u phi chit khu v thi
im hin ti theo mt li sut chit khu nht nh. Trn c s so snh gi tr hin
ti ca dng tin thun hng nm v khon vn u t ban u s xc nh c gi tr
hin ti thun ca d n.
b) Phng php xc nh:
n

NPV
i 1

CFt
CFo
(1 r ) t

Trong :
+ CFt : Dng tin thun ca d n u t nm t.
+ CF0 : Vn u t ban u t ban u ca d n.
+ n : Vng i ca d n.
+ r : Li sut chit khu
c) nh gi v la chn d n u t:
- Khi NPV < 0, th d n u t b t chi.
- Khi NPV = 0 th doanh nghip c th la chn hoc t chi d n.
- Khi NPV > 0, th ta chia ra cc trng hp sau:
+ Nu l cc d n c lp nhau th cc d n u t u c th c
chp thun.
+ Nu l cc d n thuc loi xung khc nhau th d n no c NPV
ln nht l d n c la chn
d) Xc nh li sut chit khu
Khi s dng tiu chun gi tr hin ti thun, cn phi la chn mt li sut
chit khu cc khon tin trong tng lai v hin ti. Li sut chit khu thng c
dng l chi ph s dng vn bnh qun ca d n. Chi ph s dng vn bnh qun l t
sut sinh li i hi ca nh u t (gm c ch n v ch s hu) i vi s vn u
t cho d n. Cch xc nh chi ph s dng vn bnh qun s c trnh by Mc
VIII.
e) u nhc im ca tiu chun NPV

165

Ch tiu hin gi thun (NPV) c nhiu u im hn cc tiu chun khc bi

v:
Th nht, Tiu chun NPVghi nhn tin t c gi tr theo thi gian. Bt k mt
nguyn tc u t no khng ghi nhn gi tr thi gian ca tin t th s khng th a
ra quyt nh ng n c.
Th hai, NPV ch da trn duy nht hai d liu, l dng tin c d on
t d n v chi ph c hi ca vn. Bt k mt d n u t no m kt qu thm nh
b tc ng bi ch quan ca nh qun l, s la chn phng php k ton hoc kh
nng sinh li ca nhng d n c lp khc u s dn n nhng quyt nh khng
ng.
Th ba, Chng ta c th cng dn NPV ca cc d n u tli vi nhau. Nu
bn c hai d n A v B, tiu chun NPV s gip bn bit c nhanh chng gi tr
hin ti (NPV) ca d n u t kt hp l:
NPV (A + B) = NPV (A) + NPV (B)
Tnh cht c th cng dn nh trn c ngha quan trng. Gi nh d n B c
NPV m, nu bn kt hp n vi d n A, d n kt hp (A+B) s c mt NPV thp
hn NPV ca bn thn d n A. Do bn s khng b sai lm trong vic chp nhn
d n xu B ch bi v n c gi chung vi d n A. Nh chng ta bit cc tiu
chun khc khng c tnh cht cng dn ny. Nu bn khng cn thn bn c th b
nh la trong quyt nh mt gi d n tt v d n xu c th s tt hn l d n tt
mt mnh.
Tuy nhin tiu chun gi tr hin ti thun (NPV) c nhc im l n khng
th a ra kt qu la chn khi cc d n khng ng nht v mt thi gian cng nh
xp hng u tin trong vic la chn cc d n u t khi ngun vn ca doanh nghip
b gii hn hoc quy m vn ca cc d n khc nhau. Mt khc, n khng cho thy
c mi quan h vi chi ph s dng vn c c s cho vic a ra quyt nh huy
ng vn sau ny.
2.4. Phng php t sut doanh li ni b (IRR)
a) Khi nim: T sut doanh li ni b (hay cn gi l li sut hon vn ni
b) l mt mc li sut m khi chit khu dng tin thun hng nm vi mc li sut
s lm cho gi tr hin ti ca dng tin thun hng nm trong tng lai do u t
mang li bng vi khon vn u t ban u. Hay ni cch khc, t sut doanh li ni
b l mt mc li sut m khi chit khu dng tin thun ca d n u t vi mc li
sut s lm cho gi tr hin ti thun (NPV) ca d n u t bng khng (= 0).
Ta c:
n
CFt
CFt

CF
NPV

CF=o 0

o Hoc:
t
t
i 1 (1 IRR )
i 1 (1 IRR )
n

166

Trong : NPV, CFt , CF0 nh nu trn

IRR: T sut doanh li ni b ca DAT
T sut doanh li ni b cng l mt trong nhng thc o mc sinh li ca
mt khon u t. IRR ng vai tr nh l im ngng ti a ca chi ph s dng
vn i vi d n.
b) Phng php xc nh: xc nh c t sut doanh li ni b ca d n,
ngi ta thng s dng cc phng php: Phng php th v x l sai s, phng
php ni suy hoc c th s dng my tnh ti chnh hoc bng Excel xc nh.
c) nh gi v la chn d n u t:
- Khi IRR < r (chi ph s dng vn) s loi b d n.
- Khi IRR = r, th doanh nghip c th la chn hoc t chi d n.
- Khi IRR > r , cn xem xt 2 trng hp:
+ Nu cc d n c lp nhau th cc d n u t u c th c
chn.
+ Nu cc d n thuc loi xung khc nhau, th d n c chn chnh l
d n c t sut doanh li ni b ln nht.
d) u nhc im tiu chun IRR: Cc doanh nghip thch s dng tiu chun
IRR v h cho rng iu quan trng phi bit c khong chnh lch gia t sut
doanh li ni b ca mt d n u t vi chi ph s dng vn ca doanh nghip. y
l mt tiu chun an ton cho php nh gi kh nng b p chi ph s dng vn ca
d n u t so vi mc ri ro ca n. Nu d n u t c IRR bng 25% trong
khi mc b p chi ph s dng vn t ra l 15% th l mt mc chnh lch ln, c
th cho php sa sai lm. Trong khi phng php NPV khng cung cp cho ban lnh
o doanh nghip thng tin nh vy. Mc d vy, tiu chun IRR li cha ng mt
vi cm by.
Cm by 1: Vay hay cho vay? Phng php t sut doanh li ni b - IRR cho
rng nhng d n u t no c IRR ln hn chi ph c hi ca vn u t th u c
th chp nhn c. Nhng iu ny ch hon ton ng khi c p dng i vi cc
trng hp d n bnh thng, tc NPV ca d n gim dn khi li sut chit khu
tng. V n s khng ng trong trng hp c bit bi v khng phi tt c cc dng
tin ca cc d n u t u c NPV gim dn khi mc li sut chit khu tng ln.
Cm by 2: Hm s m IRR l n s l hm a tr khi dng tin thun hng nm
b i du.
Cm by th 3: C th khng c IRR thc.
Chng ta a ra mt s trng hp m IRR c th dn ti kt lun sai lm.
Vy tiu chun IRR c ng tin cy khng? Ngc li hon ton, tiu chun IRR c
mt ngun gc rt ng tn trng v tuy n khng d dng s dng nh tiu chun

167

NPV, nhng nu c s dng ng n n s gip chng ta c mt quyt nh thch

hp.
2.5. Phng php ch s sinh li (PI)
a) Khi nim: Ch s sinh li (PI) phn nh mi quan h gia gi tr hin ti ca
dng tin thun hng nm ca d n u t so vi vn u t ban u
n

b) Cng thc xc nh:

PI

CFt

1 r
t 1

CF0

Trong :

CFt: Dng tin thun hng nm ca d n u t.

CF0: vn u t ban u
Gi s chi ph s dngvn l 10% v dng tin ca d n nh sau:
0
-600$

Nm
2
250$

1
3
4
NPV(10%)
IRR
CF
250$
250$
250$
192,47$
24,1%
792,47
PI =
= 1,32
600
Ch s ny c hiu nh l vic u t s thu hi li u t ban u cng thm
vi NPV tng ng 32% ca vn u t ban u.
c) nh gi v la chn d n u t:
PI <1: Loi b d n
PI = 1: th doanh nghip c th la chn hoc t chi d n.
PI >1: Ta xt 2 trng hp:
+ Trng hp cc d n c lp nhau th cc d n u c la chn.
+ Trng hp cc d n thuc loi xung khc nhau, d n no c PI ln nht s
c chn.
d) u nhc im ca tiu chun PI
Trong trng hp ngun vn b gii hn, chng ta khng th xp hng u tin
cc d n theo tiu chun NPV ca n. Thay vo , chng ta s xp hng u tin theo
ch s sinh li PI.
Tiu chun ch s sinh li (PI) vn c nhc im so vi NPV khi thm nh d
n u t. l tiu chun PI khng phn nh c g, n khng phn nh gi tr tng
thm, cng khng phn nh t sut sinh li ca d n u t.
3. Phng php nh gi v la chn d n u t trong iu kin thc t
3.1. nh gi v la chn d n u t trong trng hp ngun vn b gii
hn:
Hu ht cc doanh nghip u c nhng hn ch v ngun vn u t n nh,
nht l ngun vn di hn, c bit cc doanh nghip va v nh thng khng c
iu kin thu ht vn t th trng vn. Mt khc do quy m nh nn kh nng tch

168

lu vn t li nhun hay khu hao u c nhng hn ch Trong bi cnh , cc

doanh nghip phi tin hnh phn b mt cch ti u ngun ngn qu m h c cho
cc d n u t.
Nu doanh nghip c ngun ngn qu di do th h c th chp thun tt c
cc d n u t c NPV > 0. Khi ngn sch u t hn ch cc doanh nghip s ti a
ho tng NPV ca ton b ngn sch. iu c th dn ti vic loi b mt s d n,
l nhng d n c NPV thp hn.
Bi vy khi ngun vn u t b gii hn, PI c th tr thnh mt tiu chun
hu hiu la chn cc d n. Tuy nhin, qua kho st thc nghim cho thy khng
th s dng PI mt cch tu tin. Do , sau khi xp hng cc d n theo PI, chng ta
phi xem xt danh sch xc nh c cn phi iu chnh tm c t hp d n
c tng NPV cao nht hay khng.
Khi ngun ngn sch c gii hn, c th thit lp mt qui tc chung tm mt
tp hp d n hiu qu nht nh sau:
Bc 1: Xp hng cc d n theo PI.
Bc 2: iu chnh danh sch cc d n nhm s dng ti a ngun ngn sch
hin c v ti a ho NPV.
Xp hng theo PI c bit hu dng khi c nhiu d n c kh nng c
chp thun, v l trong trng hp iu chnh nhng d n c la chn s nh
hng n mt s d n cui danh sch.
3.2. nh gi v la chn d n u t thuc loi xung khc c tui th
khc nhau (khng ng nht v thi gian)
Cc d n u t c tui th khc nhau m ta ch d vo NPV, hoc IRR
la chn th c th a li quyt nh sai lm, bi l NPVcao nht, hoc IRR cao nht
thc cht cha chc l hiu qu nht. khc phc nhc im ny ta phi quy i
cc d n v cng mt tui th. Phng php hu hiu nht l.
Bc 1: Xc nh NPV ca tng d n
Bc 2: Dn u NPV ca tng d n ra cc nm tn ti ca n.
Bc 3: D n no c kt qu bc 2 ln nht l d n c la chn.
3.3. nh gi v la chn d n trong iu kin mu thun gia NPV v
IRR
C hai phng php NPV v IRR u nh gi kh nng sinh li ca d n u
t da trn c s dng tin ca chng c tnh n yu t ca gi tr tin t theo thi
gian. Tuy vy, vic s dng c hai phng php vo nh gi d n u t khng phi
lc no cng dn n quyt nh nh nhau.
C hai phng php NPVv IRR u dn n quyt nh chp nhn hoc t b
d n ging nhau khi cc d n c nh gi c lp ln nhau. Bi v nu NPV > 0,

169

li sut chit khu ti im m NPV bng 0 chc chn phi cao hn chi ph s dng
vn l r. Ni mt cch khc: nu NPV > 0 th IRR > r. Tng t, nu IRR > r th khi
dng tin c chit khu mc li sut r, NPV > 0.
Trong trng hp cc d n xung khc nhau, NPV v IRR khng phi lc no
cng dn n s la chn ging nhau, y l iu d nhm ln nht trong thc tin
thm nh d n u t.
IRR c din t bng mt t l %, trong khi NPV li c o bng tin. Nh
vy IRR khng gii thch trc tip c vn , nu xt theo ngha ca s gia tng
gi tr ca doanh nghip. Ni mt cch khc, NPV c o bng mt s tin c th, n
c th gii thch mt cch trc tip v hiu qu ca d n.
V vy, gi s khi c s mu thun gia NPV v IRR ca hai d n A v B,
ngi ta thc hin cc bc nh gi v la chn sau:
+ Bc 1: Tm mt t l chit khu cn bng gia NPV ca d n A v B
+ Bc 2: So snh gia t sut chit khu cn bng vi chi ph s dng vn ca
hai d n la chn d n c hiu qu hn thng qua NPV.
3.4. nh gi v la chn d n trong iu kin lm pht
Li sut thng c nim yt di dng li sut danh ngha hn l li sut thc.
Cng thc din t mi quan h gia li sut danh ngha v li sut thc (hiu ng fisher)
l:
(1 + li sut danh ngha) = (1 + li sut thc) (1 + t l lm pht)
Nu li sut chit khu l li sut danh ngha, th tnh nht qun i hi dng
tin phi c nh gi vi ngha l dng tin danh ngha (c ngha l c tnh n
yu t lm pht lm thay i gi bn, tin lng,chi ph vt liu v.v).
D nhin l khng c g sai khi chit khu dng tin thc bng li sut thc mc
d ngi ta t khi lm th
3.5. nh hng ca vic p dng phng php khu hao ti sn c nh ti
vic la chn quyt nh u t vn
Hin nay c hai phng php khu hao thng c s dng: phng php
khu hao khu hao theo ng thng v phng php khu hao nhanh. V khu hao l
mt khon chi ph, c tnh vo chi ph hot ng hng nm ca doanh nghip v
c tnh tr vo thu nhp chu thu thu nhp doanh nghip. Do vy, nu thay i
phng php khu hao trong khun kh ch ti chnh m Nh nc cho php khi
tnh tnh thu thu nhp doanh nghip s nh hng gin tip rt ln n dng tin sau
thu ca d n u t. iu ny c hiu qua cng thc sau:
CFht = CFKt (1-t%) + KHt . t%
Trong :
CFht: Dng tin thun hot ng ca d n nm t.

170

CFKt: Dng tin trc thu cha k khu hao nm t.

KHt: Mc khu hao TSC nm t.
t%: Thu sut thu thu nhp doanh nghip.
KHt . t%: Mc tit kim thu do khu hao nm t.
Dng tin thun
Chi ph hot ng
Doanh thu
trc thu cha k =
- bng tin (khng
thun
khu hao (CFKT)
k khu hao)
T cng thc trn cho thy, phn chi ph khu hao cng cao th dng tin thun
hng nm ca DA s cng cao. Nh vy nu doanh nghip p dng phng php khu
hao nhanh th trong nhng nm u s dng ti sn, do khu hao cao dng tin mt thu
v hng nm s cao, v cng nhng nm cui ca thi gian s dng ti sn c nh nu
cc yu t khc khng c g thay i th dng tin thun hng nm ca doanh nghip
s cng gim i. Do vy, p dng phng php khu hao khc nhau m Nh nc cho
php s a li kt qa gi tr hin ti rng (NPV) ca d n c s khc nhau
3.6. nh gi v la chn d n u t thay th
Thng thng u t thay th thit b cng ngh l vic thay thit b cng ngh
c bng mt thit b cng ngh mi c hiu qu hn. Trong trng hp ny, ngi ta
i xem xt hiu qu d n trn c s dng tin tng thm pht sinh do d n to ra.
Cc bc tin hnh nh sau:
+ Bc 1: Xc nh s vn u t thun khi thay th thit b c bng thit b
mi.
VT thun = Vn u t cho thit b mi + VL b sung (nu c) - S tin thu
thun do bn thanh l thit b c.
+ Bc 2: Xc nh dng tin thun tng thm hng nm ca d n u t thay
th.
Do u t thay th nn phi i xc nh dng tin thun tng thm hng nm do
vic thay th thit b mi mang li.
Dng tin thun tng thm hng nm = Li nhun sau thu tng thm + khu
hao TSC tng thm + Thu thun thanh l TSC mi thay th khi kt thc d n +
Thu hi s VL b sung ng ra (nu c)
+ Bc 3: Xc nh gi tr hin ti thun ca d n thay th thit b v la chn
d n. Nu NPV <0 d n b loi b, NPV 0 d n c chp thun.
4. Phng php nh gi v la chn d n u t vn trong iu kin c
ri ro
u t ng ngha vi s mo him, c bit l u t di hn. phn trc
chng ta i nh gi v la chn d n u t trong iu kin an ton, tt c cc yu t
vn u t, thu nhp c gi thit l c nh. Song trong thc t, thng tri ngc

171

li, lng vn b ra cn c th bit tng i chnh xc, nhng thu nhp trong tng
lai li hon ton trn c s gi nh, mc ri ro kh cao. Ngay cc phng php d
bo tt nht cng khng th cung cp cho ta nhng thng tin chc chn an ton ( l
cha k n kt qu d bo sai so vi thc t). V vy, iu kin khng an ton s i
hi phi cung cp cc thng tin khc nhau v kt qu c nhiu kh nng xy ra, t
nhng ngi c thm quyn c th a ra nhng quyt nh khn ngoan nht.
4.1. Phng php tnh t sut chit khu c iu chnh theo mc ri ro
Theo phng php ny th, t sut chit khu s c cng thm mt t l nht
nh, tu thuc vo mc mo him ca d n v c gi l t sut chit khu y
. D n no mo him cng cao, th t sut chit khu y cng ln. iu ny c
ngha l doanh nghip khng s dng mt t sut chit khu chung cho tt c cc d
n c mc mo him khc nhau. Phn chnh lch gia t sut chit khu y vi
t sut chit khu gi l phn d phng b p ri ro. T sut chit khu y c th
xc nh bng hai phng php: ch quan v khch quan.
a) Theo phng php ch quan th tt c cc d n u t c phn loi theo
mc mo him. D n no c mc mo him ln th t sut chit khu y
cao v do danh nghip t n nh. Th d:
Cc loi d n
T sutchit khu y
D n an ton
5%
D n c mo him thp
8%
D n c mo him cao
11%
3% chnh lch y c gi l d phng b p ri ro.
b) Theo phng php khch quan: ngi ta da vo xc sut xut hin ri ro
iu chnh t sut chit khu. Cng thc tnh t sut chit khu y nh sau:
r (d )

r
1 q

Trong :

r
: l t sut chit khu
r (d) : l t sut chit khu y (t sut chit khu c iu
chnh theo mc mo him);
q
:l xc sut xut hin ri ro.
4.2. Phng php xc nh s mo him ca d n
+ S mo him c biu hin s bin ng ca thu nhp ca d n. V vy t
sut chit khu c gi nguyn v ngi ta ch xc nh s bin ng ca cc khon
thu nhp. Mc mo him cao thp ca mt d n c o bng lch chun.
+ Xc nh lch chun c tin hnh theo cc bc sau y:
Bc 1: nh gi cc khon thu nhp cc mc khc nhau (thp, trung
bnh, cao).

172

Bc 2: Xc nh xc sut cc mc khc nhau ca thu nhp.

Bc 3: Tnh k vng ton ca cc khon thu nhp mong i.
Bc 4: Tnh lch chun xc nh s mo him ca d n.
Kt lun: lch chun cng ln th mc mo him cng cao, kh nng an
ton cng thp. Do d n c th b t chi.
+ Trong trng hp hai d n thuc loi xung khc c lch chun khc nhau,
ngi ta i xc nh h s phng sai (CV) nh gi d n no c ri ro ln hn.
4.3. Phn tch nhy ca d n: Ri ro trong u t c nh ngha bng s
bin i ca thu nhp. C rt nhiu yu t tc ng ti thu nhp (gi c, thu sut. sn
lng tiu th...). Trong phn ny, chng ta cho tt c cc yu t bin ng xem
xt s thay i ca thu nhp. l cng vic phn tch nhy ca d n.
a) Bin ng ca gi tr hin ti thun khi cc yu t u vo thay i
Khi cc i lng u vo c coi l khng an ton (c s dao ng vi mt
xc sut tng ng), s lm cho gi tr hin ti thun (hoc t sut doanh li ni b,
ch s sinh li...) bin i. S bin i ny thng c biu hin bng mt t l phn
trm so vi d kin ban u. Trnh t theo 4 bc sau:
Bc 1: Chn cc i lng u vo thy khng an ton.
Bc 2: Chn phng php tnh ton v nh gi d n trong iu kin an ton.
Bc 3: n nh mc thay i ca cc i lng u vo so vi gi tr gc
iu kin an ton.
Bc 4: Tnh s bin i ca i lng u ra do s thay i ca mt hay nhiu
i lng u vo.
b) Tm gi tr cc tiu ca i lng u vo
Gi s, ta dng tiu chun gi tr hin ti thun (NPV) la chn d n u t.
Tiu chun c bn d n la chn l NPV > 0. phn ny, ta nghin cu cc i
lng u vo (gi bn sn phm, chi ph vn u t, tui th ca d n...) bin thin
sao cho NPV = 0. chnh l gi tr cc tiu ca u vo. Cc bc gii c tin
hnh nh sau:
Bc 1: Chn cc i lng u vo thy khng an ton (sn lng tiu th, gi
bn sn phm, tui th d n, t l hin ti ho, chi ph vn u t, chi ph sn xut...).
Bc 2: La chn phng php tnh ton v nh gi d n u t (v d dng
phng php NPV).
Bc 3: Cho gi tr hin ti thunbng 0 (NPV = 0) v gii bi ton bc 2
theo mt n.
Nu u vo c n i lng khng an ton th ta cho ln lt tng i lng
bin i trong khi (n - 1) i lng c nh tm gi tr cc tiu.

173

VII. NGUN VN CA DOANH NGHIP

1. Ngun vn di hn ca doanh nghip

1.1. C phiu thng
a) Khi nim v c im
* Khi nim: C phiu thng l bng chng xc nhn quyn v li ch hp
php ca ngi s hu i vi mt phn vn c phn thng ca cng ty c phn.
Nh u t mua c phiu thng c gi l c ng thng. C phiu thng
c cc c im nh sau:
+ y l loi chng khon vn, tc l cng ty huy ng vn ch s hu
+ C phiu thng khng c thi gian o hn hon tr vn gc.
+ C tc chi tr cho c ng ph thuc vo kt qu kinh doanh v chnh sch c
tc ca cng ty
+ C ng thng (ch s hu) c cc quyn i vi cng ty nh:
- Quyn trong qun l: C ng thng c tham gia b phiu v ng c vo
Hi ng qun tr, cng nh quyn c tham gia quyt nh cc vn quan trng
i vi hot ng ca Cng ty
- Quyn i vi ti sn ca Cng ty: Quyn c nhn c tc v phn gi tr
cn li ca Cng ty khi thanh l sau ch n v c ng u i.
- Quyn chuyn nhng c phn. C ng thng c th chuyn nhng quyn
s hu c phn ca mnh cho ngi khc thu hi hoc chuyn dch vn u t.
- Ngoi ra c ng thng c th c hng cc quyn khc: quyn c u
tin mua trc cc c phn mi do cng ty pht hnh... tu theo quy nh c th trong
iu l ca cng ty.
- Trch nhim ca c ng thng: Bn cnh vic c hng cc quyn li, c
ng thng cng phi gnh chu nhng ri ro m Cng ty gp phi tng ng vi
phn vn gp v chu trch nhim i vi cc khon n trong gii hn phn vn gp
ca mnh vo cng ty.
b) Cc hnh thc tng vn bng pht hnh c phiu thng
Vic pht hnh thm c phiu mi nhm huy ng tng vn c th thc hin
theo cc hnh thc sau:
+ Pht hnh c phiu mi vi vic dnh quyn u tin mua cho cc c ng
hin hnh.
+ Pht hnh c phiu mi bng vic cho bn c phiu cho ngi th 3, l
nhng ngi c quan h mt thit vi cng ty nh nh cung cp, khch hng, nh qun
l cng ty
+ Pht hnh rng ri c phiu mi ra cng chng.

174

c) Nhng li th khi huy ng vn bng pht hnh c phiu thng mi ra cng

chng
- Lm tng vn u t di hn nhng cng ty khng c ngha v bt buc phi
tr li tc c nh nh s dng vn vay, dn n gim bt nguy c phi t chc li
hoc ph sn cng ty.
- C phiu thng khng quy nh mc c tc c nh, m n ph thuc vo
kt qu kinh doanh, dn n cng ty khng c ngha v php l phi tr li tc c
nh, ng hn.
- C phiu thng khng c thi gian o hn vn, nn cng ty khng phi
hon tr vn gc theo k hn c nh, iu ny gip cng ty ch ng s dng vn
linh hot trong kinh doanh khng phi lo gnh nng n nn.
- Lm tng h s vn ch s hu, tng t l m bo n ca cng ty, tng thm
kh nng vay n v tng mc tn nhim, gim ri ro ti chnh.
- Trong mt s trng hp, chng hn khi cng ty lm n pht t, li nhun
cao, c phiu thng d bn hn so vi c phiu u i v tri phiu nn nhanh chng
hon thnh t pht hnh huy ng vn.
d) Nhng bt li khi pht hnh c phiu thng
- Chia s quyn qun l v kim sot cng ty cho cc c ng mi, gy kh
khn cho vic qun l v iu hnh kinh doanh ca cng ty .
- Chia s quyn phn chia thu nhp cao cho cc c ng mi, gy bt li cho
cc c ng c khi cng ty c trin vng kinh doanh tt trong tng lai.
- Chi ph pht hnh c phiu thng, nhn chung cao hn chi ph pht hnh ca
c phiu u i v tri phiu, do u t vo c mc ri ro cao hn nhiu so vi u
t vo cc loi chng khon khc.
- Li tc c phn thng khng c tr ra khi xc nh thu nhp chu thu,
dn n chi ph s dng vn c phiu thng cao hn nhiu so vi chi ph s dng n
vay.
- Vic pht hnh thm c phiu thng ra cng chng cng s dn n hin
tng Long gic phiu ca cng ty
Ngoi ra, cn phi cn nhc cc yu t mang tnh cht iu kin nh sau:
- S n nh ca doanh thu v li nhun trong tng lai.
- Tnh hnh ti chnh hin ti ca cng ty, c bit l kt cu ngun vn.
- Yu cu gi nguyn quyn qun l v kim sot cng ty ca c ng thng
- Chi ph pht hnh c phiu thng mi.
1.2. C phiu u i
a) Khi nim v c im ca c phiu u i (CFU)

175

- Khi nim: CFU l bng chng xc nhn quyn v li ch hp php ca

ngi s hu i vi mt phn vn c phn u i ca cng ty c phn v ng thi
n cho php ngi nm gi loi c phiu ny c hng mt s quyn li u i hn
so vi c ng thng.
- c im ch yu:
C phiu u i c nhu loi, tuy nhin loi c phiu u i thng c cc
cng ty nhiu nc s dng l loi c phiu u i c tc. Loi c phiu u i ny
c nhng c im ch yu sau:
+ c quyn u tin v c tc v thanh ton khi thanh l cng ty. Ch s hu
CFU c hng mt khon li tc c nh, c xc nh trc khng ph thuc
vo kt qu hot ng ca cng ty. Mt khc, c ng u i c nhn c tc trc
c ng thng. Ngoi ra, khi cng ty b gii th hay thanh l th c ng u i c
u tin thanh ton gi tr c phiu ca h trc cc c ng thng.
+ S tch lu c tc: Khi cng ty gp kh khn trong kinh doanh, th c th
hon tr c tc cho c ng u i. S c tc c tch lu li v chuyn sang k
tip theo.
+ Khng c hng quyn b phiu: C ng u i thng khng c quyn
b phiu bu hi ng qun tr v quyt nh cc vn quan trng trong qun l cng
ty.
+ C phiu u i l chng khon vn, xc nhn quyn s hu mt phn cng
ty c phn ca nh u t.
b) Nhng li th khi pht hnh c phiu u i:
- Khng bt buc phi tr li tc c nh ng hn. Mc d phi tr li tc c
nh, nhng cng ty khng c ngha v phi tr li tc ng k hn, m c th hon tr
sang k sau. iu ny cho php cng ty trnh khi nguy c ph sn khi hot ng kinh
doanh ang gp kh khn, khng c kh nng tr c tc ng hn.
- Khng b chia s quyn phn chia li nhun cao cho c ng u i. V cng
ty ch phi tr cho CU mt khon c tc c nh.
- Trnh c vic chia s quyn qun l v kim sot hot ng kinh doanh cho
cc c ng u i.
- Khng phi cm c, th chp ti sn, cng nh lp qu thanh ton vn gc
(nh vi tri phiu) , dn n vic s dng CFU c tnh cht linh hot, mm do hn
so vi s dng tri phiu di hn.
c) Nhng mt bt li:
- Li tc c phiu u i cao hn li tc tri phiu do mc ri ro ca vic
u t vo CFU cao hn so vi u t vo tri phiu.

176

- Li tc CFU khng c tr vo thu nhp chu thu khi xc nh thu thu

nhp ca Cng ty dn n chi ph s dng CFU ln hn so vi chi ph s dng tri
phiu.
=> Do tnh cht lng tnh ca CFU, tc l va c im ging c phiu
thng va ging tri phiu, nn vic s dng CFU s l hp l trong bi cnh nu
nh vic s dng tri phiu v c phiu thng u l bt li vi cng ty.
1.3. Tri phiu doanh nghip
a) Khi nim v c im ch yu ca tri phiu doanh nghip
* Khi nim: Tri phiu l bng chng xc nhn quyn v li ch hp php ca
ngi s hu i vi mt phn vn vay n ca t chc pht hnh.
* c im ch yu:
- Ngi s hu tri phiu l ch n ca DN: DN pht hnh tri phiu l ngi
i vay, ngi mua tri phiu DN chnh l ngi cho DN vay vn, l ch n ca DN
(hay cn gi l tri ch).
- Ch s hu tri phiu khng c quyn tham gia qun l v iu hnh hot
ng kinh doanh ca doanh nghip pht hnh tri phiu. Tri ch khng c quyn ng
c, bu c vo Hi ng qun tr, cng nh khng c quyn b phiu, biu quyt...
- Tri phiu c k hn nht nh: Thng thng tri phiu c thi gian o hn,
khi n hn, doanh nghip pht hnh tri phiu c trch nhim hon tr cho tri ch
ton b s vn gc ban u.
- Tri phiu c li tc c nh: Nhn chung li tc tri phiu c xc nh
trc, khng ph thuc vo kt qu hot ng ca doanh nghip hng nm.
- Li tc tri phiu c tr ra khi xc nh thu nhp chu thu ca DN. Ngha
l theo lut thu thu nhp, tin li l mt yu t chi ph ti chnh.
* Cc loi tri phiu DN:
+ Da vo ch th pht hnh: Tri phiu chnh ph, tri phiu chnh quyn a
phng, tri phiu doanh nghip.
+ Da vo hnh thc tri phiu, chia ra: tri phiu ghi danh v tri phiu v
danh.
+ Da vo li tc tri phiu, chia ra tri phiu c li sut c nh v tri phiu
c li sut bin i.
+ Da vo yu cu bo m gi tr tin vay khi pht hnh, tri phiu c th chia
ra tri phiu bo m v tri phiu khng bo m.
+ Da vo tnh cht ca tri phiu c th chia ra tri phiu thng thng, tri
phiu c th chuyn i, v tri phiu c quyn mua c phiu.
+ Da vo mc ri ro tn dng ca tri phiu DN ngi ta c th chia tri
phiu DN thnh cc loi khc nhau thng qua vic nh gi h s tn nhim...

177

b) Nhng li th khi huy ng vn bng pht hnh tri phiu di hn

- Li tc tri phiu c tr vo thu nhp chu thu khi tnh thu TNDN, em
li khon li thu v gim chi ph s dng vn vay
- Li tc tri phiu c gii hn (c nh) mc nht nh: Li tc tri
phiu c xc nh trc v c nh. Trong iu kin DN lm n c li, th vic s
dng tri phiu huy ng thm vn vay s nng cao t sut li nhun vn ch s
hu m khng phi chia s quyn phn chia thu nhp cao cho tri ch.
- Chi ph pht hnh tri phiu thp hn so vi c phiu thng v c phiu u i.
Do tri phiu hp dn cng chng mc ri ro thp hn c phiu thng v c phiu u
i.
- Ch s hu DN khng b chia s quyn qun l v kim sot DN cho cc tri
ch.
- Gip DN ch ng iu chnh c cu VKD mt cch linh hot, m bo vic
s dng vn tit kim v c hiu qu.
c) Nhng mt bt li
- Buc phi tr li tc c nh ng hn: iu ny c th gy cng thng v mt
ti chnh v d dn ti nguy c ri ro ti chnh trong trng hp doanh thu v li
nhun ca DN khng n nh.
- Lm tng h s n ca DN: iu ny c th nng cao doanh li vn ch s
hu khi doanh nghip lm n c li; mt khc, li lm tng nguy c ri ro do gnh
nng n nn ln.
- Pht hnh tri phiu l s dng n vay c k hn. iu ny buc doanh nghip
phi lo vic hon tr tin vay n gc ng hn. Nu doanh nghip c doanh thu v li
nhun dao ng tht thng, vic s dng tri phiu ti tr tng vn di hn d a
doanh nghip ti nguy c mt kh nng thanh ton, dn n b ph sn.
- S dng tri phiu di hn l vic s dng n trong thi gian di, tc ng ca
n ti DN mang tnh 2 mt. Mt mt, n ng vai tr n by thc y s pht trin
ca doanh nghip; mt khc, n li tr thnh nguy c e do s tn ti v pht trin
ca doanh nghip.
Ngoi ra, i n quyt nh pht hnh tri phiu p ng nhu cu tng vn
cn cn nhc thm cc nhn t ch yu sau:
- Mc n nh ca doanh thu v li nhun trong tng lai: Nu n nh th
pht hnh tri phiu huy ng vn l c c s v hp l.
- H s n hin ti ca doanh nghip: Nu h s n ca DN cn mc thp, th
vic s dng tri phiu l ph hp v ngc li.

178

- S bin ng ca li sut th trng trong tng lai: Nu li sut th trng c

xu hng gia tng trong tng lai th vic s dng n tri phiu tng vn s c li
cho doanh nghip.
- Yu cu gi nguyn quyn kim sot doanh nghip ca cc ch s hu hin
ti: Nu cc c ng yu cu gi nguyn quyn kim sot DN th vic s dng tri
phiu l cn thit.
1.4. Vay di hn cc t chc tn dng
- Vay di hn ngn hng l mt ngun vn tn dng quan trong trong s pht
trin ca doanh nghip. Trong qu trnh hot ng kinh doanh, do vic s dng vay n
ngn hng c th mang li li ch cho ch s hu doanh nghip nn nhiu doanh
nghip s dng vay n ngn hng nh mt ngun vn thng xuyn ca mnh.
- Vay vn di hn ngn hng thng thng c hiu l vay vn c thi gian
trn mt nm. Hoc trong thc t, ngi ta chia thnh vay vn trung hn (t 1 n 3
nm), vay vn di hn (thng tnh trn 3 nm).
- Ty theo tnh cht v mc ch s dng, ngn hng cng c th phn loi cho
vay thnh: Cho vay u t TSC, cho vay u t TSL, cho vay thc hin d n.
- Ngun vn vay di hn ngn hng c nhiu im li ging nh tri phiu k
trn. Tuy nhin ngoi nhng im bt li ging nh tri phiu, th vay di hn ngn
hng cn c nhng hn ch sau y:
+ iu kin tn dng: Cc doanh nghip mun vay ti cc ngn hng thng
mi, cn p ng c cc yu cu m bo an ton tn dng ca ngn hng. Doanh
nghip phi xut trnh h s vay vn v cc thng tin cn thit m ngn hng yu cu.
Trn c s d ngn hng phn tch h s xin vay vn v nh gi thng tin ri ra quyt
nh c cho vay hay khng.
+ Cc iu kin m bo tin vay: Khi doanh nghip xin vay vn, nhn chung cc
ngn hng thng yu cu doanh nghip i vay phi c ti sn m bo tin vay th
chp.
+ S kim sot ca ngn hng: Khi mt doanh nghip vay vn ngn hng th
phi chu s kim sot ca ngn hng v mc ch vay vn v tnh hnh s dng vn.
1.5. Thu ti chnh
a) Khi nim
Trn gc ti chnh, thu ti chnh l mt phng thc tn dng trung v di
hn, theo ngi cho thu cam kt mua ti sn theo yu cu ca ngi thu v nm
gi quyn s hu i vi ti sn thu. Ngi thu s dng ti sn v thanh ton tin
thu trong sut thi hn c tho thun v khng th hu ngang hp ng trc
thi hn.
b) Nhng c im ca thu ti chnh

179

- Th nht, thi hn thu thng rt di. Vit Nam hin nay theo quy nh
thi gian thu ti sn ti thiu phi chim phn ln thi gian s dng kinh t ca ti
sn.
- Th hai, ngi thu chu trch nhim bo dng, sa cha, bo hnh ti sn
thu trong thi gian thu.
- Th ba, ngi thu khng c hy b hp ng trc thi hn (tr trng
hp do li ca Bn cho thu).
- Th t, khi kt thc thi hn thu, bn thu c chuyn giao quyn s hu,
mua li, hoc tip tc thu ti sn theo cc tha thun trong hp ng thu.
- Th nm, tng s tin thu m ngi i thu phi tr cho ngi cho thu
thng b p gi gc ca ti sn.
c) Nhng im li ca vic s dng thu ti chnh
i vi DN phi ti chnh vic s dng thu ti chnh c nhng im li sau:
- L cng c ti chnh gip doanh nghip tng thm vn trung v di hn m
rng hot ng kinh doanh.
- Phng thc thu ti chnh gip doanh nghip huy ng v s dng vn vay
mt cch d dng hn. Do c th ca thu ti chnh l ngi cho thu khng i hi
ngi i thu phi th chp ti sn.
- S dng thu ti chnh gip doanh nghip thc hin nhanh chng d n u
t, nm bt c thi c trong kinh doanh. V ngi thu c quyn chn ti sn, thit
b v tho thun trc hp ng thit b vi nh cung cp, rt ngn thi gian tin hnh
u t vo ti sn, thit b.
- Cng ty cho thu ti chnh thng c mng li tip th, i l rng ri, v c
i ng chuyn gia c trnh chuyn su v thit b, cng ngh, nn c th t vn
hu ch cho bn i thu v k thut, cng ngh m ngi thu cn s dng.
d) Mt bt li khi thu ti chnh
- Doanh nghip i thu phi chu chi ph s dng vn mc tng i cao so
vi tn dng thng thng.
- Lm gia tng h s n ca cng ty. Gia tng mc ri ro ti chnh v cng ty
c trch nhim phi hon tr n v tr li.
2. Ngun vn ngn hn ca doanh nghip
2.1. N phi tr c tnh cht chu k
Trong qu trnh tin hnh cc hot ng kinh doanh ca doanh nghip do nhiu
nguyn nhn, lun ny sinh nhng khon n phi tr c tnh cht chu k. Nhng khon
n ny cn gi l n tch lu, chng pht sinh thng xuyn trong hot ng kinh
doanh. Khi cc khon n ny cha n k hn thanh ton th cc doanh nghip c th
s dng tm thi vo cc hot ng kinh doanh ca mnh.

180

Nhng khon ny thng bao gm:

- Tin lng, tin cng phi tr cho ngi lao ng, nhng cha n k tr.
Thng thng, tin lng hoc tin cng ca ngi lao ng trong cc doanh nghip
chi tr hng thng thnh 2 k: k tm ng thng din ra vo gia thng, v k thanh
ton vo u thng sau. Gia 2 k tr lng s pht sinh nhng khon n lng trong
k.
- Cc khon thu, BHXH phi np nhng cha n k np. Cc khon thu phi
np hng thng nh thu gi tr gia tng, thu thu nhp doanh nghip nm trc np
vo u nm sau, khi m quyt ton c duyt...
- Ngoi nhng khon n c tnh cht thng xuyn trn y, cn c nhng
khon pht sinh cng mang tnh cht nh mt ngun ti tr m doanh nghip tn dng
trc nhng khng phi tr chi ph, l nhng khon tin tm ng trc ca khch
hng, s tin ny nhiu hay t tu thuc vo tnh cht quan trng ca sn phm hng
ho , tnh hnh cung cu trn th trng, kh nng m rng hay thu hp quy m sn
xut, yu cu v iu kin thanh ton ca i bn.
u im ni bt ca ngun vn ny l: Vic s dng ngun vn ny kh d
dng (ngun vn t ng pht sinh), v khng phi tr tin li nh s dng n vay.
c bit, nu doanh nghip xc nh chnh xc c quy m chim dng thng
xuyn (cn c gi l n nh mc) th doanh nghip c th gim bt c nhu cu
huy ng cc ngun vn di hn t bn ngoi, tit kim chi ph s dng vn ca doanh
nghip. Tuy nhin, ngun ti tr ny c hn ch l thi gian s dng thng ngn, quy
m ngun vn chim dng thng khng ln.
2.2. Tn dng nh cung cp
y l mt ngun vn quan trng nhm p ng nhu cu vn lu ng ngn
hn ca doanh nghip; n c hnh thnh khi doanh nghip mua hng ho dch v t
nh cung cp song cha phi tr tin ngay. V vy, doanh nghip c th s dng cc ti
sn mua c t nh cung cp nh mt ngun vn b sung ti tr cho nhu cu vn
lu ng ngn hn ca doanh nghip.
* c im ca ngun vn tn dng nh cung cp:
- Quy m ngun vn tn dng thng mi ch c gii hn nht nh v n ph
thuc vo s lng hng ho, dch v c mua chu ca nh cung cp.
- Doanh nghip phi hon tr sau mt thi hn nht nh v thng l rt ngn.
- Ngun ti tr ny khng th hin r nt mc chi ph cho vic s dng vn.
* u im: Vic s dng tn dng thng mi c u im l n gin, tin li
trong kinh doanh. Ti tr mt phn nhu cu vn ca doanh nghip.

181

* Nhc im: Chi ph s dng tn dng thng mi thng cao hn so vi s

dng tn dng thng thng ca ngn hng thng mi, mt khc n cng lm tng h
s n, tng nguy c ri ro v thanh ton i vi doanh nghip.
* Yu cu trong qun l: Thng xuyn theo di chi tit cc khon n nh cung
cp chun b ngun tin p ng nhu cu thanh ton. Trnh mt uy tn do khng
tr n ng hn.
2.3. Vay ngn hn ngn hng
- y l ngun vn ht sc quan trng i vi cc DN hin nay. c im ca
vic s dng vn vay ngn hng (tn dng ngn hng) l phi s dng ng mc ch,
c hiu qu, c vt t bo m, c thi hn v phi tr li.
- Cc ngn hng thng mi cho DN vay vn ngn hn di cc hnh thc ch
yu l:
+ Cho vay tng ln
+ Cho vay theo hn mc tn dng
+ Cho vay theo k hoch
- c im:
+ Ngun vn vay ny c gii hn nht nh.
+ y l ngun vn c thi gian o hn
+ Doanh nghip phi tr li cho vic s dng ngun vn ny.
* u im: Vic s dng ngun vn tn dng ngn hng ti tr nhu cu vn
lu ng ca doanh nghip, n c tc dng gip doanh nghip khc phc kh khn v
vn.
* Nhc im: S dng ngun vn ny lm tng h s n ca doanh nghip,
lm tng ri ro ti chnh do bt buc phi tr li v hon tr n ng hn.
2.4. Cc ngun vn ngn hn khc
Ngoi cc ngun vn ngn hn trn, doanh nghip cn c th s dng cc
ngun khc ti tr nhu cu tng vn lu ng tm thi, nh cc khon tin t cc,
tin ng trc ca khch hng, cc ngun ti tr khng c bo m khc nh tn dng
th, cc khon cho vay theo tng hp ng c th...
* Nhng im li v bt li trong vic s dng ngun vn ngn hn
Thng thng, vic s dng ngun vn tn dng ngn hn i vi doanh nghip
c nhng im li v bt li ch yu sau :
- Nhng im li:
+ Vic s dng tn dng ngn hn gip cho doanh nghip c th thc hin d
dng, thun li hn so vi vic s dng tn dng di hn. Bi v, thng thng cc
iu kin cho vay ngn hn m ngn hng thng mi v cc t chc ti chnh khc
a ra i vi doanh nghip thng t kht khe hn so vi tn dng di hn.

182

+ Chi ph s dng tn dng ngn hn thng thp hn so vi s dng tn dng

di hn.
+ S dng tn dng ngn hn gip cho doanh nghip c th d dng, linh hot
iu chnh hn c cu ngun vn ca doanh nghip
- Nhng im bt li:
+ Doanh nghip phi chu ri ro v li sut cao hn, bi l, li sut tn dng
ngn hn bin ng nhiu hn so vi li sut di hn.
+ Ri ro v n mc cao hn: S dng tn dng ngn hn i hi doanh
nghip phi c ngha v thanh ton li vay v hon tr vn gc trong mt thi gian
ngn, nu tnh hnh kinh doanh gp kh khn, doanh nghip d ri vo tnh trng mt
kh nng thanh ton cc khon n n hn. Vic s dng qu nhiu tn dng ngn hn
d dn n tnh trng ti chnh ca doanh nghip lun cng thng, nht l i vi mt
s doanh nghip trong tnh trng s dng c ngun vn ngn hn ti tr cho ti sn
di hn.
VIII. CHI PH S DNG VN V H THNG N BY

1. Chi ph s dng vn
1.1. Khi nim v c im ca chi ph s dng vn
a.Khi nim
p ng nhu cu vn cho u t v hot ng kinh doanh, doanh nghip c
th huy ng s dng nhiu ngun vn hay ni khc i l nhiu ngun ti tr khc
nhau nh vay vn, pht hnh c phiu u i, c phiu thng (i vi cng ty c
phn)... i vi nh u t, khi cho doanh nghip s dng vn ngi ta s mt c hi
s dng s vn ny vo cc c hi u t khc, iu cng ng ngha l mt i mt
khon thu nhp m nh u t c th nhn c t c hi khc . Khi , Nh u t
s i hi mt mc sinh li khi u t vn cho doanh nghip. Nhn t gc doanh
nghip l ngi s dng vn, t sut sinh li i hi ca nh u t chnh lchi ph s
dng vn.
Nh vy, chi ph s dng vn l t sut sinh li i hi ca nh u t i vi
s vn m doanh nghip huy ng cho mt d n u t hay mt k hoch kinh doanh
nht nh.
Xt v bn cht, chi ph s dng vn chnh l chi ph c hi ca nh u t vn.
b. c im ca chi ph s dng vn
- Th nht, chi ph s dng vn da trn i hi ca th trng. Trong nn kinh t
th trng, vn l mt loi hng ha v c mua bn trn th trng. Nu nh doanh
nghip s dng vn m khng to ra c mc sinh li nh i hi ca th trng, th
cc nh u t s khng u t vn vo doanh nghip. Ni cch khc, chi ph s dng

183

vn khng phi do ch quan ca doanh nghip quyt nh m n c hnh thnh trn

c s i hi ca th trng.
- Th hai, chi ph s dng vn c xem xt trn c s mc ri ro ca
mt d n u t c th. Thng thng, khi d n u t c ri ro cao th t sut
sinh li i hi ca nh u t cng cao do chi ph s dng vn s cao v ngc
li.
- Th ba, chi ph s dng vn thng c phn nh bng t l %. iu ny
m bo tnh so snh c ca chi ph s dng vn gia cc d n, gia cc doanh
nghip, gia chi ph v mc sinh li ca d n ra quyt nh ti chnh.
- Th t, chi ph s dng vn phn nh mc li sut danh ngha m nh u t
i hi i vi s vn khi h u t vo doanh nghip di dng cho doanh nghip vay
vn hay gp vn. iu ny c ngha l chi ph s dng vn bao hm c mc b lm
pht v mc li sut thc m nh u t i hi.
- Th nm, chi ph s dng vn phn nh mc sinh li i hi ca nh u t
hin ti ch khng phi da trn i hi ca nh u t trong qu kh. V vic c
tnh chi ph s dng vn a ra cc quyt nh ti chnh trong tng lai, do
khng cn c lng chi ph s dng vn cho nhng ng vn huy ng trong qu
kh.
c. Tc dng ca vic xc nh chi ph s dng vn
Vic xem xt v c lng chi ph s dng vn l vn rt quan trng i vi
cc nh qun tr ti chnh doanh nghip. Chi ph s dng vn c s dng ch yu
ra quyt nh lin quan n vic huy ng thm vn mi cho d n u t. V vy,
chng ta phi nghin cu chi ph cn bin cho s vn mi (thc cht l chi ph s dng
vn bnh qun cho mt ng vn mi tng thm) la chn quy m vn huy ng ti
u. Ngoi ra, xem xt chi ph s dng vn to ra tm nhn cho nh qun l khi cn
nhc la chn chin lc huy ng vn di hn ca doanh nghip. Do , khi c
lng chi ph s dng vn, ngi ta thng ch xem xt n nhng ngun ti tr di
hn.
L lun v thc tin chng minh cc kh khn trong c lng chi ph s
dng vn, bi l n ph thuc vo kh nhiu yu t: tnh mo him ca vic s dng
vn, li sut ca cc khon n phi tr, cu trc ti chnh ca doanh nghip, chnh sch
phn phi li nhun... V vy, khi c lng chi ph s dng vn cn c mt tm nhn
v phi lng ho chi ph bnh qun ca tt c cc ngun ti tr.
1.2. Cc nhn t nh hng n chi ph s dng vn
C nhiu nhn t khc nhau nh hng n chi ph s dng vn ca doanh
nghip.
*Nhm nhn t khch quan:

184

- Li sut th trng: Khi li sut th trng mc cao th t sut sinh li i

hi ca cc nh u t cng cao, do chi ph s dng vn ca doanh nghip cng cao
v ngc li.
- Chnh sch thu thu nhp thu nhp: Do li vay c tnh vo chi ph lm gim
tr khon thu nhp chu thu, dn n gim s thu thu nhp m doanh nghip phi
np. V vy, li vay a li khon li v thu, nu thu sut cao khon li v thu ln
lm gim chi ph s dng vn vay v ngc li.
* Nhm nhn t ch quan
- Chnh sch u t: Nu cng ty thc hin chnh sch u t vo nhng ti sn
c mc ri ro cao th t sut sinh li i hi ca cc nh u t cng cao v ngc
li. Do , cng lm cho chi ph s dng vn thay i.
- Chnh sch ti tr: Khi doanh nghip huy ng vn vay nhiu s lm tng ri
ro ti chnh i vi khon vn ca cc nh u t, iu ko theo s gia tng chi ph
s dng vn ca doanh nghip.
- Chnh sch c tc: Chnh sch c tc ca cng ty quyt nh quy m li nhun
ti u t nhiu hay t. Nu ti u t nhiu, doanh nghip hn ch phi huy ng vn
t bn ngoi c chi ph s dng vn cao hn.
1.3. Chi ph s dng vn ca tng ngun vn
Mi ngun vn m doanh nghip s dng c c im khc nhau v chi ph
khc nhau. Sau y s xem xt chi ph s dng vn ca tng ngun vn ring bit.
a) Chi ph s dng vn vay
Mt trong u th ca vic s dung vn vay so vi cc ngun ti tr bn ngoi
khc l tin li vay phi tr c tr ra trc khi tnh thu thu nhp. Do , khi xc
nh chi ph s dng vn vay phi chia ra 2 trng hp l chi ph s dng vn vay
trc v sau khi tnh thu thu nhp.
* Chi ph s dng vn vay trc thu
Chi ph s dng vn vay trc thu l t sut sinh li i hi ca nh u t
cho vay (Ch n) m cha tnh n nh hng ca thu thu nhp m doanh nghip.
Li sut vay vn chnh l chi ph s dng vn vay trc thu.
Gi D l vn vay
- rdt l chi ph s dng vn vay trc thu thu nhp doanh nghip.
- Ci l tin (gc v li) tr cho ch n (i = 1 n)
Th:
n

D=

i 1

C
1 rdt
i

185

Bng phng php ni suy, chng ta c th xc nh c rdt

*Chi ph s dng vn vay sau thu
Theo Lut thu thu nhp doanh nghip, li vay c coi l mt khon chi ph v
lm gim tr thu nhp chu thu, trong khi c tc phi tr cho c phiu u i, c tc
tr cho c ng thng khng c hng "c n" ny. Do c c s ng nht
nhm so snh chi ph s dng cc ngun vn khc nhau, ngi ta thng a chng v
cng mt mt bng chung. Mt bng thng c la chn l a v sau thu.
V vy c th tnh li chi ph s dng vn vay theo cng thc sau:
Chi ph s
Chi ph s dng
Thu sut thu
dng vn vay = vn vay trc khi x 1
- thu nhp doanh
sau thu (rd)
tnh thu (rdt)
nghip
Nh vy, thu sut thu thu nhp doanh nghip lm gim ng k chi ph s
dng vn vay v chi ph s dng n vay t l thun vi thu sut thu thu nhp.
b) Chi ph s dng vn t c phiu u i
Nh phn trn nu, c phiu u i c nhu loi, tuy nhin loi c phiu u
i thng c cc cng ty nhiu nc s dng l loi c phiu u i c tc. Loi
c phiu u i ny l mt loi chng khon lai ghp gia c phiu thng v tri
phiu. Ch s hu c phiu u i c nhn c tc c nh v khng c quyn biu
quyt. Nhng c im lm cho c phiu u i gn ging vi tri phiu. Nhng c
tc ca c phiu u i khng c tnh tr vo thu nhp chu thu ca cng ty li lm
cho n ging nh c phiu thng. Nhng im c bit lu l c phiu u i ch
nhn c tin li c nh hng nm, khng c hng sut tng trng ca li
nhun. Do :
Nu ta gi P0 l gi th trng hin hnh ca c phiu u i.
e l t l chi ph pht hnh
d l c tc mt c phiu u i.
Th chi ph s dng c phiu u i rp c xc nh nh sau:
d
rp =
P0 ( 1- e)
c) Chi ph s dng li nhun li
Cng ty c phn cng nh cc doanh nghip khc c th s dng mt phn li
nhun sau thu li ti u t. y l ngun vn ch s hu ni sinh ca cng ty.
Xt v mt k ton, khi doanh nghip gi li li nhun ti u t th doanh
nghip khng phi tr mt khon chi ph no cho vic s dng ngun vn ny. Tuy
nhin, trn gc ti chnh phi tnh n chi ph c hi ca s li nhun gi li cho
nh u t (l ch s hu).

186

Li nhun sau thu ca cng ty sau khi tr c tc cho c ng u i (nu c)

thuc quyn s hu ca c ng thng. C ng c th nhn ton b s li nhun
di hnh thc c tc v sau c th s dng s tin c tc nhn c u t vo
ni khc hoc theo mt cch khc, c ng nhn mt phn li nhun sau thu di
hnh thc c tc, cn mt phn li cng ty ti u t. Vy, vn t ra khi no
c ng c th chp nhn li li nhun ti u t?
Nu cng ty quyt nh s dng li nhun li ti u t th cng ty cn phi
m bo t c t sut sinh li ti thiu bng t sut sinh li m c ng c th thu
c khi s dng s tin u t vo ni khc vi mc ri ro tng ng vi
mc ri ro hin ti ca cng ty.
T c th rt ra, chi ph s dng li nhun li ti u t l t sut sinh li
i hi ca c ng i vi c phn thng ca cng ty.
- c lng chi ph s dng li nhun li ti u t.
C ba phng php ch yu c lng chi ph s dng li nhun li ti u
t:
+ Phng php theo m hnh tng trng c tc.
y l mt phng php thng c s dng. Theo m hnh tng trng c
tc, gi c phiu thng l gi tr hin ti ca dng c tc m nh u t k vng thu
c tng lai v c xc nh theo cng thc sau:

d d
(1 r e) (1 re )
d

...

d
(1 r e)
n

...

Trong
:

t
- P0: Gi
0
t
th trng hin hnh ca c phiu
t 1
e
thng.
- dt: C tc d tnh nhn c trong nm th t.
- re: T sut sinh li i hi ca c ng i vi c phn thng.
Trng hp gi nh c tc tng u n hng nm vi tc tng trng l g
th gi c phiu c xc nh bng cng thc:

(1 r )

d1
P0 =
re - g
Trong : + d1 l c tc d tnh nhn c nm th 1
+ g l tc tng trng c tc u n hng nm d tnh.
T cng thc trn, c th suy ra t sut sinh li i hi ca c ng v cng
chnh l chi ph s dng li nhun li c xc nh theo cng thc sau:

187

r
e

d
P

Cch xc nh chi ph s dng li nhun li nh trn nu c gi l

phng php theo m hnh tng trng c tc hay phng php chit khu dng tin
(DCF). Trong phng php ny, vic xc nh tc tng trng c tc u n hng
nm (g) trong tng lai l vn khng n gin. Thng thng, i vi cc cng ty
m vic tr c tc khng c s tng, gim t bin cc nh u t da vo tnh hnh v
s liu tr c tc trong nhng nm qua xc nh tc tng trng c tc bnh
qun t d kin cho tng lai. i vi cc cng ty c c tc tr khng n nh phi
xem xt k ng thi tham kho kin d bo ca cc nh phn tch chng khon
d tnh.
V d v xc nh chi ph s dng l nhun li: Gi hin hnh 1 c phiu
thng trn th trng ca cng ty A l 23.000, c tc k vng trong nm ti l
1.240/c phn v tc tng c tc trong nhng nm sp ti 8%/nm, Cng ty d
nh trong nm ti dnh 40% li nhun sau thu li ti u t. Vy, chi ph s dng
li nhun li l:
1.240
re =
+ 8% = 13,4%
23.000
13,4% l t sut sinh li m c ng i hi v cng l t sut sinh li ti thiu
cn phi t c khi cng ty quyt nh gi li mt phn li nhun ti u t.
S dng phng php theo m hnh tng trng c tc xc nh chi ph s
dng li nhun li ti u t c nhng u im, hn ch ch yu sau:
u im: Phng php ny d hiu v d s dng.
Hn ch: Phng php ny ch c th p dng cho nhng cng ty c phn c tr
c tc v c tc khng c s tng, gim t bin; Chi ph s dng li nhun li xc
nh theo phng php ny rt nhy cm vi tc tng trng c tc c nh (g);
Phng php ny cng khng cho thy mt cch r dng tc ng ca yu t ri ro
n chi ph s dng vn ca cng ty.
+ Phng php m hnh nh gi ti sn vn (phng php CAPM).
M hnh nh gi ti sn vn cho thy mi quan h gia t sut sinh li m nh
u t i hi v mc b ri ro, do vy c th s dng phng php CAPM xc
nh chi ph s dng li nhun li v c th xc nh theo cng thc sau:
re = Rf + i (Rm Rf)
re: T sut sinh li i hi ca nh u t i vi li nhun gi li.
Rf : T sut sinh li (hay li sut) phi ri ro, thng c tnh bng li sut tri
phiu ca Chnh ph.

188

Rm: T sut sinh li k vng th trng.

i: H s ri ro ca c phn cng ty i
V d: li sut phi ri ro (Rf )l 8%, t sut sinh li th trng (Rm) l 13%, h
s ri ro i vi c phiu ca cng ty X c xc nh l 1,2. Vy, t sut sinh li i
hi ca nh u t hay c ng i vi c phn ca cng ty X l :
Rx = 8% + 1,2.(13% - 8% ) = 14%
14% cng l chi ph s dng li nhun li ti u t ca cng ty X.
p dng phng php CAPM xc nh chi ph s dng li nhun li ti
u t c u im ch yu sau: phng php ny cho thy tc ng ca ri ro n chi
ph s dng vn mt cch r rng, mt khc phng php ny c th p dng cho c
cc cng ty tr c tc n nh hay khng n nh cng c ngha l n c th s dng
cho nhiu tnh hung hn. Tuy vy, phng php ny cng c mt s hn ch: vic s
dng phng php nay i hi phi c nh mc b ri ro th trng v h s ri ro
c phiu ca cng ty. y l vn khng n gin, hn na cc yu t ny thng
thay i theo thi gian. Mt khc, cng ging nh phng php theo m hnh tng
trng c tc, khi s dng phng php CAPM l da vo qu kh d on tng
lai. Hin nay, cc iu kin ca nn kinh t thay i rt nhanh, v th qu kh khng
phi lun lun l s ch dn tt cho tng lai.
+ Phng php theo li sut tri phiu cng thm mc b ri ro.
C s ch yu ca phng php ny th hin ch: Ngi u t vo tri
phiu cng ty s chu ri ro t hn so vi c ng l ngi u t vo c phiu ca
cng ty, do vy t sut sinh li i hi ca c ng c th xc nh bng cch ly li
sut tri phiu ca cng ty cng thm mt mc b ri ro. Nh vy, cng ty c ri ro
cao th li sut tri phiu ca cng ty cng mc cao v hin nhin mc b ri ro i
hi ca c ng cng cao hn, t c th rt ra:
Chi ph s dng LN li = Li sut tri phiu + Mc b ri ro tng thm
Li sut tri phiu c xc nh l li sut o hn ca tri phiu (YTM).
M, mc b ri ro tng thm theo cc nh kinh t l khong t 3% - 5%.
V d, cng ty c phn X va pht hnh 1 loi tri phiu c li sut c nh
9%/nm, mi nm tr li 1 ln cui mi nm, thi hn l 5 nm. Mc b ri ro tng
thm c xc nh l 4%. Vy, chi ph s dng li nhun li s l: r e = 9% +4% =
13%
Nhn chung, phng php ny c u im l d hiu, n cng cho thy mi ln
h gia ri ro v chi ph s dng vn, tuy nhin hn ch ch yu ch, phng php
ny mang tnh ch quan kh cao trong vic xc nh mc b ri ro tng thm.
Trn y l 3 phng php ch yu xc nh chi ph s dng li nhun li ti
u t. Xem xt rng hn cng c th thy rng, trong trng hp mun xc nh chi

189

ph s dng c phn thng hin hnh ca cng ty th chi ph s dng c phn thng
hin hnh cng chnh l t sut sinh li i hi ca c ng i vi c phn thng
hin hnh m cng ty ang s dng.
d) Chi ph s dng vn t c phiu thng mi
Nu nh mua tri phiu, nh u t xc nh ngay tin li s nhn c, cn
u t vo vic mua c phiu thng th tin li (c tc) li ph thuc vo kt qu kinh
doanh ca cng ty. Mt khc khi cng ty gii th (hoc ph sn) tin mua tri phiu s
c thanh ton trc tin mua c phiu thng. V vy u t vo c phiu thng s
c mc mo him cao hn u t vo tri phiu.
Khi pht hnh c phiu thng mi s pht sinh chi ph pht hnh. Chi ph pht
hnh bao gm: chi ph in n, qung co, chi ph bo lnh pht hnh, chi ph hoa hng,
mi gii...
V vy s vn doanh nghip c s dng cho u t bng gi th trng hin
hnh ca c phiu thng tr i chi ph pht hnh.
Gi P0 l gi th trng hin hnh ca c phiu thng
e l t l chi ph pht hnh, khi gi rng = P0 (1 - e)
d1 l c tc mt c phiu thng d kin nm th nht
g l tc tng trng c tc k vng (gi thit tng trng u).
rs l chi ph s dng vn c phn thng mi
rs =

(1 g )
d
g
g
(
1

e
)
(
1

e
)
P
P

Ch : Xc nh tc tng trng c tc k vng (g).

k l t l li nhun ti u t.
ROE0: T sut li nhun vn ch s hu k trc
g = ROE0 x k
1.4. Chi ph s dng vn bnh qun
Mi ngun vn c chi ph s dng khc nhau, thng thng doanh nghip phi
phi hp huy ng vn cho u t t nhiu ngun vn khc nhau. Do vy cn thit
phi tnh chi ph s dng vn bnh qun. Chi ph s dng vn bnh qun c xc nh
theo phng php bnh qun gia quyn m quyn s l t trng cc ngun vn trong
tng vn m doanh nghip huy ng. Chi ph s dng vn bnh qun trong doanh
nghip ph thuc vo 2 yu t: Chi ph s dng ca tng ngun vn v t trng ca
tng ngun vn.
Gi WACC l chi ph s dng vn bnh qun
wi l t trng ngun vn i (i = 1-n)
ri l chi ph s dng ngun vn i

190

WACC =

(w x r )
i

i 1

1.5. Chi ph cn bin v s dng vn

Khi doanh nghip huy ng tng thm vn s lm gia tng ri ro cho nh u
t, nn nh qun tr phi xc nh chi ph cho mi ng vn tng thm, qua , la
chn quy m vn ti u cho vic thc hin d n u t. V ch nhng ng vn no
c chi ph s dng vn cn bin thp hn t sut sinh li ca d n u t th s c
chp thun.
+ Khi nim: Chi ph cn bin s dng vn l chi ph phi tr cho mt ng vn
mi huy ng tng thm cho hot ng ca doanh nghip.
Thc cht chi ph cn bin l chi ph bnh s dng vn bnh qun cho mi ng
vn mi tng thm trong cng thi k.
+ Xc nh im gy ca ng chi ph cn bin
Mi doanh nghip u la chn mt c cu vn ph hp vi c im sn xut,
sn phm, mc mo him... Mt kt cu vn nh vy gi l kt cu vn ti u. Kt
cu vn ti u l mt kt cu an ton v mt ti chnh v c chi ph s dng vn thp
nht. Nhng trong thc t khi c nhu cu u t mi, do nhu cu vn u t tng ln
chi ph s dng cc ngun vn cng c th thay i, do chi ph s dng vn bnh
qun cng thay i. Thng thng bt u doanh nghip s tm kim nhng ngun vn
c chi ph s dng thp nht, sau mi ti nhng ngun vn chi ph s dng cao
hn. Chnh v vy, khi doanh nghip huy ng thm nhng ng vn mi, chi ph ca
mi ng vn ti mt thi im no s tng ln.
Ti thi im gii hn m t chi ph s dng vn mi bt u tng ln c
gi l im gy ca chi ph s dng vn. im gy (BP) c xc nh theo cng
thc:
im gy
Tng s vn c chi ph s dng thp hn ca ngun vn i
=
T trng ca ngun vn i trong c cu vn
(BP)
i vi mt doanh nghip khi lin tc huy ng thm nhng ng vn mi vi
WACC
chi ph s dng khc nhau c th c nhiu im gy. C th minh ho chi ph s dng
vn bnh qun v cc im gy trn th.

WACC2
(2)

WACC3
(3)

WACC1
(1)
191
im gy (BP)

S vn huy ng

Vic nghin cu chi ph s dng vn bnh qun ni chung, chi ph s dng vn

ni ring c ngha rt ln i vi doanh nghip. Bi v ni gip cho cc nh ti chnh
c thm cc cn c xc ng ra quyt nh la chn d n u t. Cn vic nghin
cu chi ph cn bin s l cn c la chn quy m vn ti u thc hin u t.
2. H thng n by v ri ro ca doanh nghip
Trong ti chnh, n by c coi l cng c m doanh nghip c th s dng
gia tng li nhun. Cc n by m cc nh qun tr ti chnh thng s dng l
n by kinh doanh v n by ti chnh. Tuy nhin, vic s dng n by cng lm
gia tng ri ro cho doanh nghip.
2.1. n by kinh doanh v ri ro kinh doanh
a) n by kinh doanh
n by kinh doanh l vic s dng cc ti sn c chi ph c nh kinh doanh
nhm hy vng gia tng li nhun trc li vay v thu hay t sut sinh li kinh t ca
ti sn. Ni cch khc, n by kinh doanh th hin mc s dng chi ph c nh
kinh doanh ca doanh nghip trong hot ng sn xut kinh doanh nhm hy vng gia
tng li nhun trc li vay v thu (hay t sut li nhun kinh t ca ti sn).
Mc s dng n by kinh doanh ca doanh nghip c th hin t trng
chi ph c nh kinh doanh trong tng chi ph sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
Mt doanh nghip c t trng chi ph c nh kinh doanh mc cao th hin doanh
nghip c n by kinh doanh ln v ngc li.
Mt doanh nghip c n by kinh doanh cao th ch cn mt s thay i nh
ca doanh thu (hoc sn lng hng ho tiu th), c th dn n s thay i ln hn
v li nhun trc li vay v thu ca doanh nghip. iu c ngha l li nhun
trc li vay v thu ca doanh nghip rt nhy cm vi mc s dng chi ph c
nh kinh doanh trong mi quan h vi chi ph bin i v quy m kinh doanh ca
doanh nghip. Tuy nhin, s dng n by kinh doanh nh s dng con dao hai li.
Doanh nghip c n by kinh doanh ln c kh nng gia tng nhanh li nhun trc
li vay v thu, nhng cng n cha ri ro kinh doanh ln.
b) Mc nh hng ca n by kinh doanh

192

Mc nh hng ca n by kinh doanh n li nhun trc li vay v thu

ca doanh nghip c xc nh theo cng thc sau:
Mc nh hng
T l thay i li nhun trc li vay v thu
ca n by kinh = T l thay i ca doanh thu (hoc sn lng tiu th)
doanh (DOL)
Nh vy mc nh hng ca n by kinh doanh phn nh mc thay i
v li nhun trc li vay v thu do kt qu t s thay i ca doanh thu tiu th
(hoc sn lng hng ho tiu th). Ni mt cch khc n cho thy khi doanh thu
(hoc sn lng) tiu th thay i 1% th li nhun trc li vay v thu s thay i
bao nhiu %.
Gi: F: l tng chi ph c nh kinh doanh(khng bao gm li vay)
v: Chi ph bin i tnh cho 1 sn phm
g: Gi bn mt sn phm
Q: S lng sn phm tiu th
Q. (g- v)
DOL =
Q.(g - v) F
Xem xt mc nh hng ca n by kinh doanh c th nhn thy:
+ mi mc sn lng sn phm sn xut tiu th hay doanh thu bn hng
khc nhau th mc nh hng ca n by kinh doanh cng c s khc nhau.
+ Mc nh hng ca n by kinh doanh cng l mt trong nhng thc
o ri ro kinh doanh ca doanh nghip hay ca mt d n.
T cng thc trn chng ta c cng thc o lng s tc ng ca n by kinh
doanh n s thay i li nhun trc li vay v thu nh sau:
T l thay i
Mc nh
T l thay i ca
li nhun trc = hng ca n x
doanh thu (hoc
li vay v thu
by kinh doanh
sn lng tiu th)
c. im cn bng EBIT
Khi nghin cu v s dng n by kinh doanh gia cc phng n u t khc
nhau, ngi ta thng xem xt v xc nh vi lng sn phm cn sn xut bao nhiu
th s a n s cn bng v EBIT gia hai phng n u t. Khi , ngi ta gi
l im cn bng EBIT (hay cn gi l im bng quan). ngha ca kt qu tnh ra l
so snh vi sn lng k vng m phng n u t c th t c quyt nh
la chn phng n u t c s dng n by kinh doanh ph hp.
d) Ri ro kinh doanh
Ri ro kinh doanh ny sinh bt ngun t chnh ngay cc yu t trong hot ng
kinh doanh ca doanh nghip.

193

Ri ro kinh doanh l s dao ng hay s khng chc chn v li nhun trc li

vay v thu hoc t sut sinh li kinh t ca ti sn.
Thc o ch yu thng c s dng nh gi ri ro kinh doanh ca
doanh nghip l lch chun v h s bin thin ca li nhun trc li vay v thu
(EBIT).
Ri ro kinh doanh c th bin ng t ngnh ny sang ngnh kia v thay i
theo thi gian.C nhiu yu t nh hng ti ri ro kinh doanh ca mt doanh nghip,
trong bao hm cc yu t ch yu: S bin ng ca cu v loi sn phm doanh
nghip sn xut; bin ng gi ca sn phm u ra; bin ng gi cc yu t u vo;
kh nng iu chnh gi bn sn phm ca doanh nghip khi gi ca yu t u vo c
s thay i; mc a dng ha sn phm; tc tng trng; c cu chi ph sn xut
kinh doanh hay mc s dng n by kinh doanh ca doanh nghip.
Trong vic qun tr ti chnh doanh nghip cn phi nhn bit, phn tch nh
gi hn ch, phng nga v qun l ri ro kinh doanh ca doanh nghip.
2.2. n by ti chnh v ri ro ti chnh
a) n by ti chnh
n by ti chnh l th hin mc s dng vn vay trong ngun vn ca
doanh nghip nhm hy vng gia tng t sut li nhun vn ch s hu (hay thu nhp
trn mt c phn ca cng ty).
Mc s dng n by ti chnh doanh nghip c th hin h s n.
Doanh nghip c h s n cao th hin doanh nghip c n by ti chnh mc
cao v ngc li.
Doanh nghip c n by ti chnh cng cao th mc ri ro trong hot ng
ti chnh cng cao, nhng c hi gia tng t sut li nhun vn ch s hu (ROE) cng
ln.
Gi: ROE l t sut li nhun vn ch s hu D l vn vay
E l vn ch s hu
BEP l T sut sinh li kinh t ca ti sn
EBIT
BEP =
A
EBIT: Li nhun trc li vay v thu
A: Gi tr ti sn bnh qun (hay vn kinh doanh bnh qun)
rd l li sut vay
t l thu sut thu TNDN
D

ROE = BEP BEP r d

E

194

(1-t)

Vy:
- Khi BEP >rd: Doanh nghip tng vay n => ROE cng c khuych i,
ng thi gia tng ri ro ti chnh.
- Khi BEP = rd: Doanh nghip tng vay n nhng ROE khng thay i, ng
thi gia tng ri ro ti chnh.
- Khi BEP < rd :Doanh nghip tng vay n => lm suy gim ROE, ng thi
gia tng ri ro ti chnh.
y chnh l gii hn ca h s n trong trong tng vn ca doanh nghip, v
iu ny cn c lu khi ra quyt nh huy ng vn.
Cn lu rng, cng nh s dng n by kinh doanh, vic s dng n by ti
chnh nh s dng "con dao hai li". Nu tng ti sn khng c kh nng sinh ra mt
t sut sinh li ln b p chi ph li vay n th t sut li nhun vn ch s hu
(vn c phn thng) b gim st, bi l phn li nhun do vn ch s hu (vn c
phn thng) lm ra phi dng b p s thiu ht ca khon li vay phi tr.
Kh nng gia tng li nhun cao l iu mong c ca cc ch s hu, trong
n by ti chnh l mt cng c c cc nh qun l thng dng. n by ti chnh
l cng c hu ch khuych i t sut li nhun vn ch s hu hay gia tng thu
nhp mt c phn, ng thi cng tim n s gia tng ri ro cho ch s hu. S thnh
cng hay tht bi ny tu thuc vo chin lc ca ch s hu khi la chn c cu ti
chnh.
b) Mc nh hng ca n by ti chnh (DFL)
n by ti chnh l s nh gi chnh sch vay n c s dng trong vic
iu hnh doanh nghip. V li vay phi tr khng i khi sn lng thay i, do
n by ti chnh s rt ln trong cc doanh nghip c h s n cao, v ngc li n
by ti chnh s rt nh trong cc doanh nghip c h s n thp. Nhng doanh nghip
c h s n bng khng s khng c n by ti chnh. Nh vy, n by ti chnh t
trng tm vo h s n. Khi n by ti chnh cao, th ch cn mt s thay i nh v
li nhun trc li vay v thu cng c th lm thay i vi mt t l cao hn v t
sut li nhun vn ch s hu (vn c phn thng) ngha l t sut li nhun vn ch
s hu (vn c phn thng) rt nhy cm khi li nhun trc li vay v thu bin i.
Nh vy, mc nh hng ca n by ti chnh phn nh nu li nhun
trc li vay v thu thay i 1% th t sut li nhun vn ch s hu (hay thu nhp
mt c phn thng) s thay i bao nhiu %.
Mc nh hng
T l thay i t sut li nhun vn ch s hu
ca n by ti chnh = T l thay i li nhun trc li vay v thu
(DFL)
Nu ta gi I l li vay phi tr

195

DFL

Q(g - v) - F

Q(g - v) - F - I
Xem xt n by ti chnh c th rt ra:
+ mi mc li nhun trc li vay v thu khc nhau th mc nh hng ca
n by ti chnh cng c s khc nhau.
+ Mc nh hng ca n by ti chnh cng l mt trong nhng thc o
mc ri ro ti chnh ca doanh nghip.
T cng thc trn chng ta c cng thc o lng s tc ng ca n by ti
chnh n s thay i t sut li nhun trn vn ch s hu (ROE) nh sau:
T l thay
Mc nh hng
T l thay
=
x
i ca ROE
ca n by ti chnh
i ca EBIT
Nh vy n by ti chnh th hin cch thc s dng ngun vn ca doanh
nghip.
c) im cn bng ROE (EPS)
Trong trng hp c nhiu phng n huy ng vn khc nhau vi h s n
khc nhau, ngi ta thng xc nh im cn bng ROE (hay EPS), c ngha l i xc
nh EBIT cn bng ROE (hay EPS) gia hai phng n huy ng vn. Kt qu
tnh ra c ngha trong vic so snh vi EBIT k vng quyt nh la chn phng
n huy ng vn c s dng n by ti chnh ph hp.
d) Ri ro ti chnh
Trong qu trnh hot ng, doanh nghip s dng vn vay mt mt nhm b
p s thiu ht vn, mt khc nhm hy vng gia tng t sut li nhun ch s hu
(hoc thu nhp trn mt c phn) nhng ng thi cng lm tng thm ri ro cho
doanh nghip, l ri ro ti chnh.
Ri ro ti chnh l s dao ng hay s bin thin ca t sut li nhun vn ch
s hu (hoc thu nhp trn mt c phn) v lm tng thm xc sut mt kh nng
thanh ton khi doanh nghip s dng vn vay v cc ngun ti tr khc c chi ph c
nh ti chnh.
Vic s dng vn vay to ra kh nng cho doanh nghip tng c t sut li
nhun vn ch s hu nhng cng lm cho t sut li nhun vn ch s hu c th c
mc dao ng ln hn. Khi t sut sinh li kinh t ca ti sn (BEP) m doanh
nghip to ra ln hn chi ph s dng vn vay s lm gia tng t sut li nhun vn
ch s hu, nhng nu t sut sinh li ca ti sn thp hn chi ph s dng vn vay th
cng lm gim st nhanh hn t sut sinh li vn ch s hu. Mt khc, doanh nghip
s dng vn vay lm ny sinh ngha v ti chnh phi thanh ton li vay cho cc ch
n bt k doanh nghip t c mc li nhun trc li vay v thu l bao nhiu,
ng thi doanh nghip phi c ngha v hon tr vn gc cho cc ch n ng hn.

196

Doanh nghip cng s dng nhiu vn vay th nguy c mt kh nng thanh ton cng
ln. Nh vy, vic s dng vn vay n cha ri ro ti chnh m doanh nghip c th
gp phi trong qu trnh kinh doanh.
2.3. Phi hp n by ti chnh v n by kinh doanh
n by kinh doanh phn nh mc s dng chi ph c nh kinh doanh trong
tng chi ph sn xut kinh doanh. Mc nh hng ca n by kinh doanh s rt
ln nhng doanh nghip c chi ph c nh kinh doanh cao hn chi ph bin i.
Nhng n by kinh doanh ch tc ng ti li nhun trc li vay v thu, bi l h
s n khng nh hng ti ln ca n by kinh doanh.
Cn mc nh hng ca n by ti chnh ch ph thuc vo h s n,
khng ph thuc vo kt cu chi ph c nh v chi ph bin i ca doanh nghip. Do
, n by ti chnh tc ng ti t sut li nhun vn ch s hu. V vy, khi nh
hng ca n by kinh doanh chm dt th nh hng ca n by ti chnh s thay
th khuych i t sut li nhun vn ch s hu (thu nhp mt c phn thng).
V l ngi ta gi n by kinh doanh l n by cp mt, n by ti chnh l n
by cp hai, v c th kt hp n by kinh doanh v n by ti chnh thnh mt n
by tng hp. Mc nh hng ca n by tng hp (DTL) c xc nh nh sau:
Mc nh hng ca
n by tng hp (DTL)

DTL =

Mc nh hng ca
n by kinh doanh

Mc nh hng
ca n by ti chnh

Q(g - v)

Q(g - v) - F - I
Mc nh hng ca n by tng hp phn nh mc nhy cm ca t
sut li nhun vn ch s hu (vn c phn thng) trc s thay i ca doanh thu
hay sn lng sn phm tiu th. Ni cch khc nu doanh thu thay i 1% th t sut
li nhun vn ch s hu thay i bao nhiu %.
C th nhn thy: mi mc doanh thu hay sn lng tiu th khc nhau th
mc tc ng ca n by tng hp cng c s khc nhau. Mc tc ng ca
n by tng hp cng l mt thc o cho php nh gi mc ri ro tng th ca
doanh nghip bao hm ri ro kinh doanh v ri ro ti chnh.
Vn quan trng khi xem xt n by tng hp i vi nh qun tr ti chnh
doanh nghip l cn phi s dng phi hp hai loi n by kinh doanh v n by ti
chnh sao cho gia tng c t sut li nhun vn ch s hu (hay EPS) ng thi
phi m bo s an ton ti chnh cho doanh nghip.
IX. QUN L VN KINH DOANH TRONG DOANH NGHIP

1. Vn kinh doanh ca doanh nghip

1.1. Ti sn ca doanh nghip

197

Ti sn ca doanh nghip bao gm ti sn ngn hn v ti sn di hn. Trong ,

ti sn ngn hn, bao gm: tin v cc khon tng ng tin, n phi thu ngn hn,
hng tn kho v ti sn khc; ti sn di hn gm c: ti sn c nh, n phi thu di
hn, cc khon u t ti chnh, v ti sn di hn khc.
Doanh nghip c cc quyn v ngha v v ti sn nh sau: Chim hu, s dng,
nh ot ti sn ca doanh nghip; thc hin cc quyn v li ch hp php khc t ti
sn ca doanh nghip; thay i c cu v ti sn pht trin sn xut kinh doanh;
Chuyn nhng, cho thu, cm c, th chp, thanh l ti sn ca doanh nghip theo
ngh quyt hoc quy nh ca ch s hu hoc iu l doanh nghip.
1.2. Vn kinh doanh ca doanh nghip
hnh thnh cc ti sn phc v cho hot ng kinh doanh th i hi doanh
nghip phi b ra mt lng vn tin t mua sm v hnh thnh. Lng vn b ra
c gi l vn kinh doanh ca doanh nghip.
Vn kinh doanh l biu hin bng tin ca ton b ti sn m doanh nghip
u t s dng cho hot ng kinh doanh nhm mc ch sinh li.
Cn c theo c im lun chuyn ca vn, vn kinh doanh c chia thnh hai
b phn: Vn c nh v vn lu ng.
2. Qun l vn c nh
2.1. Ti sn c nh v vn c nh
a) Khi nim v c im TSC
- Ti sn l mt ngun lc m doanh nghip kim sot c v d tnh c th
mang li li ch kinh t trong tng lai cho doanh nghip.
- Ti sn c nh: L nhng ti sn c gi tr ln v c thi gian s dng lu di
tho mn cc tiu chun l TSC.
- Tiu chun nhn bit TSC:
+ Gi tr tng i ln. Tu theo tng nc v tng thi k c nhng quy nh
c th. Vit Nam hin nay theo quy nh c gi tr t 30.000.000 ( ba mi triu)
ng tr ln.
+ Thi gian s dng di: Thng thng quy nh c thi gian s dng t 1 nm
tr nn.
Ngoi 2 tiu chun ch yu trn, tu theo iu kin c th, mi nc cn c
th a ra cc tiu chun c th khc.
- c im ca TSC:
+ TSC gi nguyn hnh thi biu hin khi tham gia vo hot ng kinh doanh
+ TSC tham gia vo nhiu chu k sn xut kinh doanh
+ Gi tr ca TSC dch chuyn dn vo gi tr sn phm di hnh thc chi ph
khu hao.

198

b) Vn c nh v c im
- VC l mt b phn ca vn u t ng trc hnh thnh TSC m c c
im l tham gia vo nhiu chu k sn xut v hon thnh mt vng lun chuyn khi
TSC ht thi hn s dng.
- c im:
- VC tham gia vo nhiu chu k sn xut
- VC lun chuyn dn tng phn vo gi tr sn phm
- VC hon thnh mt vng lun chuyn khi TSC ht thi hn s dng.
2.2. Khu hao ti sn c nh
a) Khi nim, mc ch:
Trong qu trnh s dng, TSC b hao mn hu hnh v hao mn v hnh dn
n b mt vn do TSC gim dn gi tr s dng v gi tr. V vy, phi tin hnh
trch khu hao TSC nhm thu hi vn c nh.
- Hao mn hu hnh l s st gim v gi tr s dng ca TSC ko theo l
s st gim v gi tr ca TSC.
- Hao mn v hnh l s st gim thun tu v gi tr cu TSC do tin b khoa
hc k thut gy ra.
- Khu hao TSC l vic phn b mt cch c h thng nguyn gi ca TSC
trong sut thi gian s dng hu ch ca TSC.
- Mc ch khu hao: Nhm thu hi vn c nh
- Nguyn tc khu hao: Mc khu hao ph hp vi mc hao mn ca TSC.
b) Cc phng php khu hao TSC
(1). Phng php khu hao ng thng
- Ni dung: Theo phng php ny mc khu hao v t l khu hao hng nm
ca TSC u n v bng nhau trong ton b thi gian s dng hu ch ca TSC.
- Mc khu hao v t l khu hao hng nm ca TSC c xc nh nh sau:
Mc khu hao hng
Nguyn gi ca TSC (NG)
= Thi gian s dng hu ch ca TSC (T)
nm ca TSC
T l khu
= Mc khu hao hng nm
Nguyn gi ca TSC
hao hng nm
- u im ca phng php: n gin, d tnh ton, to iu kin n nh gi
thnh
- Nhc im ca phng php: Thu hi vn chm, chu nh hng bt li ca
hao mn v hnh.
(2). Phng php khu hao gim dn
- Ni dung: Mc khu hao hng nm c y nhanh trong nhng nm u v
gim dn qua thi gian.

199

- C hai phng php xc nh:

* Phng php s d gim dn:
Cch xc nh:
MKHi = GCLi x TSD (%)
Trong :
GCL: gi tr cn li ca TSC
TSD (%): T l khu hao theo phng php s d
TSD = 1/T x HS
Trong : T l thi gian s dng hu ch ca TSC
HS = 1,5 nu T<= 4 nm
HS = 2,0 nu 4< T <= 6 nm
HS = 2,5 nu T> 6 nm
* Phng php khu hao tng s th t nm s dng
Cch xc nh: MKHi = NG x TTS i(%)
Trong : NG l nguyn gi TSC
TTsi(%) L t l khu hao nm i theo phng php tng s
S nm s dng cn li
TTSi =
Tng s th t theo nm s dng
- u im: Phng php ny thu hi vn nhanh, nhanh chng tp trung vn
u t i mi TSC, hn ch nh hng bt li ca hao mn v hnh. L bin php
hon thu thu nhp doanh nghip.
- Nhc im: Tnh ton phc tp, khi lng tnh ton nhiu, s l kh khn
khi p dng phng php khu hao ny i vi cc doanh nghip mi thnh lp hoc
d n sn xut sn phm mi.
3. Phng php khu hao sn lng
- Cch xc nh: MKH = QSX x mkh
Trong : Qsx l s lng sn phm sn xut trong k
mkh l mc khu hao tnh cho mt sn phm
NG
mkh =
S lng sn phm d kin sn xut
trong sut i hot ng ca TSC
- Phng php ny thch hp vi cc TSC s dng khng u gia cc thi k
v trc tip sn xut sn phm, c th xc nh c sn lng theo cng sut.
2.3. Qun l vn c nh trong doanh nghip
a) Khai thc v to lp VC cho doanh nghip
- nh gi la chn d n u t sao cho hiu qu. Da trn nhng d n u
t c ph duyt xc nh nhu cu VC.

200

- La chn hnh thc huy ng vn thch hp, v nguyn tc, vic ti tr cho
TSC thng s dng ngun vn di hn.
- D bo quy m cc ngun vn c th ti tr cho doanh nghip ch ng
tm ngun ti tr khc.
b) Bo ton v nng cao hiu qu s dng VC
- Nguyn tc qun l v s dng VC l: phi bo ton v pht trin vn.
- Cc nguyn nhn khng bo ton vn c nh:
+ Nguyn nhn khch quan: S tin b ca khoa hc k thut, nn kinh t trt
gi v lm pht, s kt thc chu k sng ca sn phm, tai nn ri ro bt thng xy ra
trong qu trnh kinh doanh.
+ Nguyn nhn ch quan: vic trch khu hao khng ph hp vi hao mn thc
t ca TSC, vic qun l TSC khng cht ch xy ra tnh trng mt mt, tht lc
TSC, h hng trc hn, vic la chn phng n u t mua sm TSC khng ti
u...
- Cc bin php bo ton v nng cao hiu qu s dng VC:
+ Lp, la chn v thc hin tt d n u t
+ Qun l cht ch, huy ng ti a TSC hin c vo hot ng
+ La chn phng php khu hao hp l
+ Nhng bn, thanh l kp thi
+ Thng xuyn sa cha, bo dng TSC
+ Mua bo him, phng nga ri ro
- Cc ch tiu nh gi hiu qu s dng VC ca doanh nghip
Doanh thu thun
Hiu sut s dng VC =
VC bnh qun trong k
Li nhun trc (sau) thu
T sut li nhun VC = x 100%
VC bnh qun trong k
Doanh thu thun
Hiu sut s dng TSC =
Nguyn gi TSC bnh qun
Khu hao lu k
H s hao mn TSC =
Nguyn gi TSC
4. Qun l vn lu ng trong doanh nghip
4.1. Vn lu ng v c im ca VL

201

- Khi nim: VL ca doanh nghip l s tin ng trc v ti sn lu ng sn

xut v ti sn lu ng lu thng nhm m bo cho qu trnh sn xut kinh doanh
ca doanh nghip c tin hnh thng xuyn v lin tc.
- Hnh thc biu hin: Vn bng tin, n phi thu, hng tn kho, TSL khc.
- c im:
+ VL lun thay i hnh thi biu hin trong qu trnh sn xut kinh doanh.
+ VL chuyn dch gi tr ton b mt ln vo gi tr sn phm
+ VL hon thnh mt vng tun hon sau mi chu k sn xut kinh doanh.
- Cc ch tiu nh gi hiu qu s dng VL
Tng mc lun chuyn VL (M)
+ S ln chu chuyn VL (L) =
VL bnh qun trong k (VLbq)
360
+ K chu chuyn VL (K) =
S ln chu chuyn VL

VL bnh qun trong k

+ Hm lng VL =
Doanh thu thun trong k
M1
+ Mc tit kim VL = (K1 - K0)
360
M1: Tng mc lun chuyn VL k k hoch
K1: K lun chuyn VL k k hoch
K0: K lun chuyn VL k bo co
Li nhun trc (sau) thu
+ T sut li nhun VL = x 100%
VL bnh qun
4.2. Qun tr vn tn kho d tr
a) Tn kho d tr
- Tn kho d tr l nhng ti sn m doanh nghip d tr sn xut hoc
bn ra.
- Vn tn d tr l biu hin bng tin ca ti sn tn kho d tr.
Trong doanh nghip, tn kho d tr c ba dng:
+ Vt t d tr sn xut (nguyn nhin, vt liu);

202

+ Sn phm d dang, bn thnh phm;

+ Thnh phm ch tiu th.
- Li ch ca d tr vn tn kho: Cc doanh nghip phi duy tr mt quy m
nht nh tn kho d tr cc loi vt t hng ho l ht sc cn thit m bo s
hot ng lin tc ca qu trnh sn xut kinh doanh, cng nh ngn nga nhng
bt trc c th xy ra trong qu trnh cung cp vt t, sn xut v tiu th sn phm.
- Bt li d tr vn tn kho: Pht sinh cc chi ph bo qun, ct tr, hao ht,
mt mt, mt i chi ph c hi ca vn
b) Cc nhn t nh hng n mc vn tn kho d tr
- Quy m sn xut v nhu cu d tr nguyn vt liu cho sn xut ca doanh
nghip;
- iu kin v cung ng nguyn vt liu, khon cch gia nh cung cp vi
doanh nghip;
- Gi c vt t, hng ho, nguyn vt liu;
- di ca chu k sn xut sn phm;
- c im, yu cu v k thut cng ngh ch to sn phm (lin tc hay ri
rc), s cng on trong quy trnh cng ngh ch to sn phm...;
- Trnh t chc qun l sn xut ca doanh nghip;
- S phi hp gia khu sn xut v khu tiu th;
- Hp ng tiu th sn phm gia DN v khch hng;
- Kh nng thm nhp, m rng th trng tiu th sn phm ca DN.
c) Cc phng php qun tr vn tn kho d tr
* Phng php tng chi ph ti thiu
- Vic thc hin d tr ti sn tn kho ca doanh nghip s lm pht sinh cc
chi ph c lin quan l:
+ Chi ph lu kho: gm chi ph bo qun, bo him hng tn kho, gim gi hng
tn kho, chi ph v hng bin cht, hao ht, mt mt, chi ph c hi ca vn tn kho d
tr.
+ Chi ph hp ng: Gm cc chi ph qun l, giao dch, vn chuyn hng ho,
nhm ti cung cp v giao nhn hng ho.
- Mc tiu ca qun tr tn kho d tr l phi xc nh mc tn kho d tr sao
cho tng chi ph d tr tn kho trong nm phi t mc thp nht.
Ni dung phng php:
- Gi nh vic tiu th sn phm (bn hng) din ra u n, v vy vic cung
cp nguyn vt liu cng phi din ra u n.
- Nu gi Q l khi lng hng mi ln cung cp th mc tn kho d tr trung
bnh s l: Q/2

203

- Chi ph lu kho xc nh nh sau:

F1= c1 x Q/2
Trong :
F1 l tng chi ph lu kho
c1 l chi ph lu kho tnh trn mt n v tn kho
- Chi ph t hng xc nh nh sau:
F2 = c2 x Qn/Q
Trong :
F2 l tng chi ph t hng
c2 l chi ph cho mi ln thc hin n dt hng
Qn l nhu cu vt t (hng ho) c nm.
- Tng chi ph tn kho d tr l:
F = F1 + F2 = [c1 x Q/2 ] + [ c2 x Qn/Q ]
- Mc tiu: Vic d tr ti u l phi nhm ti thiu ho tng chi ph tn kho d
tr ca doanh nghip:
Q2 =

2C 2Qn
C1

Q* =

2C 2Qn / C1

Q* chnh l s lng vt t, hng ho ti u mi ln cung cp c tng chi

ph d tr tn kho ti thiu
S ln hp ng cung cp vt t tn kho l: Lc = Qn /Q*
S ngy nhp kho cch nhau bnh qun trong k l: Nc = N/Lc
* Phng php tn kho bng khng
Ni dung phng php:
Theo phng php ny, doanh nghip c th gim ti thiu chi ph d tr tn
kho vi iu kin cc nh cung cp giao cc loi vt t hng ho kp thi (ng thi
hn) cho doanh nghip, trn c s tn kho d tr cng ch duy tr ti mc ti thiu.
Phng php ny gip gim thiu chi ph d tr tn kho do khng phi duy tr
tn kho d tr trn c s t chc tt quan h vi cc nh cung cp. Tuy nhin, phng
php ny li lm tng cc chi ph t chc giao hng i vi nh cung cp v ch p
dng i vi iu kin sn xut - cung cp vt t theo kiu lin tc.
d) Trch lp d phng gim gi hng tn kho:
Hng tn kho, nu gi tr thun c th thc hin thp hn gi tr ghi s ca
hng tn kho th doanh nghip trch lp d phng gim gi hng tn kho. Mc trch
lp tu theo khi lng hng tn kho gim gi v chnh lch gia gi tr thun c th
thc hin v gi tr ghi s. Khon d phng gim gi hng tn kho tnh vo gi vn
hng bn.
4.3. Qun tr n phi thu
a) S cn thit v ngha:

204

- Trong hot ng kinh doanh ca doanh nghip, do nhiu nguyn nhn lun tn
ti cc khon vn trong thanh ton (cc khon phi thu, tm ng...). Trong s cc
khon phi thu, khon phi thu t khch hng chim t trng ln nht, pht sinh
thng xuyn v c tnh cht chu k.
- S tn ti cc khon phi thu xut pht t cc l do ch yu sau:
+ Do doanh nghip thc hin chnh sch bn chu thu ht khch hng, y
mnh tiu th sn phm, tng kh nng cnh tranh;
+ Do xu hng ca hnh thc thanh ton khng dng tin mt.
- im bt li:
+ Pht sinh cc chi ph qun l, thu hi n, chi ph nhn vin qun l;
+ Doanh nghip c th gnh chu ri ro mt vn do khng thu hi c n;
+ Km hm tc chu chuyn ca VL, ng vn khu lu thng, lm thiu
vn khu sn xut;
+ Doanh nghip b mt chi ph c hi ca vn.
V vy, mi doanh nghip cn xy dng chnh sch bn chu sn phm mt cch
hp l nhm to ra nhng iu kin y mnh tiu th, tng li nhun ca doanh
nghip, hn ch thp nht cc thit hi v mc ri ro mt vn.
b) Cc nhn t nh hng ti quy m cc khon phi thu ca DN gm:
+ Quy m sn phm - hng ho bn chu cho khch hng;
+ Tnh cht thi v ca vic tiu th sn phm trong cc doanh nghip;
+ Mc gii hn n ca doanh nghip cho khch hng;
+ Mc quan h v tn nhim ca khch hng vi doanh nghip.
c) Chnh sch bn chu (chnh sch tn dng thng mi): Khi xy dng chnh
sch bn chu, cn nh gi k nh hng ca chnh sch bn chu ti li nhun ca
doanh nghip. Do vy, mi chnh sch bn chu cn c nh gi trn cc tiu thc
sau:
- D kin quy m sn phm hng ho dch v tiu th;
- Gi bn sn phm, dch v nu bn chu hoc khng bn chu;
- Cc chi ph pht sinh do vic tng thm cc khon n;
- nh gi mc chit khu (thanh ton) c th chp nhn;
- Xc nh n phi thu trung bnh v k thu tin trung bnh.
K thu tin =
N phi thu bnh qun
Doanh thu bn chu bnh qun mt ngy
bnh qun
N phi thu bnh
Doanh thu bn chu
K thu tin
=
x
qun d kin
bnh qun mt ngy
bnh qun
d) Cc bin php qun l n phi thu

205

- Xy dng v ban hnh quy ch qun l cc khon n phi thu, phn cng v
xc nh r trch nhim ca tp th, c nhn trong vic theo di, thu hi, thanh ton
cc khon cng n.
- M s chi tit theo di cc khon n phi thu trong v ngoi DN theo tng i
tng n, thng xuyn phn loi n, n c thu hi n ng hn.
- C bin php phng nga ri ro thanh ton: la chn khch hng, xc nh
mc tn dng thng mi, yu cu t cc, tm ng hay tr trc mt phn tin hng.
- Thc hin chnh sch bn chu ng n vi tng khch hng trn c s xem
xt kh nng thanh ton, v th tn dng ca khch hng...
- Phi c s rng buc cht ch trong hp ng bn hng, quy nh li sut s
p dng vi cc khon n qu hn thanh ton theo hp ng.
- nh k phn tch tui cc khon n; ch xem xt cc khon n qu hn,
tm ra nguyn nhn dn n n qu hn v p dng cc bin php x l thch hp.
l:
+ Thc hin vic bn n thu hi vn.
+ Doanh nghip phi d kin mc tn tht c th xy ra hoc tui n qu hn
ca cc khon n v tin hnh lp d phng cho tng khon n phi thu kh i, km
theo cc chng c chng minh cc khon n kh i ni trn. Trong :
- i vi n phi thu qu hn thanh ton, mc trch lp d phng nh sau:
+ 30% gi tr i vi khon n phi thu qu hn t 6 thng n di 1 nm.
+ 50% gi tr i vi khon n phi thu qu hn t 1 nm n di 2 nm.
+ 70% gi tr i vi khon n phi thu qu hn t 2 nm n di 3 nm.
+ 100% gi tr i vi khon n phi thu qu hn t 3 nm tr ln
- i vi n phi thu cha n hn thanh ton nhng t chc kinh t lm vo
tnh trng ph sn hoc ang lm th tc gii th; ngi n mt tch, b trn, ang b
cc c quan php lut truy t, giam gi, xt x hoc ang thi hnh n ... th doanh
nghip d kin mc tn tht khng thu hi c trch lp d phng.
- Sau khi lp d phng cho tng khon n phi thu kh i, doanh nghip tng
hp ton b khon d phng cc khon n vo bng k chi tit lm cn c hch
ton vo chi ph qun l ca doanh nghip.
4.4. Qun tr vn tin mt
a) S cn thit
Vic d tr mt b phn vn tin mt c ngha quan trng i vi doanh
nghip:
- m bo duy tr hot ng sn xut kinh doanh din ra bnh thng v lin
tc

206

- Phng nga mi bt trc xy ra trong qu trnh kinh doanh, duy tr kh nng

thanh ton, th hin s n nh, lnh mnh v mt ti chnh ca doanh nghip.
- To iu kin doanh nghip thc hin c cc c hi tt trong kinh doanh.
b) Bt li
- Pht sinh chi ph qun l;
- B nh hng ca lm pht v thay i t gi;
- Mt chi ph c hi ca vn tin mt.
Nhim v ca qun tr vn tin mt l m bo cho doanh nghip c lng
tin mt cn thit p ng kp thi nhu cu thanh ton, trn c s phi gim thiu ri
ro v li sut, t gi hi oi v nhng thit hi i vi vic lu gi tin mt.
c) Ni dung qun tr vn tin mt
- Xc nh mc d tr tin mt hp l
Mc tn qu
Mc chi tiu vn tin mt
S ngy d tr
=
x
tin mt ti u
bnh qun 1 ngy trong k
tn qu hp l
- D on v lp k hoch lu chuyn vn bng tin
- So snh cc lung nhp v xut qu tin mt cn i tin mt.
d) Cc bin php qun l:
+ Mi khon thu chi vn tin mt u phi thc hin qua qu;
+ Phn nh trch nhim r rng trong qun l vn tin mt;
+ Xy dng quy ch thu,chi qu tin mt;
+ Qun l cht ch cc khon tm ng tin mt, cn quy nh i tng, thi
gian v mc tm ng... qun l cht ch, trnh vic li dng qu tin mt ca doanh
nghip vo mc ch c nhn.
4.5. Cc m hnh ti tr vn lu ng
a) Ti tr VL thng xuyn bng ngun vn di hn v VL tm thi bng
ngun vn ngn hn
+ u im: Xc lp s cn bng v thi gian s dng vn v ngun vn, do
hn ch pht sinh thm chi ph s dng vn hoc cc ri ro trong thanh ton.
+ Nhc im: Khng to ra s linh hot trong t chc ngun vn ca DN.
=> Nhn chung, m hnh ny khng thch hp vi nhng doanh nghip m tnh
n nh ca quy m kinh doanh l thp (khi quy m kinh doanh gim nhng doanh
nghip vn phi duy tr lng vn lu ng thng xuyn kh ln dn n chi ph s
dng vn cao.
b) Ti tr VL thng xuyn v mt phn VL tm thi bng ngun vn di
hn, phn VL tm thi cn li c ti tr bng ngun vn ngn hn
+ u im: Doanh nghip ch ng p ng hu ht nhu cu VL ca mnh
bng ngun vn di hn, k c nhu cu thng xuyn v nhu cu tm thi dn n

207

m bo kh nng thanh ton v mc an ton v ti chnh l cao trong DN, to iu

kin cho hot ng kinh doanh din ra lin tc, n nh.
+ Nhc im: Chi ph s dng vn cao do li sut vay di hn thng cao hn
li sut vay ngn hn. Mt khc, hiu qu s dng vn khng cao, v lun c mt b
phn vn nhn ri khng c s dng n.
c) Ti tr mt phn VL thng xuyn v VL tm thi bng ngun vn ngn
hn
+ u im: Tit kim chi ph s dng vn - chi ph s dng vn thp hn so vi
2 m hnh trn; tng tnh linh hot trong vic ti tr cc nhu cu VL.
+ Nhc im: Kh nng ri ro cao hn so vi 2 m hnh trn, do s khng ph
hp v thi gian gia nhu cu vn v ngun ti tr - nht l khi mc ti tr thp hn so
vi nhu cu VL
Tm li: Trong iu kin mi trng kinh doanh c nhiu ri ro, v vy cc nh
qun tr DN cn xem xt, cn nhc 2 yu t: mc ri ro v chi ph ti tr a ra
quyt nh la chn m hnh ti tr ph hp - quyt nh quy m ngun vn ngn hn
trong vic ti tr nhu cu VL ca doanh nghip.
X. PHN PHI LI NHUN CA DOANH NGHIP

1. Cc nguyn tc phn phi li nhun

Sau khi thc hin cc hot ng kinh doanh, doanh nghip s thu c li
nhun. Lc ny nh qun tr phi ng vai tr quan trng trong vic nh hng phn
chia s li nhun . m bo cng bng hp l trong phn chia li nhun cc
doanh nghip phi tun th cc nguyn tc sau y:
- Gii quyt hi ho mi quan h gia li ch gia cc ch th, trong gm
Nh nc, doanh nghip v ngi lao ng, trc ht cn phi hon thnh ngha v ti
chnh vi Nh nc (np thu TNDN) mt cch y , kp thi, trnh vic trn thu
hoc lu thu.
- Doanh nghip phi dnh phn li nhun thch ng gii quyt cc nhu cu
SXKD, ng thi ch trng m bo li ch ca cc thnh vin trong DN; m bo hi
ho gia li ch trc mt v li ch lu di.
2. Phn phi li nhun trong cng ty TNHH MTV do nh nc lm ch s
hu
2.1. Trnh t phn phi li nhun trong Cng ty TNHH MTV do nh nc
lm ch s hu

Li nhun ca doanh nghip nh nc sau khi b p l nm trc theo quy

nh ca Lut Thu thu nhp doanh nghip, trch Qu pht trin khoa hc v

208

cng ngh theo quy nh ca php lut, np thu thu nhp doanh nghip, phn
li nhun cn li c phn phi theo th t nh sau:
1. Chia li cho cc bn gp vn lin kt theo quy nh ca hp ng kinh t
k kt (nu c).
2. B p khon l ca cc nm trc ht thi hn c tr vo li nhun
trc thu theo quy nh.
3. Li nhun cn li sau khi tr cc khon quy nh ti Khon 1, Khon 2 iu
ny c phn phi theo th t nh sau:
a) Trch qu c th theo quyt nh ca Th tng Chnh ph (nu c).
b) Trch ti a 30% vo qu u t pht trin ca doanh nghip.
c) Trch qu khen thng, phc li cho ngi lao ng trong doanh nghip:
- Doanh nghip xp loi A c trch 3 thng lng thc hin cho hai qu khen
thng, phc li;
- Doanh nghip xp loi B c trch 1,5 thng lng thc hin cho hai qu
khen thng, phc li;
- Doanh nghip xp loi C c trch 01 thng lng thc hin cho hai qu khen
thng, phc li;
- Doanh nghip khng thc hin xp loi th khng c trch lp hai qu khen
thng, phc li.
d) Trch qu thng ngi qun l doanh nghip, kim sot vin:
- Doanh nghip xp loi A c trch 1,5 thng lng thc hin ca ngi qun
l doanh nghip, kim sot vin;
- Doanh nghip xp loi B c trch 01 thng lng thc hin ca ngi qun
l doanh nghip, kim sot vin;
- Doanh nghip xp loi C hoc doanh nghip khng thc hin xp loi th
khng c trch lp qu thng ngi qun l doanh nghip, kim sot vin.
) Trng hp s li nhun cn li sau khi trch lp Qu u t pht trin quy
nh ti im b Khon ny m khng ngun trch cc qu khen thng,
qu phc li, qu thng ngi qun l doanh nghip, kim sot vin theo mc
quy nh th doanh nghip c gim tr phn li nhun trch lp qu u t
209

pht trin b sung ngun trch lp qu khen thng, phc li, qu thng
ngi qun l doanh nghip, kim sot vin theo mc quy nh, nhng mc
gim ti a khng qu mc trch vo Qu u t pht trin trong nm ti chnh.
e) Li nhun cn li sau khi trch lp cc qu quy nh ti cc im a, b, c, d
Khon ny c np v ngn sch nh nc.
*Lu : Trng hp trong nm ti chnh doanh nghip va pht sinh l sn xut, kinh
doanh c chuyn sang nm tip sau (thu nhp chu thu m), va pht sinh li
nhun (li) do c khon thu nhp khng phi chu thu thu nhp doanh nghip hoc c
l ly k t nm trc c chuyn tr vo thu nhp chu thu ca nm tip theo quy
nh ca Lut thu thu nhp doanh nghip th doanh nghip ch c s dng phn
chnh lch li nhun cn li trong nm ti chnh sau khi tr s l nu trn thc
hin phn phi, trch lp cc qu
3. Chnh sch c tc ca cng ty c phn
3.1. Chnh sch c tc v cc nhn t nh hng n vic hoch nh chnh
sch c tc
a) C tc v ngun gc ca c tc
- Khi nim: C tc l khon li nhun sau thu ca cng ty dnh tr cho cc c
ng hin hnh.
- Trn thc t c rt nhiu cch m cng ty c phn phn phi tin mt cho cc
c ng, chng hn cng ty s dng tin mua li c phn nhm mc tiu nht nh
no , nhng ch c gi l c tc nu nh lng tin mt c ly t li nhun.
Nh vy, ngun gc ca c tc l li nhun sau thu thc hin ca cng ty c phn.
- C tc c th c tr cho c ng di nhiu hnh thc khc nhau, nh bng
tin mt, bng c phiu hoc bng ti sn. Vic la chn cc hnh thc c tc khc
nhau u c nhng tc ng, nh hng nht nh n gi tr s sch c phn, gi tr
cng ty, vn u t
- i vi cng ty c phn, Hi ng qun tr s quyt nh t l v hnh thc chi
tr c tc da trn kt qu hot ng kinh doanh v chnh sch c tc m i hi c
ng ph duyt.- nh gi mt chnh sch c tc ca cng ty c phn, ngi ta
ch yu s dng cc ch tiu sau:
Th nht: C tc mt c phn thng, ch tiu ny o lng mc tr c tc tnh
trn mt c phn thng m nh u t c th nhn c t vic u t vo c phn
thng.
Li nhun dnh tr c tc cho c ng

210

thng
C tc mt c phn thng =
S lng c phn thng ang lu hnh
Th hai: T sut li tc c phn thng, ch tiu ny phn nh quan h gia
mc c tc ca mt c phn thng v gi th trng ca c phn thng. Ch tiu ny
nhm o lng mc sinh li thc t m c ng thng nhn c t vic u t vo
mt c phn thng.
C tc mt c phn thng hng nm
T sut c tc =
Gi th trng mt c phn thng
Th ba: T l chi tr c tc, phn nh mi quan h gia mc c tc c ng
thng nhn c so vi thu nhp ca mt c phn thng. Ch tiu ny cho bit mt
ng thu nhp c phn th cng ty dnh bao nhiu tr c tc cho c ng.
C tc mt c phn thng
T l chi tr c tc =
Thu nhp mt c phn thng
Thng qua t l chi tr c tc, cc nh phn tch s nh gi v c lng c
t l ti u t li nhun, qua c th c lng c t l tng trng thu nhp
trong tng lai.
b) Chnh sch c tc ca cng ty c phn
- Khi nim: Chnh sch c tc th hin quyt nh gia vic chia li nhun cho
c ng so vi vic ti u t li nhun vo chnh cng ty .
- Vic tr c tc cao hay thp s tc ng n thu nhp thc t hin ti v tim
nng tng trng thu nhp trong tng lai ca c ng. Do vy, chnh sch c tc thc
cht l gii quyt mi quan h gia thu nhp hin ti v tng trng tng lai.
- Chnh sch c tc l mt trong ba chnh sch quan trng bc nht c tc ng
n li ch ca cc c ng trong cng ty th hin:
Th nht: Chnh sch tr c tc c nh hng quan trng n ri ro v t l
tng trng c tc trong tng lai ca c ng.
Th hai: Chnh sch tr c tc c tc ng trc tip n gi tr ti sn thc t
ca c ng, mt mt c tc l thu nhp hin ti v chc chn, mt khc chnh sch
c tc c th gim thiu cc khon chi ph khi thu nhp v n tay c ng, v thu
nhp thc t c th b st gim do cc yu t nh thu thu nhp, chi ph giao dch.
Th ba: Thng qua vic tr c tc cn th hin du hiu thng tin v hiu qu
hot ng ca cng ty ra ngoi th trng, n cc nh u t khc.
Vi nhng l do trn i hi nh qun tr cng ty phi cn nhc xem xt trong
vic hoch nh chnh sch c tc mt cch hp l, ph hp vi tnh hnh v xu th
pht trin ca cng ty.
- Mc tiu ca chnh sch c tc: Ti a ho gi c phiu trn th trng.

211

c) Cc hnh thc c tc
+ C tc tin mt: L khon li nhun sau thu c biu hin di hnh thc
tin mt m cng ty chi tr cho c ng hin hnh ca cng ty.
y l hnh thc c tc rt ph bin trn th gii, khi cng ty thc hin tr c
tc tin mt s lm gim mt lng ti sn ca cng ty, ng thi ngun vn ch s
hu ca cng ty cng b st gim theo tng ng.
i vi c ng, khi cng ty tr c tc bng tin mt s to ra thu nhp thc t
cho c ng v cng l tn hiu v hot ng kinh doanh ca cng ty n cc nh
u t.
+ C tc c phiu: L khon li nhun sau thu c biu hin di hnh thc
c phn thng m cng ty pht hnh thm chi tr cho c ng hin hnh ca cng
ty.
Tr c tc c phiu ging nh vic chia tch c phiu. Khi thc hin tr c tc
bng c phiu, cng ty s pht hnh thm mt lng c phiu mi v phn chia cho c
ng hin hnh theo t l c phiu m h ang nm gi. Chng hn, nu cng ty tr c
tc bng c phiu vi t l 5%, th c ng no ang nm gi 100 c phn th s c
nhn thm 5 c phn mi m khng phi tr tin. Khi tr c tc bng c phiu, tng
gi tr ti sn ca cng ty khng thay i, ch c s dch chuyn ngun vn t li
nhun sang vn c phn. Tuy nhin, do s lng c phn lu hnh tng ln lm cho
gi tr s sch mi c phn gim xung.
+ C tc ti sn: L khon li nhun sau thu c biu hin di cc ti sn
khc m cng ty dnh chi tr cho cc c ng hin hnh ca cng ty.
y l hnh thc tr c tc t ph bin nht, tuy nhin trn thc t vn c mt s
cng ty tr c tc bng hnh thc ny. thc hin vic tr c tc, cng ty c th tr
cho c ng sn phm m cng ty ang sn xut, hoc bng nhng ti sn ti chnh m
cng ty ang nm gi ca cc cng ty c phn khc.
Vi hnh thc c tc ny, cng ty cng b gim i mt lng ti sn v iu ny
cng dn n lm gim gi tr s sch ca c phiu.
d) Cc nhn t ch yu nh hng n chnh sch c tc
* Nhng quy nh php l
Vic phn chia c tc phi tun th nhng quy nh php l nht nh. Nhng
nguyn tc sau y c tnh cht thng l c nhiu nc s dng:
+ Nguyn tc: Li nhun rng thc hin;
+ Nguyn tc: Bo ton vn;
+ Nguyn tc: Ti chnh lnh mnh;
* Nhu cu hon tr n vay

212

Nu cng ty s dng nhiu n di hn u t th cn phi gi li phn

nhiu li nhun chun b cho vic tr n.
* C hi u t
Nu cng ty c nhng c hi u t ha hn kh nng tng trng cao th cng
ty c xu hng gi li phn ln li nhun rng ti u t.
* Mc doanh li vn ca cng ty
Nu cng ty c mc doanh li vn t cao hn so vi cc DN khc th cc c
ng c xu hng mun li phn ln li nhun rng ti u t v ngc li.
* S n nh v li nhun ca cng ty
Nu cng ty c mc li nhun tng i n nh hoc chc chn tng trong
tng lai th cng ty c th dnh phn ln li nhun rng chi tr c tc v ngc
li.
*Kh nng thm nhp vo th trng vn
Nhng cng ty ln, c thi gian hot ng lu, c li nhun tng i n nh,
c uy tn cao... thng c kh nng d dng huy ng vn trn th trng ti chnh. V
vy, cc cng ty ny c th dnh t l cao li nhun sau thu tr c tc v ngc li.
* Xu th ca nn kinh t
Trong thi k nn kinh t suy thoi, t c c hi u t, li sut th trng st
gim. Nu cng ty c nhu cu v vn, c th d dng vay vn vi khi lng ln vi
li sut thp, th Cng ty c th dnh phn ln li nhun rng tr c tc v ngc
li
* Quyn kim sot cng ty
Nu cc c ng ca Cng ty mun duy tr quyn qun l v kim sot Cng ty
th thng gi li phn nhiu li nhun rng ti u t v ngc li.
* Thu thu nhp c nhn
Do thu thu nhp c nhn thng nh thu theo biu thu lu tin hoc c s
khc nhau v thu sut gia c tc v li vn, nn nhiu cng ty cn c vo s khc
bit xc nh mc tr c tc. Chng hn, nu nh thu sut c tc thp hn thu
sut li vn th c ng thch tr c tc hn v ngc li.
3.2. Cc chnh sch c tc ca cng ty c phn
a) Chnh sch n nh c tc
Theo chnh sch ny Cng ty m bo duy tr vic tr c tc lin tc qua cc
nm, mc tr c tc qua cc nm l tng i n nh mc d li nhun hng nm c
th bin ng. Hin nay do hin tng lm pht lm cho cc cng ty c xu hng tr
c tc tng trng theo mt t l nht nh.
Vic thc hin chnh sch n nh c tc mang li cho Cng ty nhng li ch

213

+ To tin cho vic tng gi c phiu ca Cng ty trn th trng, do to ra

thu nhp thc t cho c ng.
Nhng Cng ty thc hin tr c tc n nh s to ra s hp dn i vi cc
nh u t kh nng nhn c thu nhp di hnh thc c tc mt cch chc chn,
iu ny to ra mt hnh nh p, n nh kinh doanh ca cng ty, dn n lm tng
gi c phiu ca Cng ty trn th trng v ngc li.
+ To iu kin thun li cho vic qun l, iu hnh hot ng kinh doanh
ca Cng ty.
Thc hin tr c tc n nh dn n n nh thnh phn c ng, to thun li
cho cng tc qun l Cng ty v ngc li.
+ To iu kin chng khon ca Cng ty c nim yt, trao i trn th
trng S giao dch.
Vic tr c tc n nh l mt trong cc iu kin c phiu ca Cng ty
c nim yt trn S giao dch chng khon, to thun li cho Cng ty trong vic
huy ng vn u t trn th trng.
Tuy nhin vic tr c tc n nh lm cho Cng ty khng ch ng trong vic s
dng ngun li nhun li p ng cc nhu cu u t, b sung, tng vn kinh
doanh.
b) Chnh sch thng d c tc
Theo chnh sch ny, cng ty c phn ch thc hin vic chi tr c tc sau khi
u tin gi li li nhun ti u t, m bo c cu huy ng vn ti u cho u
t ca Cng ty.
Nh vy, chnh sch c tc ny b ph thuc vo c hi u t ca cng ty.
L do ch yu la chn chnh sch tr c tc ny l:
- Mt l: Trng hp cng ty ang c nhiu c hi u t tng trng
- Hai l: Cng ty s gim c chi ph s dng vn.
- Ba l: Gip c ng trnh thu hoc hon thu thu nhp c nhn.
-Bn l: Trnh phi phn chia quyn kim sot, biu quyt.
Tuy nhin, nu nh vic gi li li nhun m khng c c hi u t tt s lm
cho thu nhp thc t ca c ng b st gim, nh hng n tm l ca cc nh u
t, dn n nh u t nh gi thp v c th tr gi thp v c phiu ca cng ty.
3.3. Cc qu ca cng ty c phn:
Cc qu ca Cng ty c phn c quy nh ti iu l cng ty. Cng ty c
phn c th trch lp cc qu nh i vi cng ty do nh nc, bao gm: qu d phng
ti chnh, qu khen thng phc li, qu u t pht trin, qu khen thng ban iu
hnh.

214

Mc trch lp li nhun sau thu vo cc qu do i hi ng c ng quyt

nh.
4. S dng cc qu ca doanh nghip
1. Qu pht trin khoa hc v cng ngh ca doanh nghip:
Vic trch lp, qun l, quyt ton vic s dng Qu pht trin khoa hc v
cng ngh ca doanh nghip theo hng dn ca B Ti chnh.
2. Qu u t pht trin c dng b sung vn iu l cho doanh nghip.
3. Qu khen thng c dng :
a) Thng cui nm hoc thng k trn c s nng sut lao ng v thnh tch
cng tc ca mi cn b, cng nhn vin trong doanh nghip.
b) Thng t xut cho nhng c nhn, tp th trong doanh nghip.
c) Thng cho nhng c nhn v n v ngoi doanh nghip c ng gp nhiu
cho hot ng kinh doanh, cng tc qun l ca doanh nghip.
Mc thng theo quy nh ti cc im a, b, c Khon ny do Tng gim c
hoc Gim c quyt nh. Ring im a Khon ny cn c kin ca Cng on
doanh nghip trc khi quyt nh.
4. Qu phc li c dng :
a) u t xy dng hoc sa cha cc cng trnh phc li ca doanh nghip.
b) Chi cho cc hot ng phc li ca tp th ngi lao ng trong doanh
nghip.
c) Gp mt phn vn u t xy dng cc cng trnh phc li chung trong
ngnh hoc vi cc n v khc theo hp ng.
d) S dng mt phn qu phc li tr cp kh khn t xut cho nhng
ngi lao ng k c nhng trng hp v hu, v mt sc, lm vo hon cnh kh
khn, khng ni nng ta hoc lm cng tc t thin x hi.
Vic s dng qu phc li do Hi ng thnh vin hoc Ch tch cng ty quyt
nh sau khi tham kho kin ca cng on doanh nghip.
5. Qu thng Vin chc qun l doanh nghip c s dng thng cho
Ch tch v thnh vin Hi ng thnh vin, Ch tch cng ty, Ban Tng gim c
(Ban Gim c), Kim sot vin, K ton trng doanh nghip. Mc thng do ch s
hu quyt nh gn vi tiu ch nh gi cc chc danh ny v hiu qu hot ng
kinh doanh ca doanh nghip, trn c s ngh ca Ch tch Hi ng thnh vin
hoc Ch tch cng ty.
XI. NH GI DOANH NGHIP

1. Cc yu t tc ng ti gi tr doanh nghip
Trong nn kinh t th trng, doanh nghip cng l mt loi hng ho. V vy,
nhu cu xc nh gi tr i vi loi hng ho ny l mt i hi khch quan. Ngy

215

nay, thng tin v gi tr doanh nghip ngy cng tr nn quan trng i vi chnh ph
cc nc trong vic ra chnh sch kinh t v m; quan trng i vi cc nh u t
trong vic a ra cc quyt nh u t, v cng c bit quan trng i vi cc nh
qun tr doanh nghip trong vic a ra cc chin lc, cc chnh sch v quyt nh
qun tr doanh nghip.
Khi ni n gi tr doanh nghip, ngi ta thng nhc n gi tr doanh nghip
di hai hnh thc: gi tr doanh nghip i vi ch s hu (gi tr vn ch) v gi tr
doanh nghip (hm cha cho tng th). Gi tr doanh nghip c o lng bng cc
khon thu nhp m doanh nghip mang li cho nh u t (gm c ch n v ch s
hu), cn gi tr doanh nghip i vi ch s hu c o lng bng cc khon thu
nhp m doanh nghip mang li cho ch s hu. Nh vy, xc nh gi tr doanh
nghip, ta phi o lng c cc khon thu nhp m doanh nghip mang li, tuy
nhin doanh nghip c th to ra thu nhp hay khng v ln ca thu nhp nh th
no li tu thuc vo nhiu yu t. V vy, c th nh gi tng i chnh xc gi
tr ca doanh nghip, th trc ht cn phi nhn dng v phn tch c cc yu t tc
ng ti gi tr doanh nghip. Khi xem xt cc yu t tc ng, ngi ta thng cp
ti cc yu t sau:
1.1. Cc yu t thuc v mi trng kinh doanh
a) Mi trng kinh doanh tng qut
- Mi trng kinh t
Hot ng ca doanh nghip bao gi cng gn lin vi mt bi cnh kinh t
nht nh. Bi cnh kinh t c nhn nhn thng qua hng lot cc ch tiu kinh t
v m nh: tc tng trng, ch s gi c, t gi ngoi t, ch s chng khon... Mi
s thay i nh ca yu t ny cng s nh hng ti gi tr doanh nghip.
- Mi trng chnh tr
Mi trng chnh tr c s gn b cht ch, tc ng trc tip n hot ng
ca doanh nghip, cc yu t trong mi trng ny thng c cp ti l:
+ Tnh y , ng b, r rng v chi tit ca h thng lut php;
+ Quan im t tng ca Nh nc i vi sn xut kinh doanh...;
+ Nng lc hnh php ca Chnh ph v thc chp hnh php lut ca cc
cng dn v cc t chc sn xut.
- Mi trng vn ho - x hi
Cc yu t nh hng ti gi tr doanh nghip thuc mi trng ny thng
c nhc n, bao gm: nhng quan nim, t tng ca cng ng v li sng, o
c; c cu dn c, gii tnh, tui, mt , s gia tng dn s, thu nhp bnh qun
u ngi, nhim mi trng...
- Mi trng khoa hc - cng ngh

216

Khoa hc - cng ngh ang lm thay i mt cch cn bn cc iu kin v quy

trnh cng ngh v phng thc t chc sn xut kinh doanh trong cc doanh nghip,
qua nh hng ti gi tr doanh nghip.
b) Mi trng c th
- Khch hng
Phn tch khch hng l yu t quyt nh xem xt kh nng pht trin, m
rng sn xut kinh doanh ca doanh nghip. Trong qu trnh hot ng cn phi xc
nh tnh cht, mc bn vng v uy tn ca doanh nghip trong quan h vi khch
hng.
- Nh cung cp
Trong hot ng ca mnh, cc doanh nghip thng phi trng i vo s cung
cp t pha bn ngoi cc loi nguyn, nhin vt liu... Tnh n nh ca ngun cung
cp c ngha quan trng, m bo cho hot ng ca doanh nghip c thng sut.
- Cc hng cnh tranh
Hot ng trong nn kinh t th trng lun tim n cc yu t cnh tranh, s
quyt lit trong cnh tranh c coi l mi nguy c trc tip n s tn ti ca doanh
nghip.
- Cc c quan Nh nc
D quc gia no i na, hot ng ca doanh nghip t nhiu cng t di s
kim tra, gim st ca cc c quan Nh nc nh: c quan thu, hi quan, thanh tra...
To dng mi quan h tt l mt ng lc cho doanh nghip pht trin.
1.2 Cc yu t thuc v ni ti doanh nghip
a) Ti sn trong doanh nghip
Khi xc nh gi tr doanh nghip, mi quan tm hnh u ca nh nh gi l
hin trng ti sn ca doanh nghip, bi nu doanh nghip nhiu ti sn, hm cha
rng doanh nghip c gi tr ln v ngc li.
b) V tr kinh doanh
Mc ch hot ng ca doanh nghip l kinh doanh, m kinh doanh li lun
gn lin vi v tr c th. V vy, c li th v v tr kinh doanh c ngha quan trng
i vi hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip, gip doanh nghip n nh
v pht trin.
c) Uy tn kinh doanh
Uy tn kinh doanh l s nh gi t bn ngoi v sn phm ca doanh nghip,
n c hnh thnh bi nhiu yu t khc nhau t bn trong doanh nghip. Khi sn
phm ca doanh nghip c bn ngoi nh gi cao, th uy tn tr thnh mt ti sn
thc s gp phn to ra gi tr cho doanh nghip.
d) Trnh ngi lao ng

217

Trnh ngi lao ng khng ch c ngha quan trng i vi vic nng cao
cht lng sn phm, m cn c th lm gim chi ph sn xut kinh doanh. Vi
ngha , khi nh gi kh nng tn ti v pht trin, kh nng sng to ra li nhun,
cn thit phi xt n trnh k thut v tay ngh ca ngi lao ng, coi chng nh
mt yu t ni ti quyt nh n gi tr ca doanh nghip.
e) Nng lc qun tr kinh doanh
Nng lc qun tr kinh doanh thng c nh gi trn c s vic thc hin
cc chc nng qun tr, nh: hoch nh, t chc, phi hp, iu khin, kim tra R
rng, nng lc qun tr kinh doanh tt l mt nhn t c tnh quyt nh n chiu
hng pht trin, cng nh kh nng hot ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip.
2. Cc phng php xc nh gi tr doanh nghip
Xc nh gi tr doanh nghip (hay cn gi l nh gi doanh nghip) l s c
tnh vi tin cy cao nht cc khon thu nhp m doanh nghip c th to ra trong
qu trnh sn xut kinh doanh.
Hin nay c hai cch tip cn chnh khi xc nh gi tr doanh nghip: mt l,
trc tip i vo nh gi gi tr ti sn ca doanh nghip; hai l, da trn vic c tnh
dng tin trong tng lai m doanh nghip mang li. Vi 2 cch tip cn nh vy,
chng ta c cc phng php nh gi c bn sau:
2.1. Phng php gi tr ti sn thun
a) C s l lun
+ Doanh nghip cng l mt loi hng ho;
+ S hot ng ca doanh nghip bao gi cng c tin hnh trn c s mt
lng ti sn c thc;
+ Ti sn ca doanh nghip c hnh thnh t hai ngun vn: ch s hu v
vay n v cc khon vn khc.
b) Phng php xc nh
xc nh gi tr doanh nghip, ta i tnh tng gi tr th trng ca s ti sn
m doanh nghip hin ang s dng vo sn xut kinh doanh.
xc nh gi tr doanh nghip i vi ch s hu, p dng cng thc sau:
VE = VA - VD
Trong :
VE: Gi tr doanh nghip thuc v ch s hu;
VA : Tng gi tr ti sn;
VD: Gi tr cc khon n.
Da theo cng thc trn, ngi ta a ra hai cch tnh c th sau:

218

b.1) Cch th nht: Da vo s liu v ti sn v c cu ngun vn phn nh

trn bng cn i k ton ti thi im nh gi xc nh bng cch: ly tng gi tr
ti sn phn nh phn ti sn tr i cc khon n phi tr bn ngun vn.
Gi tr doanh nghip xc nh theo phng php ny thng ch l nhng thng
tin, s liu mang tnh lch s c tnh cht tham kho trong qu trnh vn dng cc
phng php khc.
b. 2) Cch th hai: Xc nh gi tr ti sn theo gi th trng.
xc nh gi tr ti sn theo gi th trng, trc ht ngi ta loi ra khi
danh mc nh gi nhng ti sn khng cn thit v khng c kh nng p ng cc
yu cu ca sn xut kinh doanh. Sau tin hnh nh gi s ti sn cn li theo gi
th trng.
c) u, nhc im ca phng php
- u im:
+ N chng minh c gi tr doanh nghip l mt lng ti sn c tht;
+ Kt qu thng thu c thng l gi tr ti thiu ca doanh nghip;
+ Thch hp vi nhng doang nghip nh, t ti sn v hnh.
- Nhc im:
+ Doanh nghip khng c coi nh mt t chc ang tn ti v cn c th
hon chnh v pht trin trong tng lai, n nh gi trong trng thi tnh;
+ B qua phn ln cc yu t phi vt cht, nhng c gi tr thc;
+ Trong nhiu trng hp, k thut nh gi qu phc tp, chi ph tn km, thi
gian ko di, nht l gi tr li th v tr a l v gi tr thng hiu;
+ Mt s yu t khi xc nh ph thuc tr ch quan ca ngi xc nh hoc
ch quy nh (chng hn nh cc ch ph sn xut d dang hoc chi ph u t d
dang...
Ngoi hai cch xc nh gi tr doanh nghip trn (da vo s sch v da vo
th trng), ngi ta cn c th xc nh gi tr doanh nghip theo cch tnh gi tr
thanh l (cch ny xc nh gi tr doanh nghip da trn gi tr thanh l ti sn ca
doanh nghip; n thng ch p dng cho cc doanh nghip c nguy c ph sn, hot
ng thua l v kh c kh nng sinh li hoc c kh nng sinh li qu thp so vi
tim nng v ti sn s dng), hoc theo cch xc nh gi tr thay th (cch ny xc
nh gi tr doanh nghip da trn chi ph to ra cc ti sn c tnh trng tng t,
cch ny t s dng trong thc t v thng ch ph hp vi nh gi ti sn cho mc
ch bo him).
2.2. Phng php dng tin chit khu (DCF)

219

Phng php dng tin chit khu c c th ho bng ba phng php:

Phng php nh gi c phiu, phng php hin ti ho li nhun, v phng php
hin ti ho cc dng tin thun ca doanh nghip trong tng lai.
C s ca cc phng php ny u xut pht trc tip t quan nim cho rng
gi tr doanh nghip c o bng tng gi tr hin ti ca khon thu nhp m doanh
nghip c th mang li cho nh u t trong tng lai c chit khu theo t sut
sinh li i hi ca nh u t.
a) Phng php nh gi c phiu
Gi tr doanh nghip bng tng gi tr cc loi c phiu m doanh nghip ang
lu hnh.
- Phng php xc nh
Cng thc tng qut xc nh gi tr thc ca cc loi chng khon nh sau:
V0

n
Dt
Dt
D1
D2

...

2
t
t
(1 r) (1 r)
(1 r)
t 1 (1 r)

Trong :
Vo: Gi tr doanh nghip;
Dt: Tng s c tc nm t;
r: T sut sinh li i hi ca nh u t
n: S nm nhn c thu nhp.
Gi nh 1: doanh nghip c th chi tr li tc c phn mt cch n nh
hng nm. Tc l mc li tc trong tng lai lun l mt hng s D v t :
n

n
Dt
1
D

t
t
r
t 1 (1 r)
t 1 (1 r)

V0

Trong :
- Dt: Tng s c tc nm t;
- D : C tc trung bnh mt nm.
Gi nh 2: li tc c phiu chi tr tng u hng nm vi tc l g% (vi
g < r) v t :

V0

D1
rg

Gi nh 3: li tc c phiu chi tr hng nm khc nhau ti nm n, t n+1

tr i gi thit tng u vi tc l g% (vi g < r) v t :
n

V0
t 1

Dt
Vn

t
(1 r)
(1 r ) n

Trong :
- Vn : Gi tr doanh nghip nm n.

220

Vn

Dn1
rg

- u, nhc im ca phng php

+ u im:

y l m hnh u tin tip cn trc tip cc khon thu nhp di hnh

thc li tc c phn;

Phng php ny c bit ph hp vi quan im nhn nhn v nh gi

gi tr doanh nghip ca cc nh u t thiu s;

Thch hp vi doanh nghip c chng khon giao dch trn th trng, xc

nh gi tr doanh nghip bng phng php ti sn thun gp nhiu kh khn v c

gi tr ti sn v hnh.
+ Nhc im:

Vic d bo li tc c phn khng phi l d dng;

Ph thuc vo chnh sch phn chia li tc c phn trong tng lai;

Vic xc nh cc tham s c tnh thuyt phc khng cao (t, n, i, g).

b) Phng php hin ti ho li nhun thun

- C s phng php lun
Gi tr doanh nghip c o bng ln ca cc khon li nhun sau thu m
doanh nghip c th mang li trong sut thi gian tn ti ca doanh nghip.
- Phng php xc nh
Gi tr doanh nghip c tnh bng cng thc:
V0

n
Prt
Pr1
Pr2
Prn

...

2
n
t
(1 r) (1 r)
(1 r)
t 1 (1 r)

Trong :
V0 : Gi tr doanh nghip;
Prt : Li nhun sau thu nm th t;
Do li nhun c gi nh l chia ht cho nh u t, do t l tng trng

nhun sau thu hng nm coi nh bng khng, t , do :

V0

Pr
r

- u, nhc im ca phng php

+ u im:

Thch hp nh gi cc doanh nghip khng c nhiu ti sn khu

hao, kh nng tch lu vn t khu hao v li nhun li l khng ng k, phn ln

li nhun sau thu dng tr cho cc nh u t;

ng gp c bn ca phng php ny cn c b sung bng s thun

li khi d bo tham s li nhun thun;

Vi nhng doanh nghip kh tm thy c hi u t mi.

221

+ Nhc im:

Thiu nhng iu kin nu trn th phng php ny li tr nn khng ph

hp vi c nh u t thiu s v nh u t a s;

Vic iu chnh s liu qu kh rt ra tnh quy lut ca li nhun trong

tng lai cng khng ph hp vi cch nhn chin lc v doanh nghip;

Vic xc nh cc tham s c tnh thuyt phc khng cao (t, n, r, g).

c) Phng php chit khu dng tin thun

- C s phng php lun:
y l phng php xc nh gi tr doanh nghip da trn quan im ca nh
u t a s. Theo quan im ca nh u t a s, mua doanh nghip ging nh vic
i ly mt d n ang c trin khai, mt c hi, theo nh u t sau khi nm
quyn kim sot cn c th iu khin d n. Nh cp trn, gi tr ca cng ty
c quyt nh bng dng tin m cng ty c kh nng to ra trong hin ti v tng
lai. Khi , gi tr doanh nghip c o bng gi tr hin ti ca dng tin thun trong
tng lai.
- Cch xc nh dng tin thun.
Nh cp phn u, c 2 cch tip cn n gi tr doanh nghip l gi tr
doanh nghip tng th v gi tr doanh nghip dnh cho ch s hu. xc nh gi tr
doanh nghip tng th ta s dng dng tin thun ca ton doanh nghip (tc l dng
tin thun ca c ch n v ch s hu), cn gi tr doanh nghip dnh cho ch s hu
ta s dng dng tin thun ca ch s hu.
+ Xc nh dng tin thun ca doanh nghip (FCFF)
Dng tin thun ca doanh nghip l dng tin chnh lch gia dng tin vo
v dng tin ra pht sinh t cc hot ng ca doanh nghip phn chia cho c ch
n v ch s hu ca doanh nghip.
Ni cch khc n phn nh tng dng tin thu nhp ca tt c cc nh u t
vn vo doanh nghip, bao gm c ch n v ch s hu. Do dng tin thun ca
doanh nghip l dng tin trc cc khon thanh ton n nn cn c gi l dng
tin khng vay n (tc khng c n by ti chnh). N khng bao gm khon tit
kim thu t vn vay (tc l chn thu). L do l v khi xc nh chi ph s dng vn
ca doanh nghip th chi ph s dng vn vay a v sau thu, ngha l xem xt
n yu t ny, nn nu tnh thm khon tit kim thu th dng tin s b tnh trng.
C th xc nh dng tin thun ca doanh nghip (FCFF) nh sau:
FCFF = Dng tin vo ca c ch n v ch s hu Dng tin ra ca c ch
n v ch s hu

222

=> FCFF = [ EBIT (1- Thu sut) + Khu hao TSC] [Chi u t mi vo
TSC + Thay i vn lu ng]
+ Xc nh dng tin thun ca ch s hu (FCFE)
Dng tin thun ca ch s hu l dng tin chnh lch gia dng tin vo v
dng tin ra pht sinh t cc hot ng ca doanh nghip phn chia cho ch s hu
ca doanh nghip.
Ni cch khc, n l dng tin sau thu c to ra t cc hot ng ca doanh
nghip dnh cho ch s hu, sau khi hon tr li v vn vay cho cc ch n, chi tr
cc khon chi ph u t mi vo TSC v thay i v nhu cu vn lu ng.
Dng tin thun ca ch s hu c xc nh theo cng thc tng qut:
FCFE = Dng tin vo ca ch s hu Dng tin ra ca ch s hu
=> FCFE = [EBIT(1- Thu sut) - Li vay + Khu hao TSC + Vay n mi]
[Chi u t mi vo TSC + Thay i VL + Tr n gc c]
=> FCFE = [EBIT(1- Thu sut) - Li vay + Khu hao TSC] [Chi u t
mi vo TSC + Thay i VL] + [Vay n mi - Tr n gc c]
chit khu dng tin v hin ti, li sut chit khu i vi dng tin thun
ca doanh nghip ta s dng chi ph s dng vn bnh qun. Cn i vi dng tin
thun dnh cho ch s hu ta s dng li sut chit khu l chi ph s dng vn ch s
hu.
Phng php nh gi da theo dng tin thun ca doanh nghip (FCFF)
Ta c cng thc nh gi doanh nghip nh sau:

FCFFt
t
t 1 (1 r0 )

V0

Trong :
V0: Gi tr doanh nghip (gm c gi tr ca ch n v ch s hu)
FCFFt : Dng tin thun ca doanh nghip nm t
r0 : Chi ph s dng vn bnh qun ca doanh nghip. Chi ph s dng vn
bnh qun ca doanh nghip c tnh theo phng php bnh qun gia quyn gia chi
ph s dng vn vay sau thu v chi ph s dng vn ch s hu.
Gi nh 1: Dng tin thun doanh nghip c nh hng nm v t . Vy
gi tr doanh nghip i vi cc nh u t l:
V0

FCFF
r0

Gi nh 2: Dng tin thun tng u hng nm vi tc l g% (vi g < r)

v t . Vy gi tr doanh nghip i vi cc nh u t l:
FCFF1
223 r0 g
V0

 Gi nh 3 Dng tin thun vn ch hng nm tng khng u nhau n

nm n, t nm n + 1 tr i tng vi tc n nh l g%, t v g < r. Vy gi tr
doanh nghip i vi cc nh u t:
n

V0
t 1

FCFFt
Vn

t
(1 r0 ) (1 r0 ) n

Vn

FCFFn 1
r0 g

Sau khi tnh ton c gi tr doanh nghip tng th, ngi ta ly gi tr doanh
nghip tr i gi tr catng n phi tr v gi tr c phn u i s ra c gi tr
doanh nghip thuc c ng thng.
Phng php nh gi theo dng tin thun vn ch (FCFE)
Ta c cng thc nh gi doanh nghip ca ch s hu nh sau:

VE =
t =1

FCFEt
(1 + re )t

Trong : V l gi tr doanh nghip ca ch s hu

e

r l chi ph s dng vn ch s hu
Chng ta c cc gi nh nh sau:
Gi nh 1: Dng tin thun vn ch c nh hng nm v t . Vy gi
tr doanh nghip i vi ch s hu:
VE

FCFE
re

Gi nh 2: Dng tin thun vn ch tng u hng nm vi tc l g%

(vi g < r) v t . Vy gi tr doanh nghip i vi ch s hu:
VE

FCFE1
re g

Gi nh 3: Dng tin thun vn ch hng nm tng khng u nhau n

nm n, t nm n + 1 tr i tng vi tc n nh l g%, t v g < r. Vy gi tr
doanh nghip i vi ch s hu:
n

VE
t 1

FCFE t
Vn

t
(1 re ) (1 re ) n

224

Vn

FCFEn 1
re g

- u, nhc im ca phng php

+ u im:

Doanh nghip coi nh mt d n u t ang trin khai, mi nh u t

nhn nhn tng lai ca d n ny khc nhau;

Gi tr doanh nghip l mc gi cao nht nh u t c th mua;

Gii thch r v sao doanh nghip ny li c gi tr cao hn doanh nghip

N ch ra nhng c s mi nh u t c th tu m pht trin

kia?
nhng tng ca mnh nu s hu doang nghip;

Quan nim v dng tin trnh c vic iu chnh s liu k ton sao cho

c th phn nh ng thi im pht sinh cc khon tin.

+ Nhc im:

Kh khn trong khi d bo cc tham s: i, n;

i vi cc doanh nghip khng c chin lc kinh doanh hoc c nhng khng

r rng th kh p dng phng php ny;

i hi ngi nh gi phi c chuyn mn trong lnh vc thm nh d

n u t;

i hi phi c mt lng thng tin ln.

2.3. Phng php Goodwill (xc nh li th thng mi)

a) C s l lun
+ Gi tr doanh nghip khng ch bao gm gi tr ti sn hu hnh m gm c
gi tr ti sn v hnh;
+ Mt doanh nghip c th t t sut li nhun cao hn t sut li nhun trung
bnh ca ngnh ngh m doanh nghip ang hot ng, bi v doanh nghip c ti
sn v hnh. Cho nn, gi tr ti sn v hnh ca doanh nghip chnh l gi tr hin ti
ca dng siu li nhun m doanh nghip thu c trong tng lai.
b) Phng php xc nh: Da trn c s l lun trn, ngi ta c th tnh ra
gi tr doanh nghip bng tng gi tr cc ti sn hu hnh v ti sn v hnh.
V = VE + GW
n

GW
t 1

Pt i At n SPt

t
(1 r )t
t 1 (1 r )

Trong :
+ V: Gi tr doanh nghip;
+ VE: Gi tr ti sn hu hnh (tnh theo phng php ti sn thun);
+ GW: Gi tr ti sn v hnh, cn gi l li th thng mi;
+ Pt: Li nhun nm t ca doanh nghip;

225

+ i: T sut li nhun trung bnh ca ti sn a vo sn xut kinh doanh;

+ At: Gi tr ti sn nm t m doanh nghip a vo sn xut kinh doanh;
+ SPt: siu li nhun nm t;
+ r: t l chit khu;
+ t: th t nm;
+ n: s nm.
c) u, nhc im ca phng php
- u im:
+ Xc nh gi tr doanh nghip bao gm c gi tr ti sn v hnh;
+ Phng php GW xc nh gi tr doanh nghip trn c s c tnh n c li
ch ca ngi mua v ngi bn;
Vi c s l lun cht ch, gi tr doanh nghip tnh theo phng php nh lng GW bao gi cng mang li mt s tin tng vng chc hn.
- Nhc im:
+ Lp lun v siu li nhun thiu c s d bo thi hn (n) v thiu cn c
xy dng cc gi thuyt v li nhun tng lai;
+ N cng khng trnh khi nhng hn ch ca phng php gi tr ti sn
thun v phng php hin ti ho li nhun (nghin cu phn sau);
+ GW c bin dao ng rt ln trc nhng thay i nh ca r.

BI TP TI CHNH DOANH NGHIP THAM KHO

Bi s 1
Doanh nghip X d nh u t 1.000 triu ng vo mt phn xng sn xut
mi; trong , u t v TSC l 800 triu ng v u t v vn lu ng thng
xuyn l 200 triu ng. Cng sut theo thit k ca phn xng l 5.500 sn
phm/nm. Chi ph c nh kinh doanh cha k chi ph khu hao l 100 triu
ng/nm. Chi ph bin i cho mt sn phm l 50.000 ng, gi bn mt sn phm
(cha c thu gi tr gia tng) l 100.000 ng.

226

1. Hy cho bit doanh nghip c ho vn khng nu doanh nghip s dng

hon ton vn ch s hu u t?.
2. Nu doanh nghip u t 50%, hoc u t hon ton bng vn vay vi li
sut 10%/nm. Khi doanh nghip c ho vn khng?
Bit rng: doanh nghip p dng phng php khu hao ng thng; thi gian
s dng hu ch ca TSC l 8 nm v np thu gi tr gia tng theo phng php
khu tr.
Bi s 2
Cng ty X chuyn sn xut linh kin in t c ti liu sau:
I. Ti liu nm bo co:
1. Sn lng tiu th trong nm l 50.000 linh kin vi gi bn cha c thu gi
tr gia tng l 120.000 ng/ linh kin.
2. Chi ph sn xut kinh doanh:
- Tng chi ph c nh: 200 triu ng.
- Chi ph bin i: 115.000 ng/ linh kin.
II. Ti liu nm k hoch
1. u nm, doanh nghip d kin i mi dy chuyn cng ngh nng cp ti
sn c nh v do vy phi u t tng thm 350 triu ng (Gi nh thi gian thc
hin cng vic ny l khng ng k).
2. Vic thc hin vic i mi ny c th gim bt c chi ph bin i l
1.000 ng/ linh kin, ng thi c th tng thm sn lng sn xut v tiu th ln
mc 60.000 linh kin vi gi bn nh nm trc.
Yu cu:
a) Hy xem xt sn lng ho vn trc li vay nm k hoch c s thay i
no khng so vi nm bo co?
b) Li nhun trc li vay v thu nm k hoch thay i nh th no so vi
nm bo co?
c) Theo tnh ton ca mt nh qun l cng ty, nu nm k hoch cng ty thc
hin i mi cng ngh nh nu ng thi gim bt gi bn i 1.000 ng/linh kin
th c th tng thm c lng tiu th l 10.000 linh kin. Hy cho bit cng ty c
nn thc hin nh vy khng?
Bit rng: T l khu hao ti sn c nh bnh qun l 10%/nm.
Bi s 3
Cng ty ch bin lm sn B mua mt thit b sy g ca Nht Bn theo gi FOB
ti cng Osaka l 150.000 USD bng vn vay ca VietcomBank vi li sut 5%/nm.
Trng lng ca thit b (k c bao b) l 100 tn. Chi ph vn chuyn thit b t cng
Osaka v cng Hi Phng l 50 USD/tn. Ph bo him thit b trn ng vn chuyn

227

l 2%. Chi ph vn chuyn, bc d thit b v ti cng ty l 30 triu ng. Chi ph lp

t, chy th v cc chi ph khc l 28 triu ng. Thi gian k t khi m L/C cho ti
khi a thit b vo lm vic l 12 thng (thi hn vay vn theo hp ng tn dng l
12 thng v tr li 1 ln cng vn gc). Thit b ny khi nhp khu v phi chu thu
nhp khu vi thu sut 20% v chu thu gi tr gia tng vi thu sut 5%.
T gi ngoi t l 20.000 /USD ti thi im vay, t gi ny c s bin ng
khng ng k.
Da theo h s thit k v c im k thut ca thit b, cng ty xc nh thi
gian s dng hu ch ca thit b l 5 nm
Bit rng: Cng ty np thu gi tr gia tng theo phng php khu tr.
Yu cu:
1. Xc nh nguyn gi ca thit b sy g nhp khu?
2. Tnh mc khu hao hng nm theo phng php ng thng?
3. Tnh mc khu hao hng nm theo phng php s d gim dn c iu
chnh?
Bi s 4
Cng ty X chuyn sn xut sn phm A c ti liu sau:
A. Ti liu nm bo co:
1. Tng nguyn gi ti sn c nh c lin quan n hot ng sn xut kinh
doanh u nm: 1.500 triu ng, trong nguyn gi TSC phi khu hao: 1.400
triu ng. Gi tr hao mn lu k u nm: 400 triu ng
2. Sn lng tiu th trong nm l 50.000 sn phm vi gi bn cha c thu
gi tr gia tng l 150.000 ng/sn phm.
3. Chi ph sn xut kinh doanh trong nm:
a) Tng chi ph c nh (cha k chi ph khu hao TSC): 80 triu ng
b) Chi ph khu hao TSC: 140 triu ng
c) Chi ph bin i: 140.000 ng /sn phm
4. Trong nm khng c s bin ng tng gim no v ti sn c nh.
5. Vn lu ng bnh qun trong nm l: 500 triu ng
B. Ti liu nm k hoch
1. Thng 1 doanh nghip d kin u t nng cp dy chuyn cng ngh v
phi u t thm 600 triu ng (thi gian nng cp khng ng k).
2. Vic thc hin i mi ny c th gim bt c chi ph bin i l 2.000
ng/sn phm, ng thi c th tng thm sn lng sn xut v tiu th ln mc
60.000 sn phm.

228

3. Tng chi ph c nh kinh doanh cha k chi ph khu hao TSC v gi bn

vn nh nm trc.
4. Vn lu ng d kin chu chuyn tng thm c 1 vng so vi nm bo
co.
Yu cu:
a) Hy xem xt sn lng ho vn nm k hoch c s thay i no khng so
vi nm bo co?
b) Li nhun trc li vay v thu nm k hoch thay i nh th no so vi
nm bo co?
c) Hy xc nh t sut li nhun trc li vay v thu trn vn kinh doanh ca
nm bo co v nm k hoch?
Bit rng: T l khu hao bnh qun cc loi TSC ca doanh nghip l
10%/nm.
Bi s 5
Mt cng ty c phn chuyn sn xut kinh doanh loi sn phm A c tnh hnh
sau:
1. Tng s vn kinh doanh cui nm N l 5000 triu ng; trong : s vn
vay l 2000 triu ng, li sut vay vn bnh qun l 10%/nm.
2. Cng ty d kin trong nm ti (nm N+1) s sn xut v tiu th 50.000 sn
phm vi gi bn cha c thu GTGT l 200.000 ng/sn phm. Chi ph sn xut
kinh doanh trong nm nh sau:
- Chi ph bin i cho mt n v sn phm l 150.000 ng/sn phm.
- Tng chi ph c nh kinh doanh l 200 triu ng.
3. Cng ty hin ang xem xt d n u t nng cp dy truyn thit b sn xut
vi s vn u t vo TSC l 300 triu ng (khng cn b sung VL). Thi gian
nng cp thit b coi nh khng ng k. Ton b chi ph u t nng cp ny s khu
hao trong 3 nm theo phng php ng thng.
4. Nu thc hin vic u t trn, s sn phm tiu th v gi bn sn phm
trong nm ti vn nh d kin, nhng chi ph bin i/n v sn phm s gim 10%
so vi trc khi u t.
Yu cu:
1. Tnh t sut sinh li kinh t ca ti sn (BEP) trc khi thc hin u t v
sau khi thc hin u t?
2. Nu cng ty quyt nh vay vn ngn hng vi li sut 10%/nm thc
hin d n u t ny th t sut li nhun sau thu trn vn ch s hu (ROE) l bao
nhiu?
Bit rng: Cng ty phi np thu thu nhp vi thu sut 25%.

229

Bi s 6
Cng ty X cn mua mt xe t ti loi 3 tn, ang cn nhc la chn phng
thc thanh ton do bn bn a ra nh sau:
- Phng thc 1: phi tr s tin l 300 triu ng nu tr ton b tin hng mt
ln vo thi im nhn xe.
- Phng thc 2: phi tr s tin l 400 triu ng nu tr lm 4 ln, mi ln tr
100 triu ng. K tr tin theo tha thun ln lt l 1 nm, 2 nm, 3 nm v 4 nm
k t lc nhn xe.
Theo bn, cng ty X nn mua xe theo phng thc thanh ton no, bit rng li
sut ngn hng n nh l 15%/nm theo phng thc tnh li kp v cng ty c kh
nng thanh ton ngay ton b tin hng.
Bi s 7
B Hng d nh mua li mt cn h c din tch 150m 2 thuc khu th Trung
Vn vi gi gc 11 triu ng/m2 v phi tr thm 100 triu ng tin chnh lch. Vic
thanh ton tin nh s thc hin nh sau:
- 50% thanh ton ngay khi k hp ng.
- 30% thanh ton sau 1 nm k t khi k hp ng.
- 20% thanh ton khi bn giao nh.
Thi gian k hp ng l u nm 2008 v thi hn giao nh l cui nm 2009.
S tin chnh lch s thanh ton ngay sau khi k hp ng. B Hng hin ch c s
tin bng 20% tng gi tr cn nh. S tin cn li b s vay ngn hng Habubank
trong thi gian 5 nm k t thi im k hp ng mua nh. Ngn hng cho b Hng
vay tng t theo tin thanh ton. B Hng d kin s tr ngn hng c gc v li
hng thng vi li sut c nh 1%/thng.
Yu cu:
1. Xc nh s tin b Hng phi tr hng thng cho ngn hng trong khong
thi gian t khi k hp ng n khi thanh ton ln th hai?
2. Nu b Hng ch phi vay thanh ton ht s tin ca ln mt, v khi nhn
bn giao nh c ngi mua li cn nh ngay vi gi 15 triu ng/m 2, Theo bn, b
Hng c nn bn ngi nh khng?
Bi s 8
Cng ty X ang lp k hoch u t vo mt loi chng khon c ti liu d
kin nh sau:

230

Xc sut
T sut sinh li
0,1
-10%
0,2
5%
0,3
10%
0,4
25%
Hy cho bit t sut sinh li trung bnh v cho bit mc ri ro khi u t loi
chng khon ny?
Bi s 9
Cng ty M ang xem xt vic u t vo mt trong 2 c phiu thng. D tnh
xc sut v t sut sinh li ca hai c phiu ny nh sau:
C phiu thng A
C phiu thng B
Xc sut
T sut sinh li
Xc sut
T sut sinh li
0,3
11%
0,2
-5%
0,4
15%
0,3
6%
0,3
19%
0,3
14%
--0,2
22%
Da trn mc ri ro v t sut sinh li, hy cho bit cng ty nn la chn
u t vo c phiu no th tt hn?
Bi s 10
Theo d on ca cc nh u t th t sut sinh li ca 2 loi c phiu A v B
vo nm 2008 s thay i theo phn b xc sut sau:
C phiu A
C phiu B
Xc sut
T sut sinh li
Xc sut
T sut sinh li
0,25
20%
0,25
20%
0,5
30%
0,5
25%
0,25
40%
0,25
30%
Yu cu:
a) Xc nh t sut sinh li k vng ca mi loi c phiu?
b) u t vo c phiu no s c nhiu ri ro hn? V sao?
c) Gi nh c mt nh u t quyt nh u t 60% vo c phiu A v 40%
vo c phiu B. Hy xc nh ri ro ca danh mc u t trn?
Bi s 11
ng A ang xem xt u t vo hai loi c phiu: X v Y. Sau khi lin h vi
cng ty chng khon Kim Long, ng c c thng tin v t sut sinh li k vng v
lch chun t sut sinh li k vng ca hai c phiu trn nh sau:
Ch tiu
T sut sinh li k vng (%)
lch chun (%)

C phiu X
13,8
3,6

231

C phiu Y
21,2
9,5

 hn ch ri ro, ng A quyt nh u t vo mt danh mc tr gi 120 triu

ng gm 58% c phiu X v 42% c phiu Y. Vi t cch l nh t vn ti chnh, bn
hy gip ng A xc nh:
a) T sut sinh li k vng ca danh mc u t trn?
b) Ri ro ca danh mc u t tng hay gim so vi u t vo mt trong hai c
phiu c bit? Bit rng h s tng quan t sut sinh li gia hai c phiu X v Y l
0,3.
Bi s 12
Doanh nghip A c mt d n u t xy dng thm 1 phn xng v c ti
liu nh sau:
1. D ton vn u t:
- u t vo TSC l 200 triu ng
- Nhu cu vn lu ng thng xuyn cn thit d tnh bng 15% doanh thu
thun . Ton b vn u t b ngay 1 ln.
2. Thi gian hot ng ca d n l 4 nm.
3. Doanh thu thun do phn xng a li d kin hng nm l 400 triu ng
4. Chi ph hot ng kinh doanh hng nm ca phn xng
- Chi ph bin i bng 60% doanh thu thun
- Chi ph c nh (cha k khu hao TSC) l 60 triu ng/nm.
5. D kin cc TSC s dng vi thi gian trung bnh l 4 nm v c khu
hao theo phng php ng thng. Gi tr thanh l l khng ng k.
6. S VL ng ra d tnh thu hi ton b vo cui nm th 4
7. Doanh nghip phi np thu thu nhp vi thu sut 25%.
Yu cu:
a) Xc nh gi tr hin ti thun ca d n?
b) Xc nh t sut doanh li ni b ca d n? Da trn tiu chun ny cho
bit c nn la chn d n khng?
Bit rng: Chi ph s dng vn ca d n l 12%/nm
Bi s 13
Mt cng ty ang xem xt kh nng u t mt trong hai d n sau:
- D n A c vn u t ban u l 3.600 triu ng, thi gian hot ng l 10
nm v to ra thu nhp rng mi nm l 800 triu ng.
- D n B c vn u t ban u l 1.500 triu ng v to ra thu nhp rng
mi nm l 370 triu ng trong 10 nm.
Yu cu:
a) Cng ty nn la chn d n no nu xt theo tiu chun NPV? tiu chun
IRR?

232

b) Hy xc nh t sut chit khu lm cn bng NPV ca hai d n trn v xc

nh gi tr NPV ti im cn bng?
Bit rng: Chi ph s dng vn ca cng ty l 12%. C 2 d n u thc hin
b vn u t ton b mt ln.
Bi s 14
Cng ty c phn A ang xem xt mt d n u t xy dng mt phn xng
mi sn xut sn phm H. Thi gian hot ng ca d n l 4 nm. Ti liu lin quan
n d n nh sau:
1. D ton vn u t ban u vo TSC l 1200 triu ng (b vn ngay mt
ln), vn lu ng thng xuyn bng 20% doanh thu thun.
2. D kin sn lng sn xut v tiu th ca d n nh sau:
Ch tiu
Nm 1
Nm 2
Nm 3
Nm 4
Sn lng
1500
1550
2000
2000
3. Gi bn n v sn phm cha c thu gin thu l 900.000 ng/sn phm
4. D kin chi ph sn xut kinh doanh hng nm:
- Tng chi ph c nh kinh doanh (cha k khu hao TSC): 100 triu ng
- Chi ph bin i bng 50% doanh thu thun
5. TSC u t ban u d kin khu hao trong 4 nm theo phng php s d
gim dn c iu chnh (2 nm cui khu hao theo phng php ng thng). Gi tr
thu hi thanh l l khng ng k.
6. S vn lu ng d kin thu hi ton b mt ln vo cui nm th 4.
Yu cu:
Theo tiu chun NPV hy cho bit cng ty c nn thc hin d n u t
khng? Gii thch ngha ca kt qu va tnh c?
Bit rng: - Chi ph s dng vn ca d n l 10%/nm,
- Thu sut thu thu nhp doanh nghip l 25%.

Bi s 15
Cng ty H ang xem xt mt d n u t c vng i ca d n l 5 nm, cc
ti liu lin quan nh sau:
1. D ton vn u t ban u vo TSC l 1.000 triu ng, u t v vn lu
ng thng xuyn l 200 triu ng.
2. Cui nm th 2 s u t nng cp dy chuyn sn xut chi ph nng cp 300
triu ng. Theo vn lu ng thng xuyn b sung thm l 50 triu ng.
3. D kin s lng sn phm sn xut, tiu th trong cc nm khi thc hin d
n nh sau:

233

Nm 1: 8.000 sn phm
Nm 2: 8.000 sn phm
Nm 3: 10.000 sn phm
Nm 4: 10.500 sn phm
Nm 5: 10.500 sn phm
Gi bn n v sn phm cha c thu GTGT l: 100.000 ng/sn phm
4. D kin chi ph sn xut kinh doanh hng nm:
- Tng chi ph c nh(cha k khu hao TSC): 50 triu
- Chi ph bin i trn mt n v sn phm bng 50% gi bn cha c thu.
5. TSC u t ban u d kin khu hao theo phng php s d gim dn c
iu chnh (hai nm cui p dng phng php khu hao ng thng), h s iu
chnh bng 2,0. S vn u t nng cp dy chuyn c thu hi u nhau trong 3
nm cui mi nm l 100 triu ng. Gi tr thanh l TSC c tnh nm cui cng
khi thc hin d n l 30 triu ng.
6. S vn lu ng d kin s thu hi vo cui nm cui cng khi thc hin d
n.
Yu cu:
Theo tiu chun gi tr hin ti thun, hy cho bit d n c c chp thun
u t khng?
Bit rng: - Chi ph s dng vn ca d n l 12%
- Thu sut thu TNDN l 25%.
Bi s 16
Cng ty Ezzell c kt cu ngun vn c coi l ti u nh sau:
- Vn vay (vay di hn)
: 45%
- Vn ch s hu
: 55% (khng k c phn u i)
Tng cng
: 100%
Cng ty d kin, trong nm ti t c li nhun sau thu l 2,5 triu USD.
Thi gian va qua, Cng ty thc hin chnh sch chi tr c tc vi h s chi tr l 0,6
ca li nhun v cng ty tip tc duy tr h s ny. Ngn hng tho thun vi Cng ty
c vay theo mc vay v li sut nh sau:
Khon vay
Li sut
T 0$- 500.000$
9%
T 500.001$ -900.000$
11%
T 900.001$ tr ln
13%
Thu sut thu thu nhp l 40%; gi th trng hin hnh ca 1 c phn l 22$;
li tc 1 c phn nm trc l 2,20$ v t l tng c tc mong i l 5%/nm. Chi ph
pht hnh c phiu mi l 10%. Trong nm ti, Cng ty c cc c hi u t nh sau:

234

DA

VT
(USD)

Dng tin thun

hng nm (USD)

Vng i ca DA
(nm)

IRR
(%)

1
2
3
4
5

675.000
155.401
8
...
900.000
268.484
5
15%
375.000
161.524
3
...
562.500
185.194
4
12%
750.000
127.351
10
11%
Yu cu:
Xc nh nhng d n no c chp nhn. xem xt, hy phn tch bng
cch tr li cc cu hi sau:
1. C bao nhiu im gy ca ng chi ph cn bin. Ti quy m vn no th
im gy xut hin ? Nguyn nhn?
2. Xc nh chi ph bnh qun s dng vn trong mi khong gy?
3. Tnh IRR ca d n 1 v 3.
4. D n no l d n c chp nhn.

HNG DN GII BI TP THAM KHO

Bi s 1
Yu cu: Nm chc cng thc xc nh sn lng ho vn kinh t, sn lng
ho vn ti chnh, ni dung chi ph c nh, chi ph bin i.
p s:
1. QHV = 4000 sp => ho vn
2. Nu u t 50% vay n: QHV =5000 sp => ho vn
Nu u t ho ton vn vay: QHV = 6000 sp => khng ho vn

235

Bi s 2
Yu cu: Nm chc cch xc nh sn lng ho vn, li nhun trc li vay
v thu (EBIT).
p s:
a) QHV0 = 40.000 sn phm
QHV1 = 39.166 sn phm
b) EBIT1 tng 75 triu ng
c) Xc nh EBIT1 trn c s a ra kt lun.
Bi s 3
Yu cu: Nm chc cch xc nh nguyn gi TSC v s tin khu hao TSC
theo phng php s d gim dn c iu chnh.
p s
1. Nguyn gi thit b: = 4.000 triu ng
2. T xc nh s tin trch khu hao hng nm theo phng php s d gim
dn.
Bi s 4
Yu cu:
- Nm chc cch xc nh sn lng ho vn, li nhun trc li vay v thu
- Nm chc cch xc nh t sut li nhun trc li vay v thu trn vn kinh
doanh.
p s:
a) Q0 = 22.000 sn phm
Q1 = 23.333 sn phm
b) EBIT nm k hoch tng 160 triu ng so vi nm bo co.
c) T sut li nhun trc li vay v thu trn VKD:
Tso = 18,3 %
Ts1= 25,54 %
Bi s 5
Yu cu: Nm chc cch xc nh T sut sinh li kinh t ca ti sn (ROA E);
t sut li nhun vn ch s hu (ROE).
p s:
1. Trc khi u t: ROAE = 46%
Sau khi u t: ROAE = 56%
2. Nu u t bng vn vay: ROE = 62%
Bi s 6
Yu cu: Nm chc cch xc nh gi tr hin ti ca khon tin, mt chui tin
t ng nht.

236

p s:
PV1 = 300 triu ng
PV2 = 285,33 triu ng.--> La chn cch 2.
Bi s 7
Yu cu: Nm vng cch xc nh s tin tr theo k hn.
1. Xc nh s tin b Hng phi tr hng thng cho ngn hng:
Gi tr cn nh: 11 x 150 = 1.650 tr

Thanh ton ln 1: 1.650 x 50% = 825 tr

B Hng c:

1.650 x 20% = 330 tr

Vay ngn hng:

825 - 330 = 495 tr

S tin b Hng phi tr hng thng cho Ngn hng: Gc + li

Thanh ton gc: 495 : 5 : 12 = 8,25 tr/thng
n v tnh: tr
Thng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

D u thng Thanh ton gc Thanh ton li D cui thng

495,00
8,25
4,9500
486,75
486,75
8,25
4,8675
478,50
478,50
8,25
4,7850
470,25
470,25
8,25
4,7025
462,00
462,00
8,25
4,6200
453,75
453,75
8,25
4,5375
445,50
445,50
8,25
4,4550
437,25
437,25
8,25
4,3725
429,00
429,00
8,25
4,2900
420,75
420,75
8,25
4,2075
412,50
412,50
8,25
4,1250
404,25
404,25
8,25
4,0425
396,00
Tng
99,00
53,955
396,00
2
2. Xem xt vic bn cn nh: 15 tr/m
Tng s tin b Hng phi tr cho cn nh: 1.650 + 53,955 + 100 = 1.803,955

tr
Tng ng 12,03 tr/m2
KL: nn bn
Bi s 8
Yu cu: Nm vng cch xc nh t sut sinh li k vng, phng sai v
lch chun ca mt khon mc u t.
p s:
- TS sinh li k vng = 13%.
- Phng sai: = 178,9%

237

 lch chun = 13,3% => bin dao ng xoay quanh t sut sinh li k
vng l 13%, => ri ro cao.
Bi s 9
Yu cu: Nm vng cch xc nh phng sai v lch chun ca mt danh
mc u t.
p s: C phiu A c la chn.
Bi s 10
Yu cu: Nm vng cch xc nh phng sai v lch chun ca mt danh
mc u t. Cn c nh gi mc ri ro ca khon mc u t.
Cch gii:
a) T sut sinh li k vng ca c phiu A:
0,25 x 20% + 0,5 x 30% + 0,25 x 40% = 30%
T sut sinh li k vng ca c phiu B:
0,25 x 20% + 0,5 x 25% + 0,25 x 30% = 25%
b) Phng sai v lch tiu chun ca c phiu A:
T sut sinh
li (%)
20
30
40

lch so vi t sut Bnh phng Xc sut

sinh li k vng
lch
xy ra
-10
100
0,25
0
0
0,5
10
100
0,25
Phng sai =
lch chun =
Phng sai v lch tiu chun ca c phiu B:

Xc sut x bnh
phng lch
25
0
25
50
7,071

T sut sinh
li (%)
20
25
30

lch so vi t sut Bnh phng Xc sut

Xc sut x bnh
sinh li k vng
lch
xy ra
phng lch
-5
25
0,25
6,25
0
0
0,5
0
5
25
0,25
6,25
Phng sai =
12,5
lch chun =
3,536
V hai c phiu ny c t sut sinh li k vng khc nhau, nn so snh mc
ri ro, ta phi s dng h s phng sai:
CV A

7,071
0,2357
30

CV B

3,536
0,1414
25

V CVA>CVB => C phiu A c mc ri ro cao hn c phiu B

c. COV(A,B) = 0,25 x (-10) x (-5) + 0,5 x 0 x 0 + 0,25 x 10 x 5 = 25
Phng sai ca danh mc: (0,6)2 x 50 + (0,4)2 x 12,5 + 2 x 0,6 x 0,4 x 25 = 32
lch chun: 5,66%

238

Bi s 11
Yu cu: Nm vng cch xc nh TSSL k vng, phng sai v lch chun
ca mt chng khon v danh mc u t. Cn c nh gi mc ri ro ca danh
mc u t.
p s :
a) T sut sinh li k vng ca danh mc = 16,91%
b) Phng sai ca danh mc = 25,2785
lch chun danh mc: 5,03%
H s phng sai ca c phiu X = 0,261
H s phng sai ca c phiu Y = 0,4481
H s phng sai ca danh mc = 0,2975
Ri ro ca danh mc tng ln so vi ch u t vo c phiu X v gim i so
vi ch u t vo c phiu Y
Bi s 12
Yu cu: Nm vng cch xc nh dng tin ca d n u t; gi tr hin ti
thun v t sut doanh li ni b ca d n u t.
Cch gii:
1. NPV ca d n?
- VL = 400tr x 15% = 60 triu ng
- Tng chi ph bin i hng nm = 400 x 60% = 240 triu ng
- Khu hao TSC = 200:4 = 50 triu ng
TT
I
1
2
II
1
2
a
b
c
3
4
5
III
IV
V
1
2
VI

Ni dung
Dng tin ra cu DAT
u t vo TSC
u t vo VL thng xuyn
Dng tin thun vn hnh
Doanh thu
Chi ph hot ng
Chi ph c nh (cha k khu hao)
Chi ph bin i
Khu hao TSC
Li nhun trc thu
Li nhun sau thu
Dng tin thun vn hnh
Thu hi VL
Dng tin vo ca d n
Gi tr hin ti
VT
Thu nhp ca d n
NPV ca d n
2. Xc nh IRR ca d n?

Nm 0 Nm 1
-260
-200
-60

Nm 2

Nm 3

Nm 4

400
350
60
240
50
50
37,5
87,5

400
350
60
240
50
50
37,5
87,5

400
350
60
240
50
50
37,5
87,5

87,5

87,5

87,5

400
350
60
240
50
50
37,5
87,5
60
147,5

260
303,9
+43,9

239

IRR 19,15%> r =12%=> chn d n

Bi s 13
Yu cu: Nm vng cch xc nh gi tr hin ti thun v t sut doanh li ni
b ca d n u t; im cn bng (bng quang) NPV ca 2 d n:
p s:
a) NPV a = 920 Tr; NPV b = 590,574 Tr
=> IRR A 17,97% ; IRR B 21,25%
- Theo tiu chun NPV => Chn A, loi B
- Theo tiu chun IRR => Chn B, loi A
b) T l chit khu cn bng rc
800

1 (1 rc ) 10
1 (1 rc ) 10
3.600 370
1.500
rc
rc

=> rc 15,73%
NPVA = NPVB = 306,976 Tr.
Bi s 14
Yu cu: Nm vng cch xc nh dng tin ca d n u t; gi tr hin ti
thun v t sut doanh li ni b ca d n u t.
p s: NPV = 568,18 tr >0. Nn thc hin d n
Bi s 15: Tng t bi 14.
p s: NPV = 31,08 triu
Bi s 16
Yu cu: Nm vng cch xc nh im gy, chi ph s dng vn ca tng
ngun vn v chi ph s dng vn bnh qun.
Cch gii:
1. im gy v quy m vn xut hin im gy
- im gy s dng li nhun ti u t.
2,5 ( 1 0,6)
= 1,818.182 tr
55%
- im gy s dng vn vay vi li sut 9%.
=

0,5 tr
= 1,111111 tr
45%
- im gy s dng vn vay vi li sut 11%
=

= 1,111111 +

0,4
45%

= 1,999 tr (= 2 tr)

Hoc
=

0,5 + 0,4
45%

= 2,0 tr

240

Nh vy c 3 im gy v cc im tng ng vi quy m vn:1,111111 tr;

1,818182 tr v 2 tr
2. Chi ph bnh qun ca mi khong vn
2,2 x (1 + 0,05)
+ 5% = 15,5%
22
2,2 x (1 + 0,05)
+ Chi ph s dng c phiu mi
+ 5% = 16,67%
22 (1 10%)
+ Chi ph s dng vn vay vi li sut 9%
: 9% x (1 40%) = 5,4%
+ Chi ph s dng vn vay vi li sut 11%
: 11% x (1 40%) = 6,6%
+ Chi ph s dng vn vay vi li sut 13%
: 13% x (1 40%) = 7,8%
- Chi ph bnh qun SDV trong khong t 1 n 1,111111tr:
WACC1 = (45% x 5,4%) + (55% x 15,5%) = 10,96%
T 1,111112 tr n 1,818182 tr: WACC2 = (45% x 6,6%) + (55% x 15,5%) =
+ Chi ph s dng li nhun li

11,5%
T 1,818183 tr n 2,0tr: WACC 3 = (45% x 6,6%) + (55% x 16,67%) =
12,14%
Trn 2,0 tr: WACC4 = (45% x 7,8%) + (55% x 16,67%) = 12,68%
3. IRRDA1 = 16,0962%
IRRDA3 = 14,068% ( = 14,07%)
4. i chiu nhu cu vn, IRR ca cc d n v s lng vn, chi ph s dng
vn ca cc ngun vn c th rt ra: Cc d n c chp thun: D n 1, D n 2,
D n 3.

241

DANH MC TI LIU THAM KHO

I. i vi doanh nghip
1. Lut doanh nghip nm 2014.
3. Thng t 45/2013/TT-BTC ngy 25/04/2013 ca B trng B Ti chnh v
hng dn ch qun l, s dng v trch khu hao TSC.
4. Thng t s 228/2009/TT-BTC ngy 07/12/2009 ca B Ti chnh hng dn
ch trch lp v s dng cc khon d phng gim gi hng tn kho, tn tht cc
khon u t ti chnh, n kh i v bo hnh sn phm, hng ho, cng trnh xy
lp ti doanh nghip v Thng t 34/2011/TT-BTC ngy 14/3/2011 v sa i thng t
228/2009/TT-BTC.
5. Thng t s 18/2007/TT-BTC ngy 13/3/2007 ca B Ti chnh hng dn
mua bn li c phiu v mt s trng hp pht hnh thm c phiu ca cng ty c
phn i chng.
6. Thng t s 82/2003/TT-BTC ngy 14/8/2003 ca B Ti chnh hng dn
trch lp, qun l, s dng v hch ton qu d phng v tr cp mt vic lm ti
doanh nghip.
II. i vi cng ty TNHH do Nh nc lm ch s hu
1. Lut Qun l, s dng vn nh nc u t vo sn xut, kinh doanh ti
doanh nghip ngy 26 thng 11 nm 2014;
2.Ngh nh s 91/2015/N-CP ngy 13/10/2015 v u t vn nh nc vo
doanh nghip v qun l, s dng vn, ti sn ti doanh nghip.

3.Thng t 219/2015/TT-BTC v vic hng dn mt s ni dung ca

Ngh nh 91/2015/N-CP.
III. Chuyn i s hu cng ty nh nc
1. Ngh nh s 59/2011/N-CP ca Chnh ph v chuyn doanh nghip 100%
vn nh nc thnh cng ty c phn.
2. Ngh nh 189/2013/N-CP v vic sa i, b sung mt s iu ca Ngh
nh 59/2011/N-CP v vic chuyn doanh nghip 100% vn nh nc thnh cng ty
c phn.
3. Thng t 127/2014/TT-BTC ngy 05/09/2014 ca B Ti chnh v hng
dn x l ti chnh v xc nh gi tr doanh nghip khi thc hin chuyn doanh
nghip 100% vn nh nc thnh cng ty c phn.
*
*

242