KALIPLAMA YNTEMLER

Y.Do.Dr. Hseyin SNMEZ

YILDIZ NVERSTES MHENDSLK FAKLTES
MAKNA MHENDSL BLM

23 EYLL 1991

KALIPLAMA YNTEMLER
1- GR
nsanolunun yaklak 3500 yldan beri metali ekillendirebildii ve bu konudaki uralarn sanatsal nedenlerle olduu ileri srlmektedir. Metallere ekil verme yntemlerinin en eskilerinden birisi de mum modelller kullanarak yaplan dkm yntemleridir. Gnmzde dkm yntemi en nemli bir
ekil verme yntemi haline gelmitir. Malzeme, ekil ve boyut serbestisi salamas, ekilli ve ekilsiz dkm mamul veya yar mamullerin dier bir ok
endstrilerde kullanlmas dkm ynteminin nemini artrmtr.
Dkm tekniinde kalp ve maa yapm mamul veya yar mamul kalitesini etkileyen en nemli faktrlerdir. Bu nedenle kalplama teknii ve zellikle
kum kalplarn yapm srekli bir gelime gstermitir. Mum modeller kullanlarak balayan kalplama teknii srekli modeller kullanlarak kalp kumunun
sktrlmas el veya ayakla yaparak 1920 ylma kadar gelinmitir. Bu yllarda kumun sktrlmasnda pnmatik sktrclar kullanlmaya balanm
ve 1930 yllarndan itibaren de makina ile kalp yapm gelitirilmeye balanmtr. Bu amala eitli basma, sarsma veya sarsma-basma esasna gre
alan kalplama makinalar gelitirilerek 1950'li yllara gelinmitir.
1957'de derecesiz, dey otomatik kalplama yntemi (DISAMATIK), 1971'de
vakumla kalplama uygulamaya konmutur. Gnmzde kum kalplarn yapmnda
eitli yntemler uygulanmaktadr. (Tablo 1) Kalplama yntemlerindeki gelimelerin salad yararlar yle sralanabilir:
a) Dkm parasnn kalitesini ykseltmek
b) Kalp ve dkm malzemesinde tasarruf salamak
c) Hzl kalp yapm
d) Dar toleransl kalp retimi
e) ilikten tasarruf salamak
f) Dkm sresini ksaltmak
g) Kalp tamaclnda kolaylk salamak.
Kumdan kalp yapm ister elle yaplsn, ister makina ile yaplsn kalplamada sktrma, sarsma, fleme, hava veya gaz basnc ilemlerinden en az
bir veya birka birlikte uygulanr. Uygulanan bu kalp sktrma yntemlelerini kalp boyutu ve kapasite gibi faktrler belirlemektedir.

2- KAKINA LE KALIPLAMA

Kalplamada zamandan, iilikten tasarruf salamak ve kaliteyi ykseltmek

iin makina ile kalplama uygulamaya konmutur. Genellikle kk ve orta
byklkteki paralarn kalplanmasna uygun olmakla birlikte byk boyutlu
paralar da kalplanabilmektedir.

Makina ile kalplamada elle kalplamaya gre artan retim miktar parabana den maliyeti azaltmaktadr. Ayrca plakal modeller kullanldndan modelin kalptan karlmas daha hassas olduundan elle kalplamaya gre kalpta bozulmalar azalmakta ve dolaysyla kalp tamiri azalmaktadr. Ayrca kalpta boyut ve ekil deiimi minimum olmaktadr. Kumun
sktrlmas sabit olduundan kalpta daha homojen bir sertlik olmaktadr.
Kalplama makinalar yle sralanabilir:

1- Basma esasna gre alan makinalar

2- Sarsma esasna gre alan makinalar
3- Sarsma-basma esasna gre alan makinalar
4- Savurma esasna gre alan makinalar
5- fleme sktrma makinalar

2.1- BASMA ESASINA GRE ALAN KALIP MAKNALARI

Easma makinalarnda derece ierisine kum doldurulduktan sonra kalp yzeyine basn uygulanarak kum sktrlr. Sktrma hidrolik veya hava
basnc ile salanr. Bu yntemae basncn uyguland yzeydeki sklk
en

yksektir ve bu yzeyden uzaklatka sklk azalr. Bu nedenle yn-

tem fazla derin olmayan kalplar iin daha uygundur. (ekil l.a) Sktrma kalbn altndan veya stnden yaplabilir.

ekil l'de kalp yzeyine sktrma basnc uygulamak iin kullanlan

deiik sktrma yntemleri grlmektedir. Kalpta uniform bir sertlik
isteniyorsa, profilli basma plakalar kullanlr. (ekil l.b) Dier bir
yntem ise pnmatik veya hidrolik olarak alan sktrma pabularnn
kullanlmasdr. (ekil l.c) Diyaframla sktrma ynteminde ise kumu
sktrmak iin zerine hava basnc etkileyen bir diyaframdan yararlanlr. (ekil l.d) ekil l.e'de grlen hidropnmatik sistemde ise diyafrasl ynteme ilaveten kalp alttan hareket ettirilerek sktrma salanr.

Bu ekilde kalbn her yerinde homojen bir sertlik salanr. Basma makinalarndaki bu deiik yntemlerin uygulanmasnn amac zellikle derin
ve yksek kntlar olan kalplarda homojen bir kalp sertliinin salanmasdr.

Sekil 1- Basma esasna gre alan kum sktrma yntemleri

a) Dz sktrma plakal,
b) Profilli sktrma plakal
c) Sktrma pabular
d) Diyaframla sktrma
e) Hidropnmatik sktrma

2.2- SARSMA ESASINA GRE ALIAN MAKNALAR

Sarsma ynteminde, kalp sarsc ile kaldrlr ve sonra aniden braklarak kumun skmas salanr. Dmenin balangcnda kalbn hz sfrdr
ve yerekimine bal olarak artar. Tablaya arpma gc, ktlesi, dt
ykseklik ve hzn karesi ile doru orantldr. Sktrma derecesi kalbn yksekliine ve uygulanan darbe saysna baldr. Genellikle kk
dme yksekliklerinde ve yksek darbe saylarnda almak daha iyi sonu-

-40-

1ar vermektedir. Byk dme ykseklikleri kalba ve makinaya zarar verebilmektedir.

Kalbn skma younluu model yzeyinde maksimum ve model-

den uzaklatka azalmaktadr. Kalbn modelden uzaklatka sertliinin

azalmas gaz geirgenlii ynnden avantaj salamaktadr. Ancak bu sertlik
deiimi fazla olursa kalbn dayanm der. Kalbn st yzeyinin ounlukla elle sktrlmas gerekir. ekil 2'de sarsma sistemi grlmektedir.
Bu sarscnn tabla boyutlar 750x1000 mm'ye kadar deiebilmekte ve 500 kg
kadar yk sarsabilmektedir.

Sekil 2- Sarsma kalp makinas

Sarsma ynteminin birok avantajlarna ramen yksek kalplarda yeterli
ve uniform bir sktrma salanamamaktadr.

2.3- SARSMA-BASMA ESASINA GRE ALIAN KALIPLAMA MAKNALARI

Sarsm-basma esasna gre alan kalplama makinalar, basma ve sarsma

makinalarnm bir bileimidir. ift hareketle yaplan sktrma tek hareket ile yaplan sktrmadan daha verimli olmaktadr, zellikle derin
kalplarda ve kalbn st ksm sarsmadan sonra dzgn olarak skmakta
dolaysyla kalpta homojen bir sertlik salanmaktadr. Kalp nce sarslr, sonra basma yaplarak homojen bir sktrma salanr. Bu yntem orta
arlktaki dkmler iin olduu kadar hafif ve ykseklii az olan kalplar
iin de uygundur.

'11

Aada iki tip sarsma-sktrma kalplama makinas incelenecektir. Bu

makinalarda zellikle kullanlan sarsma mekanizmas dikkate deerdir. Bu
makinalardaki en nemli prensip sarsma sktrmas ile btnleen sktrma kaiplamasdr. alma prensipleri incelenecek Kunkel-Wagner (B.Almanya) ve SPO (ABD) otomatik sarsma-sktrma makinalarmn zellikleri
Tablo 2'de verilmitir.
Tablo -ki deiik tipteki Sarsnv-m kt rr kal ipi-ima makinasnm karakteristikl?ri.
Kunkel-Vngner

Karakteristikler
Kalp boyutlar ,mt
Kalplama knpasiteni,N/cm

1100X750X285/275
2

Sktrma basnc ,N/ctn

Toplam sktrma,N

sro
800X700X260/260

240

270

180

85

1 250 000

535 000

ekil, ,3'de Kunkel-Wagner tarafjndnn kullanlan maHnada;Tabla (l),bir

pistona (3),darbeyi engelleyen bir pistona (<) v<> ^-rheyi engel 1 -. on Mr
yaya (6) baldr.Yny ptte bir --rnar kvrm (5) ve altta bir ynrtJmn
piston (9) arnsml.-hr.Yny.aync hava giri borusu (10) ve bavn tahliye
borusu (8) arasrtu.-(. r .SeirptriH evriminin bnrjj m'a ,=;> i r-ra havn v a v d m n
pistonun (9) al ( in.-!:i silindire bir kanal ara li}-,j ile ilet i 1 ! r . F ir. t <-.n
(9),yayla (6) <,n!j!.:r ve f>.-nnr kvrmlar (r>) ,pi -;f,,..., (4),tabir T ( O ,
pistonu (3) v kalplama cihazlarn belli bir ykseklie kaldrir.Hava
sonra besleme; hattndan (10),(a) ve (b) deliklerinden geerek silindirin
A odacna gelir.Bylece tabla (1) yiikKPlr vp piston (3),kenar kvrm
(5) tarafndan sktrlan yaya (6) kar ykselmi olur.Ayn anda piston (A) ve J;enar kvrm (5).delikler () knpnnp,boaltma delikleri (c)
alana dek kendi arlklar ile derler. Bu konumda A odacmdaki skm hava boaltma hatt (8) ve bir kanal aracl ile atmosfere atlr. Tabla kendi arl ile der, skm yay hareketi ile ykselen
piston (4) ise esnek bir eleman (2) ile tabla (l)'e etki eder.

ekil. 3- Kunkel-Wagner Sarsma-sktrma makinasmn sarsma blm.

1 2

ektl, Vdflkl SPO sarsma mekanizmasn! tnU.i.u- < 'j,*Mt bir' klavuz kolon
(9) ve s*-'i;dekl tabla vardr.Hareketsiz konumla kenar flan (10) stnde piston (5) vardr ve kar basn odas (ti) hacim olarak maksimum dzeydedir.Basnl hava kanal (1) ile odaya girdiinde piston hemen
tabla (3)' ykseltir ve (11)'deki basn der,hava elastik bir yastk
grevi yapar.Skm hava odaya (8) girer ve kanal (6) iLe pistona gi-

ekil. J-SPO sarsma-skt-rma kalplama maklnastnm sarsma blm.

rer.Oda (8, ve kar s l basn od..x <U)'d.kl p l . . .1..!. ..

o du

undan,tablaya ve pistona hava basknn y.P. * " " ' ... o

e piston kendi * m l il. d..r.B arada oda (1,,'d. b a S 1 n 5 ..txt

k

al l r .Pl S co n .,.!- d.lUUri (12) aUana d.k In-jr. d a d v.

, - d . t a osf.ret a . , . T . b l . (3) i Pl" > -

o d a

ha

"

a n l n etkiaiyle y1c3Slir.Bylec8 sarsma hareketi ve evri! ..-Unir.

(2) b U i,l^d direk rol oyna MM lcdr.Sadec. tablan kenar k a -

a y

rnlar stne dmesini engeller.

SPO kalpla aklnalarndaki . . - k a n l s basit ve gvenlidir
K^eX-Wagner ise oldUkca knplekstir.Her iki akina iki avr ver ek
fabrikada

ku tU ! U5 t u r.A y nl

anda

yaplan

.lkl.l

i.li^

son kalp sk 5 t ira as , S l k 5 t r M 1 . W 11. yaplmadr S 5tr,

l5lel ayrca sarsmadan daha a2 sr. tut.aktad^.Sars.a M k a n i z M S 1 n d a
uygulanan kuvvetler daha kktr.
Ay

n anda sarsM-sk5tra kollarnda !,!.. esas olarak basit bir

k l 5 t l M

i5leidir.Oerin kaUplarda (400-^50 -) .kr- ste va-

, erlerde daha aladr. Sars.a k u v v e f ..r.l-MHr ve sk5tr.a

basL ayrlabilir (Kukel-agnerMe oMuft.. .",.kisi ayn anda
lanld,s,da,sk5tra daha ho^jen lkt..l.r.C-vrl- daha ksa o-

kul

Ltr.rLe de bu 1.!- - '

- ^ '"'" """

vap

acak akilde da.-l.n-.lnl g.r.k..rl)mr.r.l..rd. Belen sarsmalar de-

|l5

ken ol-al,.dr.ilk etapta k o plastik deforM,yona uramdan du,uk

I * . , ve yksek frekansl sarsmalarla karsl.5aldr.Son etaplarda ise

i, basnlar vksel.eli ve her sarsmadaki etki kuvveti aksia ula 5 -, m iVe inebilir ve sktrma ilemi 3-4s
naldr.Toplam sarsma says 10-15 e ineor
: Cinde bitebilir.

-|3""

Z..4 -FLEME VE SIKITIRMA KALIPLAMA MAKNALAP.I

Bu makinalar yksek alma temposuna grt tatminkar olmayan sarssa-sktrma kalplama makinalarnn yerini almtr.Burada kalb sktrma ;nce kalp boluuna kum flenir ve fionrs kur. sktrlr.ekil - 5
de Fritz Hansberg fleme-sktrma kalplara ronHnas grlmektedir-ekil. # d a ise kalplama operasyonu grlmektedir.

ekil. 5-Fritz Hansberg fleme-sktrma kalplama makinas.

Bu makinalar 70-150 kalp/h ve 140-300 kap/h kapasitelidir.Dk kapasiteli nitelerde saat'te kalplanan yzey miktar kalp boyutlarn artrarak arttrlabilir.Bu niteler gl ve hnssns bir yapya sahiptir,
bylece dayankl ve operasyonlarda gvenilir olmaktadr.Operasyonlarda
tek bir ii gerekmektedir.Donanm maliy<Hicle ddktr, nk hafif ve
basit alt yap gerekmektedir.
Aada sayacamz karakteristikler bu kalplama makinalarnn,imdiye
kadar kullanlan sarsma-sktrma makinalarndan daha yksek kaliteli
kalplama salayan makinalar olmasn gerekletiren zelliklerdir.
Dfleme kafas iindeki yarklardan kum 15 m/s hzla modellerin stne
2
flenir ve fleme basnc 30 N/cm civarndadr.flemeden sonra kalp2
lar 60-150 N/cm basncnda sktrlmaktadr.
2)Ru yntemde gerekenden fazla kum kullanmamaktadr.nk kum model
plakas ile yaplan bir odaca liflenmekte ve bir piston ile sktrlmaktadr. Ayrca kum kayb olmamakta ve kalplarn yzeyleri dzgn
kmakta ve tekrar dzeltme gerekmemektedir.
3)zel bir kum eidi gerekmemektedir.Bu makina hem sentetik hemde do2
al kumla alabilmektedir (7.5-20 N/cm mukavemette).
it

4)Sarsma ve titreimlerin olmamas makina aksamnn daha uzun sre dayanmasn salar.Bylece makinay kullanm maliyeti der.
5)Model plakalarnda*! pim ve burlar sarsmadan doan basnlara maruz
kalmamaktadr ve bylece boyutsal olarak uzun alma saatleri sonras m d a deiime uramamaktadr.
6)Model ve model plakalarda hehangi bir dnrl... i le karlamamaktadr.
Reine veya alminyum modeller rahatlkla kullnnlabllir.nk skma aamasmda modeller stnde kumun ilemesi ile lo^nn anma miktar
sarsma olayndan daha azdr.Bunun nedeni m, fc..n...n zaten pskrtme olay ile modellerin evresinde iyice skstrmi olmasdr.
7)Sarsma -sktrma makinas sarsmalar ok dzgn ve farksz ktleler
halinde tutmak iin gl bir alt yap gerektirmektedir.fleme-sktrma makinas ise ok hafif ve ucuz bir alt yap ister.
8)Grlt 85 dB'den fazla deildir.Boy]ere tS ortam daha huzurlu olmaktadr.
9)istendiinde model plakalarnn otomatik oinrnk deimesi iin bir
donanm eklereMlir.
10)fleme-sk tma makinas ile elde edilen .inkflmler boytsal olarak
sabitlik gstermektedir.
2.5- SAVURMA YNTEM LE KALIPLAMA
Bu yntemde, savurma oakinas kumu derece ierisine yksek hzla savrulnasyla sktrma salanr. (ekil.7). Balangta savurma hz
(1200 dev/dak.) dk tutulur, kum model zerine yldka hz artrlarak 1800 dev/dak.'ya ykseltilir, bu durumda savrulan kumun
hz 3048 m/dak. ya ular.

ekil.7- Savurma yntemi ile kalplama

Bu yntemle kalbn boyutlarna bal olmadan sktrma yaplabilir

ve dolaysyla byk dkm paralar bu yntemle kalplanabilir. Savurma ynteminde dier yntemlere nazaran daha iyi ve daha sert bir
sktrma salanabilir.

-46-

2 . 6 - DERECESZ OTOMATK KALIPLAMA

2 . 6 . 1 - DISAMATK KALIPLAMA YNTEM

Disamatik kalplama yntemi,

l i t e r a t r l e r d e derecesiz dey ka-

lplama veya dey paral derecesiz kalplama

(Vertical

l e s s Molding veya Vertically Parted Flaklass Molding)

Flak-

olarak bu

yntem pratikte Disamatik kalplama olarak bilinmektedir.D ISAMATtK, kalplama yntemini g e l i t i r e n bir Danimarka firmasnn
sisteme verdii isimdir.

Bu firmann t i c a r i unvannn ba harf-

lerinden (Da Industry Sindikat AIS) DISA ve yntemin otomatik

zelliini belirtmek iin DIA kelimesine MATK eklenerek DISAMATK ismi meydana gelmitir.
Dkm endstrisinde seri retimde, kalplamada derece kullanm baz sorunlar yaratyordu. Maliyet, tama, depolama, kalp
bozmadaki problemler gibi derecenin olumsuz etkilerinden kurtulmak iin 1958 yllarndan itibaren ngiltere ve Danimarka bata olmak zere bir ok lkede youn almalar balamtr.1964
ylnn sonuna doru Danimarka'da DIA firmas bu yntemi g e l i tirerek dkm endstrisinin hizmetine sunmutur.
Yntemin en arpc zellii kalplarn derecesiz ve dey konumda olmasdr.

Kalp y a r l a r dey olarak yanyana bulunmak-

ta ve oluturulan kalp boluuna

sv metal giriide kalp ek-

line uygun olarak st taraftan yaplmaktadr

(ekil .$) .

Kalp

y a r l a r tanmadndan ve st ste konmadndan kalp y a r -

17

larnda deformasyon ve bozulma tehlikesi olu snamaktadr.

Byle-

ce k a l i t e l i ve dar toleransl dkm paralar elde edilmektedir.

ekil.- Disamatik kalplamann prensibi.

Disamatik kalplamann esas prensibi,

ekil.1'de grld gibi

kalp kumu kalplama haznesine alnp bir piston ve kar basn

plakas

arasnda

sktrlarak

ekillendirilmesi olaydr.

e-

killendirilen kalp y a r l a r kalplama odasnn dna alnarak

birbirine destek olacak ekilde yanyana d i z i l i r l e r .

Piston ucun-

da ve kar basn plakasnda dklecek parann yar modelleri

bulunur.. Bu nedenle kum blokunfkum blokunun bir yzeyine pistondaki yar model, dier yzne ise kar basn plakasmdaki yar model ekil vermektedir.

Bylece yan yana gelen iki kum blo-

kun k a r l k l yzeyleri dkm i l e imal edilecek parann kalbn oluturmaktadr.

2 . 6 . 1 - DISAMATK KALIPLAMA DONATIMLARI

Disamatik
temdir.

kalplama yntemi

d e i i k m a k i n a l a r d a n oluan

b i r yn-

Bu yntemde i s t e n e n verim ancak d i s a m a t i k k a l p l a m a d o -

natmlarnn tamamnn kullanlma siyle elde e d i l e b i l i r .

Bunlar;

kalplama, maa yerletirme ve kalp tama makinalardr

k i l . 9) .

18

(e-

2.6.2.- KALIPLAMA MAKNASI

Kalp kumunu kalp haznesine hava b a s m c y l e gnderen, kumu s k t r a r a k kalp haline g e t i r e n ve oluturulan k a l p l a r otomat i k k a l p t a y c s n a gnderen makinadr. Bu makinanm esas bl m l e r i ; kum pskrtme grubu, kum haznesi, kalplama haznesi,ve
h i d r o l i k sistemden olumaktadr (ekil. 10). ekil, tl'de b i r d i s a matik kalplama makinas ilem

s r a s grlmektedir.

ekil ./#-Kalplama makina snn e s a s blmleri.

Disamatik kalplama ynteminin k a l p hazrlama
lemesine b a l d r .

Kalp ilerleme mesafesi,

e i t veya daha kk olmaktadr.

kalp

(T)

kalnlna

ekil \Vde grld g i b i i k i

p o s i t i f modelin kullanlmasnda k a l p i l e r l e m e s i
lnlna

sresi k a l p i l e r -

(D), k a l p ka-

e i t olmaktadr. Negatif b i r model k u l l a n l d n -

da k a l p i l e r l e m e s i k a l p k a l n l n d a n daha kk olmaktadr.
Kalp k a l n l makina cinsine ve para byklne gre ayarlanabilmektedir.

Tablo 3'de deiik t i p disamatik kalplama ma-

kinalarnm karakteristik z e l l i k l e r i v e r i l m i t i r .
ekil /3'da 30 m uzunluunda otomatik kalp t a y c sisteme sahip ve kalp kalnl minumum 120 mm, maksimum 330 mm olan bir

-2o-

makinann kalp hazrlama kapasitesi grlmektedir.

ktrma klasik kalplama makinas

ile

2013

Sarsma-s-

t i p i dlsaraatik

ka-

lplama makinasnm kalplama

kapasitelerini teorik ve dkmha-

nelerdeki

kk bir

iletme

artlarnda

tmzda aadaki
Dkm paras
Klasik

karlatrmasn yap-

sonular ortaya kmaktadr

1/2"

(1) .

dirsek

sarsma-sktrma

makinas:
Teorik

tletme

artlarnda

Kalp kapasitesi

95 kalp/saat

74 kalp /saat

Her salkmda

24 adet para

24 adet para

Para says

2304 adet/saat

1776 adet/saat

Bir para iin harcanan zaman 1,5 saniye/para

2 saniye/para

2013 Tipi pisamatik kalplama makinas:

Kalp

kapasitesi

355 kalp/saat

Her salkmda

48 adet para

Para says
Bir para iin

17040 adet/saat
harcanan zaman

0,21 saniye

279

kalp/saat

48 adet para
13392 adet/saat

0,27

saniye

ekil 13- Disamatik yntemde k a l p h a z r l a m a k a p a s i t e s i .

(1) tletme artlarndaki incelene Kaymak Dkn ve Fittings San.A.. ve
Trakya Dl"'Jn San.ve Tic. A-. de yaplmtr.

-23-

ekil.

-lave dkm ve maa yerletirme zamanlar.

2 . 6.3 - MAA YERLETRCS

Maal paralarn dkm yntemiyle retiminde retim hzn ykseltmek iin disamatik kalplama sistemine bir otomatik maa
yerletiricisi ilave edilmitir. Bylece maal paralarn kalplama ileminin verimi artmaktadr. Maa yerletiricisi, maa stokuna ve getiren taycya bal olarak makinanm sama
veya soluna yerletirilebilir. Kalplama makinas kalb yaparken maa yerletirme makinas maalar hzla son kalbn arka
yzeyine yerletirir. Maalarn kalptaki yerlerine yerletirilmesi insan gc ile olmadndan maalarn yanl yerletirilmeleri ve krlmalar olmamaktadr. Ancak bu yntemde sadece byk
maalar kalba elle yerletirilmektedir. Maa yerletiricisinin
hz deiken olup teknisyen sadece maalar maa maskesine dizer. Maalar maa maskesi ierisinde vakumla tutulur. Maa yerletiricisinin evrimi yaklak saniye srmektedir. ekil. H
de maa yerletiricisinin alma prensibi, ekiL/5'da maa maskesi ve yerletirilmesi grlmektedir.

-2i,-

 e k i l . 15 -Maa maskesi ve maann y e r l e t i r i l m e s i .

2..6-4- OTOMATK KALIP TAIYICISI

Otomatik kalp t a y c s n n grevi,

k a l p l a r arasnda i s t e n e n

uyumu salayarak, dkm, katlama ve souma blgelerinde kalip

l a n ilerletmek ve desteklemektir.
makinasnm h a r e k e t l e r i i l e

Tayc sistemi kalplama

senkronize b i r ekilde h i d r o l i k o-

larak hareket eder. Otomatik kalp t a y c s 12 m ve 8 m olmak

zere i k i boyda o l a b i l i r .

ekil.16'da otomatik kalp

nn alma prensibi grlmektedir.

-25-

tayc-

 e k i l . t O - Otomatik k a l p

taycsnn

alma p r e n s i b i .

2 . 1 . 4 - BANTLI OTOMATK KALIP TAIYICISI

Bantl

t a y c n n grevi,

a l a n n uzatmaktr.

otomatik

Otomatik

kalp

soutma

taycdan bantl taycya

i t e dkm p a r a l a r n n en yksek
bu

taycnn

ge-

s c a k l 90Q-10Q0C d r ve

s c a k l k l a r d a p a r a l a r k a t l a m durumdadrlar. B a n t l t a -

y c n n uzunluu,

dkm malzemesinin k a l i t e s i ve i s t e n e n -

s c a k l k rnein

scaklna

(Bu

dr.)

b a l olarak b e l i r l e n m e k t e d i r ,

matik

taycsna

46,5 m e t r e l i k

sfero dkme demirde

rnein,

bantl

12 metrelik o t o -

t a y c i l a v e edilerek

56,5 m e t r e l i k b i r

soutma blgesi olumaktadr.

taycsnn

otomatik

Otomatik
lu

kalp

kalp

tayc

almas i l e

masyon

tehlikesi

tama

alma

ile bantl
esnasnda

700C

e k i l . i?'de bant-

prensibi

tayc

grlmektedir.

s i s t e m l e r i n i n uyum-

k a l p l a r n ayrlma ve

defor-

ortadan kalkmaktadr.

2.6.5-MODEL VE MODEL PLAKASI

Klasik kalplama yntemlerinde olduu

gibi

disamatik yntemde

de i l k nce dklecek parann modeli h a z r l a n r .

snn k a l i t e s i ,

kum z e l l i k l e r i kadar model ve model p l a k a l a r -

nn k a l i t e s i n e de b a l d r . Model malzemesi
li

faktr

kalplama

saysdr.

Dier

seiminde en nem-

faktrler

ka

zerindeki y k s e k l i i ve y e r l e i m konumu,'

pres

t a r a f m a m yoksa

sktrma

Dkm p a r a -

basncdr.

kar

basn

ise;

modelin pla-

model plakasnn

plakasmam konulaca ve

Tablo. de disamatik kalplamada k u l l a -

26

ekil./?- Bantl otomatik kalp t a y c s n n alma p r e n s i b i .

nlan model malzemelerinin ekonomik mrleri verilmektedir.
Tablo.4-- Model malzemeleri ve konomik mrleri.
Model mr
(Kalplama s a y s )

Model Malzemesi

500-1000

Sert aa
Epoksit Reine

5000-50000
20000-50000

Prin
Alminyum
inko-Alminyum-Bakr

"

20000-60000
:

40000-60000

Polratan (ekirdek Alminyum)

100000-200000

Dkme demir

200000-300000

Dk alaml e l i k l e r

(Paslanmaz)

300000-500000

Metalsel modellerin nikel veya kromla kaplanmas modelin mrn ve yzey k a l i t e s i n i ykseltmektedir. Gnmzde model yapmn-

-27-

da polratan, hafif olmas, kuma yapmasr.n az olrr>as, iyi

yzey k a l i t e s i

salamas,

iletkenliinin az

olmas gibi a-

vantajlardari dolay ok kullanlmaktadr.

Model imalinde genellikle kullanlan yntem aatan bir master
model yapmaktr. Bu master modelden sonra iki a l t e r n a t i f vardr.
1- Btn modelleri master modele uyarak bir kopya makinasnda
imal etmek.
2- Modelin dklecei bir kalp imal etmek.
MODEL PLAKASI:
Disamatik kalplamada modeller model p l a k a l a r n a
lanlrlar.

Model p l a k a l a r g e n e l l i k l e

balanarak k u l -

dkme demirden y a p l r .

Bundan baka alminyum ve e l i k model p l a k a l a r d a k u l l a n l m a k tadr.

m

Kalnl

fazla

o l a n model p l a k a l a r n d a e l i k l e k a p l a n -

alminyum model p l a k a s k u l l a n i l a b i l i n i r .

e k i l . J'de grl-

d gibi plakalar s t a n d a r t l a t r l m t r . Model plakas kalnl 20 mm ve 25 mm olarak y a p l r . Maksimum model plakas kal n l a r t model kalnl her makinanm hazne derinlii i l e
snrlanr.

Bu kalnl snrlayan baka bir faktrde kum ps-

krtme deliidir. Pskrtlen kumdan anma olmamas iin model

deliinin altna gelmemelidir.

ekil.J-

Standart model plakas.

-;?*-

kullanlabilir model plakas yzeyi, maalarn tanmas model

ekli, metal cinsi ve miktar gibi bir ok faktre bal olarak
belirlenir. Tablo 5'de kullanlabilir model plakas yzey alanna pratik rnekler verilmitir.
2.6 6-KALIP KALINLII
Dkme hazr kalbn kalnl, hem sktrma plakas hemde
kar basn plakas toplam ykseklii ile saptanr. stenen kalp kalnl, kalplama haznesinin derinlii deitirilerek
salanr. yi bir kalp devamll salamak ve bir kalp boluundan dierine szmay nlemek iin, boluklar arasnda sktrlm yeterli kumun bulunmas salanmaldr. Pekletirme
derecesinin tanmna gre bu yle ifade edilmektedir (ekil .19).

ekil. 19- Kalp kalnlklar.

Pekletirme

"(A~BL"T
C-(A-B)

100

C: Hazne derinlii (Sktrma ncesi plakalar arasndaki aklk)

F: Gerek hazne derinlii

-23-

A-B : Model plakalar kalnl

T

: Kalp kalnl

C hazne derinlii deiik makinalar iin farkl byklklerde

olabilmektedir.

Disametik kalplama makinalarnda hazne derin-

lii ayarlanabilmektedir.

Eer gerekenden daha kk bir hazne

derinlii s e i l i r ve makina kumsuz a l t r l r ise model plakalar arpr ve zarar grrler. Bu nedenle hazne derinlii
hesaplanan minumum deerden daha yksek tutulmas tavsiye edilmektedir.
Z..6.7-- D IS AM ATK KALIP KUMU
Disamatik k a l p l a m a ynteminde k a l p kumu o l a r a k d i e r makina

ile kalplama yntemlerinde olduu gibi k i l balaycl slak

sentetik kum k u l l a n l r . Kimyasal balaycl kalplarda kullanlan kalp malzemesi i l e k a r l a t r l d n d a kil balaycl
kumun maliyeti ok dk, yaplan dkmlerin verimlilii ve kal i t e s i ise dierleri kadar y e t e r l i d i r . Disamatik kalp kumunun
hazrlanmasnda kumun soutulmas, kartrlmas ve havalandrlmasnda e t k i l i bir kontrol yaplmas gerekir.
Disamatik yntemde kullanlan kalp kmnn fiziksel zellikleri aadaki gibi zetlenebilir:
: 70-110 AFS
Tane bykl
Ya basma mukavemeti
: 17-21 N/cm2
Ya ekme mukavemeti
:

Gaz g e i r g e n l i i
Skytr ilabil i r i ii
Nem miktar
Kil miktar
Uucu madde miktar

1,5 N/cm

den byk

: 50 den byk
: %40 F2

2,5-4,5

: %11-13
:

%l,5-3

Yanc madde miktar (375C d a ) : %3,5-4,5

Nen m i k t a r : Kumun a k c l n artrmak i i n nem miktar mmkn
olduu kadar dk o l m a l d r . Sktrma ileminden nce kum
besleyiciden kaliplana haznesine akarken, modelin g i r i n t i l e r i n i

-2-

ve k n t l a r n maksimum younlukta doldurmaldr. Optimum nem

miktar kil miktarna ve cinsine bal olarak d e i i r . Ayn zamanda deneylerle t e s b i t edilmesi gerekir (ekil .20 ). Genel olarak; Kaolin k i l i kullanlan kalplarda %3-6 nem Ca-bentoniti
ve Na-bentoniti kullanlan kalplarda %2,5-4,5 nem kullanlmaktadr .

ekil.20- Kalplama kumu dayanm ve geirgenliin nem miktarna bamll.

Tane bykl: Disamatik kalp kumunun herhanqi bir ortalama
tane byklne sahip olmas gerekmez. Genel olarak ortalama
tane bykl DN1 normuna gre 0,16-0,20 mm veya 70-100 AFS
dir.

Bu tane bykl 60-90'lk geirgenlik saglayabilmektef3.tr

Kil :

Disamatik kalplama ynteminde balayc olarak kil kulla-

nlmaktadr. Kil,

su i l e kartrldnda olastikleen tek mi-

n e r a l d i r . Bu madde, kum gibi plastik olmayan maddeleri b i r b i r i ne balayarak yksek scaklklara dayanabilen sk bir madde
oluturur. Balayc olarak bentonit k i l i ve kaolin k i l i kullanlmaktadr. Bunlardan daha ok kalsiyum bentoniti kullanlmakt a d r . Kil miktar deneylerle t e s b i t edilmekle beraber %8-%13
arasnda

alnabilmektedir.

-32-

2.. 6. -Dt SAM AT t K KALIPLAMA YNTEMNN STNLKLER

Verilen nceki bilgilerdende anlalaca gibi disamatik kalplama ynteminin klasik kalolama ve dkm yntemlerine gre bir
ok stnlkleri vardr. Seri retime ynelik bu yntemin teknolojik stnl kalplama sisteminin zelliklerinden kaynaklanmaktadr. Kalplama aamasndan balayarak maa yerletirilmesi, dkm ilemleri ve katlama oluncaya kadar kalplarn tanmas ilemleri, insan hatasn ortadan kaldran otomatik ve
hassas makinalarla yanlmaktadr.
Disamatik kalplama ynteminin stnlklerini balk altnda toplayabiliriz:
a)

Yksek retim k a p a s i t e s i

b) K a l i t e l i dkm
c) Dk m a l i y e t t i r .
Disamatik kalplama ynteminde ilem srelerinin ksal,ilemlerin ardk zaman aralklarnda ve makina alan iinde tamamlanmas, buna paralel olarak kalplama kapasitesinin ykseklii yntemi seri retime daha uygun yapmaktadr. Yntemde kalp kumu ve sktrma homojen olarak yaplmas, kalp dizilerinin katlama oluncaya kadar ayn dzlemde kalarak tanmas
gibi zelliklerden dolay kaliteli dkm paralar elde edilmektedir. Seri halde ve kaliteli para retildiinden retim m a l i yeti dk olmaktadr. Bu bilgiler altnda yntemin stnlklerini yle sralayabiliriz:
a) Derece kullanlmadndan derece masraf, depolanmas, bakm ve tanmas iin zaman ve i gc kayb yoktur. Ayrca
kalp bozma kolay ve hzl olmaktadr.
b)

lemler makinalarda otomatik olarak yanldndan retim

kapasitesi yksek.

c) Boyut ve yzey hassasiyeti yksek.

d) Sk i t i m a da darbe ve titreim olmadndan model daha az
anr.
e) Model haen i kalp hacminin 160-70 ni kaplayabilmektedir ,kum

-33-

sarfiyat
f)

dktr.

Bir sktrma i l e her iki kalp yars oluturulduundan

zaman ve enerji sarfiyat azalmaktadr.

g)

Kalp kumu kil balaycl olduundan kimyasal balaycl

kumlara gre daha ucuzdur.

h) Kalplamann k a l i t e l i olmas ileme paylarnn, artk ve hurda orannn azalmasn, bylece verimin ykselmesini salamaktadr.

34

2.6.9.- UNIVERSAL OTOMATK DERECESZ KALIPLAMA YNTEM

Bu yntem derecesiz olmasna ramen yatay olarak k a l p l a n m a d r . Bu
yntemde kum disamatik kalplamadaki gibi kalba pskrtlerek degl,
normal gravite etkisiyle dolar. Bu durumda kum ayn zamanda havalan 1 9 olmakta ve kum model zerine homojen olarak yaylmaktadr. Bylece kalplama da plakal model zerine kum doldurma esnasnda plakal modellerin anmas da minimuma indirilmi olmaktadr.

universal derecesiz otomatik kalplama ve dkm sisteminin topluca grn ekil 2J de grlmektedir.

ekil 21- universal derecesiz otomatik kalplama ve dkm nitesi

I- Kalplama makinas 2- Dkme hazr kalplar ve tama
konveyr 3- Dner tablal dkm makinas 4- Kalp bozma
5- Taban plakasnn geri dn
universal kalplama makinas, alt ve st derecelerinin otomatik olarak
doldurulmas ve ayn anda sktrlmas esasna dayanmaktadr. Daha
sonra oto^tik olarak kalp ve model karlr. Alt derece ile model
plakas birbirine baldr ve beraber alrlar, st derece ise
(ereve) evresel olarak gever-skr zelliktedir.(Sekil 22-23)

-25-

Doldurma arabas

Sabit sktrma plakas

st derece

Hareketli sktrma plakas

Hareket snrlayc

Kum silosu

Silo srgs

lekli derece

Srg

10

Izgara

11

fleme' memesi

12

Plaka iticisi

13

Model plakas

14

Alt derece

15

Vibrator

16

fleme memesi

17

G silindiri

ekil. 22- Universal kalplama makinas

36

Kalplamada ilem sras

1- Bu pozisyonda soldaki blmde alt ve st kalplar hazrlanm durumda ancak derece iindedirler. Sa blmde ise derece-model plakas
kalptan kt pozisyonda sa blmeye gemitir.
2- Sktrma plakasnn yavaa ykselmesi. Derece-model plakasnn
kum dolacak ekilde dnmesi. Kum silo srgsnn almas ve kumun lekli dereceye dolmas.
3- Sktrma plakasnn hzlca ykselmesi ve kalp altlk plakas
tespit dzeninin ekilmesi.
4- Sktrma plakasnn hzlca ykselmeye devam etmesi. Srgnn alarak lekli derecedeki kamun derece-model plakasna boalmas.
Derece-model plakasnn titremesi.
5- Sktrma plakasnn yavaa ykselmesi ve st kalpla temas. Plaka iticisi tarafndan kalp altlk plakasnn kam dolu derece-model
plakas zerine srlmesi.
6- Kalp altlk plakasnn derece-model plakasna tesbiti. st erevenin (derecenin) almas, st kalbn serbest kalmas ve sktrma plakasnn aaya doru yavaa hareket etmesi ve plaka iticisinin geri dnmesi.
7- Silo srgsnn alarak kumun lekli dereceye dolmas. Derece .
I
(ereve) modelin kum dolu olduu halde tersine dnmesi.Sktrma plakasnn hareket snrlayclar tarafndan durdurulmas.
8- Sol blmedeki kalbn dar, sa blmedeki kalbn da sol blmeye otomatik olarak kaydrlmas. st fleme memesiyle model zerine boya pskrtlmesi.
9- Doldurma arabasnn sola kaymas, sktrma plakasnn hzla ykselmesi ve st derecenin kum almaya hazrlanmas.
10-st derecenin skmas, sktrma plakasnn yavalamas ve hareket snrlayclarn eski haline dnmesi.
11-Srgnn almas ve kumun st dereceye dolmas.
12-Doldurma arabasnn geri dnmesi.
13-Sktnna plakasnn hzla ykselmesi ve kalbn titreimi, skmaya balamas
14-Kalbm titretirilmesi ve sktrma plakasyla son basncn uygulanmas
15-Sktraa plakasnn hzla kademeli olarak alalmas, st derecenin temasndan nce hzl hareket st derecenin temasndan sonra yava hareket. Alt derece merkezlenmeden nce hzl hareket. Alt derece

39

:merkezlenmeden sonra yava hareket. Aaya doru hzl hareket.

16-evrimin tamamlanmas ve yeni bir kalplama evrimine balatmas.

Yatay derecesiz otomatik kalplama ile Dey derecesiz otomatik kalplamann karlatrlmas:
1- Yatay sistemde kum gravite etkisiyle dolduu iin plakal modellerin
anmas disamatikten ok az olmaktadr.
2- Disamatik yntemde kumun kalba hava ile flenerek doldurulduundan
havann kalplama odasndan dar dar atlmas gerekirken universal yntemde kum gravite etkisiyle doldurulduundan havay dar atacak bir donatma gerek yoktur.
3- Universal yntemde kalp yarlarnn her biri birbirinden bamsz
olarak depolanabilmesi veya baka yerlere tanabilmesi olana vardr. Msamatikte byle bir olanak yoktur.
4- Universal yntemde kalplarn blme yzeyinin % 85 model tarafndan
kaplanabilmektedir. Ve iki kalp arasnda % 15 lik temas yzeyi yeterli olmaktadr. Dey sistemde ise kalp mukavemeti nedeniyle temas yzeyi % desi daha yksek olmaktadr.

UNIVERSAL KALIPLAMA YNTEMNN BAZI VERLER

- Kalp sktrma basnc 5-6 kg/cm2 olup sktrma hidrolik olarak

yaplmaktadr.
- Sistemdeki hareketler hava ile almaktadr.
- Sarfedilen hava miktar 0,4-1,5 m3/dak.
- Kalplama kapasitesi; Byk makinalarda 70-85 kalp/saat
Kk makinalarda 120-160 kalp/saat
- Kalp boyutlar: Byk makinalarda 508x610x205mm
Kk makinalarda 356x483x130mm

41

3- VAKUM YNTEMYLE KALIPLAMA

Bu yntemi dier kalplama yntemlerinden ayran en nemli zellik; kalp kumu olarak balaycsz silis kumunun kullanlmasdr.
Vakum yntemi 1971 ylnda Japonlar tarafndan bulunmu ve uygulamaya
balanmtr. Bugn Japonya'da ve dier bir ok Avrupa lkesinde yaygn olarak dkmhanelerde uygulanmaktadr.
Yntemin nemli avantajlarndan bir kan burada sralayacak olursak
bunlar:
1) Sessiz ve temiz bir alma ortam salamas,
2) imdiye kadar kum kalplnda elde edilemeyen boyut
hassasiyetinin elde edilebilmesi,
3) Kum hazrlama nitesinin sadece bir eleme sisteminden
olumas,
4) Kullanlan modellerde koniklik ihtiyacnn olmay ve
yahut dierlerine oranla ok az olmas,
5) Modellerin kalp kumuna direk olarak temas etmemesinden
dolay anmann ok az olmas.
Bu avantajlarnn yannda hibir dezavantajnn olmad sylenemez.
Sistemin balca dezavantajlarn u ekilde sralayabiliriz:
1) Dier yntemlerde olmayan vakum ihtiyacnn olmas,
2) Kalplama iin gerekli olan plastik film ihtiyac,
3) Hazrlanan kalplarn fazla bekletilmeden dklmesinin
gereklilii.
3.1- Kalplama iin gerekli malzemeler:
a) Vakum pompas
b) Plastik film
c) Kuru silis kumu
d) zel hazrlanm derece ve modeller
3.2-Kalplanadaki lem Basamaklar
1) Model, vakum uygulama imkan olan bir plaka zerine yerletirilir. Model zerinde, filmin modeli tamamen sarmasn
salamak iin alm bir ok ince delikler bulunmaktadr.

41

2) Kalnl 0,05-0,10 m. olan plastik file yumuama noktasna kadar

stlr. Bundan sonra dzgn bir ekilde model zerine indirilir,
ayn zamanda modelin deliklerine zerinde bulunduu plaka vastasyla vakum uygulanarak, model zeri fiE ile kaplanm olur.

3) Film ile kaplanm modelin etrafna derece yerletirilir. Alttaki ekilde de grld gibi derecenin kenar duvarlarnda delikler bulunmaktadr. Bu delikler sayesinde derece ierisine vakum uygulanabilmektedir.

4) Derece ierisi silis kumu ile doldurulur. Bu esnada uygulanacak

olan ok az bir vibrasyon kamun model etrafn daha iyi sarmasn ve daha dzgn bir yzey elde edilmesini salayacaktr.

42

5) Derece ierisi silis kamu ile doldurulduktan sonra, yolluk havas

ekillendirilir, derecenin st seviyesi mastarlanr ve daha kaln
bir plastik film ile rtlr. (Bu defaki film yumuatlmadan kullanlr.) Bylece silis kumunun iki plastik film arasnda kalmas
salanr.

6) Dereceye vakum uygulanr, atmosferik basncn etkisiyle kum sktrlm olur, ayn zamanda (vakumun dereceye uygulanmas annda)
modele uygulanan vakum hala ara verilmeden devam etmektedir. Modelin kalptan ayrlmas iin, modele uygulanan vakum serbest braklr, dereceye uygulanan basn devam ettii halde derece yukar
doru kaldrlr.

7) Kalp iin gerekli olan alt ve st dereceler ayn ekilde hazrlanp

kapatldktan sonra plastiktenrmeydana gelen bir kalp boluu elde
edilmi olur. Bu ilem srasnda maa ve benzeri dier yardmc malzemeler de dier dkm yntemlerinde olduu gibi yerletirilir.
Metalin kalp boluuna dkm srasnda uygulanan vakum arttrlarak devam ettirilir.

8) Dkmden sonra kalp boluundaki metal katlancaya kadar, vakum

uygulamasna devam edilir ve katlama tamamlandktan sonra vakum
uygulamasna son verilir. Kalp kumu ve dklen i paras kendiliinden ayrlr. Kalp kumu soutularak yeniden kullanlma yerine,
dkm paras ise i-temizleme blmne alnr.

Vakum kalplama ynteminin yzeysel olarak ksaca bu sekiz ilemden

olutuunu syleyebiliriz.

44

3.3- Vakum Ynteminde Kullanlan Malzemelerde Bulunmas Gereken Baz

Teknik zellikler :
Vakum Pompas
Sisteme uygulanacak vakum -450 mm. Hg (-60 KPa) civarnda olmaldr.
Dakikadaki hava emi miktar ise yaplacak olan kalp adedi ve byklklerine gre deiebilmektedir.
Kalplama ve dkm birimlerinin ayr ayr olduu atlye uygulamalarnda, bir tane sabit vakum-pompa istasyonu ve bir tane de kalplarn dkm yaplacak alana tanmas iin seyyar pompa bulunmaktadr.
Plastik Film
Vakum yntemi iin genel ve yaygn olarak kullanlan plastik tr
EVA (Ethylene Vinly Acetate) dr. Bunun haricinde aada sralayacamz zelliklere sahip olan plastik filmler kullanlabilir.
Filmde Bulunmas Gereken zellikler :
a) izilmeye ve yrtlmaya kar dayanm,
b) Modeli iyi kaplamas, fakat modele yapmamas,
c) Sv metale temas esnasnda minumum miktarda gaz retmesi ve
aa kan gazlarn kesinlikle zehirsiz olmas,
d) Kalp boyasna kar dayankl olmas,
e) Model zerine kaplandktan sonra eklini korumas
Dereceler
Dereceler-.metal sacdan kaynakla yaplm, ift duvardan oluan
bir konstrksiyona sahiptir. Derecelerin btn yzeyleri ift duvardan olumayabilir, fakat vakumun kalp kumuna yeterli bir ekilde uygulanmasna imkan vermelidir.
D yzeyin uygun bir kenarna iki adet vanal boru kaynatlarak
vakumun pompa sisteminden derecelere balanmas salanr. duvarlar tel elekten yaplp kalp kumuna vakumun uygulanmasn salar.
Tel elein gzenek bykl kum tane iriliinden daha kk olmal, kuma vakum uygulanmasndan meydana gelecek basnca kar yeterli dayanm gstergelidir. Derecelerin temas yzeylerinin ise ok
dzgn olmas gerekmektedir.

45

Modeller
Modele ar vibrasyon, darbe ve basncn etki etmedii, ayrca plastik film kalp kumunun modele temasn engelledii iin modellerde anma olmamaktadr. Bu bakmdan aa, plastik ve metal modellerin hepsi de kullanlabilir, fakat ucuzluu ve kolay iilii bakmndan yumuak aatan yaplan modeller daha kullanl olmaktadr. Plastik
filmin model zerine en iyi bir ekilde kaplanmasn salayacak olan
delik aplar 0,5-l,0-.mm. arasndadr, buradaki zellik plastik filmin ieri doru ekilmeyecek byklkte olmasdr.

KAYNAKA
1- Newel W.C., The casting of steel, New York, 1955
2- Disamatic Convention 1977, Foundry Technology, 6-9 November 1977
3- Metals handbook, Forging and Casting, Vol.5
4- avuolu E.N. Dkm Teknolojisi I, T 1981
5- Vertical flaskless moulding, British Foundryman, 1981
6- Aran ., Metal Dkm Teknolojisi, T, 1989
7- Snmez H., Yldz niversitesi 50. Yl kutlamalar, Disamatik
kalplama ynteminin karakteristikleri, seminer notlar.

-46-