Kvadratna jednaina

Jednaina oblika ax 2 + bx + c = 0 , gde je x nepoznata. a, b i c realni brojevi, a 0, je kvadratna jednaina

po x sa koeficijentima a, b i c .
Kvadratna jednaina je potpuna ako su koeficijenti b 0 i c 0 .
Ako je b = 0 ili c = 0 (ili oba) onda je kvadratna jednaina nepotpuna.
Nepotpuna kvadratne jednaine se reavaju relativno lako.
Nepotpune kvadratne jednaine:

ax 2 + bx = 0
x(ax + b) = 0
x = 0 ax + b = 0
b
x=
a

ax 2 + c = 0

ax 2 = 0

ax 2 = c
c
x2 =
a

x=0

x=

Potpuna kvadratna jednaina:

c
a

ax2 + bx + c = 0

Kvadratna jednaina ima dva reenja: oznaavamo ih sa x1 i x 2 i tradicionalno se pie:

x1,2 =

b b 2 4ac
2a

Priroda reenja kvadratne jednaine

Diskriminanta (D) kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 je izraz b 2 4ac (ono pod korenom)
Dakle: D = b 2 4ac

b D
2a
2
Za kvadratnu jednainu ax + bx + c sa realnim koeficijentima vai:

Sada formulu za reavanje moemo zapisati i kao: x1, 2 =

1) Jednaina ima dva razliita realna reenja ako i samo ako je D > 0
( x1 = x2 R x1 x2 akko D > 0)
2) Jednaina ima jedno dvostruko realno reenje ako i samo ako je D = 0
( x1 = x2 R akko D = 0)
3) Jednaina ima jedan par konjugovano kompleksnih reenja akko je D < 0
( x1 = a + bi, x2 = a bi akko D < 0)
www.matematiranje.in.rs

Kvadratna nejednaina
Kvadratne nejednaine su oblika:

ax 2 + bx + c > 0
ax 2 + bx + c 0
ax 2 + bx + c < 0
ax 2 + bx + c 0
gde je x-realna promenljiva (nepoznata) i a,b,c su realni brojevi, a 0.
U delu kvadratna funkcija smo analizirali kako moe izgledati grafik kvadratne funkcije u
zavisnosti od znaka a i D. Podsetimo se:
1) a > 0, D > 0
2) a > 0, D = 0 y 0 uvek
3) a > 0, D < 0 y > 0 uvek
4) a < 0, D > 0
5) a < 0, D = 0 y 0 uvek
6) a < 0, D < 0 y < 0 uvek
Naravno y = ax 2 + bx + c

Vietove formule
Brojevi x1 i x 2 su reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 ako i samo ako je

x1 + x2 =

b
a

x1 x2 =

c
a

Ove dve jednakosti zovu se Vietove formule.

a x 2 ( x1 + x2 ) x + x1 x2 = 0 je formula za pravljenje kvadratne jednaine kad su nam data reenja.

Ako krenemo od poznate formule za kvadrat binoma: ( x1 + x2 ) 2 = x12 + 2 x1 x2 + x22
dobijamo: x12 + x22 = ( x1 + x2 ) 2 2 x1 x2 ZAPAMTI ( ovo se esto trai u zadacima)

Rastavljanje kvadratnog trinoma na inioce

Kvadratni trinom po x je izraz oblika: ax 2 + bx + c gde su a, b, c brojevi i a 0 . Brojevi a, b i
c su koeficijenti kvadratnog trinoma.
Ako su x1 i x2 reenja kvadratne jednaine ax 2 + bx + c = 0 onda je:

ax 2 + bx + c = a ( x x1 )( x x2 )
2

esto nam za zadatke treba i:

1) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:
b
c
realna i pozitivna D 0, < 0, > 0
a
a
2) Reenja x1 i x 2 kvadratne jednaine sa realnim koeficijentima su:
b
c
realna i negativna D 0, > 0, > 0
a
a
Ova razmiljanja (teoreme) proizilaze iz Vietovih pravila:
Da bi reenja bila realna je D 0
b
c
x1 + x 2 = i x1 x 2 =
a
a
b
1) x1 i x 2 pozitivna x1 + x 2 > 0 a < 0
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
b
x1 + x 2 < 0 > 0
a
2) x1 i x 2 negativna
c
x1 x 2 > 0 > 0
a
(minus puta minus je plus)

Kvadratna funkcija
esto funkciju y = ax 2 + bx + c treba svesti na takozvani kanonski oblik.
Tu nam pomae formula:
2

b 4ac b 2

y = a x + +
2a
4a

ili ako uvedemo da je:

b
2a

i =

4ac b 2
D
tj. =
dobijamo: y = a ( x ) 2 + kanonski oblik
4a
4a

Taka T ( , ) je teme parabole.

Postupak za ispitivanje toka I crtanje grafika kvadratne funkcije:

1) Najpre odredimo a,b,c i nadjemo diskriminantu D = b 2 4ac
b D
2) Traimo x1, 2 =
(ako ima)
2a
D > 0, x 1 x 2
D = 0, x 1 = x 2
D < 0, nema x1 , x2

3) U zavisnost od znaka broja a zakljuujemo da li je parabola okrenuta otvorom

nagore ili na dole, tj:
a > 0 smeje se
a < 0 mrti se

4) Parabola uvek see y-osu u taki ( 0, c)

b
D
5) Nadjemo teme T ( , ) = , =
2a
4a
T ( , ) je max ako je a < 0
T ( , ) je min ako je a > 0
6) Konstruiemo grafik

www.matematiranje.in.rs

Neke jednaine koje se svode na kvadratne

Bikvadratna jednaina
To je jednaina oblika: ax 4 + bx 2 + c = 0 Uvodimo smenu x 2 = t , dobijamo jednainu
at 2 + bt + c = 0 , nadjemo t1, 2 =

b b 2 4ac
i vratimo se u smenu:
2a

x 2 = t1

x 2 = t2

x1, 2 = t1

x3, 4 = t 2

Binomne jednaine
To su jednaine oblika:
Ax n B = 0

gde su A > 0

B>0

Najpre pokuamo da datu jednainu rastavimo na inioce upotrebom poznatih

formula, pa koristimo M N = 0 M = 0 ili N = 0
Uvek ovu jednainu moemo reiti smenom x = y

B
, koja binomnu jednainu
A

svede na oblik y n 1 = 0

Trinomne jednaine
To su jednaine oblika
ax 2 n + bx n + c = 0
gde su a, b i c realni brojevi (razliite od nule).
Reava se smenom x n = t x 2 n = t 2 . Reavamo kvadratnu po t , pa se vratimo u
smenu.

Simetrine (reciprone) jednaine

To su jednaina oblika:
ax n + bx n 1 + cx n 2 + ... + cx 2 + bx + a = 0

Gde su a, b, c... realni brojevi. Naziv simetrine potie jer su koificijenti uz x n k i x k

(k = 0,1,2...n) jednaki.
5

Drugo ime reciprone su dobile zbog osobina: Ako je x = jedno reenje, onda je i
1
x = takodje reenje date jednaine i vai osobina: Ako je najvei stepen

n neparan broj, tada je x1 = 1 jedno reenje simetrine jednaine!!!

Postupak reavanja
-

Ako je jednaina neparnog stepena podelimo je sa ( x + 1) i dobijemo jednainu

parnog sistema

Celu jednainu podelimo sa srednjim lanom i grupiemo odgovarajue

lanove.
- Uzimamo smenu x +

1
= t , ovde kvadriramo i dobijamo:
x

2
x+ =t
x

1 1
x2 + 2 x + 2 = t 2
x x
1
x2 + 2 + 2 = t 2
x
1
x 2 + 2 = t 2 2 ZAPAMTI
x

3
x+ =t
x

1
1 1
x 3 + 2 x 2 + 3x + 2 + 3 = t 3
x
x
x
1 1
x 3 + 3x + 3 + 3 = t 3
x x
1 1

x 3 + 3 x + + 3 = t 3
x x

x3 +

1
= t 3 3t ZAPAMTI
x3

Veoma sline simetrinim su KOSOSIMETRINE jednaine, one su oblika

ax n + bx n 1 + cx n 2 + ... cx 2 bx a = 0 tj. koeficijenti uz x k i x n k su suprotni
koeficijenti
Ako je kososimetrina jednaina neparnog sistema, jedno reenje je uvek x1 = 1
Postupak reavanja je slian!
www.matematiranje.in.rs