Cumhuriyetin Binaları

Binalar
Cumhuriyetin
Binalar
naat mhendisleri odasn, 50. ylnda, Cumhuriyetin 50 byk eserini aratrma ve yaynlayarak hatrlatma dncesi nedeni ile itenlikte kutluyorum.
ounlukla olumsuz haberler ve zc olaylarn
ne karlmas yznden bunalan toplumumuza
baarlarmz gstermek, bu baarlar yaratan
abalarn hatrlatlmas, kukusuz hem nemli bir
hizmettir hem de yeni baar ve abalar iin tevik
edici olacaktr. Bu nedenle inaat mhendisleri odas
adna semeyi yapan jri iinde mimar ye olarak
grev yapmaktan onur ve mutluluk duydum.
Cumhuriyetin lkeyi yeniden imar hareketi iinde,
alt yap ve enerji tesislerinden balayarak, antsal,
kamusal, kurumsal yaplara kadar gerekletirdii
binlerce tesis ve yap arasnda hangi elli eserin ne
ktna karar vermek, bu konuda objektif kriterler bulmak kukusuz kolay deildir. Her seme ve
deerlendirmede olduu gibi bu seme de doal
olarak tartmaya ak olacaktr. Seilen elli eserin
baka grlere gre bir ksmnn listeden karlmas, yerine baka bir ksm eserin girmesi elbette
mmkndr.
Jrimiz, inaat mhendisleri odasnn seecei eserlerin inaat mhendislii asndan nem tamalar
ile birlikte, Cumhuriyetin ina ettii byk aba ve
uzun soluk gerektiren ve doal olarak Bayndrlk
eserleri arasnda saylan byk mimarlk eserlerini
de ne karmay uygun grm ve bu nitelikte 16
eser semitir. Bu eserler arasnda Cumhuriyetin ilk
yllarndan balayarak son yllarda ina edilenlere
kadar eitli byklk ve trde yaplar vardr.
lk yllarda ina edilenler gnmzden baklnca ok
nemli gibi grnmeyebilirlerse de, jri bu gibi eserlerin ina edildikleri an koullarna gre baarlarn, nc ve rnek olma gibi niteliklerini toplumsal
yaama katklarn gz nne alm ve deerlendirmesini ona gre yapmtr.
Jri deerlendirmeleri sonucu seilen bu 16 yapnn
yapldklar dnemleri, niteliklerini ve yaplma koullarn ksaca gzden geirmek yararl olacaktr.
Seilen eserlerin 6 adedi, Cumhuriyetin ilk 25
ylnda ve tek parti dneminde devlet tarafndan
yaptrlan antsal nitelikte kamu yaplardr. Bunlar,
TBMM binalar, Antkabir, Ankara Gar, stanbul
niversitesi Fen ve Edebiyat Faklteleri, Mersin
Halkevi ve Ankara 19 Mays staddr.
Doan Tekeli
30
Bu yaplardan Antkabir ve Trkiye Byk Millet

Meclisi yaplar, o yllarda devletin gerekten kstl
ekonomik olanaklarna karn gerek fiziksel gerek
estetik nitelikleri ile uluslararas en yksek kalitede
gerekletirilmi yaplardr. Kamu kaynaklar ile ina
edilmi, kamu personeli tarafndan denetlenmi
Cumhuriyeti onurlandran yaplardr.
TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3
Binalar
Ankara Gar, Yeni Bakente giri kaps olma

niteliinde, grkemli boyutlar, inaat malzeme ve
detaylarnn yksek kalitesi ile Trk mimarlar ve
mteahhitlerinin gerekletirdii, dneminin en
nemli kamu yaplarndan biri olarak ne kmakta
ve hala baar ile hizmet grmektedir.
Ankara Kzlay Emek ihanndan balayarak, stanbul Bakrkydeki Galleria Alveri Merkezi ve
stanbul Leventteki Bankas Genel Mdrl (
kuleleri) Merkezleri ve Ticaret yaplarnn baarl
rnekleri olarak sekiye girmitir. Her biri kendi
alannda bir nc olma niteliindedir.
Bu dnemin dier yaps Eitim ve Kltr

yaplardr. Cumhuriyetin ilk dneminde yaplm
olup, bu sekiye giren 6 yapdan nn eitim ve
kltr yaps olmas herhalde rastlantsal deildir. O
dnemde kstl btelere karn devlet tarafndan
eitim ve kltre verilen nemi vurgulamaktadr.
Bu seki ile ortaya kan sonu gstermektedir ki

Trkiyede Cumhuriyetin ilk yllarndan balayarak
yap alannda Devlet nclk yapmakta, ne kan
yaplar Devlet eli ile yaptrlmaktadr. Ancak son
yllarda Devletin yap alanndaki ncln zel
sektr alm gibi grnmektedir. Devletin kamu
yaplarn projelendirmek ve uygulamakta nc
niteliini giderek yitirmesi dndrcdr. Kamu
yaplarnn, kltrmzn gstergesi olarak hem
kltrel, hem fiziksel yksek nitelikleri ile gelecek
kuaklara kalacak nitelikte ina edilmeleri ama
olmaldr. Bu nedenle hemen hemen tm bat lkelerinde olduu gibi yap ile ilgili bir devlet politikasnn oluturulmas ve bunlarn uygulanmas iin
gerekli ortamn ve olanaklarn yaratlmas yaamsal
niteliktedir.
Cumhuriyetin ikinci dnemi saylabilecek sonraki

yaklak 50 ylda gerekletirilen ve bu deerlendirmede ne kan 12 yap, ilevleri bakmndan
artk eitlilemi, listeye konut, salk yaplar, i
merkezleri, ticaret yaplar ve brolar girmitir.
Bu dnemde de sekiye giren, Eitim ve Kltr yaplar, 4 adet olarak arlkl bir ekilde yer almaktadr.
Bunlar kronolojik sra ile ODT yerlekesi, stanbul
Atatrk Kltr Merkezi, Abdi peki Spor Salonu ve
stanbul Olimpiyat Staddr.
ODT, yerlekesi, Erzurum Atatrk niversitesi
kampusundan balayarak Devletin gerekletirdii
ok sayda byk lekte niversite yerlekeleri
arasnda, ana gre nc nitelikte olup, yksek
mimari ve inai kalitesi ile ne kmtr.
stanbul Atatrk Kltr Merkezi, inaat kstl
denekler nedeniyle uzun yllara yaylmtr. Buna
ramen, zellikle opera temsillerinin gerektirdii
yksek sahne teknii olanaklarnn salanmas
iin hi bir fedakrlktan kanlmamtr. Trk
Mimar ve Mhendislerinin gerekletirdii nemli
bir kltr ant olarak youn bir ekilde hizmet
vermektedir. Son aylarda, bu yapnn yklmasnn;
yerine kolayca yeni yaplabilecekmi gibi gndeme
getirilmesi gerekten zcdr.
Kiisel kanma gre bu listede bina olarak nemli bir

endstri yapsnn bulunmamas bir eksiklik olmutur. Jri almalar srasnda Cumhuriyet dneminde ina edilen ok sayda, nemli endstri yaplar
gndeme gelmise de herhangi biri iin jride ortak
gr olumamtr.
naat mhendisleri odasnn yapt deerlendirme
sonucu ortaya kan bu yaynn, Cumhuriyetimizin
yap alanndaki baarlarna toplumumuzun dikkatini ekme bakmndan ok yararl bir aba olduuna
inanyorum.
Abdi peki Kapal Spor Salonu ve stanbul Olimpiyat Stadyumu, ilgin strktrel yaplar ile Cumhuriyet Trkiyesinin son yllarda gerekletirdii
uluslararas dzeyde en byk spor kompleksleridir.
Ataky Toplu Konut yerlekesi ve Erzurum Deprem
Konutlar, biri toplu konut alannda byk lekli
ada bir uygulama, dieri, byk bir deprem felaketinden sonra Devletin ksa srede organize olarak
depreme dayankl, evre koullarna uygun, baarl
konut uygulamalar olarak sekiye girmilerdir.
Ankara Glhane Askeri Tp Akademisi, Byk bir
eitim ve uygulama hastanesi ve salk kompleksidir. ok geni program ile tek bir yap iinde
zmlenip ina edilebilmitir. Tm ada salk
gereksinmelerini karlayabilen baarl bir rnek
olarak ne kmaktadr.
31
Binalar / Kamu Binalar
Ankara Gar Binas
Bakentin erken Cumhuriyet dneminde gerekletirilmi en grkemli

yaptlardan biri olan Ankara Merkez Gar, yaplndaki olumlu nitelikler
nedeniyle zellikle meknsal grkemini hi kaybetmemitir. Ankarann
kaps olarak nitelendirilen Gar Binas, dnyann savaa hazrland yllarda
geleneksel ve ada eleri badatrma denemesi olarak tasarlanm ve
gerekletirilmitir.
32
Tarihe ve zellikler
1868-1873 yllar arasnda Osmanl ynetimi tarafndan yaptrlan Haydarpaa-zmit Demiryolunu satn
alan Anadolu Demiryolu irketi, hatt Ankaraya
kadar uzatm; 1891 ylnda yaplan o gnk iddiasz,
iki katl kk gar binasna ilk tren 1892 ylnda
girmitir.
1923te bakent olan Ankarann nfusu hzla artm,
konut ve iyeri ihtiyac ba gstermi, ulam ann
odak noktas haline gelen kentin ana giri kaps olan
eski gar, artan yolcu kapasitesi karsnda yetersiz
kalmaya balamtr. Bu nedenle yeni bir merkez
garnn yaplmas karar altna alnmtr.
Kararn altnda dnemin Bayndrlk Bakan Ali
etinkayann imzas bulunmaktadr. Jansen Plan
erevesinde Bayndrlk Bakanl tarafndan,
Almanyadan Profesr Blum Ankaraya davet edilir,
yaplan grmelerde yeni gar binasnn anlan yerde
olmas gerektii zerine anlama salanr ve yeni gar
iin proje hazrlama grevi Bayndrlk Bakanlnn gen mimarlarndan ekip Sabri Akalna verilir.
naat Abdurrahman Naci Demira, kontrol Devlet
Demiryollar Yol Dairesi Reis Muavini Alaettin Arsan stlenir.
Yeni gar binasnn yapm 1934 Kasmnda sondaj
almalaryla balar, 10 Austos 1935te toprak
hafriyat almalar ve 3 Kasm 1935teki temel atma
treninin ardndan, 2 Eyll 1937de inaat tamamlanan yeni gar binas, 30 Ekim 1937de dzenlenen
trenle alr.
Yaln malzeme kullanma anlayyla yaplan Ankara
Merkez Gar, kuzeybat-gneydou dorultusunda,
demiryolu hattna paralel bir biimde yerletirilmitir.
Simetrik olan uzun yatay ktlesiyle yap, ndeki
stasyon Meydan boyunca kuzeybat- gneydou
ynnde uzanmaktadr. Bu tarz, hat boyunca uzanan tek tarafl istasyon yaplar trne bir rnektir.
embersel bir hat izleyen ikili stunlar dzeni ile
gazinoya balanmaktadr. Giri ktlesinin her iki
yannda yer alan bodrum stne er, sonra ikier ve
sa uta tek katl ktlelerden olumaktadr. 12 metre
ykselen ortadaki ferah salon, stten ve
n arka cephelerinin geni cam yzeylerinden aydnlanmaktadr. Yanlardaki
bekleme salonlar ve bilet gieleri bu orta
mekna almaktadr. Girite sadaki iki
katl ktlenin st kat lojmandr. Yan
kanatlarn alt katnda berber, postane,
lokanta ve Gar Mdrlne ait meknlar bulunmaktadr.
Yer
: Ankara
Tarih
: 4 Mart 1935-30 Ekim 1937
veren
: Devlet Demir Yollar

Umum Mdrl
Statik Tasarm : Bilgiye Ulalamamtr

Mimari Tasarm : ekip Akaln
Yapm
: Abdurrahman Naci Demira
Mavir
: Alaettin Arsan
Bedel
: 777 Bin TL
aklnda 6 adet demir makasla kapatlmtr. Tm

katlar 8875 m2 ve toplam hacmi 50.200 m3tr.
Gazino binas saat kulesi 40 adet betonarme kazk
zerine ina edilmitir. Kulenin ykseklii zeminden
itibaren 32 metredir. Ta kaplama alan 2500 m2 olup,
Kaya civarndaki ta ocandan getirilen talarla
yaplmtr. Binann btn inaatnda 4000 metrekp
betonarme betonu kullanlmtr. Hol antresinde
grlen byk ta kolonlar Herekenin ta ocaklarndan kartlarak getirilmi, tesviye ve tanzim edilerek
yerlerine konmutur. Binann inaatnda yzlerce
Trk iisi almtr.
1930larn neo-klasikiliinin antsal stun dzeni ile
merdiven kulelerinin yuvarlatlm hatlar dnemin
nde gelen mimarlk akmlarnn birletirilerek kullanldn gstermitir.
Betonarme iskeleti olan yap, dtan Ankara tayla
kaplanmtr. Daha sonraki dnemlerde yapnn tren
yoluna bitiik platformunun st elik ve camdan
oluan bir rt ile kapatlmtr. Binann nnde
bulunan onar metre uzunluundaki stunlar ve
stlerindeki yatay erit Hereke tandan yaplmtr.
Girite bulunan merdiven, orta holn yer demesi
ve duvarlarnn alt ksmlar mermerle kaplanmtr.
Gar kompleksi iinde Atatrk Konutu ve Demiryollar Mzesi, Ankara Ak Hava Buharl Lokomotif
Mzesi, Demiryolu Mzesi ve Sanat Galerisi bulunmaktadr.
Bina 150 metre boyundadr. nsibat derzleri ile 5 ksma ayrlmtr. Btn iskelet
ve temeller betonarmedir. 23x33 metre
ebadndaki byk holn tavan 23 metre
33
Mersin Halkevi Binas
Mersin Halkevi binas, geleneksel halkevi mimari tekniklerini eksiksiz

sergilemeyi baaran zel bir yapdr. Halkevi binasn zellikli ve ayrcalkl
klan, yapld dnemin tm zorlu ve caydrc etkenlerine karn baaryla
tamamlanm olmasdr. Binann dier nemli zellii en byk halkevi
binas olmas, ok amal kullanlr bir yap olarak tasarlanmas ve dner
sahne teknolojisi kullanlmasdr. Dnyaca nl kltr eserleri, operalar ve
temsiller Trkiyede ilk defa Mersin Halkevinde sergilenmitir.
34
Yer
: Mersin Cumhuriyet Meydan
Tarih
: ubat 1944-Kasm 1946
veren
: Mersin Valilii

Mimari Tasarm : Erturul Mente
Tarihe ve zellikler
Trkiye Cumhuriyeti temel yaptalarndan biri olarak dnem itibariyle nemli rol stlenen Halkevleri
arasnda, Mersin Halkevi kentsel yerleim ve yap
ilevi asndan beeni kazanm bir projedir.
Yapm
: Mr. Matisner
Mavir
: Arif Hikmet Koyunolu,

Dr. Mukbil Gkdoan,
Rait Turul
Bedel
: 1,12 Milyon TL
(Tahmini keif 2,8 Milyon TL)
Mersin Halkevi, Mersin halkna toplumsal, kltrel

ve sosyal olarak nemli katklar salam, zaman
iinde deiik ilevler kazanp, kentle gelien ve
deien bir yap olmutur. Mersin Halkevi, Mersindeki sosyal ve kltrel yaamn kayna olmas
nedeniyle kentin gelimesinde nemli bir rol stlenmitir.
Mersin Halkevi, Valilik btesiyle yaplm olmasna
karn blge halknn katklar da yatrmda nemli
bir yer tutmutur.
Zamann Trkiye Cumhuriyeti Hkmeti Mersinde halkevi yaplmas iin Mersin Valisi Tevfik
Srr Gr grevlendirmi, Valilik btesinden
yapm iin ayrlan 42.000 Lira yapm iin yeterli olmaynca, gerekli olan para kent halk tarafndan gnll olarak toplanmtr. Yapm ncesinde tahmini
olarak belirlenen 2.800.000 Lira tutarndaki maliyet,
ok daha dk rakamlarla gerekletirilmitir.
Atatrke ait veciz szler yer almaktadr. Halkevinin i duvarlarnda Vali Tevfik Srr Grn istei
zerine, Ressam Nurettin Ergvenin 1946 ylnda
yapt, Mersinin doal gzelliklerini ileyen resimler bulunmaktadr. n yz tasarlanrken cephe
etkisi dikkate alnm ama arka cephe tmyle gz
ard edilmitir.
Mersin Halkevi Binas, herbiri 4800 m2 olmak zere,

iki kattan olumaktadr. Halkevi kente hakim bir
noktadadr; bina ve simetri aksnda bulunan Atatrk heykeliyle nndeki Cumhuriyet Meydann
tamamlayc zellikler tamaktadr. Yap zerinde
Halkevi kentin ihtiyalarnn karlanmasnda

nemli grevler stlenmitir. Bina halkevlerinin
programna uygun tasarlanm, ktphane, okuma
salonu, temsil salonu, bahe, balkon ve meydan bu
prensiplere uygun olarak planlanmtr.
35
Antkabir
Mustafa Kemal Atatrke duyulan sayg ve sevginin gstergesi olan

Antkabir Trkiye Cumhuriyetinin en anlaml eseridir. Kente egemen bir
noktada bulunmas yapsal grkemini pekitirmektedir. Mimarisi, kullanlan
heykel ve kabartmalar Kurtulu Savan, Trkiye Cumhuriyetinin kurulu
srecini, Mustafa Kemal Atatrkn kiisel zelliklerini yanstmaktadr.
Antkabir, 15.000 m2lik bir alan zerinde bulunmaktadr.
36
Tarihe ve zellikler
Mustafa Kemal Atatrk 10 Kasm 1938 tarihinde
hayata gzlerini yumduktan sonra ksa bir sre iin
stanbul Dolmabahede bekletilmi, daha sonra
Ankara Etnografya Mzesine defnedilmitir. Etnografya Mzesi kalc olarak dnlmedii iin yeni
bir ant yeri tespit etmek zere almalar hemen
balatlm ve Ankarann kente egemen noktas olan
Rasattepe uygun grlmtr.
Antkabir projesi dzenlenen yarmayla belirlenmitir. Yarma sonucunda Prof. Emin Onat ve Do.
Orhan Arda imzal projenin uygulanmasna karar
verilmesiyle birlikte kamulatrma sreci balatlmtr. Bayndrlk Bakanl ile Emin Onat ve Orhan
Arda arasnda 4 Temmuz 1944 tarihinde szleme
imzalanm, 9 Ekim 1944te grkemli bir temel atma
treni ile balayan inaat 9 yl srm, 1 Eyll 1953
tarihinde de tamamlanmtr. Drt aamada gerekleen inaatn balamas ve kamulatrlma almalar iin Bayndrlk Bakanlna 1.000.000 TL.
denek tahsis edilmi, 4 Eyll 1944 tarihinde birinci
ksm inaat ihaleye karlmtr.
Antkabir inaat drt aamada gerekletirilmitir.
Birinci aama; topran dzeltilmesi ve Aslanl Yolun
istinat duvarlarnn yaplmasn kapsamaktadr.
Mteahhit Yksek Mhendis Hayri Kayadelen tarafndan yaplmtr. naat 1944te balam, 1945te
tamamlanmtr.
kinci aama; 29 Eyll 1945te balam, 8 Austos
1950de tamamlanmtr. Mozole ve tren meydann evreleyen yardmc binalarn yaplmasn kapsamaktadr. Bu aamada inaatn kgir ve betonarme
yap sistemine gre, temel basncnn azaltlmas gz
nnde tutularak, ant ktlesinin temel projesinin
hazrlanmas kararlatrlmtr. 1947 yl sonuna
kadar mozolenin temel kazs ve izolasyonu tamamlanm ve her trl knty engelleyecek olan 11
metre yksekliinde betonarme temel sisteminin
demir montaj bitirilme aamasna gelmitir. Giri
kuleleri ile yol dzeninin nemli bir ksm, fidanlk
tesisi, aalandrma almalar ve arazinin sulama
sisteminin byk bir blm tamamlanmtr.
Yer
: Anttepe / Ankara
Tarih
: 9 Ekim 1944 - 1 Eyll 1953
veren
: Milli Savunma Bakanl
Statik Tasarm : Feridun Arsan

Mimari Tasarm : Emin Onat, Orhan Arda
Yapm
: Bilgiye Ulalamamtr
Mavir
: Hamdi Peynirciolu,
Sabiha Grayman,
Said Kuran, smet Aka
Bedel
Mimarlk Dnemi olarak adlandrlr. Bu dnemde

daha ok antsal yn ar basan, simetriye nem
veren, kesme ta malzemenin kullanld binalar
yaplmtr. Antkabir bu dnemin zelliklerini
tamaktadr.
Antkabirde Seluklu ve Osmanl mimari zellikleri
ve ssleme eleriyle birlikte Anadolunun farkl kltrlerinin izlerine de evrensel bir dille yer verilmitir.
D cephelerde, duvarlarn at ile birletii yerde
kuleleri drt yandan saran Seluklu ta iiliinde
testere dii olarak adlandrlan bordr bulunmaktadr. Ayrca Antkabirin baz yerlerinde (Mehmetik
Kulesi, Mze Mdrl) kullanlan arkfelek ve
rozet denilen ta sslemeler Seluklu ve Osmanl
sanatnda da gze arpmaktadr.
Btn bu zellikleriyle yapld dnemin en iyi
rneklerinden biri olan Antkabir toplam 750.000
mlik bir alan kaplamakta olup, Bar Park ve Ant
Bloku olarak iki ksma ayrlmaktadr.
Antkabir kompleksi iinde Mezar Odas, Ant
Bloku, Bamszlk Kulesi, zgrlk Kulesi, Kadn
Heykel Grubu, Erkek Heykel Grubu, Aslanl Yol,
Tren Meydan, Mehmetik Kulesi, Zafer Kulesi,
Bar Kulesi, 23 Nisan Kulesi, Misak- Milli Kulesi,
Antkabir Atatrk Mzesi, Devrim Kulesi, Cumhuriyet Kulesi, Bayrak Direi, Mdafaa-i Hukuk Kulesi,
Mozole, eref Hol ve Bar Park bulunmaktadr.
nc aama; Anta kan yollar, Aslanl Yol, tren

meydan ve mozole st demesinin ta kaplamas,
merdiven basamaklar, lahit tann yerine konulmas ve tesisat ileri 1950 ylnda tamamlanmtr.
Drdnc aama; inaat 20 Kasm 1950de balam
ve 1 Eyll 1953te bitirilmitir. eref hol demesi,
tonozlar alt demeleri ve eref hol evresi ta profilleri ile saak sslemelerinin yaplmasn kapsamaktadr.
Trk mimarlnda 1940-1950 yllar aras, II. Ulusal
37
Trkiye Byk Millet Meclisi

(TBMM) Binas
ankaya yolu ile Dikmen yolu arasnda kalan ve Milli Savunma Bakanl
ile Genelkurmay Bakanl binalarnn karsna rastlayan gen saha
Devlet Mahallesi yaplacak; mahalle, Kzlayda Gven Ant ile balayacak,
bakanlk binalar ile devam edecek ve en yksek yerde halk egemenliini
artracak TBMM binas ile sonlanacaktr. Binann mimari zellikleri
ve genel yaps, Trkiye Cumhuriyetinin gcn ve lmszln
simgeleyecek biimde; vakur, salam ve dayankl tasarlanacaktr.
38
Tarihe ve zellikler
Ankarann bakent olmas iin smet Paa ve bir
grup arkada 9 Ekim 1923te yasa nerisi vermi,
TBMM Genel Kurulu da 13 Ekim tarihli oturumunda neriyi grerek kabul etmitir. 29 Ekim 1923te
Cumhuriyet ilan edilmesinden sonra, Ankara Trkiye Cumhuriyetinin bakenti olmutur.
1932 ylnda Ankarann yeni imar plan Prof. H.
Jansene hazrlatlr. Prof. Jansen hazrlad nazm
planda, i merkezleri, pazar ve arlar, genel park
ve yeil sahalar ve yollarla beraber, ankaya yolu
ile Dikmen yolu arasnda kalan ve Milli Savunma
Bakanl ile Genelkurmay Bakanl binalarnn
karsna rastlayan gen saha Devlet Mahallesi
olarak tespit edilir. Mahalle, Kzlayda Gven Ant
ile balayacak, bakanlk binalar ile devam edecek
ve en yksek yerde halk egemenliinin artracak
TBMM binas ile sonlanacaktr.
TBMM binas iin uluslararas yarma almasna
karar verilir. 11 Ocak 1937de karlan yasayla,
Trkiye Cumhuriyetinin varln, yirminci asrn
mimari zelliklerine uygun ve bir abide niteliinde
yeni bir parlamento binasnn yapm iin dmeye
baslr. 2. Dnya Sava nedeniyle inaat yarm kalr.
Sava sonras ise TBMM, binann yapmn tamamen Bayndrlk Bakanlna devreder.
Meclis binasnn yerleim alan 19.372 m2dir. Bodrum kat zerine drt kat olarak ina edilen binann
toplam kullanm alan ise 56.775 m2dir. n cephe
uzunluu ise 248 metredir.
550 kiilik Millet Meclisi Toplant Salonu yukardan dinleyici balkonlar ile evrelenmitir. Meclis
binasnda Genel Kurul Salonunun dnda, siyasi
partilere ayrlm 176, 415 ve 700 kiilik
byk toplant salonu ile ayrca 44 salon ve 352
kkl-bykl oda bulunmaktadr. Ayrca
yine siyasi partilere ayrlm ynetim brolar,
komisyon toplant salonlar, Meclis ktphanesi, Meclis TV, bilgi ilem merkezi, ariv, basn
brolar, lostra salonu, PTT, Hava Yollar ve
Demir Yollar bilet sat gieleri ile Genel Sekreterlik ve baz hizmet birimleri bulunmaktadr.
Yer
: Bakanlklar/Ankara
Tarih
: Proje: Uluslararas Yarma

11 Ocak 1937
Yarma Bitimi: 28 Ocak 1938
Temel Atm: 26 Ocak 1939
Al: 6 Ocak 1961 (Kurucu
Meclisin Toplants ile)
veren
: Trkiye Byk Millet Meclisi

Bakanl
Statik Tasarm : Prof. C. Holzmeister Brosu,

Arthur Waldapfel
Mimari Tasarm : Prof. C. Holzmeister,
Ziya Payzn
Yapm
: Abdurrahman Naci Demira,

Ferit ler, Muzaffer Birinci,
Mebus Ergven, Hayri
Kayadelen, Garanti n. Ort.,
Muzaffer Budak,
Hans Rllinger
Mavir
: Latif Dou, Adl Denkta,

M. Ali tptolu,
Hilmi Tokmar
Bedel
: 12 Milyon ABD Dolar
TBMM yerlekesinin bahe dzenlemesi iin 1965

ylnda bir proje yarmas almtr. Bu, ayn
zamanda, Trkiyede peyzaj mimarl alannda
yaplan ilk yarma zellii de tamaktadr. Ziya
Payznn da aralarnda bulunduu jrinin almalar sonucunda Ziraat Yksek Mhendisi Yksel
ztann projesi birincilie deer grlmtr.
TBMM binas; dnemin kstl olanaklarna

ramen, tercih edilen mimarlk slubu ile antsall salayan byk lek, yksek kolonlar ve
pencereler, boyutlu etki yaratan yap kitleleri,
i baheler ve meknlarn birbiri ile mkemmel
uyumu ile Trkiye Cumhuriyetinin ideallerinin
simgesi bir anttr.
Antsall artran neoklasik mimarlk eleri
ile Cumhuriyetin modernize anlaynn simgesi
olan parlamento binasnn i meknlarnda da
ayn antsal etki gzlenmektedir.
39
stanbul Atatrk Kltr Merkezi

(AKM)
Atatrk Kltr Merkezi (AKM) gerek ismi, gerekse, tarihsel ve kltrel

kimlii ile Cumhuriyet deerlerinin sembol olmu bir yapdr. AKM, ulusal
ve uluslararas kltrel, sanatsal etkinliklere ev sahiplii yapmaktadr.
40
Tarihe ve zellikler
stanbula bir opera binas kazandrmak isteyen
Bayndrlk Bakanl proje iin almalara balar.
Sre ierisinde binann operayla snrl kalmamas,
kltr merkezi niteliine kavuturulmas uygun
grlr. Bina, Atatrk Kltr Merkezi olarak
adlandrlr ve ulusal, uluslararas sahne sanatlar,
gzel sanatlarn icra edilebilecei ekilde dzenlenir.
Statik, tesisat, sahne teknii ve akustik uzmanlarnn da ibirlii ile yap, iinde deiik fonksiyonlarda
niteleri kapsayan byk bir Kltr Merkezi
nitelii kazanr.
Binann yapm 1946 ylnda balar. Yer olarak
Taksim seilir. sahibi stanbul Belediyesidir.
stanbulun fethinin 500. Yldnmnde hizmete almas dnlen binann ilk projesi, Mimar
Feridun Kip ve Rknettin Gneye yaptrlr. Ancak
maddi olanakszlklar nedeniyle belirlenen tarihte
al gereklemez. Yapmn stanbul Belediyesi tarafndan yrtlememesi zerine, 15 Temmuz 1953
tarihinde yrrle giren 6165 sayl kanun ile iin
sahiplii Maliye Bakanlna geer. Binann yapm
ii ise Bayndrlk Bakanlna devredilir. Bakanlk
1956 ylnda yapm iini kald yerden devam eder.
Proje mimar Hayati Tabanlolu tarafndan kltlerek 1969 ylnda tamamlanr. Hayati Tabanlolu
17 yl boyunca 26 deiik bakanla alarak projeyi
gerekletirir.
stanbul Kltr Saray adyla hizmet veren bina
1970 ylnda kan bir yangnda byk hasar grr.
Hayati Tabanlolu ynetiminde srdrlen onarm
almalar srasnda yapda baz eklemeler ve
deiiklikler gerekletirilir. Sahne projesi ise Willi
Ehlenin eseridir.
Bina bugnk haline 1978 ylnda kavumutur.
AKM gnmzde bin 300 kiilik ok amal Byk
Salon, 750 kiilik konser salonu, 350 kiilik sinema
ve oda tiyatro salonlar, sergi alanlar ile Trkiyenin
Yer
: Taksim/stanbul
Tarih
: 1946-1948 Ana blok

betonarme iskeleti
1957-1969 Yapnn
tamamlanmas
1972-1978 Yangndan sonra
onarm ve ekler
veren
: Bayndrlk ve skan Bakanl
Statik Tasarm : smet Aka, lhan Kayan

Mimari Tasarm : Feridun Kip, Ruknettin
Gnay, Fatin Bey (1. Aama);
Hayati Tabanlolu
(2. ve 3. Aama)
Yapm
: stanbul mar Ltd. ti.

(stanbul Belediyesi-Emlak
Bankas Ortakl)
Mavir
: smet Aka, lhan Kayan,

Muzaffer Binici
Bedel
en byk sanat kurumu olmutur.

ada mimarinin btn zelliklerine sahip olan
bina birbiri ardna sralanm dikdrtgen prizmalar
eklinde tasarlanmtr. levselci ekoln bir temsilcisi saylan binann ii de sade bir biimde tasarlanmtr.
Yapld dnem itibariyle, Trkiyenin en byk
sanat kurumu olma niteliine sahip Atatrk Kltr
Merkezinde; Byk Salon, Konser Salonu, Oda
Tiyatrosu, ocuk Sinemas, sanat galerisi, seyirciler
iin ayrlm blmler, sanat ve sanat yneticileri
iin hazrlanma, alma ve dinlenme hacimleri,
prova salonlar, atlyeler, garaj ve depolar, tesisat
odalar, evre ve otoparklar ile hizmet binas bulunmaktadr.
41
Binalar / Eitim Tesisleri
stanbul niversitesi
Fen Edebiyat Fakltesi
Fen Edebiyat Fakltesi ile simgeletirilebilecek sre yksek renim

hayatnda pek ok yenilii de beraberinde getirmitir. Bu eitim kurumu
hem renime salad katk hem de yapsal zellikleri itibariyle pek ok
lkeye rnek oluturmutur.
42
Tarihe ve zellikler
Merutiyetin ilanndan sonra Hukuk, Tp, Fen,
Edebiyat ve ilahiyat blmlerinden oluan stanbul
Darlfnunun (niversite) 20 Nisan 1912 tarihli
kararyla kurulmutur.
Yer
: Laleli / stanbul
Tarih
: 1943-1952
veren
: stanbul niversitesi
1933te karlan 2252 sayl yasayla, Darlfnunu

ve ona bal btn kurumlar kadro ve rgtyle
lavedilmi ve Milli Eitim Bakanlnn stanbulda
yeni bir niversite kurmas karar altna alnmtr.
Bylece, stanbul Darlfnunu tarihe karm, yerini
stanbul niversitesi almtr.
Yapm
: Sedad Hakk Eldem,

Emin Onat
stanbul niversitesi 1 Austos 1933te yeni bir

kadro ve yapyla almtr. Trkiye Cumhuriyeti 10.
yln kutlarken 1 Kasm 1933te stanbul niversitesi ilk ve tek niversite olarak eitime balamtr.
1933 niversite Reformu ile birlikte kurulan Fen
Fakltesi eitime Beyazttaki Zeynep Hanm Konanda balam, ancak 1 Mart 1942de kan yangn,
yeni bina arayn zorunlu klmtr. Yangn olayn
takiben yeni binann yapmna balanmtr. Yeni
binann yapmn dnemin nemli mimarlar Sedat
Hakk Eldem ve Emin Onat stlenmitir. Eitim
Fndklda Hatice Sultan Saraynda devam etmi,
bugnk binaya tanma ve yerleme ise 1953te
tamamlanmtr.
Mavir
: Bonatz
Bedel
1940-50li yllar kapsayan II. Ulusal Mimarlk

dneminde yaplan binalarda genel olarak kesme ta
malzeme kullanlmtr. Yaplarn en ayrt edici zellii simetrik ve antsal olmasdr. Mimarinin tarihselci
bir yn vardr: Kimi alardan Alman Nazi mimarlnn abartl antsalln artrrken, saaklar
gibi kimi ayrntlaryla da geleneksel Osmanl konut
mimarlyla ilikilidir. Yapm teknolojisi asndan
deerlendirildiinde; o yllardaki en yksek teknoloji
standardnn yakaland sylenebilir. Ancak, zaman
ierisinde gerekli tamirat ve tadilatlarn yaplmamas
nedeniyle yapnn yprandn, zgn niteliklerinin
kaybolduunu da belirtmek gerekir.
XIX. yy.sonu ile XX. yy. balarnda Trk Neo- Klasik mimarisinin geleneksel yap elerini zellikle
cephelerde kullanmas yannda, Trk ve yabanc mimarlarn eski plan emalarn da denediini grmek
mmkndr.
Mimari Tasarm : Sedad Hakk Eldem,

Emin Onat
larnn yansmas grlmektedir. Geni koridorlar,

yine olduka geni tutulmu merdiven boluklarnn
datmn salayan hollerle balanmtr. Bunlarda
da drt ke ar payelerle revakl i avlular adeta
yaatlmaktadr. retim elemanlar ile aratrma guruplarna ayrlan oda ve seminer kitaplklar yannda,
anfi eklinde ele alnm dokuz byk dershane ve
kk dershaneler bulunmaktadr. Bugn, genileyen
retim kadrosu ve artan renci says karsnda,
oda ve dershanelerde doal olarak skk bir durum
meydana gelmitir. ounlukla, i meknda fazla
hacim kayb bulunduu yolunda genel bir eletiriye
urayan yapda, bu kayb meydana getiren koridor
ve holler youn renci trafiine ve birikimine bugn
ancak yetmektedir. Alan olarak meydana gelen skklk, yksek tutulmu tavanlarla salanan hacim
geniliinde nefes alma imkn salamaktadr. rencinin youn olduu saatlerde, eletiri konusu olan
byk boluklarn bugn ok ie yaradn anlamak
mmkndr.
Gnmzde bu yap iinde Fen Fakltesi, Edebiyat
Fakltesi ve Su rnleri Fakltesi yer almaktadr.
Bugn Fen, Mhendislik ve Edebiyat Fakltelerinin
iinde bulunduu bloklardan Edebiyat Fakltesinin
yerlemi olduu blmde gerek cephede ve detaylarda, gerekse plan tasarmnda, geleneksel retim
kurumu olan medreseler rnek alnmtr.
ki eyvanl ve iki kanad revakl orta avlu, tasarmda

bunun en ak grlebildii blmdr. Dta da cepheye yansyan revak, geni saaklar ve ke kmalar
dikkati ekmektedir. Bu durum, sadece d izgilerde
kalmamakta, ite de, merdiven boluklarnn st kat
tavanlarnda aynal tonoz uygulamalar, revakl avlunun kuzey kanad arkasndaki eref hol stndeki
boydan boya beik tonozlu (kabuk at) mekn (bugn genel kitaplk) gibi geleneksel rt sistemlerinin
uyguland ayrntlarla desteklenmektedir.
te, d cephenin geleneksel izgilerine karlk, rtlerdeki baz uygulamalar dnda, retim kurum-
43
ODT Yerlekesi
Orta Dou Teknik niversitesi yerlekesi, Trkiyede gerekletirilen ilk

planl ve geni kapsaml uygulamadr. Bu zelliiyle yerleke, nemli eitim
eserleri arasnda yer almaktadr. Orta Dou Teknik niversitesi, Trkiye
ve Orta Dou lkelerinin kalknmalarna katkda bulunmak, fen bilimleri ve
sosyal bilimler alanlarnda eleman yetitirmek amacyla kurulmutur.
44
Tarihe ve zellikler
1954 ylnda Pennsylvania niversitesinden Charles
Abrams Birlemi Milletlerin grevlisi olarak Orta
Douda konut sorunu ve niversitelerin mimarlk
ve ehir-blge planlama eitimine ilikin aratrma
yapmak zere Trkiyeye gelir.
Yer
: Ankara
Tarih
: 1961-1981
veren
: Maarif Vekaleti
ncelemelerini bir rapor halinde Birlemi Milletlere

sunan Abrams, Trkiyede mimarlk ve planlama
eitimi verecek bir teknoloji enstitsnn kurulmasn nerir. Birlemi Milletler, Pennsylvania niversitesinden G. Holmes Perkinsi, Trk mimarlarn ve
ehir - blge planclarn yetitirecek bir enstitnn
kurulmas iin grevlendirir.
Mimari Tasarm : Behruz inici, Altu inici
1 Kasm 1956 tarihinde Orta Dou Yksek Teknoloji Enstits ad altnda retime balayan yap,
1957 ylnda karlan kanunla birlikte Orta Dou
Teknik niversitesi adn alr.
Orta Dou Teknik niversitesi yerlekesi AnkaraEskiehir yolu zerinde, niversite iin ayrlm
45.000 dekarlk alanda ina edilmitir. Kuzeyden
gneye doru uzanan ana yaya yolu zerindeki
faklte, idare ve sosyal hizmet yaplarnn yan sra,
yurtlar, lojmanlar, spor, sauna, yzme havuzlar ve
stadyum gibi tesisleri de ieren byk bir yerlekedir. Yerleim planndan balayp, yaplarn ayr
ayr tasarlanmas ve ina edilmesi ile devam eden
sre 1980li yllarda ODT yerlekesinin bugnk
grnmne ulamasn salam, Teknokent, yeni
yurt gelime alanlar ve Bilim ve Teknoloji mzesi
gibi projelerle srdrlmtr.
ada bir niversite kampsnn iermesi
beklenen meknsal zenginlik ODTde de grlr. Yerleke emas, onun omurgas oluturan bir
yaya ekseni boyunca geliir. Yaya yolu boyunca
bir tarafta akademik yaplar, dier tarafta idari ve
sosyal ierikli binalar yer alrlar. Akademik yaplar
allenin bat kenarnda sralanarak Ankaraya bakan
tepeyi, bir akademik blgeye dntrmlerdir.
Ara yollar ve parklarn da alnmasyla akademik
blge iinde yaratlan 1,5 kilometrelik bu yaya ekseni adeta bir ak
hava dersanesi gibidir. Granit parke,
Ankarata ve traverten kaplamal
zemini zerinde eitli sanat eleri
yer almaktadr.
Yapm
Mavir
: Behruz inici, Altu inici
Bedel
serbest zaman deerlendirme, salk ve dier ortak

kullanm alanlar yer alr.
Planlamann en nemli ve dnemin gereklerine
uygun yn paral yapm sisteminin uygulanm
olmasdr. En az 20 yllk gelecee gre planlanan
sistem, her yl tahsis edilen bteye gre aamal
olarak yaplabilmitir. Binalarda strktr ekonomisi
asndan almalar yaplm, tayc elemanlar
ayn zamanda blc ve tesisat ierici ilevleriyle
ele alnmtr. Zamanla kolay tahrip olan, bakm ve
tamir isteyen kaplamalar yerine, genellikle plak ve
dayankl malzemeler seilmitir. Trkiyede ilk olarak brt beton teknii burada gelitirilmi, bunun
yan sra, prekast beton, pleksiglas ve plastik sanayi
kts rnler de kullanlmtr.
niversiteye ait Glbandaki orman alan ise yaklak 31.000 dekardr. 1961 ylnda balayan ve uzun
yllar devam eden almalar sonucunda, bugn
milyonlarca adet ibreli ve yaprakl aa- aak
barndran ODT Ormanna ulalmtr.
Yerleke snrlar iinde Eymir Gl bulunmaktadr.
Bu gl ve evresindeki ortam, ODT alanlar ve
rencilerinin krek sporu, balk avlama ve dinlenme gereksinimlerini karlamaktadr. ODTnn su
ihtiyac, Eymir Gl etrafndaki derin su kaynaklarndan salanmaktadr.
Ana yaya yoluyla birleen ikinci bir

eksen konaklama blgesine ular.
Yurtlar, retim yeleri lojmanlar
ve sosyal donat alanlarna byle
balanlmaktadr. Sosyal donat
blgesinde yeil alanlar, rekreasyon,
dinlenme, ak ve kapal spor alanlar, tenis kortlar, yzme havuzlar,
45
Binalar / Salk Tesisleri
Glhane Askeri Tp Akademisi

Hastanesi (GATA)
Kurulduu stanbulda ve Ankarada eitli binalarda salk hizmeti veren

Glhane Askeri Tp Akademisi 1971 ylndan itibaren Ankara Keiren
lesi Etlik semtinde bulunmaktadr. GATA, yapld tarih itibaryla
Trkiyenin en byk hastanesidir. Noktasal ve kk apta faaliyet
gsteren salk yaplarn tek proje altnda toplayan bir eserdir.
46
Binalar / Salk Tesisleri
Tarihe ve zellikler
Trk tp dnyasna bir asrdan fazla sredir hizmet vermekte olan Glhane Askeri Tp Akademisi,
Topkap Saray surlar iinde Glhane Seririyat
Hastanesi adyla Abdlhamitin doum gn olan
30 Aralk 1898de sade bir trenle alr. 1912 ylnda
ad deitirilerek Glhane Tababet-i Askeriye Tatbikat Mektep ve Seririyat olur. Balkan Savalar, 1.
Dnya Sava ve Kurtulu Sava yllarnda nemli
salk hizmetlerine imza atar. 2 Ekim 1923te Sarayburnundaki binaya tanr.
2. Dnya Sava balamtr; Trkiyenin savaa
girme olasl vardr ve askeri okullarla birlikte
Glhanenin Ankaraya tanmasna karar verilir. 21
Temmuz 1941 tarihinde tm malzeme ve personeliyle birlikte stanbuldan Ankaraya nakledilir.
Ankarada, Cebeci Merkez Hastanesinde Cebeci
Glhane Askeri Tababet Okulu ad ile almalar
balar. 1952de Glhane, Cebecide kulland binalar bir protokolle Ankara Tp Fakltesine brakarak
Bahelievlerdeki, bugnk Kara Kuvvetleri binasna
ve Harp Okulunun yanndaki hastane binasna
tanr. Bu bina da, salk hizmeti verilmesi iin
uygun deildir. Glhane Askeri Tp Akademisi iin
uygun ve yeterli bir bina yaplmasna karar verilir ve
5 Ocak 1961 gn ve 229 sayl kanunla yeni binann
yapm sreci balar. 23 Austos 1961 tarihinde
Trk mhendis ve mimarlar arasnda yarmaya alr. Yarma 5 ubat 1962de sonulanr ve
Ylmazlar Mimarlk Brosu ekibi, Yksek Mhendis
Mimar Ylmaz Sanl, Gner Acar, Ylmaz Tuncer
yarmay kazanr.
Glhane Askeri Tp Akademisi inaatnn yapm
iin kartlan 229 sayl kanun Milli Savunma Bakanlna 30.000.000 Liralk bir harcama iin yetki
verdiinden, 30 bloklu projenin 17 blounu kapsayan ilk ihale 30.000.000 Liralk keif bedelle kartlr. naat, Nisan 1971de tamamlanr.
Yer
: Etlik/Ankara
Tarih
: 15 ubat 1962 - 30 Nisan 1971
veren
: Genelkurmay GATA
Komutanl
Statik Tasarm : Ylmaz anl, Gner Acar,

Ylmaz Tuncer
Mimari Tasarm : Ylmazlar Mimarlk Atlyesi
Yapm
: Altnel Kardeler Yap Ltd.,

Hasan Salman, Abdullah
Tanr, Klima naat Ticaret ve
n. Ltd., Set naat San. Ltd.
Mavir
: MSB naat Emlak skan

Daire Bakanl
Bedel
: 30 Milyon TL
kimya, pataloji laboratuarlar, morg, depolar ve

acil yardm; 13 katl binada ise hasta yatak odalar,
retim yelerinin alma odalar, amarhane ve
lokantalar yer almaktadr.
Projede 1000 yatakl GATAnn inaat alan 76.000
m2dir. Ek tesisler olarak adlandrlan enstitler ve
karargh binalar, lojmanlar, giri ve dkknlar, trafo, garaj elektrojen binas gibi yaplarn 7500 m2lik
inaat alan da gz nne alnrsa toplam inaat
alan 83.500 m2dir.
Glhane Askeri Tp Akademisi iin ayrlan alan
260.000 m2dir. Hastane binalar bu alanda 30.000
m2lik bir yer kaplamaktadr.
Akademide 224 hasta yatak odas mevcuttur. Toplam oda says ise 1423tr. Hasta yatak odalarnn
bulunduu hasta yatak katlarnn toplam alan
20.977 m2dir. retim yelerine ayrlan alan toplam 10.518 m2dir.
GATAda; bir katl

binalarda poliklinik
ve bakteriyoloji laboratuarlar; iki katl
binalarda komutanlk,
idari ksm, rntgen
laboratuarlar, okuma
salonlar, s santrali ve mutfak;
katl binalarda mze,
kitaplk, matbaa,
foto-film yerleri, shhi
kurul, karantina,
ameliyathaneler, fizik,
farmakoloji, hayati
47
Binalar / Spor Tesisleri
19 Mays Stad
19 Mays Trkiyenin ilk stadyumu olma zellii tamaktadr. Balkan

Oyunlar iin yaplm olmas gen Trkiye Cumhuriyetinin sosyal-sportif
etkinliklere gsterdii zenle birlikte uluslararas ilikilerin gelitirilmesine
verdii nemi de yanstmaktadr.
48
Yer
: Ankara
Tarih
: 1934-1936
veren
: Genlik ve Spor Bakanl
Statik Tasarm : Paolo Vietti-Violi,

Ladislas Kovacs
Mimari Tasarm : Paolo Vietti-Violi,
Ladislas Kovacs
Tarihe ve zellikler
Yapm
Mavir
: Paolo Vietti-Violi,
Ladislas Kovacs
Bedel
1933 ylnda Ankarada spor tesisi yaplmas iin

uluslararas bir yarma dzenlenmi ve 19 Mays
Stadyumunun tasarm bu yarma sonucunda
belirlenmitir. Stadyum inaat 1936 yl sonunda
tamamlanm ve 15 Aralk 1936da bitirilmitir.
Alta, Babakan smet nn, Trkiyeyi idare
edenler, stadyumu en kymetli mektep gibi her
yerde kurmaya alacaklardr. Trkiyenin istikbalini idare edecek olan gen nesil, ak havada ak
meydanlarda yetiecektir. diyerek tesisin nemine
dikkat ekmitir.
Mimar Paolo Vietti -Violi tarafndan yaplan stadyum, Balkan Olimpiyatlar iin 25 bin kii kapasiteli
olarak tasarlanm, bir kapal ve ak olmak zere
drt tribn dnlmtr. Zaman ierisinde tm
tribnlerin st kapatlm ve seyirci kapasitesi 19
bin 125 olarak revize edilmitir. Ulusal bayram ve
nemli gnlerin kutlamalaryla birlikte deiik spor
karlamalarna ev sahiplii yapan stat bnyesinde
1965 ylnda yklan maraton kulesi, Cumhurbakanl locasnn da bulunduu 100 metre uzunluundaki birinci mevki tribn yer almtr.
49
Abdi peki Spor Salonu
Abdi peki Spor Salonu, 102x86 metrelik alan rten 1400 ton arlndaki
kaynakl uzay kafes elik at sistemi ile Trkiyedeki ilk rnektir. Geilen
aklk itibariyle bu alandaki rekoru elinde bulundurmaktadr.
50
Tarihe ve zellikler
Abdi peki Spor Salonu stanbul Zeytinburnu lesi
snrlar iinde bulunan Kazlemededir. Mimari
projeyi Ragp Ulu, Ziya Tanal ve Ercan Yener,
Gncer Ayalp ise statik projeyi stlenmitir.
Spor salonu iin 1975 ylnda bir yarma alm
ve inaat 1978 ylnda balamtr. Ancak salonun
inaat ortaya kan kimi hukuki sorunlar nedeniyle
durdurulmu, 1981 ylnda almalar yeniden balamtr. 1985 ylna kadar su kanal, evre dzenleme,
temel ve aty tayan 18 kolonun yapm tamamlanan salonun altyap ileri Hasko naat tarafndan
gerekletirilmitir.
1985 ylnda tekrar ihaleye kartlan yap, Ouz
Grsel ve Ortaklarnca 1989 yl sonunda tamamlanmtr. naatn denetimi inaat mhendisi
Gncer Ayalp ve mimarlar Ragp Ulu, Ziya Tanal
ve Ercan Yener tarafndan yrtlmtr.
Basketbol, voleybol, gre ve halter gibi eitli spor
dallarnda gerek ulusal gerekse uluslararas eitli
msabakalara ev sahiplii yapmasnn yan sra Abdi
peki Spor Salonu, konser ve kongre gibi eitli
etkinliklere de sahne olmaktadr.
Abdi peki Spor Salonu, tayc sistem olarak iki
blm halinde tasarlanmtr. Birinci blm, kayar
kalpla yaplan 18 kolon zerine oturan 102x86
m2lik bir alan rten 1400 ton arlndaki elik
at sistemidir. Sistem kaynakl uzay kafes olarak
seilmi, at ve st panolardan yaplan st kaplama
hazrlanan zemin zerinde yerde monte edilmitir.
Daha sonra at, bir btn olarak ar kaldrma yntemiyle yerine oturtulmutur. Bu ilem iin her biri
300 ton kapasiteli 36 adet hidrolik kriko ve ngerme
halatlar kullanlm, elektronik lmler yardmclnda i baaryla
tamamlanmtr.
Yer
: Zeytinburnu / stanbul
Tarih
: 1978-1989
veren
: Bayndrlk ve skan Bakanl
Statik Tasarm : Gncer Ayalp

Mimari Tasarm : A. Ragp Bulu, Ziya Tanal,
Ercan Yener
Yapm
: Kiska Adi Komandid irketi,

Ouz Grsel ve Ort.,
Hasko naat A..
Mavir
: Gncel Ayalp, Ercan Yener,

Ragp Ulu, Ziya Tanal
Bedel
: 13,8 Milyon ABD Dolar
O tarihe kadar zel fabrika inaatlar dnda prefabrike uygulamas kullanlmamtr. Abdi peki Spor
Salonu bu adan da bir ilktir; rnek oluturmutur.
11 bin 500 kiilik kapasitesi bulunan Abdi peki
Spor Salonunda, drt ynl ve ekranl skorbord, alt
adet on-line sisteme ak gie, drt ayr blmde seyirci tuvaletleri, drt adet modern ekilde tasarlanm soyunma odas, iki adet internet odas ve basn
merkezi, iki adet ok amal kullanlabilen byk
salon, drt adet hakem ve gzlemci odas, ofisler,
modern VIP salonlar bulunmaktadr.
Spor salonunun Eurovision ark Yarmasnda kullanlabilirlii tasarmcya sorulmu, oluacak yklerin herhangi bir aksi tesir yaratp yaratmayaca
konusunda TRT tarafndan statik mellif GAMB
Ltd. ti.nden rapor istenmi, alnan olumlu rapor
sonucu, tesis Trkiyede yaplan 2004 Eurovision
ark Yarmas finalinde kullanlmtr.
kinci blm ise tribn alt blm, ke

blmleri ve ereveler hari prefabrik
olarak planlanan
blmlerden olumutur. Bu yaklamla depreme kar hem
iyi bir dayanm elde
edilmi ve hem de
yapya spor salonuna
yakan salam ve
kalc bir karakter
kazandrlmtr.
Cephe elemanlar
da prefabrik olarak
tasarlanmtr.
51
Atatrk Olimpiyat Stad
Atatrk Olimpiyat Stad lkemizde gerekletirilen en byk spor

yatrmdr. Projeyi zellikli yapan, stadn bat tarafndaki elik atnn
ardgerme sistemle oluturulan iki dayanak ile desteklenmesidir. Yerde monte
edilen ve vinlerin yardmyla yerine oturtulan 3420 ton arlndaki elik
konstrksiyon at 18.600 m2, stadn dou ats ise 13.000 m2 alana sahip
ve 1200 ton arlndadr. Bu uygulama, Trkiyede gerekletirilen at ve
tayc sistem uygulamalar arasnda nemli ve ayrcalkl bir yere sahiptir.
52
Tarihe ve zellikler
Atatrk Olimpiyat Stad, Atatrk Olimpiyat Park
bnyesindedir. Stat, 3796 sayl yasa kapsamnda
yaplmtr. Stadn ina edilecei arazinin hazr hale
getirilmesi iin gerekli planlama ve mhendislik hizmetleri gerekletirilmi, bu erevede ett, harita,
kamulatrma, master plan, proje, mhendislik ve
teknik mavirlik hizmetleri ile proje otomasyonu
salanmtr.
Atatrk Olimpiyat Stad, stanbulun olimpiyat
oyunlarna ev sahiplii yapmas iin ina edilmitir.
Modern ve grkemli bir yapsyla spor karlamalar
iin elverili bir tesistir.
almalar sonunda elde edilen grafik ve szel tm
verilerin bilgisayar kayt ortamna aktarlmasyla
Olimpiyat Park Bilgi Sisteminin oluturulmasndan
sonra, Atatrk Olimpiyat Stad ihale edilmitir.
FIDIC kurallar temel alnarak gerekletirilen ihale
sadece stadyumun yapmyla snrl tutulmam,
bakm ve iletmesi ile ynetimini stlenecek kadrolarn iki yl sre ile eitimlerinin salanmasn da
iermitir.
80 bin kapasiteli stadn konsept ve mimari tasarmnda saydamlk, ana strktrnde zariflik ve
hacimler arasnda uyum olmas amalanmtr.
Saf ve sade, fakat ayn zamanda kullanl ve gven
verici formlar kullanlm, ayn zamanda stadn kendine zg tarzyla annda fark edilebilir bir nitelikte
olmas amalanmtr. Proje, artnamenin temel
ierikleri arasnda en mkemmel dengeyi kurmaya
zen gstermitir. Bunlar gr alan (her koltuk
iin optimum gr kolayl), kolay ulam (Stat
ierisinde ve darsnda hareket olana), emniyet
ve ilevselliktir. Stadn kuzey- gney ekseni maksimum lde effaf braklm, bylece Statta ferah
bir grntnn yan sra, Olimpiyat Parkna ynelik
ok geni bir gr akl olana salanmtr.
Stadn bat tribn zerinde 60 metre yksekliinde
iki kolon tarafndan desteklenen yarm ay biimindeki at, Asya ile Avrupa arasndaki ba simgelemektedir.
Yer
: kitelli/stanbul
Tarih
: Ocak 1998 - Aralk 2001
veren
: Trkiye Olimpiyatlar
Komitesi
Statik Tasarm : Tekfen Mhendislik A..

stanbul, Gk naat ve
Ticaret A.. / stanbul
(Prefabrik Yap Elemanlar),
Cabinet Jaillet Rouby /
Fransa (elik Strktr)
Mimari Tasarm : Michel Macary ve Aymeric
Zublena / Fransa
Yapm
: Campenon Bernard
SGE / Tekfen naat ve Tesisat
A.. / SAE, Internationalden
oluan stanbul Stadium
Bulders Ortak Giriimi
Mavir
Bedel
Stadn kullanclarna ait kapal meknlar, bat blmnde yer alan ve toplam kapal brt alan 48.860
m2 olan yedi katl bir yap ierisine yerletirilmitir.
Bu katlarda, sporcu, hakem ve antrenrlere ait, spor
sahas ile dorudan balantlar olan alanlar, teknik
ve lojistik alanlar, polis istasyonu, itfaiye ve salk
merkezi, organizatrlere ait ofisler ve toplant odalar, tribnlere dorudan balants olan basna ait
alanlar ve dinlenme alanlar bulunmaktadr.
Olimpiyat Stad acil bir durum sz konusu olduunda 134 giri ve 148 k kaps ile 80 bin kiiyi
7,5 dakika iinde boaltabilecek kapasiteye sahiptir.
Isnma ve antrenman iin ayrlm ksmlara, stadn
altndaki bir tnelle ulamak mmkndr.
Stat, uluslararas sportif tm norm ve artlar karlayan btn fonksiyonel ve teknolojik yeterliliklere
sahiptir.
Stadyumunda, 3420 ve 1200

tonluk iki adet elik uzay ats
bulunmaktadr. Bat taraftaki
at, 196 metre aralkl iki adet
beton aft ile desteklenen hilal
eklinde mega-truss ad verilen bir
yapdr. Hazrlanan ve uygulamaya konulan ilk projede sadece bat
tarafndaki elik at projeye dahilken, ilerleyen aamalarda dou
tarafndaki elik at uygulamas
da stada eklenmitir.
53
Binalar / Merkezleri
Kzlay Emek han
Mimar Enver Tokyay tarafndan tasarlanan Emek han, yapld dnemin

mimari kimliini yanstmas nedeniyle tarihsel bir deere sahiptir. Kentsel
bellekte nemli bir yer tutmakta ve Ankara kenti iin bir simge olma zellii
tamaktadr. Emekli Sandna gelir salamak ve Kzlayn ehresini
deitirmek amacyla yaplan bina 20. yzyl mimari akmlarndan rasyoneluluslararas stilin bir rneidir; Trkiyede yaplan ilk gkdelendir.
54
Tarihe ve zellikler
Hrriyet (Kzlay) Meydan gibi, bakentin en merkezi yerinde ina edilen bina, Ankarann genel maaza ihtiyacn kendi apnda, i ve d fonksiyonlar
ile zmeye alrken, pek ok ihtiyac karlayan
bir bro topluluunu bnyesinde toplamtr.
Emek han, Dyckerhoff und Widmann irketi
ile Emekli Sandnn birlikte oluturduu Emek
naat A.. tarafndan yaplm, temelden balayarak (0) kotuna kadar kaba inaat, yurt dndan
getirilen uzmanlarn denetiminde Trk iileriyle
tamamlanmtr. 1962 ylnda D. Widmann irketi
Emek naat A.. ortaklndan ayrlm ve teknik
elemanlarn da geri ekmitir. Kzlay Dernei Emek
naat A..ye ortak olmu, zemin seviyesinde kalm bulunan kaba inaat yeni atanan idari ve teknik
Trk elemanlarla 15 Mart 1962 tarihinden itibaren
yeniden balam ve zemin stnde mevcut 22 kat
bitirilmitir.
Projesi, yarma sonucu elde edilen ve T.C. Emekli
Sand tarafndan yaptrlan Emek han, alak ve
yksek bloklarnn ilikisi ve iki cephesi betonarme
perde duvar, dier iki cephesi ise strktrden bamsz alminyum- cam giydirme cephe sistemi olan
prizmatik formuyla, Batdaki rneklere ok yaklaarak o dnem Ankarasnn simgesi olmutur.
han esas olarak iki niteden olumaktadr: Birincisi genel maaza, ikincisi ise brolarn yer ald
blmdr. Brolarn bulunduu bloun ykseklii
temelden 87,95 metre, zeminden 73,45 metredir.
Zemin st 22 kattan ibarettir. Genel maaza
blou ise -9.50 kotundan balayp
+12.45 kotuna kadar ykselmektedir.
hannn inaat srasnda,
259.639 ton klima stma, pis-su,
temiz-su malzemesi; 15.000 metre muhtelif apta siyah galvanizli
ve patent boru; elektrik tesisat
iin 49.500 m kablo; 4.500 m2
alminyum doramalara taklan
termopan cam; 450 m2 sekuritcam, 1975 ton betonarme demiri;
65.000 m2 betonarme kalb ve
15.000 m2 350 dozlu betonarme
betonu kullanlm, 36.000 m3
hafriyat yaplmtr.
Genellikle dey elerle oluturulan modler dzenli geni
caml yzeyler ya da metal-cam
giydirme cepheler, 1940l yllarn
tala kapl ar grnl yaplaryla kartlk oluturan saydam-
Yer
: Kzlay / Ankara
Tarih
: 1959-1965
veren
: Emekli Sand
Genel Mdrl
Statik Tasarm : Yusuf Berdan

Mimari Tasarm : Enver Tokyay
Yapm
: Emek naat ve letme A..
Mavir
Bedel
: 75 Bin ABD Dolar
lk ve hafiflii salam ancak k, s ve akustik

konularnda sorunlar da beraberinde getirmitir.
Emek han bodrum, zemin, 20 normal kat,
asma kat, teras kattan olumaktadr ve teras dahil
toplam 23.368 m2 olarak projelendirilmitir. Bodrum
katlarda tesisatn bulunduu blmler, depolar ve
zemin katla balantl sat birimleri; binann yatay
ktlesini oluturan zemin, 1. ve 2. katlarda yine
sat birimleri ve bir kafeterya bulunmaktadr. 4-20.
katlar ise brolara ayrlmtr.
Bina kn stlacak, yazn da soutulacaktr. Istma
yk 3.500.000 KCal/h olup binann s ihtiyac her
biri 100 m2lik 3 adet ar ya yakan alak basnl
buhar kazanlar ile karlanmtr. Soutma yk ise
1.500.000 KCal/h olup bu yk veren her biri 250
ton/saat kapasitede 2 adet centravac su soutucu
niteleri ile salanmtr.
Bina iin su kullanm belediye
ebekesinden salanarak temeldeki
depolarda rezerve edilmekte (250
ton) ve binann yksekliine gre
kademeli olarak depoda rezerve
yaplan su, hidroforlarla ebekeye
verilmektedir. 1. bodrum katnda
elektrik tesisatna ait ana tablo,
akmlatr, elektrik g kayna,
yangn ihbar santrali, telefon santrali bulunmaktadr. 22 katl yksek
bloun Atatrk Bulvar cephesinde 3 adet 20 kiilik 3 m/sn hzla
alan grup asansrleri yaplmtr.
Karanfil Soka cephesinde 1 adet
18 kiilik, 1 m/sn hzl kii ve yk
asansr 1 adet 750 kg yk tayacak kapasitede 0.65 m/sn hzl yk
ve 1 adet 4 kiilik servis asansr
monte edilmitir. 1. bodrum kat ve
zemin 1. ve 2. Maaza katlarnda
ini ve k salamak iin 6 adet
yryen merdiven kurulmutur.
55
stanbul Galleria Alveri Merkezi
stanbulun ilk modern alveri merkezi olan stanbul Galleria 1988de

almtr. Galleria yapld yl, Uluslararas Alveri Merkezleri Konseyi
tarafndan verilen En yi Mimari Tasarm, En yi Maaza Kompleksi,
En Detayl Proje, En Hzl naat ve En Farkl zellik Tayan Merkez
Yarmasnda birincilik dln almtr.
56
Tarihe ve zellikler
Galleria, Ataky Turizm Merkezi alannn kuzey
batsndadr, Sirkeci-Florya Sahil yoluna paraleldir.
Toplam 70.000 m2lik bir alana yaylan alveri merkezinde, nl giyim markalarnn da sat yapt
140 maaza bulunmaktadr. Birinci katta nl fastfood markalarnn hizmet verdii kafeteryalar ve
bfeler vardr. Alveri merkezinde ayrca buz pisti,
2 bin aralk otopark, fuar salonu, cep sinemas ve
seminer salonlar mevcuttur.
T. Emlak Bankasna ait arazide yaplan tesis, yap,
ilet, devret yntemiyle 49 yl iin zel teebbse
kiralanmtr. Galleriann, alagelmiin dnda,
ok ksa bir zaman snr iinde tamamlanmasnn
nedeni, iin sahibi, planlamacs, tasarmcs, mimar
ve uygulamacsnn uyumlu almasdr.
Alveri merkezlerinin ilk rneini oluturan
ve 1988 ylnda alan stanbul Galleria Alveri
Merkezinin ardndan 10 yllk sre iinde, bata
stanbul olmak zere Ankara, zmir, Adana, Bursa
ve dier illerimizde alveri merkezleri yapm hz
kazanmtr.
Alveri merkezi kapsamnda 140 maaza, bir
byk katl maaza, bir byk spermarket,
yiyecek/iecek avlusu, sinemalar ve ofisler ile ok
katl otopark binas mevcuttur. Toplam kapal alan
77.000 m2dir.
Sistematik bir modlasyonla dzenlenen tayc
sistemde kolon ve kiriler yerinde dkme betonarmedir. Demeler, ounluu 6,50 metre aklkla
hazr betonarme boluklu deme elemanlaryla
oluturulmutur. Atriumun ats uzay kafes konstrksiyondur. Atrium zerindeki piramidal ve galeri
zerindeki sekizgen kubbe klklar alminyum
konstrksiyon ve polikarbonat malzeme ile donatlmtr.
Yer
: Ataky / stanbul
Tarih
: 1987 - 1988
veren
: Trkiye Emlak Bankas
Statik Tasarm : Sey Mim. Mhendislik A..

Mimari Tasarm : Hayati Tabanlolu
Yapm
Mavir
Bedel
kat aadan, kompleksin gneyinde yer alan katl

otoparklara balantlar salanmaktadr.
Atrium evresinde alt katta, bin kii kapasiteli
yiyecek-iecek alan, yaklak 30x30 metrelik orta
alanda ise buz pateni ve dier gsteriler (Mzik,
elence, defile, toplant, vb.) iin dzenlenen mekn
bulunmaktadr.
Atrium evresinde 2 kat olarak dzenlenen alveri
kotlarnn zerindeki iki katta moda- tekstil pazarlama merkezi vardr. Atrium dousunda yer alan
bloklarda ise zellikle kk ve gen yatakiler iin
elence merkezi bulunmaktadr.
Bugn stanbulda, Galleriay takiben alan
Akmerkez (1993), Capitol (1993), Carousel (1995),
CarrefourSa, (1996), Grandhouse (1997), Migros
(1998), Profilo (1998), Mayadrom (1998) gibi alveri merkezlerinin toplam alan 800.000 m2den fazladr. Ankarada ise Atakule (1989), Karum (1991),
Galleria (1995), Bilkent (1997) alveri merkezleri
almtr.
kazanla retilen scak su, klima santrallerinden

ve boylerlerden geerek stmada kullanlrken,
souk su jeneratr ile soutulan su vastasyla
binann soutulmas salanmaktadr.
Alveri merkezinde, yapnn ilevlerine uygun ve
uluslararas standartlar gz nne alnarak, yangn
ihbar, yangn detektrleri, elle kumanda butonlar,
yangn sndrme, yangn dolaplar, sprinkler, elektrik ve yldrmdan korunma ve tahliye gibi gvenlik
sistem ve aralar bulunmaktadr.
Kompleks, ortasnda atrium bulunan 5 katl blokla,
ona alan katl bir uzun blok, bunun ucunda
be katl bir byk maaza ile ve drt katl dier
bloklarda yer alan byk bir elence merkezinden olumaktadr. Sahil kotundan salanan yaya
girileri atrium ve ana galerilere dorudan almakta, yryen ve normal merdivenlerle ulalan bir
57
stanbul Bankas Kuleleri
Bankas Kuleleri, yapld dnem itibariyle Trkiyede gerekletirilen en

yksek binadr. Ayrca, proje leine gre dk maliyetlidir ve ksa srede
yaplan bir eser olma zelliini tamaktadr. Binann en yksek blm olan
Trkiye Bankas A..nin Genel Mdrlk ofislerini bulunduran
Kule 1in ykseklii 181,20 metredir. Kule 2 ve Kule 3n ykseklikleri ise
117,61 metredir. naat alan 224.537 m2dir.
58
zellikler
Trkiye Bankas A.. Genel Mdrlk Kompleksi
A, B, C, D, E, F, G bloklarndan olumaktadr. B blok
(Kule-1) 52 katl, D blok (Kule-2 ve Kule-3) 35er
katldr. A blok (Oditoryum) giri katnda kltr ve
sanat etkinliklerinin yer alaca Exhibition Galery
ile s katta 800 kiilik toplant ve konser salonu
bulunmaktadr. C Blok (bamsz otopark) 790 ara
kapasitelidir. Ayrca komplekste ar ve fast food
blmlerini barndran galeri vardr.
Bina statik olarak, bulunduu 1. derece deprem
blgesinde olas en iddetli bir depreme elastik blgede kalarak dayanabilecek biimde ina edilmitir.
Her kulenin en st katlarndaki geri ekilmeleri
salayan Vrendel kirileri kritik olup, zel olarak
projelendirilmi ve imal edilmitir. Kule-1in en st
noktasndaki salnm ekstrem durumlarda 32 santimetreye, Kule-2 ve Kule-3 iin ise ayn artlarda 18
santimetreye kadar ulaabilmektedir.
Komplekste hz 1 m/sn ile 6,3 m/sn arasnda deien 46 adet asansr, hz 0,45 m/sn olan alt adet
yryen merdiven ve alts yangn merdiveni olmak
zere toplam 22 adet merdiven bulunmaktadr.
Binann en yksek blm olan, Trkiye Bankas
A..nin Genel Mdrlk ofislerini barndran Kule
1in ykseklii 181,20 metredir. Frankfurt-Dubai
arasndaki blgede en yksek bina olma zelliine
sahiptir; simgesel bir neme sahip 36 metre yksekliindeki bayrak direi ile bu nokta 194,57 metre
ykseklie ulamaktadr. Bu ykseklik, 1. Boaz
Kprs yksekliinin yaklak katna edeer
olup, Kk amlca tepesinin yksekliine yaklamaktadr.
Kule-2 ve Kule-3 117,61 metre yksekliinde olup
ncelikle Trkiye Bankas A.. kurulular tarafndan kullanlmaktadr.
Yer
: Levent / stanbul
Tarih
: 10 Eyll 1996-6 Austos 2000
veren
: Trkiye Bankas A..
Statik Tasarm : Severud Associates Balkar

naat Mhendislii ve
Mavirlik Ltd. ti.
Mimari Tasarm : Doan Tekeli - Sami Sisa
Mimarlk Brosu (Avan
Mimari), Swanke Hayden,
Conner International
(Uygulama Mimari),
Dekorasyon Projesi:
The Hiller Group
Yapm
: Tepe naat Sanayi A..Turner/Steiner International

S.A. Ortak Giriimi
Mavir
: Trkiye Bankas A..

Teknik Grubu, WeidlePlan
Consulting GmbGH, TMB
Bedel
: 201 Milyon ABD Dolar
bin kii (1998 ylnda birka ay iin bin be yz

kiiye ulamtr), destek ekibi olarak da 500 kii
almtr. Peak dneminde de ABDli
olmak zere toplam 42 mimar ve mhendis grev
almtr.
Kompleks toplam 13 bin 500 kiiye hizmet verecek kapasitededir.
Her kulede panel tipi alminyum giydirme
cephe sistemi vardr.
Hidrolik trmanr kalp, Kule-1de kullanlm ve
betonarme ekirdein inasnda 45 gnde 1 katn
tamamlanmas dzeyinde bir hz salamtr.
Kulelere Ait Ayrntlar

Kullanlan BS 35 kalitesindeki beton ile 5 katl
1000 apartman dairesi; kullanlan B III beton
elii ile de 100 m2lik 8000 apartman dairesi
ina edilebilir.
Istma, havalandrma, klima (HVAC) tesisatnda
kullanlan eitli hava kanallarnn toplam alan,
26 futbol sahas yzeyine eit olan 150.000
m2dir.
Istma, soutma pis su, temiz su, ime suyu,
yamur suyu, yangn sndrme tesisatnda kullanlan boru miktar toplam 300 kilometredir.
Bina otomasyon sisteminde kumanda edilen
toplam nokta says 25.000in zerindedir.
Kompleksin yapmnda sahada ortalama gnde
59
Binalar / Toplu Konutlar
stanbul Ataky Konutlar
stanbul Ataky Konutlar dinamik ve srdrlebilir zellikler tayan

toplu konut uygulamalarnn baarl bir rneidir. stanbul Ataky yalnz
konutlaryla deil; her trl altyapsyla, arsyla, okuluyla, alt ve st
geitleriyle, parklaryla, yeil alanyla rnek bir yerleim merkezidir.
60
Tarihe ve zellikler
1945lerden sonra ortaya kan, toplu konut yapmyla yeni kentler kurma eilimi dorultusunda,
Emlak Kredi Bankas stanbulda Ataky yerlemesini planlar. Konut alannn planlar 1955te
dzenlenen bir yarmayla elde edilir. Byk bir
ksm bataklk olan 377 hektarlk bir alanda 60 bin
nfuslu bir yerleme hedeflenir. Ataky yerlemesi,
Yedikuleden Floryaya kadar uzanan kk sahil
yerlemelerinin en byklerinden olacak ekilde
dzenlenecektir.
Ataky Toplu Konutlarnn yapmnda kullanlan
inaat teknolojisi, Trkiyede kullanlan teknolojiye
paraleldir. Balangta, sermaye gc dk (taeron
niteliinde), emek youn teknoloji n plandadr.
Bu yllarda enflasyon ykselip inaatlarn finansman kaynaklarn taeronlar karlayamaz duruma
gelince, teknoloji deiimi gndeme gelir. Bu, ihale
sisteminin de deimesi anlamn tamaktadr.
Teknolojik deiimleri mteahhit firma uygulamakla ykml olacaktr; ileri teknolojik bir sistem
olan tnel kalp uygulamasna balanr ve buna gre
planlarda baz deiikliklere gidilir.
Blge, demiryolu ile stanbul kent merkezine 10
kilometrelik bir mesafededir. Ayrca yerlemenin
gneyinde bulunan Sirkeci- Florya Sahil Yolu ile kuzeyinde bulunan Londra Asfalt Ataky stanbula
balayan iki ana ulam arteri olarak kullanlacaktr.
Havaalanna yaknl ve sahilde 50 hektarlk bir
turistik alann yer almas da yerlemenin deerini
arttrr.
Genel yerleim plannda yerleme 3 bin ile 15 bin
nfuslu 10 mahalleye ayrlr. Tm mahallelerin
merkezi olan 5. Mahalle iinde bir tren istasyonuna
yer verilir ve istasyon binasnn iki tarafna da ticari,
idari ve sosyal merkez tesisleri yaplr.
Yer
: Ataky / stanbul
Tarih
: 1960-1984 (1-5. mahalle

konutlar), 1985-1990 (7-10.
mahalle konutlar), Proje
devam etmektedir.
veren
: Emlak Kredi Bankas

Mimari Tasarm : Bilgiye Ulalamamtr
Yapm
: TMLO irketi
Mavir
Bedel
nin yapm 1963 ylnda balar ve 1974te tamamlanr. Bu mahallenin snrlar gneyde demiryolu,
kuzeyde akl hastanesi, douda Bakrky, batda ise
Siyavuspaa Deresidir. 3. Mahalleyi 4. Mahalleden
ayran kesin bir doal snr olmad iin bu mahalle
3. ve 4. Mahalle olarak beraber anlmaktadr. Bu iki
mahallede toplam 2772 konut yer almaktadr.
35 hektar alan kaplayan 5. Mahalle, sitenin merkez
mahallesidir. Yapm 1975te balamtr. Snrlar,
kuzeyde mahalleyi Londra Asfaltna balayan yol,
douda Siyavuspaa Deresi, gneyde Sirkeci-Florya sahil yolu, batda Londra Asfaltn sahil yoluna
balayan ana arterdir. 5. Mahallede 2963 konut
bulunmaktadr.
1988 ylnn sonlarnda yapmna balanan 7 ve
8. Mahalle 1. etap inaatlar, 1990 ylnn 2. yarsnda tamamlanmtr. Bu etapta 1398 adet konut
yaplm, 9 ve 10. Mahalle inaatlar ise etapta
sonulanmtr.
Yaklak 20 hektarlk alan kapsayan 1. Mahallenin

yapm 1962de tamamlanr. 1. Mahallenin snr
kuzeyde demiryolu, douda Bakrkyn Fiekhane
Caddesi ve Mera Soka, gneyde Sirkeci-Florya
sahil yolu ve Ataky Turistik Tesisleri, batda Strasburg Caddesi ve 2. Mahalledir. 1. Mahallede 662
konut bulunmaktadr. Toplam konut taban alan
143.592 m2, toplam konut alan 756.000 m2dir.
Yapm 1964te tamamlanan ve 18 hektarlk alana
sahip olan 2. Mahallenin snrlar kuzeyde tren istasyonu, gneyde Florya-Sirkeci sahil yolu ve Ataky
Turistik Tesisleri, douda Strasburg Caddesi ve 1.
ksm, batda Siyavuspaa Deresi ve merkez mahalledir. 2. Mahallede 852 daire vardr. Mahallenin
merkezinde tek katl dkknlardan oluan bir ar
ve ilkokul bulunmaktadr.
47 hektarlk alan zerinde yer alan 3 ve 4. MahalleTMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3
61
1992 Erzincan Deprem Konutlar

ve Glendirme
1992 Erzincan Deprem Konutlar ve Glendirme Projesi gerek Trkiyenin

ilk toplu glendirme projesi olmas, gerekse yeni ina edilecek yaplarda
kullanlan yntem ve standartlarn uluslararas normlara uymas
bakmndan rnektir. Deprem konutlar, deprem aratrmalar sonularna
dayanarak planlanm; mhendislik ilkelerine, ynetmeliklere ve
uluslararas artnamelere uygun gerekletirilmitir.
62
Tarihe ve zellikler
Erzincan, Kuzey Anadolu Fay zerinde kompleks
bir havza ierisinde yer almaktadr. Havzann kuzey
ve gneyinden kuzeybat-gneydou dorultulu
Kuzey Anadolu Faynn iki ana kolu, kuzeybat ve
gneydousundan ise kuzeybat-gneydou dorultulu Dou Anadolu ve Ovack faylar gemektedir.
1939daki 7,9 byklndeki depremden 53 yl
sonra Erzincan, can ve mal kayb asndan, 1939
yl depremi kadar olmasa bile, ar bir deprem
yaamtr. Deprem 653 kiinin lmesine, 3 bin 850
kiinin de yaralanmasna yol am, 3 trilyon liray
aan ekonomik kayba neden olmutur.
Bayndrlk ve skn Bakanl Afet leri Genel Mdrl deprem sonras yeniden yaplama almalarn balatm, konut ihtiyac; yrenin deprem ve
iklim koullar, sosyal-ekonomik yaps ve toporafik zellikleri de gz nnde bulundurularak tespit
edilmeye allmtr. Projeler bu erevede 3 grupta
ele alnmtr. Blgede uygulanan 2 ve daha ok katl
tm yap projelerinde perde duvarlar ngrlm,
dier deprem blgelerine oranla 2 kat daha emniyetli yaplmas dnlmtr.
Deprem konutlar ve glendirme projelerinde
Ortadou Teknik niversitesi, deprem hesaplarnn
kontrolnde, depreme dayanmn incelenmesinde
ve onarm almalarnda kontrollk ve mavirlik
grevini yklenmitir. ODT ile 28 kamu binasnda hasar tespiti, onarm ve glendirme, gereken
projeleri hazrlama ve yapm ilerini kapsayan bir
protokol dzenlenmitir. Bunlardan ayr olarak
bakanlka seilen ehir ve ky tipi konut projeleri
ODT tarafndan incelenmi ve projelerde gerekli
grlen revizyonlar yaplm, baz firmalarca hazrlanan betonarme projelerinin denetim ii gerekletirilmitir. ODT protokol uyarnca Erzincan,
Tunceli, Plmr ve kylerinde ihale yntemi ile
yaplan konutlarn kontrolln de stlenmitir.
Proje kapsamnda; Geleneksel Yapm Sistemiyle
na Edilen, ehir Tipi Konutlar, Tnel Kalp Sistemiyle na Edilen Konutlar ve Ky Tipi Konutlar
yaplmtr.
Ayrca, yapm almalar ksmdan
olumu, yapm, onarm ve glendirme
almalarnn hzl bir ekilde yaplmasn ve
denetlenmesini salamak amacyla Afet leri
Amirlii ve Mstakil Kontrol Mdrl
birimleri kurulmutur.
Yapm lerinde Kullanlan Yntemler:
1. 15 adetten fazla konut yaplacak ehir ve
kylerdeki toplu yerleimlerde ihale yntemi
uygulanmtr. Erzincan merkezde 1522, ile
ve kylerde 2298 adet olmak zere toplam
3820 konutun ihalesi yaplmtr. Mays 1992
Yer
: Erzincan
Tarih
: Haziran 1992 - 1993
veren
: Bayndrlk ve skan Bakanl;

TOK

Mimari Tasarm : Bilgiye Ulalamamtr
Yapm
Mavir
: ODT
Bedel
: 1 Milyar ABD Dolar
tarihinden itibaren, hak sahipleri belli olan ncelikli

2669 konutun ihalesi yaplarak 8 Haziran 1992
tarihinde temelleri atlmtr. halesi gerekletirilen
konutlardan 2737 adedinin 15 Kasm 1992 tarihinde, 127 adedinin ise 31 Aralk 1992 tarihinde bitirilmesi planlanm, 28 Austosta 15, 18 Ekim 1992
tarihinde de 1245 olmak zere toplam 1260 konut
planlanan sreden nce bitirilerek hak sahiplerine
datlmtr.
2. 15 konuttan daha az yapm gerektiren yerleim
blgelerinde Evini Yapana Yardm (EYY) sistemi
uygulanmtr. Erzincan, Gmhane ve Tunceli illeri kapsamnda 148 yerleim blgesinde toplam 1382
konut, Afet leri Genel Mdrlne bal teknik
elemanlarn kontrolnde EYY sistemi ile yaplmtr.
EYY, zellikle ky tipi konut projeleri iin uygulanmtr.
3. Orta hasarl yaplar glendirilmi ve onarlmtr.
Erzincan depreminden sonra lkemizde ilk defa orta
hasarl konut ve resmi yaplarn onarm ve glendirilmesi kapsaml bir proje halinde ele alnm ve
gerekletirilmitir. Erzincan merkezdeki ok katl
konut ve kamu binalarnn onarm ve glendirilmesi ileminde yap adeta yeni batan ina edilmitir.
Glendirilecek btn yaplarn projeleri elden
geirilmi, projesi olmayanlarn rleveleri kartlm ve deprem hesaplar yeniden gzden geirilmi,
glendirme ilemleri temelden balamtr.
63

Cumhuriyetin Binaları

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cumhuriyetin Binaları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Binalar

Bu yaplardan Antkabir ve Trkiye Byk Millet

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Ankara Gar, Yeni Bakente giri kaps olma

Bu dnemin dier yaps Eitim ve Kltr

Bu seki ile ortaya kan sonu gstermektedir ki

Cumhuriyetin ikinci dnemi saylabilecek sonraki

Kiisel kanma gre bu listede bina olarak nemli bir

Binalar / Kamu Binalar

Ankara Gar Binas

Bakentin erken Cumhuriyet dneminde gerekletirilmi en grkemli

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

: 4 Mart 1935-30 Ekim 1937

: Devlet Demir Yollar

Statik Tasarm : Bilgiye Ulalamamtr

: Abdurrahman Naci Demira

aklnda 6 adet demir makasla kapatlmtr. Tm

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

Mersin Halkevi Binas

Mersin Halkevi binas, geleneksel halkevi mimari tekniklerini eksiksiz

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

: Mersin Cumhuriyet Meydan

: ubat 1944-Kasm 1946

Statik Tasarm : Bilgiye Ulalamamtr

: Arif Hikmet Koyunolu,

Mersin Halkevi, Mersin halkna toplumsal, kltrel

Mersin Halkevi Binas, herbiri 4800 m2 olmak zere,

Halkevi kentin ihtiyalarnn karlanmasnda

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

Mustafa Kemal Atatrke duyulan sayg ve sevginin gstergesi olan

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

: 9 Ekim 1944 - 1 Eyll 1953

: Milli Savunma Bakanl

Statik Tasarm : Feridun Arsan

Mimarlk Dnemi olarak adlandrlr. Bu dnemde

nc aama; Anta kan yollar, Aslanl Yol, tren

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

Trkiye Byk Millet Meclisi

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

: Proje: Uluslararas Yarma

: Trkiye Byk Millet Meclisi

Statik Tasarm : Prof. C. Holzmeister Brosu,

: Abdurrahman Naci Demira,

: Latif Dou, Adl Denkta,

: 12 Milyon ABD Dolar

TBMM yerlekesinin bahe dzenlemesi iin 1965

TBMM binas; dnemin kstl olanaklarna

Binalar / Kamu Binalar

stanbul Atatrk Kltr Merkezi

Atatrk Kltr Merkezi (AKM) gerek ismi, gerekse, tarihsel ve kltrel

TMH - Trkiye Mhendislik Haberleri / Say 442-443 - 2006/2-3

Binalar / Kamu Binalar

: 1946-1948 Ana blok

: Bayndrlk ve skan Bakanl

Statik Tasarm : smet Aka, lhan Kayan

: stanbul mar Ltd. ti.