FAKULTET STROJARSTVA I BRODOGRADNJE SVEUCILISTA U ZAGREBU HIDRODINAMICKA ANALIZA SLOZENIH CJEVOVODNIH SISTEMA MAGISTARSKI RAD Xhevat Berisha Voditelj rada: Doc. dr Zdravko Doliner Zagreb, 1989.FAKULTET STROJARSTVA I BRODOGRADNJE SVEUCGILISTA U ZAGREBU POSTDIPLOMSKI STUDIJ Broj: Zagreb, 10-01-1988. Kandidat: BERISHA XHEVAT, dipl.ing. strojarstva Zadatak: | HIDRODINAMICKA ANALIZA SLOZENIH CJEVOVODNIH SISTEMA Pobli¥i opis _zadatka: Hidrodinamika sloZenih cjevovodnih sistema (paralelno grananje, zrakasto grananje, prstenasta mreZa) u stacionarnim/nestacionarnim reZimima strujanja nestlativog/stlativog fluida. Razrada i rje¥enje zadatka ukijutuje: = Cjevovodne mreZe, podjela i osnovne karakteristike. ~ Hidrodinamitko modeliranje slo%enih cjevovodnih sistema u stacionarnim/nestacionarnim reZimima strujanja nestlativog/stlativog fluida. ~ Pregled postojeéih numeriékih metoda proratuna sloZenih cjevovodnih sistema. - Izbor i realizacija numeriékog postupka za proraéun sloZenih cjevovodnih sistema za sluéaj strujanja stlativog fluida. = Primjena metode na tipignu konfiguraciju sloZenog cjevovodnog sistema. B analizi nije potrebno tretirati probleme tvrstoée- Zadatak zadan: __20- Ol. 1988. Zadatak predant Zs Voditelj Postdiplomsifog studija:..~ Voditelj magistarskog radat Doc. dr Zdravko DolinerSUMMARY With regard to the subject matter this work is directed towards hydrodynamic modelling and application of numerical methods for calculation of complex piping systems in stationary/nonstationary flow regimes of incompressible/compressible fluid In the introductory part of the work, types of piping networks, their classification and basic characteristics are presented. Hydrodynamic modelling of complex piping systems, based on the application of the fundamental conservation equations of fluid dynamics, results in a system of nonlinear partial differential equations which cannot be solved by analytical methods By analysing the system of differential equations, types of differential equations corresponding to certain flow classes have been determined By choosing appropriate numerical methods, a numerical procedure for calculation of complex piping systems in stationary/nonstationary compressible fluid flow has been realized. The accepted algorithm has been successfully applied to a typical complex piping system configura- tionSAZETAK U sadr2ajnom smisiu rad je usmjeren na hidrodinamitko modeliranje i primjenu numeritkih metoda proratuna slozenih cjevovodnih sistema u stacionarnim/nestacionarnim regimima strujanja nestlativog/stlaci- vog fluida. U uvodnom dijelu rada predstavijeni su tipovi cjevovodnih mreza, njihova podjela te osnovne karakteristike. Hidrodinamitko modeliranje slozenih cjevovodnih sistema, bazirano na primjeni osnovnih zakona odr2anja dinamike fluida, rezultira sustavom nelinearnih parcijalnih diferencijalnih jednad2bi koje nije moguce rijesiti analiti¢kim metodama Analizom sustava diferencijalnih jednad2bi odredeni su tipovi diferen- cijalnih jednadzbi za pojedine klase strujanja. Izborom odgovarajucih numerigkih métoda, realiziran je numeritki postupak za proratun sloZenih cjevovodnih sistema za slutaj stacionarnog/nestacionarnog strujanja stiativog fluida. Usvojeni algoritam je primijenjen na tipitnu konfiguraciju slozenog cjevovodnog sistema.ww ww SADRZAJ UNC 0) eeeeeeeentesenteeesectertnse BOSDEE SES HEEECEEAES CJEVOVODNE MREZE - PODJELA | OSNOVNE KARAKTERISTIKE HIDRODINAMICKO MODELIRANJE SLOZENIH CJEVOVODNIH SISTEMA U STACIONARNIM/ /NESTACIONARNIM REZIMIMA STRUJANJA FLUIDA . OSNOVNI ZAKONI (AKSIOMI) ODRZANJA DINAMIKE FLUIDA ... 9 1 Zakon odrzanja mase een 2 Zakon odrzanja kolitine gibanja (il Newtonov zakon) 14 3. Zakon odr2anja momenta koli¢ine gibanja eens) .4 Zakon odr2anja energije 16 5 Opel oblik zakona odr2anja pee eer nn 6) UNIVERZALNE JEDNADZBE DINAMIKE FLUIDA KAO NEPOTPUN SKUP DIFERENCIJALNIH JEDNADZBI .............18 KONSTITUTIVNE JEDNADZBE ....... 19 :1 Termodinamitke jednadzbe stanja fitter 19 :2 Generalizirani Newtonov zakon viskoznostl ........c00001. 20 3. Fourierov zakon toplinske vodijivosti 21 OSNOVNE JEDNADZBE DINAMIKE NEWTONOVSKIH FLUIDA ..... 23 -1 Integraini oblici osnovnih jednadzbi kvazijedno- dimenzijskog strujanja ... 24 1.1 Rekapitulacija osnovnih jednadzbi za nestacionarno strujanje .......ccccccceesesesesesvevevevsnses 32PRR RRS 5.2 Stacionarno strujanje . 1.2 Rekapitulacija osnovnih jednadzbi za stacionarno strujanje 33 HIDRODINAMICK! MODEL - OSNOVNE JEDNADZBE ZA IZOTERMICKO STRUJANJE REALNOG PLINA 39 1 Nestacionarno strujanje 39 6 HIDRODINAMICKI MODEL - OSNOVNE JEDNADZ8E ZA STRUJANJE NESTLACIVOG FLUIDA ....... steer AB 6.1 Nestacionarno strujanje 43 6.2 Stacionarno strujanje seed 7 ODREDIVANJE TIPA DIFERENCIJALNIH JEDNADZBI ..........44 PREGLED POSTOJECIH NUMERICKIH METODA PRORACUNA SLOZENIH CJEVOVODNIH SISTEMA .....ccceececeseceeeeceee 47, 1 NUMERICKE METODE ZA SLUCAJ STACIONARNOG STRUJANJA FLUIDA 48 2 NUMERICKE METODE ZA SLUCAJ NESTACIONARNOG STRUJANJA FLUIDA : 49 2.1. Metoda karakteristika : 249 2.2 Metoda konatnih razlika ..... 49 2.3. Metoda lineariziranja 50 2.4 Metoda transformacije varijabli 0... 50 2.5 Varijaciona metoda ....cccccsceesseteceeeeteteeees ceed 2.6 Hibridne metode 51 REALIZACIVA NUMERICKOG POSTUPKA ZA PRORACUN IZOTERMICKOG STRUJANJA STLACIVOG FLUIDA (REALNOG PLINA) U SLOZENIM CJEVOVODNIM SISTEMIMA : 52nNN STACIONARNI REZIM STRUJANJA oo... eee veces 52 1 Prikaz numeritkog postupka 52 2 Opis programa za proratun stacionarnog strujanja stlativog fluida 55 NESTACIONARNI REZIM STRUJANJA . 59 1 Prikaz numeri¢kog postupka . 59 :2 Opis programa za proratun nestacionarnog izotermitkog strujanja stlativog fluida 69 PRIMJENA METODE HARDY-CROSSA | METODE KARAKTERISTIKE NA TIPICNU KONFIGURACIUU SLOZENOG CJEVOVODNOG SISTEMA «0.2.2... oc pE Bop SHOEEBABS 74 OPIS SIMULIRANOG PLINSKOG SISTEMA ........ccccceeee 74 PREGLED DOBIVENIH REZULTATA 79 1 Stacionarni rezim strujanja .79 2.2 Nestacionarni rezim strujanja .........ceccceeeeeeeeeeeeee 79 OSTVARENI REZULTATI | ZAKLJUCCH vo. ceceeeee 83 LITERATURA - 85 ZIVOTOPIS ....... PRILOZI P.1 Rezultati stacionarnog strujanja P.2 Rezultati nestacionarnog strujanja1. UVOD Cjevovodi predstavijaju veoma efikasna | ekonomitna sredstva za transport fluida i ¢vrstih materijala, narotito kada se radi o velikim kapacitetima i rastojanjima transporta. Oni se mogu svrstati u nepokretna transportna sredstva koja, dakle, ne zahtjevaju energiju za viastito kretanje. Radni strojevi (pumpe, kompresori, turbine, itd.) koje se koriste 2a stvaranje (koristenje) energije , takoder su nepokretni i u tom smisiu se tretiraju isto kao i cjevovodi Slozenim cjevovodnim sistemima najéeS¢e se transportiraju hladna /topla voda, vodena para, sirova nafta i njeni derivati, razne kiseline u kemijskoj i procesnoj industriji, prirodni plin i plinovi dobiveni plinifikacijom krutih goriva, razne melase u prehrambeno} industeiji U sluéajevima kada se zahtjeva kontinualnost, pouzdanost i ekonomitnost transporta, cjevovodne mrete postaju praktigki nezamjenjivo transportno sredstvo. Navedene karakteristike daju im prednosti u usporedbi s pokretnim transportnim sredstvima te se U prijenosu i distribuciji fiuida sve vise primjenjuju. Zahtjevi koji se postavijaju sve su slozeniji i kompleksniji, Sto uzrokuje znatne tesko¢e u efikasnom nadgledavanju i upravijanju istim. Zbog toga su mnoge svjetske kompanije uvele kompjutorske sisteme za centraliziranu kontrolu i upravijanje Sto omogu¢uje dispeteru da u svakom trenutku raspolaze totnim podacima o stanju procesa transporia fluida i uspjesno daljinsko upravljanje izvr$nim organima mreze Procesi transporta fluida imaju specifitne karakteristike koje otezavaju donoSenje optimalnih odluka o upravijackim akcijama - zahtjevima. Ve¢ina potroSata ima promjenjive karakteristike u odnosu na potrosnju fluida iz mreze. Promjena potroSnje fluida, npr. plina, moze bitno varirati, narotito zimi - u vrijeme najvece potroSnje plina. Kako je transport plina cjevovodima relativno spor proces, a izvori plina ¢esto vrlo udaljeni od glavnih potroSata, to2 se deSava da plin od izvora do potroSata putuje i nekoliko sati. Optimaino upravijanje procesom transporta i distribucije plina u takvim uvjetima vrio je kompliciran zadatak Kriteriji optimainog upravijanja uglavnom se razlikuju od siuéaja do sluéaja a ovise o tehnoloskim i drugim karakteristikama sistema transporta fluida. U vecini slu¢ajeva optimiranje tih kriterija se svodi na zadovoljavanje tehnoloskih i ugovorenih ogranitenja uz minimizaciju troSkova posiovanja Kao osnovni problem u optimalnom upravijanju procesom transporta fluida javija se poznavanje odziva transportnog sistema na varirajucu potroSnju i upravijatke akcije dispecera (11, (21 Numeritko rjeSavanje hidrodinamitkog modela za uvjete prijelaznog stanja (nestacionarno stanje) i za stacionarno stanje, daje dispeteru mnoStvo podataka o ponaSanju sistema transporta fluida, koje on moze koristiti kao ulazne podatke kod rjeSavanja najrazligitijih problema upravijanja mrezom Matemati¢ki model slozenih cjevovodnih sistema je sustav parcijalnih diferencijalnih jednad2bi u koje su ukljutene i jednad2be koje opisuju svaku individualnu komponentu mreze. Sistem se moze rijesiti jedino numeritki, [3], (4), uz nugnost posjedovanja odgovarajucih potetnih i grani¢nih uvjeta Pod potetnim uvjetima podrazumijevaju se vrijednosti tlaka protoka u svim toékama mreze u potetnom vremenskom trenutku Pod graniénim uvjetima podrazumijevaju se vremenske promjene tlakova | protoka drugih parametara u odredenim to¢kama mreze. NajéeS¢i rubni uvjeti su - vremenski tok postavne vrijednosti tlaka ili protoka opskrbnih mjesta, - vremenski tok potroSnje u svim totkama mreze, - vremenski tok postavnih vrijednosti regulatora3 lz sadrZaja navedenih rubnih uvjeta vidi se da je u njima sadrzan pretpostavijeni tok vanjskih kontroliranih utjecaja na sistem transporta fluida. RjeSenjem modela dobiva se odziv transportnog sistema na te vanjske utjecaje U nekim slugajevima moze se kao rubni uvjet zadati i neki od parametara odziva. U tom slutaju odgovarajuci broj vanjskih parametara treba biti nepoznanica. Za rjeSavanje matematitkog modela odnosno za proratun slozenih cjevovodnih sistema koriste se slijedece numeri¢ke metode - metoda Hardy~Crossa, za slutaj stacionarnog strujanja fluida, - eksplicitne ili implicitne metode za slutaj nestacionarnog strujanja fluida Dobiveni rezultati za slutaj postojece cjevovodne mreze sluze za ocjenjivanje stanja u pogledu njene moguénosti za ispunjavanje zadanih zadataka - postavijenih zantjeva, te za davanje parametara stanja na osnovu kojih se moze upravijati - nadgledati cjevovodna mreza Za slutaj kada se radi o novo projektiranoj cjevovodnoj mrezi, rezuitati hidrodinamitkog proratuna sluze kao ulazni podaci za druge zadatke, kao Sto su: 1 - izbor i natin veza mreze, 2- izbor elemenata u cjevovodnoj mrezi, predajnih i prijemnih stanica, 3 -izbor mreanih cirkulacionih pumpi (kompresora, itd.), napojnih pumpi, ekspanzionih posuda, regulatora idr., 4 - razrada rezima u eksploataciji. 5 ~ odredivanje investicionih ulaganja u cjevovodnu mrezu Ako postoje¢a cjevovodna mreza ne ispunjava projektirane zahtjeve mogu se primjenom i daljnjom analizom (po osnovu principa projektiranja nove cjevovodne mreze) predloziti ugradnja dodatnih (ili izbacivanje postojecih) elemenata i armatura i time zadovoljiti tratene uvjete4 U ovom radu izvrS8ena je obrada metodologije rjeSavanja hidrodinami¢kog modela cjevovodne mreze za stlativi i nestlativi fluid kao radni medij, te 2a stacionarni i nestacionarni rezim strujanja. Na temelju toga rad je podijeljen u Sest poglavija sa slijedecim okvirnim sadr2ajem U poglaviju 1. dan je uvod. Poglavije 2. sadr2i opis cjevovodnih mreza, njihovih osnovnih karakteristika i kategorizaciju istin, U poglaviju 3. prikazano je hidrodinamitko modeliranje slozenih cjevovodnih mreza za gore navedene radne fluide i regime strujanja. U poglaviju 4. dane su postojece numeritke metode za rjeSavanje hidrodinamitkih modela strujanja kroz slozene cjevovode s opisom primjenjivosti pojedinih metoda u odredenim uvjetima. Poglavije 5, obuhvaca razradu numerigkih metoda za proratun izotermitkog strujanja realnog plina i to - primjenom metode Hardy-Crossa za slutaj stacionarnog rezima strujanja, i = primjenom metode karakteristika za slu¢aj nestacionarnog rezima strujanja U poglaviju 6. su prezentirani dobiveni rezultati za slutajeve strujanja razradene u prethodnom poglaviju. Ovi rezultati su posluzili za sprovodenje analize dinamitkog ponaSanja sloZenog cjevovodnog sistema Na kraju rada je priloten zakljutak o provedenoj analizi i dobivenim rezultatima2. CJEVOVODNE MREZE - PODJELA | OSNOVNE KARAKTERISTIKE Pod cjevovodnom mrezom odnosno slozenim cjevovodnim sistemom se podrazumijeva sklop nekoliko jednostavnih cjevovoda Ciji su sastavni dijelovi : cijevi (elementi, grane), turbostrojevi (kompresori, pumpe, turbine, itd.) | prateéa amatura (ventili, zasuni, mjerna i regulaciona oprema, itd.) Cjevovodi su raznih duljina i promjera i medusobno mogu biti povezani na dva natina ~ serijski - paraleino Mjesta gdje se spajaju cijevi nazivaju se Cvorovima Cjevovodne mreze mogu se opskrbljivati iz jednog ili viSe izvora a potroSatka mjesta mogu biti locirana uz cjevovodne grane ili na njihovim krajevima Ovisno o konfiguraciji, cjevovodne mreze se mogu pojaviti kao - zrakaste, - prstenaste. Ovisno o zadanim i trazenim velitinama, zadaci hidrodinamitkog proraguna cjevovodnih mreza sistematizirani su u tri kategorije: Zadetek Zadano Z, M(B bi Diski Vs $i Be eC OFh tlie) obi Di, keV Si Zs 4p, (ORR, Mthe: ), 6 (Gi), Lis ki Vi $i Za zadate Z,i Z, moze se re¢i da predstavijaju kontroine proraéune cjevovodnih mreza, odnosno, osnovu za analizu kod rada toga sistema pri razliitim re2imima, dok zada¢a Z, predstavija natin pristupa prilikom projektiranja novih cjevovodnih mreza6 Cesto se nailazi i na zadace mjeSovitog tipa koje predstavijaju kombinaciju navedenih osnovnih tipova zada¢a Za rjeSavanje navedenih zadaca primjenjuju se - osnovni zakoni odrzanja dinamike fluida, - konstitutivne jednadzbe Pri rjeSavanju konkretnog primjera (stacionarno/nestacionarno strujanje stla¢ivog/nestlativog fluida), primjenjuju se osnovni zakoni odrzanja mehanike fluida i konstitutivne jednadzbe se uz zadane potetne i granitne uvjete Opis postupka rjeSavanja predstavijenih zada¢a obraden je u tre¢em poglaviju ovog rada7 3. HIDRODINAMICKO MODELIRANJE SLOZENIH CJEVOVODNIH SISTEMA U NESTACIONARNIM/STACIONARNIM = REZIMIMA STRUJANJA FLUIDA Zakoni odr2anja (konzervacije) koji ¢e biti predstavijeni u nastavku formuliraju se u Euklidovom trodimenzionainom prostoru. Koordinate xj, | = 1,2,3 desnog inercijalnog Descartesovog koordinatnog sustava odreduju polozaj svih to¢aka Euklidovog prostora. Klasitna mehanika, a i mehanika kontinuuma zasnivaju se na pretpostavci apsolutnosti vremena t. Apsolutnost vremena pretpostavija da je tok vremena isti u dva koordinatna sustava koji se gibaju relativno jedan prema drugome Prirodni matematitki jezik mehanike kontinuuma, a i mehanike fluida, je teorija tenzora. Ovo je posijedica Cinjenice da su fizikalna svojstva kontinuuma nezavisna od izbora koordinatnog sustava. Ovo isto svojstvo posjeduju i tenzori. U nastavku ¢e se koristiti Kartezijev tenzori (tenzori definirani u odnosu na desni Descartesov-ortogonaini koordinatni sustav Ox,) i indeksni nagin oznaéavanja. Latinski indeksi i, j, k, ..., u nekom izrazu poprimaju uvijek vrijednosti 1, 2, 3, koje odgovaraju komponentama vektora/tenzora u smjeru Osi x,, xg. x3. Ako se u nekom izrazu pojavi isti indeks dva puta (nijemi indeks) onda se podrazumijeva sumiranje po svim vrijednostima tog indeksa (Einsteinova konvencija o sumiranju). Svaki par nijemih indeksa se moze oznatiti bilo kojim (istim) slovima Definiranje strujanja fluida i transportnih procesa unutar fluida bazira na osnovnim zakonima fizike koji su nezavisni od vwrste fluida specifitnih dinamitkih i toplinskih svojstava fluida. U osnovne zakone (aksiome) fizike spadaju - Zakon odrzanja mase. - Zakon odr2anja koligine gibanja - Zakon odrzanja momenta koli¢ine gibanja - Zakon odr2anja energije (Prvi zakon termodinamike) - Zakon produkcije entropije (Drugi zakon termodinamike).8 S obzirom na broj nepoznatih polja zakoni odrzanja ne predstavijaju zatvoren skup jednadzbi, pa zato nije mogu¢a ni integracija ovog sustava jednadzbi, Zato se osnovnim zakonima odrzanja moraju pridruziti i dodatne ili konstitutivne jednadzbe koje opisuju specifitna dinamiéka i termodinamitka ponaSanja pojedinih vrsta fluida. Pri tome se specifitna ponaSanja fluida prikazuju razli¢itim teoretskim modelima koji s dovoljnom totnoséu predotuju ponasanja odredene vrste fluida, npr. newtonovski fluidi, itd3.1 OSNOVNI ZAKONI (AKSIOMI) ODRZANJA DINAMIKE FLUIDA Osnovni zakoni fizike vrijede za materijaini sustav-¢estica fluida. Pod materijainim sustavom Vy(t), podrazumijeva se odredena konaéna masa fluida koja se sastoji od jednih istih Gestica fluida. Materijaini volumen je ograniéen materijainom povrsinom Ayit). Sve to se nalazi izvan materijalnog volumena predstavlja okolinu Pored materijalnog volumena, za koji vrijede osnovni zakoni odrZanja, moguée je definirati jo$ dva tipa volumena. Proizvoljni volumen V(t), ograniéen povrsinom A(t), predstavija volumen @ije su granice, u matemati¢kom smisiu, definirane zadanom funkcijom F(t, x;) = 0 Kontroini volumen KV, ograniten kontrolnom povrSinom KP, je Proizvoljni volumen tije granice nisu funkcija vremena t, odnosno, kontroini volumen je dio prostora, nepromjenjiveg polozaja, velitine, oblika i relativne orijentacije prema nekom promatratu. Taj je pristup analogan Eulerovu opisu strujanja fluida individualizacijom to¢aka Prostora, a ne ¢estica fluida. Tako npr. pri odredivanju sile kojom fluid djeluje na koljeno cijevi zbog skretanja strujanja u cjevovodnom sustavu, unutra&nji prostor koljena uzima se kao kontroini volumen KV, ograden kontroinom povrsinom KP i tokom vremena se razli¢iti materijalni volumeni poklapaju s kontrolnim volumenom, kao Sto je to prikazano na SI, 3.1.1. za vremenat=t,it=t, itt SI. 3.1.410 Kontroini volumeni mogu biti, prema [5]: - zatvoreni (SI. 3.1.2a), - poluotvoreni (SI. 3.1.2b), - otvoreni (SI. 3.1.2c) SI. 3.1.2 Prema SI. 3.1.2c, kontrolni volumen obuhvaca kompletan uredaj koji se promatra, ali isto tako moze biti infinitezimaino malen Op¢i oblik zakona odrzanja u diferencijalnoj formi (transportna jednadzba za varijablu X), glasi prema (4), £5] an + vo (3.44) adje je X% - volumenska gusto¢a polja fizikalne veli¢ine koja moze imati skalarni, vektorski ili tenzorski karakter; Sy - izvor/ponor varijable X unutar infinitezimainog materijalnog volumena kao i utjecaja okoline na volumenit Koriste¢i Leibnitzov teorem, [5], 0 deriviranju volumenskog integrala 5 promjenljivom granicom integriranja, dobiva se Af[nave [ave [xyyas + (342) vit) vit) Ait) gdje je granitna povrSina zadana u obliku F(t, xi) =o ++ (3.4.2a) u; - predstavija brzinu gibanja granitne povrsine A(t), SI. 3.1.3 i jednaka je oF at uny - + (3.4.26) a nj-je jediniéni vektor normale na povrsinu A(t) usmjeren na vanjsku stranu volumena V(t), SI. 3.1.3 Nit) Att) SL 3.4.3 Koriste¢i (3.1.1) do (3.1.2b) dobiva se opci oblik zakona odr2anja u integrainoj formi kako slijedi- 2a materijalni volumen V(t), uz u; =v, (3.1.34) ~ 2a kontroini volumen KV, uz u, = Im, eH) - (ls + oy Sy] dV= 0 (3.1.36) KV Na SI, 3.1.4 predstavijena je trenutna konfiguracija materijainog volumena Vy u trenutku t = t, sa svim relevantnim zna¢ajkama tet X3 (6) a FE Gand =Ginjaa Si. 3.1.413 Zakoni odrzanja su formulirani u diferencijalnom i integralnom obliku Pri pretvaranju drugog oblika u prvi, primjenjuje se lema vezana za proiavoljni volumen, tj. ako je f neprekidna funkcija zadana u trodimenzionalnom Euklidovu prostoru,{12] { fou dV=0 s+ (tha) viel za proizvoljan volumen integracije, tada je foi= 0 1 (BAA) Tokom daljnje analize_—kori8ten je_—sintegraini_— teorem Gauss-Ostrogradskog, koji daje vezu izmedu povrSinskog i volumentskog integrala, [121 fwynjda (3-18) Att) 3.1.1 Zakon odr2anja mase Masa materijalnog volumena je konstantna m=f edV = const. My (tl) “+ (3-4.6a) Ako izraz (3.1.64) deriviramo po vremenu slijedi Dm .¢ 2 (gay) =f Dt Die MW idVvso (3.4.66) J aXj Vale) cs14 te primjenom izraza (3.1.2) i (3.1.4) dobiva se zakon odrZanja mase u integrainom i diferencijalnom obliku f as f ; = ne | Sh edv +] syudA-o (3. 1.90) V(t) Aylt) oS | S49 22 co, 8, 4) ox at * aK (3.1.76) D 3.1.2 Zakon odrzanja kolitine gibanja (11 Newtonov zakon) Brzina promjene kolitine gibanja materijainog volumena jednaka je zbroju vanjskih masenih i povrSinskih sila koje djeluju na materijalni yolumen Pf suav [sfdv+f[GindA ++ 3.4.8) Vylt Vault) Ault) Primjenom izraza (3.1.5) na drugi Glan desne strane izraza (3.1.8) dobiva se integraini oblik jednadabi kolitine gibanja Oo ++ (3.4.9a)15 Ako se na izraz (3.1.9a) primjeni izraz (3.1.4), dobiva se diferencijaini oblik jednad2bi koliine gibanja Dw s. 28i 5 ot aes (34.98) Spt SF "ox; 3.1.3 Zakon odr2anja momenta koli ine gibanja Brzina promjene momenta koli¢ine gibanja materijalnog volumena u ednosu na proizvoljno izabrani pol jednaka je zbroju momenata vanjskih masenih i povrSinskih sila koji djeluju na materijaini volumen u odnosu na isti pol BOS EN tea = Ss bie FeV +f Gyn SuentdA 440) Dt ye Nutt) Amtt) Primjenom izraza (3.1.4) i (3.1.5) na izraz (3.1.10) dobiva se zakon odrZanja momenta kolitine gibanja u integralnom i diferencijalnom obliku 7 § bi % ot We -¢ f - BE )dy-0 es (Bde) Veit) 26 ) equ (Soe - oA - SH + GAME)16 3.1.4 Zakon odrzanja energije Brzina promjene energije (unutarnje i kineti¢ke) materijalnog volumena jednaka je snazi vanjskih masenih i povrSinskih sila i brzin dovodenja topline materijainom volumenu 2 feedv=l shudv +S oi nj yold -f a mdA » -» (o4-19) Dt Vylt) Aylt) Aytt) Primjenom izraza (3.1.5) na drugi i treci Clan izraza (3.1.12) dobiva se integraini oblik zakona odr2anja energije o(Givi) , § [sPE-ehy soy Vylt} =O + + + (3.4.43) Ako se na izraz (3.1.13a) primjeni izraz (3.1.4) dobiva se diferencijaini oblik zakona odrZanja energije pea ef y + UGH) | aw s+ (34436) 3.1.5 Opel oblik zakona odrZanja Prema izrazima (3.1.7)/(3.1.9)/(3.1.11) i (3.1.13) moguée je formirati op¢i oblik zakona odr2anja. Naime, ako se u izraz (3.1.1) koji predstavija diferencijainu jednadzbu op¢eg oblika zakona odr2anja, uvede generalizirana fizikalna veli¢ina X dobivaju se 1. za X= e ~ zakon odrzanja mase, 2. 2a X= pv; ~ zakon odr2anja koli¢ine gibanja, 3. 2a X= 834 0 Xj) Ve ~ Zakon odrZanja momenta kolitine gibanja, 4 za X= pe - zakon odr2anja energije U Tablici 3.1.1 predstavijeni su osnovni zakoni odr2anja u integrainoj i diferencijainoj formi.co] Glwepemy ot COUdTtC«dSSS - | “| G |-wupouez worer 7 . k he _ hbrous cgzpbupaf ale 7 ee | et zn) —T HI eka | 5 Fee “(male + YS | at as | el] x pene teoa ieee | a Agth ao as Ly + | _ lee : rue | 7 ropay Brevawour tine | MN | LTH | | : yan mouaimay FP 6 uoyar noveyme/y I | | ‘ y | | | e/vegs im a 0 [Yeu wT | | be | axrgyoy sozpeupal ul 2 | } i -l a | whepe ouyoney N pin | Tae * #8 1 | ga | s | || wiropipo woyar : | 4 } — ae seed | ESENOnT |lnEEEEEEEEEEnEEeN| EeneeE po i “eyapinenzvo: | | | ogg poey eee eee | Hue | ydo7 5 ry BeDee 0 | SH) vi | | vhrezpo u0yEz | | | Le wn en | — cee a ee a ~ RS SE] cvereee | (e957 | 08 *S | Sex) | Od |x| REET aff is SS isn | % agn0r | gn | | puppi7en | ig (SS) pleazpo uoxoz | vonmpef, lahzvowe (sowed) sor2/ | Daruppal |afeveurg | uyporszty et es | 4 __ fee, e | = apl fee | 3e i *S= Taye * x O= API*S~ ware 1 | [ta wrwctgygeaio [neo inves | kaos X SNIQIIZA BNIWNZIS WOIOd WINYZeOO WNOAVZ NGO 19d0 | = - = - = oe —_ Fablica 3.4.118 3.2 UNIVERZALNE JEDNADZBE DINAMIKE FLUIDA KAO NEPOTPUN SKUP DIFERENCIJALNIH JEDNADZBI Zakoni odrZanja su univerzaine jednadzbe koje moraju zadovoljiti svi fluidi u strujanju. Te jednadzbe su ~ jednadzba kontinuiteta (za X=e i S,= 0) os a(s Yi) 7? “3g ° + (3.2.4) 805; - jednadzbe kolitine gibanja (za X= ov; i ae a(S ¥%) =—— + Gj Lae UE Doe (32.2) - jednadzbe momenta kolitine gibanja ( za X = e:,0%4%_ i a(S %) 2 (8 Ve Ye) Eye Xj ae + Eye x om = § bye xy ft + Gi Xj Ste x Ox, (3.2.3) ili oy = G, (32.36) ~energetska jednadzba (za X= pe i S, = fy, + Suv _ 2a.) ox; alse) , a(sey) _ a(GiM) _ og. Se tog SRM GE ~ Se (3.2.4)19 3.3 KONSTITUTIVNE JEDNADZBE Ako se pretpostavi da je zadano polje masene sile f,, ostaje problem da se odredi 14 skalarnih funkcija prostora i vremena. Prema Tab 3.1.1 te skalarne funkcije su - gustoca p, - tri komponente brzine v;, - Sest komponenata simetritnog tenzora naprezanja 0;;. ~ specifitna unutarnja energija u, ~ tri komponente gusto¢e toplinske snage q;. Okito je da za rjeSenje tog problema nije dovoljno pet raspolozivih diferencijalnih jednadzb Da bi se dobio potpuni skup jednad2bi koje omogucuju rjesenje, univerzainim jednadzbama treba dodati dopunske - konstitutivne jednadzbe, koje nemaju univerzaino znatenje veé opisuju specifitna dinamitka i termodinamitka ponaSanja pojedinih vrsta fluida U konstitutivne jednad2be spadaju: - termodinamitke jednadzbe stanja, - generalizirani Newtonoy zakon viskoznosti, ~ Fourierov zakon toplinske vodljivosti 3.3.1 Termodinamitke jednadabe stanja Stanje materijalnog volumena zadano je parametrima stanja pomocu kojib se mogu odrediti sve znatajke potrebne za dinamitko ~ termodi- namitku analizu Prema principu stanja, za materijalni volumen ¢ iji je kemijski sastav u_toku procesa homogen i nepromjenijiv, lokalno termodinami¢ko stanje je odredeno s bilo koja dva nezavisna termodinamitka parametra stanja. Ako su ta dva nezavisna parametra termodinamickitlak p, i gustoea p, tada postoji veza, toplinska jednadzba stanja p= B84 R=R(ST) (3.3.4) gdje je T - temperatura (Tle, = K Jednad2ba stanja oblika u=U(RIS) sons (3.3.2) naziva se kalori¢ka jednad2ba stanja. Jednad2ba stanja (3.3.1) i (3.3.2) su medusobno zavisne, [12] 3.3.2 Generalizirani Newtonov zakon viskoznosti Generalizacija Newtonoveg zakona viskoznosti svodi se na odredivanje opce linearne zavisnosti svake od devet komponenata tenzora naprezanja o,; 0 devet komponenata tenzora brzine deformacije D;,. Takva bi zavisnost, ukljugujuci i slobodne Clanove u linearnim funkcijama, sadr2avala ukupno 90 koeficijenata, koje bi kao svojstvo fluida treba odrediti eksperimentaino Zato se postavijaju prihvatijive pretpostavke koje smanjuju broj nepoznatih koeficijenata. Te pretpostavku su 1. Tenzor naprezanja je linearna funkcija gradijenta brzine. 2. Fluid je homogen i izotropan 3. Tenzor naprezanja je simetri¢an tenzor. 4 Koeficijenti u linearnoj vezi izmedu tenzora naprezanja i gradijenta brzine su funkci. lokalnog termodinamitkog stanja Na osnovu ovih pretpostavki, dobiva se generalizirani Newtonov zakon viskoznosti u obliku OG = - P, dy + 2D ~ $ Pek Sy )+ oy Dex dy vee (3.3.3)21 gdje su: u- koeficijent dinami¢ke viskoznosti, (4k, = Pas, uy ~ koeficijent volumenske viskoznosti, [uyJe) = Pas Iz izraza (3.3.3) mogu se dobiti slijede¢i posebni siutajevi: 1.Za w#0, w= 0, OK FO . A yo ee . Gy =-P, Sy + 2M (Di - $ Dex by) s RP (3.3m) 2.Za w#0, wy=0, Dy =O (9 = const., nestiativ fluid) Gy =~ Be dy + 2m Dy Pm Pa-a Se vs (3.3.5) 3.Za w=uy=0, Dy #0 (idealni stlacivi fluid) ~6y =~ S29 =- 653 s+ (3.3.6) (e = const., idealni nestlacivi fluid) 3 ~ P= Gy = Go0 = Gas ss (3.39) 3.3.3 Fourierov zakon toplinske vodijivosti Fourierov zakon toplinske vodljivosti formuliran je uz slijedece pretpostavke 1, Vektor povrSinske gusto¢e toplinske snage je linearna funkcija gradijenta temperaturnog polja 2. Fluid je homogen i izotropan 3. Koeficijenti u linearnoj vezi su funkcije lokainog termodinamitkog stanja22 Na osnovu tih pretpostavki slijedi -j oF Le g, A Sa (3.3.8) gdje je A= ACP T) ~koefecijent toplinske vodlivosti, AJs= lzraz (3.3.8) predstavija Fourierov zakon toplinske vodijivost23/50 3.4 OSNOVNE JEDNADZBE DINAMIKE NEWTONOVSKIH FLUIDA ~ Jednadzba kontinuiteta, izraz (3.2.1) de , SY) _ 9 (3.44) ob Og Jednadba kolitine gibanja, izraz (3.2.2) uz (3.3.3) a(sv) + USL) ot “Iq = AB [gcd] + Sy (2g) (34-2) Energetska jednadzba, izraz (3.2.3) uz (3.3.3)/(3.3.8)/(3.3.9) a(se), d(sew) - ¢fy_ AAU} y ot oa te 8s 53g [0g Mu) Da] Is f HE lemedy) +O + SUF) 843) | - Termodinamitka jednad2ba stanja, izrazi (3.3.1)/(3.3.2) R=Rig.7) (3-440) 4=u(R,s) sos (34 de) Transportni koeficijenti M=M(RIT) > Mes Myl(RoT) 1A © ACR) 1 (BMS) U jednadzbi (3.4.3) velitina ® predstavija funkciju disipacije energije i jednaka je, (121 G = 2M DjDy om -Me) On ++ (34.6) Osnovne jednadzbe i termodinamitke jednadzbe koje opisuju strujanje newtonskog fluida jesu: - jednad2ba kontinuiteta (3.4.1), ~ tri komponente jednadzbe kolitine gibanja (3.4.2), - energetska jednadzba (3.4.3), - jednad2ba stanja (3.4.a,b)24 Tih sedam osnovnih jednadzbi éini potpuni skup diferencijalnih Jednadzbi i u principu postoji njihovo rjesenje za zadane potetne i grani¢ne uvjete, kojim se odredi sedam nepoznatin polja prostora i vremena - gusto¢a 0, - tri komponente vektora brzine v,, + termodinamiki tlak py, - specifitna unutra&nja energija u, ~ temperatura T Pretpostavija se da su svojstva fluida u, uy i X poznate funkcije tiaka i temperature prema izrazu (3.4.5), Nadalje, uz skup osnovnih Jednad2bi dinamike dolazi i drugi zakon termodinamike prilagoden termodinamigkoj analizi strujanja newtonskih fluida (12), izraz (4.1.40) 3.4.1 Integraini oblici osnovnih jednad2bi kvazijednodimenzijskog strujanja Jednodimenzijska analiza moze se s dovoljnom totnoséu primijeniti na Strujanje kod kojih su zadovoljeni slijedeci uvjeti ~ relativna promjena popreénog presjeka u odnosu na duljinu toka je malena, ~ radijus krivine osi toka je mnogo veti od Sirine toka, ~ raspodjela parametara strujanja po popretnom presjeku toka se mijenja vrlo malo Veliki broj strujanja zadovoljava ove uvjete, te se jednodimenzijska analiza pokazala kao dovoijno totna i vrio korisna za praktigénu primjenu. S obzirom da svi tokovi, striktno uzevsi, nisu jednodimenzijski a mogu se rjeSavati primjenom jednodimenzijske analize, nazivaju se kvazijednodimenzijskim strujanjem25 Premda strujanje s promjenijivim profilima brzine u cijevima konaénih dimenzija nisu prema definiciji jednodimenzijska , mogu se modifikacijama osnovnih jednad2bi svrstati u tu kategoriju Pretpostavka da je u strujnim cijevima konaénih dimenzija strujanje Jednodimenzijsko, razlog je pogreskama koje se ili mogu zanemariti ili se ispravijaju razligitim empirijskim faktorima Na SI. 3.4.1 predstavijena je jedna tipitna konfiguracija cjevovoda S turbostrojem a daljnja analiza ¢e se vrsiti uz slijedece pretpostavke a)Uravninama a i b brzine su paraleine sa zidovima cilindriénih dijelova cijevi, a promjene tlaka i geodetske visine po poprecnim presjecima cijevi se zanemaruju. 5) Od sila koje djeluju na fluid uzet ¢e se samo sila teza, koja ima potencijal U; = - 9, x;, tako da je gusto¢a masene sile 050)-g) » Use Uit) (3-4,7a) a diferencijal masene sile je jednak dF (gi)=dG =-fdm=-ggaV sons (3.4.76) ¢) Srednje brzine strujanja su definirane izrazima & 1 9 { vrs fut Pes fvdd=y =y (3.48) Ve Promjene vrijednosti opée varijable f izmedu presjeka ai b ¢e se predstaviti u obliku 2f=(Dle- (Oh oss (3.4.9) Osnovne jednadabe koje opisuju strujanje su jednadba kontinuiteta (3.4.1), jednadzbe koli¢ine gibanja (3.4.2), energetska jednadzba (3.4.3), te jednadzba mehanitke energije dobivenakombinacijom |i Il zakona termodinamike % Xssz Tokom integriranja osnovnih jednadabi koristit ¢e se izraz (3.1.3b) valjan za kontroini volumen KV, te op¢i oblik zakona odrZanja polja fizikalne velitine X . U tom smislu integriranje osnovnin jednadzbi ima slijedeci tok: (3.49) m=] {eyadal (34.96) dobiva se 2 feav=-am “(344e)Viz izraza (3.1.3b) i (3.1.5) if KV swaVv=-SeuyndA +G LRA rf TynjdA «+ - (340) kp KP RP ~ Za prvi Glan desne strane izraza (3.4.10) dobiva se “fs UE MAA = -f gry dA myer ferLAd Fey fg v'dA --(54.) ae date Aa Ae gdje su Vial=-nyca) ) UPb) = Nich) — jediniéni vektori brzine - ) Velt) Vjcay = Wy yg We. v \zraz (3.4.11a) se moze napisati u obliku [sv ynjdd=-alyg Pad) os (hts) KP ~ Drugi élan desne strane izraza (3.4.10) predstavija silu tezine G=f qedv v fas (3.41% + (34dte kv ) ~ Treci i Cetvrti Glan desne strane izraza (3.4.10) predstavijaju djelovanje povrSinskih silana KV “Sr nda $M nA = (-Rn+My nj) dA -[Rnidd+ KR KR AatA +f Tj nd + (abd) dst Ab ~ Prvi Glan desne strane izraza (3.4.11) Predstavija djelovanje sila na fluid SCR +My n) dA=-F; ++ (B.4Me) KPa? KR28 a drugii treci tian za presjeke a ib mogu se predstaviti u obliku { Ign dA=o Asta » (34-199) -[ RndA=-(f RA) Aathy Ako se izrazi (3.4.11b) do (3.4.11) uvrste u izraz (3.4.10) dobiva je integralni oblik jednadzbe kolitine gibanja 2 feydv=Gi-h-4fy'(sP+RA] vos (3442) ot ky als o(sUy) _ SRY) , Aji) _ 2g, Za X= glerU) 4 Se= Ager 20) - SFA)» 2CTi - oe iz izraza (3.1.3b) i (3.1.5) slijedi Sp Solero =-fe(uegvd yaa -(eUynda-fRyndas ot ay KP KP KP +f Tyvinjda-f anid + + (30413) KP KP - Prvi Glan desne strane izraza (3.4.13) predstavija zbroj unutarnje i kineti&ke energije u jedinici vremena i jednak je R t. Sstus$vayn, dA «= alg PAlur > Si) =-[lur tz )4] bam) Drugi Gian desne strane izraza (3.4.13) predstavija potencijalnu energiju u jedinici vremena SslyjnjdA 4(sU#A)=-a(U m) ++ (34Mb) Treci Clan desne strane izraza (3.4.13) predstavija energiju termodinamitkog tlaka u jedinici vremena LR yaa =-4(p, FA) «~a(Em) - (34the)29 - Cetvrti lan desne strane izraza (3.4.13) moze se predstaviti u obliku STyvindA = [Typ ynjdA f Mju njaa + [ty ynjotA ©» (344d) KP Ky datas KR U izrazu (3.4.14d) je J inda-o +(3.4.44e) { Ty vnaA ~o Agathe a tre¢i ¢lan predstavija snagu stroja predanu fluidu bus YynjdA=-R + (3.4.46) ~ Peti tlan desne strane izraza (3.4.13) predstavija brzinu dovodenja topline kontrolnom volumenu -[yndda-a + (5.4.Mly) iP Ako se izrazi (3.4.14a) do (3.4.14g) uvrste u izraz (3.4.13) dobiva se integralni oblik energetske jednadabe fra 7 J $(erUJo¥ = alla (uw Eo tery )rnJ-R 3 - Q++-(3.445) Lslent UI alti) airy (RY), p Mg 7a Aes lent U) it Sy 3e Ty ag Tt dy J v iz izraza (3.1.3b) i (3.1.5) slijedi HJ slow) )dv= -Lsemvjnjda- SsUy nj +! Sgyjny dA - ~fodvel [Ee aay) +B By QV. + (3.4.46) %30 - Prvi Glan desne strane izraza (3.4.16) predstavija kinetitku energiju u jedinici vremena 7 4 4 - (ely s 7 -J Sem nda =-Sgh vty nj AA =-fe boty njda- feho'y nj -f3.41m) ky ky KPyt KE AatAy Prvi lan desne strane izraza (3.4.17a) jednak je nuli, a drugi lan za presjeke ai b mo%e se predstaviti u obliku -Sstvyyy ++ (8:4.4fe) Aare - Drugi clan desne strane izraza (3.4.16) predstavija potencijainu energiju u jedinici vremena i jednak je -§sUynjdA=-a(Um) ++ (8.44%) KP - Tre¢i Glan desne strane izraza (3.4.16), predstavija snagu stroja predanu fluidu STy vend =f TyynjdA = Ke a y KR ya R ++ *GdytTa) Cetveti Glan desne strane izraza (3.4.16) predstavija disipaciju mehaniéke energije u jedinici vremena Sodv= ++ {3.4Afe) KP - Peti élan desne strane izraza (3.4.16) T= C7. RY) ay se (Bale Ts S{- See lov (34.1%) analizira se za slijedece siucajeve: a) strujanje je izotermitko (T=const.), b) strujanje je izentropsko (s = const.), ¢) strujanje je nestlativo (g = const.) Tokom daljnje analize koristit ¢e se:31 - Gibbsova relacija ty. Du_ B Ds oh 1 Ree Bee Ralt= DES DE (3-4.18a) ~ Hemholtzova slobodna energija A A=u-T4 + (3-4.1B6) ~ Gibbsova slobodna energija G re ++ + (BuABe) gdje je h entalpija fluida h R sue fs ++ (3.4. 1Ba) Iz izraza (3.4.18) slijede relacije OGL DR, OF ++ (3449q) Dts D t pA Bde br + (34.496) it $? Dt Dh 7 D4 4 oR wre (3.L49¢) Dt t $ g-A) _ DP ay (349d) Sa * or TR oy Integriranjem izraza (3.4.17g) uz (3.4.18) i (3.4.19) slijedi a) Za izotermitko strujanje (T=const.) r_ o(R Wy) Wyd.-2 _ + ++ (3.4.200) AU Map TR yl def sav-atem) oe b) Za izentropsko strujanje (s = const.) TES uh 4p ML). - 3 Seudv- —alhrh) —. «+ (3.4.208) wh xc) Za nestiativo strujanje (p = const.) [-[f- AY eB] ea (Em + (34.200) Ako u izraz (3.4.16) uvrstimo izraze (3.4.17a) do (3.4.17f) dobiva se a) Jednadaba mehanitke energije za izotermitko strujanje (T=const) 5x SlenrU4A) a ~-a[t¢ Bug) m]-R 5 Pe (3.4.240) b)Jednadzba mehanitke energije za izentropsko strujanje (s = const.) Ef slemtUsujdl=-a[lg F +Ushym] ~Pe-PR + (uote) ww ¢) Jednadzba mehani¢ke energije za nestlativo strujanje (p = const ws Zr lsendve-a[iggeUr Bal R-R baa kv 3.4.1.2 Rekapitualcija osnovnih jednad2bi za nestacionarno strujanje 1, Jednadzba kontinuiteta 2 fedV=-am (3.4.22) t kv 2. Jednad2ba kolitine gibanja + (3.4.23) SS stv GR alur(s M+R )A] i 3. Energetska jednadzba desler) dV =-ali turk spp +U) mJ-R+Q --+ 0.4.24) nl33 4, Jednadzba mehanitke energije a) Za izotermiéko strujanje (T = const.) * ls (emt U+ Ady =-a[($ F+U+G)m]-R- RB + (34.254) w b) Za izentropsko strujanje (s = const.) $f §lemtUrujdV=-al(ggrtU th)mh]-B-R (aan) c) Za nestlativo strujanje (e = const.) + +s (3.4, 28¢) 3.4.1.2 Rekapitulacija osnovnih jednad2bl za stacionarno strujanje Koristeci zakljucke iz odjeljka 3.4.1.1, stacionarno strujanje ¢e se dobiti uvodenjem uvjeta d/dt = 0 1. Jednadgba kontinuiteta Am =0 se (3,4.26) 2. Jednadzba kolitine gibanja & - 4] (s%+R)AT +r (3.4.27) Energetska jednadzba atheL Buf 2-0 (408) 4, Jednadzba mehanitke energije Ako se pretpostavi da je strujanje barotropno, tada vrijedi $=8(R)) Plz + (3428)34 tada se élan ( 3.4.17b), jednadzbe za mehani¢ku energiju moze predstaviti u obliku Tr a Py) iF nd Dp 25 Jay. fev Pays {ie dv nf oh ++ (34.30) a =f a ROL] -a(Pmi) = Ky Zamjenom izraza (3.4.30.) u jednadzbu za mehani¢ku energiju (3.4.16), uz 0d /at= 0, slijed ae A+ U+P)+ 3.4.34 (TF )+ (3.4.34) lzraz (3.4.29) analizira se za slijedece slucajeve: 3 a) Izotermi¢ko strujanje (T= const.), aPa/ jee 4G a(t Bu+)+4+8- ++ (34,320) b) Izentropsko strujanje (s = const.), aP =f oh ah + (34.326) fee 6S * (3.4.320) U izrazu za jednadzbu mehanitke energije, koja je dobivena kombinacijom | i Il zakona termodinamike i koja zamjenjuje Il zakon termodinamike, pojavijuje se ¢lan Pp prema izrazu (3.4.17d), koji predstavija disipaciju energije u jedinici vremena Za prakti¢nu primjenu ovaj clan prema izrazu Darcy-Weisbacha, [3], glasi Pel 4 yk vee (3.4, 33a) a zag viv a35 ili 4 B 4 gm rh] +++ (3.H.388) 3430 | predstavija snagu potrebnu za saviadavanje otpora viskoznog trenja Koeficijent viskoznog trenja X je u opéem slugaju funkcija Reynoldsovog broja i relativne hrapavosti cijevi, tj A=AlRe§) ++ +(3.4,34) u kojoj je yD vD 7 Ree S 4m ya 7 oe ++ (3.4.38) 2 Ova funkcionalna veza odreduje se eksperimentaino i predstavija se u obliku ~ Moodyeva dijagrama, ~ raznih empiritkih izraza. U zavisnosti od vrijednosti Reynoldsovog broja postoje slijedeci empirijski izrazi za vrijednost A a) Za laminarno strujanje (Re ¢ Rye = 2320) 4 se (34,36) aj Pe Re b) Za turbulentno strujanje (Re » Rex = 2320) pojavijuju se vise razlititih izraza. Npr. za tehnitki hrapave cijevi postoji Colebrookova implicitna formula [4] 4 k 254 T7786 ln late * Bebe ) ve (34.39) Za praktiénu primjenu postoji eksplicitna formula Swamea i Jain koja u odnosu na Colebrookov izraz daje rezultate s pogreskom od 1%, (4).lzraz (3.4.37) vrijedi za36 - Za 10% ¢ k/D ¢ 10°71 5000, Reg 108 4,325 [lols * eae)” + (3.4.38) Za totnije proratune moze se uzeti u obzir korekcija hrapavosti (kK) u zavisnosti od vremena (godine) upotrebljavanja cjevovoda, (41, u obliku kekotde t +++ (3439) gdje je k, - apsolutna hrapavost novog cjevovoda, [ky], = m, a. - koeficijent promjene hrapavosti, lag], = m/s, - vrijeme eksploata cjevovoda, [t]s, = s Pri rjeSavanju sloZenih cjevovodnih mreza najtesée se lokaini gubici zanemaruju, jer je njihova velitina u usporedbi s pravolinijskim gubicima zanemarivo mala. Ako se lokalni gubici zele uzeti u obzir, uvodi se ekvivalentna duljina L,, te izraz za gubitak visine ima oblik 2 ZAG Leeds viv + (3.4.40) gdje je L, =KD/A, a koeficijent jokalnog otpora K odreduje se eksperimentaino U osnoynim jednadzbama strujanja fluida, pojavijuje se brzina u “a obliku ¥* koja predstavija osrednjenu vrijednost velitine v" ra afi ) B-4 fra = Ver =r + (3.4.44) Uvode se faktori ispravka za pojedine ¢lanove u jednad#bama, kako slijedi A Pan Penvr, FradpPedrs ves (34.42)gdje je a - faktor ispravka kinetitke energije, Cals, = 1, t] =—1— fda + (3.4.43) WA A Faktor a zavisi od oblika profila brzine po presjeku. Za laminarno strujanje u cijevi kruZnog presjeka @igm = 2,0, a za turbulentno Strujanje oiyep = 1,01 - 1,10. Za praktiéne slutajeve za turbulentno strujanje usvaja se ap, = 1,0, (21). B - faktor ispravke koliine gibanja, [Blx, fa = 4 Ver fvtda + (34a) A Faktor B zavisi od oblika profila brzine i za laminarno strujanje u kruzno] cijevi iznosi Bim = 1,333, a za turbulentno strujanje Biyry = 1,0, (21). Na kraju u Tab. 3.4.1 dane su osnovne jednadzbe u integralnom obliku za kvazijednodimenzijsko strujanje newtonskih fluida koje ¢e se koristiti pri daljnjoj analiziSP ae 70 iS 77. a af i6v eS Bee SH By op yee lf egmey | gins y -—————-— —— eee min \ yoo Ss # _ fi a(t Zep. g | axeuypoua | ap OP We gle ng ear (2 neo F Bem = | prea ee ion, | 2#) O-gta t (b+*- ug beau OINTY hue > ayreroe | Q | sapmess eT | ajpvnsaiy hymewing ovopoe op ————————— ' Bet eerooug | | 2f wan ywrGP gol ee Leal 7 Bo = yruape 9 | @howre ope, | OF 2! one e + (6 +f + F) ( wait R Pyecr vgzpoupa/ J= = + DO | prsvoeuy: mean renmennormnre a) ae _ — _ Aol +14 TSI) | tnseceunaz/ WN SWOa UN jev=6r | | a-&-[ulorne ie = _ | wat | 2% lo= +e Beene #/v¥ - BOL) yey anz @ | naete ene as 8 fpowazio2s) exDINwH 3M | Oe a — | WIOOWADL wnen , p+y- | NONYE T | uw Y mt —~ | yudin= | xe o= £-2 Fees aM x | yatin=o ieee y oF @ kanes S Fee —-arlne)s) @ _ WIBIIND ve ain — oo oo - WN AONOLANZ/Y J halts) amigas | fel | | ‘220 222 lv (4+,25),2] = 3 (ubrgsnnpr-# ~ 29 =/p 4 «aj % Syenvee ‘Wia= a WriiO fo — _ _ ar l. Mag | & Ryan Oy 21 O=uv uy-= aes f ec | L2L/1LNOM | ~ ~~ a To a ~ | s320¥d ~ ~ | IVNSWOdWN | SENYENSLS ONAVNOCLS BENWEINYLS ONYYNOIVISEN IMI | ywazOWNO aC HYNIGOWEEL | 3.4.1 Tablica39 3.5 HIDRODINAMICK] MODEL - OSNOVNE JEDNADZBE ZA IZOTERMICKO STRUJANJE REALNOG PLINA 3.5.1 Nestacionarno strujanje Uvjet da je strujanje u cijevi bude izotermitko zadovoljen je u siuéaju uravnotezenja toplinske bilance energije proizvedene otporom trenja fluida i energije koju fluid predaje okoli8u kroz stijenke cijevi. Ovake raynotezno stanje uspostavija se u cjevovodnim sistemima u kojima su brzine promjena dinamitkih znagajki strujanja relativno spore, brzine strujanja znatno ispod brzine zvuka a temperaturno polje unutar toplinski neizolirane cijevi jednake temperaturi polja zotermitkog okolisa Analiza nestacionarnog izotermeitkog strujanja realnog plina u cjevovodu bazira na primjeni osnovnih zakona odr2anja uz primjenu konstitutivnih jednadzbi - Jednad2ba kontinuiteta Prema izrazu (3.4.22), glasi Say sue ve (RSA) - Jednadba kolitine gibanja Prema izrazu (3.4.23), glasi yx THC TS88 Fe tx =O ++ (3.5.2) gdje je Z ~ geodetska visina, (z}s, =m < ~ tangencijalno naprezanje na stijenki cijevi, (tk, = Pa. - Jednad2ba stanja reainog plina Sustav diferencijalnih jednad2bi (3.5.1)/(3.5.2) s nepoznatim poljima 6 = (x,t), v = v(x,t) ip = p(x,t), zatvara se pomocu jednadabe stanja reainog plina u obliku p et ZRT +++ (3.8.3) gdje je Z faktor kompresibiliteta. U op¢em slutaju faktor kompresibiliteta dan je funkcionalnom vezom Z=1 (Rote) + (54)40 gdje su: py i Ty reducirani tlak i temperatura plina. Sustav jednadzbi (3.5.1)/(3.5.2) uz poznate funkcionaine veze (3.5.3)/(3.5.4) te uz zadane potetne i granitne uvjete, predstavija hidrodinamiéko-matemati¢ki model za proratun nestacionarnog zotermiékog strujanja realnog plina U cilju daljnjeg pojednostavijenja transportnih jednadzbi u nastavku ce se, u prvom koraku, izvrSiti analiza funkcionalne zavisnosti faktora kompresibiliteta od reduciranog tlaka i temperature. Kako je P T eee (3.5.5) fog, oR" ae tadaza_—sizotermitki proces transporta plina_ faktor kompresibiliteta je funkcija samo tlaka. Ako se analizira sistem za transport metana (CH,), temperature 285 K i raspona apsolutnih tlakova 2-10 bar, tada ¢e se vrijednosti faktora kompresibiliteta kretati u slijede¢im granicama [36]. Tablica 3.5.1 [Metan (CH,) T= 285 K p (bar) ze) 2 0,994 4 0.994 0 0,982 lz iznijetih podataka je vidijivo da relativna promjena faktora kompresibiliteta za podrugje tlakova izmedu 2110 bar iznosi 1,2% Iz izvrsene analize slijedi da je jednadzbu stanja (3.5.3)za izotermitki proces mogu¢e predstaviti u obliku E = Zn RT~ const. + (3.56) gdje je Z, neki prosjetni faktor kompresibiliteta. Za proratune se vrijednost ovog faktora moze odrediti po formuli Berthelota [26], obliku Zm=1+ Lo Pm = 4-8) « ++ (3.6.7) ene) im Ie Te4 U izrazu (3.5.7) apsolutni tlakovi p, i py se odnose na ulaz/izlaz iz elementa cjevovoda Odstupanja vrijednosti faktora kompresibiliteta izra¢unatih prema (3.5.7), na vrijednosti dobivene u Tab. 3.3, iznose do 0,2% Uz pretpostavku da je popretni presjek duz osi cjevovoda konstantan, 3) - ., gas + (35:8) As const. , gz o i uvodenjem izraza za maseni protok m=evA ns (389) ini Wh ey yo 1 B54) gE SR y slijedi zavrSni oblik jednad2be kontinuiteta 4 Py t Meg ve (BSH) ZART BE” AK a uz zanemarivanje masenih sila [pe g (¢z/dx) = 0] dobiva se konaéni oblik jednadzbe kolicine gibanja Arh 2 Zo RT ip 200 aoe A PO U ovo} jednadtbi se moze uvesti i uproSéenje procjenom reda veli¢ina njenih pojedinih elanova cime se utjecaj lanova 2 RT yn 9% ¢ raimm) ZmRT BP vee fb. a Sead at pee (3.5.13) u odnosu na ostale moze zanemariti. Jednad2ba (3.5.12) prelazi u oblik, (3) Lon, op, ves (3S.1K) Av” x Sustav diferencijainih jednadzbi (3.5.11) i (3.5.14) uz zadane podetne i granicne uvjete predstavija konatan oblik jednadZbi nestacionarnog izotermi¢kog strujanja realnog (nesavrSenog) plina u cjevovodu konstantnog presjeka42 3.5.2 Stacionarno strujanje Koristeci konatne izraze za parcijaine diferencijalne jednadzbe nestacionarnog strujanja, uz uvjet stacionarnosti izrazen kroz 3/2 = 0, diferencijaine jednadzbe dobivaju formu - Jednad2ba kontinuiteta dh 9 + (3.5.15) ili a vo (3.5.15) - Jednad2ba koli¢ina gibanja ini . dps fA mat ae dxzo +++ (35.166) Ovakav sustav (3.5.15)/(3.5.16) zajedno s jednadzbom stanja (3.5.6) uz zadane potetne i granitne uvjete predstavija hidrodinamitki mode! zotermitkog strujanja realnog plina, za stacionarne uvjete strujanja43 3.6 HIDRODINAMICKI MODEL - OSNOVNE JEDNADZBE ZA STRUJANJE NESTLACIVOG FLUIDA 3.6.1 Nesta narno strujanje Analiza nestacionarnog nestlativog strujanja bazira na primjeni osnovnih zakona odrzanja dinamike fluida uz primjenu konstitutivnih jednadzbi Osnovni zakoni odrdanja koji ¢e se u ovom pogiaviju primjeniti, izvedeni su u pogiaviju 3.4 - Jednadzba kontinuiteta on oo 1 (3.64) Ox - Jednadzba kolitine gibanja 4 On A ih) © . ku mw oF 4 og de. tte az 0 +++ (3.6.2) Sustav diferencijainih jednadzbi (3.6.1)/(3.6.2) s nepoznatim poljima m= m(x,t) i p = p(x.t) u matemati¢kom je smislu zatvoren Ovakav sustav diferencijainih jednadzbi, uz zadane potetne i granitne uvjete, predstavija hidrodinamiéki model nestacionarnog strujanja nestlacivog fluida 3.6.2 Stacionarno strujanje Koriste¢i konaéne izraze za parcijalne diferencijaine jednadzbe nestacionarnog strujanja, uz uvjet stacionarnosti izrazen kroz d/dt 0, diferencijaine jednadbe dobivaju formu - Jednad2ba kontinuiteta ot 0 "+ (3.63) ~ Jednad2ba kolitine gibanja mil SP veg ae té& Ge 20 ++ (3.64) Ovakav sustav (3.64)/(3.6.5) uz zadane graniéne uvjete, predstavija hidrodinamigki model stacionarnog strujanja nestiativog fluida44 3.7 ODREDIVANJE TIPA DIFERENCIJALNIH JEDNADZBI Veliki dio inzenjerskih problema opisuje se sustavom nelineranih parcijalnih diferencijalnih jednad2bi prvog reda u funkciji dviju nezavisnih varijabli. Takav sustav s dvije jednad’be se moze predstaviti u op¢em obliku Ly=A, SP + 8, BF + cy 88 + D OH +E,=0 | =A, oP am +p, AM +e,=0 J la Ar Se + BSE + Ce Trt Oh Get Ee U sustavu jednadabi (3.7.1) koeficijenti A;, By, C;, D; i E; su poznate funkcije od (p,m, x, t) 4 (871) U cilju odredivanja tipa jednadzbi sustava u nastavku ¢e slijediti procedura dana u (5) Uprvom koraku definira se jednadzba karakteristika oblika dt Ly +++ (3-722) dx 7 gdje je C rjesenje kvadratne jednad2be af*+2bFrceo + (3.7.3a) Koeficijenti u kvadratnoj jednadabi dani su izrazima a= Ara-C Ae 2b=-A,Dz~B, Co + Cr Ba + Az D, + (37. Bb) c= BD, -D Ba a rjeSenje jednadzbe (3.8.3a) glasi alt -btybt-ac Eo (G2 a seals) Moguéa su tri sluéaja i to: b?- ac < O Ne postoji reaino rjeSenje jednadzbe (3.8.3a), za sustav (3.8.1.) se kaze da je elipti¢kog tipa b? - ac = 0 Postoji jedno dvostruko reaino rjesenje jednadzbe (3.8.3a), jedna jednadzba karakteristika (3.8.2), za sustav (3.8.1) se kaze da je parabolitkog tipa45 b?-ac>0 Postoje dva realna i razli¢ita rjeSenja jednadzbe (3.8.3a), dvije jednadzbe karakteristika (3.8.2), za sustay (3.8.1) se kaze da je hiperbolitkog tipa Za slutaj da su jednadzbe hiperbolitkog tipa mogu¢e je sustav (3.8.1) transformirati u obiéne diferencijalne jednadzbe koje vrijede du2 jednad2bi karakteristika (3.8.2). U literaturi se ovaj postupak rjeSavanja sustava (3.8.1), uz b? - 4ac » 0, naziva metoda karakteristika Ako se primijeni predstavijeni postupak na a) Nestacionarno strujanje nestla¢ivog fluida am Lot yox° ; “ (3.14) 4am, PA A IM _ tortor’ 2 go at OJ b) Nestacionarno izotermitko strujanje reainog plina +++ (32.5) Usporedbom sustava jednadzbi (3.8.4)/(3.8.5) sa sustavom (3.8.1) i izrazima (3.8.2)/(3.8.3) dobivaju se rejSenja za jednadzbu karakteristika u obliku a) Nestacionarno strujanje nestlacivog fluida bt-ac=o } ‘ vt (3-76) b) Nestacionarno izotermitko strujanje realnog plina 3 bhac= +727 er* age ] f ++ (3.1.9) oleae eee ts *(fs** eat FZ M+46 Dobiveni rezuitati ukazuju na Ginjenice da je usvojeni hidrodinamitki model za slutaj nestacionarnog strujanja nestlativog fluida, definiran sustavom jednad2bi prema izrazima (3.7.4 parabolitkog tipa te da za rjeSavanje ovog sustava nije moguce primjeniti metodu karakteristika, a da je hidrodinamitki model nestacionarnog izotermitkog strujanja realnog plina, definiran sustavom jednad2bi prema izrazima (3.7.5) hiperbolitkog tipa, te je za rjeSavanje ovog sustava moguce primjeniti metodu karakteristikaa7 4. PREGLED POSTOJECIH NUMERICKIH METODA PRORACUNA SLOZENIH CJEVOVODNIH SISTEMA Stvarna strujanja fluida su prostornog karaktera i njihovo egzaktno razmatranje zahtijeva trodimenzionalnu analizu. Kako se strujanje fluida definira nelinearnim parcijalnim diferencijainim jednadzbama, opée rjesenje problema za proizvoljne potetne i granitne uvjete nije moguée dobiti u egzaktnom analititkom obliku, izuzimajuci neke specijaine slu¢ajeve u kojima se ove jednad2be znatno pojednostavljuju. Stoga se za rjeSavanje problema kod kojih nije moguc¢e iznadi analiti¢ko rjesenje primjenjuju razlitite numeriéke metode Ovdje ¢e se dati kratak pregled nekoliko najuspjegnijin numeri¢kih metoda koje se koriste u dinamici fluida. Pri strujanju fluida uw cjevovodnim sistemima, veliki_ broj hidrodinamiékih modela koji ih opisuju mogu se rijesiti dovoljno totno primjenom jednodimenzijske analize, koja se zasniva na pretpostavci da sve veli¢ine u strujanju zavise samo od uzdu2ne koordinate uo pravcu strujanja fluida, te vremena. Uvjeti za primjenu jednodimenzijske analize su opisani u prethodnom poglaviju Osim numeritkih, postoje i grafitke metode, ali pojavom racunala ove posijednje gube na znataju. Numeritke metode najteS¢e se zasnivaju na zamjeni diferencijalnih jednadzbi diferencnim jednadzbama, a zbog nelinearnosti njihovo se rjeSavanje provodi iterativno, odnosno metodom sukcesivne aproksimacije U odnosu na osnovne karakteristike strujanja fluida, razlikuje se stacionarno/nestacionarno strujanje, nestlativo/stiativo strujanje fluida. Shodno tome razvijene sui numeri¢ke metode za pripadajucu klasu strujanja fluida48 4.1 NUMERICKE METODE ZA SLUCAJ STACIONARNOG STRUJANJA FLUIDA Najpoznatija metoda za rjeSavanje (integriranje) sustava diferencijalnih jednadzbi stacionarnog strujanja fluida u cjevovodnim mrezama je metoda Hardy-Crossa. lterativni postupak ove metode je slijedeci - pretpostavija se distribucija protoka koja zadovoljava jednadabu kontinuiteta po svakom tvoru, - izra¢unavaju se padovi tlakova za svaki element cjevovodnog sistema za pretpostavijene protoke a istovremeno u potpunosti se odreduje korekcija protoka za svaku elementarnu petlju, - 5 izra¢unatim vrijednostima pada tlaka i korekcije protoka vrsi se korekcija tlakova i protoka u svakom tvoru Iterativni postupak se nastavija sve dok vrijednosti korekcije protoka i tlaka ne budu manje od unaprijed Zeljene zadane totnosti Postoje i druge metode, koje u principu baziraju na metodi Hardy-Crossa, kao npr. metoda direktnog simuliranja, metode Lax-Wendroffa, Ameinsa, Ligget-Wooihisera, itd. U [4] je razraden poseban slutaj primjene metode Hardy-Crossa, za strujanje nestlativog fluida u slozenim cjevovodnim mrezama i dan odgovarajuci program za ratunalo49 4.2 NUMERICKE METODE ZA SLUCAJ NESTACIONARNOG STRUJANJA FLUIDA 4.2.1 Metoda karakteristika Za slutaj nestacionarnog strujanja fluida u cjevovodnim mrezama primjenjuje se metoda karakteristika koja je jedna od prvih metoda koja se potela koristiti za proratun ove vrste strujanja. Razlog tome je njena izrazita matematitka jednostavnost i jasno¢a, te jednostavnost pri primjeni ragunala, odnosno, programiranja. Ova metoda takoder daje vrio dobro siaganje izratunatih i eksperimentainih podataka. Va2no svojstvo ove metode je da daje yrio dobre rezultate i kod brzih tak i skokovitih promjena grani¢nih uvjeta. Treba napomenuti da je metoda karakteristika numerigki stabilna jedino ako vremenski At i prostorni korak integracije Ax zadovoljavaju kriterij Lewy-Couranta [3]. Metoda karakteristika primjenjuje se u situacijama kod kojin je fizikaini problem odnosno hidrodinamitki model opisan parcijainim diferencijainim jednadzbama hiperbolitkog tipa. U dinamici fluida ova metoda je narotito pogodna za proutavanje dvodimenzijskog nadzvutnog staclonarnog strujanja i jednodimenzijskog nestacionarnog strujanja, dakle u slu¢ajevima kada postoje dvije nezavisne varijable 4.2.2 Metoda konagnii razlika SuStina ove metode se ogleda u Cinjenici da se diskretizacija nezavisnih varijabli parcijalnim diferencijainim jednadzbama koje opisuju strujanje fluida, vrSi u pravokutnoj prostorno-vremenskoj reSetki. Tako se, npr., vrijednosti tlakova i protoka u tvorovima reSetke koriste se za aproksimaciju ¢lanova u diferencijainim jednad2bama hidrodinamitkog modela. Na osnovu vrijednosti rubnih uvjeta iz diskretiziranih jednadzbi odreduju se vrijednosti tlakova i protoka u nared nom vremenskom trenutku. Ovaj postupak se odvija sve dok se ne odrede tlakovi i protoci u cjelokupnom vremenskom intervalu za koji su definirani ubni uvjeti (vrijeme integracije) Metoda moze biti - eksplicitna, kod koje se za svaku nepoznatu veli¢inu u slijedecem vremenskom trenuktu moze napisati eksplicitni izraz na osnovu vrijednosti velitina iz prethodnog vremenskog trenutka te nije potrebno rjeSavati sustayv jednadzbi. Da bi metoda bila numeritki50 stabina mora biti zadovoljen kriterij Lewy-Couranta - implicitna, kod koje odabrani natin diskretizacije jednadzb hidrodinamitkog modela dovodi do sistema jednad2bi kojeg treba simultano rjeSavati. Dobro svojstvo implicitnih metoda je bezuvjetna Stabilnost, te se sa zadovoljavajuéom totnoSéu mogu koristiti i znatno dulji koraci integracije po vremenu. Faktor koji ograni¢ava duljinu vremenskog koraka integracije nije metoda nego brzina promjene rubnih uvjeta. Nedostatak implicitnih metoda je u tome sto usvakom vremenskom koraku treba rijegiti sistem nelinearnih jednadzbi. Jedna od implicitnih metoda konatnih razlika je tzv metoda Crank-Nicolsona [8], a slitne metode konaénih razlika razvijali su i drugi autori, npr. Tuppeck - Kirsche, Distefano, Gay-Wylie, Galerkin [8] Navedene metode razvijene su za siuaj jednodimenzijskog strujanja Za slutaj dvo i trodimenzijskog strujanja, pri malim vrijednostima Machovog broja, vrio uspjeSnom se pokazala__—metoda Prandtl-Glauerta (5) 4.2.3. Metoda lineariziranja Ova metoda se zasniva na lineariziranju diferencijalnih jednadzbi prije nego se pristupi njihovom jreSavanju. Pri tome se dobivaju linearne parcijalne diferencijaine jednadzbe koje se u znatnom broju Slugajeva mogu uspjeSno rijesiti. Ova metoda se pokazala vrio pogodnom za sludajeve opstrujavanja fluida oko tankih evrstih tijela, kada je promjena brzina vrio mala u odnosu na brzinu neporemecene struje. Metoda niej pogodna za praoutavanje prijelaznih strujanja (51 4.2.4 Metoda transformacije varijabli Ovom metodom se nelinearne diferencijaine jednadabe pretvaraju u linearne na natin da se mijenja uloga zavisnih i nezavisnih varijabli u jednadzbama. Metoda se moze primijeniti za stacionarno dvodimenzijsko potencijalno strujanje, pri emu se problem transformira iz x-y ravnine u u-v ravninu koja se naziva hodografskom, gdje su x i y pozicione koordinate a u i v komponente brzine u x iy pravcu respektivno [5]. U literaturi se ova metoda ponekad naziva i Hodograf-metoda51 4.2.5 Varijaciona metoda Neki oblici strujanja stlativog fluida mogu se rjeSavati primjenom varijacionog ratuna pri éemu se nelinearna diferencijaina jednadaba transformira u varijacioni integral [5] 4.2.6 Hibridne metode Pored navedenih metoda, sve CeS¢e se susrecu i tzv. hibridne metode koje predstavijaju kombinaciju dviju ili vise navedenih metoda Narocito uspjesna se pokazala kombinacija metode karakteristike metode konaénih diferenci [51 Postoje i metode koje se zasnivaju na analogiji fizitkih pojava, kao npr. analogiji izmedu elektriéne i hidraulitke impedance. Na taj natin je razvijena metoda impedance za slutaj nestlativog nestacionarnog strujanja (3352 5. REALIZACIJA NUMERICKOG POSTUPKA ZA PRORACUN IZOTERMICKOG STRUJANJA STLACIVOG FLUIDA (REALNOG PLINA) U SLOZENIM CJEVOVODNIM SISTEMIMA 5.1. STACIONARNI REZIM STRUJANJA 5.1.1 Prikaz numeritkog postupka U skladu s analizom izvrSenom u poglaviju 3.5 hidrodinami¢ki model Stacionarnog jizotermitkog strujanja realnog plina opisuje se diferencijainim jednadzbama see (S14) + (6.4.2) te jednadzbom stanja Bs Za RT = const vo (54.3) u kojoj su Zm= 1+ Lo Po 9 ey _4 ree a & (4-&) = mt (84, fo ng ie) Te Re) |” Tee ade 2 RR Pen 3 papi Za proratun koeficijenta trenja X koji figurira u jednadzbi (5.1.2) upotrijebit ¢e se izraz (3.4.38): - za 10% 0), a - za tvor "NI" element je negativan (I< 0), te opci oblik diferencijaine jednadzbe (5.2.9) prelaziu Ag a? at ps Ba Ot Ihileo “+ (5.9.44) sign(z) A ape + amy + 4 gdje je ~ brzina zvuka c; je definirana izrazom (5.2.4), - faktor kompresibilnosti Zi, definiran izrazom (3.5.7), ~ Pm je srednji tlak jednak 3 Py = & Pon Pan) oy = 2 Pe Pin . (5.2.48) 2 ae 3 Piny > Pra - tlak p, u ¢lanu sile trenja definira se izrazom tT pe ° Per = Zz Cr + Ry] ema acate Masene protoke Irnl i th, izratunat emo po slijede¢oj shemi me = Mee = EL + as) phil =/Meif=b [mi + mei sos (8.2.99)63 Uz ovakvu shemu, vidi SI. 5.2.3, sve velitine u slijede¢em vremenskom koraku mogu se eksplicitno izraziti u funkciji veligina iz prethodnog vremenskog koraka Uvodenjem oznake za bezdimenzijsku silu trenjau izrazu (5.2.14) 4A cd at 4 OF Pri Av A Irngil ++ (5-248) te koriste¢i izraz (5.2.17), izraz (5.2.14) dobiva formu sign (1) 4 (p.-R) + rer mi +E Uiipy +r) <0 set (5.2.49) Uz jednad2bu kontinuiteta za évor P 3 sign (I) Mp =O + (5.2.20) sustay jednad2bi je u matemati¢kom smisiu zatvoren. Otigiedno je da za primjenu metode karakteristike treba definirati potetne i granitne uvjete. Za potetni uvjet najéeSce se usvaja staclonarno stanje strujanja fiuida Kao granitni uvjeti mogu se pojaviti - konstantne vrijednosti jedne varijable, npr. regulirana postavna vrijednost tlaka u opskrbnom évoru, - funkcionalna zavisnost neke varijable od vremena , npr. mm = rh(t) (vremenski ovisna potroSnja u évorumreze), - zavisnost tlaka i masenog protoka a) algebarska veza p = pim), b) funkcionalna veza dana diferencijainom jednadzbom Granini uvjeti definiraju se tako da mogu obuhvatiti i dopunske varijable npr. nepoznatu brzinu vrtnje radnog kola_ stroja, karakteristiku elektromotornog ventila, reguiatora, itd64 Jednostavni pocetni i granitni uvjeti su oni kod kojih je varijabla dana u funkciji od vremena ili se dr2i kao konstanta, npr. protok na kraju cjevovoda je nula. Prema definiciji slozeni cjevovodni sistemi se mogu predstaviti kao kombinacija jednostavnih cjevovoda, u kojima mogu biti ukljugeni i turbostrojevi, mjerni i regulacioni elementi (elektromotorni ventili, zasuni, regulatori tlaka i protoka), spremni évorovi s vi8e elemenata, itd. Prema tome, za rjeSavanje slo#enog vovodnog sistema treba obuhvatiti i sve gore navedene elemente. U nastavku rada dan je natin modeliranja za 1. Cvor s vige elemenata 2. Opskrbni tvor s reguiatorom 1, Cvor s viSe elemenata Na SI. 5.2.4 prikazan je reprezentativni cvor s vise elemenata u kojem je prikijucen i element s poznatom potrognjom. Ova potrognja moze biti zavisnaod vremena m= m(t) SI. 5.2.4 Prema analizi koja je provedena po op¢oj shemi, SI. 5.2.2, izrazi (5.2.15) do (5.2.20), te uz uvjet da je tlak u tocki P jedinstven tj. pp = Per = Pea = «++ = Pp; = Const., slijedi da daljnju analizu mozemo provesti kori8tenjem izraza (5.2.20) za svaki element65 Za svaki tip potroSnje propisan je minimalni dozvoljeni opskrbni tlak Pmigor: Ako je tlak u promatranom évoru u nekom vremenskom trenutku Manji 0d Pmigee POtroSati u tom tvoru se iskijutuju odnosno njihova potroSnja m, postavija se na nulu Redoslijed proratuna je slijedeci: 1, Racuna se faktor kompresibilnosti, prema izrazu (5.2.3), uz izraz za srednji tlak py, izraz (5.2.16) Zi, = 14 Lo Pmi Pox? Pn ~Pho ve 22H) "3 Poy =P 2. Ratuna se faktor kompatibilnosti «, prema izrazu (5.2.10), uz izraz za brzinu zvukac;, izraz (5.2.4) t=, at aX + (8.2.99) =VZmeRT 3, Raguna se tlak i maseni protok, prema izrazima (5.2.12.a)/(5.2.13a) Pi =< Pint U- 2) PH % iu co) \ * (5.2.23) The =f heap + =) hey ) 4. Ratuna se srednji maseni protok i tlak, prema izrazima (5.2.19/(5.2.17) . atoamts Imisri} = MEBAMO | ny. ¢ ° + (5.2.24) o, = Pinot Pi Poet = 5. Racuna se Reynoldsov broj, prema izrazu [hee Re, = 4 12s vee (5.2.28) T MD i koeficijent otpora trenja \ prema izrazima (5.1.5)/(5.1.6)66 a) Za Re » 2320 4,395 sey (8:2.26a) Am TT ah 7 (Se 26al [balsas + See b) Za Re « 2320 ys ot + (62,260) se Rei 6. Ratuna se bezdimenzionaina sila trenja, prema izrazu (5.2.18) tA At pring re ap te a Fa (rl (5.2.29) 7. Radi jednostavnosti uvode se oznake =48 ign (I) riget PFE 8B: =A SE (1+ Fi) + sig0(t) lar » (5.2.28) Ai ; SN = Beh) j 8. Iz izraza (5.2.19) uz (5.2.28) slijedi tlak u toeki P 2M 9. Ragunaju se protoci za sve elemente, prema izrazu (5.2.19) Ac Fe -R . rip; i (1 -Fe) — sgn (1) 1 #F: (5:2.30) 2. Opskrbni tvor s regulatorom Na S|. 5.2.6a, prikazan je reprezentativni uzorak évora s regulatorom. Pretpostavija se da je u opskrbnom évoru postavijen regulator s idealnom karakteristikom prikazanom na Sl. 5.2.6b. Karakteristika regulatora definirana je s dva podatka Muay | Puaxs 9dJ€ Muyax predstavija veli¢inu maksimalnog masenog protoka koji regulator moze propustiti, a Pwax Pegulirani tlak koji se odrZava sve dok je protok fiuida manji od Tinax- 1z karakteristike je vidljivo da kad se postigne maksimalni maseni protok, protok ostaje konstantan a tlak se podeSava (pada) prema uvjetima u mrezi67 U cilju simuliranja iskijutivanja opskrbe predvidena je moguénost trenutnog zatvaranja regulatora, &to se zadaje parametrom Tyas, kojl predstavija vremenski trenutak u kojem se iskijucuje opskrba Pp requlator otvoren regulator Zatvoren Pray P SI. 5.2.6b Analogno, izrazima (5.2.19) i (5.2.20), mogu se dobiti ~ jednadzbe karakteristika za elemente sign t) Me (R- RD + mee ray + Fe (Mp, + mh) = 0 ses (5-234) - jednad2ba kontinuiteta za évor P Z sign (I) (rhpy + mj) + Mos =O “+ (62.30) t Za svaki tip potroSnje propisan je minimalni dozvoljeni opskrbni tlak Pmidoz- Ako je tlak u promatranom évoru u nekom vremenskom trenutku Manji Od Pmidore tada se iskljueuje neki od potro8aéa, ili, ovisno o vrijednosti tlaka svi potroSatiu ¢voruP Redolijed proratuna je slijededi 1. Ako je vrijeme T > T,4, regulator je zatvoren, tada nema opskrbe u evoru P, tj Teg = 0 ++ (5.2.33)10 68 - Ako je vrijeme T < Ty, tada se za daljnji proratun usvaja Moe = Max * (82.84) Racuna se faktor kompatibilnosti a i izraz za brzinu zvuka c; izrazi (5.2.22) Ratuna se tlak p; i maseni protok m,, izrazi (5.2.23) Ratuna se srednji maseni protok Im,,;litlak pg-;,izrazi (5.2.24). Racuna se Reynoldsov broj Re i koeficijent otpora trenja izrazi (5.2.25)/(5.2.26). Ratuna se bezdimenzionalna sila trenja F,, izraz (5.2.27) Radi jednostavnosti uvode se oznake SB i SN, koje se ragunaju prema izrazu (5.2.28) Ratuna se tlak u évoruP, izraz (5.2.31) pp, = SSE sign tins et s+ (8.238) - ESM Ako je tlak u to€ki P veéi od reguliranog tlaka regulatora , tada se za daljnje proragune usvaja da tlak u totki P je jednak reguliranom tlaku. Za ovu vrijednost tlaka u totki P, koristeci izraz (5.2.32), raguna se vrijednost masenog protoka za sve elemente he, = sign (I) (SBi - SNi Pp + Mot) vee (5.2.36) . Ako je tlak u évoru P manji od minimainog dozvoljenog opskrbnog tlaka, t]. Pp < Pmidezs tada se iskljucuju potrosagi Eiji je minimaini dozvoljeni tlak veci od tlaka u ¢voru. U slugaju kada su iskljugeni svi potroSati tada se vrijednost tlakau tvoru P, raéunana osnovu izraza (3.2.31) p - SaLihe ++ (6.239) 2SNi69 Prema tome, u slutajevima kada se u sloZenim cjevovodnim sistemima ukljugeni navedeni elementi, moze se napraviti algoritam za proragun nestacionarnog strujanja stiativog fluida Numeri¢ki postupak rjeSavanja je slijedeci 1. Definiraju se opéi podaci i kontroini parametri za predmetnu cjevovodnu mrezu 2. Vr8i se integracija u jednom vremenskom koraku, pri ¢emu su ukijuteni graniéni uvjeti, tj. izeazi za pripadne granitne uvjete 3. Za taj korak integracije memorijaju se vrijednosti tlaka i masenog protoka u elementima i évorovima cjevovodne mreze. 4. Postupak se ponavija od koraka 2 dok se ne prede ukupno vrijeme integracije 5. Vr8i se ispis rezultata (tabelarn dijagramski prikaz) 5.2.2 Opis programa za proratun nestacionarnog izotermitkog strujanja stlativog fluida Na osnovu algoritma iz prethodne totke je napravijen program razvijen na ratunalu POP 11/34 u simboli¢kom jeziku FORTRAN IV PLUS, realiziran kroz glavni program i devet potprograma: INPUT, SETBC, CALCDT, CNSMER, RGLTOR, OUTS, OUTS, FCT i PLOT. Potprogram INPUT sluzi za unos svih potrebnin podatake | za proracun konstanti, koji se ne mijenjaju tokom proratuna. Ulazni podaci o elementima i granitnim uvjetima upisuju se u datoteku FOROO4.DAT. Potetni uvjeti zadani su u datoteci FOROO7.DAT, a mogu biti rezultat proraguna stacionarnog strujanja ili rezultat prethodnog proratuna ovog programa. Drugi slutaj omogu¢ava nastavak integracije nestacionarnog strujanja od nekog vremenskog trenutka.70 Datoteka FOROOS.DAT je datoteka rezuitata tlakova i potrosnje u évorovima za zadane vremenske trenutke, FOROO6.DAT je datoteka rezultata stanja u opskrbnim évorovima, akumulaciji fluida u mrezi, ukupnoj potrognji i opskrbi, Datoteka rezultata za crtanje tlakova i potroSnje po tvorovima je FORO1S.DAT, a FOROI6.DAT je datoteka rezultata za crtanje ukupne potrognje i opskrbe cijele mreze. Potprogram SETBC generira polje podataka o grani¢nim uvjetima na osnovu zadanih podataka o lijevom i desnom tvoru elementa i tipa evora Potprogram CALCDT sluzi za integriranje u jednom vremenskom koraku ukojem su ukijugeni potprogrami CNSMERiRGLTOR Potprogram CNSMER je potprogram za graniéni uvjet potrosnog cvora s ragvanjem, a potprogram RGLTOR je potprogram za graniéni uvjet opskrbnog évora s ratvanjem Potprogrami OUTS i OUT6 siuze za ispis rezultata. Potprogram OUTS ispisuje datoteke FOROOS.DAT i FOROIS.DAT, a OUT6 FOROO6.DAT i FORO16.DAT Potprogram FCT sluzi za definiranje tipova potrosnje Ulazna datoteka FOROO4.DAT sadr2i slijede¢e blokove podataka: 1. Naslov - sadr2i maksimalno 66 karaktera. Ispisuje se u izlaznoj datoteci. 2. Op¢i podaci i kontroini parametri Redom se navode slijedece velitine: Opti podaci o radnom fluidu T,RO,R, AMI, CZM T= temperatura plina, (Ts, =,RO - gustoéa plina pri normalnim uvjetima, (RO],, = kg/m’, R - plinska konstanta, IRIs, = J/kg K, AMI ~ koeficijent dinamitke viskoznosti, [AMIg, = Pas, CZM - konstanta u faktoru kompresibilnosti, [CZMJ,, ~ Kontroini parametri TINT, DTPRT, TMAX, RGH, BETA TINT ~ vrijeme integracije. LTINTIs, DTPRT - vremenski korak za printanje rezultata, [DTPRT]s, = s n TMAX ~ ukupno vrijeme kao bazau funkcijama potrosnje [TMAX)s,=s, RGH apsolutna hrapavost stijenke cijevi, [RG Ig) =m, BETA - faktor smanjenja vremenskog koraka integracije, [BETA]g,=1 ~ Polje brojeva évorova u kojima se ispisuju tiak i potroSnja IPR(), I= 1,6 IPR - polje brojeva évorova u kojima se ispisuju tlak i ukupna potrogsnja Ovaj blok podataka zavrSava retkom 999 3. Podaci o elementima ITP ITP - tip elementa NEL, DX(NEL), D(NEL), HR(NEL), NL(NEL), NR(NEL) N ~ broj tekuceg elementa, DX - duljina elementa, [DX],, = m, D_— - promjer elementa, [D]g, = m, HR - apsolutna hrapavost stijenke cijevi, [HRig, = m, Ako je HR = 0 usvaja se HR = RGH, NL - broj lijevog (uzvodnog) évora, NR = broj desnog (nizvodnog) évora. Ovaj blok podataka zavrSava retkom 99972 4, Podaci o granitnim uvjetima Podaci 0 potrosatima NCV, QPM, ITYP, PGR NCV = broj teku¢eg évora, QPM - maksimalna potrosnja teku¢eg ¢vora, [QPMI]g, = m?/h, ITPY - tip potroSnje u évoru. Tipovi potrognje dani su pomocu potprograma FUNCTION-FCT.FOR, PCR - tlak kod kojeg ispadaju dani potroSati, [PCRIg, Ovaj blok zavrSava retkom 999 Podaci 0 opskrbi Nev NCV - broj teku¢eg ¢vora QOMAX(NIO), POMAX(NIO), TZAT(NIO) QMAX - maksimaina opskrbna koli¢ina [(QMAXIg, = m3/h, POMAX - maksimaini opskrbni tlak [POMAX],, = Pa, TZAT - vremenski trenutak trenutnog ispada regulatora [TZAT]s, NIO — ~redni broj opskrbnog évora Ovaj blok zavrSava retkom 999 5. Podaci o potetnim uvjetima Rezultati prora¢una stacionarnog strujanja, prema programu predstavijenom u odsjetku 5.1 ovog rada, ili prethodnog proratunatog nestacionarnog strujanja, slute kao podaci za pocetne uvjete i dani suu datoteci FOROO7.DAT TIME, QN(I), PN(I) TIME - vrijeme ispisivanja rezultata, [TIME]s, QN = trenutna potroSnja u i-tom évoru, [QN]g, = m3/h, PN - trenutni tlak u i-tom évoru, [PNIs, = PaInterpretacija izlaznih datoteka Datoteka FOROOS.DAT sadr2i ispis zadanih podataka. Od rezultata u tu datoteku ispisuju se vrijednosti tlaka i potro&nje/opskrbe u Sest proizvoljno zadanih évorova. Rezultati se ispisuju s proizvoljno zadanim vremenskim korakom. Na kraju se ispisuju anvelope minimainih i maksimalnih tlakova za sve tvorove Datoteka FOROO6.DAT sadr2i rezultate koji definiraju stanje tlaka i opskrbe u svim opskrbnim évorovima, podatak o minimalnom tiaku u cijeloj mrezi, te ukupnu trenutnu opskrbu /potrognju mreze, i njihovu razlikukao akumulacijumreze Datoteke FORO15.DAT i FORO16.DAT sadrze identitne informacije kao i datoteke FOROOS.DAT i FOROOG.DAT s tim Sto se rezultati ispisuju S vremenskim korakom integracije jednadzbi, a ove datoteke sluze kao ulazne za programe koji daju grafitki prikaz rezultata danih u datotekama FOROOS.DAT i FOROO6.DAT74 6. PRIMJENA METODE HARDY-CROSSA | METODE KARAKTERISTIKA NA TIPICNU KONFIGURACIJU SLOZENOG CJEVOVODNOG SISTEMA 6.1 OPIS SIMULIRANOG PLINSKOG SISTEMA Na SI. 6.1.1 shematski je prikazan visokotlatni plinski sistem koji ¢e se analiziratiustanju ~ stacionarnog strujanja plina, ~ nestacionarnog strujanja plina Opskrba sistema vrSi se dijelom s lijeve strane iz LPPMRS (Lijeva primopredajna mjerno-regulacijska stanica) - tvor 1, a dijelom s desne strane iz DPPMRS - eévor 22. lako sistem predstavija integralnu cjelinu, moze se govoriti o lijevom podrugju sistema koji je tipi¢na mreza zrakastog tipa i o desnom dijelu koji je tipitna Prestenasta mreza. Ukupna duljina mreze je 46 km s promjerom cjevovoda 250 do 800 mm. Centralni problem upravijanja procesom transport plina je poznavanje odziva transportnog sistema na varirajucu potrosnju Osnovne znatajke opisanog sistema su: - Opskrba sistema vrSi se iz évorova 1 i 22, pri ¢emu maksimaini kapacitet svakog od opskrbnih evorova iznosi 80000 m?/h pri apsolutnom tlakuod 7 bar. ~ U Evorovima 2. do 21, koncentrirana su dva tipa potroSnje: Siroka Potrosnja - ku¢anstvo, oznatena Indeksom K, i industrijska potroSnja, oznatena indeksom |. Maksimaina potroSnja tipa K iznosi 73500 m3/h pri minimaino dozvoljenom apsolutnom tlaku Pmidoz = 3 bar, a maksimalna potroSnja tipa | iznosi 40000 m3/h pri minimaino dozvoljenom apsolutnom tlaku Pmiger =4 bar.UN FSPNSOULOd di HAN = XV Jwju=|a] xa :WON3947 BBB , 75 > aa aaaa Wyos VWALSIS SOXSNITd SONQVILOMOSIA WAW3HS Sud OK Tet sono {2} 5} OG} 1-9-8} ‘70|,0002] |70| 0002 Jv0| o00z ingee e0| 0002 {£0| 0002" feo] 0002 |s0| 0002 |g0| 0002 jao|o00z |eojooce |e0| ooo wy [szo|oo0z |roloooz , | x 1 1 y a4) 4] [ips aco st fon 000, 008+ 00SZ = 0077 = 009 KOU B [szojoooz |eo|oo0z} 2) uu 0/0 = ¥ tepoaoaeto asoaedexy euantosdy oos, 81] th oi [szo[oo0z |szo|oo0z Tp _o LS 007; q Li a EW poy S20] 0002 |szoloooz 1 oo”76 Simulacija sistema izvrSena je za a)Stacionarni rezim strujanja za dvije tipitne varijante ~ Varijanta Vs,: sistem je u stacionarnom rezimu rada pri maksimainoj industrijsko] potroSnji i maksimalnoj Sirokoj potroSnji, thy/thyyay = = 7 tingax = 140 ~ Varijanta Vs,: sistem je u stacionarnom noénom rezimu radau kojem je Siroka potroSnja zastupljena sa 30% maksimalne potroSnje, M/Mxmay +3, a industrijski potroSati suizvan pogona, my/ Muay = 0.0 b) Nestacionarni rezim strujanja i to za tri tipitne situacije ~ Varijanta Vue: Sistem je u stacionarnom rezimu rada pri maksimainoj potrosnji, varijanta Vs, . Simulira se havarija u LPPMRS trenutnim prekidom opskrbeucvoru1 - Varijanta Vyep: sistem je u stacionarnom noé¢nom rezimu rada, varijanta Vs,. Simuliraju se uvjeti jutarnjeg ukljugivanja potrosata u sistem, Pretpostavija se linearno poveéanje tipa K od 30% na 100% i linearno povecanje potro&nje tipa | od 0 do 100%, u vremenu od 60 minuta, vidi dijagram zavisnosti th/tiggy=f(t) na S1.6.1.2 ~ Varijanta Vues: sistem je u stacionarnom rezimu rada pri maksimalnoj PotroSnji. Simulira se situacija nestanka elektritne energije u cijelom gradu. Zbog nestanka elek tritne energije dolazi doi skijutenja Potrosnje tipa | i djelomiéno potrosnje tipa K. Ukljutenjem elektrosistema, potroSnja tipa K ukljuéuje se automatskii “trenutno @ potrosnja tipa | kontrolirano i postepeno. Pretpostavija se trenutni i potpuni prekid cjelokupne potroSnje u trajanju od jedne minute, nakon ega se potroSnja tipa K trenutno ukijucuje u punom iznosu, a potro&nja tipa | linearno se ukljutuje umrezu u vremenu od 30 minuta, vidi dijagram zavisnosti th/ Max = f(t) na SI. 6.1.3 ~ Potetni uvjeti za analizirane varijante Vue Vyes i Vwes definirani su stacionarnim stanjem strujanja, varijante Vs,i Vs, respektivno7 - Grani¢ni uvjeti u analiziranom sistemu definirani su kako slijedi pretpostavija se da su u opskrbnim tvorovima postayljeni regulatori tlaka s idealnom karakteristikom prikazanom na Si. 6.1.4, tako da je karakteristika definirana s dva podatka thay | Pyax- Myax predstavija veli¢inu maksimainog protoka koji regulator moze propustiti, a pwax regulirani tlak koji se odr2ava sve dok je protok plina manji od fnyay. 12 karakteristike je vidijivo da kad se postigne maksimaini maseni protok, protok ostaje konstantan, a tlak se podesava (pada) prema uvjetima u mrezi - Graniéni uvjeti u évorovima potroSnje predstavijaju unaprijed zadanu vremensku promjenu potrosnje. Za varijantu Vye, vremenska promjena potroSnje dana jena SI.6.1.2, a za varijantu Vy na S!.6.1.3. U svim varijantama pretpostavija se strujanje prirodnog plina sa slijedecim fizikalnim karakteristikama T= 285K, 0,718 kg/m? 1,069 10° Pas, 518,3 J/kgK, 1,734 1078 1/Pa. DEO wou oa78 Varijanta Vye-o Tip potrogada K Tip potrogaéa I mr 6a? t, min S1.64.2 Varijanta Ves Tip potrogada K Tip potrosaga I 1 1 m my rex wax } v ty min SL61.3 Regulator m Regulator otvoren Regulator Zatvoren Sl. 6.1.46.2 PREGLED DOBIVENIH REZULTATA 6.2.1 Stacionarni rezim strujanja Uprilogu P1 dani su rezultati proratuna stacionarnog strujanja plina za varijante Vs,iVs,- Rezultati obuhvac¢aju ~ tablitni prikaz vrijednosti masenih protoka, brzina strujanja i padova tlaka za svakielement, - tabligni prikaz vrijednosti apsolutnog tlaka, pretiaka i potroSnje za svaki¢vor 6.2.2 Nestacionarni re strujanja Uprilogu P2 dani su rezultati proratuna nestacionarnog strujanja plina zavarijante Vie, i Vuco Razvijeni program, osim vremenske promjene tlaka, potro&nje i opskrbe u svim @vorovima daje i minimalni tlak u sistemu, ukupnu opskrbu i potroSnju te njihovu razliku kao pokazatelj punjenja/praznjenja plinske mreze. Ukoliko tlak u nekom évoru padne na vrijednost ispod 3 bar apsolutnog tlaka, taj potrosat se trenutno iskljucuje iz mreze, a potroSat i vremenski trenutak se registriraju. Tokom integracije memorira se maksimalna/minimalna vrijednost tlaka u svakom évoru, Sto se nakraju proratuna ispisuje. Na SI. 6.2.1 prikazana je vremenska promjena ukupne opskrbe i ukupne potro&nje mreze za varijantu Vye,. Iz slike je vidijivo da nakon trenutnog prekida opskrbe u évoru 1., (IPPMRS), dolazi do pove¢anja opskrbe iz évora 22. (DPPMRS). Istovremeno tlak u sistemu pada iu 820 sekundiu évoru 6. sistem izbacuje iz pogona industrijskog potroSata, nakon tega se uspostavlja stacionarno stanje. Na SI. 6.2.2 prikazani su rezultati varijante Vye,. Iz rezultata je vidljivo da opskrba vrio dobro prati promjenljivu potrognju, $to govori o dobro dimenzioniranoj mredi.80 Na Si. 6.2.3 prikazani su rezultati za varijantu Vyey. Na Si. 6.2.4 zoomirana je vremenska promjena ukupne opskrbe i potrosnje u prvih 216 s. Jasno se votava trenutni ispad cjelokupne potrosnje nakon cega opskrba postepeno opada i nakon 41s se prekida, jer je tlak iza regulatora porastao iznad 7 bar. Nakon jedne minute prekida potrognje dolazi do trenutnog ukljucivanja potroSnje tipa K i postepenog ukljuivanja potroSnje tipa |. Regulatori tlaka otvaraju se nakon Sto tlak iza njih padne ispod 7 bar, a zatim opskrba vrio dobro slijedi porast potrosnje- = = POTROSNJA OPSKRBA so-ozt - - = POTROSNJA OPSKRBA ooe2t go-cot elle 00-098 Ole oc-06 H/EeeW * 00°08 H/Ee*W * TMAX= 3956 S ot e002 oe-G C¥@yysd0) YPNSOYLOd 90°09 anor a0 ez ooo (V8YNSdO} VPNSOYLOd 0.20 0.40 2.60 0.50 0.00 81 T/TMAX T/TMAX SL.6.2.2 SL.6.24> = = POTROSNSA OPSKRBA 20°08 H/EeeW * 82 8.49 0.60 T/TMAX 2.20 0.00 ao'09 oy 2a-oe oor €¥8YNSGO) YFNSOYNLOd =~ - POTRGSNJA OPSKRBA TMAX= 2396 S ao-eat 20°a31 elle aod H/EeeW * T ————.—r ores . aco 30°02 aero (V8YNSdO} YENSONLOd T/TMAX Sl.6.2.4 $l.6.2.383 OSTVARENI REZULTAT! | ZAKLJUCC! U radu je realizirano slijedece: a (2) (3) (4) (5) (6) Polazeci od osnovnih zakona odr2anja dinamike fluida, definiran Je hidrodinamitki model stacionarnog/nestacionarnog izoter- mitkog strujanja realnog plina u cjevovodu konstantnog presjeka i izvr Sena je analiza tipa sustava jednadzbi Na bazi definiranog hidrodinamitkog modela razvijeni sunumerigki postupci kako slijedi ~ 2a stacionarno strujanje - metoda Hardy-Cross, ~ za nestacionarno strujanje - metoda karakteristika. Na osnovu usvojenih numeritkih postupaka izradeni su paketi kompjuterskih programa s mogutnoséu primjene na slozene cjevovodne sisteme za razlitite tipove rubnih uvjeta. Takoder su razvijeni programi za grafitko prezentiranjerezultata lzvrSeno je testiranje razvijenih programa. Testovi ukazuju na ispravnost programa inumeritkog postupka. Razvijeni programi primjenjeni su na tipitnu konfiguraciju visokotlaéne plinske mreze distribucionog tipa. Analiza sistema lzvrSena je kroz tri karakteristi¢ne varijante: havarija u opskrbnom évoru, jutarnje ukljutivanje potro$ata u mrezu, slugaj nestanka elektrigne energije u cijelom gradu Rezultati ukazuju na opravdanost ovakvih analiza kao podloge za razvoj programske podrske, razvoj upravijatko-nadzornog sistema, operativno vodenje procesa distribucije i obuke operativnog osoblja. Na osnovi ovakvih analiza moguce je izvuci niz informacija, kao Sto su vremena iskijutivanja/ukljudivanja pojedinih potrosata, utjecaj akumulacije plinske mreze na ta84 vremena, moguénost trajanja vrSne potrosnje, potrebe, lokacije i velitine skladi8ta plinai sligno (7) Razvijenu metodu proratuna moguce je uz neznatne modifikacije primjeniti i za proragun stacionarnog/nestacionarnog strujanja slabo stlagivih fluida ~ pojava hidraulitkog udara85 LITERATURA {11 Clark,A.S., Thompson,B.:"Control System Development by Simulation Techniques", The institution of Gas Engineers, Communication 1245, London, (1984), 1-22 [2] Whitney,D.E.:"Optimization of Natural-Gas Pipeline System via Dynamic Programming", IEEE Transactions on Automatic Control, (1971), 518-520 [3] Fox,J.A.: "Hydraulic Analysis of Unsteady Flow in Pipe Networks", Second Edition, The Macmillan press, LTD, London - Basingstoge, (1979) [4] Streeter,V.L., Wylie,E.8.: “Fluid Mechanics", First SI Metric Edition, McGraw-Hill Book Company, (1986) [5] Hanjali¢,K.: “Dinamika stisijiveg fiuida”, Svjetiost, Sarajevo, (1978) {6} Bird,R.B.: “The Equations of Change and the Macroscopic Mass Momentum, and Energy Balances”, Chemical Engineering Science, Volumen 6, Pergamom Press Ltd, (1957), 123-131 (71 Sasi¢,M.: “Transport fluida cevima”, MaSinski fakultet Beograd, (1982) (8] Goldwater, M.H.; Rogers.K., Turnbull, D.K.: "The Pan Network Analysis Program-its development and use”, The Institution of Gas Engineers, Communication 1009, London, (1976), 1-24. (9] Rachford, H.H.: "A Fast, Highly Accurate Means of Modeling Transient Flow in Gas Pipeline Systems by Variational Methods" Society of Petroleum Engineers Journal, (1974), 165-1781101 11] ta) 13) 141 115] 1161 u73 18) a9) 86 Rachford,H.H.: “Some Applications of Transient Flow Simulation To Promote Understanding the Performance of Gas Pipeline Systems", Society of Petroleum Engineers Journal, (1974), 179-186 Pascal,H.: “Optimal Control in Nonsteady Gas Flow Through Pipelines”, Rev, Roum, Sci. Techn., Tome 19, Bucarest, (1974), 69-83. Doliner,Z.: Predavanja iz kolegija Mehanika fluida |, 1987/88., FSB Zagreb, privatne biljeske. Voronjec,K.: “Dopuna kursu mehanike fluida”, MaSinski fakultet, Beograd, (1975). Salnjikov, V.: “Dinamika viskoznog nestisijivog fluida”, MaSinski fakultet, Beograd, (1969) Hughes,W., Brighton,J.: “Theory and Problems of Fluid Dynamics” McGraw-Hill Book Company, New York, (1970) Giles, R.: "Theory and Problems of Fluid Mechanics and Hydraulics", McGraw-Hill Book Company, New York, (1970) Sokolov,J.J.: “Toplifikacija i toplotne mreze", Gradevinska knjiga, Beograd, (1985). John, J.E.A., Haberman,W.: "Introduction to Fluid Mechanices”, Prentice - Hell, INC, New Jersey, (1971). Chapman, A.J., Walker,W.F.: "Introductory Gas Dynamics", Holt, Rinehart and Winston, INC, New York, (1971) [203 Voronjec,K., Obradovi¢,M.N.: “Mehanika fluida”, Gradevinska knjiga. Beograd, (1976)87 [21] Fancev,M.: “Mehanika fluida", Tehnitka enciklopedija, Svezak VIII, Zagreb, (1982), 67-173, (221 *C6opunk sanay no Mawsnocrpontensuof rxnpasnuxe, non (1981), penakunen U.U. Kykonesckorou Nl .Nonsenza, Mock: [23] Markovski, M.: "Cevni vodovi", MaSinski fakultet, Beograd, (1987). [24] Doliner,Z., Virag,Z., Suni¢,M.: “Analiza dinamitkog ponaSanja modeia visokotlatnog plinskog sistema grada Zagreba”, Susret plinskih struénjaka, Zbornik radova, Opatija, (1988), 1-8. [25] Poljasek,l., Zun,!., Petritek.T., Malis,D., Fatur,V.: "Analiza plinskega omretja u SR Slovn Ljubljana, (1980) Fakultet za strojnistvo, (261 Strelec,V.: “Plinarski prirutnik”, Treée izdanje, Poslovna zajednica ~ NAFTA, Zagreb, (1982) (271 Doliner,Z., Virag,Z.: "Studija transportne i distributivne Mogu¢nosti magistrainih plinovoda u opskrbi Zagreba plinom”, lavjestaj br. 100/ZEP/TS, Zagreb, (1985), 1-42 [26] Doliner, Z., Virag,Z.: “Studija zaStite od hidrauli¢kog udara crpne stanice "PARK", vodovodni sistem Batlava - Pristina”, lzvje8taj br 79/ZEP/TS, Zagreb, (1984), 1-13 (29) Doliner,Z., Virag,Z., MatijaSevi¢,B: “Studija za8tite od hidraulitkog udara erpnih stanica Vranjevac |! i Matitane II!, vodovodnog sistema Batlava - Pristina", FSB Sveucilista u Zagrebu, Zavod za energetska postrojenja, Zagreb, (1983), 1-37 (30] Grupa autora: "Steady State Flow Computation Manual for Natural Gas Transmission Lines", American Gas Association", New York, (1964).88 [31] Kohari¢,V.: "Uvod u projektiranje cjevovoda”, Fakultet strojarstva i brodogradnje Sveudilista u Zagrebu, Zagreb, (1986) (32] BoSnjakovie,F.: "Nauka 0 toplini", li dio, IV izdanje, Tehnitka knjiga, Zagreb, (1976) [33] Sedmak,S.: “Savremeni aspekti projektovanja i izrade sudova i cevovoda pod pritiskom", TehnoloSko-metalurski fakultet, Beograd, (1982) (34] Vujovie.L., Durkovie,R.: “Daljinsko grejanje”, NIRO Knjizevne novine, Beograd, (1984) [35] Kraut.B.: "Strojarski prirutnik”, Tehnitka knjiga, Zagreb, (1982), 157-162. [36] “ASHREA HANDBOOK”, (1985). (371 Tan,J.K.,Ng, K.C., Nathan,G.K.: "Application of the Centre Implicit Method for Investigation of Pressure Transients in Pipelines”, International Journal for Numerical Methods in Fluids, Vol. 7, (1987), 395-406 [38] Bisgaard,C., Sorensen,H.H., Spangenberg,S.: "A Finite Element Method for Transient Compressible Flow in Pipelines”, International Journal for Numerical Methods in Fluids, Vol. 7, (1987), 291-303 [39] Flatt,R.: "Unstady Compressible Flow in Long Pipelines Following a Rupture”, International Journal for Numerical Methods in Fluids", Vol. 6, (1986), 83-100 [40] Nathan,G.K., Tan,J.K., Ng,K.C.: “Two - Dimensional Analysis of Pressure Transients in Pipelines", International Journal for Numerical Methods in Fluids, Vol. 8, (1988), 339-34989 ZIVOTOPIS Roden sam 15.04.1957. godine u selu Velika Slatina, SO Pristina U mjestu rodenja sam zavrSio osnovno Skolovanje. Srednju tehnitku Skolu - strojarskog smjera zavrSio sam u PriStini 1975. godine s odlignim uspjehom.iste godine upisao sam se na Tehnitki fakultet - strojarski smjer u Pristini.Dana 17.01.1980. godine diplomirao sam sa prosjetnom ocjenom u toku studija 9,11 a diplomski rad ocijenjen je ocjenom 10 Nakon diplomiranja zaposlio sam se u "SIZ za stanovanje i poslovni prostor", Pri8tina,"IGM Kosovo" , PriStina, Elektroprivreda Kosova, "TC Kosovo-A", PriStina, da bi 18.02.1986. godine presao na Maginski fakultet Univerziteta u Pristini, gdje od 1981. godine radim u zvanju asistenta Skolske godine 1985/86. upisao sam postdiplomski studij na Fakultetu strojarstva i brodogradnje Sveutilista u Zagrebu, usmjerenje Energetski procesi. Clan sam SKJ od 1975. godine. Obavijao sam _ razlitite drustveno-polititke funkcijePRILOG 1.VARIJANTA VSL: industrijska i siroka potrosnja maksimalne KOEFICIJENT DINANICKE VISKOZNOSTI 1.06900E-05 GUSTOCA FLUIDA PRI STANDARDNIM UVJETINA 0.7180 PLINSKA KONSTANTA 518.30 KONSTANTA FAKTORA KOMPRESIBILNOSTI = -1.734€-08 TEMPERATURA PLINA = 285.00 ELEMENT DULJINA PRONJER WISINA HRAPAVOSTI M 4 M 1 2000.0 0.8000 0.000050 2 2000.0 0.8000 0.000050 3 2000.0 0.6000 0.000050 4 2000.0 0.6000 0.000050 5 2000.0 0.5000 0.000050 6 2000.0 0.3000 0.000050 7 2000.0 0.3000 0.000050 8 2000.0 0.3000 0.000050 9 2000.0 0.3000 0.000050 10 2000.0 0.4000 0.000050 a 2000.0 0.4000 0.000050 42 2000.0 0.4000 9.000050 13 2000.0 0.2500 0.000050 14 2000.0 0.2500 9.000050 15 2000.0 0.2500 9.000050 16 2000.0 0.2500 0.000050 7 2000.0 0.3000 0.000050 18 2000.0 0.2500 0.000050 9 2000.0 0.4000 0.000050 20 2000.0 0.4000 0.000050 21 2000.0 0.6000 0.000050 22 2000.0 0.6000 0.000050 23 2000.0 0.6000 0.000050 24 PAD TLAKA = 0. 0000E~01 PA ZADANI TLAKOVI CVOR —TLAK,PA 1 7.00000E+05 22 7.00000€+05 Paes KG/M#AS, a/kG 1/PA KZADANE cVOR PO Ponact aot 18 16 20 11 1 2 Popact 19 20 6 12 Boo ELEMENT POTROSNIE TROSNTA ,H*S/H 600.0 4400.0 2500.0 1800.0 47000.0 1400.0 15000.0 700.0 16000.0 16000.0 2100.0 1400.0 1400.0 1400.0 1800.0 ZA PRORACUN TLAKA 22 3 3 4 4 5 5 6 6 77 8 ~9 10-21 16-22 21-23 22 12 20 20 19 18 17 14 14 13 13 18 12 17 11-19 10 15 10 10 22 ZA PRORACUN PROTOKA 18 16 14 13 15 17-19 -10 -12 11 10 ~21 -22 -23 2 3 4 5 6 7 -8 ~9 -10 -11 -12 -24 REZULTATI DULJINA PROMJER PROTOK BRZINA PAD TLAKA P.1-22000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0, 2000.0 2000.0 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000. 2000.0 Mt 800.0 800.0 600.0 600.0 500.0 300.0 300.0 300.0 300.0 400.0 400.0 400.0 250.0 250.0 250.0 250.0 300.0 250.0 400.0 400.0 600.0 600.0 600.0 pees, 60672, 60072 55672, 83172 51372 4372. 2972. 12027. 12727. 10627. 10627. 16084 856 2256 543 3656 ~2643 3456 18643 5456 36743, 36743, 36743 fH M/S “7 5.09 “7 5.06 -7 8.41 “7 8.1L +7 11.53 7 2.73 7 1.86 3 7.53 3 7.83 8 3.6L 8 3.59 +3 5.42 “5 0.75 “5 1.98 25 0.48 -5 3.20 “5 1.61 +5 4.76 5 6.38 ~5 1.84 -0 5.54 -0 5.52 -0 5.49 TLAKOVI I POTOSNJE U CVOROVINA cvor Sowwnueane BURGE TLAK Pa 7..00000E+05 6.9814 9E+05, 6.96327E+05 6.89562E+05 6,.83315E+05 6 .68325E+05 6.66575E+05 6.65726E+05 6.77 765E+05 6.9094 7E+05 6.84558E+05 6. 83894E+05 6. 83805E+05 6. 84008E+05 6.93108E+05 6.93978E+05 6.85225E+05 6.88236E+05 6.94651E+05 PRETLAK BAR 6.00 5.98 5.96 5.90 5.83 5.68 5.67 5.66 5.78 5.91 5.85 5.84 5.84 5.84 5.93 5.94 5.85 5.88 5.95 POTROSNIA Noes /H -60672.7 600.0 4400.0 2500.0 1800.0 47000.0 1400.0 1500.0 700.0 16000.0 16000.0 2100.0 1400.0 1400.0 1400. 180 e88o00 25500 PA 1.85146E+03 1,82126E+03 6. 76527E+03 6.24742E+03 1.49893E+04 1.74999E+03 8.49201E+02 1.20389E+04 1,31819E+04 2, 16085E+03 2.15405E+03 4. T3B27E+03 2.03364E+02 1,21663E+03 8. 91157E+01 3.01162E+03 6.63927E+02 6.41492E+03 6. 38924E+03 6.10649E+02 3.03101E+03 3.01766E+03 3.00450E+03 P.1-320 2. 22 6.95262E+05 6 .96996E+05 7.00000E+05 5.95 5.97 6.00 5282VARIJANTA ¥S2 industrijska potrosnja 0% , siroka potrosnja 30% KOEFICIJENT DINAMICKE VISKOZNOSTI GUSTOCA FLUIDA PRI STANDARONIM UVJETINA PLINSKA KONSTANTA KONSTANTA FAKTORA KOMPRESIBILNOSTI TEMPERATURA PLINA ELEMENT OULJINA 1.06900E-05 paxs 0.7180 KG/H=xS 518.30 J/ke -1.734E-08 1/PA 285.00 K PRONJER VISINA HRAPAVOSTI 4 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 2000.0 24 PAD TLAKA = ZADANT TLAKOVI cvoR 1 22 TLAK,PA 7..00000E+05 7.00000E+05 0.8000 0.8000 0.6000 9.6000 0.5000 0.3000 0.3000 0.3000 0.3000 0.4000 0.4000 0.4000 0.2500 0.2500 0.2500 0.2500 0.3000 0.2500 9.4000 0.4000 0.6000 0.6000 0.6000 0.0000E-01 PA 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 9.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050 0.000050ZADANE POTROSNIE CVOR — POTROSNTA, H*A3/H Pooact aoa 18 16 20 iL 1 24 Popact 10 20 6 12 1301 180.0 1320.0 750.0 540.0 2100.0 420.0 4500.0 210.0 4800.0 4800.0 630.0 420.0 420.0 420.0 540.0 ZA PRORACUN TLAKA 22 3 3 4 4 5 5 6 6 77 8 -9 10-21 16-22 21-23 22 12 20 20 19 18 17 14 14 13 13 48 42 17 11-19 10 15 10 10 2 ZA PRORACUN PROTOKA 18 16 14 13 15 17 -19 -10 -11 11 10 -21 -22 -23 2 3 4 5 6 7 ~8 ~9-10 -11 -12 -26 REZULTATI ELEMENT OULJINA PROMJER PROTOK S8RZINA PAD TLAKA4 MH me /H M/S. PA L 2000.0 800.0 7699.6 0.64 3.82437E+01 2 2000.0 800.0 7519.6 0.63 3.66206E+01 3 2000.0 600.0 6199.6 0.92 1.04563E+02 4 2000.0 600.0 5449.6 0.81 8.24484E+01 5 2000.0 500.0 4909.6 1.05 1.66007E+02 6 2000.0 300.0 2809.6 1.68 7.27711£+02 7 2000.0 300.0 2389.6 1.43 5.38761E+02 8 2000.0 300.0 2110.4 1.26 4.27888E+02 9 2000.0 300.0 2320.4 1.38 5.09848E+02 10 2000.0 400.0 2804.7 0.94 1.76256£+02 uw 2000.0 400.0 2804.7 0.94 1. 76211£+02 12 2000.0 400.0 4391.3 1.47 4.04152E+02 13 2000.0 250.0 206.6 += «0.18 1. 55564E+01 14 2000.0 250.0 626.6 «0.54 1.12799E+02 15 2000.0 250.0 -213.4 0.18 1.64655E+01 16 2000.0 250.0 1046.6 0.90 2.87087E+02 17 2000.0 300.0 -843.4 0.50 7.97965E+01 18 2000.0 250.0 1586.6 1.36 6.17851E+02 19 2000.0 400.0 5643.4 1.89 6.46688E+02 20 2000-0 400.0 1586.6 0.53 6.21232E+01 21 2000.0 600.0 9959.1 1.48 2.52298E+02 22 2000.0 600.0 9959.1 1.48 2.52206E+02 23 2000.0 600.0 9959.1 1.48 2.52114E+02 TLAKOVI I POTOSNJE U CVOROVINA cvor TLAK PRETLAK — POTROSNIA PA BAR 103 /H 1 7,00000E+05 6.00 ~7699.6 2 6 .99962E405 6.00 180.0 3 6.99925E405 6.00 1320.0 4 6,99821E405 6.00 750.0 5 6.99738E405 6.00 540.0 6 6995726405 6.00 2100.0 7 6,98844E405 5.99 420.0 8 6 ,98306E05 5.98 4500.0 9 6 .98T34E0S 5.99 210.0 10 6.99243E405 5.99 4800.0 ll 6.98597E405 5.99 4800.0 12 6.98517E405 5.99 630.0 13 6.98500E+05 5.99 420.0 14 6.98516E405 5.99 420.0 1S 6.99420E405 5.99 0.0 16 6.99496E405 5.99) 0.0 17° 6.98629E405 5.99 420.0 18 6.9B916E405 5.99 540.0 19 6.99534E405 6.00 0.020 21 22 6.99596E+05 6. 997ABE+05 7..00000E+05begs 2291S XWWL/L XVWL/L POTROSNJA (OPSKRBA} . M*#*3/H 10? 90/00 20.00 40.00 60.00 © 80.00 100.00 oso oso ond 02-0 00° 00 POTROSNJA (OPSKRBA) . M#*3/H #103 9.96 20.08 40.99 60.9 80.95 109-98 ove oro ose 120.00 veuwsdo — VPNSOYLOd - - - 120.98 vaunsd0 VENSOSLOd - - -29S TONS XVWL/L XVWL/ POTROSNJA ( OPSKRBA ) a.0¢ 20.00 40.02 60.00 2 ao Me*3/H 30.00 #10? toe.00 120 POTROSNJA (OPSKRBA?} . Mee3/H #10? a.00 20-00 © 40.00 = 60.08 po 80.a¢ hon 122.ae 12a. os 00 vSyNSdO VENSONLOd - - - VEsHSdO WENSONLOd - - -Varijanta Vye-9 Tip potrosada K Tip potrogaéa I my ™ re 60? t, min SL61.2 Vari janta Vye3 Tip potrosada K Tip potrosaéa I mx ™ . | v ty min SL61.3 Regulator Regutator otvoren Regulator Zatvoren SL. 6.1.4PRILOG 2.P.2-1 VARIJANTA YNEL ispad PPHRS zapad TEMPERATURA PLINA T= 285.00 K GUSTOCA PLINA PRI STANDARONIM UVJETIMA RO= 0.718 kg /mas PLINSKA KONSTANTA KOEFICIJENT DINAKICKE VISKOZNOSTI KONSTANTA FAKTORA KOMPRESIBILNOSTI 518.30 J/(kaxK) 1.069E-05 Paxs C=-1. 7346-08 1/Pa VRIJEME INTEGRACIJE TINT= 3600.00 s VREHENSKI KORAK ISPISA REZULTATA DTPR= 60.00 $s VREMENSKI PERIOD FUNKCIJA POTROSNJE TMAX= 3600.00 s PODACI O ELEMENTIMA CJEVOVODA ELENENT DULJINA PROMJER HRAPAVOST — CYOR 1 2000.0 800.0 0.0500 1 2 2 2000.0 800.0 + 0.0500 2 3 3 2000.0 © 600.0 0.0500 34 4 2000.0 600.0 0.0500 4 5 5 2000.0 $00.0 0.0500 5 6 6 2000.0 300.0 0.0500 6 7 7 2000.0 300.0 0.0500 7 8 8 2000.0 300.0 0.0500 9 8 9 2000.0 300.0 0.0500 10 9 10 2000.0 400.0 + 0.0500 15 10 11 2000.0 © 400.0 0.0500 20° 15 12 2000.0 © 400.0 0.0500 22 20 13 2000.0 © 250.0 0.0500 1413 14 2000.0 250.0 0.0500 176 15 2000.0 © 250.0 0.0500 1312 16 2000.0 250.0 0.0500 1847 17 2000.0 © 300.0 0.0500 42 18 2000.0 250.0 0.0500 19° 18 19 2000.0 400.0 0.0500 10° 11 20 2000.0 400.0 0.0500 20 19 21 2000.0 600.0 0.0500 16 10 22 2000.0 + 600-0 0.0500 21 16 23 © 2000.0 600.0 0.0500 220 21 PODACI © POTROSNIAHA CVOR POTROSNJA TIP TLAK ISPADAP.2-2 me43/h Pa 2 600.0 1 3.000E+05 3 4400.0 1 3.000E+05 4 2500.0 1 3.000E#05 5 1800.0 1 3.000E+05 6 — 40000.0 1 4,000E+05 6 7000.0 1 3.000E+05 7 1400.0 1 3.0006+05 8 — 15000.0 1 3.000E+05 9 700.0 1 3.000E+05 10 1600.0 1 3.000E+05 11 16000.0 1 3.000€+05 12 2100.0 1 3.000E+OS 13 1400.0 1 3,0008+05 14 1400.0 1 3.000E+05 7 1400.0 1 3,000E+05 18 1800.0 1 3,000E+05 PODACI O OPSKRBNIM CVOROVIMA CVOR KAPACITET — TLAK VRIJEME ISPADA mx43/h Pa 8 1 80000.0 7.000E+05 60.00 22 80000.0 7.000E+05 2000.00 wee REZULT ATI #4 APSOLUTNI TLAK P , bar POTROSNIA Q, me3/h VRIJENE PC 3) PC 6) PC 8) PC 10) PC 11) PC 20) s/min a 3) @ 6) @ 8) @€ 10) @ 11) ac 20) 4 6.96 6.68 6.66 6.91 6.85 6.95 0.1 4400. 47000. 15000. 16000. 16000. 0. 66. 6.96 6.68 6.66 6.91 6.85 6.95 1-1 4400. 47000. 15000. 16000. 16000. 0. 128. 6.63 6.49 6.50 6.90 6.84 6.95 2.1 4400. 47000. 15000. 16000. 16000. 0.605. 10.1 667. lt 726. 12.1 784. 13.1 6.36 4400. 6.12 4400. 5.89 4400. 5.65 4400. 5.43 4400. 5.22 4400. 5.00 4400. 4.80 4400. 4.59 4400. 4.39 4400. 4.20 4400. 6.23 47000. 5.99 47000. 5.77 47000. 5.53 47000. 5.32 47000. 5.1L 47000, 4.89 47000. 4.69 47000. 4.48 47000. 4.29 47000. 4.10 47000. ISPAD POTROSNJE U CVORU 6 847. 14.1 905. 15.1 964. 16.1 1026. 11 108s. 18.1 1147. 19.L 4.07 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 41d 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000 4.10 7000. 4,10 7000. 6.29 15000. 6.41 15000. 5.94 15000. 5.78 15000. 5.63 15000. 5.50 15000. 5.36 15000. 5.23 15000. 5.10 415000. 4.99 18000. 4.88 15000. 40000. 4.83 15000. 4,82 15000. 4.82 15000. 4.82 1s000. 4.82 15000. 4.82 15000. 6.89 16000. 6.88 16000. 6.87 16000. 6.86 16000. 6.86 16000. 6.85 16000. 6.85 16000. 6.84 16000. 6.84 16000. 6.83 16000. 6.83 16000. 6.83 16000. 6.82 16000. 6.81 16000. 6.80 16000. 6.80 16000. 6.79 16000. 6.78 16000. 6.78 16000. 6.78 16000. 6.77 16000. 6.77 16000. 1 400000.U TRENUTKU T= 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.92 0. 819.59 §1686. 28.1 1745. 29.1 1807. 30.1 1866. BLL 1924. 32.1 1987. 33.1 2045. 34d 2108. 35.1 2166. 36.1 2225. 37.1 4.09 4400. 4,09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4,09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4,09 4400. 4.09 4400. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4,10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4,82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 18000. 4.82 18000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 482 15000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000.2287. 38.1 2346. 39.1 2404. 40.1 2467. ald 2525. 42.1 2588. 43.1 2646. 44.1 2705. 45.1 2767. 46.1 2826. ATL 2884. 48.1 2947. Ad.1 3005. 50.1 3068. S11 3126. 52.1 318s. 53.1 3247. Sad 3306. 55.1 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4,09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4,09 4400. 4.09 4400. 4,09 4400. 4,09 4400. 4.09 4400. 4,09 4400. 4,09 4400. 4,10 7000. 4.10 7000. 4,10 7000. 4,10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7900. 4,10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.10 7000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4,82 15000. 4,82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4,82 15000. 4,82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 4.82 15000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.82 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. P.2-53364. 56.1 3427. 87.1 3485, 58.1 3548. cvoR PHAX PMIN cvor PHAX PMIN cvor PHAX PMIN 59.1 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.09 4400. 4.10 7000. 4.10 7000. 4,10 7000. 4,10 7000. 4.82 15000. 4.82 15000. 482 15000. 4.82 15000. 6.76 20 6.95 6.91 16 16 16 16 6.82 000. 6.82 000. 6.82 000. 6.82 000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000. 6.76 16000.VARIJANTA VRIJEHE s/ min 4. 0.07 66. aad 125. 2.08 187. 3.12 246. 4.10 304. 5.07 367. 6.1L 425. 7.09 ABA, 8.07 546. 9.11 605. 10.08 667. 11.12 VNEL ispad PPHRS zapad APSOLUTNI OPSKRBNI TLAK P , bar MININALNI TLAK OPSKRBNA KOLICINA UKUPNA OPSKRBA UKUPNA POTROSNIA AKUMULACITA =QOSUN-QPSUM , pC 1) ac 1) 7.00 60673. PC 22) ac 22) 7.00 52827. 7.00 52828. 7.00 53720. 7.00 87570. 7.00 60328. 7.00 62522. 7.00 64462. 7.00 e016. 7.00 67377. 7.00 68662. 7.00 69740. 7.00 70775. PMIN a QosuM , QPsuM cvoR PHIN bar ma43/h mex3/h a3 /h ae43/h osu aPsuM 113500. 113500. 52827. 113500. 53720. 113500. 57870. 113500. 60328. 113500. 62522. 113500. 64462. 113500. 66016. 113500. 67377. 113500. 68662. 113500. 69740. 113500. 70775. 113500. AKUH 60673. -59780. -55930. 53172. -$0978. ~49038. ~ATABA. -46123. 44838. ~43760. ~42725. P.2-7ISPaD 726. 12.10 784. 13.07 POTROSNIE 847. 14.12 905. 15.09 964. 16.07 1026, 17.11 1085. 18.08 aua7. 19,12 1206. 20.10 1265. 21.08 1327. 22.12 1386. 23.09 Asa. 24.07 1506. 25.11 1565. 26.08 1627. 27.12 1686. 28.10 1745. 4.40 0. 4.21 0. u cvoRU 4.09 7.00 71656. 7.00 72461. 6 7.00 73246. 7.00 73456. 7.00 73515. 7.00 73528. 7.00 73530. 7.00 73530. 7.00 73530. 7.00 73530. 7.00 73529. 7.00 73529. 7.00 73528. 7.00 73527. 7.00 73527. 7.00 73527. 7.00 73526. 7.00 6 4.29 6 4,10 40000. 4.07 1 71656. 113500. 72461. 113500. 400000.U TRENUTKU T= 73246. 73500. 73456. 73500. 73515. 73500. 73528. 73500 73530. 73500. 73530. 73500. 73530. 73500. 73530. 73500. 73529. 73500. 73529. 73500. 73528. 73500. 73528. 73500. 73527. 73500. 73527. 73500. 73526. 73500. 73526. 41844. ~41039. 254, 44, 15. 28. 30 30. 30. 30. 29 29. 28. 28. 27. 26. 26. 26. P.2-8 819.59 829.08 1807. 30.12 1866. 31.09 1924, 32.07 1987. 33.11 2045. 34.08 2108. 35.13 2166. 36.10 2225. 37.08 2287. 38.12 2346. 39.09 2404. 40.07 2467. 41.11 2525. 42.09 2588. 43.13 2646. 44.10 2705. 45.08 2767. 46.12 2826. 73526. 7.00 73525. 7,00 73525. 7.00 73524. 7.00 73524 7.00 73524. 7.00 73523. 7.00 73522. 7.00 73522. 7.00 73522. 7.00 73521. 7.00 73521. 7.00 73520. 7.00 73520. 7.00 73520. 7.00 73519. 7.00 73519. 7.00 73500. 73525. 73500. 73524. 73500. 73524. 73500. 73524. 73500. 73523 73500. 73523. 73500. 73523. 73500. 73522. 73500. 73522. 73500. 73821. 73500. 73821. 73500. 73521. 73500. 73520. 73500. 73520. 73500. 73520. 73500. 73519. 73500. 73519. 73500. 73519. 24. 24. 24. 23. 23. 23. 22. 22. 21. a. a. 20. 20. 20, 1s. 19. 19. P.2-947.09 2884. 48.07 2947. 49.41 3005. 50.09 3068. 51.13 3126. 52.10 318s. 53.08 3247. 54.12 3306. 55.09 3364. 56.07 3427. 57.1. 3485, 58.09 3548. 59.13 73519. 7.00 73519. 7.00 73518. 7.00 73518. 7.00 73517. 7.00 73517. 7.00 73517. 7.00 73817. 7.00 73516. 7.00 73516. 7.00 73516. 7.00 73516. 7.00 73515. 4.09 73500. 73519. 73500. 73518. 73500. 73518. 73500. 73517. 73500. 73517 73500. 73817. 73500. 73817. 73500. 73516. 73500. 73516. 73500. 73516. 73500. 73516. 73500. 73515. 73500. 18. 18. a7. a7. a7. 17. 16. 16. 16. 16. P.2-10P.2-11 VARLJANTA YNE2 ukljucivanje potrosaca TEMPERATURA PLINA GUSTOCA PLINA PRI STANDARONIM UVJETIMA RC PLINSKA KONSTANTA KOEFICIJENT DINANICKE VISKOZNOSTI a KONSTANTA FAKTORA KOMPRESIBILNOSTI 285.00 K 0.718 kg/m*x3 518.30 J/(kg*k) 1.069E-05 Paks 1/Pa VRIJENE INTEGRACIJE 3960.00 VREMENSKI KORAK ISPISA REZULTATA 60.00 $ VREMENSKI PERIOD FUNKCIJA POTROSNIE 7200.00 s PODACI O ELEMENTIMA CJEVOVODA ELEMENT DULJINA PROMJER HRAPAVOST — CVOR 2000.0 800.0 0.0500 1 1 2 2 2000.0 800.0 0.0500 2 3 3 2000.0 600.0 0.0500 34 4 2000.0 600.0 0.0500 45 5 2000.0 500.0 0.0500 5 6 6 2000.0 300.0 0.0500 6 7 7 2000.0 300.0 0.0500 7 8 8 8 2000.0 300.0 0.0500 9 9 2000.0 300.0 0.0500 199 10 2000.0 400.0 0.0800 15 10 11 2000.0» 400.0 0.0500 20 15 12 2000.0 © 400.0 0.0500 22 20 13 2000.0 © 250.0 0.0500 14 13 14 2000.0 250.0 9.0500 176 15 2000.0 + 250.0 0.0500 1512 16 2000.0 250.0 0.0500 1B O47 17 2000.0 © 300.0 0.0500 120 1 18 2000.0 = 250.0 0,.0500 19° 18 19 2000.0 400.0 0.0800 100 11 20 2000.0 © 400.0 0.0500 20 19 i 2000.0 600.0 0.0500 16 10 22 2000.0 © 600.0 9.0500 2. 16 23 2000.0 © 600.0 0.0500 220 2h PODACI O POTROSNIAKA CVOR POTROSNJA TIP TLAK ISPADAm3 /h Pa 2 600.0 4 3 4400.0 4 4 2500.0 4 5s 1800.0 4 6 40000.0 5 6 7000.0 4 7 1400.0 4 8 — 15000.0 4 9 700.0 4 10 16009.0 4 11 16000.0 4 12 2100.0 4 13 1400.0 4 14 1400.0 4 17 1400.0 4 1g 1800.0 4 3.000E+05 3. 000E+05 3.000E+05 3.000405 4. 000E#05 3.000€+05 3.000E+05 3.000E+05 3. 000E+05 3.000E +05 3.000E+05 3. 000E+05 3.000€+05 3.000E+05 3.000E+05 3. 000E+05 PODACI © OPSKRBNIM CVOROVIMA CVOR KAPACITET — TLAl K s VRIJEME ISPADA wes /h Pa 1 80000.0 7.0001 22 8000.0 7.000% wee RETULTATI APSOLUTNI TLA POTROSNIA VRIJENE PC 3) PC s/min a 3) a +05 +05 60000.00 20000.00 cor KP, bar Q, m3 /h 6) 6) 8) 8) P( 10) @{ 10) PC 11) a¢ 11) P.2-12 ( 20) a@( 20) 4 7.00 0.1 © 1323. 66. 7.00 Ll 1377. 125. 7.00 2.1 1427. 7.00 2149. 6.99 2928. 6.99 3658. 6.98 4511. 6.98 A694. 6.98 A864. 6.99 4812. 6.99 5006. 6.99 5189 6.99 4812. 6.98 5006. 6.98 5189187. 3. 246. 4.1 304. 5.1 367. 6.1 605. 10.1 667. wet 726. 12.1 784. 13.1 847. 14.1 905. 15.1 964, 16.1 1026. 171 1085. 18.1 1147. 19.1 1206. 20. 7.00 1480. 7.00 1530. 7.00 ise. 7.00 1634, 7.00 1684. 7.00 1734. 7.00 1787, 7.00 1838. 7.00 1891. 7.00 1941, 7.00 1991. 7.00 2045, 6.99 2095. 6.99 2145. 6.99 2198. 6.99 2248. 6.99 2302. 6.99 2352. 6.99 A436. 6.99 5167. 6.99 5897, 6.99 6676. 6.98 7406. 6.98 8136. 6.98 891s. 6.98 9645. 6.97 10424. 6.97 11154. 6.97 11884. 6.97 12663. 6.96 13393. 6.96 14123. 6.96 14902. 6.95 15632. 6.95 16411. 6.94 17ML. 6.98 5046, 6.97 5217. 6.97 5388. 6.97 5570. 6.97 5741. 6.97 5912. 6.96 6094, 6.96 6264. 6.96 6447. 6.95 6617. 6.95 6788. 6.95 6970. 6.94 7141. 6.94 7312. 6.94 TADA. 6.93 7665. 6.93 7847. 6.93 8017. 6.99 5383. 6.99 5565. 6.99 S747. 6.99 5941. 6.99 6123. 6.99 6306. 6.99 6500, 6.98 6682. 6.98 6876. 6.98 7058. 6.98 7241. 6.98 7435. 6.98 7617. 6.98 7799. 6.98 7993. 6.98 8176. 6.98 8370. 6.98 8552. 6.98 5383. 6.98 5565. 6.98 5747. 6.98 5941, 6.98 6123. 6.98 6306, 6.97 6500. 6.97 6682. 6.97 6876. 6.97 7058. 6.97 7241. 6.97 7435. 6.97 76lT. 6.96 7799. 6.96 7993. 6.96 8176. 6.96 8370. 6.96 8552.1265. 21.1 1327. 22.1 1386. 23.1 1444, 24.1 1506. 25.1 1565. 26.1 1627. 27.1 1686. 28.1 1745. 29.1 1807. 30.1 1866. 31.1 1924. 32.1 1987. 33.1 2045. 34.1 2108. 35.1 2166. 36.1 2225. 37.1 2287. 38.1 6.99 2402. 6.99 2455. 6.99 2505. 6.99 2555. 6.99 2609. 6.99 2659. 6.99 2712. 6.99 2762. 6.99 2813. 6.99 2866. 6.99 2916. 6.99 2966. 6.99 3020. 6.99 3070. 6.98 3123. 6.98 3173. 6.98 3223. 6.98 3277. 6.94 17871. 6.94 18650 6.93 19380. 6.93 20110. 6.92 20889. 6.92 21619, 6.91 22398. 6.91 23128. 6.90 23859. 6.90 24637. 6.89 25368. 6.89 26098. 6.88 26877. 6.88 27607. 6.87 28386. 6.87 29116. 6.86 29846. 6.85 30625. 6.92 e188. 6.91 as41. 6.91 8712. 6.90 8894. 6.90 9065. 6.89 9247. 6.89 9418. 6.88 9588. 6.88 9770. 6.87 9941. 6.87 10112. 6.86 10294. 6.86 10465. 6.85 10647. 6.84 10818. 6.84 10988. 6.83 qui71. 6.97 8734. 6.97 9928. 6.97 9110, 6.97 9293. 6.97 9487. 6.97 9669. 6.97 9863 6.97 10045. 6.96 10228. 6.96 10422. 6.96 10604. 6.96 10786 6.96 10980. 6.96 11162. 6.96 11357. 6.95 11539, 6.95 11721. 6.95 11915. 6.95 8734. 6.95 9928, 6.95 9110. 6.95 9293. 6.95 9487. 6.94 9669. 6.94 9863. 6.94 10045. 6.94 10228. 6.93 10422. 6.93 10604. 6.93 10786 6.93 10980. 6.93 11162. 6.92 11357. 6.92 11539, 6.92 11721. 6.92 11915.2346. 39.1 2404. 40.1 2467. 41.1 2525. 42.1 2588. 43.1 2646. 44.1 2705. 45.2 2767. 46.1 2826. ATL 2884, 48.1 2947. 49.1 3005. 50.1 3068. 51.1 3126. 52.1 sigs. 53.1 3247, 54d 3306. 55.1 3364. 56.1 6.98 3327. 6.98 3377. 6.98 3430. 6.98 3480. 6.98 3534. 6.98 3584, 6.98 3634. 6.98 3687. 6.98 3738. 6.97 3788. 6.97 3841. 6.97 3891. 6.97 3945, 6.97 3995. 6.97 4045. 6.97 4098. 6.97 4148. 6.97 4198. 6.85 31355. 6.84 32085. 6.83 32864. 6.83 33594. 6.82 34373. 6.81 35103. 6.81 35833. 6.80 36612. 6.79 37342. 6.79 38072. 6.78 38851. 6.77 39581. 6.76 40360. 6.75 41090. 6.75 41820. 6.74 42599. 6.73 43329. 6.72 44060. 6.83 11341. 6.82 11512. 6.81 11694. 6.81 11865. 6.80 12047. 6.79 12218. 6.78 12389. 6.78 12571. 6.77 12741. 6.76 12912. 6.75 13094. 6.75 13265. 6.74 13447. 6.73 13618. 6.72 13789. 6.71 13971. 6.70 14142, 6.70 14312. 6.95 12097. 6.95 12280. 6.95 12474. 6.94 12656. 6.94 12850. 6.94 13032. 6.94 13215. 6.94 13409. 6.94 13591. 6.93 13773. 6.93 13967. 6.93 14149. 6.93 14344. 6.93 14526. 6.92 14708. 6.92 14902. 6.92 15084. 6.92 15267. 6.91 12097. 6.91 12280. 6.91 12474. 6.90 12656. 6.90 12850. 6.90 13032. 6.90 13215. 6.89 13409. 6.89 13591. 6.89 13773. 6.88 13967. 6.88 14149. 6.88 14344. 6.87 14526. 6.87 14708. 6.87 14902. 6.86 15084. 6.86 152673427. 6.97 57.1 4252. 3485. 6.97 58.1 4302. 3548. 6.96 59.1 4355, 3606. 6.96 60.1 4400. 3665. 6.96 61.1 4400. 3727. 6.96 62.1 4400 3786. 6.96 63.1 4400. 3844, 6.96 64.1 4400. 3907. 6.96 65.1 4400. cVOR PHAX PMIN cvor PHAX PMIN vor PMAX PMIN 1 2 7.00 7.00 7.00 6.98 9 10 6.99 6.99 6.78 6.91 a7 18 6.99 6.99 6.71 44838. 6.70 45569. 6.69 46347, 6.69 47000. 6.68 47000. 6.68 47000. 6.68 47000. 6.68 47000. 6.68 47000. 6.69 14495, 6.68 14665. 6.67 14847. 6.66 1s000. 6.66 15000. 6.66 15000. 6.66 15000. 6.66 15000. 6.66 15000. 6.92 15461. 6.91 15643. 6.91 15837. 6.91 16000. 6.91 16000. 6.91 16000. 6.91 16000. 6.91 16000. 6.91 16000. 6.86 15461. 6.85 15643. 6.85 15837. 6.85 16000. 6.85 16000. 6.85 16000. 6.85 16000. 6.85 16000. 6.85 16000.P.2-17 VARIJANTA VNE2 kl jucivanje potrosaca APSOLUTNI OPSKRENI TLAK P , bar NINIMALNT TLAK PHIN , bar OPSKRBNA_KOLICINA Q, me3/h UKUPNA OPSKRBA —QOSUM , m*3/h UKUPNA POTROSNIA @PSUM , m**3/h AKUNULACIJA =GOSUN-QPSUM , m**3/h VRIJEME P( 1) P( 22) CVYOR — osu KUM, s/min @ 1) @( 22) PNIN @psun 4 7.00 7.00 8 — 22050. “99. 0.07 7700. + 14350. 6.98 22149. 66. 7.00 7.00 8 23640. -95. Lit 8694. 14947, 6.98 23735. 125. 7.00 7.00 8 24961 -262. 2.08 9458. 15503. 6.98 25223. 187. 7.00 7.00 8 26577. -232. 3.12 10421. 16155, 6.98 26809. 246. 7.00 7.00 8 28054. 242. 4.10 11305. 16748. 6.97 28296. 304. 7.00 7.00 8 29526. 287. 5.07 12178. 17348. 6.97 29783, 367. 7.00 7.00 B 31099. -270. 6.11 13109. 17990. 6.97 31369. 425. 7.00 7.00 B 32574. 283. 7.09 13980. 18594. 6.97 32857. 484. 7.00 7.00 B 34048. -295. 8.07 14848. 19200. 6.97 34344, 546. 7.00 7.00 8 35622. ~308. 9.11 18773. 19848. 6.96 35930. 605. 7.00 7.00 8 37097. 320. 10.08 16640. 20457, 6.96 37417. 667. 7.00 7.00 8 38670. 333. 11.12 17561. 21109. 6.96 39003.726. 12.10 784. 13.07 847. 14.12 905. 15.09 964. 16.07 1026. W7.AL 1085. 18.08 1147, 19,12 1206. 20.10 1265. 21.08 1327. 22.12 1386. 23.09 Ads. 24.07 1506. 25.11 1565. 26.08 1627. 27.12 1686. 28.10 1745. 29.08 7.00 18424. 7.00 19286. 7.00 202058. 7.00 21064. 7.00 21922. 7.00 22838. 7.00 23695. 7.00 24609. 7.00 25465. 7.00 26320. 7.00 27231. 7.00 28085. 7.00 28938. 7.00 29849. 7.00 30702. 7.00 31611. 7.00 32462. 7.00 33312. 7.00 21721. 7.00 22335. 7.00 22989. 7.00 23605. 7.00 24221. 7.00 24879. 7.00 25497. 7.00 26157. 7.00 26776. 7.00 27396. 7.00 28058. 7.00 28680. 7.00 29301. 7.00 29965. 7.00 30588. 7.00 31253. 7.00 31876. 7.00 32500. 40145. 40491. 41621. 41978, 43194, 43564. 44668. 45051. 46143. 46538, 47.7. 48125. 49193. 49612. 50765. 51198. 52242. 52685. 53716. 54172. 95290. 55759. 56765. 57246. 58240. 58733. 59815. 60319. 61290. 61806. 62863. 63393. 64338. 64880. 65813. 66367. 348. ~357. -370. 383. -395. 407. 419. 433. ~444, 456. 469, 481. 493. -s04. -si7. ~529. S41. “554. P.2-181807. 30.12 1866. 31.09 1924. 32.07 1987. 33.11 2045. 34.08 2108. 35.13 2166. 36.10 2225. 37.08 2287. 38.12 2346. 39.09 2404. 40.07 2467. ALLL 2528. 42.09 2588. 43.13 2646. 44,10 2708. 45.08 2767. 46.12 2826. 47.09 7.00 34221. 7.00 38072. 7,00 35922. 7.00 36828. 7.00 37678. 7.00 38584. 7.00 39433. 7.00 40283. 7.00 41187. 7.00 42036. 7.00 42883. 7.00 43789. 7.00 44635. 7.00 45540. 7.00 46387. 7.00 41234. 7.00 48137. 7.00 48985. 7.00 33166. 7.00 33791. 7.00 34416. 7.00 35084. 7.00 35709. 7.00 36377. 7.00 37003. 7.00 37629. 7.00 38298. 7.00 38925. 7.00 39553. 7.00 40222. 7.00 40849. 7.00 41519. 7.00 42148. 7.00 42776. 7.00 ABAKG. 7,00 44075. 67388. 67953. 68863. 69440, 70339. 70927. 71912. 72514. 73387. 74001. 74960. 75587. 76436. 77074. 77912. 78561. 79485. 80148. 80961. 81635. 82436. 83122. 84011. 84708. 85485. 86195. 87059. 87782. 88535. 29269. 90010. 90756. 91583. 92342. 93060. 93829. 565. “577. 589. 602. -613. 627. ~638. ~650. 662. ~674. ~686. ~697. -710. -123. ~734. -746. -759. -770. P.2-19