İSPANYA İLE ETA ARASINDA YÜRÜTÜLEN Terör Müzakereleri PDF

T.C.
KARA HARP OKULU

SAVUNMA BLMLER ENSTTS
GVENLK BLMLER ANA BLM DALI
SPANYA LE ETA ARASINDA YRTLEN

TERR MZAKERELERNN YAZILI BASINDA ELE ALINI
BMNN SYLEM ANALZ
YKSEK LSANS TEZ
Hazrlayan
P. Yzb. Erhan KAR
Tez Danman
Dr. . Yb. Eyyp Yaar KRM
ANKARA - 2014
TEZ TANITIM FORMU
TEZN TARH : 02.06.2014

TEZN TP : Yksek Lisans Tezi
TEZN BALII : spanya ile ETA Arasnda YrtlenTerr Mzakerelerinin
Yazl Basnda Ele Aln Biiminin Sylem Analizi
TEZN YAPILDII BRM : Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstits
Gbenlik Bilimleri Ana Bilim Dal
SPONSOR KURULU : DAITIM LSTES : Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstits Tez
Hazrlama, Onay, Datm ve Muhafaza Esaslar Klavuzunda Belirtilen
Yerlere.
TEZN ZET : ETAnn 20 Ekim 2011 tarihinde silahl mcadeleyi kalc
olarak
braktn
aklamas
ile
spanya,
terrle
mcadelede
sona
yaklamtr. spanya hkmeti, ETA ile 16 Mays 2005 tarihinde spanya

meclisinden ald izin ile 5 Haziran 2006 tarihinde resmi mzakere srecini
balatmtr. Taraflarn mzakere srecinde yaptklar talep ve verdikleri
tavizlerin neler olduuna yazl basnda kan haberlerin incelenmesi ile
ulalmaya allmtr. ncelemede sylem analiz tekniklerinden Teun van
Dijkn eletirel sylem analizi yntemi kullanlmtr.
ANAHTAR KELMELER : ETA, Sylem, Eletirel Sylem Analizi, spanya,
Gazete Analizi, Terr Mzakereleri.
SAYFA SAYISI: 299
GZLLK DERECES: Tasnif D*
* Bu tezde belirtilen gr ve yorumlar yazana aittir. Trk Silahl Kuvvetlerinin ya da dier kamu
kurulularnn grlerini yanstmaz.
T.C.
KARA HARP OKULU
SPANYA LE ETA ARASINDA YRTLEN

TERR MZAKERELERNN YAZILI BASINDA ELE
ALINI BMNN SYLEM ANALZ
YKSEK LSANS TEZ
Hazrlayan
P. Yzb. Erhan KAR
Tez Danman
Dr. Eyyp Yaar KRM
ANKARA 2014
TEEKKR
Bata Kara Harp Okulu Komutan Tmgeneral Ylmaz UYAR olmak
zere Kara Harp Okulu Komutanlna, bu almann vcuda gelmesinde
engin tecrbeleri ile bana yol gsteren ve destek olan tez danmanm Sayn
Dr. . Yb. Eyyp Yaar KRMe ve tez yazm aamasnda bana her trl
kolayl salayan saygdeer Anabilim Dal Bakanm Yrd. Do. Dr. . Alb.
Ertan EROLa teekkrlerimi sunmay bir bor bilirim.
Yksek lisans eitimim sresince bana destek olan ve kymetli
zamann youn mesaisine ramen bana ayran, anlay gsteren sevgili
eim Buket KARa ve sadece varlyla beni motive eden olum Bar
Yaza minnettarm.
Son olarak, gerek derslerde, gerekse tez almamda desteklerini,
ilgilerini ve yardmlarn esirgemeyen deerli snf arkadalarma, Bilkent
niversitesi Ktphanesi alanlarna ve btn sorularm samimiyetle
cevaplayan Bask lkesi niversitesinden Jos Ignacio ARMENTAya
kranlarm sunarm.
T.C.
KARA HARP OKULU
ANKARA 2014
SPANYA LE ETA ARASINDA YRTLEN TERR

MZAKERELERNN YAZILI BASINDA ELE ALINI BMNN
SYLEM ANALZ
YKSEK LSANS TEZ
Erhan KAR
ZET
16 Mays 2005 te spanya hkmeti, spanya Parlamentosundan ETA
ile mzakerelere balamak iin izin alm ve 5 Haziran
2006da
mzakerelere balayacan duyurmutur. 20 Ekim 2011de ETA silahl

mcadeleye son verdiini aklamtr. 16 Mays 2005den 20 Ekim 2011e
kadar spanya hkmeti ile ETA arasnda yaplan mzakerelerde yaplan
talep ve verilen tavizler aratrma konumuzu oluturmaktadr. Bu talep ve
tavizlere ulamak iin; spanyadan El Pais, ngiltereden The Guardian,
rlandadan The Irish Times ve Amerika Birleik Devletlerinden The New
York Times gazetelerinde yer alan haberler Eletirel Sylem Analizi
yntemiyle incelenmitir.
Tezin ilk blmn sylem kavram ve sylem analizi yntemi ile
ilgili teorik bilgilerden oluturulmutur. Tezin ikinci blmnde El Pais, The
Guardian, The Irish Times ve The New York Times gazetelerinde yaymlanan
mzakere sreci ile ilgili haberlerin Teun van Dijkn eletirel sylem analizi
yntemi ile analizi yaplmtr.
Analiz sonrasnda elde edilen bulgular
tezin sonu blmnde yorumlanmtr.

Anahtar Kelimeler: ETA, Sylem, Eletirel Sylem Analizi, spanya, Terr
Mzakereleri.
ii
Tez Yneticisi
: Dr. . Yb. Eyyp Yaar KRM
Sayfa Says
: 299
iii
T.C.
TURKISH MILITARY ACADEMY
DEFENSE SCIENCES INSTITUTE
DEPARTMENT OF SECURITY SCIENCES
ANKARA 2014
A DISCOURSE ANALYSIS OF THE NEGOTIATIONS

BETWEEN SPAIN AND ETA IN WRITTEN MEDIA
A MASTERS THESIS
Erhan KAR
ABSTRACT
The Spanish government took her leave of starting negotiations with

ETA from the Parliament on 16 May 2005 and announced the starting date of
the negotiations as of 05 June 2005. On 20 October 2011, ETA declared her
decision of halting the Armed resistance. This study covers the demands
and the concessions between the Spanish government and ETA during the
negotiations on the period between 16 May 2005 and 20 October 2011. The
negotiation process was examined through a critical discourse analysis
method on the news published in El Pais from Spain, The Guardian from
Britain, The Irish Times from Ireland and The New York Times from the U.S.
The first part of the Thesis includes theoretical information on

discourse and discourse analysis. In the second part, the analysis of the
published news on the negotiation process in El Pais, The Guardian, The
Irish Times and The New York Times was carried out through Teun van
Dijks critical discourse analysis method. The findings of the analyses were
discussed in the conclusion part.
Key words: ETA, Discourse, Critical Discourse Analysis, Spain, Negotiations

on Terrorism
iv
Advisor
: Dr. . Yb. Eyyp Yaar KRM
Number of Pages : 299
NDEKLER
TEEKKR...... I
NDEKLER......
VI
TABLOLAR......
EKLLER
XI
KISALTMALAR.... XII
NSZ.
XIII
BRNC BLM
GR ve PROBLEM DURUMU
1. GR. 1
2. ARATIRMANIN KONUSU 4
3. ARATIRMANIN AMACI 5
4. ARATIRMANIN NEM 5
5. ARATIRMANIN SORULARI. 7
6. ARATIRMANIN KAPSAM ve SINIRLILIKLARI. 7
7. ARATIRMANIN YNTEM . 10
a. Veri Toplama veDeerlendirme Teknii
13
KNC BLM
KAVRAMSAL EREVE
1. SYLEM KAVRAMI...... 14
a. Sylem Kavramnn Tanm ......
14
b. Sylem - Balam likisi........
17
c. Sylem Anlam likisi..........
20
2. SYLEM KAVRAMINA LKN TEORK EREVE.

a. Yapsalclk ve Sylem...
22
22
(1) Ferdinand de Saussuren Yapsalc Dilbilim Teorisi..
25
(2) Claude Levi Straussun Antropolojik almalar..
30
(3) Roland Barthesn Dzanlam/Yananlam Kavramlatrmas 33

37
vi
(4) Jacques Lacan ve zne Sylemi.............

b. Postyapsalclk ve Sylem....
42
(1) Jacques Derrida ve Dil Sylemi............................................... 44

(2) Michel Foucault ve Bilgi/G Sylemi
48
(3) Hermeneutik/Yorumsamac Yaklam ve Sylem
55
(4) Gadamerin Felsefi Yorumsamas ve Sylem.
56
(5) Ricoeur un Yorumsama Yaklam ve sylem .
58
3. SYLEM ANALZ YNTEM.

a. Van Dijk in Sylem Analizi Yntemi...
60
66
NC BLM
BASK MLLYETL VE ETA
1. BASK LKES ve BASKLAR 79
2. FORAL SSTEM.. 82
3. BASK MLLYETL ve SABNO ARANA. 84
4. ETA 88
5. SPANYANIN ANAYASAL SSTEM ve ZERKLK..
91
DRDNC BLM
YNTEM
1. NCEL VERLERN ANALZ 94
a. Gazete Sayfalarnda Yer Alan Konu ile lgili Haber Saylar...... 94
b. Gazetede Yer Alan Haberlerin Gazete indeki Konumu ...... 96
c. Gazetede YerAlan Konu ile lgili Fotoraflar.... 98
2. EL PAS GAZETESNDE YER ALAN HABERLERN ANALZ ... 99
a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz .. 99
(1) Balklar 99
(2) Haber Girileri . 106
(3) Fotoraflar ... 110
b. Makro Yapya Ynelik ematik Analiz . 121
(1) Ana Olay ve Sunu Biimi ... 121
124
vii
(2) Ardalan ve Balam Bilgisi ........

(3) Haber Kaynaklar. ....
135
c. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas...
137
(1) Sentaktik Analiz....
137
(2) Szck Seimleri.........
139
(3) Haberlerin Retorii .
146
3. THE IRISH TIMES GAZETESNDE YER ALAN HABERLERN

ANALZ ...
153
a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz ..... .
153
(1) Balklar .. .
153
(2) Haber Girileri ..
155
(3) Fotoraflar ....
158
b. Makro Yapya Ynelik ematik Analiz ...
160
(1) Ana Olay ve Sunu Biimi ...
160
(2) Ardalan ve Balam Bilgisi .......
164
(3) Haber Kaynaklar .
170
c. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas ....
172
(1) Sentaktik Analiz ............
172
(2) Szck Seimleri .....
174
(3) Haberlerin Retorii .. .
178
4. THE NEW YORK TIMES GAZETESINDE YER ALAN

HABERLERN ANALZ .
183
a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz ....
183
(1) Balklar .............
183
(2) Haber Girileri .......
185
(3) Fotoraflar .
190
b. Makro Yapya Ynelik ematik Analiz ....
191
(1) Ana Olay ve Sunu Biimi ..........
191
(2) Ardalan ve Balam Bilgisi ...
195
(3) Haber Kaynaklar ..
206
c. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas ..............
208
(1) Sentaktik Analiz .
208
(2) Szck Seimleri ..
209
216
viii
(3) Haberlerin Retorii

5. THE GUARDIAN GAZETESNDE YER ALAN HABERLERN
ANALZ ...
220
a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz .. ..
220
(1) Balklar..
220
(2) Haber Girileri
222
(3) Fotoraflar ..
224
b. Makro Yapya Ynelik ematik Analiz . ...
230
(1) Ana Olay ve Sunu Biimi...........
230
(2) Ardalan ve Balam Bilgisi ...........
233
(3) Haber Kaynaklar ..
242
c. Mikro Yapya Yneik Analiz almas
246
(1) Sentaktik Analiz . ...
246
(2) Szck Seimleri ... ..
248
(3) Haberlerin Retorii .... ..
265
BENC BLM
BULGULAR
1. BULGULAR .
270
ALTINCI BLM
SONU ve NERLER
1. SONULAR
282
a. spanya Hkmetinin Talepleri ...
293
b. ETAnn Talepleri ..
294
c. spanya Hkmetinin Verebilecei Tavizler .
295
d. spanya Hkmetinin Terrle Mcadele Politikas ..
297
2. NERLER ...
298
ix
TABLOLAR LSTES
Sayfa
Tablo- 1: Kelime saylar tablosu
Tablo- 2: Barthesin ikili gsterge sistematii ..
35
Tablo- 3: 16.05.2005 22.10.2011 tarihleri arasnda gazetelerde

yer alan haber saylar ..
95
Tablo- 4: Haberlerin gazete ierisindeki konumu ...
96
Tablo- 5: Gazetelerdeki fotoraf saylar .......
98
Tablo- 6: El Pais gazetesinin ana olay sunu ekli
123
Tablo- 7: The Irish Times gazetesinin ana olay sunu ekli .
163
Tablo- 8: The New York Times gazetesinin ana olay sunuu...
194
Tablo- 9: The Guardian gazetesinin ana olay sunu ekli ....
232
Tablo- 10: spanyolluk ile zerk Blge kimlik tanmlamas .....
258
EKLLER LSTES
Sayfa
ekil- 1: Bir haber metninin kategorileri..
72
ekil- 2: Baska konuulan topraklar ................................................. 81

ekil- 3: spanya zerk Blgeler...
92
ekil- 4: 16.05.2005 tarihli El Paisde yer alan fotoraf ..
111
ekil- 5: 05.06.2006 tarihli El Paisde yer alan fotoraf ..
112
ekil- 6: 06.07.2007 tarihli El Paisde yer alan fotoraf ...
114
115
116
117
118
119
ekil- 12: 25.03.2006 tarihli The Irish Timesda yer alan fotoraf..
158
ekil- 13: 24.11.2013 tarihli The Guardianda yer alan fotoraf.
159
ekil- 14: 18.10.2011 tarihli The Irish Timesda yer alan fotoraf..
160
ekil- 15: 23.03.2006 The New York Timesda yer alan fotoraf
191
225
226
227
228
229
xi
KISALTMALAR LSTES
AP
: Allianza Popular (Halk ttifak)
AVT
: Terr Kurbanlar Dernei
D3M
: Democracy Three Million
EA
: Euska Alkartasuna (Bask Dayanmas)
EHAK
: Euskal Herria Alderdi Komunistag (Bask Topraklar Komnist

Partisi)
ETA
: Euskadi ta Askatasuna (Bask lkesi ve zgr nsan)
ETA-PM : Euskadi ta Askatasuna politico-militar (Siyasi Asker)

ETA-M
: Euskadi ta Askatasuna militar
GAL
: Grupo Antiterrorista de Liberacion (Kar Terrist Kurtulu

Grubu)
HB
: Herri Batasuna (Halk Birlii)
IRA
: Irish Republician Army (rlanda Cunhuriyet Ordusu)
IU
: Izguierda Unida (Birleik Sol)
PNV
: Partido Nacionalista Vasco (Milliyeti Bask Partisi)
PP
: Partido Popular (Halk Parti)
PSOE
: Partido Socialista Obrero Espanol (spanya Sosyalist i

Partisi)
PSE
: Partido Socialista de Euskadi (Euskadi Sosyalist Partisi)
Real- IRA : Real Irish Republician Army (Gerek rlanda Cumhuriyet

Ordusu)
xii
NSZ
spanya ile ETA arasnda yrtlen terr mzakerelerinin yazl
basnda ele aln biiminin sylem analizinin yapld almada yrtlen
terr mzakerelerinin ETAnn silah brakma kararndaki etkisi ve taraflarn
mzakere srecinde yaptklar talep ve tavizlere ulamak amalanmtr.
Bu amac gerekletirmek iin haber metnini sylem olarak gren
Teun van Dijkn eletirel sylem analizi modeli gazete haberlerinin analizinde
kullanlmtr.
Erhan KAR
Mays 2014
xiii
BRNC BLM
GR ve PROBLEM DURUMU
1. GR
ETAnn 20 Ekim 2011de silahl eylemlerine ve silahl mcadeleye

tamamen son verdiini bildiren video duyurusu ile spanyada yarm asrdan
fazla sren ayrlk terrn sonlanmasna dair umutlar canlanmtr. Ancak
ETAnn ilan ettii silah brakma kararnda spanya hkmetinin 16 Mays
2005de (El Pais, 17 Mays 2005) spanya Parlamentosundan ald izin ile
05 Haziran 2006da (El Pais, 06 Haziran 2006) balayacan duyurduu
mzakere srecinin etkisinin olup olmad bilinmemektedir.
Bu tez almasnn amacn; spanya ve Eta arasnda yrtlen terr

mzakerelerinin yazl basna ne ekilde yansdnn, mzakerelere taraf her
iki grubun mzakereler sresince taleplerinin ve tavizlerinin ne olduunu,
kamuoyu olutururken hangi sylemsel stratejileri kullandnn, ETAnn silah
brakma kararnda mzakerelerin etkisinin olup olmadnn, farkl toplumlara
hitap eden gazetelerde konu ile ilgili yer alan haberleri sylem analizi yntemi
ile inceleyerek belirlemek oluturmaktadr.
Haber metinleri yaplar, sahip olduklar kategoriler ve sergiledikleri

kavramlar aras ilikiler nedeniyle dier metin trlerinden farkllk gsterirler.
Medyann, zellikle gazetelerin, gndem ve kamuoyu oluturma rolleri gz
nne alndnda, haber metinlerinin toplum iin tad nem rahatlkla
anlalabilir.
Gazetelerin toplumsal rol, onun ideolojik ileyii ile beraber ele

alndnda anlam ifade etmektedir. Burada kastedilen, gazetelerin gereklii
yanstan veya arptan deil, tekrardan kuran bir ileyiinin mevcut
1
olduudur. Gereklii yeniden yaplandrma veya kurma sreci, mevcut

toplumsallktan balantsz veya ayr bir sre deildir. Gazetecilik ve medya
toplumsal bilincin ve toplumsal gerekliin dnda bulunan bir gzlemci
deildir. Kendisi gerekliin iinde yer almakta ve iinde yer ald gereklik
iinde yakalayabildii, eriebildii bilgileri, eleri semeci bir ekilde bir
araya getirmektedir. Medya ierikleri, toplumsal ilikilerin ve iktidar ilikilerinin
retiminde merkezi bir konumda bulunmaktadr (Demir, 2006: 6).
Yazl basnn; bilgilendirmek, denetlemek, haber vermek, eletirmek,

eitmek, elendirmek, kamuoyunun olumasna katkda bulunmak ve oluan
kamuoyunu
yanstmak
gibi
eitli
grev
ve
sorumluluklar
mevcut
bulunmaktadr. Yazl basnn kamu algsn belirleme yetenei, belirli

motivasyonlar oluturmas, kanaat ve tutumlar deitirme ve pekitirme
hususundaki gc onu kamuoyu oluumunda etkili bir e konumuna
yerletirmektedir.
Haber, toplumun dinamikleri ierisinde ekonomik, siyasal ve ideolojik

g konumunda olan merulatran ve yeniden reten bir ileve sahiptir.
Anlat olarak haber, iktidar veya g sahibi olan kurum ve kiilerin
sylemleriyle olumaktadr. Bununla beraber haber, gazetede yer alan
trlerin arasnda zel bir yere sahip olup medyann rettii dier metinlerden
ve roman, hikaye gibi edebi metinlerden farkl bir zellik gstermektedir
(Demir, 2006: 7).
Bir tr hikaye anlatma ekli olan haber metinleri, gazete bildirilerini

gazetecilikte yerlemi kodlar ve kurallara gre sunmaktadr. Habere konu
olan hikyeyi bir sylem biiminde ortaya karma, gazeteciler tarafndan
yazlarak yaplrken okuyucu da hikyeyi dolaysyla haber sylemini okuyan
olarak belirlenmektedir. Haberi ortaya karan haber alanlar haberi
semenin yannda anlatya ekil vermekte ve anlam yklemektedirler.
Gazetecinin gerek anlatm biimi gerek profesyonel kurallar yazya
yerletirmesi, gazetenin yapsn ve sunum eklini etkileyen iletiim
stratejilerini ortaya karmaktadr. Ortaya kan bu stratejiler, formal

grntleri ve retorii de belirleyerek okuyucuyu seilen bak asna gre
ynlendirebilmektedir (Demir, 2006: 7).
Haber syleminde bulunan ancak sakl kalm sylemleri ortaya

karabilmek iin haber metinlerinin zmlenmesinde; hermentik analiz,
olumsallk analizi, retorik analiz, yapsalc analiz gibi bir ok zmleme
yntemi kullanlabilmektedir. Ancak, haberi bir sylem olarak deerlendiren
Van Dijk n eletirel sylem analiz modeli, haber analizlerinde birok
aratrmac tarafndan tercih edilmekte ve kullanlmaktadr. Uygulamada, bir
ablon erevesinde zmleme yapmaya olanak verdii iin aratrma
konumuz iin en uygun analiz teknii olduu dnlmektedir.
Van Dijk n eletirel sylem zmlemesi modeli Makro yap ve

Mikro yap olmak zere iki ana blmden olumaktadr. Makro yap analizi,
tematik yap ve ematik yap olarak ikiye ayrlmakta olup; tematik yap
analizinde st balk, balk, alt balk, spot ve haber girileri ile fotoraflar
incelenirken, ematik yap kapsamnda ana olay ve sunu biimi, sonular,
arkaplan bilgileri, balama ilikin bilgiler, aktrler ve kaynaklara ilikin bilgiler
deerlendirilmektedir. Mikro yap analizinde; haberin sentaktik (szdizimsel),
szck seimleri ve retorik incelemeleri yaplmaktadr.
basnda ele aln biiminin sylem analizi konulu tez almas alt
blmden olumaktadr. lk blmde; aratrmann kapsam ve yntemine
ilikin bilgiler verilmektedir.
kinci blmde; sylem kavram zerinde durularak, literatrde yer alan
sylem kavramna ilikin teorik ereve verilmekte, daha sonra da sylem
analiz teknii incelenmektedir. Sylem ve sylem analizi ile ilgili bilgi
sunumunu mteakip nc blmde; Bask lkesi, Bask Milliyetilii, Foral
sistem, ETA ve spanyann Anayasal Sistemi ve zerklik hakknda bilgi
sunumu yaplmaktadr.
3
Drdnc blmde El Pais, The Guardian, The Irish Times ve The

New York Times gazetelerinin konu ile ilgili yapm olduklar haber metinleri
van Dijkn eletirel sylem analizi modeline gre analiz edilecektir.
Beinci blmde ise drdnc blmde yaplan analiz neticesinde

elde edilen bulgular aktarlmtr. Altnc blmde tez almas sonucunda
ulalan
sonular
aktarlm
ve
mteakip
almalar
iin
nerilerde
bulunulmutur.
2. ARATIRMANIN KONUSU
Kamuoyunu bilgilendirmede nemli bir yere sahip olan kitle iletiim

aralarndan gazeteler, gndemi belirleme, ynlendirme ve kurma gcne
sahip bulunmaktadr. Haberin ticari bir meta haline gelmesi, haberin
toplumdaki yeri, ilevleri, dili ve formatnda deiiklikler meydana getirmitir.
Gnmzde kulland farkllam dil ve kodlarn tad ok anlamllk
yoluyla mesajn oluturan gazeteci, haber kaynaklarnn sylemlerinin
yeniden reticisi konumuna gemektedir. eriinden tarafsz olamad iin
yansz olamayan haber dilinin karmak bir olgu olduu kabul edilmektedir.
Basnda retilen haber syleminde gazeteciler eitli etkenlerden dolay
okuyucuya sylemek istediini ak ekilde ifade edememekte ve bu
sebepten retilen haber sylemi neyin sylenmek istendiine dair ima edici
zellikler tamaktadr. Okuyucudan ise ima edilen bu dnceleri anlamas
beklenmektedir.
Gnmz
sylem
analizlerinde,
toplumsal
iktidarn
haberlere
yansmasn analiz etmek iin, dile ve analiz edilen konunun sosyal balarna
duyarl bir anlayn yerletirilmesi gerekmektedir. Van Dijk n gelitirdii
eletirel sylem analizi modeli, haber metinlerinin iinde egemen sylemlerin
ina ediliini ortaya karmas boyutundan nemli grlmektedir.
Tez almasnda spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen

terr mzakereleri konusunda farkl lke gazetelerinin kamuoyu olutururken
farkl sylemler kullandklar dnlmektedir. Her toplum konuya kendi
toplumsal deerleri boyutundan bakacak, haber sylemine konu olan olay
farkl alardan deerlendirebilecektir. Bu sorunsal erevesinde almada,
habere
konu
olan
mzakere
srecinin
farkl
bak
alarndan
deerlendirilmesinin yardm ile taraflarn talep ve tavizlerinin ve satr

aralarnda kalm gizli mesajlarnn neler olduu aratralacaktr.
3. ARATIRMANIN AMACI
Tez almasnda, haber metinleri bir sylem olarak ele alnmakta ve

spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen terr mzakereleri ile ilgili
gazetelerdeki haber metinlerinin eletirel sylem analizi yaplarak mzakere
sreci, mzakere srecinin ETAnn silah brakma kararndaki etkisi,
taraflarn talepleri ve verdikleri tavizleri ortaya karmak hedeflenmektedir. Bu
dorultuda spanya ile benzer sreci yaam ngiltere ve rlanda yannda
tarafsz bak asn yanstaca dncesi ile Amerika Birleik Devletleri
gazetelerinin haber metinleri incelenecektir. Farkl gazete haberlerini
incelememizdeki ama karlatrma yapmak deil, bir gazete haberinde
atlanan detay dierinde bulabilmektir.
4. ARATIRMANIN NEM
Yaplan literatr taramasnda, van Dijkn eletirel sylem analizi
ynteminin genellikle, edebiyat fakltelerinin zellikle bat dilleri blmnde
edebi metinler zerinde ve iletiim fakltelerinde yaplan haber analizi
almalarnda kullanld ancak gvenlik aratrmalar alannda ise henz
yeni olduu grlmtr.
Van Dijkn eletirel sylem analizi modelinin uyguland almalarn
byk ounluunun iki drt haftalk bir zaman periyodunu kapsayan
gazetelere uyguland drlmtr.
alma ile model ilk defa uzun bir
zaman periyodundaki (1978 gn) gazetelere uygulanm olacaktr.

31 Temmuz 1959da (zer, 2006: 48) kurulan ETA terr rgt ile
spanyann 1978 Anayasas ile demokrasiye geiinden itibaren greve
gelen Merkez hkmetlerinin hepsi gizli veya ak ekilde silah brakmas iin
grmlerdir (UTSAM, 2010: 8-10). 20 Ekim 2011 tarihinde silahl
mcadeleye kalc olarak son verdiini duyuran ETAnn, bu karar almasnda
mevcut spanya hkmeti ile yapt mzakerelerin etkili olup olmad
bilinmemektedir. 5 Temmuz 2007 tarihinde spanya Parlamentosunun
mzakere tutanaklar hakknda gizlilik karar almasndan (El Pais, 06
Temmuz 2007) dolay tutanaklar inceleme imkan kalmamtr. Bu tez
almasyla gazetelerde yer alan konu ile ilgili haberler van Dijkn eletirel
sylem analizi modeli ile incelenerek ETAnn kalc olarak silah brakma
karar almasnda mzakerelerin etkili olup olmad ve taraflarn yaptklar
talep ve verdikleri tavizlerin neler olduu renilecektir.
Bylelikle mteakip dnemlerde bata Trkiye olmak zere terr
sorunu
yaayan
lkeler
iin
aadaki
faydalarn
salanabilecei
deerlendirilmektedir.
1. spanyann mzakere srecinde att admlar deerlendirilebilinecek,
2. spanyann mzakere srecini nasl ynettii anlalacak
3. spanya hkmetinin ETAya kar gelitirdii sylemin etkisi ortaya
konabilecek
4. spanya hkmetinin uygulam olduu terrle mcadele politikasnn
madde balar ve bu balklarn etkinlii anlalacaktr.
5. ETAnn taleplerine kar spanya hkmetinin izledii strateji ortaya
konabilecektir.
5. ARATIRMANIN SORULARI
Farkl toplumlara hitap eden gazetelerin spanya ile ETA terr rgt
arasnda
yrtlen
terr
mzakereleri
ile
ilgili
yaymladklar haber
metinlerinin eletirel sylem analizine tabi tutulmas ile spanya hkmeti ve

ETA terr rgtnn mzakereler srerken dile getirdikleri talep ve verdikleri
tavizlere ulalacaktr nermesi aratrmann hipotezini oluturmaktadr.
Tez almasnn aratrma sorular aadaki ekilde belirlenmitir.
1. ETAnn 20 Ekim 2011 tarihinde ald silah brakma kararnda
spanya hkmetinin ETA ile yrtm olduu mzakereler etkili
olmu mudur?
2. Mzakere srecinde taraflarn yaptklar talep ve tavizler nelerdir?
almada bu sorularn cevaplar aranrken aadaki varsaymlarda

bulunulmutur.
1. spanya ile ETA arasnda yrtlen terr mzakerelerinde taraflarn
yaptklar talep ve tavizler haber metinlerinin iinde bulunmaktadr.
2. Babakan Zapatero,bakanlar ve hkmet szcleri tarafndan
yaplan aklamalar hkmetin resmi beyan olarak kabul edilmitir.
3. ETAnn yapt video duyurular ve Batasuna partisinin yapt
aklamalar ETAnn resmi beyan olarak kabul edilmitir.
6. ARATIRMANIN KAPSAM VE SINIRLILIKLARI
Aratrmann evrenini, ETA terr rgtnn 31 Aralk 1959da kuruluu

ile balayan ve gnmze kadar devam eden sre iinde spanya, ngiltere,
rlanda ve Amerika Birleik Devletleri yazl basnnda yer alan spanya
hkmeti ile ETA terr rgt arasnda yaplan mzakereler ile ilgili her tr
haber oluturmaktadr. ngiltere, spanya hkmetinin ETA terr rgt ile
7
yaad terrle mcadele ve mzakere srecini IRA terr rgt ile yaad
iin; rlanda, Bask toplumunun iinden kan ETA terr rgtne benzer bir
rgt olan IRA y iinden kard iin; Amerika Birleik Devletleri ise Avrupa
ktasnda cereyan eden konuya tarafszl temsil edecei dncesiyle dahil
edilmitir.
Aratrma iin bu srete nemli bir yere sahip olan spanya
hkmetinin mzakerelere balamak iin spanya Meclisinden izin ald 16

Mays 2005 ile ETAnn silahl eylemlerine kalc olarak son verdiini
duyurduu 20 Ekim 2011 tarihleri arasnda yazl basnda yer alan mzakere
sreci ile ilgili haberler rnek olay olarak seilmitir. Aratrmann rneklemini
ise belirtilen tarih aralnda spanyadan El Pais, ngiltereden The Guardian,
rlandadan The Irish Times, Amerika Birleik Devletlerinden The New York
Times
gazetelerinin
ayn
tarihte
yaymladklar
gazete
haberleri
oluturmaktadr.
Aratrma ile ilgili olarak gnde ad geen drt gazeteden 1978 gnde
7912 gazete nshasnda spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen
mzakereler ile ilgili haber taramas yaplmtr. Yaplan tarama sonucunda
mzakere sreci ile ilgili seilen haberlerin kelime saylar Tablo 1de
gsterilmitir.
Tablo 1: KelimeSaylar
NCELENEN KELME
SAYISI
GAZETELER
EL PAIS
105.446
THE GUARDIAN
29.370
THE IRISH
TIMES
26.873
THE NEW YORK

TIMES
28.783
TOPLAM
190.472
spanya ile ETA arasnda yrtlen terr mzakereleri ve kullanlan

metinlerin sylem analizi ile ilgili olarak spanyann Ankara Bykeliliinden
farkl zamanda belge talebi yaplm ancak spanya Ankara Bykelilii
8
yaplan taleplerin hi birisine cevap vermemitir. Yine konumuz ile ilgili olarak
Trkiyenin Madridde bulunan Bykeliliinden defa belge ve basn
zetleri talep edilmi ancak herhangi bir geri dn alnamamtr. spanya ile
ETA arasnda yrtlen terr mzakereleri ve kullanlan metinlerin sylem
analizi ile ilgili olarak yaplan aratrmada spanya Meclisinin mzakere sreci
ve ETA ile yaplan temaslarla ilgili tutanaklarn aklanp aklanmamas
konusunu 05.07.2007 tarihinde2 grt ve ayn tarihte3 tutanaklarn
aklanmamas ynnde karar ald grlmtr. Mzakere srecinde
kullanlan belgeler zerine spanya Meclisinin bu ekilde gizlilik karar
koymas nedeniyle belgelere eriim olana bulunmamaktadr. Bu yzden
spanya ile ETA arasnda yrtlen terr mzakereleri ile ilgili yazl basnda
yer alan haberlerin sylem analizinin yaplmasna karar verilmitir.
Aratrma evreninin bykl aratrmann snrlandrlmasn zorunlu

hale getirmektedir. Aratrma iin spanya ile ETA terr rgt arasnda
yrtlen terr mzakereleri srecinde nemli bir yere sahip olan 16 Mays
2005 ile 22 Ekim 2011 tarihleri arasnda spanya, ngiltere, rlanda ve
Amerika Birleik Devletleri yazl basnnda yer alan mzakere sreci ile ilgili
haberler rnek olay olarak seilmitir. Aratrmann rneklemini ise; belirtilen
tarih aralnda aratrma konusu ile ilgili spanyadan El Pais gazetesi,
ngiltereden The Guardian gazetesi, rlanda dan The Irish Times gazetesi,
Amerika Birleik Devletlerinden The New York Times gazetesinin ayn tarihte
veya ayn hafta ierisinde yaptklar haberler oluturmaktadr. Gazetelere
kada basl ekilde ulalamam ancak dijital ortamda ulalabilmitir.
spanyadan El Pais ngilizce versiyonu olan tek spanyol gazetesi

olduu iin, dier gazeteler ise aratrma konusu ile ilgili kendi lkelerinde en
fazla haber yapan gazete olmalarndan dolay seilmitir. Bu gazeteler konu
2 PP demands government hand over minutes of ETA meetings El Pais 05.07.2007

3
http://www.hispanatolia.com/bolum/13/id_cat,10/id,4371/eta-ile-temaslarin-tutanaklariaciklansin-mi-evet-139hayir-197
ile ilgili fazla haber yapmalarndan konuyu yakndan takip ettikleri ve daha
fazla bilgi sunabilecekleri dncesi ile seilmitir.
7. ARATIRMANIN YNTEM
Tezin kuramsal ksmnda; sylem kavram, sylem kavramna ilikin

teorik ereve ve sylem analiz teknikleri anlatlmaktadr. eitli sylem
yaklamlar, sylem kavramna ilikin sorunlar tartmak iin elverili
zeminler sunmaktadr. Ancak, bunlar incelendiinde konumuz ile alakal en
elverili sylem analizi yaklamnn Teun Van Dijkn eletirel sylem analizi
yntemi olduu grlmektedir. Haber metinlerini bal bana sylem metni
olarak gren ve buna ynelik analizin erevesini ve ablonunu izen Van
Dijkn eletirel sylem analizi ynteminden almann kuramsal temeli
oluturulurken faydalanlmtr.
Aratrma konusu haberler sylem olarak ele alnarak, haberlerin

yaps, retorii, haber kaynaklar, temalar, sentaks, szck seimleri
sylemsel adan zmlenecektir.
spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen terr mzakereleri ile
ilgili yazl basnda yer alan haber metinlerine gizlenmi; taraflarn karlkl
olarak yaptklar talep ve verdikleri tavizleri ortaya karmay hedefleyen bu
almann amacna uygun zmleme yntemi olarak eletirel almalar
uygun grlmektedir. Hibir eyin balamdan kopartlp yalnz bana
incelenemeyeceini belirten eletirel almalarda; balam incelenirken
anlamlarn, simgelerin ve grntlerin iinde retildii toplumun tarihsel,
kltrel
ve
sosyolojik
balamna
ynelik
zmlemeler
yapmak
gerekmektedir.
Haber metninde neyin kastedildiinin anlalmas, mevcut siyasi

sylemlere yerletirilmi kelimelerin zmlenmesi ile mmkn olmaktadr.
Bu yapld zaman, ayn kelimelerin bazen farkl sylemlerde farkl vurgular
10
tadklar grlmektedir. Haber metni sylem olarak ele alndnda,

sylemin gerek manasnn ortaya karlmasnda, yalnz metnin yapsal
zelliklerinin sistematik zmlenmesi yeterli olmamaktadr. Haber metninin
sylemi, ancak iinde olutuu balamla ilikilendirildiinde anlalmaktadr
(nal, 1995: 159).
spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen terr mzakerelerinin

yazl basnda yer alan haber sylemlerine yansmas almasnda, haber
sylemi iinde var olan ancak gizli kalm kodlar ya da daha geni
erevede
sylemleri
ortaya
karabilmek
iin;
haber
metninin
zmlenmesinde; haber metnini bir sylem olarak deerlendiren ve gren

Van Dijk n eletirel sylem analiz modeli pratiklik salamas nedeniyle en
uygun analiz teknii olarak grlmektedir.
Makro yap ve mikro yap olmak zere iki ana blmden oluan Van
Dijkn eletirel sylem analiz modelinde makro yap da tematik analiz ve
ematik analiz olarak iki balk altnda incelenmektedir. Tematik analizde
balk ve haber girileri ile fotoraflar deerlendirilecek, ematik analizde ise;
ana olay ve sunu biimi, arka plan bilgileri, balama ilikin, aktrlere ve
kaynaklara ilikin bilgiler incelenecektir.
Haberler, hikyeler veya argmanlar gibi, mevcut bir hiyerarik sray

izlemektedir. Yetimi insan gc ile profesyonel rutinler olarak her gn
binlerce defa tekrar eden haber retimi, bir ema tarafndan organize
edilmektedir (van Dijk, 1988: 15). Bu emada balk, haber girii ile beraber
zetleme yapmaktadr. Balk ve haber girii btnyle metnin makro
yapsn ifade etmekte olan zetlemenin yannda, ayn zamanda metne giri
grevini de yerine getirmektedir. Nitekim ana olay, yerletirmeler, katlmlar
ve zaman, girite yer almakta ve zetleme ile giri birlikte emann daha st
seviyesini gstermektedir. Balklar incelenirken; birbiriyle ilikileri, balk
metin ilikisi, uzunluk ve ksal, haber girilerinde zel bir bilginin verilip
11
verilmedii,
bir
hiyerari
iinde
genelden
zele
gidilip
gidilmedii
incelenecektir.
Durum ve yorum blmlerinden oluan ematik analizin; durum

blmnde, balama ilikin bilgiler, arka plan bilgileri ve ana olay
incelenecektir. Ardalan bilgisi olaylarn sosyal ve politik ynn ifade etmekte
olup gerek olaylarn tarihini ve onlarn balamlarn da ierebilmektedir. Olay
ncesi gelimeler olay daha anlalr klabilme imkn salayabildiklerinden
nemli olabilmektedir.
Mikro yap analizinde haber metninin szdizimsel (sentaktik), retorik

ve szck seimleri incelemeleri gerekletirilecektir. Sentaktik analizde
cmlelerin, basit/karmak, uzun/ksa, aktif/pasif durumlar incelenecektir.
Dnya gr ile ilgili yaplanmann olutuu szck seimleri, analizin en
nemli blmlerinden birini oluturmaktadr. Ayn habere konu olmu kiinin
terrist veya zgrlk savas olarak adlandrlmas haber yapann ya da
gazetenin dnya grn yanstmaktadr. Retorik analizinde, rakamlar
kullanlarak haberin inandrclnn salanmaya allmas, ikna edici ve
inandrc olmas iin taraf ve tanklardan yaplan alntlar ve trnak iareti
kullanlarak yaplan alntlar ile haber yapann yorum yapmakszn haberi
yapmas incelenecektir. Son olarak verilerin genel bir deerlendirilmesi ile
aratrmaya son verilecektir.
almada amalanan haber metninin iinde sakl kalm gizli bilgileri
ortaya
karmaktr.
Gazetelerin
tarafll
veya
kamuoyunu
nasl
ynlendirdiklerini ortaya karmak ncelikli hedefimiz olmad iin gazeteler

birbirleri ile karlatrmal olarak ele alnmayacaktr. Srasyla The Guardian,
The Irish Times, The New York Times ve El Pais gazetelerinde konumuz ile
ilgili tespit edilen haber metinleri eletirel sylem analizine tabi tutulacaktr.
12
a. Veri Toplama ve Deerlendirme Teknii

basnda ele aln biiminin sylem analizi yaplrken kullanlan gazetelerin
matbu ekillerine ulalamamtr. Milli Ktphanede yabanc gazete
arivinin 2011 ylndan itibaren tutulmaya balanm olmasndan ve
niversite ktphanelerinde yabanc gazete arivinin bulunmamasndan
dolay konu ile ilgili gazete haberlerine ancak Bilkent niversitesi ktphanesi
veritabannda dijital ortamda ulalmtr.
Aratrma konusu iin tespit edilen gazetelerde 16 Mays 2005 ile 22
Ekim 2011 tarihleri arasnda yer alan gazete haberlerinin taramas yaplm
ve tespit edilen haber metinleri incelenmek zere alnmtr. Haber
metinlerinin toplanmasn mteakip her bir gazetede yer alan konu ile ilgili
haberlerin nicel verileri analiz edilmi ve elde edilen bilgiler yorumlanmtr.
Nicel veri analizinin tamamlanmasn mteakip gazeteler sra ile van
Dijkn eletirel sylem analizi yntemine gre gazete btnl ierisinde
incelenmi ve elde edilen veriler tezin sonu blmnde deerlendirilmitir.
13
KNC BLM
SYLEM KAVRAMI VE SYLEM ANALZ
1. SYLEM KAVRAMI
a. Sylem
Sylem analizi ile ilgili almalar Bat dnyasnda uzun sredir
devam etmesine ramen, bu alan Trkiyede henz yenidir. Kaynaklarn
byk bir ounun ngilizce bir ksmnn da Franszca olmas, bu alandaki
literatrn etkin ve detayl bir ekilde taranmasn gletirmektedir.
Trkiyede sylem analizi ad altnda yaymlanm mstakil bir kitaba
rastlanmamtr. Syleme dair en kapsaml kitapn, Paradigma yaynlarndan
km olan Edibe Szenin Sylem (1999) adl kitabdr. Szen bu
almasnda, sylemi ve sylemin toplumsal hayat ierisindekini yerini
irdelemi, sosyal bilimlerle sylemin ilikisini ortaya koymaya almtr.
Dier ulalan kaynaklar ise bu alanda yazlan makale, yksek lisans ve
doktora tezlerinden olumaktadr.
Gnmzde dilbilimcilerin, insanbilimcilerin, yazn kuramclarnn ve

toplumbilimcilerinin
sklkla
bavurduklar
bir
kavram
olan
sylemin
kkeninde, tartma, konuma ve kouturma anlamlarna gelen discursus

szc bulunmaktadr (Kocaman, 2009: 1). Etimolojik olarak Latince
discurrere (oraya buraya kouturma, gidi geliler) kelimesinden treyen
ve Ortaa Latincesinde discursus (hararetli tartma, karlkl iletiim,
grme) olarak kullanlan sylem terimi, mecazi anlamda da zne hakknda
uzun
uzadya
konuma,
bir
ey
hakknda
iletiim
anlamlarnda
kullanlmaktadr (Barthes ve Wodaktan akt. Szen, 1999: 19).
Trkede sylem kavramnn ve gnmzde kullandmz anlamda

sylem teriminin tarihesi ok daha yenidir. Bat dillerinde discourse (ng.),
discours (Fra.), Diskurs (Alm.) biiminde grlen szcn sylem
14
biimindeki Trkesi ilk kez Trke Szln geniletilmi 7. basksnda

(1983) gze arpar. Ancak bu szlkte ve bundan sonraki basmlarda
szcn anlam (a) syleyi (telafuz), syleni, (b) sz, laf, (c) sylev
biiminde aklanmtr. Kavram ilk kez dilbilim terimi olarak 1980lerin
banda Berke Vardar ve arkadalar tarafndan yaymlanan Dilbilim ve
Dilbilgisi Terimleri Szlnde, tmce snrlarn aan, tmcelerin birbirine
balanmas asndan ele alnan szce eklinde kullanlmtr. (Kocaman,
2009: 4)
Trk Dil Kurumu internet sitesinde sylem szcnn anlamna

ilikin aadaki bilgiler yer almaktadr (Trk Dil Kurumu [web], 2013):
Gncel Trke Szlk: 1. Syleyi, syleni, sesletim, telaffuz. 2.

Kalplam, klielemi sz, ifade. 3. Bir veya birok cmleden
oluan, ba ve sonu olan bildiri, tez.
Trkiye Trkesi Azlar Szl: ive
BSTS /Bilgisayar Terimleri Karlklar Klavuzu: ng. statement

BSTS/Dilbilim Terimleri Szl 1949: Osm. ifade. Bir ey bildirirken
konuann azndan kan szlerin btn.
BSTS/Medeni Hukuk Terimleri Szl 1966: Lafz.
Sylem terimi iin hem gnlk dilde hem de dilbilim aratrmalarnda

birok tanm retilmitir. eitlilie ramen kuramlarn birletii dnce, dilin
bir iletiim olgusu olduudur. Dili iletiim olgusu olarak grmek de dili
konuucu-dinleyici balamnda incelemek; yani dilin belli bir zaman-uzam
balamnda
iinde
retilmi
bir
szce
ya
da
metin
olarak
nasl
incelenebileceini aratrmak demektir (Ruhi,2009: 14)
Dilbiliminde dilin kullanm biimi olarak tanmlanan ve dilsel eylemde

bulunma biimi olan sylemi, yalnz bir konumacnn kulland dil ile
snrlandrmak eksik bir yaklam olacaktr. Sylem ayn zamanda iki kii
arasnda devam eden karlkl iletiimi, dilbilimsel kurallar ve gelenekleri de
15
kapsayan toplumsal bir duruma karlk gelmektedir (Hartleyden akt. Devran,

2010: 25). Sylem bu ynyle eylemlerin, inan ve anlaylarn erevesini
oluturan kltrn de bir blmdr. nk iletiimi ve sylemi anlaml klan
toplumsal balam kltr tarafndan ekillendirilmektedir. Bilgi ya da anlam
diye adlandrlan eyler dilsel topluluklarn dil belleinde yaayan deerlerin
yani kltrel birikimlerinin iinde olumaktadr. Bylece bireylerin dil
kullanmlar incelenirken aslnda kltrel etkileim de incelemeye tabi
tutulmaktadr. Bu sebeple toplumsal ve kltrel balamndan soyutlanm bir
sylem incelemesi pek mmkn grnmemektedir. letiimin ve zelde de
sylemin btnselliinin anlalabilmesi iin, toplumsal ve kltrel zelliklerin
dikkate alnmas gerekmektedir (Kocaman ve Ruhiden akt. Sezer, 2011,10).
Sylem belirli kurallar, terminoloji ve konumalardan oluan sistematik

dilsel dzenleri betimlemek zerine kullanlan bir kavram olarak kategorize
edilir (Tonkiss, 2006). Sylem bir iletinin tm boyutlarn, sadece iletinin
ieriini deil, onu dile getireni (kim sylyor), otoritesini (neye dayanarak),
dinleyiciyi (kime sylyor?) ve amacn (syleyenler syledikleri ile neyi
baarmak istiyor) kapsar. Sylem belirli bir zaman dilimi iinde belli insan
gruplar arasnda olan ve dier insan gruplar ile ilikili olarak gelitirilen
fikirleri, ifadeleri ve bilgileri ierir. ktidarn uygulanmas byle bir bilginin
kullanmna yneliktir. Sylem, konuma ve sohbet de dhil olmak zere tm
iletiim biimlerini kuatr. Bununla birlikte sohbet ve konuma mnhasr sze
dklen nermelerle snrl deildir, gnlk uygulamalar iinde sosyal
dnyay grme, snflandrma ve ona tepki verme yollarn da ierir (Eki ve
elik, 2008).
Sylemin, toplumsal pratiklerde kendini gstermesi kabaca ekilde

olmaktadr. Bunlardan birincisi, bir pratikteki toplumsal etkinliktir. Burada
sylem, bir iin paras olarak (bir maazada tezghtarlk yapmak ya da lke
ynetiminde grev almak gibi), dili zgn bir ekilde kullanma eklinde
kendini gstermektedir. kincisi, sylemin toplumsal temsillerde kendini
gstermesidir. Toplumsal aktrler kendi pratiklerinin temsilleri olduklar kadar,
dier pratiklerin temsillerinin de rndrler. Toplumsal aktrler dier
16
pratikleri yeniden balamlatrrlar; yani bunlar kendi pratiklerine dhil

ederler. Sylemin
kendini gsterdii bir dier form ise, kimliklerin
oluturulmasndaki var olma biimidir (Fairclough, 2003: 174).
Toplumsal bir pratik olarak sylem, eitli trdeki eylem ya da pratikleri

icra edici bir zellie de sahiptir. Bu ynyle sylem, sulamalar, davetler,
tarafszln sergilenmesi gibi insanlarn ilikilerini yaarken ve heterojen
kltrel alanlara katlrken uyguladklar eylem ya da pratiklerin belirleyicisi
olarak karmza kmaktadr. nsanlar gnlk hayattaki birok konuya ilikin
deerlendirmelerini (tutum, inan, fikir ve konumlanmalarn), sylem
pratiklerinin paralar olarak retmektedirler. Sylemin eylem-ynelimli
olmasna iaret eden bu zellik, insanlarn hayata ilikin tanmlamalarn
anlamlandrmada olduka kilit bir rol oynamaktadr (Potter, 2004: 71-72).
Batl bir felsefenin rn olarak sylem, basit olarak kullanlan dil ve

dil pratiidir. Dil kullanm, sadece dilbilimin geleneksel eleri (cmle,
paragraf, metin vb.) ile snrl deildir. Sosyal, siyasi, kltrel, ekonomik
alanlar gibi sosyal hayatn dier ynleriyle de ilikili olan sylem; ideoloji,
bilgi, diyalog, anlatm, beyan tarz, mzakere, g ve gcn mbadelesiyle
eyleme dnen dil pratiklerine ilikin srelerdir. Bir sre olarak sylem,
anlatm ve konuma eylemlerinin isel kurallaryla dzenlenir. (Szen, 1999:
20)
b. Sylem Balam ilikisi
Sylem bir duruma aittir ve durum iinde konumlandrlr. Metinler ve
konumalar, birbiri ardna gelen bir etkileim ve balam ile i iedir. Buradaki
ardk balamsallk, mekanik bir ekilde gereklemez. Dolaysyla bir
konumann bir okulda ya da bir doktor muayenehanesinde gerekleiyor
olmas, srf bu meknsal durumdan (okulda ya da muayenehanede
gereklemi olmasndan) dolay o konumann illaki de pedagojik veya tbbi
olmas gerektii anlamna gelmez (Potterdan akt. Sezer, 2011). nemli olan
konumann seyri, yani balamdr ve analiz aamasnda da bu durumsal
balla dikkat edilmelidir (Acar, 2007: 6).
17
Searle, Grice, Sadock ve dier dil felsefecileri cmlenin salt yapsal bir
birim olmadn bir eylem olduunun altn izer. Kelimeler, hitap edildii
toplulua, kullanldklar balama,
dinleyen
ve
syleyenin ama ve
beklentilerine, varsaymlarna gre farkl anlamlar alabilir. Buraya gel

Cmlesi kullanld balama ve syleyen ile dinleyenin ilikilerine gre
buyruk, tehdit ar, dilek vb. anlamlar tayor olabilir ( Kocaman, 2009: 3).
Bilisel bir kavrama (zihinsel bir modele) karlk gelen balam,

konuucu ve dinleyicinin katlanlar olarak iinde yer ald bir iletiimsel
olay temsil etmektedir. Bylece balam, devamllk arz eden sylemin
yorumlanmas ile ilgili btn bilgiyi analizcisine sunmaktadr. Balamlar, daha
nce sylenmi olan szleri otomatik olarak mevcut balamn bir paras
haline getirerek, sylenmekte olan her szckle birlikte srekli olarak
deiirler. Konumaclar ile dinleyiciler arasndaki toplumsal ilikilerdeki ve
zaman, mekn gibi iletiime dair unsurlardaki deiimler srekli gncellenen
balamlar dourmaktadr. te balamn dinamik karakterine vurgu yapan bu
zellik sayesinde, konumaclar sylediklerini srekli olarak dinleyicilerin
zaten bildiklerine inandklar eye uyarlayabilmekte ve kendi sylem
anlamlarn ina edebilmektedirler (Dijkten akt. Sezer; 2011).
Metinlerarasl balam kavram erevesinde inceleyen Ruhi,

Beaugrande ve Dresslern iki tr balamdan sz ettiini bildirir. Birincisi
metnin kendi iinde oluturduu kavramsal balam; dieri ise metnin
retildii durum balam ile kurduu bantlardr. Bu sebepten dolay
metinleraraslk metnin kendi iinde bulundurduu zellik olmayp, baka
metinlerle kurduu anlam bantlar ile ortaya kan bir zelliktir. Dolays ile
herhangi bir metin, kendi iinde btn olabilir ancak tek bana bir sylem
oluturamaz. ( Ruhi, 2009: 17)
Erving Goffman toplumsal dzenin, en iyi kiiler aras etkileim

balamnda gzlemlenebileceini ne srm ve bu etkileim dzenini
18
bireylerin dil kullanmlarnda izledikleri tresel snrlamalarda aramtr.

Etkileimsel toplumdilbilimi olarak adlandrlan bu yaklamda, bireyin
toplumsal bir yap olduu grnden yola klarak etkileimin dil ve dil d
anlatm eleri ile nasl dizgeletiine baklmtr. Goffmann gelitirdii
sylem kuram, toplum dili ile bireyin dili arasndaki balantlar belirli zamanuzam ereveleri ierisinde oluan, kendi iinde balang ile biti zellikleri
ieren karlamlarn (bir alveri ortam, herhangi bir toplant) dizgesel ve
tresel niteliklerini saptamaya alr. Karlamalar birey iin tehdit edici bir
nitelik tadndan; etkileimde birey bunu en aza indirgemek iin, bir
yandan kendi imgesini bir yandan da bakalarnn imgesini korur.
Karlamada, davranlarn sadece o karlamann gerekletii zaman ve
uzama gre deil, daha sonraki olas karlamalar da gz nne alarak
biimlendirir. Gaffmana gre sylem konuucu/yazar ile okuyucu/dinleyici
arasnda gerekleir. Bundan dolay, sylem ayr ayr metinlerden olumu
bir btn olmaktan kmakta ve konuucu ile dinleyicinin birbirini etkileyen
metin retim ereveleri iinde oluan bir eylem biimini almaktadr.( Ruhi,
2009: 18-22)
Dil
yaplarnn
temelinde
bulunan
ortak
varsaymlar
ve
deerlendirmeleri aklayan kltrel bilgiye Hymes iletiim yetisi demektedir.

Bu yeti sayesinde birey belli durumlarda kimin konuup konumayacan, ne
zaman konuulacan, ne zaman susulacan, kimin kiminle konuacan,
deiik
konum
ve
rollerdeki
insanlarla
nasl
konuulacan,
eitli
balamlarda uygun den dil d davranlarn neler olduunu, konuma

srasnn nasl dzenlendiini, bilginin kaynan sormay ve almay, riza
etmeyi, neride bulunmay, yardm reddetmeyi, buyruk vermeyi bilir (Zeyrek,
2003: 35).
Her eyi syleme hakk yoktur, her eyden her koulda sz edilmez
nihayet her kes her eyi konuamaz. Nesnenin tabuluu, kouldaki ayinsellik,
konuan nesnenin ayrcalkllk veya salt ona zg bir hakk sz konusudur
(Foucault 1983den akt . Smart, 1985: 23). Her bireyin her ortamda sz
syleyemeyeceini ve sylemler zerinde etkili olamayacan syleyen
19
Devran, sylemin ifade edildii balamn nemine dikkat eker. Ynetim

kurulu toplantsnda sekreterin grevi not tutmak olup sylemlere mdahele
edemez.
TBMMdeki sylemler zerinde etkili olabilmek iin milletvekili,
mahkemedeki sylem zerinde etkili olabilmek iin hakim olmak gerekir.

Konuma veya metnin kontrolnde; gl olan grubun yeleri olas sylem
trleri veya konuma eylemleri zerinde etkili olabilmektedir. retmen veya
hakim muhatabndan uzun uzadya aklama yapmas yerine kesin ve ksa
cevaplar isteyebilir. Benzer ekilde polis memuru, zanlya bararak
konumasn veya suunu itiraf etmesini isteyebilir. Daha az gce sahip olan
kii veya gruplar; balam, konuma ve konular zerinde etkili olamamakta ve
gl gruplar glerini kullanarak sylemleri kontrol etmekte, sylemin
konusunu deitirmektedirler (Devran, 2010: 28).
c. Sylem Anlam likisi
Sylemin meydana geldii balam iinde oluan anlam olgusu

nemsenmesi gereken bir alan olarak karmza kmaktadr. Tmce tesi dil
almalar ile ilgilenen aratrmaclar bir kavramn anlamndan ok sylem
iindeki anlamn n plana karmaktadrlar. nsanlarn dile getirdikleri deil,
sze dkemedikleri anlamlar iletmek konusunda gsterdikleri beceri
nemsenmeye deer durmaktadr. (Doan, 2009: 83)
Sylemlerin fonksiyonlarn bilgi, g, iktidar, hakimiyet, otorite ve

kontrol olarak sralayan Szen; btn bu fonksiyonlarn dilde varlk
kazanacan belirtir. Bilginin, ideolojinin ve gcn dildeki kullanm birer dil
eylemi olup bunlarn fonksiyonellii ancak bir sylem ierisinde anlaml hale
gelir. Gndelik konumalarmzda anlamsz grnen ifadeler dahi, bir
sylemde anlam ifade eden ve fonksiyonu olan elerdir. Bildiini
sylememe, bilmedii konularda geitirici ifadelerde bulunma eylemleri, tek
bana bir anlam ifade etmese de sylem iinde kesinlikle bir anlama sahiptir
(Szen, 1999: 13).
20
Sessizlik veya skut da birer sylemdir. Kltrel ve siyasi olarak bask

altnda bulunan topluluklarda olduu gibi, bask devam ettike sessizlik
devam eder, ancak bu onlarn varlklarnn olmad anlamna gelmez.
Sessizlik sylemi kaydederken, diyalog sessizlii bozan bir sre olup
sylemi ortaya aa kartr. Bir sylemin kurulmas iin diyalog art olup
diyalog yazar-okuyucu, konuan-dinleyen arasnda anlamn retilmesine izin
veren bir sretir. Ancak diyalog ile ortaya kan anlam, sylem iin gerekli
olmakla beraber, yeterli deildir. Diyalog ile beliren sylemlerle ortaya kan
bilgiler; gemie ait bilgiler, mevcut bilgiler, saduyu ve tecrbe ile srekli
mbadele halindedir. (Szen, 1999: 14)
Van Dijk, Temmuz 2000de yazd makalede sylemin, anlamlar

vurgulamak ya da vurgulamamakta pek ok ynteme sahip olduunu
belirtmitir. Szcklerin, tmcelerin ve btn olarak sylemlerin anlamlar
olaanst karmak olduundan, en ilgili olan ynlerinin seilmesi gerekir.
Sylemin anlam sylemde yer alan szcklerin ve tmcelerin anlamlar ile
snrl deildir. Sylemin konular ya da temalar gibi kresel anlamlar da
bulunmaktadr. Byle konular sylemin ana fikri ya da sylemin en nemli
bilgisini temsil etmekte olup, sylemin ne ile ilgili olduunu anlatrlar. Sylem
anlamnn tipik zelliklerinden biri tutarllktr. Bir sylemin tmcelerinin
anlamlar (nermeleri) bir ekilde birbirleriyle ilikili olmak zorundadr
(Dijkden ev. Ate, 2000: 58-62).
Daha nce de belirtildii gibi, konuucu/yazar, dinleyici/okuyucu ve

ileti lsnden oluan bildiriim iinde oluan ve sylemde sakl olan
anlamn kefedilebilmesi, sylemde insanlarn dile getirdiklerinden ok,
syle(ye)medikleri eylerin incelenmesi ile mmkndr. Bylesi bir inceleme
iinse her eyden nce, insan dilini mors alfabesi basitliine indirgeyerek salt
bir dzenek olarak gren ve bildiriim srecinde dinleyicinin roln
neredeyse sfrlayan (dinleyiciyi dekoder gibi gren) dzeneki bak
asndan kurtulmak gerekmektedir. nk diyalogu tamamen konuucunun
inisiyatifine brakan ve dinleyiciyi edilgen bir konuma iten bylesi bir duraan
dil anlay ile sylemde sakl asl anlamn kefi mmkn deildir. Nitekim
21
bildiriim srecinde konuucunun syledii eylerin dinleyici tarafndan

anlalmasnda kritik neme sahip olan balamn (dilbilgisi haricinde kalan
bilgilerin) oluumu, konuucu-dinleyici diyalektii ile mmkn olabilmektedir.
Dolaysyla anlamn kefedilmesinde ve yeniden kurgulanmasnda, dilin
devingen/aktif yapsn n plana karc ve dinleyici de iin iine katan
karmsal bir dil anlay ile hareket etmek mecburi bir hal almaktadr.
karmsal
dil anlayna gre, insanlar syleyecekleri eyleri diyalogun
amac ve yn dorultusunda, gereken yer ve zamanda ve gerektii kadar

sylerler (Doandan akt. Sezer, 2011: 16).
2. SYLEM KAVRAMINA LKN TEORK EREVE
a. Yapsalclk ve Sylem
Klasik dnem sosyologlarnn dnceleriyle gelien yapsalclk

yaklamdaki esas nokta, zne olarak bireyin dlanmasdr. Bu anlaya
gre, toplum bir yapdr ve bireyler de bu yap ierisindeki etkisiz znelerdir
(Esgin, 2005: 53). Toplumun yalnzca tek tek bireylerin eylem ve
karlarndan daha fazla bir ey olduunu belirten Durkheima gre toplumun
yaam vardr. Toplum iinde bulunan bireyler kendi toplumsal kalplarn
izlemektedirler.
Toplumsal olgular, bireyler zerinde zorlayc gce sahip
olmakta olmasna ramen kiiler kendi iradeleri ile hareket ettiklerini

dndkleri iin bu durumu zorlayc olarak grmezler (Giddens, 2012: 47).
lk dnem sosyoloji teorilerinin yap merkezli bak as (Sezer, 2011:

18) 1960larda dil bilim alanndaki gelimelerin etkisiyle toplum bilimlerinde
etkili olmutur. Bu akmn oluumunda svireli dil bilimci Saussuren (18571913) dil bilim alannda yapt incelemeler etkili olmu olup; antropolojide
Levi-strauss ve psikanaliz alannda Lacan en nemli nclerindendir. 1950li
yllarda balayan 1960lar sonu ve 1970lerde sosyal bilimlerin hemen her
alannda yansmasn bulan yapsalclk, sosyoloji, sosyal antropoloji, dilbilim,
edebiyat, psikanaliz vb. birok disiplinde temsilcileri olan zgn bir kuramsal
22
perspektiftir. Yapsalcln sosyoloji zerindeki etkisi, etnoloji ve antropoloji

alanndaki almalar ve kltrel fenomenlerin gstergebilimsel analizi ile
Lev-Strauss, fikir tarihi zerine almalar ile Foucault, psikoloji alannda
psiik nesnelerinde fiziksel nesneler gibi btnsel bir yap arz ettiini ve bu
yapnn kendini meydana getiren paralardan farkl bir bamszl olduunu
iddias ile Koffka ve Khler, psikanaliz ile ilgili almalar ile Lacan ve yapsal
Marksizmi ile Althusser ilk akla gelen yapsalc isimlerdir ( Koyuncu, 2011:
254).
Yapsalcln yaklamna gre yapnn eleri hem birbirlerine hem

de yapnn kendisine ayrlmaz bir biimde baldrlar. Bu ban temel zellii,
yapnn elerinin kendi aralarnda bir fark ilikisi iinde olmasdr.
Gerekliin yapsn kavramaya alrken ilkece dili kendisine rnek alan
yapsalclk, dilde bulgulad yaplar, bata toplumsal olaylar olmak zere
insann iin iinde olduu btn alanlara uygulama dncesi stne
kurulmutur. Yapsalc yaklam ele ald konuyu nce temel ald belli bir
yap iine yerletirip sonra da bu yapy daha geni kapsaml yaplara
tayarak konuyu akla kavuturmay amalar (Uladan akt. nce, 2006:
87).
Yapsalc dilbilimde temellenen btn kuramlarda, toplumsal dnya bir

simgeler evreni olarak kavramsallatrlr. Buna gre, toplumsal gereklik dil
ile kurulur ve insanlar, dorudan nesneler ile deil, gstergeler ile ilikiye
geer. Gstergelerin birbirleriyle kurduklar eitli ilikilerin incelenmesi de
toplumsal analizin esasn oluturmaktadr. Yapsalc kuramlara gre, insan
etkinlii, eylemi ve toplumsal eylemin zneler aras anlamlarn anlamaktan
ziyade; toplumsal grnmlerin gerisindeki yapsal formlar ortaya karmak
nemlidir. Yapsalclk, ayrcalkl insan znenin yerine merkeziletirilmi bir
zne anlayn getirmi olup bireyler, sylemler ve sylemler arasndaki
ilikilerin rn olarak ve paralanm kimlikler olarak kavramsallatrlr
(Sezal, 2010: 38-40).
23
Yapsalclk, semiyoloji ve dilbilim arasnda ileyen entelektel bir

gelenek olup anlam reten insan zerine (Kocamandan akt. Szen, 1999:
44) vurgu yaparak, dilbilim sahasnda da bir gsteren - gsterilen sistemi
olduunu kabul eder. Dil sembolik dzeni yaratan bir iletiim arac olarak
grlr. Yapsalclk, kategorilemeye, ikili kartla (doa-kltr, hampimi, medeni-yaban gibi) dayal anlam yaplanmalarna ve konumaya
nem verir. kili kartlk ilkesi tekinin varln gerekli grmekte olup,
Barthes bu durumu gstergenin doasna balar. Gsterge z gerei,
dolaan bir gereklik olduu lde, dolaysz bir biimde tekini ierir.
(Egeden akt. Szen, 1999: 44). Yapsalclk, dnyann kendisinin ne
olduunu deil, anlamlandran insann onu nasl nasl anlamlandrdklar
kefetmeye alr. Bundan dolay, herhangi bir son ya da mutlak hakikat
fikrini kabul etmez. Yapsalc anlaya gre dilin ardnda her zaman bir yap
bulunmakta olup sylem de daima bir yapdan yola kp yap araclyla bir
kme kurmaya alr.(Szen, 1999: 44-45)
Sylemi, yapsalc anlay erevesinde yap ile aklayan dilbilim ve

antropolojiye gre; sylemlerin arkasnda her zaman bir yap bulunmaktadr.
De Saussurec dil sistemini kabul eden gnmz sylem teorileri, btn
sylemlerin ardnda tek ve genel bir sistem olduu fikrini reddeder. Bireysel
maksatlarla yorumlanan anlamlara veya retilen anlamlara iaret etmeyen
sylemler yapsalc anlamda, bireylerin varolan bilgi sistemlerini paylatn
ifade eder. Mbadele edilen anlamlar, katlmc bireylerin bir zellii olmaktan
ya da onlarn niyetini yanstmaktan ziyade, katlmclarn bal bulunduklar
bilgi sisteminin zellii olmak durumundadr. Yapsalc gr bir metnin
sylemi iin anlat terimini kullanmakta olup Anlatda eylemi kararlatran
kii deil, sylemdir (Barthesden akt. Szen, 1999: 48). Yapsalclk her bir
anlatnn hikaye ve sylem olmak zere iki paras olduunu ne srer.
Hikaye anlatnn bileenlerinin ne olduu, sylem ise bileenlerin nasl
olutuu sorusunu yantlar. Sylem anlat metni, eylemler, karakterler,
olaylar ve ortamlardan; hikaye ise olay ve varolanalardan oluur. Hikaye
kapsam, sylem ise aklamay ifade eder. (Szen, 1999: 47-49)
24
(1) Ferdinand de Saussuren Yapsalc Dilbilim Teorisi
Ferdinand de Saussuren Genel Dilbilim Derslerinde dile getirdii

dnceler, yalnzca ada dilbilim kuramn deil, gstergebilim ve
yapsalclk akmlarn da derinden etkilemitir. Bata dilbilimde filizlenip daha
sonra tm insan bilimlerini etkisi altna alan yapsalcln kaynanda
Saussuren kuram yer alr. Saussuren yapsal dilbilim alanna katklar
yapsalc kurama ve yapsalc uygulamaya da k tutmutur. ada dilbilim
alannda getirdii kavramlar yapsal almalarn yntemsel k noktalarn
oluturur (Tfeki, 2003: 50).
Yapsalc de Saussure dili bir iletiim formu olarak grr. Saussurec

dilbilimsel
anlay
Kategoriler,
dnyamzn
farkllklarn
ihtiva
eder
ifadesinin altn izer. Btn diller farkldr ve onlarn kelime hazineleri

dnyay farkl kategorilere bler. eklindeki teziyle De Saussure yapsalc dil
bilimin ncln stlenir. Dil sistemindeki btn ilikilerin gsteren ve
gsterilenlere bal olduunu gstermeye alan De Saussure Dilin dil
olarak ne olduu? sorusunu ortaya attktan sonra dili bir nesne olarak
tanmlar. Dili bir nesne olarak tanmladktan sonra de Saussure, dilin kendine
zg gstergeler sistemi eklinde bir takm yapc elerden olutuunu
syler. De Saussure dilin konuma ynlar ve yazl ifadelere biim veren
ses ve anlamlarla homojen bir sistem olduunu belirtir. Dil sistemi btn
ilikileri hazrlayan gsteren ve gsterilenlerden olumakta olup gstereni
konuma sesleri, gsterileni ise kavramlar temsil etmektedir. Gsteren ve
gsterilen terimleri hem kendi aralarnda hem de btnle kurduklar kartl
belirtmede yararl bir kullanma sahiptir.(Szen, 1999: 45-47)
Yazl metinler zerinde alan Saussure, dz bir kt zerine

yazlan harflerin, szcklerin ve cmlelerin nasl bir anlam ina ettiklerini
anlamaya almtr (Devran, 2010: 30). Dili, bir gstergeler sistemi olarak
ele alan Saussuren zmleme modelinde, dil, ezamanl ve duraan bir
yap olarak kabul edilir ve temel zmleme birimi olarak da gsterge (sign)
25
kavram kullanlr. Buna gre dilin temel ilevi, bu gstergeler araclyla

anlamlandrma (signification), baka bir deyile bildiriimde bulunma ya da
dnceleri iletmedir (Sancardan akt. Sezer, 2011: 21).
De Saussurea gre dil nesneler ile keyfi (arbitrary) ba olan bir

gstergeler sistemidir (Szen, 1999: 46). Saussurea gre her bir gsterge,
bir gsteren ve bir de gsterilenden olumaktadr. Gsteren, gstergenin
fiziksel boyutu ile ilgili bir kavram olup szc oluturan harfleri
kastetmektedir. Gsterilen ise gstergenin kafamzda artrd zihinsel
anlamdr. Kitap gstergesinin gstereni k-i-t-a-p harfleri iken gsterileni kitap
eklindeki objedir. Saussuren gsterge sisteminde gsteren ile gsterilen
arasndaki iliki nedensiz, yani keyfidir. Dolaysyla bir gstergenin anlam
sosyal geleneklere ve kltre dayanmaktadr. Bireyler belli sesleri belli
anlamlar ile ilintilendirir. Kedi gstergesinin kedi objesi ile btnletitilmesi
gibi. Saussurea gre her bir gsterge kendi anlamn ve kendi zgn
deerini dier gstergelerle olan ilikisinden ve dier gstergelerden farkl
olmasyla kazanr. Kedi gstergesi, kpek veya ku gstergesinden farkl
olduu ve dier gstergelerin kastettii anlam kastetmediinden dolay kedi
objesini iaret etmektedir (Devran, 2010: 30-31).
Bir gsterilenin, her dilde farkl gstereni vardr. Bu durum bizi

gstergenin ilk zelligi olan "gstergenin nedensizligi" ilkesine gtrr.
Portakal kavram ile portakal imgesi arasnda nedensel ya da doal hibir
ba yoktur, ayn ii baka bir gsteren de yapabilir. rnein Trkede
portakaln yaptg ii ngilizcede orange imgesi yapmaktadr. Ancak,
gsterenler keyfi seilemeyecei gibi, deiiklik yapmak da bireyin elinde
deildir. Gsterenlerin anlam, renmeye ve toplumsal uzlamaya dayaldr.
Gsterenle gsterilen arasndaki bant nedensiz olduundan, belli bir
gsterene u ya da bu gsterilenin balanmas iin zorunlu hibir neden
yoktur. Bundan dolay belli bir gsterenin gsterileni saylmak iin, kavramn
tamas gereken hibir belirleyici zellik yoktur. Bunun anlam evrensel
gsterenlerin olamayacadr. Herhangi bir zihinsel kavramn kltrden
kltre deiiklik gsteren armlar vardr. Gsteren ve gsterilen
26
arasndaki iliki sonucu oluan anlamlandrma kltre zgdr (nce, 2006:

87).
Dier gstergelerden farkllk gstererek anlam kazanan gstergeler,

iinde bulunduklar balama gre deiebilirler (Jorgens ve Philipsden akt.
Devran, 2010: 31). Dolaysyla gstergelerin anlamlar dier gstergelerle
ilintili olarak srekli deiebilir (Seiterden akt. Devran, 2010:
32).
Gstergelerin dier gstergeler ile girdii bu ilikiyi sosyal kurum olarak

gren Saussure, bu yzden zaman ierisinde deiebileceini ifade
etmektedir. Bundan u sonu karlabilir: Gsteren ile gsterilen arasndaki
ilikide olduu gibi, dil ile gereklik arasndaki iliki de (keyfi) nedensizdir .
Dnya kendi bana kendi anlamyla tarif edilebilecek bir szck dayatamaz.
gstergesi
Kpek
gstergenin
fiziksel
gstereni
bir
farkl
olgunun
dillerde
sonucunda
farkllk
arz
olumam
etmektedir.
olup;
Ayrca
gstergenin ierii de farkl balamlarda deiebilmektedir. Bir kiiye Sen bir

kpeksin. Denildiinde kpek gstergesi farkl bir anlam kazanr (Jorgens ve
Philipsden akt. Devran, 2010: 31-32).
Dil gstergesinin, nedensizlik zellii dndaki bir baka zellii de

izgisel oluudur. Buna gre gstergeler, ancak zaman iinde izgisel bir
dizilile var olabilirler. Bylesi bir izgisel dizili iinde bir nceki gsterge
sonrakini gerektirir; sonraki ise nceki tarafndan zaten arlmaktadr. Bu
durum, cmlenin diziliinde, gstergeler arasnda sistematik bir ilikinin
olduu
sonucunu
dourmaktadr.
Saussuren
dilsel
deer
olarak
adlandrd bu iliki erevesinde, bir gsterenin deerini komu gsterenler

belirlemektedir (Sancar, 2008: 90).
Bu noktadan sonra anlam, gstergelerin belli geleneklere gre

diziliinden ve bu gstergeler arasndaki ilikilerden kaynaklanmaktadr
denilebilir. Dolaysyla gstergelerin dizili biimi (syntam) ve gstergelerin
seimi (paradigm) ok nem arz etmektedir. Her bir gsterge kendisi gibi
ayn kategoride olan (paradigm) gstergeler arasndan seilmekte ve belli bir
27
sraya gre (syntagm) birbirine birletirilmektedir. Gsterge ierisinde yer

alan gsterenler arasndaki iliki ya ardk (sral) ya da uzaysal olabilir. Bir
film veya televizyonda gsterenler arasndaki iliki ardk iken bir poster
ierisindeki gsterenler arasndaki iliki uzaysaldr (Devran,2010: 32).
Saussure gsteren-gsterilen ayrmna benzer bir ayrm, dilin iki

deiik dzeyi olarak tanmlad dil (langue) ve sz ( parole) arasnda
yapmtr. Langue (dil) dilin yaps (gramer kurallar), birbirine anlam
kazandran gstergelerin a olup sabit ve deimezdir. Parole (sz) ise farkl
bireyler tarafndan belli durumlarda dilin kullan eklini ifade eder. Parole
(sz) daima langueye (dile) dayanlarak retilir (Devran, 2010: 32-33).
Gstergelerin
belli
bir
toplumsal-kltrel
balamda
anlam
kazandklarn ileri sren Saussure, bir dildeki szcklerin ses-anlam

balantlarnn o dili konuan bireyler tarafndan paylaldn syler. Bir
kltrn/toplumun yeleri, bireysel farkllklara ramen, o dildeki belli cmle
oluturma kurallar ve anlam ilikileri sistemine gre dili konuurlar. rnein,
Trke konuan bireylerin heybe szcnden ne anladklar bu szcn
ayn anlam alan iindeki dier szckler (anta, bavul, vb.) ile paylat ya
da farkllk gsterdii kavramsal zellikleri betimlenerek zmlenebilir. Bu
yzden, Saussure dil betimlemesinde bireylerin belirli bir zaman-uzam
balamndaki dil kullanmlarnn (sz/parole) deil, szcklerin birbirlerine
gre kurduklar anlam rnts ile szcklerin anlaml dizili kukrallarnn
(dil/langue) ortaya karlmas gerektiini dnmektedir. Bireyin anlatm
zellikleri, dilsel topluluu oluturan yelerin etkileim iinde izledikleri
normlarn, kltrel birikimlerin erevesinde incelenir. Bu bak asnda dil
gstergesinin deeri belli bir kltrel ortamn rn olarak sabittir (Ruhi,
2003: 13).
zerinde toplumsal uzlamaya varlm bir btnlk olarak dil, sesler

ve dnceler arasndaki sistematik ve edilgen bir ilikiye karlk
gelmektedir. Bu ynyle dil, anlatm aralar btndr ve btn bireylerde
28
ortak bir kod olarak ekillenir. Sz ise tpk bir mzik notasnn bir mzisyen
tarafndan alnmas gibi, bu ortak kodun (dilin), bireysel kullanm biimidir.
Bu noktada, dil ile sz arasnda bir kar konumlanlmlktan bahsedilebilir:
Dil iinde gerek anlamlar gizleyen bir yap iken; sz, bireysel bir seme ve
gerekletirmedir (Esginden akt. Sezer, 2010: 26). Dil ile sz bu kar
konumlanlk ierisinde aslnda btnsel bir sistem oluturmaktadrlar.
Saussure bu durumu u ekilde rneklendirmektedir: Dil, bir kda
benzetilebilir. Dnce kdn n yz, ses ise arka yzdr. Kdn n
yzn kestiniz mi, ister istemez arka yzn de kesmi olursunuz. Dilde de
durum ayn: Ne ses dnceden ayrlabilir, ne de dnce sesten
(Esginden akt. Sezer, 2010: 26).
Gnmzde sylem teorileri, genel olarak Saussurec dil sistemini

kabul etmekle birlikte, btn sylemlerin ardnda tek ve genel bir sistem
olduu iddiasn reddederler (Mcdonell den akt. Szen, 1999: 48).Yapsalc
anlaya yneltilen eletirilerin tetikledii dnmler, Saussure zelindeki
kat yapsalc modelin zaman iinde yerini daha farkl modellere brakmas
sonucunu
dourmutur.
anlamlarndan
derindeki
Bu
dnm
anlamlarna,
srecinde,
yapsal
dilin
zelliklerden
yzeysel
balamsal
belirlenme sorununa, dilin iletme zelliinden anlamn retimine ve yorum

sorununa, anlamn sabitlenmesinden anlamn deiiminin olanaklarna
doru bir gei yaanmtr. Benzer ekilde dilin temel zmleme birimi
olan gsterge de, nceleri szceleme, zamanla da sylem ve metin
kavramlarna doru bir deiime uramtr. Btn bu deiim ve dnm
sreci, gsterge sistemleriyle ilgilenen gstergebilimin yan sra, szcelemle
ilgilenen sylem zmlemesinin ve metinlerin kendi aralarnda kurduu
anlam ilikilerinin zmlenmesini amalayan metin zmlemesi ve
yorumsama (hermeneutic) ynteminin de yolunu amtr (Sancardan akt.
Sezer, 2010: 27).
29
(2) Claude Levi-Straussun Antropolojik almalar
Yapsalc dilbilimin nemli isimlerinden bir dieri de, de Saussurec

dilbilim anlayn model olarak alm ve bu anlay antropoloji alannda
uygulam olan
Yapsalcln
Claude Levi-Straussdur (Szen, 1999:43). Levi-Strauss,

bir
felsefe
olmadn
bir
bilimsel
yntem
olduunu
savunmutur (Tfeki, 2003: 51). Levi-Strauss yapsalcl deimez olann

ya da yzeysel farkllklar arasndaki deimez elerin aratrlmas olarak
tanmlar. Ona gre yapsalclk, yeni bir ey olmad gibi, dilbilim, antropoloji
gibi alanlarda, doal bilimlerin her zaman yapa geldiinin belirsiz ve soluk
taklidinden baka bir ey deildir. Bilimin, ona gre, sadece iki ilem oyu
vardr: ya indirgemecidir ya da yapsalcdr( Levi-Straussdan akt. Koyuncu,
2011: 254).
Levi - Strauss ve Roland Barthes'in almalar ile yapsalclk kltrel

bir boyut kazanmtr. Strauss ve Bartes dil ve ideoloji arasnda dorudan
birbirini yanstmayan, dolayl bir iliki bulunduunu belirtmitir. Kltrel
olgularn simgesel sistemler olarak okunabileceini ifade eden Strauss,
Saussure'n gsterge kavramn antropolojinin inceleme nesneleri olan
evlenme yasalar, akrabalk sistemleri, dinsel trenler, sanat ve din gibi
simgesel sistemlere uygulayarak bu simgesel sistemlerin anlamn "derinde
yatan" dilsel yaplarn yasalarnn belirlediini ifade etmitir. Strauss bir
kltrel pratiin ierii zerine deil bu pratiklerin biimleri ve yaplar zerine
younlar. "Kltr" farkl toplumlarn varolu koullarnn dnda dil ve
dnce
iindeki
kategoriler
olarak
kavramlatrmtr.
Strauss
bu
kavramsallatrmay yapar iken doa ve insan arasndaki ilikilere ncelik

verir. Totemizm ve mitler zerinde nemli incelemeler yapm olan LeviStrauss, mitlerin ve genel olarak kltrel olgularn toplumun kendini simgesel
dzeyde anlatma tarz olduu ve bu anlatmn bilindnn genel yasalarna
gre gerekletiini ifade etmitir. Levi-Strauss'un zmleme nesnesi
konumaclarn tikel szleri deil, bu szlere temel oluturan ve bunlarn
deiik dnm dizgeleri olarak retilmelerini olanakl klan snflandrc
sistemdir (Snmezden akt. nce, 2006: 88).
30
Levi -Strauss'a gre yemek piirme, giyim, akrabalk sistemleri, mitler

ve masallar dnyay dzenleme ve dolaysyla anlamlandrma yollardr. Tm
kltrler dnyay anlamlandrrlar ve bu anlamlar her kltre zg olsa da
anlamlandrma yollar evrenseldir. Baska bir ifadeyle anlamlar retildikleri
kltrlere zgdr ancak bunlar retme yollar evrenseldir (Fiskeden akt.
nce, 2006: 89).
Levi-Strauss dilsel yaplarn dnyay dzenli olarak alglamamz

salayan zihinsel kategorileri saladn ve evrensel olan bu zihinsel
kategorilerin, her zaman ift kutuplu kartlklar (yukar-aa, souk-scak,
i-pimi gibi) olarak anlalabileceini belirtmitir (Sezal, 2010: 38).
Akrabalk ilikileri ile sylenlerin temel yapsn aratrrken ileri

srd yapsal inceleme yntemi ve dilbilim kaynakl okuma biimiyle LeviStrauss, yapsalc yntemi ilk kez dilbilim dnda kalan bir bilim dalnda;
antropolojide uygular. Levi-Strauss, toplumu ya da ekini deiik alanlardan ve
deiik dzlemlerden birbirine karlk veren bir dizgelemi kurallar evreni
olarak tanmlar. almalarnda ilk ve temel kartlk olarak belirledii ekin /
doa kartlndan balayarak, yine ikili kartlklara dayal snflandrmalar
ve bantsal ilikiler zerinde durur. Dolaysyla kart, ancak birbirine
bamllk ilikisi iinde olan birimler ortaya kar. Sz konusu ikili kartlklar
farkl dzeylerde u ekilde snflanr: Doa dzeyinde ikili kartlklardan
oluan ulamlar: kadn / erkek, sa el / sol el; doal ve ekinsel olan ayran
ulamlar: i/pimi, doa/ekin; ekin dzeyinde ikili kartlklardan oluan
ulamlar: yasak / yasak olmayan, din d / dinsel (Ykselden akt. Tfeki,
2003: 55).
Straussun yapsalc antropolojik analizi, ilkel toplumlar hakknda

doruyu kefetme teebbs deil, sylemlerin bir sylemsel balamdan
dierine deiimini tecrbe etme giriimidir (Szen, 1999: 48). Toplumdaki
sembolik sistemlerin ikili kartlklar eklinde kalplatn belirten Strauss,
31
sosyal eylemlerin arasal ve tesadf deil; aklayc ve kltrel olduklarn

ileri srmtr. Straussun akrabalk ilikileri ve mitler hakknda yapm
olduu almada; bireylerin varolan bilgi sistemini paylatklar aka
grlr. Mbadele edilen anlamlar, katlmc bireylerin bir zellii olmaktan
ya da onlarn niyetini yanstmaktan ziyade, katlmclarn bal bulunduklar
bilgi sisteminin zellii durumundadrlar (Szen, 1999: 48).
Levi-Strauss sylenlerin anlamsz gibi grlen yinelemelerinin altnda

yatan temel yapy bulmak, bunun iinde insanln ortak d olarak
grd sylenleri yorumlamak gerektiine inanr. La structure des mythes
(Sylenlerin Yaps; 1955) adl yaptnda, e zamanl okuma adn verdii bir
yntem kullanr. Bu yntem, ayrma ve yeniden kurma olmak zere iki
zmleme aamasnda gerekletirilen bir dizi ilemi kapsar. Levi-Strauss,
bu yntemin eksiksiz bir zmlemeden ok, rnek ve neri niteliinde bir
zmleme tasla olduunu syler. Sylenleri tek tek ele alp aklamaya
almak bir kar yol olmayp, tersine, onlar toplumsal ve kltrel balamlar
ve baka sylenlerle bantlar iinde deerlendirmek gerekir. Bu noktada
temel kuraldan sz eder. Birinci kural: Bir sylen hibir zaman tek bir
dzeyde yorumlanmamaldr. kinci kural: Bir sylen tek bana deil, baka
sylenlerle kurduu bant iinde yorumlanmaldr. nc kural: Bir sylen
kmesi kendi bana deil, geldikleri toplumun budunbilimi 1 gz nne
alnarak yorumlanmaldr (Ycel, 1999: 63).
Levi-Strauss, konumay doal, orijinal, kendiliinden, yaratc, zgr,
saf ve phesiz iyi olarak nitelerken, yazy baskc, otoriter, zorba olarak
niteler. Levi-Straussa gre, yaznn ortaya kna elik eden tek olay, kent
devletlerin ve imparatorluklarn kuruluudur. ok sayda bireyin bir siyasal
sistem dahilinde btnletirilmesi ve onlarn kastlar ve snflar iinde bir
sradzene sokulmasdr. Bu anlamda yaz, insanlarn aydnlanmasndan
nce, smrlmesini kolaylatrma benzemektedir. Bu sebeplerden tr
yaz, egemenlikleri glendirmek iin vazgeilmez bir niteliktedir. Okuma
seferberlii ile iktidarn yurttalar zerindeki denetimi artmtr. nk
32
iktidarn kanunu bilmemek mazeret saylmaz diyebilmesi iin herkesin

okumay bilmesi gerekir (Koyuncu, 2011: 260).
nsan nedir? sorusuna; Levi-Strauss nsan, demek dil demektir, dil

demek de toplum demektir (Levi-Straussdan akt. Koyuncu, 2011: 257)
eklinde cevap verir. Levi-Strauss dilsel yap ile toplumsal yapnn trde
anlatmlar arasnda bir bant olduunu ileri srer. Ancak bu toplumu dille
zdeletirmek anlamna gelmez. Levi-Straussa gre dil, kltrn bir rn
olarak ele alnabilir ve kitlenin genel kltrn yanstr. Fakat bir baka
adan da dil, kltrn bir parasdr, onun birok elerinden biridir (Ycel,
1999: 58).
Dilin ardnda her zaman bir yap olduu fikrini benimseyen yapsalc
anlaytan hareketle Strauss, sylemin de her zaman iin bir yapdan
kaynaklandn ve yap araclyla bir kme kurmaya giritiini ileri srer
(Straussdan akt. Szen, 1999: 45). De Saussure gibi Durkheim n
grlerinden etkilenen Strauss, toplumlar sembolik snflandrmalara
dayanarak aklama yoluna gitmitir (Alexanderdan akt. Szen, 1999: 47).
(3) Roland Barthesn Dzanlam / Yananlam Kavramlatrmas
Avrupa ktasnda gstergebilim denilince ilk akla gelen isim olan

Fransz gstergebilimci (Devran, 2010: 34) Roland Barthes balang
almalarnda Straussu kullanm olmakla beraber, de Saussurec dilbilim
anlayna baldr (Szen, 1999: 43).
Sylemin kendine zg kurallar, dilbilgisi ve birimleri bulunduunu

belirten Barthesa gre, sylem cmlenin tesinde bir eydir (Szen, 1999:
43). Ona gre dilbilimin bir paras olan gstergebilimdir, nk her trden
gsterge dizgesinin altnda dil bulunur (Aktulum, 2004: 6). Bu sebeple,
Sylem retorikle birlikte anlmasnn da etkisi ile henz geliememi ancak
33
dilbilimciler
tarafndan
bir
ngereklik
kural
olarak
kabul
edilmitir
(Barthesdan akt. Szen, 1999: 44).
Bir kurum ve sistem olan dilin aksine sz, temelde ahsi seicilie ve
gncelletirmeye baldr. Konuan znenin kulland dil kodlar, onun kiisel
dncesini aklama biimiyle birleik bir halde ortaya kar... Kiiler ister
yumuak, ister hzl ve yava konusunlar, dilin yaps ve sistemi deimez.
Konuma gstergelerle ortaya kar. nk gstergeler birbirini takip eden
sylemlerde veya bir tek sylem iinde tekrarlanr. Her bir gsterge, dilin bir
esi haline gelir (Barthesdan akt. Szen, 1999: 47).
Yaadmz dnyay, sadece insanlarn, sorunlarn ya da olgularn

dnyas olarak grmeyen Barthes; ayn zamanda gstergelerin de dnyasdr
der. Toplumsal olan her ey var olmaya balad andan itibaren kendisinin
bir gstergesi haline dnr. Bu ynyle gstergebilim, dilbilimin olduka
nemli bir blmn oluturmaktadr (Barthes, 1993dan akt. Sancar, 2008:
95-96). Toplumsal olan, ayn zamanda gstergesel olandr. Toplumsal
anlayabilmek ancak bu gstergelerin zmlenmesi ile mmkn olabilecektir.
Anlam ancak gstergeler araclyla kurulabilir (Sancar, 2008: 95, 97).
Barthes yapsalcln, kategorilemeye, ikili kartla dayal anlam

yaplandrmalarna ve konumaya verdii nemi gstergenin doasna balar
(Szen, 1999:44). Gsterge z gerei, dolaan bir gereklik olduu lde,
dolaysz bir biimde tekini ierir. (Egeden akt. Szen, 1999: 44) eklinde
ifade ederek ikili kartlk ilkesinde, tekinin varlnn art koulduunu
belirtir.
Barthes gstergenin birinci ve ikinci dzey olmak zere iki dzeyi

olabileceini belirtir. Birinci dzey anlam, gstergenin dz anlam olup:
Gstergenin en yaln ya da szlk anlamdr. kinci dzey anlam, yan anlam
olup:gstergenin bir kltrde kazand, yaln anlamnn dndaki anlamdr.
rnein BMW birinci dzey anlamda otomobil iken, ikinci dzey anlamda
(yan anlam) BMW zenginliin ve lks yaamn bir gstergesidir. Barthes
34
kulland nc bir kavram ise mit (sylen) tir. Burada kullnd mit efsane
anlamnda kullanlmakta olup gstergenin gstereninin tekrar bir gsterge
yerine geerek baka bir eyi gstermesidir. Dier bir anlatm ile mit
gstergenin ideolojik anlamdr (Barthes 1997den akt. Devran, 2010: 34).
Dzanlam gsterilenin fiziksel olarak ve olduu gibi kavranmasyla

ortaya karken, yananlam gstergenin biimi ve ilevi nedeniyle kazand
zel deerleri anlatr. Barthes yananlamn dzanlam ne kadar kapsarsa
kapsasn onu yok edemeyeceini ve dzanlamn her zaman yananlamn
iinde varln koruyacan ifade eder. Yananlamlayclar kesintili, dzensiz
ve kendilerini tayan dzanlam tarafndan zmsenmi gstergelerdir.
(Barthes 1993den akt. oban, 2003: 257).
TABLO 2: Barthesn kili Gsterge Sistematii (Sancar, 2008: 99).
gsteren
gsterilen
ses imgesi
grsel imge
Bayrak
d
gsterilen
gsteren
milliyetilik
i
deoloji
l
mit
etnik ayrmclk
bayrak
ulusal btnlk
rnein bir bayrak gstergesinde ses imgesi olan b.a.y.r.a.k. ile grsel
imge olan kuma paras birleir ve bayrak gstergesini oluturur. Ama bir
evin balkonuna aslm bir bayrak imgesi bize ayn anda milliyeti bir tutumun,
bir etnik i savata bir tarafa destek veren bir davrann ya da herhangi bir
ulusal sorunla ilgili bir tartmada var olan anlamlardan birinin armn
35
salayabilir. te byle bir durumda bayrak imgesi milliyetilik, etnik ayrmclk,

ulusal btnleme gibi gsterilenlerin gstereni durumuna dnm olur
(Sancar, 2008: 99)
Barthes,
ideoloji
ve
sylem
retimi
noktasnda
yananlamlar,
dzanlamlara gre daha dinamik bir yapya sahiptir der. Dilsel olarak
dzanlamlar anlamlar oturmu ve kapanm yaplar iken yananlamlar
anlamlar oturmam ve tam bir kapanma gstermemi yaplar ifade eder. Bu
sebepten dolay Barthes, yananlamsal gnderi alann ideolojinin dil
sistemine szd alan olarak belirtir (oban, 2003: 257).
Barthes kulland bu ikili kurgulamada dzanlamn, dile denk

dmekte ve birincil/ak dil dzeyini temsil etmekte iken
Sze karlk
gelen yananlam ise ikincil/gizil dzeydeki dil (ideoloji ya da mit) anlamna

gelmekte
olduunu
ifade
etmitir.
okunamamakta olan bu yananlam
zne
tarafndan
alnan,
fakat
ideoloji olarak da anlalabilmektedir.
(Larrainden akt. Sancar, 2008: 103).
Yananlamn gnderi alannn ideolojik zellii zerinde duran Halla

gre gerek sylemde ou gstergenin dzanlamsal ve yananlamsal ynleri
birlemitir. deolojik sylem ve anlamlara ak olan yananlamsal alan tam bir
kapanma yaamamtr. Yananlamsal alanda anlamlar alglama iinde tam
bir yerleme yaamad iin ideolojik deer tarlar. Bu durum dzanlamsal
alann ideolojik olmadn gstermez. Tersine dzanlamsal dzeyde ideoloji
tam olarak yerlemi ve kapanm olup dilsel alanda doal hale gelmitir
(Heck 1992den akt. oban, 2003: 258).
deolojinin ileme dzeyini dzanlamdan ok, yananlamsal alanda

arayan ve dzanlamsal alan bir tr deerlerden arnm (ntr) bir alanm
gibi ele alan Barthes eitli eletirilere maruz kalmtr (Sancar, 2008: 101).
Yine de Barthes, ortaya koyduu dzanlam/yananlam ayrm ile dil
almalarnda bir srama gerekletirmitir. nk o, dil zmlemelerine
toplumsal olgular da katmtr (Kula, 2002: 189).
36
Barthesn, gstergelerin dzanlamlar yannda bir de yananlamlarnn

olduunu ileri srmesi, sylem zmlemelerinde yapsalc modellerin
kmazlarnn almas noktasnda uygun bir zemin hazrlamtr. Anlamlarn
zaman ve mekn iinde neden ve nasl deitii sorusunu da beraberinde
getiren bu ikili ayrm sayesinde, dilin anlam kuran ve sabitleyen yaplar
deil; sylemin, anlam srekli akkan ve deiken klan yorum olanaklar
zerindeki tartmalar younlamtr (Sancar, 2008: 98).
(4) Jacques Lacan ve zne Sylemi
Yapsalc yaklam psikoanalizde kullanm olan Lacan, gsterengsterilen ilikisini de Saussureden nce kullanm olmasna ramen de
Saussurec dilbilim ve Strausscu yapsalc antropolojiyi benimsemitir
(Szen, 1999:49). Lacan da sylem, dnme ile ayn eydir; sylem,
anlamadr ve bir ynyle de konumann karakteridir (Lacan, 1991den akt.
Szen, 1999: 49). Lacann grleri genelde karmak ve anlalmas gtr.
Bir takm sz oyunlarna, eretilemelere fazla yer vermesi dilini arlatrarak
anlalmasn gletirmi olup yazdklar ve dnceleri de yllara gre
deiiklik gstermitir (Tekeliolu, 1983).
Lacana gre Sylemde, o anda sylenenlerden karlabilecek

dorudan bir anlam yoktur, ama kurgusal ve syleme dsal bir anlam vardr.
Sylemin anlam, onun apa Noktasndadr (Anchor Point): anlam her
zaman dier sylem-d srelerin kesitii yle bir yerdedir ki aslnda bir
anlam uzlamas bile yoktur. zne ve Dierleri anlam farkl apa
noktalarnda bulurlar ve farkl biimde "anlarlar" (Tekeliolu, 1983).
Hegelci yaklamda kullanlan ve efendi-kle ilikisine dayanan teki

kavramn kullanarak Lacan, zne aklamasna gider ve znenin dil
yaplanmas eklinde ortaya ktn ifade eder. Konumadan ziyade
konuulandr zne. Kendi bana anlam olmayan ben/kendilik (self)
37
sylemin rn olup, bilind ve bilincin imajlar ile ortaya kar. YeniFreudu olmasna ramen Freudu yntemi Kartezyen bulan Lacan,
bilind iin dinamik bir kavram demenin yetersiz olduunu dnr. (Lacan
1977den akt. Szen: 49,50).
Bilind bir dil gibi yaplanm olup
ayn zamanda tekinin
sylemidir. Freud bilindn dil ile ifade edilerek aa karlabileceini

dnr. Buna karlk Lacan dil kullanlsa bile bilindna ulalamayacan
savunur. Bilind kayp bir alandr. Kayp olmasnn sebebi ise dilin sbjektif
olmasdr ( Demir, 2008:15).
Lacann psikanalitik teorisi, benin/kendiliin (self) sosyal ve dilsel

yaplanmas hakknda bir dnme biimi olarak ortaya kar. rnein
psikanalitik tecrbede, doktor ile hasta arasndaki ilikiyi salayan ey, dil
yani
konumadr.
Analizci
doktor,
konumay
ynlendirerek
znenin
(hastann) sylemini anlaml hale getirir. Dolaysyla Lacanc anlayta

aratrlan ey, zne-nesne ilikisi deil, zne-zne ilikisidir. Buna gre,
znenin bilincini, somut sylemden karlan kelimeler oluturmaktadr
(Szen, 1999: 50). Sylem, bilin ve bilind dillerinin, toplumsal simgelerin
ve dnme znelliinin bir kesiim noktas olarak bu noktada ortaya
kmaktadr (Tekeliolu, 1983).
Lacanc dncede, gsteren-gsterilen ilikisi, btnl temsil

etmektedir. Sadece konuma sesleri olmayan gsteren, kelime art
kavramdr. Gsterilen ise, tekinin sahasn belirler. Kelime ya da konuma
sesleri ve kavram de Saussurec grte olduu gibi birbirinden ayrlamazlar
(Lacan 1991den akt. Szen, 1999: 52).
Lacan sylemi, hakikati snrlayan ve zorlayan bir sre (Lacan

1977den akt Szen, 1999: 52) olarak tanmlar ve sylemlerin srekliliine
vurgu yapar. Ben/kendilik ve teki ilikisi de sreklilii olan bir ilikidir.
Ben/kendilik ve teki arasndaki iliki simetrik deil dairevidir. Oysa gsteren
38
gsterilen ilikisi simetrik bir ilikidir. Lacana gre, gsteren-gsterilen

ilikisi ve imaja dayal dzen, yani zne ve nesneye dayal dzen zneyi
aklayamaz (Lacan, 1977den akt. Szen, 1999: 52). Lacanc dncede
zneyi aklayabilecek tek ey, kendisi de sembolik ilikiye dayanan
zneleraraslktr. Bundan dolay Lacan, zne-nesne ilikisi yerine, zne-zne
ilikisini kurmak istemektedir (Bracher dan akt. Szen, 1999: 53). zne-zne
ilikisi zerine younlaan Lacan, psikanalizde psikoterapi yerine, iletiimmerkezli yapsalcl benimser (Lacan, 1977den akt. Szen, 1999: 51).
Dnyadaki varlmn modu znedir (Lacan 1977den akt. Szen,

1999: 50) diyen Lacan, zne fikrinde subjektivitenin ve sylemin fonksiyonlar
zerinde
durur.
Subjektivite
ile
toplum
ve
bireyin
birbirlerinden
ayrlamayacaklar grn vurgulayan Lacanc gr (Sarup 1989dan akt.

Szen,
1999:
50);
toplumun,
birey
ve
toplum
eklinde
ikinci
bir
snflandrmaya tabi tutulamayacan ne srer. Subjektivite zne-zne

ilikisidir (Szen, 1999: 51).
nsanlararas ilikileri ve etkileimin aklamasn yapmaya alan

Lacan, sembolik dzene vurgu yapar. Gsteren-gsterilen ilikisini yapsalc
kategorilere dayanarak sembolik dzen, imaja dayal dzen ve gereklik
dzeni iinde ele alr. Syleme sembolik dzende ulalr (Lacan 1991den
akt. Szen, 1999: 51) diyen Lacanc dncede sembolik terimi Freudcu
dncede imaja karlk gelir. maja dayal dzende, ben/kendilik tekinin ne
olduunu anlamaya alr. Sembolik dzen bilindnn analizi ile dil
kategorilerinde yer almaktadr (Szen, 1999: 51).
Lacanc yaklamda zne, doduu andan itibaren bir dil evrenine

girmekte ve zamanla bir ben olarak ve kendi onay ile sz konusu bu
simgesel dizgeye yerlemektedir. Bu saatten sonra bilinci ve bilindyla
beraber znenin btn dnsel dizgesi ve aklclklar artk dilsel dizgeye
balanm durumdadr. Kendini dilde gsteren bu simgesel dizge, znenin
kendini tanmasnn ve varln srdrmesinin tek aracdr. Somut bireyden,
39
kendisine dardan verilen bu arac (simgesel dizgeyi) iselletirmesi

beklenir. Bylece bireyin ailede, okulda, klada, evlilikte vb. kurumlarda
yasay, yasaklar, iktidarn vazgeilmezliini ve znellii tanyaca varsaylr.
nk btn bu yasalar ve yasaklar dizgesi tm btnsellii ile dilde
bulunmaktadr (Tekeliolu, 1983).
Lacan, Freudu dncede yer alan igd ve drt kavramlar
yerine, arzu (desire) kavramn kullanr ve arzu ve dil arasnda karlkl bir
iliki olduunu gstermeye alr (Szen, 1999: 50). Burada arzunun
anahtarn elinde tutan ey, gsterendir. rnein, siyasi ve dini sylemlere
bakldnda bunlarn genellikle sevgi ve tanma zerine olduu grlr:
Tanr kulunu, tabiat saf, toplum galibi sever gibi. nk arzunun orijinal
nesnesi, sevgi ve tanma (love and recognition)dr. Lacan, Tanr sizleri
sever ifadesinin, Hristiyan inancnda sevgi ve tanmann bulunduunu
doruland belirtir. Benzer ekilde askeriyede Sam Amca sizleri seviyor,
bir airin dizelerinde Tabiat asla ihanet etmez ifadeleri de bu trden bir arzu
nesnesinin (sevgi ve tanmann) ak rnekleridir. Genel veya kollektif
gsterenler, hakim (master) gsterenler olup; hakim gsterenler dini
sylemde Tanr, eytan, cennet ve cehennem; politik sylemde,
zgrlk veya demokrasi gibi kavramlarla anlr. Hakim gsterenler sevgi
ve tanmann ifadeleri olup, sylemi elle tutulur ve okunabilir hale getirir
(Bracher 1993den akt. Szen, 1999: 53).
Lacanc dncede sylemin temel yaps drt psikolojik faktrle

aklanr (Szen, 1999:49). Bunlar; bilgi, idealler, benlii ikiye blme
(selfdivision) ve haz (jouissence)dr. Bu drt psikolojik faktr sylemin
retilmesi ve alglanmasnda yer alan esas gsterenleri oluturur. Sylemin
yaplanmasn gstermek iin bu drt temel faktrden yola kan Breacher,
bunlarn
sosyal etki biimlerini yle
belirtir:
Eitme/doktrine
etme,
yneltme/emretme, arzulama/protesto etme, analiz etme/deitirme ve

dntrmedir (Szen, 1999:44).
40
Yukarda bahsedilen benliin ikiye blnmesi Lacanc psikoanalizde

Yarlma olarak da adlandrlr. Yarlma
benlik (self) ile bilinli sylem
znesinin ayn anda varln srdrmesidir. Benlik daha isel ve gerek

kiilik olarak dnlrken bilinli sylem znesi, kltrn ve toplumsal
davrann bir temsilcisi gibidir. Tekeliolu bunu aklamak iin u rnei
verir:
rnein znemizin k olduunu ve yann da onsekiz olduunu

dnelim, onsekizinde k olmak simgesel dizge iin onaylanabilecek bir
dorudur, zne simgesel'de bu doruyu bulduktan sonra simgeselin
onaylad sevgilisine bakar ve gerei grr, ama diyelim ki sevgilisi
gerekten onu sevmiyorsa, yani sevilmeme gereklii varsa, zne bu
gereklii kendi imgeselinde kabul eder ya entellektelce n'apalm herkes
bana k olacak deil ya der, ya da anlalmamann toplumsal davranlarn
gsterir.(alamak, arabesk dinlemek, kavga etmek, vb.) Ama btn bu
toplumsal ritellere karn gerek, karsndakinin onu sevmediidir ve imdi
yaptm bu tanmlama ise ancak simgesel kullanlarak olanakl olmutur.
(Tekeliolu, 1983).
Burada znenin benlii simgesel olan zerine tam olarak oturmamakta

olup benliin ikiye blnmesi bu gibi durumlar ifade etmektedir (Tekeliolu,
1983).
Hkim gsterenlerin sylemi olarak dnlen Lacann sylem

teorisine gre; sylemler hkim gsterenler olmadan faaliyette bulunmazlar.
Sylem hkim gsterenlere gre yaplanmakta olup hkim gsteren,
bilinlilii ve sylemi altrr . rnein, Foucaultnun kulland bilgi ve
g kavramlar, Foucaultcu sylemin hkim gsterenlerini oluturmaktadr
(Szen, 1999:54). Lacann sylem alanna en nemli katks, dilbilim ve
psikanaliz arasnda kurduu balantdr. Sylem grnenden te bir baka
eyi gsterir. Bilind da grnenin tesinde olduu iin sylem bir baka
gsterilene iaret eder. Dilin kullanm da sylemseldir (Demir, 2008:17).
41
b. Postyapsalclk ve Sylem
Postyapsalc
yaklam,
metin
merkezli
bir
yaklam
olup;
postyapsalclk ve postmodernizm, zne-merkezli anlay redder. Dili bir

iletiim formu olarak gren yapsalc anlayn aksine postyapsalclkta,
sylemin temelde bir iletiim formu olduu fikri reddedilir. nk metinmerkezli bir yaklam olan postyapsalcla gre sylem, ifade ya da cmle
ile snrlanamaz; ondan daha fazla bir eydir (Szen, 1999: 46). Metnin
anlamn yazar deil okuyucu belirledii ve birden ok okuyucu olduundan
dolay metnin birden ok anlam vardr. Postyapsalc anlayta metni
oluturan yazar deil okuyuculardr. Her okuma ayn zamanda yazmadr
(Agger 1992den akt. Szen, 1999:55). Okuyucu metne ilikin sorularn ve
metne ilikin duyumunu okuma faaliyeti boyunca srdrr (Szen, 1999:
54,55).
Yapnn varln kabul etmekle birlikte postyapsalclar; bireylerin bu

yap karsnda tamamen edilgen olduklar fikrine kar karlar. Belli bir
konuma veya yazma eyleminde insanlar belli bir yapya dayanrlar aksi
takdirde konuma anlamsz olur; ama onlar ayrca gstergelerin anlamlarnn
nasl dzenleneceine ilikin deiik alternatif fikirler ileri srerek yapya
meydan okurlar (Devran, 2010: 33).
Postyapsalc yaklam anlam srecini yaplandrr. Ona gre; dilin,

dil kullanclar tarafndan ne anlama geldii asla mkemmel bir ekilde
iletilemez (Aggerden akt. Szen, 1999: 57). Anlam, sreklilii olan bir olgu
olarak ele alan postyapsalc Derridann tanmlamasnda da dil, ebedi olarak
ele gemez ve tamamlanmaz. Postyapsalc anlay dil ve bilgi arasndaki
ilikiyi temel alan teorileri iaret ederken, dil kullanclarnn, anlam iletimi
esnasnda kelimeleri yerlerinden karmad; aksine onlar nesnelere uygun
hale
getirerek
iletimi/iletiimi anlalr
kldklarn kabul eder. Nasl
konuuyor, yazyor ve okuyor olursak olalm veya ifadelere ne ekilde

balyor olursak olalm; kelimeler dile ikindir (Szen, 1999: 57).
42
Dil ve sz arasndaki belirlenme ve yaplanma ilikisi balamnda

postyapsalc
yaklamlarn
temel
nermeleri
ekilde
sralanabilir
(Jorgensen ve Philips den akt. Devran, 2010: 33).

1) Dil daha nceden var olan gerekliin bir yansmas deildir.
2) Dil sylemlerle veya sylemsel biimlerle yaplandrlr. Saussuren
ifade ettii genel bir anlam sisteminden sz edilemez ama anlamn
sylemden
syleme
deitii
sylemler
ve
sistemler
dizisinden
ve
sylemsel
pratiklere
bahsedilebilir.
3)
Sylemsel
biimler
muhafaza
edilir
dntrlr.
4) Bu ekillerin muhafazas ve dnm dilin kullanld balamn
zmlenmesiyle ortaya karlabilir.
nsan anlamasna nemli katklarda bulunan postyapsalc yaklam,

aydnlanma felsefesini temel noktada eletiriye tabi tutar. lk eletiriyi zne
kavramna ynelten postyapsalc anlay, zne/ nesne ayrmna dayanan
kartezyen dncenin znesi birey fikrini eletirir ve insan yani zneyi
spesifik bir kltr ve bilinalt yaplanmas olarak grr. Postyapsalclar,
ikinci olarak, tarihi batanbaa kuatan dzen fikri (tarihsicilik; historicism)ne
kar
karlar
ve
tarihsel
anlamda
byle
bir
dzen
fikrinden
bahsedilemeyeceini sylerler. Postyapsalclarn nc eletirileri ise

anlama ilikindir. De Saussureda yer alan gsteren-gsterilen arasndaki
dengeli ilikinin sorgulanmasyla anlam eletirisi balar (Szen, 1999: 55).
Bu blmde ilk olarak Jacques Derridann Dil sylemi ve Yapbozum

Yaklam ikinci olarak da, Michel Foucaultnun Arkeolojik Yntemi ve
Sylem Teorisi anlatlacaktr.
43
(1) Jacques Derrida ve Dil Sylemi
Postyapsalc yaklamn nemli temsilcilerinden olan Jacques Derrida

(1930-2004), Cezayir doumlu bir Fransz filozofu ve edebiyat eletirmenidir
(Esgin, 2005: 189). Yapsalc Barthes gibi, znenin ldn ileri srerek
antisubsektivizmi teklif eden Derrida; dilin fonksiyonu ve rol ile ilgilenmitir
(Agger 1990dan akt. Szen, 1999: 58).
Saussurec dnceyi eletiren Derrida, gsteren ile gsterilen

arasndaki dengeli ilikiyi sorgular (Szen, 1999: 55). DeSaussureu iki
bakmdan eletiren
Derrida; ilkin gsterge ile u anlam arasnda kpr
kurmada, gstergenin bir birim olarak ele alnamayacan ifade eder.

Kkenin ayn zamanda bir u olduunu aklamaya alarak, dili sabit bir
kken aldatmaclndan kurtarmak ister. Derridann ikinci eletirisi de
Saussurec anlayn yazma dzeyini drdne ilikindir. Derrida,
Saussurec anlayta konumaya gsterilen ayrcaln abartldn ve
yazya yeterli dikkatin verilmediini dnr. De Saussuren dil durmakszn
evrim geirir, oysa yaz olduu gibi kalma eilimindedir dncesine kar
kan Derrida, yazmann da (okuma ve yeniden yazma ile) deitiini ifade
eder (Szen, 1999:57).
zne-nesne, doru-yanl, melek-eytan eklinde yaplanm ikili

kartlk anlayn reddeden Derridaya gre, bu tarz kartlklar znde
yorum meselesidir. Benzer ekilde objektif denilen olaylar da aslnda birer
yorumdan ibarettir. Birok kartlk arasnda Derridann esas meselesi,
varln
metafiziini
yayan
yazma
ve
okuma
arasndaki
kartlktr
(Derridadan akt. Szen, 1999: 56).
Derridaya gre yaz, bir konumay szl ve iitilen bir durumdan

karr (Szen, 1999: 61). Yaz bir grme duyusuna hitap ettii iin
dnmeye dnr. Yaz dzenli ya da istikrarl bir oluum deildir. rnein
szl bir konumada, konuan kii szleriyle ezamanl bir durumda
44
bulunmaktadr. Anlamn szn iinde olduu varsaylr. Fakat Derridaya gre

anlam szn iinde belirlenebilecek bir ey deildir. Anlam da, srekli
deien bir eydir. nk dil iindeki gstergeler her zaman baka anlam
balamndan geip, baka anlama gelir (Demir, 2008: 18).
Dilin nart olarak grd yaz, Derridaya gre bir zgr oyun (free
play) ve her iletiim sisteminde bir karar verilemezlik (undecidability) esidir
(Sarup 1989dan akt. Szen, 1999: 59). Derrida okuma ve yeniden yazma
eylemleri sayesinde yazmann srekli deitiini ve gelitiini belirtir (Szen,
1999: 57). Yapsalc olan Saussure, konuma dili (phone) ve yaz
(gramma) ayrmnda, gstergenin anlamn deimeden temsil ettiini
savunduu konuma dilini ncelemi ve yaznn nemini gz ard etmiti.
Saussure yazy, dile yabanc ve dile keyfi olarak giren iaretler dizisinden
baka bir ey deil diyerek tanmlamtr. Saussuren grlerinin aksine,
postyapsalc Derridaya gre ise ilk ifade ekli yazdr. Konuma karsnda
yazy nceleyen Derrida, yaznn bilimi anlamna gelen gramatolojiyi
(metinbilimi) temellendirmeye alr (Saydam, 2009: 161).
Yazy sadece konumaya bir ek olarak grmeyen Derrida, yazy

konumaya ek olarak gren Bat geleneini eletirir. Yazmann doas gerei
hemen alglanamayacan ileri sren (Derridadan akt. Szen, 1999: 61). Of
Grammatology adl eserinde Bat dnce yapsn konuma hastalna
yakalanm olmakla ve yazy gz ard etmekle eletiren Derridac anlayta,
yaz hem konumay hem de dnme biimlerini dntrc bir karakterde
alglanr. (Szen, 1999: 61). Metinler deimez bir kimlie, deimez bir
kkene ve deimez bir sona sahip deildir. Her metin okuma eylemi,
gelecek iin bir nszdr. Gstergelerin baka gstergelere iaret ettii gibi,
metinler de dier metinlere iaret eder (Szen, 1999: 61).
Trkede, yapbozum, yapzm, yapskm gibi szcklere

karlk gelen deconstruction, kavram yapnn zm, yerinden karlmas,
tersyz edilmesi anlamna gelmektedir (Szen, 1999: 59). Derrida tarafndan
45
yaplandrlarak nerilen Dekonstrksiyon kavram, Destrksiyon ve

Konstrksiyon kavramlarnn birleiminden tretilmitir, dolaysyla da hem
bozmak (ykmak) hem de yapmak (kurmak) edimlerini ierir. Konu ya da
kavramla ilgili Trke yazlm eviri yaptlara, szlk ya da makalelere
bakldnda, yapzm kavram daha sklkla kullanlmaktadr. Yapzm
ile amalanan, dnmeyi bozmak ya da yok etmek deil, dnmeyi ve
dnme yaplarn paralara ayrarak yeniden birletirmektir. Bu ekilde
uzun sredir yapta ikin (metne ilikin) olarak kabul edilen yaplandrm
sreleri grnr hale getirilecek ve ayrmlatrlm hareketli metin paralar
deneme-snama
yntemiyle
yeni/baka
dnceler
zerine
yeniden
kurulacaktr (Saydam, 2009: 165).
Okumay teorize etmeyen Derrida, metin okuma iin tek bir yol
gstermez. Okumak, okunan yazmaktr. Dkonstrksiyon okuma, okunan
yazmaktr.
(Agger
1992den
akt.
Szen,
1999:
61).
Derrida
dkonstrksiyonu (yapbozum) yazya ilikin ipucu/iz kavramyla aklayp,

dekonstrksiyonun yntem olmadn ve prensipleri olmadn belirtir. O
yaznn
iinde
baz
kelimelerin
kullanldnda
gerek
anlam
vermeyebileceini ancak o kelimenin de kullanlmak zorunda olunabileceini

syler. Kelimenin yerine baka kelime kullanmak, kullanlmak istenen
kelimenin unutulmas riskini ortaya karabililr. Heideggern hkim (master)
kelime olarak adlandrd bu durum iin Derrida, ipucu/iz terimini kullanr ve
ipucunun hkim kelime olamayacan ancak bir ndeki varln kkeni
olabileceini ifade eder (Szen, 1999: 61) .
Yapsalcln ikili kartlk kurgulamasna eletirel bakan yapbozum

anlay, daha derinlemesine bir analizle bu ikili kartlklarn yerlerini
korumak iin kendilerini nasl dntrdklerini veya yok ettiklerini gsterme
abasndadr. Bu anlamda bir metinde, ilk bakta fark edilemeyen
(grnte kenarda kalm) bir dipnot, rastgele kullanlan bir kavram ya da
tekrar edilen nemsiz bir ifade ele alnarak, bunlarn metnin btnne
hkmeden kartlklar aa karlmaya allr (Saydam, 2009: 164).
46
Yapbozum, sadece sylemleri, felsefi ifadeleri veya kavramlar

zmlemekle snrl deildir; ayn zamanda kurumlara, toplumsal ve politik
yaplara, geleneklere de meydan okumaktr (Derrida, 1995den akt. Evre,
2007: 13). Derrida, literal Bat geleneini yani szmerkezcilii, yapbozum
(deconstruction) anlayyla bozuma uratma abasndadr (Esgin, 2005:
189).
kili
kartlklarda,
birinciyi
ikinciye
nceleyen
bir
hiyerari
bulunmaktadr. Derrida Bat felsefesinin dayand ikili kartlklara (varlkyokluk, nesne-zne, konuma-yaz vb.) kar kar ve yapbozum yaklam
ile bu kartlklar pratikte tersyz eder. zne/nesne ayrmn reddeden
yapbozum stratejisi, bir kavramdan dierine gemeyi deil, yerleik dzeni
tersyz etmeyi ve yer deitirmeyi ifade etmektedir (Derrida, 1990dan akt.
Evre, 2007: 12).
Yapbozum, yerinden etmeyi gerektirir. Yapbozum ile marjinal metne

yer vermek, varolan hiyerarileri tersyz etmek ve yeniden yaplandrmak iin
yerinden skp karmak gerekmektedir. Yapbozum btn bu faaliyetleri
iinde
bulunduran
radikal
bir
okuma
eylemidir
(Szen,
1999:63).
Dekonstrksiyon kavram nceden de belirtildii gibi, Destruktion ve

Konstruktion kavramlarndan, ancak eit haklara sahip olarak tretilmitir.
Amalanan, dnmeyi bozmak ya da yok etmek deil, dnmeyi ve
dnme yaplarn paralarna ayrarak yeniden birletirmektir. Bu da uzun
sredir yapta ikin olarak kabul edilen yaplandrm srelerini grnr hale
getirmek ve bylece ortaya kan ayrmlatrlm hareketli metin paralarn,
deneyerek snayarak baka dnceler zerine yeniden kurmann, yeni
dnceler zerine eklemenin olanan ya da zeminini hazrlamaktr
(Saydam, 2007: 165).
Derridac gr bir metinde daima farkl anlamlarn olduunu inanr.

Derridaya gre metin iinde herhangi bir anlamn, klardan sadece birini
seme imkann veren bir seici durum ya da alternatif olduunu ileri srer.
Bir metnin anlam tamamyle ne yazarn ne de okuyucunun kontrolndedir.
Yazar tarafndan belirlenmi olan anlam snrl olmasna ramen, edebi metin
her zaman aktr. Kelimeden kelimeye, cmleden cmleye anlam retilir.
47
Bu ekilde daima istikrarsz bir sre ortaya kar. Dnyay bir metin olarak
gren dekonstrksiyon fikri, idealize edilmi dil fikrine kar kar (Szen,
1999: 64,65).
Dekonstrksiyonun taktii baz metinlerin nasl kendi egemen mantk

sistemlerine ters dtklerini gstermektir. Bunu da metinlerin balarnn
derde girdii, takldklar ve kendileriyle elikiye dmek zorunda kaldklar
anlamsal kmazlara dikkat ekerek gsterir. Bu sadece baz yaz trlerine
ilikin bir gzlem deil, yaznn kendisinin doasna ilikin evrensel bir
nermedir. Yaznn kendisinde, her trl sistem ve mantktan nihai olarak
kaan bir ey vardr (Saydam, 2007: 163).
(2) Michel Foucault ve Bilgi/G Sylemi
Postyapsalc yaklamn ve sylem analizi ynteminin en nemli

temsilcilerinden olan Fransz filozof Michel Foucault (1926-1984), sylemi
daha genel, tarihi ve gelimekte olan dil uygulamalar olarak grr. Foucault
tarihsel bir yntem izleyerek, temel problemleri olan tarih, beeri bilgi ve dil
konularna cevap arar. Sylem dzeni, anti-diyalektik, ateolojik ve materyalist
olup eylerin dzenine bal bir biimde organize olurlar. Bu dzende insan
nesne ya da zne durumundadr (Szen, 1999: 64).
Foucaultya gre sylem, tm dnyay ve insanlar ekillendiren ancak

snrlar belirlenebilecek ve sarslabilecek olan dnceler, inanlar, yarglar,
deerler, semboller, kelimeler, harfler, kurumlar, normlar, gelenekler ve
dilden oluan ve ierisinde birok hiyerarik yapy, g ilikisini bulunduran
dev bir organizmadr (Eliot 1996dan akt. Ik, 2006: 91). Sylem dil
araclyla bilgi-iktidar retimi anlamna gelir ve anlam reten sosyal pratikler
tarafndan oluturulmaktadr. Bir anlamyla sylemler, tm sosyal pratiklerde
vardr ve her zaman iktidara iaret eder. Sylem ayn zamanda iktidarn yer
bulduu sistemlerden birisidir. Bir sylem tarafndan retilen bilgi, bir iktidar
tr kurar ve bu iktidar, bilgisi edinilen ey zerine kurulur. Ayrca, sylemi
48
reten her zaman onu doru da klabilir yani geerliliini, bilimselliini

yrrle
koyabilir.
Sylemler,
sadece
toplumsal
pratikleri/ilikileri
yanstan/temsil eden pratikler deil, ayn zamanda, bunlar anlamda

kuran/ina eden pratiklerdir. Dier taraftan, sylemler, sadece toplumsal
ilikileri ina etmekle kalmaz, ayn zamanda insanlar toplumsal zneler
olarak konumlandrrlar (Gkalp 2004den akt. Ik, 2006: 91).
Foucault okul, hapishane, akl hastanesi gibi kapatmac toplumsal

kurumlarn bireyleri kuatarak, onlar nasl itaatkr ve retken bedenler haline
getirdiini gstermeye almaktadr. Foucaulta gre iktidar, tm bedenleri
kstlama altna almaya alr. Bu iktidardan kast ise, sadece devlet deildir.
ktidar her yerdedir. zellikle gelimi lkelerde herkesin ne yapt, nerelere
gittikleri, evinde neleri kullandklar, ne kadar telefon grmesi yaptklar,
nerelerde oturduu bellidir (Demir, 2008: 19). Birer iktidar oda olarak
rgtlenmi olan bu kurumlar, dilin anlam retme ve dzenleme zelliini
kullanmaktadrlar. Foucaultcu yaklam,
bu tarz kapatmac kurumlar
ierisindeki eitli oluumlara odaklanr. Bu oluumlar, insan hakkndaki

bilginin retilmesine dayal sylemler, bilgiyi ekillendiren iktidar, bir iktidar
teknii olarak disiplin stratejileri ve btn bunlarn evreni olan sylemin
kendisidir (Sancar 2008den akt. Sezer, 2011: 50).
Bilginin ancak her trl iktidar ve onun etkisi dnda olabilecei

eklindeki geleneksel bilgi anlayn reddeden Foucault, bilgi ile iktidarn
karlkl olarak birbirlerini ierdiklerini dnr. Her bilgi alannn birtakm
iktidar ilikilerini de beraberinde getirmesi gibi, her iktidar alan da bilgi retir
(Evre, 2007: 12). Hem zne hem de nesneye ilikin olan sylem; kanlmaz
olarak g ve bilgiyi ierir (Hekman 1992den akt. Szen, 1999: 69).
Foucault'ya gre iktidar sadece yukardan aaya dogru ilemez, aadan
da kaynaklanabilir. ktidarn ekonomik olmayan bir deerlendirmesini yapmak
isteyen Foucault'ya gre beden, iktidarn alandr. Okullar, klalar, fabrikalar,
hastaneler, vb.de uygulanan disiplin yntemleri, gzlemler ve snamalar
beden zerinde uygulanan iktidarn gelitirilmesine yneliktir. ktidar, zneyi
49
bilinci vastasyla deil, bedeni vastasyla biimlendirmektedir (Tysz, 2003:

88).
Foucault dilin ne olduu sorusuna, anlam, z ya da biim olarak cevap

vermez. Onun dil sorular, varolu (existence), fonksiyon ve pratikle
ilgilidir. Pratiklerin her bir takm, sylemsel biimlenmelerce yaplanr ve
onlarn iinde yer alr. Sadece bir birlii ifade etmeyen sylem yaps ayn
zamanda dalmay da ihtiva etmektedir (Szen, 1999: 65).
Soykt kavramn dnce tarihinde ilk kez kullanan dnr

Nietzschedir. Foucaultnun Nietzscheden alp kulland bu szck, tarihsel
olaylar btn karmakl ierisinde ele alp ortaya koymay amalayan bir
bak asn gsterir. Foucault, Soykt ile bir tr tarihi, iinde
yaadmz hayata k tutmas iin gemie ynelik olarak derinlemesine
yaplacak bir aratrmay ifade eder. Her birini bir tarihsel ontoloji olarak
dnd soyktksel alandan sz eder: a) Hakikatle ilikimiz
bakmndan kendimize ait olan alan: bu alanda kendimizi bir bilgi nesnesi
olarak kurarz; b) ktidarla ilikimiz asndan kendimize ait olan alan: bu
alanda kendimizi bakalar zerinde iktidar uygulayan zne olarak kurarz;
c) Ahlakla ilikimiz asndan kendimize ait olan alan: bu alanda kendimizi
ahlaksal zne olarak kurarz (Foucault 2004den akt. Urhan, 2007: 101).
Foucault,
Hegelinki
gibi
tin
kavram
yoluyla
yaplan
btnletirmelere ve tarihte bir eree doru gidi fikrine kardr; ona gre,
tarihin ak, kopu ve sreksizliklerle kesilmitir. Tarihteki bu kopular
aklamamz salayacak olan tarih anlay, soyktksel zmlemeyi iine
alm olmaldr. Soyktksel zmleme, Foucaultya gre, geleneksel
tarihsel zmlemeden birok bakmdan ayrlr: rnein, geleneksel,
btncl tarih, olaylar belirli aklama dizgeleri altna sokmak yoluyla nemli
tarihsel olaylara, kiilere ynelir; soyktksel zmleme ise, geleneksel
tarihin gz ard etmi olduu veya dlad tek tek olaylara dner (Foucault
1984den akt. Bayar, 2004: 246). Foucaultya gre btne aykr durumlarn,
olaylarn, kiilerin btne zorla boyun edirilmesi srekli sz konusu olmutur
50
tarihte. te bunlar da dikkate almamza yardmc olacak olan tarihsel bak,

soyktksel zmleme yapacak olan tarih anlay tarafndan salanacaktr
(Bayar, 2004: 246).
Bilginin ve iktidarn oluumu ile znenin oluumunu ayn sre olarak

gren Foucaultya gre, eylemin ierisinde oluan znenin rasyonel bir tanm
yoktur. Toplumsal aklama iddiasndaki btncl ve makro kuramlara kar
kan Foucault, sylem fikrinin merkezine genel tarihsel geliim fikrinin
olanakszln koymay amalar. Bu ekilde eitli egemenlik ve tahakkm
biimlerinin ileyi mekanizmalarn deifre etmek isteyen Foucault, ideolojibilim, bilgi-iktidar kavramlarnn zt ve dlayc tanmlarn reddederek iktidar
sorunsaln devlet iktidar, snf egemenlii tartmalarnn dna karmaya
alr (Sancar, 2008: 113).
Foucault syleme ve onun ardnda yatan bilgi ve dnceye bakta,

modernist eletirmenlerden ayrlr ve tarihsel, kltrel ve ideolojik bir tavr
gelitirir (Dolta, 2009: 49). Foucault gnmzde bilginin kayna olarak
tarihin ant diye varsaylanlar gzlemlemeye ve zmlemeye ynelmediini;
aksine kendi antlarn seip, kendi yntemini kurup, kendi tarihini
oluturduunu ne srer. Eskiden tarih ve bilgi, olgular ve kaytlar belli
olaylar arasndaki ilikileri tanmlamay amalard. Gnmzde ise tarih ve
bilgi olgu ve olaylar kendi oluturduklar dizgelere koyup kendi tarihlerini
kendileri yaratmaya alyorlar (Foucault 1994den akt. Dolta, 2003: 50).
The Archaeology of Knowledge adl kitabnda Foucault, sylemi

zneyi, tarihi ve bilgiyi birletiren kavram olarak grr. nk sylem bir
adan onlar deiik diziler iine yerletirip datrken dier bir adan hem
bu dizilerin oluumuna ilikin kurallar tanmlar hem de diziler arasnda ilikiyi
kurarak bu ilikinin zelliklerini
ve snrlarn belirleyip aktarr. Dier bir
deyile, sylemin seici, tanmlayc, belirleyici ve aktarc zellikleri vardr

(Dolta, 2003: 51).
51
znenin oluumu ile bilginin ve iktidarn oluumunu ayn sre olarak

gren Foucaultya gre, zne sylemin ierisinde oluur ve znenin rasyonel
bir tanm yoktur. Toplumsal aklama iddiasndaki btncl ve makro
kuramlara kar kan Foucault, sylem fikrinin merkezine genel tarihsel
geliim fikrinin olanakszln koymay amalar. Bu ekilde eitli egemenlik
ve tahakkm biimlerinin ileyi mekanizmalarn deifre etmek isteyen
Foucault, ideoloji-bilim, bilgi-iktidar kavramlarnn zt ve dlayc tanmlarn
reddederek, iktidar sorunsaln devlet iktidar, snf egemenlii tartmalarnn
dna karmaya alr (Sancar, 2008: 113). G ve bilgi kanlmaz olarak
syleme baldr (Szen, 1999:69).
Sylem zne kavram ile yakn iliki iindedir. Foucalt znenin sylem
iinde bireyler tarafndan igal edilen bir mevki oldugunu syleyerek
kendinden bilinli zne fikrine kar km ve znenin bilinci araclyla
deil, bedeni araclyla, sylemsel ve toplumsal pratiklerle ekillendirildiini
sylemitir. Foucault znenin olusturulduu (Baret 2004den akt. Ik, 2006:
84) dncesini korumasna karn, Lacann znenin dilde oluturulduu
varsaymna kar kar (Ik, 2006: 84).
Foucault, arkeolojik ynteme ilikin be temel kavramdan bahseder

(Foucaultdan akt. Szen, 1999: 67). Sylenebilirlik (sayable), muhafaza
(conservation), hafza (memory), yeniden iler klma (reactivation) ve
kendine mal etme (appropriation).
Sylenebilirlik, sylem alannn ne olduuyla, sylemi mmkn klan

olaylar ve bunlarn ifade edilebilirlii ile edeerdedir.
Muhafaza, hangi sylemlerin anlatm biimlerinin kendini idame ettirdii,
hangilerinin hibir iz brakmadan ortadan kalkt, hangi sylem biimlerinin
ritellerde,
festivallerde
aleni
olarak
yaad,
hangilerinin
yerlerini
koruyamad ile ilgilidir.

Hafza, hangi sylemlerin herkes tarafndan geerli olarak tannd,
hangi sylemlerin unutulduu ya da savsakland, hangilerinin yabanc olarak
dland, hangi sylem tiplerinin, yeni sylem tiplerinin ifadeleriyle ve eski
sistemin bnyesiyle iliki iinde olduklaryla ilgilidir.
52
Yeniden iler klma, eski dnemlere ait unsurlarn hangilerinin korunduu

veya yeniden oluturulduu, onlarn hangi dnmlerden geirildikleri, sz
konusu unsurlara hangi ltlerle deer biildii ve onlara ne tr roller verildii
sorularna tatmin edici cevaplar arar. Ksacas o, eski dnemlerden kalma
yabanc kltrlerin, sylemler iinde ne ekilde tutulduu, eski dnemler ait
sylemlerden nelerin alnd ve onlarn ne ekilde dntrlerek retildii ile
ilgilidir.
Kendine mal etme ise konumaclarla dinlemeye mahkm kiiler
arasndaki kurumsal balantya, sylem ve yazar ilikisine, snflar, cemaatler,
uluslar, dil, kltr ve etnik topluluklar arasndaki denetim ve ekimelerin nasl
yrtldne ait sorular aa kararak, hangi grup veya snflarn belli bir
sylemi kullanma izni ya da hakk olduu ile ilgilenir (Szen, 1999: 67-68).
Foucaultnun beeri bilimlerin arkeolojisi olarak tanmlad analiz,

sylem teorisinin ortaya kna zemin hazrlar. Bir sylemi incelemeye
almak onun srekliliini kesintiye uratmaktr. Kesintiye uratmay Foucault
u rnekle aklar: Kesintiye uratmak, sylem dzeni iinde tespiti mmkn
olmayan bir dilektir. Grnen her trl balangcn tesinde gizli bir kken
vardr. Bu o kadar gizli ve temel bir kkendir ki, hibir zaman tam olarak
kavranamaz. (Foucault 1972den akt. Szen, 1999: 68). Kken ararken
sylemin her an, ortaya kt, grnd, tekrarlanmad, bilindii,
unutulduu biim deitirdii anlarda da sylemin yokoluunu alglamaya
hazr olunmas gerekir (Szen, 1999: 69).
Aydnlanma felsefesinin zne-nesne ikiciliinin merkezi durumuna

kar Foucaultnun sylem teorisi, merkezi ikicilii ortadan kaldran bir
anlaya sahiptir. Sylem hem zne hem de nesneye ilikindir. Sylemin
alann ortaya koymaya alan Foucault; farkl sylemleri toplar, kmelendirir
ve aralarndaki balar tasvir eder. Sylem alan, geleneksel ekliyle dnce
tarihinin erevesini izmedii alandr. Bo nesneler, hatta sessizliin
kendisi bile szcklerle doludur, szcn sylenmedii zaman dahi anlama
gml mrlts duyulur, insanlarn sylemedikleri eyler konumalarnn
devamdr ve sylemlerin kendi snrlar iindeki alanlarla snrlanr (Foucault
1991adan akt. Szen, 1999: 69,70).
53
Sylem analizinde kurumlar , teoriler, veya ideolojileri deil, pratikleri

hedefleyen Foucault, mevcut bir anda kabul edilebilir durumlar toplamay
amalar. Pratikler, kurumlarn, ideolojilerin ya da pragmatik artlarn
ynlendirdii ekilde ele alnmamaldr. Hapsetme uygulamalarnda olduu
gibi, pratikler, kurallarn basksyla, ne yapld ve ne sylendiiyle
ilgilidir (Szen, 1999: 70).
lk durumda yaz, ikinci durumda konuma, nc durumda

mbadele
oyunudur
sylem.
Mbadele,
okuma,
yazma
ve
iaretlerden/gstergelerden baka bir eyi devreye sokmaz. Kendini

anlamlandrann emrine brakr ve kendini iptal eder (Foucault 1992den akt.
Szen, 1999: 71). Foucault sylemin oluumunu ve yorumunu birbiriyle
balantl iki teknik olarak grmtr. Foucault, sylemin oluumu ile
ilgilenirken yorumu kullanmaz. Oysa gnmzde ou sylem analizcisi
sylemin yoruma muhta olduunu sylemektedir. Sylem yorumlanmaldr
(Szen, 1999: 72).
Foucaulta gre, sylemin retimi, her toplumda, grevleri onun

gcn ve tehlikelerini nlemek, dizginlemek, maddiliini savuturmak olan
birtakm yollarla, hem denetlenmi, hem ayklanm, hem de rgtlenmi ve
yeniden
paylatrlmtr.
Modern
toplumda
dlama
usulleri
elbette
bilinmektedir. En ak ve ayn zamanda da en tandk olan yasaktr. Bilindii

gibi her eyi syleme hakk yoktur, her eyden her koulda sz edilmez.
Herkes her eyi konuamaz. Nesnenin tabuluu, kouldaki ayinsellik,
konuan nesnenin ayrcalkllk veya salt ona zg bir hakk sz konusudur.
Sylemin grnte nemsiz olmas hi fark etmez. Kar karya kald
yasaklar hemen onun arzu ve g ile olan ilikisini ortaya kartr (Foucault,
1987: 23,24).
Foucaultun sylem analizi konusundaki aklamalar, bugn zellikle,

makro tarihsel bak alarn, eletirel dilbilimcilerin analizlerine ve nitelik
analizi
yapan
sosyologlara
yol gstericidir.
54
almalarnda
yapsalc
yaklamlar grlse de Foucaultnun sylem teorisi ve analizi, postyapsalc

olarak kabul edilmeli ve Foulcaultcu sylem analizi hermeneutik yaklamla
desteklenmelidir (Szen,1999: 72).
(3) Hermeneutik/Yorumsamac Yaklam ve Sylem
Hermeneutik sanat bildirme, haber verme, tercme, aklama ve

amlama sanatdr (Gadamer, 1995den akt. Szen, 1999: 73). Hermeneutik
yapmak:
Gemii,
dil rnlerinin,
yazl
eserlerin
dilini
yorumlamak
anlamaktr. Hermeneutik gr zellikle teolog Schleirmacher, sosyolog

Dilthey ve fenomenolog Husserln grleriyle nem kazanm olup;
Heidegger ve Heideggeri izleyen Gadamer ve Ricoeur ile gelime
kaydetmitir. Dilthey iin manevi bilimlerin yntemi olup tinsel bilimler
hermeneutik bilimlerdir (zlem 1986dan akt. Szen, 1999: 73).
Yorumsamac
yntemde
ama,
deney gzlem
gibi
yntemler
kullanarak kesin, llebilir, nesnel sonulara ulamak yerine sosyal hayat

anlamak, yorumlamak ve znel yanlar ortaya koymaktr. Sosyal gerekliin
sabit biimlerini deil, gndelik pratikleri iindeki, deiken zelliklerini,
sosyal
ilikilerin
iinde
yeniden
oluan
ve
znelliklere
yansmasn
kavrayabilmek iin olgular toplamaktan baka, belirli ara, yol ve tekniklere

gereksinim vardr. Kalitatif aratrma, ncelikle sosyal balamn sosyal olarak
oluturulmasna, sosyal yaplarn elikili ve tartmal zelliine ve dingin
olmayan rntlerine dikkat ederek, yani sosyal gereklii verili olarak ele
almayarak ie balamaktadr. Bu yaklam, kltr, anlam ve dili merkezi
nemde kavramlar olarak deerlendirmektedir. Sosyal, kltrel, politik
formasyonlar kendi karmak zgllkleri iinde, onlar yanstan syleme
bakarak ve bu sylemde yansmasn bulan kimi zaman ak, kimi zaman
rtk zellikleri kefederek anlamaya almak, yorumsamac yaklamn
hareket noktasn oluturmaktadr (Acar, 2007: 5).
55
Yorumsamac yntem insan ve sylemi merkeze almay, nesnel

bilgiye ulamak yerine bireyi, iinde yaad ve kendi oluturduu anlam a
iinde degerlendirmeyi nerir. Aratrmacnn ulat anlamlarn kanlmaz
biimde iinde yaamakta olduu tarihsel-toplumsal yapyla sk balantlar
olduuna inanr. (Gka, Topuolu ve Aktay 1999dan akt. Acar, 2007: 5).
Anlama ve yorumlama ile uraan bir felsefe olan, hermeneutik bir

disiplin olarak ncelikle metinlerin yorumu iin gerekli kurallarn aklanmas
iin urar. Schleirmacher, yorumun iki ayr boyutundan sz eder. Gramatik
anlama ve psikolojik anlama. Gramatik anlama yorum dairesi indeki parabtn ilikisine, psikolojikanlama ise yaratc anlam yeniden yaratma
abasna dayanr.
Husserl in rencisi Heideggere gre yorum, insan
varlnn yorumudur. Heidegger bir eyin gerekliinin dikkatli bir analizle

deil, doal tecrbeyle bilindiini syler ve bu tecrbeyi iletiime balar.
Gadamer ise insan tecrbesini anlama ile aklar ve bireyleri metinlerin
dnda grmez (Szen, 1999: 74,75).
(4) Gadamerin Felsefi Yorumsamas ve Sylem
Gadamere gre, yorumcu gr, beeri bilimlerin metodolojisi deildir.

O modern sosyal bilimlerin nesneleriyle gergin bir iliki iinde olduunu
belirtirken, bu ilikinin yoruma dayal refleksitive ile anlalmas gerei
zerinde durur (Outhwaite 1991den akt. Szen, 1999: 75).
Gadamer anlama, yorumlama, diyalog ve sylem kavramlarn bir

arada kullanarak bunlar tek tek aklar. Aslnda o her tr yorum tekniini
mmkn klan fakat ayn zamanda onu snrlayan bir n anlama peindedir.
O anlamay bir eye angaje olma veya iin iine girme anlamna gelecek
ekilde kullanr. Geleneksel yorumcu anlay, bir nesneyi, bir metni, bir
sosyal pratii olduu haliyle anlamay hedefleyen ak fikirli ve nyargsz
yorumcuyu kabul eder. Geleneksel yorumcu anlayn aksine Gadamer,
56
nesneyi yorumlayan znenin (yorumcunun) anlamada, n-kavray ve

nyarglar kullanacan belirtir (Outhwaite 1991den akt. Szen, 1999:76).
Gadamer,
yorumu tanmlarken Nietsche in yorumu kullanndan
etkilenmitir. Yorum metnin anlamn netletirmeye dayal filolojik bir sanat

olmayp yorum; yapay anlam kaldrmak, gizlenen anlam ortaya karmaktr.
Yorumlama gelenekte yaratlan sylemin aka ifade edilmesidir. Yorum
iin sylemlere ihtiya vardr. Herkesin sylem olarak kabul ettii bir metin
veya bireyin syledikleri yorumlama ile aa kartlr (Szen,1999: 76).
Btn yorumlar dil ortamnda olumaktadr. Yorumun temelinde

dilsellik merkezi bir konuma sahiptir (Gadamer 2002den akt. Yldrm, 2004:
111). Yorumlarda yanl anlamalardan uzaklaabilmenin ya da doru ve
yanl yorumlar birbirinden ayrt edebilmenin yolu, insani dil cemaatini
oluturan mterek anlamlara bavurmakla mmkndr (Hekman 1999dan
Yldrm, 2004: 111). Sosyologlarn ilerleme, dzen, nesnellik, bilimsel
bilgi, seklerleme gibi kavramlar etrafnda mterek bir anlam
gelitirdikleri sylenebilir (Gadamer 2004den akt. Yldrm, 2004: 111).
Kukusuz doru anlam yorumlayan yorumcu da belli n yarglarla

hareket etmektedir. Yorumcunun bu n anlam, yorumcunun iinde
bulunduu zaman, mekan ve dnya gr ile balantldr. n anlama,
yorumcunun
iinde
yaad
gelenekle
de
ekillenmektedir
(Gadamer,1990dan akt. Yldrm, 2004: 111). Bu hermeneutik bak

erevesinde, sosyoloji metinleri yorumlanrken, belli bir tarihsel dnem ve
gelenek
iinde
olduunun
bilincinde
hareket
edilmektedir.
inde
bulunduumuz tarihsel dnemin gelitirdii bilim gelenei, ounlukla postmodern/kresel zellikler tayan bir perspektife dayanmaktadr. Ayrca,
hermeunitik yntem geleneinin sunduu imkanlarla oluan bir n anlama
anlayyla yorumlamaya gidilmektedir (Gadamer, 2004den akt. Yldrm,
2004: 111).
57
Diyalog zerinde de durmu olan Gadamer, iki kii arasnda bulunan

ilikinin taraflarn her biri ortak noktada buluuncaya kadar birbirlerine
alacan ve Diyaloun ortak nokta bulunduu srece devam edeceini
syler. Diyalog, birbirine kart konumdaki iki grn kartln stesinden
gelinmesi srecidir. Diyalog ve onun almnda devreye giren her ey
yabanclamay
ortadan
kaldrmaktadr.
Diyalog
anlamaya
ynelik
almadr. Gadamer, diyaloun taraflarnn deiip ilerleyip nihayetinde bir

anlama noktas bulacaklarn ifade eder. (Szen,1999: 77).
(5) Ricoeurun Yorumsama Yaklam (Metin Modeli) ve Sylem
Yorumsamac yaklamn nc temsilcilerinden Fransz filozof Paul

Ricoeur (1913-2005), insanln sylemini danklktan kurtarabilecek bir
felsefi at oluturmay ve birbirinden ok farkl kuramlar bu at altnda
birletirmeyi amalamtr. Kendisini Gadamerin felsefi yorumsamas ile
Habermasn eletirel yorumsamas (ideoloji eletirisi) arasnda tam orta
yerde
konumlandran Ricoeur, metin modeli olarak da adlandrlan
yorumsama yaklam ile farkl yorumsama modelleri arasndaki farkllklar

gidermeye ve btnletirici bir sentez oluturmaya dnk almalarda
bulunmutur (Sezer, 2011: 77).
Anlaml eylemin metin gibi okunabileceini kefeden Ricouer,

yorumun aklama ve anlamay gerektirdiini, aklamann ampirik ve analitik
olduunu, anlamann ise genel olduunu belirtir. Yorumda iki sre olduuna
iaret eden Ricouer bunlar: Metni paralama ve metni kalplarna ayrma
olarak sralar. Subjektif karar verilerek, anlamn tamam ortaya karlr.
Aklamadan anlamaya, anlamadan aklamaya devam eden bir dairesel
dng bulunmakta olup; Aklama ve anlama birbirinden ayrlmaz
durumdadr (Szen, 1999: 78).
Anlama, Ricoeura gre, herhangi bir metnin ieriinin sezgisel olarak

kavranmas deildir. Anlama, yazar ve yazarn durumuyla pek fazla ilgili de
58
deildir. Anlama, daha ok metin aracl ile alan yeni dnyay

anlamlandrmalaryla ilgilidir. Ricoeura gre bir metni anlama, anlamla onun
ilgili olduu nesne arasndaki hareketi, yani metnin ilgili olduu konuda ne
sylediini takip etmektir. Ricoeur, metin yorumlama modeli yardmyla unu
gstermek ister: Anlama, dorudan yabanc tinsel hayatla veya herhangi bir
ruhsal ierikle duygusal zdeim kurmayla ilikili deildir. nk anlama,
kendisinden nce gelen ve ona elik eden yorumlama ilkeleri yardmyla
meydana gelen bir sretir (Toprakkaya, 2007: 89).
Yorum kuramnn temelini gsterge (sign) ve cmle (sentence)

arasndaki fark zerine kuran Ricoeur, cmlenin, gstergeden farkl olarak bir
amaca gnderme yaptn ve bir araya getirip birletirme ilevi grdn
ifade eder. Birisine bir ey hakknda bir sz syleme olarak ortaya kan
cmle, kendimiz, bakalar ve dnya hakkndaki gndermeleri temsil eder ve
dildeki
yaratcl
ortaya
karr.
Dildeki
zenginlik,
kelimelerin
ok
anlamllna dayanr ve ok anlamllk, hem yorumu hem de metaforlar

araclyla yeni anlamlarn yaratlmasn salar (Sancar, 2008: 160-161).
Ricoeur, szl ve yazl dil arasndaki ayrm gerekelendirmek iin n

kavram olarak sylemi kullanr ancak metni daha ok nemser. Konuma
kayda alndnda, gndelik konuandan ve onun reticisinden ayrlr.
Metinler sregelen hayatlar olduu iin sylemlerin yorumland gibi
yorumlanmaz. Yorumcunun grevi kendisi ile her zaman konuan metinde
neyin sylendiini bulup ortaya karmaktr. Bundan dolay metnin yorumu,
konumann yorumundan daha karmaktr (Szen, 1999: 78).
Ricoeurun konuma kuramn dilbilimine dayandrd yaklam,

sylemin u drt temel zelliini ortaya koymaktadr:
1) Sylem hep zamansal olarak ve imdi iinde gerekleir, sylem an
sz konusudur.
2) Sylem, her zaman bir zneye sahiptir ve kim konuuyor? sorusunun
yantn bir dizi karmak gstergeler (ahs zamirleri gibi) araclyla
59
konumacya geri gndermeler yaparak belirler. Yani sylem an kendisine

gnderme yapan bir eydir.
3) Sylem her zaman bir ey hakkndadr. Betimlemek, anlatmak ya da
temsil etmek zorunda olduu bir dnyayla baldr. Dilin simgeletirme ilevi
sylem iinde gerekleir.
4) Sylem, dilden farkl olarak, sadece iletiim ile ilgilenmez. Btn
mesajlarn alnp verildii yer sylemdir. Bu anlamda sylemin bir mesajlar
dnyas, yani baka kiisi, muhatab vardr (Ricoeurdan akt. Sancar, 2008:
158-159).
Sylem kavramnda birbirine eklemlenen olay ile anlam arasnda

diyalektik bir iliki vardr. Bir kimsenin konumas anlamna gelen olay,
sadece ifade edilmi ve nakledilmi bir tecrbe deil; ayn zamanda diyalogu
douran bir zneleraras mbadeledir. Sylem ile e zamanl olarak ortaya
kan ve kendisi de bir olay olan diyalog, konuma ve dinleme gibi iki olay
birbirine balamaktadr (Ricoeur 2007den akt. Sezer, 2011: 66). Diyalog
annda bir konuda bir ey demek istemek (to mean), hem konuan kiinin
syledii/sylemek niyetinde olduu eye hem de yapsal bir birim olarak
cmlenin syledii eye karlk gelmektedir. Burada olay, sylemin bir
karakteristii olarak anlamda gizlenmi ve bastrlm halde bulunmaktadr.
Dolaysyla sylenen bir szdeki anlamn ve onda gizli olayn aa
karlabilmesi iin, syleme bakmak gerekmektedir. nk zihindeki anlam,
ancak sylemde mevcuttur ve her ifadede, mutlaka ifade eden kiinin anlam
dnyasna ilikin bir iz bulunmaktadr (Ricoeur 2007den akt. Sezer, 2011:
66).
3. SYLEM ANALZ YNTEM
Sylem analizi konuma ve metinler araclyla oluan anlam rnleri

ile ilgilenen geni kapsaml sosyal ve kltrel aratrmalar iinde kullanlan bir
aratrma yntemidir. Sylem analizinin kuramsal arka plannda sosyal
bilimlerdeki sosyoloji, psikoloji, dilbilim, medya, siyasal bilimler gibi pek ok
farkl alan yer almaktadr. Bu alanlarn her biri sylem analizini kendi bak
alarna ve bilimsel yntemlerine dayal olarak kullanr ve sylem analizine
60
ilikin kendi kurallarn oluturur. Sylem analizi metedolojik ve kavramsal

unsurlardan meydana gelen sosyal hayata dair bir perspektif olup, sylem
zerine dnme (teorik ve meta-teorik eler) ve sylemi datalatrma yolu
olarak karakterize edilir. Bu analiz yntemi sadece geleneksel metodolojilere
bir alternatif olmayp, ayn zamanda bu metodolojilerin iine sokulmu bak
alarna kar bir alternatiftir. Bu nedenle sylem analizini tek bir balk
altnda formlletirmek ve standardizasyonunu yapmak kolay deildir.
Sylem analizine ilikin yaklamlarn eitlilie ramen, hepsinin dayand
ortak kurallar bulunmaktadr (Eki ve elik, 2008).
Gnmzde
sylem
analizi
konusunda
karmak
bir
durum
bulunmaktadr. Sylem analizi denildiinde, bunun nasl bir analiz olduu

sorusunun yannda baka sorular da akla gelmektedir. Bu bir sosyal analiz
midir? Bir linguistik analiz midir? Yoksa bir metin analizi midir? Sorular
ortaya kmaktadr. Cevap olarak sylem analizinin hem sosyal bir analiz,
hem dilbilimsel bir analiz, hem de bir metin analizi olduu sylenebilir. Baz
aratrmalarda
sosyal
teoriler
kullanlrken
dierlerinde
bunlarn
kullanlmamas sylem analizi konusunda ortaya kan belirsizliin sebebi

olarak gsterilebilir (Eki ve elik, 2008).
Refleksivitiye bal olarak eletiriye ve zeletiriye ak bir analiz olan

sylem analizinin nesnesi, szl, yazl ve szsz metinlerdir. ok boyutlu,
ok fonksiyonlu, tarihsel ve eletirel bir analiz olan sylem analizi deneysel
analiz veya ierik analizi gibi yntemler kullanan bir analiz deildir. Sylem
analizinde, herhangi bir sylem incelenirken analitik bir yntem aranmaz.
Sylem analizi, mevcut sylemleri yeniden retme, deitirme, dntrme
ya da mevcut sylemlerin zelliklerini aa karma zelliine sahiptir.
Aka sylem retme yollar olan sylem analizleri, her sosyal aratrma gibi
verilere, analiz ve sonulara dayanr. Baz analizlerde sosyal teoriler
kullanlrken bazlarnda kullanlmamaktadr. Sosyal teori kullanmayan
analizler salt dilbilim, sosyoloji ya da sosyal psikolojiden etkilenerek klasik
nitelik analizlerine daha yakn bir yerde konumlanrken; sosyal teorileri
61
kullanan analizler ise metin analizleri ya da linguistik analizleri olmak

durumundadrlar (Szen, 1999: 82, 83).
Sylem analizi dilin dilbilimsel dzeyde alld bir analiz deildir.

Dili yalnzca szck ve dilbilgisi olarak grmez. Kelime ve gramer kurallarnn
tesinde; ideolojik, politik, ekonomik zellikler zerinde analiz yaplr. inde
bulunduu balamdan yaltlm szck ve cmleler ile deil, balam iindeki
kelime ve cmleler dikkate alnarak analiz yaplr. Sylem iindeki g
ilikileri, elikiler ortaya karlmaya allr. Sylem analizi nesnel kurallar
olan ve nesnellii barndran bir analiz deildir. Bu yzden nitel aratrma
yntemleri iinde adlandrlr. Baz nitel analiz yntemleri ile benzerlik
gsteren taraflar vardr. Bununla beraber sylem analizi Dilbilim, psikoloji,
sosyoloji felsefe gibi birok disiplin arasnda duran bir analizdir. Analiz
sonucunda ulalan bilgi sbjektif ve yoruma dayaldr. Kesin yarglara
ulamaktan ziyade bireylerin farkl bak asyla bakmasn salamaya ve
sylemleri sosyal balam iinde deerlendirmeye alr (Demir, 2008: 5).
Sylem analizi en basit anlatm ile dilin incelenmesidir. Ancak bu

inceleme ifade edilen dilsel elerin basit bir incelenmesi olmayp
ifadelerin/sze dklenlerin szdizimsel ve semantik snrlarnn tesine
gitmeyi ve bu tede yatan anlam ve ierii incelemeyi gerektirmektedir.
Dijkinde iaret ettii gibi sylem analizi, sylem ya da dil kullanmnn sadece
biimsel (fonolojik ya da szdizimsel) yn ile ilgilenmez. Bundan ziyade ilgi
odan sosyal ve kltrel balam iinde iletiim kuran dil kullanclarnn
oluturduu sosyal olaylara evirir. Sylem analizinin temel varsaymna gre
dil, eylem ve fonksiyona ynelik evre ynelimidir ve birey sosyal dnya
deerini ya da adaptasyonunu oluturmak iin dili isteyerek kullanr, bu aktif
ina sreleri dil deikenlii iinde ortaya konur. Sylem kullanld
fonksiyona bal olarak deikenlik gsterir ve bu bakmdan deikenlik
kavram sylem analizinin temel tan oluturur (Elliott, 1996). Sylem
analizindeki temel vurgu dille ne yapldn ve ne baarlddr (Eki ve
elik, 2008 ).
62
Kim nasl konuuyor? Kim nasl dinliyor ya da susuyor? Kim nasl

yazyor veya nasl okuyor? Bu ve bunun gibi sorularla balayan sylem
analizi, varsaymlardan deil belirsizliklerden yola kar. Dier analiz
trlerinden farkl olarak ayrntlarla uraan sylem analizini, farkl
dzlemde tanmlamak mmkndr. Birincisi, analiz dil kullanm ile megul
olurken dil kullanm dilsel bir davrantr. Bundan dolay dil bir eylem ve
etkileim biimidir. kinci olarak sylem analizi dilin, aklama, anlama ve
anlamlandrmaya ilikin ilevleri ile ilgilenir. ncs ise analiz pragmatik
olup, dili kullanan insanlarn dil ile ne yaptklar sorusuna cevap ararken;
sylemdeki linguistik zellikler onlarn ne yaptklarn anlamak iin incelenir
(Szen, 1999: 85,86).
Sylem analizinin nemli bir boyutu, szdizimsel (sentaks) dzeyinde

yaplan analizdir. Aadaki rnekte de grlebilecei zere, incelenen bir
cmle ierisindeki szcklerin ve kavramlarn kullanl yerleri (dizili sralar),
zmlemede nem arz etmektedir (Aziz, 2008: 139) :
-Polis 6 gstericiyi ldrd.

-6 gsterici polis tarafndan ldrld.
-6 gsterici ldrld.
Grld gibi, szdizimsel olarak yani cmle ierisindeki yer al

sralarna gre kullanlan 4 szcn (polis, gsterici, ldrd, 6 tane)
yerlerinin deitirilmesi, o cmleye yklenen anlam da deitirmektedir.
Bylesi bir analizde her bir szcn o kltrde hangi anlamlara tekabl ettii
incelenmelidir. Polis, gsterici ve ldrd szckleri ile 6 saysnn o
sosyo-kltrel yapda nasl karland, nelere gnderme (referans) yapt,
ne amala kullanld ve arkasndaki ideolojinin ne olduu yaplacak bir
analizle ortaya konulabilir (Aziz, 2008: 139).
Norman Fairclough tarafndan gelitirilen Eletirel Sylem Analizi

metinlerin sylemi ile toplum arasnda karlkl bir iliki kurarak, kltrel
63
deiikliklerin sylemleri de etkiledii savna dayanr; Faircloughya gre

deien kltr kendini sylemde belli eder. Bir kltre , topluma ait kural,
bilgi, g ve dil pratikleri ve eylemlerden oluan sylemin analiziyle bir
toplumun kltr, deer, inan ve deiimine ilikin bilgi sistemlerine
ulalabilir. Bilinmeyeni ortaya karma, sorgulama ya da aydnlatma amcn
tamayan sylem analizleri, refleksif bilgiyi iler hale getirmesi asndan
verimli, ayn zamanda yorum gcn geniletme ve gelitirme asndan
etkilidir. Etkileim ve iletiim olmadan sylem dzenleri kuralamayacandan
sylem dzenleri mutlak ekilde birbirlerinden ayr tutulamazlar. Fairclough
yeni sylem dzenlerini, uluslar aras pratikler ile yerel geleneklerin
belirlediini ne srer. Etkileim ve iletiim boyutunda sylem dzenleri iin
nemli olan anlamlar, gstergeler ve hakikat anlaydr (Szen, 1999: 158 161).
Gnmzde tek bir sylem analizinden sz etmek mmkn deildir,

sylem analizinin de farkl eitleri vardr. Sylem analizinin nesnesi szl,
yazl
ya
da
szsz
metinlerdir.
Ancak,
sylem
analizi
metinlerin
anlamalarnn balamsal belirlendii dncesini temel alr ve bylece

okuyucuyu yok farz eder. Dolaysyla szlem analizi metnin bizzat
kendisinden deil, metin ile balam arasndaki sk ilikilerden hareket ederek
metnin kendisini sylem olarak kabul eder. Bylece sylem analizi, yorumu
esas alarak, baka bir deyile her aamada tekrar tekrar yazar ne sylemek
istedi yazarn syledii nasl anlalmal sorularn sorarak keif yoluyla bilgi
elde etmeye ynelik bir analizdir. Ksaca sylem analizi, aklayc,
yorumlayc ve biraz da sezgiseldir (Gke,2006: 43-44).
Bir yntem olarak sylem analizinin ve analiz srecinin zelliklerine

ilikin imdiye kadar anlatlanlar nda u ekilde bir zetleme yaplabilir
(Mayringden akt. Gke, 2006: 48-49):
1) Analizin nesnesi: Bir metnin kendisi sylem olarak grlr ve bu

nedenle metnin bizzat kendisi deil, balamla ilikisi n plandadr. Yani
anlaml olarak grd iletiimin kendisini incelemeye alr. G / bilgi, politik
64
ve ideolojik ilikilere ynelir; bu ilikilerin belli bir sylem etrafnda nasl

deiim ve dnme urad gsterilmeye allr.
2) Analizin odakland noktalar: Balam zerinde durur, metni isel bir
bakla ele alr ve oluum ve anlam zerinde durur. Anlamlar aklamaya
alt iin srekli yorumla birlikte alr. Yorum hibir zaman bitmeyen bir
ilemdir. Analizin sonuna gelinse dahi, yeni bir boyutun kefi aratrmann
tekrar yoruma almasn salar. Analiz, keif yoluyla bilgi edinmeye ynelik
bir sretir.
3) Analizin amac: Metnin nasl anlalmas gerektii sorusu zerinde
odaklanr (Kim, neyi, neden, nasl ve hangi amala syledi?).
4) Analiz sonularnn yorumunu deerlendirme: Analizin nesnesini
oluturan her bir metin tarafndan temsil edilen anlam potansiyelini ortaya
koyar. Her bir metni dierinden ayran farkllklar bunlarn oluturduu balam
ve metinleraraslk zerinde durur.
5) Analiz sonularnn sunumu: rnek olay, sonu sunumu, analize tabi
tutulan
metinlerin
zgllklerini
ve
biricik
zelliklerini
ortaya
koyup
koymadna bakar.
6) Analizde nesnelliin salanmas: Kendi nyarglarndan uzaklama ile
salanr. Bu ise ak ve belirgin bir biimde aratrmacnn kendisini amaca
balamas ile gerekleir.
Tek
bir
sylem
analizinden
bahsetmenin
mmkn
olmad
gnmzde yaygn olarak kullanlan baz sylem analizi yntemleri unlardr:

Yapsalc Sylem Analizi Yntemi, Van Dijkin Sylem Analizi Yntemi,
Foucaultnun Sylem Analizi Yntemi, Coulthardn Sylem Analizi Yntemi
(Birmingham Modeli), (Margaret) Wetherell ve (Jonathan) Pottern Sylem
Analizi Yntemi, (Michel) Pecheuxun Sylem Analizi Yntemi, (Stuart)
Hallun Sylem Analizi Yntemi, Norman Faircloughun Sylem Analizi
Yntemi (Sezer, 2011: 91).
Bu almada Van Dijkin Eletirel Sylem Analizi Yntemi kullanlarak

spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen terr mzakerelerinin yazl
basnda ele aln biiminin sylem analizi yaplacaktr.
65
a. Van Dijkin Sylem Analizi Yntemi
Teun A. Van DIJK (1943-.), bata haber sylemi olmak zere

deiik sylem yaplarna ilikin analiz almalar bulunan Hollandal bir
dilbilimcidir. Bir ynyle dil, sylem ve ideoloji konularnda uzmanlam bir
dilbilimci, dier ynyle de haber sylemi ile ilgilenen bir iletiim bilimcidir.
Van Dijk, 80li yllarda dilbilim analizleri sonucunda elde ettii kavramsal
ereve
yardmyla
medya,
sylem
ve
rklk
arasndaki
ilikileri
deerlendirmi, bu almalar sonucunda kendi adyla anlan yntemini

tantmtr (Keskin, 2004:390). Haber zmlemelerinde de olduka ilgi gren
Van Dijkin sylem analizi yntemi, sylem kuramna dayanr ve metni,
anlama ve retim dzeylerini de dikkate alarak analiz eder (Dursun, 2001:
104). Hollandal dilbilimci Van Dijkn haber metinleri zerinde yapt bilisel
sylem analizleri ve sylemin balamn hesaba katarak incelemesi, sylem
analizi asndan olduka nemlidir (Sezer, 2011: 101).
Van Dijk yntemi dilin gramerine duyarl olarak haberi makro ve mikro
yaplarnda inceleyen yaklamdr. Van Dijka gre sylem yoluyla toplumsal
denetim uygulanmasnn nemli bir art sylemin denetimi ve bizzat
retimidir.
ynteminde,
Bu
nedenle
sylemin
Van
Dijk
retilme
oluturduu
pratikleri
sylem
zerine
zmlemesi
daha
fazla
younlamaktadr. Gnlk gazetelerin neredeyse hepsinin ilk sayfalarnda

grsel elerin ne ktn ve yazl dilin kaybolduuna iaret eden Van
Dijk, mikro yaplarda haberi destekleyen unsurlarn nemine
vurgu
yapmaktadr. Ayrca haber sylemini ele alrken kulland makro ve mikro

yaplarn snrlarn ok geni tutan Van Dijk, uluslararas haberlerin yaps
zerine yapt almasnda tm dnya lkelerinin haber ajanslarna
bamlln ortaya koymutur (Glc, 2009: 87).
Nitelik ve nicelik analizlerini birletirerek Alman ve ngiliz basnnda yer

alan yzlerce haberi inceleyen van Dijk, gnlk konumalarda aklanan
etnik nyarglarn yannda, entelektellerin de rklk retiminde etkin rol
66
aldklarn fark eder. Medyadan gelen mesajlar birer konuma ve metin tipi
olarak analiz etmeyen sylem analizi, sistematik ve aikar bir ekilde, kitle
iletiim aralarnn yayd mesajlarn yaplarn anlatr. Sylem analizi
mesaj yaplarn incelerken eitli bilisel ve sosyo-kltrel balam
zelliklerini kulanr. Van Dijkin sylem analizi, nermeye dayal sylem
analizi eklinde kabul edilebilir ve bu ierik analizine bir ilave ya da alternatif
olarak dnlebilir (Szen, 1999: 124).
Basn haberlerinin zmlenmesi iin yeni bir teorik ereve neren

Van Dijk, haberleri bir sylem biimi olarak kabul etmektedir. Van Dijke gre
haberler, semece kaynak kullanm, tek dze haber temposu ve haber
balnn seimi yoluyla toplumsal iktidarn iinde kurulduu ve yeniden
retildii metinlerdir. Haber sylemini incelerken sylem analizi yntemini
kullanarak, haber retim sreci iinde haberciliin rgtlenmesi ve ileyii ile
profesyonel gazetecilik etik kodlar vastas ile oluan haber metinlerini tm
bir toplumsal yapyla ilikilendirerek aklamaya almaktadr. Bu amala
haber metin zmlemelerinde toplumsal gcn/iktidarn yaplanmasnn
ortaya konmas iin, haberin mikro yaplarna ve szck seimlerine kadar
uzanan incelemenin nemine deinmektedir. Van Dijke gre haber sylemini
bir btn olarak ele almak, ideolojik olann gzden kamamas iin nemlidir
(Keskin, 2004: 392).
Van Dijkn sylem zmlemesi, yazl metinleri nermeler asndan

ele alan bir zmlemedir. Sylemi ideolojik olarak inceleyen van Dijk,
zellikle sosyal kognisyonlar zerinde durmaktadr. Bunlar; bilinlilik, anlam
retimi ya da sezgi terimlerine karlk gelmektedir. Van Dijk, kognisyonlar
eylem olarak grd iin zerinde durmaktadr. Eylem olan kognisyonlar,
mikro ve makro yaplar arasnda iliki kurmaya yardmc olmaktadr. Mikro
yaplar, gazeteciler, gstericiler, aznlklardr. Mikro yaplarla ilikiye giren
gazete, hkmet, mahkeme gibi kurumlar da makro yaplardr (Mora, 2011:
16).
67
Kapsaml bir sylem analiziyle, deien ifadeler ve ideolojik konumlar,

karlar ve iktidarlarn zellikleri belirlenebilir. rnein, medyada, iktidarn bir
hatasnn dorudan deil, dolayl bir ekilde verildii gzlemlenebilir.
Hkmet X bakann deitirdi yerine X bakan deitirildi ifadesinde
olduu gibi anlamlarla oynanabilir (Szen, 1999: 125).
Van Dijk, haber metinlerini, haber metni analizi, metin anlambilimi,

yerel ve kresel btnlk, etkiler, st yaplar: haber emalar, slup ve
retorik, sosyal kognisyon ve Sosyo-kltrel balamlar inceleyerek
kefeder (Szen, 1999: 125).
Haber metni analizi: Dnya hakknda ne olup bittiine dair sosyal ve

politik inanlarn veya bilgilerin ou gndelik haberlerden gelir. Haberlere
dayal olarak sosyal ve politik konular hakknda konumamz, birer sylem
pratiidir.
Metin anlambilimi: hem haberi yazan, hem haberi okuyan hem de
sylem analizcisi, ilk olarak haberin anlam ile ilgilidir. Metin ne hakkndadr,
ne demek istemektedir ve dil kullanclar iin ne tr etkilere sahiptir? bu tip
sorularn byk bir ksm metin anlambilimi iinde cevaplandrlmaktadr.
Metin anlambilimi kelimeleri, cmleleri, paragraflar, veya sylemin btnn
yorumlar kurallarn ortaya koyar. Dier nemli bir ilevi de, metnin yerel
tutarlln (local coherence) ve kresel tutarllnn (global coherence)
salamasdr.
Yerel ve kresel tutarllk: van Dijk almas boyunca, haber metnine bir
btn olarak bakar. Bu nermelere dayal bir yaklam tarzdr. Bununla ilgili
olarak van Dijk, temel nermelerin haber metnini nasl kuatt sorusunu
sorarak eitli aklamalarda bulunur. Olaylar belirleyen nermeler, metnin
yerel tutarlln asl durumlarndan biridir; zaman, durum, sebep ve sonu
arasnda balantlar kurulur (van Dijk 1993den akt. Szen, 1999:125).
nermeler kavramsal olarak da birbirleriyle balantldr. Szn gelii, lm,
dman, bombalama, vs. kavramlar sava haberlerinde birbirleriyle
balantl kavramlardr. Haber metninde baz bilgilerin okuyucu tarafndan
bilindii varsaylr ve bunlar metinde yer almaz. Bunlar metnin nermeleri ve
kavramlar arasnda kaybolan halkalardr. Halkalar metnin yerel btnlne,
dnya hakkndaki bilgi, inan, ideoloji ve subjektif unsurlarn katlmn salar.
Haber metninin/syleminin bir dier unsuru kresel tutarlldr. Metin bir
anlam birlii (semantic unity) ne sahiptir. Kresel tutarllk, konularda ve
68
balklarla ilgili sezgisel olarak ne bildiimizi ortaya koyar. Haber balklar

metni
zetler
ve
habere
ilikin
en
nemli
malumat
verir.
Teorik
ifadeylebalklar, anlama dayal makro-nermeler tarznda tasvir edilir.

slup: Ayn olayn (haberin) farkl kelimelerle ifadelendirilerek metne
dntrlmesidir. slup seimleri sosyal ve ideolojik etkileri aa karr,
haber aktrleri ve olaylar; sosyal iletiimsel durumlar ve gazetecinin fikirleri
hakknda bilgi verir.
Sosyal kognisyon ve kltrel balam: Sylem analizi metin yaplarn
incelemekle snrl kalmaz. Anlamlar, fikirler ve ideolojiler de aa
karlr. Kognitif yaklam, olay hakknda metnin sahip olmad fakat dil
kullanclarnn zihinsel srecine ilikin anlamlar gsterir (Szen, 1999:
126,127).
Haberde kullanlan cmlelerin ksa ya da uzun, basit ya da bileik ve

etken ya da edilgen olmalar ltnde yaplan zmleme ile van Dijk,
haberin ideolojik doasn ortaya koymaya balar. Ard arda gelen cmlelerin
ve cmleciklerin birbirleriyle ilikilerini irdeledii blgesel uyum, seilen
kelimelerin zelde muhabirin genel anlamda ise, gazetenin ideolojisini
yanstt kelime seimleri ve haberin ikna edicilik zelliini artran olayn
taraf ve tanklarnn yorum ve szel tepkilerinin yer ald alntlar, olayn
gerekten olduunun gstergesi olan fotoraflar ve haberin inandrcln
artran grafik, rakam ve saysal verilerden oluan haber retorii, haberin
mikro yapsnn elerini oluturur (Keskin, 2004: 392-393).
Hem ekonomi politik adan hem de kltrel almalar asndan sz

konusu haber syleminin kodlanmasnda rol oynayan balca etmen, hi
kukusuz kitle iletiim aralarnn ardnda da yer alan egemen ideoloji ve
baat kltrel yapdr. Siyaset kurumunun merkezinde ileyen ideolojik
mekanizmann toplumsal yaplara haber ierikleri ile yayld gerei eletirel
haber almalar sonrasnda kabul edilmitir (Glc, 2009: 88).
Van Dijke gre genel ideolojik yap ve zelde de haber balklar,

aznlklarn olumsuz karakterini ne karma eilimindedir. Hollandada
yaplan bir almada incelenen ve etnik vurgu tayan 1500 balk iinde
69
aznlklarn aktif, sorumlu failler olduklarnda bir kez dahi olumlu olarak
anlatlmadklar; buna karlk hkim gruptan biri semantik fail olduunda,
anlatnn olumlu olarak kurguland grlmtr. Yine balklarn sentaksnn
(sz diziminin) da hkim grubun lehine olmak zere yanl bir biimde
kurulduu
ve
edilgen
yaplarla
olumsuz
eylemlerin
sorumluluunun
azaltlmaya alld tespit edilmitir (Durna ve Kubilay, 2010: 68). Bu

ekilde g/iktidar sahibi kurum ve kurulularn sylemlerinin haber metinleri
zerinde nasl retildiini gstermeye alan Van Dijk, ayrca sylemin
anlalabilmesine ilikin bilisel psikoloji almalarnda da bulunmutur
(Demir, 2008: 48).
Van Dijk haberleri yalnzca metinsel ve yapsal adan incelememi,

anlama ve retim dzeylerinde de zmleme ve aklama getirmitir.
Sylem bamsz bir yapya sahip olmamas nedeniyle, retim ve yorumlama
sreleri asndan da sosyal bir balam ierisinde incelenmesi gereken
karmak bir iletiim olgusudur. Haberin anlamlandrlmas, ezberlenmesi ve
yendien retimi okuyucu asndan ele alnmakta ve haber metni retimi
yapsal, retim ve anlama dzeylerinde zmlenmektedir. Btn bu
ilikilerin geni bir sosyal balamda yer ald dnldnde, van Dijkn
zmlemelerinde kk ve byk lekli yaplarn bulunmas normaldir.
Kk lekli yap dzeyinde zmleme, badakl salayan tmceler
arasndaki anlamsal ilikiler, szdizim ve szck dzeyinde, alntlar ve
haberlerin gerekliini ortaya koyan, dorudan veya dolayl bilgi sunumu gibi
retorii salayan birimler zerinde younlarken; byk lekli yap
zmlemesi, haber metinlerinin konusal yaps ve bunlarn kategorisel
emas zerinde younlamaktadr. Konu en belirgin ekliyle haber bal ve
balang paragrafnda yer alr. Sylemin anlamsal btnln yanstan
haber
balklar
ve
ilk
paragraf
van
Dijk
tarafndan
znel
olarak
nitelendirilmektedir. Bir olayda en nemli olarak sunulan bilgi, yazarn zihinsel

modelinde en nemli olandr. Aksine bir bilgi ya da inanca sahip olmayan
okuyucu, bu haberi yazarnn grd ve tanmlad bimde kabul edecektir
(lk 1992den akt. Dursun, 2004: 374).
70
Van Dijkin, iinde yer aldmz, tank olduumuz (gerek ya da

televizyonda) ya da okuduumuz gnlk olaylarn blmlenmi temsilleri
olarak tanmlad zihinsel modeller, bizlere gnlk gerekliimizi alglama,
anlama veya yorumlama imkn vermektedir. Kiisel ve znel nitelikteki bu
modeller, olaylar bizim grdmz ve anladmz ekilde temsil ederler.
ounlukla daha nceki deneyimlerden (eski modeller) ve alkanlklardan
etkilenen bu modeller ayn zamanda, iinde yer aldmz, tank olduumuz,
okuduumuz veya da duyduumuz olaylar hakkndaki dnceleri dile
getirirler. rnein, Bosna ve Kosova i savalar hakknda gazetelerdeki
haberleri okuyarak hem olaylarn zihinsel modellerini oluturmu hem de
bunlar sava sular ve bu savalarda yaplan etnik temizlik hakkndaki
olumsuz dncelerle badatrm oluruz (Dijk 2003den akt. Sezer, 2011:
89).
mgeler, sz dizimi, tonlama, tutarllk, (n)varsaymlar, metaforlar

(eretileme), uslamlama vb. konular zerinden ideoloji-sylem ilikisini
sorgulayan Van Dijkin analiz yntemi, bu ynyle iktidar kuran ve tayan
sylem biimlerine ynelir. Van Dijke gre, iktidar, toplumsal gruplar
arasndaki ilikinin zellii olarak ortaya kar ve esas olarak iletiim iindeki
etkileimde oluur. Toplumsal iktidarn dilsel pratikler araclyla kurulduu
ve yeniden retildii tezinden hareketle Van Dijk, sylemin yaplar ve
iktidarn yaplar arasndaki ilikileri analiz eder ve sylemsel iktidar
biimlerini (sylemsel formasyonlar) aa karmay amalar. Bu erevede
szel iletiim, konuma tarzlar ve metinler bata olmak zere her trl
iletiimsel olgu ierisindeki hangi yaplarn, stratejilerin ve edimlerin iktidar
konumunu yaratt aratrlr (Sancar, 2008: 140-142).
Haber metninin iskeletini tekil eden st yap, anlat kalbnn

kategorilerinden olumaktadr. Aada emalatrlm olarak sunulan bu
kategoriler, balk ve ilk paragraftan oluan zet, olay ve gemiinden oluan
haber yks ve yorumlar da ieren sonulardr. En genel bilgiler zet,
balk ve giri paragrafnda yer almaktadr. van Dijka gre okuyucularn en
iyi hatrladklar bilgiler bu kategorilerde yer almaktadr (lk, 2004: 375).
71
HABER SYLEM
zet
Ana Balk
yk
Giri Paragraf
Gemii
Blm
Ana Olaylar
Durum
Yorumlar
Szl Tepkiler Sonular
Sonular
Balam
Tarih Gemii Beklentiler
Deerlendirme
Durum
nceki Olaylar
ekil 1: Bir haber metninin kategorilerini yanstan ematik yaps (lk 1992den akt.
Dursun, 2004:375).
Haber sylemi, ykden farkl olarak zamansal bir sralamaya deil,

bantya dayal, kategorisel, en nemlinin en st bilgi olarak yer ald bir
sylem trdr. ykde neden sonu ilikisi basknken, haber syleminde
zel bilgi verme, genelleme, ztlklar, aklama, zamansal, nedensel ve
koulsal olan ilevsel balar youn olarak kullanm bulmaktadr. letiimin alt
yaps olan oluturulmu bilgi ve inanlar btn, nermeler arasndaki
ilikilerin konu btnln salamadaki rolne nemli lde katkda
bulunurlar. Kalplam bilgiler ve senaryolar biiminde zihinde temsil edilen
bu bilgiler, uzun sreli bellekte yer almakta ve gerektiinde canlanp
kullancnn bant szgecinden geerek aktif hale gelmektedir (lk, 2004:
377).
72
eitli dzeylerde incelenen haber metni, sonuta kognitif ya da zihni

bir emalanmaya benzer bir zellikle deerlendirilmektedir. Van Dijkn st
yaplar dedii haber emalar, haber balklarnn fonksiyonu olup, bunlarn
fonksiyonlarnn ne olduunu belirleyen emalarca yaplanmaktadr. st
ema denilen bu tarzdan bir yaplanma, hikye etmeye; olay anlatma ve
haber raporlarnda oluan hiyerarik bir ema izlemeye dayanmaktadr.
ema, ana balk, st balk, ana olaylar, balam, tarih, szl tepki ve
yorumlardan olumaktadr (Mora, 2011: 17).
Haber
A) Makro yaplar
1. Tematik zmleme
st balk, balk, alt balk, spot ve haber girileri; balk ve haber girii,
zetlemenin yan sra zet grevi grr. Balk, spot ve haber giriinden
oluan standart haberin incelenmesi, haberde genelden zele, en nemli
bilginin nce verilmesinden, nemsiz ayrntlara doru bir hiyerari olduunu
gsterir.
2. ematik zmleme
Haber olay hakkndaki bilgileri ierir ve ana olayn ele aln biimini
deerlendirir. Balam ve artalan bilgilerini ierebilir (durum). Haber kaynaklar
ve olayn taraftarlarnn szl tepkilerine yer verilir. Mikro yaplarla ilikiye
giren gazete, hkmet, mahkeme gibi kurumlar da makro yaplardr (yorum).
B) Mikro yaplar
1. Szdizimsel yap
2. Kelimeler aras blgesel uyum; ardarda gelen cmlelerin ve
cmleciklerin birbiri ile ilikilerinin incelenir.
3. Kelime seimleri; seilen kelimeler zelde muhabirin, genelde ise,
gazetenin ideolojisini yanstr.
4. Haberin retorii zmlemesi; haberde kullanlan cmlelerin ksa, uzun,
basit ya da bileik, etken ya da edilgen olmas, fotoraflar ve haberin
inandrcln artran grafik, rakam ve saysal verilerden oluan haber retorii
haberin
ideolojik
yapsn ortaya koymaya
gazeteciler, gstericiler, aznlklardr (Mora, 2011: 18).
73
balar.
Mikro
yaplar,
Van Dijkin inceledii sylemsel ilikiler, sylemde konumlanma

asndan etkinlik ve edilgenlik iindeki denetlenme konumlarna denk gelir:
Bir toplantdaki gzlemcinin, medyadaki dinleyicinin ya da tketicinin,
mahkemedeki zanlnn ve doktor karsndaki hastann durumlar, sylem
iindeki edilgen konumlar belirtmekte olup syleme eitsiz katlm temsil
eder (Dijkden akt. Sancar, 2008: 142). Van Dijk analizleri ile, snfsal, etnik,
rk temelli, cinsiyete dayal vb. tm sosyal farkllklarn nasl sylem iinde
farklar ve hiyerariler olarak kurulduunu rneklerle gstermeye alr.
Sylemsel ilikilerin analizinde u hususlar aa karlmaya allr:
1. Dilin sunduu olanaklar ile retilen iktidar ilikileri (tonlama, kelime
seimi, cmlenin kuruluunu belirleme, retorik biimlerin seimi vb.).
2. Gramer kurallarnn sunduu olanaklar (biz ve onlar ayrmnn
yaplabilmesi vb.).
3. Konuma
balamnn
denetlenmesi
ve
dlama
stratejileri
(kadnlarn, etnik aznlklarn, yoksullarn sz iinde tecridi ve

marjinalletirilmesi vb.) (Sancar, 2008: 143).
Sylem hakknda alan dilbilimciler farkl sylem analizi yntemleri

gelitirmilerdir. Dolaysyla tek bir teorik eletirel sylem analizinin olduu
sylenemez (Devran, 2010: 61). Nitekim Van Dijk de, toplumsal konulara
odaklanmada yararlanlan bir yaklam olarak tanmlad eletirel sylem
analizinin bir kuram ya da yntem olmadn; uygun herhangi bir yntemin
eletirel sylem analizi aratrmasnda kullanlabileceini ifade eder. Ona
gre eletirel sylem analizi, sosyo-politik bir tutumdur ve bu nedenle de bir
aratrma ynteminden ok bir disiplin olarak ele alnmaldr. Bu erevede
eletirel sylem analizi ancak dilin rol, dilin kullanm ve sylem dikkate
alndnda
eletirel,
sosyal
ve
politik
zmlemelere
bir
katkda
bulunabilecektir (Sezer, 2011: 91).
Siyasal aktrlerin sylemleri Eletirel Sylem Analizi kullanlarak

incelenmektedir. Eletirel sylem analizi, farkl sosyal alanlarda sylem ile
sosyal
ve
kltrel
gelimelerin
arasndaki
74
ilikilerin
ampirik
olarak
incelenmesine olanak veren teoriler ve metotlar sunmaktadr. Sylemsel

pratikleri, sosyal kimlikleri ve sosyal ilikileri ieren sosyal dnyann inasna
katkda bulunan nem bir sosyal pratik olarak deerlendirmektedir. Temsili
pratikler araclyla belirli bir konuya ilikin anlaml bilgilerin retildii
sylemler ina edilir ve baz ifadelerin ve tasvirlerin dierlerinden daha fazla
deer tad bir alan yaratlr (Dzgit, 2011: 55).
Eletirel sylem analizinin temel prensipleri u ekilde zetlenebilir

(Scollondan akt. Devran, 2010: 62):
1. Sylem, toplumsal eylemin bir biimidir.

2. Eletirel sylem zmlemesi sosyal sorunlara odaklanr.
3. G ilikileri sylemseldir.
4. Sylem, kltr ve toplumu ina eder.
5. Sylem ideolojik bir ileve sahiptir.
6. Sylem tarihseldir.
7. Metin ve toplum arasndaki iliki, aracl bir ilikidir.
8. Sylem zmlemesi yorumlayc ve aklaycdr.
Van Dijkin tanmlamasndaki stn grubun (elitlerin) gc, sylemi ve

sylemde temsil edilen gerei denetim altnda tutmaktan gelmektedir. Bu
ekilde sylem araclyla elitlerin lehine bir toplumsal denetim a
oluturabilmenin temel koulu ise sylemin maniplasyonu ve bizatihi
retilmesidir. nk baz sylemler dierlerinden daha meru olarak
dnlr ve kabul grr. Bunun nedeni o sylem sahiplerinin, sylemin
retim aralarna erime imknna sahip olmalardr. deolojik parametreler
asndan tahakkm edilenlerin (ortalama vatandan) ise bu sylem
platformunda syleyecekleri hibir eyleri, muhatap bulacaklar kimseleri
yoktur. nsanlar gndelik yaamdaki -informel- aktif iletiimin aksine daha
formel diyaloglarda, rnein kurumsal temsilcilerle konuurken edilgen ve
etkisiz bir pozisyondadrlar. rnein mahkemede, karakolda, okulda veya
brokratik ileyiin teki kurumlarnda, insanlardan ancak kendilerinden
75
istenildii zaman ve istenildii lde konumalar beklenir (Sezer, 2011:

104).
Van Dijk, hakimiyet altndaki gruplarn karlarnn karsnda elit

gcn
(yeniden)
retilmesinin
sylemsel
biimi
olarak
tanmlad
maniplasyon araclyla mevcut sosyal eitsizliin bu elit gcn lehine

yeniden retildiini ifade etmektedir. deolojik sylemin her zamanki yaplarn
ve formlarn ieren bu sylemsel maniplasyon, bizim iyi eylerimizi ve
onlarn
kt
eylerini
vurgulamak
suretiyle
mevcut
yapy
devam
ettirmektedir. Van Dijk, maniplasyonun, ideolojik kutuplama (biz ve onlar

kutuplamas), kart grubu itham etme, argman duygusallatrma ve
kendi
gcn
Konumacnn
vurgulama
unsurlarndan
gcn/otoritesini,
dinleyicinin
olutuunu
ise
ifade
eder.
cehaletini/bilgisizliini
vurgulayan maniplatif sylemde alternatif kaynak ve inanlar grmezden

gelinir; bilgi, kant ve argmanlar sunularak maniplatrn inanlar/deerleri
empoze edilmeye allr. Bu kapsamda inkar edilmesi ya da yok saylmas
mmkn olmayan temel norm, deer ve ideolojilerin pompalanmas,
dinleyicileri daha da krlgan hale sokacak dramatik retorik kullanm ve
maniplasyon odakl ses tonu, fotoraf seimi, harf karakteri kullanm gibi
yntemlerle sz konusu bu empoze ileminin etkisi daha da artrlmaya
allr (Van Dijkden akt. nceolu ve omak, 2009: 31).
Eletirel sylem analizindeki sylem yaplarn argman, retorik,

figrler, szel tarz, ykleme, yapsal vurgu ve alnt olarak
snflandran Van Dijk, sz konusu bu yaplarn dinleyici veya okuyucu
tarafndan
tercih
edilen
modeller
oluturulmasn
anlama
srecini
aklayabileceini ifade etmekte (Sezer, 2011: 91,92) ve bu yaplar u

ekilde tanmlamaktadr:
1) Argman: Gereklere dayanan olumsuz deerlendirmelerle kantlar

glendirmek.
2) Retorik Figrler: Abartlarla onlarn olumsuz eylemlerini; ifade
etmeme, inkr, kanma ve rtmecelerle bizim olumlu ynlerimizi oaltmak.
76
3) Szel Tarz: Olumlu/olumsuz deerlendirmeleri tanmlayan szcklerin

seimine ilikin zellikler.
4) yk Anlatma: Kiisel olarak tank olunmu olumsuz olaylar hakknda
konumak, olaylarn olumsuz ynleriyle ilgili inandrc ayrntlar vermek.
5) Olumsuz Davranlara Yapsal Vurgu: Balklar, kantlar, zetleme gibi
metnin dzenleniine ve cmlenin szdizimine ilikin zellikler.
6) Gvenilir kaynaklardan, tanklardan ya da uzmanlardan alnt yapmak
(Sezer, 2011: 92).
Van Dijkin sylem analizi almalarnda kulland bir dier yntem

olan ideolojik sylem analizinde ise yanl bilin ve yanl inan
kavramlatrmas zerinden ideoloji ve sylem arasndaki iliki irdelenir. Bu
analiz erevesinde dilin kullanm ile sylemlerde ortaya kan genel
dnceler, toplumsal ve kltrel olarak paylalan deerler, normlar ve
tutumlar, ksacas ideoloji aa karlmaya allr.Van Dijk, ideolojileri, bir
grubun kimlii, toplumdaki yeri, ilgileri ve amalar, dier gruplarla olan
ilikileri, yeniden retimleri ve doal ortamlar gibi karakteristik zellikleriyle
ilikili olan ve toplumsal olarak paylalan inanlar olarak tanmlar (Van Dijk,
2003: 21). Buna gre; toplumun deiik kesimlerine ait farkl tutumlar,
tekilerin olumsuz zellikleri hakkndaki baz temel inanlar tarafndan
yaplandrlabilir. Sz gelimi rk bir ideoloji g, aznlklarn zek
kapasiteleri, gmenlerin i piyasasndaki durumlar, g ve su oranlar
arasndaki iliki gibi birok konuda nyargy ya da rk bir yaklam
yaplandrabilir. Dolaysyla inanlarn temel sistemleri olarak ideolojiler, bir
grup tarafndan paylalan inanlarn temel toplumsal temsillerini oluturur ve
bu inanlarn genel tutarlln tanmlayan yap grevi grr (Sezer, 2011:
92).
Bir gruba ye olmann ve tek bir grup gibi hissetmenin ne anlama

geldiini tanmlayan ve temel grup benlik-emas olarak da adlandrlan
ideoloji emasnn kategorileri unlardr (Dijk, 2003: 28):
yelik ltleri: Kimler ait (deil)?
Tipik etkinlikler: Ne yapyoruz?

77
Genel amalar: Ne istiyoruz? Bunu niin yapyoruz?
Kurallar ve deerler: Bizim iin iyi ya da kt olan nedir?
Durum: tekilerle ne tr ilikilere sahibiz?
Kaynaklar: Kim(ler) grup kaynaklarmza ulama hakkna sahip?

Van Dijk ideolojik sylemin, bizim iyi eylerimizi, onlarn ise kt
eylerini vurgulamak eklinde tezahr eden bu genel yaklamn daha ince

ideolojik analize imkn verecek ekilde yeniden formle eder. Van Dijk
tarafndan ideolojik kare (drdl alan) olarak adlandrlan ve ideolojik
sylem analizine temel tekil eden bu kavramsal alan u 4 ilkeden
olumaktadr (Dijk, 2003: 57):
Bizim hakkmzda olumlu eyleri vurgula.
Onlar hakknda olumsuz eyleri vurgula.
Bizim hakkmzda olumsuz eyleri vurgulama.
Onlar hakknda olumlu eyleri vurgulama.
78
NC BLM
BASK MLLYETL VE ETA
1. BASK LKES VE BASKLAR
Bask topraklar Adour Nehrinden balayp Ebro Nehri nde biter. Bask
blgesi spanyol topra olamayacak kadar ok yeil iken Fransz topra
olamayacak kadar da engebelidir. Btn Bask alan toplamda 20.600 kmlik
bir alana tekabl etmekte olup bu blgenin yaklak % 85i spanya snrlar
iindedir. Bu kk blge iinde drd spanya topraklarnda, Fransa
topraklarnda olmak zere yedi Bask Eyaleti bulunmaktadr. spanya
topraklar iinde bulunan eyaletler, Nafaroa/Navara, Gipuzkoa/Guipuzcoa,
Bizkaia/Vizcaya ve Araba/Alava olup hem spanyolca hem de Baska isimleri
bulunmaktadr.
Lapurdi/Labourd,
Fransz
topraklarnda
Benafaroa/Basse
bulunan
Navarre
ve
Bask
Eyaletleri,
Zuberoa/Soule
olup
Iperralde olarak bilinen Kuzey Bask lkesini olutururlar. Konuyla ilgili

olarak eski bir Bask milliyeti deyimi 4+3=1 demektedir (Kurlansky,
1999:18). Bask lkesi denilince sadece Euskadi (spanya Bask zerk
Blgesi) akla geliyor olmasna ramen Nafarroa (Navarra) blgesi ayr bir
zerk ynetim blgesidir. Dier bir ifadeyle Basklarn dile getirdii tarihi Bask
lkesi fiilen e blnm durumda olup ikisi spanya iinde iki farkl zerk
ynetim iken dier paras Fransa topraklarnda olup herhangi bir zerk
ynetime sahip deildir.
Bask rknn neolotik dnem (M.. 4000) hatta palaeolitik (M.. 9000)
dnemden beri bugn bulunduklar blgede yaadklar dnlmektedir
(Tunabay, 2010: 6). lk Basklar yazl kayt brakmadklar iin haklarnda ok
fazla ey bilinmemektedir. Basklar ile ilgili ilk kaytlar Roma mparatorluunun
milattan nce 218 de blgeye gelmesinden sonrasna aittir. Bu kaynaklara
gre Basklar blgede ezeli olup yeni bir topluluk deildir (Kurlansky,
79
1999:19). Bunun yannda blgede yaplan arkeolojik almalarda 50.000

yllk Cro-magnon4 insan kalntlarna rastlanlmas ve yine bulunan tarih
ncesi kalntlardan blgede kk bir etnik grubun 50.000 yllk gemie
sahip olduunu gstermektedir (Trkeri, 2007: 17).
Bask Devleti ilk olarak 824de Pamplona Krall ile tarih sahnesine
kmtr. 11. yzyln balarnda altn an yaadktan sonra ad Navara
Krall olarak deiir. 12. yzylda spanyol hkimiyeti altna giren Navarra
Krall Kuzey ve Gney olarak ikiye ayrlr. Ayn zamanda Navarra Kral olan
IV. Henrynin Fransa tahtna kmas ile Kuzey Navarra Fransayla birleir.
Gney Navarra ise 16. yzyln ilk yarsnda gerekleen Kastilya merkezli
saldrlara direnememi ve Kastilya egemenliine girmitir (zdemir, 2012:
8). 1513 ylnda Bask topraklarn ele geiren Kastilya Krall Basklara
egemenliklerine sayg duyacana dair sz vermitir. Kastilya ve Navarre
kendi antik karakterlerini kanunda, toprakta ve idari ynetimde muhafaza
ederek eit artlar altnda birletiler. Bask Hukuksal Ayrcalklar Sistemi
olarak adlandrlan bu zel stat Bask zerkliinin bir sembol haline gelmi
olup Alava, Guizpuzcoa, Vizcaya ve Navarre blgelerinde de ayn idi. Bask
Hukuksal Ayrcalklar Sistemi Kastilya tahtna oturan her kral tarafndan
onaylanmtr (Trask, 1997: 15).
Eski Basklarn arkalarnda braktklar en nemli ve yararl eser

dilleridir. Dilbilimciler Baskann dier dillerden kelimeler almasna ramen
gramerin deiime direndiini bu yzden Euskerann modern Yunancann
eski Yunancaya olan benzerliinden ok daha fazla eski Euskeraya
benzediini ortaya koymulardr (Kurlansky, 1999: 21). Basklarn blgenin
eski ve kendi kltrn, zn koruyabilmi bir milleti olduuna dair tezlerini
destekleyen en nemli noktalarndan biri Bask dili Euskaradr. Kavimler g
4 Cro-magnon: 90.000 yl nce yaad kabul edilen ilk insan ile modern insan arasnda
bulunan insan tr (Akaln, 2012: 1).
80
sonras Avrupay etkisi altna alan ve 6nc yzyldan itibaren neredeyse

kendinden nceki tm dilleri ktadan siln Hint-Avrupa dil ailesinin asimile edici
etkisine ramen Euskara kendini koruyabilmitir. Halen Avrupada konuulan
tek ailesiz dil olan Euskara Kavimler Gnden nce yaayan ve imdi de
konuulan Avrupann en eski dilidir. Glen Adam adl eserinde Victor Hugo
Baska iin Bask dili vatann kendisi ve neredeyse bir dindir demitir.
Nitekim uluslar aras alanda Bask lkesi olarak kullanlan Euskal Herria
kavramnn Baska tam karl Bask dili halkdr (Trkeri, 2007: 18).
Yaklak 700.000in zerinde kiinin konutuu Euskara halen Bask zerk
Blgesinde birinci, Navarra zerk Blgesinde ikinci resmi dil statsndedir
(zdemir, 2012: 7).
ekil 2: Baska Konuulan Topraklar (Tunabay, 2010: 14)
spanyada
Birinci
Cumhuriyeti
dnemin
balamas
ile
Bask
milliyetilerinin isteklerinin bir ksm gereklemeye balamtr. Bunlardan en

nemlisi PNV ile Madrid hkmetinin Bask Stats konusunda anlamaya
varmalardr. spanya topraklarnda Navarra dnda kalan Bask blgelerine
(Alava, Vizcaya, Guipuzcoa) bu statyle zerklik verilmitir. Bask Stats 5
81
Kasm 1933de yaplan referandumla % 84 oy oran ile kabul edilmi ve

Madrid parlamentosu tarafndan ise 1 Ekim 1936da onaylanmtr. Ancak bu
onayn verildii tarihte spanya resmen i sava halindedir. Cumhuriyet
ynetiminin
blgelere
zerklik
vererek
lke
btnln
tehlikeye
drdn iddia eden General Francisco Franco, General Mola ve

General Sanjurjo liderliindeki spanyol ordusu 17 Temmuz 1936da Madrid
hkmetine kar ayaklanma balatmtr. Bu ortamda PNV, Madrid hkmeti
ile ibirlii yapacan aklam, Cumhuriyetilerin yannda olduunu
belirtmitir. Cumhuriyeti ynetim de Bask halknn desteini almak
istediinden zerklik getiren staty, yl beklettikten sonra, onaylamtr
(Demir, 2010: 206). sava General Franco komutasndaki ordu birliklerinin
kazanmasnn ardndan General Franco cumhuriyeti btn kurumlaryla
kaldrm ve verilen zerklikleri iptal etmitir. Bask Blgesi zerkliini
kazandktan 6 ay sonra bunu yitirmi ve PNV yasaklanmtr.
General Franconun 1975 ylnda lmnden sonra spanya 1978
ylnda kabul ettii yeni Anayasa ile blgelere zerklik hakk vermitir. Bask
lkesi, Anayasann kabul edilmesi ile sratle zerklik kanunu hazrlam ve
1979 ylnda spanya Parlamentosunda onaylatarak zerk ynetimine
kavumutur (zer, 2006: 148).
2. FORAL SSTEM
Bask Blgesinde yresel adalet, kanun, ynetimi belirleyen sisteme

fueros denilmektedir. 3 byk Bask ehrinin de kendine ait fueros sistemleri
(Bask
Hukuksal
Ayrcalklar)
bulunmaktadr.
1659
ylnda
Pirene
Antlamasnn (Treaty of Pyrenees) imzalanmasyl Fransada bulunan

Basklar kontrol altna alnrken spanyada ise 1876 ylnda Bask Hukuksal
Ayrcalklar Sistemi yasaklanmtr (Tunabay, 2010: 12).
82
Siyasi, idari, mali ve adli yaama dair ve kurallar btn olarak

tanmlanabilen Fuerolarn ilk olarak ne zaman Bask blgesinde belirdiine
dair kesin bir bilgi bulunmamakatadr. Kastilya ve Fransa hakimiyetine
girdikten sonra Fuero sistemi Basklarn kendi kimliklerini korumalarnda etkili
olmutur (zdemir, 2012: 9).
Foral szc, Latince forum (mahkeme) szcnden tremi olup,

ortaada yerel ynetimlerce kartlm yasal dzenlemeler anlamna gelen
Fuero kelimesinin sfat halidir. Foral sistem bir tr yerel yasama yetkisi
iermekte olup Bask blgesinde olduka eski dnemlerden beri byle bir
yerel yasama yetkisi kullanlmaktayd. Foral sistemde yasama organ Genel
Cuntalar olup; bu kurum kendi yelerini belirlemek, sosyal yaam
ilgilendiren konularda gelenek ve greneklere uygun yasal dzenlemeler
yapmak gibi yetkileri bulunmaktayd. Ancak bu sistemi nemli klan husus,
blge halkna tannm olan bata gmrk vergisi bakl olmak zere
baz mali ayrcalklardr. Foral sistemde fuerolarn egemenlik belirtisi mi
olduu yoksa Kastilya Kral tarafndan bahedilen ayrcalklar ve baklklar
btn m olduu zerinde Basklar ve spanya arasnda gr ayrlklar
bulunmaktadr. Kastilya Kral V. Felipe, foral sistemin btnyle kraliyet
tarafndan Basklara bahedilen ayrcalklardan olutuunu belirtirken; ilk
kuak Bask milliyetilerinden Manuel de Larremendi sistemin iki tarafl bir
anlamaya dayandn ve eer Kral anlamaya sadk kalmaz ise Basklar da
spanyadan ayrlabileceklerdir (zer, 1999: 28-29). Fuerolar ikiye ayran
Trkeri; Hak ve ayrcalklar olarak iki tr Fuero vardr ve Bask fuerolar
hak niteliindedir demektedir (Trkeri, 2007: 17).
Foral
sistemin,
Bask
Blgesi
ile
Kastilya
arasndaki
ilikinin
erevesini izen balca kurallar (Trkeri, 2007: 25):
1. Fransa Foix ve Kastilya ynetimi bir tarafta bulunup karlarnda Bask

Blgeleri dier taraftadr.
83
2. Anlama Kastilyada yaanan her taht deiiminde tahta yeni geen

Kastilya Kral tarafndan yeniden onaylanr.
3. Bu siyasi birlik ne tek paral bir Kastilya Krallna ne de Basklarn
Kastilya Kralna bal anlamna gelmektedir. Basklar blge meclisleri
olan Juntas Generales yaplarna baldrlar
4. Fuero yasalarnn kayna blgede yaayan halktr.
5. Bu foral sistem sreklilik ve gzlem garantisi ihtiva eder.
6. Blge meclislerinin iradesine kar gelen kim olursa olsun cezas
infazdr.
Muhafazakar Carlos yanllar ile liberal Maria Cristina gleri arasnda

gerekleen ve spanya tarihinde Karlist Savalar olarak geen (1833-1839)
ve (1872-1876) yllar arasnda gerekleen her iki i savata da Basklar,
Fuerolarn kaybetme tehlikesine karn geleneksel Katolik monarik yapy
destekleyen Carlos yanllarn desteklemitir. Her iki Karlist Savata da
yenilen grupta yer alan Basklar 1876 ylnda karlan bir yasayla fuerolar
iptal edilerek yrrlkten kaldrlmtr (Sullivan, 1988: 4).
Asrlardr zerk yaayan ve nemli imtiyazlara sahip olan Basklar, tm

bu ayrcalklarnn ellerinden alnmas sonucu, merkezi devlete kar byk
fke duydular. Burada, Basklarn rk yaplar da gz nne alnmaldr. Tm
bu etkenlerin sonucunda, ayrlk Bask milliyetiliinin tohumlar atlm oldu
(kmez, 2008: 356).
3. BASK MLLYETL ve SABNO ARANA
Bask Milliyetilii, halkn seimler araclyla yneticilerini belirlemesi,

iktidarn bir sosyal szlemeye dayanmas ve din-devlet ilerinin birbirinden
ayrlmas gibi dnya siyasetini deitiren ilkeleri benimsemek bir yana, bu
84
ilkelerden geriye dn simgeleyen, tabiri caizse bir kar devrim nitelii

tamaktadr (zer, 2006: 17).
spanya ynetimine hakim zihniyetin blgesel farkllklar tanmayarak

bata Basklar olmak zere blgesel ve etnik haklar ve imtiyazlar yava
yava
ortadan kaldrma arzusu
Fransadan dnyaya
yaylan
ulus
kavramnn bu corafyada da karlk bulmas ve bir spanyol ulusu meydana

getirme amacn tamaktayd. spanyol ynetiminin blgesel farkllklara
tahammlszl ve bir spanyol ulusu ina etme amac Basklar iin de tarihi
bir dnm noktas olmu ve Bask milliyetiliinin dolaysyla da Bask
kimliinin domas ve gelimesine yol amtr. Bask milliyetilii fikrinin
douuna zemin hazrlayan siyasal ve kltrel etkenlere baktmzda Karlist
Savalarnn bir dnm noktas olduunu grmekteyiz. Karlist Savalarnn
ardndan devletin yaad liberal dnm ile birlikte foral sistemin nce
kapsamnn daraltlmas sonra da tamamen iptal edilmesi en bal siyasal
nedenlerden biriydi. Liberal politikalar sonucu olduka hzl bir sanayileme
ve dolaysyla sosyopolitik deiim yaayan blgede foral sisteme duyulan
zlem ve yeni dzene duyulan tepkiden hasl olan ve Bask milli kimliinin
ekillenmesinde de pay sahibi olacak olan foral sistemci romantik bir
edebiyat akm ekillenmiti (zdemir, 2012:14,16).
Bask milliyetilii iin Euskadi ve Euskal Herria olmak zere iki

nemli kavramdan bahsetmek gerekir. Blgesel haklar snrlandrlan
Euskadi gereki politikas ile Bask corafi doktrini Euskal Herria arasnda
byk
farkllklar
bulunmaktadr.
Baska
konuulan
tm
topraklar
kapsamakta olan Euskal Herriann iine Fransann baz blgelerini de dhil

olmaktadr. Euskadi ise 1978 spanyol Anayasas ile spanyann fiilen
federallemesi sonucu gl bir (sub-state) otorite olarak ortaya kan Bask
zerk
ynetimini
ifade
etmektedir.
Bundan
byle
Euskadi,
Bask
Milliyetiliinin corafi bir hayalden gelecekte Bask ulus devletinin yayld
85
yer haline gelirken, Euskal Herria ise hem blgeye ait bir hayal hem de
siyasal bir proje olarak kalmtr (Tunabay, 2010: 15).
Bask milliyetiliinin kurucusu Sabino ARANA 1865 ylnda Bilbaoda

domu olup gemi yapm atlyeleri bulunan babas koyu bir Karlisttir.
Barcelonada hukuk eitimi grm ve ayn zamanda Bask tarihini ve dilini ve
foral sistem zerindeki hukuksal almalar incelemitir. Henz 27 yanda
iken ilk kitabn yaymlam ve bu kitapta Vizcayann bamszl fikrini
ilemitir (Flynn, 2000: 106).
Sabino
Aranann
fikirlerinde
yaad
deiim
aslnda
Bask
milliyetiliinin balangc ve geliiminin de rotasn belirlemitir. Aranann

Bask milliyetilii sylemi incelenirken yaam 3 dneme ayrlarak incelenir:
ze dn (Esencialista) Bask milliyetilii, Olabilirci (posibilismo) dnem
ve zerkilik (Autonomismo). ze dn milliyeti akm blgecilik ve
rkl yaym ve 20.yy faist hareketlerine temel ina etmitir. Arana bir
millet iin belirleyici yegane unsur rktr diyerek rk kutsallatran bir dil
kullanmtr. Euskarann nemi ancak onu konuacak Basklar sayesinde
vardr. ayet rk yoksa dilin de bir ehemmiyeti kalmayacaktr. Bu yzden
Arana Bask blgesi iin kullanlan ve Baska konuulan topraklar anlamna
gelen Euskal Herria yerine rka vurgu yapan Euskadi kelimesini retmi ve
daha ziyade bu kelimeyi kullanmtr (zdemir, 2012: 19).
Bask Milliyeti Partisinin (PNV) de kurucusu olan Sabino Arana, Bask

Milliyetiliinin ana unsurlarn 1880-1890l yllarda ortaya koymutur. Sabino
Aranaya gre, Bask milliyetiliinin temeli, Bask rknn korunmasdr. Bask
milliyetiliinin k noktas, Bask rknn korunmas ve Basklarn kendilerini
spanyollardan soyutlamas, onlarla hibir ekilde karmamas eklinde
zetlenebilir. Ayrca, Arana 1893 ylnda yaynlad Biskaya adl eserinde,
Fransaya
bal 3
Bask
blgesiyle,
86
spanyann
kuzeyindeki
Alava,
Guipuzcoa, Vizcaya ve Navarren oluturduu bir federal btnden bahseder

(kmez, 2008: 358).
Sabino Aranann kurduu Milliyeti Bask Partisinin siyasal arenaya

girmesindeki balca hedef, Bask Blgesinin bamszln salamak
olmutur. PNV bu hedefe ulamak iin zerklik dhil dier btn alternatif
fikirleri reddeden net bir tavr sergilemitir. zerklik, Milliyeti Bask Partisinin
tam bamszlk sylemine ters dmekte olup Sabino Arana bu konuyu
yazd kitaplar ve gazete yazlarnda ska dile getirmitir. Hatta Sabino
Arana zerklii savunmann dahi spanyolcu bir tutum olduunu belirtmitir.
Merkezi otoriteyle hibir ekilde ibirliine gitmek istemeyen Sabino Arana,
Milliyeti Bask Partisine katlan liberal Bask Hukuksal Ayrcalklar Sistemi
destekilerinin etkisi ile syleminde zamanla yumuamaya gitmitir. Liberaller
daha pragmatist bir politika izlenmesi gerektiini savunarak zerklik
konusuna daha scak bakmlardr. 1900l yllarn banda Sabino Aranann
lm ile Milliyeti Bask Partisi toplum zerinde daha ileri dzeyde
rgtlenmeye balamtr. Parti artk tek hedef bamszlk syleminde
deiiklie gitmitir. Parti z itibariyle bamszlk olacak ancak spanya
siyasal
arenasnda
koullara
gre
uygun
olan
arayarak
politikalar
belirleyecektir (zer, 2006: 30).
spanya, Amerika Birleik Devletlerine kar Gney Amerikadaki son

smrgelerini elinde tutma mcadelesi verirken; Sabino Arana spanya
aleyhine yazlar yazmakta ve smrgelerin bamszlk mcadelelerini
desteklemekteydi. Klelie kar tavrn ve grlerini srekli dile getirerek
Kba ve Afrika Zulu yerlilerinin bamszln savundu. Bu davranlar
sonunda Sabino Arana hapis cezasna arptrld. Hapishanedeki zor yaam
koullarna dayanamayarak cezasnn birinci yln tamamlad 1903 ylnda
38 yanda yaamn yitirdi (Tunabay, 2010: 19).
87
4. ETA
spanyann uluslararas ortama kabul, Bask milliyetilerinin bulduklar

hareket serbestsini kaybetmelerine neden olmutur. lk olarak Srgnde
Bask
Hkmeti
1950lerde
Fransz
hkmeti
tarafndan
Paristeki
brosundan karlmtr. Bunun zerine Pariste 1956da Birinci Dnya Bask

Kongresini dzenleyen Bask milliyetileri dilleri ve kltrleri zerine olan
basklara dikkat ekmek istemilerdir (Trkeri, 2007: 43). Fakat bu giriimler
de pek ses getirmeyecek ve 1950lerde yaanan bu ortam Bask
milliyetiliinin
radikallemesine
zemin
hazrlayacaktr.
Milliyeti
Bask
Partisinin yasakl olmas ve uluslar aras destei de yitirmeye balamas

Milliyeti Bask Partisinin Bask toplumu zerindeki etki etme gcn
zayflatmtr. Bu durum yaklak yarm yzyldr iddetle sorunu zmeye
alan ETAnn, domasna sebep olacaktr (Demir, 2010:226).
spanyann ekonomik ynden gelimi bir blgesi olan Bask

blgesindeki blgesel kltr ve siyasi zgrlklerin Franco dneminde bask
altnda tutulmas rejime kar fanatik direni hareketlerinin ortaya kmasna
zemin hazrlamtr. Bu bask ortam 1959 ylnda Bask Anayurdu ve
zgrlk (ETA) rgtnn kurulmasna neden olmutur (Bahariek ve
Tuncel, 2011:8).
ETA 1940larda balayan renci hareketleri sonucunda ortaya kan

bir rgttr. Bu renci hareketlerinden ilki olan Bask renci Birlii (Eusko
Ikasle Alkartasun/EIA), Bilbaoda bir niversitede ortaya kmtr. Bask
kimlii ve Bask dilini gelitirmek amacyla kurulan bu rgtn yeleri 1950de
polis tarafndan tutuklannca Ekin adl yeni bir rgt kurulmutur. 1953 ve
1954 yllarnda Katolik lke Genlii (HG) ve PNVnin genlik kanad (EGI)
bu rgte katlmlardr. ETA 31 Temmuz 1959da PNVnin 64nc kurulu yl
dnmnde
bu
radikal
genlik
rgtlerinin
88
birlemesi
neticesinde
kurulmutur.
Kurulduu andan itibaren yedi tarih Bask blgesinin
birletirilmesi ve bamszl, Bask kimlii ve dilinin savunulmas, Bask

lkesine ynelen spanyann polis basks ve asker igaline kar
mcadele gibi amalar gerekletirmeyi hedeflemitir (Shabad ve Ramo,
1993den akt. Demir, 2010: 227).
Kurulduktan sonraki ilk dnemlerde iddet iermeyen eylemler

gerekletirmi olan ETA Bask dili ve tarihi alm, duvarlara siyasi ierikli
yazlar yazm, da ve tepelere yasad Bask bayraklar dikmilerdir.
Mteakiben milliyeti olmayan kkenden gelen Baskl genler bu eylemleri i
durdurma eylemlerine kadar ilerletmilerdir. Gney Euskadinin (Bask lkesi)
Franco diktatrlnden kurtarlmas dncesi, milliyeti ve milliyeti
olmayan kkenden gelen Baskllar bir araya getirmes bakmndan da
nemlidir (Alexieva, 2006: 5657).
ETA terr rgtnn 1968de ilk kanl eylemine balamasndan sonra,

spanya da bir terrle mcadele stratejisi gelitirmi ve bu balamda bir
konsept oluturmutur. 1968 ylndan 1978 ylnda demokrasiye geie kadar
olan srete ETA terrne kar alnan tedbirler sert olmu, lkenin baz
blgelerinde skynetim ilan edilerek birok rgt yesine kar da youn bir
tutuklama kampanyas balatlmtr. Bu bask sreci de ETA terr
rgtnneylemlerini artrmasna zemin hazrlamtr (Altun, 2010: 112).
ETA eylemlerine kar sre iinde tecrbe kazanan spanya ynetimi
bu balamda ald tedbirleri, hayata geirmeye balamtr. Franco
dneminde orduya bal olan polis gleri sivilletirilmi ve 1978 ylnda polis
zel harekt birlikleri kurulmutur. Polisiye ve askeri alanda alnan tedbirler,
ETAnn en byk mali kaynaklarndan olan adam karma olaylarnda nemli
oranda d yaanmasn salamtr. Ancak ayn dnemde yaplan baz
hukuki dzenlemeler (gzalt sresinin 10 gn olmas gibi) tepki ekmi ve bu
da ETA eylemlerini tekrar artrmtr (Ylmaz, 2006: 125126).
89
19821996 yllarnda sosyalist hkmet (PSOE) iktidardadr. Sosyalist

hkmet iktidarn ilk yllarnda ZEN olarak adlandrlan plan dorultusunda
polisiye nlemlerle e zamanl olarak baz sosyal ve ekonomik uygulamalara
yer vermitir. Silah brakan terr rgt mensuplarnn yeniden topluma
kazandrma amacyla baz dzenlemeler yaplmtr. Yine bu dnemde
Ajura Enea saraynda 12 Ocak 1988 tarihinde Herri Batasuna hari tm
siyasi partilerce Ajura Enea Pakt imzalanmtr. Ajura Enea Paktnda,
ETAnn hedeflerine iddet yoluyla ulamasna spanyadaki btn siyasi
partilerce verilen cevap u cmlede temsil bulmutur; Siyasi konular ancak
parlamentoda
temsil
edilen
partiler
tarafndan
grlebilir.
PSOE
dneminde ortaya kan bir dier gelime de ETAnn silah brakmasn

salamak amacyla hkmet temsilcilerinin Cezayirde ETA mahkmlaryla
grmesidir. Ancak bu grmeler baarszlkla sonulanmtr. 1995
ylnda yaplan seimleri ana muhalefet partisi PP kazanm ve Aznar
babakan olmutur. Aznar hkmeti diyalog konusunda kapaldr ve daha
ok polisiye uygulamalar savunmaktadr. Hkmetin bu politikalarna kar
ETA da eylemlerini PPye mensup yneticilere yneltmitir. ETA, 12 Temmuz
1997 tarihinde Ermua Belediye Meclisinin PPli yesi Miguel Angel Blancoyu
karm, kamuoyunun tepkisine ramen ldrmtr. Bunun zerine kitleler
harekete geerek terre lanet okumutur. Kitleleri harekete geiren bu psikososyolojik faktre Ermua Ruhu denilmektedir. 1997 ylnda Herri Batasuna
partisi, ETA ile ibirlii iinde olduu gerekesiyle sulanmtr. Bu dnemde
ETA, eylemlerini lke geneline yaym, hedef gzetmeksizin kr eylemler
dzenlemitir. Halk bu eylemlere kar geni kitlesel protestolarla cevap
vermitir. Yine bu dnemde, ETAnn askeri olarak zayflamasndan sonra
gndeme gelen, Kale Borroka, yani dk younluklu ehir terrizmi
denilen
eylemler,
genellikle
rgtn
genlik
kollar
tarafndan
gerekletirilmektedir. ETA bu gelimeler zerine 16 Ekim 1998 tarihinde ilk

kez belirsiz bir sre iin atekes ilan etmitir. ETAnn atekes ilan etmesinin
temelinde, rgtn eleman ve finansman ynnden zayflamas, rgte kar
Bask halk nezdinde sempatinin gn getike azalmas yatmaktadr. ETAnn
atekes ilan etmesi zerine hkmet ETAyla Zrihte grmtr. ETA ve
90
hkmetin temsilcileri svirede bir araya gelmi, ancak isteklerin tamamen

farkl zeminlerde olmas konsensse ulalmasn engellemitir. ETA selfdeterminasyon
ve
bamszlktan
bahsederken,
hkmet
terrizm
eylemlerine kesin bir son verilmesini istemektedir. 20002004 yllar arasnda

Aznar hkmeti tek bana iktidar olmutur. Bu dnemde takip edilen iki
temel politika, Fransayla ibirlii, dolaysyla polisiye operasyonlar, ikincisi de
terr rgtnn tabannda yer alan sivil toplum kurulularnn yarg kskacna
alnmasdr. 8 Kasm 2000de PSOE ile PP arasnda Terrizme Kar
zgrlkler Anlamas imzalanmtr. 11 Mart 2004de gerekleen Madrid
banliy treni bombalamasn El-Kaidenin stlenmesine ramen ETAy
sulayan PP, 8 yllk iktidardan sonra seimlerden malup ayrlm, PSOE
yeniden iktidara gelmitir. Zapatero Aznar dnemindeki kat izgiyi terk etmi,
ETA ile grmeye ak bir politika takip etmitir (UTSAM, 2010: 24-30).
5. SPANYANIN ANAYASAL SSTEM VE ZERKLK
1975 ylnda General Franconun lm zerine Kral Juan Carlos

greve
getirdii Suarez hkmetine
ve yeni seilen Parlamentoya
demokratik bir anayasa yapmalar talimatn verir (zer, 2006: 96). 1978de
spanyann demokratik anayasas yrrle girer. spanya radikal bir devlet
yaplanmas srecine girerek, Anayasa ile 17 zerk blgeye 5 ayrlr. Tm bu
zerk blgeler, kendi zerklik kanunlarn yetkili kurullarnca yapacaklar fakat
bunun onaylanmas ulusal meclis tarafndan gerekleecektir. Bununla
beraber her zerk blgenin, zerklik kanunu ayn deildir, bu onlarn tarihsel
sre iindeki siyasi, sosyal, ekonomik ve kltrel durumlarna bal
bulunmaktayd (kmez, 2008: 359).
5 zerk Blgeler: Endls, Aragon, Asturias, Balear Adalar, Bask lkesi, Kanarya Adalar,
Cantabria, Kastilya-La Mancha, Kastilya ve Leon, Katalonya, Extremadura, Galiya, La Rioja,
Madrid, Murcia Blgesi, Navarra Foral Topluluu, Merwishin Topluluu.
91
ekil 3 spanya zerk Blgeler (Tunabay, 2010: 45)
spanyol Anayasasnn temel zelliklerinden biri azami lde

toplumsal uzlaya, dier bir ifadeyle geni bir mutabakata dayanmasdr.
spanyol Anayasasnn dier bir temel zellii ve en zgn olan, bir
zerklikler Anayasas olmasdr. Anayasann getirdii zerklikler, ilke
olarak, simetrik bir temele oturtulmutur. zerklikler sistemi, dorudan terrle
mcadele politikasnn gerei olarak deil, lkedeki ayrlk tarihsel
milliyetlerin
anayasal
sisteme
entegrasyonunu
salamak
amacyla
ngrlmtr. spanya anayasasna gre, ayrlk veya blc ifadeler

nedeniyle bir siyasi partinin kapatlmas veya yelerinin tutuklanmas sz
konusu deildir. Dolaysyla, iddet, iddete destek veya vg iermeyen her
trl siyasal sylem serbesttir (zer, 2006: 129-135).
92
1978 Anayasas ile zerk blgelere, spanyol siyasal sistemi iinde

sz hakk saland. spanyol Anayasasnn 3. maddesiyle Senatonun
sorumluluunda zerk blgeler bir forumda temsil edilmeye baland. Yerel
seimler sonucunda 208 adet senatr (% 80) Senatoya girerken 51 adet
senatr (% 20) zerk blgelerden devlet yetkilisi olarak Senatoya katlma
hakk elde etmektedirler. Nfusa gre senatr says blgeden blgeye
deimek zere her blgeden en az bir senatr Senatoda yer almaya
balad. 1979-1983 yllar arasnda her zerk toplum kendi zerklik
kanunlarn yaparak sonuca balad. Bask Blgesinde resmi dil Baska
olarak kabul edilerek toplumda, idari yapda, okullarda, televizyon ve
radyolarda kullanlmaya baland. spanya bu ekilde yar federal bir yapya
kavuarak her blge, kendi hkmetini, adli sistemini oluturmutur
(Tunabay, 2010: 44).
zerk topluluklar Anayasaya uygun olmak artyla, kendi statlerinde

zerk topluluun resmi adn, snrlarn ve zerklik kurumlarn belirlemekte
serbesttir. Blgeler veya spanyol Parlamentosu, yeni zerk topluluklar
oluturulmas iin giriimde bulunma hak ve yetkisine sahiptir. Dier bir
ifadeyle spanyada zerk topluluk says 17 ile snrl deildir. Anayasann
zerk topluluklar iin 145nci maddesi ile getirmi olduu tek snrlama, zerk
topluluklarn kendi aralarnda federasyon oluturamayacaklardr (zer,
2006: 140)
93
DORDNC BLM
GAZETE ANALZLER
1. NCEL VERLERN ANALZ
Aratrma kapsamnda daha salkl bir analize ulaabilmek iin nitel

almalar destekleyecei ve konunun anlalabilirliini kolaylatraca
dncesiyle
nicel
veriler
dlanmamakta
ve
yaplan
analize
dahil
edilmektedir.
spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen terr mzakerelerinin

yazl
basnda
ele
aln
biiminin
haber
sylemlerine
yansmas
almasnda 16 Mays 2005 ile 20 Ekim 2011 tarihleri arasnda ETA ile
mzakere srecine ilikin haberlerin aratrma bulgular ortaya konmaya
allacaktr. Yaplan almada ele alnan drt gazetenin bu tarihlerdeki
mzakere srecine ilikin takndklar tavrn ortaya konmas ile ilgili,
yaynlanan
haberlere
grlmektedir.
Bu
ilikin
amala
saysal
konumuzla
verilerin
ilgili
saptanmas
deerlendirilmeye
nemli
alnan
szkonusu drt gazetede yer alan haberler incelenmektedir.
a. Gazetelerin Sayfalarnda Yer Alan Konu ile lgili Haber Saylar
El Pais, The Guardian, The Irish Times ve The New York Times
gazetelerinde 16 Mays 2005 ve 22 Ekim 2011 tarihlerinde spanyol hkmeti
ve Eta terr rgt arasnda yrtlen silah brakma mzakerelerine ilikin
be yl yedi ay be gnlk srede kan haberler ile ilgili nicel veriler
aadaki ekilde grld gibi olumaktadr.
94
EL
TARHLER
16.05.200531.12.2005
01.01.200631.12.2006
01.01.200731.12.2007
01.01.200831.12.2008
01.01.200931.12.2009
01.01.201031.12.2010
01.01.201122.10.2011
TOPLAM
PAS
THE
GUARDIAN
THE
NEW YORK
TIMES
THE
IRISH
TIMES
17
20
13
21
23
102
19
16
29
Tablo 3: 16.05.2005 22.10.2011 Tarihleri Arasnda El Pais, The Guardian,

The New York Times, The Irish Times gazetelerinde kan haber saylar.
Tablo 3de grld gibi 16 Mays 2005 ve 22 Ekim 2011 tarihleri

arasnda sz konusu drt gazetede kan toplam haber says 166 ve konu
ile ilgili en az haber yapan gazete olarak The New York Times gazetesi
grlmektedir. The Guardian gazetesi The New York Times gazetesine yakn
bir haber says ile (16) en az haber yaynlayan ikinci gazete olarak
belirlenmektedir. Drt gazeteden sz konusu dnem iinde en fazla haberi
yapan gazetenin 102 haberle El Pais gazetesi olduu tespit edilmektedir. The
Irish Times gazetesi yapt 29 haber ile ikinci en fazla haber yapan gazete
olmasna ramen bu saynn El Paisin yapt haber saysna oranla ok az
olduu grlmektedir.
Tablo 3e bakldnda spanyol Hkmetinin parlamentodan ETA ile

mzakerelere balamas iin izin ald 16.05.2005 tarihinden, ETAnn
Madrid Barajas uluslar aras havaalan otoparknda 30.12.2006 tarihinde
95
gerekletirdii bombalama eylemine kadar gazetelerde konu ile ilgili kan

haber saysnn fazla olduu grlmektedir. Haber saysnn fazla olmasndan
konuya ilginin yksek olduunu ve muhtemel mzakere sreci sonucunda
ETA terrnn sonlanaca veya ETAnn kendini lavedecei ynnde
beklentiler
olduu
dnlmektedir.
30.12.2006
tarihli
bombalama
eyleminden sonra The Irish Times ve The Guardian gazetelerinde

mzakereler ile ilgili hibir haber yaplmaz iken, The New York Times ve El
Pais gazetelerinde 2008 ylnda haber yaplmam 2009 yl ierisinde The
New York Times gazetesinde bir adet, El Pais gazetesinde ise 13 adet haber
yaymlanmtr. Madrid Barajas havaalan bombalamasnn ardndan spanya
hkmetinin mzakereleri askya almasnn haber saylarnn dmesine
sebep olduu grlmektedir. 05.09.2010 tarihinde ETAnn Atekes ilan
etmesi ile 20.10.2011 tarihinde silahl iddeti kesinlikle braktn aklad
tarihe kadar haber saylarnda bir artn olduu gzlemlenmektedir. ETAnn
tek tarafl atekes ilan etmesinden sonra haber saylarndaki arttan
mzakere srecinin tekrar balad ve ETAnn silah brakacana dair
dncelerin artt dnlmektedir.
b. Gazetelerde Yer Alan Haberlerin Gazete indeki Konumu
Basl formatna ulaamadmz ancak dijital olarak elde edebildiimiz

drt gazetenin verdikleri haberlerde, biimsel sunum ve genel zellikler
asndan farkllklar bulunduu grlmektedir.
HABERN BULUNDUU SAYFA NUMARASI

1
EL PAIS
25
23 32
THE
GUARDIAN
THE NEW
YORK TIMES
THE IRISH
TIMES
18
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
2
0
23 27 31
3 0 2
4 3
Tablo 4: 16.05.2005 - 22.10.2011 Tarihleri Arasnda El Pais, The Guardian, The New
York Times, The Irish Times gazetelerinde kan haberlerin yer aldklar sayfalar.
96
Tablo 4e bakldnda konuyu ilk sayfasna en ok tayan gazetenin

spanyann lke genelinde yaym yapan gazetelerinden El Pais gazetesi
olduunu grmekteyiz. Konunun genel itibari ile spanyann sorunu
olmasndan dolay bu sonucun kmas beklenmektedir. El Pais in konu ile
ilgili haberleri gazetenin ilk 4-5 sayfasnda yaynlayarak haberi konu ile
yakndan ilgilenen spanyol okuyucusuna en hzl ekilde ulatrma amacn
tad dnlmektedir.
The Guardian ve The New York Times gazetelerinin mzakere sreci

ile ilgili olarak sadece bir defa ilk sayfadan haber yaymladklarn
grmekteyiz. Bunun dndaki haberleri The Guardian gazetesinin ngiltere ile
ilgili haberlerden sonra ve ekonomi haberlerinden nce gelen uluslar aras
blmnde yaymladn; The New York Times gazetesinin mzakereler ile
ilgili haberlerin iki adetini Edit blmnde, iki adetini Opinion blmnde
ve bir adetini ilk sayfadan verdiini dierlerini ise gazetenin News
blmnde yaymladn grmekteyiz.
The Guardian gazetesinin ilk sayfadan verdii tek haberin 17 Mart

2011de Basque separatists to call final halt to 40 years of violence
balyla verdii haber olduunu grmekteyiz. The New York Times
gazetesinin ilk sayfadan verdii haberin 23 Mart 2006 da yaymlad
Basque sepatarists declare a cease-fire; ETA taking political path after 40
years haberi olduunu gryoruz. The Guardian ve The New York Times
gazetelerinin neredeyse ayn konulu haberi bir birine benzer balklar ve 40
yllk zaman sresini vurgulayarak ilk sayfaya tadklar grlmektedir. Ancak
burada dikkatimizi eken bir detay olarak The New York Times gazetesinin
verdii haberin Etann ilk kalc atekes ilan ettii 23 Mart 2006 tarihini
tayor iken The Guardian gazetesinin verdii haberin Etann son kalc
atekes ilan etmesinin ve silah brakmasnn beklendii 17 Mart 2011 tarihini
tayor olmasdr.
97
Yukarda bahsedilen durum Tablo 3 ile beraber deerlendirildiinde

The New York Times gazetesinin 2006 ylnn konu ile en ok haber verdii
(6 haber) yl olmasndan konuya belirtilen ylda Amerikan basnnn ilgisinin
dier yllara gre daha fazla olduu ve bu ilginin mteakip yllarda azald
ancak tamamen kaybolmad yorumunu yapmaktayz. Benzer ekilde The
Guardian gazetesinin 2011 ylna kadar haber saysnn dengeli ancak az
olmasndan ngiliz basnnn konuyu uzaktan takip ettii kanaati olumaktadr.
Nitekim Ocak 2007 tarihinde IMC (Uslulararas Bamsz Gzlemciler)
raporunda IRA nn iddet ve terr tamamen terk ettiini aklamasndan
(zdemir, 2012: 91) ngiliz basnnn 2007 yl bana kadar IRA terr
rgtnn tasfiyesi ile ilgilendiini, bu tarihten itibaren ise benzer sorunlar
yaayan spanya y daha youn takibe baladklar deerlendirilmektedir.
The Irish Times gazetesinde hibir haberin ilk sayfadan verilmediini

ve haberlerin World News blmnde yaymlandn grmekteyiz. ETA ile
mzakere srecine ilikin haberleri ilk sayfalara tamayarak dier lke
haberleri ile beraber yaymlamalarndan rlanda toplumunun konuya zel bir
nem gstermedii anlalmaktadr. Bunun sebebi olarak ise benzer bir
sorun olan IRA ve ngiltere arasnda yrtlen mzakere srecine
odaklanm olabilecekleri gsterilebilir.
c. Gazetelerde Yer Alan Konu ile lgili Fotoraflar
GAZETELER
FOTORAF
SAYILARI
EL PAIS
38
THE GUARDIAN
THE IRISH
TIMES
THE NEW YORK

TIMES
Tablo 5: ncelenen gazetelerde yer alan fotoraf saylar
98
Tablo 5, inceleme kapsamnda 16 Mays 2005 ve 22 Ekim 2011

tarihleri arasndaki sz konusu drt gazetenin ETA terr rgt ile yaplan
mzakereler ile ilgili yaymladklar toplam haber fotoraf saylarn
gstermektedir. Tabloya gre 38 fotorafla konu ile ilgili en fazla fotoraf
veren gazetenin, verdii haber says ile de orantl olarak El Pais gazetesi
olduu grlmektedir. El Pais gazetesinin verdii fotoraflarn bir ksmnn
aklama yapan kiilere ait kk portre fotoraf, dier bir ksmnn ise byk
ve gazetede yer kaplayan, enstantane fotoraflar olduu grlmektedir.
Haberlerinde en ok fotoraf kullanan ikinci gazete olduu grlen The
Guardian gazetesinin genellikle haberlerinde orta boy fotoraflar kulland
ve haberi yanstan enstantane fotoraflara yer verdii tespit edilmitir.
Konumuz ile ilgili haberleri verirken The Irish Times gazetesinin haberde
fotoraf kulland grlmektedir. Bu fotoraflardan birisinin Eta yelerinin
atekes ilan ederken yaymladklar videodan alnm orta boy fotoraf iken
dier ikisinin rlanda halknn yakndan tand rlandann Sinn Fein
partisinin lideri Garry Adams ve rahip Alec Reide ait kk boy portre
fotoraflar olduu grlmektedir. The New York Times gazetesinin sadece
bir haberinde fotoraf kulland grlmektedir. Fotoraf kullanarak verdii
tek haberin ayn zamanda ilk sayfadan da verdii tek haber olan 23 Mart
2006 tarihli, Basque sepatarists declare a cease-fire; ETA taking political
path after 40 years haberi olduunu gryoruz. Bu haberi verirken gazete
spanya babakan Jose Luis Rodriguez Zapatero nun basn toplantsnda
mikrofon banda konuuyorken gsterildii orta boy bir fotoraf kullanmtr.
3. EL PAS GAZETESNDE YER ALAN HABERLERN ANALZ
a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz
(1) Balklar
Balklar gazete haberlerinin en dikkat eken blmleridir.

Haberin okuyucunun dikkatini ekme ve okunma olasl balklarn arpc
99
olmasyla doru orantldr denilebilir. Haber metni okunmadan nce balklar

okunmakta ve baln okuyucunun ilgisini ekmesi durumunda haberin
tamam okunmaktadr. Daha nce de belirtildii zere balklar, ana olay
duyurmakta ve ana olayn ieriine ilikin ipular vererek temasn ortaya
koymaktadr. Fakat balklarda bulunan eksiltilmi bilgi, neyin haber
verildiinin, ne sylendiinin, anlalmasn zorlatrmakta bu nedenle de
okurlar haberin okumas konusunda ynlendirilmektedir. Ana temann ortaya
karlmasnda balklar nemli bir yer igal etmektedir.
El Pais gazetesinde spanya ve ETA arasnda yrtlen terr

mzakerelerinin sk sk haber yapld grlmtr. Haber balklar
incelendiinde, gazetenin mzakere srecine ynelik sekiz ana konu altnda
haber sunduu tespit edilmitir. Mzakere srecine ynelik El Pais
gazetesinde tespit edilen konular ve konular ile ilgili olarak yaplan haber
balklar aada gsterilmektedir.
spanya hkmeti ile ETA arasnda yaplan mzakere srecine ynelik

haberler.
Ahead of talks (16 Mays 2005)
A new opportunity (24 Mart 2006)
Government ready to announce imminent start for ETA talks (19

Haziran 2006)
As they await the government's announcement of the opening of talks

with ETA,... (27 Haziran 2006)
Zapatero announces ETA peace talks (30 Haziran 2006)
A peace process hanging by a thread (28 Aralk 2006)
"ETA laid out a series of political aims that I will never accept as
prime minister" (9 Haziran 2007)
Socialists deny talks with ETA before end of ceasefire(25 Haziran

2007)
Zapatero to ETA: "Only abandoning arms will do" (8 Eyll 2010)
100
Legal reform slams door shut on negotiations with ETA (2 Haziran

2011)
Negotiators under investigation (31 Mart 2011)

ETA ile spanya hkmeti arasnda yaplan grmelerde muhalefetin
tavrna ynelik yaplan haberler:
Anti-terror pact in jeopardy as PP and Socialists spar over EHAK (16

Mays 2005)
Zapatero must rule out fresh ETA talks, PP leader insists (6 Haziran
2007)
Zapatero urges PP to "lend a hand" against ETA (7 Haziran 2007)
PP demands government hand over minutes of ETA meetings (5

Temmuz 2007)
Parties unite in rejection of Batasuna's call for talks (16 Kasm 2009)
Zapatero calls for unity in "historic" fight to end ETA (3 Kasm 2010)
ETA ile spanya hkmeti arasnda yrtlen mzakerelerde spanya
toplumuna ynelik yaplan haberler:
Government maintains ETA talks stance despite hostile victims'

protest (4 Haziran 2005)
PM calls terror victims to meeting after mass protest (7 Haziran

2005)
PM says best tribute to victims is end to terrorism (9 Haziran 2005)
56.2 percent of Spaniards believe ceasefire heralds the end of ETA

(27 Mart 2006)
Government unflinching over planned ETA negotiations despite mass

protest (27 Kasm 2006)
Two thirds of Basques want talks despite end of truce (9 Haziran

2007)
ETA loosing support from radical left, survey reveals (11 Ekim 2008)
ETA ceasefire reflect weakness: analysts (20 Haziran 2005)

ETA mahkmlarnn durumuna ynelik yaplan haberler:
101
ETA prisoners likely to be main focus of any future dialogue (24 Mart
2006)
ETA prisoners to take center stage in government's road map for

peace (27
ETA warns convicts that home transfers will have to wait (13 Haziran
2006)
Dissident ETA prisoners grouped together as part of pressure tactic

(26 Mart 2009)
Jailed ETA veterans call for an end to decades-long "armed struggle"

(27 Kasm 2009)
Recordings reveal ETA inmates anxiety for end to armed struggle (8

Austos 2011)
Madrid open to Basque premiers ETA-prisoner transfer proposal (1

Ekim 2011)
ETAnn atekes ilanlar ve taleplerine ynelik yaplan haberler:
Basque radicals seek to press ETA into a ceasefire in June (4

Haziran 2010)
ETA announces halt in attacks in bid to join democratic process (6

Eyll 2010)
ETA expected to announce full ceasefire over Christmas (20 Aralk

2010)
Basque left entreats international agents to verify ETA ceasefire (7

Eyll 2010)
Ceasefire is a step, says Currin (14 Eyll 2010)
ETA asks for international mediation to verify ceasefire (20 Eyll

2010)
ETA calls for verification of its ceasefire (28 Mart 2011)
ETA demands end to all "repression" as a precondition for Basque

peace (22 Haziran 2006)
ETA goes international (21 Eyll 2010)
Government remains "skeptical" over truce (7 Eyll 2010)
102
Government wary of likely ETA ceasefire But deputy PM says: "We

might be reaching end of the road" (29 Aralk 2010)
ETA destekisi partilere ynelik uygulanan politikalara ynelik yaplan
haberler:
ETA and its satellites (23 Haziran 2005)
Government moves against ETA-linked parties (31 Ocak 2009)
A clear policy on terrorism (21 Nisan 2009)
Government moves to limit publicity for ETA abroad (7 Ekim 2009)
Batasuna drew up new party charter without ETA agreement(14

ubat 2011)
Antiterrorist policy and Batasuna (15 Mart 2011).
Basque radical left must break ETA link (18 Nisan2011)

Mzakere srecine ynelik ETA ve spanya hkmetine yaplan
arlara ynelik yaplan haberler:
Top ETA leader calls on terrorist group to lay down weapons (20
Temmuz 2009)
Basque leaders dismiss ETAs call for change (22 Mart 2010)
Basque radicals call not trustworthy (5 Haziran 2010)
Basque separatist ask ETA to call verifiable ceasefire (4 Eyll

2010)
Sinn Fein backs role for Batasuna in peace drive (18 Eyll 2010)
Basque left calls on ETA to bring definitive end to violent struggle

(27 Eyll 2010)
Basque left calls for full ETA ceasefire (25 Ekim 2010)
Mediators call for Zapatero to engage with ETA ceasefire (11 Mays
2011)
Ex-UN chief participate in forum on ETAs demise (17 Ekim 2011)
Batasuna backs calls for end to ETA violence (19 Ekim 2011)
Dier haberler:
103
A thousand days without ETA killings point to possible fix (24 ubat
2006)
Mart 2006)
ETAs end to extortion seen as final step to disbanding(8 Austos

2011)
El Pais gazetesinin kulland haber balklarn, ETA atekesi veya

spanya hkmetinin yapt aklamalar ile snrlamad grlmektedir.
Gazete mzakere srecinin farkl konularn haber balklarna tayarak
konuyu yakndan takip ettiini gstermekte ve okuyucusuna sreci farkl bir
boyuttan grme imkn sunmaktadr.
spanya ile ETA arasnda yrtlen mzakere srecine ynelik yaplan

haber balklarnda, aktrlerin spanya hkmeti, ETA, Batasuna, Bask solu,
uluslar aras gzlemciler, muhalefet partileri, ETA mahkmlar, protestocular
ve Sinn Fein partisi olarak sunulduu grlmektedir. Konu ile ilgili aktr
saysnn fazla olmas mzakere srecinin karmak ve zor olacan
dndrse de aktrlerin temelde iki grupta yer ald deerlendirilmektedir.
Mzakere srecinin iki ana aktr spanya hkmeti ve ETA iken dier
aktrler yrtlen mzakerelere destek veren veya kar kanlar olarak
srece iki ana aktrn evresinde mdahil olmaktadrlar. Bu aktrlerden ETA
mahkmlar, Sinn Fein partisi, uluslar aras gzlemciler, Batasuna ve Bask
solu srece destek veren aktrler olarak; Protestocular ve muhalefet partileri
ise srece kar kan aktrler olarak aktarlmaktadr.
Batasuna: Batasuna, daha nce ETA ile balantlar olduu

gerekesiyle kapatlan Herri Batasuna (nsanlarn Birlii) ve Euskal
Herritarrok gibi partilerin geleneinden gelen bir partidir. ETAyla balantl
birok organizasyonun at yaplanmas olan Bask Ulusal zgrlk
Hareketinin
bir
zgrlklerinden
yesidir.
ETA
faydalanabilmek
1978
ve
ylnda
yeni
mcadelesini
siyasi
siyasi
ortamn
dzlemde
srdrebilmek amacyla politik kanad olan Herri Batasunay kurmutur. Mart
104
1979 ylndaki ilk genel seimlerdeki oy oran %13 civarndadr. Batasuna

izgisini takip eden partilerin (Herri Batasuna, Euskal Herritarrok) Bask
blgesindeki oy oran ortalama olarak %15 civarndadr. En iyi sonu 1990
ylndaki seimlerde alnmtr. Bu da %18.33 civarndadr. En dk oy ise
2001 ylndaki seimlerde %10.12 olarak gereklemitir.Batasuna da
ETAyla balants tespit edildii iin 2003 ylnda kapatlan partiler arasnda
yerini almtr. Partinin kapatlmas iin 23 argman ne srlmtr.
Bunlardan n plana kanlar ETAnn eylemlerinin knanmamas, terr
suundan gzaltna alnanlarn siyasi sulu olarak lanse edilmesi, yasaklanan
dier milliyeti-sol partilerle ibirlii yaplmas hususlardr. Ayrca partinin ba
szcs Arnaldo Otegi, 1981 ylna kadar ETAnn yesidir ve suikast
gerekletirdii iin hapis cezas almtr. Baz parti nde gelenleri ETA
yelerini
Bask
askeri
olarak
nitelendirmekte
ve
sayg
duyduunu
belirtmektedir. Kapatlmasna ramen parti seimlere mdahil olmak iin

eitli yollar denemektedir. Bunlardan en nemlisi kendi aday listesini dier
milliyeti-sol partilerin listesinden seimlere sokma giriimleridir (UTSAM,
2010: 34).
Sinn Fein: IRAnn siyasi kanad olan Sinn Fin 1907 ylnda kurulan
bir partidir. 1970li yllara gelince kadar ikiye blnm, bir blm i Partisi
olarak yasal yoldan siyasi mcadelesine devam ederken, dier blm Sinn
Fin adyla IRAnn siyasi kolu haline gelmitir. Sinn Fin, Kuzey rlandann
ngiltere ile deil, eer bir birleme olacaksa bu birlemenin Serbest rlanda
ile yaplmasn savunmaktadr. Sinn Fin, Kasm 1918de yaplan ngiliz
parlamento seimlerini 73 rlandal milletvekili ngiliz parlamentosunu
tanmadklarn belirterek rlanda Cumhuriyetini kurduklarn akladlar. Yeni
kurulan bu devletin ordusu ise IRAdr (Keeci, 2010: 7).
Gazatenin haber balklarnda ETAdan bahsederken sadece ETA
ifadesini kulland grlmektedir. Haber balklarnda ETA ile birlikte ve
ETAya hitaben kulland killing, extortion, violence, demise, violent,
weakness, terrorist, weapons, attacks, armed struggle vb. ifadeleri ile ETAy
haber balnda olumsuzlatrd grlmektedir. Kulland bu ifadeler ile
105
ETAnn iddet yann sk sk haber balklarnda n plana karan El Pais,

mzakere srecinde ETAy sadece olumsuzlatrmakla kalmamakta ayn
zamanda aktrlerin ETAya yapt arlar srekli haber balklarna
tamak
suretiyle
ETAy
inisayatifi
kaybetmi
gsz
taraf
olarak
aktarmaktadr.
(2) Haber Girileri
Haberin tematik analizinde giriler de habere dair ereveyi

izerken ve neyin nemli olduunun tespit edilebilmesinde haber syleminin
nemli bir parasn oluturmaktadr. almamzda haber girii olarak
haberin ilk paragraf ele alnmaktadr. Haber girileri kimi zaman okuyucunun
dikkatini ekebilmek amacyla balklardan kk fakat haber metninden
byk puntolar ile verilebilmektedir.
Haber girii ana olay zetleme ilevinin yannda haberin ana fikrini de
okuyucuya vermektedir. Haber girileri, balklar ile beraber haberin emasn
oluturmakta ve btnlk gstermektedir. Bu sebepten dolay haber girileri
temalarn ortaya konmasnda balklar gibi ele alnarak deerlendirilmektedir.
El Pais gazetesinin haber girilerinde, haber balklarnda verdii

bilgileri detaylandrarak sunduu grlmtr. Gazetenin mzakere sreci ile
ilgili olarak haber girilerinden aktard bilgiler aada gsterilmektedir.
1) Halkn Partisi ile hkmet arasnda, ETA mzakereleri zerine
yaanan atmann Aznar hkmeti zamanna dayanan iki parti
arasndaki anti-terrist pakt bozma ihtimalini barndrmas (El Pais, 16
Mays 2005).
2) Ana muhalefet partisi lideri Mariano Rajoyun; ETAnn artlar veya
mzakereler olmadan kanun yoluyla yenilmesi gerektiini sylemesi ve
babakan Zapaterodan ETA ile atekes bozulduktan sonra yeni
grmeler olmadn aklamasn istemesi (El Pais, 6 Haziran 2007).
106
3) Babakan Jos Luis Rodrguez Zapateronun ETAnn 23 Mart 2006da

ilan ettii atekesi sona erdirdiini aklamasndan sonra birlik ars
yapmas (El Pais, 7 Haziran 2007).
4) ETAnn 6 Haziran 2007de 14 aydr sren atekese son vermesine
ramen Bask halknn %66dan fazlasnn (%68) hkmetin ETA ile
yeni grmelere balamas gerektiine inandn ortaya koyan
telefonla yaplan anketin aklanmas (El Pais, 9 Haziran 2007).
5) Babakan Jos Luis Rodrguez Zapateronun 21 Haziranda, Madridde
yaplan
kitlesel
gsterilerden
sonra
spanya
Terr
Kurbanlar
Derneklerinin bakanlar ile grecek olmas(El Pais, 9 Haziran

2007).
6) Ana muhalefet partisi Halkn Partisinin, hkmetin ETA ile yapt
grme tutanaklarn aklamas iin spanya Parlamentosunda
nerge vermesi (El Pais, 5 Temmuz 2007).
7) Eski bir kdemli ETA yesi olan Santiago Arrspide ve Valentn
Lasarten
ETAy
reddetmelerinden
sonra
Zaragozaya
ETAy
reddeden dier ETA mahkmlarnn yanna transfer edilmeleri (El Pais,

26 Mart 2009).
8) ETAnn eski liderlerinin terrist gruba silahlarn brakp, iddeti
knayan yeni bir parti kurarak otonomiyi barl yollarla ilerletmeleri
iin ar yapmalar (El Pais, 20 Temmuz 2009).
9) Hkmetin 2 Bask partisi, Demokrasi 3 Milyon (D3M) ve Askatasuna
iin ETA ile balantlar olduu sulamasyla avukatlar araclyla
dava amas (El Pais, 7 Ekim 2009).
10) Bask radikal solunun yapt Bask lkesindeki iddete mzakereler
yoluyla son verilmesi arsnn, Bask blgesi siyasi gleri tarafndan
reddedilmesi (El Pais, 16 Kasm 2009).
11) ETAnn Fransada polis memurunu ldrdkten sonra iddeti
braktn belirtmeyen ancak deiim iin gerekli admlar atmaya
hazr olduklarn akladklar bildirinin Baskl siyasi liderler tarafndan
reddedilmesi (El Pais, 22 Mart 2010).
107
12) ETAnn ilan ettii atekesi Baskl milliyeti partilerin istei zerine
gzlemleyen Uluslar Aras rtibat Grubunun; Jos Luis Rodrguez
Zapatero hkmetine Baskl siyasi sol grup Sortunun Anayasa
Mahkemesinde yasallamasn hzlandrmas iin arda bulunmas
(El Pais, 11 Mays 2010).
13) Bask radikal solunun ETAnn 2010 yaznda atekes ilan etmesi iin
ETAya kar aka bask kampanyas balatmas (El Pais, 4 Haziran
2010).
14) Bask radikal solunun bar srecini canlandrmak iin ETAya iddet
kullanmaya son vermesi iin arda bulunmas (El Pais, 4 Eyll 2010).
15) ETAnn 5 Eyll 2010da saldrlar durdurduunu ve Bask lkesinin
bamszl iin demokratik srece balamaya hazr olduunu
bildirmesi (El Pais, 6 Eyll 2010).
16) Babakan Jos Luis Rodrguez Zapateronun, ETAnn 5 Eyll
atekesini kabul etmeyerek; silahlar daimi olarak brakmalar ars
yapmas (El Pais, 8 Eyll 2010).
17) Deneyimli arac Brian Currinin ETAnn 5 Eyll atekesinin Bask
radikal solunun basks sonucu ilan edildiini sylemesi (El Pais, 14
Eyll 2010).
18) Sinn Fein Partisinin, ETAnn yasakl kolu olan Batasunann Eyll
aynn banda (5 Eyll) ETAnn ilan ettii atekesten sonra Baskl
terrist gruba iddeti brakma ars yapmasndan dolay yeniden
yasallamas iin balatlan kampanyaya katlmas (El Pais, 18 Eyll
2010).
19) Bask radikal solunun ETAya tek tarafl ve hkmetten (siyasi veya
ETA mahkmlar dhil) n koul talep etmeden atekes ilan etmesi
iin arda bulunmas (El Pais, 25 Ekim 2010).
20) ETA ile tarihsel balar olan sol grl Baskl gruplara gre ETAnn
Noel zaman kalc ve teyit edilebilir atekes ilan edecei (El Pais, 20
Aralk 2010).
21) Babakan Jos Luis Rodrguez Zapateronun radikal sol grl
Baskl ayrlklara kendilerini ETAdan uzaklatrmak iin ilave adm
atmalar gerektiini; 4 aylk ETA reddinin 40 yllk Bask terr ile
108
karlatrlnca kimsenin ikna olmayacan sylemesi (El Pais, 18

Nisan 2011).
22) ETA, devrim vergisi ad altnda Baskl i adamlarndan ald
parann 10 Ocak 2011de ilan edilen kalc, genel ve teyit edilebilir
atekesten sonra toplanmayacan bildirmitir (El Pais, 8 Austos
2011).
23) Hapishane kaytlarna gre ETA mahkmlarnn, ETAnn yakn
zamanda kendini dattn aklamasn beklediklerinin anlalmas
(El Pais, 8 Austos 2011).
24) ETAnn kalc atekesin teyidi iin uluslar aras gzlemcileri kabul
etmeye hazr olduunu aklamas (El Pais, 20 Eyll 2011).
25) Bask blgesi gvenilir istatistiksel aratrmas Euskobarometronun
raporlarna gre; Bask lkesindeki radikal sol partilerin ETAya daha az
destek vermeye baladnn aklanmas (El Pais, 11 Ekim 2011).
26) ETAnn yasaklanm kolu olan Batasuna partisinin yelerinin, uluslar
aras
gzlemcilerin
ETAya
yapt
iddeti
brakma
arsn
desteklediklerini aklamalar (El Pais, 19 Ekim 2011).

27) Eski Birlemi Milletler Genel Sekreteri ve Nobel Bar dl sahibi
Kofi Annann, dier nemli uluslar aras kiilerin de bulunaca;
terrist iddetin ve ETAnn sonunun tartlaca panele katlmas (El
Pais, 19 Ekim 2011).
El Pais gazetesinin, haber balklarnda sunulan aktr eitlilii ile
paralel olarak haber girilerinde farkl konular aktard grlmektedir. Yine
haber girilerinde haber metninde sunulan ana olay ile ilgili zet bilgi
sunduu ve haber balnn duyurduu n bilgiyi aarak gazetenin takip
ettii bilgi sunum hiyerarisine uyduu tespit edilmitir. Bu hiyerariye gre
bilgi en az ancak dikkat ekici olarak balkta, balktan daha geni ve bal
aklayc olarak da haber girilerinde verilmektedir.Haber girilerinde
okuyucuya
aktarlan
konularn
ok
olduu
grlse
de
tpk
haber
balklarnda olduu gibi ana olaya mdahil aktrlerin yapt eylem ve

duyurular biraz daha detaylandrarak sunmaktadr.
109
Haber girilerinde; El Pais muhalefet ve muhalefet partisi bakan

Mariano RAJOYu mzakere srecinde hkmete kar tutunduu tavr ve
aklamalarndan dolay olumsuzlatrrken babakan Zapatero nezdinde
hkmeti yapt birlik ars ve ETA Kurbanlar Dernekleri bakanlar ile
yapt grmeler bata olmak zere ETAnn ilan ettii atekeslerde yapt
aklamalar ile olumlulatrarak sunmutur.
El Pais haber girilerinde hapishanede bulunan eski ETA yneticileri
bata olmak zere ETA mahkumlarnn yapt arlar, radikal Bask solunun
ve
uluslar
aras
gzlemcilerin
yapt
aklamalar
ile
ETAy
hem
olumsuzlatrarak hem de gszletirerek sunmutur. Yaplan bu ar ve

aklamalar gstermektedir ki ETA; hapishanedeki yeleri bata olmak zere
destek bulduu kendi tabann ve uluslar aras kamuoyunu kaybetmektedir.
(3) Fotoraflar
Habere konu olan olayn gerekliine dair bir kant grevi gren
fotoraf, haberin bir paras olup, onu desteklemekte ve grsellik
kazandrmaktadr. Bir yandan
haberde gerekliin
kazandrlmas,
gvenilirliin ve inandrcln salanmas erevesinde nemli bir

fonksiyonu yerine getiren fotoraf kullanm dier yandan da tanklk etme
grevini yerine getirmektedir.
John Berger, fotorafn okunmasna ilikin olarak; grntlerin
evresinde bulunan yazlarn etkili olduunu sylemektedir. Berger, szn
grnty nasl deitirdiini aklamann zor olduunu, ancak fotorafa
eklenen szn, bir biimde fotoraf deitirdiini belirtmektedir. Bergere
gre grnt/fotoraf, bazen eklenen sz aydnlatrken, baz durumlarda
da fotorafa eklenen sz, okuyucunun o fotoraf zerinde nasl
dnmesi gerektiini gsterici bir ilevi yerine getirmektedir (Berger,
2002:10).
110
ekil 4: El Pais, 16 Mays 2005
Jos Luis Rodrguez Zapatero, Emilio Prez Tourino and Minister of Agriculture
and Fiheries, Elena Espinosa, greet a child yesterday in Santiago. /EFE
El Pais 16 Mays 2005 tarihli Ahead of talks balkl haberi sunarken

babakan Zapatero, Galicia belediye bakan aday Emilio Prez Tourino ve
Tarm ve Balklk bakan Elena Espinosa ile beraber Santiegoda bir ocuu
selamlarken ekilmi anlk resmi kullanmtr. Haberin
ana olay spanya
hkmetinin; Parlamentodan ETAnn iddeti braktn aka gstermesi

durumunda mzakerelere balamak iin izin almasdr. Haberle beraber
kullanlan resimde babakan Zapatero ve yanndaki dier iki kiinin yzlerinin
gld ve hepsinin ocua ilgi ile davrand grlmektedir. El Pais,
Parlamentodan ETA ile mzakere srecini balatmak iin artl izin alm
olan Zapatero hkmetini; kullanm olduu bu anlk resimle olumlayarak
sunmaktadr.
111
ekil 5: El Pais, 5 Haziran 2006
Jos Luis Rodrguez Zapatero and Gregorio Peces-Barba, in December

last year at La Moncloa. / RICARDO GUTIERREZ
El Pais 5 Haziran 2006 tarihli Government maintains ETA talks stance

despite hostile victims protest balkl haberde babakan Zapateronun
hkmetin terr kurbanlar yksek komiseri Gregoria Peces-Barba ile
konuuyorken ekilmi anlk resmini kullanmtr. Resimde terr kurbanlar
yksek komiseri Peces-Barba elleri gs hizasnda avu ileri birbirine
dnk olarak babakan Zapateroya bilgi aktarmaktadr. Babakan Zapatero
ise anlatlanlar ellerini gbek hizasnda avu ileri yukarya dnk olarak
112
elleri ve parmaklar birbirine kenetlemi ve Peces-Barba ile gz temas

kurarak dinlemektedir. Babakan Zapateronun avu iinin yukarya dnk
olmas karsndakine gizlisi sakls olmakszn gven ve dostluk sunmakta
ve uyum ve uzlamaya davet etmektedir. Ellerini ve parmaklarn kenetlemesi
ise; olumsuz bir durumu dizginlemeye altn gsteren bir hayal krkl
hareketidir (Altnta ve amur, 2001; 67). Peces-Barbann iki elinin avu
ileri bir birine bakar ekilde yanda olmas aada sunulmutur.
ki elin avu iinin birbirine bakar ekilde yanda olmas: Bu hareket
kardaki kiiye uzanan bir eldir. Tartlan kiiyle olan mesafeyi kapatmak ve
ifade edilen kelimelerle onun zihnine ulamak isteini gsterir. Ellerin
konuulan kelimelere ve ortaya koyulan fikirlere katt anlam ve ifade
zenginliine, bedenin btn, ba ve ayaklar da bir lde katkda bulunur
(Altnta ve amur, 2001; 69).
El Pais, ana olay hkmetin ETA ile mzakerelere balamamas iin

terr kurbanlar dernekleri nderliinde gerekletirilen protesto gsterileri
olan 5 Haziran 2005 tarihli haberde; protesto gsterisinde bulunan topluluk
veya terr kurbanlar bakanlarnn resmini kullanmam ve yukarda analizini
yapm olduumuz resmi kullanmay tercih etmitir. Gazete kullanm olduu
resimde babakan Zapateroyu terr kurbanlar yksek komiseri ile
konuuyorken gstererek hkmetin konuya duyarsz kalmadn ve terr
kurbanlarnn
taleplerini
dikkate
alacaklarnn
almaktadr.
113
mesajn
vermeye
ekil 6: El Pais, 6 Temmuz 2007
Jos Luis Rodrguez Zapatero talks with Deputy Prime Minister Maria Teresa
Fernandez de la Vega, during yesterday's debate in Congress. / ULY MARTIN
El Pais 6 Temmuz 2007 tarihli Zaplana requests the President to

prove his innocence with ETA and criticize it all balkl haberinde; babakan
Zapateronun, yardmcs Maria Teresa Fernandez de la Vega ile bir gn
nce
Parlamentoda
konuuyorlarken
ekilmi
fotorafn
kullanmtr.
Fotorafta hem babakan Zapateronun hem de yardmcs Maria Teresa

Fernandez de la Vegann yznn gld grlmektedir. 5 Temmuz
2007de
ana
muhalefet
partisinin
ETA
ile
yaplan
mzakerelerin
tutanaklarnn aklanmas iin verdii nergenin grlmesi esnasnda

ekilmi olan fotorafta babakan ve yardmcsnn gler yzl fotoraflarnn
kullanlmas suretiyle El Paisin hkmeti olumlu sunma amac tad
114
ekil 7: El Pais, 6 Eyll 2010
Three men take something in a bar in Hernani (Guipuzcoa) ignoring
the ETA
statement that is broadcast on television / AP
El Pais 6 Eyll 2010 tarihli ETA announces halt in attacks in bid to

join democratic process
balkl haberinde arka plandaki televizyonda
ETAnn aklama yapt ancak kimsenin televizyona bakmad bir barn

iini gsteren fotoraf kullanmtr. Ana olay ETAnn atekes ilan etmesi
olan haber metninde kullanlan fotorafn altnda Hernanide (Guipuzcoa) bir
barda
adamn
televizyonda
yaymlanmakta
olan
ETA
bildirisini
umursamadan bir eyler itii yazmaktadr. Fotoraf altnda yaplan

aklama ile resmin sol st kesinde kalan televizyonda aklama yapan
ETA yelerinin grntsne ve aklamay umursamayan adamlara dikkat
ekilmitir. Fotoraf altnda barn Bask vilayeti olan Guipozcoada olduu
bilgisi de sunularak Baskllarn dahi artk ETAnn atekes aklamalarna
itibar etmedii dncesi okuyucuya aktarlmak istenmitir.
115
ekil 8: El Pais, 18 Nisan 2011
Zapatero and Jesus Eguiguren / LA GARCIA
El Pais 18 Nisan 2011 tarihli Basque radical left must break ETA link
PM balkl haberde babakan Zapateronun ve Bask lkesi Sosyalist Parti
bakan Jesus Eguiguren ile sohbet ederken ekilmi anlk resmi
kullanmtr. Resimde babakan Zapateronun glerek bireyler anlatt ve
Eguigurenin de tebessm eder ekilde dinlemekte olduu grlmektedir.
Haberin ana olayn 22 Mays 2011de yaplacak olan belediye seimleri
ncesi radikal Bask solunun 300 kiilik aday listesini aklamas ve babakan
Zapateronun
radikal
Bask
soluna
ynelik
yapt
aklamalar
oluturmaktadr. El Pais haber metnini sunarken tercih ettii fotoraf

kullanm ile hem babkan Zapateronun hem de Bask lkesi Sosyalist Parti
116
bakan Eguigurenin sreten memnun olduklarn aktarmaya almtr. Bu

ekilde spanya hkmeti olumlulatrlarak sunulmutur.
ekil 9: El Pais, 8 Austos 2011
Txeroki presents to the court during his appearance in June at the

National Court./ M. H DE L. (POOL)
El Pais, 8 Austos 2011 tarihli Recordings reveal ETA inmates

anxiety for end to armed struggle balkl haberinde ETAnn eski askeri
kanadnn yneticisi olan Txeroki kod adl Garikoitz Aspiazu Rubinann
haziran aynda Ulusal Mahkemede iken ekilmi bir resmini kullanmtr.
Txerokinin resimde geriye dnerek eliyle selam verdii ve dilini hafife
kard grlmektedir. Mahkemenin ciddiyeti ile tezat oluturan bu grnt
ile El Pais okuyucuya Txerokinin mahkemeyi ciddiye almad mesajn
aktarmaya almaktadr. Gazetenin ana olay ETA mahkumlarnn ETAya
silah brakmas iin bask yaptnn anlald hapishane kaytlarnn
aklanmas olan haberde; Txerokinin mahkemeyi ciddiye almadn
gsteren resmini kullanarak ETA mahkumlar zerinde oluacak olumlu
havay engelleme dncesinde olduu deerlendirilmektedir.
117
ekil 10: El Pais, 19 Ekim 2011
El Pais, 19 Ekim 2011 tarihli Batasuna backs calls for end to ETA
violence balkl haberinde Batasuna yelerinin aklama yaparken ekilmi
resmini kullanmtr. Resimde Arnaldo Otegi, yannda iki bayan Batasuna
yesi ile beraber n planda durmakta iken arkalarnda dier Batasuna
yelerinin oturduu grlmektedir. Arnaldo Oteginin sandaki bayan ye
aklama metnini nndeki kttan okurken dier yelerinin gergin bir surat
ifadesi ile dinledikleri grlmektedir. zellikle Arnaldo Otegi ve onun
solundaki bayan yenin, ellerini ve parmaklarn birbirine kenetledikleri dikkat
ekmektedir. Kiinin olumsuz bir yaklam dizginlemeye altn gsteren
bir hayal krkl hareketi (Altnta ve amur, 2001:72) olan ellerin ve
parmaklarn birbirine kenetlenmesinden ve yzlerindeki gerginlik ifadesinden
Batasuna yelerinin bir honutsuzluk ve hayal krkl ierisinde olduklar ve
aklamay isteksizce yaptklar sonucuna varlmtr.
118
ekil 11: El Pais, 21 Ekim 2011
Three members of ETA announces definitive cessation of its armed activity in a

picture of Gara./ JAVIER ETXEZARRETA
El Pais, 21 Ekim 2011 tarihli ETA puts an end to 43 years of terror

balkl haberinde; ETAnn atekes ilann yapt video bildiriden ald
kareyi kulland grlmektedir. Aklama esnasnda ortada bulunan ETA
yesi beyanat okurken sa ve sol tarafnda bulunanlarn hibir hareket
yapmadan videonun son ksmna kadar bekledikleri ve beyanatn sonunda
ok yaa zgr Euskal Herria! ok yaa Bask sosyalizmi! Bamszlk ve
sosyalizme kadar dinlenmek yok! denilirken ortadaki ye ile e zamanl
yumruklarn havaya kaldrdklar an haber metninin fotoraf olarak
seilmitir.
Arkalarndaki duvarda ETAnn simgesi olan baltaya sarlm ylan ve

altnda bietan jarrai (kisinden de geri kalma) yazan posterinin bulunduu
grlmektedir. Buradaki ylan ekli siyaseti, balta da silahl mcadeleyi
simgelemektedir (Wikipedia [web], 2014). Beyaz masa rts zerinde
sadece mikrofonun olduu grlmektedir. Sol taraflarnda Bask zerk
119
blgesi bayra kurrina sa taraflarnda ise sar zemin zerinde siyah

kartaln simgelendii Byk Bask lkesi bayra Arrano Beltza ve krmz
zemin zerine sar zincirlerden kalkann olduu Navarro zerk blgesinin
bayrann bulunduu grlmektedir. Bask zerk ynetimi bayrann solda,
Navarro zerk ynetimi bayra ve Byk Bask lkesi bayraklarndan ayr
tutulmas; Bask lkesinin zgrl alannda elde edilen kazanmlarn yeterli
olmad, hedefin Navarro zerk ynetiminin de dahil olduu Byk Bask
lkesinin kurulmas olduu deerlendirmektedir. Anlalmaktadr ki ETA
Navarroyu ayr bir zerklik olarak deil Bask lkesinden kopan bir para
olarak grmekte ve tekrar birlemeleri gerektii fikrini savunmaktadr.
Yaymlanan Video grntsnde Navarro zerk ynetimi bayrana yer
vermek
suretiyle
spanyol
Hkmetine
bu
mesaj
szsz
olarak
iletmektedirler.
Yumruklarn skl vaziyette havaya kaldrlmas ETAnn gcn ve

kararlln gsterirken kar taraf da tehdit etmektedir.
Elin yumruk olarak kullanlmas: Sklm bir yumrukla havay dven

kii, savunduu fikre kar kld takdirde, mcadeleyi nereye gtrecei
konusunda phe brakmaz. Bu jest radikal politikaclarda sk rastlanan bir
jesttir. Her sklan yumruk, taraflar fark etmese bile saldrganca bir uyardr ve
kardaki kii tarafndan benzer biimde cevaplandrlr. Sklm bir yumruk
ayn zamanda, bu konu veya fikir iin mcadele etmeye hazrm anlamna da
gelir. Konumaya balamadan nce yumruklarn skan kii karsndakine:
Uslne uygun tartmaya balamadan nce benim de senin kadar kuvvetli
olduumu bilmelisin demek ister. Skl bir yumruk gcn evrensel simgesidir
(Altnta ve amur, 2001:73).
ETA yesinin beraber bu hareketi gerekletirmeleri grup ierisinde

birliin saland anlamnda yorumlanabilir. Duyuru yapanlarn giydii siyah
apka geleneksel Bask apkas olup siyah kyafet ise ETA militanlarnn
giydii niformay gstermektedir. Masann zerinde herhangi bir silah veya
silah artracak malzemenin bulunmad masann olduka sade olduu
grlmektedir.
120
b. Makro Yapya Ynelik ematik Analiz
(1) Ana Olay ve Sunu Biimi
Ana olaylarn sunumu haber girii ve haber balklar ile yakndan

ilgilidir. Ana olay ilk olarak haber balklarnda daha sonra da haber
girilerinde rastlanlmaktadr. nceleme kapsamnda ele alnan El Pais
gazetesinin 16 Mays 2005 - 22 Ekim 2011 tarihleri arasndaki haberlerinde
yer alan ana olay; spanya hkmeti ile ETA arasnda yrtlen terr
mzakereleri ve srece mdahil aktrlerin yaptklar aklamalardr.
El Paisin haber metinlerinde sunduu bilgilerden; spanya ve ETA

arasnda yrtlen terr mzakerelerinin ana aktrleri olan spanya hkmeti
ve ETA zerinde eitli aktrlerin bask uygulad grlmektedir. spanya
hkmetine ve ETAya srece destek veren ve vermeyen her iki taraftan
farkl ekillerde bask yapld tespit edilmitir.
spanya hkmeti, mzakere srecine balamamas veya balayan

sreci sonlandrmas iin bata ana muhalefet partisi olmak zere muhalefet
partileri ve ETA Kurbanlar rgtlerinin basks ile karlamtr. Hkmet
mzakereler srerken veya mzakereler durmu iken; radikal ayrlk Bask
partileri ve uluslararas gzlemcilerin yapt mzakerelere balama, sreci
hzlandrma ve yasakl Bask partilerinin yasaklarnn kaldrlmas arlar ile
bask altna alnmtr.
Yrtlen mzakere sreci ile ilgili olarak ETAya her iki gruptan tek
ynde yaplan arlar olduu grlmektedir. spanya hkmeti ve muhalefet,
ETAnn ilan ettii atekesleri; 23 Mart 2006 atekesini, 30 Aralk 2006da
Madrid
Barajas
havaalannda
gerekletirdii bombalama
eylemi ile
mzakereler srmekte iken bozmasndan dolay inandrc ve gvenilir

bulmamaktadr. Bu sebepten ETAnn atekes ilanlarn reddetmekte ve
ETAya kalc olarak silah brakma ars yapmaktadrlar.
121
Ayrlk radikal Bask partileri, ETA mahkmlar ve uluslararas

gzlemciler ise iddete son verme ars yaparak bask uygulamaktadrlar.
Radikal ayrlk sol partiler iki sebepten ETAya iddete son verme
arsnda bulunmaktadrlar. lk olarak ETA ile balantlar olduu gerekesi
ile kapatlan Batasuna gibi Bask partileri yeniden yasal yoldan mcadele
etmek istemektedirler. Ancak hkmet ETA iddeti son vermeden yasan
kalkmayacan belirttii iin ETAya iddete son verme arsnda
bulunmaktadrlar. kinci sebep olarak ise ayrlk Bask partileri ETAnn
iddet eylemlerinin Bask lkesinin bamszlna zarar verdiini dnmeye
balamlardr.
ETA mahkmlarnn ETAdan iddete son vermesini istemesinin ise

tek bir sebebi bulunmaktadr. ETA mahkmlar ailelerinden uzakta ceza
ekmek
istememektedirler.
ETA
mahkmlar,
spanya
hkmetinin
uygulad hapishane politikas dolays ile Bask lkesinden uzakta

ailelerinden uzakta cezalarn ekmektedirler. Bu politika neticesinde ETA
mahkmlar aileleri ile yeterli derecede grememektedirler. ETAnn
iddete son vermesi durumunda Bask lkesindeki cezaevlerine nakilleri
yaplabilecek bir ksmnn tahliye edilmesi dahi gndeme gelebilecektir.
El Pais gazetesinin ana olay sunu biiminin ematik gsterimi
aada sunulmutur. Tablo 6da de grld gibi El Pais spanya ile ETA
arasnda yrtlen terr mzakerelerini aktarrken mzakere srecinin
aktrleri etrafnda haber metinlerini biimlendirmitir.
122
spanya ile ETA arasnda yrtlen

terr mzakereleri
spanya Hkmeti
Mzakerelerin
ETA
Mzakerelerin
Balamasndan Dolay
Durmasndan Dolay Yaplan
Yaplan Eletiriler
Eletiriler
ETA Taban ve Uluslar
Hkmetin ve Muhalefetin
Aras rgtlerin arlar
Yapt arlar
Ana muhalefet partisi Halkn Partisinin
Ana muhalefet partisi Halkn Partisinin
16 Mays 2005 tarihinde Parlamentodan
Batasuna bata olmak zere ayrlk
yapt eletiriler.
yapt eletiriler.
izin
Bask partilerinin ETAya atekes arlar
Terr Kurbanlar rgtleri nderliinde
Batasuna ve ayrlk Bask partilerinin
yaplan protesto gsterileri.
yapt eletiriler.
alan
hkmetin
ETAya
iddeti
braktn gstermesini istemesi.

Ayrlk Bask partilerinin ETAya 5 Eyll
Ana huhalefet partisinin ETAya
silah
brakma ars yapmas.
2010 atekesini kalc ve teyide ak hale

getirmesi arsnda bulunmas.
ETAnn mzakerelerin sonlanmasndan

dolay hkmeti sulamas
Hkmetin Madrid
Barajas
havaalan
bombalamasndan ETAnn kesin ve geri
Uluslar aras gzlemcilerin ETAya silah

brakma arsnda bulunmas.
dnlmez ekilde silah brakma dnda

bir
aklamay
kabul
etmeyeceini
brakma ars.
aklamas.
Hkmetin
ETAnn
adamlarndan
ald
Baskl
devrim
i
vergisi
uygulamasna son vermesini istemesi.
Tablo 6: El Pais gazetesinin ana olay sunu ekli

123
Ayrlk Bask solunun ETAya silah
ETA
mahkumlarnn
brakma ars.
ETAya
silah
(2) Ardalan ve Balam Bilgisi

Ardalan bilgisi inceleme konusu olaylarn politik ve sosyal ynn
oluturmaktadr. Ardalan bilgisi balamdan farkl olarak gerek olaylarn
tarihini ve bu olaylarn balamlarn da ierebilmektedir. Olay ncesi yaanan
gelimeler, ana olay anlalr kldndan nemli olarak deerlendirilmektedir.
El Pais gazetesinde konu ile ilgili 16 Mays 2005 22 Ekim 2011 tarihleri
arasnda yaplm haberlerin ierisinde bulunan ardalan ve balam bilgisine
ilikin rnekler aada sunulmutur.
spanya hkmeti ile ETA arasnda yrtlen terr mzakerelerinin

incelendii zaman aralndaki ilk giriimi spanya hkmeti 16 Mays 2005
tarihinde Parlamentodan mzakereleri balatmak iin izin alarak yapmtr. El
Pais gazetesi 16 Mays 2005 taihli Ahead of talks balkl haberinde
konunun ardalan bilgisini ve balam ilikilerini; ilk grmelerin yapld
1980li yllardan 2005e kadar olan sreci inceleyerek ele almtr.
El Pais; ETA ile mzakerelerin ilk olarak 1980Ii yllarn banda Adolfo
Suarez hkmeti zamannda yapldn ve ksmen baarya ulaarak
ETAnn bir ksmnn silahlarn braktn aktarmaktadr. Daha sonra Felipe
Gonzalez ve Jose Maria Aznar hkmetleri dneminde ETA atekes ilan
etmi ve her iki hkmet de arkalarnda byk halk destei olmasna ramen
grmelerde baarsz olmutur. El Pais, imdi srann Parlamento desteini
salam olan Jose Luis Rodriguez Zapateroda olduunu belirtmektedir (El
Pais, 16 Mays 2005).
El Pais 16 Mays 2005 tarihli haber metninde, Halkn Partisinin

ETAnn silah brakp mzakerelere balanmas ve baarsz olunmas
durumunda siyasi kazan elde etmek amacyla mzakere srecine destek
olmayacan haber metninin son ksmnda aktarmaktadr. Gazetenin
yukarda belirttii tarihsel sreten sonra mteakip paragraflarda aktard
124
ETAnn gszlnn ardalan bilgisini aadaki ekilde maddelemek

mmkndr.
1) Hapishanede bulunan 800den fazla ETA tutuklusu ve tutuklularn
aileleri ETAya bask yapmaktadrlar
2) Jose Maria Aznar hkmeti zamannda uygulamaya konulan ve
Sosyalist partinin tam destek verdii anti-terrist politikas etkili
olmutur.
3) Anti-terrist politikann baarsndaki anahtar rol partisizlik anlay
ile oluturulan ve Zapatero tarafndan nerilen anti-terrist paktr.
4) Anti-terrist paktn uygulanmaya konulmasndan iki yl sonra iki
byk partinin (Sosyalist Parti ve Halkn Partisi) ortak kard
siyasi partiler kanunu ile ETAnn siyasi kanad Batasuna
yasaklanm ve ETA izole edilmitir.
5) Fransz yetkililer ile ortaklaa yrtlen aralksz polis basks
ETAnn zayflatlma srecini tamamlamtr (El Pais, 16 Mays
2005).
El Pais gazetesi Anti-terror pact in jeopardy as PP and Socialists spar

over EHAK balyla 16 Mays 2005 tarihinde yapt dier bir haberde antiterr paktnn tehlikede olduunu aktarmtr. Haberin ardalan bilgisinde; ETA
ile mzakere srecinin Halkn Partisi ile Sosyalist Parti arasnda atmaya
sebep olduu ve bu atmann pakt daatabilecei ifade edilmitir.
atmann sebebi olarak Halkn Partisinin hkmetten, terre destek veren
politik gruplar
yasaklayan
kanunu
Bask lkesi Komnist Partisine
(Communist Party of the Basque Lands (EHAK)) uygulamas ars yapmas

gsterilmektedir. Halkn Partisinin bu ary, yasakl Batasuna partisinin
blgesel seimlerde blgesel parlamentoda dokuz sandalye kazanan EHAK
desteklediini aklamasndan dolay yapt bilgisi haberin devamnda
aktarlmtr. Polis ve Adalet Bakanl tarafndan yaplan soruturmada
EHAKn ETA veya Batasuna ile bir ilikisinin saptanmad belirtilmitir. (El
Pais, 16 Mays 2005).
125
Haber metninin son ksmnda Batasuna Partisinin lideri Arnaldo

Oteginin mzakere sreci sonunda ulalacak bir uzlann; ngiltere
hkmeti, Sinn Fein ve IRA arasnda yaplan Good Friday Agreement
anlamasna benzer ekilde ancak sadece Sosyalist hkmet ve ETA
arasnda deil, Bask lkesindeki tm siyasi partilerin dahil olaca ekilde
yaplmas gerektiini syledii bilgisi aktarlmaktadr (El Pais, 16 Mays
2005).
Arnaldo Oteginin, IRA ile ngiltere arasnda imzalanan Good Friday

Agreement anlamasna atfta bulunarak; mzakere sreci sonunda
ulalmas muhtemel bir anlama ile iliki kurduu grlmektedir. Otegi
kurmu olduu bu iliki ile Batasunann yasann kaldrlarak mzakere
srecine dahil olmak isteini ve mzakere sonucunda Bask lkesine, Belfast
Anlamasyla Kuzey rlandaya tannan self determinasyon hakknn
tannmas gerektii dncesini ortaya koymaktadr.
10 Nisan 1998de Londra, Dublin hkmetleri ile Kuzey rlanda

partilerinin
katlmyla
Belfast
Anlamas
(Good
Friday
Agreement)
imzalanmtr. Anlama Kuzey rlandann geleceine Kuzey rlandallar karar

verecektir demek suretiyle; Kuzey rlandaya self determinasyon hakk
vermitir. Kuzey rlanda dilerse blgedeki tm kimliklerin haklar korunmak
artyla rlanda ile birleebilecek ancak rlandann bundan farkl olarak Kuzey
rlandadan toprak talebi olmayacaktr. G paylam esasna dayal meclis
yaps oluturulacak ve her iki toplumu ilgilendiren konularda toplumsal uzla
aranacaktr. Mterek sorunlarn zmlenmesi iin Kuzey-Gney Bakanlar
Komisyonu ve ngiliz-rlandal Meclisi kurulacaktr. Bunlar dnda insan
haklar komisyonlarnn kurulmas, milis glere ye mahkumlarn serbest
braklmas,
silahlarn
tamamen
braklmas
ve
blgedeki
gvenlik
uygulamalarnn normalletirilmesi gibi konular da Belfast Anlamasnda yer

almtr. Belfast anlamas 22 Mays 1998de rlanda ve Kuzey rlandada
halkoyuna sunulmu olup Kuzey rlandada %71, rlandada ise %94 evet
oyu alarak kabul edilmitir (zdemir, 2012: 98,99).
126
El Pais gazetesi 4 Haziran 2005 tarihinde Government maintains ETA

talks stance despite hostile victims protest balkl haber ile spanya
hkmetine kar ETA kurbanlarnn gerekletirdii gsterileri haber
metninde sunmutur. Haberin ardalan bilgisinde; spanya hkmetinin daha
nce spanya Parlamentosundan ETA silahlarn brakr ise grmelere
resmen balamak iin izin ald ve Parlamentodaki Halkn Partisi dndaki
tm partilerin destek verdii bilgisi aktarlmtr. Haberin devamnda Terr
Kurbanlar Derneinin (Victims of Terrorism Association (AVT)) hkmeti bu
karardan dolay protesto etmek iin gsteri dzenleyecei ve babakan vekili
Maria Teresa Fernandezin; nsanlar yasal haklarn kullanabilir ve hkmet
buna sayg duymaktadr ancak hkmetin terr ile mcadelede bulunduu
konum herkes tarafndan bilinmektedir dedii belirtilmitir (El Pais, 4 Haziran
2005).
El Pais 7 Haziran 2005 tarihinde PM calls terror victims to meeting

after mass protest balyla 5 Haziran 2005de gerekletirilen protesto
yrynden sonra babakann terr kurbanlar dernei bakanlarnn her
biriyle 21 Haziran 2005de grecei bilgisini haber metninde sunmutur.
Haberin ardalan bilgisinde Madridde yaplan gsteri yryne 200.000 ile
bir milyon arasnda kiinin katld, ana muhalefet partisi Halkn Partisi lideri
Mariano Rajoyun da protestoda yer ald ve babakann terr politikasnn
terr kurbanlar tarafndan desteklenmedii, bu politikann halk ikiye
bld, ETAy yasallatrd ve lkeyi zayflattn syledii bilgileri yer
almtr (El Pais, 7 Haziran 2005).
El
Paisin
ETAnn
kalc
atekese
resmen
son
verdiini
duyurmasndan bir gn sonra 7 Haziran 2007 tarihli Zapatero must rule out
fresh ETA talks, PP leader insists balkl haberinde; spanya hkmetine
ynlendirilen iki eletiri ve iki destein haberin ardalan bilgisi olarak
sunulduu grlmektedir. Haberin ardalan bilgileri olan hkmete yneltilen
eletiri ve destek bilgilerinin birbiri ardna haber metninde eletiri destek
eletiri destek eklinde verildii tespit edilmitir.
127
Muhalefet partisi lideri Rajoy "ETA must be defeated by the rule of law,
without conditions or negotiations" ifadesi ile ETAnn mzakere yaplmadan
veya taviz verilmeden kanun yolu ile yenilmesinin zorunlu olduunu
sylemekte ve hkmetin ETA ile gerekletirdii mzakere srecine kar
kmaktadr. Bask lkesi hkmet szcs Miren Azkarate; "We have to
keep talking. The fact it did not work out this time does not mean the road
map was wrong," ifadesi ile grmelere devam edilmesi gerektiini; bir defa
baarsz olunmasnn yol haritasnn yanl olduu anlamna gelmeyeceini
syleyerek hkmete mzakere srecinde destek olduunu gstermektedir
(El Pais, 7 Haziran 2007).
Haberin devamnda ETAnn siyasi kanad olduu gerekesi ile

kapatlan Batasuna partisinin lideri Arnaldo Oteginin hem spanya hem de
Bask hkmetlerini srecin baarszlndan dolay sulad ve ETAnn
ald atekesi sonlandrma kararnn sorumlusu olarak grd He blamed
the Spanish and Basque government for ETA's decision, saying that they
were behind the "collapse of democracy" ifadesi ile gazetede yer almtr.
Haberin
son
paragrafnda
Navarra
zerk
ynetiminin
muhafazakar
babakan Miguel Sanzn Zapateroya destek verdii ve eletiri zaman

olmadn syledii Miguel Sanz, the conservative premier of Navarre
expressed support for Zapatero, saying that now is "not the time for criticism"
ifadeleri ile yer almtr (El Pais, 7 Haziran 2007)
El Pais Navarra zerk ynetimi babakan Miguel Sanzn babakan

Zapateroya verdii destei aktarrken Navarra ile ETA arasndaki balam
ilikisini Navarre, which borders the Basque Country and which ETA
claims as part of an independent Basque homeland ifadeleri ile kurmutur.
El Pais bu ifadeler ile Navarrann Bask lkesinin snrnda yer aldn ve
ETAnn Navarray bamsz Bask anayurdunun bir paras
olarak
grdn belirtmekte ve Navarra zerk ynetmi babakannn srece dair

aklama yapma sebebini aklamaktadr (El Pais, 7 Haziran 2007).
128
El Pais gazetesinde 7 Haziran 2007 tarihinde yer alan Zapatero urges

PP to lend a hand against ETA balkl haberinde babakan Zapateronun
ana muhalefet partisine yapt ETAya kar birlik ars haber metninde
aada sunulduu ekliyle yer bulmutur.
Prime Minister Jos Luis Rodrguez Zapatero on Wednesday appealed to

the opposition Popular Party to put aside political differences and "lend a
hand" to the government in the fight against ETA hours after the Basque
terrorist group announced an official end to a 15-month-old ceasefire (El Pais,
7 Haziran 2007).
Haberin ardalan bilgisi olarak babakan Zapateronun muhalefetteki

Halkn Partisine siyasi farkllklar bir kenara brakp hkmete ETA ile
mcadelede
yardm
etmesi
ars
yapt
aktarlmaktadr.
Haberin
devamnda yaplan bu arnn ETAnn 14 aydr devam etmekte olan

atekese resmi olarak son vermesinden sonra gerekletii belirtilmektedir
(El Pais, 7 Haziran 2007).
The PP has demanded that Zapatero "rectify" his counterterrorism policy,

which involved negotiations with ETA last year, and return to the Anti-terrorist
Pact that laid out a common strategy between Spain's two main parties
against ETA. It has also demanded that the government push for the
outlawing of the Basque National Action (ANV) party, which it considers to be
an offshoot of ETA's political wing Batasuna (El Pais, 7 Haziran 2007).
Ayn tarihli haberde Halkn Partisinin Zapaterodan ETA ile grmeleri

ieren kar terrizm politikasn dzeltmesini ve ETAya kar spanyann iki
byk partisi arasnda genel bir strateji ngren Anti-terrist Pakta geri
dnmesi ars yapt aktarlmaktadr. Halkn Partisinin ayrca hkmetten;
ETAnn siyasi kanad Batasunann ubesi olarak grdkleri, Bask Ulusal
Hareketi partisinin (Basque National Action) yasaklanmas iin teebbse
gemesi istendii belirtilmektedir (El Pais, 7 Haziran 2007).
129
Haberin mteakip paragrafnda babakan Zapateronun; eer Bask

Ulusal Hareketi partisi kanuna uymazsa sonularna katlanacaktr eklinde
cevap verdii aktarlmaktadr. Ayn paragrafta Bask Ulusal Hareketi partisinin
ardalan bilgisi olarak; Bask lkesi ve Navarra zerk Ynetiminde yaplan
yerel seimlerde partinin 25 yerel meclis yelii kazand belirtilmektedir (El
Pais, 7 Haziran 2007).
Habere Halkn partisinin hkmeti eletiren aklamalaryla balayan

El Paisin, haber metninin son paragrafnda Birlemi Milletler Genel
Sekreteri Ban Ki-Moonun atekesi sonlandrmasndan dolay ETAy
sulad ve Zapateroya desteini Btn uluslararas toplumun senin
arkanda olduuna olduka eminim diyerek aklad bilgisini aktararak son
verdii grlmtr (El Pais, 7 Haziran 2007).
El Pais 9 Haziran 2007 tarihli Two thirds of Basques want talks

despite end of truce balkl haberi ile ETAnn atekese son verdiini ilan
etmesine ramen Bask halknn %68inin hkmet ile ETA arasnda yeni
grmelere destek verecei bilgisi metin ksmnda verilmitir. Haberin
ardalan bilgisinde merkez sa partisi Bask Ulusal Partisine oy verenlerin
%84 hkmetin bar srecini devam ettirmesini grmek istediklerini
belirtirken bu oran; Halkn Partisine oy verenlerde %19a dmektedir. Bu
oranlara ramen ankete katlanlarn %61i ETAnn atekesi bozacan
beklediklerini sylerken; Batasunay destekleyenlerin %85i atekesin
bozulmasn beklediklerini sylemitir (El Pais, 9 Haziran 2007).
El Pais gazetesi 25 Haziran 2007 tarihli Socialists deny talks with

ETA before end of ceasefire balkl haberle hkmet ile ETA arasnda
yaplan mzakerelerde siyasi konularn konuulduu eklindeki sylentinin
hkmet tarafndan inkar edildiini haber metninde sunmutur. Haberin
ardalan bilgisinde ETAnn siyasi kanad Batasunann mzakere masasnda
ETAnn silah brakmas karlnda hkmetten siyasi tavizler talep ettii bir
plan sunduu aktarlmtr. Talep edilen siyasi tavizlerin ise; Navarra ile Bask
130
lkesinin birlemesi, btn mahkumlarn serbest braklmas, Batasunann

yasallamas ve Siyasi Partiler Kanunun kaldrlmas olduu aktarlmtr (El
Pais, 25 Haziran 2007).
El Pais 5 Temmuz 2007 tarihli PP demands govrenment hand over

minutes of ETA meetings balkl haber ile ana muhalefet partisinin spanya
Parlamentosuna verecei nergeyi haber metninde sunmutur. Gazete
haberin ardalan bilgisi olarak muhalefet partisinin, hkmetin ETA ile
gerekletirdii gizli bulumalarn tutanaklarnn aklamas ve 2005 ylnda
ETA ile iddete son vermesi durumunda grmelere izin veren yetkinin de
geri ekilmesi iin nerge vereceklerini belirtmitir. Haber metninde ayrca
bar srecinin 30 Aralk 2006da ETA Madrid Barajas hava alannda
bombalama eylemi gerekletirip iki Ekvator gmeninin lmne sebep
olduktan sonra fiilen bozulduu bilgisi de aktarlmtr (El Pais, 5 Temmuz
2007).
El Pais 11 Ekim 2008de ETA losing support from radical left, survey
reveals balyla Bask blgesi istatistiklerini veren Euskobarometronun
aklad sonular haber metninde sunmutur. 1995 ve 2007 yllar arasnda
ETAnn yntemlerine ve amalarna sempati duyan topluluk zerinde yaplan
aratrmaya gre ETAnn iddet yntemlerini reddetme oran %4den %11e
ykselmiken; ETAya tam destek 1995de %20 iken 2007de %2e
dmtr (El Pais, 11 Ekim 2008).
El Pais 20 Temmuz 2008de Top ETA leader calls on terrorist group

to lay down weapons balkl haber ile hapiste bulunan Jose Maria
Matanzas Gorostiagann ETA ynetimine yazd mektupta ETA ynetimini
suladn aktarmtr. Avukat olan Matanzas, ETAnn uluslararas siyasi ve
ideolojik hareketi Kas-Ekin-Xakiye ye olmaktan 14 yl hapis cezas almtr.
Matanzas, ETA iindeki ahin kanadn, 2007 atekesini bozmasn knamakta
ve spanya hkmetinin ETA ile bir daha asla mzakere etmeye
almayacan sylemektedir. ETAnn iyapsnn dzensiz olduunu ve
131
ynetimdekilerin, hapiste bulunan ETA yelerini, iddet kampanyasn

srdrerek tehlikeye attklarn belirtmektedir. ETAnn krizde olduunu ve
spanya hkmeti asndan her hangi bir deiikliin ngrlmedii iin yeni
bir siyasi grme veya yeni bir yaklam olmayacan sylemektedir. Ayrca
ETA tarafndan yaplacak yeni bir atekesin de ie yaramayacann altn
izmektedir (El Pais, 20 Temmuz 2008).
El Paisde 31 Ocak 2009 tarihinde Government moves against ETAlinked parties balkl haberi ile hkmetin ETA ile balantlar olduu
gerekesi ile Demokrasi Milyon (Democracy Three Million (D3M)) ve
Askatasuna partileri hakknda dava amaya hazrland bilgisi haber
metninde aktarlmtr. Bask lkesinde 1 Martda gerekletirilecek olan
blgesel seimlerde her iki partinin aday listesinde yasakl Batasunann
yelerinin isimleri bulunmaktadr. Hkmetin bu eylemi ETAnn 50nci kurulu
yldnm dolays ile yaymlad, spanya ve Fransz hkmetlerin
isteklerini
Bask
halkna
empoze
etmekle
sulayan
bildiriden
sonra
gereklemitir (El Pais, 31 Ocak 2009).
El Paisde 26 Mart 2009 tarihinde Dissident ETA prisoners grouped

together as part of pressure tactic balkl haberi ile hkmetin muhalif ETA
mahkumlarn bir araya toplad haber metninde aktarlmtr. Hkmet ETA
liderliine bask oluturmak amacyla zellikle eski yksek rtbeli ETA
muhaliflerini bir araya toplamaktadr. Uygulanan bu hapishane politikasnn
dier bir paras ise en ar ETA militanlar ileri Bakanl tarafndan Bask
lkesinden uzaa gney spanyada bulunan hapishanelere gnderilmektedir
(El Pais, 26 Mart 2009).
El Paisde 21 Nisan 2009 tarihinde A clear policy on terrorism balkl

haber ile ETAya kar uygulanan politika haber metninde aktarlmtr.
ETAnn sonu farkl kulvarda uygulanacak olan ilemlerin sonucu
gelecektir. Bunlar; etkili polis almas, rgtn alt kltrne uygulanacak
adli ilemler ve siyasi itibarszlatrmadr (El Pais, 21 Nisan 2009).
132
El Paisde 7 Ekim 2009 tarihinde Government moves to limit publicity

for ETA abroad balkl haberi ile hkmetin ETA ve siyasi kanad
Batasunann yurt dnda kendi davalarn anlatmalarn engellemek iin
admlar att bilgisi haber metninde sunulmutur. Hkmetin att bu
admlar neticesinde Baskl ayrlk avukatlar Urko Aiatza ve Gorka
Elejebarrietann 3 Kasmda dzenlemeyi planlad The Basque conflict:
now what? isimli giriime katlacak olan iki ngiliz parlamanter katlma
planlarn iptal etmilerdir. Dier bir benzer giriimi renen hkmet
organizatrlerle iletiime gemi ve paneli iptal ettirmitir (El Pais, 7 Ekim
2009).
El Pais gazetesi 16 Kasm 2009da Parties unite in rejection of

Batasunas call for talks balkl haberi ile Baskl radikallerin yapm olduu
ETA ile mzakerelere balanmas arsnn reddedildiini haber metninde
vermektedir. Haberin ardalan bilgisi olarak radikal Bask partilerinin Amerika
Birleik Devletleri senatr George Mitchellin Kuzey rlanda bar srecinde
ortaya koyduu ve Mitchell prensipleri olarak adlandrlan prensipler
erevesinde bar mzakerelerine balanmas ars yapt aktarlmtr.
Yaplan bu ar blgenin byk partileri Milliyeti Bask Partisi, iktidardaki
Sosyalist parti ve muhalefetteki Halkn partisi tarafndan reddedilmi ve ETA
silah brakp yok oluncaya kadar grme yaplmayaca sylenmitir (El
Pais, 16 Kasm 2009).
El Paisde 27 Kasm 2009 tarihinde Jailed ETA veterans call for an

end to decades-long armed struggle balkl haberi ile hapishanede
bulunan iki ETA mahkumunun Bask gazetelerine gndermi oldu mektubu
haber metninde aktarmtr. Zaragozada Zuera cezaevinde bulunan eski
ETA militanlar Carmen Gisasola ve Joseba Urrosolo Sistiagann yazdklar
mektupta, ETAya hibir amaca hizmet etmeyen silahl mcadeleye son
vermesi ars yaplmtr. Ayn zamanda mektupta radikal Bask solunun
ETAnn silah brakmay reddetmesi durumunda inisiyatif alarak giriimde
133
bulunmas ars da yaplmtr. Bask gazetelerine gnderilen mektubu

Deia, Berria ve Grupo Noticias gazeteleri yaymlamken; ar milliyeti
Gara, Gisasola ve Sistiaga gazeteleri yaymlamay reddetmilerdir (El Pais,
27 Kasm 2009).
El Pais 7 Eyll 2010 tarihinde Government remains skeptical over

truce balkl verdii haber ile hkmetin 5 Eyll 2010da ila edilen ETA
atekesine kukulu yaklatn haber metninde aktarmtr.
ETAnn
hkmete kalc atekes ilan etmek iin bir plan sunmaya hazrland ve
planda; ETAnn siyasi kanad Batasunay yasaklayan Siyasi Parti Kanunun
kaldrlmas, hasta olan ETA mahkumlarnn serbest braklmas ve ETA
mahkumlarn
spanya
genelinde
datan
uygulamaya
son
verilmesi
bulunmaktadr. Hkmete gre Portekizde kurduu yeni sleri datlan ETA

operasyon gerekletiremeyecek kadar zayflamtr ve bu yzden atekes
ilan etmitir (El Pais, 7 Eyll 2010).
El Paisde 29 Aralk 2010 tarihinde Government wary of likely ETA

ceasefire but deputy PM says: We might be reaching end of the road
balkl haberi ile hkmetin olas bir ETA atekesine ihtiyatl yaklat bilgisi
haber metninde aktarlmtr. Batasunann lideri Arnaldo Otegi The Wall
Street gazetesine yapt aklamada ETAnn Noel zamannda nemli bir
aklamada bulunacan bildirmitir. Silah brakmadan bahsetmeyen Otegi,
gelecek olaylarn hkmetin ETA ile grmesi iin bask oluturacan
sylemitir. Hkmet ETAnn yapaca herhangi bir atekesi kalc ve teyit
edilebilir dahi olsa kabul etmeyeceini syleyerek 2006 atekeinin de kalc
olarak ilan edildiinin altn izmektedir (El Pais, 29 Aralk 2010).
El Paisde 15 Mart 2011 tarihinde Antiterrorist policy and Batasuna

balyla yer alan haber metninde hkmetin antiterr politikas ve
Batasunann yasa aktarlmtr. Haberde Batasunann ETA ile balantlar
olduu gerekesi ile yasakland, ETAnn varln koruduu srece
yasallamayaca veya isim deitirerek (Sortu) seimlere katlmasna
134
msaade edilmeyecei belirtilmitir. Antiterr politikasn gazete; polis

basks, radikal sol partilerin yasaklanmas ve grme taleplerini reddetmek
olarak sralamaktadr. Haber metninde radikal sol Bask partilerinin ETAy
reddederek hkmeti deitiklerine ikna etmeye altklar ancak hkmetin
de Batasunay hkmet politikasnn deimeyeceini inandrmaya alt
yer almtr (El Pais, 15 Mart 2011).
(3) Haber Kaynaklar
El Pais gazetesinin spanya ile ETA arasnda yrtlen terr

mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde aada sunulan haber kaynaklarn
kulland grlmtr.
Batasuna leader Arnaldo Otegi (16 Mays 2005)
PP congressman Eduardo Zaplana (16 Mays 2005)
Terrorism analysts (20 Haziran 2005)
The governing Socialist party (4 Haziran 2005)
AVT leader Jos Alcarz (4 Haziran 2005)
PP leader Mariano Rajoy (7 Haziran 2005)
A phone survey conducted by Basque government (9 Haziran 2007)
Socialist spokesman Diego Lpez Garrido (25 Haziran 2007)
The opposition Popular Party (5 Temmuz 2007)
Conservative partys spokesman Eduardo Zaplana (5 Temmuz 2007)
The Interior Minister (26 Mart 2009)
Arnaldo Otegi (21 Nisan 2009)
One of ETAs leaders (20 Temmuz 2009)
According to ETA investigators (8 Austos 2009)
Police experts (8 Austos 2009)
PNV parliamentarian Andoni Ortuzar (27 Kasm 2009)
Basque political leaders (22 Mart 2010)
Socialist Iaki Arriola (22 Mart 2010)
Rufino Etxeberria, a leading member of ETA's outlawed political
wing(22 Mart 2010)
135
Leopoldo Barreda, the Popular Party (PP) leader in the region (22
Mart 2010)
Deputy Prime Minister Mara Teresa Fernndez de la Vega (5
Haziran 2010)
ETA inmates (8 Austos 2010)
Security officials (8 Austos 2010)
One inmate (8 Austos 2010)
ETA (21 Eyll 2010)
ETA supporters (27 Eyll 2010)
Public Works Minister Jose Blanco (25 Ekim, 2010)
The radical separatists of ETA's outlawed political wing, Batasuna
(14 ubat 2011)
Sortu sources (14 ubat 2011)
The Prime minister (15 Mart 2011)
The radical newspaper Gara (28 Mart 2011)
Sources at the Socialist-run Basque government (28 Mart 2011)
Government spokesman Ramn Juregui (28 Mart 2011)
Prime Minister Jos Luis Rodrguez Zapatero (18 Nisan 2011)
EA Secretary General Pello Urizar (18 Nisan 2011)
The members of the International Contact Group (11 Mays 2011)
South African mediator Brian Currin (11 Mays 2011)
Spanish government spokesman Jos (1 Ekim 2011)
Batasuna leader Rufi Etxeberria (19 Ekim 2011)
The chairman of the PNV center-right Basque nationalist party, Iigo
Urkullu (19 Ekim 2011)
El Pais gazetesinin spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen

terr mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde haber kaynan gstermeye
nem verdii tespit edilmitir. zellikle alntlama yapt kaynaklarn tm
sosyal
statsn
ortaya
koyacak
ekilde
kaynak
gsterimi
yapt
grlmtr. Haber kayna olarak ounlukla hkmet veya hkmet

grevlisi kiilerin aklamalarn kulland tespit edilmitir.
136
El Paisin haberlerinde en ok hkmeti kaynak olarak gsterdii

alntlamalarnn byk ounluunu hkmet kaynaklarndan yapt;
hkmet d kaynak kullanmlarnda ise genellikle teyidi mmkn olmayan
kaynaklar kulland grlmtr. Kulland bu tarz kaynaklarn tmnn
hkmeti olumlama ilevi grd tespit edilmitir.
Gazetenin ETA ile ilgili bilgi sunarken ETA inmates, a prisoner,

terrorism analysts, one of ETA leaders, Security officials gibi gvenilirlii
dk ve teyidi zor olan kaynaklar kulland ve ETAy gsterdii bu
kaynaklar ile olumsuzlayarak hkmeti olumlulatrd grlmtr. El
Paisin haber sunarken izledii bu politika ile hkmet yanls olduu ve
mzakere srecini haber metinlerine tarken hkmetin bak asyla haber
yapt deerlendirilmektedir.
c. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas
(1) Sentaktik Analiz
Haberlerin sentaktik analizinde cmlelerin basit ya da karmak

olularna, uzunluk ve ksalklarna ve etken ya da edilgen durumlarna
baklmaktadr. Bu ekilde, olay ya da aktrlerin farkl taraflar ortaya
karlmakta
ve
gazetenin
olay
ve
aktrler
ile
ilgili
tavrlar
deerlendirilebilmektedir.
Haber metinlerinde kullanlan cmlelerin yaps, baka bir ifade ile
cmlelerin nasl kurulduu, etkenlik edilgenlik durumu ve znenin nasl
konumlandrld incelenir. Etken ve edilgen yaplarn zmlenmesinde
eylemi yapan saptamak hedeflenir. Haberlerde sorumlunun aka belirtilip
belirtilmedii byk nem tar. Kimlerin ya da hangi kurumlarn eylemlerinin
aktif ya da pasif yapyla verildii ideolojik bir tercihi de iinde barndrr
(Aygn, 2011:228).
137
Ahead of talks (16 Mays 2005)

A new opportunity (24 Mart 2006)
Government ready to announce imminent start for ETA talks (19
Haziran 2006)
As they await the government's announcement of the opening of talks
with ETA,... (27 Haziran 2006)
El Pais gazetesinin spanya ile ETA arasnda yrtlen mzakere
sreci ile ilgili vermi olduu haber balklarnda ksa, basit ve etken cmle
yaplar ile beraber birleik ve etken cmle yaplarn tercih ettii
grlmektedir. Gazetenin belirlediimiz zaman snrlar ierisinde sunmu
olduu haber balklarnda edilgen cmle yapsn kullanmad grlmtr.
Etken cmle yaps cmlenin znesini inisiyatifi elinde bulunuran, g/iktidar
sahibi olan taraf olarak n plana karmaktadr. Haber balklar etken cmle
yaplar ile beraber incelendiinde ana aktrn haberin ana olayn balatan
olduu ve haber metninin ana aktrn balatt olay evresinde rld
grlmektedir.
Edilgen cmle yapsn haber balklarnda kullanmay tercih etmeyen

El Pais gazetesinin vermi olduu haber metinlerinde de edilgen cmle
yapsn ok kullanmad, etken ve birleik cmle yapsn daha ok
kullanmay tercih ettii saptanmtr. Edilgen yapy cmlenin znesini
olumsuzlamak iin tercih eden gazetenin haber metinlerinde kulland etken
yap ile cmlenin znesini vurgulayarak n plana kartt grlmektedir.
Bildu was quickly formed after the Supreme Court on April 7 rejected
an attempt four months ago by radical abertzale leftist to register a new party,
Sortu (El Pais, 18 Nisan 2011).
Members of Batasuna, the banned political arm of ETA, on Tuesday

fully backed calls made by an international panel the previous day for the
Basque terrorist group to publicly declare an end to violence (El Pais, 19 Ekim
2011).
138
El Paisin 18 Nisan 2011 ve 19 Ekim 2011 tarihli haberlerinde yer alan

yukardaki cmlelerde edilgen ve etken cmle yaplarnn kullanm rnek
olarak sunulmutur. 18 Nisan 2011 tarihli haber metninde yer alan cmlede
Bildu
partisinin
kurulmasnn,
Yksek
Mahkemenin
Sortu
partisini
reddetmesinin sonucu olduu zaman vurgusu da yaplarak aktarlmtr.

Cmlede Bildu partisi, radikal Bask solu ve radikal Bask solunun kurma
teebbsnde bulunduklar Sortu partisi edilgen konumda sunulmu olup
iktidar ve gcn Yksek Mahkemede topland belirtilmitir. Yksek
Mahkeme cmle ierisinde olaylara ve aktrlere yn veren konumunda
sunulmaktadr.
El Paisin 19 Ekim 2011 tarihli haber metninde yer alan cmlede;

edilgen cmle yaps Batasuna partisinin, ETAnn yasaklanm kolu
olduunu vurgularken kullanlmtr. Batasunann ETA ile olan ilikisi ve bu
ilikiden dolay yasaklanm olduu Batasunay okuyucuya olumsuz
sunarken kullanlmtr. Cmlenin znesi olan Batasunann yelerinin etken
konumda ve cmlede aktarlan olayn ynlendiricisi olarak sunulduu
grlmektedir. Batasuna yeleri, aktarlan cmlede yaptklar eylemden
dolay olumlulatrlmlardr.
(2)
Szck Seimleri
Szck seimleri sylem analizinin nemli blmlerinden birini

oluturmaktadr. Muhabirin ya da gazetenin dnya grn yanstan kelime
tercihleri, haber syleminin oluumuna katk salamaktadr. Kimi zaman ayn
kii veya grup farkl gazetelerde terrist ya da zgrlk savas olarak
tanmlanabilmektedir. Bir semboller btn olan dil; anlam, anlatm ile
okuyucu
arasnda mzakereci bir sre
olarak
ortaya
kmaktadr.
Dolaysyla, szckler anlamn olumasnda bir gsterge konumuna

gemektedir. Haber metninin oluumunda kullanlacak szckler ou zaman
okuyucu asndan ynlendirici zellie sahip olmaktadr.
139
El Paisin haber metinlerinde ETAdan bahsederken sklkla sadece

ETA dedii ancak u ifadeleri de kulland tespit edilmitir. ETA terrorists,
Basque terrorist group, Basque terrorists, Basque terrorist Organization,
Basque terrorist group ETA, terrorist group. Gazetenin ETA hakknda bilgi
verirken kulland ifadelerde sklkla Baskl ve terrist kimliine vurgu yapt
grlmektedir. spanya snrlar ierisinde dier zerk ynetimler adna
bamszlk talep eden bir terr rgt olmamasna ramen gazetenin srekli
ETAnn Baskl kimliini vurgulad grlmektedir. El Paisin Baskl ve terr
terimlerini beraber kullanmak suretiyle Bask Blgesi ve Baskllar hakknda
olumsuzlatrma yapmaya alt dnlmektedir.
ETAnn ayrlk kimliinin El Paisin sunduu hibir haber metninde

kullanlmad saptanmtr. Gazete ayrlk kimlii aada gsterildii
ekilde sadece radikal Bask partilerini tanmlarken kullanmay tercih etmitir.
Basque separatist left, left-wing Basque separatists, Basque separatists,
Radical left-wing separatists, Basque separatist left, separatist left, radical
pro-independence leftists. Radikal Baskl partilerin, solcu, ayrlk ve ayn
zamanda milliyeti kimliklerinin de yaplan tanmlamalarda vurguland
grlmektedir.
1978
spanya
Anayasas
siyasi
partileri
altnc
maddesinde
tanmlamakta olup anayasaya ve kanunlara saygl olunmas kouluyla

kurulmalar ve faaliyet gstermeleri serbesttir demektedir. Bu ifadeye gre
kurulan bir siyasi parti iddete ve terre parti tznde yer vermedii srece
parti programnda Bamszlk ngrebilmektedir. Bask zerk ynetiminde
mevcut sol partilerin aada anlatlan Anayasann salam olduu zerklik
anlaynn sonuna gelindii dncesi ile bamszlk talep etmeye
baladklar grlmektedir.
1978 spanya Anayasas ile 17 zerk Blgeye ayrlan spanya

milliyetilik sorununu Anayasada gvence altna ald zerklik sistemiyle
amak istemitir. Anayasa zerk Blge saysn 17 ile snrlandrmam,
140
anayasann 143 ve 144 nc maddelerinde belirtilen artlar salamas

halinde yeni zerk Ynetimler kurulabilmesine olanak salamtr. Cafe para
Todos (Herkese Kahve) olarak adlandrlan bu zerklik sisteminde zellikle
zerk blgenin dierleri ile ayn olmad herkes tarafndan bilinmektedir.
Katalunya ve Euskadi henz 1930lu yllarda zerklik statsne kavumu,
Galiciann stats ise Franconun iktidara gelmesi ile gerekleememitir.
Ad geen bu zerk blge spanyann vilayeti niteliinde bulunan dier 14
zerk blge ile ayn seviyeye inmeyi kabul etmeyecektir (zer, 2006: 137
138).
Nitekim Katalunya, Euskadi ve Galicia zerk Ynetimlerinin 1978

Anayasasnn 148nci maddesinin ikinci fkras Be yl getikten sonra,
zerk Topluluklar, 149uncu maddede belirtilen erevede, Statlerinde
deiiklik yaparak, yetkilerini aamal olarak arttrabilirler uyarnca zerklik
yetkilerini
srekli
arttrarak
Anayasann
ngrd
simetrik
yapy
asimetriklie doru zorlayacak kapasiteye sahip olduklar grlmektedir.

zerklik tecrbesine 1930lu yllardan beri sahip olan blgenin zaman
ierisinde
Anayasay
zorlayacak
ekilde
zerklik
yetkilerini
arttrp
bamszlk talep etmeleri ihtimal dahilindedir (zer, 2006: 141).
Zapatero also had a message for ETA: "We ask of them only one
step, a step backwards, the definitive renunciation of violence, with no
conditions." (El Pais, 18 Nisan 2011). El Paisin 18 Nisan 2011 tarihinde
verdii haberde, babakan Zapatero ETAdan artsz olarak iddete son
vermesini istemektedir. 16 Mays 2005de spanya Parlamentosundan
ETAnn iddeti terk ettiini gstermesi durumunda mzakerelere balamak
iin izin alan babakan Zapatero 23 Mart 2006 tarihinde ETAnn kalc
atekes ilan etmesi zerine mzakere srecini balatacan 6 Haziran
2006da duyurmutu. 2006 ylnda atekes ilann mzakerelere balamak
iin yeterli gren babakan Zapatero, ETA 5 Eyll 2010da atekes ilan
etmi; bu atekesin 11 Ocak 2011de kalc ve uluslar aras kurulular
tarafndan teyide ak olduunu bildirmi olmasna ramen mzakerelere
balamak iin yeterli grmemekte ve ETAnn artsz silah brakmasn
141
istemektedir. Babakan Zapatero nun bu talebinin altnda sebep olduu

dnlmektedir.
lk olarak babakan Zapatero, 2006 atekesi ve mzakere sreci

srmekte iken ETAnn gerekletirmi olduu Madrid Barajas havaalan
bombal eyleminden sonra ETAya gvenmemektedir. ETAnn ilan ettii
atekes
sresince
silahlanacan
2006
ylnda
dnmektedir.
olduu
kinci
gibi
olarak
yeniden
toparlanp
babakan
Zapatero,
gerekletirilen polis operasyonlar ve mahkemelerin ETA yelerine verdii

cezalardan dolay ETAnn mzakere masasnda talepte bulunamayacak
kadar ok zayfladn dnmektedir. nc sebep olarak ise bata
yasakl Batasuna olmak zere radikal Bask partileri ETA ya iddeti brakmas
ynnde bask yapmaktadrlar. ETA kendi tabann kaybetmektedir.
Rajoy also called Saturday's march the "largest protest held since the
transition," evidently forgetting the one-million-strong turnout in 1997 after
ETA killed Miguel ngel Blanco, and the 2.5 million people who marched after
the March 11 bombings last year (El Pais, 7 Haziran 2005).
El Pais, 7 Haziran 2005 tarihinde hkmetin ETA ile mzakereleri

balatacan duyurmasndan sonra gerekletirilen protesto gsterilerini
aktard haber metninde muhalefet partisi lideri Mariano Rajoyun yapm
olduu konumaya yer vermitir. Gazete haber metni ierisinde kullanm
olduu evidently forgetting ifadesi ile Rajoyun hkmete ynelik olarak
sylemi olduu ve hkmeti tepkilerin odanda gsteren "largest protest
held since the transition," eletirisini hafifletmekte hatta devamnda sunmu
olduu ardalan bilgisi ile yalanlamaktadr. Ardalanda sunulan ETAnn Miguel
ngel Blancoyu ldrmesinden sonra 2,5 milyon kiinin yry yapt
bilgisi ile okuyucunun dikkati ETA terrne ynlendirilmekte ve hkmete
kar yaplan protesto yrynn nemi azaltlmaya allmaktadr.
"ETA must be defeated by the rule of law, without conditions or

negotiations" (El Pais, 6 Haziran 2007). El Pais, 6 Haziran 2007 tarihinde ana
142
muhalefet partisi lideri Mariano Rajoyun aklamasndan yapt alnty

haber metninde kullanmtr. Rajoy ETA ile mzakere edilmeden veya taviz
verilmeden kanun yoluyla yenilmesi gerektiini ifade etmektedir. spanya
hkmeti ile ETA arasnda yrtlen mzakerelerin ETAnn 5 Haziran
2007de atekese resmen son verdiini bildirmesinden sonra yaplan
aklamada Rajoyun kullanm olduu rule of law ve without conditions or
negotiations
kelimeleri
ana
muhalefet
partisinin
ETA
ile
yrtlen
mzakerelere bak asn gstermektedir. Muhalefet partisi ETA ile

mzakere edilmesine kesinlikle kar kmaktadr. Kulland bu ifadeler ile
hkmetin, 2000 ylnda Aznar hkmeti dneminde kurulmu olan (El Pais,
16 Mays 2005) ve polis basks, radikal Bask partilerini yasaklamak ve
mzakere etmeyi reddetmek temel dncesinde (El Pais, 15 Mart 2011) iki
byk partinin (Sosyalist Parti ve Halkn Partisi) anlat (El Pais, 14 Haziran
2007) anti-terrist pakta dnmesi gerektiini ifade etmektedir.
She described ETA's communiqu as a "macabre joke" and said the

group does not represent the "Basque people." (El Pais, 6 Haziran 2007).
Bask hkmeti szcs Miren Azkarate, ETAnn 5 Haziran 2007de
atekese son verdiini bildirmesi zerine; bildirinin korkun bir aka
olduunu ve grubun Bask halkn temsil etmediini sylemitir. Bask
hkmeti szcs, ETAnn Bask Halkn temsil etmediini syleyerek
temsil yetkisinin kendilerinde olduunu rtk biimde ifade etmektedir.
He blamed the Spanish and Basque government for ETA's decision,

saying that they were behind the "collapse of democracy" (El Pais, 6 Haziran
2007). Batasuna partisi lideri Arnaldo Otegi ETAnn atekese son verme
kararndan spanya ve Bask hkmetlerini sorumlu tutarak demokrasinin
kmesinin arkasnda olduklarn belirtmektedir. Otegi kullanm olduu
collapse of democracy ifadesi ile Hkmet ile ETA arasnda yrtlen
mzakere srecinin demokratik bir sre olduuna dikkat ekmektedir.
Demokratik sre olarak yapt tanmlama ile ETAnn meruiyetine ve
mzakere masasnda spanya hkmeti ile eit bir pozisyonda bulunduunu
iaret etmektedir. Oteginin ETAnn kararndan dolay spanya ve Bask
143
hkmetlerini sulamasndan grmelerin ieriine ve taraflarn yapm

olduklar taleplere vakf olduu sonucuna varlmaktadr.
"The bill from [Terminal 4] has not been paid. This is why there won't
be any new negotiations," (El Pais, 20 Temmuz 2009). ETA yesi olmaktan
dolay hapiste bulunan Jos Mara Matanzas Gorostiagann ETA ynetimine
yazm olduu mektuptan yaplan alnty El Pais 20 Temmuz 2009 tarihli
haber metninde kullanmtr. Matanzas 30 Aralk 2006 tarihinde Madrid
Barajas Havaalan 4 numaral terminalin katl otoparknda
ETAnn
gerekletirmi olduu bombalama eylemi ile mzakere sreci arasnda iliki

kurmaktadr. Kurduu bu ilikide kullanm olduu Terminal 4n faturas
denmi deil cmlesi ile ETAnn gerekletirmi olduu bu bombalama
eylemi ile tm inandrcln ve gvenilirliini yitirdiini belirtmektedir.
Matanzas bu gven kaybndan dolay ETAnn ilan edecei yeni bir atekesin
mzakereleri yeniden balatmak iin yeterli olmayacan dnmektedir.
2009 ylnn Temmuz aynda yaplan aklamadan ETAnn kendi ierisinde,
bombalama eylemi ile ETAnn gvenilirliini kaybettiini ve geen drt yl alt
aylk sre ierisinde bu gveni tekrar kazanamadn dnen bir grubun var
olduu anlalmaktadr. Yukarda geen ifadeler ETA ierisinde blnmeler
bulunduunu ve ETA ynetiminin kendi destekilerinin eletirisine maruz
kaldn da gstermektedir.
...calls for a negotiation based on the Mitchell principles in reference

to US senator George Mitchell, who was instrumental in the Northern Ireland
peace process (El Pais, 16 Kasm 2009). El Pais radikal Bask solunun
Kuzey rlanda bar srecinde kullanlm olan Mitchell prensipleri temelinde
mzakerenin balamas iin arda bulunmasn haber metninde yer
vermitir. Haber metninde radikal Bask solunun Bask lkesi ile Kuzey rlanda
arasnda iliki kurduu ve benzer bar srecini gerekletirmek iin talepte
bulunduklar grlmektedir. Alt maddeden oluan Mitchell Prensipleri:
1. Politik sorunlarn zmnde barl ve demokratik yntemlere
uymak.
144
2. Tm silahl rgtlerin silahszlandrlmasn desteklemek.

3. Olas
bir
silahszlandrlmann,
bamsz
komisyon
tarafndan
gerekletirilmesini desteklemek. Bamsz komisyon kararlarna

uymak.
4. Tm taraflarn, grmelerin sonularn etkilemek amacyla g
kullanmasna kar kmak.
5. Taraflarn aralarnda yapacaklar grmelerde kacak sonular
kabul etmek. Grmelerde belirlenecek yntemleri desteklemek.
6. Blgede devam eden cezalandrmalar, sokak iddeti ve dier her
trl iddeti reddetmek. Byle olaylarn grlmemesi iin aba
harcamak (kten, 2013;67).
Yukarda sralanm olan Mitchell prensipleri nda yaplacak bar

mzakerelerinde ilk adm olarak ETAnn atekes ilan etmesi, devrim vergisi
demeyi reddeden Baskl iadamlarn cezalandrmaktan vazgemesi ve
sokak olaylar dahil iddet ieren eylemlerden kendisini soyutlamas
gerekmektedir. Radikal Bask solu tarafndan dile getirilen mzakere sreci
ETAnn atekes ilan etmesine karlk teklif edildii sonucuna varlmaktadr.
Haber balnda yer alan Parties unite in rejection of Batasuns call for
talks ifadesinden yaplan bu tekifin siyasi partiler tarafndan kabul edilmedii
grlmektedir. 2006 ylnda ETA ile mzakereler devam etmekte iken
ETAnn gerekletirmi olduu Madrid Barajas Havaalan bombalamas
nedeniyle
ETAya
gvenmediklerinden
dolay
nerinin
reddedildii
dnlmektedir.
The study also reveals that, in 1999, ETA members were considered
to be "patriots" by half of Basque radical leftists, while last year that figure
had dropped to 18 percent. (El Pais, 11 Ekim 2008). El Pais, Bask blgesi
istatistik kurumu Euskobarmetronin yapm olduu almaya haber
metninde yer vermitir. Yaplan aratrma 1999 ylnda Bask solunun
yarsnn ETA yelerini vatansever olarak gryorken bu orann 2007
ylnda %18e dtn gstermektedir. ETAya yaknlk duyan Bask
solunun ETAya bak as deimektedir. Ancak haber metninde bu
145
deiimin ne tarafa doru olduu gsterilmeyerek okuyucunun Bask solunun

ETAya olan destei azalmtr eklinde yorum yapmas istenmitir.
Haber
metninin
ikna
edici
olmas,
haberlerin
oluturulmas
aamasnda temel kayglarn banda gelmektedir. Haberin retorii ile verilen

bilginin nasl sylendii kastedilmektedir. Metindeki retorik, okuyucunun neye
ynlendirilmek istendiini ve neyin anlatlmaya alldn gstermektedir.
Haber sylemlerinde inandrcln salanmas iin kullanlan baz stratejiler
mevcuttur. En ok bavurulan stratejilerin bazlar; yakn grg tanklarnn
ifadelerinin kant olarak sunulmas, resmi kurum raporlar ve uzmanlar gibi
gvenilir kaynaklarn kant olarak kullanlmas, zaman, olaylar ve saylardr.
Dorudan alntlar yapma, olaylar yeni olduklarnda bile tandk klan, iyi
bilinen durum modelleri iine koyma gibi teknikler haberin doruluunu ve
kesinliini gsteren iaretler olup haberin inandrcln salamakta ve
glendirmektedir (Demir, 2006:139).
El Pais gazetesinin analiz konusu olan spanya ve ETA arasnda

yrtlen terr mzakereleri ile ilgili haberleri sunarken retoriksel yntemlere
sk olmasa da bavurduu tespit edilmitir.
Haber metninde inandrcl salamak iin kullanlan retoriksel

stratejilerden olan rakam kullanmn gazete aadaki rneklerde grld
ekilde gerekletirmitir.
70 km north of the southern city of Toulouse. (29 Nisan 2005)

ETA has had the chance for 40 years on many occasions (4
Haziran 2005)
outlawing of Batasuna by the Supreme Court in 2003. (20 Haziran
2005)
146
of more than 170 of its members last 12 months. (20 Haziran

2005)
to the almost 40-year-old conflict is through "dialogue. (6 Haziran
2007)
which won control of 25 local councils in the Basque (7 Haziran
2007)
Up to 84 percent of voters 19 percent of Popular Party (9
Haziran 2007)
most respondents, 61 percent, said.. (9 Haziran 2007)
That figure goes up to 85 percent among (9 Haziran 2007)
call off a 15-month-old ceasefire last week. (14 Haziran 2007)
support for the terrorist group between 1995 and 2007 (11 Ekim
2008)
rejection of ETA's violent methods has grown from four percent to
11 percent while complete support has fallen from 20 percent in 1995
to two percent last year. (11 Ekim 2008)
in June 2007, 66 percent of the radical (11 Ekim 2008)
41 percent, disapproved14 percent said they11 percent
rejected them altogether. (11 Ekim 2008)
hat figure had dropped to 18 percent. (11 Ekim 2008)
Today, support for independence is more deeply rooted than 50 or 30
years ago. (31 Ocak 2009)
regional elections of 2009 (14 ubat 2009)
Santi Potros, 61, was chief of ETA's1987 bombing of a Barcelona
killed 21 people. (26 Mart 2009)
In 10 years we have made two attempts (20 Temmuz 2009)
arrest of 34 suspected members of Segi (27 Kasm 2009)
This latest communiqu comes 13 days after the (20 Eyll 2010)
presented last March by 19 high-profile figures (20 Eyll 2010)
On Sunday ETA released its second message in 15 days (21
Eyll 2010)
ETA stole 350 pistols in France. (21 Eyll 2010)
after the December 2006 bomb attack in the (21 Eyll 2010)
147
Batasuna was outlawed in 2003 (14 ubat 2011)

possession of 200 kilos of explosives (15 Mart 2011)
it had kept since January 10 (28 Mart 2011)
register in time to run in local elections on May 22. (28 Mart 2011)
testified between January 31 and March 22 (31 Mart 2011)
The meetings took place in June and September 2006. (31 Mart
2011)
its slate with 300 candidates running in the May 22 (18 Nisan
2011)
Supreme Court on April 7 rejected (18 Nisan 2011)
presented a joint draft bill with 35 amendments that (2 Haziran
2011)
he said about his 10-point proposal. (1 Ekim 2011)
accompanied by some 30 members of Batasuna (19 Ekim
2011)
declaration of a definitive ceasefire on October 20. (17 Kasm
2011)
Saysal veri kullanm gazete tarafndan sunulan haberin inandrcl

bakmndan nem arz etmektedir. Yaplan incelemede El Paisin spanya
hkmeti ile ETA arasnda yrtlen mzakereler ile ilgili olarak yapm
olduu haberlerde say kullanmn genellikle tarih ve zaman aral belirtirken
kulland grlmtr. Gazetenin saylardan iki defa istatistiksel veri
aktarrken, bir defa mesafe bildirirken ve birok kez miktar belirtirken
yararland tespit edilmitir.
El Pais, 9 Haziran 2007de Two thirds of Basques want talks despite

end of truce balkl haberde ve 11 Ekim 2008de ETA losing support from
radical
left,
survey
reveals
balkl
haberde
anket
sonularnn
deerlendirilmesinden oluan istatistiksel veri kullanmna gitmitir. Her iki

haberde de saylar ETAnn destek kaybetmekte olduunu ve Bask
toplumunun mzakerelerin devamn istedii ekilde kullanlmtr. Saysal
148
verinin istatistiksel kullanm rnei olan bu haber metinlerinde spanya

hkmeti olumlulatrlmakta iken ETA olumsuzlatrlarak sunulmutur.
El Pais 7 Haziran 2005 ve 9 Haziran 2005 tarihlerinde verdii ana

olay hkmetin ETA ile mzakerelere balamasnn protesto edildii
haberlerde saylardan miktar belirtirken yararlanld grlmektedir. Ancak
gazetenin saylar kullanm tarz ve saylardan sonra kullanlan ifadeler ile
protesto eyleminin etkisini ve nemini azaltmaya alt grlmektedir.
between about 200,000 and one million people-depending on the
sources.. (El Pais, 7 Haziran 2005). El Pais gsteriye katlanlarn says
hakknda net kesin bir say vermemitir. 7 Haziran 2005 tarihli haberde
katlm saysn 200.000 ile bir milyon arasnda gstermitir. Vermi olduu
say aralnn ak olmasnn inandrcl azaltma etkisini haberde yer
verdii kaynaklara gre deimektedir ifadesi ile biraz daha arttrmtr.
Kaynaklarn neler olduu sorusunu cevapsz brakarak okuyucuyu kendi
bak asndan haberi okumaya ynlendirmeye almaktadr.
El Paisin 9 Haziran 2005 tarihinde katlmc says ile ilgili olarak yine
net say vermeyerek aralk belirttii grlmektedir. Police counted about
200,000 people, and organizers around 500,000 people (El Pais, 9
Haziran 2005). El Pais 7 Haziran 2005 tarihinde verdii araln st snrn
yars orannda indirmi ve saylarn kaynan gstermitir. Gstermi olduu
kaynaklardan birisinin gvenilir olduu (polis) dierinin ise (organizatrler)
inandrclnn teyidinin gerektii tespit edilmitir. Her iki tarihli haberde
saylar kullanm ekli ile spanya Hkmetine kar yaplan protestoyu
olduundan
daha
nemsiz
gstermeye
alt
ve
hkmeti
olumsuzlatrmaktan kanarak olumlulatrd grlmektedir.
El Paisin say kullanmn miktar ifade etmek iin kulland dier

haberlerin ise ETAnn ldrd insan saysn verirken, hapiste bulunan
ETA yelerinin saysn ve Fransada gerekletirmi olduu silahlk soygunu
ile ilgili bilgi verirken kulland grlmektedir. Spain's 40-year-old domestic
149
terrorism problem, one that has claimed over 800 lives. (El Pais, 6 Haziran
2007). four-decade-long campaign of violence, which killed over 800
people. (El Pais, 29 Aralk 2010), of more than 170 of its members last
12 months. (El Pais, 20 Haziran 2005), group stole 350 guns from a
factory in southern France. El Pais, (14 Haziran 2007). The conversations
of some of the 600 ETA prisoners (El Pais, 8 Austos 2011)
Rakamlar yukarda gsterildii ekilde kullanarak El Pais, ETAnn

iddet yann ve ierde bulunan ye saysn vurgulamaktadr. El Pais yapt
bu retorik ile ayn zamanda ETAnn zayfln ortaya koyarak ETAy
olumsuzlamakta ve bu olumsuzlamaya rakamlar aracl ile inandrclk
salamaya almaktadr.
Haberin inandrclnn salanmas sadece saysal veri kullanm ile

gerekletirilememektedir. zellikle kaynak kiilerden yaplan
alntlar
inandrcln oluturulmasnda katk salamaktadr. Haber metni ierisinde

trnak ierisinde yaplan alntlar dorudan alnty olutururken, trnak iareti
kullanlmadan yaplan alntlar dolayl alnt, alntlarn metnin kendi sesine
dnmesi ise rtk alnt olarak adlandrlmaktadr (Demir, 2006:139).
Dorudan alnt rnekleri;

"They have advanced, but they must take additional steps, more decisive and
firm, to reject, forget and make a definitive break with violence," Zapatero said
at a rally by his Socialist party in Durango, Vizcaya in the Basque Country.
(18 Nisan 2011)
The former prime minister6 accused Zapatero of helping ETA by allowing the
radical left Bildu coalition take part in elections."If you want to defeat ETA you
cannot allow a coalition, which doesn't condemn violence, to impose its
totalitarian programs in the Basque Country and Navarre." (7 Ekim 2011).
6 Former Prime Minister Jos Mara Aznar
150
"We have to keep talking. The fact it did not work out this time does not mean
the road map was wrong," Basque government spokeswoman Miren Azkarate
declared. (6 Haziran 2007).
"The decision is made, what are they waiting for?" asks one prisoner. (8
Austos 2011).
"They will never run in any race if they don't clearly condemn the violence and
split definitively from ETA," she said. (5 Haziran 2010)
"ETA HEREBY makes it known that some months ago it made the decision
not to carry out offensive armed actions," says the statement released on
Sunday by the terrorist organization. (7 Eyll 2010).
"The government has allowed [ETA] back into the Basque parliament via the
Communist Party of the Basque Lands," PP Congressman Eduardo Zaplana
said Saturday. (16 Mays 2005).
Dolayl alnt rnekleri;

The Attorney General has said that an appeal is to be made to the Supreme
Court on the basis that Jarrai, Haika, and Segi are not simply illegal
organizations, but terrorist organizations, in that they complement the
activities of ETA (23 Haziran 2005).
AVT head Francisco Jos Alcaraz confirmed yesterday that he will be the first
to speak with the prime minister (7 Haziran 2005).
Batasuna leader Arnaldo Otegi said that reaching an accord similar to the
Good Friday Agreement between the British government, Sinn Fein and the
IRA must involve all of the political parties in the Basque country and not only
the Socialist government and ETA (16 Mays 2005).
Zapatero responded that if the ANV, which won control of 25 local councils in
the Basque Country and Navarre in elections on May 27, fails to respect the
law, it will "suffer all the consequences (7 Haziran 2007).
He blamed the Spanish and Basque government for ETA's decision, saying
that they were behind the "collapse of democracy (6 Haziran 2007).
151
rtk alnt rnekleri;

Over two thirds of the Basque people believe that the government should
open up new talks with ETA despite the terrorist group's decision to call off a
14-month-long ceasefire on Tuesday (9 Haziran 2007).
According to many surveys, this immense majority includes ample sectors of

the separatist left (6 Eyll 2007).
ETA's decision to resort to violence once more in its quest for an independent
Basque homeland was not entirely unexpected, however (6 Haziran 2007).
El Pais gazetesinin, spanya ve ETA arasnda yrtlen terr

mzakereleri
ile
ilgili
yapt
haberleri
incelendiinde
inandrcl
salayabilmek ve arttrabilmek iin rakamlar haricinde retorik olarak alntlar

sklkla kulland grlmektedir. Gazetenin hasberlerinde en ok dorudan
alnt, ikincil olarak dolayl alnt ve az miktarda rtk alnt yapt tespit
edilmitir.
Genellikle akredite olmu kaynaklardan alnt yapan gazetenin
makro lde oluturduu sylemi dorulayacak ifadeleri tercih ettii

grlmektedir.
El Pais gazetesinin trnak iinde yaplan dorudan alnty sklkla tercih

etme sebebi olarak, verdii mesajlarn kolay alglanabilmesi ve okuyucuya
ulaabilme amac tad deerlendirilmektedir. spanya toplumunu yakndan
ilgilendiren aratrma konumuz ile ilgili birincil kaynaklarn sylemlerini yapt
dorudan alntlarla yineleyerek birincil sylemler zerinde kapanmaktadr.
Gazetenin inandrcl salayabilmek iin yapt alntlarda, dorudan
alntlar tercih ederek kendi argmann destekleyecek anlamlarla metnin
alternatif okuyulara kapanmasn salad grlmektedir.
152
4. THE IRISH TMES GAZETESNDE YER ALAN HABERLERN

ANALZ

(1) Balklar
The Irish Times gazetesinde yaplan tarama sonucunda

spanya ve ETA arasnda yrtlen terr mzakereleri ile ilgili yaplan haber
balklarnda en ok vurgulanan temann ETA ile yrtlen grmelerde
taraflarn yapt aklamalar ve ETAya nc kiiler tarafndan yaplan
arlar olduu grlmektedir. Bunun yannda ETA kurbanlar ve ETAnn
atekes ilan etmesi ile ilgili haber balklarnn da olduu gze
arpmaktadr.
Spanish leader treads a risky path with new Eta strategy (The Irish
Times, 19 Mays 2005)
Etas peace in parts (The Irish Times, 22 Haziran 2005)
Eta response (The Irish Times, 26 Temmuz 2005)
Spain deeply divided over prospect of negotiations with Eta (The
Irish Times, 27 ubat 2006)
Bells ring out to herald start of Eta ceasefire (The Irish Times, 25
Mart 2006)
Victims goups split on Eta peace talks (The Irish Times, 12 Haziran
2006)
Basque peace process faces prospect of an early grave (The Irish
Times, 18 Kasm 2006)
Batasuna calls on Eta to reinstate its ceasefire (The Irish Times, 9
Ocak 2007)
Eta claims airport bombing, but aserts ceasefire stands (The Irish
Times, 10 Ocak 2007)
Eta strategy (The Irish Times, 15 Eyll 2007)
153
Sense of deja vu at third Eta ceasefire in 12 years (The Irish Times,

6 Eyll 2010)
Spanish government dismisses Eta ceasefire move (The Irish
Times,7 Eyll 2010)
conference calls on Eta to declare end to conflict (The Irish Times,
18 Ekim 2011
Eta announces historic end to its armed activities (The Irish Times,
21 Ekim 2011)
Group created by angry young students grew to become brutal,
popular force (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
The Irish Times gazetesinin spanya hkmeti ile ETA arasnda

yrtlen mzakere srecini sk sk balna tadn grmekteyiz.
Mzakere sreci ile ilgili haber yaparken sadece taraflarn deil ayrca ETA
kurbanlar ile uluslararas gzlemcilerin de sre ile ilgili dncelerini
balktan verdiini grmekteyiz. Haber balklarndan grld kadaryla
gazete mzakere sreci ile ilgili haber yaparken ETAnn atekes veya
atekese son verme kararlaryla bal kalmamtr. Mzakere srecini
ilgilendiren her olay haber yapmasndan spanya ve ETA arasnda yrtlen
mzakere srecini yakndan takip etmekte olduunu gstermitir.
The Irish Times gazetesi kulland haber balklarn genellikle yaln

ve basit cmlecikler ile oluturmutur. Ancak yaln olduu kadar da merak
uyandracak ve okuyucuyu haberi okumaya itecek kelime kullanmna zen
gsterdii tespit edilmitir. Yine gazetenin haber balklarnda kendi
yorumunu aka yaparak konu ile ilgili ideolojisini okuyucuya aktarmaya
altn grmekteyiz.
Gazetenin haber balklarnda ETAnn terrist kimliini veya iddet

ynn ortaya koyacak ifadeleri kullanmayndan okuyucuyu haberin
balangcnda
ETA
hakknda
olumsuzlatrmak
istemedii
sonucuna
varlmaktadr. Haber balklarnda ETA hakknda hibir olumsuz ifadeye yer
154
verilmemesinden gazetenin ETAy terrist gruptan ziyade meru mcadele

veren bir grup olarak grd dnlmektedir. Haber balklarnda spanya
hkmeti hakknda da herhangi bir olumsuzlatrma veya olumlulatrma
olmad grlmektedir. Bu tutumuyla gazetenin her iki taraf mzakere
sreci ierisinde birbirine eit iki grup olarak ele ald deerlendirilmektedir.
(2) Haber Girileri
Yaplan
girilerinde;
analiz
spanya
sonucunda
babakan
The
Jose
IrishTimes
Luis
gazetesinin
Rodriguez
haber
Zapateronun
grmeleri balatarak ald riski, yasakl Batasuna partisinin lideri Arnaldo

Oteginin grmelerin balamas zerine yapt aklamalar, ETAnn bir
daha seilmi politikaclar hedef almayacan aklamas, ETAnn ne
zaman silahlar brakaca zerine yaplan tartmalar, ETAnn ilan ettii
kalc atekes zerine uyanan iyimserlii, hkmete kar ETA kurbanlarnn
gerekletirdii yry, atekes ilan ile oluan iyimserliin yok olmaya
balayn, Batasunann Madrid Barajas havaalan bombalanmasndan
sonra ETAya yapt atekesi yeniden kurma arsn, ETAnn atekese
son verdiini aklamasn, 6 Eyll 2010da ilan ettii atekese duyulan
kukuyu, spanya hkmetinin ETAnn atekes ilann reddetmesini, uluslar
aras gzlemcilerin ETAya silahl mcadeleyi terk etme arsn ve ETAnn
silahl mcadeleye son verme ilan konularn iledii grlmektedir.
It's been a bad week for the infant Basque peace process. In the
continued absence of any public talks, and an impasse in activity behind the
scenes, the widespread optimism which greeted Eta's "permanent ceasefire"
last March is evaporating. (The Irish Times, 18 Kasm 2005)
Church bells rang out across the Basque Country at midnight as Eta's
ceasefire came into effect. Bars were crowded and a mood of optimism could
be felt in the streets. In the morning some people even dared to go out
without bodyguards for the first time in many years. (The Irish Times, 25 Mart
2006)
155
Batasuna, a Basque political party banned for its links to Eta, called on
the armed separatists to return to a nine-month ceasefire yesterday, nine
days after a powerful Eta bomb killed two people at a Madrid airport. (The
Irish Times, 9 Ocak 2007)
Basque terrorist group Eta has confirmed its strategy, announced when it
ended its moribund ceasefire last June, to "strike on all fronts". The words of
the new communiqu, released last weekend, were underlined by a large car
bomb attack on the city of Logroo the same day. Most observers agree that
a single death in this new campaign will postpone the prospects of any
meaningful Basque peace process for years. (The Irish Times, 15 Eyll
2007)
Basque separatist group Eta said yesterday it stood by a permanent
ceasefire declared last March despite claiming responsibility for a car bomb
that killed two people at Madrid airport at the new year weekend. (The Irish
THE BASQUE separatist group Eta, which campaigns for independence

from Spain, issued a new appeal for talks to the international community over
the weekend, two weeks after its ceasefire announcement was dismissed as
insufficient by the Spanish government. (The Irish Times, 20 Ekim 2010)
A BRIEF but high-profile international conference on the Basque conflict

ended in San Sebastian yesterday afternoon, with a declaration calling on the
armed group Eta to state publicly that armed activity has ended definitively .
(The Irish Times, 18 Ekim 2011)
EUSKADI TA Askatasuna (Eta or Basque Country and Liberty) last night

made a long-awaited announcement, which it describes as historic : its armed
activity has come to a definitive end . (The Irish Times, 21 Ekim 2011)
Konu ile ilgili baz haber girileri rnek olarak yukarda sunulmutur.
Haber girileri incelendiinde The Irish Times gazetesinin ETAdan bir defa
terrorist grup, iki defa ayrlk Baskl grup olarak bahsettii bunun dnda
sadece ETA ksaltmasn kulland grlmtr. Gazetenin ETAdan terorist
grup olarak bahsettii tek haberin ETAnn atekesine son verdiini ve tm
156
cephelerde saldr karar aldn aklad Haziran 2007 bildirisinden sonra

gerekletirdii bombalama eylemi zerine yaplan 15 Eyll 2007 tarihli haber
olduu grlmtr.
30 Aralk 2006 tarihinde gerekletirdii Madrid Barajas havaalan

bombalamasndan alt ay sonra atekese son verdiini aklad ve
atekese son verme kararndan drt ay sonra bombalama eylemi
gerekletirdii dikkate alnnca ETAnn bu sure boyunca kendi i dengelerini
kurmaya ve yeniden toparlanmaya alt dnlmektedir. Atekes karar
srerken
bombalama
eylemi
gerekletirmesinden
ve
bombalamann
atekesi bozmadn iddia edip alt ay sonra atekese son verdiini

aklamasndan kendi ierisinde bir mcadele olduu ve iddet yanls tarafn
bunu kazand sonucuna varlmaktadr. Bir yl iinde gerekletirdii ikinci
bombalama eyleminde kimse lmemi olsa da ETA bu eylemi ile mzakere
srecinin kesinlikle sonlandn tm taraflara gstermitir. Gerekletirdii
son bombalama eyleminden sonra The Irish Times gazetesinin ETAnn
mzakere srecini sonlandrmasndan ve gruba ahin kanadn egemen
olmasndan rahatsz olduu iin ETA hakknda terorist grup ifadesini tercih
ettii dnlmektedir.
Gazetenin
haber
girilerinde
ETA
ile
ilgili
olarak
verdii
bilgilendirmelerde ya olumsuz ifadeler kulland ya da ifade kullanmaktan

kand grlmektedir. Gazetenin bu ekilde bir yaklam izlemesinde
ETAy olumsuzlatrmak istemedii ancak ETAnn eylemleri sonucunda
bazen olumsuzlatrmaya mecbur kald sonucuna varlmaktadr. Haber
girilerinde
spanya
hkmeti
ile
ilgili
verdii
haberlerde
hkmeti
olumlulatrd grlmektedir. The Irish Times gazetesinin spanya ve ETA

arasnda yrtlen mzakere srecinde sreci zarara uratan bombalama ve
atekese son verme kararlarndan sonra ETAy olumsuzlatrmasndan ve
spanya
hkmetini
olumlulatrarak
sunmasndan
ETA
terrnn
sonlanmasn istedii ve bunun iin spanya hkmetinin att admlarda

hkmeti destekledii sonucuna varlmtr.
157
(3) Fotoraflar
ekil 12: The Irish Times, 25 Mart 2006
The Irish Times 25 Mart 2006 tarihli Bells ring out to herald start of
Eta ceasefire balkl haberinde Rahip Alec Reidin fotorafn kullanmtr.
Haber metninde Rahip Alec Reidin ETAnn 23 Mart 2006da ETAnn ilan
ettii kalc atekesde etkili olduu bilgisi aktarlmtr. rlanda toplumu
tarafndan yakndan tannan bir kii olan Rahip Alec Reidin; ETAnn atekes
ilannda rol almasnn haberin okunma orann arttraca dncesi ile
gazetenin bu fotoraf kulland dnlmektedir. Gazetenin rlanda toplumu
iin olumlu bir kiilii simgeleyen Rahip Alec Reidin resmini kullanmasndan
haberin ana olayn (ETAnn kalc atekes ilan) olumlu karlad sonucuna
varlmaktadr.
Rahip Alec Reid Kuzey rlanda bar srecinde IRA, ngiltere ve

rlanda hkmetleri arasnda gizli olarak arabuluculuk yapmtr. Alec Reid
arabulucu olarak Kuzey rlanda Bar srecine dahil olmadan nce 1970li
yllarda IRA tarafndan karlan onlarca kii hakknda IRA topraklarnda bilgi
toplamaya almtr. Alec Reidi tm dnya kamuoyuna tantan olay ise
158
1988 ylnda gereklemitir. 1988 ylnda iki ngiliz askeri yanllkla IRA
cenaze kortejine
katldktan sonra evreleri sarlarak dvlrler ve daha
sonra ldrlrler. Olaya ahit olan Alec Reid yerel bir IRA yneticisi ile
irtabata geip askerleri kurtarmak iin ok aba sarfeder ancak lmlerini
engelleyemez. Askerler ldkten sonra ise yanlarna diz kerek dua eder.
Bu anda ekilmi olan fotoraf karesi ile Alec Reid tm dnya tarafndan
tannan bir figr haline gelir (The Guardian, 24 Kasm 2013)
ekil 13: The Guardian, 24 Kasm 2013
Father Alec Reid giving the last rites to a British soldier who had been shot
after blundering into an IRA funeral in 1988. Photograph: Trevor McBride
159
ekil 14: The Irish Times, 18 Ekim 2011
The Irish Times, 18 Ekim 2011 tarihli Conference calls on Eta to

declare end to conflict balkl haberinde rlandann Sinn Fein Partisi lideri
Gerry Adamsn fotorafn kullanmtr. Gazete, IRAnn siyasi kolu olarak
grlen Sinn Fein Partisinin (Richards, 2010:72)
lideri Gerry Adamsn
katld ve Bask blgesinde gerekletirilen ETA konferans sonras yaplan

ary haber metninde sunmaktadr. Gerry Adamsn yz ifadesinden olumlu
bir beklenti iinde olduu dnlmektedir.
nceleme kapsamnda ele alnan The Irish Times gazetesinin

16 Mays 2005 ile 22 Ekim 2011 tarihleri arasndaki haberlerinde yer alan
160
ana olay; spanya ve ETA arasnda yrtlen mzakereler ve mzakere

srecine ynelik yaplan aklamalardr.
Belirtilen sre ierisinde Batasuna partisinin Batasuna calls on Eta to

reinstate its ceasefire (The Irish Times, 9 Ocak 2007) balkl haber ile
mzakere srecine ynelik yapt ar ana olay olarak haber metninde yer
almtr. Yine mzakere srecine ilikin olarak Uluslararas gzlemcilerin
ETAnn silah brakmas iin yapt ar Conference calls on Eta to declare
end to conflict (The Irish Times, 18 Ekim 2011) balkl haber metninde yer
bulmutur. ETA kurbanlarnn mzakere srecine ilikin dncelerinin ise iki
ayr haber metninde benzer ekilde haber yapldn grmekteyiz. Mzakere
sreci ile ilgili olarak ETA kurbanlarnn dncelerinin ilk olarak Spain
deeply divided over prospect of negotiations with Eta (The Irish Times, 27
ubat 2006) balkl haberde ikinci olarak ise Victims groups split on ETA
peace talks (The Irish Times, 12 Haziran 2006) balkl haberde yer bulduu
grlmektedir. Hkmetin ETA ile mzakere srecini balatmak iin spanya
Meclisinden 15 Mays 2005de izin almasndan yedi ay sonra ve ETAnn 23
Mart 2006da ilan ettii kalc atekesten iki ay sonra ETA kurbanlarnn
liderliinde hkmete kar mzakere srecine balamamas iin gsteri
yrylerinin
yapld
grlmektedir.
Hkmetin
ETA
terrn
sonlandrmak iin insiyatif ve risk almasndan ve ETAnn da atekes ilan

ederek buna cevap vermesinden sonra gerekleen gsteri yryleri
dndrcdr. Her iki taraf attklar admlar ile mzakerelerin balamasn
ve iddete son verilmesini istediklerini aka gstermitir. Bylesine olumlu
bir tablo mevcut iken toplumdan hkmete ve yrtt mzakerelere kar
tepkilerin ykselmesi toplumda ETAya ynelik bir fkenin mevcut olduuna
ve bu fkenin de baz gruplar tarafndan uyandrlmaya alldn
gstermektedir. Nitekim haber metinlerinin ierisinde bata ana muhalefet
partisi olmak zere muhalalefet cephesinin gsterilere nderlik ettii
grlmektedir.
Muhalafetin
bu
tutumundan
hkmetin
mzakerelere
balamak iin ETAya kar siyasi bir birlik oluturmadan hareket ettii
anlalmaktadr.
161
The Irish Times gazetesinin konu ile ilgili yapt haber metinlerinde
ETA hakknda bilgi verirken; car bomb, killed, bomb, terror, violence,
terrorism, vb. gibi ifadeleri kullanmak suretiyle ETAy olumsuzlatrd
grlmektedir. Yapt bu olumsuzlatrmalar ile okuyucuyu ETA hakknda
ynlendirerek haber metnini istedii ideolojiden okumasn salamay
amalad deerlendirilmektedir. Gazetenin spanya hkmeti ile ilgili verdii
bilgilerde ise herhangi bir olumlama veya olumsuzlama ifadesini kullanmad
dikkat ekmektedir.
Tablo 7de The Irish Times gazetesinin mzakere sreci ile ilgili
haber yaparken kulland olaylar ve bu olaylarn hangi alt maddeler ile
sunulduu gsterilmektedir.
162
spanya ile ETA arasnda yrtlen

atekes mzakereleri
ETAya atekes ilan

etmesi ve silahlarn
brakmas iin yaplan
arlar
ETA ile mzakerelere

kar yaplan gsteri
yryleri
ETAnn atekes ilanlar

ve
silah
brakma
aklamas
Hkmetin
ETAnn 23 Mart 2006da kalc
ETAnn 22 Mart 2006
mzakerelerin
atekes ilan etmesinden sonra
da 24 Marttan geerli ilk
balamas iin
hkmetin mzakereleri
kalc
Parlamentodan
balatacan aklamas zerine
etmesi
ETAnn silah
ETA kurbanlarnn 10 Haziran
brakmaya istekli
2006 da protesto gsterisi
24
dzenlemesi
rlandal
olduunu gstermesi
atekes
Mart
Reid,
artyla izin almas
ilan
atekesinde
rahip
Alec
Sinn
Fein
Protesto gsterilerinde Benim
partisinden Gerry Kelly
adma mzakere etme pankartlar
ve Alex Maskeyin rol
almas
almas.
aras gzlemcilerin
ETAnn daha nce ilan ettii iki
ETAnn
ar yapmas
atekesi bozmasndan dolay
2006da Madrid Barajas
toplumun ETAya inancnn
havaalannda
olmamas
bombalama
ETAnn silahl
mcadeleye son
vermesi iin uluslar
Batasuna partisinin
havaalan
Muhalefetteki Halkn Partisi
atekesin
bombalamasdan
liderlerinin protesto gsterilerine
aklamas
sonra ETAya atekesi
destek vermesi
ve
srdn
Babakan Zapateronun
atekese son vermesi ve
Parlamentoda mzakereleri
tm
balatmak istediini sylemesi
karar almas
ETAya silah brakmas

iin ar yapmas
eylemi
ETAnn Haziran 2007de
yeniden kurmas iin
Batasuna partisinin
Aralk
gerekletirmesi
Madrid Barajas
yapt ar
30
Babakan Zapateronun
cephelerde
saldr
6 Eyll 2010da ETAnn

atekes ilan etmesi
terristlere teslim olmakla

sulanmas
20 Ekim 2011 de ETAnn

siahl
mcadeleye
verdiini aklamas
Tablo 7: The Irish Times gazetesinin ana olay sunu ekli

163
son
The Irish Times gazetesinde konu ile ilgili belirtilen tarihler aralnda
yaplm haberlerin ierisinde bulunan ardalan ve balam bilgisine ilikin
rnekler aada sunulmutur.
The ceasefire differs from previous ones in that (The Irish Times,
25 Mart 2006). 25 Mart 2006 tarihli Bells ring out to herald start of Eta
ceasefire balkl haber metninde yer alan yukardaki cmle ile 24 Mart 2006
da ETAnn ilan ettii atekes daha nceki atekesler ile mukayese edilmi ve
sonuta farkl olduuna karar verilmitir. 24 Martda ilan edilen atekeste ETA
ilk defa permanent (kalc) terimini kullanm ve herhangi bir talepte
bulunmamtr. Atekesin daha nceki atekes ilanlar ile balam ilikisinin
kalcl
zerinden
kurularak
okura
aktarldn
tespit
etmekteyiz.
Anlalmaktadr ki ETA daha nceki atekes ilanlarnn permanent veya

benzeri bir ifade kullanmamtr.
During the 14 months of the 1998 truce, under the PP government of

Jose Maria Aznar, 180 prisoners were released, and another135 were
transferred to jails nearer their homes. (The Irish Times, 25 Mart 2006).
ETAnn kalc atekes ilan ettii 24 Mart 2006dan bir gn sonra yaplan
haberde ETAnn 1998de ilan ettii atekes ardalan bilgisi olarak verilmitir.
Ayrca 1998 ylnda hkmeti oluturan Halkn Partisinin (PP) iktidarda iken
izledii politika, 2006nn ana muhalefet partisi Halkn Partisi (PP) ile rtl
bir karlatrma yaplmak suretiyle kurulan balam ilikisi okuyucuya
sunulmutur. Muhalefetteki Halkn Partisinin, sunulan ardalan bilgisi ve
balam ilikisi ile okuyucuya ETA ile mzakere srecine kar olsa da
kendisinin de gemite iddete son vermek iin ETA ile grt
aktarlmtr. Hatta hkmetin elindeki kozlardan en nemlilerinden biri olan
hapisteki ETA yelerinin durumunun birka defa Halkn Partisi tarafndan
kullanld gsterilmitir.
164
Madrid airports terminal four on December 30th the first fatal

attack carried out by Eta since May 2003 (The Irish Times, 10 Ocak 2007).
30
Aralk
2006da
ETA
tarafndan
Madrid
Barajas
havaalannda
gerekletirilen bombalama eyleminden sonra yaplan haberde, ETAnn

2003
ylndan
itibaren
herhangi
bir
lmle
sonulanan
eylem
gerekletirmedii ardalan bilgisi olarak okuyucuya aktarlmtr. 22 Mart

2006 tarihinde kalc atekes ilan eden ETAnn 2003 ylndan beri ilk defa
lmcl eylem gerekletirmesi ETAnn atekes ilan edinceye kadar eylem
gerekletirme kapasitesinin olmadn ve ilan edilen atekesi eylem
yapabilir konuma gelmek iin toparlanma evresi olarak kullandn
dndrmektedir.
In the 1990s and the first years of this century, Eta steadily extended its list
of so called legitimate targets, including judges, village politicians, academics
and journalists anyone, it seemed who disagreed with organisation in
public. (The Irish Times, 15 Eyll 2007).
ETAnn 1990l ve 2000li yllardaki hedefleri ardalan bilgisi olarak

sunulmutur. ETAnn 6 Haziran 2007 tarihinde, 24 Mart 2006da balayan
atekese son verdiini aklamasndan sonra yaplan haberde ETAnn
aklamasnda kulland strike on all fronts (Tm cephelerde saldr)
ifadesinin ardalan bilgisi aklanmaya allmtr. Ardalan bilgisinden
anlald kadaryla ETA 1990l yllarda ve 2000li yllarn banda hedef
ald baz grup ve kiileri bir sredir hedef listesinden karmtr. Kulland
ifade ve sunulan ardalan bilgisinden eski stratejisine dnn hkmete
kar ak bir tehdit olarak kullanmaya alt dnlmektedir.
Sense of deja vu at third Eta ceasefire in 12 years (The Irish Times,

6 Eyll 2010). ETAnn 5 Eyll 2010 tarihinde ilan ettii atekesin 12 yl iinde
nc atekes olduu belirtilen haber metninde daha nce ilan edilen iki
atekes ardalan bilgisi olarak third ifadesinin iinde sunulmutur. Ayn
zamanda hem nc ifadesi ile hem de bir an ya da olay daha nce
grm olma, yaam olma hissi anlamna gelen deja vu (Megep [web],
2012) ifadesi ile nceki ikisinin baarszlkla sonulandnn ardalan
165
bilgisinin iine yerletirildii grlmektedir. The Irish Times gazetesinin,

kulland bu ardalan bilgileri ile ETAnn ilan ettii atekesten kuku
duyduunu ve inanmadn ak ekilde okuyucusuna aktarmaya alt
dnlmektedir.
The statement claims that it is Etas 51 year campaign that has kept
the Basque people alive. (The Irish Times, 6 Eyll 2010) cmlesinde
ETAnn, 51 yllk mcadelesi ile Bask toplumunun mevcudiyeti arasnda bir
iliki kurduu grlmektedir. Kurulan bu ilikiye gre ayet ETA 51 yl sren
mcadeleye balamam olsa idi Bask toplumu yok olacakt. ETAnn atekes
ilan ettii ve kendisinden kalc silah brakmann beklendii, hem Bask
toplumunda hem de uluslar aras kamuoyunda desteini kaybettii ve yaplan
polis operasyonlar neticesinde eylem yapamaz duruma geldii bir ortamda;
kulland bu ifadelerle kurduu balam ilikisi ile kendisini ve yapm olduu
eylemleri hakl gstermeye alt dnlmektedir. Kendisini daha nce
yapmad ekilde hakl gstermeye almasndan ise yenilgiyi kabul edip
yaknda silah brakma kararn ilan edebilecei sonucuna varlmaktadr.
Eta supporters used to be organised in Batasuna, a radical party

banned in 2001 (The Irish Times, 6 Eyll 2010) cmlesi ile gazete Batasuna
partisinin ardalan bilgisini ve ETA ile balam ilikisi ortaya koymaktadr. ETA
destekilerinin Batasuna ierisinde organize olduklar bilgisi partinin ETA
destekisi ve ETA yanls olduunu aklayarak Batasunann ETA ile olan
balam ilikisini ortaya koymaktadr. 2001 ylnda yasaklanan radikal bir parti
olduu ifadesi de haber metninde yer alan eksiltilmi ardalan bilgisi olarak
sunulmaktadr. Nitekim ne zaman yasakland bilgisi verilmi iken
Batasunann neden ve kim tarafndan yasakland bilgileri eksiklik olarak
grlmektedir.
The prime minister got his finger badly burned when he launched a
peace process with Eta in 2005. (The Irish Times, 6 Eyll 2010) haberin ana
olaynn ETAnn 5 Eyll 2010 tarihinde ilan ettii atekes zerine yaplan
166
yorumlar olduu grlmektedir. Haber metni ierisinde yer alan yukardaki

ifade ile balamas muhtemel bir mzakere sreci ile babakann (Zapatero)
2005 ylnda spanya Meclisinden izin almas ile balatt bar sreci
arasnda balam ilikisi kurulmaktadr. Gazete kurduu bu iliki ile 2005
ylnda balatlan bar srecinin olumsuz sonulandn ve babakann bu
dnemde ok zarar grd bilgisini okuyucuya iletmekle kalmam ayrca
babakann muhtemel grlen bar srecine de kukuyla yaklaacan
aktarmaya almtr.
Coming after its 13-month ceasefire, this statement is widely understood

to mean that Etas 52-year violent campaign for Basque independence and
socialism, which has cost more than 800 lives, is completely over. (The Irish
Times, 21 Ekim 2011).
20 Ekim 2011 tarihinde ETAnn silahl eylemlerine son verdiini

aklamasndan sonra The Irish Times gazetesinde konunun haberletirildii
grlmektedir. Gazete yukarda alnan cmleler ile ETAnn silah brakma
kararn, ardalan bilgisi ile beraber sunmaktadr. ETAnn silah brakma
kararnn ardalan bilgisi olarak gze arpan ilk husus aklamann
yaplmasndan 13 ay nce ilan edilmi olan bir atekesin bulunduudur.
Daha sonra yer verilen bilgiler ETAnn amac, ne kadar zamandr
mcadelede bulunduu ve eylemlerinde ka kiinin yaamn yitirdii
bilgileridir.
Why did Basque nationalists, and not their more powerful Catalan
equivalents, take up arms in this way? (The Irish Times, 22 Ekim 2011).
Kulland bu ifade ile gazetenin Bask milliyetilii ile daha gl bir
anlaya sahip olan Katalan milliyetilii arasnda iliki kurmaya alt
grlmektedir. Gazetenin Bask milliyetilerini silahl mcadeleye iten
sebeplerin neden Katalan milliyetilerini silahl mcadeleye itmedii sorusu
ile okuyucuda merak uyandrarak haberin devamn okumaya tevik etmeyi
amalad dnlmektedir.
167
The Basque nationalists were good Catholics, and Franco expected their
support in his campaign against godless communism. He regarded their
loyalty to republican democracy as the worst form of betrayal, and treated
them accordingly. (The Irish Times, 22 Ekim 2011).
Gazetenin Bask milliyetilerinin Katolik inanc ile Franco arasnda,

Franco ile komnizm arasnda kurduu iliki grlmektedir. Haber metni
ayrca Basklar ile Franco rejiminin neden sorun yaadnn ardalan
bilgisinide sunmaktadr. Kurulan ilikiye gore Katolik Basklarn, Katolik
Franco rejimine destek vermesi gerekmektedir fakat Basklar bu destei
vermemitir. Ancak ardalan bilgisinde eksik sunulan ve anlam farkllatran
bir husus bulunmaktadr. Franco rejimi sadece Katolik deil, Katolik
nasyonalisttir. Franco zerk ynetimlerin spanyay zayflattn ve tek bir
spanyol
milletinin
bulunduunu
savunmaktadr.
Bu
sebepten
btn
zerkliklere iktidara gelince son vermitir. Durum bu ekilde ele alndnda

Basklarn Katolik dahi olsa Franco rejimine destek vermesi zor bir ihtimal
olarak grlmektedir. Haberin devamndan Franconun Basklar hain olarak
grd ve onlara bu sebepten dolay kt davrand bilgisi sunulmutur.
However, Etas failure to grasp the opportunities offered by peace processes

in 1998-1999 and 2006-2007, coupled with recent unprecedented police
successes, finally alienated even its own commissars in Batasuna, banned for
links to Eta in 2002. (The Irish Times, 22 Ekim 2011).
ETAnn silahl mcadeleye son verdiini aklamasndan sonra The

Irish Times gazetesi bu kararn arkasnda yatan sebepleri okuyucusuna
aktarmaya almtr. Gazeteye gore ETA daha nce iki defa yaplan bar
grmelerinde baarsz olmu, yaplan polis operasyonlar sonucunda
zayflam ve
kendisi ile
ayn izgide
bulunan
Batasuna partisine
yabanclamtr.
There were very different responses to yesterdays statement. Some

claim it represents the end of Etas 50-year armed campaign for Basque
independence. Others dismiss it as yet another tactical move to enable the
168
greatly weakened group to regroup and rearm(The Irish Times, 11 Ocak

2011).
10 Ocak 2011 tarihinde, ETAnn daha nce (5 Eyll 2011) ilan ettii
atekesin kalc olduunu ilan etmesi zerine yaplan bildirinin, gazete
tarafndan iki farkl balam ile ilikilendirildii grlmektedir. Bildirinin
ilikilendirildii ilk balam ETAnn 50 yllk silahl mcadelesinin sonuna
geldii iken; ikinci ilikilendirildii balamn ise atekes ilannn olduka
zayflatlm olan ETAnn yeniden tekilatlanmak ve silahlanmak iin
yaplm taktiksel bir hamle olduudur. ETAnn 5 Eyll 2010 tarihinde ilan
ettii atekesi sonlandrmak yerine 4 ay sonra kalc hale getirmesinin ilk
balam ilikisinin kurulmasna; ETAnn 23 Mart 2006da ilan ettii atekesi
dokuz ay sonra Madrid Barajas havaalannda yapt bombalama eylemi ile
bozmasndan
ikinci
balam
ilikisinin
kurulmasna
sebep
olduu
dnlmektedir. ETAnn daha nce ilan ettii atekesleri bir sre sonra
bozduu veya sonlandrd dikkate alndnda atekesi kalc hale getirme
ihtiyac duyduu dnlmektedir. ETAnn byle bir ihtiya duymasndan
zerinde bir bask olduu ve daimi atekes karar ile bu basky hafifletemez
ise yakn zaman ierisinde yeni bir adm atma ihtiyac duyaca sonucuna
varlmtr.
This is a tougher pre-condition than the Irish and British governments

imposed on the IRA in the run-up to their total ceasefire in 1994, though what
is happening behind the scenes may not be that different (The Irish Times,
22 Haziran 2005).
Babakan Zapatero spanya Meclisinden 16 Mays 2005 tarihinde eer

ETA silahl eylemleri braktn aka gsterirse mzakerelere balamak
iin izin almtr. The Irish Times gazetesinin spanya Meclisinin verdii iznin
n koulu olan ETAnn artsz silah brakmasn, rlanda ve ngiliz
hkmetleri tarafndan IRAya empoze edilen artlar ile karlatrd
grlmektedir.
Yaplan
bu
karlatrma
sonucunda
gazete
ETAya
mzakerelere balanmas iin sunulan n artn IRAya sunulana gre daha
169
sert olduu sonucuna varmtr. Kurduu bu balam ilikisi ile gazetenin

ETA-IRA benzerliini okuyucuya aktarmaya alt deerlendirilmektedir.
Eta has ceased because they cant continue after the dismantling of their
new logistics base in Portugal and their failure to set up another one in
Girona, he said on Spanish television yesterday (The Irish Times, 7
Eyll2010).
ETAnn 5 Eyll 2010da ilan ettii atekesin ardalan bilgisi iileri

bakan Alfredo Perez Rubalcaba tarafndan yukardaki haber metninde
sunulmutur. Haberde yer alan bilgilerden ETAnn Fransann youn polis
operasyonlarndan dolay artk eskiden olduu gibi Fransada rahat hareket
edemedii ve yeni bir lkede (Portekiz) yerlemeye altn grmekteyiz.
Ayn lkede de kendisine ynelik bir operasyon yrtlp lojistik tesislerini
kaybetmesinden spanya hkmetinin Portekiz hkmeti ile hzl bir ibirlii
kurarak ETA stndeki basknn hafiflemesine izin vermedii sonucuna
varmaktayz. Ayrca spanyann uluslararas kamuoyunda ETAya kar
salam olduu ibirlii ve destein st seviyede olduu sonucu da haber
metninden kartlmaktadr.
(3) Haber Kaynaklar
The Irish Times gazetesinin spanya ile ETA arasnda yrtlen terr
mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde aada sralanan geni bir haber
kayna yelpazesini kulland grlmtr.
Pernando Barrena, a spokesman for Batasuna (19 Mays 2005)

A government source (The Irish Times, 22 Haziran 2005)
Arnaldo Otegi, leader of the Basque party Batasuna (The Irish
Times, 26 Temmuz 2005)
Many victim of terrorism (The Irish Times, 26 Temmuz 2005)
Gorka Landaburu (The Irish Times, 27 ubat 2006)
Some sources (The Irish Times, 27 ubat 2006)
170
Roberto Manrique, vice president of the Catalan Association of

victims of Terrorist Organisations (The Irish Times, 12 Haziran 2006)
PP president Mariano Rajoy (The Irish Times, 12 Haziran 2006)
The Basque militant group Eta (The Irish Times, 6 Eyll 2010)
Mary Robinson and Nelson Mandela (The Irish Times, 6 Eyll 2010)
Interior minister Alfredo Perez Rubalcaba (The Irish Times, 7 Eyll
2010)
Patxi Lopez, the Lehandakari or Basque president (The Irish Times,
7 Eyll 2010)
The Abertzale left (The Irish Times, 7 Eyll 2010)
The Spanish prime minister, Jose Luis Rodriguez Zapatero The Irish
Government spokesman Jose Bono (The Irish Times, 21Ekim 2011)
The South African lawyer Brian Currin (The Irish Times, 21Ekim
2011)
Sinn Fein president Gerry Adams (The Irish Times, 21Ekim 2011)
According to some historians (The Irish Times, 22Ekim 2011)
Spanish newspaper El Pais (The Irish Times, 22Ekim 2011)
The Irish Times gazetesinin spanya ile ETA terr rgt arasnda
yrtlen terr mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde haber kaynaklarna
ok fazla yer vermedii tespit edilmektedir. Kulland haber kaynaklarnn ise
bir ksmnn PP president Mariano Rajoy, Interior minister Alfredo Perez
Rubalcaba gibi toplumda iktidar/g sahibi kii ve kurumlardan oluan
akredite kaynaklar olduu bir ksmnn ise Some sources, Many victims of
terrorism gibi haberin teyidinin mmkn olmad genel, ak kaynaklar
olduu grlmektedir.
Gazetenin
gvenilir
olarak
nitelediimiz teyidi
mmkn
haber
kaynaklarn sunarken ise kaynan sadece haberin ana olay ile ilgili olan
statlerini n plana kard grlmektedir. Haber kaynaklarnn tek yanl
olarak kullanmndan gazetenin haberletirdii ana olay ile ilgili olarak
okuyucuyu
kendi
ideolojik
bak
171
asna
ynlendirmeye
alt
deerlendirilmektedir. Kulland teyidi mmkn olmayan ak kaynaklarda

ise haber metnine inandrclk esi katma veya farkl bak as sunma
ihtiyac hissettii sonucuna varlmaktadr.
The Irish Times gazetesinin spanya ve ETA arasnda yrtlen terr

mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde fazla kaynak kullanmamas; haber
metinlerinin genelinde haber yapann yorumunun fazla yer almas sonucunu
beraberinde getirmitir. Haber metinlerinde yer alan ana olaya ilikin konular
haber
yapann
dolays
ile
gazetenin
ideolojik
bak
asndan
yorumlanmtr. The Irish Times gazetesi spanya ve ETA arasnda yrtlen

terr mzakerelerinde ETA ile ilgili olarak srekli olarak ETAnn yaplan polis
operasyonlar sonucunda zayfladn, eylem yapamaz duruma geldiini ve
bu sebepten atekesler ilan ettiini ve yine bu yzden silah brakmak
zorunda kaldn okuyucusuna sunmutur.
b. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas

Eta response (The Irish Times, 26 Temmuz 2005)
Spain deeply divided over prospect of negotiations with Eta
(The Irish Times, 27 ubat 2006)
Zapatero says Eta statement insufficient (The Irish Times, 11
Ocak 2011)
The Irish Times gazetesinin ETA ile mzakere sreci ile ilgili vermi
olduu haber balklarnda ounlukla yukarda olduu gibi ksa ve etken
cmle yaplarn tercih ettii grlmektedir. Gazetenin konumuz ile ilgili
vermi olduu haberlerin sadece bir tanesinin haber balnda Eta truce
seen by some as a ploy to persuade powers to legalise Batasuna(The Irish
Times, 18 Ocak 2011) edilgen ve ayn zamanda birleik cmle yaps
kulland tespit edilmitir. Balkta kullanlan cmleciklerin anlam ana olayn
evresinde dolamakta ve ana olay destekleyerek okuyucuya sunmaktadr.
172
Gazetenin vermi olduu haberlerin, metinlerinin sunumunda ok

yksek oranda etken ve birleik cmle yaps kulland grlmtr. Haber
metinlerinde ETA ile ilgili bilgi verirken olumsuz anlamlar kuvvetlendirmek
iin etken cmlelerin sklkla tercih edildii ve bu ekilde okuyucunun ETA ile
ilgili olumsuz dnmeye sevk edilmek istendii deerlendirilmektedir.
Gazetenin haber metinlerinde kulland az saydaki edilgen cmle
yaplarnda
ise
ETAy sulu
veya
fail olarak
gstermeye
alt
grlmtr. Referring to the 2006 process, which was collapsed by Eta

bombing, Mr Rubalcaba restated yesterday that there would be no return to
such discussions. (The Irish Times, 11 Ocak 2011). rnek olarak aldmz
cmlede de grld gibi 2006 bar srecinin kme sebebi kurulan
edilgen cmle yaps ile ETA olarak okuyucuya sunulmutur. What they
failed to say was that they took their decision several months ago because
they had been critically weakened. (The Irish Times, 7 Eyll 2010). Dier
bir edilgen yap rnei olarak aldmz bu cmle gazetenin, ileri bakan
Alfredo Perez Rubalcabann konumasndan yapm olduu bir alntdr.
ETAnn etken olarak ilan ettii 5 Eyll 2010 tarihli atekes karar alntlanan
bu cmle yaps ierisinde kurulan edilgen yap ile ETAnn kendi inisiyatifi ve
karar ile bunu ilan etmedii, atekes ilan etmeye mecbur brakld
dncesi okuyucuya verilmektedir.
The Irish Times gazetesi verdii haberlerin haber balklarnda ksa,

basit ve etken cmle kullanmn tercih etmektedir. Basit ve ksa cmleler
okuyucuya
hzl
okuma
ve
anlama
kolayl
salamaktadr.
Haber
balklarnda kulland bu yap ile gazette dnya haberleri blmnde verdii

konu ile ilgili haberlere okuyucunun hzl ulamasn hedeflemektedir.
Gazetenin haberin metninde uzun ve bileik cmle kullanm tercih ettii
grlmektedir. Birleik cmle kullanm ile rlanda gndeminin dnda
cereyan eden konuyla ilgili haber verirken konu ile ilgili yapt yorumlar
desteklemek iin okuyucuyu bilgilendirme ihtiyac duyduu dnlmektedir.
Gazetede etken cmlenin iki amala kullanld grlmektedir. Etken cmle
kullanm ETA dndaki aktrlerin olumlu eylemlerini vurgulamak iin
173
kullanlrken ETA ile ilgili ise olumsuz eylemlerini vurgulamakta tercih edildii
grlmektedir.
(2) Szck Seimleri

In the morning some people even dared to go out without bodyguards
for the first time in many years. (The Irish Times, 25 Mart 2006). ETAnn ilan
ettii ilk kalc atekesin balad 24 Mart 2006nn ertesi gn gazetede yer
alan yukardaki cmlede even dared to go out without bodyguards ifadesi
dikkat ekmektedir. Gazete kullanm olduu bu ifade ile atekes yrrle
girinceye kadar baz insanlarn darda yalnz bana dolamaya cesaret
edemediini bildirmektedir. Sava veya sk ynetim ortamnn bulunmad
bir lke iin kullanlan bu ifadeler spanyada yaanan terr ve lm
korkusunu ortaya koymaktadr. Dier bir bak asyla ETAnn spanya
zerinde yaratm olduu terr ve iddetin ne kadar byk boyutta olduuna
da iaret etmektedir.
... Sinn Feins experience of conflict resolution had been relevant to

Eta (The Irish Times, 25 Mart 2006). The Irish Times gazetesi yapm
olduu haber metninde Sinn Fein partisinin atma zme tecrbesine atf
yaparak ETAya ilan ettii atekes sonras izleyecei yolda Sinn Fein partisini
bir model olarak nermektedir. Ancak bu nermeyi ak ekilde yapmak
yerine experience of conflict resolution ifadesi ile Sinn Fein partisinin IRA ile
ngiltere arasnda yrtlen silah brakma srecinde oynad role atf
yaparak gerekletirmektedir. Gazete ayet ETA, Sinn Fein partisinin
tecrbesineden yararlanmak isterse Sinn Fein partisinin ETA ile spanya
hkmeti
arasnda
araclk
yapacana
inanmaktadr.
Gazetenin
bu
dncesinin temelinde; ETAnn siyasi kanad olarak grlen Batasuna

partisi 2002de spanya Yksek Mahkemesi tarafndan yasakland iin
srete araclk yapma imkanna sahip olmad dncesinin bulunduu
dnlmektedir.
174
This time around, Eta does not even use the phrases truce or
ceasefire , but simple says that it decided, several months ago, not to carry
out offensive armed actions. (The Irish Times, 6 Eyll 2010). The Irish Times
gazetesinin ETAnn 5 Eyll 2010da ilan ettii atekes ile ilgili olarak yapm
olduu haberde ETAnn kullanm olduu not to carry out offensive armed
actions ifadesi dikkat ekmektedir. Gazete ETAnn atekes demediini
sadece
saldrgan
izmektedir.
Dier
silahl
bir
eylemlere
deyile
son
The
Irish
verdiini
Times
bildirdiinin
ETAnn
altn
atekes
dememesinden halen saldrda bulunabileceini ifade etmek istemektedir.

ETA
saldrda
bulunmayacaktr
ancak
kendisine
ynelik
bir
saldr
gerekleirse silahla karlk vereceini rtl ekilde bildirmektedir. Haber

metninde
nelerin
ETAda
savunma
refleksini
harekete
geirecei
sunulmamtr. Btn bu bilgi sunumu ile gazete ETAnn gvenilir bir atekes
ilan etmediini ve gvenilemeyeceini okuyucusuna aktarmaktadr.
Meanwhile, Eta has slid from the ropes to the floor as leader after
leader has been arrested, arms seized, and active service units dismantled
(The Irish Times, 6 Eyll 2010). ETAnn zayflama sebebi olarak verilen
yukardaki bilgilerden zellikle leader after leader has been arrested
ifadesinin nemli olduu anlalmaktadr. Gazete kulland bu ifade ile
ETAnn lider kadrosunun bir biri ardna tutukland bilgisini okuyucu ile
paylamaktadr. Bir rgt yesinin eylem gerekletirdikten sonra veya
teebbs ederken yakalanmas normaldir. Ancak bir rgtn ynetim
kadrosunun polis operasyonlar ile bir biri ardna tutuklanmas normal kabul
grmeyebilir. Bu durum rgtn tamam ile deifre olduunu ve hiyerarik
yapsnn gvenlik gleri tarafndan elde edildiini veya rgt ierisinde ciddi
boyutlarda istihbarat zaafiyeti olduunu gstermektedir. Her iki durum da
ETA iin olduka ktdr. Gazete kulland bu ifade ile ETAnn gvenlik
gleri tarafndan ne kadar sk takip edildiini ve zayflatldn okuyucuya
aktarmaktadr.
Many Spaniards, including many Basques, are deeply hostile to any

resolution of the (The Irish Times, 6 Eyll 2010). Gazetenin haber
175
metninde kullanlan Spaniards ifadesi ile spanya snrlar iinde yaayan

tm topluluklar zerk blge ayrm yaplmadan ifade edilmitir. Spanish
ifadesinin kullanlmamasnn bilinli olarak yapld dnlmektedir. nk
spanya ierisindeki zerk blgelerden bazlar kendilerini spanyol olarak
tanmlamamakta zerklik kimlikleri ile tanmlamaktadrlar.
this is the third in 12 years and had merely used them to regroup
and re-arm before resuming violence. (The Irish Times, 7 Eyll 2010).
Gazetenin vermi olduu haber metninde kullanm oluu regroup, rearm,
resuming violence ifadeleri ile daha nce ilan edilen atekeslerde ETAnn
atekes sresini nasl deerlendirildii gsterilmitir. Atekesin ve iddete
son vermenin ruhuna aykr olan bu ifadeler ETAnn inandrclk ve
gvenilirliini
olumsuzlatrmaktadr.
Ancak
bu
ifadelerin
sadece
olumsuzlama ilevi olmad dnlmektedir. Bu ifadeler ayn zamanda

hkmetin ETAnn ilan ettii atekesi kabul etmemesi hususunda hkmete
hakllk kazandrmaktadr. ETA gemi atekes srelerini yeniden organize
olmak, silahlanmak ve iddeti srdrmek iin kulanmtr. Muhtemelen ilan
ettii bu atekesde de ayn ekilde davranacaktr dncesinin okuyucuya
aktarlmaya alld dnlmektedir.
The ministrys anti terr policy remains intact and we will not change
one single comma of it. (The Irish Times, 7 Eyll 2010). ETAnn 5 Eyll
2010 tarihinde ilan ettii atekes sonras, ileri Bakannn (Mr. Rubalcaba)
yapt aklamaya The Irish Timesn haber metninde yer verdiini
grmekteyiz. ileri Bakan Rubalcabanun ETAnn ilan ettii atekes
sonras bakanln anti terr politikasnn deimeyeceini sylediini
grmekteyiz. Aklamada yer alan one single comma ifadesi bakanln
dolays ile hkmetin kararlln vurgulamaktadr. Bakanlk iin ETAnn ilan
ettii atekesin herhangi bir anlam olmad ve ETAya kar yrtlen
politikalara aynen devam edilecei net ve kesin bir tarzda dile getirilmitir.
Bakann, anti terr politikas hakknda neden yukardaki aklamay yapma
ihtiyacn duyduu haber metninde yer almamtr. Bakann ETAnn atekes
ilan
zerine
baz
kesimlerde
oluan
176
mzakere
srecinin
yeniden
balamasna ilikin beklentileri cevaplamak iin bu aklamay yapt

Francos knee-jerk response to Etas actions made him its best

recruiting sergeant.(The Irish Times, 22 Ekim 2011). The Irish Times
gazetesinin ETAnn silahl mcadeleye son verdiini duyurduu iki gn sonra
Group created by angry young students grew to become brutal, popular
force balkl haber ile ETAnn oluum srecini okuyucularna aktardn
grmekteyiz. Haber metninde yer alan knee-jerk response, recruiting
sergeant ifadeleri ile gazete; Franconun uygulad ETA ile mcadele
politikasn yanl bulduunu okuyucuya aktarmaktadr. Cmlede sadece
response ifadesi kullanlm olsa idi Franconun ETA ve ETAnn
eylemlerine kar uygulad sistemli bir
politikasnn olduu anlam
karlabilirdi. Ancak knee-jerk response ifadesi ile Franconun ETAya kar

bir politikasnn olmad, ETAnn eylem gerekletirmesi ardndan alnan
tepki tedbirlerinden oluan bir politika olduu anlam kmaktadr. ETA bir
eylem gerekletirdiinde Franco ynetimi buna tepki olarak Bask lkesi
zerinde polisiye tedbirleri arttrmakla karlk vermekte idi. Uygulanan bu
politika ise cmlede yer alan ikinci dikkat eken ifadenin olumasna sebep
olmutur. Bask lkesi zerindeki bask ve polisiye tedbirler arttka Bask
toplumunun Francoya ve spanyaya kar fkesi artarak bunlara kar
mcadele veren ETAya sempatisi ve destei de artmaktayd. Dier bir
deyile Franco ynetiminin bir politikadan yoksun olarak uygulad bask
ETAya militan ve sempatizan kazandrmaktayd.
The only statement that we want to read from Eta is one that declares
an irreversible and definitive end to violence. (The Irish Times, 11 Ocak
2011). ETA 5 Eyll 2010da ilan ettii atekesi 10 Ocak 2011da kalc ve
uluslararas gzlemciler tarafndan teyide ak hale getirdiini duyurmutur.
Bunun zerine ileri Bakan Alfredo Perez Rubalcaba yukarda yer
verdiimiz aklamay yapmtr. Aklamada yer alan irreversible (geri
alnamaz) ve definitive (kesin) ifadeleri bakanln ETA ile mcadelede
kararlln gstermesi asndan nemlidir. Bakanlk dolays ile hkmet
177
ETAnn 23 Mart 2006da ilan ettii kalc atekes sonras 16 Mays 2005de
meclisten ald izine dayanarak grmelere balamtr. Mzakereler
devam ederken ETA 30 Aralk 2006da Madrid Barajas havaalannda
gerekletirdii bombalama eylemi sonras iki Ekvator vatanda lm ve
hkmet zor durumda kalmt. Hkmetin bu sebepten dolay ETAnn kalc
atekes
ilan
ile
tatmin
olmad
ve
daha
fazlasn
talep
ettii
The Irish Times gazetesinin analiz konusu olan spanya ve ETA

arasnda yrtlen terr mzakereleri ile ilgili haberleri sunarken retoriksel
stratejileri ok kullanmadn grmekteyiz. Metindeki retorik okuyucuyu neye
Retoriin az tercih edilmesinden gazetenin okuyucuyu ynlendirmek
istemedii, tarafsz haber sunmak istedii eklinde bir yargya varlabilir.
Ancak konu ile ilgili haber metinleri incelendiinde gazetenin byle bir kayg
tamad verdii haberlerin hepsinde kendi yorumunu metnin iine
yerletirmesinden anlalmaktadr.

1000 days ago (The Irish Times, 27 ubat 2006)

March 14th, 2004 (The Irish Times, 27 ubat 2006)
since 2002. (The Irish Times, 18 Kasm 2006)
in 1999. (The Irish Times, 18 Kasm 2006)
Etas 1998-99 truce (The Irish Times, 18 Kasm 2006)
60 terrorist (The Irish Times, 7 Eyll 2010 )
50-year (The Irish Times, 11 Ocak 2011)
2006 process (The Irish Times, 11 Ocak 2011)
178
559 in Spain and 140 in France. (The Irish Times, 11 Ocak 2011)
50-year war (The Irish Times, 18 Ocak 2011)
13-month52-year800 lives (The Irish Times, 21 Ekim 2011)
September 2010 (The Irish Times, 21 Ekim 2011)
40-year (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
in 1973 (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
late 1970s (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
killing 90 people... (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
15 per cent (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
killing 27 (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
mid-1980s (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
in the 1990s (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
1998-1999 and 2006-2007 (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
in 2002 (The Irish Times, 22 Ekim 2011)
Gazete rneklerde de grld gibi retoriksel stratejilerden olan

haber metni ierisinde saylarn kullanmn ok fazla tercih etmemitir. Haber
metinleri ierisinde geen saylarn byk ounluu tarih verirken veya dier
zamansal kavramlar ifade ederken kullanlmtr. Tarih kullanmnn zellikle
22 Ekim 2011 tarihli Group created by angry young students grew to
become brutal, popular force balkl, ETAnn ortaya k srecinin ve
eylemlerinin anlatld haberde yksek olduu grlmektedir. Bunun dnda
kalan dier haberlerde zamansal kavramlar ifade etmek iin dahi genelde
bir-iki, en fazla veya drt adet say kullanm olduu grlmektedir.
Gazetenin haberleri sunarken herhangi bir analiz veya aratrma

sonucundan km gvenilirlii test edilebilir saylar hibir haber metni
ierisinde kullanmad tespit edilmitir. Bu durum gazetenin yapm olduu
haber metinlerinin inandrcln ve gvenilirliini zedelemekte, tarafl haber
verdiini dndrmektedir.
179
The Irish Times gazetesinin haber kaynann gvenilirliini ortaya

koyan dier bir retorik stratejisi olan alnt yapmay da sk tercih etmedii
grlmtr. Konumuzla ilgili haberlerde yaplan inceleme sonucunda
gazetenin be haberde trnak ierisinde dorudan alnt yapt bunlar
dnda sklkla dolayl ve rtk alnty tercih ettii grlmtr.
Dorudan alnt rnekleri:

We have ended ectivities against elected members of Spanish political
parties, Basque terrorist group Eta announced on Saturday night. (The Irish
Times, 20 Haziran 2005).
This is a revolution in Spanish thinking not seen for centuries. This is how
Arnaldo Otegidescribes initiatives by the Spanish prime minister, Jose
Rodriguez Zapatero (The Irish Times, 26 Temmuz 2005)
The PP are manipulating the victims of Eta, says Landaburu. (The Irish
Times, 27 ubat 2006)
The government has the peoples support to defeat ETA but it has no
support to negotiate for political gains, or allow killers to achive political gains
that have cost many lives, PP president Mariano Rajoy told reporters. (The
Irish Times, 12 Haziran 2006).
We want to call on Eta to keep to the commitments and objectives it set in its
statement of March 22 (when it declared a permanent ceasefire,) Batasuna
leader Arnaldo Otegi told reporters in San Sebastian. (The Irish Times, 9 Ocak
2007).
Yaplan trnak ierisindeki dorudan alntlarn iki tanesinin Batasuna

partisinin
lideri Arnaldo Otegiye, birinin ana muhalefet partisi bakan
Mariano Rajoya, birinin eski bir ETA yesi olan gazeteci Gorka
Landaburuya, birisinin de ETAya ait olduu grlmektedir. Bu dorudan
alntlardan
ikisinde
ETA
olumsuzlatrlyor
180
iken,
birinde
hkmet
olumsuzlatrlmakta, birinde muhalefet olumsuzlatrlmakta ve birisinde de

hkmetin olumlulatrld grlmektedir.
Dolayl alnt rnekleri:

However, Pernando Barrena, a spokesman for Batasuna, told The Irish Times
yesterday that such specualtion was logical (The Irish Times, 19 Mays
2005).
He said that Zapateros initiative is very welcome, but insists that any Etagovernment tlks must be paralleled by political discussions with all parties,
including Batasuna (The Irish Times, 19 Mays 2005).
Eta said its move is a result of "recent political changes", and the collapse of
the anti-terrorist pact between the Socialist Party (PSOE) that governs in
Madrid, and the opposition conservatives of the Partidio Popular (The Irish
The Basque terrorist group Eta has announced that it will no longer target
elected politicians (The Irish Times, 22 Haziran 2005)
Some ETA victims' groups shunned Saturday's protest and said the PP was
playing politics by linking the Madrid train bombings to ETA when the attacks
were carried out by Islamist radicals (The Irish Times, 12 Haziran 2006).
Speaking on Saturday, Zapatero said he had public backing to push for peace
negotiations (The Irish Times, 12 Haziran 2006).
However, Brian Currin, the South African lawyer who has played a key role in
bringing about Eta s 13-month-old ceasefire, and in yesterday s conference,
told The Irish Times last night that he did not expect a definitive statement as
soon as that (The Irish Times, 18 Ekim 2011).
181
rtk alnt rnekleri:
The group is implicitly stating that members of the security forces remain
targets (The Irish Times, 20 Haziran 2005).
Those who accuse the prime minister of "dismembering Spain" and

"capitulating to terrorism" are scare-mongering for their own political ends
(The Irish Times, 26 Temmuz 2005).
A French police report confirmed on Tuesday that Eta is the only suspect in
the robbery of hundreds of pistols near Nimes on October 23
rd
(The Irish
Times, 18 Kasm 2006).
The guerrillas did not make a formal statement breaking the ceasefire, as they
have done on previous occasions, and Batasuna officials in recent days
expressed surprise at the attack (The Irish Times, 9 Ocak 2007).
The conservative opposition party, the Partido Popular (PP), was bitterly
opposed to the 2006 talks and most Spanish public opinion regards any
concessions to Eta as toxic (The Irish Times, 18 Ekim 2011).
The Irish Times gazetesinin daha ok dolayl ve rtk alnt kullanmay

tercih ettii grlmektedir. Bu durum The Irish Times gazetesinin kaynan
belirtmeden yorum ieren haberlere yer vermesi ile doru orantldr. Gazete
bu ekilde yorum ieren haberler sunmas sebebiyle haber sunan gazeteden
ziyade fikir gazetesi hviyeti kazanmtr. Haberin yorum iermesi gazetenin
kendi ideolojik bak asn okuyucuya aktarmas anlamna gelmektedir ki bu
durum tarafsz haber sunumu ilkesi ile uyumamaktadr.
Gazetenin kulland alntlarda genellikle ETAy ve ana muhalefet

partisini
olumsuzlatryor
iken,
spanya
hkmetini
olumlulatrd
grlmektedir. Yapt bu olumlulama ve olumsuzlama ile The Irish Times

gazetesi spanya ile ETA arasnda yrtlen terr mzakerelerinde spanya
hkmetinin terrle mcadele politikasn desteklediini gstermektedir.
182
4.
THE
NEW
YORK
TMES
GAZETESNDE
YER
ALAN
HABERLERN ANALZ

(1) Balklar
The New York Times gazetesinde spanya ve ETA arasnda yrtlen

terr mzakereleri ile ilgili yaplan haber balklarnda en ok vurgulanan
temann,
ETAnn atekes ilanlar (5 haber balnda), ikinci srada
vurgulanan temann ise spanya ile ETA arasnda yrtlen mzakereler (4

haber balnda) olduu grlmektedir.
Basque separatists declare a cease-fire; ETA taking political path

after 40 years (The New York Times, 23 Mart 2006)
ETA following a path first trod by the IRA; For Both, it seems to lead
to oblivion (The New York Times, 25 Mart 2006)
A cease-fire in Spain (The New York Times, 27 Mart 2006)
Madrid shows rare unity; Right and left agree to cooperate over ETA
(The New York Times, 29 Mart 2006)
Zapatero announces ETA talks; Critics call meeting a gift to terrorists
(The New York Times, 30 Haziran 2006)
Basque separatists declare end of truce; Group blames Madrid for
lack of a deal (The New York Times, 6 Haziran 2007)
Spains botched peace process; The Basques (The New York Times,
28 Haziran 2007)
Spain dismisses cease-fire statement by ETA (The New York Times,
7 Eyll 2010)
When is a cease-fire not a cease-fire? (The New York Times, 9 Eyll
2010)
183
ETAs talk of cease-fire is rejected by government; Statement doesnt

say arms would be handed over, as Madrid demands (The New York
ETA calls an end to violence; Spanish leader Express relief bu also
caution at Basque separatists move (The New York Times, 22 Ekim
2011)
Haber
balklarnda
gazetenin
kendi
znel
yorumunu
katt
grlmtr. Spains botched peace process; The Basques (The New York
Times, 28 Haziran 2007) balnda gazete bar grmeleri hakkndaki
yorumunu kulland botched (beceriksizce yaplm i) ifadesi ile
belirtmektedir. Madrid shows rare unity; Right and left agree to cooperate
over ETA (The New York Times, 29 Mart 2006) balnda da benzer durum
grlmektedir. Gazete haberin ana olay olarak sunduu hkmet ile
muhalefet arasnda varlan ETA hakkndaki uzlamay kendi znel yorumu ile
rare (ok nadir) eklinde tabir etmektedir. Haber balklarna katm olduu
znel yorumlar ile gazetenin hem okuyucuyu kendi ideolojik grne
ynlendirmeye alt hem de habere olan ilgiyi arttrarak haber metninin
okunmasn salamay amalad deerlendirilmektedir.
The New York Times gazetesinin haber balklarnda ETAy iki defa
Basque separatists olarak tanmlad bunun dnda sadece ETA ifadesini
kulland grlmtr. Basque separatists declare a cease-fire; ETA taking
political path after 40 years (The New York Times, 23 Mart 2006) balkl
haberin ana olay ETAnn 22 Mart 2006da yapt duyuru ile iki gn sonra
(24 Mart 2006) kalc atekesin balayacadr. Basque separatists declare
end of truce; Group blames Madrid for lack of a deal (The New York Times,
6 Haziran 2007) balkl haberin ana olay ise ETAnn 22 Mart 2006da iki
gn sonra balayacan duyurduu kalc atekese son verdiklerini
aklamalardr. Her iki haber balnda da ayn sz dizimsel yapnn
kullanld grlmektedir.
Dikkat edilmesi gereken husus ise yaplan
haberlerin tarihleri arasnda 14 aylk zaman aral bulunmas ve ayn ana

olay (ETA atekesi) haber metnine tamasdr. Atekesin balamas ve son
184
verildiinin aklanmasnda ETAdan zellikle Basque separatists olarak

bahsedildii aktr. Her iki haber balnn etken yapda olduu, ETAy
g/iktidar sahibi ve spanya hkmeti ile eit konumda gsterdii
grlmektedir. Kullanlan cmle yapsndan ve seilen ifadelerden ETAnn
terrist bir grup deil de meru mcadelede bulunan bir aznlk grup olarak
gsterilmek istendii deerlendirilmektedir.
Gazetenin haber balklarnda ETAdan bahsederken yukardaki iki

haber dnda sadece ETA ifadesini herhangi bir aklama yapmadan
kullanmasndan; hitap ettii Amerikan toplumunun ETAy bildii kabul ile
haber yaptn gstermektedir.
Gazetenin haber balklarnda sadece ETA ve spanya hkmetinin

aktr olarak yer ald tespit edilmitir. Haber balklarnda nc bir aktr
olarak baka kurum ve kiilere yer verilmemesi The New York Timesn
yrtlen mzakere srecinin sadece ETA ve spanya hkmeti arasnda
olduunu kabul ettiini gstermektedir. Buradan ETA ve spanyay bir
birlerine eit iki taraf olarak grd ve ETAnn yrtt silahl mcadeleyi
de terr olarak grmedii sonucuna ulalmaktadr.
(2) Haber Girileri
The Basque separatist group ETA, which has killed more than 800 people
and terrorized Spanish society for nearly 40 years, announced a permanent
cease-fire Wednesday, saying that it would turn its attention to achieving
independence for the Basque region of Spain through politics (The New York
Times, 23 Mart 2006).
Gazetenin 23 Mart 2006 tarihli haberinin giriinde, haberin ana olay

olan ETAnn atekes ilan ve ETA hakknda bilgi verildii grlmektedir.
Gazete haber giriinde, haber balnda olduu gibi ETAdan The Basque
separatist group olarak bahsetmitir. Bu tanmlama ETAnn terrorist kimliini
ortaya koymakta yetersiz kalmaktadr. Ancak haber giriinin devamnda
185
ETAnn 40 yla yakn sredir spanya toplumuna korku verdii ve 800 kiinin
zerinde insan ldrd bilgileri verilerek iddet yanls bir kimlii olduu
ortaya
konmutur.
Haber
giriinde
yer
alan
bu
ifadeler
ile
ETA
olumsuzlatrlm olsa da terrist grup denmedii grlmektedir. Haber

giriinin devamnda kullanlan bamszl politik yollardan kazanmak ifadesi
ise bir nceki cmlede yaplan olumsuzlamay yumuatmakta hatta ETAy
olumlulatrmaktadr. Haber giriinde spanya hkmetine ait her hangi bir
bilgi sunumu yaplmamtr.
The leader of the main opposition party in Parliament pledged Tuesday

to support the Socialist government of Prime Minister Jose Luis Rodriguez
Zapatero as it moves toward negotiations with the Basque separatist group
ETA, which announced a permanent cease-fire last week. (The New York
Haber giriinde, ana olay olarak sunulan muhalefetin hkmete ETA

ile yaplacak mzakerelerde destek verecei bilgisi sunulmutur. Gazetenin
sunmu olduu haber giriinde hkmetin muhalefetten destek talebi
olduuna dair bir bilgi bulunmamasndan muhalefet partisinin liderinin kendi
inisiyatifi ile hkmete ETA ile yaplacak grmelerde destek taahhdnde
bulunduu sonucuna varlmaktadr.
ETAnn 24 Mart 2006da ilan ettii kalc atekesten sonra hkmetin

talebi olmadan muhalefetten gelen destek taahhd muhalefetin balamas
muhtemel ETA mzakerelerinde darda kalmak istemedii eklinde
yorumlanmaktadr. Hkmet spanya Meclisinden 16 Mays 2005 tarihinde,
ETAnn iddeti terk ettiini aka gstermesi halinde mzakerelere
balayabilecei eklinde izin alm olup; ETA 24 Mart 2006dan geerli
olacak ekilde kalc atekes ilan ederek bu koulu yerine getirmitir. Bu
aamadan sonra hkmet mzakereleri balatmakta ve srdrmekte
serbesttir. Muhalefet partisinin mzakerelerden sonra ETAnn silahl
mcadeleye son verme karar almas durumunda bu baarya ortak olmak
arzusunda
olduu
veya
sreci
tkayan
parti
olmak
istemedii
dnlmektedir. ktidar partisinin mzakere srecini baaryla yrtp

186
ETAy silah brakmaya ikna etmesi durumunda; hkmet olarak spanya

toplumu genelinde oylarn ykseltmesi muhtemeldir. Muhalefetin hkmetin
elde edecei byle bir baarya ortak olmak arzusu ile destek taahhdnde
bulunduu dnlmektedir. Haber giriinde vaat edilen destein kapsam ve
snrlar hakknda bilgi bulunmamaktadr. Muhalefet partisi liderinin destein
kapsamn belirtmemesinden, daha sonra desteini koullara balayabilecei
veya desteini geri ekebilecei eklinde deerlendirilmektedir.
In an announcement that will probably fan Spain's bitter debate over how
to respond to terrorism, Prime Minister Jose Luis Rodriguez Zapatero
announced Thursday that his government would open disarmament talks with
the militant Basque separatist group ETA. (The New York Times, 30 Haziran
2006).
ETA 24 Mart 2006da kalc atekes ilan ederek hkmetin 16 Mays

2005 tarihinde spanya Meclisinden ald bar mzakerelerinin n koulunu
yerine getirmitir. Meclisin hkmete Eta ile mzakerelere balamak iin
verdii iznin n koulu ise ETAnn iddeti terkettiini aka gstermesi
gerektiidir. ETAnn kalc atekes ilan ederek iddeti terk ettiini gstermesi
zerine babakan Jose Luis Rodriguez Zapatero mzakere srecini
balatacan duyurmutur. Haberin giri paragrafnda yer alan bu duyuru ile
spanya ve ETA arasndaki terr mzakereleri gizli olarak deil herkesin
bilgisi dahilinde resmen balatlmtr. Haberde grme kapsamnn ne
olaca, taraflar kimlerin temsil edecei, grmelerin nerede ve nasl
yaplaca, mzakere balklarnn ne olaca gibi hususlarn yer almad
grlmektedir.
Belirtilen
aklanmamasndan
mzakere
hkmet
ile
srecine
ETA
ilikin
arasndaki
hususlarn
grmelerin
balayacann kamuoyuna aklanmasna ramen ieriinin gizli tutulaca

sonucuna varlmtr.
The Basque separatist group ETA called off its 15-month cease-fire
Tuesday and vowed to resume its violent struggle for a nation independent of
Spain. The group blamed the decision to end the truce on the government of
187
Jose Luis Rodriguez Zapatero, accusing it of repression and of excluding ETA's

supporters from politics. (The New York Times, 6 Haziran 2007).
6 Haziran 2007 tarihli haberin ana olay ETAnn 24 Mart 2006da ilan
ettii atekese son verdiini duyurmasdr. Haber giriinde ana olayn net bir
ekilde yanstld grlmektedir. ETAnn atekese son verme kararnda
Zapatero hkmetini ETA destekilerine ve politikaclarna bask yapp
srgn etmekle sulad da grlmektedir. Haber giriinde yer alan bu
bilgiler nda ETA kalc olarak ilan ettii atekesi sonlandrmakta hakl
grlmektedir. Gazetenin haberin giri paragrafnda yer vermedii atekesin
sonlanmasna ilikin eksik bilgiler bulunmaktadr. ETA kendi atekesini 30
Aralk 2006 tarihinde Madrid Barajas havaalannda gerekletirdii ve iki
Ekvator vatandann lmne sebep olan bombal saldr ile alt ay nce
fiilen bozmu bulunmaktadr. Bombalama eyleminden sonra ise atekesin
devam ettiini syleyerek eylemleri ile sylemleri arasnda elikiye
dmtr. Ancak bombalama eylemi sonras spanya hkmeti grmeleri
askya aldn aklayarak sreci dondurmutur.
Haber metninin devamnda bombalama eylemine deinilmi olduu

grlmektedir.
Ancak
gazetenin
haberin
giri
paragrafnda
ETAnn
gerekletirmi olduu ve fiili olarak atekesi bozan bombalama eylemine yer

vermeyerek sadece ETAnn hkmeti sulayan ifadelerine yer vermesi
yrtlen mzakere srecinde ETAy olumlulatran ve destekleyen bir yayn
politikas izlediini gstermektedir.
The Spanish interior minister said Monday that he did not trust a ceasefire announcement from ETA, the Basque separatist group, dismissing
speculation about whether the country's long fight against terrorism had come
to an end. (The New York Times, 7 Eyll 2010).
Haberin ana olayn ETAnn 5 Eyll 2010 tarihinde ilan ettii atekesin
hkmet tarafndan deerlendirilmesi oluturmaktadr. ileri Bakan ETAnn
ilan ettii bu atekese inanmadn ve lkenin terr mcadelesinin sonuna
geldii speklasyonlarnn da doru olmadn sylemektedir.
188
ETA son kalc atekes ilann 24 Mart 2006 tarihinde yapm ve 30

Aralk 2006da Madrid Barajas havaalan bombalamas ile fiilen, 6 Haziran
2007de ise yapt aklama ile resmen bu atekese son vermitir. O
dnemde ETA ile mzakereleri balatan Zapatero hkmeti Madrid
havaalannda gerekletirilen bombalama eylemi sonras ETAya olan
inancn kaybetmi ve ETAnn yaklak buuk yl sonra yeniden atekes
ilan etmesi hkmet tarafndan inandrc bulunmamasna sebep olmutur.
ETAnn atekes ilanyla toplumda, ETAnn silah brakmas ile sonulanacak
yeni bir mzakere srecinin balatlmas beklentisinin olutuu ancak
hkmetin yeni bir mzakere srecini balatmak niyeti olmad yine haber
giriinde yer almtr.
After more than 40 years of violent struggle for independence in the

traditional Basque homeland in Spain and France, the separatist group ETA has
declared a unilateral end to its campaign of bombings and shootings, saying it
wished to seize a ''historical opportunity to reach a just and democratic resolution
to an age-old political conflict.'' (The New York Times, 22 Ekim 2011).
Haberin ana olayn ETAnn silahl mcadeleye son verme duyurusu

oluturmaktadr. Haber giriinin ana olay zetlenmi ekilde okuyucuya
tamamiyle yanstmakta olduu grlmektedir. Haber giriinde ETAnn
gerekletirmi olduu terr eylemlerinin olduka yumuatlarak violent
struggle (iddetli mcadele) olarak ifade edildii grlmektedir. ETAnn
kiminle mcadele ettii bilgisinin yer almad haber metninde mcadelenin
neden ve nasl iddetli bir nitelik kazand bilgisi de eksiktir. ETAnn yapt
eylemler mi yoksa rakibinin yapt eylemler mi mcadeleye iddet boyutunu
kazandrmtr bilinmemektedir. Haber giriinde yer alan independence,
traditional Basque homeland, unilateral, democratic resolution, political
conflict gibi ifadeler ETAy, bamszl iin igalci bir lkeye kar
mcadele veren inisiyatif sahibi, demokrasiye saygl bir rgt olarak
gstermekte ve olumlulatrmaktadr. Haber giriinde spanya hkmeti
hakknda olumlu veya olumsuz bir bilgi sunumu bulunmamaktadr. Haber
189
girii bu ekliyle ETAy spanya hkmeti ile ayn seviyeye karmakta ve

ETAnn terrist kimliini saklamaktadr.
(3) Fotoraflar
The New York Times gazetesi spanya ve ETA arasnda yrtlen

terr mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde ok nadir fotoraf kullanmay
tercih etmitir. Gazete konu ile ilgili olarak yapt haberlerin sadece bir
tanesinde fotoraf kullanmtr. Fotoraf kullanarak verdii haber, ayn
zamanda gazetenin ilk sayfadan verdii tek haber olan 23 Mart 2006 tarihli
Basque separatists declare a cease-fire; ETA taking political path after 40
years balkl haberdir. Gazetenin hem ilk sayfadan, hem de fotoraf
kullanarak verdii bu haberin ana olay ETAnn 24 Mart 2006 tarihinden
geerli olmak zere ilan ettii kalc atekestir. The New York Timesn
ETAnn ilan ettii ilk kalc atekesi bu tavr ile ok nemli grd
anlalmaktadr.
The New York Times gazetesinin 23 Mart 2006 tarihli haberde

kulland fotorafta; dnemin spanya babakan Jose Luis Rodriguez
Zapateronun mikrofon nnde basn aklamas yapt grlmektedir.
Babakan Zapateronun resminin altnda yer alan ifade ile The New York
Times, babakan Zapateronun; ETAnn kalc atekes bildirisi hakknda
konutuunu ve bar srecinin uzun ve g olacan syledii bilgisini
vermitir. Zapateronun bu szleriyle ETAnn atekes ilann olumlu
karlad ve spanya Meclisinden ald yetkiye dayanarak ksa zaman
ierisinde bar grmelerini balataca deerlendirilmektedir.
190
ekil 15: 23 Mart 2006 tarihli Fotoraf
Spanish Prime Minister Jose Luis Rodriguez Zapatero said, of ETA's announcement,
"any peace process after so many years of horror and terror will be long and
difficult."
Fotoraf incelendiinde babakan Zapateronun konumas esnasnda

ellerini, avu ileri bir birine dnk ve paralel olarak gs hizasnda tuttuu
grlmektedir. Bu hareket kardaki kiiye uzanan bir eldir. Tartlan kiiyle
olan mesafeyi kapatmak ve ifade edilen kelimelerle onun zihnine ulamak
isteini gsterir (Balta Z. , Balta A. 1996:68). Babakan Zapatero vcut dili
ile ETA yelerine, spanya toplumunun geneline ve muhalefete uzla
mesajlar vermektedir. Gazetenin fotoraf altnda kulland aklama ile
vcut dilinin mesajlar beraber yorumlandnda babakan Zapateronun
balamas muhtemel mzakere srecinde destek istedii anlalmaktadr.
The New York Timesn haber metninde kulland fotoraf tercihi ile
babakan Zapateroyu destekledii grlmektedir.
nceleme kapsamnda ele alnan The New York Times
gazetesinin 16 Mays 2005 - 22 Ekim 2011 tarihleri arasndaki haberlerinde
191
yer alan ana olay; ETAnn ilan ettii atekesler zerinden spanya hkmeti
ile ETA arasnda yrtlen terr mzakereleridir.
Mzakerelerin balad 2006 ylnda The New York Times, haber

balklarnda ve haber girilerinde; Basque separatists declare a cease-fire;
ETA taking political path after 40 years (23 Mart 2006), ETA following a
path first trod by the IRA; for both, it seems to lead oblivion (25 Mart 2006),
A cease-fire in Spain (27 Mart 2006), Madrid shows rare unity; Right and
left agree to cooperate over ETA (29 Mart 2006) verdii bilgiler ile ana olay
aktarmaktadr.
Gazetenin 2006 yl ierisinde mzakere srecini sklkla haber yapt

ve haber balklarnda ETAy vurgulayan ifadelere yer verdii, haber
metninin devamnda da ise spanya hkmeti ile ETA arasnda yrtlen
mzakere srecine ynelik bilgi aktard grlmtr. Gazete ETAnn
atekes ilann takiben ilk nce ETAnn mcadelesine siyasi yoldan devam
edecei bilgisini vermi, daha sonra ETAy IRA ile karlatrarak IRAnn
izledii yoldan gidecei veya gitmesi gerektiini aktarmtr. Atekes sonras
spanya hkmeti hakknda, ETA ile yrtlecek mzakereler konusunda, ilk
olarak muhalefet desteini saladn ancak daha sonra ana muhalefet
partisini mzakere balklar hakknda ikna edemedii iin bu destei
koruyamadn aktarmtr.
Gazete 2007 ylnda konuyu sadece iki defa haber olarak sunmutur.
lk sunduu haberin ETAnn atekese son verdii ve hkmeti sulad 6
Haziran 2007 tarihli haberdir. Gazetenin verdii dier haber ise 28 Haziran
2007 tarihli Spain botched peace process; The Basques balkl haberdir.
Ana olay mzakere srecinin baarszlk sebeplerinin olduu haberde The
New York Times; ETAy atekesi bozmakta aceleci davranmakla sularken
babakan Zapateroyu baarszln asl sebebi olarak gstermitir.
192
Gazete Zapateroyu; sreci iyi ynetememek, spanya Meclisindeki

partiler arasnda birlii salayamamak, ETAdan silahl eylemlerine son
verdiine dair gvenilir bir teminat almamak, ETAya ufak da olsa bir taviz
vermemek, mzakereler srerken ETA mahkmlarn spanya genelindeki
hapishanelere datmaya devam etmek, mahkmlar ailelerine yakn yerlere
gnderme imkn var iken bu imkn kullanmamak, srete zayf liderlik
etmek, Batasuna partisinin yasan kaldrmamak gibi konularda hatal
bulmutur. Yaplan bu hatalar neticesinde srdrlen mzakere srecinin
zarar grd bilgisini aktarmtr.
The New York Times gazetesinin, 2010-2011 yllar arasnda konu ile
ilgili haberleri Spain dismisses cease-fire statement by ETA(7 Eyll 2010),
When is a cease-fire is not a cease-fire?(9 Eyll 2010), ETAs talk of
cease-fire is rejected by government; Statement doesnt say arms would be
handled over, as Madrid demands(11 Ocak 2011), ETA calls an end to
violence; Spanish leaders express relief but also caution at Basque
Separatists move (22 Ekim 2011) balklar ile sunduu grlmtr. Haber
balklarnda ve haber girilerinde spanya hkmetinin, ETAnn 5 Eyll
2010da ilan ettii ve 10 Ocak 2011de kalc olan ve uluslararas
gzlemcilerin teyitine at atekesi kabul etmedii ve inandrc bulmad
aktarlmtr. The New York Times, ETAnn 2006 ylnda ilan ettii kalc
atekesi Madrid Barajas havaalan bombalamas ile bozmasndan dolay
inandrcln ve gvenilirliini kaybettiini haber metinlerinde sk sk dile
getirmitir. ETAnn 20 Ekim 2011de silahl mcadeleye tamamiyle ve
kesinlikle son verdiini ilan etmesinin dahi hkmet tarafndan tam anlamyla
rahatlatc olmad ve ETAya gvenmedikleri 22 Ekim 2011 tarihli haberin
haber balnda ve haber giriinde gazete tarafndan aktarlmtr.
Tablo 7de The New York Times gazetesinin mzakere sreci ile
ilgili haber yaparken kulland olaylar ve bu olaylarn hangi alt maddeler ile
sunulduu gsterilmektedir.
193
spanya ile ETA arasnda yrtlen terr

mzakereleri
2006
Mzakere
ylnda
srecinin
balatlan
ETAnn atekes ilanlar ve
2007de
silah brakma aklamas
baarszlkla sonulanmas
ETAnn 24 Mart 2006dan geerli ilk

kalc atekes ilan etmesi
Hkmetin Parlamentoda partiler aras

birlii salamadan mzakere srecini
balatmas
11 Mart 2004de Madrid treninin

Radikal
slamclar
tarafndan
bombalanmas
sonras
ETAnn
bombalama
eylemlerinin
kendi
tabanndan dahi tepki ekmesi
Ana muhalefet partisi Halkn partisinin

mzakerelerin balamas zerine ETA
kurbanlarnn dahil edildii mzakere
kart gsteriler dzenleyerek hkmeti
bask altna almas
Gerry
Adamsn
IRAnn
brakmasndan sonra ETAya
brakma ars yapmas
Hkmetin ETAdan iddet yolunu

kullanmayacana dair gvenilir bir
teminat almamas
silah
silah
ETAnn zellikle lider kadrosunda

gerekleen tutuklamalardan dolay
eylem yapamaz hale gelmesi
Hkmetin mzakereleri srdrmek iin

ETAya taktiksel tavizler vermemesi
ETAnn 30 Aralk 2006da Madrid

Barajas
havaalannda
bombalama
eylemi gerekletirmesi
ETA mahkmlarn evlerinden uzak

spanya
genelindeki
hapishanelere
yerletirme politikasn yeniden gzden
geirmemesi
ETAnn 6 Haziran 2007de atekese

son vermesi
Yasakl Batasuna partisinin yasan

kolaylkla
kaldrabilecekken
kaldrmamas
Batasuna partisinin 30 Mays 2007

yerel seimlere yasakl olmasndan
dolayl katlamamas. ETAya silah
brakma ars yapmas
Babakan Zapateronun zayf liderlii ve

sreci iyi ynetememesi
6 Eyll 2010da ETAnn atekes ilan

etmesi, Hkmetin atekes ilann kabul
etmemesi
ETAnn silahlara dnmek iin acale

etmesi
10 Ocak 2011de atekesi kalc hale

getirmesi, hkmetin reddetmesi
Uluslar aras gzlemcilerin ETAya silah
brakma arsnda bulunmas
20 Ekim 2011 de ETAnn siahl
mcadeleye son verdiini aklamas
Tablo 8: The New York Times gazetesinin ana olay sunuu.
194
The New York Times gazetesinde konu ile ilgili 23 Mart 2006 22
Ekim 2011 tarihleri arasnda yaplm haberlerin ierisinde bulunan ardalan
ve balam bilgisine ilikin rnekler aada sunulmutur.
The Basque separatist group ETA, which has killed more than 800
people and terrorized Spanish society for nearly 40 years, announced a
permanent cease-fire Wednesday, saying that it would turn its attention to
achieving independence for the Basque region of Spain through politics(23
Mart 2006).
The New York Times gazetesinin ETAnn 24 Mart 2006da

balayacak olan atekes ilann sunduu haberin giri paragrafnda ETAnn
ardalan bilgisini eksik bir ekilde sunduunu grmekteyiz. Gazete ETAnn
800den fazla kiiyi ldrdn ve 40 yla yakn sredir spanyol toplumuna
korku verdiini belirtmektedir. Ancak ETAnn ne zaman ve nasl silahl
eylemlere baladn, 800den fazla kiiyi nasl ldrdn, ldrd
kiilerin sivil mi yoksa gvenlik kuvvetleri personeli mi olduu, spanyol
toplumunu hangi eylemleri ile korkuttuu konusunda bilgi vermemektedir.
Haberin devamnda ETAnn atekes ilan etmekteki amacnn

spanyadaki Bask blgesinin bamszln politik yollardan salamak
olduu belirtilmektedir. Bask blgesinin mevcut durumu hakknda bir bilginin
sunulmad grlmektedir. spanyadaki Bask blgesi igal altnda mdr,
zerklii var mdr, zerklii var ise ne kadar zamandr zerklik ynetimine
sahiptir? sorular cevapsz braklmtr. Haberin devamnda yer alan politik
yollardan ifadesinde de eksik braklan bilgiler olduu dnlmektedir. ETA
szn ettii politik yollar yeni kuraca yasal bir parti ile mi kullanacaktr;
yoksa mevcut bir partiye destek mi salayacaktr veya hibir eye karmayp
konuyu mevcut siyasi partilere mi brakacaktr? Bu sorularn ETA ile ilgili
verilen ardalan bilgisinde eksik brakld grlmektedir.
195
Investigators say that the group's commitment to violent tactics may have
weakened after the March 11, 2004, train bombings in Madrid, an attack
thought to have been carried out by Islamic radicals in which 191 people were
killed. The bombings were the worst terrorist attack in history on Spanish soil,
and the popular outrage they produced may have convinced ETA that
terrorism was not politically profitable (23 Mart 2006).
The New York Times gazetesi, ETAnn atekes ilannn ardalannda

11 Mart 2004de Madrid banliy trenine Radikal slamclarn gerekletirdii
dnlen ve 191 kiinin hayatn kaybettii spanya tarihinin en kt bombal
saldr
eyleminin
bulunduunu
belirtmektedir.
Radikal
slamclarn
gerekletirdii bombalama eyleminden sonra spanyada toplumsal fkenin

olutuu ve bu fkenin ETAy terrn siyasi olarak kazanl olmadna ikna
ettii ve bu yzden atekes karar ald belirtilmektedir.
ETAnn atekes ilannn ardalan olarak sunulan bilgilerde eksiklikler

olduu grlmektedir. Bombalama eyleminin hangi Radikal slamc rgtn
stlendii belirtilmeyerek radikal islamclar eklinde genelleme yaplmtr.
Son 50 yln en ar saldrsyla karlaan hkmet, ayrlk ETA rgtn
sularken, El Kaide eylemi stlendi (Sabah, 12 Mart 2004). Yaplan
bombalama eylemini El Kaide terr rgt stlenmi iken The New York
Times
gazetesinin
haberi
sunarken
Radikal
slamclar
genellemesi
yapmasnda slamafobinin etkisi olduu dnlmektedir. slamofobi,

slama, Mslmanlara ve onlarla ilgili durumlara kar duyulan korku ya da
nyargl gr. (Er ve Ataman , 2008: 755) eklinde tanmlanmakta olup
Bugn tm dnyada ok yaygn bir dnceye gre slamofobi,11 Eyll
2001 sonrasnda ortaya km yeni bir fenomendir. (Er ve Ataman, 2008:
756). Gazetenin ETA atekesinin ardalan bilgisinde verdii 2004 Madrid tren
bombalamas ile Radikal slam arasnda kurduu balam ilikisinin ideolojik
olduu ve okuyucuyu kendi ideoloji asna ekerek slamiyeti olumsuzlamak
amac tad deerlendirilmektedir.
After one of its members killed a police officer in 1968, the group went on
to kill a total of 817 people, including nearly 350 civilians, according to figures
196
from the Interior Ministry. The group's attacks have included assassinations of
politicians, car bombs placed outside police stations, and indiscriminate
bombings in parks and shopping centers. (The New York Times, 23 Mart
2006).
Gazetenin haber giriinde ETAnn ardalan bilgisini sunarken eksik

brakt hususlar tamamlad grlmektedir. ileri bakanln kaynak
gstererek verdii bilgilerde ETAnn ilk eylemini 1968 ylnda bir polis
memurunu ldrerek gerekletirdii ve 350si sivil 817 kiiyi ldrd
belirtilmektedir. Haberde 1968 ylnda ldrld sylenen polis memuru
deil jandarma eri olup verilen bu bilginin hatal olduu grlmektedir.
Haberin devamnda eylem yntemlerinin, politikaclara suikast, polis
karakollarnn dnda arabalara bomba yerletirme, parklar ve alveri
merkezlerinde bombalama eylemleri olduu belirtilmektedir. Sunulan ardalan
bilgisinde ETAnn ilk silahl eyleminde ldrd polis memurunu nasl ve
neden ldrd bilgisi eksiklik olarak grlmektedir.
lk silahl eylemini 1968de gerekletiren ETAnn ilk eylemi planl bir

ekilde gereklememitir. Bu olay iki etarrann7 iinde bulunduu bir aracn
durdurulmas zerine patlak vermitir. Etarralardan biri, Txabi, panie
kaplarak ate etmi ve bunun sonucun jandarma erlerinden birinin lmne
yol amtr (zer, 2006: 72).
The ETA cease-fire announced Wednesday followed the IRA's ending of

its campaign of violence against Britain by just eight months.Both fought for
nearly four decades against democratic governments and each harked back
to an ancient language and borders, rallying young people to join the cause
against what were described as distant oppressors.In the process they killed
thousands ETA about 850 and the IRA almost 1,800. (The New York Times,
25 Mart 2006).
7 Etarra: ETA yesi (http://www.spanishdict.com)
197
The New York Times gazetesi ETAnn 24 Mart 2006 tarihinden geerli
olarak ilan ettii kalc atekesi rlandann IRA rgt ile karlatrarak
aada sunulan ardalan bilgilerini zetleyerek sunmutur.
ngilizce ve uluslararas kamuoyuna mal olmu haliyle IRA denilen,

Kuzey rlandann Birleik Krallktan bamszln kazanarak rlanda ile
birlemesini ve sonucunda Birleik rlanday amalayan Provisiona IRA,
1960l yllarn sonunda domutur. IRA, 10 Nisan 1998de imzalanan, Kuzey
rlandaya kendi geleceini tayin etme hakkn veren ve silahlar brakmay n
gren Belfast Anlamas (Good Friday Agreement) sonras silahlarn
brakmaya balamtr. IRA anlama gerei 2001 Ekimde silah brakmaya
baladn, 2002 Nisanda ikinci grup, 2003 Ekimde nc grup silah ve
mhimmat imha ettiini aklamtr. 28 Temmuz 2005de IRA silahl
mcadeleye tamamen son verdiini duyurmutur (zdemir, 2012:76).
lk kanl eylemini 1968 ylnda gerekletiren ETA silahl eylemlerine

IRA ile ayn dnemde balamtr. IRAnn 28 Temmuz 2005de silahl
mcadeleyi tamamen braktn aklamasndan sonra 24 Mart 2006
tarihinde ETA ilk defa kalc atekes ilan etmitir. Her iki rgt de kendi
blgelerinin bamszl iin merkezi hkmetlere kar silahl eyleme
girimitir. IRA, Kuzey rlandann bamszl ve rlanda ile birlemesi iin
Londra hkmetine kar silahl mcadeleyi balatmken; ETA, zerk Bask
lkesinin tam bamszl, Navarra zerk blgesi ve Gney Fransada
bulunan Kuzey Bask lkesi ile birleip Byk Bask lkesini oluturmak iin
Madrid hkmetine kar silahl mcadeleye balamtr.
The New York Times gazetesi ayn haberin devamnda, Amerika

Birleik Devletlerinde gerekleen 11 Eyll 2001 saldrlar ve Madridte 11
Mart 2004de gerekleen Madrid tren saldrs sonras her iki grubun da
siyasi ve toplumsal destek kaybna uradn ve toplumda terre toleransn
kalmadn belirtmektedir.
198
Prime Minister Jose Luis Rodriguez Zapatero and other Spanish

politicians were understandably cautious, given ETA's record of broken
promises. But there were various reasons why this one seemed serious. For
one thing, the language of the statement suggested that there had been
secret negotiations with the government since Zapatero took the political risk
last May of offering to open direct talks with ETA if it permanently renounced
violence (The New York Times, 27 Mart 2007).
The New York Times gazetesi ETAnn daha nce ilan ettii atekesler
ile 23 Mart 2006da ilan edilen atekesi karlatrmakta ve bu atekesin
dierlerinden
farkl
olduu
sonucuna
varmaktadr.
Haberde
atekes
duyurusunda kullanlan dilden atekes ncesi hkmet ile ETA arasnda gizli
grmelerin yapld anlamnn kt belirtilmektedir. Babakann 16
Mays 2005de ETA ile dorudan grmelere balamak iin spanya
Parlamentosundan ald koullu izin hatrlatlarak ETAnn bu koulu kalc
atekes ilan ile yerine getirdii belirtilmektedir.
Haberin devamnda yer alan ve aada sunulan bilgiler ile ETAnn
IRA ile benzerlii ve slamc terrn ykseliinin ETA zerindeki etkileri
aktarlmtr.
In addition, the decision by the Irish Republican Army, with which the ETA
had close ties, to lay down its arms left the ETA alone as a separatist guerrilla
force in Europe, while the rise of Islamist terrorism, including the train
bombings in Madrid in March 2004, all but eliminated whatever support the
ETA's use of terror might have had before. These factors had raised
widespread expectations that ETA would shift to the political arena, from
which it was barred when its political arm, Batasuna, was declared illegal by
Spain and listed as a terrorist organization by the United States and the
European Union in 2003 (The New York Times, 27 Mart 2006).
2003 ylnda Amerika Birleik devletleri ve Avrupa Birlii tarafndan

terrist rgt listesine alnan ETA, IRAnn silahl mcadeleye son verdiini
aklamasndan sonra Avrupada ayrlk mcadele veren rgt olarak yalnz
kalmtr. 11 Mart 2004de Madridde gerekleen tren bombalamas ile
Avrupada ykselie geen slamc terr ETAnn terr kullanarak elde
199
edecei siyasi destei engellemitir. Siyasi kanad olan Batasuna partisinin

yasaklanmasndan sonra ETAnn silahl eylemlerini brakmasnn ve siyasi
yoldan mcadeleye devam etmesi beklentisinin artt aktarlmaktadr.
Gazetenin haberi verirken ETA ile IRA arasnda, ETA ile slamc terr
arasnda, ETA ile Batasunann yasaklanmas arasnda balam ilikileri
kurduu grlmektedir.
What exactly the ETA expects in return for laying down its arms is not
entirely clear. Independence for the Basque Country is out of the question for
any Spanish government. But there are many other issues short of separation
legalization of Batasuna, the status of ETA prisoners, a greater recognition of
the Basques as a distinct ''nation'' that are open to talks. The government, for
its part, will demand that ETA abandon not only killings, of which there have
been none for three years, but also the extortion of businesses through which
it finances its activities (The New York Times, 27 Mart 2006).
The New York Times gazetesi ETAnn silah brakmak iin tam olarak
ne talep ettii sorusu ile spanya hkmetinin mzakere konusu olarak ele
alabilecei hususlar irdelemektedir. Gazete yapt inceleme sonucunda
ETAnn silah brakmak iin talep edebilecei Bask lkesine bamszln
hibir spanyol hkmeti tarafndan kabul edilemeyeceini aktarmaktadr.
Devamnda ise spanya hkmetinin; Batasunann yasallamas, ETA
mahkmlarnn durumu ve Bask blgesini ayr bir ulus olarak tanma gibi
konular grebileceini belirtmektedir. Hkmet bu konular mzakerelere
amak iin ETAnn sadece silah brakmasn deil ayn zamanda i
yerlerinden
eylemlerini
finanse
etmek
iin
ald
haralardan
da
vazgemesini istemektedir. Gazete ETA ile hkmet arasnda balamas

muhtemel bar grmelerinde taraflarn birbirlerinden yapacaklar talepleri
yukardaki ekilde sralayarak okuyucusuna aktarmakta ve taraflarn talepleri
ve verebilecekleri tavizlerin erevesi izmektedir.
''I have offered the prime minister my support and that of my party to
finish with ETA,'' Mariano Rajoy, president of the conservative Popular Party,
said after meeting with Zapatero.But Rajoy added that he had urged Zapatero
to avoid taking ''any measure that can be interpreted directly or indirectly as
200
political compensation to the terrorist group ETA'' ( The New York Times, 29
Mart 2006).
Ana muhalefet partisi lideri Mariano Rajoyun ETAnn sonunun

getirilmesi hususunda hkmete destek verdii belirtilmektedir. Gazete
haberin devamnda verdii bilgiler ile hkmete muhalefet tarafndan verilen
bu destein baz koullara bal oduunu aktarmaktadr. Ana muhalefet
partisi lideri Mariano Rajoy, hkmeti ETA terristlerine dorudan veya
dolayl olarak siyasi taviz olarak grlebilecek herhangi bir konuyu
grmemesi
konusunda
uyararak;
verdii
destein
snrlarn
belirlemektedir. Rajoyun ifadesinde hangi konularn dorudan, hangi

konularn dolayl olarak siyasi kabul edilecei hususu bulunmamaktadr.
Hkmetin mzakere kozlarndan olan ETA mahkmlarnn durumu siyasi
midir, deil midir?
Gazetenin aktarm olduu ifadelerden; muhalefet
partisinin tam destek vermemesinden ve verdii destein snrlarn belirsiz

brakmasndan ileride desteini geri ekebilmek iin kendisine ak kap
brakt deerlendirilmektedir.
The New York Times gazetesinin ayn tarihli haberin devamnda

verdii
bilgiler
ile
mzakerede
grlmesi
muhtemel
konular
okuyucusuna aktarmaktadr.
Negotiations are expected to include such topics as the disarming of

ETA, the extradition of ETA prisoners to prisons in the Basque region and
possibly the release of members who have been imprisoned for nonviolent
offenses (The New York Times, 29 Mart 2006).
Gazetenin
sunmu
olduu
bilgilerden;
mzakerelerde
ETAnn
silahszlandrlmas, ETA mahkmlarnn Bask blgesine nakilleri ve iddet

iermeyen sulardan tutuklu olanlarn serbest braklmas gibi balklarn
grlmesinin beklendii belirtilmektedir. Haber metninde Bask lkesinin
bamszl, Bask zerk ynetiminin yetkilerinin geniletilmesi, Navarra
zerk ynetiminin Bask blgesi ile birlemesi gibi ETAnn silahl eylemlerini
balatma sebebi olan konularn muhtemel mzakere balklar arasnda yer
201
almad grlmektedir. Gazetenin bu konular mzakere maddesi olarak ele

almamas,
ETAy
mzakere
masasnda
gsz
grd
eklinde
''The government is going to initiate a dialogue with ETA,'' he said, but
without violating ''the principle that political questions can only be resolved by
the legitimate representatives of the popular will.'' (The New York Times, 30
Haziran 2006).
The New York Times gazetesi 30 Haziran 2006 tarihli haber giriinde
Babakan Zapateronun ETA ile grmelerin balayaca aklamasn
aktarmaktadr. Aklamada babakan Zapateronun ETA ile mzakereleri
(negotiations) deil de diyalou balataca grlmektedir. Mzakerelerde
her iki tarafn taleplerinin olaca dnldnde babakann ETAya taviz
verecei
eklinde
oluabilecek
alglarn
nne
gemeye
alt
dnlmektedir. Haberin devamnda babakan Zapatero siyasi konularn

halkn yasal temsilcileri tarafndan zlebileceini vurgulayarak ETAya
herhangi bir siyasi tavizde bulunmayacan aktarmaktadr. Babakan
Zapateronun yapm olduu bu aklama sonras ETA ile hangi konularn
konuulaca sorusu ortaya kmaktadr. Gazete haberin devamnda bu
sorunun cevabn His aides have said that the government would be willing
to discuss small concessions, such as transferring ETA prisoners to jails that
are
closer
to
the
Basque
region
(30
Haziran
2006)
eklinde
cevaplamaktadr. The New York Times hkmetin ETA mahkmlarnn Bask

blgesine yakn yerlere transfer edilmesi gibi kk konularn grleceini
aktarmaktadr. Gazetede ETAnn talepleri ise u ekilde yer almtr.
ETA says the prisoners are political dissidents who deserve to be freed,
especially because armed conflict has ceased. The group also says that it will
disarm only if the government agrees to acknowledge that the Basque region
has the right to secede, a condition Zapatero has rejected (The New York
ETA, mahkmlarn siyasi muhalif olduklarn ve silahl atma

sonland iin serbest braklmalar gerektiini sylemektedir. Grup eer
202
hkmet Bask blgesinin ayrlma hakkn tanrsa silahlarn brakacan

bildirmektedir. Hkmet tarafnn da ETA tarafnnda ETA mahkmlar
konusunda grmeye ak olduu gazetenin sunmu olduu bilgilerden
anlalmaktadr. Ancak hkmetin kesinlikle reddettii siyasi konular
zerinden ETAnn yapt talebin hkmet tarafndan mzakere bal
olarak grlmeyecei deerlendirilmektedir. Siyasi bir konunun tartlmas
hkmetin muhalefetten ald destein sonlanmasna sebep olabilecektir.
Critics of Zapatero said the group was so weakened by police

crackdowns that it would have expired on its own if Zapatero had not decided
in May 2005 to offer talks in exchange for a cease-fire.Now, they said, the
group has gone from a point of imminent collapse to a position where it can
demand concessions from the government (The New York Times, 30Haziran
2006).
Zapateronun ETA ile mzakereleri balatmas zerine yaplan

eletiriler, The New York Times gazetesinde yukardaki ekilde yer almtr.
Gazete, ETAnn polisin sk nlemleri sonucunda ok zayflatldn ve eer
Zapatero Mays 2005de silah brakma karlnda mzakere nermeseydi
kendiliinden yok olabileceini belirtmektedir. Zapateronun nerisinden
sonra grubun kme noktasndan hkmetten taviz talebinde bulunduu bir
noktaya geldii aktarlmaktadr. Yaplan bu eletiriler ile spanya toplumunda
bir
kesimin
ETA
ile
mzakerelere
scak
bakmad
ve
babakan
Zapateronun uygulad politikalar yanl bulduu bilgisi aktarlmaktadr.
ETA 6 Haziran 2007de atekese resmen son verdiini duyurduktan

sonra The New York Times gazetesi bar srecinde babakan
Zapateronun yapt yanllar 28 Haziran 2007de Spains botched
process; The Basques balkl haberinde incelemitir. Aada gazetenin
tespit etmi olduu hususlar gsterilmektedir.
Firstly, his Socialist Party government did not have bipartisan support in
Parliament on this issue. The major opposition party, Mariano Rajoy's deeply
conservative Partido Popular, immediately denounced his proposal as a
203
''betrayal of the dead.'' While the visceral tone of that response may have
surprised Zapatero, Partido Popular's position was common knowledge.
Secondly, it now seems clear that he did not have credible assurances from
ETA that it was fully committed to an unarmed strategy. He may, of course,
have genuinely believed otherwise, and ETA's own view may have shifted
over the last two years, but the error of judgement remains.These failures
were compounded by the prime minister's inability to follow through firmly on
the bold course he had chosen. He never made the tactical concessions to
ETA which might have nailed down the cease-fire. He could have reversed the
harsh policy of ''dispersing'' ETA prisoners to remote jails, and moved them
closer to their families, without having to change any law. And he could though this would have been a little more difficult - have lifted the ban on
Batasuna. He did neither (The New York Times, 28 Haziran 2007).
Gazetenin aktard, babakan Zapateronun yapt yanllar u

ekilde maddelendirilmitir.
1. Zapateronun Sosyalist parti hkmeti Parlamentoda partilerin
desteini salayamamtr. Mzakereler balar balamaz ana
muhalefet partisi lideri hkmeti hayatn ytrenlere ihanet
etmekle sulamtr.
2. Zapatero, ETAdan iddete dnmeyeceine, silahsz bir stratejiye
bal kalacana dair gvenilir bir teminant almamtr.
3. Zapatero mzakereler boyunca taktiksel tavizler vermeliydi ancak
vermemitir.
4. Zapatero, ETA mahkmlarn uzak hapishanelere datan sert
politikay gzden geirebilir, ETA mahkmlarn yeni bir kanuna
ihtiya
duymadan
ailelerinin
yaknna
gnderebilirdi
ancak
gndermemitir.
5. Zapatero, yasakl Batasuna partisini yeniden yasallatrabilirdi
ancak yapmamtr.
''If they were capable of breaking off an official cease-fire without warning,
I don't even want to start telling you what this stoppage might be,'' Mr.
Rubalcaba said on Monday. He also stressed that ETA's latest announcement
was not the result of any deal with the government (7 Eyll 2010).
204
ETAnn 6 Eyll 2010da ilan ettii atekes zerine ileri bakan

Alfredo Perez Rubalcabann konuya ilikin aklamalar The New York Times
gazetesinde yer bulmutur. Rubalcaba ETAnn 24 Mart 2006da ilan ettii
kalc atekesi, 30 Aralk 2006da gerekletirdii Madrid Barajas havaalan
bombalamas ile bozmasn hatrlatmaktadr. Resmi olarak mzakerelerin
devam ettii srada ETAnn atekesi son vermeden gerekletirdii bu
eylemden dolay hkmetin ETAya gvenmedii anlalmaktadr. Rubalcaba
haberin devamnda ilan edilen 6 Eyll atekesinin hkmet ile ilgisi
olmadn belirterek; ETA ile atekes ilan etmesi iin hkmetin temasta
bulunmadn aktarmaktadr.
Gazetenin vermi olduu bilgilerden ETAnn 30 Aralk 2006 Madrid

Barajas havaalan bombalamas sonras hkmet nezdinde gvenilirliini
kaybettii anlalmaktadr. Bu gven eksikliinden dolay da hkmet
ETAnn atekes ilannn samimi olmadn ve yeniden toparlanmak ve
silahlanmak iin ilan ettiini dnmektedir. Bu dncenin The New York
Timesn 9 Eyll 2010 tarihli When is a cease-fire not a cease-fire? balkl
haberinde aada yer ald ekliyle akland grlmektedir.
Zapatero has good reasons to be ultra-cautious. First, ETA used the 2006
cease-fire to regroup and rearm. Second, the prime minister's offer of dialogue
sparked fierce denunciations from the main opposition party, the right-wing
Partido Popular (The New York Times, 9 Eyll 2010).
Gazete, Zapateronun ETA atekesine kar dikkatli olmasn iki

sebepten dolay doru bulmaktadr. lk sebep olarak, ETA 2006 ylnda ilan
ettii kalc atekesi toparlanmak ve yeniden silahlanmak iin kullanmtr.
kinci olarak ise babakann ETA ile diyalog nerisine, sac ana muhalefet
partisinin ok siddetli tepki vermiolduu gereidir.
The group has been considerably weakened by stronger cooperation

between Spanish and other police forces, particularly in France, with over 30
205
arrests made last year alone. Last May, for instance, the French police
arrested Mikel Kabikoitz Karrera Sarobe, suspected as the military leader of
ETA, and the man thought to be his second-in-command near the Spanish
border( The New York Times, 11 Ocak 2011).
ETAnn 10 Ocak 2011de atekesi kalc hale getirdiini aklamas

zerine The New York Times gazetesi ETAnn nasl zayflatldn 11 Ocak
2011de yukardaki ekilde aktarmtr. Gazete ETAnn Fransz ibirlii ile
yaplan polis operasyonlaryla belirgin bir ekilde zayflatldn, ETAnn
askeri lideri olup ayn zamanda ETA ynetiminde ikinci srada bulunan Mikel
Kabikoitz Karrera Sarobenun spanya snrnda tutuklandn aktarmaktadr.
Gazetenin ETAnn iki numaral yneticisi ve askeri liderinin yakalanm
olduunu aktarmas ETAnn lider kadrosunun dahi polisten kaamadn ve
grubun zayfln gstermesi asndan nemli grlmektedir.
(3) Haber Kaynaklar
The New York Times gazetesinin spanya ile ETA arasnda yrtlen
terr mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde aada sunulan haber kayna
yelpazesini kulland grlmtr.
Prime minister Jose Luis Rodriguez Zapatero (23 Mart 2006)

Three ETA members (23 Mart 2006)
Investigators (23 Mart 2006)
Juan Aviles, director of the Institute for the Investigation of National
Security (23 Mart 2006)
Many investigators (23 Mart 2006)
Fernando Savater, the Spanish writer (25 Mart 2006)
Most experts (25 Mart 2006)
Eoin O Broin, Sinn Fein's Belfast-based director of European affairs
and the author of a book about Basque nationalism (25 Mart 2006)
the newspaper El Pais (25 Mart 2006)
206
Richard English, a professor of politics at Queens University in

Belfast (25 Mart 2006)
Security analysts (25 Mart 2006)
Paddy Woodworth, the author of a book about ETA titled ''Dirty
War, Clean Hands,'' (25 Mart 2006)
Mariano Rajoy, president of the conservative Popular Party (29 Mart
2006)
Spanish officials (30 Haziran 2006)
His (Zapateros) aides (30 Haziran 2006)
ETA (30 Haziran 2006)
The Basque separatist group ETA (6 Haziran 2006)
Gara, a pro-ETA newspaper (6 Haziran 2006)
Spain's defense minister, Jose Antonio Alonso (28 Haziran 2007)
Spains interior minister (7 Eyll 2010)
the minister, Alfredo Prez Rubalcaba (7 Eyll 2010)
the president of the Basque section of the PSOE, Jess Eguiguren
(9 Eyll 2010)
Oscar Ela, an ETA specialist and analyst at the Strategic Studies
Group (11 Ocak 2011)
The New York Times gazetesinin spanya ile ETA terr rgt
arasnda yrtlen terr mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde haber
kaynaklarna olduka fazla yer verdii tespit edilmitir. Haberin doruluunun
teyidi ve inandrcl iin haberin kaynan gsterirken gazetenin dikkatli
davrand grlmtr. Haber kaynaklarn sunarken sadece yaln ismini
deil konuyla ilgili bilgi sahibi olduunu gsteren btn stat gstergelerini
kullanmtr. Haberlerini verirken sadece konuyla ilgili resmi makamlarn
aklamalarn kullanmam ayn zamanda akademisyen ve uzmanlarn da
grlerini alarak kaynak yelpazesini mmkn olduu kadar genilettii
grlmtr. Oscar Ela, an ETA specialist and analyst at the Strategic
Studies Group, Paddy Woodworth, the author of a book about ETA titled
''Dirty War, Clean Hands', Juan Aviles, director of the Institute for the
207
Investigation of National Security gibi haber kaynaklar rnek olarak

gsterilebilir.
The New York Times gazetesinin kulland haber kaynaklarnn

byk bir ksmnn toplumda iktidar ve g sahibi gvenilirlii yksek
kiilerden oluuyor iken kk bir ksmnn (Investigators, Spanish officials,
Security analysts gibi) ise teydinin mmkn olmayan gvenilirlii dk haber
kaynaklar olduu tespit edilmitir. Gazetenin konu ile ilgili haberleri verirken
hem yksek oranda gvenilir ve teyidi mmkn haber kaynaklar kulland
hem de tek bir haber kaynana bal kalmayarak kaynaklarn eitlendirdii
grlmtr.
Basque separatist declare a cease-fire; ETA taking political path after

40 years (23 Mart 2006)
Basque separatists declare end of truce; Group blames Madrid for
lack of a deal (6 Haziran 2007)
ETA's talk of cease-fire is rejected by government; Statement doesn't
say arms would be handed over, as Madrid demands(11 Ocak 2011)
Spain dismisses cease-fire statement by ETA (7 Eyll 2010)
The New York Times gazetesinin spanya ile ETA arasnda yrtlen
mzakere sreci ile ilgili vermi olduu haber balklarnda yukarda olduu
gibi ksa ve etken cmle yaplarn tercih ettii grlmektedir. Gazetenin
sadece bir haber balnda edilgen cmle yapsn kulland tespit
edilmitir. Etken cmle yaps cmlenin znesini inisiyatifi elinde bulunuran,
g/iktidar sahibi olan taraf olarak n plana karmaktadr. Haber balklar
etken cmle yaplar ile beraber incelendiinde ana aktrn haberin ana
208
olayn balatan olduu ve haber metninin ana aktrn balatt olay

evresinde rld grlmektedir.
Gazetenin vermi olduu konu ile ilgili haberlerden edilgen yapya

sahip tek haber bal ETA's talk of cease-fire is rejected by government;
Statement doesn't say arms would be handed over, as Madrid demands(11
Ocak 2011)dr. Edilgen yapl cmlede zne fiili yapan deil, fiilin zerinde
kapand edir. rnek cmle incelendiinde ETAnn sunmu olduu
bildirinin hkmet tarafndan reddedildii bilgisinin aktarld grlmektedir.
Hkmet ETAnn bildirisini reddederek inisiyatifin kendisinde olduunu
gstermektedir.
The New York Times gazetesinin vermi olduu haberlerde edilgen

cmle yapsn haber balklarnda olduu gibi az, etken cmle yapsn daha
ok kullanmay tercih ettii saptanmtr. Gazetenin haber metinlerinde
kulland edilgen cmle yaplarnda ana aktr olumsuzlatrma ve cmleye
olumsuz anlam katmak amac tad grlmtr. violent tactics may
have weakened after the March 11, 2004, train bombings in Madrid, an
attack thought to have been carried out by Islamic radicals in which 191
people were killed (23 Mart 2006). 23 Mart 2006 tarihli haber violent tactics
ve Islamic radicals elerini olumsuzlatrmaktadr. Dier bir rnek olarak
ele aldmz ''ETA has been dismantled politically, legally, in a civic sense,
and it has lost its bases in France.'' (25 Mart 2006) cmlesi de edilgen
yapda olup ETA cmle ierisindeki konumu ile inisiyatifi kaybetmi
gsterilerek olumsuzlatrlmtr.
(2) Szck Seimleri
The New York Timesn haber metinlerinde ETAdan bahsederken u

ifadeleri kulland tespit edilmitir. Basque separatists, The Basque
separatists group ETA, ETA, The group, The Basque terror group ETA,
separatist guerrilla force, the terrorist group ETA. Gazetenin ETA hakknda
209
bilgi verirken kulland ifadelerde sklkla Baskl ve ayrlk kimliine vurgu

yapt grlmektedir. ETAy tanmlarken gazetenin sadece bir defa terr
rgt dedii ve yine bir defa terrist dedii grlmtr. Gazetenin ETAy
bir defa ayrlk kimliini vurgulayarak guerrilla force olarak adlandrld
da grlmektedir. Bunun dnda genellikle ETA ifadesini kulland tespit
edilmitir.
Gazetenin ETAy tanmlarken Baskl ve ayrlk kimliini sklkla n
plana kartrken terrist kimliini haber metinlerinde sadece birer defa
vurgulamasndan ETAy olumsuzlatrmak istemedii sonucuna varlmtr.
Gazetenin yapm olduu bu olumsuzlatrmama almas ile ETAy
olumlulatrmakta olduu ve Bask lkesinin zgrl iin verdii silahl
mcadeleye sempati duyduu deerlendirilmektedir.
train bombings in Madrid, an attack thought to have been carried

out by Islamic radicals in which 191 people were killed. The bombings were
the worst terrorist attack in history on Spanish soil (23 Mart 2006). The
New York Times gazetesinin ETAnn atekes ilannn sebeplerinden birisi
olarak Avrupada slamc terrn ykseliini bata 23 Mart 2006 tarihli
haberde olmak zere mteakip zamanlarda sk sk vurgulad grlmtr.
Gazete bu konuyu 25 Mart 2006da the Islamic fundamentalism of the new
century, notably the attacks of Sept. 11, 2001, in the United States and the
train bombings that killed 191 people in Madrid on March 11, 2004, 27 Mart
2006da while the rise of Islamist terrorism, including the train bombings in
Madrid in March 2004 ve 28 Haziran 2007de the rise of Islamist
terrorism has greatly reduced its media profile eklinde aktarmtr. The
New York Times gazetesi ETAnn atekes ilanlarnn ardalan bilgisinde 11
Mart 2004de Madridde gerekleen Madrid banliy treninin bombalanmas
ve Amerika Birleik Devletlerinde 11 Eyll 2001de Dnya Ticaret Merkezi ve
Amerikan Savunma Bakanl Pentagona dzenlenen uakl saldrlarn
toplum zerinde yaratt etkinin de bulunduunu aktarmaktadr.
210
Ad
geen
terr
saldrlarndan
sonra
ETAnn
spanyada
gerekletirdii bombalama eylemlerinin ETAya daha nce olduu kadar

politik fayda getirmedii hatta zarar vermeye balad belirtilerek ETAnn bu
sebepten
bombalama
eylemlerine
eskisi
kadar
sk
bavurmad
aktarlmaktadr. The New York Times gazetesinin dile getirdii bu durum

Serdar ztrk ve Kamil elik tarafndan 2009da yazlan makalede u ekilde
yer bulmutur. Terr, ok eskiden beri var olan bir savatr. Ancak 11 Eyll
2001de
ABDde,
2004de
spanyada,
2005
ylnda
da
ngilterede
gerekletirilen saldrlardan sonra batdaki gelimi lkelerin ortak kayg

noktas haline gelmitir (ztrk ve elik, 2009: 86).
The New York Times gazetesinin ETAnn finans kaynaklarndan biri

olan Baskl i adamlarndan ald paray haber metinlerinde deiik
tarihlerde extortion (hara, antaj) ifadesi ile aklamtr.
ETA has continued its nonfatal attacks against businesses, parks and
other public spaces, usually in the Basque region, as part of what
investigators call an extortion campaign to persuade companies and business
executives to give the group money (25 Mart 2006). ETA has also kept up a
campaign of extortion letters to businessmen (The New York Times, 6
Haziran 2007).
ETAnn yapt bu uygulamann ETA iin rutin ve genel bir uygulama

olduu it was common for businesses to have to pay a hefty ''revolutionary
tax'' to the militants (22 Ekim 2011) ifadesinden anlalmaktadr.
Gazetede yer alan bilgilerden ETAnn eylemlerinin finans kayna

olarak Baskl i adamlarndan devrim vergisi (revolutionary tax) ad altnda
para ald ve bunun genel bir uygulama olduu yukardaki ifadelerden
anlalmaktadr. Nitekim bu konunun spanya hkmeti tarafndan bilindii ve
rahatszlk duyulduu; ETAdan sadece silah brakmasn deil ayn zamanda
srdrd extortion campaign i de brakmasnn gerektiini belirttii u
ifadeden anlalmaktadr.
211
The government, for its part, will demand that ETA abandon not only killings,
of which there have been none for three years, but also the extortion of
businesses through which it finances its activities (The New York Times, 27
Mart 2006).
ETAnn 24 Mart 2006 tarihinde ilan ettii ilk kalc atekes zerine The
New York Times, atekesin ETAnn bar isteinden deil son yllarda lider
kadrosunda
gerekleen
youn
tutuklanmalardan
kaynaklandn
belirtmektedir.
The conviction that ETA was considering a permanent cease-fire was fueled
by scores of arrests over the past several years that have decimated its
leadership ranks. (The New York Times, 23 Mart 2006).
Haber metni iinde vurgu was fueled by scores of ifadesi ile arrest
(tutuklama) kelimesinin stnde toplanarak son yllarda gerekletirilen
tutuklamalar n plana karlmtr.
Gazete ETAda gerekleen tutuklamalarn rgt zayflattn deiik

tarihlerde verdii haberlerde de aktarmtr. The arrests of two political
leaders of the Spanish separatist group ETA is raising cautious optimism in
Spain (21 Ekim 2009). spanyada ETA terrnn sonlanmasna dair
iyimserliin arttn belirten haberin devamnda The New York Times
gazetesi ETA liderlerinin yakalanmalarnn ardndan rgtde yerlerini alan
yeni liderlerin de ksa srede yakalandn aadaki ekilde ifade etmitir.
In a five-month period starting late last year, the French and Spanish
authorities also captured three military leaders, each one replacing the other:
Jurdan Martitegi in April, Aitzol Iriondo in December, and Mikel Garikoitz in
November. All three were arrested in France; all were younger than 40 (The
New York Times, 21 Ekim 2009).
212
Be aylk sre ierisinde birbirlerinin yerini alan ETA liderinin

yakalanmasnn yannda hepsinin 40 yandan gen olduunun vurguland
grlmektedir. ETA liderlerinin be ay gibi ksa bir srede tutuklanmasnn
yannda nemli olarak grlen dier bir husus ise bir birlerinin yerine greve
balamalarnn ardndan tutuklanmalardr. Bu durum spanya gvenlik
glerinin ETAnn organizasyon ve hiyerarik yapsn ok iyi bildiklerini ve
ETAy yakndan takip edebildiklerini gstermektedir.
Tutuklanan liderlerin 40 yandan gen olmalar ise dier dikkat eken

bir husustur. 1959 ylnda kurulan ve ilk kanl eylemini 1968 ylnda
gerekletiren 50 yllk gemie sahip ETAnn her hangi bir zaman aralnda
kendisini datmad ve srekli varln koruduu bilinmektedir. Bu koullar
altnda ETAnn ynetim kadrosunda daha yal daha tecrbeli rgt
liderlerinin
olmas
genlemesinden
beklenmektedir.
ETAnn
lider
rgtn
kadrosunun
ynetim
srdrlen
kadrosunun
youn
polis
operasyonlar sonucunda tasfiye edildii, dolaysyla ETAnn g kaybettii

''When Gerry Adams came and talked about ending violence, it left
ETA looking very much more alone,'' (25 Mart 2006). The New York Times
gazetesinde yer alan haber metnindeki; very much more alone ifadesi
IRAnn silahl mcadeleyi braktn aklamasndan sonra ETAnn iinde
bulunduu durumu anlatmak iin kullanlmtr. ETA ve IRA arasnda
benzerlikleri analizin ardalan bilgisi blmnde aktarmtk. relationships
extended to the sharing of weapons expertise and material, (25 Mart
2006). IRAdan zaman zaman silah ve uzman yardm ald belirtilen ETA,
IRAnn silahl mcadeleyi brakmas sonras hem bu destei yitirmitir hem
de Avrupa ktasndaki tek terr rgt konumuna gelmesi ile zerinde
uluslararas bask hissetmeye balamtr.
Independence for the Basque Country is out of the question for any
Spanish government (27 Mart 2006). The New York Times, spanya
213
hkmetinin mzakere masasna oturduunda krmz izgisini out of

question ifadesi ile net bir ekilde belirtmitir. Hi bir spanya hkmeti
spanyann lke btnln; Bask lkesine bamszlk vererek veya
bunu mzakere konusu yaparak bozmak istemeyecektir. ETAnn bu
hususu dikkate alarak mzakere masasnda makl taleplerde bulunmas
gerekmektedir.
Batasuna, lobbied the government for months to allow its

candidates to run in the elections (6 Haziran 2007). ETAnn siyasi kanad
olduu gerekesi ile 2002de yasaklanan Batasuna partisinin atekes
resmen sonlanmadan nce spanya hkmeti nezdinde 27 Mays 2007
yerel
seimlerine
katlabilmek
iin
aylarca
lobi
almas
yapt
aktarlmtr. Konunun neden atekes sonlanmadan nce ETA ve hkmet

arasnda mzakere edilmeyip Batasuna partisinin lobi almas (lobbied)
yapma ihtiyac duyduu soru iaretidir. Yerel seimlere katlmak iin
Batasuna partisinin lobi almas yapmas partinin yeniden seimlere
katlabilmek ve siyaset yapmak isteinin yksek olduunu gstermektedir.
Seimlere katlabilmesi iin ise yasann kalkmas ve yeniden yasal bir
parti konumunu almas gerekmektedir. spanya hkmetinin mzakere
bal olarak elinde bulundurduu; Batasuna partisinin yasallamasnn
etkili bir madde olduu ve ileride ETA zerinde bask oluturabilecei
''The tone of the conversations was very positive,'' he said. ''We are in a
climate of rebuilding trust.'' But he warned that the meeting was only a first
step, saying that they remained far apart on many issues (The New York
Babakan Zapateronun ana muhalefet partisi lideri Mariano Rajoyla

ETA ile mzakerelerin balamasnn grt; buluma sonras yapt
aklamalar gazetede bu ekilde yer almtr. Babakan Zapateronun
grmeyi genel olarak olumlu bulduu aktarlan metnin son ksmnda yer
alan they remained far apart on many issues ifadesinden grmenin
214
Zapateronun istedii ekilde neticelenmedii ve ana muhalefet partisi liderini

bir ok konuda ikna edemedii anlalmaktadr. Babakan Zapateronun
yukarda belirttii bir ok konuda muhalefeti ikna etmeden, ETA ile
mzakerelere muhalefetin desteini tam olarak salamadan balamas
durumunda
muhalefetin
eletirisine
ve
tepkisine
maruz
kalaca
The major opposition party, Mariano Rajoy's deeply conservative

Partido Popular, immediately denounced his proposal as a ''betrayal of the
dead.'' (28 Haziran 2007). Babakan Zapateronun ETA ile mzakereleri
balatmasndan sonra ana muhalefet partisi Halkn Partisi lideri Mariano
Rajoyun babakan eletirmesi aktarlmaktadr. Haber metninde yer alan ve
trnak iine alnmasndan Rajoyun ifadesi olduu anlalan betrayal of the
dead (llere ihanet) sulamas ile ETA saldrlarnda lenleri vurgulad
anlalmaktadr. Rajoyun ETAnn atekes ilan ettii 24 Mart 2006 tarihinde
hkmete desteini nerdii bilinmektedir. Rajoyun hkmet ile yapt
grmelerde
hkmet
ile
mzakere
edecei
konular
zerinde
anlaamadklar deerlendirilmektedir. Dier bir husus ise hkmetin

muhalefetin desteini almadan mzakereleri balattnn anlalmasdr.
But ETA has not killed on Spanish soil in over a year and has instead
found itself under increased pressure from political allies to stop the
bloodshed, as well as struggling to maintain any operational structure (The
New York Times, 7 Eyll 2010).
Gazetenin aktarm olduu metinde yer alan pressure from political

allies ifadesi ETAnn kendisini destekleyen siyasi taraftarlarndan giderek
artan bir baskya maruz kaldn gstermektedir.
ETAnn gemite bata Batasuna partisi olmak zere siyasi
yandalarna
kendi
dncelerini
kabul
ettirdii
dnlrse;
Bask
lkesindeki ayrlk gruplar zerinde otoritesini kaybettii anlalmaktadr.

The New York Times bu otorite kaybnn sebebi olarak ise ETAnn
215
zayflamasn grmektedir. Gazete ETAnn siyasi yandalar zerindeki

otoritesini Gerry Adamsn IRA zerindeki otoritesiyle aadaki ekilde
karlatrmtr. Gerry Adamsn IRA zerindeki otoritesinin yksek olduu ve
IRAnn Adamsn yetkisini tand ifade edilirken Batasuna partisinin
liderlerinin ETA zerinde etkisinin bulunmad tam tersine ETAnn Batasuna
zerinde otoritesinin bulunduu aktarlmtr. Son zamanlarda ETAnn
zayflamas ile bu durumun tersine dnd belirtilmitir.
Historically, ETA has always dictated the agenda to its political allies, and
Batasuna leaders have had little or none of the authority that Gerry Adams
could exercise over the I.R.A. At last that position seems to have reversed, no
doubt partly because of ETA's operational weakness (The New York Times, 9
Eyll 2010).
The New York Times gazetesinin analiz konusu olan spanya ve ETA
arasnda yrtlen terr mzakereleri ile ilgili haberleri sunarken retoriksel
stratejileri kullandn grmekteyiz.

has killed more than 800 people for nearly 40 years (23 Mart
2006)
since the establishment of demokracy here in 1977 (23 Mart
2006)
may have weakened after the March 11, 2004 191 people were
killed (23 Mart 2006)
was founded in 1959( 23 Mart 2006)
killed a police officer in 1968 kill a total of 817 people including
nearly 350 civillians( 23 Mart 2006)
216
The last fatal attack was in May 2003 (23 Mart 2006)
train bombings that killed 191 people on March 11, 2004 (25
Mart 2006)
Irish peace process in the 1990s ETAs call for a cease-fire in
1998 (25 Mart 2006)
has killed more than 800 people over four decades (27 Mart
2006)
listed as a terrorist organization in 2003 (27 Mart 2006)
in the elections for prime minister in March 2004 (29 Mart 2006)
cease-fire announced March 22 (29 Mart 2006)
Since its founding in 1959 has killed more than 800 people (30
Haziran 2006)
Its last killing was in May 2003 (30 Haziran 2006)
Yukardaki rneklerde de grld zere The New York Times

gazetesi retoriksel yntemlerden olan say kullanmn sklkla tercih etmitir.
Haber metinleri ierisinde saylar iki ekilde kulland grlmektedir. lk
olarak verdii haberin doruluunun ve teyit edilebilirliinin kant olarak
zamanlar iaret etmek amacyla saylar kullanmtr. kinci olarak ise Madrid
treninin bombalanmas ve ETAnn gerekletirdii terr eylemleri ile ilgili
nicel verileri verirken saylar kullanmtr.
The New York Times gazetesinin; ikinci retoriksel yntem olarak alnt
yapmay ok sk kulland tespit edilmitir. Alnt yaparken ise en ok trnak
ierisinde dorudan alntlamay ikinci olarak dolayl alntlamay tercih ettii
grlmtr.
Dorudan alnt rnekleri:

This could be the beginning of the end, Prime Minister Joe Luis Rodriguez
Zapatero said during an appearance before reporters in Madrid (The New
York Times, 23 Mart 2006).
217
''The objective of our decision is to advance the democratic process,'' the

statement said. ''ETA expresses its desire and will that the process under way
should reach a conclusion and thus achieve true democracy in the Basque
country, overcoming long years of violence and constructing a peace based
on justice.'' (The New York Times, 23 Mart 2006)
''ETA are not giving up arms because they want to, but out of necessity,''
Savater said. ''ETA has been dismantled politically, legally, in a civic sense,
and it has lost its bases in France.'' (The New York Times, 25 Mart 2006).
''I have offered the prime minister my support and that of my party to finish
with ETA,'' Mariano Rajoy, president of the conservative Popular Party, said
after meeting with Zapatero (The New York Times, 29 Mart 2006).
''The government is going to initiate a dialogue with ETA,'' he said, but
without violating ''the principle that political questions can only be resolved by
the legitimate representatives of the popular will'' ( The New York Times, 30
Haziran 2006).
''If you talk politics with Batasuna, you are talking politics with ETA,'' Rajoy
said. ''The terrorists will have won, because they will have achieved their
objective, which was a political negotiation.'' (The New York Times, 30
Haziran 2006)
''If they were capable of breaking off an official cease-fire without warning, I
don't even want to start telling you what this stoppage might be,'' Mr.
Rubalcaba said on Monday (The New York Times, 7 Eyll 2010)
The New York Times gazetesi, haber metinleri ierisinde yukarda

rnek olarak sunulan dorudan alntlar sklkla kullanmay tercih etmitir.
The New York Timesn her kesimden okuyucuya ulaabilmek amacyla,
verdii mesajlarn kolay alglanabilmesi iin, dorudan alntlara geni bir
ekilde yer verdii grlmektedir. Dorudan alnt yaparken gazetenin tek bir
kaynaa bal kalmad, haberin aktrlerinin hepsinden dorudan alntlar
yaparak aktrlerin fikirlerini okuyucusuna yorum yapmadan ulatrmaya
alt deerlendirilmektedir.
218
Dolayl alnt rnekleri:

Zapatero said in a brief statement Tuesday that ETA was ''repeating its
mistakes'' by canceling the cease-fire and vowed to clamp down on the
militant organization (The New York Times, 6 Haziran 2007).
Spain's interior minister said on Monday that a cease-fire declaration by the

Basque separatist group ETA was not sufficient to guarantee an end to
Spain's four-decade fight against the group (The New York Times, 11 Ocak
2011).
He also stressed that ETA's latest announcement was not the result of any
deal with the government (The New York Times, 7 Eyl 2010).
In a televised response, Mr. Rubalcaba said the government would continue to

demand an unconditional surrender (The New York Times, 11 Ocak 2011).
rtk alnt rnekleri:

The government agreed to negotiate with the group, but the process ran
aground, according to government sources and analysts, over ETA's
insistence that the state make political concessions (The New York Times, 6
Haziran 2007).
Firstly, his Socialist Party government did not have bipartisan support in
Parliament on this issue. The major opposition party, Mariano Rajoy's deeply
conservative Partido Popular, immediately denounced his proposal as a
''betrayal of the dead'' (The New York Times, 28 Haziran 2007).
In November, an intermediary warned ETA that cease-fires are like antibiotics

- they are less effective every time you use them. ETA's political credibility is
now shattere (The New York Times, 28 Haziran 2007).
The Partido Popular, which successfully called mass demonstrations against

the peace process, and shamelessly played politics with the emotions of
ETA's surviving victims and their relatives, would put Zapatero under
unbearable pressure (The New York Times, 28 Haziran 2007).
219
Yukarda sunulan dolayl ve rtk alnt rneklerinde de grld gibi

The New York Times gazetesi spanya ve ETA arasnda yrtlen terr
mzakereleri ile ilgili haber sunarken sadece dorudan alntlama ile bal
kalmamtr. Gazete dolayl ve rtk alntlamaya bavurarak hem habere
kendi yorumunu katm hem de okuyucuya taraflarn konu ile ilgili fikirlerinin
zetlerini de sunmutur.
Gazetenin retorik tekniklerden alntlamalara sk sk bavurarak; konu

ile
ilgili
verdii
bilgilerin
ilk kaynan
gstermek suretiyle
haberin
gvenilirliini salamay, ve ayn zamanda habere kendi yorumunu katarak

okuyucuya sunmaya alt deerlendirilmektedir.
5. THE GUARDAN GAZETESNDE YER ALAN HABERLERN ANALZ
(1) Balklar
The Guardian gazetesinde yaplan tarama sonucunda spanya ve ETA

arasnda yrtlen terr mzakereleri ile ilgili yaplan haber balklarnda en
ok vurgulanan temann ETAnn atekes ilan etmesi ve atekese son
vermesi olduu belirlenmitir.
Spain clears way for peace talks with Eta (18 Mays 2005)
Basque separatism: Eta declares permanent ceasefire: Hopes of
real end to nearly four decades of terrorism: Peace could boost
political role of Batasuna party (23 Mart 2006)
Sinn Fein were heavily involved in talks before Eta called ceasefire,
says Adams (7 Eyll 2010)
Eta separatists declare permanent ceasefire: Basque groups
message fails to impress politicians. Militants weakened after end of
previous ceasefire (11 Ocak 2011)
220
International mediators formally appeal to Eta for end to violence (18

Ekim 2011)
International: Eta declares official end to half a century of violence:
Masked leaders announce final halt to armed activity: Move follows
intervention by international mediators (21 Ekim 2011)
International: The end will not be easy: what next for ETA?: Basque
separatist group has halted its terror campaign, but with 700
members in jail sticking points remain (22 Ekim 2011)
Europe: Peace process broken by Eta bomb, says ruling party (3
Ocak 2007)
Europe: Eta announces end to shaky ceasefire: December bomb
presaged return to armed campaign: Experts predict low-scale
campaign to target tourism (6 Haziran 2007)
The Guardian gazetesinin, ETAnn atekes ilan etmesi veya daha
nce ilan ettii atekese son vermesi durumlarnda mzakere sreci ile ilgili
haberler yapt grlmektedir. Yapt bu haberlerin balklarnda ETAnn
atekesi
ile
ETA
terrnn
sonlanmas
ilikisini
sklkla
kurduunu
grmekteyiz. rneklerde de grld gibi, gazete okurlarnn ilgisini ekmek

amacyla haber balklarn dikkat ekici bir ekilde oluturmaktadr.
Balklarda ayrca gazetecinin veya haberi oluturan editrn znel
grlerinin ve yorumlarnn da yer ald grlmektedir.
Kullanlan balklar haber metinlerinin ideolojik znn barndran bir

zellik tamaktadrlar. spanya ile ETA terr rgt arasnda yrtlen terr
mzakerelerine ilikin haber balklar gz nne alndnda, The Guardian
gazetesinin mzakere srecini uzaktan takip ettii konu ile ilgili haberleri;
Atekes ilan veya atekese son verilmesi durumlarnda yaymlamasndan
anlalmaktadr. Haber balklarnda ETA hakknda olumsuz ifadeler
kullanmad ve terrist kimliini aka sylemedii dikkat ekmektedir.
Haber ieriklerinde ise ETAnn terrist kimlii ve yapm olduu eylemler
sklkla dile getirilerek ETAnn olumsuzlatrld grlmektedir. Haber
balnda
ETA
hakknda
olumsuzlatrma
221
yapmadan
yaln
ifadeler
kullanmasndan haberin okuyucusunda nyarg uyandrmama istei olduu

dnlmektedir. spanya hkmetinin yapm olduu eylemleri ve kullanm
olduu ifadeleri hem haber balklarnda hem de haber ieriklerinde olumlu
vermek
suretiyle
yrtlen
mzakere
srecinde
spanya
hkmetini
desteklediini gstermektedir.
(2) Haber Girileri
Haberin tematik analizinde giriler de habere dair ereveyi izerken

ve neyin nemli olduunun tespit edilebilmesinde haber syleminin nemli bir
parasn oluturmaktadr. almamzda haber girii olarak haberin ilk
paragraf ele alnmaktadr. Haber girileri kimi zaman okuyucunun dikkatini
ekebilmek amacyla balklardan kk fakat haber metninden byk
puntolar ile verilebilmektedir.
Haber girii ana olay zetleme ilevinin yannda haberin ana fikrini de
okuyucuya vermektedir. Haber girileri, balklar ile beraber haberin emasn
oluturmakta ve btnlk gstermektedir. Bu sebepten dolay haber girileri
temalarn ortaya konmasnda balklar gibi ele alnarak deerlendirilmektedir.
Yaplan
analiz
neticesinde
The
Guardian
gazetesinin
haber
girilerinde; spanya hkmetinin spanya Patlamentosundan mzakerelere

balamak iin ald izin, mzakerelerin balamas iin ETAnn artsz silah
brakmas, ETAnn atekes ilan etmesi, ETAnn ilan ettii atekesi bozmas,
ETAnn atekese son verdiini bildirmesi, spanya hkmetinin mzakere
srecini ETAnn Madrid havaalannda gerekletirdii bombal eylem sonras
askya almas, rlandann Sinn Fein partisinin ve parti lideri Gerry Adams n
mzakere srecine dhil olmas, Etann kalc atekes ilan etmesi ve bu
atekesin teyidi iin uluslar aras gzlemcileri teyide armas, eski Birlemi
Milletler genel sekreteri Kofi Annan liderliindeki uluslar aras araclarn
ETAya silah brakma arsnda bulunmas, ETAnn silahl eylemlerine kati
ekilde son verdiini bildirmesi ve spanyol ve Fransz hkmetlerine
mzakereleri
balatma
arsnda
222
bulunmas
konularn
iledii
grlmektedir. Bunlarla ilgili haberlerin gazetede aadaki ekilde yer ald

gzlemlenmitir.
Spain's parliament last night gave prime minister Jose Luis Rodriguez
Zapatero the go-ahead to open negotiations with armed Basque separatist
group Eta if it shows it is ready to abandon terrorism. (The Guardian, 18
Mays 2005)
The armed Basque separatist group Eta declared a permanent ceasefire

yesterday in what many hoped would mark a definitive end to almost four
decades of domestic terrorism in Spain. In a video communique sent to a
Basque television station, one of western Europe's longest-lived and most
lethal terrorist groups said it would down arms at midnight tonight. (The
Guardian, 23 Mart 2006)
Spain's governing Socialist party said yesterday that the peace process with
Basque separatist group Eta had been "broken" by the killings of two people in
a bomb blast at a Madrid airport over the weekend. (The Guardian, 3 Ocak
2007)
The armed Basque separatist group Eta called off a 14-month ceasefire last
night and said it would restart a campaign of violence that has claimed 850
lives in Spain over the past four decades.( The Guardian, 6 Haziran 2007)
Sinn Fein's leader, Gerry Adams, said last night his party had been heavily
involved in pushing the Basque separatist group Eta towards calling a
ceasefire at the weekend. (The Guardian, 7 Eyll 2010)
The armed Basque separatist group Eta took a step down the path to ending
half a century of violence yesterday, declaring that a four-month ceasefire was
now permanent and opening the door to verification by international
observers. (The Guardian, 11 Ocak 2011)
A group of international mediators led by the former UN secretary general

Kofi Annan formally called on the armed Basque group Eta to lay down arms
yesterday, in a key step to ending decades of terrorism in Spain. (The
Guardian, 18 Ekim 2011)
223
Half a century of bloodshed in the Basque country came to a close yesterday

as the separatist group Eta finally renounced the use of arms and sought talks
with the Spanish and French governments. (The Guardian, 21 Ekim 2011)
The
Guardiann
haber
girilerinde
ana
olaya
ilikin
genel
bilgilendirmenin, ETAnn olumsuz ynleri zellikle iddet ve terr rgt

kimlii n plana karlarak yapld saptanmtr. ETAnn 30 Aralk 2006da
gerekletridii Madrid Barajas havaalan bombalama eylemi ile kendi
atekesini bozduu hatrlatlarak Avrupann en uzun sreli ve en ldrc
terr rgt olduu 40 yllk eylemleri sonucunda 850 hayata mal olduu gibi
temalar n plana karlmtr.
Sonu olarak, The Guardian gazetesinin haber girilerinin, okurlar

spanya ve ETA arasnda yrtlen terr mzakereleri ve mzakerelerin
kesilmesi konusunda genel anlamyla bilgilendirici bir nitelikte olduu ve
haber girilerinde ETAya ynelik olumsuz bir yaklamn hakim olduu
saptanmtr.
(3) Fotoraflar
ncelemekte olduumuz konu ile ilgili The Guardian gazetesinin haber

metinlerinin sunumunda kullanm olduu fotoraflar aadaki ekilde
analize tabi tutulmutur.
224
ekil 16: The Guardian, 3 Ocak 2007
Gazetenin 3 Ocak 2007 tarihli The peace process broken by Eta

bomb, ruling party balkl haberinde yer verdii fotoraf incelendiinde;
elinde mum tutan byk bir kalabal gsteren kk bir enstantane
karesinin kullanldn grmekteyiz. ki Ekvator vatandann hayatn
kaybettii bombalama eyleminden sonra insanlarn yasta oluu ve dua
edileri gsterilmektedir. Gazetenin bu fotoraf karesini koyarak hangi mesaj
sunmak istedii net deildir. Ellerinde mum tutan kalabalk, yaamn
kaybeden iki ekvator vatanda iin mi, ETAy knamak iin mi, bombalama
eylemi ile ETA tarafndan kalc denilen atekes bozulup bar sreci kalkt
iin mi toplanmtr? Gazetenin altna yorum eklemeden kulland fotoraf
tercihi ile btn mesajlar ayn anda iletmeye alt da dnlmektedir.
Fotorafta topluluun ellerinde tuttuklar mum ile bir mesaj vermeye
altklar aktr. Mum yakmak, kkeni atein kutsal sayld eski
dnemlere kadar gitmektedir. Yatrlara, mezarlara/mezar talarna mum
yakmak gelenei bir nevi kurban kabul edilmesidir. Dolaysyla, bu gelenek
mum yaklarak dua edilmesi ilkel ate klt ile balantldr. Mum Hz.
Meryemin de simgesidir ve masumiyeti, safl ve kutsal kadn simgeler
(omak ve dierleri, 2012: 136).Mum yakmak, kt gleri uzaklatrmak,
kutsal meknla btnlemek ve bu sayede dileklerinin gereklemesini
225
salamak iin yaplan bir uygulamadr (Kyak, 2013: 31). Grlmektedir ki

hem bombalamada len kiiler terr kurban olduu iin, hem terrn bitmesi
dilei hem de terrn iddetinden kanma dilei mum yaklarak gsterilmek
istenmektedir.
ekil 17: The Guardian, 7 Eyll 2010
Gerry Adams says Eta's ceasfire accouncement was the result of talks
involving Sinn Fin representatives. Photograph: Peter Morrison/AP
7 Eyll 2010 tarihli Sinn Fein were heavily involved in talks before
Eta called ceasefire, says Adams balkl haberde gazetenin Sinn Fein
partisinin lideri Gerry Adamsn konuma yaparken ekilmi bir fotorafn
kullandn grmekteyiz. Fotorafn altnda balkta yer alan bilgilerin
tekrarlandn ve yeni bir bilgi sunumunun olmadn grmekteyiz.
Gazetenin Sinn Fein partisinin 1983 ylndan beri lideri olan Gerry Adamsn
popleritesini kullanarak haberin okunurluunu arttrmak iin bu fotoraf
kullanmn setii deerlendirilmektedir.
226
ekil 18: The Guardian, 11 Ocak 2011
Statement by Eta says ceasefire will be permanent and verifiable by

international observrs.
11 Ocak 2011 tarihli Eta separatists declare permanent ceasefire

balkl haber incelendiinde gazetenin haberi sunarken ETAnn atekes
ilann yapt video beyanatn son ksmnda yumruklarn havaya kaldrdklar
andaki grnty kullandklar grlmektedir. Video aklama yaplrken
ortada bulunan ETA yesi beyanat okurken sa ve sol tarafnda bulunan
ETA yelerinin hibir hareket yapmadan videonun son ksmna kadar
bekledikleri ve beyanatn sonunda ok yaa zgr Euskal Herria! ok yaa
Bask sosyalizmi! Bamszlk ve sosyalizme kadar dinlenmek yok! denilirken
ortadaki ye ile e zamanl yumruklarn havaya kaldrdklar an haber
metninin fotoraf olarak seilmitir. Gazete bu kareyi ayn zamanda 17 Ekim
2011 tarihli Basque separatists to call final halt to 40 years of Violence ve
21 Ekim 2011 tarihli Eta declares official end to half a century of Violence
balkl haberlerinde de kullanmtr. The Guardian gazetesinin kullanm
olduu bu fotoraf daha nce El Pais gazetesinin fotoraf analizlerinde
126nc sayfada incelenmitir.
227
ekil 19:The Guardian, 17 Ekim 2011
Former UN secretary general Kofi Annan, left, Sinn Fein leader Gerry Adams, centre,
and fomer Irish prime minister Bertie Ahern have called on Eta to end decades of
violence. Photograph: Javier Etxezarreta/EPA
17 Ekim 2011 tarihli International mediators formally appeal to Eta for

end to Violence balkl haberde Kofi Annan, Gerry Adams ve Bertie
Ahernin beraber grld Kofi Annann eliyle topluluu selamlad bir
fotoraf
kullanlmtr.
Gerry
Adams
ve
Bertie
Ahernin
yzlerinin
glmelerinden Kofi Annann memnun yz ifadesinden yaptklar grmeler

sonucunda olumlu bir beklenti iine girdikleri dnlmektedir. Her kiinin
de ngiltere toplumu ve uluslar aras kamuoyu tarafndan tannan kiiler
olmasndan gazetenin bu fotoraf karesi ile haberi okuyacak kii saysn
arttrmay hedefledii deerlendirilebilir.
228
ekil 20:The Guardian, 22 Ekim 2011
The scene of a bombing in which the Spanish PM Luis Carrero Blanco was killed in
Madrid in 1973. Photograph: Getty Images
22 Ekim 2011 tarihli The end will not be easy: what next for Eta?...
balkl haberde ok sayda polis ve bir sivil tarafndan ittirilen cadde zerinde
kazaya uram eski model bir arabann gsterildii siyah beyaz fotoraf
kullanlmtr. Fotoraf altnda yer alan aklamadan 1973 ylnda Madridte
urad bombal saldrda hayatn kaybeden babakan Luis Carrero
Blanconun aracnn patlama sonras resmi olduu anlalmaktadr.
ETAnn silahl iddeti tamamen braktn aklad haberde bu

fotorafn
kullanlmas
olduka
ilgintir.
Madrid
Baraja
havaalan
bombalanmasnda dahi patlama ile ilgili bir fotoraf kullanmayan gazetenin

ETAnn iddeti tamamen braktn aklamasnn ardndan bu aklamay
duyurmak iin yapt haberde iddet sonrasn ieren fotoraf kullanmas
ETAnn iddet yann vurgulayarak habere olan ilgiyi arttrmay amalad
eklinde yorumlanabilir.
Gazetenin kulland fotorafn herhangi bir fotoraf olmad dikkat

ekmektedir. Franco dneminde Franconun sa kolu, gizli istihbarat
229
denilince akla ilk gelen isim ve ayn zamanda Babakan olan Luis Carrero
Blancoya kilise k arabasyla yoldan geerken dzenlenen bombal
suikast sonras aracn gsteren fotoraf kullanlmtr. Bu bombal suikast ile
Franco rejiminin g kaybettii iyice ortaya konulmutu. Ancak asl nemlisi
yaklak 150 kg olan drt para dinamitten oluan bombann 20 gn boyunca
sokan atnda T eklinde kazlan tnellere yerletirilip patlatlmas sonras
hibir ETA yesi yakalanmamtr (zer, 2006: 8485). Fotorafn ETAnn
Franconun tm polisiye nlemlerine ramen toplumdan bulduu destein,
lojistik gc ve eylem yapma kabiliyetinin en st seviyede olduu zaman ile
st ste atekes ilan etmek ve eylem gerekletirmekten ziyade spanyol ve
Fransz polis soruturmalarndan kurtulmak iin alt, nihayet Bask ve
uluslar aras toplumdan gelen silah brakmas basksna boyun emek
zorunda
kald
an
karlatrmak
iin
zellikle
seildii
Ana olaylarn sunumu haber girii ve haber balklar ile yakndan

ilgilidir. Ana olay ilk olarak haber balklarnda daha sonra da haber
girilerinde rastlanlmaktadr. The Guardian gazetesinin de haber bal ve
haber girilerinde ana olay okuyucuya aktard grlmektedir. Ana olaya,
haber balnda okuyucuda merak uyandracak ekilde ksaca deinildii,
haber giriinde ise ayn olayn bala gre daha net olarak sunulduu ancak
detayl bilgilendirmenin yaplmad grlmektedir.
nceleme kapsamnda ele alnan The Guardian gazetesinin 16 Mays

2005 ile 22 Ekim 2011 tarihleri arasndaki haberlerinde yer alan ana olay;
spanya ve ETA arasnda yrtlen mzakere srecinin ETAnn atekes ilan
veya
atekesi
sonlandrmas
durumlarnda
deerlendirilmesinden
olumaktadr. Belirtilen sre ierisinde ETA iki defa kalc, bir defa normal
230
atekes ve bir defa da silah brakma ilan etmi sadece bir defa atekese son
verme karar almtr. ETA tarafndan gerekletirilen yukardaki eylemlerin
hepsi video duyuru ile yaplmtr.
Gazetenin konu ile ilgili yapm olduu haber metinlerinin ana olay ve
sunu eklinin birletirilmi ematik gsterimi aada sunulmutur. Yaplan
incelemede The Guardian gazetesinin ana olay sunar iken haber
balklarnda ETAnn terrist kimliini dile getirmeyerek meru mcadele
iindeki bir aznlk gibi gsterdii ancak haber girilerinden itiabaren haber
metninin devamnda terr ve iddet yanllnn sk sk dile getirdii
grlmektedir. rnek olarak 17 Ekim 2011 tarihli haberin bal Basque
separatists to call final halt to 40 years of violence iken haber metninin
ierisinde Listed as a terrorist group by the European Union and the US, Eta
has been in decline for more than a decade, with its capacity to carry out
terrorist attacks on Spanish territory seriously weakened. But attempts to
wean it off violence after it called a ceasefire in 2006 failed, and the group
planted a bomb which killed two people at Madrid's Barajas airport eklinde
verdii bilgiler ile ETAnn terrist kimlii, operasyon dzenleyemeyecek
kadar zayflatld ve kendi atekesini bozduu aktarlmaktadr. Bu ekilde
okuyucu Eta hakknda olumsuzlatrlarak konuya gazetenin istedii ynden
bakmas iin ynlendirilmektedir.
spanya Hkmeti hakknda olumsuz haber sunumuna yaplan
incelemeler ierisinde rastlanlmamtr. Olumsuzlatrmann aksine, 6
Haziran 2007 tarihli Eta announces end to shaky ceasefire balkl haber
metninde yer verdii
In
a move seen as an attempt to re-establish good
relations with the group, however, it later released an Eta member, Inaki de
Juana Chaos, from prison to prevent him dying on hunger strike. ifadesi ile
hkmeti ETAnn tm olumsuz davranlarna ramen bir ETA mensubunun
alk grevinden lmesini engelleyerek olumlu davranmay devam ettiren aktr
olarak
gsterilmektedir.
olmusuzlatrrken,
Bu
spanya
ekilde
hkmetini
gstermektedir.
231
okuyucuyu
Etaya
olumlulatrp
kar
sempatik
spanya
ile
ETA
arasnda
yrtlen
terr
mzakereleri
Hkmetin mzakereler iin
ETAnn atekes ilanlar ve
Madrid
meclisten izin almas
silahl
bombalanmas.
eylemlerini
Barajas
havalan
sonlandrdn aklamas
Grmelerin balamas
iin Etann iddetten
vazgetiini gstermesi
Etann 23 Mart 2006da

atekes ilan etmesi
kalc
Etann 30 ylda 850

kiiyi ldrmesi
Gerry Adamsn Sinn Fein partisinin

mzakere srecine dahil olduunu
aklamas
Etann yaplan polis

operasyonlar
ile
zayflatlm olmas
Etann 11 Ocak 2011de 4 ay nce

ilan ettii atekesi kalc hale
getirmesi
ETA
mahkmlarnn
spanya
genelindeki
cezaevlerine datlm
olmas
Etann atekes ilannn hkmet

tarafndan kabul edilmemesi
Hkmetin
Mzakere
srecinin Eta iinde
blnmelere
sebep
olacann dnmesi.
Sadece hapisteki 700
Eta
mahkmu
ve
Batasuna
partisinin
yasann
kaldrlmasnn
mzakere
edilecek
olunmas
Hkmetin mzakereye
balama
izni
almasndan dolay halk
tarafndan
protesto
edilmesi.
Etann atekesin teyidi iin uluslar

aras
gzlemcilere
arda
bulunmas
Hapisteki Eta militanlarnn Etaya
silah brakma ars ve bunun
temini iin kulis yapmas
Uluslar aras gzlemcilerin Etaya
silah brakma ars
Yasakl
liderlerinin
ars
Batasuna
partisinin
Etaya silah brakma
Madrid Barajas havaalan

otoparknda
bomba
patlamas sonucu iki
Ekvator
vatandann
lmesi
Bombann patlamasndan
saatler
nce
Eta
tarafndan ihbar edilmesi
23
Mart
2006da
balayan atekesin fiilen
bozulmas
Hkmetin mzakereleri
askya almas
Etann
atekes
bozulmad aklamas
Etann
6
Haziran
2007de atekese son
verdiini aklamas
Eta iindeki savatan
ahin
kanadn
gelip
ktnn anlalmas
Bask radikal milliyeti partilerin

Etaya silah brakma arsEtann
Fransz ve spanyol polis basknlar
ile lider kadrosunun sk sk
deimesi
Hkmetin
sadece
Eta
mahkmlarnn
ve
Batasuna
partisinin geleceinin mzakere
edilebileceini aklamas
Etann 20 Ekim 2011de silahl
eylemlerine son verdiini aklamas
Tablo 9: The Guardian gazetesinin ana olay sunuu
Tablo 9da The Guardian gazetesinin mzakere sreci ile ilgili haber
yaparken kulland olaylar ve bu olaylarn hangi alt maddeler ile sunulduu
gsterilmektedir.
232
The Guardian gazetesinde konu ile ilgili belirtilen tarihler aralnda

yaplm haberlerin ierisinde bulunan ardalan ve balam bilgisine ilikin
detaylar aada sunulmutur.
Eta is weak and we have to make the most of this weakness. (The
Guardian, 18 Mays 2005)
When you invite terrorists to negotiate the first thing they think is that their
crimes and murders have been worth it, (The Guardian, 18 Mays 2005)
campaign of violence that started under the dictatorship of Franco and has
claimed about 850 lives (The Guardian, 23 Mart 2006)
It was not clear whether backing for the ceasefire was unanimous among
Etas members, or whether a breakaway faction similar to the Real IRA was
lurking in the wings. (The Guardian, 23 Mart 2006)
His comments came after the Socialist party leadership met yesterday to
discuss Eta's first killings for more than three years. (The Guardian, 3 Ocak
2007)
Spokesmen from Batasuna, the banned pro-Eta party (The Guardian, 3
Ocak 2007)
a campaign of violence that has claimed 850 lives in Spain over the past
four decades. (The Guardian, 6 Haziran 2007)
the group broke its own ceasefire, killing two Ecuadorian immigrants with a
car bomb at Madrid's Barajas airport in December. (The Guardian, 6 Haziran
2007)
..prepared to talk about prisoner releases and the legalisation of Eta's political
ally, the banned Batasuna party (The Guardian, 6 Haziran 2007)
233
In a move seen as an attempt to re-establish good relations with the group,

however, it later released an Eta member, Inaki de Juana Chaos, from prison
to prevent him dying on hunger strike. (The Guardian, 6 Haziran 2007)
Eta's decision to return to arms comes 10 days after local elections in which
the Batasuna party was not allowed to stand. (The Guardian, 6 Haziran 2007)
Eta is classified as a terrorist group by the EU and US. (The Guardian, 6
Haziran 2007)
...end to four decades of violence but offering little else to a sceptical Spanish
government. (The Guardian, 6 Eyll 2010)
one of the Eta leaders, a woman, said. (The Guardian, 6 Eyll 2010)
The group has killed 829 people in a 50-year campaign for an independent
state made up of four Spanish provinces and part of south-west France. (The
Guardian, 6 Eyll 2010)
The group's last victim was a French police officer who discovered members
stealing cars from a dealership outside Paris in March. The last fatal attack in
Spain was in July 2009, when two police officers were killed in Mallorca. (The
It is the fourth time that Eta has unilaterally declared a ceasefire. (The
Those talks were brought a bloody end by a bomb that killed two Ecuadorian
immigrants at Madrid's Barajas airport... (The Guardian, 6 Eyll 2010)
The blast was seen as proof that an internal battle between hawks and doves
in Eta had been won by the former( The Guardian, 6 Eyll 2010)
That truce later when a bomb at Madrid's Barajas airport killed two people.
(The Guardian, 7 Eyll 2010)
Analysts pointed to a double bind for Eta as it was squeezed by police on one
side and by its own supporters on the other. (The Guardian, 7 Eyll 2010)
234
...to ending half a century of violence yesterday... (The Guardian, 11 Ocak

2011)
The government has rejected international verification over and over again,
(The Guardian, 11 Ocak 2011)
Eta has been severely weakened by arrests of militants since it formally
called off its last ceasefire in June 2007 (The Guardian, 11 Ocak 2011)
Some 550 members of Eta are held in Spanish and French jails... (The
Guardian, 11 Ocak 2011)
The government lost faith in Eta's commitment to peace after it planted a
bomb in a car park at Madrid's Barajas airport in the middle of the last
ceasefire, killing two people. (The Guardian, 11 Ocak 2011)
Eta, which is classified as a terrorist group by the EU and the US, had also
described that ceasefire as "permanent".( The Guardian, 11 Ocak 2011)
The group has historically fought for the independence of a Basque country
that would be made up of four northern Spanish provinces and part of southwest France. (The Guardian, 11 Ocak 2011)
Batasuna,...to want Eta to end the violence so the party can become legal
again.(The Guardian, 11 Ocak 2011)
...group that has killed more than 800 people in bomb and pistol attacks
across Spain over the past 43 years. (The Guardian, 17 Ekim 2011)
Radical Basque separatist political leaders would then imitate moves by
Adams during the Ulster peace process... (The Guardian, 17 Ekim 2011)
It may follow the IRA's lead... (The Guardian, 17 Ekim 2011)
Although the PP has traditionally refused to consider any sort of dialogue with
Eta, it is known to have been in contact with the group during a previous
ceasefire in 1998. (The Guardian, 17 Ekim 2011)
Listed as a terrorist group by the European Union and the US, Eta has been
in decline for more than a decade,... (The Guardian, 17 Ekim 2011)
235
...may provoke the appearance of splinter groups dedicated to keeping the

violence going, similar to the Real IRA in Northern Ireland,... (The Guardian,
17 Ekim 2011)
Half a century of bloodshed in the Basque country... (The Guardian, 21 Ekim
2011)
...talks about the future of the 600 Eta members in Spanish and French jails.
(The Guardian, 21 Ekim 2011)
The Spanish government will also come under immediate pressure to legalise
the Batasuna party and other separatist organisations banned for being Eta
fronts. (The Guardian, 21 Ekim 2011)
Yesterday's announcement came 53 years after Euskadi ta Askatasuna,
which means Basque homeland and freedom in the region's Euskara
language, was founded while Spain was ruled by the military dictator General
Francisco Franco. (The Guardian, 21 Ekim 2011)
The group claimed its first victim, a police officer gunned down in Adona, near
San Sebastian, in 1968. (The Guardian, 21 Ekim 2011)
The group has been seriously weakened by police action in recent years...
The Guardian gazetesinin 18 Mays 2005 tarihli Spain clears way for
peace talks with Eta balkl haberinde yer alan Eta is weak and we have
to make the most of this weakness ifadesi ile Sosyalist Parti hkmeti,
ETAnn zayfl ile
parlamentodan aldklar mzakerelere balama izni
arasnda balam ilikisi kurmaya alt grlmektedir. Bu balam

oluturma almasnn sebebinin ise son lml eylemini 2003de
Navarrada iki polis memurunun yaamn yitirdii iki kiinin yaraland
bombalama eylemi (El Pais, 30 Mays 2003) ile gerekletiren ETAnn
2003den beri etkili eylem gerekletirememesi olduu deerlendirilmektedir.
The Guardian gazetesinin ETAnn zayflna ve bu g kaybna ynelik
balam ilikisini; 11 Ocak 2011, 17 Ekim 2011, 21 Ekim 2011ve 22 Ekim
236
2011 tarihlerinde verdii haberlerde de aka kurmutur. Gazetenin sk sk

ETAnn yaplan polis soruturmalar ve adli davalar ile zayflamas ile eylem
gerekletirmemesi arasnda iliki kurmasndan ETAnn inisiyatifi kaybettii
dncesinde olduu sonucuna varlmaktadr.
Ayn haberde yer alan When you invite terrorists to negotiate the
first thing they think is that their crimes and murders have been worth it,
ifadesi ile hkmetin ETA politikasn eletiren ana muhalefet partisinin,
ETAnn bombalama eylemleri ile iledii cinayet ve sular ile hkmetin
mzakere masasna oturmas arasnda balam oluturmaya alt
grlmektedir. Gazete ayn balam ilikisini; 23 Mart 2006, 6 Ocak 2007, 6
Eyll 2010,11 Ocak 2011,17 Ekim 2011 ve 21 Ekim 2011 tarihlerinde verdii
haberlerde de kurmutur. Gazetenin ETA ile gerekletirdii eylemlerde
hayatlarn kaybeden 843 kii arasnda bu balam ilikisini srekli
kurmasndan, ETAnn ardalan bilgisi olarak gerekletirdii eylemler
sonucunda 843, 825, 850 can kayb bilgisini vermesinden, okuyucusuna
ETAy
olumsuz
bir
konumda
sunma
abas
ierisinde
olduu
anlalmaktadr.
23 Mart 2006
tarihli Eta declares permanent ceasefire balkl
haberde yer alan campaign of violence that started under the dictatorship
of Franco and has claimed about 850 lives
ifadesi ile ETAnn iddet
eylemlerinin balangc ile Franco nun diktatrlk ynetimi arasnda balam

ilikisi kurulduu grlmektedir. Gazetenin 21 Ekim 2011 tarihli haberinde de
ayn balam ilikisini kurduu grlmektedir. Kurulan balam ilikisinden
Franconun diktatrlk rejimi olmasayd ETAnn iddet ve terr eylemlerine
balamayaca ynnde bir karm yaplabilir. Franco ynetiminin zellikle
Bask lkesi zerinde uygulad basknn sanki ETA terrnn ortaya k
sebebi olarak gsterilmeye alld grlmektedir. Bunun ksmen doru
kabul edilebilecek olan bir balam olduu deerlendirilmektedir. ETA
Franconun konuulmasn ve kullanlmasn yasaklad Bask dilini (Euskara)
korumak amacyla ilk olarak Ekin Defterleri adyla kurulmu olsa da; en kanl
eylemlerini Franco ldkten ve spanya demokrasiye gei aamasnda
237
blgelere
zerklik
tanyan
1978
Anayasasn
kabul
ettikten
sonra
gerekletirmitir.
Gazetenin srasyla 23 Mart 2006, 6 Eyll 2006 ve 17 Ekim 2011 tarihli
haberlerinde yer alan whether a breakaway faction similar to the Real IRA,
.an internal battle between hawks and doves in Eta, It may follow the IRA's
lead ifadeleri ile ETA ile IRA arasnda i ie gemi farkl balam ilikisi
kurduu gzlemlenmektedir. lk olarak kurulan bu balam ilikisi ile ETA-IRA
benzerlii, ikinci olarak ETAnn silah brakma karar sonras izleyecei yolda
IRAnn tecrbesinden faydalanabilecei belirtilmitir. Son olarak ise IRAnn
silah brakma karar sonras yaanan IRA Real IRA ayrl ve Real IRAnn
terre devam kararnn ETAnn da yaayabilecei hatta Madrid Barajas
havaalan bombalamas ile zaten yaand ilikisi kurulmaya allmtr.
ETAnn 30 Aralk 2006 tarihinde Madrid Barajas havaalannda

gerekletirdii ve iki Ekvator vatandann yaamn yitirdii bombalama
eyleminin The Guardian gazetesi tarafndan birok kez ardalan bilgisi ve
balam ilikisi kurarken kullanld grlmektedir. Gazete 3 Ocak 2007
tarihinde yapt haberde Eta's first killings for more than three years ifadesi
ile hem bombalama eyleminde yaamn kaybedenler arasnda balam ilikisi
kurulmu hem de bombalamann yldr gerekleen ilk eylem olduu
ardalan bilgisi sunulmutur. Gazete 6 Ocak 2007 tarihinde verdii haberde
ise the group broke its own ceasefire ifadesi ile ayn bombalama eylemi
arasnda iliki kurarak ETAnn kendi szn tutmamasndan gvenilir
olmad ardalan bilgisini vermektedir. 6 Eyll 2010 tarihli haberde ayn
bombalama eylemi Those talks were brought a bloody end by a bomb
ifadesinde
grld
ekilde
mzakerelerin
biti
sebebi
olarak
ilikilendirilmektedir. Yine 6 Eyll 2010 tarihli haberin devamnda Madrid

Barajas havaalan bombalamas The blast was seen as proof that an
internal battle between hawks and doves in Eta had been won by the former
ifadesi ile ETA ierisinde mevcut ahinler ve gvercinler arasndaki savan
ahinler tarafndan kazanldnn kant olarak ilikilendirilmitir. Ayrca
Madrid havaalan bombalamasnn; spanya hkmetinin ETAya, ETAnn
238
szne duyduu gvenin yok olma sebebi ve atekesin sonu olarak ayr ayr
ilikilendirildii grlmektedir.
Madrid Barajas havaalan bombalamasnn bu kadar sk haber
metninde yer bulmasnda ve farkl farkl anlamlar yklenmesinde birok
sebep olduu deerlendirilmektedir.
1.
Madrid Barajas havaalan bombalamas, ETAnn 23 Mart

2006da ilan ettii ve ilk defa kalc olarak niteleyip
karlnda hkmetten bir ey talep etmedii atekese son
verdi.
2.
Bombalama eylemi, ETAnn tek tarafl ilan ettii atekes ile

yeeren bar umutlarn yok etti.
3.
spanya
babakan
Zapateronun,
ETAnn
iddetten
vazgemesi
spanya
artyla
Meclisinden
ald
izinle
balatt mzakere sreci son buldu.

4.
ETA sznde durmayarak spanya ve Bask toplumu

gznde inandrcln kaybetti.
5.
Madrid Barajas havaalannda bombann patlamasndan

saatler
nce
polise
ETA
tarafndan
bombann
ihbar
edilmesinden ETA ierisinde blnmelerin olduu anlald.

6.
ETAnn bombalama eyleminden sonra atekesin son

bulduunu aklamayp, atekese son verildiini aklamak
iin 6 ay beklemesinden ETA ierisinde blnmelerin mevcut
olduu ve ETA ynetiminin grubun tamamnda hkimiyetini
salayamad grld.
3 Ocak 2007, 6 Haziran 2007, 11 Ocak 2011 ve 21 Ekim 2011 tarihli

haber metinleri incelendiinde Batasuna partisinin ETA ile olan ilikisinin sk
sk dile getirildii grlmektedir. Haber metinlerinde ETA ile Batasuna
arasndaki balam ilikisinin Eta's political ally, the banned Batasuna party,
Batasuna, the banned pro- Eta party gibi ifadeler ile kurulduu grlmtr.
Batasuna partisi 1996 yl yerel seimlerinde ETA tarafndan hazrlanan Bask
239
sorununun zm konusundaki Demokratik Alternatif programn tantan

20 dakikalk video kaseti kullanmas zerine spanya Yksek Mahkemesi
tarafndan 17 Mart 2003de Siyasal Partiler Kanununa uygun olarak
kapatlmtr (Tunabay, 2010:84). Yasaklandktan sonra Batasunann
yeniden yasallamak isteinin ETAya silah brakmas konusunda bask
olarak yansd haber metinlerinde ardalan bilgisi olarak grlmektedir.
spanya
Hkmetinin
Batasunann
yasallamas
iin
ETAnn
silah
brakmasn ve Batasuna partisinin ETAy knayarak iddeti vmemesini art

kotuu yine haber metinlerinde ardalan bilgisi olarak yer almaktadr.
6 Haziran 2007 tarihli gazete haberinde yer alan Eta's decision to

return to arms comes 10 days after local elections in which the Batasuna
party was not allowed to stand. ifadesi ile ETAnn silahl eylemlerine
dnmesi ile Batasuna partisinin seimlere katlmamas arasnda balam
ilikisi kurulmutur. Kurulan iliki ile ETAnn silahlara dnmesinin sebebi
olarak Batasuna partisinin yerel seimlere katlmasna izin verilmeyii
gsterilmektedir. Gazetenin bu noktada kurmaya alt balam ilikisinin
hatal olduu veya bilerek yanl kurulduu deerlendirilmektedir. 23 Mart
2006 tarihinde kalc olarak ilan ettii atekesi 30 Aralk 2006 tarihinde
gerekletirdii ve iki Ekvator vatandann yaamn yitirdii Madrid Barajas
havaalan bombalamas ile ETAnn kendisi fiilen bozmu durumdayd.
Bombalama eyleminden sonra her ne kadar ETA mzakere srecinin zarar
grmediini
sylese
de
babakan
Zapatero
Mzakerelerin
askya
alndn(El Pais, 31 Aralk 2006) aklamt. Gazetenin 6 Haziran 2007

tarihinde Batasuna partisinin seimlere katlamamas ile ETAnn silahl
eylemlere dnme karar arasnda iliki kurmasnn Batasuna partisinin ETA
nezdinde nemine vurgu yapmak iin yapld deerlendirilmektedir.
ncelenen 6 Haziran 2007, 7 Eyll 2010, 11 Ocak 2011 ve 21 Ekim

2011 tarihli haber metinlerinde hapishanede bulunan ETA yelerinin
durumunun zm srecinin, mzakere srecinin ve ETAnn silah brakmas
ile ilikilendirildii grlmektedir. Hapisteki ETA yeleri ile kurulan bu balam
ilikisinin iki anlaml olduu grlmektedir. spanya Hkmetinin ETA terr
240
ile mcadele yntemi olarak benimsedii ETA yelerinin Bask lkesi

hapishanelerinde
hapishanelere
deil
de
yerletirilmesi
ailelerinden
politikas
uzak
spanya
sonucu
yzlerce
genelindeki
ETA
yesi
ailelerinden uzakta bulunmaktadrlar. Uzakta olmalarndan dolay da aileleri

ile iletiim kurma anslar zaman ve mesafe kstlamalarndan dolay
azalmaktadr. Haber metinlerinden, ETAnn ilk olarak spanya genelinde
ailelerinden uzakta bulunan bu ETA yelerinin Bask lkesinde bulunan
cezaevlerine naklini, ikincil olarak ise affedilmelerini istedii anlalmaktadr.
6 Haziran 2007, 11 Ocak 2011 ve 17 Ekim 2011 tarihli haber

metinlerinde ETAnn terrist kimliinin Eta is classified as a terrorist group
by the EU and US ifadesi ile okuyucuya iletildii grlmektedir. Ana olaylar
atekes ilanna son vermek ve atekes ilan etmek olan haber metinlerinde,
okuyucuya ETAnn yerel bir aznlk grubu olmad uluslar aras kamuoyu
tarafndan
terrist
olarak
grld
ardalan
bilgisi
olarak
verildii
grlmektedir. fadelerde ETAnn ne zamandan beri terrist grup listesine

alnd bilgisinin eksik olduu grlmektedir.
6 Eyll 2010 tarihli haber metninde yer alan one of the Eta leaders, a
woman, said ifadesi dikkat ekmektedir. ETA liderlii ile konumacnn
cinsiyeti arasnda bilinli olarak bir iliki kurulduu ak ekilde grlmektedir.
Terr rgtlerinde kadn militanlarn bulunmas olaandr. ETA tarafndan
yaymlanan video bildirilerde bildiriyi okuyanlarn ETAnn en st ynetim
kadrosu olduu dnldnde kadnlarn st ynetim kadrosunda yer
almaya balad grlmektedir. Ancak bu ifadenin gazete tarafndan
kullanlmasnn sebebinin, spanya ve Fransa polisi tarafndan ETA ynetim
kadrosuna ynelik yaplan operasyonlar ile kadnlarn srekli revizyona
urayan ynetim kadrosuna ykselmelerinin nnn ald ardalan
bilgisinin bulunduu dnlmektedir. Dier bir ifade ile gazete, bildiriyi
okuyan ETA liderinin cinsiyeti ile ETAnn zayfl arasnda iliki kurmaktadr.
241
(3) Haber Kaynaklar
The Guardian gazetesinin spanya ile ETA terr rgt arasnda

yrtlen terr mzakereleri ile ilgili verdii haberlerde ok geni haber
kaynaklarna yer verdii tespit edilmektedir. Bu kaynaklar arasnda spanya
Babakan, ETA, siyasi parti szcleri, siyasi partilerin milletvekilleri, ana
muhalefet partisi Halkn Partisi lideri, mahkeme karar ile kapatlan yasakl
Batasuna partisi lideri, konunun uzman akademisyenler, sivil toplum
rgtleri, Bask lkesi babakan, Bask lkesi muhalefeti, uluslar aras
araclar, ETA madurlar, meclis nergesi vb. olmak zere ok geni bir
yelpaze bulunmaktadr.
Diego Lopez Garrido, spokesman for the ruling Socialists (The
Guardian, 18
Mays 2005)
The main opposition party, the conservative Peoples party (The

Guardian, 18 Mays 2005)
The partys (People Partys) parliamentary spokesman, Eduardo
Zaplana (The Guardian, 18 Mays 2005)
It (The motion) said (The Guardian, 18 Mays 2005)
The armed basque separatist group ETA (23 Mart 2006)
Euskadi Ta Askatasuna (Eta) (23 Mart 2006)
A masked woman (23 Mart 2006)
The communique (23 Mart 2006)
The Socialist government of the prime minister, Jose Luis Rodriguez
Zapatero (23 Mart 2006)
Zapateros deputy, Maria Teresa Fernandez de la Vega (23 Mart
2006)
The conservative opposition Peoples party (23 Mart 2006)
Partys leader, Mariano Rajoy (23 Mart 2006)
Spains governing Socialist party (3 Ocak 2007)
Party (Socialist party) spokesman Jose Blanco (3 Ocak 2007)
Mr. Zapatero (3 Ocak 2007)
242
Ignaco Astarloa, the partys (Peoples party) top official for security
issues (3 Ocak 2007)
Party (Batasuna) spokesman Arnaldo Otegi (3 Ocak 2007)
Spains attorney general, Candido Conde-Pumpido (3 Ocak 2007)
El Mundo newspaper (3 Ocak 2007)
Rescue workers (3 Ocak 2007)
Firefighters (3 Ocak 2007)
The armed Basque separatist group Eta (6 Haziran 2007)
The prime minister, Jose Luis Rodriguez Zapatero (6 Haziran 2007)
Mr. Zapateros government (6 Haziran 2007)
Analysts (6 Haziran 2007)
Etas communique (6 Haziran 2007)
Most Spaniards (6 Haziran 2007)
The armed Basque separatist group Eta (6 Eyll 2010)
The masked militants (6 Eyll 2010)
Rodolfo Ares, the interior minister in the Socialist-led Basque regional
government (6 Eyll 2010)
Party spokeswoman Leira Pajin (6 Eyll 2010)
A partys spokesman, Esteban Gonzalez-Pons (6 Eyll 2010)
Spanish government sources (6 Eyll 2010)
Some Batasuna leaders (6 Eyll 2010)
Diario Vasco newspaper (6 Eyll 2010)
Rogelio Alonso, a terrorism specialist at Rey Juan Carlos University
(6 Eyll 2010)
Sinn Feins leader, Gerry Adams (7 Eyll 2010)
Spanish government (7 Eyll 2010)
The interior minister, Alfredo Perez Rubalcaba (7 Eyll 2010)
One of Etas founders, Juen de Madariaga (7 Eyll 2010)
Analysts (7 Eyll 2010)
The armed Basque separatist group Eta (11 Ocak 2011)
The Spanish government (11 Ocak 2011)
Deputy prime minister Alfredo Perez Rubalcaba (11 Ocak 2011)
Spains socialist government (11 Ocak 2011)
243
Maria Dolores de Cospedal, of the main opposition party (11 Ocak

2011)
Etas statement (11 Ocak 2011)
Observers (11 Ocak 2011)
Sinn Feins leader, Gerry Adams (11 Ocak 2011)
Former UN secretary general Kofi Annan (18 Ekim 2011)
Sources close to negotiators (18 Ekim 2011)
Annans group (18 Ekim 2011)
Inigo Urkullu, leader of the moderate Basque Nationalist party (18
Ekim 2011)
Ruben Mugica, the son of an Eta victim (18 Ekim 2011)
Three leaders in masks (21 Ekim 2011)
Annans group (21 Ekim 2011)
Sources close to the negotiators (21 Ekim 2011)
Spanish prime minister Jose Luis Rodriguez Zapatero (21 Ekim
2011)
Brian Currin, the South African lawyer (21 Ekim 2011)
Basque regional prime minister Patxi Lopez (22 Ekim 2011)
Barman Juan Carlos (22 Ekim 2011)
Lawyer Ruben Mugica (22 Ekim 2011)
69-year-old Eta veteran Jon Aguirre (22 Ekim 2011)
Socialist defence minister Carme Chacon (22 Ekim 2011)
A former interior ministry officer (22 Ekim 2011)
PP leader Mariano Rajoy (22 Ekim 2011)
The Guardian Gazetesinin kulland kaynaklar ile ilgili en dikkat ekici

noktas kaynaklarn nerdeyse tamamnn toplumda iktidar/g sahibi kii ve
kurumlardan oluan akredite kaynaklar olmasdr. Bu durum gazetenin
akredite kaynaklarn sylemini yayan ikincil tamamlayclar olduunu iaret
etmektedir. Gazetenin kulland kaynaklar ile ilgili baka bir dikkat eken
nokta ise kaynak gsterirken kulland kaynan sadece ismini vermekle
yetinmeyip tad btn sosyal rolleri ayn anda ifade etmeye almasdr.
244
Dorudan isim gsteremedii kaynaklarda ise kaynan gvenilirliini

gzler nne serecek balam ilikilerini ortaya karmaktadr. 69-year-old
Eta veteran Jon Aguirre rneinde bu durum aka grlmektedir. Jon
Aguirre ismi spanya gndemini yakndan bilmeyen bir ngiliz okur iin ok
fazla anlam ifade etmeyecektir. Ancak 69-year-old Eta veteran ifadesi Jon
Aguirrenin
Eta ile balantsn olduka
net bir ekilde okuyucuya
sunmaktadr. Benzer durum Sources close to the negotiators kaynak

gsteriminde de sz konusudur. Sadece sources eklinde bir kaynak
kullanmnda okuyucu olduka genel bir anlam tayan bu kaynak gsterimini
pek gvenilir bulmayacaktr. Ancak close to the negotiators ifadesi ile iaret
edilen kaynan her hangi bir kaynak olmad mzakerecilere yaknlklar
dolays ile gvenilir ve doru bilgi verme potansiyellerinin yksek olduu fikri
okuyucuya
aktarlmak
istenmitir.
Okuyucunun
zihninde
bir
miktar
inandrclk ve gvenilirlik kazansa da (Hangi mzakerecilere? Ne kadar

yakn?) gibi yeni soru iaretlerini de beraberinde getirmektedir.
Gazetenin haber sunarken verdii bilgilerin teyidi iin neredeyse her
bilgiyi bir kaynaa dayandrd grlmektedir. Yaplan haberlerde hkmet,
ETA, ETA destekileri, ETA ile mzakereye kar olanlar, ana muhalefet
partisi bata olmak zere muhalefet partilerine eit mesafede durularak
hepsine haber metni ierisinde yer verildii grlmektedir. Bu durum gazete
politikas asndan deerlendirildiinde; gazetenin haber metnini sunarken
kaynak ayrm yapmadan her haberi kaynayla beraber okuyucuya ileterek
tarafsz haber sunma amac tad eklinde yorumlanabilir. Kaynak
kullanmnn ok olmas aratrma konumuz asndan deerlendirildiinde
ise; konunun hem spanya hem Bask lkesi hem de uluslar aras kamuoyu
tarafndan yakndan takip edildii ve sorunun zmne ynelik farkl
aktrlerin zaman zaman rol oynad eklinde yorumlanabilir.
245

Haberlerin sentaktik analizinde cmlelerin basit ya da karmak
olularna, uzunluk ve ksalklarna ve etken ya da edilgen durumlarna
baklmaktadr. Bu ekilde, olay ya da aktrlerin farkl taraflar ortaya
karlmakta
ve
gazetenin
olay
ve
aktrler
ile
ilgili
tavrlar
deerlendirilebilmektedir.
Spain clears way for peace talks with Eta
Spain's parliament last night gave prime minister Jose Luis Rodriguez
Zapatero the go-ahead to open negotiations with armed Basque
separatist group Eta if it shows it is ready to abandon terrorism. (The
guardian, 18 Mays 2006)
The Guardian Gazetesinin 18 Mays 2006 tarihli haberinin balnn
ksa, etken ve basit olduu grlmektedir. Ayn haberin ana metninde ise
cmlelerin
uzun,
bileik
ve
etken
olduu
grlmektedir.
Kullanlan
cmleciklerin anlam ana olayn etrafnda dolamakta ve ana olay

desteklemektedir. Haberdeki ana olay; spanya Parlamentosunun hkmete
ETA ile mzakerelere balamas iin izin vermesidir. Bu durum haberin
balnda ksa ve etken bir cmle ile verilmektedir. Cmlelerin etken yapda
olmas ortaya kan ana olay ile ilgili hakll destekler nitelikte anlam
oluturmaktadr.
Balkta spanyann ve haberde spanya Parlamentosunun edilgen

deil etken oluu, ii gerekletiren ve engelleri temizleyen, terr
sonlandrmak isteyen ancak ETA terr rgtne taviz vermeyen lke
konumunda grnmesini salamaktadr. Haberde hkmete deil de
Babakan Jose Luis Rodriguez Zapateroa izin verilmesi Babakann olayn
ba aktr olarak grldn ve mzakereler iin izin talebinin onun
246
tarafndan yapldn gstermektedir. if it shows it is ready to abandon

terrorism cmlecii karmak yapsndan dolay ETAy etken konumda
gstermektedir. Ancak ana olaya bakldnda ETAnn talep ettii veya bizzat
balatt bir eylemin olmad aksine ana olaya dhil olmak isterse eylemde
bulunmas gerektii, yani edilgen olduu grlmektedir. Bu etken grnml
edilgen haliyle ETA gszletirilip pasifletirilmitir.
Basque separatism: Eta declares permanent ceasefire: Hopes of real end to
nearly four decades of terrorism: Peace could boost political role of Batasuna
party (The Guardian, 23 Mart 2006).
The armed Basque separatist group Eta declared a permanent ceasefire
yesterday in what many hoped would mark a definitive end to almost four
decades of domestic terrorism in Spain. In a video communique sent to a
Basque television station, one of western Europe's longest-lived and most
lethal terrorist groups said it would down arms at midnight tonight. (The
Guardian, 23 Mart 2006)
The Guardian gazetesinin 23 Mart 2006 tarihli haberi incelendiinde

haber balnn
ksa,
etken
ve
basit yapl
cmlelerden olutuu
grlmektedir. Ancak haber metninde balkta kullanlan basit ve ksa

cmlelerin aksine uzun ve bileik cmlelerin hakim olduu grlmektedir.
Haberde ana olay ETAnn kalc atekes ilan etmesidir. Bu durum balkta
ksa, basit ve etken bir cmle ile ifade edilmitir. Haber metninde ana olay
destekleyecek ekilde etken ancak bileik yapl cmlelerin tercih edildii
grlmektedir.
Haberin ana olayn oluturan ETAnn atekes ilan etmesi, etken

yapda verilerek ETAnn kendi isteiyle bask altnda kalmadan eylemi
gerekletirdiini gstermektedir. Bu sunu ekliyle ETA gc ve inisiyatifi
elinde bulunduran taraf eklinde haberde yer almtr.
Yukarda rnek olarak seilen haber metinlerinde kullanlan yapnn

The
Guardian
gazetesinin
dier
haber
247
metinlerinde
de
kulland
grldnden dier haberlerin sentaktik analizinin yaplmasna gerek

olmad
dnlmtr.
The
Guardian
gazetesi
haber
metinlerini
olutururken haber balklarnda ksa, basit ve etken cmle kullanmn tercih

etmektedir. Basit ve ksa cmleler okuyucuya hzl okuma ve anlama kolayl
salamaktadr. Haber balklarnda kulland bu yap ile gazete, uluslararas
haberler blmnde verdii konu ile ilgili haberlere okuyucunun hzl
ulamasn hedeflemektedir. Gazetenin haberin metninde uzun ve bileik
cmle kullanm tercih ettii grlmektedir. Bileik cmle kullanm ile ngiltere
gndeminin dnda cereyan eden konuyla ilgili haber verirken aklamalarla
okuyucuyu bilgilendirme isteinin olduu dnlmektedir. Gazetede etken
cmlenin farkl amalar iin kullanld grlmektedir. Eylemi gerekletiren
etken zne kimi zaman gl konumda gsterilip yceltilirken, kimi zaman ise
gszletirilip pasifletirilmektedir.
(2) Szck Seimleri
Szck seimleri sylem analizinin nemli blmlerinden birini

oluturmaktadr. Muhabirin ya da gazetenin dnya grn yanstan kelime
tercihleri, haber syleminin oluumuna katk salamaktadr. Kimi zaman ayn
kii veya grup farkl gazetelerde terrist ya da zgrlk savas olarak
tanmlanabilmektedir. Bir semboller btn olan dil; anlam, anlatm ile
okuyucu
arasnda mzakereci bir sre
olarak
ortaya
kmaktadr.
Dolaysyla, szckler anlamn olumasnda bir gsterge konumuna

gemektedir. Haber metninin oluumunda kullanlacak szckler ou zaman
okuyucu asndan ynlendirici zellie sahip olmaktadr.
Spain clears way for peace talks with Eta (The Guardian, 18 Mays
2005)
The Guardian gazetesinin 18 Mays 2005 tarihli haberinin balnda
yer alan clears way ifadesi deerlendirildiinde, spanyann ETA ile
yaplacak bar grmeleri iin yolu temizlemesinden bu konuda girilecek
248
yolda mevcut engeller bulunduu ancak bu engellerin ne olduunun bilgisinin

yer almad anlalmaktadr. spanya hkmeti veya spanyol parlamentosu
demek yerine sadece lkenin ismi olan Spain spanya y kullanarak hem
okuyucunun ikisinden birini semesini istemi hem de tm lkeyi iaret
ederek spanya genelini ilgilendirdiini ve konunun olumlu karland
dncesini okuyucuya aktarmaya almtr. Balkta ETA hakknda
aklayc bilgi yer almamasndan haberin hitap ettii toplum tarafndan
ETAnn bilindii veya balkta yer alan bar grmelerinin peace talks
ETAnn kimliini iaret ettii dnlebilir. Balkta yer almayan ancak
okuyucuda merak uyandran dier bir husus da bar grmeleri iin yolun
temizlenmekte olduu belirtilmi iken bu temizlik faaliyetinin nasl yaplmakta
olduu bilgisinin bulunmamasdr.
The best homage we can pay to victims of (The Guardian, 18
Mays 2005)
Gazetenin 18 Mays 2005 tarihli haber metni iinde kullanlm olan
yukardaki ifade ile yaplan veya balamas muhtemel mzakere srecinin
her eyden nce terr kurbanlarna ynelik bir bor demesi olarak
gsterildii grlmektedir. Bu ekilde spanya Hkmeti mzakere srecinde
toplumdan ve muhalefetten gelmesi muhtemel tepkilerin nn almaya ve
srece destek oluturmaya alt dnlmektedir.
his efforts to lure Eta to the negotiating table would backfire
(The Guardian, 18 Mays 2005)
Haber
metninde
ana
muhalefet
partisinin
kulland
belirtilen
yukardaki cmlecikte yer alan to lure ifadesi dikkat ekmektedir. Balamak

demek yerine kulland to lure ile hkmetin mzakerelere balamak iin
ETAnn akln elecek taviz veya tavizler verecei kans tadn
gstermektedir. Kulland bu ifade ile ana muhalefet partisi ETA ile
yaplacak mzakerelere olumsuz baktn ve destek vermediini aka
belirtmektedir. Buradan da anlalmaktadr ki spanya hkmeti dier siyasi
249
partilerin destei olmadan 16 Mays 2005 tarihinde Parlamentodaki

ounluunu kullanarak mzakere srecini balatmak iin izin almtr.
Spanish democracy will never accept blackmail (The Guardian, 18 Mays 2005)
16 Mays 2005 tarihinde spanya Parlamentosu tarafndan Hkmete

ETA ile mzakerelere balamas iin verilen nergede yer alan yukardaki
cmlede yer alan blackmail
(antaj) ifadesi dikkat ekicidir. Spanish
democracy ile nitelendirilenin spanya Parlamentosu olduu aktr.

Kullanlan
blackmail ifadesi ile nergede
yer alan
ve
hkmetin
mzakerelere balamas iin ETAnn gerekletirmek zorunda olduu n

arta gnderme yaplmaktadr. spanya Parlamentosunun hkmete vermi
olduu mzakerelere balama yetkisi ETAnn terr terk etme isteklilii
gstermesi durumunda geerli olacaktr. Bunun iin ETAnn herhangi bir
talebi olmakszn artsz silahlarn brakmas gerekmektedir. Silah brakmak
veya mzakereye balamak iin spanya hkmetinden ETA tarafndan
yaplacak bir talep spanya Parlamentosunca antaj olarak deerlendirilecek
ve bu talep kesinlikle kabul edilmeyecektir.
Basque separatism: Eta declares permanent ceasefire: Hopes of real end to

nearly four decades of terrorism: Peace could boost political role of Batasuna
party (23 Mart 2006)
The Guardian gazetesinin 23 Mart 2006 tarihli haberi incelendiinde

gazetenin ayn anda birbirleriyle i ie gemi drt bilgiyi hiyerarik bir sra
ierisinde haber vermeye altn gryoruz. Basque separatism:
eklinde balayan balkta ilk olarak haberin Bask ayrlkl ile ilgili
olduunu, ikinci olarak ETAnn kalc atekes ilan ettiini, nc olarak bu
atekesin nerdeyse 40 yldr sren terre son verebileceine dair umut
verdiinden ve son olarak ise Batasuna Partisinin politik rolnn bu srete
artabileceini iaret etmitir. Bask ayrlk hareketinin ana aktr olan
ETAnn yaratt terr ve ETAnn iddete son vermesi durumunda Batasuna
partisinin oynayaca roln nemine dikkat ekilmitir.
250
Balkta ETAnn terrist kimlii ile ilgili herhangi bir bilgi sunulmam
olup kendisinden nce gelen Bask ayrlklnn ve kendisinden sonra gelen
40 yllk terrn aktr olduu ilikisinin okuyucu tarafndan kurulmas
istendii dnlmektedir. Batasuna Partisi hakknda da herhangi bir
vurgunun bulunmad balkta okuyucu Batasuna Partisinin normal bir siyasi
parti gibi ilevi olduu ynnde fikre kaplmaktadr. Oysa Herri Batasuna
adyla kurulan ancak ETAnn siyasi uzants olduu iddiasyla alan
kapatma davalarndan sonra sadece Batasuna adn kullanmaya balayan ve
sonunda 2003 ylnda ETAnn siyasi uzants olduu gerekesi ile kapatlan
ayrlk Bask Partisi Batasuna Partisi ve ETAnn ne olduu ynnde eksik
braklan bilgilerle okuyucunun merak duygusunun uyandrlarak haberi
okumaya tevik edildii deerlendirilmektedir.
Balkta hopes of real end vurgusu gze arpmaktadr. Bu ifadeden

ETAnn daha nce de benzer ekilde atekes ilan ettii ancak daha sonra bu
atekesin bir ekilde bozulduu sonucuna varlmaktadr. Bu atekesin
ETAnn daha nce ilan ettii atekeslerden bir fark olduu yaplan real end
vurgusundan anlalmaktadr. Bu farkn ne olduu balkta yer alan
permanent ifadesi ile ksmen yer bulmutur. Bu bilgiler nda ETAnn
daha nce de atekes ilan ettii ancak bunlar belli zaman izelgelerine tabi
tutarak veya atekesin ilan esnasnda permanent gibi ifadelere yer
vermeyerek
her
an
bozabilme
inisiyatifini
elinde
tuttuu
kansna
varlmaktadr.
Balkta yer alan nearly four decades ile devam eden terrn sresi
ile ilgili bilgi verilmek istenmitir. ETAnn ilk kanl eylemini gerekletirdii
1968 yl ile haberin yapld 2006 ylna kadar 38 yl gemitir. Tam olarak
38 yln kullanlmas yerine yuvarlatlarak nearly four decades kullanm ile
srenin uzunluuna dikkat ekmek amalanm olduu deerlendirilmektedir.
the armed Basque Sparatist group Eta (The Guardian, 23
Mart 2006)
251
Gazetenin ETA ile verdii haberlerin balklarnn ounda ve giri

paragraflarnda ETAy tanmlarken yukardaki ifadeyi kullanarak ETAnn
terr rgt kimliini yumuatt grlmektedir. 1978 spanya Anayasasna
gre
ayrlklk dahil her trl
fikri savunmak demokratik kurallar
erevesinde serbesttir. Bask lkesindeki siyasi partilerin amac da

spanyadan ayrlarak bamsz Bask lkesini kurmaktr. Ancak bu partiler
amalarna ulamak iin demokratik yollar kullanmakta iken ETA terr
eylemleri ile iddet yoluyla kabul ettirmeye almaktadr. Her ne kadar
armed ifadesi ile bu durumun gazete tarafndan grmezden gelinmedii
gsterilmeye allm olsa da ETAnn terrist kimliini hafifleterek gruba
sempati kazandrma amac tad deerlendirilmektedir.
many hoped definitive end to four decades of domestic terrorism
in Spain (The Guardian, 23 Mart 2006)
23 Mart 2006 tarihli haber metninde yer alan yukardaki cmlecikte
geen definitive end ifadesi ile uzun sredir devam eden ETA terrn
sonlandrmak iin daha nce de teebbslerin olduu ancak baar
salanamad anlalmaktadr. Cmlecikte yer alan domestic terrorism
ifadesi ile gazete ETA terrn spanyann i sorunu olarak gstermitir.
Fransa
ve
spanyann
ETA
terrne
ynelik
ortak
operasyonlar
gerekletirdii ve spanyann GAL kar terr timleri ile Fransada yaayan

ETA yelerini ldrp terr Fransa topraklarna yaymasyla ETA terr yerel
olmaktan kmtr. Fransadan da toprak talebi olan ETAnn terr eylemlerini
spanya genelinde yapp Fransada eylemde bulunmamasnn haber yapan
bu ekilde dnmeye ittii deerlendirilmektedir.
Europe: Peace process broken by Eta bomb, says ruling party (3
Ocak 2007)
Haberi gazetenin uluslar aras haberler blmnde veren gazete
haberin bana yerletirdii Europe n bilgisi ile haberin Avrupa ile ilgili
252
olduunu
okuyucusuna
bildirmekte
Avrupa
haberleri
ile
ilgilenen
okuyucusuna kolaylk salamay amalamaktadr.
Balk deerlendirilmeye alndnda bombalamann nerede, ne

zaman, nasl gerekletiine ve sonularna dair bilgilerin olmad
grlmektedir. Detayl bilgiye ulamak isteyen okuyucu haberi okuduunda
konu ile ilgili yeterli bilgi bulacaktr. Balkta ETAnn konu ile yapt aklama
bulunduuna dair herhangi bir iaretin yer almamasndan; haber metninde
sadece bombalama ile ilgili bilgilerin ve bombalamaya ynelik tepkilerin
bulunaca deerlendirilmektedir.
23 Mart 2006 ylnda permanent vurgusu yaparak atekes ilan eden

ETAnn dokuz ay sonra bombalama eylemi gerekletirmi olmas;
grmelere
balamak
iin
16
Mays
2005
tarihinde
spanya
Parlamentosundan izin alan spanyol hkmetini zor duruma drd

deerlendirilmektedir. Konu ile ilgili hkmet veya Babakan tarafndan
yaplan bir aklamaya deil de ruling party ifadesi ile iktidar partisinin
yapt
aklamaya
yer
verilmi
olmas
hkmetin
henz
konuyu
deerlendirdiini ve temkinli davrandn dndrmektedir. Kanmzca

balkta yer alan aklamay iktidar mensubu olan ancak kabinede grevi
olmayan bir milletvekili yapmtr. Gazetenin, ETA ile grme srecini politik
riskler alarak balatan spanya hkmetinin ve babakan Zapateronun
dncesini bu ekilde okuyucusuna aktarmaya alt dnlmektedir.
he had suspended plans to negotiate with Eta (The Guardian,

3 Ocak 2007)
30 Aralk 2006 Madrid Barajas havaalan bombalamasndan sonra

konu ile ilgili yaplan haber metninde babakan Zapateronun ETA ile
mzakereleri askya ald sylenmektedir. Haberi verirken gazetenin
kullanm olduu suspended ifadesi ile babakann mzakere srecine
tamamen son vermedii geici bir sre rafa kaldrd anlalmaktadr. 16
253
Mays 2005 de Parlamentodan ETA ile mzakerelere balamak iin izin alan
ve ETAnn 23 Mart 2006 tarihinde kalc atekes ilan etmesi zerine
mzakereleri balatan babakan Zapateronun Madrid Barajas havaalan
bombalamasndan sonra kprleri tamamen ykmak istemedii ve ilerisi iin
ak kap brakt deerlendirilmektedir.
getting close to the area where the victims thought to be buried

(The Guardian, 3 Ocak 2007)
200kg (400lb) bomb levelled the multistorey car park... (The
some cars had been flattened during the collapse of the five-storey
car park (The Guardian, 3 Ocak 2007)
Madrid Barajas havaalan bombalamasndan sonra kurtarma ekibinin
verdii bilgiye dayanlarak yaplan haber metninde yer alan yukardaki
cmlelerde bombalama sonucu meydana gelen tahribatn bykl
okuyucunun zihninde canlandrlmaya allmaktadr. Bombalama eylemi
zerinden 4 gn gemesine ramen kurbanlara, halen ulalamam olmas
ok katl otoparkn tamamen tahrip olduunu ve aranacak ok yer
bulunduunu gstermektedir.
several telephone warnings from Eta (The Guardian, 3 Ocak
2007)
ETAnn kendi bombalama eylemini kendisinin ihbar ettiini bildiren
yukardaki haber metni ETA ierisinde ayrlklarn bulunduunu ve farkl
dnen gruplarn ETAya hakim olmak iin bir birleri ile mcadele ettiini
dndrmektedir.
Eta announces end to shaky ceasefire (The Guardian, 6 Haziran
2007)
254
Balkta yer alan shaky ceasefire ifadesinden ETAnn 23 Mart 2006

tarihinde kalc olarak ilan ettii atekesin bir sreden beri sonlanmasnn
beklendii anlalmaktadr. ETA 23 Mart 2006 tarihinde tek tarafl ilan ettii
atekesi 30 Aralk 2006 tarihinde gerekletirdii Madrid Barajas havaalan
bombalamas ile bozmutu. Burada dikkat edilmesi gereken husus
bombalama eyleminden sonra alt ay gemi olmasna ramen ETA
atekese son verdiini 6 Haziranda ilan etmitir. Alt aylk sre boyunca ETA
yapt bombalama eylemini atekesi bozma olarak deerlendirmemitir. Bu
durum iki hususu dndrmektedir. lk olarak Aralk 2006da gerekleen
bombalama eylemini ETA ierisinde ETA ynetimine muhalif bir grup
ynetimi dinlemeyerek yapmtr. ETA ierisinde dnce farkllklar
mevcuttur. kinci olarak bombalama eylemi tamamen ETA ynetiminin istei
dorultusunda spanya Hkmetine gzda vermek iin gerekletirilmitir.
Bu yzden ETA bombalama eyleminin gereklemesi ile bozulan atekese
resmen son verildiini duyurmak iin alt ay beklemitir.
Eta announces end to shaky ceasefire: December bomb presaged return to

armed campaign: Experts predict low-scale campaign to target tourism (6
Haziran 2007)
Haber balnda ETAnn kimlii ile ilgili aklayc bir bilgi

verilmemitir. Balkta her ne kadar iddeti iaret eden bomb, armed
campaign, target gibi kelimeler kullanlm olsa da ETAnn terr rgt
olduunu bilmeyen bir okuyucu iin ETA meru bir mcadele ierisinde olan
aznlk bir grup gibi anlalmaktadr.
Baln son ksmnda bulunan ve uzmanlarn gr olarak sunulan

low-scale campaign to target tourism ifadesinden yaz mevsimi boyunca
spanyann turistik blgelerinde bombalama eylemlerinin gerekleebilecei
tahmini okuyucuya iletilmeye allmtr. Yaz mevsiminde tatil planlarnda
spanya olanlarn bu durumu gz nnde tutmalar st rtl olarak
sylenmektedir.
255
Europes biggest domestic terrorist group (The Guardian, 6

Haziran 2007)
Gazete yukarda kulland ifade ile ETAnn zelliini okuyucu
kitlesine aktarmaktadr. Avrupann en byk yerel, terrist grup olma
zellikleri vurgulanmtr. ETA spanyadan olduu kadar Fransadan da
toprak istemektedir. Ancak Fransann ETAya Franco dneminde ve
spanyann demokrasiye gei srecinde salad hogrden dolay
ncelikli olarak spanyada eylem yapmaktadr. Bu durum gazete tarafndan
ETAnn yerel bir terr rgt gibi alglanmasna sebep olmu olabilir.
Kanaatimizce ETAnn yerel bir terr rgt olarak deil uluslar aras bir terr
rgt olarak tanmlanmas daha doru olacaktr.
the group broke its own ceasefire (The Guardian, 6 Haziran

2007)
Ana olay ETAnn atekese son verdiini bildirmesi olan 6 Haziran

2007 tarihli haber metninde gazete atekesin ardalan bilgisini verirken
yukardaki cmlecii kullanmtr. Cmlecikte kullanlan its own ceasefire
ifadesi ile haber yapan ETAnn kendi atekesini bozduunu zellikle
vurgulamaktadr. Atekesin
neden
bozulduu
ynnde
devam
eden
cmlelerde bilgi olmamasndan kaynaklanan eksik balam ilikisi ile ETA

olumsuz bir konumda sunulmaktadr. Kendi atekesini sebep yok iken
bozmas ile ETAnn gvenilirlii sorgulanmaya almtr.
reportedly prepared to talk about prisoner releases and the legalisation of

Etas political ally, the banned Batasuna party (The Guardian, 6 Haziran
2007)
6 Haziran 2007 tarihli haberde yer alan yukardaki cmlelerden

hkmetin ETA ile mzakere edecei konularn neler olduu anlalmaktadr.
Hkmetin iki konunun grlmesi iin hazrlk yapt bakalar tarafndan
256
sylenmitir. Hkmetin ETA kesin tasfiye edilmeden ve mzakere sreci

baarya ulamadan topluma mzakere edilecek konular kendilerinin deil
araclarn yapmasnn bilinli bir hareket tarz olduu deerlendirilmektedir.
Hkmet konuulmas iin hazrlk yapt konular kendisi aklamayarak
daha sonra gerekleecek grmelerde ETAnn bu konular dnda yeni
taviz talepleri yapmasn nlemek istemektedir. Ancak bu konular hakknda
hazrlk yapldnn da bilinmesini araclar vastasyla duyurarak da
mzakereler iin hazrlk yaptklarn hem spanya kamuoyuna hem de
ETAya gstermektedirler. ETA masaya oturduu zaman bu iki konu dnda
mzakere edilecek konu olmadn bilecek ve bunu kabul ederek
mzakereye balam olacaktr.
Police action in Spain and France had weakened Eta (The

Guardian, 6 Haziran 2007)
Yukardaki cmle ile spanya ve Fransa arasndaki sk ibirlii ve
ETAya kar dzenlenen polis operasyonlarnn ETA zerindeki etkisi
gsterilmeye allmtr. Her iki lkenin ayr ayr kimi zaman ise ortak
gerekletirdii ve ETAnn ynetim kadrosunu hedef alan polis operasyonlar
ile ETA olduka zayflatlmtr. The Guardian gazetesi, Fransann
spanyaya ETA ile mcadelede yardm ettiini haber metninde vurgulayarak
spanyann terrle mcadelede ald uluslar aras destee dikkat ekmeye
almtr.
Most Spaniards believe the ceasefire came to an end (The
Guardian, 6 Haziran 2007)
Haber
metninde
Spanish
ifadesi
yerine
Spaniards
ifadesinin
kullanlmas ilgintir. Bu ifade kullanmnn bilinli yapld ve spanya

snrlar ierisindeki Bask lkesi zerk Blgesi dahil tm zerk blgeleri
vurgulamak amacn tad deerlendirilmektedir. Bata Bask lkesi zerk
blgesinde yaayanlar olmak zere baz zerk blgeler kendilerini tam
anlamyla spanyol olarak grmemektedir. Tablo 9 bu durumu gstermesi
257
asndan nemlidir. Kendilerini spanyol olarak grmeyen zerk blgelerin

spanyal
tanmlamas
altnda
birletirilmeye
alld
grlmektedir.
spanyal tanmlamas ile spanya snrlar ierisindeki zerk blgelerin

farkllklar
kabul
edilerek,
Franco
dneminde
olduu
gibi
spanyol
milliyetilii zorla kabul ettirilmeye allmamaktadr.
Tablo 10: spanyolluk ile Bal Olunan zerk BlgelerAarasnda Kimlik Tanmlama
(Tunabay, 2010:66)
Tablo 10a gre kendini sadece spanyol ve bal olduu zerk

Blgeden daha fazla spanyol olarak grenlerin toplam oran %20, 3 iken
spanyoldan daha fazla Bal olduu zerk Blgeye ait grenler ve sadece
bal olduu zerk Blgeye ait grenlerin oran %18,5tir. Eit derecede bal
olduu zerk Blge ve spanyol grenlerin orannn ise %57 olduu
grlmektedir. Tablodan anlalmaktadr ki spanya da kendini spanyol
olarak tanmlamayan %18, 5lik bir kesim bulunmakta, buna yakn bir oranda
ise
kendisini
sadece
spanyol
olarak
gren
%20,3lk
bir
kesim
bulunmaktadr. ki zt kutupda yer alan bu gruplarn ortak bir deer zerinde

anlamas
gerekmektedir.
The
Guardian
gazetesi
kullanm
olduu
Spaniards (spanyal) tanmlamas ile bu ortak deerin lke olduunu iaret

etmektedir.
sceptical Spanish government (The Guardian, 6 Eyll 2010)
258
Ana olay ETAnn atekes ilan etmesi olan 6 Eyll 2010 tarihli
haberde yer alan sceptical ifadesinin kullanmnn ETAnn gvenilirliine
gnderme yapt grlmektedir. Haberin devamnda ETAnn son olarak 23
Mart 2006 da kalc atekes ilan ettii ve bu atekes esnasnda balatlan
mzakere srecinde Madrid Barajas Havaalannda bombalama eylemi
gerekletirdii bilgileri sunulmaktadr. Sunulan ardalan bilgisi ile spanyol
hkmetinin kukulu olmas gazete tarafndan hakl gsterilerek ETAnn
gvenilirlii olumsuzlatrlmaktadr.
It is the fourth time that Eta has unilaterally declared a ceasefire
Yukarda yer alan cmlede kullanlan fourth time ve unilaterally
ifadeleri ile ETAnn ilan ettii atekeslerin saysna ve tek yanllna dikkat
ekilmektedir. Bu dikkat ekmenin iki sebebi olduu deerlendirilmektedir. lk
olarak gazete ETAnn drdnc defa atekes ilan ettiini belirterek ETAnn
atekeslerini srekli bozduunu iaret ederek atekesinin gvenilirliini ve
geerliliini sorgulamaktadr. kinci olarak atekeslerin ETA tarafndan tek
tarafl ilan edildiini vurgulayarak ETAnn eylem yapamayn ve zayfln
ortaya koymaya almaktadr.
it wanted to reorganise and escape intense police pressure
Haber metninde yer alan reorganize ve escape, intense ve
pressure ifadeleri ETAnn iinde bulunduu zor durumu gstermek ve hem
ETAy hem de ilan ettii atekesi olumsuzlatrmaktadr. fadelerden
anlald kadaryla ETA gerekten terre son vermek ve mzakerelere
balamak iin atekes ilan etmemitir. lan ettii atekes mecburiyettendir. Bu
atekes srecinde polis operasyonlar ile dalm olan rgt yeniden
toparlamak ve yeniden eylem yapabilir bir konuma gelmek istemektedir.
259
Sinn Fein were heavily involved in talks before Eta called ceasefire,
says Adams (The Guardian, 7 Eyll 2010)
Balkta yer alan Sinn Feinin siyasi bir parti olduuna dair bir
aklamaya gerek duyulmamasndan gazetenin hitap ettii toplumun bunu
bildiini varsaydn deerlendirmekteyiz. Balkta ayrca Garry Adamsn
tam ismini kullanmak yerine sadece soyadn kullanmasndan Garry
Adamsn ngilterede ok sk haberlere konu olduu ve ngiliz toplumu
tarafndan tannd sonucuna varlmtr. Sinn Fein Partisinin lideri olan
Garry Adams, ngiltere ile rlandal ayrlk grup IRAnn silah brakmas
srecinde mzakerelerde aktif rol oynam rlandal bir politikacdr. Haber
yapann haber baln Garry Adamsdan yapt alntdan oluturmas
Adamsn
tannmln
ve
tecrbesini
kullanmay
amaladn
gstermektedir.
In talks ifadesinden Sinn Fein partisinin ETA atekes ilan etmeden
nce
yaplan
grmelere
sklkla
katld
grlmektedir.
Buradan
anlalmaktadr ki ETA ile birileri Sinn Fein araclyla veya yardmyla

mzakere yrtmektedir. Balkta anlmasa da spanya Hkmetinin ETA ile
grmekte olduu ima edilmektedir.
to control over the increasingly tired and fractious radical
Basque separatist groups (The Guardian, 7 Eyll 2010)
Gazetenin 7 Eyll 2010 tarihli haber metninde yer alan ve haber

yapann ETAy destekleyen Baskl ayrlk gruplar iin kulland control
over, increasingly tired, fractious ifadeleri ETAnn tabann kaybettiini
gstermektedir. The Guardiana gre ETAy destekleyen Baskl ayrlk
gruplar 1968den beri devam eden terr eylemleri ile olduka yorgun dm
ve asabilemilerdir. ETA artk onlar zerindeki kontroln kaybetmektedir ve
son ilan ettii atekes ile tekrar kontrol salamay amalamaktadr.
260
squeezed by police on one side and by its own supporters on the

other (The Guardian, 7 Eyll 2010)
Spanish and French police have captured the groups senior military
leader five Times over the past three years (The Guardian,11 Ocak
2011)
Yukardaki cmlelerde yer alan squeezed by police,by its own
supporters ve five times over the past three years ifadeleri ile ETAnn
zayflama sreci ve sebepleri gazete tarafndan okuyucuya aktarlmaktadr.
The Guardiana gre ETA hem polis operasyonlar hem de kendi tabanndan
gelen basklar neticesinde atekes ilan etmek zorunda kalmtr. zellikle
son yl ierisinde ETA liderlerinin be defa ele geirilmi olmas yaplan
polis operasyonlarnn younluunu ve ETAnn ne kadar sk takip edildiini
gstermesi asndan nemlidir. Bu kadar youn gelen polis basks
neticesinde ETAnn lider kadrosunun ok sk deitii ve rgtn srekli
yeniden yaplanmak zorunda kald aktr. ETAnn bu srete eylem
gerekletirmekten ok polis operasyonlarndan kurtulup bekasn salamaya
ncelik verdii dnlmektedir.
some prisoners actively lobbying (The Guardian,11 Ocak 2011)
Yukardaki cmlecikte yer alan prisoners kelimesi herhangi bir

mahkmu tanmlamamaktadr. Cmlede ETA mahkmlar tanmlanmaktadr.
Ancak haber metninde bizim dikkatimizi eken asl nemli unsur ETA
mahkmlarnn actively lobbying ifadesi ile gazete tarafndan ETAnn silah
brakmas iin altklarn bildirmesidir. spanya hkmetinin terrle
mcadelede uygulad politikalardan biri olan ETA mahkmlarn ev ve
ailelerinden uzak spanya genelinde hapishaneye yerletirme politikasnn
sonu verdii deerlendirilmektedir. Hkmet bu ekilde mzakere srecinde
ETA mahkmlarnn durumunu kendi lehinde bir madde konumuna
getirmitir. ETA mahkmlar artk mahkmiyetten yorulmutur ve en kt
261
ihtimalle evlerine yakn bir hapishaneye nakillerini, en iyi ihtimalle ise ETAnn
silah brakmas ve terre son vermesi ile zgr kalmay ummaktadrlar.
Eta separatists declare permanent ceasefire: Basque groups message fails
to impress politicians. Militants weakened after end of previous ceasefire (The
ETAy terrist olarak deil de separatists (ayrlklar) olarak

tanmlayan haber balnda ana olayn ETAnn permanent (kalc) atekes
ilan etmesi ve bu ilana ynelik yaplan yorumlar olduuna dair iaretler
bulunmaktadr. Haber balnn ikinci ksmnda ETA yerine Basque group
kullanm tercih edilerek konunun hangi blge ile ilgili olduu okuyucuya
gsterilmitir.
Grubun mesajnn politikaclar neden etkilemedii ynnde bilginin

sunulmad balkta; previous ceasefire ifadesine yer verilerek ilan edilen
atekesin ilk olmad ve daha nce de benzer srecin yaand bilgisi
paylalmaktadr. Okuyucunun baln son ksmnda yer alan bilgiden
politikaclarn
daha
nce
benzer
sreci
yaamalarndan
dolay
etkilenmedikleri sonucuna varmalar beklenmektedir. Nitekim 23 Mart 2006

tarihinde ETA yine permanent olarak tanmlad bir atekes ilan etmi
ancak 31 Aralk 2006 tarihinde gerekletirdii bombalama eylemi ile
atekesi bozmutur. Bu sebepten dolay ilan etii permanent atekesin
inandrc bulunmad deerlendirilmektedir.
International mediators formally appeal to Eta for end to violence
Balktan haberin ETA ile ilgili oluturulmu olan uluslar aras
araclarn ETAya yapt ar ile ilgili olduu anlalmaktadr. ETA hakknda
herhangi bir bilginin bulunmad balkta yer alan end to violence
ifadesinden iddetle ilikili olduu ve iddet kulland karm yaplmaktadr.
Formally ifadesinden ise byle bir arnn yaplmasnn beklendii hatta
daha nce st kapal olarak ima edildii dnlmektedir. Uluslar aras
262
araclarn kimlerden olutuunun haber metninde yer aldn dndmz

haber balndan ETAnn silahszlanma ve terr terk etmesi srecine
uluslar aras toplumun da dahil olduu anlalmaktadr. Bu oluumun ETAnn
m yoksa spanya hkmetinin talebiyle mi gerekletii hakknda herhangi
bir bilgi balkta yer almamaktadr.
International: Eta declares official end to half a century of violence: Masked
leaders announce final halt to armed activity: Move follows intervention by
international mediators (The Guardian, 21 Ekim 2011)
Haber balnn balangcnda yer alan uluslar aras ibaresiyle haber

metninin ngiltere dnda bir konu olduu iaret edilmektedir. Daha nce
Europe ibaresiyle haber metninin Avrupa ile ilgili olduunu belirtmi olan
gazetenin bu haberin snrn izerken sadece Avrupa ile snrlandrmamas
haber metninde yer alan haberin daha geni apl etkiye sahip olduunu
dndklerini iaret etmektedir.
Daha nceki ETA haberlerinde olduu gibi The Guardian gazetesi

ETA hakknda aklamada bulunmayarak konunun okuyucu kitlesi tarafndan
bilindiini farz ettiini gstermektedir. Haber balnda ETAnn resmi olarak
yarm asrlk iddete son verdiinin maskeli liderler tarafndan ilan edildiini
ve uluslar aras araclarn bunu takip ettii bilgisine yer verilerek haber
metninin ana olay okuyucuya gsterilmitir.
Haber balnda yer alan official end ve final halt vurgular haber
metninin daha nce yaplan haberlerden farkl olduunu gstermektedir.
Daha nceki metinlerde olduu gibi haber metni kalc veya daimi atekes ile
ilgili deil ETAnn iddeti tamamen brakmas ile ilgilidir. zellikle sadece
halt deil de final halt denilmesi duyuruyu yapanlarn yaptklar duyurunun
inandrclndan
endie
ettiklerini
ve
bunu
gidermeye
altklarn
gstermektedir. ETAnn hangi artlar talep ettii veya artsz m silah

brakt ve silahszlanma srecinin nasl olaca yn ile ilgili soru
263
iaretlerinin okuyucuyu haberi okumaya yneltmek iin balkta kasten eksik

braklan bilgiler olduu deerlendirilmektedir.
Haber balnda yaplan yarm asrlk iddet vurgusu ile konunun

ciddiyeti ve sresi vurgulanmaya allmtr. ETAnn ilk kanl eylemini 1968
ylnda gerekletirdii gz nne alnrsa yarm asr deil 43 yldr iddet
eylemleri gerekletirdii grlr. Ancak ilk kanl eylemi deil de ilk sokak
eylemleri hesaplamada kullanlrsa 1961 ylnda gerekletirdii spanyol
bayra yakma, duvarlara yaz yazma ve Franco yanllarn tayan treni
yoldan karma teebbsleri ile balatt iddet tam olarak 50 yl olmaktadr.
Gazetenin haberin nemini arttrmak iin 1961 yln baz ald grlmektedir.
Maskeli liderlerin vurgulanmas yaplan ilann gazete ve televizyonlara

gnderilen bir bildiri ile deil; toplum nnde canl olarak veya bir video
duyuru ile yapldn gstermektedir. Duyuru yaparken
armed activity
denilmesi duyuruyu yapanlarn eylemlerini terr veya iddet olarak deil

meru faaliyetlerin bir blm olarak grdklerini ve silahl eylemlerine son
verdiklerine gre silahsz olanlara ynelebileceklerini gstermektedir.
The end will not be easy: what next for ETA?: Basque separatist group has
halted its terror campaign, but with 700 members in jail sticking points remain
22 Ekim 2011 tarihli haber incelendiinde The end will not be easy
alntsnn yer ald haber balnda bu sylemi ETAnn m, hkmetin mi
yoksa gzlemcilerin mi dile getirdii karanlkta kalmaktadr. Okuyucu bunu
metnin tamamn okuduunda grecektir.
What next for Eta?
sorusu ile okuyucu haberi okumadan nce
dnmeye sevk edilmeye allm ve sorunun cevab iin haber metnini

okumas istenmitir. Haber balnda Basque separatist group denilmek
suretiyle ETA terr rgt olarak deil de ayrlk bir grup olarak
gsterilmektedir. Ancak devamnda yer alan its terror campaign ifadesi ile
264
yapt eylemin terr olduu kabul edilmi ve gazete haber balnda kendisi
ile elikiye dmtr. Balktan anlalmaktadr ki gazete ETAnn hapiste
bulunan 700 yesinin skntl problemlerin banda geldiini dnmektedir.
Bu da ya ETAnn daha nce hkmetten byle bir talebi olduunu ya da
hkmetin
bu
konu
ile
ilgili
uygulad
bir
politika
olduunu
dndrmektedir.
Haber
metninin
ikna
edici
olmas,
haberlerin
oluturulmas
aamasnda temel kayglarn banda gelmektedir. Haberin retorii ile verilen

bilginin nasl sylendii kastedilmektedir. Metindeki retorik, okuyucunun neye
Haber sylemlerinde inandrcln salanmas iin kullanlan baz stratejiler
mevcuttur. En ok bavurulan stratejilerin bazlar; yakn grg tanklarnn
ifadelerinin kant olarak sunulmas, resmi kurum raporlar ve uzman gibi
gvenilir kaynaklarn kant olarak kullanlmas, zaman, olaylar ve saylardr.
Dorudan alntlar yapma, olaylar yeni olduklarnda bile tandk klan, iyi
bilinen durum modelleri iine koyma gibi teknikler haberin doruluunu ve
kesinliini gsteren iaretler olup haberin inandrcln salamakta ve
glendirmektedir (Demir, 2006:139).
Analiz konusu olan spanya ve ETA arasnda yrtlen terr

mzakereleri sosyolojik bir olgu olmasna ramen, The Guardian gazetesinin
retoriksel
bir
strateji
olarak
rakam
kullanmn
sklkla
uygulad
grlmektedir. rnein:
at least 200 coaches (The Guardian, 4 Haziran 2005)
800 people killed by Eta (The Guardian, 4 Haziran 2005)
its 30 year history (The Guardian, 4 Haziran 2005)
when she was 12 (The Guardian, 4 Haziran 2005)
claimed 191 lives (The Guardian, 4 Haziran 2005)
265
some 700 Eta prisoners (The Guardian, 4 Haziran 2005)

more than 850 people (The Guardian, 4 Temmuz 2005)
between 10% and 20% of Basques (The Guardian, 4 Temmuz
2005)
ceasefire in 1998 (The Guardian, 4 Temmuz 2005)
14 months later (The Guardian, 4 Temmuz 2005)
almost 20%... (The Guardian, 4 Temmuz 2005)
nearly 100 people (The Guardian, 4 Temmuz 2005)
early 1980s (The Guardian, 4 Temmuz 2005)
killed 191 people (The Guardian, 4 Temmuz 2005)
ceasefire from 24 March 2006. (The Guardian, 23 Mart 2006)
when the 200 kg (440 lb) bomb levelled (The Guardian, 3 Ocak
2007)
called off a 14 month ceasefire (The Guardian, 6 Haziran
2007)
has calimed 850 lives in Spain (The Guardian, 6 Haziran 2007)
stole 350 pistols from (The Guardian, 6 Haziran 2007)
comes 10 days after (The Guardian, 6 Haziran 2007)
has killed 829 people (The Guardian, 6 Eyll 2010)
in a 50 year campaign (The Guardian, 6Eyll 2010)
in July 2009 (The Guardian, 6 Eyll 2010)
in March 2006 (The Guardian, 6 Eyll 2010)
past 12 to 15 years (The Guardian, 7 Eyll 2010)
in June 2007 (The Guardian, 11 Ocak 2011)
Some 550 members of Eta (The Guardian, 11 Ocak 2011)
has claimed 800 lives (The Guardian, 11 Ocak 2011)
upwards of 10%f local votes (The Guardian, 11 Ocak 2011)
in March 2010. (The Guardian, 11 Ocak 2011)
in July 2009. (The Guardian, 11 Ocak 2011)
called in September 2010 (The Guardian, 17 Ekim 2011)
more than 800 lives (The Guardian, 17 Ekim 2011)
over the past 43 years. (The Guardian, 17 Ekim 2011)
final halt to 40 years of Violence. (The Guardian, 17 Ekim 2011)
266
in 2005 (The Guardian, 17 Ekim 2011)

before a 20 November (The Guardian, 17 Ekim 2011)
ceasefire in 1998. (The Guardian, 17 Ekim 2011)
a car bomb in 1995 (The Guardian, 17 Ekim 2011)
ceasefire in 2006 failed (The Guardian, 17 Ekim 2011)
among the 10% - 20% of Basques (The Guardian, 21 Ekim
2011)
electionon 20 November (The Guardian, 21 Ekim 2011)
600 Eta members in (The Guardian, 21 Ekim 2011)
came 53 years of (The Guardian, 21 Ekim 2011)
in 1968. (The Guardian, 21 Ekim 2011)
Saysal veri kullanm gazete tarafndan sunulan haberin inandrcl

bakmndan nem arz etmektedir. Haberin inandrclnn salanmas
sadece saysal veri kullanm ile gerekletirilememektedir. zellikle kaynak
kiilerden
yaplan
alntlar
inandrcln
oluturulmasnda
katk
salamaktadr. Haber metni ierisinde trnak ierisinde yaplan alntlar

dorudan alnty olutururken, trnak iareti kullanlmadan yaplan alntlar
dolayl alnt, alntlarn metnin kendi sesine dnmesi ise rtk alnt olarak
adlandrlmaktadr (Demir, 2006:139).
Dorudan alnt rnekleri;

"The best homage we can pay to the victims of terrorism is to finish with
Eta," Diego Lopez Garrido, spokesman for the ruling Socialists, told
parliament. "Eta is weak. . . and we have to make the most of this weakness."
(The Guardian, 18 Mays 2005)
"When you invite terrorists to negotiate. . . the first thing they think is that
their crimes and murders have been worth it," the party's parliamentary
spokesman, Eduardo Zaplana, said. (The Guardian, 18 Mays 2005)
"Is it not better to clearly tell Eta that we are going to continue. . . until it is
definitively defeated?" Mr Zaplana asked. (The Guardian, 18 Mays 2005)
267
"A message from Euskadi Ta Askatasuna (Eta) to the Basque people," she
said. "Eta has decided to declare a permanent ceasefire from March 24 2006."
(The Guardian, 23 Mart 2006).
"Eta's will to talk has been buried under the rubble at Barajas," he said. (The
Guardian, 3 Ocak 2007).
Dolayl alnt rnekleri;

Talks with Eta would be dependent on it showing a "clear will" to give up
violence, according to the motion approved last night. (The Guardian, 18
Mays 2005)
Mr Zapatero said at the weekend that he had "suspended" plans to negotiate

with Eta, rather than calling them off altogether. (The Guardian, 3 Ocak 2007).
Rescue workers said yesterday that they were getting close to the area where
the victims were thought to be buried. (The Guardian, 3 Ocak 2007).
Peace process broken by Eta bomb, says ruling party (The Guardian, 3 Ocak
2007).
Sinn Fein's leader, Gerry Adams, said last night his party had been heavily
involved in pushing the Basque separatist group Eta towards calling a
ceasefire at the weekend. (The Guardian, 7 Eyll 2007)
rtk alnt rnekleri;

The communique did not state that Eta was prepared to hand over its arms,
which are thought to be hidden in secret depots in the south of France. (The
Guardian, 23 Mart 2006).
Most Spaniards believe the ceasefire came to an end with the December
bombing and police and security services had reportedly warned the
government that Eta was about to return to violence. (The Guardian, 6
Haziran 2007).
Some experts predict it will opt for a low-scale campaign, perhaps aimed at
the tourism industry. (The Guardian, 6 Haziran 2007).
268
The Guardian gazetesinin, spanya ve ETA arasnda yrtlen terr

mzakereleri
ile
ilgili
yapt
haberleri
incelendiinde
inandrcl
salayabilmek ve arttrabilmek iin rakamlar haricinde retorik olarak alntlar

sklkla kulland grlmektedir. Gazetenin haberlerinde en ok dorudan
alnt, ikincil olarak dolayl alnt ve az miktarda rtk alnt yapt tespit
edilmitir.
Genellikle akredite olmu kaynaklardan alnt yapan gazetenin
makro lde oluturduu sylemi dorulayacak ifadeleri tercih ettii

grlmektedir.
The Guardian gazetesinin trnak iinde yaplan dorudan alnty

sklkla tercih etme sebebi olarak, verdii mesajlarn kolay alglanabilmesi ve
okuyucuya ulaabilme amac tad deerlendirilmektedir. ngiliz toplumunu
yakndan ilgilendirmeyen aratrma konumuz ile ilgili birincil kaynaklarn
sylemlerini
yineleyerek
birincil
sylemler
zerinde
kapanmaktadr.
Gazetenin inandrcl salayabilmek iin yapt alntlarda, dorudan

alntlar tercih ederek kendi argmann destekleyecek anlamlarla metnin
alternatif okuyulara kapanmasn salad grlmektedir.
269
BENC BLM
BULGULAR
1. BULGULAR
16 Mays 2005 tarihinde Parlamentodan izin alan spanya hkmeti
byk bir siyasi risk alarak terr sonlandrmak iin giriimde bulunmutur.
Mzakere
srecinin
baarl
olmas
durumunda
Zapatero
hkmeti
spanyada ETA terrne son veren hkmet olarak mteakip yaplacak

seimlerde ok byk bir koz elde edecektir. Srecin baarszlk ile
sonlanmasnda ise hkmet muhalefetin eletirisine maruz kalacak, spanya
kamuoyunda sreci ynetemedii algsn yaratm olacak ve ayn zamanda
ETAnn yeniden silahlanp toparlanmasna olanak yaratm olacaktr.
Yukarda belirtilen riskin yannda mzakere sreci ile ETA ierisinde
mevcut bulunan terr kart, mzakere yanls grup ile terr yanls grup
(gvercinler ve ahinler) arasnda bir atma yaratlabilecek ve gemite
ETA-PMde olduu gibi en azndan bir ksmnn silah brakmas salanarak
ETA zayflatlm olunacaktr. Hkmetin ETA ile mzakere srecini
balatarak elde etmeyi amalad kazanmlardan birisinin de bu olduu
grlmektedir.
23 Mart 2006 tarihinde ETA yaymlad video bildiri ile 24 Mart
2006dan geerli kalc ve tek tarafl atekes ilan ettiini duyurmutur.
spanya hkmetinin 16 Mays 2005 tarihinde alm olduu iznin artn
yerine getiren ETA mzakere srecine balamak istediini gstermi ve
hamle srasn hkmete brakmtr. ETAnn ilan ettii atekesin daha nce
ilan edilen atekeslerden farkl olduu kulland kalc ifadesinden
anlalmaktadr. Gemi dnemlerde de spanya hkmetleri ile gizli
grmeler gerekletiren ETA bu grmeler esnasnda alt aylk gibi snrl
atekesler ilan etmitir. 24 Mart 2006 atekesi kullanlan kalc ifadesi ile
sadece atekes olmaktan km hem Bask lkesinde hem de spanya
genelinde ETA terrnn sonuna gelindiine dair umutlar canlandrmtr.
270
24 Mart kalc atekesi sonras ana muhalefet partisi dahi hkmete

ETA ile mzakere srecinde desteini sunduunu aklam ancak destein
kapsam ve snrn belirtmeyerek bu destei her an ekebileceini de
hissettirmitir. Ana muhalefet partisinin olas bir ETAnn silah brakma
kararnda elde edilecek olan siyasi baardan pay almak iin desteini
sunduu ancak bunun her anlamda tam bir destek olmad ana muhalefet
liderinin kullanm olduu
I have offered the prime minister my support and that of my party to finish
with ETA,..any measure that can be interpreted directly or indirectly as political
compensation to the terrorist group ETA'' ( The New York Times, 29 Mart
2006).
fadeden anlalmaktadr. Ana muhalefet lideri Mariano Rajoy

cmlesine I have offered eklinde balayarak vurguyu kendi ve partisi
zerine eken etken bir cmle yaps ile balamtr. Bu ekilde ETA ile
mzakere srecinde hkmete yardm teklif ederken kendisini babakandan
daha gl bir konuma getirmekte ve babakan ayet yardm isterse ETAya
dolayl ve dolaysz siyasi taviz eklinde yorumlanacak kanun yapmamasn
art komaktadr. Siyasi tavizi tanmlarken edilgen bircmle yaps kullanarak
that
can
be
interprete
directly
or
indirectly
as
compensation demekte ve dorudan veya dolayl siyasi
political
tavizin ne
olduunu belirtmemektedir. Bu aklama ve aklamada kullanlan cmle

yaps ile kelime seimlerinden ana muhalefet partisinin verdii destein tam
bir destek olmad deerlendirilmektedir.
ETAnn kalc atekes ilan etmesinden sonra babakan Zapatero 5
Haziran 2006 tarihinde ETA ile mzakerelere resmen balayacaklarn
aklamtr. Yapt bu aklamada mzakere srecinin ierii ve snrlar
hakknda herhangi bir bilgi paylam yaplmayarak sadece mzakerelerin
balatlaca bilgisi sunulmutur.
271
Babakan
Zapateronun
ETA
ile
mzakereleri
balatacan
aklamasndan hemen sonra Madridde Terr Kurbanlar Dernekleri

nderliinde, mzakerelere ve hkmete ynelik protesto gsterileri
gereklemitir. spanya babakan Zapatero Terr Madurlar Derneklerinin
bakanlar ile birebir grerek terr madurlarnn sorunlarn dinlemitir.
Ana muhalefet partisi protesto gsterilerine fiilen katlarak hkmeti ETA ile
mzakerelere balamas konusunda eletirmitir. ETAnn kalc atekes ilan
etmesi sonras hkmete ETA ile mzakere srecinde desteini aklayan
ana
muhalefet
partisinin
protesto
gsterilerine
katlarak
hkmeti
eletirmesinden; Zapatero hkmeti ile ana muhalefet partisi arasnda

mzakere
konularnda
anlamann
salanamad
ortaya
kmtr.
ngilterenin IRA ile mcadele ederken parlamentoda salam olduu terre

kar partisiz duruu spanya hkmetinin salayamad anlalmtr.
spanya hkmeti ile ETA arasnda, mzakereler srmekte iken 30

Aralk 2006 tarihinde Madrid Barajas Havaalan 4 numaral terminalin ok
katl
otoparknda
gmeninin
bombalama
yaamn
yitirdii
eylemi
gerekletirilmitir.
eylemden
sonra
ETA
ki
Ekvator
gerekletirilen
bombalama olayn stlenmitir ancak bu olayn srmekte olan kalc

atekese zarar vermediini atekesin devam ettiini bildirmitir. spanya
babakan Zapatero gerekleen bu bombalama eylemi sonras mzakere
srecinin askya alndn aklamtr.
Madrid Barajas Havaalannda bombann patlamasndan saatler

ncesinde polise ETA tarafndan bomba ihbar edilmi ve polis otopark
boalttktan sonra bomba patlamtr. ki Ekvator gmenin aralarnda
uyuduklar ve bu sebepten dolay polisin tahliye uyarlarn duymadklarndan
otopark boaltmadklar daha sonra yaplan incelemede anlalmtr.
ETAnn kendi bombasn ihbar etmesinden iki farkl anlam kartlmaktadr.
lk kartlan anlam rgt ierisinde bir atma mevcuttur (iddetin
devamndan yana olanlar ve mzakere srecinden yana olanlar arasnda) ve
bu atmadan ahin kanat (iddetin devam etmesinden yana olanlar) galip
kmtr. kinci kartlan anlam ise ETA ynetimi mzakere masasnda
272
hkmete isteklerini kabul ettirmekte zorlanmakta veya isteklerini hkmet

kat bir ekilde reddetmektedir. ETA hkmete gzda vermek iin
ynetiminin bilgisi dahilinde bombalama eylemini gerekletirmi ve bombay
yine ynetimin bilgisi dahilinde ihbar ederek can kayb olmayan sadece
maddi hasarl bir eylem gerekletirmek istemitir. Her iki durumda da ETA,
Parlamentodan 16 Mays 2005de alnm olunan mzakerelere balama
artn ihlal ederek hkmete mzakere srecini sonlandrmaktan baka yol
brakmamtr.
Madrid Barajas Havaalan bombalamas gereklemeden nce ETA

gemite olduu gibi atekese son verdiini bildirmemi hatta bombalama
eyleminden sonra da atekesin devam etmekte olduunu aklamtr. ETA 5
Haziran 2007 tarihinde yapt video bildiri ile atekese son verdiini
duyurmu;
spanya
ve
Bask
Blgesel
hkmetlerini
atekesin
sonlanmasndan sorumlu tutmutur. Fiilen Madrid havaalan bombalamas ile

bozulan atekesin ETA tarafndan alt ay sonra resmen sonlandnn
aklanmas ve hem spanya hem de Bask Blgesel hkmetlerinin
sulanmas
yukarda
belirtilen
ihtimallerden
ikincisinin
gerekletiini
dndrmektedir. ETA hkmete mzakere masasnda isteklerini kabul

ettirmek amacyla bombalama eylemini gerekletirmitir ancak hkmetin
tepkisi beklediinden sert olmu ve mzakere sreci tamamen durmutur.
ETAnn
atekesin
son
bulduunu
aklamasndan
sonra
ana
muhalefet partisi hkmeti eletirmi ve ETA ile gerekletirilen mzakere

tutanaklarnn aklanmas iin Parlamentoya 5 Temmuz 2007 tarihinde
nerge sunmutur. Sunulan bu nerge ayn gn grlerek reddedilmi ve
mzakere tutanaklar hakknda gizlilik karar alnmtr. Babakan Zapatero
ana muhalefet partisinin bu tutumunu knayarak tm siyasi partilerden ETA
terr ile mcadele erevesinde destek istemitir. Hkmet Anti-terrist
pakta dnerek ETA ile mcadeleye devam karar almtr.
273
Anti-terrist pakt Aznar hkmeti zamannda muhalefetteki Sosyalist

Parti lideri Jos Luis Rodrguez Zapatero tarafndan nerilmi ve ETA terr
ile mcadelede muhalefetin hkmete tam desteini sunmas temeline
dayanmaktadr. Hkmet kard yasalarda muhalefetin desteini de alarak
polis operasyonlar ve adli soruturmalar ile ETA yeleri zerinde bask
kurmutur. ETA ile mcadelede bata Fransa olmak zere uluslararas
destei de salayarak ETAnn evre lkelerde hareket serbestliini
kstlamtr. zellikle Fransann spanya ile ortaklaa veya mnferit
gerekletirdii polis operasyonlar neticesinde ETA yeleri Gney Fransada
Franco dneminde olduu kadar rahat hareket edemez olmutur.
Ele geirilen ETA yeleri sradan adi bir su ilemi dahi olsalar, bu
su terr suuna sokulmakta veya suun n grd en st snrdan
cezalandrmalar yaplmaktadr. Bu ekilde ETA zerinde polis basksnn
yannda ikinci bir bask unsuru olarak mahkemeler de adli ilemlerde
kullanlmtr. Bu durum ETA tarafndan mahkemelerin hkmetin emri ile
alt ynnde eletirilmitir. Ancak uygulanan adli bask neticesinde ele
geirilen ETA yelerinin en st snrdan cezalandrlmalar ETA yelerinin
uzun yllar hapiste kalarak tekrar rgt iin almalarn engellemitir.
Hkmetin yukarda saylan iki unsura ek olarak uygulad hapishane

politikasnn da ETA zerinde bask oluturduu grlmtr. spanya
hkmeti ele geirilip hapis cezas alan ETA yelerini Bask lkesinde
bulunan
hapishanelere
deil
spanya
genelindeki
hapishanelere
yerletirmitir. spanya genelinde Bask lkesine en uzak olan hapishanelere

yerletirilen ETA yelerinin aileleri ve avukatlar grmek iin btn
spanyay gemek zorunda kalarak hem zaman hem de maddi kayba
uramaktadrlar. Hapishanedeki ETA yesi asndan ise sevdikleri veya
avukatlar ile her zaman grme imkan, d dnya ile iletiim kurma
anslar ortadan kalkmaktadr.
274
Gerekletirilen polis operasyonlar ile ETAnn sadece alt kademe

yeleri ele geirilmemitir. spanya ve Fransa polisi zellikle ETAnn ynetim
kadrosunu yakndan takip ederek ETA ynetim kadrosunu bir biri ardna
tutuklamtr. Ynetim kadrosu srekli deiiklie urayan ETA, eylem
yapmaktan ok polis basksndan kurtulmaya ynelik beka tedbirleri
uygulamaya ynelmitir. Polis operasyonlar sonucunda ETAnn ynetim
kadrosu genleerek ya ortalamas 35-40 arasna inmi ve kadn yeler
ynetim kadrosuna ykselmeye balamtr.
ETAnn ynetim kadrosunun genlemesi ETA yelerinin ya

ortalamasnn
dmesi
ile
doru
orantldr.
Franconun
diktatrlk
zamannda ortaya kan ETAnn, ynetim kadrosunda dahi Franconun

diktatrlk rejimini yaam olan yeler kalmamtr. The Guardian gazetesi
kadn yelerin ynetim kadrosuna ykselmesini one of the Eta leaders, a
woman, said cmlecii ile 6 Eyll 2010 tarihli haberin haber metninde ifade
etmitir. Kulland cmle yaps ile The Guardian gazetesi vurguyu a
woman zerine ekmi ve rgt liderlii ile cinsiyet arasnda; cinsiyet ile
ETAnn g kaybetmesi arasnda iliki kurmutur.
Bask lkesinin dier zerk blgelere gre elde etmi olduu ileri
seviyedeki zerklik ve yukarda belirtilen husus birleince ETAnn ortaya
k amac sorgulanmaya balanmtr. Katalanya zerk blgesinin terr
kullanmadan 2006 ylnda spanya hkmeti tarafndan millet olarak
tannmas ve zerklik haklarn en st seviyeye kartarak bamszlk iin
referandum dzenlemesi Bask lkesindeki radikal ayrlk Bask partilerinin
ETAya verdikleri destein azalmasna sebep olmutur.
11 Eyll 2001 tarihinde Amerika Birleik Devletlerinde, kiz Kulelere

yaplan uakl saldr ve 11 Mart 2004 tarihinde Madrid banliy treninde
gerekletirilen bombal saldr sonucu yzlerce insan lm ve yine
yzlercesi yaralanmtr. Her iki eylemi de El Kaide terr rgt stlenmitir.
Gerekletirilen bu bombal terr eylemleri hem dnya hem de spanya
genelinde bamszlk mcadelesi iin dahi olsa terr rgtlerine duyulan
275
sempati ve destei azaltm ve terr eylemlerine kar tepkilerin artmasna

sebep olmutur. Ortaya kan bu tepki dalgas ETAnn bombal eylemler
bata olmak zere gerekletirdii iddet eylemlerinden bekledii faydadan
ok zarar grmesine sebep olmaya balamtr. Yapt eylemler sonucunda
ETA kendi destekilerinden dahi tepki grmeye balamtr. Bu durumun
ETAnn terr eylemlerini ve iddeti azaltmasnda ve atekesler ilan ederek
mzakere masasnda oturmak istemesinde etkili olduu dnlmektedir.
Anti-terrist paktn oluturulmasndan sonra muhalefetteki Sosyalist

Parti ve ktidardaki Halkn Partisinin ortaklaa kardklar Siyasi Partiler
Kanunu ile ETAnn siyasi kanad olan Batasuna partisi spanya Yksek
Mahkemesi tarafndan 2002 ylnda kapatlarak yasaklanmtr. Batasunann
kapatlmasndan sonra oluturulan yeni siyasi partiler de (Sortu, Bildu,
Democracy 3 Million, Askatasuna, Communist Party of the Basque Lands
(EHAK) eski Batasuna yelerini seimlerde aday gsterdikleri veya terr
knamadklar gerekeleri ile kapatlmtr.
Siyasi Partiler Kanununun etkin bir ekilde kullanlarak, ETAnn siyasi

kanadnn Bask lkesinde siyaset yapmasn engellemesi ayrlk Bask solu
zerinde bask oluturmutur. Yerel ve blgesel Parlamento seimlerinde
Bask semeninden %10 15 aras oy alan radikal Bask solu bu sebepten
dolay
yerel
ynetimlere
ve
blgesel
Parlamento
almalarna
katlamamaktadr. spanya hkmetinin ETA var olduu srece Batasuna

partisini yasallatrmayacan bildirmesi ve Batasuna yelerinin seimlere
katlamamas, yeni kurulan partilerin ETA ile ilikili olduklar gerekesi ile
kapatlmalar Bask solunda ETAnn uygulad terrn Bask halkna zarar
vermeye balad dncesini uyandrm ve ETAya verdikleri destei
azaltmaya balamlardr.
Bask lkesi ile ayn yl olan 1979da zerklik stats kazanan

Katolanya (zer, 2006: 153) Bask lkesi ile beraber spanyann en zengin
ve en ayrcalkl iki zerk blgesinden biri olmasna ramen, ubat 2006da
276
Katalonya Parlamentosu, yerel anayasa taslana Katalonya bir ulustur

ibaresini koydu ve onaylad (kmez, 2008: 367). spanyol Meclisi bunu,
"Ulus iinde ulus" olarak deitirdi. Bu deiiklie ramen hem spanya
hkmeti hem de lml Katalan partiler metne onay verdi (Gazetevatan [web],
2006). 2012 ylnda spanya Yksek Mahkemesi de Katalonyann kendini
Ulus olarak tanmlayabileceini ancak Katalon diline spanyolcadan daha
fazla nem vermemesi gerektiine karar vermitir (Telegraph [web], 2012).
Ayn
dnemde
zerklik
yasalar
onaylanan
Katalonyann
terre
bavurmadan Bask lkesinden ileri zerklik haklar elde etmesi ve Ulus

olarak tannmas Bask lkesi genelinde ETAya verilen destei azaltmtr.
Madrid Barajas Havaalan bombalamasndan sonra 2008 ve 2009

yllarnda mzakere sreci ile ilgili haber yaplmamtr. 2010 ylnn bandan
itibaren radikal Bask solunun ETAya atekes ilan etmesi ve iddeti brakmas
ynnde arlar yapt grlmektedir. zellikle Batasuna partisinin yeniden
yasallaarak siyaset hayatna geri dnme isteinde olduu bu yllarda
ETAya iddeti brakmas iin arlarda bulunmasndan anlalmaktadr.
spanya hkmetinin Batasuna ve dier yasakl Bask partilerinin yeniden
yasallamasnn ETA terrnn devam ettii mddete gereklemeyeceini
sylemesi yasakl radikal Bask partilerinin ETA zerinde bask yapmasna
sebep olmutur. 2010 yl Eyll ay banda radikal Bask solunun ETAnn
atekes ilan etmesi iin imza toplad ve Bask lkesinde terr konulu
uluslararas paneller dzenledikleri grlmektedir.
2010 yl ierisinde hapishanede bulunan 700den fazla ETA

mahkumundan bir kesimin de zaman zaman ETAya iddeti brakmas
ynnde arlar yapt grlmtr. Eski ETA yneticilerinin mevcut ETA
ynetimine iddet yolunun yanl olduunu ve silah brakma arlarnn
yapld mektuplar yazd tespit edilmitir. Bu dnemde yine ETA
mahkumlarnn ETA ynetimine bask oluturmak iin lobi faaliyetleri yapt
grlmtr.
277
ETA mahkumlarnn ETAya en az atekes ilan etmesi gerekte ise

silah brakmasn istediklerini gsterir arlar yapmasnn altnda spanya
hkmetinin uygulad hapishane politikasnn baarl olmasnn bulunduu
dnlmektedir. Bask lkesinden uzakta spanya genelindeki herhangi bir
hapishanede en st snrdan cezalandrlan ETA mahkumlar sevdikleri ve
avukatlar ile rahat grememektedir. Hem aile hem de avukat asndan
sadece grmek iin lkenin bir ucuna gitmek maddi ve manevi olarak
ypratc bir sretir. ETA mahkumlar ilk aamada Bask lkesinde bulunan
hapishanelere nakillerini istemektedir. kinci aamada ise cezalarnn bir
ksmnn affedilmesini, hasta olanlarnn serbest braklmasn, son olarak ise
kacak
bir
genel
af
ile
affedilmek
istemektedirler.
Ancak
bunun
gereklemesi iin ilk olarak ETAnn silah brakmas gerekmektedir. Daha

nce mzakerelerin balamas iin atekes ilan edilmesi yeterli iken; ETA
mahkumlar Madrid Barajas havaalan bombalamas sonras hkmetin
atekes ilann kalc dahi olsa yeterli grmeyeceini dnmektedir.
spanya Hkmeti ETA ile mcadele ederken ETAnn yurt dnda

tantm, propaganda ve reklam yapmasn nlemek amacyla giriimlerde
bulunmu; Bask sorunu ve ETA ile ilgili yaplmas planlanan baz panel ve
seminerlerin iptal edilmesini salamtr. Yurt iinde yaplacak olan benzer
seminerlere yurt dndan katlacak olan politikac ve akademisyenlerin
katlmaktan vazgemelerini salamtr.
5 Eyll 2010 tarihinde ETA, ayrlk Bask solu ile ETA mahkumlarnn
basks
sonucu,
savunma
amal eylemler
dnda
tm
saldrlar
durdurduunu aklamtr. ETAnn yapm olduu bu aklama hem

hkmet hem de Bask solu tarafndan tatmin edici bulunmamtr. spanya
hkmeti yaplan aklamay reddederek ETA ile mcadelede herhangi bir
deiiklie gidilmeyeceini ve polis operasyonlar ile adli ilemlerin devam
edeceini bildirmitir. Bask solu ise ETAdan atekesi kalc hale getirmesini
ve uluslar aras gzlemcilerin teyidine ak hale getirmesini istemitir. Bask
solunun uygulam olduu basklar sonucunda ETA 20 Eyll 2010 tarihinde
atekesin teyidinin uluslararas gzlemcilere ak olduunu bildirmitir.
278
Hkmetin
kendisine
gvenmediinin
farknda
olan
ETA
ynetimi
uluslararas gzlemciler vastasyla bu gven sorununu amaya almtr.

spanya hkmeti ise konunun spanyann i sorunu olmasndan dolay
uluslararas gzlemcilerin yapaca teyidin geerli olmayacan; kolluk
kuvvetlerinin verecei bilgilerin atekesin teyidini salayacan aklamtr.
25 Ekim 2010 tarihinde ayrlk Bask solu ETAdan kalc ve

hkmetten herhangi bir talepte bulunmadan artsz atekes ilan etmesini
istemitir. Ayrlk Bask solu ETAnn kalc ve artsz atekes ilan etmesini
IRA terrnn sonlanmasnda kullanlan Mitchell Prensiplerinin Bask
lkesine uygulanmasn istedikleri iin talep etmilerdir. Mitchell prensipleri
aada sunulmu olup ilk maddesi sorunlarn zmnde barl ve
demokratik yntemlerin kullanlmasn ikinci maddesi ise silahl rgtlerin
silahszlandrlmasn ngrmektedir. Mitchell prensiplerinin ilk maddesi
ayrlk Bask solunun bata Batasuna olmak zere yasakl partilerinin
yasaklarnn kaldrlmasn beraberinde getirecei iin Bask solu tarafndan
arzulanmaktadr.
kinci
getireceinden
spanya
beklenmektedir.
Ancak
erevesinde
yaplacak
maddesi
ise
hkmeti
ayrlk
ETAnn
tasfiyesini
beraberinde
tarafndan
olumlu
karlanmas
Bask
mzakere
talebi
solunun
Mitchell
hkmet
prensipleri
tarafndan
kabul
edilmemitir. spanya merkez hkmeti terrle mcadelede ETAdan kesin

silah brakma dnda herhangi bir adm kabul etmeyeceini aklamtr.
Bunda Zapatero hkmetinin 2006 ylnda gerekletirdii mzakere
srecinde,
ETAnn
gerekletirdii
kalc atekesini Madrid
bombal
eylem
ile
Barajas
sonlandrmasnn
Havaalannda
etkili
olduu
dnlmektedir. ETA gerekletirdii bu bombalama eylemi ile hem kendi

gvenilirliini hem de atekeslerinin inandrcln yok etmitir.
Mitchell Prensipleri:
1. Politik sorunlarn zmnde barl ve demokratik yntemlere
uymak.
2. Tm silahl rgtlerin silahszlandrlmasn desteklemek.
279
3. Olas bir silahszlandrlmann, bamsz komisyon tarafndan

gerekletirilmesini desteklemek. Bamsz komisyon kararlarna
uymak.
4. Tm taraflarn, grmelerin sonularn etkilemek amacyla g
kullanmasna kar kmak.
5. Tm taraflarn aralarnda yapacaklar grmelernde kacak
sonular kabul etmek. Grmelerde belirlenecek yntemleri
desteklemek.
6. Blgede devam eden cezalandrmalar, sokak iddeti ve dier her
trl iddeti reddetmek. Byle olaylarn grlmemesi iin aba
harcamak (kten, 2013;67).
ETA 10 Ocak 2011 tarihinde yaymlad bir bildiri ile 5 Eyll 2010
tarihinde ilan ettii atekesin kalc ve genel olduunu ve bir kez daha
uluslararas gzlemciler tarafndan teyide ak bulunduunu bildirmitir.
Ancak spanya ve Bask blgesel hkmetleri bu atekesi de reddederek
ETAnn
kesin
silah
brakmas
dnda
yapaca
aklamay
kabul
etmeyeceklerini bildirmitir.
ETAnn 5 Eyll 2010da ilan ettii atekesin kalc, genel ve teyidinin

uluslararas gzlemcilere ak olduunu bildirmesinden sonra ayrlk Bask
partileri 17 Ekim 2011de Bask lkesinde ETAnn ve Terrn sonunun
tartld paneller gerekletirmi ve bu panellere eski Birlemi Milletler
Genel Sekreteri Kofi Annan, rlandann Sinn Fein Partisi lideri Gerry Adams,
rlandal rahip Alec Reid, Nelson Mandela rgt gibi kii ve kurulular davet
etmitir. Uluslararas gzlemciler sfatyla ETAnn ilan ettii atekesi de teyit
eden bu kii ve kurulularn temsilcilerinden oluan rgt sadece ETAya
silahlarn brakma ars yapmam ayn zamanda spanya ve Fransa
hkmetlerine ETAnn kalc atekesini tanyarak mzakere srecini
balatmalar arsnda bulunmulardr. spanya hkmeti Bask lkesinde
yaplan bu panelleri onaylamadn ve ETA atekesinin sadece gvenlik
kuvvetleri raporlar ile teyit edilebileceini belirtmitir.
280
17 Ekim 2011 tarihinde uluslararas gzlemcilerin spanya ve Fransa

hkmetlerine yapt mzakere srecini balatmalar ars spanya
hkmeti tarafndan; ETA silahlarn kesin ve geri dnlmez bir ekilde
brakmad srece mzakerelere balanmayaca eklinde yantlanmtr.
Uluslararas gzlemcilerin ETAya yapt silahlar brakma arsndan
gn sonra 20 Ekim 2011 tarihinde, ETA yaymlad video bildiri ile silahl
mcadeleye son verdiini duyurmutur.
281
ALTINCI BLM
SONU ve NERLER
1. SONU
Haber sylemi hakknda gerekletirilen almalar, haber metninde

hakim toplumsal anlamlarn nasl kurulduunu, nasl bilgi retildiini ve bu
bilginin zne konumunu aa karmay amalamaktadr. Haberi sylem
olarak ele almak ve zmlemek, haberi hazrland srelerden ve
toplumsal yap iinde oluan g/iktidar ilikilerinden koparmadan incelemek
anlamna gelmektedir. Balama ilikin bir analiz olan sylem analizi,
g/iktidar
ilikilerinin
sylem
iinde
nasl
kurulduunu
aklamaya
almaktadr. Bu sebepten dolay, haber metninde kullanlan balklar, haber

girileri, fotoraflar, ana olay ve sunu ekli, sentaks, szck seimleri,
ardalan ve balam ilikileri zmlemeye tabi tutulmaktadr.
Aratrmann hipotezini oluturan Farkl toplumlara hitap eden

gazetelerin
spanya ile
ETA terr rgt arasnda
yrtlen terr
mzakereleri ile ilgili yaymladklar haber metinlerinin eletirel sylem

analizine tabi tutulmas ile spanya hkmeti ve ETA terr rgtnn
mzakereler srerken yaptklar talep ve verdikleri tavizlere ulalacaktr
nermesi, yaplan aratrma neticesinde dorulanmtr. Aratrma iin 16
Mays 2005 ve 22 Ekim 2011 tarihleri arasnda spanya hkmeti ve ETA
arasnda yrtlen mzakereler ile ilgili spanya, ngiltere, rlanda ve Amerika
Birleik Devletlerinde yaymlanm haberler rnek olay olarak seilmitir.
Aratrmann rneklemini ise belirtilen tarih aralnda spanyadan El Pais,
ngiltereden The Guardian, rlandadan The Irish Times, Amerika Birleik
Devletlerinden The New York Times gazetelerinin ayn tarihte yaymladklar
gazete haberleri oluturmaktadr.
282
Van Dijkn gelitirdii ve haberleri hedef alan eletirel sylem analizi

yntemine gre, belirtilen zaman aralndaki El Pais, The Guardian, The
Irish Times ve The New York Times gazetelerinde yer alan spanya Hkmeti
ve ETA arasnda yrtlen terr mzakerelerine ilikin haberler incelenmi
ve mzakere srecinin aada gsterildii ekilde gerekletii tespit
edilmitir.
El Pais, The Guardian, The Irish Times ve The New York Times
gazetelerinin 16 Mays 2005 ve 22 Ekim 2011 tarihleri arasnda spanya
hkmeti ve ETA arasnda yrtlen terr mzakerelerine ilikin sayfalarnda
yer alan haberler ile ilgili nicel verilere gre; konu ile ilgili en fazla haber veren
gazetenin El Pais, ikinci olarak The Irish Times olduu, en az haber yapan
gazetenin The New York Times ve daha sonra da The Guardian Gazetesi
olduu tespit edilmitir. spanya Hkmetinin parlamentodan ETA ile
mzakerelere balamas iin izin ald 16.05.2005 tarihinden, ETAnn
Madrid
Barajas
uluslar
aras
havaalan
otoparknda
gerekletirdii
bombalama eyleminin tarihi olan 30.12.2006ya kadar El Pais 37, The

Guardian 5, The New York Times 6, The Irish Times 12, toplamda ise 60
adet haber yapld
grlmektedir. Haber saysnn fazla olmasndan
konuya ilginin yksek olduunu, drt farkl topluma hitap eden gazetelerin
sreci yakndan takip ettii ve muhtemel mzakere sreci sonucunda ETA
terrnn sonlanaca veya ETAnn kendini lavedecei ynnde beklentiler
olduu dnlmektedir. 30.12.2006 tarihli bombalama eyleminden sonra
The Irish Times ve The Guardian gazetelerinde mzakereler ile ilgili olarak
2007, 2008 ve 2009 yllarnda hibir haber yaplmaz iken, The New York
Times gazetesinde yalnzca 2009 yl ierisinde bir adet; ayn ekilde El Pais
gazetesinde yalnzca 2009 yl ierisinde ise 8 adet haber yaymlandn
grmekteyiz. Belirtilen tarihten itibaren haber saysnn azalmasnda
hkmetin mzakere srecini askya almasnn (The Guardian, 03 Ocak
2007) etkili olduu deerlendirilmektedir. 05.09.2010 tarihinde ETAnn
Atekes ilan etmesi ile 20.10.2011 tarihinde silahl iddeti kesinlikle
braktn aklad tarihe kadar haber saylarnda bir artn olduu
gzlemlenmektedir. ETAnn tek tarafl atekes ilan etmesinden sonra haber
283
saylarndaki arttan mzakere srecinin tekrar balad ve ETAnn silah

brakacana dair dncelerin artt dnlmektedir.
30 Aralk 2006 tarihinde ETAnn gerekletirdii Madrid Barajas

havaalan bombalama eyleminden sonra mzakere sreci ile ilgili olarak
2007 ylnda El Paisde 8, The Guardianda 2, The New York timesda 3, The
Irish Timesda 4 haber yapld bu saynn 2008 yl iin drt gazetede de 0
olduu grlmtr. 2009 ylnda mzakere sreci ile ilgili olarak El Paisde 8,
The New York Timesda 1, dier iki gazetede ise haber yaplmad tespit
edilmitir.
Yukarda
sunulmu
olan
haber
saylarndan
ETAnn
gerekletirmi olduu Madrid Barajas hava alan bombalama eyleminin

mzakere srecini ciddi ekilde etkiledii sonucuna varlmaktadr. ETAnn ilk
defa kalc olarak niteledii ve tek tarafl olarak ilan ettii 23 Mart 2006 tarihli
atekesin fiilen son bulmasna sebep olan bu bombalama eylemi sonucunda
drt gazetede de mzakere sreci ile ilgili yaplan haber saylarnn sert bir
ekilde azalp durmasnda spanya hkmetinin ETA ile mzakereleri askya
almasnn etkili olduu sonucuna ulalmaktadr.
spanya hkmeti ile ETA arasnda yrtlen terr mzakereleri ile

ilgili olarak drt gazeteden en fazla fotoraf veren gazetenin El Pais olduu
grlmektedir. El Paisin kulland fotoraflarn byk ounluunun
hkmet yetkilileri ve dier aktrlerin aklama yaparken ekilmi ariv
fotoraflar olduu ve genellikle hkmeti olumlayan kareler olduu
grlmtr. El Paisin konu ile ilgili haberleri verirken ariv fotoraflar
kullanmasndan, haber konusu aktrlerin gazetenin bak asna en uygun
fotorafn seerek okuyucuyu kendi bak asna ynlendirme abas iinde
olduu sonucuna varlmtr. El Paisin zellikle hkmet ile ilgili verdii
fotoraf karelerini aktrleri olumlayc ekilde setii hatta kimi zaman Haber
Bal ve Ana Olayn sunduu bilgiden farkl fotoraf kulland tespit
edilmitir. 16 Mays 2005 tarihli Ahead of talks balkl haberde (s.118), 5
Haziran 2006 tarihli Government maintains ETA talks stance despite hostile
victims protest balkl haberde (s. 119), 6 Temmuz 2007 tarihli Zaplana
requests the president to prove his innocence with ETA and criticize it all
284
balkl haberde (s. 121), 8 Austos 2011 tarihli Recordings reveal ETA
inmates anxiety for end to armed struggle balkl haberde (s. 124) El Pais
haber balnn duyurduu ve haber metninde yer alan ana olaydan farkl
fotoraf kullanmtr.
Konu ile ilgili olarak The Guardian gazetesinde 5, The Irish Times
gazetesinde 3 ve The New York Times gazetesinde ise 1 fotoraf kullanld
tespit edilmitir. Gazetelerin fotoraf seiminde ana olay ile ilgili olarak anlk
resim veya ana olay aktrlerinin aklama yapyorken ekilmi resimlerini
kullanmay tercih ettii grlmtr. Fotoraflarn altnda ana olaya ilikin
aklamalara da yer vererek gazetelerin fotoraf ile haber metni arasnda
iliki kurduklar grlmtr.
The Irish Times gazetesinin kulland 3 fotoraftan ikisinin rlanda
toplumu tarafndan yakndan tannan aktrlerin (Rahip Alec REID ve Gerry
ADAMS) resimleri olduu ve haber metninin balyla uyumlu olmad
ancak haber metninde sunulan ana olay ile uyumlu olduu grlmtr. The
Irish Times gazetesinde yeralan son fotorafn ise ETAnn atekes ilann
bildiren video duyurudan alnm kare olduu (s. 126) ve hem balk hem de
ana olay ile uyumlu olduu grlmtr.
The New York Times gazetesinde kullanlan tek fotorafn 23 Mart
2006 tarihli Basque separatists declare a cease-fire; ETA taking political
path after 40 years balkl haberde yer almtr (s. 196). Kullanlan fotoraf
ile Haber Balnn uyumsuz olduu ancak haber metninde sunulan ana
olay ile uyumlu olduu tespit edilmitir.
The Guardian gazetesinde verilen 5 fotoraftan 3 Ocak 2007 tarihli
The peace process broken by ETA bomb, ruling parts ball haberde yer
alan fotorafn (s. 230) haber bal ile uyumlu deilken haberde sunulan
ana olay ile uyumlu olduu, 22 Ekim 2011 tarihli The end will not be easy:
what next for ETA?... balkl haberde (s. 234) ise hem haber balnn hem
de sunulan ana olay ile uyumsuz fotoraf kullanld tespit edilmitir.
285
Drt gazetenin haber fotoraflar incelendiinde, tercih edilen

fotoraflarn balklar ve haber girileri ile her zaman uyumlu karelerden
seilmedii; balk ve haber girileri ile uyumlu seilen fotoraflarn haber
metnini btnledii ancak gazetenin ideolojik bak asn yanstan
fotoraflar olduklar grlmtr. Balk ile uyumsuz ancak haber metninde
aktarlan ana olay ile uyumlu seilen fotoraf karelerinin gazetenin hitap ettii
toplumun ilgisini habere ekecek aktrlerin resimleri olduu grlmken
(The Irish Times gazetesi); hem balk hem de haber metninin aktard ana
olay ile uyumsuz olan fotoraflarda ise gazetenin kendi ideolojik bak
asna gre, aktrleri olumlamak veya olumsuzlamak amac tad tespit
edilmitir (El Pais gazetesi). Fotoraflarn altnda yer alan alt yazlarn
gsterilen kareleri aklar ve haberin ana olayn tamamlar nitelikte olduu
grlmtr.
ncelemeye tabi tutulan drt gazetenin tematik analiz sonularna gre

balklarn merak duygusu uyandracak ekilde, bilgiyi en genel hali ile
balkta verdii; haber girileri ile haber metninde ise konu hakknda daha
fazla bilgi sunduklar tespit edilmitir. ncelenen gazeteler ierisinde zellikle
El Paisin balklarda sk sk sansasyonel ve duygusal ifadeleri kulland;
dier gazetelerin ise balklarda sansasyanol ve duygusal ifade kullanmn
ok tercih etmedii daha ok ana olay aklayc balk kullandklar
grlmtr.
El Pais gazetesi haber balklarn ETA atekesi veya spanya

hkmetinin yapt aklamalar ile snrlamayarak; mzakere srecinin farkl
konularn haber balklarndan duyurmutur. Gazatenin haber balklarnda
ETAdan bahsederken sadece ETA ifadesini kulland grlmektedir. Haber
balklarnda ETA ile birlikte ve ETAya hitaben kulland killing, extortion,
violence, demise, violent, weakness, terrorist, weapons, attacks, armed
struggle vb. ifadeleri ile ETAy haber balnda olumsuzlatrd
286
grlmektedir. Kulland bu ifadeler ile ETAnn iddet yann sk sk haber

balklarnda n plana karan El Pais, ETAy olumsuzlatrarak sunmutur..
ematik analiz sonularna gre drt gazetenin de ana olay, balk ve

haber girilerinde zetleyerek verdikleri aralarnda ki farklln ana olayn
sunumunda ortaya kt grlmtr. El Pais, spanya hkmetini
desteklediini gsteren ifadeler ile ana olay sunarken, The Irish Timesin
spanya hkmetini aka destekleyen ifadeler kullanmad ancak ETAy
olumsuzlatrarak
ve
eletirerek
spanya
hkmetini
dolayl
olarak
destekledii tespit edilmitir. The New York Timesn ana olay sunarken
ETAy ve spanya hkmetini olumlulatran veya olumsuzlatran ifade
kullanmadan her iki taraf da eit dzeyde sunmaya alt grlmtr.
The Guardian gazetesinin ise balklarnda ve haber girilerinde ETA
hakknda olumsuz ifade kullanmad ancak haber metninin devamnda
ETAnn iddet ve terr yann n plana kartarak ETAy olumsuzlatrarak
sunduu grlmtr.
ncelemeye tabi tutulan drt gazetenin ana olay olan spanya
hkmeti ile ETA arasnda yrtlen mzakere srecini haber metinlerinde
bir birlerine benzer olaylar erevesinde ancak farkl ekilde sunduklar
grlmtr. El Pais gazetesi; ana olay drt alt olay evresinde sunmutur.
lk olay olarak spanya hkmetine mzakerelerin balamasndan dolay
yaplan eletiriler, ikinci olay olarak hkmete mzakereleri durdurmasndan
dolay yaplan eletiriler, nc olay olarak ETAya hkmet ve muhalefet
tarafndan yaplan arlar, son olay olarak ise ayrlk Bask solu ve
uluslararas rtgtlerin yaptklar arlar erevesinde mzakere srecini
sunmutur. El Pais haber metinlerini sunarken spanya hkmetini
olumlulatran, ETA ve ana muhalefet partisini olumsuzlatran ifadeler ile
mzakere srecini aktarmtr. The Guardian gazetesi mzakere srecini
alt olay altnda sunmutur. Bunlar; hkmetin mzakereler iin meclisten izin
almas, ETAnn atekes ilanlar ve silah brakma aklamalar, Madrid
Barajas havaalan bombalamas olaylardr. The Guardian gazetesi haber
metinlerini sunarken, The New York Times gazetesi ana olay sunarken iki alt
287
olay kullanmtr. Bunlar, 2006 yl mzakere srecinin baarszlkla

sonulanmas ve ETAnn atekes ilanlar ile silah brakma aklamasdr.
The New York Times haber metinlerini sunarken ETA ve spanya hkmetini
olumlulatrmadan veya olumsuzlatrmadan mzakere srecini aktarmtr.
The New York Timesn sadece 2006 mzakere srecinin baarszlkla
sonulanmasndan
dolay
babakan
Zapateroyu
olumsuzlatrd
grlmektedir. The Irish Times gazetesi ana olay sunarken The Guardian
gazetesi gibi alt olay kullanmtr. Bunlar; ETAya atekes ilan etmesi ve
silah brakmas iin yaplan arlar, ETA ile mzakerelere kar yaplan
gsteri
yryleri
aklamasdr.
The
ve
Irish
ETAnn
Times
atekes
haber
ilanlar
metinlerini
ve
silah
sunarken
brakma
ETAy
olumsuzlatrarak ve spanya hkmetini olumlulatrarak mzakere srecini

aktarmtr.
Drt gazetenin incelenen haberlerine bakldnda, olay ile ilgili

ardalana ait bilgilerin gazeteler tarafndan verilmeye alld grlmtr.
El Pais dndaki dier gazetenin ardalana ait bilgileri sunarken eksiklie
yer vermemeye alt grlmtr. El Paisin ise haberleri sunarken
spanya toplumunun konuyu bildii kabul ile haber yapmasndan dolay
eksik bilgi sunduu ya da hi bilgi vermedii grlmtr.
Drt gazetenin incelenen haberlerinde haber kaynaklarn toplumda

g/iktidar sahibi kii ve kurumlar olan akredite kaynaklardan oluturmaya
alt grlmtr. Bu durum egemen sylemlerin yeniden retildiini ve
birincil
tamamlayclarn
sylemlerinin
ikincil
tanmlayc
konumundaki
gazeteler tarafndan yayldna iaret etmektedir. The Irish Times dndaki

gazetenin kaynak olarak van Dijkn kltrel sekinler olarak tanmlad,
ilk tanmlayclara bal kald ve bu sebepten gazete sylemlerinin
kullandklar kaynaklarn sylemleri evresinde kapand tespit edilmitir.
The Irish Timesn vermi olduu haberlerde dier gazeteden daha az
akredite olmu gvenilir kaynak kulland, kulland kaynaklarn genelde
teyiti mmkn olmayan van Dijkn kltrel sekinler tanmlamasna
uymayan kaynaklar olduu grlmtr.
288
Mikro yapya ynelik yaplan sentaktik analiz sonularna gre; drt

gazetenin de haberlerini olutururken, uzun, birleik ve etken cmleleri
kullandklar grlmtr. Gazetelerin birleik ve uzun cmle yaps kullanm
ile okuyucusuna konu ile alakal mmkn olduu kadar ok bilgiyi en anlalr
ekilde verme amac tadklar dnlmektedir. zellikle El Pais dndaki
gazetelerin hitap ettii toplumlarda konunun zaman aralklar ile haber
yaplmasndan gazetelerin okuyucusuna ardalan bilgisi ile bilgi sunumu
yaparken uzun ve birleik cmle yapsn kullandklar grlmektedir.
Gazetelerde edilgen cmle yaps tercihinin az olduu grlmtr. Kullanlan
az miktardaki edilgen cmle yaplarnda cmlenin znesinin gszletirilip
pasifletirilerek olumsuz bir ekilde sunulduu tespit edilmitir.
The Guardian gazetesinin 18 Mays 2006 tarihli Spain clears way for
peace talks with ETA balkl haberinde (s. 251) gazete etken yapda
kurduu cmlenin znesi olan spanya hkmetini
inisiyatif sahibi ve
giriimci olarak sunmutur. spanya hkmetinin etki eden ve g sahibi

olarak sunulduu haberin giriinde ise ETAnn eer silahl mcadeleyi terk
etmeye hazr olduunu gsterirse hkmetin mzakerelere balayaca
bilgisi verilmitir. Haber giriinde yer alan if it shows it is ready to abandon
terrorism
cmlecii
karmak
yapsyla
ETAy
etken
konumda
gstermektedir. Ancak haber giriinin tamam dikkate alndnda ETAnn

olduka pasif durumda olduu ve ana olay oluturan mzakere srecine
dahil olmak istiyorsa hkmetin parlamentodan ald iznin art olan silah
brakmay veya gvenilir bir atekes ilan etmesi gerekmektedir. ETAnn
atekes ilan etmesi dahi etken konuma gemesi iin yeterli olmayacaktr.
Hkmet ETA atekes ilan etse dahi ayet bu atekesi inandrc bulmaz ise
mzakereleri balatmamakta serbesttir. Haber giriinde kullanlan
if it
shows it is ready to abandon terrorism cmleciinin ierdii art tam olarak

ETAnn terr terk ettiini gstermesi gerektiidir. The Guardian haber
balnda olumlayp, inisiyatif ve g sahibi olarak sunduu spanya
hkmetini haber giriinde de ayn ekilde olumlamtr. ETAy ise haber
giriinde ayn derecede edilgen, gsz ve inisiyatifsiz olarak sunmutur.
289
Hkmet aka ETA ile mzakere masasna oturmadan nce ETAdan

silah brakmasn veya en azndan gvenilir bir atekes ilan etmesini talep
etmekte ve hibir tavizde de bulunmamaktadr. Haberde yer alan
if it
shows it is ready to abandon terrorism cmlecii ETA iin sadece

mzakerelere balama art deildir.
spanya hkmeti 16 Mays 2005
tarihinde Parlamentodan ETAnn, terr brakmaya hazr olduunu

gstermesi artyla mzakerelere balamak iin izin almtr. Hkmetin
Parlamentodan alm olduu bu izin ile ETA ile yaplacak grmeleri meru
bir zeminde gerekletirmek isteinin yannda, ETAdan ak ekilde bir adm
atmasn istedii grlmektedir. spanya hkmeti mzakereleri balatmak
iin parlamentodan izin alarak bir adm atmtr ve bunun iin herhangi bir
taviz vermemitir. Ancak eer ETA, mzakereleri hkmetin istedii zeminde
balayp devam ettirmek istiyor ise ilk olarak bir atekes ilan ederek tavizde
bulunmas ve bu atekesi mzakere masasnda bir sonuca ulalncaya
kadar devam ettirmesi gerekmektedir. Mzakerelerin balamasn mteakip
ise hkmete bask yapmak iin terr eylemlerinde bulunmayarak hkmetin
istedii ekilde masada sorunlarn zmn aramaldr. Mzakereler devam
ederken ETAnn gerekletirecei herhangi bir terr eylemi ETAnn terr
brakmaya hazr olmadn iaret edecektir ki bu da Parlamentodan alnan
izinin ihlali olaca iin hkmet mzakere srecini sonlandrmak veya askya
almakta hakl olacaktr.
Bildu was quickly formed after the Supreme Court on April 7 rejected
an attempt four months ago by radical abertzale leftist to register a new party,
Sortu (El Pais, 18 Nisan 2011).
Members of Batasuna, the banned political arm of ETA, on Tuesday

fully backed calls made by an international panel the previous day for the
Basque terrorist group to publicly declare an end to violence (El Pais, 19 Ekim
2011).
El Pais gazetesinde yer alan yukardaki cmlelerin edilgen yap

ierdikleri ve gazetenin bu yapy farkl maksatlarda kulland grlmektedir.
18 Nisan 2011 tarihli haberde yer alan
290
Bildu was quickly formed
cmlecii ile vurgu cmle ierisinde Bildu partisi zerine ekilerek Bildunun
Sortu partisinin Yksek Mahkeme tarafndan reddedilmesinin sonucu
kurulduu bilgisi sunulmaktadr. Bylelikle cmlede Yksek Mahkeme g ve
iktidar sahibi, olaylara yn veren aktr konumuna getirilirken, Bildu Partisi
edilgen, gsz ve olaylardan etkilenen aktr konuma indirilmektedir.
Cmlede Yksek Mahkemenin etkinliinin ve gcnn sadece Bildu
zerinde olmad Yksek Mahkemenin Sortu Partisini kapatt bilgisini
sunarken kullanlan etken yapdan anlalmaktadr. Anlalmaktadr ki Yksek
Mahkeme Bask solunun kurduu Bildu partisinden nce Sortu Partisini
kapatmtr. Bu gcyle Yksek Mahkeme Bask solu zerinde hakimiyet
kurmu ve kararlar ile Bask solunu etkilenen konumda bulundurarak yeni
partiler kurmaya zorlamtr.
El Paisde yer alan 19 Ekim 2011 tarihli haberde Members of
Batasuna, the banned political arm of ETA ifadesi ile
edilgen cmle yaps haberin aktr olan
kullanlan
Batasuna yelerini ETA ile
ilikilendirmek ve yasakl olduunu vurgulamak iin kullanlmtr. Bu kullanm

ekli ile hem cmlenin znesinin ETA ile ilikisi ve bu ilikiden dolay
yasakland bilgisi okuyucuya aktarlm hem de ETAya yaplan iddeti
sonlandrma arsna destek vererek ETA ile fikir ayrlnda olduu
aktarlmtr. Etken bir yapda olan ana cmle iine yerletirilen edilgen
cmlecik ile ETAnn kendi tabann oluturan Batasuna yelerinden dahi
iddeti son vermesi ynnde arlar ald ve tabannn desteini kaybettii
bilgisi verilmektedir.
Szck seimlerinde The Guardian ve The New York Times

gazetelerinin haber balklarnda ETAnn terrist ve iddet yanls kimliini
ortaya koymayan ifadeleri tercih ettii grlmtr. Haber metni ierisinde
The Guardian gazetesinin ETAnn iddet ve terr kimliini vurgulayan
ifadeler kulland grlrken; The New York Times gazetesinin haber
metinlerinde de ETAdan terrist ve iddet yanls olarak bahsetmedii ve
ETAy meru bir mcadele iinde bulunan aznlk halk gibi sunduu
291
grlmtr. The New York Timesn yapm olduu szck seimlerinde

spanya hkmeti ile ETAy bir birine eit iki taraf olarak sunduu tespit
edilmitir. The Irish Times ve El Paisin ETAnn iddet ve terr kimliini n
planda tutan, spanya hkmetini olumlulayan szck seimleri yaptklar
grlmtr.
El Pais, The Guardian, The New York Times ve The Irish Times
gazeteleri arasnda; haberin inandrclnn salanlabilmesi iin retorik
tekniklerinden olan rakamlarn kullanlmas ile ilgili bir farkn olmad tespit
edilmitir. Drt gazete de rakamlar genellikle tarih - zaman aral ve miktar
belirtirken kullanlm olup sadece El Pais gazetesi sunmu olduu iki
haberde istatistiksel veri aktarrken rakamlar kullanmtr. Drt gazeteden
dorudan alntya en az yer veren gazetenin The Irish Times olduu en fazla
yer verenin ise El Pais olduu grlmtr. The New York Times ve The
Guardian gazetelerinin birbirlerine yakn oranlarda dorudan alnt yaptklar
grlmtr. En fazla dolayl ve rtl alnty The Irish Timesn yapt dier
gazetelerin birbirlerine yakn oranda dolayl ve rtl alnt kullandklar tespit
edilmitir. Akredite veya akredite olmayan kaynaklardan yaplan alntlarn,
gazetelerin makro lekte kurduklar sylemi dorulayacak cmlelerden
setii, gazetelerin yaptklar alntlarda, genellikle dorudan alntlar
setikleri ve bu ekilde kendi dncelerini destekleyecek imalarla metnin
alternatif okuyulara kapanmasn salamay amaladklar grlmtr.
ncelemeye alnan drt gazetenin mzakere srecine ilikin olarak

taraflara yaklam ve bak alar yukarda sunulmutur. ncelenen
gazetelerden El Pais ve The Irish Timesn haber sylemlerinde aka
ETAy
olumsuzlatrd;
olumsuzlatrmaktan
The
kansa
da
Guardiann
haber
ETAy
sylemlerinin
aka
genelinde
olumsuzlatrarak sunduu; The New York Timesn ise her iki taraf da
tarafsz ekilde mesafeli sunmaya alt grlmtr. The New York Times
dndaki
gazetenin
de
spanya
olumlulatrdklar tespit edilmitir.
292
hkmetini
destekleyerek
16 Mays 2005 tarihinde spanya hkmetinin Parlamentodan ETA ile

mzakerelere balamak iin artl izin almas ile balayp, 20 Ekim 2011
tarihinde ETAnn silahl mcadeleye son verdiini aklamasna kadar geen
mzakere sreci anlatlmtr. Bu sre ierisinde zellikle 30 Aralk 2006
Madrid Barajas Havaalannda gerekletirilen bombal saldrnn nemli etkisi
olduu grlmektedir. ETAnn spanya hkmetine iddet yoluyla isteklerini
kabul ettirmek iin gerekletirdii bu eylem, hkmet asndan resmi
mzakere
srecini
sonlandrmtr.
Taraflarn
bu
tarihten
itibaren
mzakereleri gizli olarak dahi yrtmedii hem ana muhalefet partisinin

Parlametoda vermi olduu soru nergelerine hkmet tarafndan verilen
cevaplardan; hem de basnda yer alan haberlerden anlalmaktadr. ETAnn
5 Haziran 2007 tarihinde kalc atekese son vermesinden sonra ETAnn
taleplerini; yollad bildiriler araclyla veya yasakl siyasi kolu Batasuna
partisinin aklamalar aracl ile yapt incelenen gazete haberlerinin
ardalan bilgisi ve balam ilikilerinden anlalmaktadr. Sre boyunca
taraflarn yaptklar talepler aadaki ekilde tespit edilmitir.
a. spanya Hkmetinin talepleri

1. 30 Aralk 2006 tarihinde gerekleen Madrid Barajas Havaalan
bombalamas ncesine kadar spanya hkmeti ETAnn kalc
atekes ilan ederek terre son vermesini istemektedir (El Pais 16
Mays 2005, The New York Times 23 Mart 2006, The Guardian 18
Mays 2005, The Irish Times 19 Mays 2005).
2. Madrid Barajas Havaalan bombalamasndan sonra spanya
hkmeti ETAnn kesin ve geri dnlmez bir ekilde silah
brakmasn istemektedir (El Pais 7 Ekim 2009, The Guardian 7
Eyll 2010).
3. spanya hkmeti, ETAnn Baskl i adamlarndan devrim vergisi
ad altnda ald paraya son vermesini istemektedir (El Pais 8
Austos 2011, The Guardian 27 Mart 2007, The New York Times
27 Mart 2006).
293
4. spanya
hkmeti,
ETAnn
gerekletirdii
terr
eylemleri
sonrasnda zarar gren terr kurbanlar ve ailelerinden zr

dilemesini istemektedir (El Pais 18 Nisan 2011, The Irish Times 25
Mart 2006).
5. spanya hkmeti, ETAnn silah brakarak Bask sorunun zm
iin demokratik yollardan mcadele etmesini istemektedir (El Pais
8 Eyll 2010, The Guardian 6 Haziran 2007).
6. spanya hkmeti demokratik yollar ile Bask sorunun zmne
katlacak partilerin, parti programlarnda iddeti ve terr kesinlikle
reddetmelerini istemektedir (El Pais 18 Nisan 2011, The Guardian
7 Eyll 2010).
b. ETAnn talepleri
1. ETA,
Bask
lkesinin
spanyadan
ayrlarak
bamszln
istemektedir (El Pais 7 Mays 2007, 16 Mays 2005, The Irish

Times 20 Ekim 2010).
2. ETA, Bask halkna kendi kaderini belirleme hakknn (self
determination) tannmasn istemektedir (El Pais 16 Mays 2005,
The Guardian 27 Mart 2006, The Irish Times 15 Eyll 2010).
3. ETA, Navarra zerk Blgesinin Bask lkesine katlmasn
istemektedir (El Pais 7 Haziran 2007).
4. ETA, hkmetin ETA yelerine kar uygulad hapishane
politikasndan vazgemesini istemektedir (The Guardian 7 Eyll
2010, The Irish Times 15 Eyll 2007, El Pais 13 Haziran 2006).
5. ETA, spanya genelinde Bask lkesinden uzaktaki hapishanelerde
bulunan ETA mahkumlarnn Bask lkesindeki hapishanelere
naklini istemektedir (El Pais 24 Mart 2006, The Irish Times 25 Mart
2006, The Guardian 6 Haziran 2007 ).
6. ETA, hapishanedeki yal ve salk sorunu bulunan ETA
mahkumlarnn serbest braklmasn istemektedir (El Pais 24 Mart
2006, 16 Mays 2005, The Irish Times 25 Mart 2006, The Guardian
6 Haziran 2007).
294
7. ETA, silah brakmas durumunda hapishanedeki ETA yelerinin

siyasi sulu olarak tannp affedilmelerini istemektedir (El Pais 1
Ekim 2011, The Irish Times 25 Mart 2006).
8. ETA, bir ok radikal Bask partisinin (Batasuna, Bildu, Sortu, D3M,
Askatasuna vb.) kapatlmasnda temel tekil eden Siyasi Partiler
Kanununun kaldrlmasn istemektedir (El Pais 31 Ocak 2009, 15
Mart 2011, The Irish Times 9 Ocak 2007).
9. ETA, Batasuna partisinin yasann kaldrlmasn istemektedir (El
Pais 16 Kam 2009, 21 Nisan 2009, The Irish Times, 22 Ekim
2011, The New York Times, 23 Mart 2006).
10. ETA, IRAnn silah brakmas aamasnda uygulanan Mitchell
Prensipleri erevesinde Bask sorunun zme kavuturulmasn
istemektedir (El Pais 16 Kasm 2009, The Irish Times 21 Ekim
2011, The New York Times 29 Mart 2006).
11. ETA, Bask halknn millet olarak tannmasn istemektedir (El
Pais 16 Kasm 2009, The Irish Times 21 Ekim 2011).
c. spanya hkmetinin verebilecei tavizler

spanya hkmeti ETAnn kesin ve geri dnlmez ekilde silah
brakmas durumunda;
1. Batasuna partisinin yasan kaldrmay deerlendirecektir (The
Guardian 6 Haziran 2007, El Pais 18 Nisan 2011, The Irish Times
6 Eyll 2010).
2. ETA mahkumlarna uygulanan hapishane politikasna son vermeyi
deerlendirecektir (El Pais 27 Kasm 2009, The Irish Times 25 Mart
2006, The Guardian 6 H aziran 2007).
3. ETA
mahkumlarnn
Bask
lkesindeki
hapishanelere
nakledilmesini deerlendirecektir (El Pais 7 Eyll 2010, The

Guardian 22 Ekim 2011, The Irish Times 25 Mart 2006).
295
4. Baskllar ayr bir millet olarak tanmay ve zerklik yetkilerini

geniletmeyi deerlendirecektir (El Pais 27 Kasm 2009, The
Guardian 11 Ocak 2011).
5. Hapishanedeki hasta ve yal ETA mahkumlarnn serbest
braklmasn deerlendirecektir The New York Times 23 Mart
2006, The Irish Times 22 Ekim 2011).
6. Bask sorununun zm iin Bask lkesindeki siyasi partilerin
katlm ile demokratik bir yol izlenmesi iin gerekli faaliyetleri
balatmay deerlendirecektir.
spanya hkmeti Bask sorununun zm iin yukarda sralanan

ETA taleplerinden, Bask lkesine bamszlk verilmesi ve Bask halkna
kendi kaderini tayin hakknn verilmesini tanmayacaktr. 1978 spanya
Anayasasna aykr olan bu taleplerin incelediimiz dnem spanya
babakan Zapaterodan sonra gelecek baka bir hkmet tarafndan da
kabul edilmesinin mmkn olmad deerlendirilmektedir.
spanya hkmeti ile ETA arasnda yrtlen terr mzakerelerinin; 30

Aralk 2006 tarihinde gerekletirilen Madrid Barajas Havaalan bombalamas
sonras hkmet tarafndan durdurulmasndan yaklak be yl sonra 20 Ekim
2011 tarihinde ETAnn kalc olarak silahl mcadeleye son verdiini
aklamasyla sonland grlmektedir. 20 Ekim 2011 tarihinde ETAnn ilan
ettii silah brakma kararnn ardnda; yrtlen mzakere srecinde yaplan
talep ve verilen tavizler sonucu ulalan bir uzlann bulunmad
deerlendirilmektedir. Eletirel sylem analizi modeli ile incelenen gazete
haberlerinden; ETAnn silah brakma kararnn ardnda, spanya hkmetinin
ETAya kar uygulad terrle mcadele politikasnn etkili olduu sonucuna
ulalmtr. Eletirel analizsonucunda spanya hkmetinin terrle mcadele
politikasnn
madde
balarnn
aada
296
sunulduu
ekilde
olduu
d. spanya Hkmetinin Terrle Mcadele Politikas
1. spanya Hkmeti ETA ile mzakerelere balamadan nce

ETAnn iddete son vermesini, iddet eylemleri srd srece
mzakerelere balamayacan kararl bir ekilde belirtmitir.
2. spanya hkmeti, ETA ynetim kadrosu ncelikli olmak zere ETA
yelerine youn polis basks uygulamtr.
3. spanya
hkmeti,
yrtt
istihbarat
faaliyetleri
ile
ETA
ynetimini ve yelerini ok yakndan takip ederek ETAnn

hiyerarik yapsn net ekilde ortaya koymu ve ETAnn ynetim
kadrosunu birbiri ardna tutuklayarak ETAnn srekli yeniden
yaplanma iinde bulunmasn salamtr.
4. spanya hkmeti, tutuklanan ETA yelerinin mahkemelerden en
st snrdan ceza almas iin adli bask uygulamtr.
5. spanya hkmeti, uygulad hapishane politikas ile, mahkum
edilen ETA yelerini Bask lkesinden uzakta spanya genelindeki
hapishanelere yerletirmitir.
6. spanya hkmeti, 2002 ylnda muhalefetin desteiyle kard
Siyasi Partiler Kanunu etkin kullanarak ETA yanls ayrlk Bask
Partilerinin kapanmasn salamtr.
7. spanya hkmeti, ayrlk Bask solunun yasakl partilerinin ETA
var olduu srece yasallamayacan net bir ekilde belirtmitir.
8. spanya hkmeti, hapishanelerdeki ETA mahkumlarndan ETA
iddetini reddedenleri Bask lkesinde bulunan hapishanelere
transfer ettirmi ve hapishane koullarnda iyiletirmeler yapmtr.
9. spanya hkmeti, Madrid Barajas Havaalan bombalamasndan
sonra net bir ekilde yeniden mzakerelerin ETA silah brakmadan
balamayacan syleyerek daha sonra ETAnn ilan ettii
atekesleri reddetmitir.
10. spanya
hkmeti,
ayrlk
Bask
solunun
yurt
dnda
gerekletirmeyi planlad Bask sorunu ve ETA konulu panel ve

seminerleri engellemek iin giriimlerde bulunarak ETAnn tantm
ve propaganda yapmasn engellemeye almtr.
297
11. spanya hkmeti, IRAnn silah brakmasnn ardndan Avrupann

tek terr rgt konumuna gelen ETAy yalnzlatrmak iin
uluslararas destek temin etmitir. zellikle Fransa ile yapt ortak
polis operasyonlar ile Fransa topraklarndaki ETA kamplarnn
kapanmasn salamtr. Mteakip dnemde Portekiz ile ibirlii
yaparak ETAnn Portekize yerlemesini engellemitir.
5. NERLER
Bu tez kapsamnda, Teun van Dijkn eletirel sylem analizi modeli ile
yaplan analiz ilemi neticesinde; spanya ile ETA arasnda yrtlen terr
mzakerelerinin ETAnn silah brakma kararnda etkili olmad, taraflarn
mzakere srecinde yaptklar talep ve verdikleri tavizler ile spanya
hkmetinin terrle mcadele politikasna ilikin nemli sonulara ulalm
ve bu sonulara tezin sonu ksmnda deinilmitir.
spanya ile ETAarasnda yrtlen mzakere srecinin ileyii,
taraflarn yaptklar talep ve tavizler ile spanya hkmetinin terrle mcadele
politikas hakknda nemli iaretler veren bu analiz sonularnn; bata
Trkiye olmak zere terr sorunu yaayan ve bu soruna alternatif zm
aray iinde bulunan, politika-strateji reticilerine ve uygulaycarna nemli
veriler sunaca deerlendirilmektedir.
spanya ile ETA arasnda yrtlen mzakerelerin yazl basnda ele
aln biimi zelinde bir sylem analizinin yapld bu tez, gerek incelemeye
alnan zaman aralnn uzunluu, gerekse de Van Dijkin sylem analizi
modelinde ortaya koyduu eitli ideolojik zmleme kategorilerinin, hem
spanya hkmeti hem de ETA terr rgt sylemlerinin analizinde
kullanlm olmas
sebebiyle, gvenlik bilimleri alanndaki almalar
asndan bir yenilik olma zellii tamaktadr.

spanya hkmetinin izlemi olduu ve olumlu sonular elde ettii
sonu blmnde sunulmu olan ETA terr ile mcadele politikasnn
298
mteakip dnemlerde yksek lisans veya doktora tezi olarak allmasnn

terrle etkin mcadele edilmesi noktasnda nemli kazanmlar salayaca
Terre iddet kullanmadan son vermek iin terr rgt ile mzakere
seeneini
kullanan
toplumlarn
mzakere
srecinin
yazl
basna
yansmalarna younlaan ve taraflarn yaptklar talep ve tavizlerin aa

karlmasnda olduka ilevsel olan bu trden analiz almalarnn yksek
lisans ya da doktora konusu olarak allmas terr rgt ile mzakere
srecinin
anlalmas
ve
mzakere
srecinde
belirlenmesi noktasnda nemli katklar salayacaktr.
299
izlenecek
politikann
KAYNAKA
ACAR, Esma Karakurt, Diyarbakr rnekleminde Etnik Kimlik
Tartmalar: Bir Sylem Analizi almas, (Yaymlanmam Yksek
Lisans Tezi), Diyarakr, Dicle niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. 2007.
ALTINTA, Ersin, AMUR, Devrim. Szsz letiim ve Beden Dili, Nobel
Yayn Datm, Ankara, 2001
ALTUN, Fatih Mustafa. Trkiye ve spanyann Terrle Mcadele
Politikalarnn Karlatrlmas, (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi),
Afyon, Kocatepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2010.
AKTULUM, Kubilay. Gstergebilim, Sleyman Demirel niversitesi
Burdur Eitim Fakltesi Dergisi, 2004, 1-12.
.
AYGN, Esin. Yazl Basn Haber Sylemlerinde Cumhuriyet
Mitinglerinin Sunumu, (Yaymlanmam Yksek LisansTezi), Ankara,
Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2011.
AZZ, Aysel. Sosyal Bilimlerde Aratrma Yntemleri ve Teknikleri,
Ankara, Nobel Yayn Datm, 2008.
BALTA, Zuhal, BALTA, Acar. Bedenin Dili, stanbul, Remzi Kitabevi,
1996
BAHAREK, Abdulkadir ve TUNCEL, Gkhan. Terrle Mcadelenin
Zorluklar ve Bu Zorluklar Amada Farkl Bir Yaklam, Demokraik Mcadele
Yntemi, Uluslar aras Gvenlik ve Terrizm Dergisi, C:2 S:2, 2011
BAYAR, Il. Tarih Anlaylar Bakmndan G.W.F. Hegel, F. Nietzsche ve M.
Foucault, Hacettepe niversitesi Edebiyat Fakltesi Dergisi, C.21, S.2,
2004, 245-252.
BEKROLU, Onur. Kltrleraras letiim Balamnda Trk Basnnda
Etnik Kimliklerin Sunumu: Ermenilere likin Haberlerin Nicel ve Nitel
Analizi, (Yaymlanmam Doktora Tezi). Eskiehir: Anadolu niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits, 2011.
BERGER, John. Girme Biimleri, ev. Yurdanur Salman, stanbul, Metis
Yaynlar, 2002.
300
LER, Dursun. Haber, Hakikat ve ktidar likisi, Ankara, Elips Kitap,

2004.
OBAN, Bar. Sylem, deoloji ve Eylem: ktidar ve Muhalefet
Arasndaki Mcadeleyi zmleme Denemesi, OBAN Bar (Der.),
Sylem ve deoloji, stanbul, Su Yaynevi, 2003.
OMAK, Akgn, YILMAZ, Ezgi, OSSIPTSUK, Inna, AKGN, nar. TrkGrc Kltrleraraslk, Uluslar aras Kafkasya Kongresi, 2012.
KMEZ, Fatma Gl. Bask Blgesi: Etnik Milliyetiliin Tarihsel Geliimi ve
spanyadaki Devlet Politikalarnn Etkisi,Ege Akademik Bak, 10 Mart 2014,
http://www.onlinedergi.com/eab/arsiv/arsivDetay.aspx?yil=2008&peryot=1
DEMR,
Cenker
Avrupada
Etnik
Korhan.
Ayrlk
Sebeplerinden
Terrizmin
Mcadele
Analizi:
PIRA,
Yntemlerine
ETA,
PKK
(Yaymlanmam Doktora Tezi), Ankara, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri

Enstits, 2010.
DEMR, Zerrin. Bir Dini Sylem Analizi (Psikolojik Bir Yaklam)
(Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Sivas, Cumhuriyet niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits, 2008.
DEVRAN, Yusuf. Haber-Sylem-deoloji, stanbul, Balk Yayn Grubu
2010.
DOAN, Grkan. Sylemin Yorumlanmas, Kocaman, Ahmet (Der.),
Sylem zerine, Ankara, ODT Yaynclk, 2009.
DOLTA, Dilek. Sylem ve Yazn, Kocaman, Ahmet (Der.), Sylem
zerine, Ankara, ODT Yaynclk, 2009.
DURNA, Tezcan ve . KUBLAY. Basnn iddeti: Siyasal Gsterilerde
Polise Ta Atan ocuklar rnei, Ankara SBF Dergisi, 05 Ekim 2013
http://www.politics.ankara.edu.tr/eski/dergi/pdf/65/3/5_durna_kubilay.pdf,
DZGT,
Senem
Aydn.
Avrupa
Birlii-Trkiye
likilerine
PostyapsalcYaklam: Almanya rneinde D Politika ve Sylem Analizi,
Uluslar aras likiler Dergisi, Ankara, C.8, S.29, 2011, 49-70.
EK Halil ve Hilal ELK Sylem Analizi Marmara niversitesi Eitim
Bilimleri Dergisi, C. 27, 2008, 99-117.
301
El Pais, 16.05.2005, 2.
El Pais, 04.06.2005, 2.
El Pais, 07.06.2005, 1.
El Pais, 09.06.2005, 2.
El Pais, 20.06.2005, 4.
El Pais, 23.06.2005, 2
El Pais, 24.02.2006, 2.
El Pais, 24.03.2006, 1.
El Pais, 27.03.2006, 2.
El Pais, 13.06.2006, 3.
El Pais, 19.06.2006, 3
El Pais, 22.06.2006 2.
El Pais, 27.06.2006, 2.
El Pais, 30.06.2006, 2.
El Pais, 27.11.2006, 3.
El Pais, 28.12.2006, 2.
El Pais, 09.06.2007, 3
El Pais, 09.07.2007, 3.
El Pais, 06.07.2007, 2
El Pais, 07.07.2007, 2
El Pais, 25.06.2007, 4.
El Pais, 05.07.2007, 2.
El Pais, 11.10.2008, 3.
El Pais, 31.01.2009, 3
El Pais, 14.02.2009, 3.
302
El Pais, 26.03.2009, 1.
El Pais, 21.04.2009, 2.
El Pais, 20.07.2009, 2.
El Pais, 07.10.2009, 4.
El Pais, 16.11.2009, 2.
El Pais, 22.03.2010, 4.
El Pais, 11.05.2010, 3.
El Pais, 04.06.2010, 2.
El Pais, 05.06.2010, 3.
El Pais, 04.09.2010, 3.
El Pais, 06.09.2010, 1.
El Pais, 07.09.2010, 2, 4.
El Pais, 08.09.2010, 2.
El Pais, 14.09.2010, 2.
El Pais, 18.09.2010, 3.
El Pais, 21.09.2010, 2
El Pais, 27.09.2010, 1.
El Pais, 25.10.2010, 2.
El Pais, 03.11.2010, 1.
El Pais, 20.12.2010, 1.
El Pais, 29.12.2010, 2.
El Pais, 14.02.2011, 2.
El Pais, 15.03.2011, 4.
El Pais, 28.03.2011.2.
El Pais, 31.03.2011, 4.
303
El Pais, 18.04.2011, 4.
El Pais, 11.05.2011, 2.
El Pais, 02. 06. 2011, 3.
El Pais, 08.08.2011, 2, 3.
El Pais, 01.10.2011, 2.
El Pais, 17.10.2011, 2.
El Pais, 19.10.2011, 1.
El Pais, 21.10.2011, 1.
ESGN, Ali. Anthony Giddens Sosyolojisi, Ankara, An Yaynclk, 2005.
EVRE, Blent. Bir Dn Biimi Olarak Postmodernizm Ve Temel
Parametreleri, Akdeniz ..B.F. Dergisi, Antalya C.7, S.13, 2007, 1-23.
ER, Tuba ve ATAMAN Kemal. slamofobi ve Avrupada BirlikteYaama
Tecrbesi zerine, Uluda niversitesi lahiyat Fakltesi Dergisi, Bursa,
C: 17, S:2, 2008, 747-770.
FAIRCLOUTH, Norman, Sylemin Diyalektii (ev. Bar oban), Bar
oban (Der.), Sylem ve deoloji, stanbul, Su Yaynevi, 2003.
GIDDENS, Anthony. Sosyoloji, stanbul, Krmz Yaynlar, 2012.
GKA, Erol, A. Topuolu ve Y. Aktay. nce Sz Vard, Ankara, Vadi
Yaynlar, 1999.
GKE, Orhan. erik Analizi: Kuramsal ve Pratik Bilgiler, Ankara,
Siyasal Kitabevi, 2006).
ILGIN, Leyla. Sylem ve deoloji, Bar oban (Der.), Sylem ve deoloji,
stanbul, Su Yaynevi, 2003.
GLC, Abdulkadir. Haber Syleminde Medya,Siyaset likisi: 29 Mart 2009
Yerel Seimleri Gazi niversitesi letiim Fakltesi letiim Kuram ve
Aratrma Dergisi, Ankara, 29, 2009, 85-130.
http://haber.gazetevatan.com/0/80176/30/dunya 11.06.2012.
304
IIK, Mehmet. Terr rgtlerinin Sylem Stratejileri ve Eylemlerini

Merulatrma Yntemleri (Yaymlanmam Yksek LisansTezi), Ankara,
Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstits, 2006.
MANER, Dilek ve M.M. YURDER, Televizyonda Kadn Programlar:
Trleraraslk ve Sylem, Dilek maner (Der.), Medyay Anlamak:
Stereotipler, Deerler ve Sylem, Ankara, De Ki Basm Yaym, 2010.
NCEOLU, Yasemin G. ve N. A. OMAK. Metin zmlemeleri, stanbul,
Ayrnt Yaynlar, 2009.
JONATHAN, Potter. Sylemsel Psikoloji ve Sylem Analizi, Sibel A.
Arkona (Der.), Dounun ve Batnn Yerellii, stanbul, Alfa Kitap, 2004.
KEEC, F. Orkun. rlanda Milliyetilii (Yaymlanmam Yksek Lisans
Tezi), Bolu, Abant zzet Baysal Sosyal Bilimler Enstits, 2012.
KIYAK, Abdulkadir. Geleneksel Trk nanlarndaki Su Kltr ve
Elazdaki zleri, Gmhane niversitesi lahiyatFakltesi Dergisi, C.2,
S.4, 2013, 22-39.
KIZILTAN, Hakan. Jacques Lacan ve Psikanaliz,
http://www.elestirelpsikoloji.org/eleps/eleps/kiziltan.html,
02.01.2014,
KOCAMAN, Ahmet. Sylem zerine, Ankara, ODT Yaynclk, 2009.

KOYUNCU, Ahmet. Levi-Stratuss Yapsalcl, Seluk niversitesi
Sosyal Bilimler Enstits Dergisi C. 26, 2011, 253-261.
KULA, Nesrin. Gazetelerde Yer Alan Polise Ynelik Haberlerdeki Sylemsel
Boyutlar, Polis Bilimleri Dergisi, C.4, S.1-2, 2002, 187-203.
KURLANSKY, Mark. The Basque History of the World, Penguin Books,
1999.
www.megep.mep.gov.tr 15.02.2014
MILLs, Sara. Sylem ve deoloji (ev. Zeynep zarslan), OBAN Bar
(Der.), Sylem ve deoloji, stanbul, Su Yaynevi, 2003.
MORA, Necla. Medya almalar Medya Pedagojisi ve Kresel letiim,
Ankara, Nobel Yayn Datm, 2000.
305
KTEN, Tolga. Demografik ve Sosyo-Kltrel ltler Balamnda PKKIRA Mukayesesi (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Ankara, Atlm
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2013
ZER, Akn. oul spanya: Anayasal Sistemi ve Ayrlk Terrle
Mcadele Modeli, Ankara, mge Kitabevi, 2006.
ZDEMR, mer. Avrupada Milliyeti ve Ayrlk Hareketler: IRA ve
ETA rnekleri (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi), Sakarya, Sakarya
niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2012.
ZTRK, Serdar ve ELK Kamil. Terrizmin Trkiye Ekonomisi zerine
Etkileri, Alanya letme Fakltesi Dergisi, 2009, 85-106.
POLAT, rfan. 11 Eyll Saldrlar ve Amerika Bireik Devletlerinin
Afganistan Mdahalesi (Yaynlanmam ksek Lisans Tezi), Sleyman
Demirel niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Isparta, 2006.
POTTER, Jonathan, Sylemsel Psikoloji ve Sylem Analizi, Sibel A.

Arkona (Der.), Dounun ve Batnn Yerellii, stanbul: Alfa Kitap, 2004.
RCOUER, Paul. Yorum Teorisi (ev. Gkhan Yavuz Demir), stanbul,
Paradigma Yaynclk, 2007.
RUH, kriye. Sylem ve Birey, Ahmet Kocaman (Der.), Sylem zerine,
Ankara, ODT Yaynclk, 2009.
Sabah, 12 Mart 2004, 2.
SANCAR, Serpil. deolojinin Serveni, Ankara, mge Kitabevi, 2008.
SAYDAM, Oktay, Yaznda Dekonstrksiyon Kavram, Trakya niversitesi
Fen-Edebiyat Fakltesi Dergisi, Edirne, 21, 2009, 159-171.
SEZAL, hsan. Sosyolojiye Giri, Ankara, Beta Basm Yaym, 2010.
SEZER, Tayfun. Sylem Analizi: PKK rnei (Yaynlanmam Yksek
Lisans Tezi), Ankara, Polis Akademisi Gvenlik Bilimleri Enstits, 2011.
http://www.spanishdict.com/translate/etarra 06.03.2014
306
SMART, Barry. Michel Faucault, New York, Tavistock Publications, 1985.

SZEN, Edibe. Sylem, stanbul, Paradigma Yaynlar,1999.
SZER, nay, Jacques Lacan: Bir Ozan -Filozof- Psikiyatrn Sorunlar,
02.01.2011, http://www.elestirelpsikoloji.org/eleps/eleps/sozer.html
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/spain/7861118/Catalonia
-can-call-itself-a-nation-rules-Spains-top-court.html 11.06.2014.
TEKELOLU,
Orhan,
Bir
Lacan
Okumas,
http://www.elestirelpsikoloji.org/eleps/eleps/tekelioglu.html,).
The Guardian, 04.06.2005, 17.
The Guardian, 04.07.2005, 18.
The Guardian, 23.03.2006, 18.
The Guardian, 03.01.2007, 17.
The Guardian, 06.06.2007, 19.
The Guardian, 06.09.2010, 14.
The Guardian, 07.09.2010, 18
The Guardian, 11.01.2011, 23.
The Guardian, 17.10.2011, 1,
The Guardian, 18.10.2011, 19.
The Guardian,20.10.2011, 16.
The Guardian, 21.10.2011, 27.
The Guardian, 22.10.2011, 31.
The Irish Times, 19.05.2005, 12.
The Irish Times, 22.06.2005,15.
307
02.01.2011

The Irish Times, 21.10.2011, 11
The New York Times, 23.03.2006, 1.
308

The New York Times, 13.01. 2011, 6.
TONKSS, Frank. Analysis text and speech: content and discourse
analysis.C. Seale, (2nd ed.). In. Researching Society and Culture, 2006.
TOPAKKAYA, Arslan. Felsefi Hermeneutik, Felsefe Dergisi, Say 4, 75-92.
TRASK, R.L. The History of Basques, Published by Routledge, USA, 1997.

TFEK, M. Elif. Yapsalc Yntem ve Uygulama Alanlar, Tiyatro
Aratrmalar Dergisi, Ankara, C.17, 2003, 50-66.
TUNABAY, Frat. Bask Sorunu ve spanya-Avrupa Birlii likilerindeki
Yeri (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi). anakkale; Onsekiz Mart
niversitesi Sosyal Bilimler Fakltesi, 2010.
Trk Dil Kurumu, 15.09.2013, http://tdkterim.gov.tr/bts/.
TYSZ, Dilan. Televizyon Reklamlarnn deolojik Boyutunun
Gstergebilimsel Analizi (Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi). Ege
niversitesi sosyal Bilimler Enstits, 2003.
URHAN, Veli. M. Foucault ve Bilgi/ktidar likisinin Soykt, Uluda
niversitesi Felsefe Dergisi, S.9, 2007, 99-118.
309
UTSAM Raporlar Serisi: 15, Mart 2010, 6-36.
http://tr.wikipedia.org/wiki/ETA 05.06.2014
VAN DIJK, Teun A. News Analysis, Lawrence Erlbaum Associates,

Publishers, Hilsdale, New Jersey, 1988.
Van DIJK, Teun A. Sylem ve deoloji: ok Alanl Bir Yaklam (ev.
Nurcan ATE), Bar oban (Der.), Sylem ve deoloji, stanbul, Su
Yaynevi, 2003.
YILDIRIM, Ergn. Trk Sosyolojisinde Pozitivizm: Bilginin Sosyolojik
Tasarm, Sosyoloji Aratrmalar Dergisi/Journal of Sociological
Research C.1, 2004,104-130.
YCEL, Tahsin. Yapsalclk, stanbul, YapKredi Yaynlar, 1999.
ZEYREK, Deniz. Sylem ve Toplum, KOCAMAN Ahmet (Der.), Sylem
zerine, Ankara, ODT Yaynclk, 2009.
310

İSPANYA İLE ETA ARASINDA YÜRÜTÜLEN Terör Müzakereleri PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

İSPANYA İLE ETA ARASINDA YÜRÜTÜLEN Terör Müzakereleri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

KARA HARP OKULU

SPANYA LE ETA ARASINDA YRTLEN

YKSEK LSANS TEZ

TEZ TANITIM FORMU

TEZN TARH : 02.06.2014

yaklamtr. spanya hkmeti, ETA ile 16 Mays 2005 tarihinde spanya

SPANYA LE ETA ARASINDA YRTLEN

YKSEK LSANS TEZ

SPANYA LE ETA ARASINDA YRTLEN TERR

mzakerelere balayacan duyurmutur. 20 Ekim 2011de ETA silahl

Analiz sonrasnda elde edilen bulgular

tezin sonu blmnde yorumlanmtr.

: Dr. . Yb. Eyyp Yaar KRM

A DISCOURSE ANALYSIS OF THE NEGOTIATIONS

The Spanish government took her leave of starting negotiations with

The first part of the Thesis includes theoretical information on

Key words: ETA, Discourse, Critical Discourse Analysis, Spain, Negotiations

: Dr. . Yb. Eyyp Yaar KRM

Number of Pages : 299

b. Sylem - Balam likisi........

c. Sylem Anlam likisi..........

2. SYLEM KAVRAMINA LKN TEORK EREVE.

(1) Ferdinand de Saussuren Yapsalc Dilbilim Teorisi..

(2) Claude Levi Straussun Antropolojik almalar..

(3) Roland Barthesn Dzanlam/Yananlam Kavramlatrmas 33

(4) Jacques Lacan ve zne Sylemi.............

(1) Jacques Derrida ve Dil Sylemi............................................... 44

(3) Hermeneutik/Yorumsamac Yaklam ve Sylem

(4) Gadamerin Felsefi Yorumsamas ve Sylem.

(5) Ricoeur un Yorumsama Yaklam ve sylem .

3. SYLEM ANALZ YNTEM.

(2) Ardalan ve Balam Bilgisi ........

c. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas...

(1) Sentaktik Analiz....

(2) Szck Seimleri.........

(3) Haberlerin Retorii .

3. THE IRISH TIMES GAZETESNDE YER ALAN HABERLERN

a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz ..... .

(2) Haber Girileri ..

(3) Fotoraflar ....

b. Makro Yapya Ynelik ematik Analiz ...

(1) Ana Olay ve Sunu Biimi ...

(2) Ardalan ve Balam Bilgisi .......

(3) Haber Kaynaklar .

c. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas ....

(1) Sentaktik Analiz ............

(2) Szck Seimleri .....

(3) Haberlerin Retorii .. .

4. THE NEW YORK TIMES GAZETESINDE YER ALAN

a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz ....

(1) Balklar .............

(2) Haber Girileri .......

b. Makro Yapya Ynelik ematik Analiz ....

(1) Ana Olay ve Sunu Biimi ..........

(2) Ardalan ve Balam Bilgisi ...

(3) Haber Kaynaklar ..

c. Mikro Yapya Ynelik Analiz almas ..............

(1) Sentaktik Analiz .

(2) Szck Seimleri ..

(3) Haberlerin Retorii

a. Makro Yapya Ynelik Tematik Analiz .. ..

(2) Haber Girileri