Uticaj pokretnog optereenja

Optereenje dijelimo prema:

nainu prenoenja:
- direktno (u proizvoljnim takama)
- posredno (u odreenim takama vezama)
vremenu djelovanja:
- trajno (sopstvena teina, nepokretni dijelovi)
- povremeno : 1) nepokretno
2) pokretno (pomjera se po nosau dovoljno sporo da zadrava statiki
karakter)
Uticajna linija je funkcija koja izraava zavisnost uticaja Z u presjeku s (Zs) od poloaja
jedininog optereenja (u).
sila
uticaj

P=1

u taki

na mjestu

u
s

> Z s=Z s (u)

Za statiki odreene nosae ta funkcija je linearna du jedne krute ploe.
Uticaji usljed stalnog i povremenog nepokretnog optereenja su funkcije samo intenziteta, dok
uticaji usljed pokretnog optereenja zavise i od njegovog poloaja.
Pokretna optereenja mogu biti:
- jednako podijeljena:
1) neprekidno (tenk, gusjeniar)
2) prekidno (proizvoljne duine, prekidamo ga gdje hoemo)
- sistem koncentrisanih sila sa konstantnim razmakom tokom kretanja (motorna vozila sa
vie osovina, voz)

Konaan cilj je dobijanje ekstremnih vrijednosti traenih uticaja, a postupak je:

- crtanje uticajne linije
- odreivanje mjerodavnog poloaja optereenja
- sraunavanje maksimalnog uticaja.
Raunanje uticaja:
- koncentrisane sile

m
u

Pm Zs
n

Z s=
m=1

raspodijeljeno optereenje

p(u)

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

u2

Z s= pu Z s ( u ) du
u1

p=const .

za

u2

Z s = p Z s ( u ) du= pF
u1

- F je

povrina ispod uticajne linije u1-u2

Odreivanje opasnog poloaja pokretnog optereenja

a) Pokretno optereenje beskonane duine (moemo ga prekinuti proizvoljno)

b) Pokretno optereenje konane duine

- uslov da bi optereenje bilo u opasnom
poloaju

Z s ( u1 ) =Z s ( u 2)
c) Sistem pokretnog
rastojanjem

optereenja

konane

duine

sa

konstantnim

meusobnim

- uslov opasnog
poloaja
n

m=1

m=1

Z s ( u 1) = Z s ( u2 )
d) Pokretni sistem vezanih koncentrisanih sila
- uslov opasnog poloaja
n

Pm Z s ( um )=0
m=1

Pm tg m=0
m=1

Da bi bio opasan poloaj mora bar jedna

od sila da bude iznad tjemena uticajne
linije mjerodavna sila
Za trougaonu uticajnu liniju:
Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

m1

1
R 1
1
R 1
Pi < < P i P i < < P i

x i=1
l x i=m
x i=1
l x i=m+1

Odreivanje uticajnih linija: - statika metoda

- kinematika metoda
- metod ravnoteenih koncentrisanih optereenja

U okviru vjebi iz Statike konstrukcija 2 baviemo se samo uticajnim linijama za statike

veliine statiki odreenih nosaa.

Statika metoda se zasniva na odreivanju funkcionalne zavisnosti traenog uticaja od

poloaja jednine sile. Obino je potrebno superponirati (sabrati) nekoliko jednostavnih
uticajnih linija koje predstavljaju lanove posmatrane funkcionalne zavisnosti.
PRSTA GREDA
a)

x< u l
T s= A
M s= A x=

b)

x u'
l

0 u< x

T s=B
M s=B x ' =

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

x ' u
l

LUK NA TRI ZGLOBA

reakcije oslonaca

Pokretno optereenje je vertikalno, pa je uticajna linija za

V 'a

V 'b

ista kao za A i B

odgovarajue proste grede.

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

H a=H b =H
V a=V 'a+ Htg o
V b=V 'bHtg o

H=

Mg
f

LUK NA TRI ZGLOBA

moment savijanja

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

M c =M c0 H y c

Kinematika metoda (KM) se zasniva na stavu o uzajamnosti rekacija veza i pomjeranja koji
glasi:
Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

Reakcija veze m

C
( m)

usljed jedinine generalisane sile na mjestu n

negativnoj vrijednosti generalisanog pomjeranja napadne take sile

generalisanog pomjeranja veze m

c
( m)

P
( n)

( n)
Pn

jednaka je

usljed jedininog

Cmn =

nm

Slijedi da emo uticajnu liniju za statiku veliinu dobiti kao dijagram vertikalnih pomjeranja
optereenog poteza tapova mehanizma nastalog zadavanjem jedininog pomjeranja na
mjestu krute veze koja odgovara traenom statikom uticaju.
Algoritam za konstrukciju uticajnih linija kinematikom metodom:
1. Ukidamo krutu vezu koja izaziva (tj. usljed ijeg postojanja se javlja) traeni statiki
uticaj.
2. Zadajemo odgovarajue negativno jedinino pomjeranje na mjestu ukinute krute veze
3. Crtamo dijagram vertikalnog pomjeranja optereenog poteza tapova traena uticajna
linija.
Ordinate uticajne linije koje su ovim postupkom nanijete na dolje su pozitivne a one sa
suprotne strane su negativne.

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

Metod ravnotenih koncentrisanih optereenja (MRKO) se zasniva na stavu o

uzajamnosti presjenih sila i pomjeranja koji glasi:

Presjena sila u presjeku m

C
( m)

usljed jedinine generalisane sile na mjestu n

jednaka je generalisanom pomjeranju napadne take sile

( n)
Pn

P
( n)

usljed dejstva ravnotenog

koncentrisanog optereenja na krajevima diferencijalne okoline presjeka m.

Cmn =

nm

Slijedi da emo uticajnu liniju za presjenu silu dobiti kao dijagram vertikalnih pomjeranja
optereenog poteza tapova nastalog zadavanjem jedininog generalisanog pomjeranja na
mjestu posmatrane sile. Ovo jedinino generalisano pomjeranje ostvarujemo zadavanjem
ravnotenih koncentrisanih optereenja.

Algoritam za konstrukciju uticajnih linija metodom ravnotenih koncentrisanih optereenja:

1. Zadajemo odogovarajue ravnoteno koncentrisano optereenje na stvarnom nosau
2. Crtamo fiktivni nosa koji odgovara vertikalnom pomjeranju poteza tapova kuda se
kree jednina sila
3. Nanosimo odgovarajue optereenje na fiktivni nosa
- za uticajnu liniju za momenat savijanja ravnoteno koncentrisano optereenje je par
momenata

M=

EI
dx
f

te je fiktivno optereenje

p=

1
f
PY =1
dx cos

- za uticajnu liniju za normalnu silu ravnoteno koncentrisano optereenje je par sila

N=

EF
dx
f

te je fiktivno optereenje

m=

Statika konstrukcija 2

tg
f
M =sin
dx
Uticajne linije - ukratko

- za uticajnu liniju za transverzalnu silu ravnoteno koncentrisano optereenje je par

sila

T=

GF
kdx

te je fiktivno optereenje

mf =

1
M f =cos
dx

- za uticajnu liniju za vertikalnu reakciju oslonca mfiktivno optereenje je

M =1

- za uticajnu liniju za horizontalnu reakciju oslonca fiktivni nosa je neoptereen

- za uticajnu liniju za reakciju ukljetenja fiktivno optereenje je isto kao za moment
savijanja
4. Odreujemo dijagram momenata savijanja fiktivnog nosaa - traena uticajna linija

U sluaju da je fiktivni nosa statiki neodreen, rjeavamo ga na sljedei nain. Za statiki

neodreene veliine fiktivnog nosaa usvajamo momente savijanja u krutim vezama. S
obzirom da moment savijanja fiktivnog nosaa odgovara ugibu vora stvarnog nosaa usljed
dejstva ravnotenih koncentrisanih optereenja, prema teoremi o uzajamnosti presjenih sila i
pomjeranja, traeni ugib je jednak presjenim silama u presjeku gdje djeluju ravnotena
koncentrisana optereenja usljed dejstva jedinine vertikalne sile koja odgovara ugibu
traenog vora.

Razlika izmeu KM i MRKO je u tome to se u KM jedinino generalisano pomjeranje zadaje

direktno na sistemu kome je ukinuta odgovarajua kruta veza, dok se kod MRKO jedinino
generalisano pomjeranje ostvaruje u stvarnom nosau zadavanjem ravnotenih
koncentrisanih optereenja na mjestu traenog uticaja.

Zadatak 1
Odrediti maxM u presjeku c usljed vezanog sistema koncentrisanih sila koje se kreu u oba
poretka.

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

Odreivanje maxM 'etanjem' sila

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

10

3.375
3.375
( 11.9+10.3+ 8.7+7.1 ) +180
( 4.1+2.5 )=3000.75 kNm
13.5
13.5

3.375
3.375
3.375
( 2.9+4.5 )+
( 11.9+10.3+8.7 ) +180
( 5.7+ 4.1 )=3228.75 kNm
4 .5
13.5
13.5

M Ic =210 3.375+

M IIc =210

M III
c =210

3.375
3.375
3.375
( 1.3+2.9+ 4.5 )+
( 11.9+10.3 ) +180
( 7.3+5.7+1.2 ) =3174.75 kNm
4 .5
13.5
13.5

U obrnutom poretku se dobija da je P 6 mjerodavna sila.

M op
c =180 3.375 1+

2.9
3.375
+210
( 4.1+5.7+7.3+ 8.9+10.5 )=2915.25 kNm
4 .5
13.5

maxM c =M IIc =3228.75 kNm

Odreivanje opasnog poloaja preko kriterijuma za trougaonu uticajnu liniju
m1

1
R 1
1
R 1
Pi < < P i P i < < P i

x i=1
l x i=m
x i=1
l x i=m+1
RI /l=78.33
RII /l=78.33
III

R /l=88.33
op

R /l=78.33

I poloaj

0<78.33<104.44
46.66> 78.33> 88.88 X

II poloaj

46.66< 78.33< 88.88

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

11

93.33>78.33>73.33

III poloaj

obrnuti poredak

93.33<88.33 X

40<78.33< 91.11
80>78.33>77.7

Zadatak 2
Konstruisati uticajnu liniju za momenat savijanja i transverzalnu silu u presjeku n, horizontalnu
komponentu reakcije c te normalnu silu u presjeku m ako se jedinina sila kree du
oznaenog poteza tapova. Potom odrediti extrM usljed:
a) vezanog sistema koncentrisanih sila koji se kree u oba poretka
b) raspodijeljenog optereenja beskonane duine
c) raspodijeljenog optereenja duine

Statika konstrukcija 2

l=6 m ,

p=12 kN /m

p=12 kN /m

Uticajne linije - ukratko

12

Uticajna linija za moment savijanja u presjeku n

plan polova:

y
8
=
x +6 6
x=4 y=40 /3
y
8
=
24x 12
plan pomjeranja:

25=1= 2 + 5
2=0.3 5 =0.7
3 5=7 2

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

13

Uticajna linija za transverzalnu silu u presjeku n

plan polova:
poloaj pola

O2

je kao i maloprije

e= 102 +13.3332=16.667
plan pomjeranja:

1
2= 5= =0.06
e
ili

2=5
2= 5=0.06
25=1=5 5 +11.666 5
Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

14

Uticajna linija za normalnu silu u presjeku m

plan polova:

y 8
= y=12
18 12
plan pomjeranja:

1
2= 3= =0.05
e
ili

2= 5
2=3=0.05
23=1=8 2 +12 3
Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

15

Uticajna linija za horizontalnu komponentu reakcije

oslonca c
plan polova:

y
8
= y=5.333
12 18
plan pomjeranja:

c =1=13.333 3 3 =0.075
Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

16

Odreivanje uticajnih linija primjenom metoda ravnotenih koncentrisanih

optereenja

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

17

Postupak:
1. Crtamo fiktivni nosa koji odgovara vertikalnim pomjeranjima optereenog poteza
tapova
2. Nanosimo fiktivno optereenje (u ovom zadatku ono postoji samo za N m i tad je jednako
nuli)
3. Usvajamo statiki neodreene veliine fiktivnog nosaa, ovdje su to momenti jednaki
su ugibima stvarnog nosaa
4. Zadajemo na stvarnom nosau jednine sile koje odgovaraju traenim ugibima te
crtamo dijagrame presjenih sila usljed dejstva svake od jedininih sila
5. Sada moemo crtati uticajne linije u svakom presjeku jer znamo vrijednosti statiki
neodreenih veliina fiktivnog nosaa za bilo koji presjek stvarnog nosaa

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

18

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

19

Uticajna linija za M u presjeku n

Uticajna linija za T u presjeku n

Uticajna linija za N u presjeku m

Uticajna linija za Hc

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

20

ekstremni momenti savijanja u presjeku n

a)
'etanje' sila

[
[

M In=2.1 15

( 77 + 37 )+10( 107 + 104 )]=68.1 kNm

3
10 7
4
M IIn =2.1 20 +10
+
+ 15
=66.3 kNm
7
10 10
10

kriterij

R=70 l=17 R /l=4.117

I poloaj

40 /10< R /l< 30/7

55/10> R/ l>15/7
40 /10< R /l< 30/7

II poloaj

50/10> R/l>20/7
Odredili smo opasan poloaj optereenja pri oba poretka kretanja sila, te zakljuujemo da se
maksimalni momenat savijanja koji zatee 'donje' vlakno javlja u sluaju poloaja I.

maxM n =68.1 kNm

'etanje' sila

[ ( ) (
[ ( ) ( )

)]

4
12 9
6 2
M In=2.4 20 +10
+
+15
+
=90 kNm
8
12 12
12 12
M IIn =2.4 15

kriterij

8 4
9 6
2
+ + 10
+
+20
=92 kNm
8 8
12 12
12
R=70 l=20 R /l=3.5

I poloaj

20/8< R /l<50 /12

30/8> R /l> 40/12

II poloaj

15/8< R /l<55 /12

30/8> R /l> 40/12

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

21

Odredili smo opasan poloaj optereenja pri oba poretka kretanja sila, te zakljuujemo da se
maksimalni momenat savijanja koji zatee 'gornje' vlakno javlja u sluaju poloaja II.

minM n =92 kNm

Na osnovu svega prethodno sraunatog, slijedi da je ekstremni momenat savijanja u presjeku
n usljed dejstva vezanog sistema koncentrisanih sila koje se kreu u oba poretka jednak 92
kNm pri emu se zatee 'gornje' vlakno.

extrM n =92 kNm

b)

maxM
n =12

( 2.1217 + 0.62 13 )=261 kNm extrM =288 kNm

minM n =12

2.4 20
=288 kN m
2

c)

yc 2.1
=
xc 10
xc=6.471 yc=1.359
yc
2.1
=
17( xc +6) 7

+=1.359 6+

(2.11.359) 6
=10.377
2
F

+=12 10.377=124.924 kNm

maxM n = p F
Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

22

yc 2.4
=
xc
8
xc=5.6 yc =1.68
yc
2.4
=
20( xc+ 6 ) 12

= 1.68 6+

( 2.41.68 ) 6
=12.24
2
F

=12 12.24=146.88 kNm

minM n = p F

extrM n =146.88 kNm

Statika konstrukcija 2

Uticajne linije - ukratko

23