i hc kinh t quc dn

Mc lc

mc
Phn I
Phn
II
1
2
3
II
1
2
3
4
Phn
III
I
1
2
3
II
1
2
III
Phn
IV
I
II
III
Phn
V
I

Ni dung

S
tran
g
2
3

Li m u
Nhng vn chung v thu GTGT
Khi nim
S ra i v pht trin ca thu GTGT
Ti sao li chn thu GTGT
Ni dung ch yu ca thu GTGT
Xc nh phm vi p dng
Cc hnh thc thu GTGT
Thu sut
Qun l thu GTGT
Tnh hnh p dng thu GTGT trn th gii v
bi hc kinh nghim t nhng nc p dng.
Tnh hnh p dng thu GTG T mt s nc
Thu in
Philipine
Trung Quc
Mt s nc kinh t pht trin vn cha p dng thu
GTGT
Hoa K
Australia
Bi hc kinh nghim rt ra t nhng nc p dng
thu GTGT.
S cn thit phi p dng thu GTGT.

3
3
4
6
6
8
9
10
12

Nhng tn ti ca h thng thu hin hnh

S cn thi phi ci cch chnh sch thu
S cn thit phi p dng thu GTGT Vit Nam
nh gi tnh hnh trin khai thc hin thu
GTGT Vit Nam
Nhng kt qu t c sau hn 2 nm thc hin

19
20
20
23

nguyn thu hng

41-d

12
12
13
14
15
16
17
17
19

24

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

II Nhng yu t thc y vic trin khai thc hin

thu GTGT t c nhng kt qu trn
III Mt s vng mc trong qu trnh thc hin
IV Cc bin php x l vng mc v phng hng sp ti
Phn Kt lun
VI

31
34
39
45

li m u
Thu l ngun thu n nh ca Nh nc, l cng c phn
phi thu nhp quc dn, thc hin iu tit v m nn kinh t v
l cng c bo v kinh t trong nc, cnh tranh vi nc ngoi.
T nm 1999 tr v trc, chng ta s dng thnh cng c
ch thu c, tuy nhin trong tnh hnh mi , do xu hng ton cu
ho chung ca th gii, c ch thu hin hnh Vit Nam l r
mt s mt bt cp, dn n kh khn v qun l, iu hnh
thu v tht thu Ngn sch quc gia.
V vy vic p dng mt s lut thu mi trong giai on ny
l ht sc cn thit. Trong thu gi tr gia tng (GTGT) c
nhng ng gp quan trng cho tin trnh ci cch chnh sch
thu ca Nh nc.
Trn th gii, thu GTGT (hay cn gi l VAT) c lch s lu
i (bt u xut hin nm 1917) v qua qu trnh kim nghim
nhiu nc trn th gii, n th hin c tnh u vit ca mnh
so vi cc loi thu tng ng. Mc d vy mt s nc cng p
dng khng thnh cng thu GTGT do cha chun b k c s h
tng cho mt c ch thu mi cng nh do cha nm bt r bn cht
loi thu ny.
nguyn thu hng
41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Chnh v vy mc ch ca n ny l tm hiu bn cht

ca thu GTGT, nh gi tnh hnh thc hin Vit Nam trong
nhng nm va qua v xut nhng bin php x l thu trong
thi gian ti nhm hon thin hn na h thng thu Vit Nam.

nguyn thu hng

41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Phn II. Nhng vn chung v thu gi tr

gia tng.
I./ Thu gi tr gia tng (GTGT).
1./ Khi nim.
Thu GTGT l thu tnh trn khon gi tr tng thm ca hng
ho, dch v pht sinh trong qu trnh t sn xut, lu thng n
tiu dng.
2./ S ra i v pht trin ca thu GTGT.
Nm 1954 thu GTGT ln u tin ra i ti Php di hnh
thc thu nh vo giai on sn xut. n nm 1968, thu ny
c nhp vo thu lu thng nh vo dch v v thu a phng
nh vo lu thng bn l thnh mt loi thu thng nht chung thu
giai on bn l (vit tt theo ting Php l TVA). T n nay
do tnh u vit ca mnh, thu GTGT ngy cng c s dng rng
khp nhiu nc trn th gii. Thu GTGT c sm p dng Chu
u, ch hn hai mi nm sau khi ra i hnh thc s khai u
tin, n c coi l mt trong nhng iu kin tin quyt gia
nhp khi EC (nm 1977).
Tnh n nm 1995, trn th gii c ti hn 100 nc p dng
thu GTGT. Ring Chu k t nm 80 tr li y c s gia
tng vt bc v s lng cc thnh vin s dng VAT. u tin l Triu
Tin (1977), tip n l Indonexia (1985), i Loan (1986), Philipine
nguyn thu hng
41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

(1988), Mng C (1993), Trung Quc (1994) v Vit Nam (1999).

Vic p dng mt phng php tnh thu mi mt quc gia
khng phi l vn n gin, h thng thu nh hng trc tip
n ngn sch v vn pht trin kinh t ca quc gia .
Chnh v vy, khng ch nhng nc ang pht trin m mt
s nc kinh t pht trin, do nhng quan im khc nhau trong
vic nghin cu nn quyt nh p dng thu GTGT ko di trong
nhiu nm nh:
Nht Bn a ra ngh p dng GTGT t nhng nm 1955
n nm 1986 nhng thng 4 nm 1989 mi thc hin.
Newzeland: Phn i kch lit thu GTGT vo u nhng
nm 80 nhng ban hnh GTGT thng 5 nm 1986.
Hy Lp ng chuyn sang GTGT khi ra nhp EC nm 1981 vi
t cch mt thnh vin chnh thc, nhng n thng 1 nm 1987 mi
ban hnh GTGT.
Canada ban u cng rt phn i vic ban hnh GTGT thay
th cho thu bn l ang c lu hnh cc bang song n thng 1
nm 1991, GTGT c ban hnh.
Thu S phn i ngh ban hnh GTGT thay th cho
bn l hin hnh. Song thng 1 nm 1995, Thu S ban hnh
GTGT.
3./ Ti sao li chn thu GTGT.
(1)

thu GTGT ra i l mt chu cu tt yu i vi nn kinh

nguyn thu hng

41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

t khi c cu thu c khng cn p ng c nhu cu trong tnh

hnh mi. Ni chung cc yu cu c th chia thnh bn dng
sau:
Th nht: Thu doanh thu hin hnh khng p ng c yu
cu thu v qun l, c nhiu bt hp l (nh trng lp, qu phc tp
gy tm l nng n, hiu qu khng cao).
Th hai: Do qu trnh ton cu ho ang din ra mnh m trn
th gii, yu cu m rng lu thng hng ho gia cc nc i hi bi
b, gim thu ca khu i vi xut nhp khu hng ho l rt
quan trng, n gip kch thch cc nghnh sn xut dch v trong
nc, khuyn khch xut khu nhng tim lc quc gia v gp phn
thc y nhng mt hng thit yu. Trong xu th hin nay,
khng th tn ti nn kinh t ng, hoc gn nh ng do nhng
ro cn thu quan bt hp l. Thu GTGT ra i phn no p
ng c nhng yu cu trn.
Th ba: To ngun thu cho Ngn sch Nh nc v c iu kin
thu hp cc loi thu khc. a s cc c ch thu hin hnh ca cc
nc khi cha p dng thu GTGT u cng knh, phc tp v c
nhiu s chng cho, iu gy kh khn cho vic qun l
thu ca Nh nc (nh tnh thu, thu thu, gii quyt cc trng hp
qu hn thu, min thu..) cng nh vic kinh doanh ca ngi dn.
Tnh trng ny d dng gy ra tm l ngi thu, trnh thu lm
tht thu cho Ngn sch mt khon khng nh. gii quyt cc
vn trn cn phi c mt c ch thu mi ph hp v r rng
i vi tt c mi ngi, v thu GTGT l mt gii php.
nguyn thu hng
41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Th t: S pht trin ca kinh t i hi sa i h thng

thu cho ph hp. Chng ta bit rng mi mt thi k pht trin
kinh t cn phi c mt h thng chnh sch qun l cho ph hp,
khng c mt c ch no dng cho mi lc mi ni. Vn qun
l thu cng khng nm ngoi quy lut y.
(2)

Nh vy thu GTGT ra i trc ht p ng tnh

hnh mi, sau mt thi gian c p dng v kim nghim, thu

GTGT c i a s cc nc trn th gii tha nhn v nhng u
im ni bt ca n cc mt sau:
a.

Khc phc c mt s mt hn ch ca thu

doanh thu hin hnh. C kh nng mang li ngun thu ln cho

Ngn sch Nh nc. Kinh nghim ca cc nc: Indonexia, Newzeland,
B o Nha v Tuinidi chng minh r iu ny. i a s cc nc
p dng thu GTGT, khon thu t s thu ny thng m bo t
12% n 30% tng s thu ca Ngn sch Nh nc (tng ng
khong 5% n 10% tng sn phm quc dn).
b.

Tnh trung lp: Vi iu kin s lng i tng c min

hn ch v s vn dng thu sut 0% ch hn ch i vi hot

ng xut khu, GTGT l mt th thu trung lp v khng dn
n bt k mt s mo m no. iu ny th hin tnh u vit ca
thu GTGT so vi cc loi thu c n thay th.
c.

Tnh n gin: Tnh n gin ca thu GTGT bt

ngun t c ch nh thu v khu tr thu ca n. i tng np

thu GTGT s thu s GTGT khi bn hng v khu tr s thu GTGT
np khi mua vt t, hng ho u vo, s chnh lch cn li np
nguyn thu hng
41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

vo Ngn sch Nh nc. (Vic tnh thu cn c vo cc ho n

bn hng v mua hng).

II. Ni dung ch yu ca thu GTGT.

1./ Xc nh phm vi p dng.
V i tng chu thu: GTGT l loi thu nh vo s dng,
c ngha l nh vo ngi tiu dng, ngi np thu l ngi kinh
doanh, ngi chu thu l ngi tiu dng trc tip v gin tip np
thu thng qua ngi kinh doanh.
i tng np thu: Tt c cc th nhn v cc php nhn c
cung cp hoc nhp khu hng ho v dch v trong phm vi lnh
th quc gia.
Mt s nc dng doanh thu gii hn i tng np thu. V
d: Khng phi l i tng np GTGT, i vi cc doanh nghip c
mc doanh thu hng nm thp hn:
+ 200.000 p x (Philipines).
+ 200.000 Sek (Thu in).
+ 30.000 Can D (Canada).
+ 100.000 DDK (an Mch).
+ 1.000.000 Sin D (Singapore).
+ 60.000 D (Indonexia).
C nc p dng hnh thc thu khon i vi i tng kinh
nguyn thu hng
41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

doanh va v nh. Nh vy, vic xc nh i tng np thu l

nhm gii hn i tng np thu, loi tr bt s lng ln v qun l thu
thu i vi cc doanh nghip nh.
Trong giai on chuyn i t thu doanh thu sang p dng
GTGT, thng c ba hnh thc trin khai p dng GTGT.
Hnh thc th nht: p dng GTGT ton b, c ngha l p
dng i vi cc i tng np thu hot ng tt c cc lnh vc
sn xut, kinh doanh, bun bn v bn l. in hnh p dng hnh
thc ny l cc nc: Thu in, Php, Thi Lan, Hungari.
Hnh thc th hai: p dng GTGT tng phn, tc l p dng
n tng khu ca qu trnh lun chuyn sn phm hng ho.
V d: Indonexia, Nh nc ban hnh o lut t nm 1983, nhng do
trnh qun l ca cn b nghnh thu v nhn thc ca ngi
np thu nn n nm 1985, o lut thu mi c thi hnh v
thc hin theo tng bc nh sau:
+ Nm 1985: i tng np thu l nhng ngi sn xut.
+ Nm 1989: M rng phm vi p dng i vi cc i l bn
bun.
+ Nm 1993: M rng phm vi p dng i vi cc ca hng
bn l.
Hnh thc th ba: Thc hin th im GTGT i vi mt s
nghnh. in hnh p dng hnh thc ny l Trung Quc. GTGT c
ban hnh v thc hin th im t nm 1980 n 18/9/1994 c
ban hnh chnh thc. Bc th im ch p dng vi cc sn phm:
nguyn thu hng
41-d

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

xe p, qut in, kim kh, my mc thit b, ph tng, ng c,

thp. Nm 1986 m rng din i vi cc sn phm cng nghip
nh, vt liu xy dng, khong sn kim loi.
Qua tng kt nh gi ca cc nc, trong ba hnh thc tin
hnh GTGT, hnh thc ton b l hiu qu nht. Tuy nhin, hnh
thc ny i hi phi c s chun b rt y v lut, cc vn
bn hng dn lut, trnh hiu bit ca ngi np thu, trnh
qun l ca tng c quan thu, chng t ho n, thc chp
hnh lut...
Hnh thc p dng GTGT tng khu kt qu b hn ch, cn
hnh thc p dng th im phm vi hp, mt s ngnh l
khng em li kt qu.
2./ Cc hnh thc tnh thu GTGT.
cc nc thc hin GTGT hin nay p dng mt trong hai
phng php khu tr theo ho n v phng php tnh chnh lch
theo bo co k ton.
a./ Phng php khu tr theo ho n:
y l phng php c hu ht cc nc p dng do: Tnh thu
da vo ho n m bo xc nh thu c c s kim tra
thu. C th p dng chnh sch thu vi nhiu thu sut (nu thu
thu theo chnh lch ch c th p dng mt thu sut). C th
tnh GTGT thu thu theo thi gian n nh mt thng, hai thng
hay mt qu.
b./ Phng php thu GTGT trn chnh lch theo bo co
nguyn thu hng
41-d

10

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

k ton:
Phng php ny xc nh thu phi da trn s liu bo co
k ton ca n v p dng phng php ny s c nhng vn
sau:
Th nht: Cc x nghip coi GTGT ch l thu b xung nh
vo li nhun, cn cc nhn vin ca h th coi l li thm mt
th thu na nh vo qu tin lng.
Th hai: Bo co ch kt thc mt ln trong nm, vy l tt c
cc khon thanh ton GTGT phi da vo kt ton nm.
Th ba: Kh kim tra thu phi np tng k so vi phng php
s dng ho n v khng c c s tin hnh cc cuc kim
tra cho thu gia n v mua v bn.
M hnh GTGT Nht Bn c s dng theo phng php ny
(1/4/1989): Thu GTGT trn c s bo co k ton vi mt thu sut
l 3% v quyt nh iu chnh ln 5% thi hnh t thng
4/1997. Nht Bn khng pht hnh ho n p dng ring i vi
thu GTGT v cc doanh nghip phn ng, theo phng php tnh
thu hin hnh cc doanh nghip t tnh v np thu. Cc doanh
nghip nh khng phi np thu GTGT.
3. Thu sut.
Thng thng, t c s thu tng ng so vi s thu hin
hnh ca thu doanh thu m n thay th, GTGT phi c mc thu
sut cao hn (thng l gp ba ln thu sut doanh thu). V GTGT
ch nh vo gi tr tng thm ca hng ho hay sn phm qua
nguyn thu hng
41-d

11

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

mi ln lun chuyn hng ho (danh mc cc nc p dng thu

GTGT v thu sut GTGT).
C hai c ch thu sut c p dng:
+ C ch mt thu sut (khng k thu sut 0% p dng vi
xut khu v mt s mt hng thit yu (nu c). Trong s 100 nc
th c 44 nc p dng GTGT vi c ch mt thu sut, trong an
Mch l mt nc c mc thu sut cao nht (32%). Nht, Singapore
la nc c mc thu sut thp nht (3%).
+ C ch nhiu thu sut (khng k thu sut 0%).
Trong s cc nc cn li p dng GTGT vi c ch nhiu thu
sut th s lng thu sut giao ng t 2 n 5 (trng hp
Colombia 5 thu sut). Thu sut thp nht la 1% (B, Th Nh
K), 2% (Nam Triu Tin) v thu sut cao nht l 50% (Senegal),
45% (Trung Quc), 38% () v 36% (Hy Lp). Phn ln cc nc p
dng c ch ba thu sut. Ch c mt s nc p dng 4 v 5 thu
sut: B- Colombia.
M hnh thu sut ca khi EC: Qui nh ngoi thu sut 0%
p dng cho xut khu, h thng thu sut ch gm 2 thu sut:
Mt mc thu sut thp nhng khng thp hn 5%; Mt mc thu
sut cao thng hn 15%.
Qui nh v thu sut 0% v min thu: thu sut 0% c
p dng trong i a s cc nc ch yu i vi hot ng xut
khu. i tng p dng thu sut 0% tc l c thoi tr li s GTGT
chu trn hng u vo, bin ph ny c nh gi l hu hiu
nguyn thu hng
41-d

12

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

nht i vi vic xut khu.

Mt s nc p dng thu sut 0% i vi cc mt hng v dch
v khc nhau nh Thu in (i vi bo ch xut bn hng ngy,
xang my bay phn lc), Canada (i vi lng thc thc phm, cc
dch v ti chnh quc t.

an Mch v Trung

Quc khng s dng thu sut 0%.

Min thu (khng p dng) GTGT: Cc i tng c min thu
khc vi cc i tng c hng thu sut 0% ch h khng c
quyn khu tr u vo thu u vo np. Qui nh min
chu thu c th xut pht t nhiu l do: V kinh t, x hi, v
trnh s nh thu chng cho, v k thut: kh xc nh gi tr
tng thm nh: Cc dch v v ti chnh tn dng, dch v vn ti
quc t v hng khng, ng st.
V d : Thu in qui nh 29 mt hng v dch v c
min chu thu.

an Mch qui nh 14 mt hng v

dch v c min chu thu.

c qui nh 5 mt hng

v dch v c min chu thu.

4./ Qun l GTGT.
ng k thu: Cc i tng np thu phi thc hin ngha v
u tin l ng k thu ti c quan thu a phong ni t c
quan iu hnh thng tr ca mnh theo mu thng nht do c
quan thu cung cp. Mt s nc s dng m s ng k thu c
(thu doanh thu) v thm vo ui ca dy s ng k mt s b
xung ch r l s ng k GTGT. Ring Nht Bn khng s dng
nguyn thu hng
41-d

13

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

h thng m ho s ng k trong cng tc qun l GTGT.

Np thu: a s cc nc p dng GTGT thc hin np thu theo
c ch t k khai tnh v np thu theo mu in sn do c quan
thc hin cung cp. Np t khai v thanh ton thu theo nh k
hng thng, qu (tu theo ch np thu qui nh cho tng loi
i tng).
Vic thoi thu: Phn ln c giao cho c quan thu thu, trong
trng hp s thu c khu tr ln (xut khu hng ho hoc mua
sm ti sn gi tr ln, i tng kinh doanh c quyn k khai
ngh c quan thu thoi tr s tin tr khu trc. C quan thu
kim tra v thoi tr tin thu tr ngay mt ln hoc thoi tr
dn trong mt thi gian tu theo qui nh ca tng nc v kh nng
ngn sch mi nc. Theo cch ny c quan thu thng c mt ti
khon thu GTGT v s dng ngun thu thoi thu, khon cn li
np vo Ngn sch Nh nc.
Vic khu tr thu GTGT: Cc nc p dng khu tr theo ho
n u vo v cho khu tr ton b s pht sinh tng k, khi
tnh thu GTGT phi np. Hu ht cc nc cho p dng khu tr
thu u vo ca ti sn c nh nhm khuyn khch u t,
cng c nc khng cho p dng nh Trung Quc.

nguyn thu hng

41-d

14

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Phn III. Tnh hnh p dng thu GTGT trn th

gii v bi hc kinh nghim t nhng nc p dng.
I./ Tnh hnh p dng thu GTGT mt s nc.
1./ Thu in: L mt nc i u trong vic p dng thu
GTGT (1969). Trc khi thc hin GTGT, Thu in thc hin c
ch thu doanh thu vi mt thu sut 10% p dng ch yu i vi
hng ho, dch v chu thu. Mc tiu ca s chuyn i l
khuyn khch hng xut khu v thc hin hon thu i vi hot
ng xut khu.
Qu trnh chuyn i thu Thu in c tin hnh qua
hai giai on:
-

Ma xun nm 1968 B Ti Chnh gii trnh trc Quc hi

v cc doanh nghip v k hoch, ni dung chuyn i c ch

np thu.
-

Ma thu nm 1968 c Quc hi thng qua v ban hnh

nm 1969 vi nhng ni dung c bn:

Th nht: Cc i tng np thu doanh thu u chuyn sang

nguyn thu hng

41-d

15

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

np GTGT. Thi k c 160.000 i tng np thu doanh thu. Cc

dch v khng phi np thu, 200.000 h nng dn nm ngoi c
ch GTGT.
Th hai: p dng tnh thu GTGT theo phng php khu tr
thu np khu trc.
Th ba: Thu sut lc u p dng mt mc thu l 10% nh
thu doanh thu nhng do c ch khu tr nn lm gim s thu
GTGT. b p ngun thu, Thu in tng ph bo him 1%
trn tng qu lng. Trong qu trnh thc hin Thu in cng
iu chnh thu sut v b sung thm mc thu vo.
Th t: i vi nhng u t trang thit b, my mc khi thc
hin GTGT cung c khu tr.
Th nm: Khng qui nh cho min gim GTGT v khng th
dng chnh sch thu GTGT tr cp.
2./ Philipines: Khi Chnh ph mi ra i (thng 12 nm 1986)
vic ci cch sa i h thng thu l vic lm trc tin ca nc
ny. Chng trnh thu nm 1986 bao gm 29 khu ci cch phi
tin hnh v c son tho. Mt trong nhng ci cch v c cu
a ra trong chng trnh l ban hnh thu GTGT. c th ch
hobng Lnh s 273, c hiu lc thi hnh t 1/1/1988. Nh vy,
ban hnh thu GTGT, Philipines tri qua qu trnh nghin cu v
chun b.
Ngy 1/1/1988, Philipines bt u thc hin GTGT. C th
tm tt my im sau:
nguyn thu hng
41-d

16

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Thu GTGT c xy dng d hp l ho h thng nh

thu hng ho v dch v chu thu, n gin ho vic qun

l thu v lm cho h thng thu Philipines cng bng hn.
-

Thu GTGT c p dng trn din rng hng ho v mt

s dch v, trn tng hot ng bn hay nhp khu nhng hng ho

dch v .
-

Thu sut qui nh mt mc l 10% nh trn tng gi

bn hay tng s tin nhn c t bn hng ho hay dch v, thay

cho thu doanh thu i vi ngi sn xut gm 4 thu sut: 0%,
10%, 20%, 30%, thu trn dch v: 15 thu sut t 0% n 30%.
Tuy nhin, c min thu i vi mt s hot ng kinh doanh c
p dng khuyn khch mt s hot ng nh sn xut nng sn,
gim bt nh hng n gi c mt s mt hng nh du la, v
n gin vic qun l thu i vi doanh nghip nh v cc dch
v ti chnh.
-

Thu sut 0% p dng i vi hng ho xut khu.

p dng tnh thu theo phng php khu tr v cho khu

tr i vi ti sn dng trong thng mi hoc kinh doanh.

Kt qu thu thu GTGT ca Philipines c biu hin qua ba
nm (bng km theo) cho thy t l v s thu VAT so vi s thu
CP, GDP, GNP u tng sau 10 v 20 nm p dng c ch thu mi.
Nm

S
thu
t
VAT

nguyn thu hng

41-d

S
thu
t
thu

S
thu
ca
CP

GDP GNP

17

% s
thu
VAT/s
thu

% s
thu
VAT/s
thu CP

S
thu
VAT/
GDP

S
thu
VAT/
GNP

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

1988
1989
1990

1
13
20
12

2
90
122
69

3
113
154
79

4
826
964
527

5
823
961
527

thu
1/2
14,5
16,7
17,1

1/3
11,8
13,3
14,8

1/4
1,6
2,1
2,2

1/5
1,6
2,1
2,2

3./ Trung Quc: L nc c ch trng nghin cu ban hnh

thu GTGT t nm 1980, sau 4 nm nghin cu, ngy 18/9/1984
chnh thc ban hnh. Trung Quc tin hnh theo phng php
th im. Sau y cp mt s nhn xt ca chuyn gia thu
Trung Quc t 28/6 n 12/7/1993 do ng ch Trn Xun Thng
- Tng cc trng Tng cc thng k dn u).
Chng trnh th im v thu GTGT Trung Quc gp
nhiu vng mc do cc nguyn nhn ch yu:
a.

Cha chun b k v ch hng dn thc hin v x l

cc trng hp vng mc thc t.

b.

GTGT ch thc hin cho mt s sn phm khu sn

xut, cha thc hin khu lu thng, dch v, v vy, trong qu

trnh thc hin gp nhiu kh khn vng mc, khng x l trit
, chnh xc, cha t c mc ch ca GTGT l khc phc trit
thu thu trng lp.
Bn cnh , GTGT ca Trung Quc c qu nhiu thu sut,
mc chnh lch gia cc thu sut cao t 43% n 12%. V vy,
khi thc hin khu tr thu phc tp, cn c khng chnh xc, gy
ra vn dng tu tin, khng kim sot c cht ch vic khu tr
tin thu c quan cp di.

nguyn thu hng

41-d

18

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

khc phc tnh trng ny, m bo thc hin n gin,

d kim sot, hin nay Trung Quc thc hin khon mc khu tr
thu cho cc sn phm u vo, bc u c nhiu mc, nay thc
hin thng nht mt mc 7%.
Do thu theo phng php khu tr chung cho mt mc thot ly
ho n, nn phm vi khu tr thu rng thc t c khi thu thu
thp v trong s thu c khu tr c phn thu cha c tnh np
Ngn sch.
Mt trong nhng iu kin tin thc hin thnh cng
GTGT l thc hin c ch gi th trng. Nhng hin nay Nh nc
Trung Quc vn qun l gi hn 100 mt hng, v vy, qu trnh
thc hin GTGT ca Trung Quc gp kh khn.
Thc hin GTGT khu sn xut ca Trung Quc gp nhiu
kh khn, phc tp. vic qun l, thc hin GTGT c hiu qu,
Trung Quc phn ra tng i tng c bin php thu thu: X
nghip qui m nh thu khon, X nghip c qui m ln v va thu
cn c vo s sch k ton. Thc t hin nay GTGT ch p dng
trong cc x nghip quc doanh.
II./ mt s nc kinh t pht trin vn cha p dng thu
GTGT.
Cho d GTGT l mt loi thu c nhiu u im nhng cho n
nay c mt s nc kinh t pht trin cha p dng. Chng ta s nghin
cu nhng nguyn nhn ca vn trn thng qua phn tch
tnh hnh hai nc i biu l M v Austraylia
nguyn thu hng
41-d

19

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Hoa K (M): L mt nc c nn kinh t pht trin bc nht

th gii. Mt cng quc c nh hng su sc n nhiu lnh vc
trn th gii, tuy nhin, cho n nay M vn cha chp nhn GTGT.
V vy au l nhng l do ngn cn con ng GTGT xm nhp
vo M?
V c bn M tho mn vi h thng thu doanh thu khu bn
l cp bang v lin bang hin hnh. Thu sut doanh thu bn l cp
bang tng i thp, trung bnh khong 4,6%, din nh thu
cng tng i hn ch. V d: M c 29 bang khng nh thu lng thc thc phm, 25 bang min thu cho hu ht cc dch v.
C ch thu hin hnh ca M khng gy tr ngi lm cho hot
ng sn xut dch v trong nc. Chnh v vy, nc M cha thc s
c nhu cu v mt c ch thu mi.
Tuy nhin, M cng quan tm n GTGT trong thi gian tng i di (20 nm qua), v trong cuc tranh lun gn y, cc
chuyn gia nu ra mt s l do M ban hanh GTGT l:
-

GTGT s thay th 1 phn thu nh trn qu lng (bo

him x hi) (52 t USD).

-

GTGT se thay th 1 phn thu thu nhp cng ty (28 t

USD).
-

Mt l do na c a ra nm 1983 l GTGT cn c th ti

tr cho quc phng (thc t l tng s thu cho Ngn sch).

nguyn thu hng
41-d

20

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Nm 1984, mt s tho na c a ra vi dng GTGT

thay th cho thu thu nhp c nhn, thu thu nhp cng ty v
thu tha k, thu sut GTGT l 15%. GTGT s l ng lc to
ngun thu ch yu cho Ngn sch. Nm 1985, M a ra mt d
tho v m hnh GTGT na, p dng theo phng n trc tip.
Ni chung, cc phng n a ra nhmban hnh GTGT cui cng
cng ch l tng s thu cho Ngn sch. D vy cc Ngh s
bc b vic ban hnh GTGT vi nhng l do ch yu sau:
a.

Lo s v tnh lu thoi ca GTGT.

b.

Lo lng v vic GTGT gy lm pht.

c.

Cn b thu bang v qun (a phng) lo s v vic ban

hnh GTGT s xm phm n ngun thu ca h.

d.

C c quan thu bang v lin bang u lo ngi vic p

dng GTGT s tc ng v phng din qun l.

Autralia: Autralia cng l mt trong nhng nc OECD n nay
cha chp nhn GTGT v mt s l do nh sau:
a.

Lo s v chi ph qun l cao.

b.

Lo s v kh nng trn thu tng.

c.

Nhng yu cu v hon thu khai tng thm c th l

mt l hng cng nghim trng tng ng nh lp ho n sai.

d.

Chi ph cho vic cng ch thu tng. Lo s v tnh lu

thoi.
nguyn thu hng
41-d

21

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Nh vy, nhng l do ch yu ca vic cha ban hnh thu

GTGT M v Autralia l cc l do mang mu sc chnh tr ch
khng phi v kinh t, do c th ca cc nc (quan h lin
bang v bang ang n nh, h khng mun c s xo trn
dng gy nn tnh hnh mt n nh chung).
III./ bi hoc kinh nghimut ra t cc nc tnh thu
GTGT.
Qua nghin cu kinh nghim ca cc nc p dng GTGT c hi
tho, trao i kinh nghim vi cc chuyn gia thu GTGT ca cc
t chc quc t v mt s nc c th rut ra mt s bi hc kinh
nghim nh sau:
1.

Thu GTGT l mt loi thu c nhiu u im cn nghin

cu p dng nhm gp phn thc dy hot ng sn xut kinh

doanh pht trin theo c ch th trng, m rng kinh t i ngoi,
to ngun thu n nh v pht trin cho Ngn sch quc gia. Nhng khng th v khng nn p dng th im thu GTGT trong
phm vi hp mt s nghnh v mt s n v.
2.

Ni dung chnh sch thu GTGT ban hnh phi c

nghin cu k, qui nh c th lm c s php l cho vic thc

hin c r rng, thng nht. Phi tun th cc nguyn tc c bn
ca thu GTGT vi s vn dng v qui nh ph hp vi tng nc.
-

Cng c ch ho n, chng t, hch ton, k ton,

nhng khng th i n lc thc hin y ho n chng t

mi p dng GTGT, v vic p dng GTGT cng thc y vic s
dng ho n chng t.
nguyn thu hng
41-d

22

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Cn lm tt cng tc tuyn truyn v hng dn ch

thu ny mi i tng, mi ngi u hiu v thc hin ng.

-

Cng tc o to bi dng nghip v qun l thu GTGT

cho cn b thu phi c quan tm v chun b trc.

-

Phi tng bc hin i ho trang thit b cng c qun l

thu, trong trang b h thng my vi tnh l quan trng

nng cao hiu qu cng tc qun l thu ni chung, v thu GTGT
ni ring.
-

ng thi vi vic ban hnh thu GTGT cn sa i h

thng thu ng b nhm xc nh r phm vi , mc tiu iu

chnh ca tng loi thu (thu xut nhp khu, thu TTB...). Mc
thu v chnh sch thu cn c tnh n nh khng nn thay
i lun.
-

Cn nhn thc ng v y tc ng c th xy ra

trong giai on u p dng GTGT c phng n x l, trong

vn iu hnh Ngn sch, qun l gi c l vn quan
trng.

Phn IV. S cn thit phi p dng thu GTGT.

I./ nhng tn ti ca hn thng thu hin hnh.
Trong qu trnh thc hin, h thng chnh sch thu hin
hnh c sa i, b xung nhiu ln p ng yu cu ca
tnh hnh thc t. Nhng cho n nay, nn kinh t nc ta c
nhng bc pht trin theo c ch th trng, khu vc kinh t Nh nc c sp xp t chc li, bc u hot ng c hiu qu; khu
nguyn thu hng
41-d

23

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

vc kinh t ngoi quc doanh pht trin a dng di nhiu hnh

thc, cc x nghip hot ng theo Lut u t nc ngoi ti Vit
Nam ngy cng tng. Chnh trong bi cnh ny, h thng chnh sc
thu bc l nhng khuym khuyt v cc mt:
-

Cha bao qut ht cc ngun thu , ang v s pht sinh

trong nn kinh t th trng nh: li c phn, li tin gi, thu nhp t

chuyn nhng c phn, thu nhp t chuyn nhng ti sn; cha bao
qut ht cc hot ng dich v.
-

Trong mi loi thu phi cng mt lc va thc hin

mctiu bo m ngun thu cho Ngn sch Nh nc v thc hin

mc tiu nhiu chnh sch khc, do , lm cho ni dung chnh
sch thu phc tp, gy kh khn trong qu trnh thc hin c i
vi cn b thu cng nh i tng np thu.
-

V mt k thut, h thng thu hin hnh cng nh

trong tng sc thu cn qu phc tp, trng lp, nht l thu

doanh thu, nn hiu qu cha cao, cn gy tm l chng cho
nng n.
-

Trong chnh sch cn c nhng im cha ph hp vi

thng l quc t, do , c tht tr thnh nhng cn tr trong qu

trnh m rng quan h hp tc kinh t vi cc nc trong khu vc v
trn th gii (c bit l chnh sch thu trong vic thu ht u t
nc ngoi cng nh trong nc.

II./ s cn thit phi ci cch h thng chnh sch thu.

nguyn thu hng
41-d

24

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Nhng thnh tu t c trong 10 nm i mi tp tin

a kinh t nc ta sang mt giai on cng nghip ho hin i
ho t nc, ng thi ngy cng m rng quan h hp tc kinh t
vi cc nc trong khu vc trong nc v trn th gii. Phng hng pht
trin kinh t vi cc nc trong k 1996 - 2000 nh ni trn t ra yu
cu pht trin kinh t m rng hp tc trong thi gian ti. V vy ci
cch thu l mt iu tt yu nhm mc ch:
Th nht: Khc phc nhng nhc im ca h thng thu
hin hnh, to s thch ng ca n trong c ch th trng, bo
m yu cu ng vin vo Ngn sch m i hi ln th VII ca
ng ra cho nhng nm ti: ;m cho thu thc s l mt
cng c c hiu lc ca Nh nc trong giai on mi, thc y sn
xut pht trin v tng trng kinh t ca t nc theo hng y
mnh cng nghip ho, hin i ho t nc.
Th hai: Lm cho h thng chnh sch thu cng nh tng sc
thu tin ti nhng yu t tng ng vi thue cc nc v ph hp
vi thng l quc t, to iu kin m rng quan h hp tc, giao lu
kinh t gia nc ta vi cc nc trong khu vc v th gii.
III./ S cn thit phi p dng thu GTGT Vit Nam.
Hin nay nn kinh t Vit Nam ang trong qu trnh chuyn
sang c ch th trng c s iu tit ca Nh nc. Hot ng c
vn hnh ca th trng cha tht linh hot, nhiu doanh nghip c
trnh cng ngh, k thut cng nh trnh qun l thp,
nng sut lao ng thp, kh nng cnh tranh km, cha thch nghi
v iu chnh nhanh nhy ph hp vi chnh sch kinh t mi.
nguyn thu hng
41-d

25

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

V vy vic p dng thu GTGT trong giai on ny l ht sc cn

thit. Thu GTGT c nhng u im ni bt c th khc phc c
phn no kh khn khi thc hin lut thu c:
Th nht: Thu GTGT c th khc phc c nhc im ca
thu doanh thu l khng thu trng lp thu nn c tc ng tch
cc i vi sn xut dch v. ng thi vic thc hin thu GTGT
v thu thu nhp doanh nghipcn i hi cc doanh nghip ca
tt c cc thnh phn kinh t phi tng cng qun l nh: ghi chp
ban u, m s sch k ton v mua, bn hng ho c ho n
chng t, i mi cng ngh, nng cao cht lng sn phm
sc cnh tranh trong tnh hnh mi.
V lu thng hng ho, tuy trong bi cnh nn kinh t gim
pht ko di, nhng v thu GTGT ch iu tit trong phn gi tr
tng thm ca hng ho, dch v nn s thc y vic l thng hng
ho thun li.
Th hai: Thu GTGT s khun khch u t trong nc, m rng
quy m sn xut, kinh doanh, i mi cng ngh hin i. Thu
GTGT khng nh vo hot ng u t ti sn c nh, ton b
s thu GTGT phi tr li khi mua sm ti sn c nh s c Nh
nc cho khu tr hoc hon li cho doanh nghip. ng thitong qu
trnh trc hin, Chnh ph cn c nhng bin php khuyn khch
thm nh i vi nhng cng trnh, hng mc cng trnh hon
thnh bn giao.
Nm 1998 sang nm 1999 mi thanh ton th c np thu
theo mc thu nh c. T 01/09/1999 gim 50% mc thu GTGT
nguyn thu hng
41-d

26

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

cho xy dng, lp t. Nh s vn u t s tng ln.

Th ba: Thu GTGT s gp phn khuyn khch xut khu, m
rng th trng tiu th sn phm hng ho, kch thch pht trin
sn xut kinh doanh hng ho xut khu, gii quyt nhu cu ngy
cng tng ca x hi.
Thut thu GTGT qui nh hng ho xut khu c hng thu
xut 0% v c hon thu GTGT u vo nn khuyn khch
xut khu v to iu kin hng ho Vit Nam c th cnh
tranh v gi c so vi hng ho tng t ca cc nc trn th trng
quc t.
Th t: Vic thc hin thu GTGT i vi hng ho nhp khu s
gp phn bo h hng ho sn xut trong nc. Kt hp vi c ch
iu hnh xut nhp khu hng ho nm 1999, thu GTGT s gp
phn hn ch tiu dng, nht l hng tiu dng cao cp t nc ngoi,
thc hin tit kim cho sn xut. i vi vt t, nguyn vt liu nhp
khu vn thc hin thu thu GTGT khi hng nhp v, nhng c
xem xt iu chnh gim thu nhp khu n nh sn xut
trong nc.
Th nm: Thu GTGT cn gp phn c cu li nn kinh t t
sn xut thay th nhp khu chuyn mnh sang sn xut hng xut
khu. Thu GTGT s khuyn khch vic sn xut, xut khu nhng
mt hng nc ta c th mnh nh nng sn, lm sn, thu sn...
bng cc qui nh c th nh khng thu thu GTGT i vi hng do
ngi sn xut bn ra, cho khu tr thu GTGT u vo i vi cc
c s ch bin, thng mi mua cc mt hng, hon thu u vo
nguyn thu hng
41-d

27

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

cho cc c s xut khu cc mt hng ny nu c ho n GTGT

u vo...
Th su: Thu GTGT khng lm tng gi c hng ho. Bn cht
thu GTGT khng lm tng gi v n thay th thu doanh thu
c kt cu vo trong gi. iu ny cng i hi cc B, Nghnh
a phng phi c bin php qun l hng dn kp thi v ng
n vic thc hin thu GTGT. Trnh tnh trng mt s doanh
nghip hay h kinh doanh cha hiu r, c th s cng thm thu
vo gi c bn lm gi c hng ho tng thm.

Phn V. nh gi tnh hnh trin khai thc hin

thu GTGT Vit Nam.
Thc hin chng trnh ci cch thu bc II, Quc hi thng
qua hai lut thu mi: Lut thu Gi tr gia tng (thu gin thu),
Lut thu thu nhp (thu trc thu) v sa i b xung Lut thu
tiu th c bit: Lut thu xut khu, thu nhp khu. ng thi
sa i, b xung cc lut thu c lin quan nh: Lut Nhn sch,
Lut khuyn khch u t trong nc... thc hin ng b cc
lut thu mi.
Vi nhn thc rng vic trin khai thc hin cc Lut thu mi
c thi hnh t 01/01/1999, c tc ng nhiu mt n tnh
hnh kinh t x hi, nn thi gian u khng trnh khi nhng kh
nguyn thu hng
41-d

28

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

khn v li cng kh khn hn khi kinh t nc ta ang b nh hng

ca cuc khng hong ti chnh tin t trong khu vc, thin tai li
lin tip sy ra.
Ba yu cu phi t c khi thc hin trin khai cc lut thu
mi:
-

Bo m cng bng v quyn li v ngha v ca cc

doanh nghip, cc

h kinh doanh trong nn kinh t, gip

cc

doanh nghip n nh c hot ng sn xut, kinh doanh, tng

cng hch ton kinh t, nng cao nng lc qun l, nng cao cao
kh nng cnh tranh trong nc, trn th trng quc t.
-

Bo m khng nh hng ln n k hoch thu ca

Ngn sch Trung ng trong nhng nm u thc hien. To iu

kin Ngn sch a phng n nh ngun thu, nng dn t
l cc a phng cn i Ngn sch v c ng gp cho Ngn
sch Trung ng.
-

Bo m n nh th trng trong nc, trnh gy ra

nhng bin ng mnh v gi c, c bit l gi vt t, hng ho

quan trng dng cho sn xut v tiu dng thit yu n nh
sn xut v khng nh hng n i sng nhn dn.
Ngh quyt s 18/1998/QH10 ngy 25/11/1988: "Chnh ph
cn tp chung ch o thc hin cc lut thu mi, nht l lut
thu GTGT. ch ng gii quyt kp thi nhng kh khn cho
cc doanh nghip khi thc hin Lut thu GTGT nhm n inhj v
pht trin sn xut, kinh doanh. Quc hi cho php Chnh ph
trong thi gian u thc hin c p dng quy nh ti iu 28
Lut thu GTGT gim thu i vi hot ng thng mi, dch
nguyn thu hng
41-d

29

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

v du lch, n ung, v khng khng ch mc gim ti a 50% s

thu GTGT phi np. Sau mt thi gian thc hin, Chnh ph trnh
UBTVQH sa i b sung cc mc thu suttheo qui nh ti iu
8 ca Lut thu GTGT v bo co Quc hi trong k hp gn nht.
I./ nhng kt qu t c sau hn hai nm thc hin.
Trong hai nm u tin trin khai cc Lut thu mi tuy gp
nhiu kh khn, nhng vi tinh thn ch ng, li c s lnh o,
ch o st sao ca B chnh tr, ca UBTVQH, v s iu hnh
thng xuyn, c th ca Chnh ph, cng vi s c gng ca cc
nghnh, cc cp, ca cc c quan on th, s hng ng ca cc
i tng np thu, s ng tnh ca nhn dn, s n lc ca
nghnh ti chnh, nghnh thu, n nay sau mt nm thc hin
cc Lut thu mi i vo cuc sng, sn xut kinh doanh gi c n nh, bc u cc Lut thu mi pht huy c tc dng
trn cc mt.
1./ V sn xut kinh doanh.
Vi vic thc hin Lut thu GTGT to iu kin cho gi thnh
cc cng trnh u t xy dng c bn gim khong 10% so vi trc
u. ton b thu GTGT ca cng trnh xy dng c bn c
hch ton ring khng tnh vo gi cng trnh nh thu doanh thu,
v vy chi ph khu hao ti sn cng gim thp hn. Cc doanh
nghip xy dng mua sm ti sn c nh c thu GTGT u c khu tr hoc hon thu. Mt khc khi nhp khu thit b my
mc, phng tin vn ti chuyn dng, loi trong nc cha sn xut c
u t thnh ti sn c nh theo d n, th khng thuc din
nguyn thu hng
41-d

30

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

chu thu GTGT trong thi gian ba ngy k t ngy np t khai. T

khi thc hin Gnh nh s 78?N-CP gim 50% mc thu GTGT
i vi sn phm xy dng c bn th mc thu GTGT cc doanh
nghip xy lp cn phi np sau khi khu tr u vo bnh
qun ch cn khong 1% n 2%, thp hn so vi mc 4% khi np
thu doanh thu, thm ch cn c hon thu.
Thc hin thu GTGT cn thuc y sn xut kinh doanh, lu
thng hng ho pht trin do thu GTGT ch thu trn gi tr tng
thm ca hng ho, dch v qua cc khu sn xut, lu thng n
khu tiu dng cui cng vi hai phng php tnh thu (phng php
khu tr thu, v phng php trc tip). khc phc nhc im
ca thu doanh thu l thu trng ln thu, thuc u chuyn mn
ho, hip tc sn xut, nht l trong lnh vc sn xut c kh nh:
sn xut, lp rp xe p, xe my, t, in, in t...
Lut thu thu nhp doanh nghip cng c qui nh ch
khuyn khch i vi u t cc c s sn xut mi thnh lp c
min thu hai nm u, c gim 50% trong hai nm sau na.
Nu u t vo nhng lnh vc, nghnh ngh, vng kinh t c u
i u t s c hng mc thu sut thp hn so vi cc d n khc
(u t trong nc hng thu sut l 15%, 20%, 25%, u t nc ngoi
l 10%, 15%, 20%) v cn c u i min gim thu thi gian di
hn. Thi gian c min gim thu cao nht l 13 nm trong d
min thu 4 nm u v gim 50% thu trong 9 nm tip theo.
Ngoi ra, Lut thu thu nhp doanh nghip cn khuyn khch
min, gim thu i vi cc trng hp u t dy chuyn sn xut
mi, m rng qui m, i mi cng ngh, ci thin mi trng sinh
nguyn thu hng
41-d

31

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

thi, nng cao nng lc sn xut, di chuyn c s kinh doanh.

i vi Nh nc gim mc thu chuyn quyn s dng t
t 10% xung cn 2% i vi t sn xut nng nghip, lm
nghip, nui trng thu sn, t lm mui v gim t 20% xung
4% i vi t , t xy dng cng trnh, t khc. Cc s s
kinh doanh chuyn quyn s dng t thu, khng phi np thu
chuyn quyn s dng t. i vi cc c s kinh doanh c Nh nc giao t xy dng nh bn, xy dng kt cu h tng cho
thu th t chuyn quyn c min thu chuyn quyn s dng
t khng chu thu GTGT tnh trn gi t chuyn quyn. Ngoi
ra, Nh nc cn gim l ph trc b t t 2% xung 1% lam cho th
trng t ai, nh ca c du hi si dng hn trc.
i vi ph, l ph thng nht p dng mt mc thu ph, l
ph chung cho c cc doanh nghip c vn u t nc ngoi v cc
doanh nghip trong nc. Gim l ph c giy php t vn phng
i din ca nc ngoi t 5000 USD/ln (tng ng vi 70 triu
ng Vit Nam) xung cn 1 triu ng/ ln v khng thu l ph
i vi trng hp gia hn giy php t vn phng i din.
Trong qu trnh thc hin, mt s doanh nghip sn xut kinh
doanh nhng mt hng, dch v gp kh khn do thu GTGT cao
hn thu doanh thu nhng cha chuyn i kp cho ph hp vi c
ch thu mi v chu s nh hng ln ca cuc khng hong ti
chnh, tin t trong khu vc nh: than, c kh (tr sn phm c kh
tiu dng), luyn cn, ko kim loi, my vi tnh, o cht c bn, ho
dc, vn ti, bc xp, xy dng, lp t, khch sn, n ung, du
lch, c UBTVQH, Chnh ph, B ti chnh thc hin cc bin
nguyn thu hng
41-d

32

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

php x l, tho go kh khn nh: gim mc thu nhp khu ca

569 mt hng l vt t, nguyn liu phc v sn xut trong nc vi s
thu gim gn 1000 t ng, gim mc thu GTGT cho 18 loaih
hng ho, dch v m rng din khu tr thu GTGT u vo theo
t l n nh i vi mt s mt hng...
Bng cc ni dung chnh sch v bin php tho g kh khn
nu trn, cc Lut thu mi gp phn khuyn khch u t v n
nh sn xut, kinh doanh.
Trong nm 1999, tuy gp nhiu kh khn do s d n u t
trc tip ca nc ngoi gim khong 12,3% nhng tng s vn u
t vn tng so vi nm 1998, trong vn u t trong nc tng
khong 28,6%, vn ODA tng khong 16%. Thc hin cc lut thu
mi ngay sau thi gian khng hong kinh t ti chnh tin t nhng
sn xut kinh doanh vn gi c n nh. Nm 1999, tc tng
trng GDP c xu hng tng ln so vi nm 1998, c nm t 4,8%.
Tnh hnh ti chnh ca cc doanh nghip vn gi c n nh
v c th chia ra theo cc nhm nh sau:
-

Nhm cc doanh nghip thc hin cc lut thu mi

thun li hn do mc thu phi np thp hn so vi mc thu c nh:

in, xi mng, phn bn, thuc tr su, xy dng, n ung, lp
t, bu chnh vin thng, x s kin thit, khch sn, du lch...
-

Nhm cc doanh nghip thc hin cc lut thu mi c

mc thu phi np tng ng vi mc thu c nh: nghnh dt

may, da giy, in t, vt liu xy dng (tr xi mng), ng sa,
bao b...
-

Nhm cc doanh nghip ang l thc hin cc lut thu

nguyn thu hng

41-d

33

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

mi gim l hoc c li nh: Dt Nam nh, Tng cng ty vt t Nng

nghip, ko Hi H...
-

Nhm cc doanh nghip trc y l, thc hin cc lut

thu mi vn b l nh: Dt 8/3, m H Bc, c kh H Ni, bia

ng Nam , cng ty in t ng a, cng ty in t Hanel...
khuyn khch xut khu, i b phn hng ho xut khu
u c p dng mc thu sut 0%. Mt s loi hng chu thu
xut khu nh: go, than , sn phm t g rng trng, bn gh,
sn phm ch bin t kim loi (dy ng, dy nhm...)trong nm
1999 cng c giamt thu xut khu y mnh xut khu.
Cng cc bin php khuyn khch xut khu nh cho php doanh
nghip xut khu trc tip, thnh lp qu h tr xut khu... th
vic thc hin Lut thu GTGT c tc dng r nt nht, trc tip
n khuyn khch xut khu. Theo qui nh ca lut thu GTGT
hng ho xut khu c hng thu sut 0% tc l c hon ton b
s thu GTGT np u vo, vic hon thu GTGT u vo
i vi hng ho thc cht l Nh nc tr gi cho hng ho xut khu
nn gip cho doanh nghip xut khu tp trung c ngun hng
trong nc xut khu v c li th hn trc do gim c gi vn
hng xut khu v v th gp phn tng kh nng cnh tranh vi
hng ho trn th trng quc t. Trong nm 1999 s tin hon
thu, tng vn cho cc doanh nghip xut khu khong 1.800 t
ng.
V vy trong iu kin th trng xut khu b hn ch, gi
xut khu gim nhng vi s c gng ca cc nghanh, cc doanh
nghip kinh doanh xut khu v tc ng ca c ch chnh sch
nguyn thu hng
41-d

34

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

nn tng tr gi xut khu ca nc ta nm 1999 vn tng so vi nm

1998 l 23.18%. Trong nhng mt hng c hon th u vo
nhiu, xut khu tng so vi nm 1998 nh: cao su 37,7%, go 21,4%,
thu sn 14,4%, rau qu 39,6%, dt may 16%, giy dp 36,4%, th
cng m ngh 48,6% in t 17,5%.
Ngoi vic khuyn khch xut khu, thu GTGT c thu tiu
th c bit vo hng ho xut nhp khu c tc dng cng vi
thu nhp khu bo h c hiu qu sn xut trong nc. Nht l khi
Vit Nam tham gia cc hip nh thng mi a phng, song phng phi ct gim thu quan, thc hin thu sut u i hoc phi
ct b hng ro phi thu quan th vic bo h sn xut trong nc
bng thu GTGT v thu tiu th c bit l bin php cc k
quan trng. Tnh n nm 1999, gim thu theo chng trnh
CEPT l 3591 dng hng, trong ring nm 1999 l 1872 dng
hng. ng thoi nn thu nhp khu ca 132 mt hng ch yu
l hng tiu dng trong nc sn xut c bo h sn xut
trong nc.
2./ V th trng gi c.
Trong hai thng u nm 1999, gi mt s mt hng nh: lng
thc, thc phm, cng ngh phm, dc phm, y t... c nhch ln so
vi thng 12/1998 l do nh hng ca Tt nguyn n v mt phn
do mt s doanh nghip, h t nhn cha hiu r v thu GTGT
hoc li dng cng thm thu GTGT vo gi c bn. Nhng
Chnh ph ch ng ch o v vic chun b hng ho phc
v Tt, c quyt nh min thu GTGT trong 6 thng i vi cc
c s kinh doanh thng mi kinh doanh cc mt hng lng thc,
nguyn thu hng
41-d

35

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

thc phm ti sng v rau qu ti. ng thi ch o cc nghnh,

cc cp t trung ng n a phng tng cng qun l tt gi c,
thc hin nim yt gi c v bn ng gi nim yt. V vy, th trng, gi c tr li n nh v khng c bin ng ln.
nh vy, tnh hnh gi c th trng trong nm qua cho thy
rng gi c l do qui lut cung cu quyt ddnh v do Nh nc c
bin php qun l gi kp thi i vi nhng mt hng c s khan
him gi to.
3./ V thu ngn sch Nh nc.
Trin khai cc lut thu mi c thit k trn c s s thu
GTGT m bo tng ng s thu doanh thu, thu thu nhp
doanh nghip gim gi 2000 t thc hin chnh sch u i v
thu sut, v min gim thu khuyn khch u t. Thu thu
nhp i vi ngi c thu nhp cao gim nng mc khi im
chu thu v bi thu ca ngi trong nc v ngi nc ngoi. Ph, l
ph gim do thc hin Ngh inh 04 ca Chnh ph nhiu khon
thu v ph, l ph phi ct b hoc iu chnh gim mc thu.
m bo thc hin s d ton thu nm 1999, Quc hi giao,
m bo yu cu chi ca Ngn sch Trung ng cng nh Ngn sch
a phng, Chnh ph bo co Quc hi cho p dng c ch
iu hanh ngn sch nm 1999. i vi nhng a phng b hut
thu phn iu tit cho ngn sch a phng do tc ng ca
thu GTGT th c Trung ng b , nu thu vt c hn 50% i
vi s thu so vi d ton. Ngun hon thu do ngn sch Trung ng
b tr, khng ly t ngn sch a phng.
C ch trn cng to s yn tm v quan tm tch cc ca
nguyn thu hng
41-d

36

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

cc a phng trong cng tc ch o ieu hnh ngn sch ni

ching, thu ni ring. Mt khc, do c ch chnh sch c iu
chnh, sa i ph hp hn cng gp phn thc y sn xut,
kinh doanh i vi cc doanh nghip. Cng tc ch o qun l thu
cng cht ch v tin b nn kt qu thu nm 1999 t c d ton
Quc hi thng qua. Tng thu ngn sch Nh nc c t 106,8% so
vi d ton. S thu t thu v ph t 105,7% d ton nm. Ring s
thu t thu GTGT thu c 16.590 t ng sau khi tr s thu phi
hon, s cn li tng ng vi doanh thu tnh theo mt hng nm
1999.
Xt theo a phng th c 61/61 tinh, thnh ph u hon
thnh v hon thnh vt mc d ton nm nn kh nng cc a phng c thng ln. Trong c 22/61

a phng hon thnh

ton din c ba ch tiu ch yu l thu t khu vc doanh nghip

Nh nc, doanh nghip c vn u t nc ngoi v khu vc ngoi
quc doanh. S a phng ht v thu GTGT ngn sch Trung ng phi b thm ch c 14 a phng v s phi b cung khng
ln.
Tuy nhin, t l ng vin thu c ph trn GDP ca nm 1999
thp (17,6%) cha t mc ng vin theo Ngh quyt i hi
ng ton quc ra la 20% n 21% GDP.
4./ V cng tc qun l hch ton kinh doanh ca doanh
nghip.
tng bc thc hin chnh sch cng bng v thu, iu
chnh li t 11 mc thu sut thu li tc xung cn 1 mc thu
sut thu nhp doanh nghip, i hi cc doanh nghip phi phn
nguyn thu hng
41-d

37

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

u sp xp, t chc li sn xut, i mi trang thit b, nng

cao trnh qun l thc hin c cc mc thu sut mi. Do
yu cu ca vic k khai thu GTGT, khu tr thu GTGT u vo.
Tnh ng thu thu nhp doanh nghip trn nguyn tc phi c
ho n, chng t, t thc y cc doanh nghip ngi kinh
doanh ch trng t chc thc hin tt hn cng tc m s sch
ke ton, ghi chp, qun l v s dng ho n chng t. Trong
nm 1999, s lng ho n cc doanh nghip s dng tng gn gp
i so vi nm 1998 v mc s dng ho n tng th hin s
chuyn bin mt bc tin mi trong cng tc s dng ho n v
qun l ca doanh nghip. S chuyn bin ny th hin r nht
trong cc doanh nghip t nhn, cng ty trch nhim hu hn, cng
ty c phn thc hin ch k ton, ho n chng t np
thu GTGT theo phng php khu tr, hn 200.000 h kinh doanh
c th thc hin ch k ton ho n chng t chuyn t
hnh thc np thue khon trc y sang np thu GTGT thep phng php k khai trc tip.
i vi 6000 doanh nghip Nh nc v hn 2400 doanh nghip
c vn u t nc ngoi cng tc k ton, ho n chng t c
cng c, c nhiu tin b so vi cc nm trc y.
Do lm tt hn cng tc k ton, ho n chng t, cc i tng np thu ch ng khai lp v np t khai thu hng thng
tng i y v ng thi hn. Nu nh trong qu I/1999 ch
c 75% s doanh nghip np t khai thu GTGT th n qu
IV/1999 tng ln khong 97% n 98% s doanh nghip np t
khai thu (trong 100% doanh nghip Nh nc v doanh nghip
nguyn thu hng
41-d

38

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

c vn u t nc ngoi np t khai y v ng hn) ch cn 2

n 3% l cha lp v np to khai hoc np to khai chm, c
quan thu phi n nh s thu phi np hng thng.
Cng do lm tt cng tc k ton, ho n chng t m cc
i tng np thu quyt ton ti chnh, quyt ton thu nhanh
hn so vi cc nm trc y. n ht qu I/2000 c hn 75% s
doanh nghip np thu theo phng php t k khai np bo co
quyt ton ti chnh, quyt ton thu ca nm 1999 cho c quan
thu. Nh vy c th khng inh chnh sch thu mi gn np thu
vi hon thu gn vi ngha v quyen li ca ngi np thu,
khuyn khch ngi np thu ch ng thc hin ngha v vi
Ngn sch Nh nc.
II./ nhng yu t thc y vic trin khai thc hin
thu GTGT t c nhng kt qu trn.
1.

Chnh ph, Ban chi o trin khai cc lut thu mi ca

Chnh ph, cc B, cc Ngnh, cc a phng bm st s ch

o ca Trung ng ng, ca B chnh tr, Quc hi, ca UBTVQH
t chc trin khai thc hin cc lut thu mi.
Trong qu trnh trin khai Ban ch o ca Chnh ph, cc
B, cc a phng bm st c s sn xut kinh doanh, pht
hin nhng kh khn vng mc trong qu trnh thc hin cc lut
thu mi, nghin cu, xut nhng gii php nhm tho g kh
khn cho cc doanh nghip nh: b xung vo danh mc hng ho,
dch v khng thuc din chu thu GTGT: my bay, gin khoan,
tu bin, thu phim nha, phim video, sch bo, tp ch nhp
khu... iu chnh gim mc thu sut cho 18 nhm hng ho,
nguyn thu hng
41-d

39

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

dch v ... M rng vic khu tr u vo i vi ph liu, , ct

si mua ca ngi t khai thc, hng chu thu TTb mua ca c s
sn xut v cc hng ho khac nu c ho n bn hng, gim
thu nhp khu cho cc mt hng l nguyn liu nhp khu phc
v sn xut trong nc. X l thu i vi cng trnh xy dng c
bn hon thnh nm 1999... Cc ban ch o qun l tt th trng, gi c, c bit l trong thi gian u p dng cc lut thu
mi.
Mt s Ban ch o cc B, a phwong hot ng tng i
tt nh: Ban ch o thuc B cng nghip, B xy dng, B thng
mi, Ban vt gi Chnh ph, B nng nghip v pht trin nng
thn, Ban ch o thnh ph H Ch Minh, H Tnh, Ngh An,
Qung Bnh, Hi Dng, Hi Phng, Tha Thin Hu, Nng, ng
Nai, Cn Th.
2.

Cng tc tuyn truyn, ph bin lut v thu, tp hun

nghip v c nhiu tin b hn so vi cc t trin khai cc lut

thu trc y. Ban T tng vn ho Trung ng v cc a phng
phi hp ch o tt cng tc tuyn truyn, cc i bo Trung ng
v a phng phi hp kh cht ch vi c quan thu, y
mnh tuyn truyn gii thch cc lut thu mi, phn nh kp thi
nhng gng in hnh thc hin tt cc lut thu mi cng nh
nhng kh khn vng mc trong vic thc hin cc lut thu mi.
3.

Cc c s kinh doanh v mi tp lp nhn dn u h-

ng ng v ng tnh thc hin cc lut thu mi do nhn thc c cc lut thu mi tin b hn v c nhiu u im hn cc lut
thu c. C quyt tm cao trong thc hin lut thu mi. ng thi
nguyn thu hng
41-d

40

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

phn nh kp thi nhng nhc im v vng mc Chnh ph

kp thi iu chnh, ch o thc hin.
4.

S phn u n lc ca ngnh Thu quan v ngnh Hi

Quan t vic chun b trin khai n vic t chc thc hin cc

lut thu mi, c th:
-

trin khai vic cp m s cho 1.105.560 n v doanh

nghip c v u t nc ngoi l 2.461 n v. Cng ty trch nhim

hu hn, Cng ty c phn, doanh nghip t nhn l 36,680 n v.
Hp tc x. 15.970 n v. H c th l 1.024.456 h. Qua vic cp
m s nm chc c s lng i tng np thu.
-

In v cung cp ho n, chng t cho cc doanh

nghip. n ngy31/12/1999 s lng ho hn pht hnh l

1.456.300 quyn (tng ng vi 73.065.000 s ho n). Trong ,
c 1.061.300 quyn ho n GTGT v 404.000 quyn ho n bn
hng thng thng. Ngoi ra cn c cho php gn 1.000 Tng cng
ty, cng ty t in ho n s dng ring.
-

ci tin qui trnh k khai np thu theo hng nng cao

trch nhim ca doanh nghip trong vic t tnh thu, t k khai

thu v np thu theo thng bo thu. Thc t cho thy, cc doanh
nghip thc hin ch t k khai v tnh np thu tng i
y , ng hn. n nay, ch cn khong 2 n 3% s i tng np thu theo phng php k khai l cha np t khai, c quan
thu phi n nh s thu phi np hng thng.
-

sp xp li t chc b my qun l thu Cc thu,

Cc Hi Quan, Chi cc thu, p ng c yu cu ca qun l

thu theo cc lut thu mi.
nguyn thu hng
41-d

41

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

tng bc trang b my tnh hin i ho cng tc

qun l thu. n nay, c bn trang b xong s lng my tnh

cn thit cho cng tc qun l thu cc cc thu.
III. Mt s vng mc chnh trong qu trnh thc hin.
1.

Vo thi im giao thi ca s thay i lut thu:

S vn ng ca nn kinh t th trng tt yu i hi s cn
ng ca h thng chnh sch thu e m bo s ph hp ca
h thng thu v lp i nhng k h i tng np thu li
dng, tuy nhin chnh thi im thay i ca mt chnh sch
thu i khi to ra nhng k h mi cho cacs i tng np thu lch
qua.
Vo thi im gn y, khi lut thu GTGT ra i vi thu sut
u ra tng i cao thay v cho hng lot cc hot ng c thu
sut thp (1% n 2%..) ti thi im 1/1/1999. Chnh v l do
ny, hng lot cc cng trnh xy dng c bn, cc cng ty sn
xut kinh doanh ... u c gng bng cch ny hay cch khc tng
khi lng cng trnh hon thnh bn giao, tng cng xc nhn cc
hp ng mua bn hoc xut ho n bn hng c th trnh
c thu GTGT vi mt mcs thu xut u ra cao hn rt nhiu.
Nhng biu hin , ngoi vic lm nha hng ln n s thu ca
Nh nc, cn lm gim tnh php l, tnhcng bng ca h thng
thu. S thay i ca h thng lut thu l tt yu i vi mt nc
c nn kinh t ang pht trin v thng xuyn bin ng. Tuy
nhin trn c s biu hin ny c th nghin cu, xy dng
mt h thng chnh sch sao cho nhng tc ng xu ca chng l
nguyn thu hng
41-d

42

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

nh nht i vi nn kinh t.
ng thi vi vic ban hnh mt s thay i ca lut thu, B
ti chnh, Tng cc thu phi nghin cu c a ra cc phng n c
th hn ch ti a vic li dng s thay ny. V d ti thi
im 1/1/1999, khi lut thu GTGT bt u c hiu lc, B ti
chnh c th qui nh tt c cc doanh nghip tng kim tra k
kho vt liu, kho thnh phm c s gim st ca c quan ti chnh,
tng kim k ton b ho n chng t do B ti chnh ban hnh
ti thi im 1/1/1999, tt c cc vic phi tin hnh ng b,
hng lot v tc thi. Khi s hn ch c mt phn ln tht tho
trong qu trnh ny.
2.

Thu sut thu GTGT kh cao.

Theo nhn nh ca nhiu chuyn gia kinh t, thu sut thu

GTGT 10% tnh cho cc mt hng thng thng cho tiu dng l kh
cao, lm gim sc mua, tiu th sn phm hng ho gp nhiu kh
khn. Mt minh chng cho thy thu sut thu GTGT cao, l c
trn 100 mt hng c thu sut thu GTGT cao hn thu sut
thu doanh thu v Nh nc nhiu ln phi iu chnh gim
thu.
Mc d theo l lun thu GTGT do ngi tiu dng tr, khng
gy nh hng n hot ng sn xut kinh doanh ca cc doanh
nghip, nhng nu thu sut cao, gi thanh ton ca hng ho, dch
v s cao, ngi tiu dng kh chp nhn, tiu th s gp kh khn,
cc doanh nghip mun bn c hng buc phi h gi bn v b
thua l. trnh b thua l, cc doanh nghip phi thu hp sn
xut.
nguyn thu hng
41-d

43

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

3.

Thu GTGT lm o ln mc thu phi np.

Thu GTGT c thit k vi mc thu tng ng thu doanh

thu vi m tiu n nh quan h phn ph gia Nh nc vi nn
kinh t xt trn tng th, nhng thc t c lm o ln mc thu
phi np ca cc ngnh khc nhau. C ngnh thu phi np tng
gp bi so vi thu doanh thu, c ngnh li thp hn nhiu. Tng
quan phn phi gia cc ngnh b o ln vng mc pht sinh
khng ch lin quan n l li m cn lin quan n vn mi.
4.

Thu GTGT gy nhiu kh khn cho doanh nghip

v vn.
Qui nh phi np thu GTGT i vi nhng mt hng nhp
kho nhng cha bn lm cho mt s doanh nghip kh khn trong vn
vn. c bit vi nhng doanh nghip vi s vn t th qui
nh ny lm cho h tht s iu ng. Nhiu doanh nghip hot
ng ch yu bng vn vay ny khi p dng lut thu GTGT phi
vay thm vn np cho phn thu u vo, gnh nng thiu
vn nng nay li cng nng thm cho du sau ny se c khu
tr thu hay hon thu. Trng hp cc doanh nghip bn hng i l
khi chuyn hng cho ai l phi np ngay thu GTGT, trong khi
phi ch khi no i l bn c hng mi thu c thu GTGT t ngi
mua. Nh vy vn ca doanh nghip b chim dng mt cch bt
hp l.
5.

Tc hon thu cho doanh nghip cn chm.

Qu trnh th tc xin hon thu kh rc ri, mt nhiu thi

gian v cng sc ca c doanh nghip. c hon thu, cc
doanh nghip phi np h s v ton b ho n, chng t ln c
nguyn thu hng
41-d

44

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

quan thu ri ch nhn vin thu xung n v kim tra, i

chiu ho n thc hin bng phng php th cng, ko di thi
gian kim tra lm chm vic hon thu, bn cnh cn nhiu
hin tng tiu cc khc cng gy thm kh khn cho doanh nghip.
6.

Tnh trng gian ln thu ngy cng tr nn nguy

him hn.
Hin nay ho n bt hp php a dng v phong ph cha
tng c v tr thnh hng ho c mua bn cng khai. Vn ny
lm au u c quan thu hn bao gi ht. Trc y khi thc
hin thu doanh thu s dng ho n gi, ch c th n gian thu
trn s hng bn ra, cn by gi, vi ho n gi, Nh nc khng
nhng khng thu c ng no m ngc li cn phi chi thm
hon thu.
Bn cnh , vic s dng ho n bt hp php to ra s cnh
tranh khng lnh mnh gia cc doanh nghip. Doanh nghip no
khng trn thu c s mt dn sc cnh tranh, nhng c s trn
thu s c iu kin h gi thnh sn phm cnh tranh. Hu
qu l nhng doanh nghip lm n chn chnh b thua thit, sn
chi gia cc doanh nghip tr nn bt bnh ng. Nu tnh
trng ny khng c ngn chn v x l kp thi s lm cho ngun
Ngn sch b thm ht mt khon rt ln v tc ng tiu cc
n nn kinh t nc ta, lm gim hiu lc ca lut thu.
7.

V vic khu tr thu GTGT v xt gim thu

GTGT.
Cch tnh thu u vo c khu tr trong trng hp kinh
doanh hng ho chu thu GTGT cn nhiu phc tp. Nhng qui
nguyn thu hng
41-d

45

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

nh v khu tr khng v xt gim thu GTGT cn thiu cht

ch, rm r, mang tnh chp v.
8.

V hai phng php tnh thu v hai loi ho n.

Thc t nn kinh t nc ta c khong 4 vn doanh nghip c

kh nhiu t chc hch ton v gn 1,6 triu h ch yu l sn
xut kinh doanh nh. Cho nn khi thc hin thu GTGT p ng
hai phng php tnh thu c hai loi ho n, p dng phng php
khu tr v ho n GTGT i vi cc doanh nghip iu kin
hch ton k ton v p dng phng php trc tip thm GTGT c s
dng ho n thng thng i vi cc h kinh doanh nh. Vic p
dng ng thi hai cch tnh thu GTGT v hai loi ho n trong
iu kin nn kinh t nc ta hin nay l cn thit, song trn thc
t li ny sinh nhng bt cp gy tr ngi cho cc doanh nghip v
cc h kinh doanh. Cc doanh nghip thc hin theo phng php
khu tr thu khng c khu tr u vo khi mua hng ho, dch
v ca cc n v tnh thu theo phng php trc tip, gy mt
cng bng trong cc thnh phn kinh t, hoc ny ra tnh trng
chng thu. Ngoi ra, nhng bt cp trong k ton thu GTGT,
trong ch ho n, chng t i vi hng ho lu thng trn th
trng... cng gy nhiu kh khn cho cng tc thu ca ngnh thu
v cho cc h kinh doanh nh.
9.

X l thu GTGT i vi hng nhp khu.

Trong hn 6 thng u nm, thu sut hng nhp khu, nht

l i vi nguyn, nhin, vt liu qu cao. Vic p m thu thiu
chnh xc, thi gian np thu qu ngn. Vn hon thu cn
chm v phc tp trong kim tra ho n. Do vy nhiu doanh
nguyn thu hng
41-d

46

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

nghip phi chu thm li sut ngn hng t s tin vay np thu
trc nhng chm c tr li. Song mt khc, chnh nhiu doanh
nghip cng cha nghim tc k khai v hon thnh cc th tc cn
thit, dn n tnh trng chm tr trong vic hon thu.
10. Vng mc v th tc.
Trong Ngh quyt 90/1999_UBTVQH kho IX qui nh vt t
xy dng loi trong nc cha sn xut c nhp khu ch to ti
sn c nh ca doanh nghip khng phi chu thu GTGT. Hoc
iu 4 lut thu GTGT qui nh khng thu thu GTGT i vi dy
truyn thit b ton b, ng b. n nay vn cha c hng dn
thc hin. Th d: Ph tng, ph kin i km, vt t xy dng cu
thnh nn thit b c c hng tiu chun khng thu thu GTGT nh
my mc, thit b, phng tin vn ti hay khng th n nay vn
cha lm r.
11. Cha nht qun trong thc hin nguyn tc.
Do phi x l nhng bt cp, cha ph hp vi thc t, m
bo cho sn xut kinh doanh bnh thng, Chnh ph, B ti chnh
phi gim 50% thu GTGT cho mt s mt hng, m rng thm
mt s i tng khng chu thu GTGT... Tt c nhng x l theo hng "vng u g y" lm cho biu thu sut bin dng di so
vi thit k ban u. T 3 mc thu sut n nay khng cn l 3
m tr thanh 4 n 5 mc thu sut. Trn thc t gy nn s
bt hp l mi cho s cnh tranh bnh ng ca doanh nghip.
To ra hai sn chi khc nhau trong nn kinh t. Hin nay
thu GTGT c tnh theo hai phng php l phng php trc tip
v phng php khu tr.
nguyn thu hng
41-d

47

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

Khi cc n v thc hin theo phng php khu tr cung ng

hng ho, dch v cho cc n v thc hin theo phng php trc
tip thi nhng n v ny khng c khu tr, trong khi trong gi
tr hng ho c phn thu GTGT nn lm cho thu nh
chng cho ln thu. Ngc li, khi cc n v thc hin theo phng
php trc tip c quan h giao dch cung ng dch v, hng ho
cho cc n v thc hin thu theo phng php khu tr thu
GTGT, thc cht n v nhn phi tr phn thu GTGT chm trong
gi bn m n v trc tip np. T cch thc hin nh trn ta
thy hin ang tn ti hai sn chi khc nhau m mi sn chi
ch chi theo mt hnh, chnh v vy ang hnh thnh hai xu hng l mt s n v ang np thu theo phng php khu tr
chuyn sang np theo phng php trc tip v ngc li, tu thuc
vo chin lc khch hng ca h v d nhin l ngnh thu kh lng
gii quyt ngay c. Hn na, trong thc t thu thu tnh tho phng php trc tip rt kh chnh xc, nn vn ch yu tnh theo
phng php khon (i vi h nh) nh thu doanh thu trc ay,
chnh iu ny gy khng t lng tng, kh khn cho thong
nghip quc doanh mt khi h phi cnh tranh trc tip vi cc h
buon ban tnh thu theo phng php trc tip.
12. Qun l s dng ho n chng t cn cha tt.
Tuy i b phn doanh nghip chp ho nh tt ch
ho n, in v s dng ho n gi, mua i bn li ho n, vit
khng ng doanh s trn ho n trn thu v chim ot
tin ca Nh nc trong khu thoi thu.
IV. Cc bin php x l vng mc v phng hng sp ti.
nguyn thu hng
41-d

48

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

1.

V phng php tnh thu GTGT.

Cc vn bn v thu GTGT nc ta a ra hai phng php tnh

thu l phng php khu tr thu p dng i vi cc doanh
nghip c thnh lp v hot ng theo lut doanh nghip Nh nc,
lut u t nc ngoi, lut cng ty, lut hp tc x v nhng h kinh
doanh ln, chp hnh tt ch k ton, ho n chng t. Phng php tnh thu trc tip trn thu GTGT p dng ch yu i
vi h kinh doanh c th cha thc hin tt ch k ton, chng
t. Tng ng vi hai phng php tnh thu la hai loi ho n
GTGT v ho n bn hng thng thng. Qua gn 2 nm thc hin
thu GTGT cho thy, s dng hai phng php tnh thu gy ra
nhiu bt cp trong vic khu tr thu u vo. Mt khc,
qun l c s p dng phng php tnh trc tip phi huy ng
gn mt na s cn b thu vi chi ph tng ng, nhng thu cho
Ngn sch Nh nc ch chim 10% trong tng thu GTGT. V vy
ch nn p dng mt phng php tnh thu l phng php khu tr
thu. Cc h kinh doanh nu khng iu kin p dng phng
php tnh thu ny th p dng phng php k khai trc tip hoc
khon thu. Nu h kinh doanh qu nh th min thu. tin ti
ch s dng mt phng php tnh thu, cn tng bc trin khai
cng tc k ton, ho n chng t i vi khu vc kinh t ngoi
quc doanh phn loi cc c s ny vo 3 nhm ni trn.
2.

V thu sut GTGT.

Chuyn 11 mc thu sut thu doanh thu xung cn 4 mc

thu sut thu GTGT l gii php trc mt, bc m tin ti
ch dng 2 mc thu sut (trong thu sut 0% p dng i vi
nguyn thu hng
41-d

49

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

hng ho xut khu). Vi 4 mc thu sut nh hin nay, ngnh thu

lin tc nhn c n xin gim thu v iu chnh gim thu
i vi nhiu nhm hng. Nhng iu chnh gim thu to ra
nhng phn ng dy truyn, lan rng, gy nhiu tiu cc. Kinh
nghim cc nc trong khu vc v trn th gii ch p dng mt mc
thu sut thu GTGT (khng tnh mc thu sut 0%). Tuy nhin
gim s lng thu sut cn 2 mc, th phi bo m cc yu cu
sau:.
Mt l: Xc nh mc thu sut phi bo m khng lm nh
hng ln n ngun thu ca Ngn sch Nh nc, ng thi phi
nui dng ngun thu cho Ngn sch Nh nc.
Hai l: Mc thu sut phi bo h c sn xut trong nc, do
phi gim thu nhp khu vo nm 2006 theo hip nh AFTA.
Ba l: Mc thu sut phi bo m cng bng quyn li v
ngha v gia cc doanh nghip, m bo n nh th trng
trong nc, khng c bin ng ln v gi c v khng nh hng
n i sng nhn dn.
3.

V qun l v s dng ho n chng t.

Trong qun l v s dng ho n chng t pht sinh

nhng tn ti vng mc sau. In v s dng ho n bt hp php
(ho n khng theo qui nh ca lut thu, ho n tht nhng
k hiu v m s trn ho n l gi, ho n ghi tng gi tr
hng ho khng khp gia cc lin...), bun bn ho n tht v ho
n gi, xut ho n khng, taoh iu kin cho cc n v
khc trn thu, bn hng xut ho n nhng khng k khai np
thu, bo mt ho n nhng trn thc cht l bn hoc s dng
nguyn thu hng
41-d

50

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

ho n ca n v khc bo mt.
Gii php cho vn ny, B ti chnh nn nghin cu li giy
in ho n, chng t v k hiu, m hiu ca tng loi ho n,
chng t chng in gi, ni mng v qun l v s dng ho n
ca i tng np thu trn my vi tnh trong ton quc. Mt khc,
B ti chnh cn phi phi hp vi cc c quan php lut kim
tra, pht hin v x l, nghim cc trng hp vi phm v ch
qun l ,s dng ho n, yu cu cc doanh nghip phi t kim
tra ni b, mua bn hng ho, dch v phi ghi r tn, a ch, m
s thu ca ngi bn. ng thi m rng khuyn khch cc doanh
nghip t in ho n GTGT theo mu qui nh ca B ti chnh.
4.

V khu tr thu.

Hu ht cc nc p dng phng php khu tr thu u s

dng phng php ly thu u ra tr thu u vao. Nu ho n
u vo khng ghi s thu GTGT th khng c khu tr. nc ta
trong cc vn bn lut mi ban hnh qui nh cho khu tr thu
GTGT u vo (1% n 5%) nhng ch p dng i vi hng ho
nng, lm hi sn mua trc tip ca ngi sn xut khng c ho
n, nhng c bn k. Sau gn 9 thng thc hin, Chnh ph ban
hnh Ngh nh 78/1999 - N - CP cho php khu tr thu u
vo i vi c ph liu (3% n 5%), i vi hng chu thu tiu
th c bit u vo (4%) v tt c hng ho, dch v u vo
khc c ho n hng ho thng thng c khu tr 3%. Vic cho
khu tr thu u vo li pht sinh nhng vng mc nh: C nhiu
t l khu tr khc nhau nn rt phc tp trong qu trnh thc hin
v khng khuyn khch s dng ho n chng t. i vi hng ho
nguyn thu hng
41-d

51

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

nng, lm, hi sn khng cn ho n, ch cn bn k dn ti c

trng hp c s sn xut mua ca ngi kinh doanh bun chuyn,
ngi thu gom trn thu, cc doanh nghip khng ly ho n bn
hng, to k h c s kinh doanh bun chuyn, ngi thu gom
trn thu. Cc doanh nghip mua nng, lm, hi sn sau s
ch bn hng trong nc th c khu tr thu nhng nu xut khu
li khng c tr thu u vo.
Gii php trc mt khi vn cn s dng 2 phng php tnh
thu v cc mc thu sut nh hin nay:
i vi hng ho, dch v u vo mua ca ngi trc tip sn
xut kinh doanh khng c ho n, ch c bn k, c khu tr 3%
trn gi tr hng ho, dch v, k c mua xut khu v ch
bin hng xut khu.
i vi hng ho, dch v chu thu GTGT mua ca ngi kinh
doanh c ho n bn hng thng thng, k c hng ho ca c
s sn xut thuc din tnh thu tiu th c bit, th c khu
tr 4% trn gi tr hng ho mua vo.
Cho php khu tr hoc hon li thu GTGT trong trng hp
giao hng hoc cung ng dch v b hu b, sau khi chp nhn
tr tin ca ngi mua hoc trng hp gim gi, cc khon thu khng
i, c x l c y chng t hp l.
Gii php lu di: Khi d p dng mt phng php tnh thu
v 2 mc thu sut nh kin ngh trn th ton b gi tr hng
ho, dch v u vo khng thuc din tnh thu GTGT m u
ra tnh thu GTGT th s c khu tr 4% gi tr trn bn k hoc
ho n thng thng tnh cho c nhng hng ho, dch v bn
nguyn thu hng
41-d

52

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

trong nc, xut khu hoc ch bin hng xut khu.

5.

Vn hon thu GTGT.

Trong thi gian u p dng thu GTGT, th tc hon thu rt

phc tp nn tin hon thu chm, gy kh khn cho nhiu
doanh nghip, c bit l nhng doanh nghip u t, mua sm
ti sn c nh vi khi lng ln. Nguyn nhn ca tnh hnh trn
mt phn do doanh nghip cha lm ng th tc, mt phn do c
quan thu cha quen, vn bn hng dn li cha r rng. Trc tnh
hnh , B ti chnh c cc vn bn b xung l hon thu trc
kim tra sau v phi x l nghim nhng trng hp vi pham. Cc vn
bn ny cao trch nhim v quyn li ca cc doanh nghip,
ca ngi np thu trong vic hon thu GTGT.
Tuy nhin vn hon thu vn cn nhiu bp cp v th tc
cng nh thi gian hon thu. Cn cao hn na trch nhim ca
c s trc nhng h s xin c hon thu c tng cng kim tra,
thanh tra ca c quan thu.
6.

Vic ban hnh h thng vn bn php l.

Qua gn 2 nm thc hin lut thu GTGT, B ti chnh c

hng trm vn bn hng dn thi hnh lut thu, phn ln cc vn bn
ban hnh sau khi iu chnh b xung hoc sa i mt s ni
dung ca vn banr trc. Do vy, hng trm vn bn u c hiu lc
thi hnh. Vic lm ny gy nhiu kh khn, phc tp trong iu
hnh t chc v qun l thu thu, cha ni n gia cc vn bn li
pht sinh mu thun, khng nht qun. Do trong ln ci cch
thu II ch nn c mt lut thu, mt Ngh nh Chnh ph, 1
n 2 vn bn hng dn ca B ti chnh.
nguyn thu hng
41-d

53

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

7.

Hnh thnh v pht trin nhm t vn thu.

Hnh thnh nhm t vn thu l mt nhu cu cn thit i vi

cc i tng chu thu, np thu trong nc v cc nh u t nc
ngoi ti Vit Nam. Nhiu nc trn th gii coi dch v t vn thu l
mt ngh, y l dch v cung cp cc thng tin, kin thc, kinh
nghim v s hiu bit v lnh vc thu. V vy nn sm hnh
thnh nhm t vn thu trong c cu t chc b my nghnh thu.
B phn ny c tnh c lp tng i vi b phn trc tip qun l
thu thu. ng thi khuyn khch cc doanh nghip s dng
dch v t vn thu, ngh c qui nh chp nhn chi ph t vn
thu l mt loi chi ph hp l tnh thu nhp chu thu.
8.

Ci cch hnh chnh thu.

Mc tiu ca ci cch hnh chnh thu phi m bo yu cu

n gin ho th tc, cc vn bn thu phi m bo nguyn tc,
n gin, d hiu, d lm, d kim tra. y mnh cng tc ci
cch hnh chnh thu, B ti chnh v ngnh thu nn ch
nhng vn sau: R sot li ton b nhng vn bn hng dn thi
hnh lut thu, nghin cu, xem xt lm r cch gii thch, t ng
v ni dung, tnh thng nht v k tha ca cc vn bn. Mu k
khai thu, np thu cn thng nht vi ch k ton, thng k,
n gin ho cc mu biu qui nh trong thu, np, hon thu.
9.

Cng tc tuyn truyn, gio dc php lut v thu

GTGT.
Do thc hin quy trnh qun l thu thu mi, i tng np
thu t tnh thu, k khai v np thu nn cng tc tuyn truyn hng dn, gii thch tht c th v ni dung chnh sch thu, quy
nguyn thu hng
41-d

54

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

trnh qun l thu, cch ghi chp ho n chng t, cch k khai

thu, cng khai quy trnh min thu, hon thu, gim thu ti
tng c s tnh, np thu. Phi hp ngnh thu vi cc c quan
thng tin i chng, cc t chc on th, x hi trong tuyn
truyn, gio dc php lut v thu.

Phn VI. Kt lun.

Thu GTGT nhn t v m n vi m thc s i vo cuc
sng. Sau hn 2 nm p dng, chng ta thu c nhng tn hiu
ban u rt kh quan. S thu trong Ngn sch c xu hng tng,
khng c bin ng ln v gi c, nn kinh t pht trin n nh,
thng mi, dch v, xut nhp khu hng ho ngy cng c m
rng.
S d t c nh vy l do Chnh ph Vit Nam chun b
k cng v mt lng cng nh mt cht.
Mt nn kinh t vn ng phi l mt nn kinh t m, mt
c ch tt phi bit bin ho linh ng, chnh v vy c th
iu hnh tt thu GTGT, trc ht mi ngi chng ta phi thc s
nguyn thu hng
41-d

55

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

hiu r v bn cht v ni dung ca n, chnh l mc ch ca

n ny.
Hy vng rng trong thi gian ti, chng ta bm st thc tin,
nhanh chng tm ti, sa cha nhng bt hp l thu GTGT v
cc lut thu mi gp phn tch cc vo vic a t nc tin
nhanh, tin mnh trn con ng cng nghip ho, hin i ho m
ng ra.
n c vit trong iu kin nhn thc ca bn thn cha
su sc, ti liu tham kho cha phong ph nn khng trnh khi
nhiu sai st. Rt mong c s gp v sa cha ca Thy, C gio,
cng bn b.
Em xin chn thnh cm n cc Thy, C gio trang b kin
thc cho em. c bit l Thy gio ng Ngc c - gio vin trc
tip hng dn em thc hin n ny.

Ti liu tham kho

1. Gio trnh l thuyt ti chnh tin t (Trng i hc kinh t
quc dn_ khoa Ngn hng ti chnh).
2. Gio trnh qun l thu.
3. Sch h thng ho cc vn bn php lut v thu GTGT c
sa i b xung.
4. Bo co tng kt cng tc thu nm 2000.
5. Bo co tng kt cng tc thu nm 2001.
nguyn thu hng
41-d

56

ti chnh doanh nghip

i hc kinh t quc dn

6. Tp ch kinh t v pht trin.

7. Tp ch pht trin kinh t.
8. Tp ch ti chnh.
9. Tp ch ngn hng.
10.

Tp ch nghin cu kinh t.

11.

Tp ch thc tin kinh nghim.

12.

Tp ch thng mi.

13. Tp ch thng k.
14.

Tp ch th trng ti chnh tin t.

nguyn thu hng

41-d

57

ti chnh doanh nghip