Dablin

Iz Vikipedije, slobodne enciklopedije

Ovaj lanak sadri spisak literature (papirne izvore i/ili veb-sajtove) koriene za njegovu
izradu, ali njegovi izvori nisu najjasniji zato to ima premalo izvora koji su uneti u sam
tekst. Molimo vas da poboljate ovaj lanak tako to ete dodati jo izvora u sam tekst
(inlajn referenci).
Za druge upotrebe, pogledajte Dablin (vieznana odrednica).

Dablin
engl. Dublin, ir. Baile tha Cliath

Znamenitosti Dablina

Osnovni podaci

Drava

Republika Irska

Pokrajina

Lenster

Okrug

Grad Dablin

ranije okrug Dablin

Stanovnitvo

Stanovnitvo

525.383

Aglomeracija

1.801.040

Gustina

4.569 st./km2

stanovnitva

Geografske karakteristike
532052 SG;61535 ZGDKoordinate:

Koordinate

53

2052 SG; 61535 ZGD

Nadmorska

5m

visina
Povrina

114,99 km2

Dablin
Dablin na mapi Irske

Ostali podaci
Gradonaelnik

Kristi Burk

Potanski kod

D1-18, 20, 22, 24, D6W

Pozivni broj

+353 1

Registarska

oznaka
Veb-sajt

dublincity.ie

Dablin (engl. Dublin, IPA: /dbln/ [1], ir. Baile tha Cliath, IPA: /blakli/ [2]) je glavni i najvei
grad Republike Irske i najvei grad ostrva Irske. U okviru grada u upravnim granicama ivi neto
preko pola miliona stanovnika, dok na irem podruju grada ivi oko 1.800.000 stanovnika, to je
oko 35% stanovnitva Republike Irske. Dablin je istovremeno i samostalni gradski okrug u okviru
drave, ali je nekada bio u okviru istoimenog okruga Dablin.
Dablin je privredno, kulturno i saobraajno sredite Republike Irske, a spada i u red gradova od
svetskog znaaja (tzv. globalni grad).
Sadraj
[sakrij]

1Poreklo naziva

2Geografija
2.1Klima

3Istorija

4Stanovnitvo

5Privreda
o

5.1Saobraaj

6Kultura

7Gradski predeo i arhitektura

8Zbirka slika

9Reference

10Spoljanje veze

Poreklo naziva[uredi]
Engleski naziv grada Dablin izveden je iz irskog izraza Dubh Linn (crna bara, crno jezerce).
Irski naziv grada je Baile tha Cliath, to u doslovnom prevodu znai grad na prepreenom gazu.
Naziv se odnosi na gaz preko reke Lifi na kojem je osnovan grad.

Geografija[uredi]
Geografski poloaj Dablina je izrazito povoljan. Dablin se nalazi u sredinjem delu istone obale
ostrva Irske, koja je najblia Britaniji i evropskom kopnu.
Od drugog po veliini grada na ostrvu, Belfasta u Severnoj Irskoj, Dablin je udaljen 170
kilometara juno, a dok je od drugog po veliini grada u Republici Irskoj, Korka, grad udaljen 250
kilometara severoistono.

Dablin se nalazi na istonoj obali ostrva Irske, na mestu gde se reka Lifi uliva u more. Juni deo
grada je bregovit, da bi se juno od grada izdiglo nie gorje. Zapadni i severni deo grada su
ravniarski.
Dablin se nalazi se na istonoj obali ostrva Irske, na uu reke Lifi (engl. Liffey) u Dablinski
zaliv ka Irskom moru. Reka ima iroko ue to je povoljno za pristajanje veih brodova. Ovakav
poloaj omoguio je razvoj grada kao najvanije luke na ostrvu.

Klima[uredi]
Ovaj odeljak treba proiriti.
Klima u Dablinu je umereno kontinentalna sa izrazitim uticajem Atlantika i Golfske struje. Stoga
grad odlikuje blaga klima. Najnia prosena temperatura je u januaru i februaru, 6 C, a najvea
je tokom jula i avgusta, 15 C. Godinja koliina padavina je oko 760-1000 milimetara, to je
najmanje na celom ostrvu.

Istorija[uredi]

Pogled na sredite Dablina

Irsko koplje - simbol novog procvata Dablina i Irske

Savremeni tramvaji na ulicama Dablina

Prvo poznato naseljavanje na podruju Dablina je nazvano Eblana - naziv je naen u

delima aleksandrijskog geografa Ptolemeja, iz 2. veka p. n. e. Grad se kasnije u istoriji pojavljuje
pod nazivom "Crno jezerce" (irski: Dubh-linn), kada su naseljenici 291. godine izbojevali pobedu
nad oruanim snagama kraljevstva Lenster. Dananje zvanino ime grada Baile tha Cliath se
primenjuje od narednih naseljavanja. Stanovnici ovog podruja su oko 450. godine
primili hrianstvo od strane Svetog Patrika, koji je kasnije postao duhovni zatitnik Irske.
Dananji grad osnovali su Danci 841. godine. Irski pobunjenici su uspeli da u vie navrata, tokom
naredna 3 veka, preuzmu vlast nad gradom. Godine 1171., Dance su proterali Anglo-Normani,
predvoeni Henrijem II, kraljem Engleske. Vladavina Engleske Dablinom je trajala neprekidno
do 1534. godine, kada je irski patriota Tomas Ficderald izvrio opsadu grada. Uskoro je grad
ponovo potpao pod englesku krunu.
Sve do polovine 17. veka Dablin je ostao mali, srednjovekovni, zidinama opasani grad. Tokom 17.
veka, za vreme engleskih graanskih ratova, poznatih pod imenom "Slavna revolucija", Dablin je
predat engleskim vlastima, da bi se izbegao njegov pad u ruke Iraca. Dablin je ostao pod
britanskom vlau sve do Irskog ustanka 1798. godine, tokom koje je propao pokuaj da se
porobi grad.
Drugi pokuaj, izveden 1803. godine, pod vostvom Roberta Emeta, takoe se zavrio
neuspeno. Naredne revolucije su se odigrale 1847. i 1867. godine. Dablin je bio poprite
najotrijih borbi tokom irske revolucije voenih 1916. godine i od 1919. do 1921. godine. Ovo je
ishodilo uspostavljanjem Irske Slobodne Drave. Nakon sticanja nezavisnosti, Dablin je postao
politiko, ekonomsko i kulturno sredite nove drave.
Poslednje tri decenije Dablin, kao retko koji grad u Evropi, je zabeleio nagli razvoj i rast.

Stanovnitvo[uredi]
U 17. veku Dablin je bio jedan od najveih gradova Evrope, ali je kasnije potisnut. Tokom druge
polovine 20. veka stanovnitvo Dablina i njegove okoline se godinje poveala za otprilike 1%.
Period izmeu 1961. i 1981. godine pokazuje najvea poveanja. U poetku je tok naseljavanja
poeo iz ruralnih ka urbanim delovima. Ali, poslednje etvrtine 20. veka, sredinji delovi grada
poinju da gube na privlanosti u korist novih predgraa na jugozapadu. Poslednjih 20-ak godina
Dablin spada u najbre rastue gradove Evropske unije zahvaljujui znaajnom prirataju isrkog
stanovnitva i znatnom useljavanju stranog stanovnitva, najvie iz Poljske i Litvanije.
Po poslednjim procenama iz 2011. godine. Dablin u upravnim granicama ima oko 520 hiljada
stanovnika. Meutim, grad odavno prerastao date granice, pa se izgraeno gradsko podruje iri
na jo tri prigradska okruga, ine urbanu celinu od 1,2 miliona stanovnika. Na kraju,
metropolitensko podruje Dablina ima preko 1,8 miliona stanovnika.
Etniki sastav: Stanovnitvo Dablina je do pre dve decenije bilo bilo gotovo iskljuivo
etniki irsko. Meutim, brojni useljenici iz stranih zemlja izmenili su sastav stanovnitva. Tako
danas u Dablinu preko 17% ini stanovnitvo roeno u inostranstvu, a to znatno vie od proseka
drave.

Privreda[uredi]
Danas je Dablin visoko razvijen velegrad, koji spada u 30 najvanijih gradova sveta. U gradu su
tradicionalno razvijene luke delatnosti, a poslednjih decenija se sve vie razvijaju poslovanje,
bankarstvo i usluge.
Najvee tradicionalne industrije Dablina su pivarstvo, destilerija, proizvodnja hrane i tekstilna
industrija. Ovde se nalaze i brodogradilita, kao i odreeni broj livnica i fabrika za sklapanje
automobila. Sve ove grane industrije su pretrpele pad od 1970-ih godina, pa su mnogi, dotad
industrijski delovi grada izgubili na znaaju i poeli propadati.
Najpoznatiji pogon grada je Ginis pivara, koja je osnovana 1759. godine i jedna je od najveih
izvoznika. Jedan od veih poslova je skorijih godina postala i proizvodnja i izvoz raunarskog
hardvera i softvera. Osnovu za izvoz ine i poljoprivredni proizvodi i domaa stoka iz cele drave.
Dablin je prestonica irskih najveih bankarskih i trgovakih ustanova. Znaajan pomak u
ekonomskom ivotu dogodio se nakon pristupanja Irske u Evropsku ekonomsku zajednicu 1973.
godine. Takoe se naglo poveao broj banaka u Dablinu.

Saobraaj[uredi]
Ovaj odeljak treba proiriti.
Grad je pomorskim putem povezan sa veim gradovima, kao to
su Kork u Irskoj, Belfast u Severnoj Irskoj i razliitim lukama u Engleskoj, kotskoj i Francuskoj.
Prugama je povezan sa vanim odreditima u Irskoj. Dablin je i glavna luka drave.

Kultura[uredi]
Dablin je igrao vodeu ulogu u kulturnom preporodu Irske, koji je poeo 1884. godine
osnivanjem Gaelic Athletic Asocijacije, za obnovu Gelik (Gaelic) igara. Godine 1893. se
povezao sa Gelik ligom, kojoj i dalje ostaje za cilj obnova irskog jezika i folklora.
Dablin je danas iva kulturna metropola Evrope, koja je svetu dala uvene knjievnike - Dorda
Bernarda oa, Oskara Vajlda, Jejtsa i Dejmsa Dojsa, ali i savremene pop zvezde U-2, Simpl
Majnds, inejd O'Konor,
Dablin posetiocima nudi veliki broj razliitih mesta, koja vredi pogledati. Tu spadaju crkve,
istorijske zgrade, biblioteke, muzeji, galerije, parkovi i vrtovi. Dablin je istorijski bogat grad. Tokom
godina, knjievnost, pozorite i umetnost su igrali znaajnu ulogu u njegovom kulturnom razvoju.

Gradski predeo i arhitektura[uredi]

Spomenik Oskaru Vajldu

Dokovi

Dablin se nalazi u ravniarskom delu, koji reka Lifi deli na severni i juni. Reka je premoena sa
deset mostova, od kojih se izdvaja O`Konelijev most, koji povezuje glavne puteve grada. U
jugozapadnom delu Dablina, ulice su uske i sa prevojima, dok je ostatak grada dobro ureen, sa
irokim avenijama i prostranim trgovima. Oni su naroito brojni u jugoistonim i severoistonim
etvrtima.
Dva kanala, Rojal i Grand, obezbeuju vezu izmeu lune oblasti i junih i severnih ogranaka
reke enon.
Dablin je grad niih zgrada, budui da se nalazi u ravnici, ali sa tornjevima i nekoliko zgrada koji
potiu iz perioda pre 17. veka. Rimokatolike crkve datiraju iz 19. i 20. veka. Jedna od najviih
zgrada je Liberti Hol koji predstavlja bazu trgovakog drutva. Dostie 17 spratova, dok veina
zgrada ne prelazi visinu od 10 spratova.
Kue u gradu su od opeke, a itava arhitektura se svodi na detalj, uglavnom vrata kojih ima u
bezbroj kombinacija i boja. Van grada, to su male kue, sa lepo ureenom okunicom. U starom
delu Dablina se nalaze zgrade Univerziteta Dablina, Banke Irske, kao i etiri Visoka suda Irske,
Lenster Haus, carinarnica - zgrada iz 18. veka. Glavni park u Dablinu je Feniks Park, koji se
nalazi u zapadnom okruenju grada, obima oko 11 kilometara. Pored rekreativnih objekata,
Feniks Park sadri i zooloke vrtove, nekoliko staklenih bati, kao i rezidenciju predsednika
republike. Dablin je poznat i po stotinama pabova i barova. Meu najpoznatijima
su Gines (engl. Guinness) i Old Dejmson Destilerija.