B CNG THNG

TRNG I HC CNG NGHIP THC PHM TP.H CH MINH

KHOA CNG NGH HA HC

TIU LUN
MN HC : VT LIU I CNG
GVHD

: TS.NGUYN HC THNG

Tp.H Ch Minh, Thng 11 Nm 2016

B CNG THNG

TRNG I HC CNG NGHIP THC PHM TP.H CH MINH

KHOA CNG NGH HA HC

TIU LUN
MN HC: VT LIU I CNG
Danh sch nhm:
STT

H V TN

MSSV

ng Th Kim Chi

2204150054

L Th Sng

2204150081

Nguyn Hng Thm

2204150086

L Th Thin

2204150001

V Ngc T

2204150011

Nguyn Th Cm Vn

2204150013

Trn M Bch Ngc

2204150072

Tp.H Ch Minh, Thng 11 Nm 2016

Trang 2

Mc lc
1. THY TINH DN DNG......................................................................................1
1.1 Thy tinh bao b...................................................................................................1
1.1.1 Thnh phn ha hc ca thy tinh bao b......................................................1
1.1.2 Ch nu thy tinh.....................................................................................5
1.1.3 Sn xut thy tinh bao b...............................................................................6
1.1.4 Cc khuyt im ca sn phm cha ng bng thy tinh............................7
1.2 Sn xut thy tinh lm bt a, pha l..................................................................8
1.2.1 Yu cu v sn phm ny kh cao.................................................................8
1.2.2 Yu cu thnh phn thy tinh........................................................................8
1.2.3 Thy tinh pha l............................................................................................9
1.2.4 Nguyn liu.................................................................................................11
1.2.5 Nu thy tinh..............................................................................................12
1.2.6 Kh mu ca thy tinh................................................................................12
1.2.7 Sn xut thy tinh bt a pha l.................................................................12
1.2.8 Hp sn phm..............................................................................................13
1.2.9 Gia cng sn phm......................................................................................13
2. THY TINH CHU NHIT CHU HA.............................................................14
2.1 Thy tinh dng trong phng th nghim.............................................................14
2.2 Tm lc bng thy tinh......................................................................................15
2.3 Thy tinh ampun................................................................................................15
2.4 Thy tinh lm nhit k.......................................................................................16
2.5 Thy tinh thch anh...........................................................................................16
2.5.1 Tnh cht ha l ca thy tinh thch anh......................................................17
2.5.2 Cch ch to thy tinh thch anh.................................................................17
2.6 Thy tinh c hm lng SiO2 cao (Vycor).........................................................20
2.6.1 Cch sn xut..............................................................................................20
2.6.2 Tnh cht ca thy tinh cao SiO2.................................................................21
3. THY TINH QUANG HC.................................................................................21
3.1 Khi nim chung................................................................................................21
3.1.1 Cc yu cu i vi thy tinh quang hc....................................................22
3.1.2 Phn loi thy tinh quang hc.....................................................................23
3.2 Cc loi thy tinh quang hc mi......................................................................24
3.2.1 Thy tinh photphat......................................................................................25
3.2.2 Thy tinh c cc oxit t him....................................................................25
3.2.3 Thy tinh borat............................................................................................25
3.2.4 Thy tinh thch anh.....................................................................................25
3.2.5 Cc loi thy tinh quang hc khc..............................................................26
3.3 Nu thy tinh quang hc....................................................................................26
3.3.1 Ni nu thy tinh quang hc.......................................................................26
3.3.2 Nguyn liu.................................................................................................27
Trang 3

3.3.3 Qu trnh nu thy tinh quang hc..............................................................28

3.4 X l thy tinh quang hc..................................................................................30
3.4.1 Phng php c in...................................................................................30
3.4.2 Phng php dt.........................................................................................30
3.4.3 Phng php c........................................................................................30
4. THY TINH SI V SI THY TINH.............................................................32
4.1 Phn loi............................................................................................................33
4.2 Cc loi si thy tinh.........................................................................................34
4.3 Mt s ng dng ca si thy tinh.....................................................................36
4.4 Bng thy tinh...................................................................................................37
5. THY TINH XY DNG.....................................................................................38
5.1 Gii thiu chung................................................................................................38
5.2 Phn loi............................................................................................................39
5.3 Thy tinh cch nhit...........................................................................................39
5.4 Knh thng minh................................................................................................39
5.5 Thy tinh c li thp chng chy.....................................................................40
5.6 Knh dn nhiu lp.............................................................................................40
5.7 Thy tinh ti hay th tinh cng lc..................................................................41
5.8 Gch thy tinh v cc chi tit kt cu ca pa-men thy tinh b tng ct thp....42
5.8.1 Gch rng thy tinh.....................................................................................42
6. CC LOI THY TINH C BIT..................................................................43
6.1 Thy tinh phng ng..........................................................................................44
6.1.1 Khi nim chung.........................................................................................44
6.1.2 Yu cu i vi thy tinh chng tia............................................................45
6.1.3 Bn cht vn phng ng.........................................................................45
6.1.4 Vn nhum mu thy tinh phng ng....................................................45
6.1.5 Nguyn liu.................................................................................................46
6.2 Thy tinh cm quang..........................................................................................47
6.3 Thy tinh bn dn..............................................................................................49
6.3.1 Thy tinh bn dn thay i i vi nhit.....................................................49

Trang 4

Danh mc bng
Bng 1: S thay i thnh phn thy tinh bao b...........................................................3
Bng 2: S thay i hm lng cc oxit him...............................................................4
Bng 3: Thnh phn pha l ca mt s nc................................................................11
Bng 4: Cc loi thy tinh quang hc..........................................................................23
Bng 5: Tnh cht mt s loi thy tinh quang hc......................................................24
Bng 6: Thnh phn ha mt s loi si thy tinh.......................................................35
Bng 7: So snh tnh cht si thy tinh vi mt s loi si khc.................................36

Trang 5

1. THY TINH DN DNG

1.1 Thy tinh bao b
C th chia thy tinh bao b thnh hai loi:
Loi hp ming: ng knh trong ca ming nh hn 30mm (chai bia, chai nc
ngt).
Loi rng ming: ng knh trong ca ming ln hn 30mm (l ng cht rn hoc
cc cht km chy, hp).
Hoc c th phn chia theo mu sc thnh cc loi:
Khng mu (trong qu trnh nu c kh mu).
Na trng (khng kh mu).
C mu ( bo v cht ng bn trong, mu to thnh do cc cht nhum
mu).
Trong nhiu trng hp thy tinh bao b cn c bn ho cao khng gy
phn ng vi cht ng bn trong; c bn c hc cao chng li tc dng do va
chm v i khi cn phi chu c p sut bn trong kh ln; c bn xung nhit
cao trnh nt v khi nhit thay i t ngt.
Thy tinh bao b thng c sn xut hng lot vi nng sut rt ln nn cn
phi s dng nhng nguyn liu t nhin, r tin lm gim gi thnh sn phm.
1.1.1 Thnh phn ha hc ca thy tinh bao b
1.1.1.1 Thnh phn thy tinh
Thnh phn thy tinh bao b ph thuc vo phng php sn xut v hnh thc
s dng sn phm.
Khi to hnh th cng c th s dng cc loi thy tinh t kim v khng di
qu. C th chn thnh phn thy tinh trong khong sau y:
SiO2 + R2O3

74.5 76%

RO

11.5 12.5%

R2O

12.5 13%
Trang 1

Nu to hnh bng phng php bn t ng, qu trnh to hnh di, thy tinh
tip xc lu vi b mt kim loi nn cn chn loi thy tinh di hn v c h s nhit
ca nht thp hn. Cc thnh phn thy tinh nm trong gii hn:
SiO2 + R2O3

74 75%

RO

10 11.5%

R2O

14 14.5%

Khi sn xut t ng c b phn nh git thy tinh thng cha nhiu kim, t
kim loi kim th trnh hin tng kt tinh trn mng sn xut. Thnh phn thy
tinh cn ph thuc vo phng php to hnh t ng. Th d, nu sn xut chai na
trng trn my thi hai ln th thy tinh c thnh phn:
SiO2 + R2O3

74 76%

RO

9 10%

R2O

15 16%

Nu sn xut bng phng php p thi: thy tinh b ngui nhanh hn do tip
xc vi chy p nn thy tinh phi di hn:
SiO2 + R2O3

74.5 75%

RO

8.5 8.7%

R2O

16.5 16.7%

Khi dng my c b phn to git bng cch ht chn khng, hin tng kt
tinh mng sn xut khng cn na nn thnh phn thy tinh cng khc i nhiu:
SiO2 + R2O3

75 76%

RO

11 13%

R2O

12 13%

Trong thnh phn thy tinh bao b, ngoi cc oxit c bn (SiO2, CaO, Na2O) cn
c mt s oxit khc nh MgO, Al 2O3. Cc oxit ny c nh hng n ng cong
nht v kh nng kt tinh ca thy tinh. Hm lng MgO c th n 3 5%. Hm
lng Al2O3 trong thy tinh gia cng bng my nh git thng l 2% ti a l 3%,
nhng my ht thng l 5 8%. C nhng loi thy tinh c hm lng Al 2O3 cao
Trang 2

hn. Cc loi my sn xut theo phng php ht cng c th gia cng thy tinh c
thnh phn nh khi dng cho my nh git nhng thnh phn thy tinh dng cho my
nh git c hm lng kim cao, t nn khng kinh t.
Thnh phn oxit st, Fe2O3 trong thy tinh bao b khng mu hay bn trng dao
ng trong khong 0.05 n 0.5% ph thuc vo hm lng st trong ct. Thy tinh c
mu hm lng st c th n 2%, hm lng MgO vo khong 4% (trng hp thy
tinh mu nu).
1.1.1.2 Nhng iu cn lu v s pht trin thnh phn ho hc thy tinh bao b
Thy tinh bao b bt u pht trin mnh t nm 1920 c bit l M, khi
ngi ta bt u t ng ha sn xut thy tinh bao b. Cc my t ng sn xut
thy tinh bao b c nhiu loi khc nhau nn yu cu tnh cht ca thy tinh cng khc
nhau, do m thnh phn ca thy tinh cng phi thay i cho thch hp hn na
m bo gi thnh r, cht lng tt nn thnh phn ho hc ca thy tinh cng ngy
cng c ci tin.
Thnh phn ca thy tinh bao b t nm 1932 n nm 1964 thay i nh trong
bng 1
Nm

%SiO2

% Oxit n nh x

1932
1937
1942
1947
1952
1957
1960
1964

74.1
73.7
72.8
72.4
72.1
71.8
71.7
72

9.1
9.6
11.3
12.4
12.5
13.1
13.5
13.1

% Cht nu chy d
xx
16.8
16.7
16
15.3
15.5
15.2
14.9
15

Bng 1: S thay i thnh phn thy tinh bao b

x: Oxit n nh bao gm Al2O3, CaO, MgO, BaO.
xx: Cht nu chy d B2O3, SO3, Fe, oxit kim.

Trang 3

Nm
1932
1937
1942
1947
1952
1957
1960
1964

% Trng lng cc oxit

BaO
B 2 O3
0.7
0.5
0.6
0.4
0.6
0.3
0.2
0.5
0.4
0.5
0.2
0.3
0.1
0.4
0.4

R 2 O3
1.3
1.3
1.7
1.9
2.1
1.9
2.1
2.0

F2

SO3

0.2
0.2
0.2
0.2
0.2
0.2
0.2

0.2
0.2
0.2
0.2
0.2
0.2
0.2

Bng 2: S thay i hm lng cc oxit him

Nhn qua qu trnh pht trin thnh phn thy tinh ta thy: hm lng oxit n
nh lun lun tng, hm lng SiO2 v cht d nu chy gim. T nm 1932 1964
cc oxit n nh tng 4%, SiO2 gim 2.1%, cc cht d nu chy gim 1.8%. Tng hm
lng oxit n nh, gim hm lng oxit SiO2 v ngy nay hm lng cc cht d nu
chy tng i n nh vi mc ch nng cao tc ca my.
Nhng oxit chim t l thp c a vo thnh phn thy tinh bao b, da trn
cc kt qu nhin cu v thc t sn xut.
Al2O3 a vo thy tinh tng bn ha hc v ng thi lm cho qu trnh
gia cng thun tin. Theo kt qu nghin cu c hm lng Al 2O3 nn a vo vi
t l 1/8 hm lng oxit kim.
Hm lng B2O3 a vo thy tinh vi mc ch tng bn ha hc v d nu
chy, gia cng thun li.
Hm lng F2 lun lun a vo khong 0.2%. Hm lng SO 3 cng vo
khong 0.2% c th dng Na2SO4, BaSO4 hay CaSO4.
Ngoi ra thnh phn ca thy tinh bao b c th thay i theo tng vng khc
nhau ph hp vi nguyn liu ca i phng m vn m bo c tnh nng ca
thy tinh, m bo yu cu k thut sn xut.
Tip Khc s dng nguyn liu ni a sn xut thy tinh bao b, ngi ta
nghin cu v dng thy tinh c thnh phn ha hc rt khc vi loi thy tinh bao
b ca cc nc khc, hm lng oxit nhm rt cao, oxit SiO 2 thp, oxit kim rt thp
nhng thy tinh vn m bo cht lng.

Trang 4

Th d:
Thnh phn thy tinh
SiO2
Al2O3
Fe2O3
MnO
CaO
MgO
Kim
SO3
Thy tinh trong HCl 5%

Chai xanh
60.52%
11.04%
1.68%
0.48%
12.37%
4.43%
8.18%
0.53%
`48.5 mg

Chai vng nu
57.76%
12.50%
1.2%
3%
12%
4.10%
8.60%
0.2%
55 mg

1.1.1.3 Tc dng bo v ca thy tinh bao b c mu:

Nhiu loi sn phm thc phm, dc liu ha cht b ph hy di tc dng
ca nh sng nn rt cn phi nhum mu cc dng c cha ng thy tinh bo v
chng. Thy tinh lm chai bia phi ngn c cc tia sng c bc sng 500 520 nm;
chai ng sa phi cn c cc tia di 500 nm,; chai ng du m cn c cc
tia 430 460 nm.
Tia t ngoi thng gy ra mt s tai hi: lm mt mi v ca bia, sa, lm
hng du m; lm vn c nhiu loi nc ung; lm mt mu sc mt s sn phm
ng hp, hy hoi cc vitamin
Ngi ta rt ra cc kt lun: loi chai c kh nng bo v tt nht l chai
nu, sau n chai xanh v km nht l chai trng. Mt khc cng lu rng thy
tinh mu nu ngn cn tia t ngoi nhng li cho tia hng ngoi i qua nn rt thun
li cho qu trnh nu.
1.1.2 Ch nu thy tinh
Thy tinh dng lm dng c cha ng thng c nu trong l b lin tc,
ch trong trng hp cn nu thy tinh cao cp khng mu hoc thy tinh mu mi
nu l ni. Kch thc v cu to ca l do lng thy tinh cn nu, mu sc thy
tinh, v tr sn xut v phng php sn xut quy nh.
Trong sn xut th cng v bn t ng thng dng l c ngn la hnh mng
nga cn trong sn xut c kh, ngi ta dng l c ngn la i ngang, c cng.

Trang 5

Nhit nu ti a trong l l 1450 1480 0C. Khi nu thy tinh t phi liu
soda sunfat v t bit l phi liu sunfat, nhit gn ch np phi liu phi lun
lun cao (trn 14000C).
1.1.3 Sn xut thy tinh bao b
1.1.3.1 Phng php th cng v bn t ng
a) Phng php th cng:
Sn phm c hnh dng thiu chnh xc (c sn phm), nng sut khng cao
lm, ch dng trong sn xut qui m nh hoc trong sn xut cc sn phm c dung
tch ln (15 lt tr ln).
b) Phng php bn t ng:
p tay hoc p bn quay c 4 12 khun.
1.1.3.2 Phng php t ng
C rt nhiu loi my sn xut thy tinh theo phng php t ng. iu kin
cn thit cc my lm vic tt l phi cung cp dung lng thy tinh cn gia cng
ra sn phm cho khun c hnh.
Theo phng php cung cp thy tinh, ta chia cc my ny ra:
My c b phn cung cp git
My c b phn cung cp chn khng.
Theo c im lc chuyn vn ca my, ta chia ra:
My chuyn vn, lm vic nh khng kh nn.
My chuyn vn lm vic nh ng c in, kt cu c hc.
Theo v tr v chiu hng ca qu trnh sn xut ta chia ra:
My quay trn lin tc hoc gin on quanh trc.
My tp hp, khng c bn quay.
Theo phng php sn xut ta chia ra:
My p
Trang 6

My p thi
My thi
Thc nghim chng t rng dng my p thi sn xut cc dng c cha
ng c c rng, m bo c v ming sn phm chnh xc v nng sut cao. Sn xut
dng c c c hp bng my t ng c b phn cung cp git v bng my chn
khng, cht lng sn phm nh nhau nhng nng sut loi u c th cao hn.
1.1.4 Cc khuyt im ca sn phm cha ng bng thy tinh
Khuyt im ca sn phm c rt nhiu v rt khc nhau, ty thuc vo cht
lng ca thy tinh, hot ng b phn cung cp, ca my, ca l hp, Mt vi loi
khuyt im c trng cho tng loi my nhng cng c nhiu khuyt im ph bin.
Sn phm b rn nt: y l khuyt im ph bin v kch thc, vt rn nt t ch rt
b n ch c chiu di 2 3mm v c th nm mi ni trong sn phm. Hin
tng ny xy ra do thy tinh chng rn qu tuy cn trng thi nng ??, do s khng
ng nht v nhit hc ca thy tinh (do l nu hoc do b phn cung cp), do thy
tinh nng tip xc vi b mt khun kim loi, do nhng git nc hay git du trong
h thng lm lnh my ri vo sn phm hoc do nhng tc ng c hc qu mnh.
Thy tinh phn b khng u n do:
Git thy tinh nng khng u, ng nht v nhit ca thy tinh b vi phm.
Nhit ca khun khng u, c cu ca khun sai lch.
Khuyt im trn ng chuyn vn ca sn phm trong my:
Do nhit trong my iu chnh khng tr, nng lnh bt thng sn phm b
bin dng bp dm hay b ko rong, hoc thnh sn phm b mng, y sn phm b
dy thm.
B mt bn ngoi ca sn phm b hng:
Do b mt khun gia cng khng k, gi khng sch, bi du qu tha hoc bi
du qu bn.
1.1.5 Khun
Cht lng sn phm ty thuc vo cht lng ca khun.
Trang 7

Khun phi lm t gang cao cp, st c, nh ht, chu nng, c thnh phn i
(%): Si 1.5, S 0.09, P 0.35, Mn 0.65, C 3.25, Ni 0.5, Cr 0.6.
Cc chi tit khc ca khun (kp, c..) phi p ng yu cu cao hn, lm t
gang c thnh phn (%): Si 1.2, S 0.09, P 0.35, Mn 0.8, C 3.2, Ni 0.5, Cr 0.8.
Ngoi yu cu phi gia cng khun c hnh dng chnh xc, cn phi nh tht
nhn b mt to hnh, bo qun cn thn v trong qu trnh sn xut, khng bi du
qu bn cng nh qu tha.
1.2 Sn xut thy tinh lm bt a, pha l
Cc mt hng thuc loi ny rt nhiu v rt khc nhau: cc ung nc, bnh
ng sa, a cha thc n, l cm hoa, bt ng, ly ru
B mt cc loi sn phm ny thng qua qu trnh gia cng trang tr bng
phng php c hc cng nh ha hc.
Sn phm ny lm t thy tinh khng mu hoc c mu do nhiu lp thy tinh
gn li vi nhau.
1.2.1 Yu cu v sn phm ny kh cao
Sn phm phi lm t thy tinh trong sut, khng mu.
Sn phm khng th c cc loi khuyt im: sa thch vn si, bong bng v bt (lng
bt c th c mt t).
B mt sn phm phi sch s, bng lng, hnh v sc nt.
Mp cnh sn phm khng c sc nhn.
C chu nhit, chu ha cn thit.
1.2.2 Yu cu thnh phn thy tinh
Nu d dng v tt, kh nng kt tinh b.
Gia cng c hc v ha hc d dng.
Trong sn xut, c th sn xut t ng vi nng sut cao v khi sn xut cc sn phm
phc tp, thy tinh ng rn chm.
C chu nhit v chu ha theo yu cu.
Trang 8

Ty phng php sn xut thy tinh bt a c thnh phn %:

Sn xut th cng: SiO2 75%, CaO 9 9.3%, Na2O 15.5 16%.
Sn xut bng my: SiO2 73 75%, CaO 8.5 10.5%, Na2O 16 16.5%.
Trong cc thnh phn y c th thay 3% CaO bng MgO ng thi c th cho
thm 1% B2O3, 0.5% BaO v 3% K2O.
Mun sn xut cc sn phm m ngh cao cp, ngi ta dng cc loi thy tinh
mu v thy tinh pha l khc nhau.
1.2.3 Thy tinh pha l
Thy tinh pha l c hiu l loi thy tinh khng mu, trong sut v ng
nh. Nhng c im y t c do thy tinh c nu t nguyn liu c chn lc
k cng, sao cho cha n mc t nht nhng cht bn gy mu (c th nht l
nhng hp cht st), ngoi ra thy tinh cn c kh mu, sn phm sn xut t loi
thy tinh ny trong sut, ng nh nh thch anh t nhin nn n c tn pha l.
Thnh phn ca thy tinh pha l trong qu trnh pht trin lch s c nhng thay
i ng k.
Pha l ca Php thuc h Na2O CaO SiO2
Pha l ca Tip Khc thuc h K2O CaO SiO2
Pha l ca Anh thuc h K2O PbO SiO2
Ban u ch c pha l ca Tip Khc tha mn nhng yu cu trn. v sau pha
l Anh cng pht trin t c cht lng tt nn c mang tn pha l ch.
Ngy nay danh t pha l l danh t dnh du loi thy tinh trong bun bn
trao i, n khng phn nh u hon ton thnh phn thy tinh. Cch y khng
lu danh t thy tinh pha l ch ngi ta hiu l cha ti thiu 18% oxit ch PbO. Hin
nay mt s nc li hiu rng thy tinh pha l ch cha ti thiu 24% PbO. Ngc li
mt s nc khc li hiu thy tinh pha l ch l thy tinh c chit sut trn 1.545 v
khng cn n thnh phn PbO.
Nu so snh thnh phn ho hc ca thy tinh pha l ta thy thy tinh pha l
cha Na2O d nu chy hn, thy tinh cha K 2O c rn b mt ln hn, bng, d
t c khng mu.
Trang 9

Thy tinh cha Na2O mm, d gia cng hn thy tinh K2O ca Tip Khc.
Nhng thy tinh pha l ca Tip li ni ting v ngh thut gia cng mi v khc nn
ngi ta ng thi kt hp c hai loi thnh phn. Ty theo yu cu trong tng s kim
Na2O +K2O c th Na2O chim u th hau K2O chim u th.
Vn l ch gi thnh v hp cht kim cung cp K 2O t hn so vi hp
cht kim cung cp Na2O. ng thi ta cng thy l nu thy tinh K 2O th nhit nu
yu cu cao hn. V th nhng mt hng r nh dn dng trong n ung, chn tch
bnh thng th cha Na2O nhiu hn K2O (thnh phn trng lng). Nhng thy tinh
ca Tip th cha nhiu K2O hn Na2O.
Di y l bng thnh phn thy tinh pha l ca mt s nc trn th gii
Thy in

Oxit

?/

Php

Muran

72.13

75.60

70.57

73.28

SiO2

72.22

73.27

73.62

P2O3

0.83

1.09

0.49

Al2O3

1.10

0.64

0.55

1.12

0.86

0.18

0.66

CaO

6.22

6.72

6.65

7.12

6.46

9.53

6.4

MgO

4.23

0.27

4.03

3.89

1.55

0.20

BaO

0.75

1.04

K2 O

0.29

0.71

0.83

0.3

2.17

0.87

0.5

Na2O

15.07

15.32

13.32

15.08

14.03

18.84

18.4

Tng s

99.96

99.57

99.69

99.64

99.87

99.99

100.28

Bng 3: Thnh phn pha l ca mt s nc

V phng din kh mu, th pha l K2O kh mu hon chnh hn. Nhng sn
phm c thnh mng khi kh mu khng hon chnh cng kh nhn bit nhng thnh
dy th thy xut hin sc thi mu v nh hng ca thu quang.

Trang 10

Ngi ta cng tng mt lng no RO cho d nu, trc y phn ln

dng CaO. Nhng nu vi km phm cht cha nhiu Fe 2O3 th c th dng lmit
phm cht tt, cha t Fe2O3. V hm lng MgO nh hng tt n tnh cht ho hc
ca thy tinh, ty theo ngun nguyn liu ca tng nc m ngi ta dng hoc l
vi hoc l lmit sao cho kinh t v tin v phng din k thut.
Thng thy tinh K2O ngi ta dng cht kh mu l nguyn t him, cn thy
tinh Na2O dng cht kh mu kt hp l Se +NiO (c khi cho thm mt lng rt nh
Co).
V phng din s dng cn lu n bn nc ca thy tinh. Vi thy tinh
c thnh phn 69% SiO2, 10% CaO, 21% K2O +Na2O ta thy thy tn ca thy tinh
cha ton K2O ch bng mt na thy tinh cha ton Na 2O. Thay Na2O cho K2O
thy tn tng ln v i qua mt cc i. Nh vy K 2O lm tng bn nc ca thy
tinh pha l.
Trong thy tinh 82% (SiO2 +CaO), 18% Na2O, nu thay SiO2 bng CaO nht
ca thy tinh gim i, thy tinh ngn hn, bn ha v cng b mt tng ln. Nu
CaO cao qu kh nng kt tinh ca thy tinh s tng ln.
Cn nhn mnh rng vn c bn ca thy tinh pha l l vn kh mu.
1.2.4 Nguyn liu
Nguyn liu dng sn xut thy tinh bt a c tinh khit kh ln. Mu
sc do nh ca sn phm ph thuc nhiu vo hm lng oxit st nn nguyn vt liu
khng c cha qu nhiu lng Fe2O3. Trong:
Ct dng sn xut sn phm thng thung 0.03%, dng nu thy tinh pha l 0.01
0.02%.
phn hoc lmit 0.04%.
Trong qu trnh nu, ni hoc b nu b n mn, mt lng oxit st s chy
thm vo thy tinh. Do , cn phi phn loi v phn ly in t tch oxit st ra
khi t st chu la dng lm ni, gch xy bTt nht l dng cc vt liu chu la
lm t nguyn liu tinh khit v d cao lanh.
1.2.5 Nu thy tinh
Trang 11

Trong sn xut cc loi bt a thng thng, ngi ta dng l b vi nng sut

ty thuc vo mt hng v lng cng nhn.
Trong sn xut cc sn phm phc tp, cc loi pha l hoc thy tinh mu,
ngi ta dng l ni. Thng dng nht l loi l c ngn la i ln t bn di v l
c 14 16 ni.
Ch nu ty thuc vo thnh phn thy tinh. Nhit nu thng thng
khong 1460 14700C.
Thy tinh ch d b kh nn phi tng lng cht oxy ha trong thnh phn phi
liu v gi mi trng oxy ho khi nu. Thng thng ngi ta cho 0.4 1 kg As 2O3
v 4 40 kg nitrat vo phi liu ng vi 100 kg ct.
Trong thy tinh ch, cc phn ng to thy tinh xy ra nhit kh thp v
qu trnh kh bt cng d dng hn nhit nu pha l, ch c th thp hn nhit
nu thy tinh natri canxi khong 30 500C.
Thy tinh ch n mn ni rt mnh nn thy tinh d cho vn v sa thch samt.
Mun trnh hin tng ny, ni c cht lng cao v nu nhit cho php.
1.2.6 Kh mu ca thy tinh
Mun kh mu ca thy tinh ngi ta dng hai phng php:
Kh mu ha hc: cho 0.5% Na2O t sunfat, 1% Na2O t nitrat v 0.3% As2O3
Kh mu l hc: thng dng Se, CaO v NiO. Khi trong thy tinh c khong 0.04
0.06% Fe2O3, ngi ta cho vo khong 2.4 g Se, 0.04 0.2 g CoO v 3 10 g NiO ng
vi 100 kg thy tinh.
1.2.7 Sn xut thy tinh bt a pha l
1.2.7.1 Phng php thi th cng
Thng dng ng thi c b phn thi l mt bong bng cao su. Phng php
ny thng dng sn xut cc sn phm m ngh, sn phm c nhiu lp thy tinh c
mu sc khc nhau.
1.2.7.2 Phng php thi c kh

Trang 12

Thng dng my BC-24, l my thi c b phn cung cp chn khng, quay

trn lin tc quanh mt trc c th sn xut nhiu loi sn phm khc nhau trn cng
mt my. Ngoi ra cn c loi my kiu bng chuyn, c nng sut cao (khong
170000 cc /ngy m), nhng c nhc im l ph phm nhiu, cu to phc
tp.iu kin ch yu my thi hot ng bnh thng l thnh phn thy tinh v
ch nhit.
1.2.7.3 Phng php p
Phng php ny n gin hn phng php thi, tt c qu trnh to hnh u
tin hnh trong khun, khng i hi mc lnh ngh ca cng nhn nh trong
phng php thi v trn mt sn phm c th c hnh. Nhc im ca phng php
ny l sn phm lm ra c trng lng tng i ln, thnh kh dy v b mt khng
sng sa phng phiu lm.
Thng dng nht l loi my p t ng PB sn xut nhiu mt hng khc nhau
c b v c trung bnh trong khun lin hoc khun ghp vi nng sut dn 45000 sn
phm /ngy.
1.2.8 Hp sn phm
Bt a thy tinh cng c hp nh cc sn phm rng khc vi cc sn phm
thng thng, hp trong l hp bng chuyn hoc l Tunnel. Cc sn phm m ngh
cao cp i hi mt ch gia cng hp c bit phi dng l gin on.
1.2.9 Gia cng sn phm
1.2.9.1 Gia cng sn phm p:
Thng dng phng php gia cng ha hc, dng HF n mn sng b mt
thy tinh.
1.2.9.2 Gia cng sn phm thi
Gia cng mp sn phm
Ct m bng la hoc bng kim cng.
Mi mp v y.
nh nhn, vin mp bng la.
Trang 13

Mi trang tr: mi hoa bng vng mi corindon to cc hnh v hoc lm cho sn phm
c thm b mt phn x.
nh nhn bng HF.
Gia cng sn phm m ngh
Mi hoa
Khc bng HF
V mu
Kt ta cc cht mu, kim loi ln mt thy tinh
2. THY TINH CHU NHIT CHU HA
Ni chung tt c cc loi thy tinh u phi c chu nhit v chu ha nht
nh nhng vi mt s loi sn phm tnh cht ny l cn bn.
Thy tinh chu nhit chu ha ch yu dng sn xut cc dng c ha hc
nn n cn ctn l thy tinh lm dng c ha hc. Trc kia trong thy tinh lm dng
c ha hc khng c B2O3 nn kh nu v h s gin n nhit kh ln. n th k 20
ngi ta dn dn cho thm B2O3 vo ci thin c nhiu tnh cht ca n.
Thy tinh Borosilicat c u im l chu nhit tt (thy tinh gi l bn nhit khi
c h s gin n nhit 50.10-7) nhng chu kim km. Mc khc qui trnh cng
ngh, ch nu loi thy tinh ny cng kh khn, ng thi lng Borax c s
dng tng i ln nn gi thnh sn phm tng i cao.
Trong nhng nm 30 ca th k 20, thy tinh thch anh v thy tinh c hm
lng SiO2 cao xut hin ci thin nhiu tnh nng ca thy tinh lm dng c ha
hc nhng qui trnh cng ngh sn xut 2 loi thy tinh ny rt phc tp, gi thnh sn
phm cao nn chng ch c dng trong trng hp cn yu cu k thut cao. Ngoi
ra thy tinh alumoborosilicat cng l mt loi thy tinh lm dng c ha hc tng i
tt.
2.1 Thy tinh dng trong phng th nghim
Dng lm dng c th nghim v cc dng c cha ng nhiu loi ha cht
khc nhau nn thy tinh ny c 3 yu cu c bn:
Trang 14

C chu ha cao, chu c tc dng ca nhiu loi ha cht khc nhau.

C chu nhit cao.
C kh nng kt tinh b khi gia cng nhit.
p ng nhng yu cu y phi dng cc loi thy tinh borosilicat,
alumoborosilicat hay thy tinh thuc h nhiu cu t phc tp. Ngoi cc xyt thng
dng nh Al2O3, B2O3, BaO ngi ta cn dng thm ZnO, ZrO 2. Thy tinh dng trong
phng th nghim c hm lng kim tng i t nn n c chu ha cao( c bit
i vi nc), chu nhit ln. Vi nhng dng c un nu cn ch sau: Loi bnh nh
thnh mng thng dng thy tinh c h s gin n nhit 50.10 -7. chu dao
ng nhit n 2000C. Loi thnh dy, dy n 1cm th chu c n 50 0C. bn
nc, bn axit phi t cp 1 v bn kim phi cp 2.
Mc khc, hnh dng ca cc bnh cng nh hng nhiu n d bn nhit:
Km bn nht l loi cc c m, loi ny khi t nng hay lm lnh t ngt n d b
v gc y bnh ni chu ng sut un ln. khc phc iu ny ngi ta dng
bnh tam
gic bn hn. Loi bnh hnh cu c bn nhit tt nht.
2.2 Tm lc bng thy tinh
L nhng tm c nhiu l c lm t bt thy tinh c chu ha cao thiu
kt li. Sau khi thnh hnh, cc tm y c hn vo phiu thy tinh .
Tc dng: Dng d lc v sy kh cc kt ta.
Ch to: Nghin mnh thy tinh c chu ha cao bng my nghin bi vi bi
l thy tinh cng loi. Phn loi c ht bng ry (ng knh l ca tm lc ty thuc
vo kch thc ht bt thy tinh). V d: c tm lc vi ng knh l 100m phi
dng bt c 0,15-0,2mm. Loi c l 25m phi dng bt loi 0,05mm. Sau khi ry
chn c ht thch hp th cho bt vo khun c kch thc tng ng vi tm lc v
cho vo l in t nng n nhit gn vi nhit mm ca thy tinh (thiu kt).
2.3 Thy tinh ampun
Dng bo qun cc loi thuc. Nu dng thy tinh thng thng cha thuc,
kim d b thi ra ph hoi cc tnh nng ca thuc, thm ch lm cho thuc kt ta.
Trang 15

Do tt c cc loi thuc tim di da u phi cha trong cc dng c lm t thy

tinh trung tnh. Thy tinh ny c c im khng thi kim khi tip xc vi thuc.
Mc khc thy tinh ampun khng c cha cc kim loi nng nh PbO, Sb 2O3,As2O3
v nhiu Al2O3, B2O3.
Sau khi sn xut ra ng gia cng thnh ampun phi kim tra li tnh cht ca
thy tinh:
Xc nh bn nc bng cch cho dung dch phnolphtalin vo ampun v gi trong
2gi 1200C. Dung dch vn gi trong sut nh lc u l t.
Cho thuc vo ampun v gi mt thi gian xem thuc c b bin cht, b kt ta khng.
Nu khng c g thay i l t.
2.4 Thy tinh lm nhit k
Nhit k t thy tinh u tin do Galile Galilei lm vo cui th k 16. Nhit k
t thy tinh thng thng c th o n nhit 400 0C. Loi thy tinh borosilicat c
th dng o n 5100C.
Loi cao SiO2 ( 96%SiO2) c th o n 14000C. Thy tinh lm nhit k phi
t nhng yu cusau:
Khng b kt tinh khi gia cng nhit.
Phi l loi thy tinh kh chy.
C nhit mm cao v h s gin n nhit b.
Thy tinh ny c nu trong l ni nh cc loi thy tinh k thut khc v phi
c hp cn thn. Mun c nhit d trong nhit k thng c mt nn trng
hoc mu lm t men c hay mu.
2.5 Thy tinh thch anh
Nguyn liu dng nu thy tinh thach anh l cc loi thch anh tinh khit.
Do nguyn liu v cng ngh sn xut khc nhau nn c 2 loi thch anh: Thch anh
trong sut v loi bn trong sut. Loi bn trong sut nu t ct thch anh tinh khit
cha nhiu bt kh nh nn nh sng i vo n b tn x. Thy tinh thch anh trong
sut c nu t pha l thin nhin hoc thy phn hay xy ha SiCl 4 bng ngn la
cao nhit.
Trang 16

2.5.1 Tnh cht ha l ca thy tinh thch anh

a) Tnh cht c hc: Thy tinh thch anh khng trong sut c mt 2,02- 2,08g/cm 3 ng
vi rng 5-7,5%. Mt thch anh trong sut 2,2g/cm 3. Thy tinh thch anh c
cng chu nn cn chu ko chu un tng i nh. Thy tinh thch anh khng
trong l 3000kg/cm2, 230kg/cm2, 450kg/cm2,cn thy tinh thch anh trong sut l
6000kg/cm2, 770kg/cm2, 1150kg/cm2.
b) Tnh cht nhit: H s gin n nhit b ( = 5,4 .10-7 20 0C ) nn c bn nhit cao.
C th t nng n 10000C ri lm lnh t ngt bng nc lnh m khng b nt v.
Nu s dng lu c th t nng n 1100-1200 0C, nu s dng thi gian ngn c th
t n 14000C.
c) Tnh cht ha hc: Thy tinh thch anh khng hot ng, khng tc dng vi phn ln
cc ha cht i vi axit tr HF v H 3PO4 ra hu ht nh bt k axit hu c hay v c
c nng nh th no v nhit cao hay thp khng th n mn thy tinh thch
anh. N l vt liu chu axit tt nht. i vi kim v mui kim kh nng chu ng
ca n km hn.
d) Tnh cht in: Thy tinh thch anh c cng in mi ln, tn tht in mi b,
dn in b ngay c nhit cao. N l mt trong nhng cht in mi hon
thin nht.
e) Tnh cht quang hc: Thy tinh thch anh cho qua tia t ngoi rt tt nn n c gi tr
ln trong khoa hc k thut. Chit sut nD= 1,4584, b nht so vi cc loi thy tinh
khc.
f) nht:Thy tinh thch anh c nht rt cao. Ngay c 2000 0C n cng khng chy
nht nh thy tinh thng thng 14800C. Nhng nng nhit cao hn na th n b
bay hi. Khi c tp cht v tp cht tng ln nht ca thy tinh thch anh s gim.
nht ca thy tinh thch anh khng trong nh hn thch anh trong sut.
2.5.2 Cch ch to thy tinh thch anh
Thy tinh thch anh c nht khi nu v khi thnh hnh c bit cao. Mc
khc nhit nng chy ca SiO2 l 17130C m nhit bay hi ca n l 21000C
chnh nhau khng nhiu lm nn phi dng thit b v phng php ch to c bit.

Trang 17

 l nguyn nhn lm cho nn cng nghip thy tinh thch anh phatd trin chm, gi
thnh sn phm cao, vic s dng b hn ch.
2.5.2.1 Cch ch to thch anh trong sut
Nguyn liu: SiO2 thin nhin trong sut v tinh khit. Trc khi nu phi qua cc bc:
Chn la nhng ming hon ton trong ri ra bng HCl, bng nc ct, sy, p,
sng.
Nu: C nhiu phng php. Thng nu thy tinh trong iu kin chn khng ri trc
khi kt thc qu trnh nu ta tng p lc trn b mt v p sut thng hoc ln hn.
Qu trnh nu thng tin hnh trong l in cm ng chn khng.. Trc khi nu ta
ht khng kh trong l khong 10-15 pht n p lc tuyt i 0,5mmHg ri ni in
vo l. Sau khi nu 3 gi tng thm cng sut 15-20% ng thi cho thng khng
kh( hoc tng p) l trong 20-30 pht. Phng php th 2 l dng n x. Cho dng
kh mang nhng ht nguyn liu c 0,1-0,3mm i qua ngn la ca n x, nguyn liu
s ri xung chy dn thnh thy tinh thch anh trong sut. Kh t l hn hp hydro
v xy.
Ngoi ra ngi ta cn thy phn hay xy ha hi SiCl4 theo phn ng sau:
SiCl4 + 2H2O SiO2 + 4HCl
SiCl4 + O2 SiO2 + 2HCl
2.5.2.2 Cch ch to thy tinh thch anh khng trong sut
Nguyn liu : Ct thch anh tinh khit SiO2 > 99,5% , Al2O3 < 0,2%, Fe2O3 < 0,2%).
Cch nu:
Trong qu trnh nu s c nhng phn ng ph :
SiO2 + 3C = SiC + 2CO
SiO2 + 2C = Si + 2CO
2SiC + SiO2 = 3Si + 2CO

Trang 18

Cho ct thch anh vo v st (1). Gia l c thanh grafit (2) v 2 u thanh y

l 2 cc grafit (3). Ni in vo l, nhit thanh than ln n 1800 0C. Do tit din
ca 2 cc ln hn thanh grafit nn n khng nng ln nhiu lm. Lp ct thch anh
nm cnh thanh than s chy dn do tc dng t nng ca dng in. Sau khi nu
xong, m np di ca l tho ct cha chy ra ng thi rt thanh than ra khi l v
cho thy tinh chy ra to hnh. Qu trnh to hnh ch trong 30 giy sau khi m l.
Do tip xc vi cacbon, thy tinh vng st vi thanh than c mu hung cn CO
lm cho gia thanh than v thy tinh thch anh c mt lp trung gian nn v sau rt
thanh than ra ngoi d dng.
Trong trng hp cn ch to nhng khi thch anh ln ta dng nhiu thanh
thant song song nhau.
Phng php ny c u im l khng cn ni nu c bit v khng cn cch
nhit c bit v lp ct thch anh cha chy bao quanh khi thch anh nng chy lm
nhim v y.
Phm vi s dng:
Thy tinh thch anh c s dng trong nhiu lnh vc khc nhau:
Lm n chiu tia t ngoi, lm cc thit b dng c trong phng th nghim, ca quan
st cc thit b lm vic trong iu kin p sut ln, nhit cao, chn khng cao.
Dng ch to thp c c trong sn xut axit, dng c iu ch cc kim loi him.
Dng lm ng bo v pin nhit in.
Nhiu ng dng khc.
2.6 Thy tinh c hm lng SiO2 cao (Vycor)
Trang 19

Thy tinh c hm lng SiO2 cao l loi thy tinh cha t 95% SiO 2 tr ln.
Thy tinh ny c mt s c tnh ca thy tinh thch anh: H s gin n nhit b, nhit
mm cao, bn haK thut sn xut thy tinh ny c phn phc tp hn so vi
cc loi thy tinh thng thng nhng so vi qui trnh sn xut thy tinh thch anh th
n gin hn nn gi thnh r hn. Do v mt s tnh nng th thua thy tinh thch
anh nhng ngi ta vn dng n thay thy tinh thch anh.
Vic sn xut thy tinh cao SiO2 da vo c tnh ca thy tinh cha bor l vi
t l thnh phn thch hp sau khi x l nhit mt nhit nht nh s phn lm 2
pha c thnh phn hon ton khc nhau: Mt pha ch yu l SiO 2 khng ha tan trong
axit, pha kia ch yu l B2O3 c th tan trong axit. Cho thy tinh phn thnh 2 pha
y vo axit pha cha B2O3 ha tan i v sau khi x l nh th thy tinh ban u s
bin thnh thy tinh c hm lng SiO2 cao vi nhiu l trng.
Cui cng em t nng, thy tinh c nhiu l y s thiu kt li thnh thy
tinh trong sut cha 95-98%SiO2.
2.6.1 Cch sn xut
Gm cc bc: Phi liu, nu, thnh hnh, x l nhit, x l axit, thiu kt.
Phi liu: Thng dng thy tinh thuc h SiO2 B2O3 R2O , i khi c thm Al2O3.
V d: Thnh phn % cc xyt ca 2 loi thy tinh nh sau:
Loi

SiO2

B 2 O3

R2O

64-69

22-26

9,1-9,6

62-66

24,5-27,5

8,0-8,6

Al2O3

1-2

Hm lng SiO2 khng c qu thp sau khi x l axit l trong thy tinh
khng qu ln. Hm lng B2O3 qu cao khi x l nhit kh phn pha.
Nu v thnh hnh: Nhit nu thng vo khong 1350-1400 0C. Khng nn qu cao
trnh xm thc ni nu . Thi gian nu 1 gi sau lm lnh n 1100-1220 0C v
thnh hnh. V sau khi x l axit v thiu kt sn phm co li 20-30% nn sn phm khi
thnh hnh phi ln hn sn phm yu cu.

Trang 20

X l nhit: Cho sn phm thnh hnh vo l hp t nng n nhit nht nh v

gi nhit y mt thi gian c s phn chia pha. Nhit v thi gian x l
nhit ty thuc vo:
Thnh phn thy tinh cha bor nu, chiu dy ca sn phm, tc lm lnh
nhanh hay chm khi thnh hnh. Nu nhit x l qu thp, thi gian x l qu ngn,
nht ca thy tinh ln vic hnh thnh cc n v cu trc BO 4 s kh khn. Nu
nhit x l nhit qu cao, thi gian x l qu di, nht ca thy tinh thp B 2O3 s
hnh thnh nhng ht phn b trong pha nhiu SiO2 v s kh khn trong x l bng
axit sau ny.
Sau khi x l nhit do hin tng phn chia pha thy tinh s c mu c sa.
X l bng axit: Dng dung dch HCl 3N hoc H 2SO4 980C x l. Nng axit
khng c qu cao hoc qu thp. Thi gian x l ty thuc vo chiu dy sn phm.
Sau khi x l bng axit xong phi ra sch v cho vo t sy.
Thiu kt: Sau khi sy cho thy tinh vo l nung, nng nhit dn dn n 950-1100 0C
v gi vi pht ri lm lnh nhanh.
2.6.2 Tnh cht ca thy tinh cao SiO2
Do hm lng SiO2 cao nn thy tinh giu SiO2 hn hn cc loi thy tinh khc
v gn vi thy tinh thch anh hn. C th so snh nh sau:
Cc tnh nng

Thy tinh thch anh

Vycor

Nhit mm [0C]

1650

1500

Chu nng lnh t ngt

950

900

H s gin n nhit

5.8 .10-7

7.5 . 10-7

T trng [g/cm3]

2,21

2,18

Hng s in mi

3,80

3,80

(Do tp cht st b cun i trong x l bng axit nn Vycor cng cho qua tt tia
t ngoi).

Trang 21

3. THY TINH QUANG HC

3.1 Khi nim chung
Khoa hc k thut cng pht trin, cc yu cu i vi dng c quang hc cng
cao. Nhng cht lng ca dng c quang hc ty thuc nhiu vo cht lng thy
tinh quang hc.
So vi cc loi thy tinh khc, thy tinh quang hc ra i mun hn. Do yu
cu ca sn xut, trong nhng nm gn y thy tinh quang hc pht trin rt nhanh,
loi thy tinh quang hc ngy cng nhiu, khng nhng ch c thy tinh quang hc
silicat m cn c thy tinh quang hc photphat, borat, fluorua Cc nguyn t t
him cng ngy c dng nhiu trong thy tinh quang hc v s nguyn t c
dng sn xut thy tinh quang hc ln qu 40 loi.
3.1.1 Cc yu cu i vi thy tinh quang hc
Do cc h quang hc to hnh cn tha mn nhiu yu cu khc nhau nn thy
tinh quang hc phi c nhng tnh cht quang hc nht nh.
Ni chung, cc yu cu v tnh cht vt l ca thy tinh quang hc nh sau:
a) Hng s quang hc phi ph hp yu cu, nhng nguyn nhn thng gy ra sai s l:
Phn tch ho hc v xc nh lng m khng ng.
Cc oxit bay hi khc nhau trong qu trnh nu v s n mn cc b phn khuy trn,
ni nu.
Qu trnh x l nhit.
b) Tnh cht lng chit: c trong phm vi cho php hoc khng c
c) Tnh cht quang hc ng nht: trong qu trnh lm lnh thy tinh quang hc, trong mt
phm vi nhit no kt cu ca n thay i lm cho chit sut thay i. V th i
vi thy tinh quang hc ch lm lnh, hpphi tun th nghim khc nhm m
bo cho thy tinh c tnh cht quang hc ng nht.
d) ng nht cao: khng c vn.

Trang 22

e) Khng c bt, sa thch: bt v sa thch lm tn x, phn x, khc x, gim mt tia sng

to hnh, lm hnh nh khng r nt. V th s bt trong thy tinh quang hc ch c
tn ti trong phm vi cho php.
f) Trong sut khng mu
g) C chu ho tt v c cng c hc nht nh c th dng cc dng c quang
hc nhng a phng khc nhau.
3.1.2 Phn loi thy tinh quang hc
Theo tiu chun ca Lin X c th chia thy tinh quang hc ra my loi sau
y (bng 4)
Cc loi thy tinh

nD di 200C

nF-nC di 200C

Loi

K hiu

C-rn

1,4982 1,5263

0,00765 0,00876

C-rn c bari

BaK

1,5147 1,5668

0,00849 0,01015

C-rn f-lin

KF

1,5181 1,5262

0,00819 0,01032

F-lin c bari

BaF

1,5484 1,6395

0,01046 0,01325

F-lin nh

LF

1,5480 1,5785

0,01195 0,01407

F-lin

1,6128 1,6242

0,01659 0,01738

F-lin nng

TF (SF)

1,6475 1,7550

0,01912 0,02742

C-rn nng

TK (SK)

1,5638 1,6577

0,00928 0,01032

F-lin c bit

OF

1,5294

0,01022

Bng 4: Cc loi thy tinh quang hc

C-rn khng hoc cha t PbO; F-lin c hm lng PbO cao.
Thnh phn ho hc mt vi loi thy tinh quang hc c trnh by bng 5
Loi thy
tinh

K
hiu

SiO2

B 2 O3

Na2O

K2O

CaO

C-rn c
bo

BK

70,4

7,4

5,3

14,5

C-rn c

ZK6

70,6

17,2

BaO

ZnO

12
Trang 23

PbO

Al2O3

Loi thy
tinh

K
hiu

SiO2

B 2 O3

Na2O

K2O

C-rn
bari nh

BaLK

48,1

4,5

7,5

C-rn
nng

SK1

84,5

10,1

F-lin
nng

SF1

28,4

CaO

BaO

ZnO

28,3

10,1

42

7,8

PbO

Al2O3

69

10

km

2,5

Bng 5: Tnh cht mt s loi thy tinh quang hc

3.2 Cc loi thy tinh quang hc mi
Khoa hc k thut ngy cng pht trin, yu cu thy tinh quang hc ngy cng
cao, i hi thy tinh quang hc ngy cng phi c nhiu tnh cht c bit. Thnh
phn thy tinh quang hc ngy cng phc tp v cha nhiu loi oxit mi hoc mt s
oxit ca nhng nguyn t c ho tr ???. C nhng loi thy tinh quang hc c bit
nh kurs-fli , lang-flin, lang-crun, loi th nht c c trng bi s gim tn
sc, loi th hai tng tn sc, loi th ba tng tn sc vng quang ph mu
xanh. Nhng cu t thay i tnh cht quang hc ca thy tinh silicat l nhng oxit
khng gy mu nh: As2O3, Sb2O3, Bi2O3, Tl2O. Ty thuc vo iu kin nu m ho tr
ca chng c th thay i.
Antimoan v arsen thng c mt ng thi trong thy tinh v c ho tr ba hay
nm. Nu nu trong iu kin oxy ho n c ho tr nm. Nhng trong thc t lng
cc oxit v nh hng ring ca n n cc tnh cht ca thy tinh sinh theo ho tr
ba. Oxit Bi2O3 c khuynh hng d kh thnh nguyn t trung tnh, trnh iu
thy tinh nu nhit thp (di 1300 0C) c hm lng KNO3 ln. Oxit Al2O3,
Bi2O3, Sb2O3 d bay hi trong qu trnh nu (c khi n 50% hm lng em vo).
Ngoi ra Al2O3 hay gy c v gy hunh quang trong thy tinh nn hm lng ca n
khng c vt qu 1%. Hm lng Sb 2O3 trong thy tinh f-lin c th n 20%.
Hm lng oxit Bi2O3 trong thy tinh kim silicat c th n 60%. Theo cc s liu
thy tinh h Na2O-Bi2O3-SiO2 c chit sut ln v bn vng ho hc ln hn thy

Trang 24

tinh ch cng c thnh phn v trng lng tng t nh vy trong h Na 2O-PbOSiO2. Oxit Bi2O3 c kh nng tng chit sut ln nht trong tt c cc oxit.
Oxit Tl2O l mt cu t rt l th trong thy tinh quang hc, trong thy tinh
Talli-f-lin. N gim h s tn sc xung rt nhiu. Oxit Tl 2O ho tr cao ch c th c
c trong thy tinh khi nu trong mi trng oxy hay nit.
Trong nhng trng hp t bit ng ch ngi ta c th a vo thy tinh
quang hc lng BO3 kh ln. Trong thy tinh ch, silicat v berat lng SO 3 c th ti
17%. Cc nh nghin cu nu c thy tinh c thnh phn 3PbO-2SiO 2-xSO3 v
3PbO-2B2O3-xSO3 trong x c th n 1. SO3 tng kh nng thu quang ca thy
tinh ch silicat trong vng quang ph nh sng thy v gn vng quang ph t ngoi.
Sau y l vi loi thy tinh quang hc mi.
3.2.1 Thy tinh photphat
Lc u ngi ta dng P2O5 ci thin mu thy tinh quang hc cha ch.
Ngy nay n tr thnh thnh phn ch yu trong thy tinh quang hc photphat v n
c nhng u im sau: chit sut cao, tn sc cao, cho tia t ngoi i qua d dng,
nhit nu thp, nht nh, bn HF, hp th tia hng ngoi. Bn cnh nhng u
im y c mt s nhc im sau: bn ho km, lng bay hi thay i lm nh
hng ti tnh cht quang hc n mn ni nu v d kt tinh nn gi thnh t v hn
ch phm vi s dng ca chng.
3.2.2 Thy tinh c cc oxit t him
Chit sut ca thy tinh tng v tn sc gim xung. La2O3 c nh hng
ln n tnh cht thy tinh quang hc cha t SiO2. Nhng cn l mt s nguyn t
t him gy mu thy tinh li c tnh cht phng x nn khng thch hp trong mt s
trng hp nu thy tinh quang hc.
3.2.3 Thy tinh borat
L loi thy tinh quang hc c chit sut cao, tn sc thp, khng cha hoc
cha t SiO2. chu ho ca n thp nhng c th cho vo thnh phn mt s cu t
lm tng bn ho nh SiO2, Al2O3, ZrO2, ThO2, TiO2. Trong thy tinh chit
sut cao gm B2O3-La2O3, BaO nu c thm ZrO2 v TiO2 thy tinh c chu ho
tt.
Trang 25

3.2.4 Thy tinh thch anh

Thy tinh thch anh trong sut c tnh nng quang hc tt, c th cho qua tia t
ngoi, h s ht nh sng trng khng vt qu 0,002, chu ho nhit tt, chit sut b
(nD =1,4584).
3.2.5 Cc loi thy tinh quang hc khc
Thy tinh quang hc c TiO2, MoO3, V2O5 c chit sut rt cao nhng cng c tn
sc cao. Vn nu thy tinh quang hc ny n nay vn cha c gii quyt.
Thy tinh fluorua: c chit sut thp (1,39 -1,42) nn ch dng trong nhng trng hp
c bit.
3.3 Nu thy tinh quang hc
3.3.1 Ni nu thy tinh quang hc
Mun nu c thy tinh quang hc tt trc tin phi c ni nu tt. Nng cao
c cht lng ni nu c lin quan mt thit vi vic nng cao cc tnh cht ca
thy tinh quang hc.
a) Yu cu i vi ni dng nu thy tinh quang hc
Chu c p lc ca khi thy tinh nhit cao. C nhit bin dng di ti trng
tng i cao.
Chu c s n mn ca khi thy tinh lng.
Chu nhit tt.
Hm lng oxit nhum mu thy tinh (v d Fe2O3) di 0,8%.
Khng b nt khi sy v nung.
Mun trnh vt liu chu la b n mn lm bn thy tinh c th dng Pt lm
ni nu nhng v t nn ngi ta ch dng n trong trng hp cn nu thy tinh
quang hc c bit. Thng thng ngi ta vn dng samt lm ni nu.
b) S n mn ni nu
nhit cao ni nu b khi thy tinh lng n mn trc tip. Tc n mn
c th c biu din bng h thc
Trang 26

F.D.S
.(CS C x )

Trong F: din tch tip xc ca ni vi thy tinh

D: h s khuch tn ca phn t thy tinh
S: din tch phn ng trong mi cm2 thnh ni.
: chiu dy lp phn ng
CS: nng bo ha ca phn t ht lm ni trong thy tinh
Cx: nng thc t
T ta thy mun gim s n mn ni:
Gim din tch tip xc F: vi mt th tch nht nh, khi chiu cao ca ni h bng bn
knh dy ni r th din tch tip xc gia ni v khi thy tinh lng b nht. V l ,
chiu cao ni nu phi xp x bn knh ca n.
Thiu kt nhit cao v sau khi thiu kt nhit cao, xp ca ni gim xung,
mt thnh ni st c, din tch phn ng gim.
H thp nhit nu mt cch thch ng v h s khuch tn D t l thun vi nhit
nu T v t l nghch vi nht cn chiu dy lp phn ng t l thun vi
nht. Khi nhit T tng, nht gim v gim rt nhanh. Do trong iu kin m
bo cht lng thy tinh c gng khng tng nhit .
Dng vt liu chu la c chu la cao v ?? tnh cht, thch ng vi tnh cht ca
thy tinh.
Thc nghim cho bit ni nu c tnh cht axit c hm lng SiO 2 tng i
cao, t b thy tinh c tnh cht axit n mn, ngc li b thy tinh cha nhiu BaO c
tnh cht kim n mn mnh.
Do khi nu thy tinh c tnh cht axit dng ni c tnh cht axit cha nhiu
SiO2 l thch hp. Hm lng Al2O3 tng i cao c th lm tng nht ca lp
phn ng nn c th dng mt t bt mn cao alumin lng bn trong thnh ni tng
tnh chu xm thc ca ni.

Trang 27

3.3.2 Nguyn liu

Ni chung nguyn liu dng nu thy tinh quang hc v thy tinh thng thng
nh nhau c iu l cc yu cu c phn nghim khc hn.
Dng thch anh thun khit: thng khng dng ct thch anh m dng thch anh thun
khit hoc pha l thin nhin qua p, ry, loi Fe 2O3 (n mc khng vt qu
0,012%). Thng dng c ht 0,417 -0,104 chim 94%.
Cc nguyn liu khc cng u l ho cht tinh khit th nghim ch trong mt
s trng hp mi dng loi tinh khit cng nghip.
V mt nguyn liu nn dng nhiu loi mui nu thy tinh tri qua nhiu nhit
nng chy ca cc loi mui nh th ch nu s gin n hn, phm vi nhit
phn hy ca nguyn liu rng hn nn vic kh bt thm thun li.

2Khng nn dng nguyn liu c Cl , SO 4 thy tinh khi c.

Trong phi liu cn c mt t l nht nh gia nitrat v cacbonat, nn dng K 2CO3 thay
cho Na2CO3.
Mnh dng phi cng loi vi thy tinh cn nu v khng vt qu 60%. Phi chn la
v ra k, hiu chnh thnh phn trc khi a vo ni.
Khi trn nguyn liu phi ch :
+ m bo ng thi gian trn, m bo ng nht khng phn lp.
+ Dng c cha phi liu bng g hoc bng nhm.
+ Dng c trn v cha phi liu cn chuyn dng cho tng loi phi liu
3.3.3 Qu trnh nu thy tinh quang hc
a) t nng ni: ni sau khi nung trong khong 5 ngy n 9000C c a vo l nu
v tip tc nng nhit ni ln n 15000C trong khong 5 -6 gi khong mulit
hnh thnh.
b) Np phi liu: nhit np phi liu thng tng i thp ni khi b n mn
nhng khng c qu thp. Thng np phi liu nhiu ln v ton b thi gian np
phi liu ko di 6 -8 gi. Ty loi thy tinh nhit np phi liu thay i trong
phm vi 1250 -14200C.
Trang 28

c) Kh bt v khuy trn: sau khi np liu xong ta nng nhit nht ca thy tinh
gim xung cho bt thot ra d dng. Thy tinh quang hc i hi ng nht cao
nn qu trnh ng nht ho thy tinh ch da vo dng i lu khuch tn t nhin
khng m ta phi bt chng i lu cng bc bng cch dng phng php khuy
trn. Mc ch l loi tr hin tng phn lp trong khi thy tinh lng, tng cng
qu trnh khuch tn v lm mt vn bt, l cho nhit khi thy tinh ng u.
ng cong khuy trn cho mi loi thy tinh phi c nghin cu truc v khi
khuy trn phi theo ng ng cong y. Khuy trn bt u t trc lc hon thnh
gian on nu, ton khi thy tinh c trn u. Lc u khuy trn vi tc
thp khi nht cn cao. Tc khuy tng dn khi nhit tng. Giai on th hai
ca khuy trn l khuy trn vn. Nhng phn khng ng nht nng do tc dng ca
khuy trn chuyn v thnh ni v nhng phn khng ng nht nh chuyn vo trung
tm ni. Giai on cui cng ca khuy trn khi nhit gim th tc khuy trn
cng gim cn phi gi cc vn v cc phn khng ng nht ni m n n khi
khuy trn giai on trc. Ta ly cnh khuy ra khi nht ca thy tinh lng
cao, khi khng c nguy c chuyn ng khuch tn do s chnh lch nhit v
nng . Thi gian khuy trn ph thuc vo tng loi thy tinh c th t 4 n 18
gi. Cnh khuy c nhiu hnh dng khc nhau c th lm bng gch chu la samot
hay bng platin nguyn cht.
Giai on kh bt v khuy trn l giai on quan trng nht trong ton b qu
trnh nu, n quyt nh cht lng ca thy tinh gia cng thnh phn.
d) Lm lnh: khi quan st mu th thy ch cn rt t bt, c th bt u lm lnh l, thi
gian lm lnh thng ko di t 5 -10 gi. Trong khi h nhit l vn tip tc khuy
trn. Phn ln thy tinh quang hc khi nhit vo khong 850-1000 0C ta ngng
khuy trn nh ni trn.
Thi gian lm lnh thy tinh trong l cng rt quan trng v i vi mt s thy
tinh quang hc, nh loi thy tinh cha bari, sau khi kh bt hu nh khng cn bt
na, khi h nhit rt nhiu bt v cng b ln th hai xut hin phn b ng u
trong khi thy tinh (mt cm3 thy tinh c th c n hng nghn bt). Nguyn nhn
xut hin bt ln th 2 ca thy tinh cha bati c gii thch nh sau:

Trang 29

Khi kh bt nhit cao c th vn cn mt lng cacbonat cha phn hy v n s

phn hy nhit thp to ra CO2.
nhit cao BaO bin thnh peroxit cn nhit thp peroxit li phn hy to ra
O2.
nhit cao BaO kt hp vi CO 2 ca l thnh BaCO3 v khi nhit h di tc
dng ca SiO2 n phn hy.
nhit thp ha tan kh ca thy tinh t mc qu bo ha nn kh tch ra.
3.4 X l thy tinh quang hc
Nhng bc cui cng trong vic ch to thy tinh quang hc l thnh hnh v
hp. Nhng bc ny c lin quan nhiu vi cht lng sn phm. C 3 phng php
x l thy tinh quang hc.
3.4.1 Phng php c in
Sau khi nu chy v lm lnh thy tinh trong ni, ngi ta p ra thnh tng
khi, dng mt thng chn la (nhng khi c vn bt thy c u vt i) xong
em thnh hnh, mi v nh nhn, kim tra, ct, hp v phn loi.
Trong khi p thnh tng khi, thy tinh hp quy cch ?? b p v mt phn, t
l thnh phn tng i thp, y l nhuc im ca phng php c in.
3.4.2 Phng php dt
Thy tinh sau khi nu xong c ln bn dt dt thnh tm ln vi chiu
dy 25 -50mm. Sau chn la nhng phn thch hp vi tng loi sn phm, em
gia cng.
Vi phng php ny t l thnh phm tng i cao, gi thnh tng i thp
nhng khng th dng phng php ny ch to nhng lng knh cao cp.
3.4.3 Phng php c
Sau khi nu xong, cho khi thy tinh lng vo khun dt c thnh khi ln
(dy 100 -200mm). C th ni y l phng php kt hp hai phng php trn. c
xong em ct, mi, kim tra, ct, hp, nh nhn, phn loi.

Trang 30

Hin nay ngi ta vn thng dng phng php c in nn ta s tm hiu

thm phng php y.
Sau khi ly ni ra khi l ta a ni vo bn cch nhit lm lnh v i thy
tinh lnh n mt nhit nht nh no , ko ni ra khi bn. Dng ba kh p v
ni theo cc vt rn xut hin trong qu trnh lm lnh hn ch tn tht. Ni v thy
tinh s v thnh my khi.
Nht nhng khi y, quan st v ghi li tnh trng vn bt, sa thch, bn, mu
sc, xm thc, v (kim tra s b bng mt thng v bng dng c), chn nhng
khi hp quy cch.
Sau khi chn la, ta dng phng php gia cng bng nhit thnh hnh sn
phm. C ba cch gia cng bng nhit:
a) Phng php lm chy v lng khun
Cho khi thy tinh cha hp quy cch vo trong khun bng t st v t nng
chm n nhit mm, di trng lng ca bn thn thy tinh chy v lng xung.
Khi khun samt y b mt thy tinh cng phng phiu, ta lm lnh s c khi thy
tinh hon chnh.
Nn chia nhit trong ton b qu trnh gia cng ny ra lm hai giai on: giai
on u nhit tng i thp nhm lm cho cc gc cnh ca khi thy tinh trn
li, di trng lng ca bn thn thy tinh chy v lng xung; trong giai on sau
nhit tng cao hn nhiu lm cho b mt khi thy tinh lng xung thm phng
phiu.
b) Phng php p
Cho khi thy tinh cha hon chnh ln mt bng bng st v t nng n
nhit mm xong cho vo bn p cho khi thy tinh c hnh dng i khi ca dng
c cn sn xut; sau cho vo khun p ra thnh phm.
Phng php ny c dng gia cng cc khi thy tinh b. Cc khi thy
tinh thnh hnh theo phng php ny c dy v trng lng tng i chnh xc
nn ngi ta thng dng phng php ny thnh hnh cc loi thu knh, lng knh
v cc sn phm c hnh dng c bit khc.

Trang 31

Nhc im ca phng php ny l trong khi thy tinh d c bt, c vt rn

nt. Mun khc phc, phi t nng khun v thy tinh n nhit cn thit
mm ca thy tinh ng nht; nhit khng c qu cao bt khng hnh thnh
li; sau khi tho khun phi lm lnh chm khi thy tinh khng b nt, n.
c) Phng php nung
Sau khi t nng khi thy tinh cha hon chnh ta li cho vo l t n nhit
thy tinh bt u lu ng ri cho vo khun p.
Khi thy tinh thnh hnh theo phng php ny c b mt rt sch s v trong
sng nn c th a i kim nghim cc khuyt im trong lc thnh hnh ngay.
Nhc im ca phng php ny l khng kh c th lt vo v phi khng
ch tt vic ct thy tinh vo khun vi m bo c dy ca sn phm.
Do thy tinh quang hc c dng lm dng c quang hc nn i vi thy
tinh ny c nhng yu cu nghim khc vi tnh cht quang hc. V th thy tinh
quang hc sau khi thnh hnh xong phi qua giai on hp tinh vi nhm:
Loi tr cc ng lc cn d trong thy tinh hoc gim n n mc thp nht.
Lm cho thy tinh c mt chit sut thch ng v chit sut trong thy tinh c tnh cht
ng nht nht nh.
Thit b hp tinh vi ch yu l l hp c nhit tng i ng nht v d
khng ch, thng dng l in. Yu cu i vi l hp l:
Nhit c th t n trn di 7000C.
C th iu chnh c in nng vo l.
Lp cch nhit tt, t mt mt, nhit thi gian t nng thy tinh t nhit thng
n nhit hp khng di qu v khi nhit t mc cao nht c th gi c cn
bng nhit.
Chnh lch nhit trong l ch trn di 20C.
Nhit hp thy tinh ty thuc vo thnh phn thy tinh v c sn phm to
hay b. ng cong hp c xc nh bng thc nghim. Mun bo m cht lng
ca thy tinh quang hc phi tun th ng ch hp
Trang 32

4. THY TINH SI V SI THY TINH

Vt liu si thy tinh c pht trin mnh sau th chin th 2 v c sn xut
vi s lng ln. Thy tinh thch anh v thy tinh c hm lng SiO2 cao c ko
thnh si, c ng knh 3 30 m lm vt liu cch in, cch nhit.
Si thy tinh kt hp vi vt liu nha nn sn xut vt liu composite, c
ng dng nhiu trong cc sn phm dn dng v cng nghip.
Sau khi t nng v lm ngui, tnh nng ca si thy tinh thay i khc nhau.
Ty theo nhit t nng, bn ko gim xung khng ngng. S gim bn
khng lin quan nhiu n thnh phn v tc lm ngui m ph thuc ch yu vo
thi gian t nng.
4.1 Phn loi
Theo thnh phn si: si thy tinh c kim, si thy tinh c t kim, si thy tinh khng
kim khng bor, si thy tinh c bit.
Theo ng knh si: si th (d > 30m), si s cp (d > 20m), si trung cp (1020m), si cao cp (3 9m), bng thy tinh (d < 3m).
Theo phng php ch to: si di lin tc, si ngn (bng).
Do c cu trc polymer, thy tinh d ko thnh si hoc to bng. Thnh phn
c s ca nhiu loi thy tinh si trong h SiO 2 Al2O3 CaO MgO vi hm lng
cc oxit kim rt thp (<2%). Trn c s h thy tinh ny, khi thay mt phn CaO bng
B2O3 , thy tinh si chuyn sang h borosilicate.
Thy tinh si c nu trong l b lin tc t nhng nguyn liu khc nhau
(ch yu l cc silicate magie hay borosilicate) nhit tng i cao (1500
17000C), ri ko lin tc thnh si di. Bng thy tinh l loi si ngn, sn xut bng
cch phun kh nn p lc cao vo dng thy tinh nng chy, khi thy tinh s vng
ra thnh si ngn. C hai phng php to si t thy tinh nng chy:
Phng php trc tip: Thy tinh nng chy t l trc tip i vo khun ko thnh si
di lin tc;

Trang 33

Phng php gin tip: Thy tinh nng chy c to thnh nhng vin hnh cu,
ng knh 18 21 mm. Nhng vin bi ny s c nu li bng in trong l Pt-Rh
chuyn dng ri ko thnh si.
Si thy tinh c th dng si di lin tc cun thnh ng hoc dt thnh tm
(nh tm vi). Si thy tinh c ng knh nh vi chc m s khng c nhng nhc
im ca thy tinh khi nh gin, d nt gy m tr nn c nhiu u im c hc
hn nh bn ko (thm ch cn cao hn si thp cng kch thc). Ty mc ch s
dng, ta c th thay i thnh phn ca thy tinh nh thm ZrO 2, TiO2, BaO, bt hoc
khng dng Na2O to ra cc loi si thy tinh c tnh cht ph hp. Cc hng sn
xut si thy tinh ni ting l Pikington (USA), Ahlstrom (Phn Lan), Ventrolex (EU).
4.2 Cc loi si thy tinh
d ko si, trnh b kt tinh thnh phn thy tinh ban u tng ng vi
im eutectic ca h SiO2 Al2O3 CaO MgO, l thy tinh E vi thnh phn:
59,5% SiO2, 14,2% Al2O3, 23,8% CaO, 2,5% MgO, hm lng kim Na 2O khng qu
2%. Hm lng cc oxit kim th RO tng s lm gim bn axit; hm lng oxit
kim (Na2O) tng lm tng dn in v kh ko thnh si di. Trn c s thy tinh
E ban u, khi thay th mt phn CaO bng B 2O3 s ci thin rt nhiu tnh cht cng
ngh nh d nu, d ko si, bn nhit, bn ha do B 2O3 l oxit to mch thy tinh.
Tuy nhin, B2O3 khng ci thin bn kim cho thy tinh. Hm lng oxyt bin tnh
Fe2O3 qu cao cng lm thy tinh kh ko si nhng c th to bng (bng khong).
Cng ngh to si, bng c th phn thnh ba cng on chnh nh sau:
1. Chun b nguyn liu;
2. Nu v ng nht ha;
3. Ko si (hoc to bng);
Cc loi sn phm si thy tinh thng mi thng c k hiu ring, c phn
loi theo thnh phn ha hc hoc cng dng chnh. Trn bng 6 l mt s loi si
thy tinh thng mi phn loi theo thnh phn ha v tnh cht chnh:
1. Si thy tinh E: Trong thnh phn chnh c Al 2O3, MgO, CaO v B2O3, hm lng kim
ti a 2%. y l loi si cch in tt, ph bin nht trong cc loi si thy tinh hin
nay (chim ti hn 95% sn lng si thy tinh c sn xut).
Trang 34

2. Si thy tinh ECR: Trong thnh phn c Al 2O3, CaO v SiO2, hm lng kim ti a
2%. Loi si thy tinh c bn cao, bn axit, in tr cao.
3. Si thy tinh AR: y l loi si thy tinh bn kim c th dng lm pha phn tn gia
cng cc vt liu composite trn nn xi mng Pooc lng v cc cht kt dnh kim
tnh khc. Trong thnh phn si thy tinh ny c SiO2, ZrO2 v Na2O. Oxit zircon ZrO2
l thnh phn quan trng nht lm tng bn kim ca thy tinh AR.
4. Si thy tinh R: C thnh phn chnh l Al 2O3, CaO v SiO2. y l loi si tng cng
bn c, bn axit so vi thy tinh E.
5. Thy tinh S2: c thnh phn chnh l Al 2O3, MgO v SiO2; dng nhiu dng vi, bn
c cao, duy tr c bn c, chu n mn, bn ha nhit cao.
6. Si thy tinh D: loi si c hm lng SiO 2 cao, kim v Fe2O3 thp , v vy c tnh
cch in rt tt.
7. Si thy tinh A: l thy tinh bn kim, trong thnh phn khng c B2O3.
8. Si thy tinh C: l loi thy tinh c bn ha cao, c hm lng B2O3 kh cao.
9. Si thy tinh S: l loi c bn c hc cao, trong thnh phn c Al 2O3, MgO, B2O3 v
hm lng SiO2 cao.
Thy tinh

ECR

AR

S-2

Oxyt

SiO2

63
72

64
68

72
75

52
56

54
62

55
75

55
60

64
66

Al2O3

06

35

01

12
16

9 15

05

23
28

24
25

B2O3

6 10

46

5 10

08

0
0,35

CaO

04

11
15

16
25

27
25

1 10

8 15

0 0,2

MgO

24

05

04

47

9,5
10

ZnO

25

BaO

01

Trang 35

Thy tinh

ECR

AR

S-2

Li2O

0
1,5

Na2O +
K2O

14
16

7 10

04

02

0 -2

11
21

01

0 0,2

TiO2

0 0,6

0
1,5

04

0 12

ZrO2

1 18

Fe2O3

0 0,5

0
0,8

0 0,3

0
0,8

0
0,8

05

0 0,5

0 0,1

F2

0
0,4

0-1

0-5

0 0,3

Bng 6: Thnh phn ha mt s loi si thy tinh

T cc s liu bng 1, khi so snh cc tnh cht c ca thy tinh E vi mt s
vt liu dng si khc nh si cacbon, si thp, si Kevlar ta thy si E c bn
ko cao hn, khng km si Kevlar (si lm o gip chng n), cao hn si cacbon
v si thp.

Bn ko
(N/mm2)

Modul
n hi
ring
(kN/mm2)

Bn ko
ring
(N/mm2
)

Bin
dng
khi
gy
(%)

420

2100

221

1105

0,5

1,9

240

2400

126

1260

Thp (t C)

7,8

200

1100

26

141

Amiang

2,6

160

200 2000

62

385

1,45

130

3000

90

2069

23

Mt

Modul
n hi
(kN/mm
2
)

C modul cao

1,9

C modul thp

(Crysotile)
Kevlar

Trang 36

Thy tinh E

2,55

70

3000

27

1176

Polyester

1,38

14

1100

10,1

797

15

Polypropylene

0.9

400

8,9

444

Bng 7: So snh tnh cht si thy tinh vi mt s loi si khc

Trn thc t, sau khi to si (hoc bng), ngi ta cn phi dng cc cht bi
trn, cht lin kt phun ph ln sn phm trc khi ng gi, s dng. Nhng cht
phun ph ny c tc dng kt dnh cc ht bi, x thy tinh, nhng li nh khi ch to,
lin kt bng thnh tm. Nh vy, bng si thy tinh khng pht tn bi khi bo qun,
vn chuyn v s dng. Cc cht bi trn ny cn gip b mt si thy tinh trn, d
phn tn, d ko khi cun trong cc ng dng v sau.
4.3 Mt s ng dng ca si thy tinh
T si thy tinh c th to rt nhiu sn phm k thut hoc dn dng vi
nhng tnh cht khc bit vi sn phm thy tinh truyn thng. Trc ht thy tinh
dng si c th dng dt thnh tm nh cc tm vi, lm thnh lt sn nh Vi t
si thy tinh khng chy, c th bn ha v bn c cao, c th dng ch to vi lc
trong cng ngh ha hc, mi trng
Mt s ng dng ph bin d thy na l to composite vi cc polimer. Trong
si thy tinh nh pha phn tn gia cng cho nn polimer ca composite. Ba loi
nha kt dnh chnh thng dng nht l Polyester, Epoxy v Vinyl. Trong , ph
bin nht l Polyester. C th dng MEKP (Methyl Etyl Ketone Peroxide) lm xc tc
thm vo Polyester. Thn v my bay, tu thuyn nh, tm nha lm mi che ma
nng, tng ngn l nhng sn phm ph bin ca loi vt liu composite ny.
ng dng lm Composite lm nn ximng Pooc lng, phi dng cc si bn
kim ECR hoc si A. Cc loi si khc khng bn kim, s b Ca(OH) 2 sinh ra trong
qu trnh thy ha cc khong xi mng Pooc lng n mn, gim dn ti mt cng .
Trong k thut xy dng hin nay , ang pht trin k thut dng si thy tinh bn si
thnh cp, ct c ph epoxy, m km hoc thp chng n mn.
Thanh ct liu thy tinh dng thay th thp kim loi trong cc ng dng chu ti
trng cao, lm b tng ct si thy tinh bn kim trong nn xi mng, dt thnh vi
Trang 37

Dng thanh ct liu si thy tinh thay si thp lm gim trng lng kt cu b tng
do si thy tinh bn ko gp hai ln so vi si thp c cng kch thc, bn trong mi
trng n mn clo (nc bin, nc l), khng b nhim in, cch nhit tt.
4.4 Bng thy tinh
Mt dng na ca si thy tinh l bng thy tinh. Bng thy tinh c to ra bng cch
lm nng chy knh, dng lung kh nng nhit cao thi thnh si va nh, va
ngn gi l bng thy tinh. C mt loi bng thy tinh chng m v cng nh, 200 si
nh ghp li mi to bng si tc. Bng thy tinh c tnh gi nhit rt mnh. Kh nng
gi nhit ca bng si thy tinh dy 3cm tng ng vi tng gch dy 1m. Tnh
ht m thanh ca bng thy tinh cng rt tt, do vy n c dng lm cc nguyn
liu gi nhit, cch nhit, cch m, chng chn ng v lc trong nhiu ngnh cng
nghip.
Bng c th coi nh loi si ngn. K thut ch to bng thy tinh, v vy, n gin hn
k thut ko si. Thnh phn ha phi liu to bng t kn chn, khng cn thy tinh
cht lng qu cao, nhit nu v k thut ng nht ha cng khng i hi qu
phc tp. C th dng mnh thy tinh nu li, thm ch c th dng cc loi bazan
hm lng oxyt st (Fe2O3) cao, nu nhit tng i thp (1300 1350 0C). K
thut ch to gm hai cng on chnh l nu chy ri to bng (thi kh p lc cao,
quay ly tm).
ng dng chnh ca cc loi bng thy tinh l dng lm vt liu cch nhit, chng mc
no c tc dng cch m, nhit lm vic tng i thp (Ts dng < 300 0C).
Bng c th dng dng si di hoc dng cht lin kt hu c to thnh tm.
5. THY TINH XY DNG
5.1 Gii thiu chung
Thy tinh c s dng nhiu trong nhng cng trnh xy dng. Thy tinh l
mt trong nhng vt liu xy dng c kh nng p ng yu cu mi ca kin trc v
thy tinh c nhiu tnh cht qu nh: trong sut, bn c cao, t dn nhit, bn lu,
c nhiu mu sc khc nhau.
Sn xut thy tinh kin trc xy dng l ngnh mi quan trng trong cng ngh
thy tinh v bao gm nhiu loi sn phm theo yu cu s dng trong kin trc xy
Trang 38

dng. Nhng sn phm thy tinh c dng trong xy dng xy tng, lt tng,
tng ngn, sn gc, nn v lp mi.
Nhng yu cu k thut ca thy tinh dng trong kin trc xy dng:
Nhng cu kin cn bn c cao , bn nhit v bn ha. Bi v nhng cu kin
chu nn, un v c th b va p, ngoi ra cn chu tc dng ca mi trng nht l
nhng loi gch bng thy tinh xy tng, nhng chi tit lm thy tinh b tng ct
thp, ngi
Thy tinh l lp knh ca cng cn bn c nht l m bo bn khi tc dng ca
gi v ng xut trong ca cu kin. bn ha t yu cu trong ca cu kin tc
dng vi nhng yu t kh quyn. thu quang cao, i vi thy tinh in hoa phi dt
khuch tn cao, thu quang gim.
i vi thy tinh ct thp cn c bn c cao v khi b v th khng bn thnh nhng
mnh ra ngoi.
Thy tinh lm mu gch lt ngi nhng yu cu trn cn c yu cu cao v ng nht
v ng u ca mu sc.
Thy tinh ht nhit v ht nhng tia sng khc nhau thng c nhum mu. Chng
c kh nng ht chn lc nhng tia sng trong phm vi hng ngoi, t ngoi hoc
trong phm vi khc ca quang ph, hoc c ht nhng tia bc x nhit cao.
i vi thy tinh ngh thut kin trc cn t yu cu quan trng nht l c gi tr v
kin trc v ngh thut trang tr. ng thi cng phi t nhng tnh cht ha l cn
thit v qu trnh sn xut v nhng sn phm loi ny rt nhiu thnh phn ha v
phng php gia cng c bit khc nhau, do vy kh c kh ha c.
5.2 Phn loi
5.3 Thy tinh cch nhit
Thy tinh tm knh thng cho qua khong 75-78% cc tia nh sng mt tri.
tng hiu qu cch nhit, c th trng lp mng kim loi lm tng phn x (nht l
tia hng ngoi), hoc bng gii php lp h thng bao gm 2, ba tm knh vi nhau
hoc kt hp c hai phng n trn.

Trang 39

Thy tinh cch nhit IGU (Isolated glass Unit) thc cht l h thng kt cu lm
cnh ca gm 2 lp thy tinh lp trn khung kim loi kn t hp kim nhm. Phn gia
hai tm knh cn c cc ht ht m trnh b m v bm kh tr cch nhit. Nh kt
cu c bit nh vy thy tinh IGU c c tnh cch nhit rt tt, knh khng b m do
ng sng hay thi tit thay i.
Thy tinh cch nhit tit kim nng lng (E-IGU:Energy Isolated Glass Unit)
l thy tinh IGU nhng c trng thm lp mng kim loi ph lp knh ngoi knh
ngoi cng. Lp ph kim loi tc dng phn x cca1 tia hng ngoi, lm tng kh nng
cch nhit ca h thng thy tinh IGU nh ni phn trn.
5.4 Knh thng minh
Knh thng minh hay ca s thng minh l cc loi kt cu ca c bit bng
thy tinh c kh nng thay i tnh cht truyn quang di tc dng ca in p, nh
sng hoc cch nhit. y l cc kt cu hin i thng ng dng lm knh hn, ca
s hay knh ph trn. Knh thng minh l loi knh c th kim sot lng nh ng
(hoc nng lng nhit ) truyn qua. Khi c kch hot, tnh cht ca kt cu thy
tinh thay i lm cng nh sng truyn qua thay i, t trong sut n m, ti,
ngn chn mt cch chn lc hoc tt c cc bc sng nh sng truyn qua. Knh
thng minh c th tit kim chi ph cho h thng si m, iu ha khng kh v nh
sng, gim chi ph lp t, duy tr nh sng lng hp l. a phn cc sn phn u c
ph lp ngn tia cc tm
5.5 Thy tinh c li thp chng chy
y l loi thy tinh knh ni c bit, dy khong 4-19 mm, trong sut vi tia
hng ngoi, do c kh nng chu nhit, chu nhit, chu c ngn la tip xc,
khi v kh nng trong khong thi gian 80-120 pht. Khi b nt v cng khng b vn
thnh mnh, li thp gi tm knh d nt khng v hn, vn c th ngn cn s pht
tn khi bi c hi do ha hon, rt tin li cho cng tc cu ha.
Knh chng chy cn c mt s tnh cht nh: nh v mng hn thy tinh knh
ni thng thng, ch s dng cho yu cu chng chy, vn c th nhn r trong khi
la, c th gia cng khoan l, treo. Loi knh k hiu E 60 E 120 ngha l thi gian
chu la lu nht ln n 60-120 pht m cha b ph hy ( y l thi gian cn thit
mi ngi c th thot khi khu vc chy). Li kim loi c th a vo gia hai
Trang 40

tm thy tinh ngay trong qu trnh sn xut tm thy tinh bng phng php cn, ko
hoc cng c th kt hp vi nhau bng phng php dn thy tinh nhiu lp.
5.6 Knh dn nhiu lp
tng bn c v trnh khi v to mnh sc khng an ton cho ngi s
dng, ta c th dng k thut dn nhiu lp knh vi nhau bng keo polymer. Cn lu
rng, k thut dn cc lp polymer nhm thay i cc tnh cht quang hc ca knh
ngy lp tc nhu cu phong ph hay thay i ca ngi s dng vi mc nng sut
ln nh khc nhau. Lp ph polymer c th dn trn b mt hoc gia tm knh. Yu
im c bn ca cc polymer dng lm lp ph vn l tui th vt liu ( polymer sm
b lo ha).
Lp cht hu c thng dng trc kia l celluloid nhng cht ny khng bn,
d b lo ha, di tc dng ca nh sng mt tri d b bin mu ( chuyn thnh mu
vng ri nu), lm trong sut ca thy tinh gim theo thi gian s dng. Ngoi ra,
cn c th dng cc loi cht do khc nh acetic cellulose, vinylit, butafol. Ph bin
nht hin nay l butafol (PVB - polyvinyl butafol) do c u th v trong sut cao,
chu nh sang, chu lnh v chu m tt.
So vi cc loi thy tinh c cng kch thc v dy, knh dn nhiu lp cn
c th chu c nhng tc ng c hc ln nh ng t, n bn. Ngay c khi b hy
hoi, knh cng khng b v vn bn ra thnh nhng mnh nh m c lp keo dn
gi li dng tm lin.V vy y cng c xem nh mt loi knh an ton, rt thch
hp vi nhng cng trnh xy dng cn mc an ton cao nh c quan an ninh, ngn
hang , my ATM, knh t, my bayMt u th na ca knh an ton nhiu lp l
vn c th s dng nhng loi keo c bit to nn nhng tnh cht mi cho thy tinh,
v d nh knh chng tia cc tm, chng phn x.
dn knh bng butafol, cn lm sch b mt knh bng dung dch soda
(Na2CO3) 1%, sy 65-70 oC v chun b lp m butafol ( sn phm tng hp t
polyvinyl butafol). Mng butafol thng mi c dng tm, dy khong 0.33-0.5mm,
qun mng vo trc em ra v sy, ct thnh kch c cn thit, xp vo gia hai
tm knh nhit 17oC, m 50%. Sau xp hai tm thy tinh v mt mng cht
hu c, ddem p s b 5 pht di ti trng 12-18 kg/cm2, cho vo ti cao su ht

Trang 41

chn khng khong 2-3 gi, n chn khng 680mmHg trnh to bong bng kh
gia chng knh, ng thi cc l thy tinh st cht nhau, khng b x dch.
Ti cao su cho vo ni hp, t nng ti 90-100oC p sut thng khong 510 pht cho ti khi mng cht hu c mm ra, dnh li. Sau p di p lc 18 atm
trong khong 50-60 pht, ly ti ra khi ni hp, lm ngui trong khng kh.
5.7 Thy tinh ti hay th tinh cng lc
Thy tinh ti, thy tinh cng lc hay thy tinh an ton l sn phm thy tinh
knh tm c lu nhit cao ( m khng lm bin dng knh) ri lm ngui nhanh
lm ng sut trong thy tinh phn b u, tng ti gii hn cho php. Vic ti lm tng
kh nng chu lc c hc ca knh. Do to ng lc trc, phn b u trong tm knh
nn khi v to mnh nh khng sc cnh, an ton cho ngi s dng.
Tm knh thy tinh ( thng thng l knh ko ni) c ct thnh tm c kch
thc nh hn theo yu cu s dng, c t nng ti nhit tng i cao (680700 oC) trong thi gian ngn ri lm ngui nhanh ti nhit thng to ng sut
nhit rt ln nhng phn b khng ng u trong tm thy tinh. ng sut nn trn b
mt thy tinh sau khi ti ln gp 3-4 ln thy tinh khng ti (). Nh vy, thy tinh c
bn un rt cao, khong 20000 24000 psi. bn un gp 4-5 ln, thm ch 1015 ln so vi thy tinh ban u.
Thy tinh ti c bn c cao, khi v to nhng mnh vn nh ch khng to
mnh sc khng gy thng tch cho ngi s dng, v vy cn gi l thy tinh an
ton. y l loi thy tinh thng dng lm tng ngn, cnh ca trong cc cng trnh
kin trc xy dng, hoc knh chn cho t. Do sau khi ti, thy tinh c bn c rt
cao, li d v vn khi tc dng xung lc nn vic nh hnh( ct, mi..) phi thc hin
trc khi ti. Thy tinh ti phi c chiu dy nht nh, tm mng qu (<3mm) khi ti
nhit khng c tc dng, cn dng k thut ti khc ( ti ha) gia cng.
5.8 Gch thy tinh v cc chi tit kt cu ca pa-men thy tinh b tng ct thp
5.8.1 Gch rng thy tinh
Gch rng thy tinh c to nn t hai na ca hnh ghp trong c cha khng
kh. Mt ngoi ca gch phng hoc c gn, cn b mt trong c nhng lng tr tam
gic song song vi nhau (thu knh hay tam gic) tng khuch tn nh sng.
Trang 42

Nhng lng tr tam gic ny c phn b sao cho khi ghep chng li chng trc giao
vi nhau. C nhiu loi gch rng thy tinh, ngi ta phn chia nh sau:
Theo hnh dng: hnh lp phng, hnh hp, vin phn, a gic
Theo cht quang hc: tn sc, khuch tn nh sng v nh sng chm nh hng.
Kt cu:mt ngn, hai ngn
Mu sc: khng mu v nhum mu
Nhng ph bin hn c l hnh lp phng 1 ngn v khuch t nh sng. Gch
rng thy tinh dng lm vt liu bao che (tng ngoi v tng ngn) v lm vt
liu lp, trng hp lm vt liu bn dn ca n kt hp vi betng v ct thp thnh
nhng phn ln, ngi ta gi l panen thy tinh b tng ct thp.
Tnh cht: gch thy tinh rng trong cha khng kh hoc to chn khng u
c tnh cht cch nhit cao. Trn b mt gch thy tinh s gim c s ngng t hi
m, c bit nhng phng c m tng i cao. tng tnh cch nhit ca gch,
phn rng ca n phn 2 ngn, gia chng c ngn cch bng mt lp vi mng
hoc n thy tinh.
Ngoi nhng tnh cht trn gch thy tinh c chu nhit t 45-50 oC, tnh
cch m tt, h s cch m l 38-40, khng thm t, ngn kh v bi.
a. Thu knh thy tinh p
Thu knh thy tinh p l khi hnh tr hoc hnh ch nht c trng lng 26kg, chiu cao 30-100mm, ng knh rng 100-200mm v dy 20-50mm.
Mt ngoi ca n phng hoc c in hoa, cn mt trong y c p thnh
nhng lng knh khuch tn nh sng i qua n. Mt cnh c gn lin kt vi
cht kt dnh.
b. Lng knh thy tinh p
C kch tht 150*100mm, 150*200 mm.. dng lm vt liu lp ca panem
thy tinh b tng ct thp dng cong hay thng. Chng c kh nng phn x ton phn
do t hiu ng khc x v nhiu x tt.
c. Tm thy tinh p
Trang 43

C nhng kch tht khc nhau 300*225mm, 165*165mm, 75*75mm chiu

dy 16mm, 80mm v trn mt c gn.
6. CC LOI THY TINH C BIT
Do yu cu ca cc ngnh khoa hc k thut hin i nh nng lng nguyn
t, v tuyn in in t, khng ch t ng, phn lc, tia hng ngoi v cng
nghip quc phng, k thut thy tinh pht trin rt nhanh. Trong cng nghip thy
tinh, thy tinh c bit c ngha l nhng loi thy tinh k thut c ng dng trong
nhng k thut c bit.
Trong cc loi thy tinh c bit , thy tinh quang hc v thy tinh si pht
trin nhanh v tr thnh nhng ngnh c lp, cn cc loi thy tinh khc c dng
trong cc mc ch chng bc x in, nhit ha hc, lc nh sng v d cc loi
thy tinh ht tia , tia X, trung t, thy tinh cho qua tia hng ngoi, thy tinh, bn dn,
thy tinh ht nhit, thy tinh dn nhit du thuc phm vi thy tinh c bit. Do
ta c th thy rng trn thc t cc sn phm thy tinh c bit rt phong ph, m
phm vi s dng cng rt rng ri.
Cc loi thy tinh c bit c dng trong k thut hin i, v mt thnh
phn m ni th khng phi ch hn ch trong cc loi thy tinh silicat, borat m cc
loi thy tinh khc nh thy tinh phtphat, thy tinh giecmani cng pht trin rt
nhiu, c bit l cc loi thy tinh khng c oxit nh thy tinh fluorua, sunfua
selenua, cng c mc pht trin nht nh. Thnh phn thy tinh c bit c lc rt
phc tp, phm vi cc nguyn t c s dng vt xa phm vi cc nguyn t thng
dng cc loi t him, oxit kim loi him dn dn c s dng rng ri cho nn
thc t cc nguyn t c dng ch to thy tinh c bit chim hn mt na s
cc nguyn t trong bng h thng tun hon.
Sau y ta s xt s qua nguyn l v cng ngh ch to mt vi loi thy tinh
c bit
6.1 Thy tinh phng ng
6.1.1 Khi nim chung
Khoa hc v nng lng nguyn t pht trin, cc nguyn t ng v phng x
c ng dng trong cc ngnh kinh t quc dn i hi bc thit phi c nhng vt
Trang 44

liu phng ng c hiu qu trnh cc tc dng c hi n thn th nhng ngi

cng tc trong ngnh ca tia X v tia.
Chng ta bit rng trong qu trnh phn hy ca cc ng v phng x c cc tia
, , v trung t hnh thnh. Tia, l nhng dng ht c in tch, c nng lng tng i
thp, c lc xuyn tng i b, tuy chng c nng lc in ly tng i ln i vi
vt th c chiu vo nhng khng nguy him lm. Ngc li tia c nng lng cao,
khng tch in, c nng lc in ly tng i yu, nhng do n c nng lc xuyn rt
mnh nn n rt nguy him, i hi phi c vt liu phng ng c bit.
Thng thng, ngi ta dng nhng kim loi c s th t nguyn t cao, t
trng ln (ch, gang, thp) v cc loi btng c bit lm vt liu phng ng. Nhng
cc vt liu y khng trong sut nn chng ta khng th quan st cc loi phn ng
xy ra bn trong thit b, v th phi c thy tinh va ngn c tia phng x, va
trong sut, va nh.
6.1.2 Yu cu i vi thy tinh chng tia
trong sut cao: khng mu, khng c bt kh, sa thch, vn. Vn ny gn
lin vi tinh khit ca nguyn liu v qu trnh nu.
Hm lng ch cao: nng lc ht tia ca thy tinh c biu th bng ng
lng ch, tc bng chiu dy ca tm ch c hiu ng tng ng. l mt ch tiu
v tnh nng phng ng. Nng lc ny ty thuc vo hm lng nguyn t nng, t
trng v s th t nguyn t ca nguyn t y. Trong iu kin bo m c th to ra
thy tinh, cc hp cht ca nguyn t nng cng cao th hm lng ch phi cng
nhiu.
Chu c tia : di tc dng ca tia , kt cu ca tt c cc loi thy tinh u
b ph hoi nn thy tinh b nhum mu, kt tinh v mt tnh truyn sng. Do di
tc dng ca tiamc nhum mu thy tinh nhanh hay chm biu th kh nng s
dng thy tinh di hay ngy hay ngn ngy. Tnh nng ny ty thuc vo thnh phn
thy tinh v vo kt cu ca thy tinh.
6.1.3 Bn cht vn phng ng
Khi tiaxuyn qua thy tinh phng ng, trong thy tinh c hiu ng quang in
xut hin. Nhng hiu ng y km theo s xut hin nhng in t t do v in t
Trang 45

kch thch lm cho nng lng ca tiai vo gim xung; nng lc xuyn gim i,
tiakhng xuyn c na. Nhng hiu ng ny ty thuc vo t trng, khi lng
thy tinh, cho nn trong cc vt liu phng ng thng c cc nguyn t nng: PbO,
WO3, Bi2O3
6.1.4 Vn nhum mu thy tinh phng ng
Ngi ta cho rng thy tinh phng ng b nhum mu di tc dng ca tial
do:
Di tc dng ca tia , trong thy tinh c nhng in t t do xut hin lm cho mt s
nguyn t no trong thy tinh mt in t hoc mt s nguyn t no c thm
in t; ha tr vn c ca cc ion trong thy tinh thay i, mt s ion c th b kh
thnh nguyn t (?) lm cho thy tinh c mu (v d trong thy tinh silicat Si 4+ -4Si.
Thy tinh s b m) hoc cc ion nh Co2+, Cu2+, Mn7+ c thm in t s chuyn t
ha tr cao sang ha tr thp nhum mu thy tinh.
in t t do c th chiu vo cc l trng trong kt cu thy tinh to ra cc trung tm
nhum mu hp ph quang ph, thy tinh s c mu.
Di tc dng ca tia , phn nguyn t ca mt s nghuyn t no trong thy tinh s
dch chuyn trong n v kt cu c nhng ch trng, trng thi ban u ca thy tinh
b ph hoi, thy tinh c mu.
Qu trnh nhum mu ca thy tinh di tc dng ca tia l mt qu trnh thun
nghch ngha l mu sc ny c th mt i mt phn hay mt i hon ton, khi t
nng thy tinh n nhit gn nhit mm, mu sc ca thy tinh s mt i nhanh
chng.
Cng nhum mu thy tinh di tc dng ca cht phng x c tr s gii
hn, ngha l khi cng nhum mu t mt tr s nht nh no , mu sc thy
tinh khng thay i na, truyn sng khng gim thm.
Di tc dng ca tia , mu sc vn c ca thy tinh mu khng thay i, ch
c truyn sng chung thay i. Nh th, mt s cht nhum mu thy tinh c s th
t nguyn t tng i cao v t trng ln, c th t ng cha vo cc ch trng
trong thy tinh lm cho kt cu ca thy tinh n nh v di tc dng ca tia , c th

Trang 46

cho v ly cc in t t do (sau khi cho v ly in t mu sc ca thy tinh khng

tng thm).
Cht n nh thy tinh di tc dng ca tia , c dng nhiu v c hiu qu
tt cho CeO2 (0.5 2%), ngoi ra cn c th dng WO3, Sb2O3, CaO
6.1.5 Nguyn liu
a) Yu cu i vi nguyn liu:
Thy tinh phng ng ch yu c dng lm cc b phn quan st trong cc
thit b phn ng nguyn t v cc tm knh phng tia khc nn tng t thy tinh
quang hc (ngoi yu cu v ng lng ch) n cng yu cu nguyn liu c
thun khit tng i cao (c bit l i vi cc nguyn t st, mangan, coban,) v
khi nu n cng yu cu khng c vn, bt.
b) Cc h thy tinh phng ng:
Cc h thy tinh phng ng trung t:
H PbO-CdO-SiO2 ht tia v trung t.
H CdO-BaO-B2O3 ht trung t.
H BaO-PbO- B2O3 ht trung t v tia .
H PbO-Al2O3-B2O3 ht trung t v tia .
H CdO-TiO2-B2O3 ht trung t rt tt.
H CdO-ZnO-B2O3 ht trung t rt tt.
H PbO-Nb2O3-P2O5 ht trung t rt tt.
Ni chung khi thy tinh c B2O3 v CdO n c th ht trung t. Thnh phn
thy tinh ht trung t nh sau:
CdO

B 2 O3

SiO2

1-6%

40%

6 28%

CaF2
8 29%

Nu 1250 14000C, thy tinh s c mu vng lc nht hoc khng mu.

Trang 47

Thy tinh ht tia : ngng loi thy tinh ny cng ht c tia X nhng c iu khc l
thy tinh ht tia X c ng lng ch thp hn thy tinh ht tia .
Thy tinh silicat:
H PbO-CdO-SiO2 ht tiav trung t.
H PbO-Bi2O3-SiO2 ht tia v tia X rt mnh.
Thy tinh borat:
H BaO-PbO- B2O3 (3:87:10) ht trung t v tia .
H CdO-PbO- B2O3 ht trung t v tia rt tt
H Al2O3-PbO- B2O3 ht trung t v tia .
H Bi2O3-PbO- B2O3 ht trung t v tia .
H Ta2O5-PbO- B2O3 ht tia .
Thy tinh photphat
H PbO- Bi2O3-T2O5 ht tia .
H PbO-WO3-P2O5 ht tia X v tia tt.
H PbO-WO3-P2O3 ht tia X v tia tt tt.
6.2 Thy tinh cm quang
thy tinh cm quang l loi thy tinh sau khi dng tia bc x chiu vo mu sc
vn khng i, nhng sau em t nng x l nhit th mu sc hin ln rt r
rng. Thy tinh ny l loi vt liu mi c dng trong n lot, cng nghip v tuyn
in v cng c th dng lm vt liu in nh, cc dng c trang tr, m phm.
Thy tinh cm quang c cha mt t cht kh (SnO 2) v mt hm lng tng
ng vi 0.05% ng. Thy tinh c cha nhiu ng hn th thi gian tia bc x
chiu vo s ngn hn nhng khi lm lnh li d bin mu hn.
Thi gian chiu tia bc x ln thy tinh ty thuc vo loi thy tinh v vo hm
lng cht cm quang trong thy tinh (xc nh bng thc nghim).

Trang 48

Do thy tinh cm quang ng v thy tinh nhum bng ng u l thy

tinh nhum mu bng keo, nn khi nu thy tinh c cht cm quang l ng phi duy
tr mi trng kh trong l bo m ng tn ti trong thy tinh c ha tr mt.
Mu sc ca thy tinh nhum bng ng ty thuc vo thnh phn thy tinh v vo
ch lm lnh sn phm, vo nhit d v thi gian x l nhit. Mt t SnO 2 c th
tng cao tnh nhy ca thy tinh khi x l nhit. Thy tinh c cht cm quang l vng
hay bc khng cn nu trong mi trng kh v n khng th lm cho cc ion vng,
bc bin thnh nguyn t (khi c vng nn thm CeO 2). Trong thy tinh cm quang,
hm lng CeO2 khng nn qu nhiu (khong 0.05%), v nu qu lng n s ht
sng ngn lm cho tnh cht cm quang gim i.
Khi dng tia t ngoi chiu vo thy tinh cm quang s c nhng phn ng sau
xy ra:
Ce3+ +Au+ +h Ce4+ +Au0
Ag+ +Ag+ +h Ag2+ +Ag0
Cu+ +Cu+ +h Cu2+ +Cu0.
Do khi t nng li, keo nhum mu xut hin trong thy tinh.
di sng tia t ngoi nm trong khong 3000 3500 0A, c tc dng rt tt
i vi thy tinh cm quang.
Trong thy tinh cm quang, nu c bari s thm tt v thy tinh cm quang c
bari tng i nhy v ty theo thi gian x l nhit khc nhau, mu sc s m nht
khc nhau.
Thy tinh cm quang khng phi ch c thy tinh trong sut vi mu ca
ng, mu ca vng, mu vng ca bc,.. m do thnh phn khc nhau v c th
lm ra cc sn phm c nn trng c, cn bn trn c nhiu mu sc khc nhau.
6.3 Thy tinh bn dn
Cc cht bn dn mi c nghin c cch y khong hn 30 nm v pht
trin rt nhanh nhng khoa hc v cc cht bn dn vn l mt mn hc mi m, c
bit l cc cht bn dn thy tinh th ch n nhng nm gn y ngi ta mi cp
n. Cht bn dn nm gia vt dn in v vt cch in in tr ca n nm trong
khong 10-3 10-10 Ohm, ngi ta chia cht bn dn ra lm my loi:
Trang 49

a) Cht bn dn nguyn t: Ge, Si, B, Se, Te..

b) Cht bn dn c kt kt cu mng li tinh th kiu kim cng: SiC, CdS..
c) Cht bn dn hu c..
Ni chung c th chia cht bn dn ra lm hai nhm cht bn dn thun v cht
bn dn ln. Cht bn dn ln bao gm cht bn dn l trng (kiu p) v cht bn dn
in t (kiu n). Cht bn dn thy tinh thuc nhm cht bn dn ln.
So vi cc cht bn dn khc, cht bn dn thy tinh c mt s c im: sn
xut v thnh hnh d dng, ngun nguyn liu di do, cng c hc cao, tui th
di
Cht bn dn thy tinh c dng lm cc in tr nhy i vi nh sng v
in tr nhy i vi nhit.
6.3.1 Thy tinh bn dn thay i i vi nhit
in tr nhy i vi nhit c in tr gim i rt nhiu khi nhit tng ln.
Ty cng dng, ngi ta dng nhng cht c in tr sut khc nhau lm cc in
tr i vi nhit. in tr nhy i vi nhit c h nhit d mang du m, v tr s th
ln gp 10 ln h nhit ca kim loi. V d 100 0C, in tr ca n nh khong 24
ln so vi in tr 00C trong khi in tr ca dy platin 1000C nh i 1.4 ln so vi
in tr 00C. H s nhit ca in tr nhy i vi nhit thng thng nhit
thng l 3 6%/ 0C cn ca platin l 0.37%/ 0C. H s nhit ca cht bn dn thy
tinh gim i khi nhit tng ln. Thng thng, in tr sut ca in tr nhy i
vi nhit cng ln th h s nhit cng cao.
Thnh phn ca in tr nhy vi nhit bng thy tinh phi m bo c th nu
ra thy tinh ng thi phi m bo tnh cht bn dn ca thy tinh. Thng thng
nhng oxit c ha tr thay i c dng lm in tr i vi nhit v in t lp
ngoi cng ca chng c th nhy vt sang lp bn cnh.
i vi cht bn dn, nhn t quang trng quyt nh tnh cht bn dn ca n
s tn ti ca chuyn ng nhit. Ngoi nhn t y ra, cc tp cht trong cht bn dn
cng c nh hng nhiu n tnh cht in ca cht bn dn. Cho thm mt t tp cht
vo cht bn dn c th lm cho in tr sut tng ln r rt v khi lng tp cht ny
vt qu mt mc no , kt qu s ngc li. V th thun khit ca nguyn liu
Trang 50

dng sn xut in tr nhy i vi nhit phi n nh. Thng thng, nguyn liu
cng tinh khit cng tt, sau ngi ta khng ch loi tp cht v s lng tp cht
cho vo c cht bn dn theo yu cu.
Cht bn dn thy tinh nhy i vi nhit, thng cha nhng oxit: V 2O3, TeO2,
MoO3, CoO3, P2O5, CeO2, PbO, BaO, Na2O, K2O, Fe2O3 vi nhng t l nht nh.
Trong h V2O5-P2O5-BaO v V2O5-P2O5-BaO-Na2O, khi lng V2O5 nm trong
khong 50 87% thy tinh c tnh bn dn. Hm lng V 2O5 qu cao, in tr R s
thp. Nhit nu thay i theo thnh phn thy tinh, thng thng khong 650
11000C, tng ln khi hm lng P2O5, WO3 tng ln. Nhit thp khong 200
3000C.
Cht bn dn thy tinh nhy i vi nhit c dng lm cc pin quang in,
dng c chnh lu, thit b dng tia hng ngoi dng lm dng c o v khng ch
nhit , n nh th in v cng dng in trn ng dy, r le thi gian
Cng thc chung ca thy tinh bn dn nhy i vi nhit l:
M2X3.mM2X2.(1-m)M2X5
Trong M, M, M l P, As, Sb, Bi
X l S, Se, Te
Thy tinh ny dc nu trong chn s hay chn thch anh. Trong qu trnh sn
xut phi ch trn phi liu cho u, khng ch mi trng nu theo yu cu v
trnh hin tng kt tinh.
6.3.2 2Thy tinh bn dn nhy i vi nh sng:
in tr nhy i vi nh sng l in tr thay i r rt theo thi gian v
cng nh sng chiu vo.
i b phn in tr ny thuc h sunfua nh CdS, PbS, Bi 2S3, ngoi ra cn
c cc hp cht asenic, selen, antimoan.. nh As 2Se3-Sb2Se3, As2S3-As2Te3, As2S3Sb2S3,.. cng c ch .
Sau khi nh sng chiu vo, in tr ca loi cht bn dn ny gim i. Khu
vc nh sng nhy i b phn l khu vc tia hng ngoi.

Trang 51

Ni chung c 2 nhn t quyt nh vic hnh thnh cht bn dn thy tinh : s

hnh thnh mi ni cng ha tr v mi ni cng ha tr khng b lo ha. Mi ni
cng ha tr l mt trong nhng iu kin ch yu cht rn c tnh cht bn dn
nhng khng phi nhng cht c mi ni cng ha tr u c kh nng to thy tinh.
Qua nghin cu ngi ta thy c nhng h sau c th hnh thnh cht bn dn
thy tinh: As2Se3-Sb2Se3, As2Se3-T2Se3, As2Se3-As2Te3, As2Se3-As2S3, As2Se3.T2SeSb2Se3.T2Se,
Thy tinh trn c nu trong l thch anh nhit 850 950 0C, sau lm
lnh vi tc 59 700C /gi.
Cc iu kin trn, lng tp cht, sai s khi cnc nh hng nhiu n in
tr sut, nhy i vi nh sng ca thy tinh, do nguyn liu phi c tinh
khit trn 99.9%, chnh xc khi cn t 10-4 gram.

Trang 52