Przewodnik Dla Opiekunow Samorzadu

SAMORZD UCZNIOWSKI
niezbdnik
opiekuna
fundacja
civis
polonus
SPIS TRECI
Wstp
Istota samorzdu uczniowskiego
1. Czego uczy samorzdno uczniowska?
2. Samorzd uczniowski w Polsce na podstawie bada
3. Samorzd uczniowski a kompetencje kluczowe
4. Samorzd uczniowski wany jest od szkoy podstawowej
Samorzd uczniowski w wietle prawa
5. Prawo o samorzdzie uczniowskim
6. Podstawa programowa
7. Skd si bierze opiekun?
8. Regulamin dziaania SU
Dziaania samorzdu uczniowskiego w praktyce
9. Wybory do SU
10. Oddolne projekty uczniw
11. Opiniowanie/ wspdecydowanie o szkole
Organizacja pracy opiekuna SU
12. Samorzd uczniowski jako dziaanie edukacyjne
13. Wsppraca z dyrekcj i nauczycielami
14. Wsppraca z rodzicami
15. Wsppraca ze rodowiskiem lokalnym
Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
WSTP
Niezbdnik opiekuna samorzdu uczniowskiego powsta w wyniku licznych spotka,
jakie czonkowie zespou Fundacji Civis Polonus, odbyli w latach 2009 2012 z opiekunami samorzdw uczniowskich pracujcych w szkoach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w spoecznociach wiejskich jak i w rnych miastach.
W trakcie tych spotka mielimy okazj dyskutowa o tym, czym jest samorzdno
uczniowska, jakie miejsce zajmuje w procesie edukacyjnym i wychowawczym. Zastanawialimy si take nad tym, jakie dziaania uczniw i uczennic powinien wspiera
opiekuna samorzdu uczniowskiego tak, by jego praca przyczyniaa si do lepszego
zrozumienia przez modych ludzi procedur demokratycznych. Wreszcie wiele czasu
powicalimy na rozwaanie optymalnego sposobu organizacji pracy opiekuna, tak
by czas jaki moe on powici na prac z reprezentacj samorzdu uczniowskiego
owocowa pozytywnymi dowiadczeniami aktywnoci samorzdowej dla jak najwikszej liczby uczniw ze szkoy, w ktrej pracuj.
Zachcamy do patrzenia na samorzd uczniowski w szkole jako proces uczenia si
modych ludzi samorzdnoci, w ktrym wanymi przewodnikami s nauczyciele. Samorzdno, na ktr skadaj si takie umiejtnoci jak branie spraw w swoje rce,
podejmowanie oddolnych dziaa, wspdecydowanie o pewnych wsplnych kwestiach s bardzo wanymi kompetencjami obywatelskimi w spoeczestwie demokratycznym.
Uczniowie poprzez nauk w szkole maj rozwija swoje kluczowe kompetencje. Samorzdno jako jedn z kompetencji obywatelskich maj szans naby tylko wtedy,
gdy my doroli stworzymy do tego warunki i zapewnimy odpowiednie wsparcie.
Wanie o tym, w jaki sposb mona zorganizowa prac opiekuna, by rzeczywicie
uczniowie dowiadczali przyjemnoci z praktykowania samorzdnoci w szkole, jest
ten niezbdnik. Zachcamy do lektury, do czerpania z naszych dowiadcze oraz swobodnego ich przetwarzania.
Zesp Fundacji Civis Polonus
AUTORZY
dr Olga Napiontek
prezeska zarzdu Fundacji Civis Polonus, socjoloka. Autorka bada i artykuw
z dziedziny edukacji obywatelskiej i dialogu obywatelskiego. W Fundacji Civis Polonus
rozwija projekty umoliwiajce modym ludziom wpywanie na sprawy, ktre ich dotycz. Najwaniejszy z nich to Modzieowe Rady Dzielnic i Gmin, w ramach ktrego
wypracowujemy procedury konsultacji decyzji podejmowanych przez wadze lokalne
z modzie. Od 2010 roku w ramach projektu Z maej szkoy w wielki wiat zajmuje
si wspieraniem rozwoju kompetencji obywatelskich u dzieci uczcych si w szkoach
wiejskich.
Joanna Pietrasik
wiceprezeska zarzdu Fundacji Civis Polonus, z wyksztacenia politoloka oraz etnoloka. Absolwentka Szkoy Praw Czowieka Fundacji Helsiskiej, z uprawnieniem do
prowadzenia dziaa edukacyjnych w dziedzinie praw czowieka. Absolwentka Szkoy
Trenerw Organizacji Pozarzdowych (STOP). Tutorka w Programie Liderzy PAFW.
Autorka projektw edukacyjnych z zakresu nieformalnej edukacji obywatelskiej. Zwizana z sektorem pozarzdowym od 15 lat. Na pocztku jako wolontariuszka w Centrum
Edukacji Obywatelskiej (pierwsze Modzi Gosuj), nastpnie koordynatorka projektw
w Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej.
Piotr Sienkiewicz
nauczyciel historii oraz wiedzy o spoeczestwie w publicznej szkole podstawowej
oraz midzynarodowym gimnazjum. W Fundacji zajmuje si koordynacj projektw
z zakresu edukacji obywatelskiej. Prowadzi rwnie szkolenia dla nauczycieli, uczniw
i rodzicw powicone samorzdnoci uczniowskiej, budowaniu relacji w ramach spoecznoci szkolnej. Autor publikacji oraz scenariuszy zaj na temat edukacji obywatelskiej.
Absolwent Instytutu Nauk Politycznych oraz Midzywydziaowych Studiw Wschodniosowiaskich UW. W Fundacji Civis Polonus koordynator projektw zwizanych
z edukacj obywatelsk w szkole oraz wspprac z samorzdami lokalnymi.
Katarzyna Karwacka
absolwentka socjologii w Instytucie Stosowanych Nauk Spoecznych Uniwersytetu
Warszawskiego. Od 2010 roku wolontariuszka, liderka i asystentka trenera w projekcie
Akademia Przyszoci Stowarzyszenia WIOSNA.
Wspprac z Fundacj rozpocza w styczniu 2012 w ramach praktyk studenckich.
Koordynatorka projektu ,,Samorzd uczniowski jako dowiadczenie aktywnoci obywatelskiej w szkole.
O PROJEKCIE
Niniejsza publikacja powstaa w ramach projektu ,,Samorzd uczniowski jako dowiadczenie aktywnoci obywatelskiej w szkole, realizowanego przez Fundacj Civis
Polonus w 2012 roku. Jego celem byo wzmocnienie instytucji szkoy, jako przestrzeni
ksztatowania kompetencji obywatelskich i spoecznych uczniw, pozwalajcych na
aktywne uczestnictwo modych ludzi w yciu publicznym.
W ramach projektu zorganizowano seminarium dla przedstawicieli orodkw doskonalenia nauczycieli dot. samorzdnoci uczniw w szkole oraz konferencj Samorzd
uczniowski jako dowiadczenie aktywnoci obywatelskiej w szkole. Materiay z tych
wydarze dostpne s na specjalistycznym portalu dla opiekunw, ktry powsta take
w ramach projektu: www.samorzaduczniowski.org. Portal ten jest skierowany gwnie
do opiekunw samorzdw uczniowskich oraz wszystkich aktywnie wsppracujcych
z SU (samorzdem uczniowskim). Powicony jest on wszelkim kwestiom dotyczcym
powstawania oraz dziaalnoci samorzdu uczniowskiego w szkole. Znajduj si w nim,
m. in. materiay edukacyjno-inspirujce; przykadowe scenariusze zaj; opis dobrych
praktyk dziaalnoci samorzdw uczniowskich z Polski; przydatna bibliograa.
W ramach projektu 180 nauczycieli wzio udzia w 18 godzinnych szkoleniach prowadzonych przez specjalistw z Fundacji Civis Polonus. Projekt zosta wspnansowany
ze rodkw The Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe.
ISTOTA SAMORZDU UCZNIOWSKIEGO
1.
Czego uczy samorzdno

uczniowska?
Uczniowie poprzez nauk w szkole maj rozwija

swoje kluczowe kompetencje. Samorzdno jako
jedn z kompetencji obywatelskich maj szans
naby tylko wtedy, gdy my doroli stworzymy do
tego warunki i odpowiednio bdziemy ich wspiera.
Wanym narzdziem ksztacenia u modych ludzi umiejtnoci wspdecydowania
o wasnej wsplnocie jest sprawnie funkcjonujcy samorzd uczniowski. Odpowiedni
program dziaania samorzdu uczniowskiego moe w znaczny sposb przyczyni si
do tego, e dowiadczenie bycia w szkole, bdzie dla uczniw dowiadczeniem stykania si z dobrze dziaajc demokratyczn instytucj. Co to oznacza w praktyce?
Wybieranie swoich przedstawicieli

Coroczne wybory reprezentacji samorzdu uczniowskiego mog by okazj do wiczenia umiejtnoci namysu nad wsplnymi, tu szkolnymi sprawami, deniowania
oczekiwa wobec przedstawicieli, analizy potrzeb spoecznoci szkolnej. Uczniowie nabywaj nie tylko umiejtno gosowania, ale take rozpoznawania interesw
wsplnoty oraz zgodnego z nimi wiadomego dokonywania wyborw. Zrozumienie
wagi wyborw, nabycie umiejtnoci oddawania gosu i oceniania programw kandydatw mog sta si wanym efektem edukacyjnym dobrze dziaajcego samorzdu
uczniowskiego. S one niezbdne dla jakoci demokracji.
Podejmowanie oddolnych dziaa

Jeli chcemy, by w przyszoci nasi wspobywatele brali sprawy w swoje rce, dziaali na rzecz swojej spoecznoci lokalnej, narodowej, europejskiej, trzeba nauczy
modzie podejmowania oddolnych dziaa. Szkoa moe stanowi doskonae miejsce

wiczenia si uczniw w byciu aktywnym, planowaniu i realizacji swoich projektw.
By to byo moliwe, niezbdne jest uczenie wsppracy, porozumiewania si, brania
odpowiedzialnoci za szkolne wydarzenia oraz za dziaania na rzecz spoecznoci.
Tego wanie uczy samorzdno uczniowska lepiej ni inne procesy zachodzce na
terenie szkoy. Oddolne dziaania uczniw mog dotyczy zarwno organizowania imprez i uroczystoci w szkole, wolontariatu, dziaa na rzecz spoecznoci lokalnej, jak
i oddziaywania na ycie szkoy zarwno na poziomie zarzdzania infrastruktur po
popraw jakoci nauczania.
Wspdecydowania o sprawach wsplnych

Dzisiejsza demokracja daje obywatelom coraz wicej moliwoci wpywania na decyzje wadz od lokalnych po europejskie. Organizowanych jest coraz wicej konsultacji
spoecznych, debat publicznych, spotka z mieszkacami. Jest to wana tendencja
zwizana z przemianami roli obywateli, ktrych zadaniem nie jest ju tylko wybieranie
swoich reprezentantw raz na cztery lata, ale aktywne uczestnictwo take pomidzy
gosowaniami. Samorzdno uczniowska jest wietnym polem do tego, by uczniowie
wiczyli si w procesie podejmowania decyzji, uczestniczc w decydowaniu o wanych dla nich sprawach, odpowiednio do ich wieku. Wczanie uczniw w proces decydowania o sprawach szkoy pozwala na budowanie w nich poczucia odpowiedzialnoci za swoj placwk owiatow.
Rozpoznawanie regu i dziaanie zgodnie z nimi

Samorzdno uczniowska daje moliwo nauczenia dzieci, czym s reguy, skd si
bior i jak naley ich przestrzega. To samorzd uczniowski uchwala zasady swojego
dziaania i wyboru przedstawicieli. Jest to wietna okazja do uczenia dzieci, e w spoeczestwie demokratycznym obywatele maj wpyw na reguy, ktrym sami potem
podlegaj. To pokazuje uczniom, e w pastwie demokratycznym reguy nie s arbitralne, ale maj odzwierciedla sytuacj i potrzeby ludzi, dla ktrych zostay zapisane. Reprezentacja samorzdu uczniowskiego, dziaajc na rzecz przestrzegania praw
uczniw, uczy wszystkich, e prawa w demokracji naley przestrzega, a obywatele
powinni upomina si o sprawiedliwo w sytuacji jego naruszenia. Tworzenie regulaminu SU zgodnie z ustaw o systemie owiaty oraz regulaminem szkolnym pokazuje
uczniom, e prawo nie jest tylko tworem abstrakcyjnym i niepotrzebnym w codziennych dziaaniach.
Obserwujc szko jako instytucj pastwa, modzi ludzie powinni nauczy si, e pastwo demokratyczne dziaa w sposb przejrzysty (obywatele maj swoje prawa, ktre
przedstawiciele wadzy respektuj, wadza jest rozliczana) oraz wczajcy (decyzje

dotyczce ycia wsplnoty podejmowane s w porozumieniu z obywatelami, mile widziane s oddolne inicjatywy).
Szkoa powinna zatem promowa zaangaowanie obywatelskie. Rada Europy przypisuje jej rol miejsca, w ktrym modzie uczy si demokratycznych regu, wiczy si
w roli czonka wsplnoty demokratycznej.
Demokracja jest w szkole niezwykle istotn spraw

przede wszystkim dlatego, e szkoa jest miejscem,
gdzie dzieci ucz si y w spoeczestwie.
(). Modzi ludzie musz znale miejsce w
spoeczestwie jako odpowiedzialni, oddani
obywatele, ktrzy szanuj innych i dlatego szkoa
spenia funkcj wpajania demokratycznych postaw
i wartoci. () Jeli modzi ludzie maj nauczy si
y w spoeczestwie demokratycznym niezbdne
jest oparcie edukacji na zasadach demokratycznych1.
Szkoa jest dla modych ludzi wan przestrzeni publiczn, w ktrej uczniowie wystpuj w relacji obywatel instytucje pastwa (reprezentowane przez funkcjonariuszy
pastwa, czyli dyrekcj szkoy, nauczycieli oraz pedagogw).
1) Cytat za M. Sielatycki Demokratyczne zarzdzanie szko, w: Dyrektor szkoy nr 12/2006
2.
Samorzd uczniowski
w Polsce na podstawie
bada
Samorzdno uczniowska jako taka nie bya w ostatnich 20 latach objta systematycznymi badaniami w skali oglnopolskiej. Dysponujemy wiedz zgromadzon w ramach
rnego typu bada jakociowych, gwnie opierajcych si na studiach przypadkw,
badaniach ograniczonych do pewnego terytorium (Warszawa) lub konkretnych, wybranych aspektw dziaania samorzdu uczniowskiego, o ktre pytano przy okazji bada
dotyczcych szerszych zagadnie zwizanych z edukacj.
W niniejszym artykule skupimy si na wynikach badania studia przypadkw, ktre realizowane byy w okresie padziernik 2006 czerwiec 2007, w ramach projektu Szkoa Obywateli sposb na zaangaowanie spoeczne modziey realizowanego przez
Fundacj Civis Polonus (FCP), a wspnansowanego ze rodkw Ministerstwa Pracy
i Polityki Spoecznej w ramach Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. Badanie to suyo
przyjrzeniu si sposobowi rozwijania kompetencji obywatelskich w gimnazjach. Wybrano te metod, gdy umoliwia ona obserwacj procesu prowadzenia ksztacenia
obywatelskiego w naturalnych warunkach, przez podanie wprost do zjawiska spoecznego poddawanego badaniu, obserwowanie go na tyle caociowo, na ile jest to
moliwe, badacz ma szans uzyska gbsze i peniejsze jego rozumienie2. Badanie
zostao zrealizowane w czterech szkoach gimnazjalnych w dwch szkoach wiejskich
oraz dwch miejskich. Staralimy si wybra szkoy przecitne, nie wyrniajce si
niczym szczeglnym. Zostay wybrane szkoy zarwno z terenw wiejskich i miejskich,
gdy dotychczasowe badania wskazuj na bardziej autorytarn kultur szkoy na terenach wiejskich, co potwierdzaj badania uczniw dotyczce postaw i postrzegania
obywatelstwa. Wedug autorw jest to jedyny wymiar rnicujcy jako ksztacenia
obywatelskiego3. Jednym z tematw badania by wanie samorzd uczniowski. Badania jakociowe obejmujce rwnie samorzdno uczniowsk prowadzia pod koniec
lat 90tych profesor Marta Zahorska.
Badania ilociowe dotyczce pewnych aspektw samorzdnoci, szczeglnie wyborw reprezentacji SU systematycznie prowadzi Centrum Badania Opinii Spoecznej.
O wpywie samorzdu uczniowskiego na kompetencje obywatelskie moemy powie2) Babbie E. (2003) Badania spoeczne w praktyce, Warszawa: PWN, s. 309
3) Dolata R., Kosea K., Wikomirska A., Zieliska A. (2004) Modzi obywatele. Wyniki
midzynarodowych bada modziey, Warszawa: Uniwersytet Warszawski
dzie co na podstawie Civic Education Study, organizowanego przez International

Association for the Ewaluation of Educatinal Achievement, ktre w Polsce realizuje
zesp badaczy pod kierownictwem profesora Krzysztofa Kosey.
Wyanianie reprezentacji samorzdu uczniowskiego

W wikszoci szk dziaania samorzdu uczniowskiego zorganizowane s w postaci
reprezentacji uczniw. Std we wszystkich badanych przez Fundacj Civis Polonus
szkoach samorzd uczniowski jest w szkole reprezentowany przez wybranych przedstawicieli. Samorzd zarwno przez nauczycieli jak i uczniw jest utosamiany z t
reprezentacj. W badanych szkoach standardy przejrzystoci, jawnoci, pewnoci
regu gosowania przestrzegane s na rnym poziomie. Pierwszy moment wyborw
to zgaszanie si kandydatw na reprezentantw. Jawno tego procesu jest rna.
W dwch szkoach przyjmowanie kandydatw na czonkw reprezentacji odbywa si
w sposb otwarty mog zgasza si wszyscy zainteresowani uczniowie. W szkoach
tych nie wprowadzono ogranicze w kandydowaniu ze wzgldu na wyniki w nauce, czy
zachowanie kady moe startowa w wyborach, o ile poprze go dwudziestu uczniw,
ktrych podpisy zbierze. W dwch innych szkoach nauczyciele zdecydowanie ingeruj w proces wyaniani kandydatw. Nie kady ucze szkoy moe kandydowa, gdy
cho si zgasza to i tak jest werykowany przez dyrekcj na podstawie jej wasnych
kryteriw. Kryteria te nie s jednak nigdzie w sposb przejrzysty zapisane takich
ogranicze nie formuuje ani regulamin szkoy, ani jej statut. W praktyce to nauczyciele
maj duy wpyw na wyanianie kandydatw. W innej szkole moliwo kandydowania ograniczona jest systemowo. Wybory do samorzdu uczniowskiego odbywaj si
dwustopniowo: z trjek klasowych wybierane s osoby do reprezentacji samorzdu
szkolnego. Mona zatem powiedzie, e w szkoach, w ktrych reguy wyboru przedstawicieli s niejasne, arbitralne szkoa uczy modych ludzi dziaania bez regu, albo
wrcz im wbrew.
W trzech badanych przez FCP szkoach wybory poprzedza kampania wyborcza. W jednej ze szk jednak nie przeprowadzono takiej kampanii z braku czasu, co pokazuje, jak
mao istotna jest ona dla dyrekcji szkoy, i e postrzegana jest raczej jako niepotrzebne
zamieszanie ni obowizkowy punkt programu pracy szkoy. W dobrze realizowanych
wyborach rzdz si one reguami takimi samymi jak normalne wybory parlamentarne,
samorzdowe czyli wolne rwne, powszechne, bezporednie i tajne. Jest normalna
kampania wyborcza i na rok wybieramy uczniw i s to uczniowie klas trzecich i ten,
kto zdobywa najwiksz ilo ten zostaje przewodniczcym i druga osoba, i ta dwjka
dobiera sobie osoby do pracy.
Uczniowie maj rwnie prawo do wyboru opiekuna SU, na mocy ustawy o systemie
owiaty. Jednak tylko w dwch badanych szkoach to uczniowie wybieraj opiekuna
samorzdu szkolnego. W jednej z nich wybory te odbyway si po raz pierwszy. Naley wskaza, e brak aktu wyboru opiekuna samorzdu uczniowskiego wanie przez
uczniw jest zamaniem zapisw ustawy o systemie owiaty. Nieprzestrzeganie prawa
w tym wzgldzie wskazuje jak bardzo dyrektorzy ignoruj t cz pracy wychowawczej szkoy i swojej odpowiedzialnoci i jak czuj si tu bezkarni. W innych sferach,
takich jak nadzr nad powierzonym majtkiem, ktry jest kontrolowany przez organy
prowadzce szkoy dyrektorzy s bardzo skrupulatni.
Wybory przedstawicieli do reprezentacji samorzdu uczniowskiego oraz opiekunw
samorzdu s jedn z waniejszych lekcji demokracji w szkole. Uczniowie, bowiem
co roku maj okazj wiczy si w ocenianiu programu wyborczego, postaw kandydatw, podejmowaniu decyzji wyborczych, gosowaniu. Mona powiedzie zatem, e
jako tych procedur, ich przejrzysto, sprawiedliwo i przewidywalno buduj
w uczniach wyobraenie na temat wartoci wyborw w ogle. Zaniedbywanie tego
procesu jest uczeniem modych ludzi, e same wybory s niewane a tak wyoniona
reprezentacja ma nisk pozycj w spoecznoci szkolnej. Wspomniane zaniedbanie nie
jest jednak rzadkim zjawiskiem. Cho poczwszy od 2003 roku odsetek uczniw deklarujcych udzia w wyborach do samorzdu szkolnego zawsze, kiedy si odbyway,
lub czasami systematycznie ronie to dopiero w 2010 roku po raz pierwszy przekroczy 50%. Jak wskazuje CBOS w porwnaniu z 1998 rokiem obecnie: z 34% do 48%
wzrosa liczba uczniw technikw uczestniczcych w wyborach (zawsze, kiedy si one
odbyway, bd sporadycznie); z 39% do 49% wzrosa liczba uczniw zawodwek
biorcych udzia w wyborach; z 51% do 57% wzrosa liczba uczniw licew oglnoksztaccych uczestniczcych w wyborach; z 44% do 46% wzrs odsetek uczniw
licew zawodowych zawsze biorcych udzia w wyborach. Jednoczenie dane z tego
badania pokazuj, e a 45% uczniw nigdy nie brao udziau w wyborach reprezentacji SU! Tymczasem modzi ludzie chc kandydowa do organw przedstawicielskich
samorzdu uczniowskiego i chc wybiera swoich przedstawicieli na zasadach demokratycznych. Uczniowie oczekuj wyborw demokratycznych, w ktrych kady ma
bierne i czynne prawo wyborcze4.
4) Samorzdno uczniowska w warszawskich szkoach. Raport z badania jakociowego

przygotowany dla M.St. Warszawy (2009), Grupa IQS, Warszawa
10
Czym zajmuje si reprezentacja samorzdu

uczniowskiego?
Reprezentacja samorzdu uczniowskiego we wszystkich badanych przez FCP szkoach
nie zajmuje si w sposb systematyczny artykuowaniem interesw uczniw. Nie zajmuj si identykowaniem szkolnych problemw, nie zbieraj informacji o potrzebach
uczniw. Jedynym zauwaalnym przejawem dbania o interesy uczniw jest losowanie
tzw. szczliwego numerka, czyli numeru z listy z dziennikw, ktrego waciciel nie
jest danego dnia odpytywany ani nie pisz niezapowiedzianych kartkwek.
Reprezentowanie opinii uczniw w procesie decyzyjnym na terenie szkoy powinno
oznacza udzia ich przedstawicieli w konsultowaniu decyzji dyrekcji, ktre nastpnie
obowizuj uczniw. Pewne kontrowersyjne kwestie podlegaj konsultacjom. Bierze
w nich udzia jednak zwykle tylko reprezentacja samorzdu uczniowskiego. W adnej
ze szk nie istnieje systematyczna procedura konsultacji decyzji organizowane s
one ad hoc. Tymczasem, jak wskazuj Jasiski i Kowalski w swoim raporcie uczniowie oczekuj, e ich przedstawiciele bd reprezentowa ich interesy. Naley zwrci uwag, e wrd wymienianych przez uczniw innych spraw, poza tymi ktrymi samorzd dotychczas zajmuje si, do czsto wystpuj kwestie relacji midzy
uczniami a szko. Poczesne miejsce wrd tych spraw zajmuj problemy uczniw
i mediacja wymieniane niemal w co czwartej odpowiedzi. Uczniowie licz te, e
ich przedstawiciele, w wikszym ni dotychczas stopniu, skoncentruj si na reprezentowaniu autentycznych interesw ogu i rozwizywaniu istotnych problemw. Ju
23 proc. uczniw chce, aby samorzd uczniowski zajmowa si mediacj z gronem
pedagogicznym, 16 proc. aby porusza biece sprawy szkoy, 10 proc. aby dopilnowa przestrzegania praw ucznia. Wysuwane s rwnie postulaty, aby uczniowie mieli
wpyw na organizacj zaj pozalekcyjnych, zapewnianie bezpieczestwa i wywieranie
wpywu na sposb oceniania5.
Samorzdy uczniowskie w badanych przez FCP szkoach oraz ich reprezentacje swoje dziaanie koncentruj wanie na realizacji projektw. Projekty te stanowi apele,
dyskoteki, mikoajki, andrzejki, zawody sportowe, debaty, zbirki charytatywne itp.
Aktywno reprezentacji samorzdu w inicjowaniu projektw jest rna zaley od
kreatywnoci, umiejtnoci organizacyjnych uczniw, ale rwnie zacht stosowanych
przez opiekunw samorzdu oraz ich umiejtnoci i chci wspierani modziey w ich
dziaaniach.
Uczniowie najchtniej angauj si w realizacj projektw sucych rozrywce dyskotek, balw, zawodw sportowych itp. Rwnie chtnie bior udzia w akcjach cha-
5) Kowalski M., Jasiski M. (2006) Prawa ucznia w szkole. Raport, Warszawa: MEN, CODN, s. 89
11
rytatywnych zbirkach, pomocy udzielanej sabszym osobom dzieciom, starszym.

Tylko w jednej szkole rozwinity jest system samopomocy uczniowskiej. Reprezentacja samorzdu koordynuje to dziaanie.
Reprezentacja samorzdu uczniowskiego we wszystkich szkoach badanych przez
FCP pracuje przy organizacji imprez szkolnych zarzdzanych przez dyrekcj apele
z okazji wit narodowych, okolicznociowych takich jak dzie nauczyciela. Uczniowie
wykonuj te zadania z obowizku. Wiele oddolnych dziaa samorzdu uczniowskiego nie jest realizowanych na podstawie decyzji uczniw, ale na podstawie przekonania
dorosych, e zawsze tak robiono, e musz si znale w planie pracy SU. Uczniowie stanowicy reprezentacj samorzdu peni funkcje porzdkowe, polegajce na
penieniu dyurw wraz z nauczycielami. Funkcja porzdkowa uznawana jest przez
opiekunw za powan, w przeciwiestwie do organizacji dyskotek.
Podobne wnioski pyn z bada prof. Zahorskiej, ktra wskazuje, e we wszystkich
szkoach samorzdy uczniowskie dziaay, jednak nigdzie, nawet w szkoach, gdzie
byy one najbardziej aktywne nie peniy funkcji reprezentacji interesw uczniowskich,
nie wystpoway te jako strona w sporach z nauczycielami. () nazwa samorzd
w adnym z wypadkw nie odpowiadaa rzeczywistoci. W szkach bardziej nowoczesnych uczniowie przynajmniej uczyli si samodzielnego organizowania imprez,
w bardziej tradycyjnych suyli przede wszystkim jako pomoc nauczycieli w utrzymaniu
dyscypliny6.
Zatem jak pokazuj badania bardzo ograniczona jest inicjatywno uczniw, ich kreatywno, a wikszo czasu i swojej energii powicaj na dziaania, ktre s wane
i atrakcyjne dla dorosych a nie ich rwienikw. Uczy to niebrania odpowiedzialnoci
za spoeczno szkoln, dostrzegania problemw i samodzielnego znajdowania dla
nich rozwiza, ale posuszestwa i wykonywania polece nauczycieli.
W badanych szkoach, ale jest to rwnie problem

oglnopolski, samorzd uczniowski nie zapewnia
uczniom moliwoci uczestniczenia w procesie
podejmowania decyzji dotyczcych ycia szkoy.
Podobnie widz jako dziaania SU nauczyciele. Samorzdy uczniowskie s w ocenie nauczycieli aktywne. Jedna pita badanych (21%) przyznaa, e s one bardzo
6) Zahorska M. (2002) Szkoa. Midzy pastwem, spoeczestwem a rynkiem, Warszawa: Wyd.
Akademickie ak s. 189
12
aktywne, za dalszych 54%, e s aktywne7. Jednoczenie nauczyciele zauwaaj,

e aktywno ta odnosi si gwnie do dziaalnoci rozrywkowej. W roku 2009 odsetek
nauczycieli negatywnie oceniajcych aktywno samorzdu uczniowskiego wzrs do
31%. W szkoach ponadgimnazjalnych aktywno samorzdw szkolnych le ocenio
46% nauczycieli, a w gimnazjach 26%. Najlepsza sytuacja bya w szkoach podstawowych, w ktrych dziaania samorzdu pozytywnie ocenio 77%8.
Dugofalowym skutkiem niezadawalajcego dziaania samorzdu uczniowskiego moe
by omieszenie samej idei samorzdnoci oraz aktywnoci spoecznej. Jest to tym
bardziej niebezpieczne, e ju dzi wida, zagroenie niskiej aktywnoci w yciu publicznym obecnej modziey w przyszoci. Najwiksza liczebnie grupa modziey koczcej edukacj w szkoach ponadgimnazjalnych (40%) okrela poziom swojego zainteresowania polityk jako redni ledzi jedynie najwaniejsze wydarzenia polityczne.
Ponad jedna czwarta (27%) przyznaje, e praktycznie nie interesuje si polityk, a dalsze 17% deklaruje nike ni zainteresowanie. Jedynie 14% badanych uczniw twierdzi,
e scen polityczn obserwuje raczej uwanie. Od roku 1998 zainteresowanie modziey polityk utrzymuje si na zblionym, relatywnie niskim poziomie i jest mniejsze od
notowanego w roku 19969. Jak pokazuj wyniki innych bada najmniejsze zasoby kapitau stowarzyszeniowo-obywatelskiego ma modzie, najwiksze osoby czterdziesto- i pidziesicioletnie: dowiadczone yciowo i wci aktywne (take w pracy).10
BIBLIOGRAFIA
1) Spoeczny wizerunek polskiej szkoy (2007) Centrum Badania Opinii Spoecznej, Komunikat nr 3748
2) Zahorska M. (2008) Dylematy szkolnej demokracji, w: Wychowanie. Pojcia, procesy, konteksty t.4
Dudzikowa M , Czerpaniak Walczak M. (red.), Gdask: GWP
7) Opinie nauczycieli na temat postaw obywatelskich modziey. Raport z bada dla Urzdu Komitetu
Integracji Europejskiej (2004), Warszawa: IPSOS
8) Raport Roczny Programu Spoecznego Szkoa bez przemocy (2009), Warszawa
9) Modzie 2010 (2011) Centrum Badania Opinii Publicznej, Komunikat nr OiD19
10) Stowarzyszeniowo obywatelski kapita spoeczny (2008), Centrum Badania Opinii Spoecznej
13
3.
Samorzd uczniowski
a kompetencje kluczowe
W Polsce obserwowany jest problem niskiego kapitau spoecznego, rozumianego jako

zaangaowanie ludzi w sprawy publiczne. Przejawem tego s m.in. niskie wskaniki
zaufania midzyludzkiego, nieduy odsetek osb dziaajcych w oddolnych inicjatywach, wreszcie niska frekwencja wyborcza. Polacy nie odnajduj si w roli obywateli
osb wspdecydujcych o sprawach publicznych. To wanie szkoa moe znaczco
wpywa na zwikszenie kapitau spoecznego poprzez promowanie zaangaowania
obywatelskiego. Jest to bardzo wana przestrze dla modych ludzi, w ktrej odbywa si wany proces wychowawczy. Aby mogo si to speni, proces wychowawczy
powinien uwzgldnia programy edukacyjne rozwijajce kompetencje obywatelskie
i spoeczne. W praktyce szkoa moe wychowywa do aktywnoci obywatelskiej na
dwch poziomach. Jeden stanowi przekaz teoretyczny w czasie prowadzenia lekcji.
W tej dziedzinie polscy uczniowie wypadaj dobrze posiadaj wiedz z zakresu poj
i procesw demokratycznych. Drugi poziom to sposb funkcjonowania szkoy, to co
dzieje si midzy lekcjami. Jak stwierdza wybitny badacz edukacji obywatelskiej David Mathews w szkoach konieczne jest stworzenie autentycznych i systematycznych
okazji do uczestniczenia uczniw w procesie zarzdzania szko i spoecznoci, by
przekona ich, e partycypacja moe prowadzi do wanych efektw. Mwi o tym nie
wystarczy. Modzi ludzie musz dowiadczy tego, by uwierzy. Wanie prawidowe
dziaanie samorzdu uczniowskiego moe w istotny sposb przyczyni si do tego, e
czas bycia w szkole, bdzie dla uczniw dowiadczeniem aktywnoci obywatelskiej
i spoecznej. Aktywno samorzdu uczniowskiego na terenie szkoy przyczynia si
bowiem do rozwijania wrd modziey kompetencji spoeczno obywatelskich, pozwalajcych na aktywne uczestnictwo w przyszoci w yciu publicznym.
Tymczasem obecnie w polskich szkoach uczniowie

rzadko maj okazj do aktywnoci obywatelskiej,
czego przyczyn jest przede wszystkim ograniczona
dziaalno samorzdu uczniowskiego kompetencje
spoeczne i obywatelskie nie s w szkole
w wystarczajcym stopniu rozwijane, a uczniowie nie
zdobywaj dowiadczenia aktywnoci obywatelskiej
i spoecznej.
14
Jak wynika z bada prof. Marty Zahorskiej samorzdy uczniowskie dziaay, jednak
nigdzie, nawet w szkoach, gdzie byy one najbardziej aktywne nie peniy funkcji reprezentacji interesw uczniowskich, nie wystpoway te jako strona w sporach z nauczycielami. () nazwa samorzd w adnym z wypadkw nie odpowiadaa rzeczywistoci. Wedug bada CBOS, ponad 45 proc. uczniw uwaa, e ich samorzd
ma w szkole niewiele do powiedzenia. Znaczna cz modziey sabo orientuje si
w dziaalnoci swojego przedstawicielstwa, a inni funkcjonowaniem samorzdu czuj
si nieusatysfakcjonowani. Brak satysfakcji wynika z faktu, e cho organ ten powoany do reprezentowania interesw uczniowskiej zbiorowoci, czciej skupia si na
sferze rozrywkowej. Zdecydowanie rzadziej reprezentanci uczniw korzystaj z przypisanych samorzdowi uprawnie: opiniowania, wystpowania w imieniu uczniw, swobody wyraania opinii uczniw, itd.
W efekcie niewypeniania swojej ustawowej roli samorzd uczniowski postrzegany jest
jako instytucja fasadowa, ktrej uczniowie nie chc legitymizowa ju teraz z udziau w wyborach swoich przedstawicieli do samorzdu uczniowskiego rezygnuje 63
proc. uczniw, a stae w nich uczestnictwo deklaruje zaledwie 14 proc. (CBOS, Modzie 2008, stycze 2009). Dugofalowym skutkiem fasadowego dziaania samorzdu uczniowskiego moe by omieszenie samej idei samorzdnoci oraz aktywnoci
spoecznej. Jest to tym bardziej niebezpieczne, e ju dzi wida, zagroenie niskiej
aktywnoci spoecznej modziey w przyszoci. Jak wynika bowiem z bada najmniejsze zasoby kapitau stowarzyszeniowo-obywatelskiego ma modzie, najwiksze
osoby czterdziesto- i pidziesicioletnie: dowiadczone yciowo i wci aktywne
(take w pracy)11.
Dlatego niezbdn wydaje si zmiana funkcjonowania samorzdu uczniowskiego
w szkoach, tak by w codziennej jego aktywnoci umoliwi on uczniom samorzdow aktywno. Aktywno, ktra bdzie opieraa si na reprezentacji interesw
uczniw, konsultowaniu decyzji dyrekcji dotyczcych uczniw, wczaniu uczniw do
namysu na temat problemw, wanych kwestii dotyczcych ycia spoecznoci szkolnej. Stworzenie odpowiedniej przestrzeni, w ktrej modzi ludzie bd rozwija swoje
kompetencje obywatelskie jest niewtpliwe zadaniem dorosych, nie mona liczy na
to, e dzieci i modzie same naucz si, bez odpowiedniego wsparcia, by aktywnym
najpierw w szkole a potem w spoeczestwie.
11) Stowarzyszeniowo-obywatelski kapita spoeczny. Komunikat z bada. Wrzesie 2008
15
Jak w praktyce samorzd uczniowski moe by

narzdziem rozwijania kompetencji obywatelskich?
Samorzd Uczniowski moe wypenia swoj ustawow rol tj. przedstawianie radzie
szkoy, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioskw i opinii we wszystkich sprawach szkoy (art. 55 ust. 5) poprzez wyraanie wasnego zdania oraz udzia w procesie
decyzyjnym w szkole.
Dziaania samorzdu uczniowskiego, ktre mog wychowywa do aktywnoci obywatelskiej uczniw w przyszoci powinny opiera si na takich konkretnych dziaaniach
jak:
1. Konsultacje pewnych decyzji podejmowanych przez dyrekcj z przedstawicielami
samorzdu uczniowskiego lub ca spoecznoci uczniw
2. Prowadzenie debat szkolnych na temat problemw i potrzeb uczniw
3. Prowadzenie systematycznego dialogu dyrekcji z reprezentacj SU, w celu budowania wzajemnego zrozumienia oraz platformy wsppracy
Rzeczywisto pokazuje, e wprowadzenie tych kilku, prostych elementw do codziennego dziaania samorzdu uczniowskiego zmienia szko na bardziej partycypacyjn
a uczniom pozwala nabywa kompetencje obywatelskie.
Ad 1. Konsultacje pewnych decyzji podejmowanych przez dyrekcj
z przedstawicielami samorzdu uczniowskiego lub ca spoecznoci
uczniw.
Konsultowanie decyzji z uczniami to odpowiednik mechanizmu konsultacji spoecznych, w ramach ktrych przedstawiciele wadz przedstawiaj obywatelom swoje plany dotyczce zmiany lub uchwalania nowych aktw prawnych, inwestycji lub innych
przedsiwzi, ktrych regulacje bd dotyczyy i miay wpyw na odbiorcw danej
regulacji prawnej (rdo: portal.ngo.pl). Analogicznie jest w szkole, gdzie wadze szkoy (np. dyrektor lub dyrektorka) podejmuje decyzje na temat ycia szkoy, czyli wprost
dotyczce uczniw, przedstawia swoje propozycje reprezentantom ogu uczniw
czyli samorzdowi uczniowskiemu. Podobnie jak w konsultacjach spoecznych, opinie
uczniw nie s wice dla dyrekcji. Oznacza to w praktyce sytuacj, w ktrej wadza
szkoy zapoznaje si z gosem uczniw wyraonym przez samorzd uczniowski i bierze
go pod uwag w procesie podejmowania decyzji.
Konsultowanie na terenie szkoy moe przybiera formy: konsultacji otwartych
dla wszystkich uczniw, staej obecnoci uczniw w ciaach kolegialnych: rada
pedagogiczna, rada rodzicw lub udziau uczniw w zbieraniu danych od uczniw
potrzebnych dyrekcji do podjcia decyzji.
16
Ad 2. Prowadzenie debat szkolnych na temat problemw i potrzeb

uczniw
Rol debatowania jest umoliwienie wywiczenia si uczniw w formuowaniu wasnych opinii, wyraania ich, wymieniania pogldw oraz dochodzenia do wsplnego
stanowiska. Po drugie debaty s okazj do wsplnego namysu caej spoecznoci
szkoy nad najwaniejszymi tematami lub problemami szkoy i moliwymi ich rozwizaniami. Debatowanie jest trudn sztuk, dlatego naley pamita o podstawowych zasad jej organizacji. By debata si udaa, kluczowe jest precyzyjne i jasne sformuowanie jej tematu. Do udziau w dyskusji warto zaprosi jak najwicej uczniw i nauczycieli.
Tu bardzo wane jest przeprowadzenie akcji informujcej o miejscu, czasie i temacie
debaty. Wreszcie trzeba wyznaczy osob, ktra bdzie prowadzia debat, zakreli
czas jej trwania i pamita, e musimy zarezerwowa czas na wypracowanie rekomendacji, wnioskw pyncych z dyskusji, tak by staa si ona realn szans na zmian
w szkole. Po zakoczeniu dyskusji warto eby przedstawiciele samorzdu uczniowskiego przygotowali sprawozdanie z niej albo po prostu notatk zawierajc najwaniejsze argumenty oraz propozycje rozwiza. Taki dokument samorzd uczniowski
moe przekaza wadzom szkoy. Dziki temu opinia uczniw bdzie wyranie syszalna i odnotowana w dokumentacji szkoy.
Ad 3. Prowadzenie systematycznego dialogu dyrekcji z reprezentacj
samorzdu uczniowskiego w celu budowania wzajemnego zrozumienia
oraz budowania platformy wsppracy i wymiany opinii
Zalecane jest prowadzenie dialogu dyrekcji szkoy z uczniami w postaci regularnych
spotka reprezentacji SU z wadzami szkoy. Wane, aby te spotkania miay systematyczny charakter, mog odbywa si raz na miesic albo raz na kwarta, w zalenoci
od chci i moliwoci biorcych w nich udzia. Regularno tych spotka buduje bowiem w uczniach przekonanie, e samorzd uczniowski w szkole jest powanie traktowany przez wadze, ich opinie na temat szkoy syszane i wpywajce na ycie szkoy.
Warto te doceni praktyczny wymiar tych spotka. Dziki nim zarwno uczniowie jak
i dyrekcja maj przestrze do spokojnej rozmowy, wymiany myli i pomysw na temat
rozwoju szkoy, ale rwnie mog by okazj do rozwizywania pojawiajcych si problemw. Dowiadczenie nauczycieli i szk12, w ktrych dialog dyrekcji z uczniami ma
charakter systematycznych i planowanych spotka pozwala nam wymieni korzyci
tej aktywnoci samorzdu uczniowskiego. Dziki niej uczniowie wiedz, jakie s plany
i pomysy wadz szk dotyczce funkcjonowania szkoy. Natomiast dyrekcja ma okazj
do rozmowy na temat problemw uczniw oraz planw dziaania SU. Poza tym spotkania takie sprzyjaj planowaniu wsplnych dziaa uczniw i nauczycieli oraz prze12) 110 szk biorcych udzia w projekcie Z Maej Szkoy w Wielki wiat realizowao projekt Dialog
Obywatelski w szk
17
amania antagonizmu nauczyciele-uczniowie. I co najwaniejsze buduj w uczniach

poczucie odpowiedzialnoci za szko, w ktrej si ucz.
Organizujc takie spotkania, naley pamita o upublicznianiu caej spoecznoci
szkoy tj. wszystkim uczniom i nauczycielom terminw i tematyki spotka. Istotnym
jest zbudowanie klimatu przejrzystoci i otwartoci tych spotka dla zainteresowanych. Nie chodzi tu o sytuacje, w ktrej kady w dowolnym momencie moe zjawi
si na spotkaniu, lecz o warunki, w ktrych uczniowie wiedz, w jaki sposb mog
zgasza swoje pomysy, tematy i problemy do poruszenia na spotkaniu z wadzami
szkoy. Dlatego pomocnym staje si upublicznienie, np. na tablicy samorzdu lub w
gazetce szkolnej terminu najbliszego spotkania, informacji do kogo mona kierowa
swoje treci na spotkanie oraz informacji po odbytym spotkaniu krtkiego protokou
na temat ustale.
Podsumowujc, naley powtrzy, e wspczesna szkoa dziki dziaalnoci Samorzdu uczniowskiego moe sta si przestrzeni, rozwoju postaw obywatelskich dzieci. Do jej zada naley inspirowanie i zachcanie uczniw do wspuczestniczenia w
podejmowaniu i realizowaniu decyzji wanych dla spoecznoci szkolnej. Sposb dziaania szkoy moe w istotny sposb rozwija kompetencje obywatelskie i wychowywa
dzieci i modzie do takich zasad demokratycznych jak: pastwo prawne (jeli reguy
s znane i przestrzegane), pomocniczo (jeli inicjatywy uczniw s wspierane i mile
widziane), podmiotowo (jeli gos uczniw jest brany pod uwag, syszalny w procesach decyzyjnych na terenie szkoy).
4.
Samorzd uczniowski
jest wany od szkoy
podstawowej
Jaki ma by poziom kompetencji: porozumiewania si w jzyku ojczystym i w jzykach

obcych, matematycznych, naukowo-technicznych, informatycznych oraz wiadomoci i ekspresji kulturalnej13 jest na bieco ustalany przez nauczycieli i rodzicw. Do13) Zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie
kompetencji kluczowych w procesie uczenia si przez cae ycie(2006/962/WE)
18
roli ustalaj list przedmiotw priorytetowych wedug wasnego uznania i preferencji.

Dzieci podnosz poziom swoich kwalikacji odpowiadajcy tym kompetencjom na lekcjach w szkole, jak rwnie poza ni, a wic: uczszczaj na dodatkowe lekcje z jzyka
angielskiego, informatyki, robotyki czy sztuk walki. Rodzice i opiekunowie inwestuj w
ten rodzaj zaj swoje pienidze i czas, a przede wszystkim czas swoich dzieci. Moe
to oznacza, e wierz w dojrzao swoich podopiecznych do nauki tych wanie
dziedzin.
Zupenie inaczej przedstawia si sytuacja w przypadku kompetencji spoeczno-obywatelskich. Mimo, e rwnie zalicza si je do kompetencji kluczowych, pozostaj niemal niezauwaone14. W zakresie faktogracznym i teoretycznym s one ksztatowane
na lekcjach historii i spoeczestwa. Jednak ich realizacja zakada umiejtno konstruktywnego uczestnictwa w yciu obywatelskim, czego nie mona nauczy si stojc
przy tablicy i nie da si nauczy, siedzc w awce. Rozwijanie tego rodzaju kompetencji
wymaga wic o wiele wikszego zaangaowania zarwno po stronie uczniw jak i nauczycieli. Trudno te oceni ich przyrost w jednowymiarowej skali od 1 do 6.
Najbardziej oczywistym powodem zaniedbywania kompetencji spoeczno-obywatelskich wydaje si by system wymaga egzaminacyjnych. Wieczce poszczeglne
etapy ksztacenia sprawdziany ukierunkowuj uczniw na zdobywanie wiedzy potrzebnej do ich zdania, osignicia wymaganego minimum. Na nauk przyjmowania
aktywnej postawy obywatelskiej pozostaje zwykle niewiele czasu bd w ogle.
Badania PISA z 2000 roku wykazay niezwykle wysoki odsetek polskich uczniw z niskim poczuciem identykacji ze szko (41% wobec 24,5 % redniej pastw OCED)
oraz o nikym zaangaowaniu w jej funkcjonowanie (29% wobec 20% OECD)15. Obie
te wartoci s niezwykle istotne dla procesu prawidowego wychowywania modego
obywatela, a jednoczenie bezporednio wi si z nabywaniem kompetencji spoecznych i obywatelskich. Przynaleno wie si z atmosfer panujc w szkole, jej
duchem, relacjami pomidzy pracownikami szkoy a uczniami oraz interakcjami zachodzcych na linii ucze-ucze. Z kolei zaangaowanie zwizane jest z akceptowaniem
zasad panujcych w szkole, a take braniem udziau w rnego rodzaju szkolnych
przedsiwziciach. Poczucie przynalenoci i zaangaowanie w peni realizowane s
we wsplnocie. T natomiast, zgodnie z polskim ustawodawstwem w szkole tworzy
samorzd uczniowski, w skad ktrego wchodz z mocy prawa wszyscy uczniowie16.
Ze wzgldu na swoje uprawnienia samorzd uczniowski moe by doskonaym miejscem do dowiadczania samodzielnoci i wiczenia demokracji. We wsplnocie, przy
14) Dodatkowo wyrnia si kompetencje: uczenia si; inicjatywnoci i przedsibiorczoci.

15) J.D. Willms, Student Engagement at School: A Sense of Belonging and Participation, OCED 2003
16) Ustawa o systemie owiaty z 7 wrzenia 1991 roku
19
wsparciu nauczycieli, modzi obywatele maj warunki do podejmowania inicjatyw, realizowania ich oraz uczenia si na wasnych bdach. Trenuj na ywym organizmie,
ale dziki temu s w stanie pozna i uwierzy w swoje moliwoci.
Szkoa jest jednym z wielu rodowisk socjalizujcych modych ludzi. Posiada jednak
waciwoci, ktre kieruj j do odgrywania w tym procesie szczeglnej roli. Jest powszechna oraz powinna posiada odpowiedni infrastruktur intelektualn i techniczn. Z perspektywy ucznia jest to pierwsza instytucja, ktra reprezentuje pastwo.
Jednoczenie sama funkcjonuje jak mikro-pastwo. Posiada terytorium, wadze, obywateli, ustanawia prawo. Dziki temu ucze poznaje mechanizmy dziaania aparatu administracyjnego, relacje zachodzce w strukturach wadzy, a take swoje prawa i obowizki. Normy i schematy, wedug ktrych nauczy si postpowania w szkole, bdzie
w pniejszym yciu stosowa wobec innych podmiotw i w czasie innych procesw.
Jak powinien funkcjonowa samorzd szkolny, aby skutecznie ksztatowa kompetencje spoeczne i obywatelskie uczniw? Zgodnie z ustaw o systemie edukacji, samorzd uczniowski dysponuje istotnymi uprawnieniami. Dyrektor szkoy ma obowizek
wsppracowa z samorzdem przy wykonywaniu swoich zada, powinien zasiga
jego opinii przy skreleniu dziecka z listy uczniw, a co najwaniejsze samorzd moe
przedstawia radzie szkoy, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie
we wszystkich sprawach szkoy17. Z tych zapisw wynika zatem, e uczniowie s
wyposaeni w prawo do podejmowania dziaa, ktrych celem jest wypracowywanie
standardw odnoszcych si do funkcjonowania szkoy. Przy wsparciu nauczycieli powinni korzysta z tego prawa poprzez artykuowanie swoich potrzeb oraz podsuwanie
rozwiza. Faktycznie wczajcy si w ycie szkoy samorzd moe realizowa wiele
cennych i istotnych dla uczniw inicjatyw.
W rzeczywistoci praca samorzdu w szkole podstawowej co roku wyglda bardzo
podobnie. Wrzesie to czas najwikszej aktywnoci uczniw, kiedy to przeprowadzane s wybory do rady samorzdu. Budynek szkoy zostaje oblepiony plakatami z czsto nierealnymi do spenienia obietnicami. Prowadzone s apele, debaty, dochodzi do
nieczystych zagrywek kandydatw, w kocu nastpuje moment kulminacyjny wybory. Wygrywaj je zgodnie z przewidywaniami najbardziej popularni, cho niekoniecznie
najbardziej kompetentni uczniowie. Jest to znak, e dzieci ju potra naladowa
wiat dorosych, cho nie zawsze od tej dobrej strony. Samorzd nie powinien ogranicza si do organizacji akcji charytatywnych i celebrowania wanych uroczystoci.
Jego priorytetem powinno by wspieranie dorosych w zarzdzaniu szko. Uczniowie
poprzez samorzd powinni wywiera wpyw, wsptworzy i wsplnym wysikiem dokonywa zmian w przestrzeni, w ktrej nieraz spdzaj po 8-10 godzin dziennie. Jak
twierdz niemieccy politolodzy: demokracji musisz si uczy eby jej dowiadcza,
17) ibidem
20
ale z drugiej strony musisz dowiadcza demokracji eby si jej nauczy18.

Samorzd w szkole podstawowej ma wiele pl, na ktrych moe prowadzi konsultacje oraz opiniowa decyzje dorosych. Im poruszane kwestie s bardziej konkretne,
tym lepiej. Trzeba bowiem pamita, e zgodnie z koncepcj Jeana Piageta rozwj
mylenia abstrakcyjnego rozpoczyna si od 12 roku ycia, wtedy te zaczyna dominowa inteligencja werbalna. Uczniowie szk podstawowych mog z sukcesami wypowiada si na temat jadospisu stowki, uczestniczy przy planowaniu inwestycyjnym
(np. zakupie urzdze na plac zabaw), pracach administracyjnych (decyzja o wyborze
miejsca i rodzaju kwiatw do posadzenia na wiosn), wspiera prac biblioteki (zgaszanie potrzeb zakupu ksiek, gier edukacyjnych), pomaga organom prowadzcym
szkoy w ukadaniu planw zaj w trakcie wakacji (np. debaty nad tym na jakie zajcia
chcieliby uczszcza w ramach tzw. akcji lato w miecie) czy uczestniczy w posiedzeniach (przynajmniej czci) rad pedagogicznych. Katalog tematw moliwych do
konsultowania i debatowania jest otwarty i zaley od indywidualnych potrzeb i moliwoci wsplnoty uczniowskiej.
Co moe utrudnia skuteczn prac samorzdw

uczniowskich w szkoach podstawowych,
a jednoczenie stanowi dla nich wyzwanie?
W ostatnim dziesicioleciu nastpio radykalne pozbawienie szkoy wycznoci na dostarczanie wiedzy. Zjawisko to zwizane jest z powstawaniem coraz wikszej liczby
powszechnie dostpnych rde informacji (niekoniecznie prawdziwych), opakowanych
dodatkowo w atrakcyjn form. Tym samym szkoa zostaje zmuszona do konkurowania z Internetem, aplikacjami na smartfony i innymi multimediami. Zadanie ma nieco
uatwione ze wzgldu na swj przymusowy charakter cho z drugiej strony moe to
rwnie dla niej stanowi zagroenie. Rodzicom zdarza si w obecnoci dzieci podwaa autorytet nauczyciela i dawa przyzwolenie na zmian rda wiedzy. Szans na
zmian takiego nastawienia wydaj si by jedynie silnie zmotywowani nauczyciele. To
oni musz da impuls do dziaania uczniom, wskaza drog i pilnowa by si jej trzymali. W szkole podstawowej bez inicjatywy nauczyciela i jego zaangaowania, szanse
na aktywny samorzd uczniowski s bardzo mae. W przeciwiestwie do gimnazjum
i szk ponadgimnazjalnych, opiekun samorzdu odgrywa jednoczenie rol ukrytego
lidera, partnera, rozjemcy koniktw, koordynatora dziaa. Przyjcie przez nauczycieli
szk podstawowych takich funkcji oznacza zmian sposobu mylenia o samorzdzie.
Naturalne jest bowiem oczekiwanie, e uczniowie sami z siebie dadz pomys i spr18) K. Durr, Education for democratic citizenship 2001-2004, The School: A Democratic Learning
Community The All-European Study on Pupils Participation in School, Rada Europy, 2005, s 16
21
buj go zrealizowa. Trzeba jednak pamita o ograniczeniach dzieci wynikajcych

z teorii rozwoju intelektualnego.
Szkoa zaczyna peni coraz wicej funkcji, co wynika z zachodzcych w spoeczestwie zmian. Upada rola socjalizacyjna takich instytucji jak koci czy rodzina. Cz
ich zada musi przej szkoa. Dostrzega to ustawodawca, ktry tworzy prawo w duchu
indywidualizacji nauczania i kadzie nacisk na opiek psychologiczno-pedagogiczn.
Te dodatkowe funkcje szkoy pochaniaj sporo jej energii i czasu. Pojawia si problem
wyboru przez szko dziaa priorytetowych. Czy zajcia wyrwnawcze, wsparcie psychologiczne, zajcia logopedyczne s waniejsze od nauki demokracji? Ktre z nich
powinny by realizowane pierwszej kolejnoci? Dobrym rozwizaniem w tej sytuacji
byoby wpisanie nauki samorzdnoci w istot funkcjonowania szkoy, zamiast jej wyodrbnianie z innych zaj. Zgodnie z dydaktyk demokracji Himmelmanna, podstawowy etap edukacji powinien zakada zinternalizowanie przez dzieci demokracji jako
formy i sposobu ich wasnego ycia i sposobu uczenia si. Dopiero w drugim etapie
uczniowie maj pozna demokracj jako form ycia wsplnotowego, a w trzecim jako
form rzdw19. Tym samym nauka o samodzielnoci nie powinna kolidowa z innymi
zajciami w szkole, lecz by nadrzdn zasad stosowan podczas wszelkich dziaa
w szkole.
Szkoa podstawowa to ten etap edukacji, na ktrym szczeglnie widoczne jest zrnicowanie uczniw ze wzgldu na ich kompetencje, umiejtnoci i wiedz. Dotyczy
to zarwno tak podstawowych spraw jak umiejtno pisania i czytania, jak rwnie
zmian emocjonalnych i rozwoju intelektualnego. W tej samej klasie mog znajdowa
si uczniowie przebywajcy na etapie okresu operacji konkretnych, jak i ci, ktrzy rozpoczynaj dokonywa operacji formalnych. Utrudnia to prac w grupie, komunikacj
a take dzielenie obowizkw midzy jej czonkw. Stanowi to due wyzwanie dla nauczyciela. Trzeba jednak wykorzystywa potencja dzieci. Starsze chtne s do przejcia roli opiekuna i doradcy wobec modszych. Uczniowie niszych klas z kolei czuj
si docenieni kiedy mog wsppracowa ze starszymi.
Podsumowujc, rozwj uczniw w zakresie kompetencji spoeczno-obywatelskich jest
dla nich rwnie istotny jak zdobycie odpowiednich kompetencji jzykowych, matematycznych czy naukowo-technicznych. Szczeglnie bdzie to widoczne jeli na kompetencje spojrzymy nie tylko z perspektywy indywidualnej przyszoci kadego dziecka,
ale i przyszoci wsplnoty, w ktrej uczniowie bd y i pracowa za kilka lat. Problem polega na tym, e ksztacenie umiejtnoci spoecznych i obywatelskich wymaga
duego wysiku, czasu i zaangaowania. W dowiadczaniu przez dziecko demokracji
19) G. Himmelmann, Demokratie-Lernen als Lebens-, Gesellschafts- und Herrschaftsform. Ein

Lehrund Studienbuch, Schwalbach, Germany, 2001, s 267. [w:] K. Durr, The school: A democratic
learning community, Rada Europy 2005, s. 22
22
na wczesnym etapie powinni by obecni nie tylko nauczyciele, ale rwnie rodzice,
pracownicy szkoy i inni uczniowie. Powodzenie ucznia w nabywaniu kompetencji niezbdnych do bycia wiadomym obywatelem zaley wic od wielu osb. Im dusza
praktyka samorzdnoci tym wiksze szanse na pniejsze sukcesy.
23
SAMORZD UCZNIOWSKI W WIETLE PRAWA
5.
Prawo o samorzdzie
uczniowskim
Kady opiekun samorzdu uczniowskiego, rozpoczynajc swoj prac, powinien zapozna si z opisem samorzdu uczniowskiego, ktry znajduje si w Ustawie o Systemie
Owiaty najwaniejszym akcie prawnym okrelajcym zasady edukacji w Polsce.
Istotne jest bowiem, by w swojej codziennej pracy opiekun dziaa zgodnie z prawem
to znaczy wspiera dziaania, ktre s obligatoryjne dla samorzdu uczniowskiego
w wietle ustawy oraz by dziaania wykraczajce poza te przewidziane w ustawie nie
byy z ni sprzeczne. Ustaw warto zatem potraktowa jako podstawowe wytyczne
okrelajce zadania samorzdu uczniowskiego, a co za tym idzie take nauczycieli, dyrekcji, a przede wszystkim opiekuna samorzdu uczniowskiego. To doroli pracownicy
szkoy odpowiadaj bowiem za stworzenie warunkw do praktykowania samorzdnoci uczniowskiej.
O samorzdzie uczniowskim mwi artyku 55 Ustawy o Systemie Owiaty. Poniej cytujemy punkty tego artykuu oraz omawiamy ich praktyczne znaczenie.
Pkt. 1: W szkole i placwce dziaa samorzd uczniowski, zwany dalej

samorzdem.
W cytowanym punkcie ustawodawca uy sowa dziaa. Dziaa, czyli wspomniany samorzd uczniowski jest aktywny, wykonuje pewne czynnoci. Warto zwrci uwag na
to, e w tym zdaniu nie chodzi po prostu o dziaanie uczniw, ich wszelk aktywno
na terenie szkoy, ale o dziaanie samorzdu. By zrozumie sens tego punktu, naley
sign do samej denicji pojcia samorzd.
Samorzd to niezalene od nadrzdnej wadzy decydowanie o wasnych sprawach,
wykonywanie funkcji uzupeniajcych w stosunku do wadz np. szkoy, zakadu produkcyjnego, wadz pastwowych.
Zatem z zapisu punktu pierwszego wnioskujemy, e na terenie szkoy uczniowie podejmuj dziaania, w ramach ktrych niezalenie od wadzy nadrzdnej (dyrekcji szkoy)
decyduj o pewnych kwestiach oraz e uzupeniaj dziaania dyrekcji czy nauczycieSamorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
24
li. Mona zatem powiedzie, e dziaajcy samorzd uczniowski oznacza zarwno udzia w decyzjach dotyczcych szkoy, jak i podejmowanie niezalenych, oddolnych dziaa przez uczniw.
Pkt. 2: Samorzd tworz wszyscy uczniowie szkoy lub placwki.

Wszyscy oznacza, e kady ucze danej szkoy, jest rwnie czonkiem jej samorzdu uczniowskiego. Czonkami samorzdu s wszyscy uczniowie, niezalenie od klasy,
w ktrej si ucz, wieku, ocen z przedmiotw czy ocen z zachowania.
W kontekcie pracy opiekuna samorzdu uczniowskiego wane jest, abymy
o tym pamitali opiekun jest opiekunem samorzdowych dziaa wszystkich
uczniw, a nie tylko wybranej reprezentacji!
Pkt. 3: Zasady wybierania i dziaania organw samorzdu okrela

regulamin uchwalany przez og uczniw w gosowaniu rwnym, tajnym
i powszechnym. Organy samorzdu s jedynymi reprezentantami ogu
uczniw.
Tre punktu 3. mwi o tym, e zasady wybierania i dziaania organw samorzdu
(zarzdu, rady itp.) okrela og uczniw. Oznacza to, e co roku naley przeprowadzi
procedur uchwalania regulaminu, gdy co roku zmienia si skad uczniw (dochodz
nowe roczniki, starsze opuszczaj szko), co oznacza, e og uczniw si zmienia.
Zasady te maj by uchwalone w drodze gosowania, a nie za pomoc jakiejkolwiek
innej procedury! Gosowanie to jest rwnie dokadnie okrelone poprzez przymiotniki
jako: rwne (jeden ucze dysponuje moliwoci oddania jednego gosu), tajne nie
przez podnoszenie rk w klasie, powszechne kady ucze ma prawo wzi w nim
udzia i zyskuje ku temu moliwo.
Warto zauway, e punkt ten odnosi si do wszystkich poziomw szk. Mona powiedzie, e wanie tre tego punktu artykuu 55 pozwala w najpeniejszym stopniu
zaangaowa wszystkich uczniw szkoy cay samorzd w decydowanie o wasnej
sprawie.
Wane jest, by uchwalanie tego regulaminu byo lekcj demokracji wsplnego przyjmowania regu, ktrym (w tym przypadku w odniesieniu do samorzdu uczniowskiego) nastpnie podlegaj uczniowie. O tym, w jaki sposb mona
przeprowadzi uchwalanie regulaminu.
25
Pkt. 4: Regulamin samorzdu nie moe by sprzeczny ze statutem szkoy

lub placwki.
Zapis ten kae, w drodze uchwalania regulaminu wyborw i dziaania organw SU,
sprawdzi jego zgodno ze statutem szkoy. Regulamin ten bowiem nie moe by
sprzeczny z aktami prawnymi wyszego rzdu, takimi jak statut, rozporzdzenia, ustawy czy konwencje.
Pkt.5: Samorzd moe przedstawia radzie szkoy lub placwki,

radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich
sprawach szkoy lub placwki, w szczeglnoci dotyczcych realizacji
podstawowych praw uczniw, takich jak:
1) prawo do zapoznawania si z programem nauczania, z jego treci,
celem i stawianymi wymaganiami;
2) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postpw w nauce
i zachowaniu;
3) prawo do organizacji ycia szkolnego, umoliwiajce zachowanie
waciwych proporcji midzy wysikiem szkolnym a moliwoci
rozwijania i zaspokajania wasnych zainteresowa;
4) prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej;
5) prawo organizowania dziaalnoci kulturalnej, owiatowej, sportowej
oraz rozrywkowej zgodnie
z wasnymi potrzebami i moliwociami organizacyjnymi,
w porozumieniu z dyrektorem;
6) prawo wyboru nauczyciela penicego rol opiekuna samorzdu.
Zapis tego punktu mwi o tym, e samorzd uczniowski moe przedstawia wnioski
(czyli m.in. propozycje zmian, nowych rozwiza) oraz opinie (pozytywnie, negatywnie
oceniajce prac szkoy) we wszystkich sprawach szkoy! Fakt, e nastpnie ustawodawca wymienia 6 konkretnych przykadw, suy jedynie zapewnieniu czytelnikw, e
wskazane przez ustawodawc kwestie rwnie podlegaj dziaalnoci samorzdu.
Odnonie ustpu 6. prawo wyboru nauczyciela penicego rol opiekuna samorzdu. Zadaniem szkoy jest umoliwienie uczniom skorzystania z tego prawa. Nakada
to obowizek poinformowania uczniw o takim zapisie oraz stworzenie warunkw do
dokonania przez nich tego wyboru. Nie jest powiedziane, e og uczniw ma wybra
opiekuna. Kwestia ta moe by uregulowana w regulaminie dziaania SU. Na pewno
prawo wyboru oznacza, e musi by przynajmniej dwoje kandydatw na to stanowisko.
26
Pkt. 6: Minister waciwy do spraw owiaty i wychowania okreli,

w drodze rozporzdzenia, typy szk i placwek, w ktrych nie tworzy
si samorzdu uczniowskiego ze wzgldu na konieczno stosowania
w szkole lub placwce specjalnej organizacji nauki i metod pracy, a take
ze wzgldw wychowawczych, opiekuczych i resocjalizacyjnych.
Rozporzdzenia ministra edukacji narodowej z dnia 23 lutego 2007 r. w sprawie typw
szk i placwek, w ktrych nie tworzy si samorzdu uczniowskiego wymienia: 1)
przedszkola; 2) szkolne schroniska modzieowe; 3) poradnie psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradnie specjalistyczne; 4) placwki ksztacenia praktycznego
oraz orodki doksztacania i doskonalenia zawodowego; 5) biblioteki pedagogiczne;
6) szkoy specjalne dla dzieci i modziey z upoledzeniem umysowym w stopniu
umiarkowanym lub znacznym; 7) specjalne orodki szkolno-wychowawcze i specjalne
orodki wychowawcze dla dzieci i modziey z upoledzeniem umysowym w stopniu
umiarkowanym lub znacznym; 8) orodki umoliwiajce dzieciom i modziey z upoledzeniem umysowym w stopniu gbokim, a take dzieciom i modziey upoledzonym
umysowo ze sprzonymi niepenosprawnociami realizacj odpowiednio obowizku
rocznego przygotowania przedszkolnego, obowizku szkolnego i obowizku nauki; 9)
zakady poprawcze i schroniska dla nieletnich; 10) szkoy przy zakadach karnych.
Stymulowanie rozwoju samorzdnoci uczniowskiej jest, na podstawie prawa, zadaniem nalecym nie tylko do opiekuna samorzdu uczniowskiego. W Karcie nauczyciela czytamy, e dyrektor szkoy odpowiedzialny jest w szczeglnoci za rozwijanie
samorzdnoci i samodzielnej pracy uczniw i wychowankw (art. 7). W Ustawie o
Systemie Owiaty zapisano, e dyrektor w wykonywaniu swojej codziennej pracy zwizanej z kierowaniem szko, wsppracuje z rad szkoy lub placwki, rad pedagogiczn, rodzicami i samorzdem uczniowskim (art.37).
6.
Podstawa programowa
Kolejnym istotnym rdem informacji o samorzdzie uczniowskim powinna by podstawa programowa, ktra jest niezwykle wanym elementem polskiego prawa owiatowego. Zapisy o treci nauczania, umiejtnociach, ktre musz by uwzgldnione w
programach nauczania obowizkowych na danym etapie edukacyjnym powinny by
interpretowane nie tylko jako rdo ustalania kryteriw ocen czy wymaga egzaminacyjnych, ale przede wszystkim jako wskazwka jak wspiera uczniw w rozwijaniu
kompetencji kluczowych oraz umiejtnoci niezbdnych do funkcjonowania w warunkach spoecznych.
27
Samorzd uczniowski a podstawa programowa

Edukacja historyczna i obywatelska w szkole
podstawowej, gimnazjum i liceum (MEN)
Na I etapie edukacyjnym: klasy I-III nie ma adnego wzmianek na temat samorzdu
uczniowskiego. Jest to sytuacja niedopuszczalna, gdy nauczanie i wiczenie kompetencji obywatelskich powinno mie miejsce ju od pierwszego etapu nauczania.
Formy pracy z najmodszymi dziemi powinny by dostosowane do ich wieku, wic
formy zabawowe s jak najbardziej wskazane. Ju od pierwszej klasy szkoy podstawowej uczniowie powinni nabiera przekonania i dowiadcza moliwoci wpywania
na sprawy, z ktre ich bezporednio dotycz.
Na II etapie edukacyjnym: klasy IV-VI pojawia si zagadnienie celw ksztacenia oraz
wymaga oglnych:
,,() IV. Zainteresowanie problematyk spoeczn.
Ucze ma nawyk dociekania w kontekcie spoecznym zadaje pytania ,,dlaczego jest
tak, jak jest? i ,,czy mogoby by inaczej? oraz prbuje odpowiedzie na te pytania.
V. Wspdziaanie w sprawach publicznych.
Ucze wsppracuje z innymi planuje, dzieli si zadaniami i wywizuje si z nich.20
Treci nauczania wymagania szczegowe:
,,Reeksja nad sob i otoczeniem spoecznym. Ucze:
1) wyjania, w czym wyraa si odmienno i niepowtarzalno kadego czowieka;
2) podaje przykady rnorodnych potrzeb czowieka oraz sposoby ich zaspokajania;
3) wyjania znaczenie rodziny w yciu i wskazuje przykady praw i obowizkw przysugujcych poszczeglnym czonkom rodziny;
4) wyraa opini na temat kultywowania tradycji i gromadzenia pamitek rodzinnych;
5) charakteryzuje spoeczno szkoln, w uwzgldnieniem swoich praw i obowizkw;
6) podaje przykady dziaa samorzdu uczniowskiego w swojej szkole;
7) tumaczy, odwoujc si do przykadw, na czym polega postpowanie sprawiedliwe;
8) wyjania, w czym przejawia si uprzejmo i tolerancja;
9) podaje przykady koniktw midzy ludmi i proponuje sposoby ich rozwizywania. 21
20) MEN, http://195.136.199.90/images/stories/pdf/Reforma/4b.pdf , s. 28

21) MEN, http://195.136.199.90/images/stories/pdf/Reforma/4b.pdf , s. 28-29
28
Wskazane s wprost zalecane warunki i sposb realizacji:

,,Szkoa powinna zapewni takie warunki, by uczniowie:
1) mieli dostp do rnych rde informacji i rnych punktw widzenia;
2) brali udzia w dyskusjach na forum klasy i szkoy;
3) mieli realny wpyw na wybrane obszary ycia szkoy, m.in. w ramach samorzdu
uczniowskiego;
4) budowali swoje poczucie wartoci i sprawstwa w yciu spoecznym oraz zaufanie do
innych22.
Bez wtpienia te zapisy powinny pojawi si ju w treci podstawy programowej dotyczcej klas I III. Stwarzanie odpowiednich warunkw do realnego wpywu na wybrane obszary ycia szkoy oraz budowanie poczucia sprawstwa poprzez dziaanie
w ramach samorzdu uczniowskiego jest kluczem do rozwijania w uczniach postaw
obywatelskich.
III etap edukacyjny (szkoa ponadpodstawowa) w kontekcie samorzdnoci uczniowskiej opisany jest nastpujco ponownie wskazane s cele ksztacenia oraz wymagania oglne:
,,() III. Wspdziaanie w sprawach publicznych.
Ucze wsppracuje z innymi planuje, dzieli si zadaniami i wywizuje si z nich.
IV. Znajomo zasad i procedur edukacji.
Ucze rozumie demokratyczne zasady i procedury i stosuje je w yciu szkoy oraz innych spoecznoci; rozpoznaje przypadki amania norm demokratycznych i ocenia ich
konsekwencje; wyjania znaczenie indywidualnej i zbiorowej aktywnoci obywateli.23
Poziom merytoryczny: treci nauczania wymagania szczegowe:
,,() 2. ycie spoeczne. Ucze:
() charakteryzuje ycie lokalnej spoecznoci, w tym rol samorzdu uczniowskiego;
wyjania, na czym polega przestrzeganie praw ucznia. ()
() 5. Udzia obywateli w yciu publicznym. Ucze:
() opracowuje indywidualnie lub w zespole projekt uczniowski dotyczcy rozwizania jednego z problemw spoecznoci szkolnej lub lokalnej i w miar moliwoci go
realizuje (np. jako wolontariusz).24
22) MEN, http://195.136.199.90/images/stories/pdf/Reforma/4b.pdf , s. 34

23) MEN, http://195.136.199.90/images/stories/pdf/Reforma/4d.pdf , s. 85
24) MEN, http://195.136.199.90/images/stories/pdf/Reforma/4d.pdf , s. 97-109
29
Zalecane warunki w sposb realizacji opisane s w nastpujcy sposb:

,,Aby to umoliwi, szkoa powinna zapewni takie warunki, by uczniowie:
1) mieli dostp do rnych rde informacji i rnych punktw widzenia;
2) wykorzystywali zdobywane wiadomoci i umiejtnoci obywatelskie
w yciu codziennym;
3) uczyli si planowa i realizowa uczniowskie projekty edukacyjne;
4) brali udzia w dyskusjach i debatach na forum klasy, szkoy i w innych
sytuacjach spoecznych;
5) pracowali nad rozwizywaniem wybranych problemw swego otoczenia i szerszych
spoecznoci;
6) mieli realny wpyw na wybrane obszary ycia szkoy, m.in. w ramach samorzdu
uczniowskiego;
7) brali udzia w yciu spoecznoci lokalnej;
8) nawizywali kontakty i wsppracowali z organizacjami spoecznymi
i instytucjami pub licznymi;
9) uczestniczyli w obywatelskich kampaniach i dziaaniach oraz korzystali
z rnych form komunikowania si w sprawach publicznych;
10) budowali swoje poczucie wartoci i sprawstwa w yciu spoecznym oraz
zaufanie do innych.25
Zapisy podstawy programowej na III etapie edukacyjnym powtarzaj treci zapisw
z poprzednich etapw. Jednake pojawia si zagadnienie realizowania przez uczniw
projektw edukacyjnych oraz wsppraca z organizacjami spoecznymi, instytucjami
publicznymi i uczestnictwo w obywatelskich kampaniach. Aktywne wczanie si w te
dziaania spoeczne jest niezwykle efektywnym sposobem na zainteresowanie uczniw
dziaaniami obywatelskimi oraz stwarza nowe moliwoci rozwoju dziaa w ramach
samorzdu uczniowskiego. SU powinien wsppracowa nie jedynie z pozostaymi organami w szkole, ale na poziomie lokalnym z innymi instytucjami i organizacjami, dziki
czemu modzie moe nabywa nowych dowiadcze.
Na poziomie szk rednich (IV etap edukacyjny) tre podstawy programowej odnosi
si do samorzdnoci uczniowskiej w nawizaniu do opisu przedmiotu wiedzy o spoeczestwie. Dopiero na tym poziomie edukacyjnym pojawia si zagadnienie oczekiwanych od uczniw postaw obywatelskich.
Zajcia z wiedzy o spoeczestwie ksztatuj u uczniw nastpujce postawy:
4. Zaangaowanie w dziaania obywatelskie ucze angauje si w dziaania spo-
25) MEN, http://195.136.199.90/images/stories/pdf/Reforma/4d.pdf , s. 110
30
eczne i obywatelskie;
5. Wraliwo spoeczna ucze dostrzega przejawy niesprawiedliwoci i reaguje
na nie;
6. Odpowiedzialno ucze podejmuje odpowiedzialne dziaania w swojej spoecznoci, konstruktywnie zachowuje si w sytuacjach koniktowych.
Mimo e zapisy podstawy programowej dla poszczeglnych etapw edukacyjnych
powinny by zblione (na I etapie edukacyjnymi nie ma zapisw o samorzdnoci
uczniowskich ani kompetencjach obywatelskich!), to ich tre wprost nawizuje do
charakterystyki kluczowych kompetencji obywatelskich stworzonej przez Uni Europejsk konstruktywne uczestnictwo w dziaaniach spoecznoci lokalnych i ssiedzkich, udzia w procesach podejmowania decyzji oraz zdolno do efektywnego zaangaowania w sprawy publiczne.
Naley pamita, e realizacja podstawy programowej naley do obowizku kadego nauczyciela i ma by wsparciem przy formowaniu postaw uczniw, ktre
bd miay wpyw na ich dorose ycie obywatelskie.
7.
Skd bierze si opiekun?
Moliwo wyboru nauczyciela, ktry bdzie

opiekowa si i wspiera samorzd uczniowski, naley
do podstawowych praw uczniw. Gwarantuje to
Ustawa o systemie owiaty w art. 55 pkt. 5.
Z wykonania tego artykuu rozliczany jest dyrektor szkoy. Kurator owiaty sprawuje bowiem nadzr nad placwkami owiatowymi, w szczeglnoci w zakresie przestrzegania praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechniania wiedzy o tych prawach
(art. 33).
Wane: Szkoa jako instytucja publiczna powinna zapewni uczniom warunki dla
skutecznego korzystania ze swoich praw, w tym wyboru opiekuna samorzdu
uczniowskiego.
31
Co to znaczy e samorzd uczniowski ma prawo wyboru swojego

opiekuna?
Samorzd z mocy prawa tworz wszyscy uczniowie szkoy. Jej obowizkiem jest informowanie uczniw o przysugujcych im prawach oraz tworzenie warunkw do efektywnego korzystania z nich.
Oznacza, to e nauczyciele powinni wyjania caej spoecznoci uczniowskiej (a nie
tylko przedstawicielom samorzdu uczniowskiego), na czym polega prawo wyboru
opiekuna samorzdu oraz wsplnie ustali, w jaki sposb bdzie on wybierany.
Demokratyczne wybory
Zgodnie z preambu do ustawy o systemie owiaty szkoa powinna w swoich dziaaniach kierowa si zasadami demokracji, sprawiedliwoci i wolnoci. Cho nie jest to
wprost wyraone w przepisach, wybory opiekuna samorzdu uczniowskiego rwnie
powinny spenia kryteria demokratycznych, tzn. by:
bezporednimi
powszechnymi
Samorzd uczniowski tworz wszyscy uczniowie. Dlatego jego opiekun powinien by
wybrany przez jak najwiksze grono uczniw. W przypadku gimnazjw i szk ponadgimnazjalnych kady powinien mie moliwo oddana gosu. Uczniowie, ktrzy
ukoczyli 13 rok ycia, zaczynaj dysponowa ograniczon zdolnoci do czynnoci
prawnych. Tym samym ustawodawca podkreli moliwo przyjmowania i skadania przez nich owiadcze woli. Zaczynaj ponosi odpowiedzialno za swoje czyny
i jednoczenie nabywaj prawa. W tym kontekcie zapewnienie uczniom moliwoci
wyboru swojego opiekuna wydaje si by koniecznym.
Inaczej sytuacja moe wyglda w szkoach podstawowych. S one systemowo i organizacyjnie podzielone na pierwszy i drugi etap ksztacenia. Uczniowie klas 0-III nie
znaj nauczycieli z wyszego poziomu, a uczniowie z klas IV-VI s ju mniej zwizani ze
swoimi poprzednimi wychowawcami. W tym przypadku najlepszym rozwizaniem jest
przeprowadzenie oddzielnych wyborw na opiekuna tzw. maego i duego samorzdu. W obu przypadkach wszyscy uczniowie powinni mie moliwo oddania swojego
gosu na wybranego kandydata.
rwnymi
Wszyscy uczniowie powinni dysponowa tak sam iloci gosw.
tajnymi
Kady z uczniw powinien mie zapewnione warunki, ktre zapewni mu anonimoSamorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
32
wo. Nie chodzi tu tylko o to, aby nauczyciele nie poznali decyzji wyborczych swoich
wychowankw, ale rwnie, aby inni uczniowie nie mogli w nie ingerowa.
Kiedy przeprowadzi wybory?
Najlepiej wybory opiekunw organizowa zaraz po wyborach przedstawicieli samorzdw uczniowskich. Takie rozwizanie pozwala:
na wykorzystanie zainteresowania wzbudzonego wyborami w trakcie kampanii
samorzdu uczniowskiego;
na poznanie skadu reprezentacji samorzdu przez nauczycieli przed podjciem
decyzji
Dziki temu mona unikn sytuacji, w ktrych musz ze sob wsppracowa osoby,
midzy ktrymi doszo do koniktu bd innej relacji, ktra moe budowa z atmosfer wok samorzdu (np. opiekunem zostaje nauczyciel, ktry wystawi ocen niedostateczn czonkowi Rady; zachodz wizi rodzinne midzy opiekunem a czonkiem
Rady itp.)
Kto powinien/moe startowa?
Opiekunem moe zosta kady nauczyciel. Jednak dla sprawnego funkcjonowania samorzdu wane s cechy kandydatw oraz ich motywacja do pracy. Powinny to by
osoby wyrniajce si umiejtnociami menederskimi, dostrzegajce nie problemy,
ale wyzwania, uwaajce, e szklanka jest do poowy pena, a nie pusta. Niezwykle
istotne s rwnie umiejtnoci mediacji, negocjacji i koncyliacji.
Opiekun powinien chcie nim by. Decyzja o

przystpieniu do kandydowania powinna wynika
z chci pracy z samorzdem, a nie z presji ze strony
dyrektora szkoy bd innych nauczycieli.
Dobr praktyk jest przyjcie zasady, e do wyborw startuj wszyscy nauczyciele.
Ci, ktrzy nie chc bd nie mog peni tej funkcji powinni uzasadni swoj decyzj,
np.:
Niestety w tym roku nie mog wspiera Was. Urodzia mi si creczka i musz jej powici sporo czasu. Dlatego musz zrezygnowa z kandydowania.
33
Moi drodzy, od tego roku ucz w wikszej iloci klas ni w ubiegym. Z tego powodu
musz wicej swojego czasu powici na sprawdzanie prac domowych, sprawdzianw oraz przygotowywania Waszych ulubionych kartkwek. Boj si, e nie dam rady
robi z Wami tych fantastycznych imprez i innych akcji. Ale pamitajcie, e zawsze moecie na mnie liczy!).
Kampania wyborcza
Tak jak kandydaci do Rady Samorzdu Uczniowskiego, tak i kandydaci na ich opiekuna powinni prowadzi kampani wyborcz. To pozwoli uczniom lepiej pozna nauczycieli (np. tych, z ktrymi nie maj lekcji) oraz ich pomysy/program pracy. To wane,
aby uczniowie mieli szans porwna programy wyborcze przedstawicieli Rady samorzdu uczniowskiego oraz kandydatw na ich opiekunw.
Kto przeprowadza wybory?
Ze wzgldu na przejrzysto wyborw opiekuna samorzdu uczniowskiego, powinien
za nie odpowiada sam samorzd. To dobre zadanie dla nowo wybranej rady, ktra
ju na pocztku swojej dziaalnoci moe zmierzy si z wanym dla caej spoecznoci
szkolnej wydarzeniem oraz poczu, e jej praca faktycznie ma wpyw na dalsz aktywno uczniw.
Aby zwikszy autorytet oraz wzmocni pozycj samorzdu, dobrze, aby w skad komisji wyborczej, wszed dyrektor szkoy bd jego zastpca. Bdzie to dobr okazj
do bliszego poznania si Rady samorzdu i dyrektora oraz zapocztkuje wspprac
midzy nimi.
Ilu opiekunw?
Przepisy tego nie reguluj. Powszechnie przyjo si, e samorzd posiada jednego opiekuna. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby byo ich wicej. Czsto zwikszenie iloci opiekunw sprzyja efektywnoci pracy. Mog podzieli
si obowizkami zgodnie ze swoimi predyspozycjami (np. jeden odpowiada za
kontakty z nauczycielami, rodzicami, a drugi jest nastawiony bardziej na prac).
W szkole podstawowej czsto spotykanym rozwizaniem jest wyodrbnienie opiekuna
tzw. maego i duego samorzdu (I i II etap ksztacenia). Podobna sytuacja ma miejsce
w zespoach szk, w ktrych kada ze szk ma swj samorzd.
34
8.
Regulamin SU
Jak ma wyglda, co zawiera i w jaki sposb tworzy regulamin dziaania SU to pytania, ktre stawia sobie wielu opiekunw samorzdu uczniowskiego. Zachcamy do
szukania odpowiedzi na te pytania, sigajc do zapisw Ustawy o systemie owiaty,
ktra daje nam pewne wskazwki.
W Pkt. 3 art. 55 ustawy czytamy: Zasady wybierania i dziaania organw samorzdu
okrela regulamin uchwalany przez og uczniw w gosowaniu rwnym, tajnym i powszechnym. Organy samorzdu s jedynymi reprezentantami ogu uczniw.
Zapisy ustawy s zobowizaniem, jakie Pastwo nakada na szko i jej pracownikw
w zakresie realizacji zada edukacyjnych. Co moemy wyczyta z tego punktu na temat regulaminu?
Regulamin okrela zasady wybierania organw samorzdu uczniowskiego
Oznacza to, e powinien zawiera rodzaj ordynacji wyborczej, w ktrej znajd si informacje dotyczce zasad kandydowania i wybierania czonkw tych organw. Ale
zanim do tego dojdziemy musimy wiedzie, jakie maj to by organy (np.: samorzd
klasowy, rada SU). T wiedz powinni wygenerowa uczniowie, bo organy maj ich
reprezentowa.
Regulamin powinien dawa odpowied na pytanie, kto moe kandydowa do organw
SU, czyli zapisa w nim naley jasne i precyzyjne kryteria (wiek, liczba podpisw zebranych, zgoszenie programu wyborczego itp.). Nie naley zapisywa cech kandydatw,
ktre s trudno mierzalne, wieloznaczne np.: kreatywny, albo odpowiedzialny. Trudno
bowiem zwerykowa co to oznacza oraz kto ma to osdza. Dlatego kryteria musz
by werykowalne. Opiekun SU, czy osoba odpowiedzialna za przygotowanie tego
regulaminu powinna tak prowadzi uczniw w tych pracach, by zapisy byy jak najbardziej przejrzyste. W ten sposb uczymy, e prawo jest sprawiedliwe, zrozumiae.
Ten zapis ustawy wymaga okrelenia procedury wybierania przedstawicieli samorzdu
uczniowskiego, wchodzcych w skad organu. Uwaga, nie jest w ustawie zapisane,
e maj si odby powszechne wybory do tych organw. Bardzo to jednak zalecamy.
Regulamin ma opisa procedur wyboru zgodnie z tym, co uczniowie ustal, jak widz
to gosowanie.
Brak nakazu wybierania w gosowaniu przedstawicieli zasiadajcych w organach wynika z faktu, e ustawa nie przesdza, jaka ma by struktura organw. Mona sobie
wyobrazi, e takim organem SU jest zgromadzenie wszystkich uczniw, podczas ktSamorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
35
rego debatuj oni i odejmuj decyzje. Mona takie rozwizanie przyjmowa w maych
szkoach. Wtedy adne wybory przedstawicieli nie s potrzebne, gdy to kady ucze
jest czonkiem organu decyzyjnego.
Regulamin okrela zasady dziaania organw samorzdu uczniowskiego
Sposb dziaania organw ma umoliwia realizacj praw jakie maj uczniowie dziki
instytucji samorzdu uczniowskiego wpisanej do ustawy o systemie owiaty. Mona zatem powiedzie, e zasady dziaania maj umoliwi realizacj misji samorzdu
uczniowskiego. W tym miejscu regulamin powinien opisywa w jaki sposb organy
bd pracowa. Czyli najpierw uczniowie powinni zastanowi si, w jaki sposb organy maj ich reprezentowa (tu moe by i rzecznik praw ucznia, spotkania z dyrekcj,
i organizacja dyskusji, dyury).
Regulamin uchwalany przez og uczniw w gosowaniu rwnym, tajnym
i powszechnym
Regulamin dziaania organw samorzdu uczniowskiego, czyli organw reprezentujcych gos uczniw w szkole musi by uchwalony przez og uczniw. Jest to zrozumiae biorc pod uwag fakt, ze jest to podstawa reprezentacji wszystkich uczniw,
czonkw samorzdu uczniowskiego. Og uczniw to wszyscy czonkowie samorzdu uczniowskiego, czyli wszyscy uczcy si w szkole. naley zatem by zapewni ten
wymg, przeprowadza gosowanie co roku, tak by wcza nowych uczniw. Warto
zauway, e gosowanie co roku tego regulaminu niesie za sob mocne przesanie
edukacyjne: samorzd tworz wszyscy uczniowie, organy s ich reprezentantami, zatem zasady na jakich s wybierani, musz by zaakceptowanie przez uczniw.
Wszyscy uczniowie maj uchwali regulamin gosujc z godnie z zasadami rwny gos (kady ma jeden gos i way on tyle samo, niezalenie od wieku, ocen itp.),
zasad tajnoci (konieczno zapewnienia odosobnienia w trakcie gosowania),
powszechnoci kady ucze jest uprawniony do oddania gosu.
Proces tworzenia regulaminu wybierania i dziaania

organw samorzdu uczniowskiego
Regulamin ten powinien zosta przyjty w kadej szkole zgodnie z opisanymi wymogami. I tak, jak uczniowie samodzielnie nie ucz si liczy, tylko to nauczyciel organizuje
im sytuacj, warunki do tego uczenia si, identycznie jest w tym przypadku. To znaczy
nauczyciele, dyrekcja musz stworzy tak sytuacje edukacyjn, w ktrej moliwe bdzie uchwalenie regulaminu zgodnie z prawem, czyli respektujc ustawowe wymogi.
36
W jaki sposb naley pracowa z uczniami, tak by wypeni ustawowe zobowizania

oraz jako edukacyjn tego przedsiwzicia?
Najpierw nauczyciele
Po pierwsze grono pedagogiczne powinno rozumie edukacyjn wag uchwalania
regulaminu. Jest to bowiem okazja, by kady z uczniw dowiadczy uczestniczenia
w procesie podejmowania decyzji o pewnej wsplnocie, tu wsplnocie uczniw. Jest
to jedna zatem z niewielu okazji, jakie mamy na terenie szkoy, gdy kady ucze wiczy
si w samo rzdzeniu.
Zauwamy, e uczestniczenie w uchwalaniu regulaminu wprost przyczynia si porozwijania jednej kluczowych kompetencji obywatelskich wymienionych w zaleceniu Parlamentu Europejskiego, jak jest uczestnictwo w procesach podejmowania decyzji
na wszystkich poziomach, od lokalnego, poprzez krajowy, po europejski, szczeglnie
w drodze gosowania. Przypomnijmy, e szkoy polskie t kompetencj take maj
rozwija, jest to take wskazanie w podstawie programowej. Trudno sobie wyobrazi
wiele innych sytuacji edukacyjnych, w ktrych wanie ta umiejtno jest doskonalona.
W procesie uchwalania regulaminu, tak by zapewni edukacyjny walor, naley sprawi, by kady ucze mg uczestniczy w reeksji na temat zapisw, jakie w regulaminie si znajd. Jest to o tyle wane, e jest to przecie regulamin dotyczcy organw samorzdu, ktry stanowi wszyscy uczniowie, naley zapewni zatem kademu
uczniowi moliwo uczestniczenia w nadawaniu mu ksztatu. Nie ma sensu narzuca
tego dzieciom, modziey gdy takie dziaanie nie uczy samorzdnoci, tylko ulegoci
i bezreeksyjnego gosowania. A przecie samorzd uczniowski na terenie szkoy ma
wanie uczy samorzdnoci.
Namys w klasach
Proponujemy, by na pocztku roku szkolnego kada klasa na godzinie wychowawczej
przemylaa w jaki sposb maj dziaa organy samorzdu uczniowskiego w waszej
szkole. W tym celu w czasie lekcji uczniowie musz zrozumie czym jest ten samorzd (denicja pojcia) i jakie ma uprawnienia (nadane przez ustaw). Nastpnie mona
zada pytanie: Czym maj zajmowa si reprezentanci? Jakie zadania maj wypenia? Tu moemy zacz od otwartego pytania, lub/ i gotowych odpowiedzi, z ktrych
uczniowie wybior najwaniejsze.
Nastpnie naley omwi prol kandydata, uczniowie powinni zastanowi si, jakie
maj oni spenia kryteria? Kolejn kwesti, ktr powinni omwi uczniowie to pytania, w jaki sposb chc wybiera reprezentantw? Mona z uczniami na ten temat
podyskutowa i wnioski zapisa.
37
Warto przygotowa scenariusz takiej lekcji wychowawczej, tak by zapewni wszystkim

uczniom podobn jako i poziom dyskusji o treciach regulaminu. Jeli wszyscy bd
dyskutowa o regulaminie SU, to uczniowie take otrzymuj jasny przekaz ze strony
szkoy: samorzd uczniowski jest wany.
Praca grupy roboczej do opracowania projektu regulaminu
Proponujemy, by zaprosi dzieci do dalszej pracy nad konkretnymi zapisami regulaminu. Zaproszenie chtnych zapewnia otwarto tego procesu, co jest wanym edukacyjnym przekazem prawo w pastwie demokratycznym tworzone jest na podstawie
przejrzystych procedur, w ktrych mog uczestniczy obywatele. Na kilku godzinnych
warsztatach prowadzonych przez jednego lub dwch nauczycieli mona wypracowa
projekt regulaminu.
Przedstawienie projektu regulaminu
Zanim uczniowie bd gosowa nad przyjciem regulaminu, powinni mc si z nim
zapozna. Znowu mona uczyni temat regulaminu przedmiotem godziny wychowawczej. Warto to zrobi, gdy dziki temu modzi ludzie ucz si wiadomego podejmowania wanych decyzji. Zanim oddadz gos w powszechnym gosowaniu, bd
wiedzieli o czym decyduj. To niezwykle wana lekcja dla przyszych obywateli! Jeli
z niej zrezygnujemy, i dzieci nie znajc treci automatycznie bd gosoway, uczymy
je rwnie czego: bycia niewiadomymi obywatelami.
Gosowanie nad spisanym projektem
Uczniowie wypowiadaj si za przyjciem lub odrzuceniem projektu regulaminu w rwnym, tajnym i powszechnym gosowaniu. Dopiero po przyjciu tego regulaminu organizowane s wybory do organw samorzdowych.
Czego uczymy w trakcie procesu tworzenia

i uchwalania regulaminu wybierania i dziaania
organw SU?
Dziaanie samorzdu uczniowskiego na terenie szkoy jest niezwykle istotne, gdy pozwala na dowiadczenie procedur demokratycznych. Innymi sowy przygotowujemy
w ten sposb dzieci i modzie do bycia wiadomymi i aktywnymi obywatelami.
A konkretnie dziki sumiennie uchwalonemu regulaminowi uczniowie i uczennice:
zdobywaj umiejtno udziau w procesie podejmowania decyzji
38
ucz si oddawania gosu

wicz wiadome podejmowanie decyzji, o tym w jaki sposb gosowa
ucz si zabiera gos w sprawach wsplnych, w tym przypadku dziki dyskusji o
tym, jacy maj by kandydaci i w jaki sposb maj reprezentowa samorzd
dowiadczaj podmiotowego traktowania, dziki wczeniu wszystkich uczniw w
proces namysu nad regulaminem.
dowiaduj si, w jaki sposb tworzone jest prawo i reguy
zyskuj przekonanie, e w spoeczestwie demokratycznym prawo suy ma tym,
ktrych sprawy reguluje.
zyskuj wiar, e samorzd w naszej szkole jest faktycznie oparty na reguach stworzonych przez uczniw, co buduje autorytet tej instytucji.
39
DZIAANIA SAMORZDU UCZNIOWSKIEGO

W PRAKTYCE
W wietle zapisw Ustawy o Systemie Owiaty samorzd uczniowski ma za zadanie po
pierwsze wyraa opini uczniw we wszystkich sprawach dotyczcych ycia szkoy.
Mona zatem powiedzie, e najwaniejszym obszarem dziaa RSU jest artykuowanie potrzeb i pomysw uczniw, tak by dyrekcja oraz nauczyciele wiedzieli o nich i
podejmowali dziaania na rzecz ich rozwizania. Oglnie mona take stwierdzi, e
samorzdno uczniowska powinna by mechanizmem udziau uczniw we wpywaniu na decyzje dotyczce szkoy, na przykad w postaci przekazywania uczniowskich
opinii (np.: poprzez konsultacje). Drugim wanym obszarem aktywnoci RSU powinno
by organizowanie oddolnych dziaa uczniw, ktre oywiaj ycie codzienne szkoy. Wane jednak, by one byy rzeczywicie oddolne tzn. wynikay z samodzielnych,
wasnych i niezalenych decyzji uczniw, a nie byy realizacj zada zleconych przez
dorosych. W tym ostatnim przypadku, nawet jeli te dziaania s poyteczne, trudno
mwi o samorzdnoci.
Zanim jednak samorzd uczniowski bdzie dziaa naley wybra jego reprezentacj, ktra w imieniu spoecznoci uczniowskiej bdzie opiniowaa sposb dziaania szkoy oraz inicjowaa dziaania oddolne skierowane do uczniw.
9.
Wybory reprezentacji
samorzdu uczniowskiego
(RSU)
Czego uczymy modych ludzi, organizujc wybory do RSU?

Podejmujc rne dziaania na terenie szkoy, czyli w przestrzeni edukacji i wychowania, musimy zadawa sobie pytanie, czego dziki nim ucz si modzi ludzie. Czego
powinni nauczy si, dziki temu, e w szkole organizowane s wybory do Rady SU?
Jeli wyobrazimy sobie, e kady mody obywatel uczy si 12 lat w szkole, to oznacza,
e mgby 12 razy powiczy umiejtno jak jest wybr swojego przedstawiciela.
Wybory przedstawicieli, ktrzy sprawuj wadz w naszym imieniu s wci najwaSamorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
40
niejszym mechanizmem demokratycznym. Dlatego pamitajc, e kady z uczniw

jest obywatelem i nabdzie prawo gosu, warto je do tego przygotowa. Szczeglnie,
e w Polsce wci frekwencja wyborcza rzadko przekracza 50%!
Dlatego jednym z celw edukacyjnych organizowania wyborw do RSU jest oswojenie
uczniw z sytuacj gosowania. Dziki wielokrotnemu dowiadczeniu, po zakoczeniu
edukacji modzi obywatele bd mieli poczucie, e wybory, gosowanie, karty wyborcze to jest gra, ktrej reguy s im znane. To oswojenie si z rol wyborcy w przyszoci
zaowocuje aktywnym obywatelstwem.
Coroczne uczestniczenie w wyborach reprezentantw do RSU powinno nauczy take
podejmowania wiadomych wyborw, wiadomego i krytycznego wyboru reprezentantw! eby tego uczniowie mogli si nauczy w szkole naley stworzy sytuacj
edukacyjn, w ktrej uczniowie poznaj kandydatw, poznaj ich program, dyskutuj
o problemach szkolnych. Wane take, by uczniowie wyrobili sami sobie opinie na
temat wasnych interesw, najwaniejszych problemw, ktrymi ma zaj si ich kandydat.
Organizacja wyborw do RSU
Reprezentacja samorzdu uczniowskiego, czyli szkolni liderzy s wan grup, majc
wpyw na to jak wyglda szkolne ycie. By zatem wybra odpowiednie osoby do tej
grupy, wane jest przeprowadzenie kampanii wyborczej, ktra pozwoli pozna kandydatw, ich pomysy na to, co planuj zrobi dla szkoy i uczniw. Proces wyborczy
powinien take by czasem dyskusji uczniw nad wizj ycia szkolnego.
Wane jest przeprowadzenie wyborw w taki sposb, aby poprzez stworzenie moliwoci dobrego poznania kandydatw, umoliwi spoecznoci szkolnej wybranie najlepszych reprezentantw.
Wybory do samorzdu uczniowskiego nie musz by przeprowadzane stricte na wzr
wyborw samorzdowych czy pastwowych. Trzeba sobie odpowiedzie na pytanie, czy w tak niewielkiej spoecznoci jak szkoa, naley uruchamia skomplikowane
mechanizmy. Proponowane dwa sposoby dla wyborw szkolnych to: wybory w stylu
demokracji ateskiej albo mechanizm podejmowania decyzji przez ca spoeczno
uczniowsk w szkole26.
Demokratyczne wybory charakteryzuj si czterema przymiotami. S: rwne (kady
dysponuje jednym gosem; wszystkie gosy s rwnowane), powszechne (kady ma
26) Dodatkowe wskazwki za School Councils UK: http://www.schoolcouncils.org/free-downloads/
free-resource-running-elections/
41
prawo do udziau w gosowaniu), bezporednie (kady oddaje gos na wybranego kandydata bez porednikw) oraz tajne (warunki w czasie gosowania umoliwiaj utrzymanie swojego wyboru w tajemnicy, kady dysponuje gosem anonimowym).
A) Jeeli zostanie podjta decyzja o organizacji wyborw oglnoszkolnych, przydatne jest stworzenie planu, ktry pomoe w chronologicznej i merytorycznej
organizacji.
Plan moe zawiera:
kluczowe daty rozpoczcie zgaszania kandydatur, kampania wyborcza, dzie wyborw, data ewaluacji;
struktur wyborw proces nominacji, metoda gosowania, grono elektorw, czstotliwo, sposb gosowania, sposb i czas ogoszenia wynikw;
kluczowe dokumenty aplikacyjne, przewodnik po wyborach, kartki do gosowania.
B) Sugeruje si, aby termin ogoszenia wyborw oraz dzie gosowania dzieliy co
najmniej dwa tygodnie. Wyrni mona kolejno etapy:
Promocji na cztery do dwch tygodni przed dniem gosowania informuje si uczniw,
nauczycieli oraz rodzicw o planowanych wyborach. Istotne jest, aby wszyscy byli w
peni poinformowani o zaoeniach dziaalnoci samorzdu uczniowskiego, dlaczego
warto startowa w wyborach oraz e kady ma prawo gosu na wybranego przez siebie
kandydata.
Kampanii wyborczej na dwa do jednego tygodnia przed gosowaniem kandydaci
zgaszani prowadz dziaania promocyjne, tworz plakaty, lmy, organizuj debaty (jak
zorganizowa debat czytaj tu), spotkania itp.
Gosowania naley zwraca uwag na przebieg i ewentualne zakcenia. Samo gosowanie jest najistotniejsze w caych wyborach, ogaszanie wynikw powinno odby
si moliwie najszybciej. Nad gosowaniem czuwa komisja wyborcza. Warto, aby jej
skad stanowili gwnie uczniowie (nie kandydujcy) a przedstawiciele grona pedagogicznego bd dyrekcji, penili funkcj obserwatorw bd doradcw. Trzeba pamita, aby ogoszenie wynikw byo pene, jawne i zarazem przedstawione w sposb
delikatny (np. w przypadku, gdy kandydat nie otrzyma adnych gosw).
Ewaluacji tydzie po wyborach powinno si odpowiedzie na kluczowe pytania,
np. Czy udao si przycign jak najwiksz liczb uczniw do zagosowania? Czy
wystartowaa odpowiednia liczna kandydatw? Czy mieli oni wystarczajco duo czasu na przygotowanie si? Jakie byy przyczyny niezagosowania przez uczniw? Czy
42
gosujcy byli wystarczajco poinformowani?27

Aby przeprowadzi wybory do samorzdu uczniowskiego w sposb przejrzysty oraz
prawidowy, naley pamita o kluczowych zasadach, ktrych naley przestrzega na
wszystkich etapach organizacji i przeprowadzenia wyborw.
Przejrzysto zawiera si w kilku kluczowych kwestiach:
ustalenie znanej wszystkim daty rozpoczcia kampanii wyborczej, aby wszyscy mieli
rwne szanse,
okrelenie, kto moe kandydowa, na podstawie regulaminu wyboru i dziaania organowo SU,
ustalenie osoby lub grupy osb odpowiedzialnych za rejestracj kandydatw,
okrelenie optymalnego przedziau czasowego na rejestracj kandydatw oraz poinformowanie caej spoecznoci szkolnej o zasadach i terminarzu rekrutacji,
upublicznienie listy kandydatw (zarwno wrd uczniw, nauczycieli oraz dyrekcji),
prezentacja kandydatw i ich programw (powinna by stworzona w formie staej
w okrelonym miejscu w szkole, najlepiej widocznym oraz w formie autoprezentacji
kandydatw na forum spotka oglnoszkolnych),
debatowanie o przyszoci w szkole (kady ucze oraz pracownik szkoy powinien
mie moliwo uczestnictwa w debacie),
powoanie komisji wyborczej spord uczniw,
upublicznienie wynikw wyborw z uwzgldnieniem uzyskanych poziomw poparcia
przez wszystkich kandydatw (zarwno w formie staej: protok z wyborw oraz w
formie prezentacji wynikw przez komisj na spotkaniu spoecznoci szkolnej)
ustalenie trybu, formy i terminw umoliwiajcych skadanie skarg przez wiadkw
naruszenia zasad ordynacji wyborczej oraz rozpatrywanie skarg wyborczych przez
komisj wyborcz.28
Obowizki komisji wyborczej w wyborach przedstawicieli samorzdu uczniowskiego:
przygotowanie listy wyborcw (wyborcami s wszyscy uczniowie, ktrzy nie s pozbawieni praw ucznia),
przygotowanie listy kandydatw startujcych w wyborach,
nadzorowanie przebiegu kampanii wyborczej,
przygotowanie oraz sprawdzenie kart do gosowania,
przygotowanie lokalu wyborczego (miejsca, gdzie odbywa si gosowanie),
nadzorowanie przebiegu gosowania,
27) Za: Involver UK: School council elections planning for success! , 2010
28) Opis dziaania samorzdu szkolnego, ,,Szkoa przejrzysta przestrze publiczna, Fundacja Civis
Polonus, Warszawa 2008
43
obliczanie wynikw gosowania,

upublicznienie wynikw gosowania,
przyjmowanie i rozpatrywanie skarg,
okrelenie wanoci wyborw.
10.
Oddolne projekty uczniw
Podstawa programowa dotyczca III etapu edukacyjnego (szkoa ponadpodstawowa)

traktuje o nauce planowania i realizacji projektw edukacyjnych. Ten zapis warto wykorzysta do aktywizacji uczniw poprzez zachcanie ich, inspirowania oraz wspieranie
przy realizacji ich oddolnych pomysw na projekty uczniowskie. Realizacja pomysw
modych ludzi jest najlepszym sposobem na rozbudzenie w nich ciekawoci oraz budowania w nich poczucia, e warto wychodzi z wasn inicjatyw. Oddolne projekty
uczniw przygotowuj ich do podejmowania dziaa na rzecz spoecznoci: projektowania, wykonywania oraz analizy skutkw. Projekty uczniowskie mona podzieli ze
wzgldu na ich obszar dziaania na te realizowane na rzecz spoecznoci szkolnej, lokalnej oraz szerszych spoecznoci. Ze wzgldu na metody i techniki podejmowanych
dziaa rozrniamy projekty polegajce na: dziaaniu, badaniu oraz eksperymenty naukowe. Charakter dziaa podejmowany w projektach rnicuje je na: projekty edukacyjne, kulturalne, inwestycyjne, sportowe oraz projekty w przestrzeni publicznej.
W realizacji oddolnych projektw wanym partnerem moe si okaza samorzd
uczniowski, ktry swoimi aktywnociami tworzy kanay komunikacyjne i dialog
midzy poszczeglnymi organami dziaajcymi w szkole.
Inicjatywy podejmowane przez modzie powinny mie przejrzyst struktur. Na etapie planowania nauczyciele powinni by wsparciem merytorycznym danego przedsiwzicia. Ich rola powinna ogranicza si do bycia osob wspierajc, suc rad w
sytuacjach, gdy uczniowie nie s w peni przekonani do trafnoci swoich pomysw
czy formy ich realizacji. Doroli nie powinni wyrcza modych w dziaaniach, ktre powstaj oddolnie ani te nie przyjmowa postawy narzucajcej swoje prywatne opinie
czy pomysy.
Modzie powinna jasno okreli cel, dziaania, ktre maj doprowadzi do osignicia
tego celu oraz efekty, ktre bd miay wpyw na obszar, w ktrym modzie chce dziaa. Struktura ta powinna by zrozumiana, zaakceptowana i przyjta przez wszystkich.
Na ten pierwszy etap pracy warto powici odpowiednio du ilo czasu, aby wniSamorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
44
kliwie przemyle wszystkie aspekty i sprawi, aby wszyscy zainteresowani uczniowie

czuli si za te dziaania odpowiedzialni i e planowane przez nich dziaania maj sens.
Rol dorosych przy okazji realizacji projektu przez uczniw oprcz wspierania ich
pomysu i towarzyszeniu w dziaaniach jest rwnie dbanie o wczanie do procesu wszystkich zainteresowanych. Czsto przy okazji tego typu dziaa przywdztwo
przejmuj najbardziej aktywni i charyzmatyczni uczniowie. Warto jest wspiera proces
grupowy oraz integrowa ze sob uczniw przy okazji realizacji projektu. Czsto zapominamy o jednej z najwaniejszych rl, jaka wie si z animowaniem pracy uczniw:
ureeksyjnieniu caego procesu realizacji projektu. To wanie opiekunowie/nauczyciele maj doskona okazj do wskazywania uczniom tego, czego si nauczyli podczas
kadego z etapw realizacji swojego problemu. Dziki temu modzi ludzie czuj, e
maj rzeczywisty wpyw na to, co si wok nich dzieje, maj poczucie sprawstwa i s
odpowiedzialni za swoje dziaania.
Uczniowie deniuj swj projekt:
Po co go realizujemy?
Dla kogo podejmujemy dziaania?
Jak to osigniemy?
Kiedy bdziemy dziaa?
Jaki efekt przyniesie dziaanie?
Przygotowanie i realizacja projektu
Cel projektu co chcemy osign krtkofalowo/dugofalowo?
Uzasadnienie potrzeby realizacji projektu Dlaczego nasz cel i planowane dziaania
s wane, warto je podj [efekt na poziomie ucznia, szkoy, spoecznoci lokalnej?
Dziaania rodzaj dziaa oraz kto jest za nie bezporednio odpowiedzialny
Harmonogram chronologicznie uporzdkowane dziaania, szacowanie czasu trwania projektu
Potrzebne zasoby ludzkie, nansowe i materialne
Rezultaty dziaa i wnioski na przyszo policzalne efekty/produkty, zmiana
w uczestnikach, zmiana w spoecznoci.
Dobre praktyki projektw w szkole

Mapa naszej spoecznoci
Projekt polega na stworzeniu przez uczniw spoecznej mapy swojej miejscowoci.
Celem projektu jest poznanie rnorodnoci spoecznoci lokalnej poprzez zachcenie
uczniw do przyjrzenia si bliej jej bliej, temu jak funkcjonuje i jakie rne mniejsze
45
spoeczno mog by czci wikszej. Wiksza w tym wypadku to spoeczno

szkolna, na ktr skadaj si uczniowie przyjedajcy z rnych mniejszych miejscowoci, dzielnic.
Korzyci z realizacji projektu
Modzie uczy si wsppracy w grupie, zdobywa umiejtno dochodzenia do konsensusu.
Pogbia si znajomo swojej najbliszej spoecznoci i odkrywanie jej mocnych
stron.
Wzmacniane jest poczucie przynalenoci do spoecznoci lokalnej.
Ocjalna prezentacja mapy jest okazj do spotkania, integracji uczniw, nauczycieli,
pracownikw szkoy, rodzicw.
Projekt daje moliwo wykazania swoich moliwoci uczniom o rnych umiejtnociach technicznych, organizacyjnych, plastycznych itp.
IMAGINE DAY
Projekt suy twrczemu namysowi nad sytuacj wiata nad tym, jaki jest i jak bymy
chcieli by wyglda. Dziki jego realizacji modzi ludzie zachcani s do zastanowienia
si nad toczcymi si wojnami, sprawiedliwoci, stanem przestrzegania praw czowieka. Projekt ten pozwala modym ludziom na wyraenie swoich pogldw na temat
tego, jak powinien wyglda wiat w ktrym chc y, na wyraenie odmiennych wizji
od tych podzielanych przez dorosych.
Zwrcenie uczniw uwagi na problemy globalne.
Nauczenie wyraania swoich opinii, pogldw.
Przekonanie modych ludzi, e dorosym zaley na wysuchaniu ich pogldw, zrozumieniu ich postrzegania wiata.
czenie rnych form wyrazu aby przekaza wan tre.
Okazja do zintegrowania mieszkacw miejscowoci i uczniw i zachcenia ich do
wsplnych dziaa.
Budet gminy
Istot projektu jest wczenie modziey do pracy nad budetem gminy. Polityka nansowa gminy, kwestie zwizane z budetem wydaj si wielu osobom bardzo skomplikowane. Jednoczenie prace nad ksztatem budetu lokalnego w swej istocie odzwierciedlaj, to co jest rzeczywicie wane dla wsplnoty lokalnej, w jakim kierunku ma
si rozwija, jakie potrzeby, projekty bd wspierane, co warto nansowa. Dlatego
46
niezwykle istotne jest uczenie modych ludzi rozumienia czym jest budet, zachcanie
do zastanowienia si, jakie dziaania s wane, jakie lokalne potrzeby warto zaspakaja i w jaki sposb mylenie o rozwoju, potrzebach rnych grup przeoy na zapisy
uchway budetowej.
Budowanie wiadomoci ekonomicznej modych osb.
Uwiadamianie roli i zada, jakie stoj przed lokalnymi wadzami.
Pokazanie, e take zwykli mieszkacy, niezalenie od wieku, mog mie wpyw
na swoj lokaln ojczyzn.
Okazja do nauki formuowania pogldw na wane i niekiedy trudne tematy.
Szkoa ma okazj zaprezentowa swoj dziaalno bezporednio radnym.
Uczniowie na pewno w wikszym stopniu ni inne grupy spoeczne dostrzegaj
wag i potrzeby sektora edukacji zwrc uwag lokalnych politykw na
konieczno ponoszenia wikszych wydatkw na owiat, ofert spdzania
wolnego czasu dla modziey.
11.
Opiniowanie,
wspdecydowanie
o szkole
Jedn z najwaniejszych roli SU jest reprezentowanie

interesw uczniw wobec innych organw
szkoy: dyrekcji, rady pedagogicznej, rodzicw.
Reprezentacja interesw moe mie miejsce poprzez
wczenie uczniw w proces podejmowania decyzji,
dotyczcych szkoy.
Udzia w procesie podejmowania decyzji ma umoliwia artykuowanie interesw
uczniw, ale take rozwija poczucie odpowiedzialnoci za szko jako wsplnot.
Zachcamy, eby w szkoach umoliwi uczniom, poprzez aktywno Rady samoSamorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
47
rzdu uczniowskiego oraz chtnych uczniw udzia w procesie podejmowania decyzji

poprzez organizacj. Konsultacji spoecznych.
Co to s konsultacje spoeczne?
Konsultacje spoeczne to proces, w ktrym przedstawiciele wadz (kadego szczebla: od lokalnych po centralne) przedstawiaj obywatelom swoje plany dotyczce np.
aktw prawnych (ich zmiany lub uchwalania nowych), inwestycji lub innych przedsiwzi, ktre bd miay wpyw na ycie codzienne i prac obywateli. Konsultacje nie
ograniczaj si jednak tylko do przedstawienia tych planw, ale take do wysuchania
opinii na ich temat, ich modykowania i informowania o ostatecznej decyzji.
Konsultacje spoeczne to sposb uzyskiwania opinii, stanowisk, propozycji itp. od instytucji i osb, ktrych w pewien sposb dotkn, bezporednio lub porednio, skutki
proponowanych przez administracj dziaa. (rdo www.ngo.pl)
Jakie decyzje warto by dyrekcja i nauczyciele skonsultowali z uczniami?
Oto kilka przykadw z polskich szk:
udzia szkoy w oglnopolskich programach i akcjach, organizowanych przez
zewntrznych partnerw szkoy, m.in. organizacje pozarzdowe
lista i tematyka zaj pozalekcyjnych
tematyka apeli szkolnych
zmiany w systemie oceniania
wybr nagrd dla najlepszych uczniw
zmiany w statucie szkoy
zmiany zwizane z aranacj wntrz, wystrojem szkoy
zasady zmiany obuwia
dugo przerw
W jaki sposb mog wyglda konsultacje?
Konsultacje wczajce wszystkich uczniw, dotyczce konkretnych zagadnie
To konsultacje, w ktrych wszyscy uczniowie zachcani s do wyraenia swojej opinii.
Rol Rady SU jest zorganizowanie tego procesu, z uwzgldnieniem nastpujcych
zasad:
Jasno okrelony przedmiot opiniowania
Wane jest precyzyjne sformuowanie, w jakiej sprawie uczniowie maj wygosi swoj
opini? Tu wane jest by opinie, jakie zgosz uczniowie faktycznie byy pomocne dyrekcji w podjciu decyzji. Na przykad jeli planowany jest remont korytarzy i uczniowie
mog wypowiedzie si na temat zagospodarowania okrelonej przestrzeni, to naley
48
wanie zapyta o konkretn przestrze zamiast zadawa oglne pytanie o wymarzony

wystrj szkoy.
Termin przekazywania opinii
Wszyscy uczniowie powinni wiedzie, do kiedy mog wypowiada si w danej sprawie, tak by ich gos by wany.
Sposb przekazywania opinii
Bardzo wane jest by RSU wraz z nauczycielami, dyrekcj wybraa odpowiedni do
tematu sposb wyraania opinii. Mona zorganizowa otwarte spotkanie, na ktrym
wszyscy chtni wypowiedz si. mona przeprowadza ankiety. Mona zorganizowa
grupy dyskusyjne. Wreszcie mona poprosi by uczniowie zgaszali swoje opinie pisemnie, albo w formie rysunkw.
Informacja, na temat uwzgldnionych uwag oraz powodu odrzucenia pewnych
opinii
Dyrektor po zapoznaniu si z opiniami i podjciu decyzji powinien poinformowa
uczniw jak decyzj podj oraz jaki wpyw na ni miay opinie przekazane przez
uczniw. To wane, by uczniowie mieli poczucie, e ich gosy zostay wysuchane, e
dyrektor szkoy z nimi si liczy.
Staa obecno uczniw w ciaach kolegialnych: rada pedagogiczna, rada
rodzicw
Zasiganie opinii uczniw mona zapewni poprzez zapraszanie ich reprezentacji do
udziau w pewnych czciach posiedze rady pedagogicznej i rady rodzicw. Dziki
temu budujemy Dialog uczniowie doroli, a jednoczenie tworzymy okazj do reprezentowanie gosu uczniw w procesie namysu nad sprawami szkolnymi.
Jeli na to decydujmy si wane jest by jasno okreli zasady udzielania gosu przedstawicielom RSU, wskaza w jakich czciach posiedze maj uczestniczy.
Bardzo wanej jest take, by po kadym takim spotkaniu, czonkowie RSU uwidocznili
informacj o tym, w jaki sposb reprezentowali interesy uczniw.
Udzia uczniw w zbieraniu danych potrzebnych do podjcia decyzji
ucze jako badacz
Konsultowanie moe mie form badania, jakie Rada SU organizuje na terenie szkoy,
tak by dotrze do opinii, potrzeb uczniw. Badanie to mona zrobi uywajc rnych
technik: (ankiet); grup dyskusyjnych. Wane jest, by wyniki badania byy podane do
publicznej wiadomoci. Mog one sta si rwnie tematem szkolnej debaty. Konsultowanie jako aktywno samorzdu uczniowskiego w peni realizuje jego misj! Dziki
tej aktywnoci uczniowie bowiem maj okazj do wpywania na spoeczno szkoln.
49
ORGANIZACJA PRACY OPIEKUNA SU

Opiekun samorzdu uczniowskiego w szkole jest kluczowym dorosym, ktrego zadaniem jest stworzenie atrakcyjnych i edukacyjnych warunkw do samorzdnoci. Poniej przedstawiamy wypracowane wsplnie z nauczycielami wskazwki, w jaki sposb
mona zorganizowa prace opiekuna samorzdu uczniowskiego, tak by zapewni realizacj istoty samorzdnoci.
12.
Samorzd uczniowski jako

systematyczne dziaanie
edukacyjne
Jak pisalimy w pierwszej czci samorzd uczniowski jest narzdziem rozwoju kluczowych kompetencji obywatelskich, a szczeglnie umiejtnoci kluczowych. Jeli tak
patrzymy na rol samorzdnoci uczniowskiej w codziennym yciu szkoy jasne staje
si, e praca z samorzdem uczniowskim musi tak samo jak inne elementy procesu
edukacyjnego (nauczanie matematyki, zyku, dziaania wychowawcze) by ustrukturalizowana. To znaczy opiekun samorzdu uczniowskiego tak samo jak nauczyciele innych przedmiotw pracujc z SU realizacje pewne oddziaywania wychowawcze i edukacyjne, ktre powinny mie jaki cel, jakie treci edukacyjne oraz zakada pewne
metody edukacyjne, najbardziej adekwatne do treci.
Jeli przypomnimy sobie, e samorzd uczniowski doskonale wiczy w uczniach umiejtnoci udziau w procesach decyzyjnych na terenie szkoy, podejmowanie oddolnych
dziaa na rzecz szkoy, to warto zastanowi si jaki sposb pracy z modzie moe
by najbardziej adekwatny dla nauczenia ich wanie tego.
Reprezentacja SU to grupa
Samorzd uczniowski zgodnie z ustaw ma dziaa, by aktywny. By to wymaganie
szkoa speniaa, konieczne jest skuteczne animowanie aktywnoci samorzdowej
na terenie szkoy przez nauczycieli. Skuteczno ta bdzie wiksza jeli potraktujemy osoby wybrane do reprezentacji SU jako grup, z ktr bdziemy systematycznie
pracowa. By faktycznie RSU bya grup ludzi wsppracujcych ze sob konieczne
jest zadbanie o zintegrowanie si czonkw RSU. S to bowiem osoby z rnych klas,
50
w rnym wieku, ktre do tej pory mogy nie mie ze sob kontaktu. Teraz natomiast,
w nowej roli maj ze sob sprawnie wspdziaa tak, eby w szkole zauwaalne byo
dziaanie SU. Warto zatem zacz prac nowo wybranej RSU od spotkania integracyjnego. W rnych szkoach mona znale dobre praktyki w tym wzgldzie. W jednej
z warszawskich szk z funduszu Rady Rodzicw nansowany jest dwudniowy wyjazd
RS wraz z opiekunem i dyrektorem szkoy. W czasie wyjazdu uczniowie uczestnicz
w grach integracyjnych pomagajcych wzajemnie si pozna, pozna swoje mocne
strony tak, by grypa zobaczya, zidentykowaa swj potencja. W czasie tego wyjazdu
RSU opracowuje swj plan dziaania oraz sposoby pracy w tym czas i miejsce spotka, sposb komunikacji midzy sob, sposb komunikacji ze wszystkimi uczniami.
Taki mocny pocztek kadencji RSU ustawia niejako prac na cay rok. Jeli jednak nie
sta szkoy, rodzicw na taki wydatek, mona jak robi wielu nauczycieli, zorganizowa
takie warsztaty w sobot. Przez 6 godzin w miej i lunej atmosferze mona rwnie
pozna si i zaplanowa prac, ktra nastpnie bdzie systematycznie realizowana.
Systematyczna praca
Tak jak w przypadku uczenia jzyka polskiego niezbdna jest systematyczno, ktra
wyraa si w lekcjach, tak samo jest w przypadku ucznia si samorzdnoci systematyczno bdzie sprzyjaa temu procesowi. Dlatego warto spotyka si z RSU
regularnie najlepiej raz w tygodniu po 45 minut. W czasie tych spotka jest czas
na planowanie dziaa, czciowe ich przygotowywanie, podsumowanie realizacji dotychczasowych dziaa, omwienie postpw. Regularne spotkania take umoliwiaj
integrowanie grupy. Spotkania su take reeksji nad tym, czego uczniowie si nauczycieli ju dziki uczestniczeniu w RSU. To take czas na pokazywanie i omawianie
wpywu ich aktywnoci na spoeczno szkoln. Wreszcie jeli nie ma pilnych spraw
biecych jest to czas, ktry mona przeznaczy na rozwijanie liderskich kompetencji
czonkw RSU, takich jak: wystpienia, prac w grupie, dyskusje itp. regularne spotkania to take przestrzeni do rozmawiania i tworzenia informacji o szkole wanych w niej
wydarzeniach skierowanych do innych uczniw. W wielu szkoach praca z RSU prowadzona jest jako zajcia pozalekcyjne, taktujc to jako wanie rozwj kompetencji
obywatelskich. W innych szkoach nauczyciele pracuj z RSU w ramach tzw. godziny
karcianej.
Wane aby pamita, e plan spotkania musi uwzgldnia zarwno realizacj bezporednich zada SU, jak i dziaania, ktre animuje opiekun. Su one wzmocnieniu
grupy. Jako realizacji misji SU zaley bowiem w duej mierze od tego, czy uczniowie
bd zmotywowani, bd mieli ochot razem pracowa. A to z kolei zaley od atmosfery w grupie, poczucia akceptacji, odnalezienia swojego miejsca w grupie moliwoci
ekspresji, samorealizacji przez poszczeglnych uczniw itp. troska o jako grupy, jej
spjno, dobre samopoczucia kadego czonka. Pamita bowiem naley, e uczniowie, czonkowie RSU dziaaj dobrowolnie. Nie mamy adnych rodkw przymusu.
51
Bd oni zatem aktywni tylko wtedy, kiedy aktywno ta bdzie dawaa im satysfakcj.
A ta w duej mierze zaley od jakoci relacji midzy rwienikami w grupie RSU.
Dlatego te wane jest by nie byy to spotkania tylko zadaniowe, ale eby by
czas na dyskusje, rozmowy, zabawy integracyjne, wsplne witowanie sukcesw itp.
Nagradzanie i motywowanie
Nagradzanie uczniw zaangaowanych w dziaania samorzdu uczniowskiego jest
bardzo wane. Pokazujemy w ten sposb e szkoa jako spoeczno oraz my doroli
wysoko cenimy samorzd uczniowski. Dla porwnania, oczywiste jest to, e w szkole
wysoko wartociuje si piln nauk, sukcesy w nauce. O tym, e jest to cenione wiemy m.in. std e uczniowie z wysokimi osigniciami w nauce otrzymuj prcz dobrych stopni dodatkowe nagrody na koniec roku. Pokamy zatem rwnie, e cenimy
uczniw ktrzy sumiennie angauj si w prac szkoy (a nie tylko zajmuj si budowaniem wasnego potencjau poprzez piln nauk dla samego siebie), e jako szko
cenimy rwnie uczniw ktrzy skutecznie rozwijaj swoje kompetencje obywatelskie
i spoeczne w ramach samorzdu uczniowskiego. Warto pamita, e sukcesy samorzdu uczniowskiego, jego autentyczne dziaanie dowodz, e w szkole podejmowane s skuteczne dziaania na rzecz rozwoju kompetencji obywatelskich oraz realizacji
podstawy programowej.
Metody stosowane dla nagradzania uczniw w rnych szkoach obejmuj m.in.
wystawianie wyszych ocen z zachowania lub przedmiotowych; przekazywanie
nagrd rzeczowych na zakoczenie roku szkolnego; nagrody dla grupy zaangaowanej w postaci wyjcia do kina, wsplnego obiadu itp. zawsze te wane jest
na koniec roku wymienienie aktywnych uczniw i w imieniu spoecznoci szkolnej podzikowanie im za ich wysiek.
Dla samych uczniw bardzo nagradzajcy jest sposb pracy, ktry pozwala im poczu
sens ich dziaa. Uczniowie bior udzia w pracach SU po to, eby poczu wpyw na
szko, wspdecydowa o niej, zmieni co. I bardzo nagradzajce i motywujce jest
pozwoli uczniom an ten autentyczny wpyw zamiast nakaniana ich do realizacji pomysw dorosych, realizacji zada zleconych przez dyrekcj. Samorzd uczniowski
jest o samorzdzeniu uczniw! Uczniowie musz to poczu, dostrzec jak szkolna codzienno istotny sposb zmian si dziki ich pracy. I wane jest wanie, eby to byy
istotne dla dzieci i modziey kwestie. Piszc istotne mamy na myli powane zagadnienia, dziaania odpowiadajce na faktyczne potrzeby uczniw, zrealizowane w sposb ktre odpowiada gustowi uczniw. Mona zatem powiedzie, e nagradzajce jest
przygotowanie i samodzielne przeprowadzenie dziaa, co do ktrych uczniowie s
rzeczywicie przekonani, e to ma sens. Taka aktywno buduje bowiem w uczniach
52
poczucie sprawczoci, daje im moc we wasne siy i umiejtnoci, co z kolei sprzyja

pewnoci siebie, ktra jest tak wana. Motywujce i nagradzajce jednoczenie jest
dla uczniw bycie czci ciekawej, akceptujcej, rozwijajcej ich grupy rwieniczej.
Dlatego tak wane jest by zapewni, w ramach organizacji pracy RSU, dobr zabaw!
Pokazanie take innym uczniom, e RSU to grupa atrakcyjna, take towarzysko, buduje presti tej instytucji wrd modych ludzi. jeeli uczniowie bd mieli poczucie, e
uczestnicz w atrakcyjnym przedsiwziciu,. Bd czerpali z niego satysfakcj, take
w wymiarze spoecznym, zwiksza si szansa na ich zaangaowanie w wykonywanie
poszczeglnych dziaa na rzecz szkoy.
Motywujce jest take uznanie, jakie pynie ze strony dorosych do czonkw RSU
w zwizku z wykonywanymi przez nich funkcjami. To uznanie moe przejawia si
oprcz wspomnianych wczeniej nagrd, uwag jak okazujemy czonkom RSU jako
doroli. Uznanie to moe by wyraone spotkaniami regularnymi z dyrekcj, pytaniem
si o opini RSU w wanych sprawach przez rad pedagogiczn, spotkaniami z Rad
Rodzicw. Takie spotkania dowartociowuj uczniw, s nobilitujce.
Dokumentowanie pracy opiekuna SU
Opiekun samorzdu uczniowskiego jest w szkole nauczycielem samorzdnoci. Samorzdnoci bowiem jak innego typu dziaa trzeba si nauczy. Mona zatem powiedzie, e opiekun SU powinien rozlicza si z tego w jaki sposb tej samorzdnoci w
czasie roku szkolnego uczy. Naley po pierwsze opisa sposb pracy z uczniami. I tu
warto przywoa liczb i czas spotka, ich cel i przebieg. Mona zatem, szczeglnie
gdy prac z RSU prowadzimy w ramach zaj pozalekcyjnych, wypenia klasyczny
dziennik zaj pozalekcyjnych. Gdy dzieje si to w innej formie warto prowadzi kart
pracy. Dziki temu zarwno sam opiekun jak i dyrekcja oraz pozostali nauczyciele dokadnie wiedz jak absorbujcym zadaniem jest skuteczne opiekowanie si samorzdem uczniowskim. Pamita rwnie, e rol nauczyciela jest opieka a nie wyrczanie
opiekun wykazuje si dziaaniami wspierajcymi uczniw, a nie wykonan przez nich
prac. To co RSU wykonaa, jakie dziaania zostay podjte przez ni, powinno by
przedmiotem sprawozdania RSU przed spoecznoci uczniowsk. Mona sobie bowiem wyobrazi, e opiekun podejmuje wiele wysiku i profesjonalnie animuje prac
grupy, ale ta wci nie ma sukcesu.
53
Wsppraca z dyrekcj
i nauczycielami
13.
Wanym wymiarem pracy opiekuna samorzdu uczniowskiego jest wsppraca z dyrekcj i nauczycielami. Wsppraca ta jest tak istotna, gdy postawy, zaangaowanie,
gotowo wczenia si nauczycieli do dziaa inicjowanych przez samorzd uczniowski jest czsto warunkiem ich powodzenia. Innymi sowy aktywny samorzd uczniowski na terenie szkoy moliwy jest tylko wtedy gdy aktywni s take nauczyciele. I nie
wystarczy po prostu praca opiekuna. Inni nauczyciele potrzebni s przy wyborach,
w trakcie konsultacji pewnych decyzji, przy wsparciu organizacyjnym podczas imprez
samorzdu. To zaangaowanie nauczycieli, wszystkich wychowawcw jest absolutnie niezbdne, by dziaania Rady samorzdu uczniowskiego nie ograniczay si tylko
do te grupy kilkunastu szkolnych liderw, ale eby rwnie docieray do wszystkich
pozostaych uczniw. Pamita bowiem musimy, e zadaniem szkoy jest uczynienie
samorzdnoci wszystkich uczniw a nie tylko wybranych reprezentantw. Zadanie
nauczenia wszystkich czegokolwiek si rzeczy nie moe by jedynie obowizkiem
opiekunw samorzdu uczniowskiego.
Kiedy nauczyciele powinni wczy si w dziaania SU?
Wybory reprezentacji samorzdu uczniowskiego. Na etapie wyborw reprezentacji samorzdu uczniowskiego wan rol wszystkich wychowawcw klas jest przekazanie
informacji o tym, e wybory si odbywaj i na jakich zasadach. Wane jest rwnie,
eby wychowawcy przeprowadzili godzin wychowawcz na temat roli samorzdu
uczniowskiego w szkole, jego uprawnie oraz potrzeb jakimi reprezentacja powinna
si w danym roku szkolnym zaj. Taka godzina wychowawcza powinna by te okazja do porozmawiania w ogle o tym, jaki powinien by czonek RSU jakie umiejtnoci powinien mie, na co zwrci powinni uwag uczniowie w czasie gosowania.
Wszyscy nauczyciele powinni zachca uczniw do kandydowania, do gosowania
i swoj postaw wzmacnia w uczniach przekonanie, e samorzdno uczniowska
jest wan aktywnoci szkoln, ktra pozwala wiele si nauczy. Uyteczne byoby
przygotowanie scenariusza takiej lekcji wychowawczej, na podstawie ktrego nauczyciele wszyscy przeprowadzili by podobne lekcje, dziki czemu w cae szkole dyskutowano by w tym samym czasie o samorzdnoci, tworzc spjny komunikat.
Uchwalanie regulaminu wyboru i dziaania RSU powinno wcza jak najwiksz liczb
uczniw z caej szkoy. Dlatego wane jest by temu tematowi powici godzin wychowawcz w ramach caego procesu uchwalania tego regulaminu, opisanego wyej.
Nauczyciele potrzebni s rwnie by uczniowie byli aktywni podczas gwnych wySamorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna
54
darze organizowanych przez RSU a pozwalajcych dowiadczy samorzdnoci

wszystkim uczniom, a szczeglnie chodzi tu o udzia w debatach, konsultacjach,
wsporganizacj oddolnych przedsiwzi.
Podsumowujc mona powiedzie, e by szkoa faktycznie uczya samorzdnoci
wszystkich uczniw, co jest jej zadaniem zgodnie z Podstawi Programow, ale take
z zwizku z obowizkiem rozwijania kluczowych kompetencji spoecznych i obywatelskich, musz by w dziaania SU zaangaowani wszyscy wychowawcy. Rol opiekuna
jest tu natomiast organizowanie tego procesu, wczanie nauczycielu do poszczeglnych dziaa. Opiekun jest zatem koordynatorem pracy innych nauczycieli, ktre przyczyniaj si do skutecznej samorzdnoci uczniowskiej w szkole.
Zasady wczania innych nauczycieli do realizacji zadania szkoy jakim jest samorzdno uczniowska powinny by oczywicie ustalone z dyrekcj szkoy oraz rad pedagogiczn jako caoci i powinny stanowi cz planu pracy szkoy. Praktykowane
w wielu szkoach jest okrelenie na pocztku roku szkolnego przewidywanych dziaa uczcych samorzdnoci, takich jak wybory, debaty, konsultacje, cykliczne akcje,
wito szkoy itp. Nauczyciele sami zgaszaj ch wczenia si w pewne prace oraz
zostaj poinformowani o tym, e pewne lekcje wychowawcze naley powici samorzdnoci szkolnej. Zaangaowanie nauczycieli w prac na rzecz samorzdu uczniowskiego powinno by oparte na pewnym planie i jasnych zasadach. Sytuacja w ktrej
opiekun prosi kolegw i koleanki o pomoc jest dla wielu osb niekomfortowa i pozostawia wraenie, e samorzdnoci wszystkich uczniw to problem jednego opiekuna, gdy tymczasem wczeni musz by wszyscy nauczyciele.
14.
Wsppraca z rodzicami
Wsppraca ta moe stanowi wane wsparcie w skutecznym dziaaniu samorzdowym uczniw. Rodzice mog wspiera przedsiwzicia organizowane przez modych
ludzi zarwno logistycznie, materialnie ale rwnie nansowo. Warto bowiem pamita, e Rada Rodzicw dysponuje, czsto w skali szkoy jedynymi wolnymi rodkami
nansowymi, ktre mog zasila dziaania SU. By wsppraca z rodzicami bya skuteczna, musi ona by systematyczna. Dlatego warto na stae wsppracowa z rad
rodzicw. Przedstawiciele RSU wraz z opiekunem powinni uczestniczy w spotkaniu
Rady Rodzicw i przedstawi im swj plan dziaania. Omawiajc go mog zwrci si
d rady o wsparcie. Jednoczenie rodzice w czasie omawiania tego programu na pewno chtnie podziel si swoimi pomysami, mog co doradzi. Dziki staej wsppracy z rad rodzicw, nie bdziemy traktowa ich instrumentalnie jako dostarczycieli
pomocy do konkretnych zada, ale jako partnerw samorzdu uczniowskiego. Dziki
55
temu rodzice poczuj si powanie i partnersko potraktowani co z pewnoci wpynie

na ich gotowo zaangaowania si w pomoc SU. Warto rwnie pamita o nagrodzeniu rodzicw aktynie wspierajcych SU mona przygotowa upominki, dyplomy,
wymieni ich na apelu koczcym dany rok szkolny itp.
15.
Wsppraca ze
rodowiskiem lokalnym
Zapewnienie skutecznoci dziaa samorzdu uczniowskiego czsto wymaga wsppracy z instytucjami pozaszkolnymi takimi jak wadze gminy, organizacje pozarzdowe, przedsibiorcy. Szczeglnie warto zwrci uwag na wadze gminy i pracownikw
urzdw. Pewne postulaty, problemy jakich rozwizania podejmuje si reprezentacja
samorzdu uczniowskiego, mona zaatwi jedynie we wsppracy w porozumieniu
z wadzami lokalnymi chodzi o wszelkie kwestie zwizane z nansami, inwestycjami
itp. Mona sobie bowiem wyobrazi, e samorzd szkolny podejmuje si interwencji
w sprawie wyposaenia szkoy, niezbdnych remontw itp. Wtedy to partnerem do
dyskusji w tej sprawie nie powinien by tylko dyrektor, ale take urzdnicy, ktrzy
zajmuj si remontami i inwestycjami. Warto zatem wsppracowa systematycznie z
wadzami gminy, albo przynajmniej zaprasza ich przedstawicieli na waniejsze debaty orgaznizowane przez RSU. Jeli na terenie gminy dziaa Modzieowa Rada, warto
by RSU systematycznie wsppracowaa z modzieowym radnym, reprezentujcym
modzie danej szkoy, on moe bowiem informowa wadze o problemach szkoy oraz
podejmowa interwencje w celu rozwizania ich.
Z kolei jeli pamitamy o dziaaniu samorzdu uczniowskiego jakim jest organizowanie
oddolnych dziaa warto wsppracowa z organizacjami pozarzdowymi szczeglnie
lokalnymi. Uatwi to RSU zwikszenie zasigu ich dziaa, tak by projekty kierowane do
spoecznoci caej, albo jej przedstawicieli takich jak modzie czy seniorzy, faktycznie
odpowiaday potrzebom tej specycznej grupy.
Tu warto jeszcze raz podkreli, e czsto nawizanie pierwszego kontaktu
z urzdnikami czy organizacjami pozarzdowymi jest zadaniem wanie opiekuna SU. To on musi przed zaangaowaniem dzieci upewni si, jakie bd warunki
wsppracy i kontaktu przedstawicieli tych instytucji z uczniami.
56
Dobre pastwo jest wsplnot otwartych,

kompetentnych, zaangaowanych obywateli
Fundacja Civis Polonus stawia sobie za cel rozwijanie postaw obywatelskich
umoliwiajcych jednostkom aktywne uczestniczenie w yciu publicznym.
Jednym z gwnych obszarw jej dziaania jest lepsza edukacja obywatelska
w szkole.
Wspczesna szkoa to przestrze sprzyjajca rozwojowi postaw obywatelskich. Do jej zada naley inspirowanie i zachcanie uczniw do wspuczestniczenia w podejmowaniu i realizowaniu decyzji wanych dla spoecznoci
szkolnej.
W ramach projektu zorientowanego na popraw pracy samorzdw uczniowskich, powstaa strona internetowa www.samorzaduczniowski.org. Zawiera ona bogaty zestaw porad, scenariuszy zaj, oraz opisy dobrych praktyk
z Polski i zagranicy. Zapraszamy do korzystania z zamieszczonych materiaw. Jeeli chcielibycie Pastwo podzieli si z nami wasnymi zasobami lub
spostrzeeniami na temat samorzdu uczniowskiego, bdziemy zobowizani
za ich przesanie na adres email: fundacja@civispolonus.org.pl lub poczt:
Fundacja Civis Polonus
T 22 827 52 49
biuro:
ul. Warecka 8 lok. 85, 00-040 Warszawa
e-mail: fundacja@civispolonus.org.pl
www.civispolonus.org.pl
www.samorzaduczniowski.org
Supported by a grant from the Trust for Civil

Society in Central and Eastern Europe.
Projekt jest realizowany dziki wsparciu the Trust
for Civil Society in Central and Eastern Europe.
Publikacja stanowi wkad wasny nansowy

do projektu ,,Modzie ma wpyw. Model wczenia
modych ludzi do procesw podejmowania
decyzji w szkole i spoecznoci lokalnej
wspnansowanego przez Szwajcari w ramach
szwajcarskiego programu wsppracy z nowymi
krajami Unii Europejskiej.

Przewodnik Dla Opiekunow Samorzadu

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Przewodnik Dla Opiekunow Samorzadu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SAMORZD UCZNIOWSKI

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

ISTOTA SAMORZDU UCZNIOWSKIEGO

Czego uczy samorzdno

Uczniowie poprzez nauk w szkole maj rozwija

Wybieranie swoich przedstawicieli

Podejmowanie oddolnych dziaa

modzie podejmowania oddolnych dziaa. Szkoa moe stanowi doskonae miejsce

Wspdecydowania o sprawach wsplnych

Rozpoznawanie regu i dziaanie zgodnie z nimi

przedstawiciele wadzy respektuj, wadza jest rozliczana) oraz wczajcy (decyzje

Demokracja jest w szkole niezwykle istotn spraw

1) Cytat za M. Sielatycki Demokratyczne zarzdzanie szko, w: Dyrektor szkoy nr 12/2006

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

dzie co na podstawie Civic Education Study, organizowanego przez International

Wyanianie reprezentacji samorzdu uczniowskiego

4) Samorzdno uczniowska w warszawskich szkoach. Raport z badania jakociowego

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Czym zajmuje si reprezentacja samorzdu

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

rytatywnych zbirkach, pomocy udzielanej sabszym osobom dzieciom, starszym.

W badanych szkoach, ale jest to rwnie problem

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

aktywne, za dalszych 54%, e s aktywne7. Jednoczenie nauczyciele zauwaaj,

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

W Polsce obserwowany jest problem niskiego kapitau spoecznego, rozumianego jako

Tymczasem obecnie w polskich szkoach uczniowie

11) Stowarzyszeniowo-obywatelski kapita spoeczny. Komunikat z bada. Wrzesie 2008

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Jak w praktyce samorzd uczniowski moe by

Ad 2. Prowadzenie debat szkolnych na temat problemw i potrzeb

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

amania antagonizmu nauczyciele-uczniowie. I co najwaniejsze buduj w uczniach

Jaki ma by poziom kompetencji: porozumiewania si w jzyku ojczystym i w jzykach

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

roli ustalaj list przedmiotw priorytetowych wedug wasnego uznania i preferencji.

14) Dodatkowo wyrnia si kompetencje: uczenia si; inicjatywnoci i przedsibiorczoci.

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

ale z drugiej strony musisz dowiadcza demokracji eby si jej nauczy18.

Co moe utrudnia skuteczn prac samorzdw

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

buj go zrealizowa. Trzeba jednak pamita o ograniczeniach dzieci wynikajcych

19) G. Himmelmann, Demokratie-Lernen als Lebens-, Gesellschafts- und Herrschaftsform. Ein

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

SAMORZD UCZNIOWSKI W WIETLE PRAWA

Pkt. 1: W szkole i placwce dziaa samorzd uczniowski, zwany dalej

Pkt. 2: Samorzd tworz wszyscy uczniowie szkoy lub placwki.

Pkt. 3: Zasady wybierania i dziaania organw samorzdu okrela

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Pkt. 4: Regulamin samorzdu nie moe by sprzeczny ze statutem szkoy

Pkt.5: Samorzd moe przedstawia radzie szkoy lub placwki,

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Pkt. 6: Minister waciwy do spraw owiaty i wychowania okreli,

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna

Samorzd uczniowski a podstawa programowa

20) MEN, http://195.136.199.90/images/stories/pdf/Reforma/4b.pdf , s. 28

Samorzd uczniowski: niezbdnik opiekuna