Sebutan Baku Bahasa Melayu

Matlamat Sebutan Baku Bahasa Melayu

Bahasa Melayu sekarang sudah berusia lebih 2000 tahun (Asmah,1999). Jika dilihat
dari sudut usianya bahasa Melayu sudah boleh dikelaskan sebagai bahasa yang
mantap dan kukuh. Ini boleh dilihat daripada peranannya sebagai bahasa rasmi bagi
negara kita, alat komunikasi dalam urusan rasmi dan tidak rasmi. Peranan bahasa
Melayu dalam bidang pendidikan pula tidak perlu dipertikaikan lagi, ia merupakan
bahasa ilmu dan asas kepada perpaduan negara. Keyakinan negara dalam meletakkan
bahasa Melayu sebagai bahasa ilmu adalah kerana bahasa ini sudah ada sistemnya
yang tersendiri seperti ditulis oleh Rohizah Halim dan Sharifah Fazliyaton Shaik Ismail,
2008 bahawa:

Bahasa Melayu adalah bahasa yang mempunyai struktur dan bersistem, dengan asas
yang padu dan kukuh ini, bahasa Melayu jelas sekali telah diperlengkapkan sebagai
bahasa intelek dengan wibawa yang kukuh .

Namun sebagai bahasa yang hidup dan berkembang, bahasa Melayu khususnya
bahasa Melayu baku menempuh banyak proses sejak zaman kesultanan Melayu lagi
sehingga pada masa ini. Kini, bahasa Melayu baku menghadapi cabaran dan tekanan
ekoran arus pemodenan dan globalisasi. Penggiat bahasa risau, pendidik bimbang
apatah lagi pejuang bahasa yang melihat kian hari bahasa Melayu kian tersisih.
Kegagalan meletakkan bahasa Melayu ditempat yang sewajarnya memberi kesan
kepada perlaksanaan bahasa Melayu baku dengan jayanya.

Bahasa baku ialah bahasa standard, mempunyai struktur yang lengkap dan
sempurna dari segi sistem ejaan, tatabahasa, dan kosa kata. Bahasa Melayu baku
mempunyai keseragaman dalam empat sistem yang utama iaitu fonologi, morfologi,
sintaksis dan semantik. Sebutan baku pula mencakup aspek fonologi sahaja. Menurut
Awang Sariyan (2004), sebutan baku di Malaysia telah ditetapkan dalam Kongres
Bahasa dan Persuratan Melayu Kali Ke-3 (1956) yang memutuskan bahawa sebutan
baku ialah sebutan fonemik (berdasarkan ejaan) bukan berdasarkan kelaziman sebutan
menurut dialek Riau-Johor. Pelaksanaan sebutan baku di institusi pendidikan
khususnya sekolah berjalan serentak dengan KBSM (1988). Tujuan pembakuan bahasa
Melayu adalah seperti yang berikut:

i. Untuk mewujudkan satu variasi sebutan baku dalam bahasa Melayu yang dapat
digunakan dalam situasi formal atau situasi rasmi.
ii. Untuk meningkatkan kecekapan berbahasa Melayu dalam kalangan pengguna
bahasa.

iii. Untuk memantapkan sistem dan struktur dalaman bahasa Melayu, supaya
sistem sebutannya menjadi mantap dan baku sejajar dengan pemantapan dan
pembakuan tatabahasa, kosa kata (perbendaharaan kata umum dan istilah),
sistem ejaan, dan laras bahasa.

iv. Secara khusus, untuk menyeragamkan cara berbahasa dan bertutur serta
mengurangkan penggunaan pelbagai variasi dan gaya sebutan serta
menghindarkan penggunaan dialek setempat di dalam pengajaran dan
pembelajaran Bahasa Melayu di peringkat sekolah

Pelaksanaan Sebutan Baku Bahasa Melayu

Menurut Awang Sariyan (1988:6), ahli- ahli bahasa telah bersependapat tentang dasar
sebutan baku Bahasa Melayu iaitu sebutan bagi kata bahasa Melayu hendaklah
berdasarkan sebutan fonemik atau sebutan berdasarkan ejaan. Perkara ini adalah
bertepatan dengan keterangan K.L pike dalam bukunya Phonemics (1943:57) iaitu
Kata-kata dieja sebagaimana diucapkan dan diucapkan sebagaimana dieja, dan tidak
ada huruf yang senyap.

Garis panduan dasar umum tentang sebutan baku bahasa Melayu adalah seperti
berikut :
Sebutan Huruf: Pada umumnya, setiap huruf dalam ejaan Rumi atau Jawi perlulah
dilafazkan dengan jelas mengikut nilai bunyi bahasa Melayu yang dilambangkan.

Sebutan Kata: Sebutan kata hendaklah berdasarkan ejaan secara keseluruhan dan
juga berdasarkan bentuk kata (pola pada suku kata) sama ada kata dasar atau kata
terbitan.

Intonasi: Intonasi ialah nada suara yang turun naik atau tinggi rendah sewaktu
bercakap dan hendaklah berdasarkan jenis dan bentuk ayat atau kalimat dalam Bahasa
Melayu serta keperihalan keadaan yang berkenaan.

Huruf dan fonem vokal a

Sebutan Baku

Vokal a dilafazkan dengan [ a ] pada bahagian mana pun ia terletak sama ada terbuka,
tertutup, di tengah atau di akhir kata.Ini bermakna vokal a disebut seperti mana dieja
dan dieja seperti mana dilafazkan.

Contoh:

Huruf Vokal Fonem/ bunyi Ejaan Sebutan

a [a] saya [sa ya]
berapa [be ra pa]
apa [a pa]

Fonem vokal yang dilambangkan dengan huruf i.

Mengikut sebutan baku fonem vokal i perlu dibunyikan dengan [ i ], sama ada terletak
pada suku kata akhir terbuka dan suku kata tertutup. Ini bermaksud vokal i perlu
dibunyikan seperti mana dieja. Sebutan Johor-Riau bagi fonem vokal i pada suku kata
tertutup dibunyikan dengan [e].
Contoh:
Ejaan Sebutan baku Sebutan Johor Riau
Alih [a lih] [ a leh]
 Mukim [mu kim] [mu kem]
Hasil [ha sil] [ha sil]

Fonem vokal yang dilambangkan dengan huruf u.

Mengikut sebutan baku fonem vokal u perlu dibunyikan dengan [ u ], sama ada terletak
pada suku kata akhir terbuka dan suku kata tertutup. Ini bermaksud vokal u perlu
dibunyikan seperti mana dieja. Sebutan Johor-Riau bagi fonem vokal u pada suku kata
tertutup dibunyikan dengan [o].
Contohnya:
Ejaan Sebutan baku Sebutan Johor-Riau
Betul [be tul] [ be tol]
Lanun [la nun] [la non]
tutup [tu tup] [tu top)

Penyebutan Kata Terbitan

Kata terbitan mengikut garis panduan dasar umum tentang sebutan baku Bahasa
Melayu hendaklah dilafazkan berdasarkan pola ejaan KV , KV + KV , KVK , KVK + KVK.

Kata terbitan dengan imbuhan awalan

Ejaan Sebutan baku Sebutan Johor-Riau

Pengajar [pe nga jar] [pe nga ja]
Pengedar [pe nge dar] [pe nge da]
Terasa [te ra sa] [te ra s]
Berlari [ber la ri] [ber la ri]
terangkat [ter ang kat] [ter ang kat]

Kata terbitan bahasa Arab, Indonesia dan Inggeris

Kata serapan Bahasa Arab , Indonesia dan Inggeris yang sudah sebati dengan bahasa
Melayu dibunyikan seperti sebutan baku Bahasa Melayu.

Ejaan Standard Sebutan baku Sebutan Johor-Riau

 i) Bahasa Indonesia
Sama bunyi
Anda [an da] [an da]
Merdeka [mer de ka] [mer de ka]

Berbeza bunyi
Bangsa [bang sa] [bang s]

ii) Bahasa Arab

Sama bunyi
Fatwa [fat wa] [fat wa]
Takwa [tak wa] [tak wa]
Beza bunyi
Makna [mak na] [mak n]

iii) Bahasa Inggeris

[fra sa] [fra sa]
Frasa [dra ma] [dra ma]
drama

Intonasi dalam Bahasa Melayu

Intonasi ialah nada suara yang turun naik atau tinggi rendah sewaktu bercakap dan
hendaklah berdasarkan jenis dan bentuk ayat atau kalimat dalam bahasa Melayu, sama
ada ayat penyata biasa, ayat tanya, ayat perintah, ayat terbalik atau songsang atau
ayat pasif dan seumpamanya. Intonasi bahasa Melayu dapat dikenali dan digayakan
dengan empat tingkat nada yang biasa ditandai dengan angka 1, 2, 3 dan 4. Angka 1
menandai nada yang paling rendah dan angka 4 menandai nada yang paling tinggi.
Nada 2 memulakan ujaran dan nada 3 merupakan nada tekanan. Intonasi bahasa
Melayu mempunyai hubungan yang rapat dengan sintaksis, iaitu dapat membezakan
jenis dan bentuk ayat. Intonasi wujud dalam bahasa Melayu bagi menandai dan
memisahkan frasa yang pelbagai jenis dan bentuknya.

Ada beberapa fungsi intonasi. Antaranya:

i. Fungsi emosional: Untuk menyatakan pelbagai makna sikap, seperti

kegembiraan, kebosanan, kemarahan, kekejutan, keakraban, kekecualian,
ketakutan dan ratusan sikap yang lain.
ii. Fungsi gramatis: Untuk menandakan kontras dari segi tatabahasa terhadap
sesuatu ujaran, sama ada sesebuah klausa atau ayat itu berupa pertanyaan atau
pernyataan, positif atau negatif dan seumpamanya.

iii. Fungsi struktur informasi: Untuk memberikan sesuatu yang baru berbanding
dengan yang telah dimaklumi dalam makna sesebuah ujaran iaitu dengan
menekankan kata yang membawa makna tersebut.

iv. Fungsi tekstual: Untuk membentuk nada dan gaya suara yang turun naik bagi
wacana yang lebih luas seperti pembacaan teks berita yang membezakan satu
berita dengan berita yang lain.

v. Fungsi psikologi: Untuk membantu menggubah bahasa menjadi unit-unit ujaran

yang mudah dilihat dan diingat, seperti belajar urutan nombor yang panjang atau
ungkapan dalam ucapan.

vi. Fungsi indexical: Untuk menandai identiti seseorang, iaitu membantu mengenali
seseorang sama ada tergolong dalam kumpulan sosial atau pekerjaan yang
berbeza, seperti khatib, penjual ubat atau sarjan tentera.

Sebutan bagi Nama Khas

Nama orang di Malaysia atau di luar Malaysia dilafazkan menurut kebiasaan orang
yang empunya nama atau kebiasaan setempat atau kebiasaan antarabangsa.
Contohnya:
 Ejaan Sebutan
Muhammad Hatta [mu.ham.mad hat.ta]
James Bond [jms bond]
Nelson Mandela [nl.sen man.d.la]
Lim Keng Yaik [lim kng yk]
Boutros Boutros-Ghali [but.ros but.ros gha.li]
Nama tempat di Malaysia atau di luar Malaysia dilafazkan menurut kebiasaan sebutan
setempat atau kebiasaan antarabangsa. Contohnya:

Ejaan Sebutan
Selangor Darul Ehsan [se.la.ngor da.rul h.san]
Bosnia-Herzegovina [bos.nia her.ze.go.vi.na]
Pyongyang [pyong.yang]
New Zealand [niu zi.lnd]
Sunway Lagoon [sun.wi le.gun]
Nama Khas yang lain yang mengandungi atau tidak mengandungi nama orang atau
nama tempat dilafazkan menurut sistem sebutan baku bahasa Melayu. Contohnya:

Ejaan
Bank Bumiputera
Radio Televisyen Malaysia
Universiti Teknologi Malaysia
Agensi Pengiklanan Multimedia
Sebutan
[bang. bu.mi.pu.te.ra]
[ra.dio t.l.vi.syen me.l.sia]
[u.ni.ver.si.ti tk.no.lo.gi me.l.sia]
[a.gn.si pe.ngik.la.nan mul.ti.m.dia] atau [a.gn.si
peng. ik.la.nan mul.ti.m.dia]

Akronim atau singkatan yang terbentuk sebagai kata (dalam bahasa Melayu atau bukan
bahasa Melayu) dilafazkan dengan dua cara iaitu (i) cara sebutan akronim menurut
cara pemenggalan suku kata ejaan, atau (ii) cara sebutan ungkapan atau nama yang
penuh. Contohnya:

Ejaan Sebutan
Felda [fl.da] atau (Federal Land Development Authority)
(Lembaga Kemajuan Tanah Persekutuan)
UNESCO [yu.ns.ko] atau (United Nations Educational, Scientific and Cultural
Organization)
UMNO [am.no] atau (United Malays National Organization) (Pertubuhan
Kebangsaan Melayu Bersatu)
tadika [ta.di.ka] atau (taman didikan kanak-kanak)
ADUN [a.dun] atau (Ahli Dewan Undangan Negeri)
Plus [plus] atau (Projek Lebuh Raya Utara-Selatan)

Akronim yang tidak berbentuk kata dan singkatan jenis inisialisme dalam ejaan Rumi
dilafazkan dengan dua cara, iaitu (i) cara sebutan singkatan menurut bunyi huruf Rumi,
atau (ii) cara sebutan ungkapan atau nama yang penuh. Contohnya:

Ejaan Sebutan
DBP [di.bi.pi] atau (Dewan Bahasa dan Pustaka)
TLDM [ti.l.di.m] atau (Tentera Laut Diraja Malaysia)
JKKK [j.k.k.k] atau (Jawatankuasa Keselamatan dan Kemajuan Kampung)
RTM [ar.ti.m] atau (Radio Televisyen Malaysia)
PLO [pi.l.o] atau (Palestinian Liberation Organization)
(Pertubuhan Pembebasan Palestin)