You are on page 1of 518

Saasana inaNa-ya va pirp~ko

Government Resolutions
and
Circulrs.

Baaga ek

Saasana inaNa-ya va pirp~ako


saivastr ivaYayasaUcaI va
AnaumaiNakosah.

saMklak
ivanaayak mahamauNakr
saovaainavaR<a p`SaasakIya AiQakarI
paolaIsa Aayau@t baRhnmauMba[- kayaa-laya.
P`astavanaa
XaasakIya saovaot kama krtanaa Asao AaZLUna Aalao kI kahI jaunyaa Saasana inaNa-yaacao
saMdBa- caTkna ]plabQa haot naahIt. kayaa-layaaMnaasauQda ik%yaok vaoLa AXaa inaNa-yaaMsaMbaMQaI
maaihtI nasato. eKada p`Sna samaaor AalyaanaMtr %yaa saMd-BaatIla Xaasana inaNa-ya pirp~ko [-.caa
XaaoQa sau haotao AaiNa mhNaUnaca sava- kma-caayaaMnaa dOnaMidna kamakaja krtanaa ]pyau@t haotIla
AXaa jaastIt jaast Xaasana inaNa-yaacao saMklana k$na XaasakIya AiQakarIkma-caarI [-.naa ho
Xaasana inaNa-ya eki~tpNao ]plabQa k$na doNyaacaa maI p`ya%na kolaa Aaho. ho krtanaa
tarKonausaar AnaumaiNaka idlaolaI Aaho tsaoca ivaYayaaMnausaarhI %yaaMcaI maaMDNaI kolaolaI Aaho.Xaasana
inaNa-ya pirp~ko yaaMcaI saM#yaa ivacaarat Gaota %yaaMcao daona KMD tyaar krNyaat Aalaolao Aahot.
jaastIt jaast Xaasana inaNa-yapirp~kacao saMklana k$na to pustk $panao p`isaQd
kravao Asaa Aaga`h maaJyaa kayaa-layaatIla sahkarIkayaa-layaIna kma-caarI saMGaTnaaMcao p`itinaQaI
yaaMnaI kolaa tsaoca rajya SaasakIya kma-caayaaMcao AadrNaIya naoto maa.EaI. r.ga.kiNa-k saahoba
tsaoca rajapi~t AiQakarI saMGaTnaocao AadrNaIya naoto maa. EaI.ga.id.kulaqao saahoba yaaMnaIhI
%yaasaazI P`aao%saahna idlao mhNaUnaca maI ho kaya- k$ Xaklaao.
XaasanaacaI vaobasaa[-T Saasanaanao p`isaQd kolaolao saarsaMga`h rajya sarkarI kma-caarI
maQyavatI- saMGaTnaocao mauKp~ rajasaarqaI tsaoca [traMnaI p`isaQd kolaolaI pustko yaamaQaUna sadrcao
XaasakIya inaNa-yapirp~ko [-.saMklaIt kolaolaI Aahot.

saMklak
ivanaayak mahamauNakr.
saovaainavaR<a P`aSaasakIya AiQakarI
paolaIsa Aayau@t baRhnmauMba[- kayaa-laya.
dUrQvanaI . 022 28830699.

Saasana inaNa-ya pirp~ko ho pustk kovaL SaasakIya kma-caarI va [traMnaa maaihtI vhavaI %yaaMcaI kaya-xamata vaaZavaI AaiNa SaasakIya
kamakajaat gaitmaanata yaavaI yaa hotUnao tyaar kolaolao Aaho.pustkat jaovaZI maaihtI doNao AavaSyak Aaho tovaZI doNyaacaa p`ya%na kolaolaa Aaho.trIsauQda yaa pustkat
AnavaQaanaanao raihlaolyaa kaoNatahI daoYa ~uTIsaazI saMklak jabaabadar AsaNaar naahI.maa~ yaatIla koaNatahI daoYa ~uRTI inadXa-naasa AaNaUna idlyaasa %yaa svaagatah-
AsatIla.
0 0

II
ivaYaya saucaI

saovaot inayau@tI pdaonnatI rajaInaamaabadlaI AarxaNa [.

Candidates selected by the P.S.C. for


appointment to Ministerial post in Govt.
Offices in Greater Bombay Transfer of.. .. .. GAD. 12.09.1961 1
Qualifying Examination for promotion to
higher posts or grade Circular. .. GAD 11.10.1961 1
Persons temporarily appointed to
Ministerial posts in Govt. Offices in
Gr. Bombay pending availability of Public
Service Commission selected candidates-
Regulating of appointment of... ..GAD 01.03.1974 1
Post of Lower Grade Stenographers in certain
Govt.Departments outside the Secretariate
Up gradation of as Higher Grade Stenographer. GAD 03.10.1974 2
Maharashtra Released defence Services
Personnel ( Fixation of Pay and Seniority )
Rules 1974. Orders .. GAD 16.11.1974 3
Resignation Recovery of one months Pay
from a Govt.Servant who tenders resignation
without giving prior notice. Circular... GAD 27.11.1974. 4
Select ListPrinciples regulating-preparation
And revising of... GAD 11.09.1975 5
Temporary Govt.Servants..Extension of
Benefit of Permanancy to . GAD 19.09.1975 6
Promotion from Class IV services to Class III
Services In Government Offices and Depts. GAD 23.09.1975 8
Resignation from Govt. service : acceptance
procedure and various other conditions. ..Cir. GAD 20.05.1977 9
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged. .. GAD 01.11.1977 11
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged. . . GAD 19.04.1979 11
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged.. . . GAD 10.07.1979 12
ivabaama.

III
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged .. GAD 28.11.1979 12
Departmental Examination Rules Amending
of for granting exemption to candidates who
are overaged... .. .. .. GAD 17.05.1980 13
Retrospective Promotion .. .. GAD. 24.10.1979 14
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilaipkvagaI-ya pdo
maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga Apurst ]maodvaaraMcyaa inayau@%yaa
inayamaaQaIna krNao. .. .. .. .. saap`iva 1.03.1980 14
Employment of Freedom Fighters and their
nominess in the matter of recruitment to
Class III & Class IV posts in Govt. services. GAD 02.03.1981 16
Employment to Project effected persons..
Instructions regarding.. Circular.. PWD 04.08.1981 17
ivaBaagaIya p`mauKaMnaI kolaolyaa baZtIbadlaIsa lavakr
maanyata doNyaabaabat. ..pirp~k .. .. iva<a 17.09.1981 18
AlpsaM#yaMak va maagaasavagaI-ya kma-caayaaMcyaa kaya-karI
pdavarIla inayau@tIsaMbaMQaI. .. .. .. saap`iva 27.11.1981 18
The Maharashtra Civil Services ( Regulation
of Seniority ) Rules 1982. GAD . 1982 19
Reservation of vacancies for Economically
Weaker Sections of society in Govt.,
Quasi Govt.and Co-op.Service. Cir. GAD 03 .02.1982 24
Forwarding of application to the Union Public
Service Commission from candidates serving
under Govt.Endorsement.. .. GAD 10.02.1982. 24
Forwarding of applications to UPSC from
candidates serving under Govt. .. .. GAD 25
Recreuitment to Govt. Service in vacancies
reserved for Backward Classses notifying the
vacancies to the Associations/ Organisations
of Backward Classes..Circular GAD 12.03.1982. 26
SaarIirk dRYTyaa ApMga Asalaolyaa vya@tIMnaa SaasakIya
saovaot raKIva pdo. .. .. . .. saap`iva 01.03.1983 26
catuqa-EaoNaI safa[- kamagaar svacCk [%yaaid t%sama
pdaMvarIla saovaa BartIcyaa XaOxaiNak Ah-tosaMbaMQaI. .. saap`iva 23.03.1983 27
kinaYz pd saMvaga-saovaaMmaQaUna vairYz pd saMvaga-
saovaaMmaQaIla pdaonnatI krtaMnaa paLavayaacaI t<vao. .. saap`iva 18.05.1983 27
Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa
saaPtahIk rjaa kamaacao sva$p yaasaMbaMQaI. .. .. saap`iva 19.09.1983 28
.
.
ivabaama.

IV
maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t GaoNyaat yaoNaayaa
spQaa-%mak prIxaa va naamainado-Sanaanao kravayaacyaa inayau@%yaa
yaasaazI SaasakIya kma-caayaaMcao Aja- AayaaogaakDo
pazivaNyaabaabat AvalaMbaavayaacaI kaya-pQdtI. .. saap`iva 28.11.1983 29
SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaI etdqa- maMDLacyaa
ihMdI BaaYaa prIxaa ]<aINa- haoNyaabaabat. .. .. saap`iva 17.12.1983 30
AsqaayaI SaasakIya kma-caayaanaa sqaayaIkrNaacao
fayado doNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 15.02.1984 31
Saasana saovaot AsataMnaa ApGaatanao ApMga%va Aalaolyaa
kma-caayaaMnaa Payaa-yaI naaokrI AnaukMpa t<vaavar javaLcyaa
naatovaa[-kasa doNaobaabat. .. .. .. saap`iva 22.02.1984 32
etdqa- maMDLacyaa ihMdI BaaYaa prIxaa baaolaI BaaYaa
prIxaotUna saUT imaLNyaabaabat .. saap`iva 28.05.1984 32
rajapi~t AiQakayaaMsaazI va Arajapi~t
kma-caayaaMsaazI marazI BaaYaa prIxaa. .. .. saap`iva 18.06.1984 32
svaatMHya saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI. .. saap`iva 10.01.1985 33
Post Recruitment Training Examination
Rules 1984 For Junior.GradeClerks in
the office of the Commr. of Police,Greater
Bombay.Notification. .. .. .. Home 17.06.1985 34
SaarIirk dRYTyaa ApMga Asalaolyaa vya@tIMnaa SaasakIya
saovaot raKIva pdo. .. .. .. saap`iva 22.01.1986 39
Rules regulating the Upper age limit for
recruitment by nomination in Class I to
Class IV Services Notification . GAD 28.01.1986 39
janarla irJavh- [MijainaAirMga faosa-maQaIla kma-caayaaMnaa
maharaYT/ Saasanaatfo- maajaI saOinakaMnaa doNyaat yaoNaayaa
sauivaQaa ]plabQa krNao. .. .. .. .. saap`iva 24.06.1986 41
maajaI saOinakaMcaI vyaa#yaa. AiQasaUcanaa .. .. 27.10.1986 41
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaat ilaipkvagaI-ya pdavar tsaoca
maM~alayaIna ivaBaaga va Aayaaogaacyaa kayaa-layaat sahayyakacyaa
pdavar naomaNaUka .. ]maodvaaraMnaa jaU haoNyaasaazI maudt saap`iva 14.11.1986 42
Recruitment Rules:- Clerk,Clerk-Typist and
Typist In the Office of Govt.of Maharashtra.
outside Greater Bombay ( Recruitment)
Rules1981. . . GAD 18.12.1986 43
svaatMHya saOinak Bauimagat svaatMHya saOinakAaJaad
ihMdsvaatMHya saOinak yaaMcao naamainado-iSatasa SaasakIya saovaot
vaga- 3 va vaga- 4 cyaa pdavar naaokrI imaLNaobaabat saap`iva 13.03.1987 44
SaarIirk dRYTyaa ApMga Asalaolyaa vya@tIMnaa SaasakIya
saovaot raKIva pdo. .. .. .. saap`iva 06.04.1987 45

V
Saasana saovaotIla kma-caayaaMcaIrajapi~t AiQakayaaMcaI
jyaoYzta yaadI tyaar krNao va p`isaQd krNyaabaabatpirp~k.. 21.04.1987 45
saovaa pustk dusarI p`t . .. .. .. iva<a 28.04.1987 46
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilapik vagaI-ya
pdo maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga purst kma-caayaaMcyaa
maMuba[-baahor badlaI saMbaMQaI. .. ..pirp~k saap`iva 03.09.1987 46
saovaa BartIsaazI saOnadlaatIla AiQakayaaMnaa tsaoca
saOinakaMnaa Vavayaacyaa savalatI.rajya SaasanaatIla 46
vaga- 1 va vaga- 2 maQaIla pdaMcyaa baabatIt.
SaasakIya saovaotIla ivavaahIt maihlaa kma-caayaaMcyaa badlyaa..
sava-saaQaarNa t<vao. .. .. pirp~k saap`iva 14.03.1988 47
saovaot AsataMnaa kamaasa Aalaolyaa tsaoca saMGaYaa-t Aqavaa
saovaot AsataMnaa ApMga Jaalaolyaa saMrxaNa saovaotIla vya@tIcyaa
kuTuMibayaasa SaasakIya saovaot inayau@tIsa savalat. .. saap`iva. 22.04.1988 48
EaIlaMkot pazivalaolyaa BaartIya SaaMtta rxak dlaatIla jaKmaI
va ApMga Jaalaolyaa javaanaaMnaa tsaoca QaaratIqaI- pDlaolyaa
javaanaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa ivaivaQa salavatI ]plabQa k$na
doNyaabaabat. .. ..pirp~k saap`iva 23.05.1988 49
maajaI saOinakp`klpga`stSaarIirk dRYTyaa ApMga svaatMHya saOinak
saMpkalaIna kma-caarI yaaMnaa SaasakIya saovaot vaga- 3 va vaga- 4 maQaIla AarxaIt
pdaMvar tsaoca psaMtImaanao doNyaat yaoNaayaa pdaMvar inayau@tI
doNyaabaabatcaI AMmalabajaavaNaI yaaogya irtInao va kaTokaorpNao krNyaabaabat saap`iva 21,.12.1988 50
maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL AaiNa p`adoiSak duyyama saovaa inavaD
maMDL yaaMcyaa maaf-t GoaNyaat yaoNaayaa spQaa-%mak prIxaa va naamainado-Sanaanao
kravayaacyaa inayau@%yaa yaaMsaazI SaasakIya kma-caayaaMcao Aja- inavaD maMDLakDo
pazivaNyaabaabat AMmalaat AaNaavayaacaI kaya-pQdtI. Pairp~k saap`iva 23.03.1989 50
svaatMHya saOinakaMnaa SaasakIya saovaot vaga- 3 AaiNa vaga- 4 yaa
pdaMvar saovaap`vaoSaasaazI savalatI imaLNaobaabat..
svaatMHya saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI. .. saap`iva 01.06.1989 51
saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI. .. .. saap`iva 20.09.1989 51
kinaYz pd saMvaga-saovaamaQaUna vairYz pd saMvaga-
saovaamaQaIla pdaonnatI krtanaa paLavayaacaI t<vao .. saap`iva 01.08.1989 52
ivamau@t jaatI va BaT@yaa jamaatI AaiNa [tr maagaasavaga-
yaadImaQyao sauQaarNaa. .. .. .. .samaaja klyaaNa 17.01.1990 53
maharaYT/ laaoksaovaa va rajyap`adoiSak inavaD maMDL
Apurst kma-caayaaMcyaa baabatIt prIxaosaazI kalaavaQaI
maaojataMnaa ivacaarat Gyaavayaacaa inayau@tIcaa idnaaMk,. .. saap`iva 23.01.1990 54
maagaasavagaI-yaaMcyaa sarL saovaa BartI AaiNa pdaonnatI baabatcao
AarxaNaAnauYaoSa [%yaadI saMbaMQaI ivavarNap~ saUcanaa flakavar
laavaNyaabaabaat kravayaacaI kaya-vaahI. saap`iva 10.05.1990 54
ivabaama.

VI
p`klpga`st vya@tI Aqavaa %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa
vya@tIMcyaa naomaNaUka duyyama saovaa inavaD maMDLacyaa kxaotUna
vagaLNyaabaabat. .. ..pirp~k saap`iva 18.06.1990 55
saovaap`vaoSa inayama..pdaonnatIsaaazI pUva-AT mhNaUna
inamna saMvagaa-tsaovaotEaoNaIt ikmaana saovaosaMbaMQaIcaI
AT ivaiht krNao. .. .. .. .. saap`iva 04.09.1990 56
maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL va p`adoiSak duyyama saovaa
inavaD maMDLo ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI maulaaKt na Gaota f@t
laoKapirxaotIla gauNava<aonausaar inavaD krNyaabaabat.. saap`iva 29.11.1990 56
Anausauicat jaatImaQaUna baaOQd Qamaa-t Qama-aMtr kolaolyaaMnaa
Anausauicat jaatIcao samajaNyaabaabat . .. samaaja klyaaNa 14.01.1991 57
svaatMHya saOinak va %yaaMcao naamainado-iSat yaaMnaa Saasana
saovaot vaga- 3 va vaga- 4maQaIla pdaMvar naomaNaUkIsaazI
vayaaomayaa-dot savalat. .. .. .. .. saap`iva 22.01.1991 58
gauNava<aovar inavaD Jaalaolyaa maagaasavagaI-yaaMcyaa gaTatIla
]maodvaaraMnaa Aarixat Asalaolyaa jaagaaMcyaa saMdBaa-t
maaojaNyaat yaovaU nayao yaabaabatcaa Kulaasaa. .. .. saap`iva 25.01.1991 58
svaatMHya saOinak %yaaMcao naamainado-iSat yaaMnaa SaasakIya saovaot
vaga- 3 AaiNa vaga- 4 maQaIla pdaMvar naaokrI doNyaabaabat
vaoLaovaoLI inaga-imat kolaolyaa AadoXaaMcao eki~krNa pirp~k..saap`iva 04.03.1991 59
pdaonnatI naakarlyaamauLo ]dBavaNaaro pirNaama va
%yaabaabat AvalaMibaNyaacaI kaya-vaahI. .. .. saap`iva 30.04.1991 60
rajapUt BaamaTa prdoSaI BaamaTaprdoSaI BaamaTI..
jaatI davyaacaI tpasaNaIbaabat. samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- va IDa 08.05.1991 60
SaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaapustikt naaoMdlaolyaa
janmaidnaaMkamaQyao du$stI krNyaabaabat. pirp~k saap`iva 24.05.1992 61
maharaYT/ rajyaamaQyao Anya rajyaatUna sqalaaMtrIt Jaalaolyaa
Anausauicat jaatIcyaa vya@tIMnaa jaatIcao p`maaNap~ doNyaabaabat.samaaja klyaaNa 06.07.1992 62
rajapi~t AiQakayaaMsaazI va Arajapi~t
kma-caayaaMsaazI marazI BaaYaa prIxaa. .. .. saap`iva 01.01.1993 63
p`adoiSak inavaD maMDLaMnaI iSafarsa kolaolyaa
]maodvaaraMnaa inayau@tI doNyaabaabat. .. .. saap`iva 17.02.1993 63
saovaaMtga-t pdivaka AByaasama saovaap`vaoSaSaao<ar
p`iSaxaNa tsaoca [tr ivaBaagaatIla prIxaaMmaQyao
Aaxaopah- vat-na krNaayaaivaQd kravayaacaI karvaa[-. .. saap`iva 28.05.1993 64
SaasakIya saovakaMnaa pdaonnatIsaMdBaa-t maanaIva tarIK
doNyaabaabat.p`krNa tpasaNaI AiQakarabaabatpirp~k. saap`iva 11.06.1993 65
matImaMd vya@tIMcyaa maulaaMcyaa palakaMnaa [icCt
sqaLI badlaI doNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 26.08.1993 66

VII
AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tI ilaipkTMklaoKk
pdavar krNyaakairta TMklaoKnaacaI AT iSaiqala krNaobaabat saap`iva 16.10.1993 66
Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa
saaPtaihk rjaa kamaacao svap yaasaMbaMQaI. .. .. saap`iva 11.02.1994 67
pdaonna%yaa gaaopnaIya AiBalao#yaaMcyaa p`tvaarIcao inakYa. .. saap`iva 21.02.1994 68
maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDLo va p`adoiSak duyyama
inavaD maMDLamaaf-t ]maodvaaraMcaI inavaD. .. .. saap`iva 03.05.1994 69
saovaayaaojana kayaa-layaanao iSafarsa kolaolyaa ]maodvaaraMcaI
kmaala vayaaomayaa-da ga`a( QarNyaabaabat. ..Pairp~k.. saap`iva 21.05.1994 70
saovaa p`vaoSa inayama.. pdaonnatIsaazI pUva-AT mhNaUna
inamna saMvagaa-t ikmaana saovaosaMbaMQaIcaI AT pirivaxaaQaIna
kalaavaQaItIla saovaa AnauBavaasaazI ga`a( QarNyaabaabat. .. saap`iva 23.05.1994 71
SaasakIya inamaSaasakIya va Saasana Anaudainat saMsqaamaQaIla
saovaaMmaQyao BartIsaazI maihlaakirta 30 jaagaa Aarixat
zovaNaobaabat.. .. .. maihlaa va baala klyaaNa. 22.06.1994 72
paolaIsa ]p inarIxak pdavar sarLsaovaa va pdaonnatInao
]maodvaaraMcaI BartI krNyaabaabat. .. .. gaRh 05.07.1994 73
maharaYT/ naagaarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama
1981 cyaa inayama 38 KalaIla saUcanaa .1 va 2 nausaar
kaya-vaahI krNyaabaabat. .. ..pirp~k saap`iva 27.09.1994 75
SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgatAkalaI saovaainavaR<a
Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa AnaukMpa t<vaavar
inayau@tI doNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 26.10.1994 76
SaasakIya kma-caayaasaAiQakayaasa kayamapNaacyaaa
fayaVacao p`maaNap~ doNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 16.12.1995 81
pirivaxaaQaIna AiQakayaaMcyaa ivaBaagaIya prIxaa. .. saap`iva 10.01.1996 82
maharaYT/ rajyaamaQyao Anya rajyaatUna sqalaaMtrIt Jaalaolyaa
AnausaUicat jamaatIcyaa vya@tIMnaa jaatIcaI p`maaNap~o
doNyaabaabat. .. .. .. AaidvaasaI ivakasa 27.02.1996 83
pdaonnatIivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI sau Asatanaa
SaasakIya saovakasa idlaolyaa pdaonnatIcao inayamana krNyaabaabat saap`iva 22.04.1996 84
kulavaMtvaaNaI va vaOSyavaaNaI jaatIcaa [tr maagaasavagaa-t
samaavaoSa krNyaabaabat... .. .. samaajaklyaaNa 21.08.1996 85
SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgatAkalaI saovaainavaR<a
Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa AnaukMpa t%vaavar
inayau@tI doNyaabaabat. .. .. .. .. saap`,iva 23.08.1996 86
Appointment on Compassionate Ground to the
relatives of the Govt. Employees who expired
while in service on premature retirement. GAD. 11.09.1996 88
ivabaama.

VIII
ekakI pdacyaa AarxaNaabaabat. .. .. .. saap`iva 02.11.1996 89
saovaa p`vaoSa inayama
pdaonnatIsaazI pUva-AT mhNaUna inamna saMvagaa-t ikmaana
saovaosaMbaMQaIcaI AT..pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla saovaa
AnauBavaasaazI ga`a( QarNyaabaabatcao AadoSa maagao GaoNyaabaabat. saap`iva 17.02.1997 89
p`klpga`st vya@tI va %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa
vya@tIMnaa naaokrIsaazI doNyaat yaoNaaro p`maaNap~ p`klpga`st
vya@tIMvar AvalaMbaUna AsaNaayaa vya@tIMt kayadoSaIr d<ak
pu~acaa samaavaoSa krNyaabaabat. .. ... mahsaUla va vana 20.03.1997 90
sarLsaovaa p`vaoSa va pdaonnatIsaazI sauQaairt ibaMdu naamaavalaI
ivaiht krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 29.03.1997 91
Saasana saovaotIla maagaasavagaI-yaAmaagaasavagaI-ya kma-caarI
AiQakarI yaaMcaI pdaonnat saMvagaa-t AapapsaatIla
jyaoYzta ivainayaimat krNyaabaabat. .. .. saap`iva 19.04.1997 95
[tr maagaasavagaI-ya jaatImaQaIla ]nnat AaiNa p`gat vya@tI
gaTimaI laoAr vagaLUna AarxaNaacao fayado
doNyaabaabat inakYa inaiScat krNyaabaabat. .. samaaja klyaaNa 05.06.1997 96
SaasakIya saovaot AsataMnaa idvaMgat AkalaI saovaainavaR<a
Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kasa AnaukMpa t<vaavar
inayau@tI doNao... .. .. .. .. saap`iva 04.10.1997 97
saovaa pustkacaI dusarI p`t sava- rajya SaasakIya
kma-caayaaMnaa ivanaamaulya doNyaabaabat. .. .. iva,,<a 11.11.1997 98
[tr maagaasavagaI-yaivaSaoYa maagaasa p`vagaa-t-Ila s~I
AmaagaasavagaI-ya vya@tISaI ivavaah kolyaasa Vavayaacyaa
savalatI. .. .. .. .. ..samaaja klyaaNa 18.11.1997 99
SaasakIya saovakaMcyaa inayatkailak badlyaasaMdBaa-t QaaorNa. saap`iva 27.11.1997 100
SaasakIya saovaocaa rajaInaamaa isvakarNyaasaMbaMQaatIla
sava-saaQaarNa maaga-dSa-k saUcanaa. .. .. .. saap`,iva 02.12.1997 103
ApMga vya>I samaana saMQaI saMpUNa- sahBaaga va h@kaMcao saMrxaNa
AiQainayama 1995 nausaar Saasana saovaotIla pdaMvar SaairrIkdRYyaa
ApMgaaMsaazI AarxaNa zovaNyaabaabatcaI kaya-pwtI.. saap`iva 02.05.1998 108
paolaIsa ]p inairxak saovaa p`vaoSa inayama 1995 cyaa
inayama 3 cyaa KMD k cyaa ]pKMD ek maQyao sauQaarNaa.
vaya mayaa-da vaaZivaNao. .. .. .. .. gaRh 22.05.1998 110
maihlaaMivaYayaI QaaorNa paolaIsa iSapa[- va AiQakarI
pdavar kaya-rt Asalaolyaa maihlaa va puYaaMkirta
ekca saMvaga- krNyaabaabat . .. .. .. gaRh iva. 18.07.1998 110
ivaSaoYa maagasa p`vagaa-kirta SaasakIyainamaSaasakIya saovaot
AarxaNa. .. .. .. .. .. saap`iva 26.07.1998 111
ivabaama.

IX
SaasakIya inamaSaasakIya [%yaadI saovaotIla ekakI pdaMnaa
( Isolatted Post) laagaU krNyaat Aalaolao AarxaNa r_
krNyaasaMdBaa-t. .. .. .. saap`iva 21.09.1998 111
ApMga vya>IMnaa Saasana saovaot vaga- 3 va vaga- 4 cyaa pdavar
AarxaNa zovaNyaabaabat. .. .. saap`iva 28.09.1998 112
paolaIsa dlaatIla pd inaima-tI pdo punaija-ivat krNao va
ir@t pdo BarNao yaavarIla baMQanao iSaiqala krNyaabaabat. .. gaRh iva. 02.12.1998 113
ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tUna hlabaa hI jaat vagaLlyaaba_la. samaajaklyaaNa 17.12.1998 113
Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa
saaPtaihk rjaa kamaacao svap yaasaMbaMQaI. .. .. saap`iva 19.12.1998 114
p`adoiSak duyyama inavaD maMDL ijalha inavaD saima%yaa
saovaayaaojana kayaa-laya yaaMcyaa kaya-kxaotIla Ainayaimat
inayau@%yaa inayaimat krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 08.03.1999 116
Saasana saovaot sarL saovaa BartIsaazI samaaMtr AarxaNa
( Horizontal Reservation ) kayaa-nvaIt krNyaasaazI
AnausaravayaacaI kaya-pwtI ivaiht krNyaabaabat. .. saap`iva 16.03.1999 117
SaasakIya AiQakayaasa gaTA cyaa rajapi~t pdavar
kayamapNaacyaa fayaVacao p`maaNap~o doNyaabaabat. .. saap`iva 15.08.1999 119
p`klpga`st vya>IMnaa SaasakIya saovaot gaTD cyaa pdavar
inayau>IsaazI vayaaomayaa-dot saUT doNyaabaabat. saap`iva 24.2.2000 119
paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000. gaRh 30.05.2000 120
paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000... SauQdIp~... gaRh 14.06.2000 123
paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000 gaRh 03.10.2003 124
SaasakIya saovaot AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNyaabaabat vayaacaI
50 vaYao- pUNa- haoNyaaPaUvaI-ca jao kma-caarI kk-raoga pxaaGaat ikMvaa
ApGaatamauLo saovaosaazI kayamacao Asamaqa- haotIla kovaL %yaaMcyaaca
kuTuMibayaaMnaa AnaukMpa inayau@tIsaazI pa~ samajaNyaabaabat. saap`iva 28.03.2001 125
paolaIsa dlaatIla paolaIsa hvaaladar va paolaIsa naa[-k yaa
pdacyaa saovaaBartIcao ivainayamana. .. .. gaRh 09.05.2001 126
ApMga vya@tIMnaa SaasakIya va Saasanaacyaa AiQap%yaaKalaIla
saovaotIla gaT A to gaT ba maQaIla pdaMvar sarLsaovaonao
inayau@tIdoNyaasaMbaMQaI ]cca vayaaomayaa-da iSaiqala krNyaabaabat.. saap`iva 16.06.2001 127
marazI va ihMdI BaaYaa prIxaa ]<aINa- haoNaosaUT doNao
yaabaabat naaoMdI saovaapustkat GaoNaobaabat. .. .. saap`iva 25.09.2001 128
AiQaimat Jaalaolyaanaa pUva-laxaI p`Baavaanao pdaonnatI
doNyaasaMbaMQaIcao sPaYTIkrNa. .. .. .. saap`iva 29.10.2001 129
P`aklpga`st vya@tIcyaa ivavaahIt maulaIsa ikMvaa itcyaa
maulaaMnaa P`aklpga`stacaa daKlaa doNaobaabat. .. mahsaUla ivaBaaga 30.10.2001 130
ivabaama.

X
pdvaIQarpdivakaQaark sauiSaxaIt baoraojagaaraMnaa
SaasakIya saovaotIla gaT k maQaIla pdavar inayau@tI
doNyaabaabat ivaiht saMgaNak &anaacaI Ah-ta p`aPt krNyaabaabat. saap`iva 09.05.2002 130
SaasakIya kma-caayaaMnaa pdaonnatI saMdBaa-t maanaIva idnaaMk
doNyaabaabat Pa`krNa tpasaNaI AiQakarabaabat.. saap`iva 06.06.2002 131
idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaapUvaI- inavaDp`iyaa
sau Jaalaolyaa tsaoca saQyaa Saasanasaovaot Asalaolyaa AiQakarI
kma-caayaaMnaI saMgaNak hataLNaI vaapra baabatcao p`maaNap~
ivaiht maudtIt p`aPt na kolyaanao ASyaabaabat kravayaacaI
]paya yaaojanaa. .. .. .. .. saap`iva 20.07.2002 134
id.1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaD p`iyaa sau
haoNaayaa gaT A gaTba gaTk maQaIla pdavaIla saovaaBartIsaazI
AaiNa saQyaa SaasakIya saovaot AsalaolyaaMsaazI maharaYT/ rajya
tM~iSaxaNa maMDLamaaf-t Gaotlyaa jaaNaayaa prIxaocao p`maaNap~
saMgaNak ivaYayak Ah-ta mhNaUna inaiScat krNaobaabat saap`iva 04.10.2002 137
paolaIsa naa[-kpaolaIsa hvaaladarsahayyak paolaIsa ]p
inarIxak yaa pdaMvar pdaonnatI dotaMnaa inamna saMva-gaat tIna
vaYao- saovaocaI AT iSaiqala krNyaabaabat. .. gaRh 02.01.2003 138
maagaasavagaI-yaaMcyaa sarLsaovaa BartI AaiNa pdaonnatIbaabatcao
AarxaNaAnauSaoYa [%yaadI saMbaMQaIcao ivavarNap~ saUcanaaflakavar
laavaNyaabaabat kravayaacaI kaya-vaahI. saap`iva 08.01.2003 139
maharaYT naagarI saovaa inayama AiQakaraMcao p`%yaayaaojana. iva<a 02.06.2003 140
1 maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981.
inayama .914ef va 382ef
2 maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981.inayama 636 7980
3 maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana
baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLatIla p`danao inayama 1981.
4 maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982.10565 va 66 27
4046 46101.
5 BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h
inaQaImaQaUna prtavaa va naaprtavaa Aiga`ma maMjaUr krNao.
6 maM~I Aasqaapnaovar inayau@t kravayaacyaa SaasakIya tsaoca Anya
kma-caayaaMcyaa ATI va SatI-.
7 BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMcaI svaIyaotr saovaotIla
P`aitinayau@tI .
SaasakIya saovaot AnaukMpa t<vaavar inayau>I doNyaabaabat. saap`iva 13.06.2003 145
paolaIsa saovaa p`vaoSa inayama 2000..
paolaIsa iSapa[- BartIt haomagaaD-sa\naa paca T@ko
AarxaNa zovaNyaabaabat. .. .. .. gaRh 14.07.2003 147
SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaa saMgaNak p`maaNap~
saadr krNyaapasaUna saUT p`aPt haoNyaasaazI vayaaomayaa-da. .. saap`iva 02.09.2003 147
SaasakIya saovaot AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNyaabaabat. saap`iva 29.10.2003 148

XI
paolaIsa dlaatIla AnaukMpa t%vaavarIla paolaIsa iSapa[- va
vaga- D pdavar inayau@tI doNyacao AiQakar saMbaMiQat
paolaIsa GaTk p`mauKaMnaa p`dana krNyaabaabat... gaRh 23.02.2004 149
paolaIsa inarIxak va sahayyak paolaIsa inarIxak yaaMcyaa
pdaMcaa djaa- vaaZivaNyaabaabat... gaRh 26.02.2004 150
maharaYT/ SaasakIya kma-caayaaMcyaa badlyaaMcao ivainayamana
AaiNa SaasakIya kt-vyao par paDtaMnaa haoNaayaa ivalaMbaasa
p`itbaMQa AQyaadoXa 2004. .. .. .. 20.04.2004 150
PadaonnatItIla AarxaNa ho pdaonnatIcyaa sava- TPPyaavar laagaU krNao.saap`iva. 25.05.2004 156
saMgaNak Ah-ta prIxaobaabat. .. .. saap`iva 26.05.2004 158
SaasakIya ivaBaaga kayaa-layaaMmaQaIla Kulyaa p`vagaa-tIla
ir@tpdo BarNyaasa prvaanagaI doNyaabaabat. .. iva<a 07.06.2004 160
naamainado-Sanaacyaa kaoTyaatIla gaT DcaI ir@t pdo BarNaobaabat. saap`iva 07.06.2004 161
Anausauicat jamaatIcyaa jaagaaMvar 15 jaUna 1995 pUvaI-ca
sarLsaovaonao inayau@t Jaalaolyaa ibagar maagaasa p`vagaa-tIla
kma-caarI AiQakarI yaaMcaI SaasakIya inamaSaasakIya
saovaotIla jyaoYzta inaiScat krNyaabaabat. .. .. saap`iva 24.06.2004 162
SaasakIya ivaBaagakayaa-layaamaQaIla Kulyaa p`vagaa-tIla
ir@t pdo BarNyaasaazI maanyata doNyaabaabat. iva<a 01.07.2004 163
Saasana saovaa p`vaoSaacaI kmaala vayaaomayaa-da vaaZivaNaobaabat. saap`iva 17.08.2004 164
pdaonnatItIla AarxaNa ho pdaonnatIcyaa sava- TPPyaavar
laagau krNaobaabat... .. saap`iva 14.02.2005 165
saovaap`vaoSa inayama .. pdaonnatIsaazI pUva- AT mhNaUna inamna
saMvagaa-t saovaotEaoNaIt ikmaana saovaocyaa AnauBavaacaI AT
ivaiht krNao. ..pirp~k.. saap`iva 25.02.2005 165
A%yaucca gauNava<aaQaark KoLaDUMnaa SaasakIya inamaSaasakIya
va [tr xao~at naaokrIsaazI AarxaNa zovaNyaabaabat.Saalaoya iSaxaNa va iDa. 30.04.2005 166
maharaYT/ naagarI saovaa lahana kuTuMbaacao p`it&apna inayama
2005 cyaa AMmalabajaavaNaIbaabat..... saap`,`iva 01.07.2005 170
rajyaSaasana saovaotIla AnaukMpa inayau@tIcyaa yaaojanaa
p`cailat kaya-pQdtI va yaaojanaocyaa trtudIt sauQaarNaa
krNyaabaabat... .. .. .. saap`iva 22.08.2005 171
Saasana saovaotIla kma-caayaaMcaI rajapi~t AiQakayaaMcaI
jyaoYzta yaadI p`%yaok vaYaI- tyaar krNao va p`isaQd krNao
baabat. .. .. .... .. saap`iva 30.09.2005 174
AaidvaasaInaxalaga`st xao~at caaMgalyaa p`karo kama kolaolyaa
AiQakarIkma-caarI yaaMnaa psaMtIcyaa izkaNaI badlaI doNyaabaabat.saap`iva 07.01.2006 175
saMgaNak Ah-ta prIxaosa maudtvaaZ. .. .. saap`iva 09.06.2006 176
.
ivabaama.

XII
A%yaucca gauNava<aaQaark KoLaDUMnaa SaasakIyainamaSaasakIya
va [tr xao~at naaokrIsaazI AarxaNa zovaNaobaabatSaalaoya iSaxaNa va iDa. 18.11.2006 176
sava- saMvagaa-tIla ir@t pdo SaIGa`tonao BarNyaabaabat. .. saap`iva 17.02.2007 177
Saasana saovaot inayau@tIsaazI p`klpga`saMasaazI Asalaolyaa 5 T@ko
AarxaNaamaQyao BaUkMpga`staMcaa 3 T@ko kaoTa zovaNyaabaabat. mahsaUla. 17.04.2007 178
saMgaNak Ah-ta prIxaot maudtvaaZ doNyaabaabat. .. saap`iva 05.05.2007 179
Anausauicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- va
ivaSaoYa maagaasavagaa-cyaa ]maodvaaraMnaa Saasana saovaot inamaSaasakIya saovaot
Saasana AMgaIt saMsqaamaQyao pdaonnatIpUvaI- jaatI p`maaNap~acaI pDtaLNaI
k$na vaOQata p`maaNap~ saadr krNyaabaabat. saamaaijak nyaaya va iva.sa.ivaBaaga 16.05.2007 180
naxalavaaVaMcyaa hllyaat jaayabaMdImaR%yau Jaalaolyaa SaasakIya saovaotIla
vya@tIcyaa kuTUMibayaaMnaa Saasana saovaot saamaavaUna GaoNyaabaabat..
AnaukMpa inayau@tIcyaa yaaojanaot sauQaarNaa krNyaabaabat. . saap`iva 17.07.2007 181
AnausaUicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr
maagaasavaga- va ivaSaoYa maagaasa p`vaga-acyaa ]maodvaaraMcyaa
jaatI p`maaNap~davyaacaI tpasaNaI krNyaabaabat
maaga-dSa-k saUcanaa. .. .. .. saa.nyaaya va ivasaiva. 22.08.2007 182
sava- saMvagaa-tIla ir@t pdo tatDInao BarNyaabaabat. .. saap`iva 27.08.2007 183
Maharashtra Police Constables ( Recruitment)
Rules, 2006. .. .. .. Home 16.05.2006 444
paolaIsa iSapa[- to sahayak paolaIsa ]p inarIxak yaa saMvagaa-tIla
paolaIsa kma-caayaaMcyaa badlyaabaabat maaga-dSa-k t<vao. .. gaRh 17.05.2007 451

@@@@@@@

rjaa
Holidays-Public and Optional.. attendance on.. GAD. 16.07.1964 185
Leave concession.Grant of to Police personnel. Home 17. 07.1975 185
Grant of additional leave with facilities for its
surrender and encashment to memebrs of the
State Police Constabulary. . Home 04.09.1979 186
Prefixing and suffixing Sunday and Public
Holidays to Casual Leave... F.D. 20.03.1981 187
kuTuMba klyaaNa kaya-maaKalaI saMttI p`itbaMQak Xas~iyaa
k$na GaoNaayaa AaOVaoigak va AaOVaoigakotr rajya XaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaabaabat.. iva<a 14.07.1981 188
eka p`karcyaa rjaocao dusayaa p`karcyaa rjaot pirvat-na
krNyaabaabat. iva<a 19.02.1982 189
ivabaama.

XIII
maanyatap`aPt saMGaTnaocyaa baOzkIsaazI hjar rahNyaasaazI
naOimai<ak rjaa. .. .. ..saava-jainak baaMQakama 06.06.1985 190
XaasakIya kma-caayaaMcyaa rjaa maMjaUrIcyaa p`krNaabaabat. iva<a 01.09.1986 190
BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat.saap`iva 11.07.1988 190
itsayaavaoLI xayaraogakuYzraogakk-raogapxaGaat rjaa maMjaur
krNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 19.09.1988 194
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 inayama iSaiqala
kna dIGa-kalaIna AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krNyaabaabat. iva<a 07.01.1989 195
rajya XaasakIya kma-caayaaMcyaa raYT/Iya ikMvaa AaMtrraYT/Iya
KoL spQaa-maQaIla sahBaagaamauLo haoNaayaa AnaupisqatIcaa
kalaavaQaI inayamaIt krNyaabaabat. .. .. iva<a 11.05.1989 196
AsaaQaarNa rjaovar AsataMnaa svaocCainavaR<aI. .. .. iva<a 10.04.1990 197
Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaarNaa iva<a 09.11.1990 198
Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaarNaa iva<a 01.01.1991 200
ekavaoLI ]pBaaogaNyaacyaa Aija-t rjaocyaa mayaa-domaQyao vaaZ..
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 81 caa inayama 502 iva<a 20.09.1991 203
rajya XaasakIya kma-caayaaMcyaa raYT/Iya ikMvaa AaMtrraYT/Iya
KoL spQaa-maQaIla sahBaagaamauLo haoNaayaa AnaupisqatIcaa
kalaavaQaI inayamaIt krNyaabaabat. .. .. iva<a 30.07.1992 203
BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla
p`vaasa savalat., .. .. .. saap`iva 30.01.1993 204
rajapi~t XaasakIya kma-caayaaMnaa rjaa maMjaUr krNyaacyaa
AaiNa XaasakIya kma-caayaaMnaa AQyayana rjaa maMjaUr
krNyaacyaa Xa@tI p`dana krNaobaabat. .. .. iva<a 16.07.1994 205
rjaoiXavaaya Asalaolyaa AnaupisqatIcyaa kalaavaQaIcao
BaUtlaxaI p`Baavaanao AsaaQaarNa rjaomaQyao pirvat-na
krNyaasaMbaMQaatIla AiQakar.inayama 63 6 .. .. iva<a 12.08.1994 206
Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaarNaa..
paolaIsa dlaatIla AiQakarIkma-caarI yaaMnaa imaLNaarI Aitir@t
Aija-t rjaa.. p~ .. .. .. gaRh 16.08.1994 207
To/ikMga e@saipDIXansa maQyao Baaga GaoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMnaa
ivaXaoYa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNaobaabat. .. .. iva<a 30.03. 1995 207
p`sautI rjaocyaa ivaVmaana trtudImaQyao sauQaarNaa AaiNa maUla d<ak
GaoNyaayaa maihlaa XaasakIya kma-caayaaMnaa doya va Anau&oya rjaa
maMjaUr krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 28.07. 1995 208
ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpUrI ijalha
naaiSak yaa saMsqaomaaf-t doNyaat yaoNaayaa ivapScanaa
( Vipassana) ho p`iSaxaNa Gao} [icCNaayaa SaasakIya
AiQakayaaMnaa pirvait-t rjaa va p`vaasa Kca- maMjaUr krNyaabaabat.iva<a 15.05.1996 209

XIV
Saasana saovaotIla tdqa- (Adhoc ) AsqaayaI inayau@t
krNyaat Aalaolyaa kma-caayaaMnaa rjaa. .. iva<a 01.03.1997 210
rjaa inayamaatIla sauQaarNaa SauQdIp~ iva<a 24.09.1997 212
kuTuMbaklyaaNa kaya-maasaazI saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa
k$na GaoNaayaa AaOVaoigak va AaOVaoigakotr rajya XaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaabaabat.XauQdIp~. iva<a 20.03.1998 212
ivapXcanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpUrI ijalha
naaiXak yaa saMsqoamaaf-t GaoNyaat yaoNaaro ivapXcanaa p`iXaxaNa iva<a 21.07. 1998 213
XaasakIya kma-caarI AiQakarI yaaMnaa saMgaNak maaihtI tM~&ana
yaasaazI AQyayana rjaa maMjaUr krNyaabaabat. .. saap`iva 27.07.1998 213
Anaaqa lahana maUla d<ak GaoNaayaa rajya XaasakIya maihlaa
kma-caayaanaa ivaXaoYa rjaa maMjaUr krNyaabaabat. .. iva<a 26.10.1998 215
naOimai<ak rjaa. .. .. .. .. iva<a 21.12.1998 215
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kma-caayaaMcaI vaoL.. Aitdurvarcyaa
sqaanakava$na yaoNaayaa kma-caayaaMnaa ]iSara yaoNyaabaabat
savalatI. .. .. .. pirp~k saap`iva 30.03.1999 216
SaasakIya kma-caayaaMnaa ivaklaaMgata rjaa maMjaUr krNyaasaMbaMQaatIla
Kulaasaa pirp~k . .. .. .. .. iva<a 09.05.2000 217
maharaYT/ naa. saovaa sau.vaotna inayama 1998 id.1.1.96
pUvaI- AsaaQaarNa rjaovar Asalaolyaa prMtu id. 1.1.96 naMtr
saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMnaa laagaU na krNyaabaabat iva<a 06.06.2000 218
ivanaaAnaumataI mau#yaalayaat gaOrhjar rahNaayaa AiQakarI
kma-caayaaMbaabat kravayaacaI kaya-vaahI saap`iva. 17.08.2000 218
Aija-t rjaa saazivaNao va rjaocao raoKIkrNa krNao yaaMcyaa
kmaala mayaa-da vaaZivaNyaabaabat. .. .. .. iva<a 15.01.2001 219
kovaL vaOVkIya karNaastva GaotlaolaI AsaaQaarNa rjaa
inavaR<aIvaotnaasaazI ihXaaobaat GaoNyaabaabat. .. .. iva<a 15.01.2001 221
Aija-t rjaocao p`%yap-Na. .. .. .. .. iva<a 15.01.2001 221
Delegation of powers to the State Govts/Central
Ministries in cases of the members of All India
Services proceeding abroad on deputation or
Ex India Leave( excluding study leave ) 07.03.2001 222
ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa. .. .. .. iva<a 07.10.2002 225
maharaYT/ naagarI saovaa inayama AiQakaraMcao p`%yaayaaojana..
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981..
inayama 63679ba piriSaYT tIna maQaIla inayama 84
inayama 80. .. .. .. .. iva<a 02.06.2003 140
ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpurI ijalha naaiSak yaa
saMsqoamaaf-t GaoNyaat yaoNaaro ivapScanaa ( Vipassana ) p`iXaxaNa. iva<a 27.06.2003 228
ivabaama.

XV
kOvalyaQaama laaoNaavaLa yaa saMsqaotfo- GaoNyaat yaoNaaro rajya
SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcaokirta yaaogaivaVa p`iXaxaNa
iSaibarat Baaga GaoNyaabaabatpirvatI-t rjaa maMjaUr krNao iva,<a 03.02.2004 229
paolaIsa dlaamaQyao rjaocao raoKIkrNa punha sau krNyaabaabat gaRh 27.02.2004 230
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 79maQyao
eDsa\ yaa raogaacaa samaavaoSa krNyaabaabat iva<a 20.01.2005 230
saovaainavaR<aIpUvaI-caI AsaaQaarNaa rjaa maMjaUr krNyaacao AiQakar
maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa p`%yaayaaoijat krNyaabaabat.. iva<a 23.08.2005 231
ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa. .. .. .. iva<a 25.08.2005 233
AnaiQatpNao gaOrhjar rahNaayaa kma-caayaaMvar vaoLIca
kaya-vaahI krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 15.09.2005 234
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama1981 cyaa piriSaYT
tInamaQyao inayama 3 naMtr inayama 3 A samaaivaYT krNyaabaabat. iva<a 06.12.2005 235
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 68
maQyao sauQaarNaa rjaocao samamaUlya vaotna .. .. iva<a 29.06.2006 236
T/oikMga e@saipDISansa maQyao Baaga GaoNaayaa SaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaSaoYa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaabaabat. iva<a 26.02.2007 237
@@@@@@@

p`aqamaIk caaOkXaI ivaBaagaIya caaOkXaI inalaMbana


iXaxaaApIla gaOrvat-na [.[.

..
Government Servant Conduct Rules:
Non bonafide use of medical intoxicants. GAD 05.05.1961 238
Departmental enquiries.. Examination of
Witnesses . GAD 14.06.1961 238
Govt.Servant Conduct Rules.. Need for Govt.
Servant to refrain from drinking in public places.GAD 31.10.1961 238
Suspension of Government ServantCir. GAD 14.11.1961 239
Departmental Enquiries Circular. GAD 02 .01.1962 239
Traps arranged by the Anti-Corruption and
Prohibition Intelligence Bureau:Co-operation
of Govt. servants with the Anti corruption
and Prohibition Intelligence Bureau
inconnection with the GAD 16.05.1964 240
Procedure for entrusting the work of
investigation of case of malpractices in
Government Offices.. .. Home 21.02.1972 241
SaasakIya poOXaacaI Afratfr .. saap`iva 06.09.1972 242
ivabaama.

XVI
Government Servant,Conduct:-
Prohibiting Govt.Servant from accepting
any complementary passes to visit Theatres,
Performances etc. or to enter the auditorium
without a valid ticket ... GAD 31.10.1973 242
Investigations for fixing responsibility :
Expeditious completion of Circular GAD 08.11.1973 243
Expeditious completion of Investigation in
case of the Officers under suspension. ..Cir. GAD 18.09.1974 244
Drinking by Govt, ServantsRestriction on.. GAD 27.08.1975 245
Misappropriation of Government Money..
recovery of.. . GAD 30.11.1978 245
Departmental enquiriesDelegation of power
to grant extension of time for completing the GAD 19.04.1979 246
Misuse of Govt. Quarters by Govt. Servant
Disciplinary action for. Cir GAD 20.04.1979 249
Consumption of intoxicating drinks and drugs
by Govt. Servant. Cir. GAD 20.09.1979 250
Misuse of Govt. Quarters by Govt. Servant
Disciplinary action for Cir GAD 21.11.1979 251
The Maharashtra Civil Services (Conduct )
Rules, 1979. Meaning of the term Regular or
reputed dealer used in rule 19 of the GAD 29.08.1980 252
Expeditious completion of Investigation in
Cases of Govt.Servants under suspension.. Home 03.11.1980 252
Release of withheld increment for not passing
the examination within the prescribed time limit
and number of chances.. Date of passsing the
Examination Clarification reg. Circular GAD. 02.12.1980 253
Private trade or employment, under rule 16(2)
Of the Maharashtra Civil Services (Conduct )
Rules,1979. .. GAD. 04.12.1980 254
M.C.S.( D. & Appeal ) Rules 1979.. Inspection
of Documents by Govt. Servant facing
Departmental Proceeding GAD 10.04.1981 254
Imposing of Penalties under Govt. Servant
Conduct, Discipline and Appeal Rules GAD 17.11.1981 257
Misappropriation of Govt.Money.
Investigation for fixing responsibility for
Expeditious Completion of Circular.. GAD 21.07.1982 257
Disciplinary action in resopect of Police Officers
Posted in C.I.D.(Int.Special Wing )..Letter from Home 16.03.1983 259
.
.
ivabaama.

XVII
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979
SaasakIya kma-caayaaMcyaa Saasanamaanya saMGaTnaaMcaI laoKa
prIxaa pustko ihSaoba naaoMd va(a [.dPtr tpasaNaIbaabat. saap`iva. 10.12.1984 260
catuqa- EaoNaI kma-caarI kayaa-layaIna vaoLot gaNavaoSa pirQaana krNao
iSastBaMgaaMcaI kaya-vaahI pirp~k saap`iva 31.01.1985 260
M.C.S(D and Appeal )(Amendment)Rules 85. GAD 1985 261
ivaBaagaIya caaOkXaa %varIt inakalaI kaZNyaabaabat.
ivaBaagaIya caaOkXaaMcyaa ivalaMbaalaa karNaIBaUt Asalaolyaa
sava-saaQaarNa ~uTI va karNao.. pirp~k.. saap`iva 24.12.1985 263
Xaasana vyavaharat marazIcaa 100 T@ko vaapr. ..
ivaBaagaIya caaOkXaIcaI p`krNao vaija-t p`krNaat maaoDt naahIt. gaRh 23.01.1986 266
faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa sarkarI
kma-caayaaMcyaa baabatIt kravayaacaI kaya-vaahI. .. saap`iva 12.06.1986 267
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 inayama
2 k tIna caI sauQaarNaa. saap`iva 02.09.1986 272
ivaBaagaIya caaOkXaI GaoNyaabaabatcaI kaya-pQdtIpirp~k saap`iva 11.09.1986 273
C.C.S (CCA ) Rules--- suspension of Govt.
Servant involved in cases of dowry deaths.
Govt. of India Ministry of Personnel Public Grievances.. 22.06.1987 274
inalaMbanaaQaIna XaasakIya saovakaMcyaa p`krNaaMtIla AnvaoYaNa
ivaBaagaIya caaOkXaa %varonao pUNa- krNao. Pairp~k saap`iva 25.02.1988 275
huMDabaLI saMdBaa-t gaaovalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMnaa inalaMbaIt
krNyaabaabat. pirp~k.. saap`iva 30.03.1988 276
XaasakIya saovaosaazI inavaD krNyaat Aalaolyaa ]maodvaaraMnaI
Ba$na idlaolyaa saaxaaMkna namaunyaabaabat. .. gaRh 13.06.1988 277
ivaBaagaIya kaya-vaahI .p`qama EaoNaIcyaa rajyasaovaotIla paolaIsa
AiQakayaaMivaw krtaMnaa AnausaravayaacaI kaya-pQdtI.. gaRh 12.08.1988 278
Expeditious completion of Departmental Enquiries
.providingVehicles to Enquiry Officers. GAD 21.06.1990 279
maharaYT/ naagarI saovaa iSaxaa va ApIlainayama 1979 maQyao sauQaarNaa. saap`iva 12.10.1990 279
SaasakIya saovaosaMbaMQaIcyaa baabatIt ASaasakIya vya@tIMkDUna
ikMvaa [tr p`karo dbaava AaNaNyaacaa p`ya%na krNao gaRh 26.10.1990 281
dabaMdI kayaVacaa BaMga krNaayaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI
yaaMnaa Vavayaacyaa ivaBaagaIya iSaxaabaabatcaI maaga-dSa-k t<vao. gaRh 31.10.1991 282
kayaa-layaIna vaoLot XaasakIya AiQakarI kma-caarI yaaMnaa
panatMbaaKU sauparI yaaMcao saovana na krNaobaabat.. pirp~k.. saap`iva 14.02.1992 283
ma.naa.sao.iSaxaa va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 9.iSastBaMga
ivaYayak p`aiQakayaanao iSaxaocao AMitma AadoSa kaZNyaapUvaI- ApcaarI
AiQakarIkma-caayaasa caaOkSaI AhvaalaacaI p`t purivaNao.. .. saap`iva 28.07.1992 283
ivabaama.

XVIII
faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa SaasakIya
saovakaMcyaa p`krNaat kravayaacaI kaya-vaahI... ... saap`,iva 29.12.1992 284
ekaca p`krNaat gauMtlaolyaa Anaok kma-caayaaMbaabat
ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI.. .. saap`iva 08.02.1993 285
ivaBaagaIya caaOkSaI p`krNaat saaxaIdaraMcaI tpasaNaI..pirp~k saap`iva 07.04.1993 287
inalaMbana kalaavaQaI Qa$na AnaupisqatIcyaa kalaavaQaIba_la
Vavayaacao vaotna va Ba%to yaaMcao p`dana ivanaaivalaMba krNaobaabat iva<a 27.05.1993 288
saovaaMtga-t pdivaka AByaasamasaovaa p`vaoXaao<ar p`iXaxaNa
tsaoca [tr ivaBaagaIya pirxaaMmaQyao Aaxoapah- vat-na
krNaayaaMivaQd kravayaacaI karvaa[-. .. .. saap`iva 28.05.1993 288
jao XaasakIya kma-caarI %yaaMcyaa maUL naomaNaukIsaazI pa~ navhto
Aqavaa Ah-ta p`aPt navhto Asao naMtr AaZLUna yao[-la
%yaaMcyaa ivaQd karvaa[- krNyaabaabat. .. .. saap`iva 12.10.1993 289
ivaBaagaIya caaOkXaI p`krNaat Apcaayaacyaa vatInao saovaot
Asalaolyaa kma-caayaasa va saovaainavaR<a kma-caayaasa bacaava
sahayyak mhNaUna madt krNyaasa prvaanagaI doNaobaabat. saap`iva 21.10.1993 290
SaasakIya kma-caayaaMnaI sacaaoTI va kt-vyaprayaNata
raKNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 18.02.1994 291
AnvaoYaNa caaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaunhyaabaabat KTlaa p`laMbaIt
Asalaolyaa SaasakIya saovakacyaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna.. saap`iva 14.12.1995 292
ivaBaagaIya caaOkSaIAMtI inalaMbaIt kma-caayaaMcaa inalaMbana
kalaavaQaI inayamaIt krNao. .. .. saap`iva 23.01.1996 292
pdaonnatIivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI sau Asatanaa
SaasakIya saovakasa idlaolyaa pdaonnatIcao inayamana krNyaabaabat saap`iva 22.04.1996 293
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979.inayama 2k
tIna.. SauQdIp~. .. .. saap`iva 02.09.1996 294
jao SaasakIya kma-caarI %yaaMcyaa maUL naomaNaUkIsaazI pa~ navhto
Aqavaa Ah-tap`aPt navhto Asao naMtr AaZLUna yao[-la %yaaMcyaa
ivaQd karvaa[- krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 31.10.1996 295
saovaainavaR<a kma-caayaacyaa baabatIt ivaBaagaIya caOakSaIcaI
p`krNao p`aqamya maanao pUNa- krNyaabaabat. .. saap`iva 24.02.1997 296
SaasanaatIla ]ccapdsqa AiQakayaaMnaI vaR<ap~Iya maaQyamaatUna
mah%vapUNa- baabaIMsaMbaMQaI inavaodna ikMvaa BaaYya krNyaabaabat saap`iva 03.11.1997 296
faOjadarI kaya-vaahIcyaa tulanaot ivaBaagaIya karvaa[-. saap`iva 18.11.1997 297
maharaYT/ naagarI saovaa iSaxaa va ApIla inayama 1979 maQaIla
inayama 5 maQyao ]p inayama 1 maQyao sauQaarNaa saap`iva 05.02.1998 298
XaasakIya kma-caayaaMnaI 14 vaYaa-KalaIla maulaaMnaa kamaavar
zovaNyaasa p`itbaMQa pirp~k saap`iva 17.03.1998 300
ivabaama.

XIX
inanaavaI va KaoTyaa sahInao XaasanaakDo Aalaolyaa
Ajaa-varIla kaya-vaahI. .. .. saap`iva 03.07.1998 301
ma.naa.sao.vat-NaUk inayama 1979 cyaa inayama 19 cyaa
]pinayama 3 naMtr ]pinayama 3 A .samaaivaYT krNao.. saap`iva 28.09.1998 302
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQyao
sauQaarNaa navaIna inayama 22 A.. kamakrI maihlaaMcyaa
laOMigak CLvaadasa p`itbaMQa. .. .. .. saap`iva 29.09.1998 303
inamnastr paolaIsa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa ksaurIcyaa p`maaNaat iSaxaa
doNyaabaabat. Pairp~k gaRh 20.10.1998 303
kod` SaasanaakDonyaayaalayaakDo prspr tarI krNyaasa p`itbaMQa.. saap`iva 28.07.1999 304
ma.naa.sao.iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 13 maQyao
]pinayama tIna naMtr paoT inayama caar samaaivaYT krNyaabaabat.
ApcaarI kma-caayaacyaa maR%yaunaMtr iSastBaMga karvaa[- saMpuYTat yaoto.AiQasaUcanaa. 23.02.2000 305
pirivaxaaQaIna AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa saovaa samaaPt krtanaa
AnausaravayaacaI kaya-pwtI. .. .. saap`iva 21.03.2000 306
Ba`YTacaar p`itbaMQa AiQainayama 1988 AMtga-t AiBayaaoga daKla krNyaasa
maMjaUrI doNyaabaabat. id.16.03.2001 cyaa inaNa-yaasah. saap`iva 03.04.2000 307
ivanaaAnaumataI mau#yaalayaat gaOrhjar rahNaayaa AiQakarI
kma-caayaaMbaabat kravayaacaI kaya-vaahI .. saap`iva 17.08.2000 218
paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak vaga- 2 va %yaaKalaIla
paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa ivawcyaa ivaBaagaIya caaOkSaIcao
kamakaja paolaIsa ivaBaagaakDo saupUd- krNyaabaabat. gaRh iva.06.01.2001 312
SaasakIya kma-caayaaMcyaa Anaok saMGaTnaaMkDUna ivaivaQa
kayaa-saazIjanatokDUna gaaoLa krNyaat yaot AsalaolaI vaga-NaI
va %yaamauLo bayaacada janatot inamaa-Na haot AsalaolaI naarajaI
va yaavar inayaM~Na AaNaNyaasaazI ]payayaaojanaa saap`iva 28.06.2001 314
inalaMbanaaQaIna SaasakIya kma-caayaaivaw ivaiht kalaavaQaIt
nyaayaalayaat daoYaaraopp~ bajaavaNyaabaabat va daoYaaraopp~
bajaavaNyaasaazI AavaSyak maudtvaaZIsa pUva- maMjaUrI GaoNaobaabat. gaRh iva. 06.10.2001 315
iSastBaMga karvaa[-maharaYT/ paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak
djaa-pya-ntcyaa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI %yaaMnaa idlaolyaa iSaxaoivaw
kolaolao Aipla SaasanaakDo Aqavaa Anya ApIla p`aiQakayaakDo Pa`laMibat
Asalyaasa Apcaayaacyaa hyaatIbaabatcaI maaihtI vaoLIca kLivaNyaabaabat.gaRh iva. 21.12.2001 315
maharaYT/ naagarI saovaa inayam,a AiQakaraMcao p`%yaayaaojana..
maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa
AaiNa inalaMbanabaDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa
kaLaMtIla p`danao inayama 1981.
inayama 40 ba piriSaYT3 saUcanaa .1 40 ba piriSaYT
3 saUcanaa .1 inayama 73. .. .. iva<a 02.06.2003 140
ivabaama.

XX
iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI
iSastBaMga ivaYayak p`krNaat paolaIsa inarIxak va %yaa KalaIla
djaa-cyaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI Saasanaasa kolaolyaa
AiplafortpasaNaI Ajaa-cyaa AnauYaMgaanao maaihtIkagadp~o
yaacaI pUt-ta krNyaabaabat. .. .. .. gaRh 21.06.2003 316
inanaavaI va KaoTyaa sahInao XaasanaakDo Aalaolyaa Ajaa-varIla
kaya-vaahI.. pirp~k saap`iva 29.07.2003 317
SaasakIya saovaotIla maihlaa kma-caayaaMcyaa samasyaaMcaI tpasaNaI
krNyaasaazI Saasanaanao inayau@t kolaolaa saimatIcyaa iSafarSaIcaI
AMmalabajaavaNaI. .. .. .. .. saap`iva 05.01.2004 318
saMixaPtiva.caaOkSaI maQaIla iSastBaMga ivaYayak p`krNaaMmaQyao
ApcaayaaMcaoAiplaaqaI-cao ApIla Aja- inakalaI kaZNyaapUvaI-
vya@tIgat saunaavaNaI ( Personal Hearing )doNaobaabat. gaRh 26.02.2004 319
SaasakIya kma-caayaaMkDUna SaasakIya kt-vya par paDtaMnaa
haoNaayaa ivalaMbaabaabat AaiNa kt-vya palanaatIla ksaurIbaabat
iSastBaMga karvaa[- krNyaabaabat. .. .. saap`iva 07.04.2005 319
AnaiQatpNao gaOrhjar rahNaayaa kma-caayaaMvar vaoLIca
kaya-vaahI krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 15.09.2005 234
paolaIsa AiQakarIkma-caarI vairYz paolaIsa inarIxak strapya-nt
yaaMnaa saMixaPtivaBaagaIya caaOkSaIt vaotnavaaZ raoKNyaacaI iSaxaa
dotanaa GyaavayaacaI KbardarI. .. .. .. gaRh 22.09.2005 321
maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa
inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLaMtIla p`danao
inayama 1981 yaat sauQaarNaa.inayama 68 maQaIla paoT inayama 1cyaa
KMD A maQyao prMtukanaMtr puZIla prMtuk jaada daKla krNao... iva<a 16.06.2006 321
AnvaoYaNa caaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaun(abaabatcaa KTlaa p`laMibat
Asalaolyaa inalaMibat SaasakIya saovakaMcyaa p`krNaaMcaa AaZavaa . saap`iva 20.07.2006 322
rajakIya saMGaTnaaMcao kaya-kto- AaiNa ASaasakIya vya>I
yaaMcyaamaaf-t SaasakIya kma-caayaaMnaI %yaaMcyaa tarIMcao inavaarNa
AaiNa vaOyai>k kamao k$na GaoNyaasa p`itbaMQa. .. saap`iva 17.08.2006 324
saMSayaaspd sacaaoTI Asalaolyaa AiQakayaaMcaI yaadI
banaivaNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 30.10.2006 325
paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak va %yaaKalaIla paolaIsa
AiQakarIAMmaladar yaaMcyaa ivaQdcyaa ivaBaagaIya caaOkSaIsa
maudtvaaZ doNaobaabat. .. .. gaRh 15.11.2006 326
laoaksaovakaivaQdcyaa KTlyaamaQyao faOjadarI p`iyaa
saMihta 1973 klama 197 AMtga-t daoYaaraopp~ daKla
krNyaapUvaI- SaasanaacaI pUva-maMjaUrI GaoNyaabaabat. gaRh 22.12.2006 327
laoaksaovakaivaQdcyaa KTlyaamaQyao faOjadarI p`iyaa saMihta
1973 klama 197 AMtga-t daoYaaraopp~ daKla krNyaapUvaI-
SaasanaacaI pUva-maMjaUrI GaoNyaabaabat. .. .. .. gaRh 10.01.2007 328

XXI
SaasakIya kma-caayaacyaa sanmaanaaqa- saava-jainak samaarMBaat
sahBaagaI haoNao inaba-MnQa.ma.naa.sao.vat-NaUkinayama 1979 saap`iva 27.07.2007 329
AnvaoYaNacaaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaun(abaabatcaa KTlaa
p`laMibat Asalaolyaa inalaMibat SaasakIya kma-caayaaMcyaa
p`krNaaMcaa AaZavaa GaoNyaasaazI maaga-dSa-k t%vao.. saap`iva 18.10.2007 329
iSastBaMga ivaBaagaIya caaOkSaI inalaMbana iSaxaa va ApIla ek laoK.. 331
@@@@@@@@

saoovaainavaR<aI tsaoca saovaainavaR<aIvaotna kuTuMbainavaR<aIvaotna,


]pdana AMSaraSaIkrNa iXallak rjaocao raoK samamaUlya
va %yaa rkmaa ivalaMbaanao p`dana kolyaasa vyaaja doNao [-.

Counting of training period at the Police


Training College, Nasik as Qualifying Service
for Pension purpos. .. . Home 23.07.1981. 336
saovaainavaR<aIcyaa laaBaMasaazI Ah-takarI saovaakalaacaI
kravayaacaI gaNanaa.. iva<a 05.10.1983 337
tIna maihnyaacyaa naaoTIXaIcaa kalaavaQaI samaaPt Jaalyaavar
XaasakIya kma-caayaacaI saovaainavaR<aI AaiNa svaocCa inavaR<aInaMtr
Ah-takarI saovaot Bar.. .. .. .. iva<a 01.10.1984 337
idnaaMk 1 jaanaovaarI 1964 pUvaI- saovaainavaR<a JaalaolyaamaR%yau
pavalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa ivaQavaaMnaa kuTuMba
inavaR<aIvaotna doNao. .. .. .. iva<a 12.11.1984 340
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama
1984 va %yaatIla daona namaunyaaMcao p`maaNaIkrNa. iva<a 03.12.1984 343
saovaainavaR,<aIvdaro SaasanaacaI saovaa AMitmat saaoDUna jaaNaayaa
SaasakIya kma-caayaaMcyaa vaotnaacao ikMvaa Ba<yaaMcao AKorcao
p`dana raoKUna na QarNao. .. .. iva<a 23.07.1985 345
vayaacyaa 50 55 vaYaa-plaIkDo saovaot rhaNyaacaI pa~apa~ta
AjamaavaNyaacaa inakYa. .. .. ..pirp~k saap`iva 12.05.1986 345
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa maR%yau ina saovaainavaR<aI
]pdanaavar vyaaja doNyaabaabat. iva<a 23.06.1986 346
saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMcaI yaadI tyaar krNao
va %yaacaI p`t laoKa prIxaa kayaa-layaasa pazivaNao. iva<a 28.07.1986 347
inavaR<aIvaotnaakrIta Qaravayaacyaa ekUNa Ah-takarI saovaoXaI
p`%yaxapNao saMbaMQaIt GaTnaa saovaapustkMat sausPaYT inado-iXat krNao.iva<a 30.07.1986 348
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR,<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama
27 maQaIla trtudInausaar saovaainavaR<a kma-caayaaMivaw kaya-vaahI
krNyaasaazI maMjaUrI AadoSa va daoYaaraop p~acao marazI namaunao. saap`iva 02.02.1987 349

XXII
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa inavaR<aIvaotnaavar
vyaaja doNyaabaabat. .. .. .. iva<a 14.05.1987 351
inavaR<aIvaotna QaarkakDUna hyaatIcaa daKlaa GaoNyaabaabat iva<a 15.05.1987 352
XaasakIya kma-caayaaMsaazI svaocConao saovaa inavaR<a haoNyaacaI yaaojanaa
vaIsa vaYao- haoNyaapUvaI- idlaolyaa naaoiTXaIbaabat pirp~k.. iva<a 24.06.1987 352
AsqaayaI XaasakIya kma-caayaaMnaa inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa doNao iva<a 21.08.1987 353
Pensionary Awards to the families of Police
Officers & Men who are killed in action.. Home 24.03.1988 354
inavaR<aI vaotnaacaa AMXaraXaIt Baaga punasqaapIt krNao iva<a 30.05.1988 357
Retirement of a Govt. Servant on expiry of
3 months Notice period. F.D.. 29.12.1988 359
AnaukMpa inavaRi<avaonaacao AMSaraSaIkrNa. .. .. iva<a 27.02.1989 359
SaasakIya kma-caayaaMcaI inayat saovaavaQaIpUvaI- saovaainavaR<aI..
vayaacyaa 5055 vaYaa-pilakDoAh-takarI saovaocyaa
30 vaYaa-cyaa kalaavaQaIpuZo saovaot rahNyaacaI SaasakIya
kma-caayaaMcaI Paa~apa~ta AjamavaNyaacaa inakYa. .. saap`iva 01.04.1989 360
gaDicaraolaI ijal(at va caMd`pUr ijal(acyaa inavaDk xao~at
paolaIsa dlaatIla va [tr ivaBaagaatIla XaasakIya kma-caarI saovaot
Asatanaa va Aaplao kt-vya bajaavaIt Asatanaa samaaja
ivaGaatk Xa@tIkDUna maR%yaumaUKI pDlyaasa %yaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa
nauksaanaBarpa[- va ivaXaoYa kuTuMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat. gaRh 10.04.1989 360
rajya XaasakIya kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa Ah-takarI saovaobaabatcaI
saUcanaa doNaobaabat pirp~k iva<a 30.05.1989 361
kuTuMba inavaR<aIvaotna jauLyaa Ap%yaaMnaa kravayaacyaa p`danaacyaa
ivainayamanaabaabat. .. .. .. .. iva<a 12.06.1989 362
saovaainavaR<aI ]pdana mau%yau ]pdana yaa p`yaaojanaasaazI
Ah-takarI saovaocaa kalaavaQaI gaNaNyaabaabatpirp~k.. iva<a 13.12.1989 362
kuTUMba inavaR<aIvaotna 1964..Kulaasaa ....... iva<a 15.01.1990 363
id. 1.1.1986 pUvaI-pasaUnacyaa idnaaMkapasaUna saovaainavaR<aIpUva-
rjaovar Asalaolyaa prMtU id. 1.1.1986 naMtr inavaR<a
Jaalaolyaa kma-caayaaMnaa laagaU krNyaabaabat maharaYT/ naagarI
saovaa sauQaarIt vaotna inayama 1988. pirp~k... iva<a 31.01.1990 363
inavaR,<aIvaotna QaarkaMkDUna Xaasanaalaa yaoNao Asalaolyaa rkmaaMcaI
vasaulaI tsaoca inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa caukInao jaada inavaR<aIvaotnaacaI
r@kma p`dana krNyaat AalaolaI r@kma vasaUla krNaobaabat. iva<a 05.02.1990 364
20 vaYaa-cyaa Ah-takarI saovaonaMtr svaocCa inavaR<aIsaazI maanya
yauQdsaovaasaOinakI saovaa ivacaarat GaoNyaabaabatpirp~k. iva<a 09.02.1990 365
M. C. Services (Commutation of Pension) Rules, 1984-
Submission of application for commutation of pension. 03.03.1990 365

XXIII
Fixation of Pay of re-employment Pensioners---
dicontinuance of deduction of Pension
Equivalent of death cum retirement Gratuity. F.D.. 16.03.1990 366
inavaR<aIvaotnaQaarkaMcaI punaina-yau@tIvarIla vaotnainaiXcatI mau%yau ina
saovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya vajaa na krNaobaabat. iva<a 16.03.1990 367
Restoration of Commutted Portion of Pension..
after 15 years. F.D. 28.03.1990 368
AsaaQaarNa rjaovar AsataMnaa svaocCainavaR<aI pirp~k... iva<a 10.04.1990 368
XaasakIya kma-caayaacyaa maulaaMmaQyao ikMvaa maulaIMmaQyao manaaoivatI
ikMvaa maanaisak duba-lata [-%yaaid inamaa-Na JaalaolaI Asalyaasa
%yaaMnaa hyaatBar kuTuMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat.. iva<a 16.05.1990 369
punaiva-laaokna k$na maudtpUva- saovaainavaR<a kolaolyaa SaasakIya
AiQakarIkma-caarI yaaMnaa AiBavaodna saimatIcyaa iSafarSaIMcyaa
AaQaaro prt saovaot jaU k$na Gaotlyaasa KMiDt kalaavaQaI
inayatIt krNyaabaabat . .. .. .. saap`iva mao 90 370
sqaayaI ikMvaa AsqaayaI rajya XaasakIya kma-caayaalaa saovaakalaamaQyao
maR%yau Aalyaasa %yaacyaa kuTuMibayaaMnaa ta%kalaIk AavaXyakta pUNa-
krNyaasaazI Vavayaacyaa Aiga`maacyaa rkmaot vaaZ krNyaabaabat. iva<a 10.07.1990 370
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla
inayama 116 maQyao sauQaarNaa.AiQasaUcanaa. .. .. iva<a 14.12.1990 371
inavaR<aIvaotnaacao p`dana..pUNa- pyaaMt pUNa-aMikt krNao. iva<a 07.01.1991 372
kuTuMba inavaR<aIvaotna 1964.. spYTIkrNa.....pirp~k. iva<a 22.01.1991 372
inavaR<aI vaotnaacaa AMXaraXaIt Baaga punasqaapIt krNao iva<a 28.01.1991 374
XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaa inavaR<aIcyaa tarKopUvaI-
saha maihnyaaMcao Aat mahalaoKapalalaoKa va Anau&oyata1
ikMvaa 2 maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMcaokDo inavaR<aIvaotnaacao
kagadp~ pazivaNao... pirp~k. .. .. iva<a 06.03.1991 374
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa
piriXaYT paca maQaIla namaunaa 7 laa sauQaarNaa.pirp~k.. iva<a 25.03.1991 376
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla
vyaajaacao p`dana. .. .. .. .. iva<a 06.05.1991 377
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla
vyaajaacao p`dana. .. .. ..pirp~k iva<a 24.07.1992 379
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa saovaainavaRi<a ]pdana
maR%yaU ]pdana inavaR<aIvaotnaavar doNyaat yaoNaaro vyaaja
dramaQyao vaaZ AaiNa ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa
kuTuMba inavaRiM<avaotnaavar vyaaja doNyaabaabat..... . iva<a 24.04.1995 379
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla
vyaajaacao p`dana. .. .. .. .. iva<a 28.12.1995 381
ivabaama.

XXIV
manaaoivatImaanasaIk duba-lata ikMvaa XaairrIkdRYTyaa
paMgaLopNaa ivaklaaMgata Asalaolyaa XaasakIya
kma-caayaaMcyaa maulaaMnaa saMpUNa- hyaatBar kuTuMbaa
inavaR<aIvaotna doNyaabaabat.. .. .. .. iva<a 02.07.1991 381
saovaa inavaR<aInaMtrcyaa ptI p%naI yaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna
maMjaUr krNao.. .. .. .. .. iva<a 03.07.1991 382
Acaanak naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maahIt nasalaolyaa
XaasakIya kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTuMbaIyaManaa
kuTuMbainavaR<aIvaotna AaiNa ]pdana maMjaUr krNyaabaabat iva<a 05.07.1991 383
rajya XaasakIya maRt kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa
Ap%yaaMnaa janmamaanausaar kuTuMbainavaR<aIvaotna doNaobaabat iva<a 24.09.1991 385
ivaBaagaIya ikMvaa nyaayaIk kaya-vaahI p`Mlaibat Asalaolyaa
p`krNaI ta%purto inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaabaabat... iva<a 25.06.1992 385
inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIt maUlyaacyaa rkmaotUna SaasakIya
yaoNao rkmaaMcaI vasaUlaI na krNyaabaabat pirp~k.. iva<a 27.07.1992 386
rajya XaasakIya maRt kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa
Ap%yaaMnaa janmamaanausaar kuTUMbainavaR<aIvaotna doNaobaabat. iva<a 24.09.1992 387
gNa mhNaUna saovaainavaR<a haoNaayaa kma-caayaaMnaa iXallak
rjaocao raoK samamaUlya doNyaabaabat. .. .. gaRh 03.11.1992 387
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 cyaa
inayama 130 maQyao sauQaarNaa. .. AiQasaUcanaa... iva<a 23.01.1993 388
SaasakIya kma-caayaaMcaI inayat saovaavaya pUvaI- saovaainavaR<aI
maM~alayaatIla ivaBaagaatIla tsaoca maM~alayaabaahorIla va
rajyaatIla [tr kayaa-layaatIlacatuqa- EaoNaI kma-caayaaMcyaa
punaiva-laaokna saMbaMQaat punaiva-laaokna saima%yaa AiBavaodna
saima%yaa sqaapna krNyaabaabat.. iva<a 17.07.1993 389
Acaanak naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maahIt nasalaolyaa
XaasakIya kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTUMibayaaMnaa
kuTUMbainavaR<aIvaotna AaiNa ]pdana maMjaUr krNyaabaabat. iva<a 07.10.1993 390
inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa %yaaMcyaa inavaR<aIvaotnaacao AMXaraXaIt
maUlya vaoLovar Ada krNyaabaabatpirp~k. iva<a 14.01.1994 390
inayat vayaaomaana saovaainavaR<a haotanaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa
KatI iXallak Asalaolyaa AQa-vaotnaI rjaocao raoKIkrNa. iva<a 07.05.1994 391
inavaR<aIvaotna va ]pdana p`aiQat ` krNyaasaMbaMQaIcyaa ivaiht
kaya-pQdtIsaMbaMQaat...kahI saUcanaa..pirp~k.. iva<a 16.07.1994 392
inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya
kma-caayaaMnaa saovaainavaR<aInaMtr Saasana saovaot punaina-yau@tI
doNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 03.09.1994 393
.
ivabaama.

XXV
jaoqao Ap%ya saovaainavaR,<aInaMtrcao Aaho ikMvaa saovaainavaR<aInaMtr Ap%yaamaQyao
ivaklaaMgata inamaa-Na JaalaI Aaho ASaa ivaivaQa karNaaMmauLo inavaR<aIvaotna p`dana
AadoSaaMmaQyao pa~ Ap%yaaMcaI naavao namaUd krNyaat AalaI nasatIla tr inavaR<aI
vaotnaQaarkasa %yaacaI [cCa Asalyaasa pa~ Ap%yaaMcaI yaadI inava<aIvaotna
p`aiQat krNaayaa AiQakayaaMkDo saadr k$ Sakola... iva<a 26.04.1995 394
SaasakIya kma-caayaacaa ivavaah jarI %yaacyaa saovaainavaR<aInaMtr
Jaalaolaa Asalaa trI mhNajaoca ASaa saovaainavaR<aInaMtrcyaa
p%naIptI yaaMnaadoKIla kuTUMbainavaR<aIvaotna yaaojanaa 1964 cao
laaBa Anau&oya rahtIla inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaat
saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naIptI yaaMcyaa kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa
Anau&oyabaabatcaI naaoMd GaoNyaasaazI kaya-pQdtI.va yaabaabat
AiQak spYTIkrNa. iva<a 27.04.1995 394
inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTUMibayaaMnaa kuTUMba inavaR<aIvaotna
AaiNa ]pdana maMjaUr krNyaabaabat..spYTIkrNa. .. iva<a 26.06.1995 395
kuTuMba inavaRi<avaotna 1`964 spYTIkrNa... .. iva<a 15.07.1995 398
svaocConaogNatonao saovaainavaR<a haoNaayaa ikMvaa krNyaat
yaoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa iSallak Aija-t rjaocao
raoK samamaUlya maMjaUr krNyaasaMbaMQaatIla Kulaasaa. .. iva<a 30.11.1995 398
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa Aija-t AQa-vaotnaI
rjaocyaa raoK samamaUlya rkmaovar vyaaja doNyaabaabat. iva<a 20.06.1996 399
saovaainavaR<a kma-caayaaMcyaa baabatIt ivaBaagaIya caaOkXaIcaI
p`krNao p`aqamya maanao pUNa- krNyaabaabat pirp~k saaPa`iva 24.02.1997 401
saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa inavaR<aIivaYayak
laaBa vaoLovar Ada krNyaabaabat. pirp~k. iva<a 31.05.1997 402
punaiv-alaaoknaasaazI ivacaarat Gyaavayaacaa gaaopnaIya
Ahvaalaacaa kalaavaQaI. pirp~k. saap`iva 19.06.1998 403
saovaainavaR<aJaalaolyaa kma-caayaaMcao inavaR<aI ivaYayak sava-
fayado doNyaacyaa baabatIt iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakayaakDUna kravayaacaI kaya-vaahI. mahsaUla va vana ivaBaaga 06.10.1998 405
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQyao
forbadla krNyaabaabat. iva<a 29.07.1999 405
inavaRi<avaotna QaarkMakDUna Saasanaalaa yaoNao Asalaolyaa
tsaoca %yaalaa Aitp`dana Jaalaolyaa rkmaaMcaI vasaulaI
krNyaabaabatcaI kaya-pQdtI. iva<a 12.08.1999 408
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982maQyao
forbadla krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 15.11.1999 409
1996 pUvaI-cyaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa kuTuMba inavaRi<avaotna
QaarkaMcyaavaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa krNyaabaabat. iva<a 29.09.2000 415
kovaL vaOVkIya karNaastva GaotlaolaI AsaaQaarNa rjaa
inavaR<aIvaotnaasaazI ihXaaobaat GaoNyaabaabat. .. .. iva<a 15.01.2001 221

XXVI
rjaa inavaR<aI vaotnaasaazI ivacaarat GaoNao.inayama 35 maQyao sauQaarNaa. iva<a 05.02.2001 420
inavaRi<avaotna QaarkaMnaa inavaRi<avaotna ivaiht idnaaMkalaa imaLNyaasa
haot Asalaolaa ivalaMba TaLNyaasaazI kravayaacaI ]payayaaojanaa iva<a 17.07.2001 420
1 jaanaovaarI 1996 pUvaI-cyaa inavaRi<avaotnaQaakraMcyaa
inavaRi<avaotnaat kuTUMba inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa krNyaabaabat. iva<a 19.07.2001 421
saovaainavaR<aI ]pdana maR%yau ]pdanaacaI raoKUna zovalaolaI
r@kma mau@t krNyaabaabat. .. .. iva<a 18.08.2001 422
ta%pur%yaa inavaRi<avaotna]pdanaacyaa p`danaasaMbaMQaI. iva<a 18.08.2001 423
AMSat rajya SaasanaakDo va AMSat kod` SaasanaakDosvaaya<a
saMsqaaMkDo saovaa kolaolyaa SaasakIya kma-caayaacyaa maR%yaunaMtr
%yaaMcyaa kuTuMibayaaMsa ekca kuTUMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaabaabat.iva<a 12.09.2001 423
maharaYT/knaa-Tk saImaa AaMdaolanaat maR%yau pavalaolyaa tsaoca
saImaavatI- xao~at maR%yau pavalaolyaa vya@tIMnaa huta%maa GaaoYaIt
krNyaabaabat va %yaaMcyaa naatovaa[-kaMnaa inavaR<aIvaotna doNyaabaabat. iva<a 27.09.2001 424
inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa inavaRi<avaotnaasaMbaMQaI p`adoiSak BaaYaa prIxaa
]<aINa- JaalyaabaabatcaI naaoMd saovaa pustkat nasalyaabaabat Aaxaop.iva<a 29.12.2001 426
hyaat AsalyaacaI Ka~I kna GaoNyaasaazI inavaRi<avaotna saMivatrNa
AiQakayaalaa inavaRi<avaotna Qaarkanao %yaacyaa inavaasasqaanaI yaoNyaacaI
ivanaMtI kolyaasa inavai<avaotna Qaarkanao Saasanaalaa p`dana kravayaacyaa
Aakarat sauQaarNaa krNaobaabat. .. .. iva<a 31.12.2001 426
inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMbainavaRi<avaotnaQaark yaaMnaa mahagaa[-
vaaZIcao Aitp`dana haoNyaacao p`saMga TaLNyaasaazI kravayaacaI
sauQaairt ]payayaaojanaa. iva<a 04.03.2002 427
ponSana Adalatcao p`yaaojana krNyaabaabat .. .. saap`iva 05.07.2002 428
inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<a hoaNaayaa SaasakIya
kma-caayaasa saovaainavaR<aInaMtr inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa
Ada krNaobaabat. .. .. .. .. iva<a 08.07.2002 429
kayaa-laya p`mauKakDo namaunaa 7 yaaogyair%yaa Bana laoKaprIxaa
AiQakayaakDo pazivaNyaabaabat,,. naa ivaBaagaIya caaOkSaI p`maaNap~.iva<a 29.08.2002 430
jyaa rajya SaasakIya kma-caayaaMnaI sarkarI xao~atIla ]pmaamaQyao
svaaya<a saMsqaaMmaQyao sqaainak saMsqaa [.maQyao svatlaa
saamaavaUna GaotlyaanaMtr ek ekmaI zaok r@kma isvakarlaI ASaa
kma-caayaaMcyaa baabatIt AMMSaraSaIkrNaacyaa idnaaMkapasaUna 15
vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr inavaR<aIvaotnaacaa 13 [tka
AMSaraSaIt Baaga punasqaaipt krNao..
15 vaYaa-cyaa kalaavaQaIcaI pirgaNanaa. .. .. iva<a 05.04.2003 430
SaasakIya kma-caayaaMnao saovaa inavaR<aIcyaa vaoLI sqaayaI pd
sqaaiya<va p`maaNap~ QaarNa kolaolao AsalyaasaMbaMQaIcaI AT.. iva<a 02.06.2003 431
.
.
ivabaama.

XXVII
maharaYT/ naagarI saovaa inayama AiQakaraMcao p`%yaayaaojana..
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982.
inayama 10565 va 66 inayama 27 inayama 40 46 inayama
67 va Saa.ina.iva.iva.. PEN 1080/CR 210/SER-4
Dt 28.4.1981. .. .. .. .. iva<a 02.06.2003 140
50 mahagaa[- Ba<yaacao mahagaa[- vaaZIcao saovaainavaR<aI
laaBaaMcyaa P`ayaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa.. iva<a 20.07.2004 432
saovaainavaR<aIpUvaI-caI AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krNyaacao AiQakar
maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa p`%yaayaaoijat krNyaabaabat. .. iva<a 23.08.2005 433
rajya Saasanaacyaa saovaot 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa
%yaanaMtr inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMsaazI navaIna AMSadana
inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU krNyaabaabat. .. .. iva<a 31.10.2005 435
BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa rkmaotUna Saasanaalaa yaoNao rkmaa
Saasana nauksaana yaaMcaI vasaulaI na krNyaabaabat. pirp~k saap`iva 23.01.2006 438
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama
68 maQyao sauQaarNaa. .. .. iva<a 29.06.2006 439
50 mahagaa[- Ba<yaacaomahagaa[- vaotnaacao vaaZIcao saovaainavaRi<a
laaBaaMcyaa p`yaaojanaasaazI ivailanaIkrNa.. spYTIkrNa.. iva<a 20.09.2006 440
]pdanaacaI kmaala mayaa-da vaaZivaNyaabaabat. iva<a 12.06.2007 441
SaasakIya kma-caayaaMnao saovaa inavaR<aIcyaa vaoLI sqaayaI pd
sqaaiya<va p`maaNap~ QaarNa kolaolao AsalyaasaMbaMQaIcaI AT.. iva<a 04.01.2008 442
50 mahagaa[- Ba<yaacao mahagaa[- vaaZIcao saovaainavaR<aI
laaBaaMcyaa p`yaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa spYTIkrNa.. iva<a 18.02.2008 443
navaIna pirBaaiYat AMSadayaI inavaR<aIvaotna yaaojanaaspYTIkrNa iva<a 26.02.2008 443
XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaotIla saovaaivaYayak zLk baabaI.
EaI.p`kaXa laaoKMDo ]p saicava saovaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga.. .. 452

@@@@@@@@@

ivabaama.

XXVIII
Saasana inaNa-ya va pirp~ako [-.
AnaumaiNaka
ivaYaya idnaaMk pRYz

Government servant Conduct Rules:


Non bonafide use of medical intoxicants. GAD 05.05.1961 238
Departmental enquiries.. Examination
of Witnesses .. GAD 14.06.1961 238
Candidates selected by the P.S.C. for
Appointment to Ministerial post in Govt.
Offices in Gr.Bombay..Transfer of.. GAD 12.09.1961 01
Qualifying Examination for promotion to
higher posts or grade . Circular .. GAD 11.10.1961 01
Govt.Servant Conduct Rules.. Need for
Govt. Servant to refrain from drinking in
public places. .. Circular .. GAD 31.10.1961 238
Suspension of Government Servant.Circular. GAD. 14.11.1961 239
Departmental Enquiries. .. Circular. GAD 02 .01.1962 239
Traps arranged by the Anti-Corruption and
Prohibition Intelligence Bureau:Co-operation
of Govt. servants with the Anti corruption and
Prohibition Intelligence Bureau inconnection
with the---- .. .. .. .. GAD 16.05.1964 240
Holidays-Public and Optional.. attendance on.. GAD. 16.07.1964 185
Procedure for entrusting the work of
Investigatiion of case of malpractices in
Government Offices. .. .. .. Home 21.02.1972 241
SaasakIya poOXaacaI Afratfr. .. .. .. saap`iva 06.09.1972 242
Government Servant Conduct..
Prohibiting Govt.Servant from accepting any
complementary passes to visit Theatres,
Performances etc. or to enter the auditorium
without a valid ticket. .. .. .. GAD 31.10.1973. 242
Investigations for fixing responsibility :
Expeditious completion of. .. .. GAD 08.11.1973 243
Persons temporarily appointed to Ministerial
posts in Govt. Offices in Gr. Bombay pending
availability of Public Service Commission
selected candidatesRegulating of
appointment of. .. .. .. .. GAD 01 03.1974 01
.
Vbm.

XXIX
Expeditious completion of Investigation in
case of the Officers under suspension. . GAD 18.09.1974 244
Post of Lower Grade Stenographers in certain
Govt.Departments outside the Secretariate--Up
gradation of as Higher Grade Stenographer. GAD 03.10.1974 02
Maharashtra Released defence Services
Personnel ( Fixation of Pay and Seniority )
Rules 1974. Orders . .. .. .. GAD 16.11.1974 03
Resignation Recovery of one months Pay
from a Govt.Servant who tenders resignation
without giving prior notice. .. Circular GAD 27.11.1974 04
Leave concession.
Grant of to Police personnel. .. .. Home 17. 07.1975 185
Drinking by Govt, ServantsRestriction on.. GAD 27.08.1975 245
Select ListPrinciples regulating-
preparation and revising of. .. .. GAD 11.09.1975 05
Temporary Govt.Servants..Extension of
Benefit of Permanancy to. .. .. GAD 19.09.1975 06
Promotion from Class IV services to Class
III Services In Government Offices and
Departments. .. .. .. .. GAD 23.09.1975 08
Resignation from Govt. service : acceptance
procedure and various other conditions. .. GAD 20.05.1977 09
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged. .. .. .. .. GAD 01.11.1977 11
Misappropriation of Government Money..
recovery of.. .. .. .. .. GAD 30.11.1978 245
Departmental enquiries..Delegation of power
to grant extension of time for completing the GAD 19.04.1979 11
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged. .. .. .. .. .. GAD 19.04.1979 246
Misuse of Govt. Quarters by Govt. Servant
Disciplinary action for. Circular GAD 20.04.1979 249
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged. .. .. .. .. .. GAD 10.07.1979 12
Grant of additional leave with facilities for its
surrender and encashment to memebrs of the
State Police Constabulary. .. .. Home 04.09.1979 186
Consumption of intoxicating drinks and drugs
by Govt. Servant. .. .. ..Circular. GAD 20.09.1979 250
Retrospective Promotion . .. .. GAD. 24.10.1979 14

XXX
Misuse of Govt. Quarters by Govt. Servant
Disciplinary action for Circular GAD 21.11.1979 251
Departmental Examination Rules amending
for granting exemption to candidates who are
overaged. .. .. .. .. .. GAD 28.11.1979 12
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilaipkvagaI-ya pdo
maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga Apurst ]maodvaaraMcyaa inayau@%yaa
inayamaaQaIna krNao. .. .. .. .. saap`iva 01.03.1980 14
Departmental Examination Rules Amending
of-For granting exemption to candidates who
are Overaged. .. .. .. .. GAD 17.05.1980 13
The Maharashtra Civil Services (Conduct )
Rules, 1979. Meanig of the term Regular or
reputed dealer used in rule 19 of the GAD 29.08.1980 252
Epeditious completion of Investigation in cases
of Govt. Servants under suspension. .. Home 03.11.1980 252
Release of withheld increment for not passing
the examination within the prescribed time limit
and number of chances.. Date of passsing the
Examination Clarification reg. Circular GAD. 02.12.1980 253
Private trade or employment, under rule 16(2)
of the Maharashtra Civil Services (Conduct )
Rules,1979. .. .. .. .. GAD 04.12.1980 254
Employment of Freedom Fighters and their
nominess in the matter of recruitment to Class
III & Class IV posts in Govt. services. GAD 02.03.1981 16
Prefixing and Suffixing Sunday & Public
Holidays to Casual Leave. .. .. F.D. 20.03.1981 187
M.C.S.( D. & Appeal ) Rules 1979.. Inspection
of Documents by Govt. Servant facing
Departmental Proceeding. .. .. GAD 10.04.1981 254
kuTuMba klyaaNa kaya-maaKalaI saMttI p`itbaMQak Xas~iyaa
k$na GaoNaayaa AaOVaoigak va AaOVaoigakotr rajya XaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaabaabat.. iva<a 14.07.1981 188
Counting of training period at the Police
Training College, Nasik as qualifying service
For pension purpose. .. .. .. Home 23.07.1981 336
Empyoyment to Project effected persons.
Instructions regarding.. Circular.. PWD 04.08.1981 17
ivaBaagaIya p`mauKaMnaI kolaolyaa baZtIbadlaIsa lavakr maanyata
doNyaabaabat. pirp~k .. .. .. iva<a 17.09.1981 18
Imposing of Penalties under Govt. Servant
Conduct, Discipline and Appeal Rules. GAD .17.11.1981 257
ivabaama.

XXXI
AlpsaM#yaMak va maagaasavagaI-ya kma-caayaaMcyaa kaya-karI
pdavarIla inayau@tIsaMbaMQaI. .. .. saap`iva 27.11.1981 18
The Maharashtra Civil Services
( Regulation of Seniority ) Rules 1982. .. GAD .1982 19
Reservation of vacancies for Economically
Weaker Sections of society in Govt.,Quasi
Govt.and Co-op.Service. Circular . .. GAD 03 .02.1982 24
Forwarding of application to the Union Public
Service Commission from candidates serving
under Govt. Endorsement.. ... GAD 10.02.1982 24
Forwarding of applications to UPSC from
candidates serving under Govt. GAD 25
eka p`karcyaa rjaocao dusayaa p`karcyaa rjaot pirvat-na krNyaabaabat. iva<a 19.02.1982 189
Recreuitment to Govt. Service in vacancies
reserved for Backward Classses notifying the
vacancies to the Associations/ Organisations
of Backward Classes..Circular .. GAD 12.03.1982 26
Misappropriation of Govt.Money.
Investigation for fixing responsibility for
Expeditious Completion of Circular.. GAD 21.07.1982 257
SaarIirk dRYTyaa ApMga Asalaolyaa vya@tIMnaa SaasakIya
saovaot raKIva pdo. .. .. .. saap`iva. 01.03.1983 26
Disciplinary action in resopect of Police Officers
Posted in C.I.D.(Int.Special Wing )..Letter from Home 16.03.1983 259
catuqa-EaoNaI safa[- kamagaar svacCk [%yaaid t%sama pdaMvarIla
saovaa BartIcyaa XaOxaiNak Ah-tosaMbaMQaI.. saap`iva 23.03.1983 27
kinaYz pd saMvaga-saovaaMmaQaUna vairYz pd saMvaga-
saovaaMmaQaIla pdaonnatI krtaMnaa paLavayaacaI t%vao. .. saap`iva 18.05.1983 27
Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa
saaPtahIk rjaa kamaacao sva$p yaasaMbaMQaI. .. .. saap`iva 19.09.1983 28
saovaainavaR<aIcyaa laaBaMasaazI Ah-takarI saovaakalaacaI
kravayaacaI gaNanaa. .. .. .. iva<a 05.10.1983 337
maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t GaoNyaat yaoNaayaa spQaa-%mak
prIxaa va naamainado-Sanaanao kravayaacyaa inayau@%yaa yaasaazI SaasakIya
kma-caayaaMcao Aja- AayaaogaakDo pazivaNyaabaabat AvalaMbaavayaacaI
kaya-pQdtI. .. .. .. .. .. saap`iva 28.11.1983 29
SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaI etdqa- maMDLacyaa
ihMdI BaaYaa prIxaa ]<aINa- haoNyaabaabat. .. .. saap`iva 17.12.1983 30
Asqaa[- SaasakIya kma-caayaanaa sqaayaI krNaacao fayado doNyaabaabat.. saap`iva 15.02.1984 31
Saasana saovaot AsataMnaa ApGaatanao ApMga%va Aalaolyaa
kma-caayaaMnaa Payaa-yaI naaokrI AnaukMpa t<vaavar javaLcyaa
naatovaa[-kasa doNaobaabat. .. .. .. .. saap`iva 22.02.1984 32
ivabaama.

XXXII
etdqa- maMDLacyaa ihMdI BaaYaa prIxaa baaolaI BaaYaa
prIxaotUna saUT imaLNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 28.05.1984 32
rajapi~t AiQakayaasaazI va Arajapi~t kma-caayaaMsaazI
marazI BaaYaa prIxaa. .. .. .. .. saap`iva 18.06.1984 32
tIna maihnyaacyaa naaoTIXaIcaa kalaavaQaI samaaPt Jaalyaavar
XaasakIya kma-caayaacaI saovaainavaR<aI AaiNa svaocCa
inavaR<aInaMtr Ah-takarI saovaot Bar. .. .. iva<a 01.10.1984 337
idnaaMk 1 jaanaovaarI 1964 pUvaI- saovaainavaR<a JaalaolyaamaR%yau
pavalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa ivaQavaaMnaa kuTuMba
inavaR<aIvaotna doNao. .. .. .. .. iva<a 12.11.1984 340
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa
inayama 1984 va %yaatIla daona namaunyaaMcao p`maaNaIkrNa. .. iva<a 03.12.1984 343
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979SaasakIya
kma-caayaaMcyaa Saasanamaanya saMGaTnaaMcaI laoKa prIxaa pustko
ihSaoba naaoMd va(a [.dPtr tpasaNaIbaabat. .. saap`iva 10.12.1984 260
M.C.S.( D. and Appeal ) (Amendment) Rules 85.
In Rule 9 MCS (D.& Appeal ) Rule 1979 ,
Sub rule 4 substituted. .. .. .. GAD 1985 261
svaatMHya saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI. saap`iva 10.01.1985 33
catuqa- EaoNaI kma-caarI kayaa-layaIna vaoLot gaNavaoSa
pirQaana krNaoiSastBaMgaaMcaI kaya-vaahI. pirp~k saap`iva 31.01.1985 260
maanyatap`aPt saMGaTnaocyaa baOzkIsaazI hjar rahNyaasaazI
naOimai<ak rjaa. .. .. .. .saava-.baaQakama 06.06.1985 190
Post Recruitment Training Examination Rules 1984
For Junior.GradeClerks in the office of the Commr.
of Police,Greater Bombay.Notification. Home 17.06.1985 34
saovaainavaR,<aIvdaro SaasanaacaI saovaa AMitmat saaoDUna
jaaNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa vaotnaacao ikMvaa
Ba<yaaMcao AKorcao p`dana raoKUna na QarNao. .. .. iva<a 23.07.1985 345
ivaBaagaIya caaOkXaa %varIt inakalaI kaZNyaabaabat
ivaBaagaIya caaOkXaaMcyaa ivalaMbaalaa karNaIBaUt Asalaolyaa
sava-saaQaarNa ~uTI va karNao. .. ..pirp~k.. saap`iva 24.12.1985 263
SaarIirk dRYTyaa ApMga Asalaolyaa vya@tIMnaa SaasakIya
saovaot raKIva pd. .. .. saap`iva 22.01.1986 39
Saasana vyavaharat marazIcaa 100 T@ko vaapr. ..
ivaBaagaIya caaOkXaIcaI p`krNao vaija-t p`krNaat maaoDt naahIt. gaRh 23.01.1986 266
Rules regulating the Upper age limit for
recruitment by nomination in Class I to
Class IV Services Notification . GAD 28.01.1986 39
vayaacyaa 50 55 vaYaa-plaIkDo saovaot rhaNyaacaI
pa~apa~ta AjamaavaNyaacaa inakYa. ..pirp~k saap`iva 12.05.1986 345
ivabaama.

XXXIII
faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa sarkarI
kma-caayaaMcyaa baabatIt kravayaacaI kaya-vaahI. .. saap`iva 12.06.1986 267
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa maR%yau ina saovaainavaR<aI
]pdanaavar vyaaja doNyaabaabat. .. .. .. iva<a 23.06.1986 346
janarla irJavh- [MijainaAirMga faosa-maQaIla kma-caayaaMnaa
maharaYT/ Saasanaatfo- maajaI saOinakaMnaa doNyat yaoNaayaa
sauivaQaa ]plabQa krNao. .. .. .. .. saap`iva 24.06.1986 41
saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcaI yaadI tyaar
krNao va %yaacaI p`t laoKa prIxaa kayaa-layaasa pazivaNao. iva<a 28.07.1986 347
inavaR<aIvaotnaakrIta Qaravayaacyaa ekUNa Ah-takarI saovaoXaI
p`%yaxapNao saMbaMQaIt GaTnaa saovaapustkMat sausPaYT inado-iXat krNao. iva<a 30.07.1986 348
XaasakIya kma-caayaaMcyaa rjaa maMjaUrIcyaa p`krNaabaabat. iva<a 01.09.1986 190
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 inayama
2 ktIna caI sauQaarNaa. .. .. .. saap`iva 02.09.1986 272
ivaBaagaIya caaOkXaI GaoNyaabaabatcaI kaya-pQdtIpirp~k .. saap`iva 11.09.1986 273
maajaI saOinakaMcaI vyaa#yaa. AiQasaUcanaa 27.10.1986 41
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaat ilaipkvagaI-ya pdavar tsaoca
maM~alayaIna ivaBaagava Aayaaogaacyaa kayaa-layaat sahayyakacyaa
pdavar naomaNaUka .. ]maodvaaraMnaa $jaU haoNyaasaazI maudt. .. saap`iva 14.11.1986 42
Recruitment Rules:- Clerk,Clerk-Typist
and Typist In the Office of Govt.of
Maharashtra. Outside Greater Bombay
(Recruitment) Rules 1981. GAD 18.12.1986 43
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR,<aIvaotna inayama 1982 cyaa
inayama 27 maQaIla trtudInausaar saovaainavaR<a kma-caayaaMiva$w
kaya-vaahI krNyaasaazI maMjaUrI AadoSa va daoYaaraop p~acao
marazI namaunao. .. .. .. .. .. saap`iva 02.02.1987 349
svaatMHya saOinak Bauimagat svaatMHya saOinakAaJaad
ihMdsvaatMHya saOinak yaaMcao naamainado-iSatasa SaasakIya saovaot
vaga- 3 va vaga- 4 cyaa pdavar naaokrI imaLNaobaabat. saap`iva 13.03.1987 44
SaarIirk dRYTyaa ApMga Asalaolyaa vya@tIMnaa SaasakIya
saovaot raKIva pdo. .. .. .. .. saap`iva 06.04.1987 45
Saasana saovaotIla kma-caayaaMcaI rajapi~t AiQakayaaMcaI
jaoYzta yaadI tyaar krNao va p`isaQd krNyaabaabat. .. 21.04.1987 45
saovaa pustk dusarI p`t. .. .. .. iva<a 28.04.1987 46
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa inavaR<aIvaotnaavar
vyaaja doNyaabaabat. .. .. .. iva<a 14.05.1987 351
inavaR<aIvaotna QaarkakDUna hyaatIcaa daKlaa GaoNyaabaabat. iva<a 15.05.1987 352
C.C.S (CCA ) Rules--- suspension of Govt. Servant
involved in cases of dowry deaths. Govt.of India.
Ministry of Personnel Public Grievances.. 22.06.1987 274
ivabaama.

XXXIV
XaasakIya kma-caayaaMsaazI svaocConao saovaa inavaR<a haoNyaacaI yaaojanaa.
vaIsa vaYao- haoNyaapUvaI- idlaolyaa naaoiTXaIbaabat pirp~k.. iva<a 24.06.1987 352
AsqaayaI XaasakIya kma-caayaaMnaa inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa doNao .iva<a 21.08.1987 353
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilapIk vagaaI-ya
pdo maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga purst kma-caayaaMcyaa
maMuba[-baahor badlaI saMbaMQaI. pirp~k saap`iva 03.09.1987 46
saovaaBartIsaazI saOna dlaatIla AiQakayaaMnaa tsaoca saOinakaMnaa
Vavayaacyaa savalatIrajya SaasanaatIla vaga- 1 va vaga- 2 maQaIla
pdaMcyaa baabatIt. .. .. .. 46
inalaMbanaaQaIna XaasakIya saovakaMcyaa p`krNaaMtIla AnvaoYaNa
ivaBaagaIya caaOkXaa %varonao pUNa- krNao. Pairp~k .. saap`iva 25.02.1988 275
SaasakIya saovaotIla ivavaahIt maihlaa kma-caayaaMcyaa
badlyaa.. sava-saaQaarNa t%vao .. pirp~ksaap`iva 14.03.1988 47
Pensionary Awards to the families of Police
Officers & Men who are killed in action.. Home 24.03.1988 354
huMDabaLI saMdBaa-t gaaovalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMnaa
inalaMbaIt krNyaabaabat. .. ..pirp~k. saap`iva 30.03.1988 276
saovaot AsataMnaa kamaasa Aalaolyaa tsaoca saMGaYaa-t Aqavaa
saovaot AsataMnaa ApMga Jaalaolyaa saMrxaNa saovaotIla vya@tIcyaa
kuTuMibayaasa SaasakIya saovaot inayau@tIsa savalat.. saap`iva 22.04.1988 48
EaIlaMkot pazivalaolyaa BaartIya SaaMtta rxak dlaatIla jaKmaI va
ApMga Jaalaolyaa javaanaaMnaa tsaoca QaaratIqaI- pDlaolyaa javaanaaMcyaa
kuTuMibayaaMnaa ivaivaQa salavatI ]plabQa k$na doNyaabaabat. saap`iva 23.05 1988 49
inavaR<aI vaotnaacaa AMXaraXaIt Baaga punasqaapIt krNao iva<a 30.05.1988 357
XaasakIya saovaosaazI inavaD krNyaat Aalaolyaa ]maodvaaraMnaI
Ba$na idlaolyaa saaxaaMkna namaunyaabaabat . .. .. gaRh 13.06.1988 277
BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat. saap`iva 11.07.1988 190
ivaBaagaIya kaya-vaahI .p`qama EaoNaIcyaa rajyasaovaotIla paolaIsa
AiQakayaaMivaw krtaMnaa AnausaravayaacaI kaya-pQdtI.. gaRh 12.08.1988 278
itsayaavaoLI xayaraogakuYzraogakk-raogapxaGaat rjaa
maMjaur krNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 19.09.1988 194
maajaI saOinakp`klpga`stSaarIirk dRYTyaa ApMga
svaatMHya saOinak saMpkalaIna kma-caarI yaaMnaa SaasakIya
saovaot vaga- 3 va vaga- 4 maQaIla AarxaIt pdaMvar tsaoca
psaMtImaanao doNyaat yaoNaayaa pdaMvar inayau@tI
doNyaabaabatcaI AMmalabajaavaNaI yaaogya irtInao va kaTokaorpNao
krNyaabaabat. .. .. .. .. .. saap`iva 21,.12.1988 50
Retirement of a Govt. Servant on expiry
of 3 months Notice period. .. .. F.D. 29.12.1988 359
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 inayamaiSaiqala
k$na dIGa-kalaIna AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krNyaabaabat. iva<a 07.01.1989 195

XXXV
AnaukMpa inavaRi<avaonaacao AMSaraSaIkrNa. .. .. iva<a 27.02.1989 359
maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL AaiNa p`adoiSak duyyama
saovaa inavaD maMDL yaaMcyaa maaf-t GaoNyaat yaoNaayaa spQaa-%mak
prIxaa va naamainado-Sanaanao kravayaacyaa inayau@%yaa yaaMsaazI
SaasakIya kma-caayaaMcao Aja- inavaD maMDLakDo pazivaNyaabaabat
AMmalaat AaNaavayaacaI kaya-pQdtI. .. .. saap`iva 23.03.1989 50
SaasakIya kma-caayaaMcaI inayat saovaavaQaIpUvaI- saovaainavaR<aI..
vayaacyaa 5055 vaYaa-pilakDoAh-takarI saovaocyaa
30 vaYaa-cyaa kalaavaQaIpuZo saovaot rahNyaacaI SaasakIya
kma-caayaaMcaI Paa~apa~ta AjamavaNyaacaa inakYa saap`iva 01.04.1989 360
gaDicaraolaI ijal(at va caMd`pUr ijal(acyaa inavaDk xao~at
paolaIsa dlaatIla va [tr ivaBaagatIla XaasakIyakma-caarI saovaot
Asatanaa va Aaplao kt-vya bajaavaIt Asatanaa samaaja ivaGaatk
Xa@tIkDUna maR%yaumaUKI pDlyaasa %yaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa nauksaanaBarpa[-
va ivaXaoYa kuTuMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat. .. .. gaRh 10.04.1989 360
rajya XaasakIya kma-caayaaMcyaa raYT/Iya ikMvaa AaMtrraYT/Iya
KoL spQaa-maQaIla sahBaagaamauLo haoNaayaa AnaupisqatIcaa
kalaavaQaI inayamaIt krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 11.05.1989 196
rajya XaasakIya kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa Ah-takarI
saovaobaabatcaI saUcanaa doNaobaabat pirp~k iva<a 30.05.1989 361
svaatMHya saOinakaMnaa SaasakIya saovaot vaga- 3 AaiNa vaga- 4
yaa pdaMvar saovaap`vaoSaasaazI savalatI imaLNaobaabat..
svaatMHya saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI. .. saap`iva 01.06.1989 51
kuTuMba inavaR<aIvaotna jauLyaa Ap%yaaMnaa kravayaacyaa
p`danaacyaa ivainayamanaabaabat. .. .. .. iva<a 12.06.1989 362
kinaYz pd saMvaga-saovaamaQaUna vairYz pd saMvaga-
saovaamaQaIla pdaonnatI krtanaa paLavayaacaI t%vao. .. saap`iva 01.08.1989 52
saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI. .. .. saap`iva 20.09.1989 51
saovaainavaR<aI ]pdana maR%yau ]pdana yaa p`yaaojanaasaazI
Ah-takarI saovaocaa kalaavaQaI gaNaNyaabaabatpirp~k.. iva<a 13.12.1989 362
kuTUMba inavaR<aIvaotna 1964..Kulaasaa. .. .. iva<a 15.01.1990 363
ivamau@t jaatI va BaT@yaa jamaatI AaiNa [tr maagaasavaga- ..
yaadImaQyao sauQaarNaa. .. .. .. samaaja klyaaNa 17.01.1990 53
maharaYT/ laaoksaovaa va rajyap`adoiSak inavaD maMDL
Apurst kma-caayaaMcyaa baabatIt prIxaosaazI kalaavaQaI
maaojataMnaa ivacaarat Gyaavayaacaa inayau@tIcaa idnaaMk,. .. saap`iva 23.01.1990 54
id. 1.1.1986 pUvaI-pasaUnacyaa idnaaMkapasaUna saovaainavaR<aIpUva-
rjaovar Asalaolyaa prMtU id. 1.1.1986 naMtr inavaR<a Jaalaolyaa
kma-caayaaMnaa laagaU krNyaabaabat maharaYT/ naagarI saovaa
sauQaarIt vaotna inayama 1988 pirp~k... iva<a 31.01.1990 363
.
ivabaama.

XXXVI
inavaR,<aIvaotna QaarkaMkDUna Xaasanaalaa yaoNao Asalaolyaa
rkmaaMcaI vasaulaI tsaoca inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa caukInao
jaada inavaR<aIvaotnaacaI r@kma p`dana krNyaat AalaolaI
r@kma vasaUla krNaobaabat. .. .. .. .. iva<a 05.02.1990 364
20 vaYaa-cyaa Ah-takarI saovaonaMtr svaocCa inavaR<aIsaazI
maanya yauQdsaovaasaOinakI saovaa ivacaarat GaoNyaabaabat. .. iva<a 09.02.1990 365
M.C.Services ( Commutation of Pension )
Rules, 1984- Submission of application for
Commutation of pension. .. .. .. F.D. 03.03.1990. 365
Fixation of Pay of re-employment
Pensioners---dicontinuance of deduction
of Pension Equivalent of death cum
retirement Gratuity. .. .. .. F.D. 16.03.1990 366
inavaR<aIvaotnaQaarkaMcaI punaina-yau@tIvarIla vaotnainaiXcatI maR%yau
ina saovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya vajaa na krNaobaabat. iva<a 16.03.1990 367
Restoration of Commutted Portion of
Pension after 15 years. .. .. .. F.D. 28.03.1990 368
AsaaQaarNa rjaovar AsataMnaa svaocCainavaR<aI pirp~k... iva<a 10.04.1990 197368
maagaasavagaI-yaaMcyaa sarL saovaa BartI AaiNa pdaonnatI
baabatcao AarxaNaAnauYaoSa [%yaadI saMbaMQaI ivavarNap~
saUcanaa flakavar laavaNyaabaabaat kravayaacaI kaya-vaahI. saap`iva 10.05.1990 54
XaasakIya kma-caayaacyaa maulaaMmaQyao ikMvaa maulaIMmaQyao
manaaoivatI ikMvaa maanaisak duba-lata [-%yaaid inamaa-Na JaalaolaI
Asalyaasa %yaaMnaa hyaatBar kuTuMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat. iva<a 16.05.1990 369
punaiva-laaokna k$na maudtpUva- saovaainavaR<a kolaolyaa SaasakIya
AiQakarIkma-caarI yaaMnaa AiBavaodna saimatIcyaa
iSafarSaIMcyaa AaQaaro prt saovaot jaU k$na Gaotlyaasa
KMiDt kalaavaQaI inayatIt krNyaabaabat . .. .. saap`iva .05.1990 370
p`klpga`st vya@tI Aqavaa %yaaMcyaavar AvalaMbaUna
Asalaolyaa vya@tIMcyaa naomaNaUka duyyama saovaa inavaD
maMDLacyaa kxaotUna vagaLNyaabaabat. pirp~k saap`iva 18.06.1990 55
Expeditious completion of Departmental
Enquiries.providingVehicles to Enq.Officers. GAD 21.06.1990 279
sqaayaI ikMvaa AsqaayaI rajya XaasakIya kma-caayaalaa
saovaakalaamaQyao maR%yau Aalyaasa %yaacyaa kuTuMibayaaMnaa ta%kalaIk
AavaXyakta pUNa- krNyaasaazI Vavayaacyaa Aiga`maacyaa rkmaot
vaaZ krNyaabaabat. .. .. .. .. iva<a 10.07.1990 370
saovaap`vaoSa inayama.pdaonnatIsaaazI pUva-AT mhNaUna inamna saMvagaa-t
saovaotEaoNaIt ikmaana saovaosaMbaMQaIcaI AT ivaiht krNao. saap`iva 04.09.1990 56
maharaYT/ naagarI saovaaiSaxaa va ApIlainayama 1979
maQyao sauQaarNaa. .. .. .. .. saap`iva 12.10.1990 279
ivabaama.

XXXVII
SaasakIya saovaosaMbaMQaIcyaa baabatIt ASaasakIya vya@tIMkDUna
ikMvaa [tr p`karo dbaava AaNaNyaacaa p`ya%na krNao. .. gaRh 26.10.1990 281
Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaarNaa iva<a 09.11.1990 198
maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL va p`adoiSak duyyama saovaa
inavaD maMDLo ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI maulaaKt na Gaota f@t
laoKapirxaotIla gauNava<aonausaar inavaD krNyaabaabat. .. saap`iva 29.11.1990 56
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla
inayama 116 maQyao sauQaarNaa.AiQasaUcanaa. .. .. iva<a 14.12.1990 371
Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaarNaa. iva<a 01.01.1991 200
inavaR<aIvaotnaacao p`dana..pUNa- $pyaaMt pUNaa-ikt krNao. iva<a 07.01.1991 372
Anausauicat jaatImaQaUna baaOQd Qamaa-t Qama-aMtr kolaolyaaMnaa
Anausauicat jaatIcao samajaNyaabaabat . .. samaaja klyaaNa 14.01.1991 57
svaatMHya saOinak va %yaaMcao naamainado-iSat yaaMnaa Saasana saovaot vaga- 3
va vaga- 4maQaIla pdaMvar naomaNaUkIsaazI vayaaomayaa-dot savalat. saap`iva 22.01.1991 58
kuTuMba inavaR<aIvaotna 1964.. spYTIkrNa..... iva<a 22.01.1991 372
gauNava<aovar inavaD Jaalaolyaa maagaasavagaI-yaaMcyaa gaTatIla
]maodvaaraMnaa Aarixat Asalaolyaa jaagaaMcyaa saMdBaa-t
maaojaNyaat yaovaU nayao.yaabaabatcaa Kulaasaa. .. .. saap`iva 25.01.1991 58
inavaR<aI vaotnaacaa AMXaraXaIt Baaga punasqaapIt krNao. iva<a 28.01.1991 374
svaatMHya saOinak %yaaMcao naamainado-iSat yaaMnaa SaasakIya saovaot
vaga- 3 AaiNa vaga- 4 maQaIla pdaMvar naaokrI doNyaabaabat vaoLaovaoLI
inaga-imat kolaolyaa AadoXaaMcao eki~krNa.. pirp~k saap`iva 04.03.1991 59
XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaa inavaR<aIcyaa tarKopUvaI- saha
maihnyaaMcao Aat mahalaoKapalalaoKa va Anau&oyata1 ikMvaa 2
maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMcaokDo inavaR<aIvaotnaacao
kagadp~ pazivaNao. .. .. .. .. iva,<a 06.03.1991 374
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa
piriXaYT paca maQaIla namaunaa 7 laa sauQaarNaa. .. iva<a 25.03.1991 376
pdaonnatI naakarlyaamauLo ]dBavaNaaro pirNaama va %yaabaabat
AvalaMibaNyaacaI kaya-vaahI. .. .. .. saap`iva 30.04.1991 60
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla
vyaajaacao p`dana. .. .. .. .. iva<a 06.05.1991 377
rajapUt BaamaTaprdoSaI BaamaTaprdoSaI BaamaTI.. jaatI
davyaacaI tpasaNaIbaabat. .. .. samaaja klyaaNa 08.05.1991 60
manaaoivatImaanasaIk duba-lata ikMvaa XaairrIkdRYTyaa
paMgaLopNaaivaklaaMgata Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa
maulaaMnaa saMpUNa- hyaatBar kuTUMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat . iva<a 02.07.1991 381
saovaa inavaR<aInaMtrcyaa ptI p%naI yaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna
maMjaUr krNao. .. .. .. .. .. iva<a 03.07.1991 382
.
.
ivabaama.

XXXVIII
Acaanak naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maahIt nasalaolyaa
XaasakIya kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTuMbaIyaManaa
kuTuMbainavaR<aIvaotna AaiNa ]pdana maMjaUr krNyaabaabat. .. iva<a 05.07.1991 383
ekavaoLI ]pBaaogaNyaacyaa Aija-t rjaocyaa mayaa-domaQyao vaaZ..
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 81 caa inayama 502 iva<a 20.09.1991 203
rajya XaasakIya maRt kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa
Ap%yaaMnaa janmamaanausaar kuTuMbainavaR<aIvaotna doNaobaabat iva,<a 24.09.1991 385
dabaMdI kayaVacaa BaMga krNaayaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI
yaaMnaa Vavayaacyaa ivaBaagaIya iSaxaabaabatcaI maaga-dSa-k t%vao. gaRh 31.10.1991 282
kayaa-layaIna vaoLot XaasakIya AiQakarI kma-caarI yaaMnaa
pana tMbaaKU sauparI yaaMcao saovana na krNaobaabat. .. saap`iva 14.02.1992 283
XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaapustkat naaoMdlaolyaa
janmaaidnaaMkamaQyao dustI krNyaabaabat. .. .. saap`iva 24.05.1992 61
kayaa-layaIna vaoLot XaasakIya AiQakarI kma-caarI yaaMnaa
pana tMbaaKU sauparI yaaMcao saovana na krNaobaabat. .. saap`iva 14.02.1992 283
ivaBaagaIya ikMvaa nyaayaIk kaya-vaahI p`Mlaibat Asalaolyaa
p`krNaI ta%purto inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaabaabat. .. iva<a 25.06.1992 385
maharaYT/ rajyaamaQyao Anya rajyaatUna sqalaaMtrIt Jaalaolyaa
Anausauicat jaatIcyaa vya@tIMnaa jaatIcao p`maaNap~ doNyaabaabat.samaaja klyaaNa 06.07.1992 62
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa
rkmaovarIla vyaajaacao p`dana. .. .. .. iva<a 24.07.1992 379
inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIt maUlyaacyaa rkmaotUna
SaasakIya yaoNao rkmaaMcaI vasaUlaI na krNyaabaabat. .. iva<a 27.07.1992 386
ma.naa.sao.iSaxaa va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 9.
iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaanao iSaxaocao AMitma AadoSa kaZNyaapUvaI-
ApcaarI AiQakarIkma-caayaasa caaOkSaI AhvaalaacaI p`t purivaNao.. saap`iva 28.07.1992 283
rajya XaasakIya kma-caayaaMcyaa raYT/Iya ikMvaa
AaMtrraYT/Iya KoL spQaa-maQaIla sahBaagaamauLo haoNaayaa
AnaupisqatIcaa kalaavaQaI inayamaIt krNyaabaabat. .. iva<a 30.07.1992 203
rajya XaasakIya maRt kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa
Ap%yaaMnaa janmamaanausaar kuuTuMbainavaR<aIvaotna doNaobaabat. iva<a 24.09.1992 387
gNa mhNaUna saovaainavaR<a haoNaayaa kma-caayaaMnaa iXallak
rjaocao raoK samamaUlya doNyaabaabat. .. .. gaRh 03.11.1992 387
faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa SaasakIya saovakaMcyaa
p`krNaat kravayaacaI kaya-vaahI... .. .. saap`iva 29.12.1992 284
rajapi~t AiQakayaaMsaazI va Arajapi~t kma-caayaaMsaazI
marazI BaaYaa prIxaa. .. .. .. .. saap`iva 01.01.1993 63
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 cyaa
inayama 130 maQyao sauQaarNaa. AiQasaUcanaa... iva<a 23.01.1993 388
BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat.saap``iva 30.01.1993 204
.
ivabaama.

XXXIX
ekaca p`krNaat gauMtlaolyaa Anaok kma-caayaaMbaabat
ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI. .. .. .. saap`iva 08.02.1993 285
p`adoiSak inavaD maMDLaMnaI iSafarsa kolaolyaa ]maodvaaraMnaa
inayau@tI doNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 17.02.1993 63
ivaBaagaIya caaOkSaI p`krNaat saaxaIdaraMcaI tpasaNaI. .. saap`iva 07.04.1993 287
inalaMbana kalaavaQaI Qa$na AnaupisqatIcyaa kalaavaQaIba_la
Vavayaacao vaotna va Ba%to yaaMcao p`dana ivanaaivalaMba krNaobaabat. iva<a 27.05.1993 288
saovaaMtga-t pdivaka AByaasamasaovaa p`vaoXaao<ar p`iXaxaNa
tsaoca [tr ivaBaagaIya pirxaaMmaQyao Aaxoapah- vat-na
krNaayaaMivaQd kravayaacaI karvaa[-. .. .. saap`iva 28.05.1993 64288
SaasakIya saovakaMnaa pdaonnatIsaMdBaa-t maanaIva tarIK
doNyaabaabatp`krNa tpasaNaI AiQakarabaabatpirp~k saap`iva 11.06.1993 65
SaasakIya kma-caayaacaI inayat saovaavaya pUvaI- saovaainavaR<aI
maM~alayaatIla ivaBaagaatIla tsaoca maM~alayaa baahorIla va
rajyaatIla [tr kayaa-layaatIla catuqa-EaoNaI kma-caayaaMcyaa
punaiva-laaokna saMbaMQaat punaiva-laaokna saima%yaaAiBavaodna saima%yaa
sqaapna krNyaabaabat. .. .. .. .. iva<a 17.07.1993 389
matImaMd vya@tIMcyaa maulaaMcyaa palakaMnaa [icCt sqaLI
badlaI doNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 26.08.1993 66
Acaanak naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maahIt nasalaolyaa XaasakIya
kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTUMibayaaMnaa kuTUMbainavaR<aIvaotna
AaiNa ]pdana maMjaUr krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 07.10.1993 390
jao XaasakIya kma-caarI %yaaMcyaa maUL naomaNaukIsaazI pa~ navhto
Aqavaa Ah-ta p`aPt navhto Asao naMtr AaZLUna yao[-la
%yaaMcyaa ivaQd karvaa[- krNyaabaabat. .. saap`iva 12.10.1993 289
AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tI ilaipkTMklaoKk
pdavar krNyaakairta TMklaoKnaacaI AT iSaiqala krNaobaabat. saap`iva 16.10.1993 66
ivaBaagaIya caaOkXaI p`krNaat Apcaayaacyaa vatInao saovaot
Asalaolyaa kma-caayaasa va saovaainavaR<a kma-caayaasa
bacaava sahayyak mhNaUna madt krNyaasa prvaanagaI doNaobaabat. saap`iva 21.10.1993 290
inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa %yaaMcyaa inavaR<aIvaotnaacao AMXaraXaIt
maUlya vaoLovar Ada krNyaabaabat. ..pirp~k iva<a 14.01.1994 390
Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa
saaPtaihk rjaa kamaacao svap yaasaMbaMQaI. .. .. saap`iva 11.02.1994 67
SaasakIya kma-caayaaMnaI sacaaoTI va kt-vyaprayaNata raKNyaabaabat.saap` iva 18.02.1994 291
Padaonna%yaa gaaopnaIya AiBalao#yaaMcyaa p`tvaarIcao inakYa saap`iva 21.02.1994 68
maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDLo va p`adoiSak duyyama
inavaD maMDLamaaf-t ]maodvaaraMcaI inavaD. Pairp~k .. saap`iva 03.05.1994 69
inayat vayaaomaana saovaainavaR<a haotanaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa
KatI iXallak Asalaolyaa AQa-vaotnaI rjaocao raoKIkrNa. iva<a 07.05.1994 391
ivabaama.

XL
saovaayaaojana kayaa-layaanao iSafarsa kolaolyaa ]maodvaaraMcaI
kmaala vayaaomayaa-da ga`a( QarNyaabaabat. .. .. saap`iva 21.05.1994 70
saovaa p`vaoSa inayama.. pdaonnatIsaazI pUva-AT mhNaUna inamna
saMvagaa-t ikmaana saovaosaMbaMQaIcaI AT pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla
saovaa AnauBavaasaazI ga`a( QarNyaabaabat. .. .. saap`iva 23.05.1994 71
SaasakIya inamaSaasakIya va Saasana Anaudainat saMsqaamaQaIla
saovaaMmaQyao BartIsaazI maihlaakirta 30 jaagaa Aarixat
zovaNaobaabat. .. .. .. ..maihlaa va baala klyaaNa 22.06.1994 72
paolaIsa ]p inarIxak pdavar sarLsaovaa va pdaonnatInao
]maodvaaraMcaI BartI krNyaabaabat. .. .. gaRh 05.07.1994 73
inavaR<aIvaotna va ]pdana p`aiQat krNyaasaMbaMQaIcyaa ivaiht
kaya-pQdtIsaMbaMQaat kahI saUcanaa..pirp~k.. iva<a 16.07.1994 392
rajapi~t XaasakIya kma-caayaaMnaa rjaa maMjaUr krNyaacyaa
AaiNa XaasakIya kma-caayaaMnaa AQyayana rjaa maMjaUr
krNyaacyaa Xa@tI p`dana krNaobaabat. .. .. iva<a 16.07.1994 205
rjaoiXavaaya Asalaolyaa AnaupisqatIcyaa kalaavaQaIcao BaUtlaxaI
p`Baavaanao AsaaQaarNa rjaomaQyao pirvat-na krNyaasaMbaMQaatIla
AiQakar.... inayama 636 .. iva<a 12.08.1994 206
Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaarNaa..paolaIsa dlaatIla
AiQakarIkma-caarI yaaMnaa imaLNaarI Aitir@t Aija-t rjaa.. p~ gaRh 16.08.1994 207
inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa
saovaainavaR<aInaMtr Saasana saovaot punaina-yau@tI doNyaabaabat. saap`iva 03.09.1994 393
maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama
1981 cyaa inayama 38 KalaIla saUcanaa .1 va 2 nausaar
kaya-vaahI krNyaabaabat. .. ..pirp~k. saap`iva 27.09.1994 75
SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgatAkalaI saovaainavaR<a Jaalaolyaa
kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa AnaukMpa t%vaavar inayau@tI doNyaabaabat.saap`iva 26.10.1994 76
To/ikMga e@saipDIXansa maQyao Baaga GaoNaayaa XaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNaobaabat. iva<a 30.03. 1995 207
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla
vyaajaacao p`dana. .. .. .. .. iva<a 24.04.1995 379
jaoqao Ap%ya saovaainavaR,<aInaMtrcao Aaho ikMvaa saovaainavaRtInaMtr Ap%yaamaQyao
ivaklaaMgata inamaa-Na JaalaI Aaho ASaa ivaivaQa karNaaMmauLo inavaR%tIvaotna
p`dana AadoSaaMmaQyao pa~ Ap%yaaMcaI naavao namaUd krNyaat AalaI nasatIla
tr inavaR%tIvaotnaQaarkasa %yaacaI [cCa ,Asalyaasa pa~ Ap%yaaMcaI yaadI
inava%tIvaotna p`aiQat krNaayaa AiQakayaaMkDo saadr k$ Sakola. iva<a 26.04.1995 394
SaasakIya kma-caayaacaa ivavaah jarI %yaacyaa saovaainavaR<aInaMtr Jaalaolaa
Asalaa trI mhNajaoca ASaa saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naIptI yaaMnaadoKIla
kuTUMbainavaR<aIvaotna yaaojanaa 1964 cao laaBa Anau&oya rahtIla..
inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaat saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naIptI yaaMcyaa
kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa Anau&oyabaabatcaI naaoMd GaoNyaasaazI kaya-pQdtI.
va yaabaabat AiQak spYTIkrNa. .. .. .. iva<a 27.04.1995 394

XLI
inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna AaiNa
]pdana maMjaUr krNyaabaabat..spYTIkrNapirp~k.. iva<a 26.06.1995 395
kuTuMba inavaRi<avaotna 1964 spYTIkrNa. .. .. iva<a 15.07.1995 398
p`sautI rjaocyaa ivaVmaana trtudImaQyao saUQaarNaa AaiNa
maUla d<ak GaoNyaayaa maihlaa XaasakIya kma-caayaaMnaa
doya va Anau&oya rjaa maMjaUr krNyaabaabat. .. .. iva<a 28.07. 1995 208
svaocConaogNatonao saovaainavaR<a haoNaayaa ikMvaa krNyaat
yaoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa iSallak Aija-t rjaocao
raoK samamaUlya maMjaUr krNyaasaMbaMQaatIla Kulaasaa. .. iva<a 30.11.1995 398
AnvaoYaNacaaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaunhyaabaabat KTlaa p`laMbaIt
Asalaolyaa SaasakIya saovakacyaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna.. saap`iva 14.12.1995 292
SaasakIya kma-caayaasaAiQakayaasa kayamapNaacyaaa
fayaVacao p`maaNap~ doNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 16.12.1995 81
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla
vyaajaacao p`dana. .. .. .. .. iva<a 28.12.1995 381
pirvaIxaaQaIna AiQakayaaMcyaa ivaBaagaIya prIxaa. .. saap`iva 10.01.1996 82
ivaBaagaIya caaOkSaIAMtI inalaMbaIt kma-caayaaMcaa inalaMbana
kalaavaQaI inayamaIt krNao. .. .. .. saap`iva 23.01.1996 292
maharaYT/ rajyaamaQyao Anya rajyaatUna sqalaaMtrIt Jaalaolyaa
AnausaUicat jamaatIcyaa vya@tIMnaa jaatIcaI p`maaNap~o
doNyaabaabat. .. .. .. AaidvaasaI ivakasa 27.02.1996 83
pdaonnatIivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI sau Asatanaa
SaasakIya saovakasa idlaolyaa pdaonnatIcao inayamana krNyaabaabat. saap`iva 22.04.1996 84293
ivapSyanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpUrI ijalha naaiSak
yaa saMsqaomaaf-t doNyaat yaoNaayaa ivapSyanaa( Vipassana)
ho p`iSaxaNa Gao} [icCNaayaa SaasakIya AiQakayaaMnaa pirvait-t
rjaa va p`vaasa Kca- maMjaUr krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 15.05.1996 209
ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa Aija-tAQa-vaotnaI
rjaocyaa raoK samamaUlya rkmaovar vyaaja doNyaabaabat. .. iva<a 20.06.1996 399
kulavaMtvaaNaI va vaOSyavaaNaI jaatIcaa [tr maagaasavagaa-t
samaavaoSa krNyaabaabat. samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- 21.08.1996 85
SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgatAkalaI saovaainavaR%t Jaalaolyaa
kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa AnaukMpa t%vaavar inayau@tI doNyaabaabat.saap`iva 23.08.1996 86
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979..
inayama 2k tIna.. SauQdIp~. .. saap`iva 02.09.1996 294
Appointment on Compassionate Ground to the
relatives of the Govt. Employees who expired
while in service on premature retirement. GAD. 11.09.1996 88
jao SaasakIya kma-caarI %yaaMcyaa maUL naomaNaUkIsaazI pa~ navhto
Aqavaa Ah-tap`aPt navhto AsaonaMtr AaZLUna yao[-la %yaaMcyaa
ivaQd karvaa[- krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 31.10.1996 295
ivabaama.

XLII
ekakI pdacyaa AarxaNaabaabat. .. .. saap`iva 02.11.1996 89
saovaa p`vaoSa inayama
pdaonnatIsaazI pUva-AT mhNaUna inamna saMvagaa-t ikmaana
saovaosaMbaMQaIcaI AT..pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla saovaa
AnauBavaasaazI ga`a( QarNyaabaatcao AadoSa maagao GaoNyaabaabat. saap`iva 17.02.1997 89
saovaainavaR<a kma-caayaaMcyaa baabatIt ivaBaagaIya caaOkXaIcaI
p`krNao p`aqamya maanao pUNa- krNyaabaabat pirp~k saaPa`iva 24.02.1997 296401
Saasana saovaotIla tdqa- (Adhoc ) AsqaayaI inayau@t
krNyaat Aalaolyaa kma-caayaaMnaa rjaa. .. .. iva<a 01.03.1997 210
p`klpga`st vya@tI va %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tIMnaa
naaokrIsaazI doNyaat yaoNaaro p`maaNap~ p`klpga`st vya@tIMvar
AvalaMbaUna AsaNaayaa vya@tIMt kayadoSaIr d<ak pu~acaa
samaavaoSa krNyaabaabat. .. .. .. .mahsaUla va vana 20.03.1997 90
sarLsaovaa p`vaoSa va pdaonnatIsaazI sauQaairt ibaMdu naamaavalaI
ivaiht krNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 29.03.1997 91
Saasana saovaotIla maagaasavagaI-yaAmaagaasavagaI-ya kma-caarI
AiQakarI yaaMcaI pdaonnat saMvagaa-t AapapsaatIla jyaoYzta
ivainayaimat krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 19.04.1997 95
saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa inavaR<aI
ivaYayak laaBa vaoLovar Ada krNyaabaabat pirp~k. iva<a 31.05.1997 402
[tr maagaasavagaI-ya jaatImaQaIla ]nnat AaiNa p`gat vya@tI
gaT imaI laoAr vagaLUna AarxaNaacao fayado doNyaabaabat
inakYa inaiScat krNyaabaabat. .. .. samaaja klyaaNa 05.06.1997 96
rjaa inayamaatIla sauQaarNaa SauQdIp~k. .. .. iva<a 24.09.1997 212
SaasakIya saovaot AsataMnaa idvaMgatAkalaI saovaainavaR<a
Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kasa AnaukMpa t<vaavar
inayau@tI doNao. .. .. .. .. .. saap`iva 04.10.1997 97
SaasanaatIla ]ccapdsqa AiQakayaaMnaI vaR<ap~Iya maaQyamaatUna
mah%vapUNa- baabaIMsaMbaMQaI inavaodna ikMvaa BaaYya krNyaabaabat. saap`iva 03.11.1997 296
saovaa pustkacaI dusarI p`t sava- rajya SaasakIya kma-caayaaMnaa
ivanaamaulya doNyaabaabat. .. .. .. .. iva,,<a 11.11.1997 98
[tr maagaasavagaI-yaivaSaoYa maagaasa p`vagaa-t-Ila
s~I AmaagaasavagaI-ya vya@tISaI ivavaah kolyaasa
Vavayaacyaa savalatI. .. .. .. ..samaaja klyaaNa 18.11.1997 99
faOjadarI kaya-vaahIcyaa tulanaot ivaBaagaIya karvaa[-. saap`iva 18.11.1997 297
SaasakIya saovakaMcyaa inayatkailak badlyaasaMdBaa-t QaaorNa. saap`iva 27.11.1997 100
SaasakIya saovaocaa rajaInaamaa isvakarNyaasaMbaMQaatIla
sava-saaQaarNa maaga-dSa-k saUcanaa. .. .. .. saap`iva 02.12.1997 103
maharaYT/ naagarI saovaa iSaxaa va ApIla inayama 1979
maQaIla inayama 5 maQyao ]p inayama 1 maQyao sauQaarNaa .. saap`iva 05.02.1998 298
ivabaama.

XLIII
SaasakIya kma-caataaMnaI 14 vaYaa-KalaIla maulaaMnaa kamaavar
zovaNyaasa p`itbaMQa. .. .. ..pirp~k saap`iva 17.03.1998 300
kuTuMba klyaaNa kaya-maasaazI saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa
k$na GaoNaayaa AaOVaoigak va AaOVaoigakotr rajya XaasakIya
SaasakIya kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaabaabat. iva<a 20.03.1998 212
ApMga vya>I samaana saMQaI saMpUNa- sahBaaga va h@kaMcao saMrxaNa
AiQainayama 1995 nausaar Saasana saovaotIla pdaMvar SaairirkdRYTyaa
ApMgaaMsaazI AarxaNa zovaNyaabaabatcaI kaya-pwtI .. saap`iva 02.05.1998 108
paolaIsa ]p inairxak saovaa p`vaoSa inayama 1995 cyaa
inayama 3 cyaa KMD k cyaa ]pKMD ek maQyao sauQaarNaa
vaya mayaa-da vaaZivaNao. .. .. .. gaRh 22.05.1998 110
punaiva-laaoknaasaazI ivacaarat Gyaavayaacaa gaaopnaIya
Ahvaalaacaa kalaavaQaI. .. ..pirp~k saap`iva 19.06.1998 403
inanaavaI va KaoTyaa sahInao XaasanaakDo Aalaolyaa
Ajaa-varIla kaya-vaahI. .. .. .. saap`iva 03.07.1998 301
maihlaaMivaYayaI QaaorNa paolaIsa iSapa[- va AiQakarI
pdavar kaya-rt Asalaolyaa maihlaa va puYaaMkirta
ekca saMvaga- krNyaabaabat. .. .. .. gaRh 18.07.1998 110
ivapXcanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpUrI ijalha
naaiXak yaa saMsqoamaaf-t GaoNyaat yaoNaaro ivapXcanaa p`iXaxaNa iva<a 21.07. 1998 213
ivaSaoYa maagasa p`vagaa-kirta SaasakIyainamaSaasakIya
saovaot AarxaNa. .. .. .. .. saap`iva 26.07.1998 111
XaasakIya kma-caarI AiQakarI yaaMnaa saMgaNak maaihtI
tM~&ana yaasaazI AQyayana rjaa maMjaUr krNyaabaabat. .. saap`iva 27.07.1998 213
SaasakIya inamaSaasakIya [%yaadI saovaotIla ekakI pdaMnaa
( Isolatted Post) laagaU krNyaat Aalaolao AarxaNa r_
krNyaasaMdBaa-t. .. .. .. saap`iva 21.09.1998 111
ma.naa.sao.vat-NaUk inayama 1979 cyaa inayama 19 cyaa
]pinayama 3 naMtr ]pinayama 3 A .samaaivaYT krNao.. saap`iva 28.09.1998 302
ApMga vya>IMnaa Saasana saovaot vaga- 3 va vaga- 4 cyaa
pdavar AarxaNa zovaNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 28.09.1998 112
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQyao sauQaarNaa..
navaIna inayama 22 A.. kamakrI maihlaaMcyaa laOigak CLvaadasa p`itbaMQa.saap`iva 29.09.1998 303
saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMcao inavaR<aI ivaYayak sava-
fayado doNyaacyaa baabatIt iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakayaakDUna kravayaacaI kaya-vaahI. .. mahsaUla va vana 06.10.1998 405
inamnastr paolaIsa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa ksaurIcyaa
p`maaNaat iSaxaa doNyaabaabat. Pairp~k .. .. gaRh 20.10.1998 303
Anaaqa lahana maUla d<ak GaoNaayaa rajya XaasakIya
maihlaa kma-caayaanaa ivaXaoYa rjaa maMjaUr krNyaabaabat. .. iva<a 26.10.1998 215
ivabaama.

XLIV
paolaIsa dlaatIla pdinaima-tI pdo punaija-ivat krNao va
ir@tpdo BarNao yaavarIla baMQanao iSaiqala krNyaabaabat. .. gaRh 02.12.1998 113
ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tUna hlabaa hI jaat vagaLlyaaba_la. samaajaklyaaNa 17.12.1998 113
Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa
saaPtaihk rjaa kamaacao svap yaasaMbaMQaI. .. .. saap`iva 19.12.1998 114
naOimai<ak rjaa. .. .. .. .. iva<a 21.12.1998 215
p`adoiSak duyyama inavaD maMDL ijalha inavaD saima%yaa
saovaayaaojana kayaa-laya yaaMcyaa kaya-kxaotIla Ainayaimat
inayau@%yaa inayaimat krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 08.03.1999 116
Saasana saovaot sarL saovaa BartIsaazI samaaMtr AarxaNa
( Horizontal Reservation ) kayaa-nvaIt krNyaasaazI
AnausaravayaacaI kaya-pwtI ivaiht krNyaabaabat. .. saap`iva 16.03.1999 117
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kma-caayaaMcaI vaoL..
Aitdurvarcyaa sqaanakava$na yaoNaayaa kma-caayaaMnaa
]iSara yaoNyaabaabat savalatI. .. .. .. saap`iva 30.03.1999 216
koMd` SaasanaakDonyaayaalayaakDo prspr tarI krNyaasa p`itbaMQa.saap`iva 28.07.1999 304
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQyao
forbadla krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 29.07.1999 405
inavaRi<avaotna QaarkMakDUna Saasanaalaa yaoNao Asalaolyaa
tsaoca %yaalaa Aitp`dana Jaalaolyaa rkmaaMcaI vasaulaI
krNyaabaabatcaI kaya-pQdtI. .. .. .. iva<a 12.08.1999 408
SaasakIya AiQakayaasa gaTA cyaa rajapi~t pdavar
kayamapNaacyaa fayaVacao p`maaNap~o doNyaabaabat. .. saap`iva 15.08.1999 119
ma.naa.sao.inavaR<aIvaotnainayama 1982 maQyao forbadla
krNyaabaabat. .. .. .. .. iva<a 15.11.1999 409
ma.naa.sao.iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 13 maQyao
]pinayama tIna naMtr paoT inayama caar samaaivaYT krNyaabaabat.
ApcaarI kma-caayaacyaa maR%yaunaMtr iSastBaMga karvaa[- saMpuYTat yaoto. saap`iva 23.02.2000 305
p`klpga`st vya>IMnaa SaasakIya saovaot gaTD cyaa pdavar
inayau>IsaazI vayaaomayaa-dot saUT doNyaabaabat. .. saap`iva 24.2.2000 119
pirivaxaaQaIna AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa saovaa samaaPt
krtanaa AnausaravayaacaI kaya-pwtI. .. .. saap`iva 21.03.2000 306
Ba`YTacaar p`itbaMQa AiQainayama 1988 AMtga-t AiBayaaoga daKla
krNyaasa maMjaUrI doNyaabaabat . id.16.3.01 cyaa inaNa-yaasah saap`iva 03.04.2000 307
SaasakIya kma-caayaaMnaa ivaklaaMgata rjaa maMjaUr krNyaa
saMbaMQaatIla Kulaasaa pirp~k .. .. .. iva<a 09.05.2000 217
paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000. .. gaRh 30.05.2000 120
maharaYT/ naa.saovaasau.vaotnainayama 1998 id.1.1.96
pUvaI- AsaaQaarNa rjaovar Asalaolyaa prMtu id. 1.1.96
naMtr saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMnaa laagaU na krNao baabat iva<a 06.06.2000 218
paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000 SauQdIp~. gaRh 14.06.2000 123

XLV
ivanaaAnaumatI mau#yaalayaat gaOrhjar rahNaayaa AiQakarI
kma-caayaaMbaabat kravayaacaI kaya-vaahI. .. .. saap`iva 17.08.2000 218
1996 pUvaI-cyaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa kuTuMba inavaRi<avaotna
QaarkaMcyaavaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaat sauQaarNa krNyaabaabat. iva<a 29.09.2000 415
paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak vaga- 2 va %yaaKalaIla
paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa ivawcyaa ivaBaagaIya
caaOkSaIcao kamakaja paolaIsa ivaBaagaakDo saupUd- krNyaabaabat.. gaRh 06.01.2001 312
Aija-t rjaa saazivaNao va rjaocao raoKIkrNa krNao yaaMcyaa
kmaala mayaa-da vaaZivaNyaabaabat. .. .. .. iva<a 15.01.2001 219
kovaL vaOVkIya karNaastva GaotlaolaI AsaaQaarNa rjaa
inavaR<aIvaotnaasaazI ihXaaobaat GaoNyaabaabat. .. iva<a 15.01.2001 221
Aija-t rjaocao p`%yap-Na. .. .. .. iva<a 15.01.2001 221
rjaa inavaR<aI vaotnaasaazI ivacaarat GaoNao.inayama 35maQyao sauQaarNaa.iva<a 05.02.2001 420
Delegation of powers to the State Govts/Central
Ministries in cases of the members of All India
Services proceeding abroad on deputation or
Ex India Leave( excluding study leave ). .. 07.03.2001 222
SaasakIya saovaot AnaukMpa t%vaavar inayau@tI doNyaabaabat. vayaacaI
50 vaYao- pUNa- haoNyaaPaUvaI-ca jao kma-caarI kk-raoga pxaaGaat ikMvaa
ApGaatamauLo saovaosaazI kayamacao Asamaqa- haotIla kovaL %yaaMcyaaca
kuTuMibayaaMnaa AnaukMpa inayau@tIsaazI pa~ samajaNyaabaabat. .. saap`iva 28.03.2001 125
paolaIsa dlaatIla paolaIsa hvaaladar va paolaIsa naa[-k yaa
pdacyaa saovaaBartIcao ivainayamana. .. .. .. gaRh 09.05.2001 126
ApMga vya@tIMnaa SaasakIya va Saasanaacyaa AiQap%yaaKalaIla
saovaotIla gaT A to gaT ba maQaIla pdaMvar sarLsaovaonao
inayau@tIdoNyaasaMbaMQaI ]cca vayaaomayaa-da iSaiqala krNyaabaabat.. saap`iva 16.06.2001 127
SaasakIya kma-caayaaMcyaa Anaok saMGaTnaaMkDUna ivaivaQa
kayaa-saazI janatokDUna gaaoLa krNyaat yaot AsalaolaI vaga-NaI
va %yaamauLo bayaacada janatot inamaa-Na haot AsalaolaI naarajaI
va yaavar inayaM~Na AaNaNyaasaazI ]payayaaojanaa. .. saap`iva 28.06.2001 314
inavaRi<avaotna QaarkaMnaa inavaRi<avaotna ivaiht idnaaMkalaa imaLNyaasa
haot Asalaolaa ivalaMba TaLNyaasaazI kravayaacaI ]payayaaojanaa iva<a 17.07.2001 420
1 jaanaovaarI 1996 pUvaI-cyaa inavaRi<avaotnaQaakraMcyaa inavaRi<a
vaotnaat kuTUMba inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa krNyaabaabat. iva<a 19.07.2001 421
saovaainavaR<aI ]pdana maR%yau ]pdanaacaI raoKUna zovalaolaI
r@kma mau@t krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 18.08.2001 422
ta%pur%yaa inavaRi<avaotna]pdanaacyaa p`danaasaMbaMQaI. .. iva<a 18.08.2001 423
AMSat rajya SaasanaakDo va AMSat kod` SaasanaakDo
svaaya<a saMsqaaMkDo saovaa kolaolyaa SaasakIya kma-caayaacyaa
maR%yaunaMtr %yaaMcyaa kuTUMibayaaMsa ekca kuTUMba inavaR<aIvaotna
maMjaUr krNyaabaabat. .. .. .. .. iva<a 12.09.2001 423
ivabaama.

XLVI
marazI va ihMdI BaaYaa prIxaa ]%tINa- haoNaosauT doNao
yaabaabat naaoMdI saovaapustkat GaoNaobaabat. .. .. saap`iva 25.09.2001 128
maharaYT/knaa-Tk saImaa AaMdaolanaat maR%yau pavalaolyaa
tsaoca saImaavatI- xao~at maR%yau pavalaolyaa vya@tIMnaa
huta%maa GaaoYaIt krNyaabaabat va %yaaMcyaa naatovaa[-kaMnaa
inavaR<aIvaotna doNyaabaabat. .. .. .. iva<a 27.09.2001 424
inalaMbanaaQaIna SaasakIya kma-caayaaivaw ivaiht kalaavaQaIt
nyaayaalayaat daoYaaraopp~ bajaavaNyaabaabat va daoYaaraopp~
bajaavaNyaabaabat AavaSyak maudtvaaZIsa pUva- maMjaUrI GaoNaobaabat. gaRh 06.10.2001 315
AiQaimat Jaalaolyaanaa pUva-laxaI p`Baavaanao pdaonnatI
doNyaasaMbaMQaIcao sPaYTIkrNa. .. .. .. saap`iva 29.10.2001 129
P`aklpga`st vya@tIcyaa ivavaahIt maulaIsa ikMvaa itcyaa
maulaaMnaa P`aklpga`stacaa daKlaa doNaobaabat. .. .mahsaUla ivaBaaga 30.10.2001 130
iSastBaMga karvaa[-maharaYT/ paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak
djaa-pya-ntcyaa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI %yaaMnaa idlaolyaa iSaxaoivaw
kolaolao Aipla SaasanaakDo Aqavaa Anya ApIla p`aiQakayaakDo Pa`laMibat
Asalyaasa Apcaayaacyaa hyaatIbaabatcaI maaihtI vaoLIca kLivaNyaabaabat. gaRh 21.12.2001 315
inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa inavaRi<avaotnaasaMbaMQaI p`adoiSak BaaYaa prIxaa
]<aINa- JaalyaabaabatcaI naaoMd saovaa pustkat nasalyaabaabat Aaxaop.iva<a 29.12.2001 426
hyaat AsalyaacaI Ka~I kna GaoNyaasaazI inavai<avaotna saMivatrNa
AiQakayaalaa inavaRi<avaotna Qaarkanao %yaacyaa inavaasasqaanaI yaoNyaacaI
ivanaMtI kolyaasa inavai<avaotna Qaarkanao Saasanaalaa p`dana kravayaacyaa
Aakarat sauQaarNaa krNaobaabat. .. .. .. iva<a 31.12.2001 426
inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMbainavaRi<avaotnaQaark yaaMnaa
mahagaa[- vaaZIcao Aitp`dana haoNyaacao p`saMga TaLNyaasaazI
kravayaacaI sauQaairt ]payayaaojanaa. .. .. iva<a 04.03.2002 427
pdvaIQarpdivakaQaark sauiSaxaIt baoraojagaaraMnaa SaasakIya
saovaotIla gaT k maQaIla pdavar inayau@tI doNyaabaabat
ivaiht saMgaNak &anaacaI Ah-ta p`aPt krNyaabaabat. .. saap`iva 09.05.2002 130
SaasakIya kma-caayaaMnaa pdaonnatI saMdBaa-t maanaIva idnaaMk
doNyaabaabat.Pa`krNa tpasaNaI AiQakarabaabat. .. saap`iva 06.06.2002 131
ponSana Adalatcao p`yaaojana krNyaabaabat. ..pirp~k.. saap`iva 05.07.2002 428
inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<a hoaNaayaa SaasakIya
kma-caayaasa saovaainavaR<aInaMtr inavaR<aIvaotnaivaYayak
laaBa Ada krNaobaabat. .. .. .. .. iva<a 08.07.2002 429
idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaapUvaI- inavaDp`iyaa sau Jaalaolyaa
tsaoca saQyaa Saasanasaovaot Asalaolyaa AiQakarI kma-caayaaMnaI saMgaNak
hataLNaI vaapra baabatcao p`maaNap~ ivaiht maudtIt p`aPt na kolyaanao
ASyaabaabat kravayaacaI ]paya yaaojanaa. .. .. saap`iva 20.07.2002 134
kayaa-laya p`mauKakDo namaunaa 7 yaaogyair%yaa Bana
laoKaprIxaa AiQakayaakDo pazivaNyaabaabat,, naa ivaBaagaIya
caaOkSaI p`maaNap~. .. .. .. .. iva<a 29.08.2002 430

XLVII
id.1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaD p`iyaa sau haoNaayaa
gaT A gaTba gaTk maQaIla pdavaIla saovaaBartIsaazI AaiNa saQyaa
SaasakIya saovaot AsalaolyaaMsaazI maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLamaaf-t
Gaotlyaa jaaNaayaa prIxaocao p`maaNap~ saMgaNak ivaYayak Ah-ta mhNaUna
inaiScat krNaobaabat. .. .. .. .. saap`iva 04.10.2002 137
ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa. .. .. .. iva<a 07.10.2002 225
paolaIsa naa[-kpaolaIsa hvaaladarsahayyak paolaIsa ]p
inarIxak yaa pdaMvar pdaonnatI dotaMnaa inamna saMva-gaat tIna
vaYao- saovaocaI AT iSaiqala krNyaabaabat. saovaajyaoYzta . gaRh 02.01.2003 138
maagaasavagaI-yaaMcyaa sarLsaovaa BartI AaiNa pdaonnatIbaabatcao
AarxaNaAnauSaoYa [%yaadI saMbaMQaIcao ivavarNap~ saUcanaa
flakavar laavaNyaabaabat kravayaacaI kaya-vaahI. .. saap`iva 08.01.2003 139
jyaa rajya SaasakIya kma-caayaaMnaI sarkarI xao~atIla ]pmaamaQyao
svaaya%ta saMsqaaMmaQyao sqaainak saMsqaa [.maQyao svatlaa saamaavaUna
GaotlyaanaMtr ek rkmaI zaok r@kma isvakarlaI Aaho ASaa
kma-caayaaMcyaa baabatIt AMMSaraSaIkrNaacyaa idnaaMkapasaUna 15 vaYaa-caa
kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr inavaR<aIvaotnaacaa 13 [tka AMSaraSaIt
Baaga punasqaaipt krNao..15 vaYaa-cyaa kalaavaQaIcaI pirgaNanaa. iva<a 05.04.2003 430
maharaYT/ naagarI saovaa inayama
1 maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981.
inayama 63 67980.
2 maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981.
3 maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa AaiNa
inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLatIla
p`danao inayama 1981.
4 maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982.
inayama 105 65 va 66 27 40 46 101.
5 BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa sava-saaQaarNa BaivaYya
inavaa-h inaQaImaQaUna prtavaa va naaprtavaa Aiga`ma maMjaUr krNao.
6 maM~I Aasqaapnaovar inayau@t kravayaacyaa SaasakIya tsaoca Anya
kma-caayaaMcyaa ATI va SatI-.
7 BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMcaI svaIyaotr saovaotIla
P`aitinayau@tI . AiQakaraMcao p`%yaayaaojana iva<a 02.06.2003 140
SaasakIya kma-caayaaMnao saovaa inavaR<aIcyaa vaoLI sqaayaI pd
sqaaiya%va p`maaNap~ QaarNa kolaolao AsalyaasaMbaMQaIcaI AT.. iva<a 02.06.2003 431
SaasakIya saovaot AnaukMpa t<vaavar inayau>I doNyaabaabat. saap`iva 13.06.2003 145
iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI
iSastBaMga ivaYayak p`krNaat paolaIsa inarIxak va %yaa
KalaIla djaa-cyaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI
Saasanaasa kolaolyaa AiplafortpasaNaI Ajaa-cyaa AnauYaMgaanao
maaihtIkagadp~o yaacaI pUt-ta krNyaabaabat. .. gaRh 21.06.2003 316
ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpurI
ijalha naaiSak yaa saMsqoamaaf-t GaoNyaat yaoNaaro ivapScanaa
( Vipassana ) p`iXaxaNa. .. .. .. iva<a 27.06.2003 228

XLVIII
paolaIsa saovaa p`vaoSa inayama 2000..
paolaIsa iSapa[- BartIt haomagaaD-sanaa paca T@ko AarxaNa
zovaNyaabaabat. .. ..naaoiTifkoSana .. gaRh 14.07.2003 147
inanaavaI va KaoTyaa sahInao XaasanaakDo Aalaolyaa Ajaa-varIla
kaya-vaahI. .. ..pirp~k .. .. saap`iva 29.07.2003 317
SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaa saMgaNak p`maaNap~
saadr krNyaapasaUna saUT p`aPt haoNyaasaazI vayaaomayaa-da. saap`iva 02.09.2003 147
paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000. gaRh 03.10.2003 124
SaasakIya saovaot AnaukMpa t%vaavar inayau@tI doNyaabaabat. saap`iva 29.10.2003 148
SaasakIya saovaotIla maihlaa kma-caayaaMcyaa samasyaaMcaI
tpasaNaI krNyaasaazI Saasanaanao inayau@t kolaolyaa
saimatIcyaa iSafarsaIcaI AMmalabajaavaNaI. .. .. saap`iva 05.01.2004 318
kOvalyaQaama laaoNaavaLa yaa saMsqaotfo- GaoNyaat yaoNaaro rajya
SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcaokirta yaaogaivaVa p`iXaxaNa
iSaibarat Baaga GaoNyaabaabatpirvatI-t rjaa maMjaUr krNao. iva,<a 03.02.2004 229
paolaIsa dlaatIla AnaukMpa t<vaavarIla paolaIsa iSapa[- va
vaga- Dpdavar inayau@tI doNyaacao AiQakar saMbaMiQat
paolaIsa GaTk p`mauKaMnaa p`dana krNyaabaabat... gaRh 23.02.2004 149
paolaIsa inarIxak va sahayyak paolaIsa inarIxak yaaMcyaa
pdaMcaa djaa- vaaZivaNyaabaabat. .. .. gaRh 26.02.2004 150
saMixaPtiva.caaOkSaI maQaIla iSastBaMga ivaYayak p`krNaaMmaQyao
ApcaayaaMcaoAiplaaqaI-cao ApIla Aja- inakalaI kaZNyaapUvaI-
vya@tIgat saunaavaNaI ( Personal Hearing )doNaobaabat. gaRh 26.02.2004 319
paolaIsa dlaamaQyao rjaocao raoKIkrNa punha sau$ krNyaabaabat gaRh 27.02.2004 230
maharaYT/ SaasakIya kma-caayaaMcyaa badlyaaMcao ivainayamana
AaiNa SaasakIya kt-vyao par paDtaMnaa haoNaayaa ivalaMbaasa
p`itbaMQa AQyaadoXa 2004. . .. .. 20.04.2004 150
PadaonnatItIla AarxaNa ho pdaonnatIcyaa sava- TPPyaavar
laagaU krNao. .. .. .. .. .. saap`iva 25.05.2004 156
saMgaNak Ah-ta prIxaobaabat. .. .. saap`iva 26.05.2004 158
SaasakIya ivaBaaga kayaa-layaaMmaQaIla Kulyaa p`vagaa-tIla
ir@tpdo BarNyaasa prvaanagaI doNyaabaabat. .. iva<a 07.06.2004 160
naamainado-Sanaacyaa kaoTyaatIla gaT DcaI ir@t pdo BarNaobaabat.saap`iva 07.06.2004 161
Anausauicat jamaatIcyaa jaagaaMvar 15 jaUna 1995 pUvaI-ca
sarLsaovaonao inayau@t Jaalaolyaa ibagar maagaasa p`vagaa-tIla
kma-caarI AiQakarI yaaMcaI SaasakIya inamaSaasakIya
saovaotIla jyaoYzta inaiScat krNyaabaabat. .. .. saap`iva 24.06.2004 162
SaasakIya ivaBaagakayaa-layamaQaIla Kulyaa p`vaagaa-tIla
ir@t pdo BarNyaasaazI maanyata doNyaabaabat. .. .. iva<a 01.07.2004 163
50 mahagaa[- Ba<yaacao mahagaa[- vaaZIcao saovaainavaR<aI
laaBaaMcyaa P`ayaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa. .. .. iva<a 20.07.2004 432

XLIX
Saasana saovaa p`vaoSaacaI kmaala vayaaomayaa-da vaaZivaNyaabaabat. saap`iva 17.08.2004 164
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla
inayama 79maQyao eDsa\ yaa raogaacaa samaavaoSa krNyaabaabat. iva<a 20.01.2005 230
pdaonnatItIla AarxaNa ho pdaonnatIcyaa sava- TPPyaavar
laagaU krNaobaabat. .. .. .. .. saap`iva 14.02.2005 165
saovaap`vaoSa inayama .. pdaonnatIsaazI pUva- AT mhNaUna inamna
saMvagaa-t saovaotEaoNaIt ikmaana saovaocyaa AnauBavaacaI AT
ivaiht krNao. .. .. .. saap`iva 25.02.2005 165
SaasakIya kma-caayaaMkDUna SaasakIya kt-vya par paDtaMnaa
haoNaayaa ivalaMbaabaabat AaiNa kt-vya palanaatIla ksaurIbaabat
iSastBaMga karvaa[- krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 07.04.2005 319
A%yaucca gauNava<aaQaark KoLaDUMnaa SaasakIya inamaSaasakIya
va [tr xao~at naaokrIsaazI AarxaNa zovaNyaabaabat. Saalaoya iSaxaNa 30.04.2005 166
maharaYT/ naagarI saovaa lahana kuTuMbaacao p`it&apna inayama
2005 cyaa AMmalabajaavaNaIbaabat... .. saap``iva 01.07.2005 170
rajyaSaasana saovaotIla AnaukMpa inayau@tIcyaa yaoajanaa
p`cailat kaya-pQdtI va yaoajanaocyaa trtudIt sauQaarNaa
krNyaabaabat. .. .. .. .. saap`iva 22.08.2005 171
saovaainavaR<aIpUvaI-caI AsaaQaarNaa rjaa maMjaUr krNyaacao
AiQakar maM~alayaIna ivaBaagaManaa p`%yaayaaoijat krNyaabaabat. iva<a 23.08.2005 231433
ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa. .. .. .. iva<a 25.08.2005 233
AnaiQatpNao gaOrhjar rahNaayaa kma-caayaaMvar
vaoLIca kaya-vaahI krNyaabaabat. .. .. .. iva<a 15.09.2005 234
paolaIsa AiQakarIkma-caarIvairYz paolaIsa inarIxak strapya-nt
yaaMnaa saMixaPtivaBaagaIya caaOkSaIt vaotnavaaZ raoKNyaacaI
iSaxaa dotanaa GyaavayaacaI KbardarI. .. .. gaRh 22.09.2005 321
Saasana saovaotIla kma-caayaaMcaIrajapi~t AiQakayaaMcaI
jyaoYzta yaadI p`%yaok vaYaI- tyaar krNao va p`isaQd krNaobaabat. saap`iva 30.09.2005 174
rajya Saasanaacyaa saovaot 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa
%yaanaMtr inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMsaazI navaIna
AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU krNyaabaabat. .. iva<a 31.10.2005 435
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama1981 cyaa piriSaYT
tInamaQyao inayama 3 naMtr inayama 3 A samaaivaYT krNyaabaabat. iva<a 06.12.2005 235
AaidvaasaInaxalaga`st xao~at caaMgalyaap`karo kama kolaolyaa
AiQakarIkma-caarI yaaMnaa psaMtIcyaa izkaNaI badlaI
doNyaabaabat. .. .. .. .. .. saap`iva 07.01.2006 175
BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa rkmaotUna Saasanaalaa yaoNao rkmaa
Saasana nauksaana yaaMcaI vasaulaI na krNyaabaabat. pirp~k saap`iva 23.01.2006 438
Maharashtra Police Constables ( Recruitment )
Rules, 2006. .. .. .. .. Home 16.05.2006 444
ivabaama.

L
saMgaNak Ah-ta prIxaosa maudtvaaZ. .. .. .. saap`iva 09.06.2006 176
maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa
inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLaMtIla p`danao
inayama 1981 yaat sauQaarNaa.inayama 68 maQaIla paoT inayama 1cyaa
KMD A maQyao prMtukanaMtr puZIla prMtuk jaada daKla krNao. iva<a 16.06.2006 321
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama
68 maQyao sauQaarNaa. .. .. .. .. iva<a 29.06.2006 236439
AnvaoYaNa caaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaun(abaabatcaa
KTlaa p`laMibat Asalaolyaa inalaMibat SaasakIya saovakaMcyaa
p`krNaaMcaa AaZavaa. .. .. .. .. saap`iva 20.07.2006 322
rajakIya saMGaTnaaMcao kaya-k<ao- AaiNa ASaasakIya vyai>
yaaMcyaamaaf-t SaasakIya kma-caayaaMnaI %yaaMcyaa tarIMcao inavaarNa
AaiNa vaOyai>k kamao k$na GaoNyaasa p`itbaMQa. .. saap`iva 17.08.2006 324
50 mahagaa[- Ba<yaacaomahagaa[- vaaZIcao saovaainavaRi<a
laaBaaMcyaa p`yaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa..sPaYTIkrNa .. iva<a 20.09.2006 440
saMSayaaspd sacaaoTI Asalaolyaa AiQakayaaMcaI yaadI
banaivaNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 30.10.2006 325
paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak va %yaaKalaIla paolaIsa
AiQakarIAMmaladar yaaMcyaa ivaQdcyaa ivaBaagaIya
caaOkSaIsa maudtvaaZ doNaobaabat. .. .. .. gaRh 15.11.2006 326
A%yaucca gauNava<aaQaark KoLaDUMnaa SaasakIyainamaSaasakIya
va [tr xao~at naaokrIsaazI AarxaNa zovaNaobaabat. Saalaoya iSaxaNa 18.11.2006 176
laoaksaovakaivaQdcyaa KTlyaamaQyao faOjadarI p`iyaa
saMihta 1973 klama 197 AMtga-t daoYaaraopp~ daKla
krNyaapUvaI- SaasanaacaI pUva-maMjaUrI GaoNyaabaabat. .. gaRh 22.12.2006 327
laoaksaovakaivaQdcyaa KTlyaamaQyao faOjadarI p`iyaa
saMihta 1973 klama 197 AMtga-t daoYaaraopp~ daKla
krNyaapUvaI- SaasanaacaI pUva-maMjaUrI GaoNyaabaabat. .. gaRh 10.01.2007 328
SaasakIya va [tr kayaa-layaaMmaQyao vaahnaaMcyaa vaaprasaMbaMQaI QaaorNa.iva<a 14.02.2007
sava- saMvagaa-tIla ir@t pdo SaIGa`tonao BarNyaabaabat. saap`iva 17.02.2007 177
T/oikMga e@saipDISansa maQyao Baaga GaoNaayaa SaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaSaoYa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaabaabat. iva<a 26.02.2007 237
Saasana saovaot inayau@tIsaazI p`klpga`stMasaazI Asalaolyaa 5 T@ko
AarxaNaamaQyao BaUkMpga`staMcaa 3 T@ko kaoTa zovaNyaabaabat. mahsaUla 17.04.2007 178
saMgaNak Ah-ta prIxaot maudtvaaZ doNyaabaabat. .. saap`iva 05.05.2007 179
Anausauicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga-
va ivaSaoYa maagaasavagaa-cyaa ]maodvaaraMnaa Saasana saovaot inamaSaasakIya
saovaot Saasana AMgaIt saMsqaamaQyao pdaonnatIpUvaI- jaatI p`maaNap~acaI
pDtaLNaI k$na vaOQata p`maaNap~ saadr krNyaabaabat.saa.nyaaya va iva.saha. 16.05.2007 180
paolaIsa iSapa[- to sahayak paolaIsa ]p inarIxak yaa saMvagaa-tIla
paolaIsa kma-caayaaMcyaa badlyaabaabat maaga-dSa-k t<vao. .. gaRh 17.05.2007 451
ivabaama.

LI
]pdanaacaI kmaala mayaa-da vaaZivaNyaabaabat. .. iva<a 12.06.2007 441
naxalavaaVaMcyaa hllyaat jaayabaMdImaR%yau Jaalaolyaa SaasakIya
saovaotIla vya@tIcyaa kuTUMibayaaMnaa Saasana saovaot saamaavaUna
GaoNyaabaabat..AnaukMpa inayau@tIcyaa yaaojanaot sauQaarNaa
krNyaabaabat. .. .. .. saap`iva 17.07.2007 181
SaasakIya kma-caayaacyaa sanmaanaaqa- saava-jainak samaarMBaat
sahBaagaI haoNao..inaba-MnQamaharaYT/ naagarI saovaa
vat-NaUk inayama 1979. .. .. saap`iva 27.07.2007 329
AnausaUicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI
[tr maagaasavaga- va ivaSaoYa maagaasa p`vaga-acyaa ]maodvaaraMcyaa
jaatI p`maaNap~ davyaacaI tpasaNaI krNyaabaabat
maaga-dSa-k saUcanaa. .. .. .. saa.nyaaya va iva.sa.iva. 22.08.2007 182
sava- saMvagaa-tIla ir@t pdo tatDInao BarNyaabaabat. .. saap`iva 27.08.2007 183
AnvaoYaNa caaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaun(abaabatcaa
KTlaa p`laMibat Asalaolyaa inalaMibat SaasakIya kma-caayaaMcyaa
p`krNaaMcaa AaZavaa GaoNyaasaazI maaga-dSa-k t<vao. .. saap`iva 18.10.2007 329
SaasakIya kma-caayaaMnao saovaa inavaR<aIcyaa vaoLI sqaayaI pd
sqaaiya%va p`maaNap~ QaarNa kolaolao AsalyaasaMbaMQaIcaI AT.. iva<a 04.01.2008 442
50 mahagaa[- Ba<yaacao mahagaa[- vaaZIcao saovaainavaR<aI
laaBaaMcyaa p`yaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa spYTIkrNa.. iva<a 18.02.2008 443
navaIna pirBaaiYat AMSadayaI inavaR<aIvaotna yaaojanaaspYTIkrNa iva<a 26.02.2008 443
iSastBaMga ivaBaagaIya caaOkSaI inalaMbana iSaxaa ApIla[-.
ek laoK. .. ... EaI. iBa.ra.vaaZvao ]psaicava saap`iva. 331
SaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaotIla saovaaivaYayak zLk baabaI.
ek laoK .. ..EaI.p`kaXa laaoKMDo..]p saicavasaovaa saa.p`.ivaBaaga. 452
00

ivabaama.

LII
saovaot inayau>I pdaonnatI rajaInaamaa badlaI AarxaNa [.

Sub:- Candidates selected by the Public Services


Commission for appointment to Ministerial post
in Govt. Offices in Gr . Bombay:.. Transfer of..

GAD Circular No. ASC J dated 12th September ,1961.

Where there is a common cadre extending over an area outside Gr. Bombay,
candidates selected by the Public Service Commission can be considered for transfer
outside Bombay under the normal rules after they are confirmed in their posts. They can ,
however, be considered for transfer on promotion to higher posts even though they may
not have been confirmed.
@@@@@@@@@@

Sub:- Qualifying examinations for promotion


to higher posts or grade.

GAD Cir.Memorandum No. SRV-1061 D dated 11th October, 1961.

One of the recommendations made by the Central Pay Commission is that for
promotion to grades in which specilised knowledged is necessary, qualifying examination
designed to test working ( not academic ) abilities may be useful; but with this exception,
examination need not be adopted as a general method of selection for promotion . In this
state Departmental examination have been prescribed by various Department for
promotion to higher posts or grades in which specialised knowledge is necessary which
are qualifying examinations, for promotion. There may, however, be certain posts or
grades for promotion to which such examination have not been prescribed.
All Departments of the Secretariat are requested to verify the postion in the matter
and consider in consultation with this Department whether similar examination should be
prescribed in respect of posts or grades for promotion to which no such examination have
been prescribed at present. A report on the action taken may be forwarded to this
Department in due course.
@@@@@@@@@@

Subject:-Persons temporarily appointed to Ministerial


posts in Government Offices in Greater Bombay
pending availabilityof Public Service Commission
selected candidatesRegulation of appointment of

GAD G.R.No. Exm.1074-Q dated 1 st March ,1974.

1. The non P.S.C. persons who were employed in the ministerial posts, viz. Clerks,
vbm

1
Typist, Clerk-typists, Steno-typists and Stenographers in the Secretariat Departments and
various Government Offices in Greater Bombay prior to 1 st Janaury 1971 and who are in
the services of Government on the date of issue of these oders should continue in
Government Service, without being replaced by the candidates selected by the
Maharashtra Public Service Commission provided they fulfil the following conditions. :-
(1) The non P.S.C. persons concerned should have the minimum educational
qualifications prescribed for the posts to which they were appointed.
(2) They were within the age-limits prescribed for appointment to the
respective posts held by them at the time of their initial appointment to
such posts.
2. The above orders will also be applicable to the non P.S.C.persons who were
recruited in various Government offices prior to 1st January 1971 but were subsequently
retrenched and provided with alternative employment according to the orders contained
in Government Resolutation, General Administration Department No. AEM 1071-J dated
the 1st June 1971 and are in Government Service on the date of issue of these orders.
3. The seniority of the non P.S.C. persons referred to in para 1 and 2 above vis-a vis
the candidates selected by the Public Service Commission working in various
Department/Offices should be fixed with reference to the date of issue of this order. The
inter-se seniority of these no P.S.C. persons working in a particular Department/Offices
should, however, be according to thieir length of service in the respective posts in their
Departments, In other words, the Public Service Commission selected cadidates, working
in the various Department/Offices prior to the date of this resolution should be treated as
senior to the non P.S.C persons refered to in para 1 and
@@@@@@@@@@

The orders contained in para (1) and (2) in the Govt. Resolution, G.A.D. No.
EXM 1074- Q dated the 1st March 1974 will also be applicable to the persons who were
held eligible for alternative employment in Govt.Offices in Greater Bombay and were
provided with alternative employment in various ministerial posts in Govt. Offices in
Greater Bombay according to the Govt. Resolution, G.A.D. No. AEM -1070-Z dated the
7th August 1972.

GAD G.R.No. EXM -1074- Q ,dated 7th May 1974.

Sub:-Post of Lower Grade Stenographers in certain Govt.


Offices and Department outside the Secretariates-
Upgradation ofas Higher Grade Stenographers.

GAD G.R.No. SRV 1074 / 21566-D-2, dated the 3rd October, 1974.

With a view to creating promotional prospects for the non-Secretariate Lower


Grade Stenographers, it is decided that the posts of Lower Grade Stenographers attached
to the Government Officers of and above the rank of Deputy Secretaries to Government
who were working in Government Offices and Department outside the Secretariate may
be up-graded in the Higher Grade Stenographers pay.
ivabaama.

2
Such of the Lower Grade Stenographers who fulfil the conditions of Recruitment
Rules for Higher Grade Stenographers may be appointed in the up-graded post according
to their seniority subject to fitness.
In deciding whether a particular post is equivalent to that of Deputy Secretary to
Government the scale of pay attached to it need not be the same criteria but duties ,
responsibilities and especially the field work involved should be the criteria.
@@@@@@@@@@@

Sub:-Maharashtra Released Defence services Personnel


( Fixation of Pay and Seniority) Rules 1974.

GAD No. RTA 1074/3130-XVI-A dated 16th November, 1974.

( a ) Emergency Commissioned Officer/Short Service Regular Commissioned


Officer means a person commissioned,Gazetted or in pay as an officer in the
defence forces during the proclamation of the National Emergency for the period
commencing on the 26th October 1962 and ending on the 10th January 1968;
( b ) released defence services personnel means Emergency commissioned
Officers/Short service Regular Commissioned Officers and other ranks who have
been released by the defence services after completing fixed tenture;

(1) For the purpose of fixation of pay and seniority :-


(a) an officer of the rank of an Emergency Commissioned Officer appointed to a
reserved post, after selection at the first attempt, shall be treated as a candidate
belonging to the year in which being eligible for that post he could have been
appointed to a vacancy in that post after the date of joined the defence forces,
(b) an Emergency Commisioned Officer appointed to such post after selection at
the second or third attempt, shall be treated as belonging to the corresponding
succeeding years in which appointments to the unreserved vacancies were made
by nomination.

( 2 ) No officer shall,on his pay being fixed on the basis of his seniority as aforesaid,
be eligible for any arrears of pay for the period commencing on the date of his
appointment to the reserved post, on the basis of his pay fixed as aforesaid.
Emergency Commissioned Officer shall be promoted by reverting to a lower post
any other officer who was senior to him immediately before the commencement of the
Maharashtra Released Defence Services Personnel (Fixation of Pay and Seniority )
(Amendment ) Rules 1983.
The drawal of pay as determined accordging to the principles mentioned in the
last preceding rule shall be subjectto the provisionsof theBombay Civil Services Rules,
1959 .Where an officer appointed on probation is required to remain on fixed pay during
the period of his probation ,the pay determined according to the foregoing principles shall
be fixed for such period, and his future increments shall be rugulated accordngly.
Seniority inter-se of the Emergency Commissioned Officers belonging to
particular year shall be determined, in the case of those appointed to post within the

3
purview of the Maharashtra Public Service Commission, by the order of merit or
preference in which they are recommended by the Commissioned and in the case of those
appointed to posts outside the purview of the Commissioned,by the order of merit
determined by the State Government according to the academic and service records of the
officers.
All E.C.Os. belonging to a particular year shall rank below all candidates
appointed to unreserved posts by nomination in that year.
The specific date on which an E.C.O. shall be deemed to have been appointed to
the reserved posts shall be decided by the State Government.
The seniority of Emergency Commissioned Officers who would not be entitled
for highr seniority under rule 3 shall be fixed from the dates of their actual appointment.
Emergency Commissioned Officer shall be promoted by reverting to a lower
post any other officer who was senior to him immediaely before the commencement of
the Maharashta Released Defence Services Personnel ( Fixation of Pay and Seniority )
(Amendement) Rules 1983.
(1) For the purpose of pension, the break in service between the military service and civil
service :-
(a) shall be condoned if the period of such break boes not exceed one year;
(a) may be condoned under special orders of the State Government if the period of
such break exceeds one year but doesnot exceed three years.
(2) for the purpose of grant of notional increments the break betweeen the military
service and civil service, if any, shall not be condoned.
The provisions of these rules shall also apply to the released defence services
personnel belonging to all other ranks ( including released Short Service Regular
Commissione officer ) on their appointment to the reserved vacancies in the service
and posts under the State Government.

@@@@@@@@@@@

Sub:- Resignation : Recovery of one months Pay from a Govt.


servant who tenders resignation without giving
prior notice.

GAD Cir.No. SRV 1072/3282 D dated 27th November ,1974.

Instructions were issued in Govt. Cir.GAD No. SRV 1072/3282-D dated 4th
January 1973, that it is legally unobjectionable to make a unilateral stipulation that a
temporary employee should give one months notice or forfeit one months salary in lieu
thereof even when where is no corresponding obligation on the part of Govt. or a Zilla
Parishad to give one months notice or paying one months salary in lieu of notice.
Govt.has now been advised that it is also legally feasible to recover one months salary
from a temporary employee who tenders resignation without giving reasonable notice
even in the absence of any stipulation to the effect that he should give one months
notice or forfeit one months pay in lieu thereof. Normally one months notice is
considered to be a reasonable notice. It would, therefore, be legally unobjectionable to

4
recover one months salary from employee who tenders resignation without giving
reasonable notice.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

K.P.Nadkarni,
Dy. Secretary to Government.
@@@@@@@@@@2

Sub:- Select ListsPrinciples regulating-


preparation and revising of.

GAD, Circular Memorandum No. SRV 1074-X dated the 11 th September, 1975.

The general principle of preparation and revision of select lists should be as


follows:-

(1) A Committee consisting of. should in July in each year review the
claims of all.. for promotion to the post of.. and draw up a select
list of those who are considered by the commission fit for promotion. The list should not
be excessive length and should ordinarily be limited to the vacancies likely occur during
the next two years.
(2) The list should be drawn up with the due regard to the general principles
regarding promotions laid down in Government Resolution General Administration
Department No. SRV 1074-D dated the 28th Janurary 1975 and Government Resolution
G.A.D. No. BCC 1027-J dated the 3rd May 1974.
(3) Names entered in the select list should ordinarily be arranged in the order of
seniority in the cadre of .. as between officers brought on the list at the
same time, but it will be open to an officer higher rank than that warranted by seniority if
he is considerd to be outstanding merit.
** (4) Ordinarily on first entry, the names of officers should be brought
provisionally on the list and their fitness for unconditional relation on the list should be
reviewed at the next revision of the list, it as a result of the review it is considered that an
officer is not fit to be retained in the list, his name should be deleted, if it is considered
that an officer should be kept on trial for another year his name should be continued
provisionally on the list below those who are continued conditionally and his case
reviewed at the next revision of the list.
(5) The cases of all officers who were passed ever at previous revisions of the list
or whose names were deleted from the list; should be considered at the subsequent
revision but if brought on the lists they should take rank among those who are included in
the list for the first time.
(6) Subject to paragraph (3) the seniority of the officers on the list should be
determined by the date of entry on the seniority list ** , provided that the officers whose
names are entered on the list at a subsequent revision provisionally should rank below all
officers whose names are entered in the list conditionally.

5
** (7) Officers whose names are brought on the list unconditionally should
ordinarily remain on the list in the same capacity until they are confirmed in the post
of.or retire from Government service, but Government reserves the right, in
consultation with the Maharashtra Public Service Commission, to transfer to the name of
an officer from the uncondtitional part of the list to the provisional part or to remove his
name from the list if he has subsequently shown himself to be unfit for continuance in the
conditional part or inclusion in the list. Removal of his name from the list will entail his
revision if he is already officiating in the post of An Officer on the
unconditional part of the select list on his transfer to the provisional , should be placed
above all the officers who are included in the provisional part of the list when two or
more officers on the conditional part of the select list are transferred to the provisional
part at one time,the inter se ranking of such officers should be in accordance with their
relative positioning the unconditional part of the list.
(8) The list drawn up annually by the committee should be submitted to
Government together with all he relevant material including the records of the officers
concerned and the records of officers senior to those included in the list. Government will
therefore,in consultation with the commission determine the final list.
(9) When a vacancy in the post of.is expected to last for three
months or moe it should ordinarily be filled in an officiating capacity by the appointment
of an officer whose name is highest in the Select List and who has not already been
officiating.
(10) Officers whose names are on the Select List should normally be confined in
the post of.in the order of seniority in the list, in consultation with the
Commission.
@@@@@@@@@
* Not applicable in the case of Select List of Mamlatdars fit to be Deputy
Collector, as confirmation of 2nd Deputy Collectors is made in accordance with a special
procedure.
** Not applicable in the case of Select List for Promotions higher than the first
position to a Class I post or service.

@@@@@@@@@@@

Sub:-Temp.Govt.Servant
Extension of benefits of Permanancy to.

GAD G.R.No. SRV 1075- X dated 19th September, 1975.

The question of extending the benefits of permanancy to temporary Government


servants has been engaging the attention of Government for some time. Various orders
were issued from time to time to ensure that the largest possible number of temporary
posts are made permanent that the maximum possible number of Government servants
are confirmed putting in several years of service receive the same benefis as permanent
Govt. servants in matters of pay and leave salary. Despite of these measures, however, a
ivabaama.

6
large number of Government servants have remained temporary and are likely to be
deprived of pensionary benefits.

2. With a view to allowing full service benefits to such Govt.


servants,Government has now decided that the benefit of permanancy in service should
no longer be dependent on the availability of permanent posts. Government is
accordingly pleased to direct that, subject to the conditions specified below, every
Government servant who has rendered continuous service for not less than three years in
a post or posts ( excluding those on the converted Regular Temporary establishment)
included in a cadre should be deemed to be a permanent Govt. servant for all purposes,
including the admissibility of full pensionary benefits.

CONDITIONS

1. The original appointment of the Government servant concerned to the


respective post or cadere must have been made in conformity with the
relevant recruitment rules, and the prescribed method of recruitment.
2. The Govt. servant concerned must have produced the requisite physical
fitness cerftificate and must have passed the prescribed departmental
examination or test, if any.
3. The Government servant concerned must possess a good record of service in
Government.

3. In the case of every Government servant who satisfies these conditions and
becomes eligible to be treated as a permanent Govt. servant, a declaration to that effect
should be issued by the authority competent to appoint him to the particular post as soon
as possible after completion of continuous service of not less than three years in the
relevant post or cadre.On such a declaration being recorded ,the Govt. servant
concerned should be held eligible for all benefits of a substantive status in Govt. service.
4. These orders are applicable only with reference to the first appointment of a
person to Government service i.e. he should be given the status of permanancy in terms
of these orders only in respect of the post to which he is appointted by direct recruitment.
In respect of subsequent appointments by promotion he will be deemed to be permanent
in the cadre to which he is promoted only on his confirmation in that cadre in a
substantive vacancy.
4. The question of issuing such amendments as may be necessary, the relevant
provisions of the Bombay Civil Services Rules will be considered separately by the
Finance Department.

By order and in the name of Governor of Maharashtra,

S. B. Kulkarni,
Secretary to Government.
TIPa saa.p`.ivaBaagaacao id.16.12.1995 cao pirp~khI phavao.
vbm @@@@@@@@@@@

7
Sub :-Promotion from class IV services to class III
services in Government Offices and Departments.

GAD No. RTR . 1174 / 2032 XII, dated the 23 rd September, 1975.

According to the orders contained in Govt. Circular No. TRP 1164/ J, dated the
16th October 1964, only member of class IV service, who passes the S.S.C.Examination
while in service is eligible for promotion to a past of Clerk, if he has completed 3 years
continuous service in class IV service. Government had under consideration for some
time past the question of revising these orders so as to make them applicable even to
those members of Class IV service, who joint this service after passing the
S.S.C.Examination.

2. Government is now pleased to direct as follows:-


(1) The present orders according to which only those, who pass the
S.S.C.Examination after joining service in class IV, are held eligible for
promotion to clerical posts after completing 3 years service in Class IV, should
be liberalised so as to make even those, who had already passed the
S.S.C.Examination at the time of their joining class IV service, eligible for
promotion to clerical posts, subject to the same condition, viz that they should
have put in at least three years service in class IV service.
(2) The number of vacancies in the clerical cadre to be filled in by the
promotion of class IV persons falling in both the categories viz.( i ) those, who
had already passed the S.S.C Examination at the time of their appoinment to class
IV, and (ii) those, who pass that examination after their appointment to class IV,
should not exceed 10 per cent of the vacancies occuring in a particular year.
(3). The seniority of those, who had already passed the S.S.C.Examination at
the time of joining Class IV service vis-a vis those, who pass that examination
after joining that service for the purpose of promotion of Class III posts/services
should be determined as follows:-

(a) In the case of those, who had already passed the S.S.C. Examination at the
time of joining the Class IV service, for the purpose of seniority, their
appointment should be deemed to be from a date three years after the date
of their joining the service.
(b) In the case of those, who pass the S.S.C Examination after joining the
Class IV service, their date of appointment for the purpose of seniority
should be deemed to be from the date on which they complete three years
service or pass the S.S.C.Examination, whichever is later.

3. The other conditions prescribed for regulating the promotion of the Class IV
personnel to clerical posts by the previous orders will, however, continue to
apply. Recruitment Rules for Class III posts/ services should be amended
suitably.

4. Government is pleased to direct that all departments and offices in which


members of class IV service are promoted to clerical posts in pursuance of these

8
orders should report to the G.A.D the number of such promotions made during a
year by the 15th January of the next year in the appended proforma . The first such
report should be sent to this departmnent for the year 1975 by the 31 st January,
1976.
@@@@@@@@@@

Sub:- Resignation from Govt. service : acceptance


procedure and various other conditions.

GAD Cir.No. SRV 1077/ XII dated 20th May, 1977.

Various instructions have been issued from time to time regarding acceptance of
resignation of Government Servants. These instrutions are issued in the Government
orders mentioned in the annexure to this circular. Govt. is now pleased to direct that cases
regarding acceptance of resignation should be decided by the Competent Authorities in
the light of the following consolidated instructons.
2. A Government servant desiring to resign should give reasonable notice of his
intention to resign from service. Normally one months notice is considered to be
a reasonable notice. Decision regarding acceptance one way or the other is
required to be communicated to the person concerned by the competent authority
within a months time and it should not be deferred indefinitely.
3. Terms of contract or bond should be taken into consideration before accepting
resignation. Penalty ,if any ,imposed for a breach of contract or undertaking
should also be taken into consideration. If the contract provides for notice of a
definite period resignation can be withheld till the expiry of the prescribed period.
After expiry of contract or bond period, no resignation or notice should be insisted
upon from the concerned Govt. servant.
4. Resignation becomes effective from the date its acceptance is communicated to
the person concerned by the appropriate authority and not from the date of its
submissions.
5. Resignation of Govt. servant may be accepted provided that:-
i) No Government dues are outstanding against him, and
ii) No departmental enquiry is pending or is contemplated.
6. If the person is on duty, he is not to be relieved till his resignation is accepted. But
if he remains absent and tenders resignation, it is open to the competent authority
to treat the period from the date of absence to the date of accepting the resignation
as Leave Without Pay or as unauthorised absence or to take suitable departmental
action for his unauthorised absence.
7. It is legally unobjectionable to make unilateral stipulation that a temporary
empoyees should give one months notice for resigning his appointment or forfeit
one months pay in lieu of the notice, even when there is no corresponding
obligation on the part of Govt. or Zilla Parishad to give one months notice or pay
to him in lieu of it one months pay.
8. It is also legally feasible to recover one months pay from a temporary employee
who tenders resignation without giving a reasonable notice even in the absence of
any stipulation in the appointment order to the effect that he should give one

9
monthsnotice or forfeit one months pay in lieu of notice. Despite this legal
position, all the appointing authorities should invariably insert a condition in the
appointment order itself regarding prior notice by the Govt. or Zilla Parishad
servant about his intention to resign or payment of one months pay in lieu of
such a notice.
9. For the purpose of recovery of pay in lieu of notice of the prescribed period, the
term Pay shall include all amounts payable as pay but shall exclude all amounts
payable as allowances.
10. Govt. servants of this State on being selected for some other appointment under
this Govt. are to be relieved instead of requiring them to resign, provided they had
applied through the proper channel and their applications were forwarded.
11. In the case of selection for appointment under a Govt. other than the State Govt.
one months notice by a employee need not be insisted upon before relief,
provided he had applied through the proper channel and his application was
forwarded. However, before agreeing to forward the application for appointments
under the Govt.of India or under other State Government or in any case before
relieving the Govt.concerned to join their new appointment, it should be made
clear to them that their new appointments will not be in the nature of deputation
or transfer and that they should resign appointments under that Govt. before they
accept them. If in any particular case it is considered necessary to depart from this
rule and to allow continuity of service to the person concerned the case should
invariably be referred to the GAD and the Finance Department and decision taken
in consultation with them.
12. A Govt. servant who is sent on deputation and subsequently absorbed, in public
interest, in a public sector undertaking or a Govt. or Semi Govt. Corporation
Organisation has to resign his appointment with effect from the date of such
absorption such a Govt. Servant will be entitled to retirement benefits admissible
according to rules/orders issued from time to time. On his permanent absorption
in the public sector undertaking etc., his lien on a post under Govt. should be
immediately terminated. Voluntary resignation for joining an appointment under
any employer disentitles a Govt. Servant from pensionary benefits.
13. Resignation of a Govt. servant who is to be absorbed by a Public Sector
undertaing or a Govt. or Semi Govt. /Organistion should be accepted by the
appropriate competent authority. In order to avoid any future complications, the
permission for absorption should be given by the Administrative Department
concerned of the Mantralaya, after ascertaining from such competent autority that
he will have no objection to the permanent abosorption of the Govt. Servant. In
effect, the effective date of resignation of a Govt. Servant from Govt.service and
his permanent absorption will have to be settled soon after the Administrtive
Department issues no objection from permanent absorption of a Govt. Servant in
public sector undertaking or Semi-Govt.Corporation/organisation,etc.
14. Under Rule 250 (c) of the Bombay Civil Services Rules, resignation of a
appointment to take-up, with proper permission, another appoitment whether
permanent or temporary service in which counts in full or in part, is not
resignation from public service. In such cases the order accepting the resignation
should clearly indicate that the employee is resigning to join another appointment
Vbm.

10
with proper permission and that the benefits under Bombay Civil Services Rule 250 ( c )
will be admissible to him. The contents of the said order should also be noted in the
service book of the individual concerned under proper attestation. The issue of any
separate santion has not been considered necessary.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

V.T.Chari,
Secretary to Government.
@@@@@@@

TIp yaa saMdBaa-tIla sava- AadoXaMacao AiQamaNa k$na Saasanaanao saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI
10921033 p`.. 33928 idnaaMk 2 iDsaoMbar 1997 Anvayao Aata sauQaairt AadoXa inaga-imat kolaolao Aahot.
@@@@@@@@@@

Sub :-Departmental Examination Rules


amendingfor granting exemption to
candidates who are overaged.

GAD GR No. EXD 1076/1945/137/XVII dated 1 st November ,1977 .

Under the provisions of Departmetal Examination Rules prescribed for


Government servants, both Gazetted and Non-Gazetted, either for the purposes of
continuance and confirmation in the same post or for qualifying for promotion to higher
post, the candidates do not get exemption from passing the departmental examination on
grounds of age. Govt. has come across recently instances wherein Govt,. servants,on
account of their old age,are not able to concentrate on their studies and to pass the
prescribed departmental examinations within the prescribed time limit, and as a result,
have wither to remain without confirmation in that post or to revert to the lower post or to
be disqualified for promotion to higher post. After examining this question carefully,
Govt. has decided that Govt. servants who have completed 45 years of age, should not be
required to appear for departmental examination. Govt. is accordingly, pleased to direct
( i ) that the existing Departmental Examination Rules, both for continuance and
confirmation and also for qualifying for promotion to higher post,should be suitably
amended so as to provide therein for the grant of exemption from passing the
departmental examination on attaining the age of 45 years by the concerned Govt.servant
subject to the condition that the seniority, if lost by such a Govt. servant as a result of not
passing the examination within the prescribed time limit and the number of chances
permissible, will not be restored on granting such exemption; and ( ii ) that the effect to
these orders should be given in the proposed amendment of the rules from the dates of
these orders.
@@@@@@@@@@

G.R. GAD No. EXD 1076/2463/XVII dated 19th April 1979.


In amplification of the orders contained in the Govt. Resolution GAD No. EXD
1076/1945-137-XVII dated the 1 st November 1977 regarding the grant of exemption
from passing the departmental examinations to the Govt. servants who attain the age of

11
45 years on 1st November 1977 or thereafter, Govt.is pleased to clarify that those orders
are applicable to promotees only and not to direct recruits, who according to the
recruitment rules, are liable to be discharged for not passing the prescribed departmental
examination, during the period of probation.
2. The Mantalaya Departments are requested to take into consideration the above
clarification while amending the relevant Departmenal Examination Rules in accordance
with the instructions contained in paragraph 2 of the Govt.Resolution, GAD No. EXD
1076/1945/137-XVII dated the 1st Nov. 1977.
@@@@@@@@@@

Sub:- Departmental Examination Rules


Amending for granting exemption to
candidates who are overaged.

GAD GR No. EXD 1076/452/XVII, dated 10 July ,1979.

In partial modification of the orders issued in Govt. Resolution GAD No. EXD
1076/2463/XVII dated the 19th April 1979 regarding grant of exemption from passing the
departmental examination to the Government Servants, who attain the age of 45 years on
1 st November 1977 or thereafter, Govt.is pleased to clarify further that the orders issued
in Govt. Resolution, GAD No. EXD 1076/2463/XVII dated the19th April 1979 apply to
the gazetted officers only, who according to the relevant recruitment rule are liable to be
discharged for not passing the prescribed departmental examination during the period of
probation, and not to the non gazetted direct recruits inGovt. Service.

2. The Mantralaya Departmets are requested to take into consideration the above
clarification while amending the relevant Departmental Examination Rules in accordance
with the instructions contained in para 2 of the Govt. Resolution, GADNo1076/1945/137
/XVII dated the 1st November 1977.
@@@@@@

GAD Resolution No. EXD 1076/452/XVII dated 28th November 1979.

In cancellation of the orders issued in Govt. resolution GAD No. EXD 1076/
2463/XVII dated 19.4.1979 and No. EXD 1076/452/XVII dated 10.7.1979 Govt. is
pleased to direct that the decision regarding grant of exmption from passing the
departmental examination to Govt. servants on their attaining the age of 45 years on
1 st Novmber 1977 or thereafter subject to the condition of loss of seniority is applicabale
to the following categories of Govt. servants, taking into consideration the Departmental
Examination to be passed by them:-

( a ) In the case of the Departmental Examination prescribed for continuance and


confirmation in the existing posts, the exemption is applicable to all Govt.servants
excepting those, who under the recruitment rules applicable to them ,are liable to be
discharged for not passing the departmental examination during the period of probation:
and

12
( b ) In the case of the Departmental Examination for qualifying for promotion to
the higher posts , the exemption is applicable to all Government servants.
2. The Mantralya Departmets are rquested to take into consideration the above
clarification while amending the relevant Departmenal Examination Rules in accordance
with the instructions contained in para 2 of the Govt. Resolution GAD No EXD 1945
/137/ XVII dated the 1st November 1977.
@@@@@@@@@@@

Sub:- Departmental Examination rules amending of


For granting exemption to candidates who are overaged.

G.A.D Circular No. EXD. 1080/34/XVII , dated 17th May, 1980.

It has come to the notice of Government that some departments or the


Manatralaya are issuing orders for granting exemption to the Government Servants on
attaining the age of 45 years according to the Government decision contained in para 1
of the Government Resolution, General Administration Department, No. EXD 1076
/1945/137/XVII, date 1st November 1977 without amending the relevant departmental
examination rules and are, thus not following uniform procedure in the matter of granting
exemption on attaining the age of 45 years. Government is, therefore pleased to direct
that pending amendment being carried out to the existing departmental examination rules
as per para 2 of the Government Resoluton, General Administration Department, dated
1 st November 1977, all the departments of Mantralaya should follow the procedure
indicated below for regulating the grant of such ecxemptions and also for the release of
the withheld increments, wherever the increments have been withheld as result of not
passing the examination within the prescribed time limit in accordance with the existing
Departmental Examination Rules
( a ) The departments who have not so far taken any action to amend the rules,
may issue executive orders for granting exemption, to the Government servants under
their Administrative control, who have attained the age of 45 years on 1.11.1977 or will
attain that age thereafter. The orders to be issued for granting the exemption should
contain such details as ( i ) name of the persons, ( ii ) the post he is holding ( iii ) whether
he has already lost seniority on the date of prescribed period and the No. of chances
under the existing rules, and if so the position in the seniority list he occupies on the date
of grant of exemption, should be indicated.
( b ) In case, the increments of the Government servant to be exempted, have
been withheld as a result of failure to pass the examination within the prescribed time
limit, the order should also mention that the withheld increments should be released from
the date of exemption so granted, in accordance with the provisions of the existing
departmental examination rules which provided or the release of increments after passing
the examination beyond the prescribed period.
( c ) The departments may taken into consideration the orders contained in
Government Resolution, General Administration Department, No. EXD 1076/452/XVII
dated 28th November 1979 while issuing the orders of exemption on the above line.

vbm @@@@@@@@@@@

13
Subject Retrospective promotion.

GAD No. SRV 1079- XII dated 24 th October ,1979.

A question has been raised whether in the case in which the promotion of a
person is delayed on administrative graounds, he should be held eligible for the benefits
of the orders contained in Government Circular Memorandum General Administration
Department No. SRV 1964 D dated the 25th February 1965. Government is now
pleased to clarify that in such a case also the person concerned should be given a deemed
date of promotion on the basis of the promotion of his immediate junior and he should
also be allowe arrears of pay and allowances of such a post in accordance with the orders
issued in para 3 of the Govt. GAD Cir.No. SRV 1064 D dated the25 th February 1965.
Government is further pleased to clarify that these orders will not apply in cases
where fortuitous promotions are given to juniors for short periods on administrative
grounds.

@@@@@@@@@@

ivaYaya baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilaipkvagaI-ya pdo


maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga Apurst ]maodvaaraMcyaa inayau@%yaa
inayamaaQaIna krNao.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . [e@saema. 1080 14 A idnaaMk 1 maaca- 1980.

saicavaalayaatIla ivaBaaga tsaoca baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilaipkvaI-ya pdavarIla inayau@%yaa


maharaYT/ laaoksaovaa AayaaogaakDUna Gaotlyaa jaaNaayaa spQaa-%mak prIxaaMcyaa inakalaacyaa AaQaaro BarNyaaMt yaotat. prMtu
Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI jaanaovaarI 1971 naMtr ivaivaQa ivaBaaga p`mauKaMnaI ASaa pdaMvar maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga
purst ]maodvaaraMcyaa inayau@%yaa hao[-pya-nt Aayaaoga Apurst ASaa bayaaca vya@tIMcyaa inayau@%yaa kolaolyaa Aahot.
%yaapOkI bayaaca jaNaaMcaI saovaa dIGa-kalaavaQaIcaI Aaho. ASaa vya@tIMcyaa saovaa inayamaaQaIna krNyaabaabatcaa p`Sna kahI
kaL Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. maharaYT/ laaoksaovaa AayaaogaaSaI ivacaar ivainamaya kna Saasana Aata Asao AadoSa to
Aaho kI 1 jaanaovaarI 1978 pUvaI- jyaa laaoksaovaa Aayaaoga Apurst vya@tI saicavaalayaIna ivaBaaga va baRhnmauMba[-tIla
ivaivaQa SaasakIya kayaa-layaat ilaipk TMklaoKk ilaipkTMklaoKk laGau TMklaoKk va laGaulaoKk yaa ilaipkvagaI-ya
pdaMvar inayau@t krNyaat Aalyaa hao%yaa va jyaa p`stut AadoXaaMcyaa idvaXaI saovaomaQyao Aahot %yaaMcyaa baabatIt jar puZo
idlaolyaa ATI pUNa- haot AsatIla tr %yaaMcyaa jaagaI maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga purst ]maodvaar inayau@t na krta %yaaMnaa
saovaot yaapuZo caalau zovaavao

1 idnaaMk 1 jaanaovaarI 1971 to 31 iDsaoMbar 1977 yaa kaLat inayau@t kolaolyaa laaoksaovaa Aayaaoga
Apurst vya@tIcaI saovaa inayamaaQaIna krNyaat yao[-la.
jyaa laaoksaovaa Aayaaoga Apurst vya@tI maulat 1 jaanaovaarI 1978 pUvaI- inayau@t krNyaat
Aalyaa prMtu jyaaMcaI saovaa AQaunamaQaUna KMDIt krNyaat AalaI ASaa vya@tI jar yaa AadoXaacyaa
idvaSaI saovaot AsatIla tr %yaaMnaasauQda ho AadoXa laagaU haotIla.
2 saMbaMQaIt laaoksaovaa Aayaaoga Apurst vya@tI
ivabaama.

14
A jyaa pdavar inayau@t kolaolaI Asaola %yaa pdasaazI ivaiht kolaolaI ikmaana SaOxaiNak pa~ta QaarNa
krNaarI AsaavaI.
Aa Anausauicat jaatI Anausauicat jamaatI ivamau@t AaiNa BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavagaI-ya
Aaiqa-kdRYTyaa maagaasavagaI-ya ASaa baabatcyaa ivaivaQa p`karcyaa raKIva jaagaa saMbaMQaIcao inarinaraLo
AadoXa yaaogyap`karo ivacaarat Gao}na saovaayaaojana koMd` samaajaklyaaNa ivaBaaga ikMvaa [tr kaoNa%yaahI
AiQat maagaa-naoca inayau@t JaalaolaI AsaavaI.
[ jyaa pdavar maUlat inayau@t JaalaolaI Asaola %yaa pdasaazI ivaiht kolaolaI vayaaomayaa-docaI AT pUNa-
krNaarI AsaavaI.
2. pircCod 1 maQyao AMtBaU-t na Jaalaolyaa vya@tI Qana jyaa laaoksaovaa Aayaaoga Apurst vya@tI saicavaalayaatIla
ivaBaaga va ivaivaQa SaasakIya kayaa-layao yaamaQyao idnaaMk 1 jaanaovaarI 1978 naMtr inayau@t krNyaat Aalaolyaa AsatIla
AaiNa jar %yaa maQalyaa kaLat maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaogaacyaa puZIla prIxaosa basaUna %yaaMcaI Aayaaogaanao inayau@tIsaazI
inavaD kolaI nasaola tr %yaaMcyaa jaagaI Aayaaogapurst ]maodvaar jasajasao ]plabQa haotIla tsao inayau@t krNyaat yaotIla.
mhNajaoca jao AayaaogaakDUna inavaDlao jaaNaar naahIt %yaaMcao jaagaI Aayaaoga purst ]maodvaar inayamaanausaar naomalao jaatIla.
3. var dSa-ivalaolyaa laoaksaovaa Aayaaoga Apurst vya@tIMcaI ivaivaQa SaasakIya ivaBaagakayaa-layao yaaMt kama
krNaayaa laaoksaovaa Aayaaoga purst vya@tIMSaI tulanaa%mak jyaoYzta (a AadoSaacyaa idvasaacyaa saMdBaa-t zrvaavaI. maa~
ekaca ivaBaagaatkayaa-layaat kama krNaayaa laaoksaovaa Aayaaoga Apurst vya@tIMcaI AapapsaatIla ( interse )
jyaoYzta %yaaMcyaa %yaa ivaBaagaatIla %yaa %yaa pdavarIla saovaocyaa kalaavaQaInausaar rahIla.mhNajaoca prspr jyaoYzta
puZIlap`maaNao zrvaavaI.

1 1978 cyaa prIxaonausaar inayat vaaTp idlaolao sava- laoaksaovaa Aayaaoga purst ]maodvaar AaiNa jao
idnaaMk 29 .2.1980 pya-t idlaolyaa kalavaQaIt jaU Jaalao Aahot
2 1 maaca- 1980 pasaUna inayamaaQaIna krNyaat Aalaolyaa sava- laaoksaovaa Aayaaoga Apurst vya@tI
%yaaMcaI AapapsaatIla interse jyaoYzta laxaat Gao}na
3 1978 cyaa prIxaonausaar inayatvaaTp krNyaat Aalaolao laaoksaovaa Aayaaoga purst ]maodvaar AaiNa jao
ivaiht kalavaQaIt idnaaMk 2 maaca- 1980 naMtr jaU haoNaaro.
4. inayau@%yaa krNaayaa ivaivaQa AiQakayaaMnaI laaoksaovaa Aayaaoga Apurst ]maodvaar inayau@t krNyaacyaa va %yaaMnaa
Ainaba-nQakalapya-nt saovaot zovaNyaacyaa pQdtIba_la Saasanaalaa far icaMta vaaTto. Saasana (a saMbaMQaat Asao AadoSa dot
Aaho kI AgadI Alp kalaavaQaIkirta AsalaolaI pdo Qana kaoNa%yaahI pdaMvar laaoksaovaa Aayaaoga Apurst
]maodvaaraMcyaa inayau@%yaa krNyaacao yaapuZo pUNa- qaaMbaivaNyaat yaavao. Alp kalaavaQaIsaazI Asalaolyaa ta%pr%yaa jaagaa
Bartanaa inayau@tI AiQakayaaMnaI %yaaMcyaa ivaBaagaatIla pa~ vya@tIMnaa ta%purtI pdaonnatI do}na ikMvaa kamaacaI ivaBaagaNaI
kna ikMvaa ijalhaiQakarI mauMba[- yaaMcyaakDUna saMpkaLatIla vya@tIMcyaa yaadImaQaUna jyaacyaa saovaa varIla AadoSaanausaar
inayamaaQaIna krNyaat Aalaolyaa naahIt ]maodvaar inayau@t kna vyavasqaa kravaI.
5. sava- saicavaalayaIna ivaBaaga va baRhnmauMba[-tIla ivaBaagap`mauK AaiNa kayaa-laya p`mauK yaaMnaI varIla AadoSaaMcao
kaTokaorpNao palana kravao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

A.naa. baTbyaala
saicava saovaa ]pivaBaaga
saamaanya p`Saasana ivaBaaga.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

15
Sub:-Employment of Freedom Fighters and their
nominees in the matter of recruitment to Class III
& Class IV posts in Government Service.

GAD G.R.No, CNS 1081/1/XVI-A dated 2nd March 1981.

By Govt. Circular Memorandum GAD No. CNS 1965 / 4652 / J dt. 12.10.1965
Govt. has granted certain concessions to Freedom Fighters and their nominees in the
matter of recruitment to class III and class IV posts in Govt. Offices which are not
required to be filled in by the appointment of candidates selected by the Maharashtra
Public Service Commission. These orders were reiterated by Govt. endorsement, GAD
No. CNS 1077/1078/XVI A dt. 1.9.1977( copy appended for ready reference).In order to
remove the impediments in the implementation of these orders Govt. is pleased to direct
further as follows:-

i) The appointments of Freedom Fighters and their nominees in class III posts in
Govt. Service which are at present within the purview of the Regional Selection Boards
should be excluded from their purview with immediate effect
ii) The freedom fighters and their nominees should be given preference over strike
period personnel in them matter of recruitment to class III and class IV posts. If the
former are otherwise suitable to appointment.
iii) It is reiterated that the freedom fighters and their nominees should be considered
for appointment to class III and IV class posts in Govt. Service on the basis of their
applications received directly, without requiring them to come through the Employment
Exchanges.

2. All the appointing authorities are requested to follow these orders scrupulously.
@@@@@@@@

Govt. Circular memorandum ,Gen. Adm. Dept. No. CNS 1965/4652 J dt.
12.10.1965 regarding employment of Freedom Fighters in Govt. Service.

The question of giving certain concessions to freedom fighters was under the
consideration of Govt. for sometime past. Govt. has now decided to accord to them the
following concessions in the matter of recruitment to class III and class IV posts in Govt.
Offices which are not required to be filled in by the appointment of candidates selected
by the State Public Service Commission Viz:-

1) These persons may be considered for appointment to class III and class IV
posts in Govt. service on the basis of their applications received directly
without requiring them to come through the employment exchanges.
2) In making appointments to class III and class IV posts, the appointing
authorities
3) should give preference to these persons if they are otherwise found
suitable.

16
otherwise considered suitable, may be appointment to class III and class IV posts subject
to the sanction to Govt. being obtained in each case.

1. Such of the persons as have studied upto S.S.C./Degree or Diploma course but
have not passed those or equivalent examinations may be appointed to class III services
for which passing of S.S.C./Degree or Diploma Examinations as the case may be, has
been prescribed as a minimum qualification. The prescribed education/qualifications
should be deemed to have been relaxed in their favour
NOTE:- For the purpose of these orders Freedom Fighters mean those persons who have
suffered imprisonment or detention of an aggregate period of not less than one month or
who were fined Rs. 100 or more, or who died or were killed in action or in detention or
were awarded capital punishment or became permanently incapacitated due to firing or
lathi charge or lost their jobs or means of livelihood or part or whole of their property on
account of their participation in the national movement for the emancipation of India.
2.For the purpose of claiming the foregoing concessions in respect of
Employment in Govt. Service the persons concerned should produce a certificate issued
by Govt. ( General Adm. Department ) declaring them as Freedom Fighters
3.It is possible that some of the persons who are eligible for these concessions
may not actually be able to avail themselves of them for reasons like old age, illness, etc.
Govt. is, therefore, pleased to direct that such persons viz. those who are eligible for the
concessions but are unable owing to illness ,disability or old age to take advantage of
them should be allowed to nominate a near relative who is solely dependent on them for
taking advantage of the concessions, .On such nomination being made the nominee
should be held eligible for the concessions granted to the Freedom Fighters in the matter
of recruitment to Govt. Service.

( Note : see G.R. dated 10.1.85 )


@@@@@@@@@@@

Sub:- Employment to project effected persons---


Instructions regarding.

P.W.D. Circular No. EST 1081/(5320)/DSK/17 dated 4 th August, 1981.

As per existing orders of Govt. preference in employmet on big projects is


required to be given to the persons who are directly affected or displaced by the projects.
It has however, been brought to the notice of Govt. that instead of giving preference in
employment to the local persons who are direcly affected or displaced, jobs are actually
given to outsiders by extending the meaning of the word Local as any person domiciled
in the State of Maharashtra.This tendency of stretching technical meaning of the Local
is not correct. The underlying intention of Govt. in issuing instructions is to ensure
employment to the persons who are affected or displaced by the projects. In order to
avoid hardship to such persons, it is necessary to see that the word Local is not
interpreted as any person domiciled in the State of Maharashtra but local person affected
by the projects. Preference should be given to the local persons actually affected by such
projects.

17
All the local officers are, hereby instructed to ensure that henceforth preference in
employment is strictly given to those local persons who are actually affected by projects
and not all those who domiciled in the State of Maharashtra.

ivaYaya ivaBaagaIya p`mauKaMnaI kolaolyaa baZtIbadlaIsa lavakr maanyata doNyaabaabat.

pirp~k iva<a ivaBaaga . pIevaaya 1080saIAar 1101 esa[-Aar 3 id. 17.9.1981 .

Xaasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 10761901baara idnaaMk 29 saPToMbar 1976
nausaar ivaBaagaIya p`mauKaMnaI vaga- 1 va vaga- 2 cyaa pdaMvar caar maihnyaaMpya-nt badlaI naomaNaUka doNyaacao AiQakar p`dana
kolaolao Aahot. AXaa p`krNaI (a naomaNaUkaMnaa naMtr SaasakIya AnaumatI GyaavayaacaI Asato. Aata Asao inadXa-naasa Aalao
Aaho kI SaasanaacaI AnaumatI doNyaasa ik%yaok p`krNaI vaoL laagatao. PairNaamat ]proa@t caar maihnyaaMcaa kalaavaQaI
saMpuYTat Aalyaavar rajapi~t AiQakayaasa vaotnaicazzI doNao laoKa prIxaa kayaa-layaasa kzINa jaato.mhNaUna sava-
maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaaMt yaoto kI %yaaMnaI ivaBaagaIya p`mauKaMnaI ASaa rItInao kolaolyaa naomaNaUkaMnaa jaoqao
jar Aaho toqao maanyata doNyaacao AadoXa Sa@ya tovaZyaa lavakr va kaoNa%yaahI pirisqatIt ivaBaagaIya p`mauKaMcyaa AXaa
naomaNaUkIcyaa AadoXaaMcyaa idnaaMkapasaUna caar maihnyaaMcyaa Aat kaZavaot. ivaBaagaIya p`mauKaMnaI AXaa irtInao naomaNaUk
kolyaabaraobar Xaasanaacao AadoSa GaoNao jar Asalyaasa tabaaoDtaoba Saasanaacyaa AnaumatIsaazI jar to p`stava pazvaavaot.
@@@@@@@@@@

ivaYaya AlpsaM#yaMak va maagaasavagaI-ya kma-caayaaMcyaa kaya-karI pdavarIla inayau@tIsaMbaMQaI.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . esaAarvhI 1081164 saIema 12 idnaaMk 27.11.1981.

vaacaa` 1 saa.p`.iva. pirp~k .TIAaref107712 idnaaMk 27 saPToMbar1977.


2 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1079205812 idnaaMk 01 iDsaoMbar 1980.
3 saa.p`.iva.pirp~k . esaAarvhI 1080 12 idnaaMk 3 iDsaoMbar 1980.

Saasana pirp~k

Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI1080 12 idnaaMk 3 iDsaoMbar 1980 Anvayao
maM~alayaIna ivaBaaga ivaBaagaaQyaxa ivaBaagaIya Aayau@t ijalhaaiQakarI [%yaadI sava- saMbaMiQataMnaa ASaa saUcanaa doNyaat
Aalyaa hao%yaa kI AnausaUicat jamaatI va [tr AlpsaM#yaaMk jamaatIcyaa SaasakIya kma-caayaaMnaa kaya-karI pdavarIla
ei@ja@yauiTvh paosT inayau@tIcyaa yaaogya p`maaNaat vaaTa %yaaMnaa imaLola Asao phavao. Asao kolyaanao %yaaMnaa kaya-karI
pdacaa AnauBava imaLola.

varIla saUcanaaMcyaa AnauYaMgaanao sava- saMbaMiQataMnaa AsaohI kLivaNyaat yaoto kI AnausaUicat jaatI AnausaUicat jamaatI
ivamau@t va BaT@yaa jaatI va [tr AlpsaM#yaaMk jamaatIcyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa vaarMvaar badlyaa krNyaat yaovaU

18
nayaot.sava- saaQaarNapNao eka pdavar inayau@t Jaalyaavar KalaIla karNaa vyaitir@t 3 vaYao- pUNa- JaalyaaiSavaaya %yaaMcaI
badlaI k nayao.

1 varcyaa EaoNaItpdavarvagaa-t pdannatI ikMvaa


2 %yaaMcyaa ivaw kahI tarIAaraop Asalyaasa va ASaa tarItAaraopat satdSa-naI tqya
Asalyaasa ikMvaa
3 %yaaMnaa inayau@t kolaolyaa pdavar laoakihtastva %yaaMnaa AiQak kaL zovaNao [YT nasalyaasa

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSanausaar va naavaanao

Sa.Ba.}MDo
]psaicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

Subject :- The Maharashtra Civil Services ( Regulation of


Seniority ) Rules 1982.

371
Constitution of India:
No. SRV-1076-XII:- In exercise of the powers conferred by the proviso to article
309 of the Constitution of India, the Governor of Maharashtra is hereby pleased to make
the following rules, namely :-
1. .Short Title :-These rules may be called the Maharashtra Civil services (Regulation
of Seniority) Rules, 1982.
st
2. Commencement and application :- These rules shall come into force on 21 June
1982 and seniority of Government servant in all posts, cadres and services under the rules
making control of Government shall thereafter be regulated in accordance with the
provisions of these rules :
Provided that, where any separate rules or orders are prescribed for regulating
seniority in any particular posts, cadre or service, the seniority of holders of such posts or
the members of such cadre or service shall be regulated in accordance with such separate
rules or orders.

3. Definitions :- In these rules, unless the context requires otherwise

( a ) Competent authority means an authority competent to make appointment


to any post, cadre or service:
( b ) Commission means the Maharashtra Public Service Commission ;
( c ) Continuous service in relation to any post, cadre or service means service
continuously rendered by a person in that post, cadre or service or in any higher post,
cadre or service without interruption by way of reversion to a lower post, cadre or
service;

19
Provided that, where a person is continuously officiating in a post, cadre or
service from a deemed date of appointment under the provisions of these rules,such
person shall be deemed to have rendered continuous service with effect from such
deemed date;
( d ) Deemed date means the date assigned to a Government servant
inaccordance with the provisions of rules 5.;
( e ) Direct recruit means, in relation to any post, cadre or service, a person
appointed by nomination thereto ;
( f ) Fortutious appointment means a temporaty appointment made pending a
regular appointment in accordance with the provisions of the relevant recruitment rules;
( g ) Government means the Government of Maharashtra;
( h ) Promotee means in relation to any post, cadre or service, a Government
servant appointed therto by promotion from a lower post, cadre or service;

( i ) Select list means the list of persons selected for promotion from a lower
post, cadre or service to the higher post, cadre or service prepared in accordance with the
rules made in this behalf;
( j ) Selection Boards means the Regional Selection Board constituted under
section 3 or the Special Selection Board constituted under section 6 as the case may be,
of the Maharashtra Public Services ( Subordinate) Selection Board Act, 1973 ( Mah.XXI
of 1973 );
( k ) Transferred Government servant means, in relation to any post, cadre or
service, a Government servant appointed thereto by transfer from another post, cadre or
service which, in the opinion of the competent authority, is not lower in status or pay-
scale;
( l ) Undue hardship means unforeseen or unmerited hardship to an extent not
contemplated when these rules were framed and does not cover any ordinary or
inconvenience which normally arise;
( m ) Words and expressions used but not defined in these rules shall have the
meanings respectively assigned to them in the Maharashtra Civil Services ( General
Conditions of Services ) Rules, 1981;

4. General principles of seniority :- (1) Subject to the other provisions of these rules,
the seniority of a Government servant in any post, cadre or service shall ordinarily be
determined on the length of his continuous service therein;
Provided that, for the purpose of conputing such service, any period of absence
from the post, cadre or service due to leave, deputation for training or otherewise or on
foreign service or temporary officiating in any other post shall be taken into account, if
the competent authority certifies that the Government Servant concerned would have
continued in the said post, cadre or service during such period, had he not proceeded on
leave or deputation or been appointed temporarily to such other post;
Provided further that, the service, if any, rendered by him as a result of a
fortuitous appointment * [ except in a case where the competent authority certifies that, it
was not expedient /possible or practicable to make a regular appointment strictly in
accordance with the ratio of recruitment as prescribed in the relevant recruitment
rules,with the brief reasons recorded therefor ,] shall be excluded in computing the length

20
of service and for the purposes of seniority he shall be deemed to have been appointed to
the post or in the cadre or service on the date on which his regular appointment is made in
accordance with the provisions of relevnt recruitment rules.

* Inserted vide Not.No. SRV/1086/2776/CR-5/87/XII, dated 23.9.1988, see also corrigendum of similar
number dated 1.4.1989/17.6.1989.

Notwithstading anything contained in sub-rule ( 1 )-

( a ) the inter se seniority of direct recruits selected in one batch for appointment
to any post, cadre or service, shall be determied according to their ranks in the order of
preference arranged by the Commission.,Section Boards or in the case of recruitment by
nomination directly made by the competent authority, the said anthority, as the case may
be, if the appointment is taken up by the person recruited within thirty days from the date
of issue of the order of appointment or within such extended period as the competent
authority may in its discretion allow ;
( b ) the inter se seniority of Government servants promoted from select list, shall
be in the same order in which their names appear in such select list. If the Select List is
prepared in two parts, the first part containing the names of those selected
unconditionally and the second part containing the names of those seleced provisionally.
All persons included in the first part shall rank above those included in the second part;
Provided that, if the order in which the names are arranged in the Select List in
changed following a subsequent review of it, the seniority of the Government servants
involved shall be re-arranged and determined afresh in conformity with their revised
ranks;
( c ) the seniority of a transferred Government servant vis-a-vis the Government
serant in the post, cadre or service to which he is transferred shall be determined by the
competent authority with due regard to the class and pay scale of the post, cadre or
service from which he is transferred, the length of his service therein and the
circumstances leading to his transfer.
( 3 ) Where the dates of appointment in posts, cadre or service of any two or
more persons determined after assigning the deemed dates, if necessary, are identical the
person senior in age shall be considered as senior for the purpose of determining the
seniority.

5. Assignment of deemd dates of appointment :- ( 1 ) Notwithstading anything


contained in rule 4, a competent authority may, in accordance with the provisions
contained in the following sub-rules, assign to a Governent servant, a deemed date of
appointment to a post, cadre or service which is different from the date of his actual
appointment thereto; and on such a deemed date having been assigned, the length of his
service in the said post, cadre or service shall be computed as commencing from that
date.* [ The deemed date assigned under this rule and the seniority list prepared in
pursuance of the same, shall not ordinarily, be altered at the time of preparation of
seniority list on the susequent occasions or in the subseqent years.]

* Inserted by Not.No. 1086/2776/CR-5/87/XII dated 23.9.1988.

21
( 2 ) Where the direct recruits selected in the same batch report for duty on
different dates and the actual dates on which they are appointed are not chronologically in
conformity with their inter se seniority as provided in clause (a ) of sub rule ( 2 ) of rule
4, the recruit higher in rank but reporting for duty later than his junior shall be assigned,
as deemed date of appointment, the date on which the recruit lower in rank reports for
duty, provided the recruit higher in rank has reported for duty within the period of thirty
days from the date of his appointment or within such further period as may be extended
by the competent authority.
( 3 ) Where two or more Government servant who are eligible for promotion to
any higher posts, cadre or service according to any Select List are promoted to such
higher posts, cadre or service and the actual dates on which such Government servants
report for duty in such higher posts, cadre or service are not chronologically in
conformity with their inter se seniority as provided in clause ( b ) of sub rule ( 2 ) of rule
4, the senior person, who reports for duty later than his junior, shall be assigned as
deemed date of appointment, the date on which the junior reports for duty.
* [ Provided that, in a case where a Government servant himself is deemed
responsible for delay in assuming charge of the promotional post, his interse seniority
shall be fixed with referene to the date he actually assumes charge of such post.]

* Inserted by Not.No. SRV-1086/2776/CR-5/87/XII dated 23.9.1988. See also Corrigendum of similar


Number dated 1.4.1989/17.6.1989.

( 4 ) Where the seniority of promotees is re-arranged and determined afresh as


provided in the proviso to clause ( b ) of sub-rule ( 2 ) of rule 4, deemed dates of
promotion shall be assigned to them or if already assigned shal be revised in such manner
as to be chronologically in conformity with their ranks in the order of seniority as so re-
arranged and determined.
( 5 ) Where a Government servant whose name is included in a Select List is not
actually promoted according to his rank in that Select List owing to a disciplinary
proceeding then pending against him, and is promoed subsequently on the conclusion of
such disciplinary proceeding, the competent authority may, having due regard to the
circumstances of the case and the result of the disciplinary proceedings, assgign to him a
deemed date of appointment determined otherwise than in accordance with his rank in the
Select List.
( 6 ) Where a Government servant is superseded while preparing the Select List
and if the supersession is subsequently set aside following a review of his case either by
the competent authority acting on its own motion or by a court of law or by any other
authority empowered in that behalf, such Government servant shall on actual promotion,
be assigned a deemed date of appointment on which he would have been promoted had
he not been so superseded.
( 7 ) A transferred Government servant may be assigned such deemed date of
appointment as the competent authority may determine, with due regard to the class and
pay scale of the post, cadre or service from which he is transferred, the length of his
tenure therein and the circumstances leading to his transfer. Where the appointment of the
transferred Government servant is made in consultation with the Commission, the
deemed date shall be determined with its consultation.

22
6. Determinationof fortuitous appointment :- Whenever an appointment is made to a
post, cadre or service, the competent authority shall determine whether the appointment is
fortuitous and record a certificate accordingly where the appointment is fortuitous;
Provided that, omission to record such a certificate shall not confer any right on
any person to have his appointment treated as not fortuitous if on the facts of the case it is
found on any subsequent date that the appointment was fortuitous.

*[ Provided further that, appointment shall not be deemed to be fortuitous if the


authority competent to make appointment certifies while preparing the annual gradatiion
list that the temporary appointment had to be made, as condidates for regular appointment
by nomination or as the case may be, persons fit for promotion from the lower cadre,
were not available at all or in adequate numbers.]

* Inserted by Not.No.SRV 1086/2776/CR-5/87/XII, dated 23.9.1988.

* [7. Preparation of gradation list annually.


The authority competent to make appointment shall prepare annually for each
cadre under its control a gradation list of person under that cadre in the order of seniority
as on 1st January and shall bring it to the notice of the Government servants concerned.]

* Inserted by Not. No. SRV-1086/2776/CR-5/87/XII, dated 23.9.1988.

*8. Power to relax rules in certain cases :- Notwithstanding anything contained in the
foregoing rules, where Government, after consultation with the Commission in respect of
the posts within its purview, is satisfied that the operation of any of these rules causes or
is likely to cause undue hardship in the case of any Government servant or class of
Government servants, or that it is necessary in the public interest so to do, it may, for
reasons to be recorded in writing, relax , the provisions of such rule with respect to such
Government servant or class of Government servants or may direct that such provisions
shall apply to such Government servant or class of Government servants with such
modifications not affecting the substance thereof as may be specified in such orders;

Provided that such relaxation shall be made or direction shall be issued only for
enabling the case of such Government servant or class of Government servants to be dealt
with in just and equitable manner and for conferring benefits of the nature provided for in
these rules.

* Original rule 7 renumbered as rule 8 by Not. No. SRV 1086/2776 /CR -5 /87 /XII, dated 23.9.1988.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

S.H.Thacker,
Secretary to Governor.

vbm. @@@@@@@@@@

23
Sub :-Reservation of vacancies for Economically
Weaker Sections of society in Govt., Quasi-
Govt. and Co-op. Services.

GAD Circular No.SRV 1081/2463/XVI A dated 3.2.1982.

80% vacancies in Govt.,Quasi-Govt. and Co-operative Services have been


reserved for candidates belonging to the Economically Weaker Sections of the Society.
This 80% reservation of total annual vacancies is inclusive of the percentage of
reservation of vacancies already in force at present on various counts. Clarification in the
matter has been issued in Govt. Cir. GAD No.SRV 1080/563/156/XVI A dated the 1st
December 1908. Now the Maharashtra Public Service Commission has brought to the
notice of this Deprt. that genuine Economically weaker Section candidates officiating in
various offices for a period exceeding one year are liable to forfeit their claim for being
considered for reserved vacancies if their has been inordinate delay in advertising the
post.

All Departments of Mantralaya are, therefore requested to instruct all recruiting


authorities under their administrative control not to delay the advertising of the posts
reserved for the Economically Weaker Sections of the Society and preferably lay down
time limit in this regard.

@@@@@@@@@@@@

Sub:- Forwarding of application to the Union Public


Service Commission from candidates serving
under Government.

saa.p`.iva.pRYzaMkna .esaAarvhI 22814059saIAar 158 tora A id.10.2.82.


Baart sarkar gaRh ivaBaaga p~ idnaaMk 1 jaanaovaarI 79.

In supersession of the Ministry of Home affairs O. M. No. 8/1/68 Estt ( C ) ,


dated 25.10.68, on the subject mentioned above, it has been decided that persons already
in Govt. service who wish to appear at the competitive examinations conducted by the
Union Public Service Commission, may send their completed applications in the
prescribed printed form direct to the Commission, after detaching the form of certificate
by the Head of the Office / Department printed at the end of the application form. The
form of certificate should be submitted immediately to the Head of Office/Department
under whom they are employed for onward transmission to the Secretary, Union Public
Service Commission after completing the entries therein and signing it, as early as
possible and in any case within a fortnight of the closing date for receipt of applications.
Pending receipt of the certificate from the Head of Office/Department the applications of
such candidates will be considered by the Union Public Service Commission on a

24
provisional basis. The candidature of such Govt. Servants is liable to be cancelled if the
employers permission is not received by the Commission by the specified date.

2. Similarly in the case of recruitment by selection conducted by the Union Public


Service Commission, persons already in Govt. service may submit their applications
direct to the Commission. They should ,however , immediately inform the head of their
office/Department giving details of the post(s) for which they have applied, the file
number given on the top of the Information for Candidates the closing date for
receipts of applications and other necessary particulars .On receipt of the information the
head of the office/department will inform the Commission as soon as possible but not
later than a fortnight from the closing date for receipt of applications ,.quoting reference
to the Commissions file number and the designation of the post ,stating either that he has
no objection to the application being considered or that the candidate has not been
permitted to apply for the post. In any case, no candidate already in Govt. unless the No
Objection Certificate has already been received by the Commission or is produced by
the candidate at the time of interview.
2. All Ministers/Departments of the Govt. of India are requested to bring these
instructions to the notice of all concerned including the /Statutory and Quasi Govt.
Organisation under their administrative control..

@@@@@@

Sub:- Forwarding of applications to U.P.S.C.


from candidates serving under Govt.

The undersigned is directed to refer to the Department of Personnel and


Administrative Reforms O.M. No. 28012/1/76 Estt ( C ) dated the 16th July 1976 on the
subject mentioned above and to say that the procedure of forwarding of applications to
the UPSC from candidates serving under the Govt. has been further examined. It has now
been decided that persons already in Govt. service who wish to appear at a competitive
examination conducted by the UPSC or wish to apply for a post recruitment to which is
proposed to be made by selection through the UPSC may submit their completed
applications in the prescribed printed forms direct to the Commission. They should,
however, immediately inform the Head of their Office/Department giving details of the
examination/post for which they have applied requesting him to communicate his
permission to the Commission directly. In case the Head of Office/Department considers
it necessary to withhold the requisite permission, he should inform the Commission
within 30 days of the closing date for the receipt of the applications. In case no such
communication is received from the Head of Office/Department, it shall be presumed by
the Commission that there is no objection on the part of the employing Department in
question to be considered by the Commission.

vbm. @@@@@@@@@@@

25
Sub :- Recruitment to Govt. Service in vacancies
reserved for Backward Classes Notifying the
vacancies to the Associations/Organisations
of Backward Classes

GAD Circular No. BCC 1082/(265)XVI B dated 12th March ,1982.

By orders issued in Govt. Cir. GAD No. BCC 1079/XCI B dated 30th July 1980,
the following Backward class associations/Organisations have been recognised for
requisitioning and sponsoring Backward Class candidates for filling up the posts in Class
III and Class IV services in Govt. service.
Secretary, Mant Sudhar Mahasangh,Bombay c/o shri R.J.Waghmare Block No.
12, IInd Floor,Building Ajantha, 20/21 Carter Road, Khar Danda,Bombay 52.

Chief Organising Secretary, Maharashtra State Federation of Scheduled Castes


/Scheduled Tribes/Vimukta Jaties/ Nomaxic Tribes,and Budhists Employees
welfare Association, Mehadin Building,Dhantoli,Nagpur.

Maharashtra State Federation for Backward Class Medical Welfare, 65


Rambag,Nagpur.

It has been brought to the notice of Govt. that many appointing authorities do not
send requisitions to the Associations/Organisations mentioned above. Govt. is therefore,
please to reiterate the orders contained in Govt. Circular, G.A.D. No. BCC 1079/XVI-B
dt. 30 July 1980 and to direct that all the appointing authorities should ensure that
requisitions for filling up the posts in Class III and Class IV services are also sent to the
Associations/Organisations mentioned above and lists of Backward Class candidates are
obtained from them in addition to the lists from normal official channels.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaarIirk dRYTyaa ApMga Asalaolyaa vya@tIMnaa SaasakIya saovaot raKIva pdo.

saa.p`. ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 1081327316A idnaaMk 1 maaca- 1983.

Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 1081327216A id. 10.9.1981 cyaa
pircCod 4 maQyao AXaMt badla k$na Saasana Aata Asao AadoXa dot Aaho kI sadr Saasana inaNa-yaatIla AadoXa
baRhanmauMba[-tIla maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa kxaotIla vaga- 3 cyaa ilaipk vagaI-ya pdaMvarIla saovaaBartIsaazIsauQda laagaU
krNyaat yaot Aahot.
2. %yaacap`maaNao Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 10773576143316 A idnaaMk
maQaIla AadoXaacyaa pircCod 2 maQyao AMSat badla k$na Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI baRhnmauMba[-tIla
kayaa-layaatIla ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaatfo- GaoNyaat yaoNaayaa spQaa-%mak

26
prIxaocyaa p`vaoSaakirta SaarIirkdRYTyaa ApMga vya@tInaa prIxaolaa basaNyaasaazI %yaa vya@tI jar [tr dRYTyaa pa~
AsatIla tr kmaala vayaaomayaa-docaI AT 10 vaYao-pya-nt iSaiqala kolaI jaa[-la.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya catuqa-EaoNaI safa[- kamagaar svacCk [%yaadI t%sama


pdaMvarIla saovaa BartIcyaa XaOxaiNak Ah-tosaMbaMQaI.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . AarTIAar 108312 idnaaMk 23 maaca- 1983.

Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . AarTIAar 1065D idnaaMk 25.8.1965 nausaar catuqa-
EaoNaItIla pdaMsaazI saovaa p`vaoX a inayama ivaiht kolao Aahot.%yaa inayamaanausaar catuqa- EaoNaItIla pdavar naomaNaUk haoNyaasaazI
ikmaana 4 qaI [ya<aa ]<aINa- AsaNao AXaI XaOxaiNak Ah-ta AavaSyak Aaho. catuqa- EaoNaItIla safa[- kamagaarsvacCk
AadI t%sama pdaMvarIla laaokaMnaa kamaacyaa dRYTInao %yaaMnaI QaarNa kolaolyaa pdaMkrIta ilaihNyaa vaacaNyaacao &ana AsaNao
AavaXyak Aaho ikMvaa ksao yaabaabatcaa p`Xna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Saasanaanao AadoXa idlao Aahot kI catuqa-
EaoNaItIla safa[- kamagaarsvacCk AadI t%sama pdaMvarIla kma-caayaaMnaa kravyaa laagaNaayaa kamaacyaa svapava$na %yaaMnaa
ilaihta vaacata yaoNao yaa ATocaI AavaSyakta Aahoca Asao naahI. mhNaUna %yaa pdaMvar ]maodavaaraMcaI inayau@tI krtaMnaa
ikmaana 4 qaI [ya<aa ]<aINa- AsaNao yaa XaOxaiNak Ah-tocyaa put-tocaa kaTokaorpNao AvalaMba krNyaacaI AavaSyakta naahI.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya kinaYz pdsaMvaga-saovaaM maQaUna vairYz pd saMvaga-saovaaMmaQaIla


pdaonnatI krtaMnaa paLavayaacaI t<vao.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 1077saIAar 3437912 idnaaMk 18 mao 1983.

Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .esaAarvhI 1074DI idnaaMk 28 jaanaovaaI 1975 maQaIla
AadoXaap`maaNao Saasana saovaotIla vaga- 1 maQaIla p`qama pdaonnatIvarIla pdoanna%yaa inaiXcat gauNava<aoocyaa inakYaaMnaI kolyaa jaatat
AaiNa vaga- 1 maQaIla p`qama pdaonnatIpya-ntcyaa sava- pdaonna%yaa jyaoYztop`maaNao yaaogyata pahUna Seniority subject to
fitness kolyaa jaatat. pdaonnatI krtanaa gauNava<aoolaa AiQakaiQak vaava doNyaacyaa dRYTInao Saasana inaNa-ya
saa.p`.ivaBaaga . esaAarvhI 107534210 idnaaMk 1.4.1976 Anvayao AadoiSat krNyaat Aalao kI vaga- 1
maQaIla p`qama pdaonnatIpya-tcyaa sava- pdaonna%yaa krtanaa %yaatIla 25 T@ko jaagaa kovaL gauNava<aoocyaa AaQaaravar
jyaoYztocaa ivacaar na krta BarNyaasaazI raKUna zovaavyaat. yaa AadoXaanausaar vaga- 1 maQaIla p`qama pdaonnatIsaazIcyaa
pdavar pdaonnatI doNyaasaazI inavaDsaUcaI tyaar krtaMnaa 75 T@ko jaagaa naohmaIcyaa jyaoYzta va yaaogyata yaa
inakYaaMvdaro AaiNa ]rlaolyaa 25 T@ko jaagaa inaiScat gauNava<aoocyaa inakYaavdaro Baravayaacyaa Asatat.
Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kIyaa AadoXaacaI AMmalabajaavaNaI krtanaa kahI vyaavaharIk ADcaNaI
]%pnna haotat.mMhNaUna yaa AadoXaaMcao maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa sallyaanao punaiva-laaokna krNyaat Aalao. yaa
ivaYayaacaa saKaola AaiNa saaMgaaopaMga ivacaar k$na Saasana KalaIla p`maaNao AadoSa dot Aaho.
A ivaiXaYT gauNava<aaQaarkaMsaazI 25 T@ko pdo raKIva zovaNyaasaMbaMQaIcao Saasana inaNa-ya saa.p`.ivaBaaga
esaAar vhI 107534210 idnaaMk 1.4.1976 vdara inaga-imat Jaalaolao AadoXa Aata maagao GaoNyaat yaot Aahot.

27
ba sava- pdaonnatImaQyao A%yauYT Ahvaala AsaNaayaaMcaa AMtBaa-va inavaDsaUcaImaQyao krtanaa 4 jaagaa pya-ntcao
varcao sqaana doNyaacyaa ivaVmaana p`qao eovajaI 6 jaagaapya-ntcao varcao sqaana doNyaaMt yaavao.
k inavaD saimatInao inavaDsaucaI tyaar krtaMnaa puroXaa vya@tIMcaa ivacaar kravaa yaa dRYTInao jaovha inavaDsaucaI
25 ikMvaa kmaI naavaaMcaI kravayaacaI Asaola tovha inavaD saimatIcyaa ivacaaraqa- Asalaolyaa AiQakayaaMcaI saM#yaa tyaar
kravayaacyaa inavaDsaucaIcyaa itPpT saM#yao[tkI AsaavaI.jaovha inavaDsaucaI 25 poxaa AiQak naavaaMcaI Asaola tovha
saimatIcyaa ivacaaraqa- AiQakayaaMcaI saM#yaa inavaDsaUcaIcyaa duPpT [tkI AsaavaI.
D 25 T@ko pdavar gauNava<aoocyaa inakYaaMvar jyaa AiQakayaaMnaa pdoanna%yaa AaQaIca doNyaaMt Aalyaa Aahot
%yaaacaa forivacaar krNyaat yao} nayao.kovaL jyaa inavaDsaUcaImaQyao jyaaMcaa yaa inakYaaMcyaa AaQaaravar AMtBaa-va Jaalaa
Asaola prMtu AVap jyaaMnaa AXaa pdaonna%yaa doNyaat Aalyaa naahIt %yaaMcaI naavao inavaDsaUcaImaQaUna vagaLNyaaMt yaavaIt va
tovaZyaapurta inavaDsaUcaIcaa to Baaga r_ samajaNyaaMt yaavaa. tsaoca ivaVmaana inayamaanausaar inavaDsaUcaIt caar sqaanaaMpya-t
varcao sqaana doNyaaeovajaI saha sqaanaaMpya-t varcao sqaana doNyaacaa ivacaar var dXa-ivalyaap`maaNao yaapuZo vhavaa.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa


saaPtaihk rjaa kamaacao sva$p yaa saMbaMQaI.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 10812072 saIAar 23612 idnaaMk 19 saPToMbar 1983.

Saasana saovaotIla pharokrI caaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasasaaPtaihk sauT\Tyaakamaacao svap [%yaadI baabatcaa
p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaasaMbaMQaI Saasanaanao KalaIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlao Aahot
KalaIla AadoSa tabaaoDtaoba AMmalaat yaotIla.
1 kamaacao tasa
A jyaa izkaNaI f@t ra~I phara AavaSyak Aaho toqaIla pharokyaacyaa kamaacaI vaoL ra~I 10 to
sakaLI 6 pya-t ASaI ekUNa Aaz tasa rahIla.
ba jyaa izkaNaI ra~Midvasa satt 24 tasa phara AavaSyak Aaho %yaa izkaNaI Aaz tasaaMcaI ek paLI
yaap`maaNao pharokyaaMcyaa 3 paLyaa rahtIla.

2 saaPtahIk va saava-jainak sauTTI


A p`%yaok pharokyaasa caaOkIdarasa AazvaDyaatUna ek saaPtaihk sauTTI doNyaat yaavaI.jar saaPtaihk
sauTTIcyaa idvaSaI pharokyaacaI pyaa-yaI vyavasqaa krNao Sa@ya Jaalao naahI AaiNa pharokyaasa saaPtaihk sauTTIcyaa
idvaSaI kama kravao laagalao tr saaPtaihk sauTTIcaI Barpa[- mhNaUna %yaasa Anau&oya dranao dOinak Ba<yaa[tka maaobadlaa
doNyaat yaavaa.
ba caaOkIdarasa pharokyaasa saaPtaihk sauT\TI doNyaakirta kayaa-layaatIla catuqa- EaoNaItIla kma-caayaanaa
Sa@yatao AaLIpaLInao %yaaMcyaa kayaa-layaIna kamaat vya%yaya yaoNaar naahI ASaa rItInao caaOkIdaracao pharokyaacao kama
krNyaasa saaMgaavao. yaa jaada kamaaba_la maaobadlaa mhNaUna catuqa- EaoNaItIla kma-caayaasa Anau&oya dranao dOinak Ba<yaa[tka
maaobadlaa Vavaa.
k ekaca izkaNaI sToSana saha ikMvaa AiQak pharokrI AsatIla tr saha caaOkIdaraMnaa saaPtaihk
sauT\TI doNyaakirta ek caaOkIdaracao Aitir@t pd inamaa-Na kravao.

28
D caaOkIdaracao kama ho kayaa-layaatIla kma-caayaaMcyaa kamaapoxaa sava-svaI vaogaLo Asalyaanao caaOkIdaraMnaI
dusayaa AaiNa caaOqyaa SainavaarI tsaoca sava- saava-jainak sauT\TIcyaa idvaSaI pharokyaacao kama krNao ha %yaaMcyaa ina%yaacyaa
kamaacaa Baaga Aaho. ASaa idvaSaI %yaaMnaa sauT\TI doya naahI AaiNa mhNaUna ASaa idvaSaI kolaolyaa kamaaba_la vaogaLa
maaobadlaa Anau&oya naahI.
3 Aitkailak Ba<aa
Paharokyaasa caaOkIdarasa %yaaMcyaa naohmaIcyaa eka paLIcao kama saMplyaavar dusayaa paLImaQyao kama kravao
laagalao tr %yaaba_la %yaasa $.6 [tka Aitir@t kt-vya Ba<aa doNyaat yaavaa.
4 pharokrI caaOkIdar yaaMcyaa kamaacao svap
pharokrIcaaOkIdar yaaMcao kama mau#ya%vao kna SaasakIya maalama<aocao saMrxaNa krNao ho Aaho. p`saMgat
pharokyaasacaOakIdarasa [tr p`asaMigak kamao kravaI laagatIla.]da. %yaaMcyaa kamaacyaa izkaNaI kayaa-layaIna vaoLonaMtr
AalaolaI p~o isvakarNao pircaark ]plabQa nasaola ASaa vaoLI durQvanaI saMdoXa GaoNao [%yaaid. ikrkaoL kamao kravaI
laagatIla. tqaaip caaOikdaracao pharokyaacao kama krNaayaaMnaa %yaaMcyaa kamaaiXavaaya SaasakIya kayaa-layaatIla catuqa-
EaoNaI kma-caayaaMcaI kamao doNyaat yao} nayaot.
2. sava- ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMnaa inado-iSat krNyaat yaot Aaho kI %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaI jyaa jyaa
izkaNaI pharokyaaMcaIcaaOkIdaraMcaI pdo Aist%vaat Aahot %yaa p`%yaok izkaNaI phara AavaSyak Aaho kaya yaasaMbaMQaI
punaiva-laaokna kravao. kovaL SaasakIya kagadp~o AaiNa Tobalao Kucyaa- kpaTo fina-car yaaMcao saMrxaNa krNyaasaazI
pharokrI naomaU nayaot.SaasakIya kayaa-layaaMcao rxaNa krNyaacaI jabaabadarI paolaIsa yaM~Naovar Aaho. SaasakIya AnnaQaanyaacaI
gaaodamao]%padna koMd`o CapKanao isamaoMT laaoKMD AaiNa paolaad [%yaaid maalaacao saazo [%yaadIsaazI 24 tasa pharokrI
AavaSyak Asaola toqao phayaakirta tIna paLyaaMmaQyao kama krNyaakirta pharkorIcaOakIdar yaaMcaI Aitir@t pdo
inamaa-Na krNyaabaabatcaI kaya-vaahI ivaBaaga p`mauKaMnaI %yaaMcao maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaaga AaiNa iva<a ivaBaaga yaaMcyaa
saMmatInao kravaI. tsaoca pircCod 12k maQyao zrvaUna idlaolyaa t%vaanausaar jar %yaabaabatcaI kaya-vaahI saMbaMQaIt
ivaBaaga p`mauKaMnaI maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaaga AaiNa iva<a ivaBaaga yaaMcyaa saMmatInao kravaI.
3. var namaUd kolaolyaa AadoXaaMcaI AMmalabajaavaNaI krNyaacyaa dRiYTnao sava- ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMnaI
%yaaMcyaa AiQap%yaaKalaI Aist%vaat Asalaolyaa caaOkIdaraMcyaa pdaMcaI saM#yaa navaIna inamaa-Na kravayaacyaa pdaMcaI saM#yaa
AaiNa %yaaMcaa Vavaa laagaNaara pgaar Ba<ao saaPtaihk sauTI eovajaI Barpa[- mhNaUna Vavaa lagaNaara maaobadlaa caaOkIdaracyaa
saaPtaihk sauT\TIcyaa idvaSaI %yaaMcao kama krNyaat catuqa- EaoNaItIla kma-caayaasa AadoiSat kolyaasa Vavaa laagaNaara
maaobadlaa [%yaadI baabaIvarIla Kcaa-caa AMdaja k$na saMMpUNa- maaihtI maM~alayaatIla p`XaasakIya ivaBaagaakDo ta%kaL
pazvaavaI va maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI %yaasaazI AMdajap~kat Kcaa-caI trtud kravaI. yaasaMbaMQaIcaI puZIla sava- kaya-vaahI
saMbaMQaIt ivaBaaga p`mauK AaiNa %yaaMcao maM~alayaatIla p`XaasakIya ivaBaaga yaaMnaIca kravaI.

TIp AiQak spYTIkrNaasaazI idnaaMk 11.02.1994 va idnaaMk 19.12.1998 cao Saasana inaNa-ya phavaot
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t GaoNyaat yaoNaayaa spQaa-%mak prIxaa va


naamainado-Sanaanao kravayaacyaa inayau@%yaa yaasaazI SaasakIya kma-caayaaMcao Aja-
AayaaogaakDo pazivaNyaabaabat AvalaMbaavayaacaI kaya-pQdtI.

saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 22822555 p`.190 tora A idnaaMk 28 naaovhoMbar 1983.

SaasakIya pirp~k saa.p`.iva. . esaAarvhI 2282 2555 saIAar 190 tora A idnaaMk
22 jaulaO 1983 Anvayao kayaa-laya p`mauK ikMvaa ivaBaaga p`mauK yaaMnaI maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t GaoNyaat yaoNaayaa

29
spQaa-%mak prIxaa va naamainado-Xanaanao kravayaacyaa inayau@%yaasaMbaMQaat SaasakIya kma-caayaaMcao Aja- AayaaogaakDo
pazivaNyaabaabat kaoNatI kaya-pQdtI AvalaMibaNao AavaSyak Aaho yaabaabat sauQaarIt AadoXa doNyaaMt Aalao Aahot.
yaa AadoXaanausaar Aja-dar kma-caayaaMnaI ivaiht namaunyaatIla pUNa- Barlaolao Aaplao Aja- AayaaogaakDo prspr
pazvaayacao AsaUna %yaasaMbaMQaIcaI saivastr maaihtI lagaoca Aaplyaa kayaa-laya p`mauK ivaBaaga p`mauK yaaMnaa kLvaayacaI
Aaho. ekaVa kma-caayaacyaa ]maodvaarIsa saMmatI naakaravayaacaI Asalyaasa saMbaMiQat kayaa-laya p`mauK ivaBaaga p`mauK
yaaMnaI Aja- Aayaaogaanao isvakarNyaacyaa AKorcyaa tarKopasaUna tIsa idvasaacyaa Aat %yaap`maaNao Aayaoagaasa na kLivalyaasa
kma-caayaacyaa ]maodvaarIsa %yaacaI hrkt naahI Asao gaRhIt Qa$na Aayaoaga %yaacyaa inavaDIcaa ivacaar krIla.

2. idnaaMk 22 jaulaO 1983 cyaa SaasakIya pirp~kanvayao doNyaat Aalaolao AadoSa spYT Asalao trI pUvaI-cyaa
AadoSaaMt namaUd kolyaap`maaNao naa hrkt p`maaNap~asaaobat ivaiht namaunyaatIla saMixaPt Ahvaala AayaaogaakDo pazivaNao
AavaSyak Aaho ka Asaa p`Xna inamaa-Na haoNyaacaI AaiNa %yaabaabat AnaavaSyak p~vyavahar haoNyaacaI Sa@yata
AsalyaamauLo yaabaabat maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaogaacyaa sallyaanao kayaa-laya p`mauK ivaBaaga p`mauK yaaMcyaa maaihtIsaazI Asao
spYT krNyaat yaoto kI Saasana inaNa-ya saa.p`.ivaBaaga . pIesasaI 1377 DI idnaaMk 6 maaca- 1973 Anvayao ivaiht
kolaolyaa namaunyaatIla saMixaPt AhvaalahI yaapuZo AayaaogaakDo pazivaNyaacaI AavaSyakta naahI.
@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaI etdqa- maMDLacyaa


ihMdI BaaYaa prIxaa ]<aINa- haoNyaabaabat.

saa.p`.iva.inaNa-ya .ihMBaap 10831448vaIsa idnaaMk 17 iDsaoMbar 1983.

Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . ihMBaap 197628 idnaaMk 10 jaUna 1976 Anvayao SaasakIya
AiQakayaaMnaI kma-caayaaMnaI etdqa- maMDLacyaa ihMdIcyaa inamna va ]cca EaoNaI prIxaa ]<aINa- haoNao AavaSyak Aaho.
maaQyaimak SaalaaMt prIxaa ihMdI ha ivaYaya Gao}na ]<aINa- Jaalaolyaa sava- AiQakarI va kma-caarI yaaMnaa Saasana inaNa-ya saamaanya
p`Saasana ivaBaaga .ihMBaap 1080131vaIsa idnaaMk 25 mao 1981 cyaa AnaucCod 1 Anvayao etdqa- maMDLacyaa
ihMdIcyaa inamna va ]cca EaoNaI prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT doNyaat AalaI Aaho.
2. Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . ihMBaap 1080131vaIsa idnaaMk 25 mao 1981 cyaa
AnauCcod1 maQaIla AadoSaacyaa saMdBaa-t maaQyaiak SaalaaMt prIxaa navaIna AByaasamaap`maaNao ihMdIsaMst ihMdI
marazIihMdI]dU- [%yaadI Asaa saMyau@t ivaYaya Gao}na ]<aINa- haoNaayaa AiQakayaalaakma-caayaalaa etdqa- maMDLacyaa
ihMdIcyaa inamna va ]cca EaoNaI prIxaa ]<aINa- haoNyaatUna saUT dota yao[-la kaya Asaa mau_a ]pisqat krNyaat Aalaa Aaho.
yaasaMbaMQaat Asaa Kulaasaa krNyaat yaot Aaho kI maaQyaimak SaalaaMt prIxaocyaa ihMdI saMyau@t ivaYayaacaa djaa- etdqa-
maMDLacyaa ihMdI inamna va ]cca EaoNaI prIxaocyaa samakxa nasalyaamauLo maaQyaimak SaalaaMt prIxaa ihMdI ha saMyau@t ivaYaya
Gao}na ]<aINa- haoNaayaa AiQakayaalaakma-caayaalaa etdqa- maMDLacyaa ihMdI inamna va ]cca EaoNaI prIxaa ]<aINa-
haoNyaatUna saUT dota yaoNaar naahI. maa~ maaQyaimak SaalaaMt prIxaa inamna EaoNaI vaa ]cca EaoNaI ihMdI ivaYaya Gao}na 100
gauNaaMcaI prIxaa ]<aINa- haoNaayaa AiQakayaalaakma-caayaalaa etdqa- maMDLacyaa ihMdI inamna va ]cca EaoNaI prIxaa ]<aINa-
haoNyaapasaUna saUT dota yao[-la.

TIp yaa saMdBaa-tca id. 28.5.1984 caa inaNa-ya phavaa.

@@@@@@@@@@
vbm.

30
ivaYaya AsqaayaI SaasakIya kma-caayaanaa sqaayaI krNaacao fayado doNyaabaabat.

saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1083140saIAar 598313 A id.15fobau`vaarI 1984.

var inado-iSat idnaaMk 19 saPToMbar 1975 va 9 eip`la 1976 cyaa SaasakIya AadoSaatIla trtudInausaar jyaa
AsqaayaI SaasakIya kma-caayaaMcaI tIna vaYaa-poxaa kmaI naahI [tkI AKMD SaasakIya saovaa JaalaI AsaUna va jao kma-caarI %yaa
AadoSaatIla ivaiht ATI pUNa- krIt AsatIla ASaa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa sarL saovaa p`vaoSaanao p`qama naomaNaukIcyaa pdavar
saxama AiQakayaanao sqaayaIkrNaacao fayado doNaarI p`maaNap~o VavayaacaI Aahot. ASaI p`maaNap~oQaark kma-caarI
kaoNa%yaahI ivaiSaYT pdavar sqaayaI krNyaat Aalao Asalao trI to inavaR<aIvaotna AaiNa [tr fayado imaLNyaasa pa~
zrtat.

2. yaa AadoSaaMcyaa AMmalabajaavaNaIsaMbaMQaat Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI kahI ivaiSaYT
p`krNaaMt AsqaayaI kma-caayaaMnaa sarL saovaa p`vaoSaanao p`qama naomaNaUkIcyaa pdavar sqaayaIkrNaacao p`maaNap~ doNao Sa@ya haot
naahI. ]dahrNaaqa- kahI kma-caarI ta%pur%yaa svapat inarinaraLyaa SaasakIya kayaa-layaaMtUna kama kolyaanaMtr SaovaTcyaa
kayaa-layaat dIGa-kalaIna naomaNaUk imaLNyaasa pa~ zrtat. Payaa-yaI naaokrI doNyaacyaa Saasanaacyaa AadoSaanausaar kahI
kma-caayaaMcyaa naomaNaUka dIGa- kalaavaQaIcyaa haoNyaapUvaI- %yaaMnaa inarinaraLyaa kayaa-layaaMtUna ta%purto saamaavaUna Gaotlao jaato,.
kahI kma-caayaaMcyaa maUL naomaNaukIcaI pdo kmaI krNyaat AalyaanaMtr %yaaMnaa dusayaa pdavar %yaaca kayaa-layaat ikMvaa
[tr~ saamaavaUna GaoNyaat yaoto. kahI pdo paMtirt kolyaanao %yaa pdavar kama krNaayaa kma-caayaaMnaa paMtirt pdavar
ikMvaa dusayaa yaaogya ASaa pdavar saamaavaUna Gaotlao jaato. kahI kma-caayaaMcaI p`qama naomaNaUk kaya-vyayaIraojaMdarI
Aasqaapnaovar haoto .prMtu Saasana ivaiht kolaolyaa inayamaanausaar %yaaMnaa AsqaayaI AasqaapnaovarhI dIGa- kalaavaQaIcyaa
naomaNaUka doNyaat yaotat kahI kma-caarI maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa spQaa-%mak prIxaa ]<aINa- hao}na SaasakIya saovaot
p`ivaYT haotat va naMtr punha maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaogaacyaa spQaa-%mak prIxaa ]<aINa- kna dusayaa pdavar sarL savoaa
p`vaoSaanao naomaNaUk svaIkartat. yaa va ASaa saar#yaa p`krNaaMt SaasakIya saovaotIla p`qama naomaNaUkIcyaa pdavar %yaaMnaa
sqaayaI krNaacao fayado doNaarI p`maaNap~o doNao Sa@ya haot naahI. yaa p`krNaaMcaa ivacaar krta Saasanaalaa Asao idsaUna Aalao
kI kahI kma-caarI sqaayaIkrNaasa pa~ AsaUnahI ir@t pdaABaavaI %yaaMcao sqaayaIkrNa krta yaot naahI ikMvaa ivaiSaYT
pirisqatIt idnaaMk 19.09.1975 cyaa AadoSaanausaar p`qama naomaNaukIcyaa pdavar sqaayaI krNaacao fayado doNaarI
p`maaNap~hI dota yaot naahI. hI pirisqatI Saasanaacyaa maUL ]_oSaaSaI sausaMgat nasalyaanao Saasana Aata Asao AadoSa dot
Aaho kI ivaiSaYT pirisqatIt kahI kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa p`qama naomaNaukIcyaa pdavar sqaayaI krNaacao fayado doNaarI
p`maaNap~o doNao Sa@ya nasalyaasa jyaa kayaa-layaatUna ASaa kma-caayaaMcyaa naomaNaUka dIGa- kalaavaQaIsaazI krNyaat Aalyaa
AsatIla %yaa kayaa-layaatIla %yaaMcyaa naomaNaUkacyaa inamnatma pdavar sqaayaIkrNaacaI p`maaNap~o doNyaat yaavaIt.maa~ ASaI
p`maaNap~o doNyaapUvaI- saMbaMiQat kma-caarI idnaaMk 19.9.1975 maQaIla AadoSaatIla ATI pUNa- krtat yaacaI saxama
AiQakayaaMnaI Ka~I k$na GyaavaI.

3. sava- saxama AiQakayaaMnaa Saasana ASaI saUcanaa dot Aaho kI sqaayaIkrNa p`maaNap~o doNyaasa jao AsqaayaI
kma-caarI pa~ AsatIla %yaaMnaa ivanaaivalaMba ASaI p`maaNap~o doNyaat yaavaIt va vaoLaovaoLI yaa kamaacaa AaZavaa GaoNyaat
yaavaa.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

31
ivaYaya Saasana saovaot AsataMnaa ApGaatanao ApMga%va Aalaolyaa kma-caayaaMnaa
pyaa-yaI naaokrI AnaukMpa t%vaavar javaLcyaa naatlagaasa doNao.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 12811416saIAar 157 13 A id.22 .2.1984.

Saasana saovaot AsataMnaa inaQana pavalaolyaa ikMvaa TI.baI. k^nsar [. duQa-r raogaaMmauLo maudtpUva- saovaainavaR<a
Jaalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa eka javaLcyaa naatovaa[-kasa AnaukMpa t%vaavar naaokrI doNyaacaI yaaojanaa ]piryainaid-YT
AadoXaap`maaNao yaa Saasanaanao kayaa-invat kolaI Aaho. Saasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI kahI SaasakIya
kma-caayaaMnaa %yaacao kt-vya bajaavaIt AsataMnaa ApGaat hao}na ApMga%va p`aPt JaalyaamauLo saovaainavaR<a vhavao laagato.
Saasana saovaot kt-vya bajaavaIt AsataMnaa ApGaatanao ApMga%va p`aPt Jaalaolyaa SaasakIya kma-caayaasa Sa@yatao
SaasakIya saovaotUna kaZUna TakNyaat yao} nayao. %yaacyaa SaarIrIk Avasqaop`maaNao %yaalaa kaoNato pyaa-yaI kama krNao Sa@ya
Aaho yaacaa ivacaar k$na Sa@yatao pyaa-yaI kama do}na SaasakIya saovaot zovaavao AXaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna
inayama 1982 maQaIla inayama 723 maQyao trtud Aaho. prMtu varIlap`maaNao ApGaatamauLo ApMga Jaalaolyaa kma-caayaanao
jar pyaa-yaI pd svaIkarNyaasa nakar idlaa tr maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama .
72 3 iSaiqala k$na %yaacyaa kuTuMbaatIla eka naatovaa[-kasa AnaukMpa t%vaavar naaokrI doNyaacyaa var ]llaoK kolaolyaa
yaaojanaop`maaNao naaokrI doNyaat yaavaI.
3. inamaSaasakIya kayaa-layao rajya Saasanaacyaa inayaM~NaaKalaIla mahamaMDLo [%yaadI maQaIla kma-caayaaMcyaa baabatIt
AavaSyak to AadoSa %yaaMcyaa p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI kaZavaot.
@@@@@@@@@@

ivaYaya etdqa- maMDLacyaa ihMdI BaaYaa prIxaa baaolaI BaaYaa prIxaotUna saUT imaLNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya . ihMBaap 10832173 vaIsa idnaaMk 28 mao 1984.

Saasana saovaotIla kahI pdaMsaazI ihMdI baaolaI BaaYaa prIxaa ivaiht krNyaat AalaI Aaho. Saasana inaNa-ya
saa.p`.iva. . ihMBaap 1080131 vaIsa idnaaMk 25 mao 1981 Anvayao maaQyaimak SaalaaMt prIxaa ihMdI ha ivaYaya
Gao}na ]<aINa- Jaalaolyaa sava- AiQakarIkma-caarI yaaMnaa ihMdIcyaa inamna va ]cca EaoNaI prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT
doNyaat AalaolaI Aaho.p`stut AadoSaat ihMdI inamna va ]cca EaoNaI prIxaobaraobar ihMdI baaolaI BaaYaa prIxaocaa ]llaoK
nasalyaamauLo jyaa kma-caayaaMnaa baaolaI BaaYaa prIxaa ivaiht krNyaat AalaI Aahoo %yaaMnaa sadrhU AadoSaanvayao ihMdI baaolaI
BaaYaa prIxaotUna saUT imaLt naahI. trI jao kma-caarI maaQyaimak SaalaaMt p`maaNap~ prIxaa ihMdI ivaYaya 100 gauNa Gao}na
]<aINa- Jalaolao Aahot %yaaMnaa etdqa- maMDLacyaa ihMdI baaolaI BaaYaa prIxaotUna saUT doNyaat yaot Aaho.
@@@@@@@@@@

ivaYaya rajapi~t AiQakayaaMsaazI va Arajapi~t


kma-caayaaMsaazI marazI BaaYaa prIxaa.
saa.p`.iva. inaNa-ya .maBaap1984957p`..190vaIsa idnaaMk 18 jaUna 1984.

Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .maBaap 15671729ma idnaaMk 3 Aa^gasT 1967 va Saasana
inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .maBaap 156920990ma aidnaaMk 21 jaUna 1969 Anvayao Anaumao rajapi~t
AiQakarI va Arajapi~t kma-caarI yaaMcyaasaazI marazI BaaYaa prIxaa inayama ivaiht krNyaat Aalao AsaUna yaa inayamaanausaar

32
Saasanaacyaa rajapi~t AiQakayaaMnaa va Arajapi~t kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa inayau@tIcyaa idnaaMkanaMtrcyaa pihlyaa 2 vaYaa-t
marazI BaaYaa inamnastr prIxaa va %yaaMnatrcyaa 2 vaYaa-t mhNajaoca inayau@tIcyaa idnaaMkapasaUna ekUNa 4 vaYaa-cyaa
kalaavaQaIt marazI BaaYaa ]ccastr prIxaaa ]<aINa- haoNao AavaSyak Aaho. tqaaip ivaivaQa karNaaMstva p`stut prIxaa
]<aINa- haoNyaasaazI vaoLaovaoLI maudtvaaZ doNyaat AalaI va ASaI SaovaTcaI maudtvaaZ Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga
. maBaap 108028 idnaaMk 29.7.80 va SauwIp~k saa.p`.iva..maBaap 108020 id. 26.11.81
Anvayao idnaaMk 30 jaUna 1981 pya-nt doNyaat AalaolaI haotI.jao SaasakIya AiQakarI va kma-caarI marazI BaaYaa prIxaa
inayamaanausaar idnaaMk 30 jaUna 1981 pya-nt ivaiht marazI BaaYaa ]<aINa- Jaalaolao naahIt %yaaMcyaa idnaaMk 30 jaUna 1981
naMtr doya Asalaolyaa vaotnavaaZI raoKNao AavaSyak haoto. prMtu kahI maM~alayaIna ivaBaagaatIla va %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla
duyyama kayaa-layaatIla jao AiQakarI va kma-caarI marazIcyaa ivaiht prIxaa idnaaMk 30.6.1981 pya-nt ]<aINa- Jaalaolao
naahIt Aqavaa SaasakIya AadoSaanausaar saUT imaLNyaasa pa~ naahIt %yaaMcyaa idnaaMk 30 jaUna 1981 naMtrcyaa vaotnavaaZI
doNyaat Aalaolyaa Aahot Asao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho.
trI marazI BaaYaa prIxaa ivaiht maudtIt ]<aINa- Jaalao naahIt Aqavaa SaasakIya AadoSaanausaar sadrhU prIxaatUna
saUT imaLNyaasa pa~ naahIt ASaa AiQakayaaMcyaa va kma-caayaaMcyaa idnaaMk 30 jaUna 1981 naMtrcyaa vaotnavaazI idlyaa
Asalyaasa %yaa pUva-laxaI p`Baavaanao raoKNyaat yaavyaat va %yaaMcyaakDUna vaotnavaaZIcaI idlaolaI sava- r@kma vasaUla krNyaat
yaavaI Asao AadoSa doNyaat yaot Aahot.
@@@@@@@@@@

ivaYaya svaatMHya saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .saIenaesa 1084saIAar 103saoaLa A idnaaMk 10 jaanaovaarI 1985.

svaatMHya saOinakaMnaI SaasakIya saovaot vaga- 3 AaiNa vaga- 4 maQaIla pdaMvar BartIsaazI Saasanaanao idnaaMk
12 Aa^@Taobar 1965 cyaa pirp~kanvayao kahI savalatI idlaolyaa Aahot. yaa savalatI maUlat svaatMHya saOinakaMsaazIca
Aahot. prMtu vaaQa-@yaamauLo ikMvaa AajaarpNa [%yaadI karNaaMmauLo svat svaatMHya saOinak (a naaokrI ivaYayak savalatI
GaoNyaasa Apa~ AsatIla %yaavaoLI to %yaaMcyaavar AvalaMbaIt Asalaolyaa javaLcyaa eka naatovaa[-kasa yaa savalatIcaa fayada
GaoNyaasazI naamainado-iSat k Saktat.
2. svaatMHya saOinakavar AvalaMbaUna AsalaolaI javaLcaI naatovaa[-k vya@tI kaoNa yaabaabat Kulaasaa krNyaacaa p`Xna
Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. (abaabat saaklyaanao ivacaar kna Saasana Asao AadoXa dot Aaho kI svaatMHya saOinakaXaI
KalaI inado-iXat kolaolao naato AsalaolaI va svaatMHya saOinakavar AvalaMbaUna AsalaolaI vya@tI svaatMHya saOinakacyaa javaLcyaa
naa%yaacaI AvalaMbaIt vya@tI gaNaNyaat yao[-la.
svaatMHya saOinakacaI p%naI svaatMHya saOinakacaa ptI maulagaaAivavaahIt ikMvaa GaTspaoTIt maulagaI sa#Ka
Baa} sa#KI AivavaahIt ikMvaa GaTspaoTIt baihNa %yaaca p`maaNao sa##yaa Baavaacaa ikMvaa baihNaIcaa svaatMHya saOinakavar
AvalaMbaUna Asalaolaa maulagaa ikMvaa AivavaahIt vaa GaTspaoTIt maulagaI.
varIla naamainado-iXat naatovaa[-k vya@tI svaatMHya saOinakavar pUNa-t AvalaMibat paihjao va tsao naamainado-Sana p~at
sPaYT kolaolao Asaavao.
3. jar svaatMHya saOinak huta%maa Jaalaa Asaola ikMvaa naamainado-Sana krNyaapUvaI- %yaacao inaQana Jaalao Asaola %yaa p`krNaI
Apvaad mhNauna %yaacyaa ivaQavaa p%naIsa pricCod 2 maQyao namaUd kolaolyaapOkI svaatMHya saOinakcyaa eka naatlagaasa
naamainado-iXat krNyaacaa AiQakar rahIla.
4. sava- inayau@tI AiQakayaaMnaI varIla AadoXaaMcaI kaTokaorpNao AMmalabajaavaNaI kravaI AXaI %yaaMnaa ivanaMtI Aaho.
ivabaama. @@@@@@@@@@@

33
Sub:- Post Recruitment Traning Examination Rules 1984
for Jr. Gr.clerks in the Office of the Commissioner
of Police, Greater Bombay..

Notification

Home Department, Mantralaya, Bombay 32 ,dated 17.6.1985.

No.MIS 0185/POL 5 A. In exercise of the powers conferred by the


proviso to Article 309 of the Constituttion of India and in supersession of all existing
rules and orders issued in this behalf and inforce in the State or any part thereof, the
Governor of Maharashtra is hereby pleased to make the folloing rules for the Post
Recruitment Training Examination for Junior Grade Clerk in the Office of the
Commissioner of Police, Greater Bombay, namely:-
1. Short title and commencement :- ( 1 ) These rules may be called the Post
Recruitment Training Examination for Junior Grade Clerks in the office of the
Commissioner of Police, Greater Bombay , Rules 1984.
2) They shall come into force on the 17 th June 1985.
2. Definations :- In these rules unless the contex otherwise requires-
( a ) Appendix means Appendix to these rules;
( b ) Appointed date means the date of coming into force of the rules;
( c ) Commissioner means the Commissioner of Police, Greater Bombay ;
( d ) Examination means the Examination prescribed under the rules;
( e ) Existing rules means the existing rules, orders in force for the Post
Recruitment Training Examination for the Jr. Grade Clerks immediately
before appointed date.
(f) Junior Grade Clerk means a person appointed directly to the post of
clerk or clerk cum Typist after his selection by the Maharashtra Public Service
Commision and includes a person who has been appointed ( i ) as Junior Grade clerk on
Compenssionte ground under the provisions of the Govt. Resolution, GAD No. SRV
1076 XII dated 23 rd April 1976 and ( ii ) Promoted as Jr. Grade Clerk from class IV
employees.
3. Period and number of chances for passing Examination :-
(1) Subject to the provisions of these rules, every Junior Grade Clerk-
( a ) appointed after the appointed date shall be required to pass the
Examination within a period of four years from the date of his appointment and within
three chances;
( b ) appointed before the appointed date shall be required to pass the
Examinatin within a period of three years from the appointed date and within two
chances unless he has already passed or is exempted from passing the Examination under
the existing rule.
(2) If for any reasons an Examination is not held in a particular year,that year
shall be excluded in computing the total period of years mentioned in sub-rule (1)
4. Consequences of failure to pass Examination:- A Junior Grade Clerk who
fails to pass the Examination within the period and chance specified in rule 3 -

34
( a ) shall not until he passes the Examination or is exempted from passing the
Examination under rule 5 -,
(i) be confirmed in the post of Junior Grade Clerk; or
( ii ) be allowed to draw his next increment in the scale of Junior Grade Clerk;
( b ) shall loss his seniority in the cadre of Junior Grade Clerk to all those who
pass the Examination before him and rank below all such clerks who have passed the
Examination before him and also below all those who are senior to such Junior Grade
Clerk below whom he is placed, and who may pass the Examination after him but within
the period and chances specified in rule 3 :
Provided that the increment so withheld under sub-clause ( ii ) of clause ( a ) shall
become payable to him with effect from the date on which he passes the Examination and
all future increments shall accrues to him as if no increment is withheld. However, he
shall not be entitled to draw arrears of increment for the period during which increment
was so withheld
5. Exemption :- (1) A Junior Grade Clerk appointed before the appointed date shall
be exempted from passing the Examination if,
(i) he is an allocated Government Servant and who has been absorbed as
such on the 1st Nov.1956, under the Allocated Government servants ( Absorption,
Seniority and Pay and Allowances ) Rules, 1957;
( ii ) he is already confirmed as a Junior Grade clerk on or before the appointed
date ;
( iii ) he has already passed the Departmetal Examination or has been exempted
from passing such Examination before the appointed date in accordance with the existing
rules.
**( iv ) he has already passed the qualifying Examination for promotion to the
post of Head Clerks.
**( v ) he has already completed continuous service for three years in the post of
Jr.Grade Clerk on the 16 th day of June 1985.
( 2 ) A Junior Grade Clerk whether appointed before or after the appointd date
shall be exempted from passing the Examination, if he has attained the age of forty five
years on the 1st day of November 1977 or attains that age on any date thereafter:
Provided that the serniority lost by him in accordance with the provisions of
clause ( b ) of rule 4 shall not be restored to him on account of such exemption.
6. Examination when to be held :- The Examination shall be held by the
Commissioner of Police, Greater Bombay in Marathi once in a year ordinarily in the
month of November or December unless for any valid reason, it is not necessary to held
the Examination in any particular year.
7. Any number of chances on loss of seniority :-Subject to the provisions of rule 4
a Junior Grade clerk may avail of any number of chances for appearing for the
Examination.
8. Syllabus :- The syllabus for the Examination and maximm number of marks in
each paper shall be as shown in Appendi X or such other subjects as the State
Government may be order from time to time direct.
9. Standard of passing :-The standard of passing the Examination shall be thirty
five per cent, of the total marks in each paper and forty per cent in the aggregate.

35
10. Exemption from appearing in any paper :-An unsuccessful candidate in any
Examination who has secured fifty per cent or more marks of the total number of marks
in any paper shall be exemped from appearing again in that paper. The exemption
secured by a candidate in a previous Examination shall be claimed by applying for it in
the subsequent Examination and if it is not claimed it will be presumed that the candidate
does not wish to avail of it.
11. Credit :- A candidate who passes the Examination in the first attempt and secures
seventy per cent or more marks in any paper, an entry regarding his performance in that
paper shall be recorded in his confidential record.
12. Training Class :- ( 1 ) A training class for inparting training to candidates who
desire to appear for the Examination shall be * * conducted by the Commissioner as
indicatd in Appendix B at least one month before the date of holding the Examination.
(2) Attendance in training class is optional, and not compulsory.
(3) A Junior Grade Clerk may avail of the facility of the training class only
once; and for that purpose shall apply for the same and also for the admission to the
Examination in writing in the form in Appendix C before the 1st February of the year
during which he desires to avail of the facility or for appearing for the Examination or for
both. The application shall be addressed to the Commissioner and he shall arrange to
inform the candidate whether he has been admitted in ( a ) the training class and ( b ) for
the Examination specified in the application.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

(Note : ** Amendment vide Notification , Home department dated 18.10.88..


MIS 0185/3337/POL 5 A.)

N.P.Pusalkar,
Under Secretary to the Govt. of
Maharashtra, Home Dept.
------------------------

APPENDIX - A

Part I General Subjects:

I.(1) Office Organisation 3 Hours 100 marks


(2) Important Organisational concepts
(i) Level of authority.
( ii ) Delegation of Powers.
( iii ) Channel of communications.
( iv ) Control Mechanism.
( v ) Inspections.
( vi ) Office Descipline.

(3) Application of the above concepts to the


Working of the department.

36
(4) Bombay Civil Services Conduct,
Discipline and Appeal Rules.

II (1) Office Procedure of the Department, 3 Hours 100 marks.


(This includes the following topics )
(i) Receipt, registration and distribution
of Tapal.
( ii ) Receipt in Branch and Registration
in work sheet.
(iii ) Action to be taken by noting hands and
Manner of putting up a case.
( iv ) Forms of communications.
( v ) Despatch of communications.
( vi ) Collection of tabulates.
( vii ) Await cases.
( viii ) Classification, weeding and distruction of records.
( ix ) Function of the Record Section.
( x ) Functions and powers of Office Supdt./
Heads of Branches/Head clerks.
( xi ) Typing and comparing.
(2) Other matters relating to office procedure.
(i) Hand files ( ii ) Library
( iii ) Economy & ( iv ) Filing System.

III. Noting and Drafting 3 Hours 100 marks


(1) How to draft official
Communications.
( 2) Noting, drafting and related matters.
( i ) Notes on different types of cases.
(ii) Different forms of communications
And how to use them.
(iii) Papers & meetings.
(iv) Special instructios regading applications
to Government.
(v) How to call for information.
(vi) Handling of periodical returns.
Rules and Manuals of General applications
(1) General Provident Fund.
(2) Manual of Contingent Expenditure.
(3) Bombay Budget Manual.
(4) Maharashtra Civil Services Rules.
(5) Manaual of Financial Powers.
(6) (i) Departmental and Language Examination Rules.
( ii ) Bombay Civil Services Classification
and Recruitment Rules.
( iii ) Printing and Stationery Manual.

37
PART II DEPARTMENTAL SUBJECT.

I. Three volumns of the Bombay Police Manual 3 Hours 100 marks


(With books )
(i) Volume I , II & III..

II. Law ( with books ) Hours. 50 marks


(i) B.P.Act except chapter VI & VIII.
( ii ) I.P.C. Chapter IX only.

III Miscellaneous 2 Hours 100marks.

(i) Precis of correspondence on


Some Police Subject. 1 Hours 40 marks
( ii ) Drafting a letter on some Police
Subject ( Broad details of which will
Be given ) 40 marks.
( The remaining 20 marks are for Typing.)

@@@@@@@@@@@

APPENDIX B

Details of Training.

Subject Number of lectures of 40 minutes each.

1. Office Organisation 24.


2. Office Procedure. 14.
3. Rules and Manuals of General Application. 18.
4. Noting and drafting. 12.
5. Police Manuals Vol. I, II and III and
Standing Orders. 14.
..
124
..
@@@@@@@@@@

ivabaama.

38
ivaYaya XaarIirk dRYTyaa ApMga vya@tIMcaI SaasakIya saovaot BartI.
saa.p`.ivaBaaga pirp~k .esaAarvhI 10852877saIAar 9516 A id. 22.1.1986.

AMQabaQaIr AaiNa ikMvaa mauk AaiNa AisqavyaMga pIiDt yaaMcyaa kirta SaasakIya saovaot vaga- 3 va 4 maQyao
p`%yaokI ek T@ka pdo raKUna zovaNyaacao AadoXa Xaasanaanao idnaaMk 23 mao 1978 raojaI inaga-imat kolaolao Aahot. AXaa
SaairrIkdRYTyaa ApMga vya@tIMsaazI vaga- 3 va vaga- 4 m,aQaIla ]caIt pdohI Xaasanaanao saUcaIt kolaolaI Aahot. trIhI Asao
idsaUna Aalao Aaho kI ivaivaQa kayaa-layaat SaairrIkdRYTyaa ApMgaacaa AnauXaooYa Aaho.%yaamauLo SaairrIkdRYTyaa ApMga
vya@tIMmaQaUna hI raKIva pdo BarNyaabaabat AaTokaT p`ya%na krNao AavaXyak Aaho.
yaa saMdBaa-t Xaasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI SaairrIkdRYTyaa ApMga vya@tIkrta naaokr BartI
krNyaacao dRYTInao saovaayaaojana kayaa-layao va ApMgaasaazIcaI vyaavasaayaIk punava-sana koMd`o yaoqao naaoMdivalaolyaa sava- pa~ ApMgaaMnaa
idnaaMk 31 maaca- 1986 pya-t naaokyaa ]plabQa k$na doNyaabaabat maM~alayaatIla sava- ivaBaagaaMnaI va ivaBaaga p`mauKaMnaI
varIla koMd`aMXaI saMpk- saaQaUna Asalaolaa AnauXaoYa Ba$na kaZNyaacyaa dRYTInao AaTaokaT p`ya%na kravaot . Asao krtaMnaa
kmaala vayaaomayaa-dopya-nt paohcalaolyaa ApMgaaMcaI p`aqamyamaanao inayau@tI vhavaI yaabaabat ivacaar krNyaat yaavaa.
%yaacap`maaNao jaoqao inayamaap`maaNao Xa@ya Asaola toqao raojaMdarIvar Aqavaa ta%pur%yaa inayau@t kolaolyaa ApMgaaMcyaa inayau@%yaa
inayamaIt krNyaacao dRYTInao p`ya%na vhavaot.
maM~alayaatIla sava- ivaBaagaaMnaI %yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla p`aiQakrNaaMnaa mahamaMDLo saMsqaa [%yaadI
SaairrIkdRYTyaa ApMga vya@tIMcyaa inayau@%yaa krNyaabaabat va AnauSaoYa Ba$na kaZNyaabaabat varIlap`maaNao kaya-vaahI
krNyaacaI ivanaMtI kravaI.
ijalha pirYadaMmaQaIla BartIkirta ga`ama ivakasa ivaBaagaanao AaiNa mahanagarpailaka va nagarpailaka [%yaaid
maQaIla pdaMvar BartIkrta nagar ivakasa ivaBaagaanao varIlap`maaNao AavaXyak kaya-vaahI kravaI.

@@@@@@@@@@@

Sub:- Regulating the upper age limit for recruitment by


Nomination in Class I,Class II , Class III , and Class IV
post in Maharashtra Civil Services.

Government of Maharashtra, General Administration Department, Gazette No.


SVR 1080/15-M/ XII ,dated 28.1.1986 is reproduce below for information, guidance
and necessary action by all concerned.

CONSTITUTION OF INDIA
.
No. SVR 1080/ 15 -/ XII in exercise of the powers confirmed by the proviso to
article 309 of the Constitution of India, the Governor of Maharashtra is hereby pleased to
make the following rules,regulating the upper age limit for recruitment by the nomination
in Class I , Class II, Class III and Class IV posts in the Maharashtra Civl Services,
namely:-

1. (1) These rules may be called the Maharashtra Civil Services ( Provision of upper
age-limit for recruitment by nomination) Rules, 1986.

39
(2) They shall be deemed to have come into force on the 17th November 1980.
2. In these rules, unless the context requires otherwise---

(a) Class IV posts means posts which are specifically classified as Class IV
posts and such other unclassified non gazetted posts the maxima of the scales
of which are equal to or less than Rs.435.
(b) Class III posts means all non gazetted posts other than Class IV posts;
(c) Class II posts means all gazetted posts other than Class I posts.
(d) Class I posts means posts which are specfically included in Class I service
and those unclassified posts the maxima of the scale of which are above
Rs.1150/-;
(e) Service means a Civil Service of the State;
(f) Words and expression used in these rules but not defined shall have the same
meaning respectively assigned to them in the Maharashtra Civil Services
Rules.

3. nowithstanding anything contained in any rule,order or instrument for the time


being in force relating to recrueitment by nomination to, any Posts, Cadre or
Service in Class I ,Class II, Class III and Class IV, the upper age limit for the
purpose of recruitment by nomination to the said post,cadre or service in Class
I,Class II, Class III or Class IV shall be28 years and in respect of pesons
belonging to Backward Classes,it shall be 35 years;
Provided that,where a recruitment rule for any particular post,cadre or
service in Class I,Class II ,Class III or Class IV provides the upper age limit
above 28 tears , then the upper age limit shall be as prescribed in that recruitment
rule for that particular post, relaxable by 5 years in respect of persons belonging
to Backard Classes.

4. The upper age limit for admission to competitive examinations held by the
Maharashtra Public Service Commission for recruitment to various posts and
services shall be 28 years and in respect of persons belonging Backward
Classes.it shall be 33 years.

5. Save as otherwise provided in any law or rule or in any order of the appointing
authority, a candidate for any apointment shall be deemed to have attained the
prescriebed age-limit,-
(a) If he attains the prescribed age on the date specified by the authority
concerned in the recruitment notification published in a Government Gazette
or in the advertisement published in any news paper for inviting applications
for recruitment to various posts and services under Government, or
(b) In the absence of any specified date having been prescribed in the recruitment
notification or advertisement as provided in clause (a), if he attains the
precribed age on the first day of the month immediately following the month
in which the period of three months from the date of the first publication of
the recruitmet notification in the Government Gazette.,or advertisement in any

40
newspaper, whichever is earlier, by the Maharashtra Public Service
Commision or any other authority concerned expires.

6. A candidate, who is within the age limit at the tme of interview for any
appoitment or admission to competitive examination and who exceeds the upper
age limit at the time of actual appointment shall deemed to be within the
prescribed age limits, for the purpose of appointment.

( P.V.Nayak )
Secretary to the Government,
(Personnel Division. )

ivaYaya janarla irJavh- [MijainaAirMga faosa-maQaIla kma-caayaaMnaa maharaYT/


Saasanaatfo- maajaI saOinakaMnaadoNyaat yaoNaayaa sauivaQaa ]plabQa krNao.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaesabaI 10842784saIAar 51628 idnaaMk 24 jaUna 1986.

1983 maQyao savaao-cca nyaayaalayaanao idlaolyaa inakalaanausaar janarla irJavh- [MijainaAirMga faosa-maQaIla kma-caarI ho
saOnyaatIla kma-caarIca zrtat.hI vastuisqatI laxaat Gaota rajyaatIla yaa faosa-maQaIla kma-caayaaMnaa maajaI saOinakaMp`maaNao
sauivaQaa doNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
Aata Saasanaanao Asao zrivalao Aaho kI janarla irJavh- [MijainaAirMga faosa-maQaIla kma-caayaaMnaa jar to maharaYT/
rajyaatIla inavaasaI AsatIla tr maharaYT/ Saasanaatfo- maajaI saOinakaMnaa ]plabQa Asalaolyaa sava- saaoyaI savalatI ]plabQa
k$na doNyaat yaavyaat.
%yaanausaar sava- maM~alayaIna ivaBaaga va %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla ivaBaaga p`mauK va kayaa-laya p`mauK yaaMnaI janarla
irJavh- [MijainaAirMga faosa-maQaIla kma-caayaaMnaa maajaI saOinakaMp`maaNao Aaplyaa ivaBaagakayaa-layaatIla ]plabQa Asalaolyaa
sava- saaoyaI va savalatI ]plabQa k$na doNyaat yaavyaat.

@@@@@@@@@@

ivaYaya koMid`ya kma-caarI vaOyai@tk gaahaNaI AaiNa inavaR<aIvaotna kma-caarI AaiNa


p`iSaxaNa ivaBaaga maM~alayaanao %yaaMcyaa [Mga`jaI AiQasaUcanaa .36034585
[sT^iblaSa esaITI idnaaMk 27.10.86 Anvayao p`isaQd kolaolaI
maajaI saOinakaMcaI vyaa#yaa.
saI maajaI saOinak mhNajao jyaa vya@tInao BaartIya saMGarajyaacyaa laYkr dlaat naaivak dlaat va vaayaudlaat
laZvayyao ikMvaa ibagar laZvayyao Combatant or non combatant mhNaUna saovaa kolaI Aaho Asao javaana yaasa saMrxaNa
saurixatta dla ( Defence security Corps) sava-saaQaarNa raKIva AiBayaaMi~kI dla ( General Reserve

41
Engineering Force ) laaok sahayyak dla ( Lok Sahayak Sena ) AaiNa p^ra imailaTrI faosa-maQyao ( Para
Military Force ) saovaa kolaolyaa javaanaaMcaa samaavaoXa nasaola. AaiNa 1 jaoa saOinak %yaaMcyaa saovaonausaar %yaacao
inavaR<aIvaotna Gao}na saovaainavaR<a Jaalaa Aaho ikMvaa
2. jaao javaana saOinakI saovaosa paa~ Aaho prMtu %yaalaa vaOVkIya karNaamauLo saOnya saovaotUna mau@t krNyaat Aalao
Aaho ikMvaa jyaaMcaI pirisqatI %yaaMcyaa inayaM~Naabaahor AsaUna vaOVkIya ikMvaa [tr ApMga%vaabaabat
inavaR<aIvaotna imaLalao Aaho ikMvaa
3.jyaaMnaa Aasqaapnaa kpatImauLo %yaaMcyaa svaocCoiSavaaya saovaamau@t krNyaat Aalao Aaho ikMvaa
4.jyaalaa svaocCoiXavaaya inaiXcat kalaavaQaIcaa saovaa krar pUNa- JaalyaamauLo saovaamau@t krNyaat Aalao Aaho
jyaalaa gaOrvat-NaUk Akaya-xamatomauLo saovaotUna kaZUna Taklaolao naahI jyaalaa saovaa ]pdana doNyaat Aalao
Aaho .tsaoca p`adoiXak saonaotIla KalaIla p`karat samaaivaYT haoNaaro javaana
1 AKMDIt saMinaivaYT saovaa kolaolao (attributable to military service) inavaR<aIvaotnaQaark .
2 saOinakI saovaosa pa~ Asalaolao (attributable to military service) ApMga javaana
3 XaaOya-pdk ivajaoto.

spYTIkrNa jyaa vya@tI BaartIya saMGarajyaacyaa saXas~dlaat saovaa krIt Aahot %yaa saovaainavaR<a Jaalyaavarca maajaI
saOinak yaa p`karat yaotIla. prMtu %yaaMnaa %yaaMcaa inaiXcat kalaavaQaIcaa krar pUNa- haoNyaacyaa ek vaYa- Agaaodr
punaina-yau@tIsaazI ivanaMtI Aja- krNyaasa prvaanagaI rahIla va maajaI saOinakaMnaa %yaa baabatIt imaLNaayaa savalatI imaLNyaasa
to pa~ hao} SaktIla. ParMtu %yaaMnaa jaaopya-t to BaartIya saMGarajyaacyaa saXas~ dlaatIla inaiXcat kalaavaQaIcaa krar
pUNa- krIt naahIt taopya-t %yaaMnaa gaNavaoYa saaaoDNyaacaI prvaanagaI rahNaar naahI.

varIla vyaa#yaa idnaaMk 1 jaulaO 1987 pasaUna AMmalaat AaNaavayaacaI AsaUna yaa saMdBaa-t koMd` Saasanaacyaa
saMbaMQaIt maM~alayaanao Asao spYT kolao Aaho kI hI vyaa#yaa kovaL 1 jaulaO 1987 naMtr saovaainavaR<a haoNaayaa
kma-caayaaMnaaca laagaU Asaola. %yaa tarKopUvaI- jao saovaainavaR<a Jaalao haoto AaiNa mhNajaoca jyaaMcaI kovaL 5 vaYao- saovaa JaalaI
haotI ikMvaa saOinakI saovaot daKla k$na GaotlyaanaMtr jyaaMcaI 6 maihnao AKMD saovaa JaalaI haotI AaiNa svat kolaolaI
ivanaMtI baDtfI- kaya-mau@tI yaaMKorIja Anya karNaaMnaI saovaotUna mau@t krNyaaMt Aalao haoto ASaa sava- maajaI saMrxaNa
kma-caayaaMnaa maajaI saOinak maanaNao caalaU rahIla.
@@@@@@@@@@@

ivaYayabaRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaat ilaipkvagaI-ya pdavar tsaoca


maM~alayaIna ivaBaaga va Aayaaogaacyaa kayaa-layaat sahayyakacyaa pdavar
kravayaacyaa naomaNaUka.. ]maodvaaraMnaa jaU haoNyaasaazI maudt.

saa.p`.iva. pir..eesasaI 10863414 A idnaaMk 14 naaovhoMbar 1986.

Saasana pirp~k rajakIya va saovaa ivaBaaga .esaAarvhI 1453 idnaaMk 9.10.1953 maQaIla AadoXaat
%yaabaabat AsalaolaI trtUd tsaoca Saasana pirp~k saa.p`.iva. . eesasaI 1061jao idnaaMk 6 jaUna 1961 maQaIla
AadoXa inaYp`BaavaI k$na (apuZo inayatvaaTp kolaolyaa AXaa ]maodvaaraMnaa jaU haoNyaasaazI maudt saat idvasaMacyaa eovajaI
ek maihnyaacaI 30 idvasaaMcaI VavaI.
inayatvaaTpacyaa AadoXaacyaa idvasaapasaUna tIsa idvasaaMcyaa Aat jao ]maodvaar jaU haotIla %yaaMcaI AapaapsaatIla
jyaoYzta Aayaaogaacyaa spQaa- prIxaot imaLalaolyaa gauNaanaumaaMkanausaar inaiScat kravaI. jaU haoNyaasaazI AsalaolaI tIsa

42
idvasaaMcaI maudt rivavaar Aqavaa sauTTIcyaa idvaXaI saMpt Asaola tr jaU haoNyaasaazI puZcaa kamaacaa idvasa ga`a( Qaravaa.
P`astut 30 idvasaaMcyaa maudtInaMtr ]maodvaaraMnaa jaU haoNyaasaazI prvaanagaI doNyaat Aalyaasa %yaaMcaI jyaoYzta %yaaMcyaa jaU
haoNyaacyaa idvasaapasaUna QaravaI va AXaI prvaanagaI idlaolao ]maodvaar ekaca idvaXaI jaU Jaalyaasa %yaaMcaI jyaoYzta
gauNaanaumaaMkanausaar QaravaI.

@@@@@@@@@@

Sub:- Recruitment to the posts of Clerk,Clerk-typist and


English and Marathi Typist class III in the various
offices of Govt. of Maharashtra outside Gr. Bombay.

(G.A.D dt. 18th December, 1986. )

CONSTITUTION OF INDIA.

No. RTR 1982/1/CR-7/85/XII --- In exercise of the powers conferred by the


proviso to article 309 of the Constitution of India and in supersession of all existing
rules,orders or instruments made in this behalf, the Governor of Maharashtra is hereby
pleased to make the following rules regulating recruitment to the posts of Clerk, Clerk-
typist and English and Marathi Typist ( Class III ) in the various Offices of Government
of Maharashtra outside Greater Bombay.

1.Short title :- These rules may be called theClerk,Clerk-typist and Typist in the offices
of the Government of Maharashtra,outside Greater Bombay ( Recruitment) Rules, 1981.

2.Definitions : In these rules unless the context requires otherwise

(a) Class IV Service means Class IV service as defined under the Maharashtra Civil
Services ( General Conditions of Service) Rules 1981.
(b) Government means the Government of Maharashtra.
I Government Commercial Certificate means a certificate in typewriting awarded by
the Bureau of Government Examination, Directorate of Education,Government of
Maharashtra,and includes a certificate issued by the other institutation as my be
specifically declared by Government to be equivalent thereto.
(d) Secondary School Certificate Examination means the Secondary School
Examination conducted by a Divisional Board under the Maharashtra Secondary
Education Boards Act 1965 ( Mah.XLI of 1965 ) and includes any other examination
declared by Government to be equivalent thereto
2. Recruitment to the post of Clerk--- Appointment to the post of Clerk shall be
made either
(a) By promotion of a suitable member of Class IV service who has put in not less
than three years continuous service and possesses the educational qualifications

43
(b) prescribed for appointment by nomination in clause (b) of this rule: or
by nomination from amongst candidates who:-

(i) are not less than 18 years and not more than 28 years of age.
(ii) have passed the Secondary School Certificate Examination.
Provided that the number of vacancies in the cadre to be filled by promotion of
class IV persons shall not exceed 25 per cent of the total vacancies occuring in a
particular year.
3. Appointment to the post of Clerk,Typist,Typist Marathi or Englishappointment
to the post of Clerk-Typist or Typist (Marathi or English) shall be made by nomination
from amongst condidates, who-
(i) are not less than 18 years and not more than 28 years of age.
(ii) have passed the Secondary School Certificate Examination; and
(iii) possess the Government Commercial Certificate for a speed of not less
than 40 words per minute in English typewriting or 30 words per minute
in Marathi typewriting as the case may be.
4. A person appointed to the post of Clerk or Clerk-Typist under rules 3 and 4
whether by promotion or by nomination, shall be required to pass the Departmental
Examination wherever prescribed, and in the case of typist appointed under rule 4,shall
also be required to pass that examination where the combined cadre of Clerk, Clerk-
Typist and Typist exists. Every person appointed to a post under rules 3 and 4 shall also
be required to pass the examination in Hindi and Marathi according to the rules made in
that behalf, unless he has already passed, or has been exempted from passing those
examinations.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya svaatMHya saOinakBauimagat svaatMHya saOinak AaJaad ihMd


svaatMHya saaOinak yaaMcao naamainado-iXatasa XaasakIya saovaot vaga-
3 va vaga- 4 cyaa pdavar naaokrI imaLNaobaabat.

saa.p`.ivaBaaga p~ . saIenaesa 10870saIAar 14 16 A idnaaMk 13 maaca- 1987.

]prao@t ivaYayaacyaa saMdBaa-t Bauimagat svaatMHya saOinak AaJaad ihMdsvaatMHyasaOinak yaaMcyaa naamainado-iSatasa
SaasakIya saovaot naaokyaa dotaMnaa inayau@tI AiQakayaaMkDUna %yaaMcyaakDIla sanmaanap~acyaa AaQaaro naaokrI doNyaabaabat
ivacaar kolaa jaat naahI ASaa bayaacaXaa tarI SaasanaakDo Aalaolyaa Aahot. tsaoca BaUimagat svaatMHya saOinakaMnaa
sanmaanap~acyaa AaQaaro SaasakIya saovaot naaokrI VaavayaacaI ikMvaa ksao AXaI ivacaarNaa kahI ijalhaiQakayaaMkDUna
AalaolaI Aaho.yaabaabat Aata Asao spYT krNyaat yaot Aaho kI svaatMHya saOinakacyaa naamainado-iSatanao naaokrI ivaYayak
savalatIcaa fayada GaoNyaasaazI sanmaanap~ sa%ya p`tsaadr kolyaanaMtr Saasana pirp~k &apna saamaanya p`Saasana ivaBaaga
saIenae 10654652 jao id. 12.10.1965 cyaa pircCod 1 maQaIla iTPpNaI 1 maQyao namaUd kolaolyaa pirisqatI
saMdBaa-tIla kagadp~o saadr krNyaacaI AavaSyakta naahI. karNa sanmaanap~ dotovaoLI (a iTPpNaI 1 maQyao namaUd kolaolyaa
kagadp~aMcaI CananaI hao}naca Saasanaanao svaatMHya saOinakaMsa sanmaanap~ p`dana kolaolao Asato.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

44
ivaYaya SaarIirkdRYTyaa ApMgaanaa saovaayaaojana kayaa-layaamaaf-t purst haoNaobaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 10870saIAar 216 A id. 6.4.1987.

SaarIirkdRYTyaa ApMga mhNajao AMQa baQaIr AaiNaikMvaa maUk AaiNa AistvyaMga pIDIt yaaMcyaa krIta
SaasakIya saovaot vaga- 3 va vaga- 4 maQyao p`%yaokI ek T@ka pdo mhNajaoca ekUNa tIna T@ko pdo raKUna zovaNyaacao AadoSa
Saasanaanao inaga-imat kolaolao Aahot.
2. SaarIirkdRYTyaa ApMgaanaa inayau@tIsaazI saovaayaaojana kayaa-layao ApMgaasaazIcaI ivaXaoYa saovaayaaojana kayaa-layao
tsaoca maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga baRhnmauMba[-tIla ilaipk vagaI-ya pdaM saMdBaa-t yaa maaQyamaatUna purst haoNao AavaSyak
Asato.maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI%yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMnaI ApMgaasaazI
Asalaolyaa AnauSaoYaacaa AaZava Gao}na ir@t pdo baRhnmauMba[-tIla ilaipk vagaI-ya pdo saaoDUna punava-sana koMd`
( Vocational Rehabilitation Centre) saI.TI.Aaya. kMpaaM}D pUva-d`ut maaga- SaIva mauM.32 yaacaokDo
pazvaavaI.mhNajao (a koMd`akDUna ApMga ]maodvaaraMcaI naavao purst hao} SaktIla.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaotIla kma-caayaaMcaIrajapi`~t AiQakayaaMcaI jyaoYzta


yaadI tyaar krNao va p`isaQd krNaobaabat.

pirp~k . esaAarvhI 1087 624 12 idnaaMk 21 eip`la 1987.

Saasana saovakaMcyaa pdaonnatIsqaayaIkrNa [%yaadI p`yaaojanaasaazI Anya baabaI samavaot %yaaMcaI saovaotIlasaMvagaa-tIla
jyaoYzta ivacaarat GyaavayaacaI Asato.%yaasaazI iBanna saovaot saMva-gaat AsaNaayaa sava- saovakaMcaI AVavat jyaoYzta yaadI
banaivaNao AaiNa saMbaMiQataMcyaa maaihtIsaazI tI p`isaQd krNao AavaSyak Asato. tqaaip Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao
Aaho kI Saasana saovaotIla rajapi~t AiQakayaaMcyaakma-caayaaMcyaa jyaoYzta yaaVa inayaimatpNao tyaar k$na p`isaQd
kolyaa jaat naahIt.ikMvaa %yaa p`itvaYaI- AVavat kolyaa jaat naahIt. pirNaamaI %yaa %yaa saovaot saMvagaa-t kama krIt
AsaNaayaa rajapi~t AiQakayaaMnaakma-caayaaMnaa %yaasaovaotsaMvagaa-t Aaplao sqaana inaiScat kaozo Aaho yaaba_lacaI
jaaNaIva haot naahI. Ateva Saasanaacao Asao AadoSa Aahot kI Saasana saovaotIla rajapai~t AiQakarI kma-caarI jyaa
saovaot saMvagaa-t kama krIt Aahot %yaaMcaI saovaa saMvaga- inahaya jyaoYzta yaadI p`itvaYaI- 1 jaanaovaarI ha AaQaarBaUt
idnaaMk maanaUna eip`la maihnyaamaQyao tyaar krNyaat yaavaI AaiNa tI saMbaMQaIt rajapi~t AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa
maaihtIsaazI ta%kaL p`isaQd krNyaat yaavaI. yaa yaadImaQyao ivaBaagaacao naaMva saMvagaa-cao naaMva Saasana saovakaMcaI
jyaoYztanausaar naavao raKIva jaatIjamaatIcaa Asalyaasa tsaa ]llaoK AaiNa p`%yaokacyaa %yaa saMvagaa-tIla inayau@tIcaa
idnaaMk yaa maaihtIcaa samaavaoSa Asaavaa.
3. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI Saasanaacao sadr AadoSa Aaplyaa AiQap%yaaKalaIla
ivaBaagap`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMcyaa inadSa-naasa pyaa AaNaavaot AaiNa %yaaMcaI kaTokaorpNao AMmalabajaavaNaI kolaI
jaa[-la yaabaabat dxata GyaavaI.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

45
ivaYaya saovaa pustk dusarI p`t.

iva<a ivaBaagapirp~k .saovaapu1087474saovaa9 idnaaMk 28 eip`la1987.

pirp~k saovaa pustk ikMvaa saovaa p~k AVavat zovaavao va %yaacaI dusarI p`t kma-caayaasa VavaI ASaI trtUd
maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981 cyaa inayama 36 va 37 maQyao krNyaat AalaI Aaho.
prMtu bayaaca kayaa-layaaMt saovaa pustksaovaa p~kacaI dusarI p`t kma-caayaasa ivaSaoYat catuqa- EaoNaIcyaa kma-caayaMasa
doNyaaMt yaot naahI Asao Saasanaacyaa inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho.rjaa vaotnaaMtIla vaaZ inavaRi<avaotna inalaMbana
baDtfI- iSaxaa [%yaadI mah%vaacyaa saovaaivaYayak baabaIMcaI naaoMd saovaa pustkaMMt Asato va %yaabaabat kma-caayaaMnaI A%yaMt
jaagak rhaNao AavaSyak Asato. hI gaaoYT laxaat Gaota saovaapustksaovaap~kacaI dusarI p`t kma-caayaaMsa doNyaacyaa va
tI AVavat zovaNyaacyaa baabatIt inayamaaMtIla trtudIMcao mah%va idsaUna yao[-la. mhNaUna p`%yaok kayaa-layaanao jyaa kma-caayaaMnaa
saovaa pustkacaI p~kacaI dusarI p`t AjaUna idlaolaI nasaola tr tSaI tI ivanaamaUlya VavaI. tsaoca kma-caayaMakDIla (a
dusayaa p`tI zraivak kalaaMtranao %yaaMcyaakDUna Gyaavyaat AaiNa maUL saovaa pustkatIla naaoMdInausaar kma-caayaaMsa AVavat
va saaxaMaikt kna Vavyaat. yaabaabatIt tarIsa jaagaa rahNaar naahI yaacaI dxata GyaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
baa.va.saavaMt
kxa AiQakarI iva<a ivaBaaga.
TIp id. 11.11.97 cao pirp~k phavao
@@@@@@@@@@@

ivaYaya baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilaipkvagaI-ya pdo


maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaoga purst kma-caayaaMcyaa mauMba[-baahor badlaIsaMbaMQaI.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . eesasaI 1087 14 A idnaaMk 3 saPToMbar 1987.

Xaasana Asao AadoXa dot Aaho kI baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilaipkvagaI-ya pdavar kama
krNaayaa ivavaahIt maihlaa kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaaMcaI Aayaoaga purst ]maodvaar mhNaUna tIna vaYao- saovaa pUNa- JaalaolaI
nasalaI trI ivavaaiht maihlaa kma-caayaaMcyaa badlaIcyaa QaaorNaanausaar %yaaMcyaa badlaIcaa ivacaar kravayaasa hrkt naahI.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaaBartIsaazI saOnadlaatIla AiQakayaaMnaa tsaoca saOinakaMnaa


Vavayaacyaa savalatIrajya SaasanaatIla vaga- 1 va vaga- 2 maQaIla
pdaMcyaa baabatIt.

1. saOna dlaatIla AiQakayaaMnaa tsaoca saOinakanaa %yaaMcyaa saOnya dlaatIla saovaa inavaR<aInaMtr naaokyaa ]plabQa
k$na doNyaacyaa dRYTInao zaosa ]payayaaojanaa krNao jarIcao Aaho. yaa saMbaMQaat koMd Saasanaanao vaoLaovaoLI saUcanaa idlaolyaa
Aahot. va %yaa AnauYaMgaanao vaga- 3 va 4 maQaIla pdaMvar saovaaBartIsaazI ]payayaaojanaa krNyaabaabat Xaasana pirp~k .
saamaanya p`Saasana ivaBaaga . AayapI[- AarTIe 10800181 16A idnaaMk 10.10.1980 va . AarTIe
107904482 16 A id. 16.4.1981.Anvayao Saasanaanao sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa va AiQakayaaMnaa va
inayau@tI AiQakayaaMnaa pUvaI-ca saUcanaa idlaolyaa Aahot .
2.koMd` Saasanaanao %yaaMcyaa p~ . AobaI 140171385[esaTITI AarAar id. 8.8.1985

46
Anvayao AXaI saUcanaa kolaI Aaho kI vaga- 1 va vaga- 2 maQaIla jaI pdo ekahUna AiQak saovaatIla AiQakayaaMcyaa badlaInao
ikMvaa p`itinayau@tInao BarlaI jaatat ASaa pdaMcyaa saovaap`vaoXa inayamaamaQyao AXaI trtud AsaavaI kI saOnya dlaatIla jao
AiQakarI ek vaYaa-cyaa kalaavaQaIt saovaainavaR<a haoNaar Aahot ikMvaa raKIva dlaakDo badlaI haoNaar Aahot va
jyaaMcyaakDo AavaXyak AnauBava va Ah-ta Aaho.ASaaMcyaa sadr rajya SaasakIya saovaatIla pdaMvar naomaNaUkasaaMzI ivacaar
vhavaa ASaa vya@tInaa to saOna dlaatUna maaokLo irlaIja haoNyaacyaa tarKopya-t p`itinayau@tIcyaa XatI- laagaU kravyaat va
%yaanaMtr badlaIvdaro ikMvaa Alp maudtIcyaa kraravar rajya Saasanaacyaa saovaot Gyaavao.
3.koMd` Saasanaacyaa saUcanaop`maaNao Saasana Aata Asao AadoXa dot Aaho kI vaga- 1 va vaga- 2 maQaIla saovaaMmaQaIla
jaI pdo ekahUna AiQak saovaaMtIla AiQakayaaMcyaa badlaInao ikMvaa p`itinayau@tInao BarlaI jaatat AXaa p`karcyaa pdaMvar
saOnya dlaatIla AiQakayaaMcaI pdasaMbaMQaat saovaap`vaoXa inayamaaMcaa AaZavaa Gyaavaa va kaoNakaoNa%yaa pdaMvar ASaI inayau@tI
krNao Sa@ya hao[-la %yaa pdaMcaI yaadI tyaar k$na saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo pazvaavaI.tsaoca jyaa vaga- 1 va vaga- 2
maQaIla pdaMvar saOnya dlaatIla AiQakayaacyaa badlaInao ikMvaa p`itinayau@tInao inayau@tI krta yao} Sakola ASaa pdaMcao
ivaiht saovaa p`vaoSa inayamaamaQyao sauQaarNaa krNyaacyaa dRYTInao %yaaMnaI %varIt kaya-vaahI kravaI. ASaap`karo vaga- 1 va vaga- 2
maQaIla pdaMvar saovaamau@t AiQakayaaMcyaa naomaNauka krNyaasaMbaMQaI p`cailat saovaap`vaoSa inayamaat badla krNyaasa maharaYT/
laoaksaovaa Aayaaogaanao yaapUvaIca sahmatI dSa-ivalaI Aaho.
4.koMd` Saasanaanao maajaI saOinakaMcyaa p`Xnaacaa sahanauBauitpUva-k ivacaar krNyaasaazI inayau@t kolaolyaa ]ccaaiQakar
saimatInao Asao saUicat kolao Aaho kI saOnya dlaatIla taMi~k va AtaMi~k duyyama AiQakarIkma-caarI maaozyaa p`maaNaat
]plabQa AsaUna %yaaMcyaahI ivaivaQa ivaBaagaaMnaI inayau@tIsaazI ivacaar kravyaa AaiNa var pircCod 3 maQyao mhTlyaap`maaNao vaga-
3 va vaga- 4 cyaa pdaMcyaa p`cailat saovaap`vaoSa inayamaat badla krNyaacaI kaya-vaahI kravaI mhNajao maajaI saOinakaMnaa
inayau@tI doNao Sa@ya hao[-la. inayau@tI AiQakayaaMnaI ijalha saOinak baaoD- rajya saOinak baaoD- puNao yaaMcyaaXaI maajaI
saOinakaMcyaa yaaVaMbaabat saMpk- saaQaavaa.

@@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaotIla ivavaahIt maihlaa


kma-caayaacyaa badlyaa sava-saaQaarNa t<vao.

saa.p`.ivaBaaga . emaAarvhI 1087 saIAar49 16 A idnaaMk 14 maaca- 1988.

pha 1 esaAarvhI 1071DI idnaaMk 15 jaulaO 1972.


2 esaAarvhI 1072DI idnaaMk 30 naaovhoMbar 1972.
3 esaAarvhI 1074DI idnaaMk 21 saPToMbar 1974.
4 esaAarvhI 1074 DI idnaaMk 4 maaca- 1975.

pirp~k ivavaahIt maihlaa kma-caayaaMcyaa badlyaa krtanaa kahI sava-saaQaarNa t%vao ivaiht krNyaacaa p`Sna
Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. %yaap`maaNao SaasakIya kayaa-layao va saMbaMiQat kma-caarI yaaMcyaa maaga-dSa-naasaazI puZo dSa-ivalaolaI
sava-saaQaarNa t%vao ivaiht krNyaat yaot Aahot.
1. kaoNa%yaahI pirisqatImaQyao ivavaahIt maihlaa kma-caayaaMcaI badlaIcaI ivanaMtI SaasakIya saovaocaI inakDir@t
pdo AaiNa saava-jainak saovaocao iht laxaat Gao}naca maanya krNyaat yaavaI.
2. badlaI samakxa pdavarca hao} Sakto.prMtu kahI Apvaada%mak p`krNaat yaaogya va samaqa-naIya karNaaMsaazI
samakxa nasalaolyaa kinaYz pdavarhI badlaIcaa ivacaar krta yao[-la.
3. badlaIcaI ivanaMtI krNaayaa maihlaa kma-caayaaMcaI inayau@tI inayaimat svapat AsaavaI.

47
4. badlaInaMtrcyaa kayaa-layaat jyaoYztosaazI maagaIla saovaocaa fayada %yaaMnaa Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana
ivaBaaga .esaAarvhI 1074 DI idnaaMk 21 saPToMbar 1974 maQaIla trtudIMcyaa AiQana rahUnaca
imaLola.
5. pUvaI-cyaa saovaocaa fayada inavaR<aIvaotna rjaa badlaIcyaa kayaa-layaatIla pdavar vaotnainaiScatI AaiNa
vaotnavaaZI yaasaazI maharaYT/ naagarI saovaa inayamaatIla ivaivaQa trtudIMcyaa AQaIna rahUna doNyaat yaavaa.
6. badlaIcyaa kayaa-layaat ivaiht ivaBaagaIya prIxaa ]<aINa- haoNao baMQanakark rahIla.
7. ivavaahIt maihlaa kma-caarI kayama Asalyaasa ikMvaa itlaa kayamapNaacao p`maaNap~ imaLalao Asaola tr
badlaInaMtrcyaa pdavar kayama hao[-pya-nt ikMvaa %yaavar kayamapNaacao p`maaNap~ imaLopya-nt badlaI pUvaI-cyaa
pdavarIla %yaaMcaa QaarNaaiQakar rahIla.
8. badlaIcyaa izkaNaI jaaNyaasaazI haoNaara p`vaasaKca- tsaoca navaIna kayaa-layaasa jaU haoNyaasaazI pdga`hNa
AvaQaI imaLNaar naahI.
9. ivavaahIt maihlaa kma-caayaaMcyaa %yaaMcyaa saMpUNa- saovaocyaa kalaavaQaIt f@t daona vaoLa ASaa p`karo badlaI
krNyaasa AnaumatI doNyaat yao[-la.
10. saMbaMiQat ivavaahIt maihlaa kma-caayaaMcaI badlaI haoNyaapUvaI- %yaaMnaI varIla ATI maanya Asalyaabaabat sPaYT
laoKI kbaUlaI idlaolaI AsaavaI.
11. baRhnmauMba[-tIla kayaa-layaat badlaInao naomaNaUk krNyaapUvaI- maharaYT/ laaoksaovaa AayaaogaacaI sahmatI GaoNao
AavaSyak rahIla.
sadrhU pirp~k inaga-imat Jaalaolyaa idnaaMkapasaUna yaa ATI AMmalaat yaotIla. ATIMcaa fayada yaapUvaI-
badlaI Jaalaolyaa maihlaa kma-caayaaMnaa laagaU haoNaar naahI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

r.SaaM.idixat
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaot AsataMnaa kamaasa Aalaolyaa tsaoca saMGaYaa-t Aqavaa saovaot


Asatanaa ApMga Jaalaolyaa saMrxaNa saovaotIla vya@tIcyaa
kuTuMibayaasa SaasakIya saovaot inayau@tIsa savalat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . AarTIe 1088 974saIAar 16 A idnaaMk 22 eip`la 1988.

paikstana baraobarcyaa yauQdsaMGa-Yaat kamaasa Aalaolyaa Aqavaa ApMga Jaalaolyaa saMrxaNa saovaotIla vya@tIcyaa
kuTuMbaatIla eka vya@tIsa Saasana saovaotIla vaga- 3 va 4 cyaa pdavar Aga`maanao naaokrI doNyaabaabat AadoXa Saasana inaNa-ya
. saa.p`.ivaBaaga emasaIena 1074 50877vhI idnaaMk 7 jaanaovaarI 1972 maQyao doNyaat Aalao haoto. %yaanaMtr
Saasana saovaot vaga- 3 va vaga- 4 cyaa pdavar maajaI saOinakApMga saOinakanaa inayau@tIsaazI 15 T@ko jaagaa Aarixat
krNyaabaabat tsaoca ApMga saOinakaMsaazI vayaaomayaa-da 45 vaYaa-pya-t iSaiqala krNyaabaabat AadoXa Xaasana inaNa-ya
saa.p`.ivaBaaga . AarTIe 1073 paca idnaaMk 8 mao 1973 maQyao doNyaat Aalao. saMGaYaa-t ApMga Jaalaolao saOinak va
maRt Jaalaolyaa saOinakaMcyaa kuTuMbaatIla eka vya@tIsa maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa vaga- 3 cyaa pdasaazI GaoNyaat
yaoNaayaa spQaa- prIxaosa 3 vaYa-o vayaaomayaa-da iSaiqala krNyaabaabat AadoXa Saasana inaNa-ya saa.p`.ivaBaaga . emasaIena
1073 50870 paca idnaaMk 28 .9.1973 nausaar doNyaat Aalao. yauQdat kamaasa Aalaolyaa Aqavaa ApMga
Jaalaolyaa vya@tIcyaa kuTuMibayaanaa saovaot naomaNaUkIsaazI Asalaolyaa savalatI sava- saMGaYaa-t Aqavaa saovaot Asatanaa kamaasa

48
Aalaolyaa ApMga Jaalaolyaa saOnyaatIla vya@tIcyaa kuTuMibayaasaazI Saasana inaNa-yasaa.p`.ivaBaaga . emasaIena
107590316 idnaaMk 10.11.1976 nausaar laagaU krNyaat Aalyaa. tsaoca Saasana inaNa-ya saa.p`.ivaBaaga .
AarTIe 1082 3502 saIAar 100 16 A idnaaMk 2 .9.1983 nausaar Asao AadoXa doNyaat Aalao kI
maajaI saOinakaMsaazI Aarixat Asalaolyaa 15 T@ko pdavar BartI krtanaa yauQd kaLat ikMvaa yauQdat nasatanaa saOnyaatIla
saovaomauLo ApMga Jaalaolyaa maajaI saOinakanaa p`qama maanao inayau@t kravao va yauQd kaLat ikMvaa yauQd nasatanaa saOinakI saovaot
maRt Jaalaolyaa ikMvaa ApMga%va yao}na %yaamauLo naaokrIsaazI Ayaaogya Jaalaolyaa maajaI saOinakacyaa kuTuMbaatIla eka vya@tIsa
%yaanaMtrcyaa psaMtImaanao inayau@t kravao.
varIla pircCodat dSa-ivalaolyaa sava- savalatI AlaIkDoca pazivalaolyaa BaartIya XaaMtta rxak dlaatIla
sadsyaaMnaahI laagaU kravyaat Asao Saasana AadoXa dot Aaho.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya EaIlaMkot pazivalaolyaa BaartIya SaaMtta rxak dlaatIla jaKmaI va


ApMga Jaalaolyaa javaanaaMnaa tsaoca QaaratIqaI- pDlaolyaa javaanaaMcyaa
kuTuMibayaaMnaa ivaivaQa savalatI ]plabQa k$na doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . ra saO maM 1088 55 28 idnaaMk 23 mao 1988.

EaIlaMkomaQyao kayada va sauvyavasqaa raKNyaasaazI pazivaNyaat Aalaolyaa BaartIya XaaMtta rxak dlatIla jaKmaI
va ApMga Jaalaolyaa javaanaaMnaa tsaoca QaaratIqaI- pDlaolyaa javaanaaMcyaa kTuuMibayaaMnaa ivaivaQa SaOxaiNak savalatI naaokyaa va
inavaasaI Garo yaa saMbaMQaIcyaa Saasanaacyaa QaaorNaacao KalaIla p`maaNao spYTIkrNa krNyaat yaot Aaho.
1. Saasana inaNa-ya . AarTIe 1088 974saIAar 25 16 A idnaaMk 22 eip`la 1988 p`maaNao AaiNa
%yaapUvaI- vaarMvaar inaga-imat kolaolyaa AadoXaap`maaNao maajaI saOinakaMsaazI Aarixat Asalaolyaa 15 T@ko pdaMvar BartI krtanaa
yauQdkaLat yauQd nasatanaa saOnyaatIla saovaot ApMga Jaalaolyaa maajaI saOinakaMnaa p`qama Aga`maanao inayau@t kravao va
yauQdkaLat ikMvaa yauQd nasatanaa AsaOinakI saovaot maR%yau Jaalaolyaa ikMvaa ApMga%va yao}na %yaamauLo naaokrIsaazI Ayaaogya
Jaalaolyaa maajaI saOinakaMcyaa kuTuMibayaaMtIla eka vya@tIlaa %yaanaMtrcyaa Aga`maanao inayau@t kravao AaiNa varIla sava-
savalatI EaIlaMkot pazivalaolyaa BaartIya SaaMtta rxak dlaatIla javaanaaMnaa laagaU kravyaat Asao spYTIkrNa doNyaat
Aalaolao Aaho.
2. Saasanaanao Saasanaacyaa AiQap%yaaKailala p`aiQakarNaaMnaI baaMQalaolaI Garo Aqavaa Fla^Tcyaa saMdBaa-t gaRh inamaa-Na va
ivaSaoYa sahayya ivaBaaga inaNa-ya . ejaIena 11842388ka.9 idnaaMk 14 jaulaO 1986 p`maaNao Saasanaasa
]plabQa haoNaayaa 10 T@ko gaaLyaaMcyaa vaaTpacaI kaya-pQdtI va inayama laagaU kolaolao Aahot. varIla AadoSaap`maaNao p`vaga-
3 4 p`maaNao saMrxaNa dlaat kama krIt AsataMnaa marNa pavalaolyaa vya@tIcao kuTuMbaIya gaaLo vaaTpasa jasao pa~ rahIla tsao
EaIlaMkot pazivalaolyaa BaartIya SaaMtta rxak dlaatIla marNa pavalaolyaa vya@tIMcao kuTuMbaIya pa~ rahtIla.
3. Xaasana inaNa-ya iSaxaNa ivaBaaga . enaDIef 1072 2487 esa id.10.11.72 va Saasana inaNa-ya
. enaDIef 1079 222920537 jaI[na 5 idnaaMk 14 jaanaovaarI 1985 p`maaNao ivaivaQa SaOxaiNak
savalatI ]plabQa k$na doNyaaMt Aalyaa Aahot. varIla savalatI EaIlaMkot pazivalaolyaa BaartIya SaaMtta rxak dlaatIla
sadsyaaMnaa va %yaaMcyaa kuTuMibayaaMnaahI laagaU rahtIla.
Saasanaacao varIla AadoXa spYTIkrNa yaaMsa yaaogya tI p`isaQdI doNyaaMt yaavaI va %yaap`maaNao kaya-vaahI krNyaat
yaavaI Asao Saasanaacao AadoXa Aahot.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

49
ivaYaya maajaI saOoinakP`aklpga`stXaarIirk dRYTyaa ApMga svaatMHya saOinak
saMpkalaIna kma-caarI yaaMnaa SaasakIya saovaot vaga- 3 va vaga- 4 maQaIla AarxaIt
pdaMvar tsaoca psaMtImaanao doNyaat yaoNaayaa pdMavar inayau@tI doNyaabaabatcaI
AMmalabajaavaNaI yaaogya irtInao va kaTokaorpNao krNyaabaabat.

saa.p`.iva. pirp~k . AarTIe 1088 135616 A idnaaMk 21.12.1988.

Saasanaanao saasakIya saovaot vaga- 3 va vaga- 4 maQaIla pdaMvar KalaIla p`vagaa-saazI AarxaNa psaMtIma zovalaolaa Aaho.
..
A.. p`vaga- AarxaNa psaMtIma BartIcao maaQyama.
.
1. p`klpga`st 5 T@ko prspr Ajaa-vdaro.
2. maajaI saOinak 15 T@ko ..saovaayaaojana kayaa-layaijalha vaa rajya saOinak maMDL.
3. SaarIirk dRYTyaa ApMga 3 T@ko .. saovaayaaojana kayaa-laya.
4. svaatMHya saOinak .. prspr Ajaa-vdaro
5. saMpkalaIna kma-caarI ijalhaiQakayaamaaf-t
1977..78
6. 1981 cao janagananaa kma-caarI ijalhaiQakayaamaaf-t.
var namaUd kolaolyaa AarxaNaap`maaNao naomaNaUka do}na AnauXaoYa Barlaa jaatao kaya tsaoca psaMtIma ivacaarat Gao}na
naomaNaUka doNyaat yaotat kaya yaabaabat inayau@tI AiQakayaaMnaI jaatInao laxa zovaavao AaiNa AnauXaoYa BarNyaabaabatcaI
AMmalabajaavaNaI yaaogya irtInao va kaTokaorpNao kravaI AXaI saUcanaa maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa AaiNa %yaaMcyaa p`XaasakIya
inayaM~NaKalaI ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK yaaMnaa doNyaat yaot Aaho.
@@@@@@@@@@@

ivaYayamaharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL AaiNa P`aadoiXak duyyama saovaa inavaD maMDLo
yaaMcyaamaaf-t GaoNyaat yaoNaayaa spQaa-%mak prIxaa va naamainado-Sanaanao kravayaacyaa
inayau@%yaa yaaMsaazI SaasakIya kma-caayaaMcao Aja- inavaDmaMDLakDo pazivaNyaabaabat
AMmalaat AaNaavayaacaI kaya-pQdtI.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . p``inama 3089saIAar 6789tora A idnaaMk 23 maaca- 1989

maharaYT/ duyyamasaovaa inavaD maMDL AaiNa p`adoiXak duyyama saovaa inavaDmaMDLo yaaMcyaamaaf-t GaoNyaat yaooNaayaa
spQaa-%mak prIxaaMsaazI va jaaihratIvdaro BarNyaat yaoNaayaa ivaivaQa pdaMkrIta Aja- k [icCNaayaa XaasakIya
kma-caayaaMcao Aja- inavaDmaMDLakDo pazivaNyaabaabat kaya-pQdtI ivaiht krNyaacao Saasanaanao zrivalao Aaho.
2. yaapuzo AXaa prIxaaMsaazI ikMvaa pdaMkrIta Aja- k [icCNaayaa XaasakIya kma-caayaaMnaI ivaiht namaunyaatIla
pUNa- Barlaolao Aaplao Aja- prspr saMbaMQaIt inavaDmaMDLakDo pazvaavaot. %yaacavaoLI %yaaMnaI jaaihratIcaa saMdBa- kaoNa%yaa
prIxaoosaazIpdasaazI Aja- kolaa Aaho. inavaDmaMDLanaI Aja- svaIkarNyaacaI AKorcaI tarIK [%yaadI sava- tpSaIla
Aaplyaa kayaa-laya ivaBaaga p`mauKaMnaa kLvaavaa AaiNa Aaplyaa ]maodvaarIsa prvaanagaI Asalyaacao inavaDmaMDLasa prspr
kLivaNyaacaI %yaaMnaa ivanaMtI kravaI.

50
3. varIlap`maaNao maaihtI kma-caayaaMkDUna imaLalyaanaMtr %yaacyaa ]maodvaarIsa saMmatI naakaravayaacaI Asalyaasa
saMbaMQaIt kayaa-laya p`mauK ikMvaa ivaBaaga p`mauK yaaMnaI inavaDmaMDLanao Aja- svaIkarNyaacyaa AKorcyaa tarKopasaUna pMQara
idvasaaMcyaa Aat %yaap`maaNao inavaDmaMDLasa kLvaavao. kma-caayaacyaa ]maodvaarIsa ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK yaaMcaI
hrkt Asalyaasa %yaaMnaI saMbaMQaIt Aja- inavaDmaMDLanao svaIkarNyaacyaa AKorcyaa tarKopasaUna pMQara idvasaaMcyaa Aat
%yaabaabat saivastr karNaimamaaMsaasah inavaDmaMDLasa kLivalao paihjao.naahItr sadr kma-caayaaMcyaa ]maodvaarIcaa ivacaar
inavaDmaMDLanao krNyaasa %yaaMcaI AnaumatI Aaho Asao gaRiht QarNyaat yao[-la AaiNa kma-caayaacyaa inavaDIcaa ivacaar saMbaMQaIt
inavaDmaMDL krIla. saMbaMQaIt ivaBaagap`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMnaI Aja-dar kma-caayaaMcaI ]maodvaarI saMbaMQaIt
inavaDmaMDLasa kLivatovaoLI Aja-dar kma-caayaacaa gaaopnaIya Ahvaala inavaDmaMDLakDo pazivaNyaacaI AavaSyakta naahI.
4. sava- ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI varIla saucanaaMcao kaTokaorpNao
palana kravao.
5. ijalhapirYad kma-caayaaMcyaa baabatIt AXaa saUcanaa kaZNyaacyaa p`Xnaacaa ivacaar ga`ama ivakasa ivaBaagaanao
kravaa.
@@@@@@@@@@

ivaYayasvaatMHya saOinakaMnaa SaasakIya saovaot vaga- 3 AaiNa vaga- 4 yaa pdaMvar


saovaap`vaoXaasaazI savalatI imaLNaobaabat
svaatMHya saOinakaMcaI naatovaa[-k AvalaMbaIt vya@tI.

saa.p`.iva. inaNa-ya .saIemaesa 108955716 A idnaaMk 1 jaUna 1989.

svaatMHya saOinakaMnaa SaasakIya saovaot vaga- 3 AaiNa vaga- 4 maQaIla pdaMvar BartIsaazI Saasanaanao idnaaMk
12.10.1965 cyaa pirp~kanvayao kahI savalatI idlaolyaa Aahot. yaa savalatI maulat svaatMHya saOinakaMsaazIca
Aahot. prMtu vaaQa-@yaamauLo ikMvaa AajaarPaNa [%yaadI karNaaMmauLo svat svaatMHya saOinak (a naaokrI ivaYayak savalatI
GaoNyaasa Apa~ AsatIla %yaavaoLI to %yaaMcyaavar AvalaMbaIt Asalaolyaa javaLcyaa eka naatovaa[-kasa yaa savalatIcaa fayada
GaoNyaasaazI naamainad-oiXat k Saktat.
Saasana inaNa-ya saa.p`.iva. . saIenaesa 1084saIAar 103 16 A idnaaMk 10 jaanaovaarI 1985 cyaa
pircCod 4 Anvayao Asao spYT krNyaat Aalao Aaho kI svaatMHya saOinak huta%maa Jaalaolaa Asaola ikMvaa naamainado-Sana
krNyaapUvaI- %yaacao inaQana Jaalao Asaola tr %yaa p`krNaI Apvaad mhNaUna %yaacyaa ivaQavaa p%naIsa svaatMHya saOinakavar
AvalaMbaIt Asalaolyaa javaLcyaa eka naatlagaasa naamainado-iXat krNyaacaa AiQakar rahIla. tqaaip svaatMHya saOinak s~I
Asaola va hyaat nasaola tr itcyaa ivaQaUr ptIsa varIlap`maaNaoca AiQakar rahIla ikMvaa kaya ha p`Xna Saasanaacyaa
ivacaaraQaIna haota.%yaanausaar ivacaar kna Aata Asao spYT krNyaat yaoto kI idvaMgat s~I svaatMHya saOinakaMcao
p`krNaasahI Apvaad mhNaUna itcyaa ivaQaUr ptIsa ]prao@t idnaaMk 10 jaanaovarI 1985 maQaIla AadoXaacyaa pircCod 2
maQyao namaUd kolyaap`maaNao javaLcyaa eka naatlagaasa naaokrI ivaYayak savalatIcaa fayada GaoNyaasaazI naamainado-iSat
krNyaacaa AiQakar rahIla.
@@@@@@@@@@

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . saIenaesa 10891990 saIAar 30 16 A idnaaMk 20.9.1989.


svaatMHya saOinakaMvar AvalaMbaUna AsalaolaI javaLcaI naatovaa[-k vya@tI kaoNa AsaavaI yaabaabatcaI vyaa#yaa var
dXa-ivalaolyaa id. 10.1.1985 va 12.2.88 cyaa Saasana inaNa-yaat kolaolaI Aaho. %yaamaQyao svaatMHya saOinakacyaa
AivavaahIt tsaoca GaTspaoTIt maulaIcaa samaavaoXa Aaho.

51
Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI AivavaahIt tsaoca GaTspaoTIt maulaI p`maaNaoca svaatMHya saOinakacyaa
ivaQavaa maulaIlaa jar itcyaa saasarcyaa naatovaa[-kaMkDUna AaQaar nasaola va tI sava-svaI svaatMHya saOinakavar AvalaMbaUna Asaola
tr AXaa maulaIcaahI samaavaoSa %yaa vyaa#yaot krNyaat yaavaa.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya kinaYz pdsaMvaga-saovaamaQaUna vairYz pdsaMvaga-saovaamaQaIla


pdaonnatI krtanaa paLavayaacaI t<vao.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 1089406p`..589baara idnaaMk 1.8.1989.

vaacaa inaNa-ya .esaAarvhI 1075342dha idnaaMk 1.4.1976.


inaNa-ya . esaAarvhI 1077saIAar 3437912 idnaaMk 18 mao 1983.

inavaD saimatIsa saQyaa ir@t Asalaolyaa AaiNa puZIla vaYa-Baracyaa kalaavaQaIt ir@t haoNaayaa saMBaavya ir@t
pdaMpOkI pdaonnatInao Baravayaacyaa pdaMkirta inavaDsaUcaI tyaar kravayaacaI Asato. pdaonnatIcyaa p`yaaojanaasaazI Asalaolyaa
inavaD saimatIkDUna inavaDsaUcaI tyaar krtanaa puroXaa vya@tIMcaa ivacaar vhavaa Asao Apoixat Aaho.
2. inavaD saimatIcyaa ivacaaraqa- xoa~at Zone of Consideration Asalaolyaa vya@tIMcyaa gaaopnaIya
AiBalaoKaMcao Avalaaokna kravao laagato. Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 1077saIAar
3437912 idnaaMk 18 mao 1983 Anvayao inavaD saimatIcyaa ivacaaraqa- xao~ inaiScat krNyaabaabatcao Saasanaacao
ivaVmaana AadoSa puZIlap`maaNao Aahot
inavaD saimatInao inavaD saUcaI tyaar krtanaa puroSaa vya@tIMcaa ivacaar kravaa yaa dRYTInao jaovha inavaD saUcaI
25 ikMvaa kmaI naavaaMcaI kravayaacaI Asaola tovha inavaD saimatIcyaa ivacaaraqa- Asalaolyaa AiQakayaaMcaI saM#yaa tyaar
kravayaacyaa inavaD saUcaIcyaa itPpT saM#yao[tkI AsaavaI. jaovha inavaD saUcaI 25 poxaa AiQak naavaaMcaI Asaola tovha
saimatIcyaa ivacaaraqa- AiQakayaaMcaI saM#yaa inavaD saUcaIcyaa duPpT [tkI AsaavaI.
3. inavaDsaUcaI tyaar krtanaa ivaVmaana AadoSaanausaar ivacaaraqa- xao~atIla sava-ca ]maodvaaraMcaa ivacaar krNao
AavaSyak nasato. prMtu savMaa-cao gaaopnaIya Ahvaala AVyaavat kna gaaoLa k$na inavaD saimatIcyaa sadsyaaMnaa
AvalaaoknaasaazI pazvaavao laagatat %yaamauLo inavaDsaUcaI tyaar krayalaa ivalaMba haotao. jyaavaoLI 25 T@ko pdaMvar
gauNava<aocyaa inakYaaMvar pdaonnatI Vavayaacao AadoSa haoto %yaavaoLI maaozyaa saM#yaocao ivacaaraqa- xao~ AavaSyak haoto.
Saasanaanao 25 T@ko gauNava<aocyaa inakYaavar pdaonnatI doNyaacao AadoSa maagao Gaotlaolao Aahot va saQyaacyaa AadoSaanausaar
inavaDsaUcaIt A%yau%Yz]%Yz Ahvaala AsaNaayaaMnaa inavaDsaUcaImaQyao jaastIt jaast 62 jaagaapya-ntcao varcao sqaana
dota yaoto. %yaamauLo yaa ivaYayaacaa saKaola AaiNa saaMgaaopaMga ivacaar k$na Saasana inavaD saimatIcyaa ivacaaraqa- xao~acyaa
vyaaPtI saMbaMQaIcyaa ivaVmaana AadoSaat badla k$na ibanaraKIva pdaMkirta va raKIva pdaMtIla p`%yaok p`vagaa-kirta
ivacaaraqa- xao~ puZIlap`maaNao Asaavao Asao AadoSa dot Aaho.
1 ibanaraKIva sava-saaQaarNa p`vaga- pdaMkirta ivacaaraqa- xao~
A ek to tIna naavaaMcaI inavaDsaUcaI kravayaacaI Asalyaasa kmaIt kmaI saha kma-caayaaMcaa
AiQakayaaMcaa ivacaar krNyaat yaavaa.
ba caar to dha naavaaMcaI inavaDsaUcaI kravayaacaI Asalyaasa inavaDsaUcaIcyaa Aakaracyaa duPpT saM#yao[t@yaa
kma-caayaaMcaa AiQakayaaMcaa ivacaar krNyaat yaavaa.

52
k dhapoxaa jaast naavaaMcaI inavaDsaUcaI kravayaacaI Asaola tr inavaDsaUcaIcyaa Aakaracyaa dIDpT
saM#yao[t@yaa ikMvaa vaIsa yaapOkI jaast Asaola %yaa saM#yao[t@yaa kma-caayaaMcaa AiQakayaaMcaa
ivacaar krNyaat yaavaa.
2 raKIva AnausaUicat jaatIjamaatI ivamau@t jaatI va BaT@yaa jamaatI p`vaga- pdaMkirta ivacaaraqa-
xao~.
vaga- 3 to vaga- 1 maQaIla pihlyaa pdapya-ntcyaa pdaMvar pdaonnatI dotaMnaa 50 ibaMdU raosTrnausaar p`%yaok
maagaasavagaI-ya p`vagaa-tIla kma-caayaaMsaazIAiQakayaaMsaazI ijatkI raKIva pdo AsatIla %yaa raKIva pdaMcyaa saM#yaosa
Anausa$na varIla Baaga 1 maQaIla A ba AaiNa k maQyao namaUd kolaolyaa saM#yao[t@yaa maagaasavagaI-ya kma-caayaaMcaa
AiQakayaaMcaa doKIla ivacaar krNyaat yaavaa.
TIp maagaasavagaI-yaaMkirta raKIva Asalaolao pd Aqavaa pdo AarxaNam,au@t krNyaacao Saasanaacao AadoSa
Jaalyaasa %yaa p`maaNaat varIla Baaga 1 maQaIla ivacaaraqa- xao~ vaaZUna Baaga 2 maQaIla ivacaaraqa- xao~ kmaI hao[-la.

Baa,.ma.BaNagao
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya ivamau@t jaatI va BaT@yaa jamaatI AaiNa [tr maagaasavaga- ..


yaadImaQyao sauQaarNaa.

samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- IDa va pya-Tna ivaBaaga


Saasana inaNa-ya .saIbaIsaI 1089203maavak5 idnaaMk 17 jaanaovaarI 1990.

var namaUd kolaolyaa idnaaMk 13.10.1967 cyaa Saasana inaNa-ya iSaxaNa va samaajaklyaaNa ivaBaaga . saIbaIsaI
1467ma Anvayao GaaoiYat kolaolyaa va vaoLaovaoLI sauQaairt krNyaat Aalaolyaa [tr maagaasavagaI-yaaMcyaa yaadItUna KalaI
dSa-ivalaolyaa jaatI %yaa yaadItUna vagaLNyaat yaot Aahot.
Qanagar .32 hTkr .48 kurmaar 84
sanagar .139 Aihr .198
2. Saasana inaNa-ya iSaxaNa va samaajaklyaaNa ivaBaaga . saIbaIsaI 1361ma idnaaMk 21 naaovhoMbar 1961 Anvayao
maMjaUr kolaolyaa va vaoLaovaoLI sauQaarNaa krNyaat Aalaolyaa ivamau@t jaatI va BaT@yaa jamaatIcyaa yaaVaMpOkI BaT@yaa
jamaatIcyaa yaadIt . 29 va Qanagar va %yaaMcyaa paoT jaatIMcaa KalaIlap`maNao samaavaoSa krNyaat yaavaa. Asao Saasana
AadoSa dot Aaho.
maaMk 29
jaatI Qanagar
t%sama 1 Aihr 2 DaMgao 3 gaTrI 4 hMDo 5 tolavar
6 hTkr 7 haTkr 8 Saogar 9 KuTokr 10 tolaMgaI
11 tollaarI 12 kaokNaI Qanagar 13 kanaDo 14 vahaDo Qanagar
15 JaaDo 16 JaoMDo 17 kurmaar 18 maahuro 19 laaDsao
20 sanagar 21 Qanagar.

53
maa~ (a namaUd kolaolyaa jaatIpOkI jyaa vya@tI vaYaa-tlaa inammyaahUna AiQak kaL Aaplyaa sava- kuTuMbaainaSaI
SaoLyaa ikMvaa maoMZyaa palana krIt gaavaaogaava BaTkt Gaalaivatat ASaaca vya@tIMcyaa kuTuMibayaaMnaa to BaT@yaa
jamaatIsaazIcyaa savalatIMnaa pa~ samajaNyaat yaavao.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ laaoksaovaa va rajyaP`aadoiXak inavaDmaMDL Apurst


kma-caayaaMcyaa baabatIt prIxaosaazI kalaavaQaI maaojataMnaa ivacaarat
Gyaavayaacaa inayau@tIcaa idnaaMk.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . prIxaa 1089p`..108917 idnaaMk 23 jaanaovaarI 1990.

maharaYT/ laaoksaovaa va rajyap`adoiXak inavaDmaMDL Apurst kma-caayaaMcyaa baabatIt prIxaosaazI kalaavaQaI


maaojatanaa %yaaMcyaa inayau@tIcaa idnaaMk %yaaMcyaa Saasana saovaotIla p`vaoXaacaa idnaaMk Qaravaa kI jyaa idvasaapasaUna %yaacaI saovaa
inayamaIt hao[-la tao idnaaMk Qaravaa ha p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaabaabat saMdBaa-QaIna Saasana inaNa-yaacao
AiQamaNa k$na Saasanaanao puZIla p`maaNao inaNa-ya Gaotlaolaa Aaho
prIxaosaazI kalaavaQaI maaojatanaa maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga Apurst kma-caarI tsaoca rajyap`adoiXak
inavaDmaMDL Apurst kma-caayaaMcyaa baabatIt jaao idnaaMk ivacaarat Gyaavayaacaa tao idnaaMk mhNajao %yaaMcaI naomaNaUk
p`%yaxaat inayamaIt kolyaacao AadoXa jyaa idnaaMkasa inaga-imat Jaalao AsatIla tao AadoXaaMcaa idnaaMk ivacaarat Gyaavaa.
maM~alayaIna sava- ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI ivaBaagaIya prIxaaMcyaa inayamaamaQyao yaabaabat yaaogya tI
dustI kravaI ikMvaa yaapuZo navaIna inayama tyaar krtaMnaa varIla inaNa-yaacaa %yaat samaavaoXa kravaa.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maagaasavagaI-yaaMcyaa sarL saovaa BartI AaiNa pdaonnatI baabatcao AarxaNa


AnauYaoSa [%yaadI saMbaMQaI ivavarNap~ saUcanaa flakavar laavaNyaabaabaat
kravayaacaI kaya-vaahI.

saa.p`.iva. pirp~k . baIsaIsaI 1090647p`..789016 ba id. 10 mao 1990.

maagaasavagaI-ya kma-caayaaMcaa AnauSaoYa Bana kaZNyaacyaa Saasanaanao saQyaa Gaotlaolyaa ivaSaoYa maaoihmao saMdBaa-t tsaoca
100 ibaMdU naamaavalaI p`maaNao sarL saovaa p`vaoSaanao BartI va 50 ibaMdU naamaavalaI p`maaNao pdaonna%yaa doNyaacyaa saMdBaa-t AarxaNa
AaiNa AnauSaoYaacyaa saM#yaobaabat AaiNa tao ksaa maaojaavaa yaa baabat kma-caayaaMmaQyao kahI vaoLa gaOrsamaja Asalyaanao
inavaodnaotarI inayau@tI AiQakayaakDo p`aPt haotat AaiNa tI inavaodnao samaaQaanakarkir%yaa inakalaI kaZNao map`aPt
zrto.yaa inavaodnaavar kaya-vaahIsaazI baraca vaoL KcaI- pDtao va kahI p`saMgaI inaYkarNa p~vyavaharhI vaaZtao. tovha
kma-caayaaMcyaa manaamaQyao kaoNa%yaahI p`karcaa gaOrsamajaSaMka rahU nayao mhNaUna sava- inayau@tIAasqaapnaa AiQakayaaMnaI
%yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla sava- saMvagaa-baabat AarxaNaAnauSaoYa %yaa saMdBaa-t kolaolyaa inayau@%yaapdaonna%yaa
baabatcaI pirisqatI dSa-ivaNaaro vaaiYa-k ivavarNap~ kayaa-layaacyaa saUcanaa flakavar vaoLaovaoLI kma-caayaaMcyaa maaihtIsaazI
laavaavao. tovha maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ASaI ivanaMtI krNyaat yaoto kIvar namaUd kolyaap`maaNao yaa baabatIt %yaaMnaI %yaaMcyaa
AiQap%yaaKalaIla ivaBaagakayaa-layap`mauKinamaSaasakIya kayaa-laya p`mauKaMnaa saUcanaa Vavyaat.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

54
ivaYaya P`aklpga`st vya@tI Aqavaa %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tIMcyaa
naomaNauka duyyama saovaa inavaD maMDLacyaa kxaotUna vagaLNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . P`aainamaM 1290 p`..3890 13 A idnaaMk 18 jaUna 1990.


Saasanaanao hatI Gaotlaolyaa paTbaMQaaro p`klpaMsah sava- p`klpaMcyaa baabatIt %yaa p`klpaMnaa maharYT/ P`aklp
ivasqaaipt punava-sana kayada 1976 laagaU kolaa Aaho ikMvaa naahI ho laxaat na Gaota Saasana saovaa Saasana purst
mahamaMDLo SaasanaakDUna sahayya imaLNaarI mahamaMDLo Saasanaanao caalaivalaolyaa saMsqaa ijalha pirYada mahanagarpailaka
nagarpailaka AaiNa jyaaMnaa maaga-dXa-k AadoSa doNyaacaa AiQakar SaasanaakDo Aaho AXaI [tr sava- p`aiQakrNao saovaa va
saMsqaa yaaMcyaa AasqaapnaovarIla tRtIya va catuqa-EaoNaItIla pdaMvar naomaNaUka krNyaasaazI p`klpga`st vya@tI va %yaaMcyaavar
AvalaMbaUna AsaNaayaa vya@tIMnaa savaao-cca p`aqamyama doNyaat Aalaa Aaho. ha savaao-cca p`aqamyama ekUNa pdaMcyaa ikmaana
5 T@kopya-t [tka doNyaat Aalaa Aaho. yaasaMbaQaIcao AadoSa idnaaMk 21 jaanaovaarI 1980 cyaa ]pyau@t Xaasana
inaNa-yaanvayao p`isaQd krNyaat Aalao Aahot. idnaaMk 9 foba`uvaarI 1988 cyaa ]prao@t Saasana inaNa-yaanausaar p`klpga`st
vya@tI Aqavaa %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tIMcyaa naomaNaUka inavaD maMDLacyaa kxaot hao%yaa. yaa ivaBaagaacyaa
samamaaMkacyaa idnaaMk 18 jaUna 1990 Saasana inaNa-yaanvayao AXaa naomaNaUka Aata inavaD maMDLacyaa kxaotUna vagaLNyaat
Aalyaa Aahot.
rajyaacyaa ivakasaakrIta Saasanaanao hatI Gaotlaolyaa ivaivaQa p`klpaMmaQyao p`klpga`staMnaa sqalaaMtr kravao laagato
AaiNa %yaaMnaa [tr~ navaIna jaIvanama sau kravaa laagatao. %yaaMcyaa yaa %yaagaacaI va %yaaMnaa saaosaavyaa laagaNaayaa
ADcaNaIcaI jaaNaIva zovaUna Saasanaanao %yaaMcyaa punava-sanaacaa ek Baaga mhNaUna %yaaMnaa 5 T@kopya-t pdaMvar naomaNaUkaMmaQyao
savaao-cca p`aqamyama idlaa Aaho. duyyama saovaa inavaD maMDLo ir@t pdaMsaazI jaaihrat do}na Aja- maagaivatat.Aja-daraMcaI
laoKI prIxaa Gao}na gauNaanaumaanausaar pdaMcyaa saM#yaocyaa AnauYaMgaanao taoMDI prIxaa GaoNyaat yaoto. p`klpga`st vya@tIMcao
lavakrat lavakr punava-sana haoNyaacyaa dRYTInao p`klpga`st Aqavaa %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tIMnaa naaokrI
imaLNyaasaazI inavaD maMDLasaar#yaa maaozo xao~ Asalaolyaa yaM~Naomaaf-t Gaotlyaa jaaNaayaa prIxaaMmaQyao spQaa- krNyaasa saaMgaNao
yaaogya haoNaar naahI. hI pirisqatI ivacaarat Gao}naca p`klpga`st va %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tIMmaQaUna
kravayaacyaa 5 T@ko pya-nt pdavarIla naomaNaukaMbaabat inavaD maMDLamaaf-t inavaD krNyaacaI AT iXaiqala krNyaat AalaI
Aaho.
inayau@tI p`aiQakayaaMkDo p`klpga`staMkDUna Aqavaa %yaaMcyaavar AvalaMbaUna AsaNaayaa vya@tIMkDUna Aalaolyaa
Ajaa-cyaa saM#yaova$na iktI Aja-dar saovaa p`vaoXa inayamaanausaar va idnaaMk 21 jaanaovaarI 1980 cyaa Saasana inaNa-yaatIla
trtudIMnausaar naomaNaUkasaazI pa~ Aahot yaacaa AaZava Gao}na ir@t pdaMcyaa 5 T@ko pya-ntcaI pdo ASaa ]maodvaaraMcyaa
naomaNaUkIsaazI raKUna zovaUna ]rlaolyaa ir@t pdaMsaMbaMQaIcao maagaNaI p~ saMbaMQaIt inavaD maMDLakDo inayau@tI p`aiQakayaanao
pazivaNao AavaSyak Aaho. inayau@tI p`aiQakayaaMnaI yaa 5 T@ko pya-ntcyaa pdaMvar naomaNaUka p`klpga`st Aqavaa
%yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tI yaaMcyaakDUna %yaaMcaokDo prspr Aalaolyaa Ajaa-maQaUna kravyaat.yaa naomaNaUka
krtaMnaa inayau@tI p`aiQakayaaMnaI p`klpga`st vya@tIMmaQaUna sqaayaI AadoXaanausaar gauNava<aonausaar pa~ Asalaolyaa vya@tIMnaa
naomaNauka Vavyaat.
Pa`klpga`st vya@tIMnaa p`aqamyama Asalaolyaa yaa 5 T@ko pdaMsaazI inayau@tI p`aiQakayaaMkDo prspr Aja-
krta yao[-la. tsaoca p`klpga`staMsaazI Aarixat nasalaolyaa ASaa [tr pdaMsaazIhI %yaaMnaa inavaD maMDLakDo jaaihratIcyaa
AnauYaMgaanao Aja- krta yao[-la. maa~ inavaD maMDLakDUna krNyaaMt yaoNaayaa ]maodvaaraMcyaa inavaDImaQyao %yaaMnaa p`klpga`st
mhNaUna p`aqamyama rahNaar naahI. toqao %yaaMnaa [tr ]maodvaaraMp`maaNaoca spQao-tUna inavaD hao}na yaavao laagaola.
inayau@tI p`aiQakayaaMnaI inavaD maMDLakDo maagaNaIp~ pazivataMnaa tsaoca prspr Aalaolyaa Ajaa-maQaUna p`klpga`st
vya@tI Aqavaa %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tIcyaa naomaNauka krtanaa varIla AadoSaacao kaLjaIpUva-k palana
kravao.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

55
ivaYaya saovaap`vaoSa inayama
pdaonnatIsaazI pUva- AT mhNaUna inamna saMvagaa-tsaovaotEaoNaIt ikmaana
saovaosaMbaMQaIcaI AT ivahIt krNao.

saa.p`.ivaBaagapirp~k .esaAarvhI 1088109p`..188baara.id. 4.9.90.

pha.1 pirp~k saa.p`.iva.esaAarvhI127712 id.14 Aa^@Taobar 1977.


2 pirp~k .esaAarvhI 127712 id. 3 saPToMbar1979.
3 pirp~k .esaAarvhI 1088109 12 id. 25 Aa^gasT1988.

pirp~k
Xaasana pirp~k saa.p`.ivaBaaga .esaAarvhI 1088109baara id. 25.8.1988 Anvayao vaga- 3
paasaUna vaga- 1 maQaIla dusayaa pdaonnatIpya-ntcyaa pdaMvar pdaonnatI krtaMnaa pdaonnatIsaazI pUva-AT mhNaUna inamna pdavar
ikmaana 3 vaYaa-cyaa saovaocaI AT ivahIt krNyaat AalaolaI Aaho. sadr AT AiQak sauspYT vhavaI va %yaanausaar kaya-vaahI
krNao sahja Xa@ya vhavao mhNaUna ]prao@t idnaaMk 25 Aa^gasT 1988 cyaa pirp~katIla pircCod .1 maQaIla 9 vyaa
AaoLIt krtanaahI AaiNa inamna yaa daona XabdaMcyaamaQyao inakTtma ha Xabd AMtBa-Ut krNyaat yaot Aaho.
%yaacap`maaNao %yaaca pircCodatIla tsaoca AaMtrEaoNaIya pdaonnatIsaazI inakTtma inamna pdavar 3 vaYaa-cyaa ikmaana saovaocaI
AT ivahIt krNyaat yaavaI ho XaovaTcao vaa@ya vagaLNyaat yaot Aaho.
yaa sauQaarNaomauLo Aata vaga- 3 pasaUna vaga- 1 maQaIla dusayaa pdaonnatIpya-tcyaa pdaMvar AaMtrEaoNaI pdaonnatIsah
p`%yaok TPPyaacaaI pdaonnatI krtanaa inakTtma inamna pdavar tIna vaYaa-cyaa ikmaana saovaocaI AT pdaonnatIsaazIcaI pUva-AT
mhNaUna rahIla va p`%yaok pdaonnatIsaazI AavaXyak Asalaolaa sadrhU AnauBavaacaa kalaavaQaI ha saMbaMQaIt saovaap`vaoXa
inayamaatIla trtudInausaar inayamaIt pQdtInao kolaolyaa inayau@tInaMtrcaa Asalaa paihjao ho sPaYT krNyaat yaot Aaho.
saMdBaa-QaIna id. 25.8.1988 cyaa pirp~kat spYT kolyaap`maaNao mMa~aalayaacyaa ivaivaQa ivaBaagaaMnaI
Aapaplyaa kxaotIla pdaMcyaa saMdBaa-t varIla t%va saMbaMQaIt saovaa p`vaoXa inayamaaMt AMtBaU-t krNyaacaI kaya-vaahI krtanaa
yaa t%vaacaa AvalaMba kravaa.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

Baa.ma. BaNagao
]p saicava.
TIp id. 17.2.1997 cao AadoSa phavaot
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL va p`adoiXak duyyama saovaa


inavaD maMDLo ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI maulaaKt na Gaota f@t
laoKapirxaotIla gauNava<aonausaar inavaD krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . p`ainama 2590 p`..1059013 A idnaaMk 29 naaovhoMbar 1990.

idnaaMk 9 fobau`vaarI 1988 cyaa ]pyau@t Saasana inaNa-yaanvayao rajya Saasanaacyaa duyyama saovaotIla vaga- 3 maQaIla
ijalha pirYadaMcyaa ijalha saovaotIla vaga- 3 maQaIla nagarpaailaka saovaotIla vaga- 3 maQaIla iXaxaNa maMDLatIla p`aqaimak
iSaxakaMcaI ivaVut maMDL tsaoca rajya pirvahna maMDLatIla vaga- 3 maQaIla pdo BarNyaasaazI ]maodvaaraMcaI inavaD

56
krNyaasaazI rajyaat rajya stravar maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL va ivaBaagaIya stravar 6 p`adoiSak duyyama saovaa
inavaD maMDLo sqaapna krNyaat AalaI Aahot. yaa inavaD maMDLaMnaI palana kravayaacaI kaya-pQdtI id.9 .2.1988
cyaa ]@t Saasana inaNa-yaatIla piriXaYT [ maQyao ivaiht kolaolaI Aaho. (a piriXaYT [ maQaIla pihlyaa
pircCodamaQaIla trtudInausaar jaI pdo ekapoxaa AiQak kayaa-layaaMmaQyao AsaUna sava-saaQaarNa svapacaI Aahot AXaa
pdacyaa baabatIt ]dahrNaaqa- ilaipk vagaI-ya pdo inavaD maMDL saMbaMQaIt inayau@t p`aiQakayaakDUna ir@t pdaMcao
maagaNaIp~ yaoNyaapUvaI- AavaXyak tI kaya-pQdtI Anausa$na inavaDsaUcaI banavaU Xakola va %yaa inavaD saUcaItIla ]maodvaaraMcaI
iSafarsa saMbaMQaIt kayaa-layaaMnaa maagaNaInausaar k Sakola.tsaoca %yaa piriXaYTatIla pircCod 2 ba daona maQaIla
trtudInausaar saovaa p`vaoXa inayamaavdaro Ah-tocaI laoKI prIxaa ivaiht krNyaat AalaI nasaola%yaa baabatIt %yaa pdaMvarIla
naomaNaukIsaazI pa~ AsaNaayaa ]maodvaaraMnaa maulaaKt Gao}na inavaD krNyaacaI trtud krNyaat AalaI Aaho.tqaaip ASaa
pdaMsaazI Aalaolyaa Ajaa-caI saM#yaa ir@t pdaMcyaa saM#yaocyaa maanaanao far maaozI Disproportionately Large Asaola
tr ASaa pdaMsaazIhI laoKI caaMcaNaI prIxaa GaoNyaacaI trtud krNyaat AalaI Aaho. inavaD maMDLacyaa p`cailat
kaya-pQdtInausaar jyaa pdaMsaazI maaozyaa p`maaNaavar Aja- yaotat %yaa pdaMsaazI laoKI caacaNaI prIxaa va taoMDI maulaaKtI
Gao}na ]maodvaaraMcaI inavaD krNyaat yaoto.
baRhnmauMba[-tIla SaasakIya kayaa-layaatIla ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI ]maodvaaraMcaI inavaD maharaYT/ laaoksaovaa
Aayaaogaa maaf-t haoNaayaa laoKI spQaa- prIxaaMmaQyao imaLivalaolyaa gauNava<aonausaar krNyaat yaoto.maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga
yaa ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI maulaaKtI Gaot naahI. inavaD maMDLacyaa kxaotIla ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI ]maodvaaraMcaI
inavaD krtaMnaa f@t laoKI prIxaotIla gauNava<aonausaar inavaD krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaabaabat
Saasana Asao AadoXa dot Aaho kI yaapuZo inavaD maMDLaMnaI ilaipk vagaI-ya pdaMsaazI ]maodvaaraMcyaa taoMDI maulaaKtI na Gaota
f@t %yaaMnaI laoKI prIxaomaQyao p`aPt kolaolyaa gauNava<aocyaa AaQaaro inavaD yaadI tyaar k$na %yaa yaadItIla ]maodvaaraMcaI
iSafarsa naomaNaUk AiQakayaaMcyaa maagaNaInausaar kravaI.
yaa AadoXaanvayao idnaaMk 9.2.1988 cyaa Saasana inaNa-yaatIla piriXaYT [ maQaIla pircCod 2 Adaona
va badaona AaiNa tIna maQaIla trtudI ilaipk vagaI-ya pdaMcyaa inavaDIsaMbaMQaat varIla AadoXaapur%yaa iXaiqala
krNyaat Aalyaa Aahot Asao samajaNyaat yaavao.
@@@@@@@@@@

ivaYaya Anausauicat jaatImaQaUna baaOw Qamaa-t Qamaa-Mtr kolaolyaaMnaa


Anausauicat jaatIcao samajaNyaabaabat.

samaaja klyaaNa saaMsitk kaya- iDa va pya-Tna ivaBaaga inaNa-ya . saIbaIsa 109021348420
Baavak 5 idnaaMk 14 jaanaovaarI 1991.

saMivaQaana Anausauicat jaatI AadoXa sauQaarNaa inayama 1990 Anvayao saMivaQaana Anausauicat jaatI
AadoXa 1950 maQyao kolaolyaa sauQaarNaaMnausaar baaOw Qamaa-M Qamaa-MtrIt Anausauicat jaatIcyaa vya@tInaa Anausauicat jaatI mhNaUna
raYT/ptIMcyaa AadoXaamaQyao samaaivaYT kolao Aaho. ihMdU va SaIK Qamaa-tIla Anausauicat jaatIcyaa vya@tIMnaa jaatIcao p`maaNap~
doNyaabaabat jaI pwtI AvalaMibalaI jaato tIca pwtI ASaa vya@tIMsaazI AvalaMibaNyaat yaavaI. ASaa p`karcyaa va [tr
kahI saUcanaa koMd` Saasanaanao %yaaMcyaa id. 20 naaovhoMbar 1990 cyaa varIla p~at idlyaa Aahot.%yaa p~acaI p`t saaobat
jaaoDlaI Aaho.
sava- ijalhaiQakarI yaaMnaa ivanaMtI krNyaaMt yaoto kIyaa saUcanaa jaatIcao p`maaNap~ doNyaabaabat p`aiQat kolaolyaa
sava- saxama AiQakayaaMcyaa inadSa-naasa AaNaUna doNyaaMt yaavyaat va %yaa saUcanaaaMcao kaTokaorpNao paalana kravao Asao %yaaMnaa
kLvaavao.
ivabaama.
@@@@@@@@@@@

57
ivaYaya svaatMHya saOinak va %yaaMcao naamainado-iXat yaaMnaa Saasana saovaot
vaga- 3 va vaga- 4 maQaIla pdaMvar naomaNaUkIsaazI vayaaomayaa-dot
savalat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .saIenaesa 10903497saIAar 479016 A idnaaMk 22 .1.91.

svaatMHya saOinakaMnaa Saasana saovaot maharaYT/ laaoksaovaa Ayaaogaacyaa kxaobaahorIla vaga- 3 caI pdo %yaacap`maaNao vaga- 4
cyaa pdavar inaya@tIsaazI Saasana pirp~k &apna . saIenaesa 10654652 jao idnaaMk 12 Aa^@Taobar 1965
nausaaar savalatI doNyaat Aalyaa Aahot.yaa savalatI maulat svaatMHya saOinakaMsaazIca Aahot. prMtu vaaQa-@yaamauLo ikMvaa
AajaarpNa [%yaadI karNaaMmauLo svat svaatMHya saOinak (a naaokrIivaYayak savalatI GaoNyaasa Apa~ AsatIla %yaavaoLI
%yaaMcyaavar AvalaMibat Asalaolyaa javaLcyaa eka naatovaa[-kasa yaa savalatIcaa fayada GaoNyaasaazI naamainado-iXat krta yaoto
va ASaa naamainado-iXataMsa sauQda svaatMHya saOinakaMsaazI Asalaolyaa naaokrIivaYayak savalatI laagaU haotat. (a AadoXaatIla
savalatImaQyao vayaaomayaa-dot iXaiqalata doNyaabaabat trtud AadoXaacyaa pircCod 1 3 maQyao krNyaat AalaolaI Aaho.
%yaamaQyao Asao ivaiht krNyaat Aalao Aaho kI jyaa vya@tI ivaiht SaOxaiNak pa~tocaI AT pUNa- krIt AsatIla va
Anyaqaa naomaNaUkIsaazI pa~ AsatIla prMtu ivaiht vayaaomayaa-dot nasatIla tr Saasanaacyaa maanyatocyaa AQaIna rahUna %yaaMnaa
naomaNaUk doNyaabaabat ivacaar kravaa. P`a%yaok p`krNaaMt SaasanaacaI ASaI maMjaurI imaLivaNyaasaazI baraca p~vyavahar haot
AsalyaamauLo ivalaMba haotao Asao Saasanaacyaa inadXa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho.%yaavar ivacaar k$na Saasanaanao Aata Asaa
inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI svaatMHya saOinak %yaaMcyaa naamainado-iXatanao naomaNaukIsaazI kolaolyaa Ajaa-caa ivacaar krtaMnaa jar
tao SaOxaiNak pa~tocaI AT pUNa- krIt Asaola va %yaa pdavarIla naomaNaUkIsaazI Anyaqaa pa~ zrt Asaola prMtu vayaaiQak
Asaola tr %yaalaa %yaa pdavar naomaNaUkIsaazI ]cca vayaaomayaa-dot paca vaYao- [tkI iSaiqalata VavaI. maagaasavagaI-yaaMcyaa
baabatIt %yaaMnaa imaLt Asalaolyaa paca vaYao- vayaaomayaa-dovyaitir@t hI savalat laagaU rahIla. (a inaNa-yaacaa samaavaoXa Saasana
pirp~k saa.p` iva.saIenaesa 10654652 jao idnaaMk 12.10.1965 pirccod 1 3 maQaIla trtudIMcyaa
jaagaI krNyaat Aalaa Aaho.
varIla vayaaomayaa-dobaabatcao AadoSa (a Saasana inaNa-yaacyaa idnaMakapasaUnaca laagaU rahtIla.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya gauNava<aovar inavaD Jaalaolyaa maagaasavagaI-yaaMcyaa gaTatIla ]maodvaaraMnaa


Aarixat Asalaolyaa jaagaaMcyaa saMdBaa-t maaojaNyaat yaovaU nayao
yaabaabatcaa Kulaasaa

saa.p`.ivaBaaga . baIsaIsaI 10892551 ba 16 ba idnaaMk 25 jaanaovaarI 1991.

]prao@t Saasana inaNa-yaaMmaQyao Asao saUicat kolao Aaho kI maagaasavagaI-yaaMcyaa gaTatIla jyaa ]maodvaaraMcaI
gauNava<aonausaar inavaD hao[-la %yaaMnaa Aarixat jaagaaMcyaa saMdBaa-t maaojaNyaat yaovaU nayao. Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao
Aaho kI sadrIla AadoSaaMcaI AMmalabajaavaNaI kaTokaorpNao kolaI jaat naahI va maagaasavagaI-yaaMcyaa gaTatIla ]maodvaar
gauNava<aonausaar maorIT inavaDlao gaolao Asalao trI %yaaMnaa raKIva Asalaolyaa jaagaaMcyaa saMdBaa-tca naomaNaUka doNyaat yaotat.
2. ]prao@t AadoSaaMcyaa yaavdaro punaccaar krNyaat yaot AsaUna sava- inayau@tI p`aiQakayaaMcao saMbaMiQat AadoSaaMkDo
kaTokaorpNao AMmalabajaavaNaIsaazI laxa vaoQaNyaat yaot Aaho. yaa saMdBaa-t KalaIla ]dahrNaat spYTIkrNa dSa-ivalao
Aaho.

58
]da. 100 ibaMdu naamaavalaInausaar 17 jaagaa BartaMnaa ibaMdu maaMk 22 to 38 ho vaapravayaacao Aahot. (anausaar
Kulaa p`vaga- va maagaasavagaI-yaaMcyaa Aarixat jaagaaMcao vaaTp pUZIlap`maaNao yao[-la.
Kulaa p`vaga- 11
AnausaUicat jaatI 2 ibaMdu maaMk 25 va 33
AnausaUicat jamaatI 1 ibaMdu maaMk 30
ivamau@t jaatI BaT@yaa
jamaatI 2 ibaMdu . 24 va 34
ekUNa 17

yaa ekUNa Baravayaacyaa 17 jaagaaMsaazI 6 jaagaa maagaasavagaI-yaaMsaazI Aarixat Aahot. yaa 6 Aarixat
jaagaaMsaazI gauNava<aa iSaiqala kna jao ]maodvaar inavaDlaolao Aahot %yaaMcaa ivacaar kravaa laagaola. 6 Aarixat
jaagaaMvyaitir@t jao kahI maagaasavagaI-ya ]maodvaar gauNava<aonausaar inavaD Jaalao AsatIla %yaaMnaa Kulyaa p`vagaa-cyaa jyaa jaagaa
11 Aahot %yaa saMdBaa-t %yaaMcaa gauNaanaumao ivacaar kravaa laagaola.
varIla AadoSaaMcao SaasakIya va inamaSaasakIya saovaaMmaQaIla sava- inayau@t AiQakayaaMnaI kaTokaorpNao palana kravao.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya svaatM~ saOinak%yaaMcao naamainado-iXat yaaMnaa SaasakIya saovaot


vaga- 3 AaiNa vaga- 4 maQaIla pdaMvar naaokrI doNyaabaabat
vaoLaovaoLI inaga-imat kolaolyaa AadoXaaMcao eki~krNa.

saa.p`.iva. pirp~k . saIenaesa 1087499ko.naM. 1216 A id. 4 maaca- 1991.

svaatMHya saOinakaMnaa SaasakIya saovaot maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa kxaobaahorIla vaga- 3 cyaa pdavar tsaoca vaga-
4 maQaIla pdavar inayau@tIsaazI Saasanaanao var ]llaoiKlaolyaa Saasana inaNa-yaanvayao kahI savalatI idlaolyaa sauQaarNaa
Kulaasao krNyaat Aalao Aahot. %yaatIla mah%vaacyaa baabaIcaa (a pirp~kavdaro puna$ccaar krNyaat yaot AsaUna KalaIla
p`maaNao eki~t AadoSa inayau@tI AiQakayaaMcyaa maaihtI va kaya-vaahIsaazI p`saRt krNyaat yaot Aahot.
svaatMHya saOinakaMsaazI naaokrI ivaYayak Asalaolyaa savalatI.
A svaatMHya saOinakaMnaa naaokrIsaazI inayau@tI AiQakayaakDo prspr Aja- krta yao[-la. %yaaMnaa saovaayaaojana koMd`
p`adoiXak duyyama inavaD maMDLamaaf-t yaoNyaapasaUna saUT doNyaat AalaI Aaho.
ba vaga- 3 va vaga- 4 cyaa pdavar naomaNaukIsaazI to Anyaqaa pa~ AsatIla tr inayau@tI AiQakayaaMnaI %yaaMnaa
saMpkalaIna kma-caayaaMcyaa var psaMtImaanao naomaNaUk VavayaacaI Aaho.
k naomaNaUkIsaazI Asalaolyaa Ajaa-caa ivacaar krtaMnaa svaatMHya saOinak jar SaOxaiNak pa~tocaI AT pUNa- krIt
Asaola va %yaa pdavarIla naomaNaukIsaazI Anyaqaa pa~ zrt Asaola prMtu vayaaiQak Asaola tr %yaalaa %yaa pdavar
naomaNaukIsaazI ]cca vayaaomayaa-dot paca vaYao- [tkI iSaiqalata VavaI. maagaasavagaI-yaaMcyaa baabatIt %yaaMnaa imaLt Asalaolyaa
paca vaYao- vayaaomayaa-do vyaitir@t hI savalat laagaU rahIla.
D svaatMHya saOinak maaQyaimak SaalaaMt prIxaa esa.esa.saIpdvaI prIxaa ikMvaa pdivaka pya-nt iSaklaolao
Aahot prMtu %yaa prIxaot ]<aINa- nasatIla tr %yaaMnaa vaga- 3 maQaIla pdavar jaoqao ASaI SaOxaiNak Ah-ta ivaiht kolaolaI
Aaho. inayau@tI dota yao[-la.ASaa p`krNaI SaOxaiNak Ah-tocaI AT iSaiqala kolaI Aaho Asao samajaNyaat yao[-la.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

59
ivaYaya pdaonnatI naakarlyaamauLo ]d\BavaNaaro pirNaama va %yaabaabat
AvalaMibaNyaacaI kaya-vaahI.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 10871131p.. 1189baara idnaaMk 30 eip`la 1991.

Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI kahI vaoLa SaasakIya saovakaMnaa pdaonnatI doNyaacao AadoXa inaga-imat
Jaalyaavar pdaonnatI idlaolao saovak pdaonnatInao idlaolaI naomaNauk %yaaca izkaNaI Asaao Aqavaa Anya izkaNaI Asaao %yaaMcyaa
psaMtIcyaa izkaNaI pdsqaapnaa naomaNaUk imaLopya-t pdaonnatI naakartat. kahI vaoLa pdaonnatI saaf naakana
Kalacyaaca pdavar rahNyaacaI saMbaMQaIt AiQakayaaMkDUna [cCa dSa-ivalaI jaato. Saasanaasa jaoqao AiQak caaMgalyaa va
kaya-xama saovakaMcaI naomaNaUk kravayaacaI Asato ASaa KDtr duga-ma ikMvaa AaidvaasaI p`doSaasaar#yaa izkaNaI ASaa
AiQakayaaMcaI pdaonnatInao naomaNaUk kolyaanaMtr tI pdaonnatI naakarNyaacaI p`vaR<aI idsaUna yaot Aaho. saovakanao pdaonnatI
naakarlyaamauLo p`SaasakIya ADcaNaI ivalaMba haotatca. iSavaaya Aaplyaa psaMtIcao pdaonnatIcao izkaNa jaagaa pd
imaLNyaasaazI p`ya%nap`tIxaa krNyaacaI vaR<aI vaaZIsa laagato. yaa sava- baabaIMcaa ivacaar k$na SaasakIya saovakaMnaI
pdaonnatI naakarlyaasa %yaa p`krNaI puZIlap`maaNao kaya-vaahI kravaI Asao AadoXa Saasana dot Aaho.
varcyaa saMvagaa-t pdaonnatIsaazI inavaD JaalyaanaMtr eKaVa saovakanao pdaonnatIcao pd svaIkarNyaasa nakar
dSa-ivalyaasa %yaacao naaMva pdaonnatIsaazI pa~ AsaNaayaa saovakaMcyaa inavaD yaadItUna kaZUna TakNyaat yaavao.pdaonnatIsaazI
pa~ AsaNaayaa kma-caayaaMcaI inavaD yaadI %yaanaMtr jaovha banaivaNyaat yao[-la %yaavaoLI %yaa kma-caayaaMcyaa p`krNaaMcaa
gauNava<aop`maaNao punha ivacaar kravaa.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya rajapUt BaamaTa prdoSaI BaamaTaprdoSaI BaamaTI..


jaatI davyaacaI tpasaNaIbaabat.

samaajaklyaaNa saMasitk kaya- IDa va pya-Tna ivaBaaga


pirp~k .saIbaIsaI 16913maavak 5 idnaaMk 08 mao 1991.

vaacaa 1 Saasana inaNa-ya .saIbaIsaI 1686145682452maavak5 id.1.4.87.


2 ijalha dMDaiQakarIbaulaZaNaa yaaMcao p~ .faOjadarI kxa caar 355341990
idnaaMk 26.12.1990.
3 saMcaalak samaajaklyaaNa maharaYT/ rajyapuNao yaaMcao p~ .jaap`prajapUt
BaamaTatarka9150 idnaaMk 2 foba`uvaarI 1991.

Saasana inaNa-ya samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- IDa va pya-Tna ivaBaaga .saIbaIsaI 168614568
2452 maavak5 idnaaMk 1.4.1987 Anvayao ASaa saUcanaa doNyaat Aalyaa Aahot kI rajapUt BaamaTaprdoSaI
BaamaTaprdoSaI BaamaTI yaa jaatIcao davao tpasataMnaa saxama AiQakarI p`maaNap~ tpasaNaI saimatI tqaa Aipla p`aiQakarI
yaaMnaI saMbaMiQat vya@tIcyaa kuTuMbaacaI Aqavaa %yaa kuTuMbaatIla vya@tIMcaI gaunhogaarI jamaatI kayaVaKalaI gaunhogaar mhNaUna naaoMd
JaalaolaI haotI kaya yaacaI SahainaSaa kolyaaiSavaaya inaNa-ya do} nayao.yaanausaar rajapUtprdoSaI samaajaatIla jyaa kuTuMbaacaI
vaa kuTuMbaatIla vya@tIMcaI 1924 cyaa gaunhogaarI jamaatI kayaVaAMtga-t rajapUt BaamaTaprdoSaI BaamaTaprdoSaI BaamaTI
(a naavaanao gaunhogaar mhNaUna naaoMd JaalaI haotIitcao kuTuMbakuTuMbaatIla vya@tI rajapUt BaamaTaprdoSaI BaamaTaprdoSaI
BaamaTI yaa jaatIcao p`maaNap~ imaLNyaasa pa~ zrtIla.Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI yaa ksaaoTIvar jar
rajapUt BaamaTa yaa jaatIcao p`maaNap~ doNyaacao zrivalao tr to Sa@ya haoNaar naahI karNa varIla Saasana inaNa-yaaMt AiBap`ot

60
Asalaolao rijasTr 1924 cyaa gaunhogaarI jamaatI kayaVaAMtga-t ]plabQa naahIt. yaa p`Snaacao kaLjaIpUva-k ivacaar
kna idnaaMk 1.4.1987 cyaa Saasana inaNa-yaat AMSat badla kna Asao sPaYTIkrNa krNyaat yaoto kI 1924 cyaa
gaunhogaarI jamaatI kayada AMtga-t zovaNyaat yaoNaayaa rijasTraMcyaa ABaavaI eKaVa vya@tInao %yaacao javaLcao naatovaa[-k ho
rajapUt BaamaTaprdoSaI BaamaTaprdoSaI BaamaTI Asalyaacao sabaL puravyaasah isaQd kna idlao va to javaLcao naatovaa[-k
Asalyaabaabat p`it&ap~ daKla kolao tr %yaa AaQaaro %yaalaa rajapUt BaamaTaprdoSaI BaamaTaprdoSaI BaamaTI (a
jaatIcao p`maaNap~o doNyaasa hrkt nasaavaI.%yaanausaar saxama AiQakarI p`maaNap~ tpasaNaI saimatI Aipla p`aiQakarI
[%yaaidMnaI kaya-vaahI kravaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ma.h. kaMbaLo
Avar saicava maharaYT/ Saasana .
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaapuistkot naaoMdlaolyaa


janmaidnaaMkamaQyao dustI krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . janmaid 1092p`..4992 tora A idnaaMk 24 mao 1992.

SaasakIya saovaot p`vaoSa kolyaanaMtr saovaapustkat naaoMdlaolyaa janmatarKot forbadla krNyaasaazI SaasakIya
kma-caayaanao kolaolao Aja- saMbaMQaIt maM~alayaIna ivaBaaga tpasaUna saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo va iva<,a ivaBaagaakDo
maanyatosaazI pazivatat. yaa saMbaMQaat Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaasaovaocyaa sava-saaQaarNa SatI-
inayama 1981 cyaa inayama 38 maQyao namaUd kolaolyaa puravyaanausaar Asao p`stava na tpasata to saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo
maanyatosaazI pazivaNyaat yaotat. sadr puravao maagaivaNyaasaazI tpasaNyaasaazI p`krNa saMbaMQaIt maM~alayaIna ivaBaagaasa
prt kravao laagato va yaamauLo %yaavar inaNa-ya GaoNyaasa ivalaMba haotao. sadr kalaapvyaya TaLNyaasaazI janmaidnaaMkatIla
dustIbaabatcao p`stava tpasaNyaasaazI ek tpasaNaIsaUcaI tyaar krNyaacaa p`stava ivacaaraQaIna haota.

yaabaabat Aata Asao AadoXa doNyaat yato Aahot kI SaasakIya kma-caayaanao %yaacyaa saovapuistkot naaoMdNyaat
Aalaolyaa janmaidnaaMkamaQyao dustI krNyaasaazI idlaolaa Aja- saaobat jaaoDlaolyaa tpasaNaIsaUcaInausaar tpasaUna AavaSyak
p`stava saamaanya p`Saasana ivaBaaga va iva<a ivaBaagaasa saadr kravaa kI jaoNaok$na ]prao@t ivaBaagaaMnaa (a p`stavaacaI
CananaI maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981 cyaa inayama 38 p`maaNao k$na yaaogya tao inaNa-ya
Gaota yao[-la.
SaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaapuistkot naaoMdlaolyaa janmaidnaaMkamaQyao dustI krNyaabaabatcao Aja- tpasaNyaasaazI
tpasaNaIsaUcaI.

1 saovaot p`vaoSa kolyaavar 5 vaYaa-cao Aat janmatarIK badlaNyaasaMbaMQaI Aja- kolaa Aaho kaya nasalyaasa
karNao.navyaa janmatarKobaabatcaa baaoQa ksaa kaya Jaalaa
2 jaunyaa janma tarKomauLo saMbaMQaIt kma-caayaasa Saasana p`vaoSa krtanaa kahI fayada imaLalaa Aaho ikMvaa ksao
3 jaunyaa janmatarKocaI naaoMd janma maR%yau naaoMdvahIt Aaho ikMvaa ksao
4 kma-caayaanao svatcao ikMvaa Aa[- vaDIla palak ima~ naatovaa[-k yaaMcao janma tarKobaabatcao inavaodna idlao
Aaho kaya Asalyaasa %yaacaa tpSaIla.

61
5 SaaLa saaoDlyaacao p`maaNap~ esa.esa.saI ikMvaa SaalaaMt prIxaa p`maaNap~ ikMvaa ivaVapIzacao p`maaNap~ yaapOkI
kaoNatokaoNatI p`maaNap~o saadr kolaokolaI AahoAahot
6 kma-caayaanao maUL janmamaR%yau naaoMdvahItIla jyaa pRYzavar kma-caayaacyaa janmaacaI naaoMd Asato %yaa pRYzacaI
]tayaacaI saaxaaMikt Jaora^@sa p`t saadr kolaI Aaho kayayaa ]tayaat maulaacao naava naaoMdlao Aaho kaya
jaoNaok$na ha puravaa inaiva-vaad puravaa mhNaUna ga`a( Qarta yao[-la.
7 kma-caayaanao janmapi~ka saadr kolaI Aaho kaya
8 kma-caayaacao kuTuMbaivaYayak kagadp~aMtIla ikMvaa Katova(aMmaQaIla kaoNa%yaa naaoMdI saadr kolyaa Aahot
9 kma-caayaanao BaavaMDaMcyaa puravyaasaiht svaaxaaMikt janmatarKa saadr kolyaa Aahot kaya Asalyaasa %yaacaa
tpSaIla nasalyaasa %yaacaI karNao.
10 kma-caayaanao saovaa samaaPt haoNyaacao saumaarasa janmatarIK badlaNyaacaI ivanaMtI kolaI Aaho kaya tsao Asalyaasa
Agaaodrcyaa kalaavaQaIt yaa baabaIMkDo saMpUNa- dulaxa- k$na kovaL saovaot maudtvaaZ imaLNyaacyaa ]_oSaanaoca Aata
saovaakalaacyaa AKorIsa janmatarIK badlaNyaasaazI Aja- kolaa Aaho Asao ka gaRhIt Qa$ nayao hI QaarNa
KaoDUna kaZNyaacao dRYTInao Aja-daranao kahI zaosa puravaa saadr kolaa Aaho kaya

TIp idnaaMk 27.9.1994 cao pirp~k phavao


@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ rajyaamaQyao Anya rajyaatUna sqalaaMtrIt Jaalaolyaa


Anausauicat jaatIcyaa vya@tIMnaa jaatIcao p`maaNap~ doNyaabaabat.

samaaja klyaaNasaaMsitk kaya-IDa va pya-Tna ivaBaaga


inaNa-ya . saIbaIsaI 12902313638 maavak 5 idnaaMk 6 jaulaO 1992.

eka rajyaatUna dusayaa rajyaaMt naaokrI iSaxaNa vagaOro kirta sqalaaMtrIt haoNaayaa Anausauicat jaatIcyaa
vya@tIMnaa to jyaa rajyaaMt sqalaaMtrIt Jaalao AsatIla %yaa rajyaat jaatIcaI p`maaNap~o imaLNyaatIla ADcaNa dUr
krNyaakirta koMd` Saasanaanao %yaaMcyaa idnaaMk 22.2.1985 cyaa var namaUd kolaolyaa p~anvayao eka rajyaatUna dusayaa
rajyaat sqalaaMtrIt JaalaolyaaMnaahI %yaaMcyaa vaiDlaaMnaa %yaaMcyaa maUL rajyaatIla saxama AiQakayaanao idlaolyaa p`maaNap~acyaa
AaQaaravar jyaa p`krNaat maUL rajyaamaaf-t caaOkXaI krNao AavaSyak Aaho ASaI p`krNao vagaLta jaatIcaI p`maaNap~o
VavaIt .ASaa saUcanaa inaga-imat kolyaa Aahot. %yaanausaar maharaYT/ Saasanaanao var namaUd kolaolyaa idnaaMk 1.11.1985
cyaa Saasana inaNa-yaanvayao maharaYT/at sqalaaMtrIt Jaalaolyaa Anausauicat jaatIcyaa vya@tIsaazI jaatIcaI p`maaNap~o doNyaacao
AadoXa kaZlao Aahot va %yaasaazI jaatIcyaa p`maaNap~acaa namaunaa inaQaa-irt k$na koMd` Saasanaacyaa var namaUd kolaolyaa
idnaaMk 22.2.1985 cyaa p~atIla saUcanaa laxaat Gao}na sadr jaatIcyaa p`maaNap~acyaa namaunyaat puZIla p`maaNao namaUd
kolaolao Aaho
The holder of this certificate is not entitled to any concecession/facilities of any
nature whatsoever extended to Schedule Caste or Backward Classes by the Govt. of
Maharashtra.
yaa AadoXaaivaw maananaIya ]cca nyaayaalayaanao irTipiTSana . 28301989 va [tr irT ipiTSaIna maQyao
idnaaMk 28.9.89 va irTipTISana . 223887 233388 181389 va 197289 maQyao idnaaMk
6.7.90 raojaI idlaolyaa inaNa-yaasa Anausa$na var namaUd kolaolyaa idnaMk 1.11.1985 cyaa Saasana inaNa-yaavdaro inaQaa-irt
kolaolyaa jaatIcyaa p`maaNap~acyaa namaunyaaMtIla var [Mga`jaImaQyao ]d\QaRt kolaolaa Baaga vagaLyaat yaot Aaho.ha Baaga vagaLUna
sqalaaMtrItaMnaa sadr namaunyaaca jaatI p`maaNap~o doNyaasa saxama Asalaolyaa AiQakayaaMnaI va jaat p``maaNap~ pDtaLNaI

62
saimatI yaaMnaI var namaUd kolaolyaa maananaIya ]cca nyaayaalayaacyaa idnaaMk 28.9.1989 va idnaaMk 6.7.1990 cyaa
inaNa-yaanausaar kaya-vaahI kravaI.
sadr AadoXa maa. savao-acca nyaayaalayaamaQyao yaa p`krNaI maharaYT/ Saasanaanao daKla kolaolyaa spoSala ilavh
ipiTSana isaivhla .90818890 cyaa inaNa-yaacyaa AiQana rahUna inaga-imat krNyaat yaot Aahot.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya rajapi~t AiQakayaaMsaazI va Arajapi~t kma-caayaaMsaazI marazI BaaYaa prIxaa.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .maBaap 10921570p`..1439220 id.1 jaanaovaarI 1993


vaacaa saa.p`.iva.inaNa-ya .maBaap 108714saIAar 28720 id.30 iDsaoMbar 1987.

Saasana inaNa-ya saamaanya pSaasana ivaBaaga .maBaap 108714saIAar 28720 idnaaMk 30 iDsaoMbar
1987 Anvayao Anaumao rajapi~t AiQakarI va Arajapi~t kma-caarI yaaMcyaasaazI marazI BaaYaa prIxaa inayama ivaiht
krNyaat Aalao AsaUna yaa inayamaanausaar Saasanaacyaa rajapi~t AiQakayaaMnaa ho inayama AMmalaat yaoNyaacaI tarIK ikMvaa
%yaaMcyaa naomaNaukIcaI tarIK yaapOkI jaI naMtrcaI Asaola %yaa tarKopasaUna daona vaYaa-caa kalaavaQaI saMpNyaapUvaI- inamnastr
prIxaa AaiNa inamnastr prIxaa ]<aINa- JaalyaapasaUna daona vaYaa-caa kalaavaQaI saMpNyaapUvaI- ]ccastr prIxaa ]<aINa- haoNao
AavaSyak Aaho. jao rajapi~t AiQakarIArajapi~t kma-caarI ivaVmaana inayamaanausaar marazI BaaYaa inamnastr va
]ccastr prIxaa Anaumao idnaaMk 30 iDsaoMbar 1989 va idnaaMk 30 iDsaoMbar 1991 pya-nt ]<aINa- Jaalaolao naahIt Aqavaa
marazI BaaYaa prIxaocyaa inayamaavalaInausaar saUT imaLNyaasa pa~ naahIt %yaaMcyaa Anaumao idnaaMk 30 iDsaoMbar 1989 va
idnaaMk 30 iDsaoMbar 1991 naMtr doya Asalaolyaa vaotnavaaZI raoKNao AavaSyak haoto prMtu kahI maM~alayaIna ivaBaagaaMtIla va
%yaaMcyaa inayaM~NaKalaIla duyyama kayaa-layaaMtIla jao AiQakarI va kma-caarI marazIcyaa ivaiht prIxaa idnaaMk 30 iDsaoMbar
1989 va idnaaMk 30 iDsaoMbar 1991 pya-nt ]<aINa- Jaalaolao naahIt Aqavaa inayamaanausaar saUT imaLNyaasa pa~ naahIt
ASaaMnaahI %yaaMcyaa idnaaMk 30 iDsaoMbar 1989 va idnaaMk 30 iDsaoMbar 1991 naMtrcyaa vaotnavaaZI doNyaat Aalaolyaa Aahot
Asao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho. trI jao AiQakarI kma-caarI marazI BaaYaa inamnastr va ]ccastr prIxaa
ivaiht maudtIt ]<aINa- Jaalao naahIt Aqavaa ivaiht inayamaanausaar %yaaMnaa prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT idlyaacao AadoSa
inaga-imat kolaolao naahIt ASaa AiQakayaaMnaa va kma-caayaaMnaa Anaumao idnaaMk 30 iDsaoMbar 1989 va 30 iDsaoMbar 1991
naMtrcyaa vaotnavaaZI idlyaa Asalyaasa %yaaMcyaakDUna vaotnavaaZIcaI idlaolaI sava- r@kma vasaUla krNyaat yaavaI Asao AadoSa
doNyaat yaot Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
A.va.Aambaorkr
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya p`adoiSak inavaD maMDLaMnaI iSafarsa kolaolyaa ]maodvaaraMnaa inayau@tI doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .p``ainamaM 2792574maumaup`..179213 A id.17.2.1993.

idnaaMk 9.2.1988 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao rajya SaasanaaMcyaaijalha pirYadocyaanagarpailakocyaa vaga- 3 cyaa
pdaMsaazI ]maodvaaraMcaI inavaD krNyaasaazI rajyaat saat inavaD maMDLo sqaapna kolaI Aahot. rajyaatIla yaa saMsqaaMcyaa
naomaNauka AiQakayaaMnaI idnaaMk 9.2.88 cyaa AadoXaanvayao ivaiht kolaolyaa namaunyaat maagaNaIp~ inavaD maMDLakDo

63
pazivaNao AavaSyak Aaho. ho maagaNaIp~ ir@t pdaMsaazI tsaoca puZIla ek vaYaa-t ir@t haoNaayaa pdaMsaazI pazivaNyaat
yaoto. ASaa pirisqatIt yaa maagaNaI p~acyaa AnauYaMgaanao inavaD maMDLanaI inavaD kolaolyaa ]maodvaaraMnaa ASaa ir@t pdaMvar
ta%kaL naomaNaUka doNyaamaQyao naomaNaUk AiQakayaaMnaa kaoNatIhI ADcaNa AsaNyaacao karNa naahI. prMtu Asao Asalao trI
inavaD maMDLanao inavaD kolaolyaa ]maodvaaraMnaa naomaNaUk doNyaamaQyao naomaNaUk AiQakarI ivalaMba krIt haoto. Asao Saasanaacyaa
inadXa-naasa AalyaanaMtr idnaaMk 5 mao 1989 cyaa AadoXaanvayao p`t saaobat jaaoDlaI Aaho naomaNaUk AiQakayaaMnaI inavaD
yaadI inavaD maMDLakDUna p`aPt JaalyaanaMtr tIsa idvasaaMt naomaNaUk AadoXa doNao AavaSyak Aaho Asao AadoXa kaZlao
Aahot. %yaacap`maaNao idnaaMk 5 mao 1989 cyaa AadoXaamaQyao AsaohI spYT kolao Aaho kI yaa naomaNaUk AadoSaat ivaiht
kolaolyaa maudtIt ]maodvaar isvakarNyaasa hjar Jaalaa naahI tr %yaacao naava inavaD yaadItUna kmaI krNyaat yao[-la.
varIlap`maaNao Saasanaacao spYT AadoSa AsataMnaahI bayaaca naomaNaUk AadoXa imaLt naahIt ASaa tarI
SaasanaakDo Aalaolyaa Aahot.inavaD maMDLanao maagaNaIp~ pazivalyaanaMtr ta%pur%yaa svapat naomaNaUka inayau@tI AiQakarI
krtat. Asao ta%purto kma-caarI ivaivaQa maagaa-nao sqaigatI imaLivatat. jaoNaok$na inavaD maMDLanao inayamaanausaar inavaD
kolaolyaa kma-caayaaMnaa naomaNaUk imaLNyaapasaUna vaMicat vhavao laagato. naomaNaUk AiQakayaaMnaI ta%pur%yaa naomaNaUka krtaMnaa
kaoNatI kaLjaI GyaavaI yaacyaa saivastr saUcanaa Saasana inaNa-ya saa.p`.ivaBaaga . p`ainamaM 1290p`.. 3190
13 A idnaaMk 14 Aa^gasT 1990 maQyao idlaolyaa Aahot. tsaoca inavaD maMDLacyaa kxaotIla pdaMvar inavaD maMDLaMkDUna
]maodvaar ]plabQa hao[-pya-t ta%pur%yaa svapat naomalaolyaa kma-caayaaMnaa kaoNatahI kayadoXaIr AiQakar naahI Asaa
inaNa-ya mauMba[- ]cca nyaayaalayaanao yaaicaka . 63289 EaI.SabbaIr baapU naamadar ivaQd maharaYT/ Saasana maQyao
idlaolaa Aaho. ASaa pirisqatIt ta%pur%yaa naomaNaUka samaaPt k$na inavaD maMDLanao inavaD kolaolyaa ]maodvaaraMnaa naomaNaUka
doNao naomaNaUk AiQakayaaMnaa map`aPt Aaho . inavaD maMDLanaI AnauSaoYaaMtga-t maagaasavagaI-yaaMcaI inavaD kolaolaI Aaho prMtu
yaa ]maodvaaraMnaa doKIla naomaNauka imaLalyaa naahIt ASaa tarI SaasanaakDo Aalaolyaa Aahot.
varIla pirisqatI ivacaarat Gao}na yaa AadoXaavdaro sava- naomaNaUk AiQakayaaMcao laxa idnaaMk 5 mao 1989 cyaa
Saasana pirp~kakDo vaoQaNyaat yaot Aaho. naomaNaUk AiQakayaaMnaI yaa AadoSaanausaar kaya-vaahI krNao %yaaMcaovar
baMQanakark Aaho. jao AiQakarI yaa AadoSaacao ]llaMGana krtIla %yaaMcyaaivaQd maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk
inayamaaMnausaar iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaasa to pa~ zrtIla. trI maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI tsaoca pya-vaoxaIya
AiQakayaaMnaI yaa AadoXaanausaar kaya-vaahI haoto ikMvaa naahI yaacaI tpasaNaI %yaaMcyaa naohmaIcyaa tpasaNaIcyaa vaoLI k$na yaa
AadoXaacaI ksaaoSaInao AMmalabajaavaNaI kravaI.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaaMtga-t pdivaka AByaasama soavaap`vaoSaao<ar p`iSaxaNa tsaoca [tr ivaBaagaatIla


prIxaMamaQyao Aaxaopah- vat-na krNaayaaivaQd kravayaacaI karvaaa[-.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .prIxaa 1089p` 2089satra id. 28 mao 1993.

saovaaMtga-t pdivaka AByaasamasaovaap`vaoSaao<ar p`iSaxaNa tsaoca [tr ivaBaagaIya prIxaamaQyao Aaxaopah- vat-na
]da. ka^pI krNaobaGaUna ilaihNaoAnya pirxaaqaI-cyaa ]<arpi~kotUna Aqavaa %yaaMcyaaSaI cacaa- kna ]<ar ilaihNao
[%yaaid. krNaayaa prIxaaqyaa-ivaw karvaa[- krNyaabaabatcaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaasaMbaMQaIcyaa sava-
baabaIMcaa saaklyaanao ivacaar kna KalaIlap`maaNao inaNa-ya GaoNyaat yaot Aaho.
A Aaxaopah- vat-na krNaayaa prIxaaqaI-sa %yaa saMbaMQaIt vaYaa-cyaa prIxaot Anau<aINa- GaaoiYat krNyaat
yaavao.
ba sadr prIxaaqaI- jyaa p`Snapi~kocyaavaoLI Aaxaopah- vat-na krtanaa AaZLlaa %yaa p`Snapi~kosa tsaoca
sadr prIxaotIla ]va-rIt sava- p`Snapi~kaMnaa basaNyaasa Apa~ GaaoiYat krNyaat yaavao.tqaaip
prIxaaqyaa-kDUna Aaxaopah- vat-na jaI p`Snapi~ka saaoDivatanaa GaDlao Asaola %yaapUvaI- %yaanao

64
saaoDivalaolyaa p`Snapi~kaMt jar tao ]<aINa- hao}na saUT imaLNyaasa pa~ Asaola tr ASaI saUT %yaalaa
doya rahIla.
2. varIlap`maaNao kaya-vaahI krNyaacao AiQakar ivaBaaga p`mauKasa doNyaat yaot Aahot.
3. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI AavaSyak Asaola %yaabaabatIt maharaYT/ laoaksaovaa
AayaaogaaXaI ivacaarivainamaya kna saMbaMQaIt ivaBaagaIya prIxaa inayamaamaQyao dustI kravaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao


ya.maa.jaoaSaI
]psaicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovakaMnaa pdoannatI saMdBaa-t maanaIva idnaaMk doNyaabaabat.


P`akrNa tpasaNaI AiQakarabaabat.

saamaanya p`.ivaBaaga pirp~k . esaAarvhI 1093p`..29312 idnaaMk 11 jaUna 1993.

vaacaa 1 pirp~k rajakIya AaiNa saovaa ivaBaaga .elaAarAayaenaTI 10596 id.10.3.60 va


2 pirp~k saa.p`.ivaBaaga .esaAarvhI 1084D idnaaMk 25.2.1965.

Saasana saovaotIla kma-caarIAiQakarI yaaMnaa pdaonnatIcyaa saMdBaa-t * caukInao AiQaimat kolao Asalyaacao ikMvaa
Davalalao gaolao Asalyaacao inaiScat Jaalao tr %yaaMnaa pdaonnatIcaa maanaIva idnaMak doNyaabaabat ivacaar krNyaat yaotao. maanaIva
idnaaMk doNyaabaabatcaI p`krNao var namaUd kolaolyaa pirp~kanausaar tpasaavayaacaI Asatat. var namaUd kolaolyaa idnaaMk 10
maaca- 1960 cyaa pirp~katIla trtudIp`maaNao jar ta%pur%yaa jyaoYzta yaadIcyaa AaQaaro pdaonnatI idlaI Asaola AaiNa tI
jyaoYzta yaadI AMitma kolyaanaMtr %yaa jyaoYztonausaar jar kinaYz vya@tIlaa Agaaodr inayaimat svapacaI pdaonnatI idlaI
Asaola tr jyaoYz vya@tIlaa pdaonnatIcaa maanaIva idnaaMk idlaa jaatao. maa~ vaotna inaiScatIcyaa frkacao laaBa idlao jaat
naahIt. idnaaMk 25 .2.1965 cyaa pirp~katIla trtudIMcyaa AaQaaro jyaoYzta yaadImaQaIla jyaoYz vya@tIlaa caukInao
AiQaimat kna kinaYz vya@tIlaa inayaimat svapacaI pdaonnatI idlaI Asaola tr maanaIva idnaaMk idlaa jaatao. yaa
p`krNaI jyaa vya@tIlaa maanaIva idnaaMk idlaa Asaola %yaalaa vaotnainaiScatIcao fayado frkasahIt idlao jaatat.
2. maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcaI p`krNao maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI saamaanya p`Saasana ivaBaaga AaiNa iva<a
ivaBaaga yaaMcyaa pramaSaa-nao inakalaI kaZNao AavaSyak Aaho. karNa ASaa p`krNaI ekaca pdacao vaotna daona vya@tInaa
doNyaacaI Sa@yata inamaa-Na haot Asato.tsaoca pdaonnatI inayaimat svapacaI nasaola tr maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcaa inaNa-ya
GaoNao Ayaaogya Asato. yaamauLo maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcaI p`krNao saKaola pirxaNaanaMtr inakalaI kaZNao AavaSyak
Aaho. prMtu yaa ivaBaagaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcaI p`krNao ivaBaaga stravar
tpasalaI jaavaUna inaNa-ya Gaotlao jaatat. ho inaNa-ya var namaUd kolaolyaa pirp~katIla trtudIp`maaNao nasalyaacao AaZLUna
Aalao Aaho. mhNaUna maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcyaa p`krNaI Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI maanaIva idnaaMk
doNyaabaabatcaI p`krNao maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI prspr inakalaI kaZU nayaot. maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI ASaa p`krNaaMcaI
p`aqaimak CananaI kravaI va yaabaabatcyaa p`stavaaMnaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga AaiNa iva<a ivaBaaga yaaMcaI AavaSyak maMjaUrI
idlyaanaMtrca %yaasaMbaMQaIcao AadoSa inaga-imat kravaot.

ivabaama.

65
3. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI Saasanaacao sadr AadoSa %yaacyaa AK%yaarItIla ivaBaaga p`mauK AaiNa kayaa-laya p`mauK
yaaMcyaa inadSa-naasa AaNaavaot. tsaoca ivaBaaga p`mauK stravar maanaIva idnaaMk doNyaabaabat jar yaapUvaI- kahI AadoSa AsatIla
tr to AadoXa yaa inaNa-yaanausaar AiQaimat zrtIla.
4. Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga esaAarvhI 107612 idnaaMk 21 jaUna 1982 Anvayao jyaoYzta
ivainayama ivaiht krNyaat Aalao Aahot. %yaamaQaIla inayama 5 1 maQaIla saxama p`aiQakarI yaaeovajaI AavaSyak tI
dustI krNyaacaI kaya-vaahI vaogaLI krNyaat yaot Aaho. taopya-t maanaIva idnaaMk doNyaacao p`stava yaa AadoSaanausaar
tpasaNyaat yaavaot.

]p saicava
maharaYT/ Saasana.

TIpsaa.p`.ivaBaaga pirp~k id. 13.12.1993 va id.6.6.2002 Anvayao sauQaarNaa.


@@@@@@@@@@

ivaYaya matImaMd vya@tIMcyaamaulaaMcyaa palakaMnaa [icCt sqaLI badlaI doNyaabaabat.

saa,.p`.ivaBaaga inaNa-ya .emaAarvhI 1099yauAaoAar 1389baara id.26 Aa^gasT 1993.

kod` Saasanaacyaa saovaotIla jyaa kma-caayaacyaa palya matImaMd Aahot ASaa AiQakarIkma-caayaaMkDUna %yaa
palyaaMcaI iSaxaNaacaI va %yaacap`maaNao vaOVkIya ]pcaaracaI saaoya hao[-la ASaa izkaNaI badlaI doNyaasaMbaMQaI koMd` Saasanaanao
AadoSa inaga-imat kolao AsaUna %yaaca QatI-var rajya SaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt AadoSa inaga-imat krNyaacaa p`Sna
Saasanaacyaa kahI kaL ivacaaraQaIna haota. Saasana (abaabat Asao AadoSa dot Aaho kI matImaMd vya@tIMcyaamaulaaMcyaa
palakaMnaI matImaMd palyaaMcyaa AaOYaQaaopcaarMasaazIiSaxaNaasaazI ivaiSaYT sqaanaI badlaI imaLNyaacaI ivanaMtI kolyaasa %yaaMcaa
sahanauBauitpUva-k ivacaar krNyaat yaavaa va ir@t pdo ]plabQa Asalyaasa badlaI krNyaat yaavaI. ASaI badlaI krtaMnaa
KalaIla baabaI ivacaarat GaoNyaat yaavyaat
1 jyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI badlaIcaI ivanaMtI kolaI Aaho %yaaMcaa palya matImaMd Asalyaacao
vyaavasaaiyak vaOVkIya AiQakayaaMcao p`maaNap~ saadr kolaolao Asaavao.
2 ekaca ivaBaagaaMtga-t badlaI haot Asalyaasa jyaoYzta AbaaiQat zovaNyaat yaavaI.
2. varIla AadoSaaMnausaar badlaIcaI savalat doNyaacao AiQakar saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaaMnaa AsatIla va %yaaMnaI
ASaI p`krNao p`SaasakIya garjaa laxaat Gao}na tpasaavaIt.
3. ho AadoSa iva<a ivaBaagaacyaa sallyaanao %yaa ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- . 55393saovaa 9 idnaaMk
24.5.1993 Anvayao kaZNyaat yaot Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaaMnausaar va naavaanao

ko.jao iDsaaoJaa
Avar saicavamaharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tI ilaipkTMklaoKk pdavar


krNyaakairta TMklaoKnaacaI AT iSaiqala krNaobaabat.
saa.p`.iva. inaNa-ya .AkMpa 10921597p`..44Aaz id. 16 Aa^@Taobar 1993.

66
pha 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1089p`..248912 id.26.11.1990.
2 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1086p`..24A8912 id.26.10.90.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 1084189saIAar 155tora A id.8 maaca- 1983.
4 saa.p`.iva. inaNa-ya .AkMpa 1088912p`..169Aaz id. 6.10.1989.

Saasana saovaot ilaipk TMklaoKk Asaa saMvaga- Aist%vaat Aalaa Aaho. %yaa pdavarIla inayau@tIkirta ivaiht
vaogamayaa-docao TMklaoKnaacao SaasakIya vaaiNajya prIxaa p`maaNap~ hI saovaapUva- AT Aaho. AnaukMpa t<vaavarIla yaaojanaaMtga-t
inayau@tI kirta ivaiht krNyaat AalaolaI TMklaoKnaacaI SaasakIya vaaiNajya prIxaa p`maaNap~acyaa Ah-tocaI AT AnaukMpa
t<vaavarIla inayau@tIkirta jaastIt jaast 11 maihnyaacyaa kalaavaQaIkirta iSaiqala krNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa
AsaUna tao KalaIla ATIMcyaa AQaInasqa rahIla.
1 yaa kalaavaQaIt saMbaMiQat kma-caayaanao ivaiht Ah-ta p`aPt kravaI va SaasakIya vaaiNajya prIxaa pasa
Jaalyaacao p`maaNap~ saadr kravao.
2 ASaI inayau@tI idlaolyaa vya@tInao tsao na kolyaasa %yaacaI inayau@tI 11 maihnyaanaMtr saMpuYTat
AaNaNyaat yaavaI. tsaa ]llaoK naomaNaUkIcyaa AadoSaat samaaivaYT krNyaat yaavaa.
3 yaa iSaiqalaIkrNa savalatIcaa laaBa kuTuMbaatIla eka vya@tInao GaotlyaanaMtr kuzlyaahI pirisqatIt tao
kuTuMbaatIla Anya vya@tIsa Anau&oya haoNaar naahI yaacaI jaaNaIva saMbaMiQataMnaa Agaaodrca doNyaat
yaavaI. inayau@tI p`aiQakayaaMnaa AavaSyak vaaTlyaasa %yaaMcyaakDUna vacanap~ GaoNyaat yaavao.
2. ]prao@t ATI yaa mayaa-dopuZo iSaiqala krta yaoNaar naahIt tsaoca %yaabaabatcaI ivanaMtI ivacaarat GaotlaI jaaNaar
naahI hI baaba doKIla Agaaodrca saMbaMiQat kuTuMibayaacyaa najarosa AaNaUna doNyaat yaavaI.
3. ilaipkTMklaoKk yaa saMvagaa-saazIcyaa saovaap`vaoSa inayamaaMt yaanausaar AavaSyak tI sauQaarIt trtUd krNyaat
yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ya.maa.jaaoSaI
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa


saaPtaihk rjaa kamaacao svap yaasaMbaMQaI

saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 10902881p`..179012 id.11.02.1994.

pha1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 10812072saIAar 23612 id. 19.09.83.


2saa.p`.iva.inaNa-ya .esaaAarvhI 1084230912 id.23 jaulaO 1985.

Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMnaI saava-jainak sauT\TIcyaa idvaSaI kama kolyaasa %yaaba_la Barpa[-
Vavayaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaa saMbaMQaat Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk esaAarvhI
10842309baara idnaaMk 23 jaulaO 1985 cao AadoSa inaYap`Baaivat kna Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga
ivabaama.

67
.esaAarvhI 10812072saIAar23612 idnaaMk 19 saPToMbar 1983 cyaa AadoSaatIla pircCod .2
D AaiNa 3 maQyao KalaIlap`maaNao sauQaarNaa krNyaat yaavyaat Asao Saasana AadoSa dot Aaho.
1 pharokrIcaaOkIdar yaaMnaa saava-jainak sauT\TIcyaa idvaSaI kama kravao laagalao tr %yaaba_la %yaalaa to
jyaa izkaNaI kama krtat %yaa izkaNaI Anau&oya Asalaolyaa dOinak Ba<yaacyaa rkmao[tka maaobadlaa
doNyaat yaavaa.tqaaip dusayaa va caaOqyaa pharokrIcaaOkIdar yaaMnaI kama kolyaasa %yaaMnaa
varIla p`maaNao maaobadlaa Anau&oya rahNaar naahI.
2 pharokrIcaaOkIdar yaaMnaa %yaaMcyaa naohmaIcyaa eka paLIcao kama saMplyaanaMtr dusayaa paLImaQyao kama
kravao laagalao tr %yaasa KalaIlap`maaNao maaobadlaa doNyaat yaavaa.

naohmaIcyaa paLInaMtr jaast kama kravao laagalaolaa Vavayaacaa maaobadlaa


kalaavaQaI va tasa.
Aaz tasa ikMvaa %yaacyaapoxaa jaast to jyaa izkaNaI kama krtat %yaa izkaNaI Anau&oya
Asalaolyaa dOinak Ba<yaacyaa 50 T@ko [tkI
r@kma.
caar tasaa poxaa jaast prMtu Aaz tasaaMpoxaa kmaI to jyaa izkaNaI kama krtat %yaa izkaNaI Anau&oya
Asalaolyaa dOinak Ba<yaacyaa 30 T@ko [tkI
r@kma.

2 ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.

3. ho AadoSa iva<a ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- .130692saovaa9 idnaaMk 19 Aa^@Taobar 1992 Anvayao
inaga-imat krNyaat yaot Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ko.jao iDsaaoJaa
Avar saicavamaharaYT/ Saasana.
TIp idnaaMk 19.12.98 caa inaNa-yahI phavaa .

@@@@@@@@@@@

ivaYaya pdaonnatI
gaaopnaIya AiBalao#yaaMcyaa p`tvaarIcao inakYa.

saa.p`.iva. inaNa-ya . esaAarvhI 1088 p`..1188 12 idnaaMk 21.02.1994.

saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa maaMk [esabaIsaIefAar1985868tora idnaaMk 9 saPToMbar 1988 cyaa


Saasana inaNa-yaanvayao SaasakIya saovakaMcyaa p`itvaYaI- ilaihlyaa jaaNaayaa gaoapnaIya AiBalao#yaaMcaI p`tvaarI kaoNatI zrvaavaI
yaaba_lacyaa saUcanaa doNyaat Aalaolyaa Aahaot. tsaoca Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga , .esaAarvhI
1974D idnaaMk 28 jaanaovaarI 1975 Anvayao vaga- 1 maQaIla Aata gaT A p`qama pdaonnatIcyaa sava- pdaMvarIla
pdaonna%yaa jyaoYzta AiQana pa~ta AaiNa %yaanaMtrcyaa varcyaa pdaMvarIla pdaonna%yaa inavvaL gauNava<aa t<vaaMnaI krNyaat

68
yaavyaat Asao Saasanaacaoo QaaorNa Aaho. pdaonnatIsaazI pa~ta zrivatanaa SaasakIya saovakaMcao lagatcao 5 vaYaa-cao gaaopnaIya
AiBalaoK tpasalao jaatat. prMtu gaaopnaIya AiBalao#yaaMcyaa p`tvaarIcaa inakYa kaoNata Asaavaa yaasaMbaMQaIcao inaiScat Asao
AadoSa inaga-imat kolaolao naahIt.%yaamauLo inavaDsaUcaI banaivatanaa pa~tocyaa inakYaabaabat saMidgQata rhat Asalyaacao
Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho. Ateva Saasanaanao yaa baabaIMsaMbaMQaat sava-kYa tpasaNaI kna varcyaa pdavar pdaonnatI
doNyaasaazI gaaopnaIya AiBalao#yaaMcyaa p`tvaarIcao inakYaaMbaabat KalaIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlao Aahot.
1 Saasana saovaotIla gaT A maQaIla p`qama pdaMvarIla pdapya-ntcyaa sava- gaTaMtIla pdaonna%yaa jyaoYzta
AQaIna pa~ta yaa inakYaanausaar doNyaaMt yaavyaat. Paa~ta inaiScat krNyaasaazI ivacaarxao~atIla sava- AiQakayaaMcao
5vaYaa-cao gaaopnaIya AiBalaoK tpasaUna Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 10893654
p`..128912 idnaaMk 28 maaca- 1990 maQyao namaUd kolyaap`maaNao jyaaMcyaa gaaopnaIya AiBalao#yaaMcaI ikmaana sarasarI
p`tvaarI ba baI yaot Asaola tr saMbaMiQataMnaa jyaoYztonausaar inavaDsaUcaIt AMtBa-Ut krNyaat yaavao.
2 gaT A maQaIla dusayaa TPPyaanaMtcyaa prMtu jyaa pdaMcyaa vaotnaEaoNaItIla ikmaana vaotnaEaoNaIcaa TPpa
.5100 Aaho ASaa sava- pdaMvarIla pdaonna%yaa inavvaL gauNava<aa ( Strict Selection ) nausaar doNyaat yaavyaat.
%yaasaazI 5 vaYaa-cyaa gaaopnaIya AiBalao#yaaMcaI ikmaana sarasarI p`tvaarI ba ASaI inaiScat krNyaat yaavaI.
3 Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 1077saIAar 3437912 idnaaMk
18 mao 1983 AaiNa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga , esaAarvhI 1088p`..118812 idnaaMk 18
A^a@Taobar 1988 Anvayao inavaDsaUcaImaQyao samaavaoSa Jaalaolyaa AiQakayaaMcyaa baabatIt jyaaMcao gaaopnaIya AiBalaoK
A%yau%YT A p`tIcao AsatIla %yaaMnaa inavaDsaUcaImaQyao Anaumao 6 AaiNa 2 sqaanaaMpya-nt varcaZpNaa Vavaa Asao
AadoSa Aahot.2 sqaanaaMpya-nt varcaZpNaa doNyaabaabatcao AadoSa Aata maagao GaoNyaat yaot Aahot. A%yau%YT A
p`tvaarI AsaNaayaa AiQakayaaMsakma-caayaaMsa inavaDsaUcaImaQyao 6 sqaanaapya-nt varcaZpNaa doNyaacao ivaVmaana AadoSa
puZIla AadoSa hao[-pya-nt kayaa-invat rahtIla. maa~ ASaa AiQakayaaMsa jyaoYz Asalaolyaa AiQakayaaMcao AiBalaoK A
p`tvaarIcao AsatIla tr %yaacao var A%yau%YT gaaopnaIya AiBalaoK AsaNaayaa AiQakayaasa varcaZpNaa doNyaat yao}
nayao.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDLo va p`adoiXak duyyama inavaD


maMDLamaaf-t ]maodvaaraMcaI inavaD.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .p`ainama 2593saIAar 1189313 A id.3 mao 1994.

saMdBa- inaNa-ya . p`ainama 1286p`.. 86 13 A idnaaMk 9 .2.1988.

idnaaMk 9.2.1988 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao rajya stravarIla vaga- 3 cyaa pdavar ]maodvaaraMcaI inavaD
krNyaasaazI tsaoca p`adoiXak inavaD maMDLalaa maaga-dXa-na krNyaasaazI maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL mauMba[- tsaoca
ijlha va p`adoiXak stravarIla SaasakIya kayaa-layaoijalha pirYada va nagarpailakaMmaQaIla vaga- 3 cyaa pdaMvar naomaNaUk
krNyaasaazI ]maodvaaraMcaI inavaD krNyaasaazI 6 p`adoiXak inavaD maMDLo sqaapna krNyaat AalaolaI Aahot.SaasakIya
kayaa-layao ijalha pirYada tsaoca nagarpailakaMmaQyao vaga- 3 cyaa pdavar naomaNaUka krNyaasaazI ]maodvaaracaI inavaD krtaMnaa
sava- ]maodvaaraMnaa samaana saMQaI ]plabQa k$na doNyaacyaa ]_oSaanao tsaoca ]maodvaaracaI inavaD krNyaacyaa kamaamaQyao sausaU~ta
zovaUna saovaa p`vaoSa inayama va AarxaNaasaMbaMQaIcao Saasanaacao QaaorNa laxaat Gao}na ]maodvaaraMcaI inavaD krNyaacao kama yaa
maMDLaMvar saaopivaNyaat Aalao Aaho.
Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI inavaD maMDLakDUna ]maodvaaracaI inavaD krNyaacaI kaya-vaahI caalaU

69
AsataMnaa Saasana strava$na tsaoca laoak p`itinaQaIkDUna kahI zravaIk ]maodvaaraMcaI iSafarsa krNyaasaMbaMQaIcaa p`stava
p~o ektr inavaD maMDLalaa pazivaNyaat yaotat ikMvaa ASaI iSafarsa saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo krNyaat yaoto.
kahI zravaIk ]maodvaaraMcyaa baabatIt iSafarsa krNyaacaI tI hI var namaUd kolaolyaa trtudISaI ivasaMgat tr Aahoca
prMtu sava-saamaanya janatomaQyao Saasana yaM~NaosaMbaMQaI AivaSvaasa inamaa-Na hoaNyaacaI Sa@yata Aaho. tsaoca AXaa kaya-pQdtImauLo
p`%yaxa ]maodvaar ha spQao-tUna inavaD haoNyaacaa p`ya%na krNyaaeovajaI iSafarsa p~ p`aPt krNyaasaazI p`ya%na k$na inavaD
krNyaacaa maaga- Anausarola.tsaoca jyaa ]maodvaaralaa Asao iSafarsa p~ doNaayaa laaokp`itinaQaIkDo paohaocata yaoNao Sa@ya
Aaho %yaaMnaaca nyaaya imaLola. %yaamauLo sava-saamaanya janatomaQyao naoOraXyaacaI Baavanaa inamaa-Na hao[-la va to Saasanaavar ivaSvaasa
zovaNaar naahIt. hI pirisqatI TaLNao AavaSyak Aaho. yaa saMbaMQaat Asao namaUd krNyaat yaoto kI jar ASaa
iSafarSaIMcyaa AnauYaMgaanao eKaVa ]maodvaaracaI inavaD Jaalyaasa va AXaa inavaDIlaa nyaayaalayaat Aavhana idlyaasa nyaayaalaya
inavaD maMDLacaI ]maodvaar inavaD krNyaacaI kaya-vaahI AvaOQa zrvaU Sakola va %yaamauLo jyaa ]maodvaaracaa Asao iSafarsa p~
p`aPt krNyaat saMbaMQa naahI %yaaMnaa doKIla %yaacaI JaL paohaocaola. hI pirisqatI TaLNyaasaazI sava- saMbaMQaItaMnaa Asao
saUicat krNyaat yaoto kI SaasanaakDUna ]maodvaaraMcyaa naavaacyaa iSafarSaI k$na inavaD maMDLaMvar dbaava AaNaNao vaa
%yaaMcyaa kamaamaQyao hstxaop krNao yaoagya haoNaar naahI. inavaD maMDLaMnaa inapxapatIpNao kama k$ doNao AavaSyak Aaho.
At inavaD maMDLaMmaaf-t ]maodvaaraMcaI inavaD haot AsataMnaa kahI zravaIk ]maodvaaraMcyaa inavaDIsaazI saamaanya p`Saasana
ivaBaagaakDo ikMvaa inavaD maMDLaMkDo iSafarsa k$ nayao ikMvaa iSafarsa p~ pazvaU nayao.ASaa iSafarsa p~acaI Saasana
stravar tsaoca inavaD maMDL stravar kaoNatIhI dKla GaotlaI jaaNaar naahI yaacaI naaoMd GyaavaI.
maharaYT/ duyyama saovaa inavaD maMDL tsaoca sava- p`adoiSak duyyama saovaa inavaD maMDLaMnaI doKIla ]maodvaaraMcaI inavaD
krtaMnaa tI kaoNa%yaahI iSafarsa p~acyaa AaQaaravar kolaI jaaNaar naahI yaacaI dxata GyaavaI.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaayaaojana kayaa-layaanao iSafarsa kolaolyaa ]maodvaaraMcaI


kmaala vayaaomayaa-da ga`a( QarNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . esaAar vhI 10932219p` 594 baara id.21 mao 1994.

Saasana saovaotIla pdaMvar naomaNaUka krtanaa inavaD maMDLacyaa kxaot yaoNaayaa gaT k maQaIla pdaMvarIla
ta%purtI saovaa BartI AaiNa gaT D maQaIla sava- pdaMvarIla inayaimat saovaa BartI kayaa-layaamaaf-t iSafarsa Jaalaolyaa
]maodvaaraMmaQaUna kravayaacaI Aaho.laaoksaovaa Aayaaoga AaiNa p`adoiXak inavaD maMDLamaaf-t pdo BarNyaasaazI jaaihrat idlaI
jaato. %yaavaoLI ]maodvaaraMnaI %yaa %yaa pdakirta AsalaolaI kmaala vayaaomayaa-da kaoNa%yaa idnaaMkasa pUNa- krNao AavaSyak
Aaho ikMvaa ]maodvaar maulaaKtIcao idvaSaI ivaiht vayaaomayaa-da pUNa- krIt Asalyaasa p`%yaxa inayau>Icao vaoLI vayaaiQak zrlaa
trI vayaaiQa@ya ivacaarat Gao} nayao. yaasaMbaMQaacaI ivaiXaYT trtud Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga .
esaAarvhI 1080 15ema 12 idnaaMk 28 jaanaovaarI 1986 cyaa Anaumao inayama 5 va 6 maQyao krNyaat
AalaolaI Aaho. saovaap`vaoSa inayamaatIla trtudInausaar ivaiht maagaa-nao ]maodvaar ]plabQa haoNyaasa ivalaMba laagaNyaacaI Sa@yata
Asato. tqaaip var namaUd kolyaap`maaNao saovaaBartIsaazI saovaayaaojana kayaa-layaanao iSafarsa kolaolyaa ]maodvaaraMcao baabatIt
kmaala vayaaomayaa-da kaoNa%yaa idnaaMkasa QaravaI yaabaabat saMidgQata Asalyaanao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho.Ateva
ASaI saMidgQata rahU nayao yaa dRYTInao Saasanaacao Asao AadoSa Aahot kI saovaayaaojana kayaa-layaamaaf-t iSafarsa Jaalaolyaa
]maodvaaraMcyaa baabatIt kmaala vayaaomayaa-docaI AT var namaUd kolaolyaa AiQasaUcanaomaQaIla inayama 6 maQyao namaUd kolyaap`maaNao
]maodvaaraMcyaa maulaaKtIcaoo idvaSaI pUNa- haoNao AavaSyak Aaho. yaa saMdBaa-t inayau@tI p`aiQakayaaMnaI saovaayaaojana
kayaa-layaakDo maagaNaIp~ pazivataMnaa pdo ir@t haoNyaacaa kalaavaQaI saovaayaaojana kayaa-layaakDUna Aqavaa Anya t%sama

70
p`aiQakayaaMkDUna ]maodvaaraMcyaa naavaacaI iSafarsa haoNyaasa laagaNaara kalaavaQaI yaamaQyao maulaaKtI laoKI prIxaa
[%yaaidsaazI laagaNaara kalaavaQaI AMtBaU-t Asaavaa laxaat Gao}na saovaayaaojana kayaa-layaakDIla ]maodvaaraMsaazI saovaap`vaoSa
inayamaatIla trtudInausaar kmaala vayaaomayaa-docaI AT kuzlyaa ivaiSaYT idnaaMkasa pUNa- haoNao AavaSyak Aaho. yaacaa spYT
]llaoK maagaNaIp~at krNyaat yaavaa.
saovaayaaojana kayaa-layaaMnaI iSafarsa kolaolyaa ]maodvaaraMcyaa maulaaKtI iSafarsap~ imaLalyaapasaUna ek maihnyaacyaa
Aat GaoNyaat yaavyaat. ASaa saUcanaa sava- inayau@tI p`aiQakayaaMsa yaavdaro doNyaat yaot Aahot.tsaoca saovaayaaojana kayaa-
layaamaaf-t iSafarsa krtaMnaa saMbaMQaIt ]maodvaar maagaNaIp~at ]llaoK kolaolyaa ivaiSaYT idnaaMkapUvaI-cyaa kalaavaQaIt
vayaaiQak zrtIla AXaa ]maodvaaraMcaI iSafarsa haoNaar naahI. ASaI KbardarI sava- saovaayaaojana AiQakayaaMnaI GyaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ya.maa.jaaoSaI
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaa p`vaoSa inayama


pdaonnatIsaazI pUva-AT mhNaUna inamna saMvagaa-t ikmaana saovaosaMbaMQaIcaI AT
pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla saovaa AnauBavaasaazI ga`a( QarNyaabaabat.

saa.p`. ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 1091 p`..191 baara idnaaMk 23 mao 1994.

vaacaa 1 pirp~k saa.p`.iva. .esaAarvhI 1088109baara idnaaMk 25.8.1988.


2 pirp~k saa.p`.iva..esaAarvhI 1088 109baara idnaaMk 31 mao 1989.
3 pirp~ksaap`iva .esaAarvhI 1088109p`..188baara id.4.9.90.
4 maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacao p~ .73Ao7989daona id.25.1.1994.

Saasana saovaotIla vaga- 3 Aata gaT k maQaIla vairYz pdavar vaga- 2 gaT ba maQaIla vairYz pdavar
AaiNa vaga- 1 gaT A maQaIla dusayaa pdaonnatIcyaa pdaMpya-nt pdaonnatI krtanaa inamna pdavar 3 vaYao- inayaimat saovaocyaa
AnauBavaacaI AT ivaiht kolaI Aaho. ]prao@t . 3 yaoqao dSa-ivalaolyaa pirp~kanausaar pirivaxaaQaIna kaLatIla
saovaocaa kalaavaQaI pdaonnatIsaazIcyaa AnauBava kalaavaQaIcyaa gaNatIsaazI inayaimat saovaa kalaavaQaI mhNaUna ga`a( samajaNyaat
yaavaa ikMvaa ksao yaabaabatcaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaa p`Snaabaabat sava-kYa tpasaNaI kolyaanaMtr ASaa
inaYkYa- Aaho kI pirivaxaa kalaavaQaI ha ]maodvaar jyaa saovaot p`ivaYz Jaalaolaa Aaho %yaa saovaoAMtga-t p`iSaxaNaacaa
kalaavaQaI mhNaUna samajaNyaat yaotao.yaa kalaavaQaImaQyao ASaa ]maodvaaraMnaa saMbaMiQat pdaMcyaa kamakajaacao &ana %yaaMcaI
kt-vyao va jabaabadayaa samajaavaUna GaoNao ApoxaIt Asato.tsaoca %yaasa ivaiht kolaolyaa ivaBaagaIya prIxaa ]<aINa- haoNao
AavaSyak Aaho. %yaamauLo ASaa kalaavaQaItIla naomaNaUk AnauBavaasaazI ga`a( Qarta yaoNaar naahI.tovha Saasanaacao Asao
AadoSa Aahot kI jyaa AiQakayaaMcaI naomaNaUk pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla Aaho %yaaMcyaa baabatIt pirivaxaaQaIna
kalaavaQaI pUNa- kolyaanaMtrca %yaaMcaa pdaonnatIsaazI ivacaar krNyaat yaavaa jaaopya-nt %yaaMcaI inayau@tI pirivaxaaQaIna
t<vaavar daona vaYao- ikMvaa vaaZIva kalaavaQaIkirta caalaU raihlaolaI Asaola tao kalaavaQaI pdaonnatIsaazI inaiScat koloalyaa
AnauBava kalaavaQaIsaazI ga`a( QarNyaat yao} nayao. pirivaxaaQaIna kalaavaQaI samaaPt kolyaanaMtr %yaa tarKopasaUna
pdaonnatIsaazI AnauBava kalaavaQaI gaNaNyaat yaavaa. yaa naomaNaUkIcyaa idnaaMkapasaUna saovaap`vaoSa inayamaanausaar ivaiht kolaolaa

71
Aqavaa var .1 yaoqaIla pirp~kat namaUd kolaolaa AavaSyak kalaavaQaI pUNa- hao[-pya-nt saMbaMiQat AiQakarI varcyaa
pdavarIla pdaonnatIsaazI pa~ samajaNyaat yao} nayao.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ya.maa.jaaoSaI
]p saicava maharaYT/ Saasana.
TIp id.17.2.97 cao AadoSa phavaot.
@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya inamaSaasakIya va Saasana Anaudainat saMsqaamaQaIla


saovaaMmaQyao BartIsaazI maihlaakirta 30 jaagaa Aarixat
zovaNaobaabat..

maihlaa va baala klyaaNa ivaBaaga


inaNa-ya .saM,kINa- 1093p`..336ka.2 idnaaMk 22 jaUna 1994.

P`astavanaa
samaajaacyaa sava- xao~atIla is~yaaMcao saMrxaNa va ivakasa AaiNa ekMdrIt is~yaaMcaa samaajaatIla djaa- ]McaavaNao yaa
gaaoYTIMnaa rajya Saasana tsaoca koMd` Saasana baroca mah%va dot Aaho. yaa dRYTIkaonaatUna koMd` Saasanaanao maanava saMsaaQana ivakasa
maM~alayaamaQyao maihlaa va baalaklyaaNa ha svatM~ ivaBaaga inamaa-Na kolaolaa Aaho. %yaaca QatI-var rajyaat maihlaa va
baalaklyaaNa ivaBaaga sqaapna krNyaat Aalaolaa Aaho. jaIvanaacyaa p`%yaok xoa~at is~yaaMnaa idlaa jaaNaara Asamaana djaa-
AaiNa AnyaayaacaI vaagaNaUk %yaacap`maaNao saMivaQaanaacyaa va is~yaaMcao klyaaNa va saMrxaNa yaasaMbaMQaIcyaa [tr kayaVatIla
trtudIMcaa kolaa jaaNaara BaMga yaamauLo jaagaktonao zovaNyaacao kama par paDNyaasaazI tsaoca is~yaaMcaI gaahaNaI dUr krNao
AiQak saulaBa haoNyaasaazI koMd` Saasanaanao raYT/Iya maihlaa AayaaogaacaI sqaapna kolaolaI Aaho. yaa raYT/Iya maihlaa
Aayaaogaacyaa QatI-var rajya SaasanaanaohI maharaYT/ rajya maihlaa AayaaogaacaI sqaapna kolaolaI Aaho. svaatMHya imaLalyaapasaUna
Aajatagaayat is~yaaMcyaa ]nnatIsaazI bayaaca ]payayaaojanaa koolaolyaa Aahot. saMivaQaanaamaQyaohI tSaI trtud krNyaat
AalaolaI Aaho. prMtu yaacaa farsaa fayada samaajaatIla maihlaaMnaa Jaalaa Asao idsaUna yaot naahI.svaatMHya p`aPtInaMtr
samaajaatIla [tr kmakuvat GaTkap`maaNao is~yaaMcyaa ]nnatIsaazI ivaSaoYa kahI kolao jaa[-la ASaI QaarNaa haotI. koMd
Saasanaanao rajya Saasanaanao bayaaca ]payayaaojanaa kolaolyaa Aahto. trIsauQda maihlaaMvar haoNaaro A%yaacaar huMDabaLI
is~yaaMcaI Aaiqa-k ipLvaNaUk Aaiqa-k djaa-saaxartocao p`maaNa va Apuyaa Aaraogya sauivaQaamaihlaaMcaa CL[%yaadI AVap
sau Aaho.yaacao maUL karNa is~yaa yaa svatcyaa payaavaar ]Byaa naahIt Asao idsaUna yaoto. itcaI Aaiqa-k isqatI sauQaarNao
AavaSyak Aaho.%yaamauLo maihlaaMnaa puYaaMcyaa baraobarInao saMQaI doNao Apoixat Asalao trI p`%yaxaat tsao GaDlao naahI .
%yaamauLo saMivaQaanaanao idlaolyaa maulaBaUt h@kaMcyaa AnauraoQaanaoca maihlaaMcyaa ]nnatIsaazI SaasakIya va inamaSaasakIya naaokrIt
maihlaaMnaa AarxaNa ]plabQa kna doNao garjaocao zrto.
inaNa-ya
var namaUd kolaolaI pirisqatI ivacaarat Gao}na SaasakIya ASaasakIya va Saasana Anaudainat saMsqaa yaaMcyaa saovaot
inayau@tIsaazI maihlaaMkirta jaagaa raKIva zovaNyaacaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.yaabaabat ivacaaraAMtI
Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI SaasakIya inamaSaasakIya va Saasana Anaudaainat saMsqaa yaaMcyaa saovaot inayau@tIsaazI
AnausaUicat jaatI AnausaUicat jamaatI ivamau@t jaatI va BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavagaI-ya maajaI saOinak p`klpga`st
vya@tI va SaairrIk dRYTyaa ApMga vya@tI yaaMcaokirta jyaa jaagaa raKIva zovalyaa Aahot.%yaa jaagaMaMpOkI %yaa %yaa

72
p`vagaa-tIla maihlaaMsaazI 30 jaagaa raKIva zovaNyaat yaavyaat. tqaaip jaoqao maajaI saOinak p`vagaa-tIla maihlaa ]plabQa
nasatIla toqao [tr~ Adlaabadla na krta va to AarxaNa puZo na AaoZta vaIrp%naI maajaI saOinakacaI p%naI pir%ya@ta
maihlaa inaraQaar maihlaa va tNa ivaQavaa yaaMcyaa kirta vaaprNyaat yaavao. yaaiSavaaya jyaa jaagaa Kulyaa p`vagaa-tIla
]plabQa rahtIla %yaa jaagaaMpOkI 30 jaagaa maihlaaMsaazI raKIva zovaNyaat yaavyaat.
2. var pircCod 1 maQyao namaUd kolyaanausaar maihlaaMsaazI AarxaNa ivaiht krNyaat AalyaanaMtr jar saMbaMiQat
p`vagaa-maQyao maihlaa ]maodvaar ]plabQa haot nasatIla tr yaa AarxaNaasaazI maagaasavagaI-yaaMcao baabatIt 5 vaYaa-pya-nt
ApMgaacyaa baabatIt 3 vaYaa-pya-nt va maajaI saOinakacyaa baabatIt 1 vaYaa-pya-nt AnauYaoSa puZo caalaU zovaNyaat yaavaa. Kulyaa
p`vagaa-tIla maihlaaMcaa AnauYaoSa caalaU zovaNyaat yaavaa. p`klpga`staMcyaa baabatIt sadr trtUd laagaU haoNaar naahI.sadrhU
AnauUYaoSa BarNyaabaabat saMbaMQaIt kalaavaQaIt satt pazpuravaa kna maihlaa ]maodvaar ]plabQa haot nasatIla tr ho
AarxaNa [tr~ Adlaabadla na krta %yaaca p`vagaa-tIla puYa ]maodvaaramaaf-t BarNyaat yaavao.
3. Kulyaa p`vagaa-tIla maihlaaMsaazI Asalaolao 30 AarxaNa SaasakIya inamaSaasakIya va Saasana Anaudaainat saMsqaa
yaaMcyaa saovaotIla vaga1 cyaa maihlaa AiQakarI maihlaa p`aofoSanalsa daona vaoLa maudt Tma- pUNa- Jaalaolyaa maihlaa
ivaQaImaMDL sadsyaa maihlaa saMsad sadsyaa tsaoca IimalaoAr p`vagaa-tIla kuTuMbaatIla maihlaa sadsyaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa ho
AarxaNa Anau&oya AsaNaar naahI.
4. maihlaasaazI ivaiht krNyaat Aalaolao 30 AarxaNa ho f@t sarLsaovaa BartIkirta Anau&oya rahIla.
5. SaasakIyainamaSaasakIya saovaotIla AnausaUicat jaatIAnausaUicat jamaatIivamau@t jaatI va BaT@yaa jamaatI [tr
maagaasavagaI-ya maajaI saOinak va p`klpga`st vya@tI yaa p`vagaa-tIla maihlaaMcyaa AarxaNaacaI AMmalabajaavaNaI saamaanya p`Saasana
ivaBaagaamaaf-t krNyaat yaavaI.
6. SaarIirk dRYTyaa ApMgaasaazIcyaa p`vagaa-tIla maihlaaMcyaa AarxaNaacaI AMmalabajaavaNaI samaajaklyaaNa saaMsitk
kaya- va iDa ivaBaagaamaaf-t krNyaat yaavaI.
7. Kulyaa p`vagaa-tIla maihlaaMsaazI Asalaolyaa AarxaNaacaI AMmalabajaavaNaI maihlaa va baalaklyaaNa ivaBaagaamaaf-t
krNyaat yaavaI.
8. saamaanya p`Saasana ivaBaagaamaaf-t maagaasavagaI-yaaMcyaa AarxaNaasaazI jaI ibaMdU naamaavalaI zovaNyaat AalaI Aaho
%yaa ibaMdU naamaavalaImaQyao %yaa %yaa p`vagaa-tIla maihlaaMcyaa AarxaNaabaabat saamaanya p`Saasana ivaBaagaamaaf-t ibaMdU inaiScat
krNyaat yaavaot.
9. maagaasavagaI-yaaMcao AarxaNa va [tr AarxaNaabaabat BartIsaazI jao inayama ATI SatI- Aahot toca inayama
ATI va SatI- %yaa %yaa p`vagaa-tIla maihlaaMsaazIcyaa AarxaNaabaabathI laagaU haotIla.
10. ho AadoSa idnaaMk 1 eip`la 1994 pasaUna AMmalaat yaotIla.
11. ha Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa va samaaja klyaaNa saaMsitk kaya- va IDa ivaBaagaacyaa
sahmatInao saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- maaMk 677p`sasao idnaaMk 30 eip`la 1994 Anvayao
inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya paolaIsa ]p inarIxak pdavar sarLsaovaa va pdaonnatInao


]maodvaaraMcaI BartI krNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga inaNa-ya .pIesabaI 0390 saIAar 408 paola 5 A idnaaMk 5 jaulaO 1994.

vaacaa saa.p`.ivaBaaga pirp~k .esaAarvhI 1076dha idnaaMk 16.03.1976.


gaRh ivaBaaga inaNa-ya . TI[-e@sa 02791940paola 5 A idnaaMk 3.10.1979.
gaRh ivaBaaga inaNa-ya . TI[-e@sa 01815paola 5 A idnaaMk 19.02.1981.

73
gaRh ivaBaaga p~ . TI[-e@sa 0182 1paola 5 A idnaaMk 16.9.1982.
gaRh ivaBaaga inaNa-ya .TI[-e@sa 0279 1940paola 5 A idnaaMk 20.9.1982.
saa.p`.ivaBaaga pirp~k .esaAarvhI 10811251saIAar 68512 id. 23.7.85.
mahasaMcaalak va paolaIsa mahainarIxak maharaYT/ rajya mauMba[- yaaMcao p~ . TIjaIesa caar 1976
19904140 idnaaMk 8.11.90.
maharaYT/ laaoaksaovaa Aayaaogaacao p~ . 1442 saMkINa- kxa caaOda idnaaMk 1.1.1992.

paolaIsa ]p inarIxak pdacyaa saovaaBartIsaazI Aatapya-nt kaZlaolyaa sava- AadoSaMacao AiQamaNa k$na Saasana
Asao AadoSa dot Aaho kI paolaIsa ]p inarIxak pdasaazI maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaogaamaaf-t sarL saovaa BartInao
ivaBaagaMtga-t ]maodvaaraMcaI prIxaa Gao}na sarL saovaaBartInao va paolaIsa hvaaladarsahayyak paolaIsa ]p inarIxakMacaI
pa~ta prIxaa Gao}na pdoannatInao inayau@tI KalaIlap`maaNao krNyaat yaavaI

A.. inayau@tIcaa p`kar T@ko.

1. maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t sarLsaovaa BartI 50 T@ko.


2. ivaBaagaaMtga-t ]maodvaaraMcaI maharaYT/ laaoaksaovaa Aayaaogaamaaf-t prIxaa 25 T@ko.
Gao}na sarLsaovaa BartI.
3. paolaIsa hvaaladar mhNaUna jyaaMnaI 5 vaYao- salagasaovaa Agar 7 vaYao- 25 T@ko.
KMDIt saovaa kolaI Aaho %yaaMcaI Ka%yaamaaf-t pa~ta prIxaa Gao}na
%yaa prIxaotIla gauNava<aa maanausaar pdaonnatI.

2. Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI 25 T@ko yaa BartIcyaa p`maaNaat jyaa ivaBaagaaMtga-t ]maodvaaraMcaI
paolaIsa ]p inarIxak pdI ivaBaagaaMtga-t prIxaa Gao}na sarL saovaonao BartI kolaI jaato %yaaeovajaI Aata hI prIxaa maharaYT/
laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t Aayaaoijat kolaI jaa[-la va %yaaMcyaa iSafarSaInaMtr %yaaMnaa maharaYT/ paolaIsa A^kDmaI naaiSak yaoqao
p`iSaxaNaasaazI pazivalao jaa[-la.
3. maharaYT/ laaoksaovaa AayaaogaakDUna ivaBaagaaMtga-t GaoNyaat yaoNaayaa prIxaosaazI ]maodvaaraMcaI pa~ta KalaIlap`maaNao
rahIla
jyaaMcao vaya 35 vaYaa-poxaa jaast naahI maagaasavagaI-yaaMcyaa baabat 5 vaYa- iSaiqalaxama va paolaIsa dlaat inayaimat
sva$pacaI kmaIt kmaI saovaa KalaI dSa-ivalyaap`maaNao AsaNao AavaSyak rahIla.
1 4 vaYao- pdvaIQar paolaIsa iSapayaaMcyaa baabatIt.
2 5 vaYao- 12 vaI ]<aINa- Asalaolyaa paolaIsa iSapayaaMcyaa baabatIt.
3 6 vaYao- 10 vaI ]<aINa- Asalaolyaa paolaIsa iSapayaaMcyaa baabatIt.

4. ivaBaagaaMtga-t ]maodvaaraMmaQaUna paolaIsa ]p inarIxakaMcaI sarLsaovaonao BaravayaacaI pdo jyaavaoLI ]plabQa haotIla
%yaavaoLI tI pdo BarNyaakirta ]maodvaaraMcaI inavaD krNyaacyaa dRYTInao maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t GaoNyaat yaoNaayaa
ivaBaagaIya prIxaosa pa~ Asalaolyaa ]maodvaaraMcaI iSafarsa mahasaMcaalak va paolaIsa mahainarIxak maharaYT/ rajya maMuba[-
yaaMnaI Saasanaamaaf-t maharaYT/ laaoksaovaa AayaaogaakDo kravaI.hI maaihtI ivaiht maagaNaIp~avdaro Saasanaamaaf-t
pazivaNyaat yaavaI.

5. paolaIsa ]pinarIxakaMcaI ]va-irt 25 T@ko pdo pdaonnatInao BarNyaakirta paolaIsa hvaaladar sahayyak paolaIsa
]pinarIxak yaaMnaa ivaBaagaIya prIxaokirta KalaIlap`maNao ATI va SatI- rahtIla.

74
1 ivaBaagaIya pa~ta prIxaosaazI kmaala va ikmaana vayaacaI AT rahNaar naahI.
2 yaa prIxaosaazI paolaIsa hvaaladar pdI 5 vaYao- salagasaovaa Agar ikmaana 7 vaYao- KMDIt saovaa AavaSyak
rahIla.
3 hI prIxaa ekaca Baagaat tIna ivaYayaapOkI daona ivaYayaat pustkaMsahGaoNyaat yao[-la.prIxaa
]<aINa- haoNyaasaazI p`%yaok ivaYayaat ikmaana 45 T@ko gauNa va eki~tpNao 50 T@ko gauNa p`aPt
krNao AavaSyak rahtIla.
4 sava- ]maodvaaraMnaa hI prIxaa 4 p`ya%naat va maagaasavagaI-yaaMnaa 5 p`ya%naat ]<aINa- haoNao AavaSyak
rahIla.
6 prIxaot pasa Jaalaolyaa ]maodvaaraMcaI jyaoYzta %yaaMcyaa hvaaladaracyaa saMvagaa-tIla AKMiDt inayaimat
saovaa Length of continuous regular service ivacaarat Gao}na zrivaNyaat yaavaI.
6. ivaBaagaIya laoKI prIxaot ]<aINa- Jaalaolyaa hvaaladaraMnaa raKIva 25 T@ko kaoTyaatUna pdaonnatIsaazI ivacaar
krtanaa ivaBaagaIya pdaonnatI saimatInao yaaogyavaoLI AaiNa saovaa AiBalaoK service record ivacaarat Gao}na inavaD
yaadI Select Listtyaar kravaI.
7. ivaBaagaIya laoKI prIxaa ]<aINa- Jaalaolyaa hvaaladaraMnaa pdaonnatI doNyaasaazI ivaBaagaIya pdaonnatI saimatIcaI
sqaapnaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga Saasana pirp~k . esaAarvhI 1076dha idnaaMk 16.3.1976 va
.esaAarvhI 10811251saIAar 6 8512 idnaaMk 23.7.1985 Anvayao ivacaarat Gao}na krNyaat yaavaI.
%yaamaQyao kmaIt kmaI 3 va jaastIt jaast 6 sadsya Asaavaot. %yaapOkI ikmaana ek AiQakarI trI maagaasavagaI-ya AsaNao
AavaSyak Aaho. tsaoca ho sadsya paolaIsa ]p mahainarIxakaMcyaa djaa-cao AsaNao AavaSyak Aaho.
ha Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatInao %yaaMcyaa AnaaOpcaairk saMdBa- . 6817 idnaaMk
10.5.1994 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ku.ko.esa.sayyad
]p saicava gaRh ivaBaaga maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981


cyaa inayama 38 KalaIla saUcanaa .1 va 2 nausaar kaya-vaahI krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .janmaid 1092p`..62113 A idnaaMk 27 saPToMbar 1994.

SaasakIya kma-caayaacaI saovaa sau$ JaalyaanaMtr saovaapuistkot janmatarIK naaoMdivatanaa kaoNatI janmatarIK
naaoMdivaNyaat yaavaI yaasaMbaMQaIcaI trtUd maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981 cyaa inayama 38
2 maQyao kolaI Aaho. yaa inayamaanausaar janmaidnaaMk kagadaop~I puravyaava$na pDtaLUna phaNyaat yaavaa ASaI trtUd
Aaho. inayama 382 KalaIla saUcanaa .1 maQyao ekda naaoMdlaolyaa janmatarKomaQyao badla krNyaasaMbaMQaIcaI ivanaMtI sava-
saaQaarNapNao 5 vaYaa-naMtr ivacaarat GaoNyaat yao} nayao ASaI trtUd Aaho. saUcanaa .2 maQyao AcaUk janmatarIK
naaoMdNyaasaazI kaoNata kagadaop~I puravaa ga`a( maanaavaa ASaI trtUd Aaho. saUcanaa 3 maQyao rajapi~t AiQakayaaMcyaa
baabatIt va 5 vaYaa-naMtr p`aPt Jaalaolyaa Arajapi~t kma-caayaaMcyaa ivanaMtIbaabat kaoNatI kaya-vaahI kravaI yaacaI trtUd
Aaho.Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI inayama 38 2 nausaar saovaa pustkat janmatarIK naaoMdivatanaa saUcanaa
.2 maQyao ]llaoK kolaolao kagadaop~I puravao tpasaUna janmatarIK inaiScat na krta SaaLa saaoDlyaacyaa p`maaNap~at
ikMvaa SaalaaMt prIxaa p`maaNap~amaQyao naaoMdivalaolaI janmatarIK saoovaapustkat naaoMdivaNyaat yaoto va naMtr saovaa samaaPtIcyaa

75
TPPyaavar janmaidnaaMk badlaNyaacao p`stava yaotat. vaastivak phata jyaavaoLI SaaLa saaoDlyaacyaa p`maaNap~at ikMvaa
SaalaaMt prIxaa p`maaNap~at idlaolaI janmatarIK va janmamaR%yau naaoMdvahIt naaoMdlaolaI janmatarIK iBanna Asaola %yaavaoLI
janmamaR%yau naaoMdvahIt naaoMdivalaolaI janmatarIK inayamaanausaar isvakarNao AavaSyak Aaho. prMtu ha puravaa jyaa kma-caayaacao
maUL janmamaR%yau naaoMdvahIt naava Asaola va hI naaoMd janmaacyaa vaoLI GaotlaI Asaola %yaaMcyaa baabatIt ga`a( maanaavaa laagaola
Anyaqaa SaaLa saaoDlyaacyaa daKlyaatIla ikMvaa SaalaaMt prIxaa p`maaNap~at naaoMd kolaolaI janmatarIK ga`a( maanaNao
AavaSyak Aaho.janmamaR%yau naaoMdvahItIla ]tara tpasatanaa hI naaoMd maUlatca GaoNyaat AalaI Aaho. yaacaI Ka~I k$na
GaoNyaat yaavaI.
SaasakIya saovaot p`vaoSa kolyaavar laxaNaIya ASaa ivalaMbaanao p`aPt Jaalaolaa janmatarKot badla krNyaacaa p`stava
svaIkarNyaapUvaI- sava- kagadp~aMcyaa va kma-caayaaMcyaa BaavaMDaMcyaa janmaidnaaMkacaI tpasaNaI k$na magaca janmaidnaaMk
inaiScat kravaa.ha janmaidnaaMk inaiScat krtanaa %yaalaa SaaLot ikMvaa SaasakIya saovaoot p`vaoSa imaLNyaasaazI fayada
imaLt naahI naa yaacaI Ka~I k$na GyaavaI. ASaa pQdtInao janmaidnaaMk naaoMdivalyaanaMtr kma-caayaalaa saovaakalaavaQaIt
janmaidnaaMk badla krNyaasa saMQaI rhaNaar naahI yaacaI spYT klpnaa doNyaat yaavaI.
sava- maM~alayaIna ivaBaagaacyaa inayaM~Naa KalaIla ivaBaaga p`mauK va pya-vaoxaIya AiQakayaaMnaI %yaaMcyaa inayaimat
tpasaNaIcyaavaoLI saovaapuistkot naaoMdivalaolyaa janmatarKocyaa naaoMdI doKIla %yaa AaadoSaanausaar inayamaanausaar kolyaa
AahotnaahI yaacaI tpasaNaI kravaI va caukIcyaa janmaidnaaMkacyaa naaModI Asalyaa tr %yaa du$st krNyaabaabat
inayamaanausaar kaya-vaahI krNyaacyaa saUcanaa saMbaMiQat AiQakayaaMnaa Vavyaat.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

A.ga. maMDpo
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgatAkalaI saovaainavaR<a Jaalaolyaa


kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz idnaaMk 26 Aa^@Taobar 1994.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya . AkMpa 1084180saIAar 155tora A id.8.03.1985.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 1088912p`..169Aaz id.6.10.89.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 1090605p`..90Aaz id.28.06.91.
4 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 10911631p`..5091Aaz id.6.10.1993.

SaasakIya saovaot Asatanaa baop<aa idvaMgat Jaalaolyaa ikMvaa xaya raogakk-raoga [%yaadI gaMBaIr AajaaramauLo
maudtpUva- saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa naomaNaUk doNyaasaMbaMQaIcaI AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tIcaI
yaaojanaa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .esaAarvhI 107612 idnaaMk 23 eip`la 1976 Anvayao kayaa-invat
krNyaat AalaI va %yaat vaoLaovaoLI AavaSyatonau$p badla krNyaat Aalao. AnaukMpa t<vaavar inayau@tIsaMbaMQaat koMd`
Saasanaacao QaaorNa va ivaivaQa nyaayaalayaIna nyaayaaiQakrNaaMcao yaasaMbaMQaat doNyaat Aalaolao inaNa-ya va yaa yaaojanaocyaa
AMmalabajaavaNaIsaMbaMQaat Aalaolyaa p`SaasakIya ADcaNaI laxaat Gao}na yaa yaaojanaocaa punaiva-caar krNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat

76
Aalaa. %yaanausaar yaapUvaI- AnaukMpa yaaojanaosaMbaMQaI inaga-imat krNyaat Aalaolyaa sava- AadoSaaMcao AiQamaNa kna hI yaaojanaa
sauQaairt yaa AadoSaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat AaNaNyaat yaavaI.

2. yaa yaaojanaocao inayama ho saaobatcyaa piriSaYTanausaar AsatIla.

3. maRt kuTuMibayaacyaa vya@tIMnaI kravayaacaa Aja- va t%saMbaMQaIcaI maaihtI piriSaYT ba nausaar Asaola.

2. sauQaairt yaaojanaa AMmalaat AalyaamauLo jyaa p`krNaI yaapUvaI-ca inaNa-ya GaoNyaat Aalaa Aaho ASaI p`krNao
punaiva-caaraqa- GaoNyaat yao} nayaot. maa~ 1 jaanaovaarI 1989 naMtr jyaaMcao inaQana Jaalao Aaho ASaa kma-caayaaMcao kuTuMbaIya
jar %yaaMnaI AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tIsaazI yaapUvaI- ivaiht maudtIt Aja- kolao AsatIla va %yaaMcaI ivanaMtI %yaavaoLcyaa
AadoSaanausaar tpasaUna Amaanya krNyaat AalaI Asaola tr Asao kuTuMbaIya sauQaairt yaaojanaocyaa AaQaaro pUvaI-cyaa Ajaa-caa
saMdBa- do}na navyaanao Aja- do} SaktIla.maa~ kayaa-layaanaoivaBaagaanao ASaa p`krNaI fortpasaNaI krNao AiBap`ot naahI.
3. ho AadoSa iva<a ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- . AnaaOsaM 43794saovaa 4 idnaaMk 27 saPToMbar 1994
Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

SaaMta Saas~I
P`aQaana saicava saovaa
maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@

piriSaYT A

AnaukMpa karNaastva SaasakIya saovaot naaokrI doNyaabaabatcaI sauQaairt inayamaavalaI.

1. maharaYT/ rajya Saasanaacyaa sava- kayaa-layaat AnaukMpa karNaastva kravayaacyaa naomaNaUkaMnaa ho inayama laagaU
rahtIla.
2. KalaIla p`karamaQyao maaoDNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcao $paMtrIt sqaayaI va AsqaayaI AasqaapnaovarIla
kma-caarI Qa$na
A yaoqaIla naatovaa[-k yaa inayamaanausaar AnaukMpa karNaastva SaasakIya saovaot naomaNaUkIsaazI pa~
AsatIla.
A SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgat Jaalaolao kma-caarI.
ba xaya kk-raoga [%yaadI gaMBaIr AajaaramauLo saxama vaOVkIya p`maaNap~anausaar AkalaI inavaR<a Jaalaolao
AiQakarIkma-caarI.
k maanaisak ikMvaa SaarIirk ivaklaaMgata Aalyaanao saxama vaOVkIya AiQakayaanao puZIla saovaosaazI Axama
zrivalyaanao AkalaI inavaR%t krNyaat Aalaolao ikMvaa varIla karNaastva saovaotUna kaZUna TakNyaat
Aalaolao kma-caarI.
D SaasakIya saovaot kt-vya bajaavaIt Asatanaa ApGaatanao ApMga Jaalaolao prMtu maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 72 3 Anausaar pyaa-yaI pd do} k$nahI to na
isvakarta saovaainavaR<aI isvakarNaaro kma-caarI.

77
3. A idvaMgatAkalaI inavaR<a SaasakIya kma-caayaaMcaI ptIp%naI maulagaa ikMvaa AivavaahIt maulagaI Aqavaa
maR%yaupUvaI-AkalaI saovaainavaR<aIpUvaI- kayadoSaIrir%yaa d<ak GaotlaolaaGaotlaolaI maulagaaAivavaahIt maulagaI hI inayamaanausaar
naomaNUakIsa pa~ naatovaa[-k maanaNyaat yaotIla. yaaiSavaaya Anya kuzlyaahI naatovaa[-kasa yaa yaaojanaocaa fayada imaLNar
naahI.
ba sadr naomaNaUk SaasakIya kma-caayaacyaa f@t ekaca naatovaa[-kasa dota yao[-la.
4. A AnaukMpa t<vaavar saMbaMiQat naatlagaacaI SaOxaiNak pa~ta va vaya yaanausaar rajya SaasanaaMtga-t
kaoNa%yaahI gaT k va gaT D EaoNaIcyaa sarL saovaa p`vaoSaanao Barlyaa jaaNaayaa pdavar inayau@tI krta yao[-la.
(a inayamaaMnausaar inayau@tI imaLNyaasaazI maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaogaacyaa spQaa- prIxaosa basaNyaacaI AavaSyakta naahI.
tsaoca varIla inayamaanausaar sadr pdaMvar naomaNaUk krNyaasaazI maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacaa sallaa GaoNyaacaI AavaSyakta
naahI. maa~ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa kxaotIla paolaIsa ]p inarIxak ivaIkr inarIxak maaoTar vaahna ]p inarIxak
roMja vana AiQakarI kinaYz AiBayaMta sahayak vaOVkIya AiQakarI [%yaadI gaT k maQaIla kaya-karI
ei@Ja@yauiTvh pdaMvar tsaoca maM~alayaatIla sahayak pdaMvar inayau@tI dota yaoNaar naahI.
ba saMbaMiQat pdaMsaazI ivaiht SaOxaiNak pa~ta AaiNa inamna vayaaomayaa-da yaabaabatcyaa ATI yaa
naomaNaUkaMsaazI kTaxaanao paLNyaat yaotIla. prMtu ]cca vayaaomayaa-docaI AT rahNaar naahI.
k tqaaip idvaMgatAkalaI inavaR<a kma-caayaacaI p%naI SaOxaiNak pa~tovyaitir@t [tr ATI pUNa-
krIt Asalyaasa itcyaa baabatIt gaT D maQyao naomaNaukIsaazI SaOxaiNak pa~tocaI AT iSaiqala krta yao[-la.
5. A AnaukMpa karNaastva naomaNaukIsaazIcaa Aja- SaasakIya kma-caarI idvaMgatAkalaI inavaR<a Jaalaolyaa
idvasaapasaUna 5 vaYaa-cao maudtIt krNao AavaSyak Asaola.
ba idvaMgatAkalaI inavaR<a kma-caarI jyaa kayaa-layaat kama krIt haota %yaakayaa-layaatIla saMbaMiQat
inayau@tI p`aiQakarI yaa inayamaanausaar naomaNaUk doNyaasa saxama rahIla. %yaasaazI %yaanao inavaD saimatIcaa sallaa GaoNao AavaSyak
naahI. maa~ naatovaa[-kanao sadr p`aiQakayaaMkDo ]pirinaid-YT maudtIt naomaNaukIsaazI Aja- krNao AavaSyak rahIla.
6. A saMbaMiQat kayaa-layaat AavaSyak pd ]plabQa nasaola tr kayaa-laya p`mauKanao %yaa ijalhyaatIla
ivaBaagaatIla [tr kayaa-layaacyaa inayau@tI p`aiQakayaaMkDo saMpk- saaQaavaa va jyaa kayaa-layaat AavaSyak pd ]plabQa
Asaola %yaa kayaa-layaamaQyao inayau@tIsaazI ivacaar kravaa.
ba jao kayaa-laya p`mauKivaBaaga p`mauK %yaaMcyaa kayaa-layaativaBaagaat ]plabQa Asalaolyaa pdaMcaI maaihtI
yaa maaihtIcaI ivacaarNaa krNaayaa kayaa-laya p`mauKasaivaBaaga p`mauKasa doNaar naahIt ASaa kayaa-laya p`mauKivaBaaga
p`mauKaMivaw iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaat yao[-la.
k sava- kayaa-laya p`mauKaMnaIivaBaaga p`mauKaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaativaBaagaat AnaukMpa t<vaavar inayau@tI
krta Aalaolyaa ekUNa Aja-aMcaI saM#yaa p`%yaxaat inayau@tI doNyaat Aalaolyaa ]maodvaaraMcaI saM#yaa tsaoca AnaukMpa t<vaavar
inayau@tIkirta saMbaMiQat kayaa-layaat ivaBaagaat inayau@tI kolaolyaap`itxaa yaadIvar Asalaolyaa ]maodvaaraMcaI maaihtI
saaobatcyaa k ivavarNap~at saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaaMkDo dr 6 maihnyaaMnaI pazivaNao baMQanakark rahIla. yaa
inayamaanausaar Asaa 31 iDsaoMbar 1993 caI isqatI dSa-ivaNaara sahamaahI Ahvaala 15 jaanaovaarI 1995 pya-nt pazvaavaa.
7. A AnaukMpa t<vaavar inayau@tIkirta maaisak ]%pnnaacaI tsaoca zaok rkmaocaI mayaa-da yaapZo rahNaar
naahI.
ba AnaukMpa t<vaavar inayau@tI dotanaa Asao p`stava Saasana saovaotIla raojagaaravar AsalaolaI mayaa-da yaa
yaaojanaocyaa maaagaIla Bauimaka laxaat Gao}na jao kma-caarI maRt Jaalaa %yaacyaa kuTUMibayaaMnaa ta%kaL ]d\BavaNaayaa Aaiqa-k
pocap`saMgaavar maat krNyaacyaa ]_oSaanao ivacaarat Gyaavaot.
eKaVa kuTuMbaat maRt kma-caayaacaa naatovaa[-k pUvaI-ca saovaot Asaola tqaaip tao %yaacyaa kuTuMbaatIla Anya
sadsyaaMnaa AaQaar dot nasaola tr ASaa p`krNaat %yaa kuTuMbaacaI Aaiqa-k pirisqatI hlaaKIcaI Aaho ikMvaa ksao ho
zrivatanaa inayau@tI AiQakayaanao A%yaaiQak dxata GyaavaI jaoNaok$na saovaot Asalaolaa sadsya kuTuMbaacaa ]drinavaa-h
krIt naahI yaa naavaaKalaI AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tIcaa dupyaaoga kolaa jaaNaar naahI.

78
yaa saMdBaa-t inayau@tI AiQakayaanao imaLNaayaaa inavaR<aIvaotnaacaI r@kma kuTuMbaatIla vya@tIMcaI saM#yaa %yaacaI
maalama<aadaiya%va gaMBaIr AajaaraMmauLo ikMvaa ApGaatamauLo maRt Jaalaa Asalyaasa %yaasaazI krNyaat Aalaolaa vaOVkIya Kca-
kuTuMbaatIla imaLva%yaa vya@tI [%yaadI baabaI ivacaarat GaoNao Apoixat Aaho.
8. ]prao@t 4k vyaitir@t kaoNa%yaahI ATI iSaiqala krNyaacaI Sa@tI SaasanaakDo rahNaar naahI.
@@@@@@@@@@

piriSaYT ba

SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgat Jaalaolyaa vaOVkIya karNaastva maudtpUva- saovaainavaR<a Jaalaolyaa
SaasakIya kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa AnaukMpa t<vaavar naomaNaUk dotovaoLI Baravayaacao p`p~.
Baaga 1

1. A idvaMgatvaOVkIya karNaastvaAkalaI saovaainavaR<a kma-caayaacao naava


ba kma-caayaacao pdnaama
k janma idnaaMk ..
D maR%yaucaa vaOVkIya karNaasaazI AkalaI saovaainavaR<aIcaa idnaaMk
[ inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<aIcaa idnaaMk ..

2. A jyaa vya@tIsa inayau@tI VavayaacaI Aaho %yaa vya@tIcao naava


ba %yaacaoitcao kma-caayaaSaI naato ..
k janma idnaaMk ..
D SaOxaiNak Ah-ta ..
[ kuTuMibayaaMpOkI dusayaa kaoNaa kuTuMibayaalaa AnaukMpa t<vaavar inayau@tI
idlaI Aaho kaya

3. sqaavar maalama<aocyaa ]%pnnaasah puZIla yaaojanaaMMnausaar imaLalaolaI ekUNa r@kma.

A kuTuMba inavaRi<avaotna ..
ba sqaavar maalama<aopasaUnacao vaa [tr maaisak ]%pnna
k maR%yauinasaovaainavaR<aI ]pdana ..
D BaivaYya inavaa-h inaQaItIla bacat. ..
[ zova saMlagna ivamaa yaaojanaa ..
f gaT ivamaa yaaojanaa ..
ga Aayauiva-myaacaI r@kma ..
2. SaasakIya kma-caayaaMcyaa kuTUMbaatIla sava- vya@tIMcaa tpiSala %yaapOkI kaoNaI naaokrIvyavasaaya krIt Asalyaasa %yaaMcao maisak
]%pnna yaabaabatcaI maaihtI.
...................................................................
AnaumaaMk naava SaasakIya kma-caayaaSaI naato va vaya. naaokrIvyavasaaya krIt
Asalyaasa %yaaMcao maaisak ]%pnna.
1. 2. 3. 4.
...................................................................

1.
2.
3.
...................................................................

79
p` it &a p ~

maI yaavdaro Asao GaaoiYat krtaokrto kI va namaUd kolaolyaa baabaI maaJyaa samajautIp`maaNao Kyaa Aahot. varIla
baabaIMpOkI ek baaba jar BaivaYyaat KaoTI ikMvaa caukIcaI AaZLlaI tr maaJaI inayau@tI samaaPt krNyaat yaavaI.

idnaaMk... ]maodvaaracaI sahI.

EaI.EaImatI......................... ho maaJyaa pircayaacao AsaUna %yaaMnaI namaUd kolaolyaa baabaI


Kyaa Aahot.

idnaaMk.... sqaayaI SaasakIya kma-caayaacaI sahI naava va p<aa.


@@@@@

Baaga 2.
1. A jyaalaa inayau@tI VavayaacaI Aaho %yaa ]maodvaaracao naava....
ba %yaacaoitcao SaasakIya kma-caayaaSaI naato...
k SaOxaiNak Ah-ta vayajanmatarIKAnauBava kahI Asalyaasa
D jyaa pdavar inayau@tI VavayaacaI Aaho to pd va kayaa-layaacao naava.
2. ]maodvaaranao Aja- kolyaacaa idnaaMk....
3. ivaBaaga p`mauKiovaBaagaacaI iSafarsa....
4. ]maodvaaracao p`krNa saaadr krNyaasa ]SaIr Jaalaa Asalyaasa %yaacaa Kulaasaa..

maI ]maodvaaranao namaUd kolaolyaa Baaga1 maQaIla baabaI tpasalyaa Aahot.

idnaaMk Aasqaapnaa AiQakayaaMcaI sahI


naava va p<aa.
@@@@@@@@@@@

k ivavarNap~

Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .AkMpa 10932335p`..90938 idnaaMk


26.10.94 Anvayao p`SaasakIya ivaBaagaaMnaa saadr kravayaacaa sahamaahI tpSaIla.

ivaBaagakayaa-layaacao naava.....
...................................................................
AnaumaaMk maagaIla sahamaahIt navaIna Ajaa-caI ekUNa inayau@tI inayau@tI ekUNa p`laMibat Saora
P`alaMibat Asalaolyaa saM#yaa. idlaolyaa naakarlaolyaa
Ajaa-caI saM#yaa. Ajaa-caI Ajaa-caI saM#yaa.
saM#yaa.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
...................................................................

TIp yaa Saasana inaNa-yaat idnaaMk 23.8.1996 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao kahI sauQaarNaa krNyaat Aalaolyaa Aahot.
ivabaama. @@@@@@@@@@

80
ivaYaya SaasakIya kma-caayaasaAiQakayaasa kayamapNaacyaaa
fayaVacao p`maaNap~ doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .sqaap`p10932640p`..989313baid.16.12.1995.

pha 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1075dha idnaaMk 19 saPToMbar1975.


2 saa.p`.iva.pirp~k .sqaap`p 1085586p`/.55toraA idnaaMk 28 Aa^gasT1985.

pirp~kSaasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .esaAarvhI 1075dha idnaaMk 19 saPToMbar 1975 yaa
Anausaar kayamapNaacao fayado imaLNyaasa pa~ haoNaayaa p`%yaok AsqaayaI SaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt %yaa
kma-caayaacaI inayau@tI krNyaasa saxama AsaNaayaa AiQakayaanao tao kma-caarI kayamapNaacao fayado imaLNyaasa pa~ haot
Aaho ASaa AaSayaacao p`maaNap~ doNao AavaSyak Asato. ASaI p`maaNap~o doNyaat ekpta raKNyaacyaa dRYTInao tI
]prao@t idnaaMk 28 Aa^gasT1985 cyaa pirp~kat ivaiht kolaolyaa namaunyaat naaoMdvaavaIt Asao AadoSa doNyaat Aalao
haoto. Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI kayamapNaacao fayado imaLNyaasa pa~ AsaUnahI kovaL tsao p`maaNap~
saovaapustkat naaoMdlao na gaolyaamauLo kma-caayaaMnaa saovaainavaR<aI vaotnaacaa laaBa imaLNyaasa AvaajavaI ADcaNaI yaotat. hI
baaba AitSaya gaMBaIr Aaho.
2. pa~ AsqaayaI SaasakIya kma-caayaaMnaa kayamapNaacao fayado doNyaacaI p`maaNap~o vaoLIca doNyaacaI AaiNa %yaacaI
naaoMd saovaapustkamaQyao GaoNyaacaI dxata inayau@tI p`aiQakayaaMnaI GaoNao AavaSyak Aaho. eKada kma-caarI jar idnaaMk
19 saPToMbar1975 maQaIla SatI-caI pUt-ta krIt AsatanaahI kovaL p`SaasakIya ADcaNaImauLo %yaalaa sqaayaI%va p`maaNap~
doNyaacao AadoSa ivalaMbaanao kaZNyaat Aalao tr %yaacyaa pirNaamaI saMbaMiQat kma-caayaalaa sqaaiya%va p`maaNap~amauLo imaLNaayaa
fayaVapasaUna vaMicat rhavao laagato. Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI saMbaMiQat kma-caayaalaa tao sqaaiya%va
p`maaNap~ imaLNyaasa jyaa idnaaMkapasaUna pa~ zrola %yaa idnaaMkapasaUna doNyaat yaavao. eKaVa kma-caayaacyaa saMbaMQaat
sqaayaI%va p`maaNap~ doNyaacaa inaNa-ya jaaNaIvapUva-k GaoNyaat Aalaa Asaola tr %yaabaabatcaI naaoMd vaoLaovaoLI saMbaMiQat
kma-caayaacyaa saovaapustkat GaoNyaat yaavaI. mhNajao sqaayaI%va p`maaNap~ doNyaacaI kaya-vaahI vaoLaovaoLI krNyaat AalaI
haotI prMtu to na imaLNyaasa saMbaMiQat kma-caaraI Apa~ haota ho spYT hao[-la. tsaoca jyaa p`krNaamaQyao p`maaNap~ doNyaapUvaI-
pdaonnatI badlaI va saamaavaUna GaoNyaacyaa kaya-vaahImauLo navaIna pdavarIla saovaa 3 vaYao- haot nasatIla trIhI p`maaNap~
doNyaapUvaI- tao yaapUvaI- kama krIt Asalaolyaa kayaa-layaakDUna idnaaMk 19 saPToMbar 1975 cyaa pirp~kamaQaIla 3 ATIMcaI
pUt-ta saMbaMiQat kma-caarI krIt haota ikMvaa ksao yaabaabatcaI maaihtI imaLivaNao AavaSyak rahIla. inayau@tI
p`aiQakayaaMnaa p`maaNap~ doNao saaoyaIcao vhavao mhNaUna p`maaNap~acaa namaunaa saaobat jaaoDNyaat Aalaa Aaho.kayamapNaacyaa
fayaVacao p`maaNap~ yaaogya %yaa saxama p`aiQakayaacyaa sahInao AaiNa sadr namaunyaatca doNyaat yaotIla yaacaI dxata GyaavaI.
maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI %yaaMcao inayaM~NaaKalaIla ivaBaaga p`mauKaMnaakayaa-laya p`mauKaMnaa sadr AadoSa inadSa-naasa AaNaUna
%yaaMcyaa kayaa-layaaMtIla kma-caayaaMnaa sqaayaI%va p`maaNap~ doNyaacyaa p`krNaaMcaa AaZavaa p`%yaok vaYaI- Gyaavaa va %yaasaMbaMQaIcaa
Ahvaala saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo pazvaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ra. d. kasar
]p saicavamaharaYT/ Saasana.
@@@@@@

81
Saasana inaNa-yasaamaanya p`Saasana ivaBaaga .esaAarvhI 1075dha idnaaMk 19 saPToMbar 1975 yaacyaa
pircCod 3 Anausaar sqaaiya%va p`maaNap~.
...................
yaavdaro p`maaiNat krNyaat yaoto kI saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk esaAarvhI 1075dha idnaaMk 19
saPToMbar 1975 maQyao ivainaid-YT krNyaat Aalaolyaa sava- SatI- puZIla ivavarNap~at namaUd krNyaat Aalaolyaa AsqaayaI
SaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt pUNa- Jaalaolyaa Aahot AaiNa %yaanausaar to kma-caarI sava- p`yaaojanaaqa- %yaa ivavarNap~at
%yaaMcyaa naavaasamaaor stMBa 2 maQyao namaUd kolaolyaa pdaMvarIla stMBa 3 maQyao namaUd kolaolyaa idnaaMkapasaUna sqaayaI SaasakIya
kma-caarI mhNaUna samajalao jaaNyaasa pa~ Aahot.

SaasakIya kma-caayaacao naaMva va %yaacao jyaa pdavar stMMBa .1 maQaIla kaoNa%yaa idnaaMkapasaUna
saQyaacao pdnaama. kma-caayaMasa sqaaiya%va p`maaNap~ doNyaat
yaoto %yaa pdacao pdnaama.
1. 2. 3.

..........................................................................................

idnaaMk

kayaa-layaacao naaMva va p<aa saxama p`aiQakayaacaI sahI va pdnaama.

TIp id. 15.8.99 cao pirp~khI phavao


@@@@@@@@@@@

ivaYaya pirivaxaaQaIna AiQakayaaMcyaa ivaBaagaIya prIxaa..

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .prIxaa109618satra idnaaMk 10 jaanaovaarI 1996.

maM~alayaIna ivaBaagakayaa-layao yaaMcyaa AasqaapnaovarIla kahI saovaaMmaQyao sarL saovaonao inayau@tI kolaolyaa
pirivaxaaQaIna AiQakayaaMnaakma-caayaaMnaa %yaa saMvagaa-saazI ivaiht kolaolaI prIxaa ivaiSaYT kalaavaQaIt va saMQaIt ]<aINa-
haoNao AavaSyak Aaho. Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI jao AiQakarI %yaa prIxaa ]<aINa- haot naahIt %yaaMcyaa
saovaa saMpuYTat AaNaNyaat yaotat. ho AiQakarI %yaa prIxaaMnaa basaNyaasaazI AiQak saMQaI imaLavyaat mhNaUna ektr
SaasanaakDo ikMvaa maharaYT/ p`SaasakIya nyaayaaiQakrNaakDo Aja- krtat/ %yaamauLo p`krNao baraca kaL p`laMibat rahtat.
maharaYT/ p`SaasakIya nyaayaaiQakarNaanao ASaa ek p`krNaI pirivaxaaQaIna AiQakayaaMnaa AavaSyak AsalaolaI pustko
]plabQa krNao p`iSaxaNaacaI vyavasqaa krNao Aayaaogaanao Gaotlaolya ivaBaagaIya prIxaMacao inakala vaoLovar jaahIr
krNaoinakala jaahIr Jaalyaavar puZIla prIxaocaI tarIK inaiScat krtanaa pirxaaqaI-naa AByaasa krNyaasa purosaa vaoL
imaLavaa mhNaUna daona prIxaaMmaQyao ikmaana kalaavaQaI inaiScat kravaa va yaabaabat sava- ivaBaagaaMsaazI ekp QaaorNa Asaavao
Asao saUicat kolao Aaho. %yaanausaar sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa KalaIlap`maaNao saUcanaa doNyaat yaot Aahot.
1 pirivaxaaQaIna AiQakayaManaI %yaaMcyaasaazI ivaiht kolaolaI prIxaa ivaiht kalaavaQaIt va saMQaIt ]<aINa-
krNao AavaSyak Aaho. ivaiht kalaavaQaIt va saMQaIt ]<aINa- na Jaalaolyaa ]maodvaaraMcyaa baabatIt inayamaanausaar kaya-vaahI
tatDInao krNyaat yaavaI. %yaat prIxaocaa inakala laagalyaanaMtr idrMgaa[- haoNaar naahI yaabaabat yaaogya tI dxata GyaavaI.

82
2 pirivaxaaQaIna AiQakayaaMnaa p`stUt prIxaosaazI ivaiht kolaolao inayama va ivaYaya yaaMcaa AByaasa
krNyaasaazI ga`Mqaalayaamaaf-t ikMvaa kayaa-layaatUna puroSaa p`maaNaat pustko ]plabQa kna doNyaat yaavaIt tsaoca ASaa
prIxaaMsaazI kayaa-layaatfo- Aqavaa Anya maaQyamaavdaro p`iSaxaNaacaI sauivaQaa ]plabQa kna doNyaat yaavaI.
3 ASaa prIxaaMsaMbaQaI Aayaaojana krtanaa to inayamaanausaar vaoLcyaa vaoLI kolao jaa[-la yaabaabat AavaSyak
tI dxata GyaavaI. tsao krtanaa KalaIla maaga-dSa-k saUcanaaMcao Anaupalana kravao.

A prIxaa inayamaanausaar prIxaosaMbaMQaI saUcanaa sava- AiQakarIkma-caarI yaaMnaa vaoLovar doNyaat yaavyaat.
ba prIxaa JaalyaanaMtr %yaaMcaa inakala vaoLovar GaaoiYat krNyaat yaavaa.AavaSyak Asalyaasa yaasaazI
prIxaa inayamaatca yaasaMbaMQaI trtUd kravaI,.
k ASaa prIxaa vaYaa-tUna eka poxaa jaast vaoLa GaoNyaat yaot Asalyaasa prIxaocaa inakala jaahIr
JaalyaanaMtr ikmaana 45 idvasaaMcyaa kalaavaQaInaMtrca dusarI prIxaa zovaNyaat yaavaI.

2. maM~alaayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaa varIla saUcanaaMcao palana krNyaasaMdBaa-t pirivaxaaQaIna
AiQakayaaMsaazI ivaiht kolaolyaa prIxaocyaa inayamaaMt samauicat badla krNyaabaabat kaya-vaahI kravaI.
tsaoca yaa saUcanaa %yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla ivaBaaga p`mauKaMcyaa inadSa-naasa AaNaUna %yaacaI kaTokaor
AMmalabajaavaNaI kolaI jaa[-la yaabaabat dxata GaoNyaacyaa saUcanaa %yaaMnaa Vavyaat.

ya.maa.jaaoSaI
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@y

ivaYaya maharaYT/ rajyaamaQyao Anya rajyaatUna sqalaaMtrIt Jaalaolyaa


AnausaUicat jamaatIcyaa vya@tIMnaa jaatIcaI p`maaNap~o
doNyaabaabat.
AaidvaasaI ivakasa ivaBaagapirp~k .esaTIsaI1095p`..167ka.10id.27.02.1996.

vaacaa 1 gaRh maM~alayaBaart sarkarnavaI idllaI yaaMcao p~ .baIsaI 16014132


esasaI A^nD baIsaIDI1 idnaaMk 22.2.1985.
2 Saasana inaNa-ya AaidvaasaI ivakasa ivaBaaga .esaTIsaI 1187812ka 10 id.18.01.1988.
3 Saasana inaNa-ya AaidvaasaI ivakasa ivaBaaga .esaTIsaI 1192111ka 10id.8.7.1993.

pirp~kA^@Sana kimaTI Aa^na [SyaU Aa^f kasT saiT-ifkoT TU SaoDyaUla kasTsa\ A^nD SaoDyaUla T/a[-bsa [na va sToT
Aa^f maharaYT/ va [tr yaaMnaa savaao-cca nyaayaalayaat Baart sarkar ivaw irT ipTISana saI maaMk 89890 daKla
kolao.(a yaaicakot A rajyaaSaI saMbaMiQat Asalaolaa AnausaUicat jaat va AnausaUicat jamaatIcaa vya@tI ba rajyaat
sqalaaMtrIt Jaalyaavar %yaa rajyaat saarKIca naamasaadRSya jaatjamaat rajya GaTnaocyaa hotutaqa- ba (a rajyaaSaI
saMbaMiQat AnausaUicat jaatIAnausaUicat jamaatI mhNaUna inado-iSat kolaI gaolaI Asalyaasa sqalaaMtirt rajyaat AnausaUicat
jaatIAnausaUicat jamaatI kirta Asalaolao h@ksavalatI kirta pa~ samajalao jaa[-la kaya ha p`Sna yaaicakot ]pisqat
kolaa haota. (a yaaicakovar idnaaMk 18.7.1994 raojaI savaao-cca nyaayaalayaacyaa GaTnaaipzanao jaao inaNa-ya idlaa Aaho %yaa
inaNa-yaacyaa AnauYaMgaanao puZIlap`maaNao SaasanaakDUna inadoSa doNyaat yaot Aahot

ivabaama.

83
1 jyaa AnausaUicat jamaatIcyaa vya@tI [tr rajyaatUna maharaYT/ rajyaat sqalaaMtirt Jaalyaasa %yaaMcyaa
maULcyaa rajyaat %yaaMnaa jaao AnausaUicat jamaatIcaa djaa- p`aPt Jaalaolaa Aaho %yaa djaa-cyaa AaQaaro f@t maULcyaa rajyaat
%yaaMnaa AnausaUicat jamaatIMsaazI Anau&oya Asalaolao fayadosavalatI p`aPt haoNaar naahIt.
2 eka rajyaatUna dusayaa rajyaat naaokrIiSaxaNa vagaOrokirta sqalaaMtirt haoNaayaa AnausaUicat
jamaatIcyaa vya@tIMnaa to jyaa rajyaat sqalaaMtirt Jaalao AsatIla %yaa rajyaat jaatIcaI p`maaNap~o imaLivaNyaatIla ADcaNa
dUr krNyaakirta koMd` Saasanaanao %yaaMcyaa idnaaMk 22.02.1985 cyaa AnaumaaMk 1 var namaUd kolaolyaa p~anvayao eka
rajyaatUna dusayaa rajyaat sqalaaMtirt Jaalaolyaa naahI %yaMacyaa vaiDlaaMnaa %yaaMcyaa maUL rajyaatIla saxama AiQakayaanao
idlaolyaa p`maaNap~acyaa AaQaaraMvar jyaa p`krNaat maUL rajyaamaaf-t caaOkSaI krNao AavaSyak Aaho ASaI p`krNao
vagaLta jaatIcaI p`maaNap~o VavaIt ASaa saUcanaa inaga-imat kolyaa Aahot. sqalaaMtirt jaatIcao p`maaNap~ GaoNyaasaazI
%yaaMnaa %yaaMcyaa maUL rajyaat jaavao laagaU nayao va to jyaa rajyaat sqalaaMtirt Jaalao Aahot %yaa rajyaat %yaaMnaa jaatIcao
p`maaNap~ imaLavao yaa ]_oSaanao hI savalat idlaolaI Aaho. yaa p`maaNap~acyaa AaQaaravar %yaaMnaa %yaaMcyaa maUL rajyaat jaao
djaa- p`aPt Jaalaolaa Aaho va %yaa jamaatIsaazI jyaa savalatI doya haotat %yaa savalatIMcaa laaBa Gaota yao[-la. tsaoca koMd`
sarkartfo- doNyaat yaoNaayaa savalatIdoKIla %yaaMnaa doya zrtIla,. prMtu maharaYT/ rajyaat sqalaaMtirt JaalaolyaaMnaa
maharaYT/ rajyaatIla AnausaUicat jamaatIcyaa savalatI doya haoNaar naahIt Asao puna ekda spYT krNyaat yaot Aaho.
3 maharaYT/ rajyaat va Anya rajyaat jyaa samaana jaatIjamaatI AaZLUna yaotat ASaa jaatI
jamaatIpOkI eKaVa samaana Asalaolyaa jaatIcaojamaatIcao p`maaNap~ Anya saMbaMiQat rajyaatIla saxama p`aiQakayaanao
idlaolao Asalyaasa %yaa p`maaNap~ Qaarkasa maharaYT/ rajyaatIla AnausaUicat jamaatIsa Anau&oya Asalaolao kaoNatohI
fayadosavalatI imaLNaar naahIt.
2. Saalaoya iSaxaNa ivaBaaga ]cca va tM~ iSaxaNa va saovaayaaojana ivaBaaga vaOVkIya iSaxaNa va AaOYaQa d`vyao ivaBaaga va
saamaanya p`Saasana ivaBaaga yaaMnaI varIla saUcanaa inadoSa %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla SaasakIya va inamaSaasakIya kayaa-layaaMcyaa
svatM~ir%yaa pirp~kavdaro inadSa-naasa AaNaavyaat.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaaMnausaar va naavaanao
saugaMQaa banao
]p saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya pdaonnatI
ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI sau Asatanaa SaasakIya saovakasa
idlaolyaa pdaonnatIcao inayamana krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 1095p`..2995baara idnaaMk 22 eip`la 1996.

vaacaa Saasana pirp~k saa.p`.iva..emaAarvhI 1095102.4.1976.

ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat Asalaolyaa AiQakarIkma-caarI (aMcyaa pdaonnatIsaazI ivacaar krtanaa kaya
kaya-pwtI AvalaMibalaI jaavaI (a saMbaMQaat saivastr saUcanaa ]prao@t pirp~kanvayao ivaiht krNyaat Aalaolyaa Aahot.
%yaanausaar

A ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat AsatanaahI jyaoYztamaanausaar ivacaar xao~at yaoNaaro AiQakarIkma-caarI


pdaonnatIsa pa~ Asalyaacao inavaDUk saimatIsa AaZLlyaasa ASaa AiQakarIkma-caarI (aMnaa inavaDsaucaIt
ta%pur%yaa sva$pat samaavaoSa kolaa jaatao va naMtr pdaonnatI AadoiSat krNyaasa saxama AsaNaayaa AiQakayaanao

84
ASaa daoYaaraopaMcao svap laxaat Gao}na %yaasa caaOkSaIcyaa inaNa-yaacaI vaaT na pahta ta%purtI pdaonnatI
VavayaacaI kaya yaa baabat jaaNaIvapUva-k inaNa-ya Gyaavayaacaa Asatao.
ba ivaBaagaIya caaOkSaI naMtr AiQakarIkma-caarI (asa daoYa mau@t zrivalyaasa AaoGaanaoca %yaacaI ta%purtI pdaonnatI
inayaimat kolaI jaato prMtU AiQakarIkma-caarI (aMcao ivawcao Aaraop isaw hao}na %yaasa kahI iSaxaa JaalaI
tr iSaxaocaI AMmalabajaavaNaI krNyaakirta %yaacaI ta%purtI pdaonnatI saupuMYTat yaoto.
(a saMbaMQaat Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI idGa-kaL caalalaolyaa caaOkSaIcyaa p`iyaonaMtr
ApcaarI AiQakarIkma-caarI (aMsa vaotnavaaZvaaZI raoKNyaacaI saaOmya iSaxaa Jaalyaavar hI iSaxaa BaaogaNyaasaazI
AiQakarIkma-caarI (aMsa inamnapdavar zovaNao jaacak zrto. mhNaUna (a sava- baabaIMcaa kaLjaIpUva-k ivacaar
k$na Saasana Asao AadoSa dot Aaho kI
1 ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat AsatanaahI jaaNaIvapUva-k inaNa-ya Gao}na ta%purto pdaonnat krNyaat Aalaolyaa
AiQakarIkma-caarI (asa caaOkSaInaMtrcyaa inaNa-yaanausaar vaotnavaaZvaaZI raoKNyaacaI saaOmya iSaxaa Jaalyaasa
iSaxaa BaaogaNyaasaazI %yaasa inamnapdavar pdavanat krNyaacaI AavaSyakta naahI. vaotnavaaZ vaaZI raoKNyaacaI
iSaxaocaI AMmalabajaavaNaI pdaonnatIcyaa ]cca pdavarca krNyaat yaavaI maa~ %yaasaazI %yaacaI ]cca pdavar
iSaxaa BaaogaNyaasa tyaarI AsalyaacaI laoKI pUva-saMmatI GaoNyaat yaavaI. jar %yaanao laoKI saMmatI doNyaacao
naakarlyaasa %yaasa inamna pdavar pdavanat k$na %yaa pdavar iSaxaocaI AMmalabajaavaNaI kolaI jaavaI va iSaxaocaa
kalaavaQaI pUNa- hao[-pya-nt %yaasa pdaonnatI idlaI jaavaU nayao.
2 jyaa p`krNaI pdaonnatI raoKNyaacaI iSaxaa doNyaat AalaI Asaola ASaa ApcaarI AiQakarIkma-caarI (asa
tabaaoDtaoba maUL pdavar pdavanat krNyaat yaavao.
ho AadoSa idnaaMk 1 jaanaovaarI 1995 pasaUna AMmalaat yaotIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ko.saI.EaIvaastva
p`Qaana saicavasaovaa
@@@@@@@@@@

ivaYaya kulavaMtvaaNaI va vaOSyavaaNaI jaatIcaa [tr maagaasavagaa-t samaavaoSa krNyaabaabat.

samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga


inaNa-ya .saIbaI 1496p`..38maavak5 idnaaMk 21 Aa^gasT1996.

vaacaa 1 inaNa-ya iSaxaNa va samaajaklyaaNa ivaBaaga .saIbaIsaI 1467ma id.13.10.67.


2 inaNa-ya samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- IDa va pya-Tna ivaBaaga .saIbaIsaI1470
63117Do 5 idnaaMk 12.10.76.
3 samaajaklyaaNasaaMsitk kaya-IDa va pya-Tna ivaBaaga p~ .saIbaIsaI 14896182
40maavak 5 idnaaMk 27.4.89 va 18.10.89.

Saasana inaNa-ya samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- IDa va pya-Tna ivaBaaga .saIbaIsaI147063117


ka 5 idnaaMk 12.10.76Anvayao kaqaar kaqaar vaaNaI kMzhar vaaNaI ilaMgaayat vaaNaI va laaD vaaNaI saaoDUna yaa
jaatIcaa samaavaoSa [tr maagaasavagaa-maQyao krNyaat Aalaa. %yaanaMtr kulavaMtvaaNaI va vaOSyavaaNaI yaaMnaasauQda

85
kaqaar kaqaar vaaNaI kMzhar vaaNaI p`maaNaoca jaatIcaI p`maaNap~o va savalatI imaLU Saktat Asaa Kulaasaa idnaaMk
27.4.89 cyaa p~ .saIbaIsaI 1489618240maavak5 Anvayao krNyaat Aalaa. ha Kulaasaa idnaaMk
19.10.89 cyaa p~anvayao sava- talauka kaya-karI dMDaiQakarI yaaMcao inadSa-naasa AaNalaa jaavaa mhNaUna ijalha
dMDaiQakayaaMnaa kLivaNyaat Aalao.jaatI p`maaNap~ inaga-imat krNaayaa AiQakayaaM vyaitir@t [traMnaa ha Kulaasaa na
kolyaamauLo %yaa jaatIcyaa vya@tIMnaa saovaot p`vaoSa krtanaa ADcaNaI ]d\Bavat Asalyaacao inadSa-naasa AalyaamauLo kulavaMtvaaNaI
va vaOSyavaaNaI yaa jaatIcaa samaavaoSa idnaaMk 27.4.89 pasaUna kolaolaa Aaho Asao samajaNyaat yaovaUna %yaa jaatIcaI naaoMd
puZIlap`maaNao sauQaairt svapat namaUd krNyaat yaot Aaho.Asaa inaNa-ya Saasanaanao Gaotlaa Aaho.

.190 kaqaar kaqaarvaaNaI kMzharvaaNaI vaOSyavaaNaI kulavaMtvaaNaI


ilaMgaayat vaaNaI va laaDvaaNaI saaoDUna

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Avaar saicava maharaYT/ Saasana.


@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaot Asatanaa idvaMgat AkalaI saovaainavaR<a Jaalaolyaa


kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsa AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya . AkMpa 1095p`..34 A Aaz idnaaMk 23 Aa^gasT 1996.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 10921597p`..44Aaz id.16.10.93.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya . AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.26.10.94.

Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . Akpa 10932335p`..9093 Aaz idnaaMk 26


Aa^@Taobar 1994 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar AnaukMpa t%vaavar inayau@tIcaI sauQaairt yaaojanaa kayaainvat kolaI Aaho. yaa
yaaojanaomaQyao kahI badla krNyaabaabat ivaivaQa ivaBaagaaMkDUna Aaga`h QarNyaat yaot haota. %yaavar saaklyaanao ivacaar kna
sadr yaoajanaomaQyao puZIlap`maaNao badla krNyaat yaot Aahot

2. ]prao@t Saasana inaNa-yaatIla piriSaYT A maQaIla

A inayama 2 ba nausaar gaT k D maQaIla kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaaMcyaa vayaasa Anaumao ikmaana 55 vaYao-
57 vaYao- pUNa- haoNyaapUvaI- vaOVkIya karNaastva saovaainavaR<aI GyaavaI laagalaolyaa kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kaMsaca
yaa yaaojanaoAMtga-t laaBaasaazI pa~ samajaNyaat yaavao. Saasana inaNa-ya idnaaMk 28 maaca- 2001 Anvayao sadrcaI
trtud vagaLNyaat AalaI Aaho.pyaa Saasana inaNa-ya phavaa
ba inayama A nausaar AnaukMpa t<vaavaar inayau@tIsaazI pa~ naatovaa[-kaMmaQyao puZIla naatovaa[-kaMcaa samaavaoSa
krNyaat yaavaa.
1 maRt SaasakIya kma-caayaacaavaOVkIya karNaastva pa~ saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcaa
maulagaa hyaat nasaola va %yaacyaa kuTuMbaatIla pa~ naatovaa[-kaMvyaitir@t Anya kaoNaIhI AnaukMpa
t<vaavar inayau@tIsaazI pa~ nasaola tr %yaacaI saUna.

86
2 kovaL AivavaahIt SaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaaMcyaavar sava-svaI AvalaMbaUna AsaNaara Baa}
ikMvaa AivavaahIt bahINa.
]prao@t yaaojanaotMga-t inayau@tI doNyaapUvaI- saMbaMiQataMkDUna kuTuMbaatIla Anya vya@tIMcaa saaMBaaL krNyaabaabat p`it&ap~
GaoNyaat yaavao.
3. jyaa SaasakIya kma-caayaaMnaa vaOyai@tk kayaVanausaar ekapoxaa jaast lagna krNyaasa p`itbaMQa nasaola ASaa
kma-caayaacyaa ekapoxaa jaast p%naI hyaat Asalyaasa jyaa p%naIlaa ikMvaa itcyaa maulaalaaAivavaahIt maulaIlaa AnaukMpa
t<vaavar inayau@tI VayacaI Aaho %yaa vyaitir@t Anya p%naaIcao naahrkt p`maaNap~ GaoNao AavaSyak Aaho.
4. gaT k maQaIla pdaMvar AnaukMpa t<vaavar inayau@tIsaazI pa~ AsaNaayaa kma-caayaalaa pdacyaa
]plabQatoABaavaI gaT D maQaIla pdaMvar inayau@tI idlyaasa pd ]plabQa haotaca gaT k maQaIla pdavar %yaalaa
p`aQaanyaanao inayau@tI doNyaat yaavaI. ASaI inayau@tI sarLsaovaa inayau@tInao BarNyaat yaoNaayaa pdaMvarIla samajaNyaat yaavaI.
maa~ gaT D maQaIla pdavar AnaukMpa yaaojanaoAnvayao inayau@tI doNyaacyaa AadoSaat tsaa spYT ]llaoK krNyaat yaavaa.
tsao krNyaat Aalao Asaola trca gaT k maQaIla pdavar inayau@tI dota yao[-la.
5. AnaukMpa t<vaavar ilaipkTMklaoKk pdavar inayau@tI doNyaat Aalaolyaa ]maodvaaraMnaa TMklaoKnaacao ivaiht
vaogamayaa-docao SaasakIya vaaiNajya p`maaNap~ p`aPt k$na GaoNyaasa 2 vaYaa-caI maudt puZIla ATIMcyaa AiQanast doNyaat yaavaI.
A ivaiht kalaavaQaIt ho p`maaNap~ saadr na kolyaasa inayau@tI saMpuYTat AaNaNyaat yao[-la ASaI AT
inayau@tI AadoSaatca namaUd krNyaat yaavaI.
ba idnaaMk 16 Aa^@Taobar 1993 naMtr inayau@t krNyaat Aalaolyaa kma-caayaaMnaaca hI savalat Anau&oya
rahIla.
k idnaaMk 16 Aa^@Taobar 1993 cyaa AadoSaanausaar jyaa ilaipk TMklaoKkaMcyaa inayau@%yaa 11 maihnyaaMt
ivaiht TMklaoKna p`maaNap~ saadr na kolyaanao saMpuYTat AaNalyaa gaolyaa Aahot %yaaMnaI AavaSyak
p`maaNap~ p`aPt kolao Asalyaasa %yaaMnaa punainayau@tI doNyaat yaavaI.
D idnaaMk 16 Aa^@Taobar 1993 naMtr jyaa ilaipk TMklaoKkaMnaI TMklaoKnaacao p`maaNap~ 11 maihnyaaMt
p`aPt kolaolao naahI tqaaip %yaaMcyaa inayau@%yaa puZo caalaU zovaNyaat Aalaolyaa Aahot ASaa kma-caayaaMnaI
TMklaoKnaacao ivaiht vaogamayaa-docao SaasakIya vaaiNajya p`maaNap~ inayau@tIcyaa idnaaMkapasaUna 2 vaYaa-t
p`aPt krNao AavaSyak Aaho. jyaaMcyaa baabatIt ha kalaavaQaI yaapUvaI-ca saMpuYTat Aalaa Aaho
%yaaMcyaa saovaa samaaPt krNyaat yaavyaat.
[ kaoNa%yaahI karNaastva daona vaYaa-poxaa AiQak maudtvaaZ Anau&oya AsaNaar naahI.ha kalaavaQaI
saMptaca inayau@tI saMpuYTat AaNaavaI.
6. maRtvaOVkIya karNaastva AkalaI saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kalaa AnaukMpa
t<vaavar inayau@tIcyaa yaaojanaocaI maaihtI doNyaacaI jabaabadarI saMbaMiQat Aasqaapnaa AiQakayaaMcaI rahIla. Aasqaapnaa
AiQakayaanao AnaukMpa t<vaavar inayau@tIcyaa yaaojanaocaI maaihtI SaasakIya kma-caayaacyaa maR%yaunaMtr 15 idvasaaMnaMtr ikMvaa
kuTuMba inavaR<aIvaotnaacaI kagadp~o pazivatanaa SaasakIya kma-caayaacyaa kuTuMibayaanaa %varIt ]plabQa kna VavaI.
saaobat namaunaa maaihtIsaazI
7. yaapUvaI-caI p`krNao puvaI-cyaa inayamaanausaar inakalaat kaZNyaat AalaI Aahot ASaa p`krNaaMcaI punatpasaNaI yaa
AadoSaanausaar krNyaacaI AavaSyakta naahI. tqaaip p`laMibat p`krNao inakalaat kaZtanaa ]prao@t trtudI ivacaarat
Gao}na kaya-vaahI krNyaat yaaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ya.maa.jaaoSaI
]p saicava maharaYT/ Saasana

87
AnaukMpa t<vaavar inayau@tIcyaa yaoajanaocaI vaOiSaYTyao.

1. ]_oSa. maRt SaasakIya vaOVkIya karNaastva AkalaI saovaainavaR<a


SaasaKiya kma-caayaacyaa kuTuMibayaaMnaa %varIt Aaiqa-k AaQaar
imaLNao.
2.` pa~ naatovaa[-k.. A ptIp%naI maulagaa AivavaahIt maulagaI.
ba AivavaahIt SaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt
sava-svaI AvalaMbaUna AsaNaara AivavaahIt Baa}
Aqavaa bahINa.
k maRt SaasakIya kma-caayaacaa maulagaa hyaat nasaola
tr %yaacaI saUna.
3. Aja- krNyaacaI maudt,... mau%yaucyaa AkalaI saovaainavaR%ticyaa idnaaMkpasaUna 5 vaYao-.

4. SaOxaiNak Ah-ta.. A %yaa %yaa pdacyaa saovaap`vaoSa inayamaanausaar tqaaip


ivaQavaocyaa baabatIt gaT D maQaIla inayau@tI
kirta iSaiqalaxama.
ba ilaipkTMklaoKk pdavarIla inayau@tIkirta
TMklaoKnaacao p`maaNap~ p`aPt kna GaoNyaasa 2
vaYaa-caI savalat.
5. Aja-... Sa@yatao ivaiht p`p~at krNao.

TIp id. 28.3.2001 caa inaNa-ya phaNao

@@@@@@@@@@@

Sub :- Appointment on Compassionate Ground to the


relatives of the Govt. Employees who expired
while in service or on premature retirement.

G.A.D.G.R.No.Comp.1095/PK/34-A/VIIIdated 11th September,1996.

Read :-1) GAD G.R.No.Comp.1093/2335/PK/90/93/VII dt/26.10.1994.


2) GAD G.R.No. Comp 1095/PK/34-A/VIII dt.23.8.1996.

Under Government Resolution of General administration Department No. Comp


1093/ 2335/PK/90/93/VIII dt. 26.10.1994, revised scheme has been enforced in respect of
Appointments on Compassionate Ground. Following note has been added below Rule 5
( a ) in Annexure of the said Government Resolution.

A minor heir in the family of the Government servant who died while in service
or retired prematually due to serious disease, should apply for appointment under this
scheme within one year from the date of attaining the majority.

88
These orders will be effective from 1st March 1996.
By order in the name of the Governor of Maharashtra.

Y.M.Joshi,
Dy.Secr.,Govt.of Maharashtra.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya ekakI pdacyaa AarxaNaabaabat.

saamaanya p`Saasana ivaBaaga


pirp~k .baIsaIsaI10933187p`..1719316 ba id.02.11.1996.

pha 1 pirp~ksaa.p`.iva..baIsaIsaI 1078181026316 ba idnaaMk 1.3.1989.


2 pirp~ksaa.p`.iva..baIsaIsaI 1088181026316 ba idnaaMk 15.9.1989.
3 pirp~ksaa.p`.iva..baIsaIsaI 10933187p`..1719316 ba id.15.9.89.
4 pirp~ksaa.p`.iva .baIsaIsaI 10933187p`..1719316 ba id.12.07.1996.

pirp~k]prao@t samamaaMkacyaa idnaaMk 21 foba`uvaarI 1994 pirp~kanvayao f@t ekca pd


Asalaolyaa saMvagaa-t sauvaatIcyaa Aqavaa %yaapuZIla BartI vaYa-at BartIbadlaI baabatcao AarxaNa laagaU haoNaar naahI.
mhNajaoca ho AadoSa inaga-imat kolyaanaMtr jyaaMnaa ekakI pdavar naomaNaUk pdaonnatI idlaI jaa[-la tI jyaoYzta va pa~ta yaa
AaQaaro va ta%pur%yaa svapat Asaola tsaoca ASaa inayau@%yaa maMuba[- ]cca nyaayaalayaacyaa AaOrMgaabaad KMDpIzakDo daKla
kolaolyaa yaaicaka .338191 cyaa inaNa-yaacyaa AQaIna rahUna idlyaa jaatIla Asao AadoSa doNyaat Aalao haoto.
2. ]prao@t yaaicaka .338191 hI maagao GaoNyaat AalaI Asalyaanao ekakI pdaMvar naomaNaUka krtanaa %yaa
AaOrMgabaad KMDpIzacyaa .338191 cyaa inaNa-yaacyaa AQaIna rahUna doNyaacaI AavaSyakta naahI. tsaoca yaapUvaI- jyaa
inayau%yaa sadr nyaayaalayaIna p`krNaacyaa AQaIna rahUna ta%pur%yaa svapat krNyaat Aalyaa hao%yaa %yaa inayaimat
krNyaabaabat saMbaMiQat AiQakayaaMnaa AavaSyakto AadoSa inaga-imat krNyaabaabat ]prao@t idnaaMk 12.7.96 cyaa
pirp~kanvayao AadoSa doNyaat Aalao Aahot.
3. varIla p`maaNao AadoSa inaga-imat kolyaanaMtrhI kahI kayaa-layaaMkDUna ekakI pdalaa jaada AarxaNa rahIla ikMvaa
ksao yaabaabat yaa ivaBaagaakDo ivacaarNaa haot Aaho. %yaa saMdBaa-t Asao spYT krNyaat yaoto kI ekakI pdalaa BartI
va baZtIbaabat AarxaNa laagaU haot naahI. tsaoca AarxaNa laagau haot nasalyaanao AnauYaoSaacaa p`Sna ]d\Bavat naahI.ekakI
pdavar naomaNaUka dotanaa kovaL jyaoYzta va pa~ta ivacaarat GaoNyaat yaavyaa.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaaar va naavaanao
@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaa p`vaoSa inayama


pdaonnatIsaazI pUva-AT mhNaUna inamna saMvagaa-t ikmaana saovaosaMbaMQaIcaI AT..
pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla saovaa AnauBavaasaazI ga`a( QarNyaabaatcao
AadoSa maagao GaoNyaabaabat.
saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 1091p`..19112 idnaaMk 17.02.1997.

89
pha 1 saa.p``.iva.pirp~k .esaAarvhI 1088109baara idnaaMk 25 Aa^gasT 1988.
2 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1088109baara idnaaMk 31 mao1989.
3 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1088109p`..188baara id.4.9.1990.
4 maa.laaoksaovaa Aayaaogaacao . Ao7989daona id.25.01.94 va id.25.6.96
5 saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 1091p`..191baara id.23 mao 1994.

Saasana inaNa-ya pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla saovaapdaonnatIsaazI inamna saMvagaa-t pUva-AT mhNaUna AnauBavaasaazI ga`a( na
QarNyaabaabatcao varIla AnaumaaMk 5 yaoqaIla AadoSa maagao GaoNyaat yaot Aahot. %yaamauLo pirivaxaaQaIna kalaavaQaItIla
saovaa pdaonnatIsaazI AavaSyak Asalaolyaa AnauBavaasaazI ga`a( QarNyaat yaavaI. maa~ pirivaxaa kalaavaQaI samaaPt kolyaacao
AadoSa inaga-imat kolyaaKorIja saMbaMiQat saovakacaa varcyaa pdavarIla pdaonnatIsaazI ivacaar k nayao.

sadr AadoSa maagao GaoNyaat AalyaamauLo idnaaMk 23 mao 1994 to Aajatagaayat jyaa kma-caayaaMcaa
AiQakayaaMcaa yaa AadoSaamauLo pdaonnatIsaazI ivacaar krNyaat yao} Saklaa naahI ASaI kahI p`krNao Asalyaasa yaa
kma-caayaMacaaAiQakayaaMcaa pdaonnatIsaazI tatDInao ivacaar vhavaa va %yaaMcaI pdaonnat saMvaga-at maUL jyaoYzta kayama
raKNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ya.maa.jaaoSaI
sah saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya p`klpga`st vya@tI va %yaaMcyaavar AvalaMbaUna Asalaolyaa vya@tIMnaa


naaokrIsaazI doNyaat yaoNaaro p`maaNap~ p`klpga`st vya@tIMvar AvalaMbaUna
AsaNaayaa vya@tIMt kayadoSaIr d<ak pu~acaa saamaavaoSa
krNyaabaabat.

mahsaUla va vana ivaBaaga inaNa-ya .AarpIe 4797p`..44 r1 idnaaMk 20 maaca- 1997 .

saMdBa- saa.p`.iva. inaNa-ya .e[-ema 10803516 idnaaMk 21.1.1980.


mahsaUla va vana ivaBaaga .AarpIe 3693p`..178 r 1 idnaaMk 14.9.1994.
mahsaUla va vana ivaBaaga . AarpIe 3603p`..178 r 1 idnaaMk 15.5.1995.
mahsaUla va vana ivaBaaga .AarpIe 3695p`..183r 1 idnaaMk 22 .5.1996.

Saasanaacyaa punava-sana QaaorNaanausaar p`klpga`st vya@tI va %yaaMcyaavar AvalaMbaUna AsaNaayaa vya@tI %yaaMnaa
SaasakIya saovaa p`vaoSaasaazI tartmya daKvaUna naaokrIt psaMtI yaabaabat savalat doNyaat AalaI AsaUna p`klpga`st
vya@tIvar AvalaMbaUna AsaNaayaa vya@tI yaa saM&ocyaa vyaa#yaot kayadoSaIr d<ak pu~acaa samaavaoSa krNyaabaabatcaa p`stava
Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. kayadoSaIr d<ak ivaQaana Jaalyaavar d<ak pu~ va AaOrsa pu~ ho kayaVanvayao saarKoca

ivabaama.

90
zrt Asalyaa karNaanao Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI p`klpga`stanao maagaNaI kolyaasa naaokrIsaazI to doya
Asalaolao p`maaNap~ kayadoSaIr d<akpu~acyaa naavao doNyaat yaavao.

ho AadoSa ivaQaI va nyaaya ivaBaaga va saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatInao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Avar saicava mahsaUla va vana ivaBaaga


maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@

ivaYaya sarLsaovaa p`vaoSa va pdaonnatIsaazI sauQaairt ibaMdu naamaavalaI


ivaiht krNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya .baIsaIsaI 1097p`..297 16 ba id.29.03.1997.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 1094p`..689416 ba id.26.07.1995.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 10943609p`..569416 ba id.15.09.95.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 10943609p`..569416 ba id.15.02.96.

P`astavanaa ]prao@t idnaaMk 26 jaulaO 1995 va idnaaMk 15 saPToMbar 1995 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao ivaiht
krNyaat Aalaolyaa 200 ibaMdu va 50 ibaMdu naamaavalyaa maagao GaoNyaat yaot AsalyaacaI GaaoYaNaa idnaaMk 19 iDsaoMbar 1995
raojaI ivaQaana pirYadot Jaalaolyaa cacao-cyaa vaoLI Saasanaatfo- krNyaat AalaI. %yaa AnauYaMgaanao ]prao@t . 3 yaoqaIla
idnaaMk 15 fobau`vaarI 1996 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao GaoaYaNaocyaa idnaaMkapasaUna mhNajaoca idnaaMk 19 iDsaoMbar 1995 pasaUna
200 ibaMdu va 50 ibaMdu naamaavalyaa maagao GaoNyaat Aalyaa. maa~ drmyaanacyaa kaLat kamakajaacaI ADcaNa hao} nayao
mhNaUna ta%purtI 200 ibaMdu va 50 ibaMdu naamaavalaI ivaiht krNyaat AalaI. ibaMdu naamaavalaI sauQaairt krNyaacaa p`Sna
Saasanaacyaa kahI kaL ivacaaraQaIna haota.

Saasana inaNa-ya sarLsaovaa p`vaoSaasaazI va pdaonnatIsaazI ibaMdu naamaavalyaa sauQaairt krNyaacyaa p`SnaasaMdBaa-t Saasanaanao
maa. ]p mau#yamaM~I yaaMcyaa AQyaxaotoKalaI ek saimatI gaizt kolaI haotI. yaa saimatInao kolaolyaa iSafarSaInausaar
sarLsaovaa p`vaoSaasaazI sauQaairt 100 ibaMdu naamaavalaI va pdaonnatIsaazI sauQaairt 50 ibaMdu naamaavalaI yaavdaro ivaiht
krNyaat yaot Aahot. sauQaairt ibaMdu naamaavalaIcaa namaunaa saaobat jaaoDlaa Aaho.
2. yaa inaNa-yaacyaa idnaaMkapUvaI- jyaa p`krNaI kaya-vaahI pUNa- JaalaolaI Aaho %yaacao punaiva-laoakna krNyaacaI
AavaSyakta naahI. maa~ yaapuZo sarLsaovaa BartI va pdaonnatI saMdBaa-t saaobatcaI sauQaairt ibaMdu naamaavalaI AnausarNyaat
yaavaI. ivaVmaana ibaMdu naamaavalaI nausaar yaapUvaI- jyaa maaMkapya-ntcao ibaMdu vaaprlao Aahot %yaapuZIla ibaMdu pasaUna sauQaairt
ibaMdu naamaavalaIcaa AvalaMba krNyaat yaavaa. maa~ %yaapUvaI-caa AnauSaoYa Asalyaasa sarL saovaa BartIpdaonnatI p`saMgaI
ivacaarat GaoNyaat yaavaa. ivamau> jaatI BaT@yaa jamaatI kirta sarL saovaosaazI A ba k va D
yaa p`vagaa-tIla AarxaNa AMtga-t pirvat-naIya ( Internally Transferable ) rahIla.
3. maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI sarL saovaa BartI va pdaonnatIcyaa vaoLI yaa sauQaairt ibaMdu naamaavalaIcaa AvalaMba
kravaa.tsaoca %yaMacyaa inayaM~NaaKalaI sava- SaasakIya kayaa-layaaMnaa yaa saMdBaa-t ]icat saUcanaa doNyaat yaavyaat.

91
inamaSaasakIya saovaa maMDLo mahamaMDLo [%yaadImaQyao ho AadoSa laagaU krNyaasaMbaMQaI saMbaMiQat maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI yaaogya to
AadoSa inaga-imat kravaot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

riva BaU. bauQdIrajaa


saicava saovaa

sarLsaovaa BartIsaazI 100 ibaMdu naamaavalaI.

AnaumaaMk vaga- AnaumaaMk vaga-

1. AnausaUicat jaatI 29. [tr maagaasavaga-


2. AnausaUicat jamaatI 30. Kulaa
3. ivamau> jaatI A 31. BaT@yaa jamaatI k
4. BaT@yaa jamaatI ba 32. Kulaa
5. [tr maagaasavaga- 33. AnausaUicat jamaatI
6. Kulaa 34. Kulaa
7. BaT@yaa jamaatI k 35. [tr maagaasavaga-
8. Kulaa 36. Kulaa
9. [tr maagaasavaga- 37. AnausaUicat jaatI
10. Kulaa 38. Kulaa
11. BaT@yaa jamaatI D 39. [tr maagaasavaga-.
12. AnausaUicat jaatI 40. Kulaa
13. Kulaa 41. ivamau> jaatI A
14. Kulaa 42. Kulaa
15. ivaSaoYa maagaasavaga- 43. AnausaUicat jaatI
16. Kulaa 44. Kulaa
17. [tr maagaasavaga- 45. [tr maagaasavaga-
18. Kulaa 46. Kulaa
19. [tr maagaasavaga- 47. BaT@yaa jamaatI ba
20. Kulaa 48. Kulaa
21. AnausaUicat jaatI 49. [tr maagaasavaga-
22. Kulaa 50. Kulaa
23. AnausaUicat jamaatI 51. AnausaUicat jaatI
24. Kulaa 52. Kulaa
25, [tr maagaasavaga- 53. AnausaUicat jamaatI
26. Kulaa 54. Kulaa
27. AnausaUicat jaatI 55. [tr maagaasavaga-

92
28, Kulaa 56. Kulaa
57. BaT@yaa jamaatI k 81. AnausaUicat jaatI
58. Kulaa 82. Kulaa
59. [tr maagasavaga- 83. ivamau> jaatI A
60. Kulaa 84. Kulaa
61. AnausaUicat jaatI 85. [tr maagaasavaga-
62. Kulaa 86. Kulaa
63. AnausaUicat jamaatI 87. ivaSaoYa maagaasavaga-
64. Kulaa 88. Kulaa
65. [tr maagaasavaga- 89. [tr maagaasavaga-
66. Kulaa 90. Kulaa
67. AnausaUicat jaatI 91. AnausaUicat jaatI
68. Kulaa 92. Kulaa
69. [tr maagaasavaga- 93. AnausaUicat jamaatI
70. Kulaa 94. Kulaa
71. AnausaUicat jamaatI 95. [tr maagaasavaga-
72. Kulaa 96. Kulaa
73. AnausaUicat jaatI 97. AnausaUicat jaatI
74. Kulaa 98. Kulaa
75. [tr maagaasavaga- 99. BaT@yaa jamaatI bak
76. Kulaa 100. Kulaa
77. BaT@yaa jamaatI D
78. Kulaa
79. [tr maagaasavaga-
80. Kulaa


vagaa-nausaar Aarixat pdo ibaMdu

1 AnausaUicat jaatI.. 13 1 12 21 27 37 43 51 61 67
73 81 91 97.
2 AnausaUicat jamaatI. 7 2 23 33 53 63 71 93.
3 ivamau> jaatI A 3 3 41 83.
4 BaT@yaa jamaatI ba 2.5 4 47.
5 BaT@yaa jamaatI k 3.5 99bak
7 31 57.
6 BaT@yaa jamaatI D 2 11 77.
7 ivaSaoYa maagaasap`vaga- 2 15 87
8 [tr maagaasavaga- 19 5 9 17 19 25 29 35 39 45 49
55 59 65 69 75 79 85 89 95.

93
9 sava-saaQaarNa 48
6 8 10 13 14 16 18 20 22 24
26 28 30 32 34 36 38 40 42
44 46 48 50 52 54 56 58 60
62 64 66 68 70 72 74 76
78 80 82 84 86 88 90 92
94 96 98 100.

pdaonnatIsaazI namaunaovajaa naamaavalaI 50 ibaMdu raosTr

Anau .. vaga- Anau.. vaga-

1. AnausaUicat jaatI 26. Kulaa


2. Kulaa 27. Kulaa
3. AnausaUicat jamaatI 28. Kulaa
4. Kulaa 29. AnausaUicat jaatI
5. ivamau> jaatI 30. Kulaa
6. Kulaa 31. Kulaa
7. ivaSaoYa maagaasa p`vaga- 32. Kulaa
8. Kulaa 33. ivamau> jaatI BaT@yaa jamaatI Aba
9. AnausaUicat jaatI 34. Kulaa
10. Kulaa 35. Kulaa
11. Kulaa 36. Kulaa
12. Kulaa 37. AnausaUicat jamaatI
13. AnausaUicat jamaatI 38. Kulaa
14. Kulaa 39. Kulaa
15. Kulaa 40. Kulaa
16. Kulaa 41. AnausaUicat jaatI
17. BaT@yaa jamaatI ba 42. Kulaa
18. Kulaa 43. Kulaa
19. Kulaa 44. Kulaa
20. Kulaa 45. AnausaUicat jaatI
21. AnausaUicat jaatI 46. Kulaa
22. Kulaa 47. Kulaa
23. Kulaa 48. Kulaa
24. Kulaa 49. AnausaUicat jaatI
25. AnausaUicat jamaatI 50. Kulaa

AnausaUicat jaatI ibaMdu maaMk 1 92129414549 7


AnausaUicat jamaatI ibaMdu maaMk 3132537 4
ivamau> jaatI BaT@yaa ibaMdu maaMk A5ba17 Aba 33 3
jamaatI.

94
ivaSaoYa maagaasavaga- ibaMdu maaMk 7 1
Kulao. .. .. ibaMdu maaMk 2 4 6 8 10 11 35
12 14 15 16 1819202223 24
262728 30 31 32 34 3536 38
39 40 42 4344 46 47 48 50.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaotIla maagaasavagaI-yaAmaagaasavagaI-ya kma-caarIAiQakarI


yaaMcaI pdaonnat saMvagaa-t AapapsaatIla jyaoYzta ivainayaimat krNyaabaabat..

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 1096p`..3296baara id.19.04.1997.

Saasana inaNa-ya
Saasana saovaotIla ivaivaQa saMvagaa-tpdaMvar inayaimatir%yaa inayau@tI Jaalaolyaa SaasakIya saovakaMcaI jyaoYzta %yaaMcyaa
%yaa pdavarIlasaMvagaa-tIla ikMvaa saovaotIla AKMiDt saovaakalaavaQaIvana inaiScat kolaI jaato.maa~ yaa p`yaaojanaaqa-
ABaaivat naomaNaUkIcaa kalaavaQaI vagaLlaa jaatao. mhNajaoca jyaa idnaaMkapasaUna saMbaMiQataMcaI inayaimat naomaNaUk JaalaI Asaola
%yaa idnaaMkapasaUna jyaoYzta inaQaa-irt kolaI jaato.koMd` Saasana ivaQd ivarpalaisaMh caaOhana [%yaadI kosa naM. jaoTI
19957esasaI 231 idnaaMk 10.10.1995 p`krNaI savaao-cca nyaayaalayaacaa inaNa-ya va koMd` Saasanaacao kaima-k va
p`iSaxaNa maM~alayaacao idnaaMk 30 jaanaovaarI 1997 cao AadoSa ivacaarat Gao}na rajya SaasakIya saovaotIla kma-caayaaMcyaa
baabatIt jyaoYzta ivainayamaat yaaogya%yaa sauQaarNa krNyaasaMbaMQaIcao AadoSa saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk esaAarvhI
1096p`..3296baara idnaaMk 27.3.1997 raojaI inaga-imat krNyaat Aalao. tqaaip koMd` Saasanaanao %yaacyaa
idnaaMk 21 maaca- 1997 cyaa kayaa-layaIna &apnaa Anvayao %yaaMcyaa idnaaMk 30 jaanaovaarI 1997 cyaa AadoSaamaQyao kahI
sauQaarNaa kolyaa. %yaa laxaat Gaota var namaUd kolaolao Saasanaacao idnaaMk 27 maaca- 1997 cao AadoSa AiQaimat kna
puZIlap`maaNao AadoSa inaga-imat krNyaat yaot Aahot.
A eKaVa kma-caarIAiQakayaacaI AarxaNa ibaMdUnausaar %yaa pdavar pdaonnatInao inayau@tI JaalyaanaMtr
%yaa saMvagaa-t jyaoYz Asalaolyaa Kulyaa p`vagaa-t-Ila kma-caarIAiQakarI pdaonnatI Jaalyaasa %yaa saMvagaa-t tao maULcaI jyaoYzta
punha p`aPt krIla.
ba idnaaMk 30 jaanaovaarI 1997 raojaI Aist%vaat Asalaolyaa jyaoYzta yaadIvarIla A nausaar sauQaairt
krNyaacaI AavaSyakta naahI. jaI jyaoYzta yaadI Aistvaat Asaola %yaa yaadInausaar %yaa saMvagaa-t puZIla pdaonna%yaa
krNyaat yaavyaat. yaa yaadIcyaa AaQaaro maagaasavagaI-ya vyai@tMnaa AarxaNa inayamaanausaar varcyaa saMvagaa-t pdaonnatI idlaI
AaiNa %yaanaMtr sava-saaQaarNa p`vagaa-tIla vya@tIlaa pdaonnatI idlaI tr varcyaa pdaonnatI saMvagaa-t jyaoYzta inaQaa-irt
krtanaa sava-saaQaarNa p`vagaa-tIla kma-caarIAiQakarI maagaasavagaI-ya kma-caayaavar AaplaI maUL jyaoYzta p`aPt krIla.
k rajya` SaasakIya saovaotIla varcyaa pdavar pdaonnatIsaazI inamna pdavar ikmaana saovaocaI AT saovaa p`vaoSa
inayamaat ivaiht krNyaat yaoto. varA yaoqao namaUd kolyaanausaar jyaoYzta inaiScat kolyaavar saMbaMiQat kma-caarI ikmaana
saovaocaI hI AT pUNa- krIt nasatIla tr %yaaMcaa AnauBava kalaavaQaI tao %yaasa kinaYz Asalaolyaa maagaasavagaI-yaaMcyaa
idnaaMkapasaUna QarNyaat yaavaa.
3. jyaoYzta inaQaa-irt krNyaasaMbaMQaIcao varIla t%va Saasana saovaotIla sava- gaTatIla sava- straMvarIla pdaonnatIcyaa
saMdBaa-t laagaU rahIla.
4. ho AadoSa idnaaMk 30 jaanaovaarI 1997 pasaUna AMmalaat yaotIla.

95
5. saamaanya p`Saasana ivaBaaga . elaAarvhI 107712 idnaaMk 21 jaUna 1982 cyaa AiQasaUcanao Anvayao ivaiht
kolaolyaa maharaYT/ naagarI saovaa jyaoYzta ivainamaya inayama 1982 maQyao varIlap`maaNao AavaSyak sauQaarNaa krNyaat yaot
Aahot. %yaa sauQaarNaa hao[-pya-nt yaa AadoSaanausaar kaya-vaahI krNyaat yaavaI.
@@@@@@@@@

ivaYaya [tr maagaasavagaI-ya jaatImaQaIla ]nnat AaiNa p`gat vya@tIgaT ik`maI laoAr
vagaLuna AarxaNaacao fayado doNyaabaabat inakYa inaiScat krNyaabaabat.

samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga inaNa-ya . saIbaIsaI 1094p`..86maavak 5


idnaaMk 5 jaUna 1997.

vaacaa inaNa-ya . saIbaIsaI 1094p`.. 86maavak 5 idnaaMk 16 jaUna 1994.

Saasana inaNa-ya samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga .saIbaIsaI 1094p`..86maavak 5


idnaaMk 16 jaUna 1994 Anvayao maharaYT/ rajyaatIla [tr maagaasavaga- BaT@yaa jamaatItIla Qanagar va vaMjaarI va %yaaMcyaa
t%sama jaatI yaa p`vagaa-tIla ]nnat AaiNa p`gat vya@tIgaT vagaLUna AarxaNaacao fayado doNyaabaabat inakYa inaiScat
krNyaat Aalao haoto.
2. saava-jainak ]pma ivaVapIz ba^Mnka Aayauiva-maa mahamaMDL vagaOro maQyao jao AiQakarI kaya-rt haoto %yaaMnaa
]%pnnaacaa inakYa laagaU kolyaamauLo %yaaMcyaa palyaaMnaa AarxaNaacaa laaBa Gaota yaot haota. maa~ koMd` va rajya Saasanaanao jao
vaga- 1 yaa EaoNaItIla AiQakarI Aa[-vaDIla daonhIhI vaga- 2 yaa EaoNaItIla AiQakarI haoto va jaao AiQakarI sarL saovaonao
vaga- 2 yaa EaoNaImaQyao haota va vayaacyaa 40 vyaa vaYaa-pUvaI- vaga- 1 EaoNaImaQyao pdaonnat Jaalaolaa haota. ASaa AiQakyaaMcao
vaaiYa-k ]%pnna maagaIla 3 vaYaa-maQyao pyao 1 laaKacyaa AaMt Asalao trI %yaaMcyaa palyaaMnaa AarxaNaacaa laaBa Gaota yaot
navhta. maa~ saava-jainak ]pma ivaVapIz vagaOromaQyao jaI pdo SaasanaatIla pdaMSaI samatulya Asatanaa doKIla ba^nka va
ivaVapIz yaoqaIla AiQakayaaMcyaa palyaaMnaa ]%pnnaacyaa inakYaamauLo laaBa Gaota yaot haota va SaasanaatIla AiQakayaaMcyaa
palyaaMnaa %yaaMcyaa palakaMcaa djaa- inaiScat kolyaamauLo vaaiYa-k ]%pnna pyao 1 laaKacyaa AaMt AsataMnaa doKIla to
fayaVapasaUna vaMcaIt raihlaolao haoto.hI ivasaMgatI dUr krNyaacyaa dRYTInao sadrcaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
3. AarxaNaacaa laaBa dotanaa maagaIla 3 vaYaa-maQyao drvaYaI- jyaaMcao vaaiYa-k ]%pnna pyao 1 laaK ikMvaa %yaapoxaa jaast
Aaho ASaa p`karcaa inakYa inaiScat kolaa haota. dr 3 vaYa-naI pyaacao maulya ivacaarat Gao}na %yaamaQyao badla hao}
Saktao yaacaa ivacaar k$na ]%pnaacyaa inakYaacaI mayaa-da badlaNyaacaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
Saasana inaNa-ya Saasana inaNa-ya samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga .saIbaIsaI 1094p`..86
maavak 5 idnaaMk 15 jaUna 1994 Anvayao koMd` va rajya SaasanaatIla vaga- 1 va vaga- 2 cyaa AiQakayaaMnaa ]%pnnaacaa
inakYa na laavata %yaaMcaa kovaL djaa- ha ivacaarat Gaotlaa haota. %yaamauLo %yaaMcao ]%pnna pyao 1 laaKacyaa AaMt Asalao
trI %yaaMcyaa palyaaMnaa fayada imaLt navhta. maa~ ivaVapIz ba^nka saava-jainak ]pma yaoqao SaasanaatIla pdaMSaI
samakxa Asalaolyaa pdavar kama krIt AsalaolyaaMcyaa palyaaMnaa maa~ tao fayada Gaota yaot haota. hI ivasaMgatI dUr
krNyaat yaot Aaho va rajya va koMd` SaasanatIla vaga- 1 vaga- 2 (a EaoNaItIla AiQakarI yaaMnaa ]%pnnaacaa inakYa laagaU
krNyaat yaot Aaho.
jyaa vya@tIMcao ]%pnna maagaIla 3 vaYaa-maQyao pyao 1 laaKacyaa AaMt haoto %yaaMnaa AarxaNaacaa laaBa imaLt haota.
hI mayaa-da dr 3 vaYaa-naI badlaavayaacaI AsalyaamauLo va Aata 3 vaYao- pUNa- JaalaI Asalyaanao $pyao 1 laaKava$na $pyao 2
laaK ASaI mayaad-a inaiScat krNyaat yaot Aaho.jyaaMcao ]%pnna maagaIla 3 vaYaa-maQyao p`%yaok vaYaI- pyao 2 laaK ikMvaa
%yaapoxaa jaast Aaho ASaaMnaa AarxaNaacaa laaBa imaLNaar naahI.pyao 2 laaK hI mayaa-da puZIla vaYaa-pya-nt AMmalaat
rahIla.

96
4. maharaYT/ rajyaatIla savalatI va fayado GaotaMnaa sadrhU ]%pnnaacyaa inakYaacyaa AaQaaro ]nnat va p`gat gaTat
maaoDt nasalyaasa jaatIcaa daKlaa doNyaat yaavaa.
5. idnaaMk 16 jaUna 1994 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao inaiScat kolaolao inakYa r_ k$na saoabatcyaa piriSaYTat
sauQaairt sva$pat ]nnat va p`gat vya@tI gaT zrivaNyaabaabat inakYa inaiScat krNyaat Aalao Aahot.
6. maharaYT/ rajyaamaQyao jaI [tr maagaasavaga- BaT@yaa jamaatItIla Qanagar va vaMjaarI va %yaacyaa t%sama jaatI yaaMcaI
yaadI GaaoiYat kolaolaI Aaho. %yaa yaadItIla vya@tIMnaa maharaYT/atIla laaBa Gaota yao[-la. ]%pnnaacao inakYa maharaYT/
rajyaatfo- idlyaa jaaNaayaa savalatIMkirta laagaU Aahot.
7. koMd` Saasanaacao AarxaNa ivaYayak fayado GaotaMnaa ]nnat va p`gat vya@tIgaT yaabaabatItcao inakYa koMd`anao laagaU
kolao Aahot va koMd` Saasanaanao maharaYT/aSaI saMbaMiQat jaI [tr maagaasavagaI-ya yaadI inaiScat kolaI Aaho %yaaMnaa laagaU
rahtIla.
8. sadrhU AadoSa %varIt pirNaamaanao laagaU krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanayusaar va naavaanao


sa.nau.gaavaIt
Aar saicava maharaYT/ Saasana.

@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaot AsataMnaa idvaMgatAkalaI saovaainavaR<a Jaalaolyaa


kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kasa AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNao.

saa.p`.iva. pirp~k .AkMpa 1097p`..5097Aaz id.4 Aa^@Taobar 1997.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.26.10.1994.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.12 maaca- 1997.
3 saa.p`.iva.pirp~k .AkMpa 1097p`..1997Aaz id. 7 jaUna 1997.

Saasana pirp~kSaasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk AkMpa 10932335p`..9093Aaz


id.12 maaca- 1997 nausaar baRhnmauMba[- vagaLta p`%yaok ija(atIla ivaBaagakayaa-layaat AnaukMpa t<vaavar inayau@tIsaazI
yaoNaayaa sava- Aja-aMcaI jyaoYztocyaa idnaaMkanausaar yaadI ijalhaiQakarI kayaa-layaanao zovaavayaacaI Aaho. Saasana pirp~k
saa.p`.iva..AkMpa 1097p`..1997Aaz idnaaMk 7 jaUna 1997 cyaa Saasana pirp~katIla trtUdInausaar
baRhnmauMba[-tIla laoaksaovaa Aayaaogaacyaa kaya-xao~atIla ilaipkTMklaoKkaMcaI AnaukMpa t<vaavar inayau@tIcaI eki~t yaadI
saamaanya p`Saasana ivaBaaga kayaa-sana 14 A maQyao zovaavayaacaI Aaho.
2. AnaukMpa t<vaavar inayau@tIsaazI p`aPt haoNaayaa Ajaa-caI p`aqaimak CananaI SaasakIya kma-caarI jyaa
kayaa-layaativaBaagaat kaya-rt haota %yaa kayaa-layaanao ivaBaagaanao krNao AavaSyak Aaho. maa~ p`itinayau@tIvarIla
SaasakIya kma-caarI AiQakarI yaaMcyaa baabatIt ASaI CananaI maUL ivaBaagaanao krNao AavaSyak Aaho. tqaaip Asao
inadSa-naasa Aalao Aaho kI saMbaMiQat kayaa-layaivaBaaga AnaukMpa t<vaavar inayau@tIsaazI p`aPt Jaalaolyaa Ajaa-caI CananaI
yaaogya irtInao krIt naahIt va Asao Aja- ijalhaiQakarI kayaa-layasaamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo pazivaNyaacaI kaya-vaahI
krtat.%yaabaabat yaaogyatI dxata GaoNao AavaSyak Aaho.
3. AnaukMpa t<vaavar naaokrI doNyaabaabat Saasanaanao vaoLaovaoLI inaga-imat kolaolao AadoSa laxaat Gao}na AnaukMpa
karNaastva naaokrIsaazI p`aPt Jaalaolyaa Ajaa-caI tpasaNaI saMbaMiQat Aasqaapnaa AiQakayaanao kravaI. saMbaMiQat ]maodvaar

97
AnaukMpa t<vaavar inayau@tIsaazI pa~ zrtao ikMvaa ksao yaabaabat tpasaNaI kna kovaL inayau@tIsa pa~ Aja- Aaplyaa
iSafarSaIMsah Aasqaapnaa AiQakayaanao ijalhaiQakarI kayaa-layasaamaanya p`Saasana ivaBaaga yaaMcaokDo pazvaavaot.
4. Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .AkMpa 10932335p`..9093Aaz idnaaMk 26
Aa^@Taobar 1994 cyaa Saasana inaNa-yaacyaa piriSaYT A maQaIla inayama 7ba maQyao namaUd kolaolyaa baabaIsaMbaMQaI pUt-
ta haot AsalyaacaI kaLjaI Asao Aja- iSafarsa krNyaayaa AiQakayaaMnaI GyaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ya.maa.jaaoSaI
sah saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaa pustkacaI dusarI p`t sava- rajya SaasakIya


kma-caayaaMnaa ivanaamaulya doNyaabaabat.

Saasana pirp~k iva<a ivaBaaga .saovaapu 1097p`..1097saovaa 6 idnaaMk 11.11.1997.

pha Saasana pirp~k . saovaapu 1087474saovaa 9 idnaaMk 28 eip`la 1987.

saovaa pustk ikMvaa saovaa pT Service Rolls AVyaavat zovaavao va %yaacaI dusarI p`t kma-caayaasa VavaI
ASaI trtud maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981 cyaa inayama 36 va 37 maQyao krNyaat
AalaI Aaho. prMtu bayaaca kaya-alayaaMt saovaa pustk saovaa pTacaI dusarI p`t kma-caayaasa doNyaat yaot naahI. Asao
Saasanaacyaa inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho.
Saasanaacyaa AsaohI inadSa-naasa Aalao Aaho kI kahI kayaa-layaaMkDUna saovaa pustkatIlasaovaa pTatIla naaoMdI
vaoLIca Gaotlyaa jaat naahIt AaiN %yaamauLo saMbaMiQat kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa saovaainavaR<aInaMtrcao inayamaanausaar imaLNaaro fayado
ho ivaiht kalaavaQaIt imaLNyaasa ADcaNaI yaotat. mhNaUna p`%yaok kayaa-layaanao kma-caayaaMcyaa maUL saovaa pustkatsaovaa
pTat vaoLcyaa vaoLI naaoMdI Gao}na %yaa p`maaiNat krNao AavaSyak Aaho. jar saovaa pustkatsaovaa pTat GaoNyaat AalaolaI
eKadI naaoMd caukIcaI Asalyaacao inadSa-naasa Aalyaasa, %yaat sauQaarNaa krNyaabaabatcaI kaya-vaahI %varIt krNyaat yaavaI.
tsaoca mauMba[- iva<aIya inayama 1959 maQaIla inayama 52 KalaIla piriSaYT 17 nausaar saovaa pustksaovaa pT ho p`dIGa-
kalaavaQaIpya-nt jatna k$na zovaNao AavaSyak Asalyaanao to sauisqatIt zovaNyaabaabatcaI vaoLIca dxata GaoNyaat yaavaI.
saovaa pustkacaIsaovaa pTacaI dusarI p`t saMbaMiQat kma-caayaaMnaa purivaNao %yaatIla naaoMdI AVyaavat k$na doNao
tsaoca maUL saovaa pustkatIla saovaa pTatIla naaoMdI vaoLcyaa vaoLIca GaoNao ho kalabaw kama Asalyaanao kayaa-laya p`mauKaMnaI
%yaa kamaabaabat inayaaojanaa%mak AaKNaI k$na GyaavaI.
sava- p`SaasakIya AiQakarI va pya-vaoxaIya AiQakarI AaiNa saMbaMiQat kma-caarI yaaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaatIla
saovaaiBalaoK sauisqatIt zovaNyaasaazI maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981 maQaIla inayama 35 to
49 maQaIla trtudIMcao yaapuZo kaTokaorpNao palana kravao. ASaa p`karo jar kaya-vaahI JaalaI naahI tr %yaasaazI saMbaMiQat
p`SaasakIya AiQakarI tsaoca pya-vaoxak AiQakarI yaaMnaa jabaabadar Qarlao jaa[-la va %yaaMcyaa ivaw inayamaap`maaNao
iSastBaMgaacaI kaya-vaahI krNyaat yao[-la.
tsaoca varIlap`,maaNao ivaiht kaya-vaahI haoNyaasaazI maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI %yaaMcyaa AK%yaarItIla sava-
ivaBaagaIya kayaa-layaaMvar p`SaasakIya inayaM~Na zovaavao. tsaoca p`%yaok inayau@tI p`aiQakayaanao %yaacyaa AiQap%yaaKalaIla

98
kma-caayaaMnaa saovaa pustkacaIsaovaa pTacaI dusarI p`t AjaUna idlaI nasaola tr tSaI tI %yaaMnaa AVyaavat k$na ivanaamaUlya
VavaI.tsaoca kma-caayaakDIla (a dusayaa p`tI zravaIk kalaaMtranao mhNajaoca p`%yaok vaYaa-cyaa maaho fobau`vaarI maihnyaat
%yaaMcyaakDUna Gyaavyaat AaiNa maUL saovaa pustkatIla naaoMdInausaar kma-caayaasa AVyaavat va saaMxaaMikt k$na prt
Vavyaat. sava- p`SaasakIya ivaBaagaaMnaIkayaa-layaaMnaI yaa pirp~kacaI p`t kayaa-layaatIla saUcanaa flakavar laavaUna vaa
Anya maagaa-nao sava- kma-caarIAiQakarI yaaMcyaa inadSa-naasa AaNaavaI.

varIla AadoSaaMcaI kaTokaorpNao palana krNyaat yaavao.

maharaYTa/cao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao.

Sa.sa.basanaak
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya [tr maagaasavagaI-ya ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tIla s~I AmaagaasavagaI-ya


vya@tISaI ivavaah kolyaasa Vavayaacyaa savalatI.

samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga


inaNa-ya .saIbaIsaI 1096p`..278maavak 5 id.18.11.1997

vaacaa 1 samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- IDa va pya-Tna ivaBaaga pirp~k .saIbaIsaI


14751945maavak 5 idnaaMk 27 jaanaovaarI 1986.
2samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga Saasana SauQdIp~k .saIbaIsaI 1095
p`..45maavak 5 idnaaMk 21 jaUna 1996.

[tr maagaasavagaI-ya maihlaonao AmaagaasavagaI-ya vya@tI baraobar ivavaah kolyaasa itcyaa ivavaahanaMtr itlaa
ivavaahapUvaI- imaLNaayaa savalatI laagaU kravyaat ikMvaa ksao ha p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaa baabaIMcaa ivacaar
k$na Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI eKaVa [tr maagaasavagaI-ya maihlaonao AmaagaasavagaI-ya vya@tISaI ivavaah
kolyaasa tI s~I janmaanaoca [tr maagaasavagaI-ya AsalyaamauLo itlaa ivavaahanaMtrhI tI jyaa [tr maagaasavagaI-maQyao haotI %yaa
p`vagaa-saazI laagaU Asalaolyaa sava- savalatI doya zrtIla.

sadr inaNa-ya ivaQaI va nyaaya ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- maaMk 2323isavhIlae1135 idnaaMk
2.8.97 Anvayao idlaolyaa sahmatInausaar inaga-imat krNyaat yaot Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcya AadoSaanausaar va naaMvaanao.


jao.PaI. DaMgao
saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

99
ivaYaya SaasakIya saovakaMcyaa inayatkalaIk badlyaaMsaMdBaa-t QaaorNa.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . esaAarvhI 1097p`..2097baara idnaaMk 27.11.1997.

vaacaa 1 saa.p`.iva.pirp~k .TIAaref 1077baara idnaaMk 27.09.1977.


2 saa.p`.iva.pirp~k .TIAaref 1089p`..8baara idnaaMk 21.04.1989.

SaasakIya kma-caayaaMcyaaAiQakayaaMcyaa inayatkalaIk badlaIsaMbaQaIcaI maaga-dSa-k t%vao Saasana pirp~k


saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk TIAaref 107712 idnaaMk 27.09.1977 Anvayao ivaiht krNyaat AalaI
Aahot.
2. Saasanaacyaa badlaIsaMdBaa-t Aist%vaat Asalaolyaa saQyaacyaa QaaorNaacaa forivacaar kna ho QaaorNa jaastIt jaast
pardSaI- va p`SaasakIya dRYTyaa ]pyau@t zravao yaa ]_oSaanao %yaat kahI badla krNyaasaMbaMQaIcaa p`stava ivacaaraQaIna
haota. yaa baabatIt sava-kYa ivacaar kna badlyaasaMbaMQaIcyaa saQyaacyaa AadoSaaMcao AiQamaNa krNyaat yaot AsaUna
badlyaaMbaabat sauQaairt QaaorNa AvalaMibaNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa Aaho. Saasanaacao badlaIsaMbaMQaacao sava-saaQaarNa sauQaairt
QaaorNa ho KalaIlap`maaNao rahIla

1 rajya Saasanaacyaa tsaoca rajya SaasanaaMtga-t Asalaolyaa inamaSaasakIya saovakaMcyaa badlyaa sava-
saaQaarNat vaYaa-tUna ekdaca krNyaat yaavyaat. AiQakarIkma-caayaaMcyaa palyaaMcyaa SaOxaiNak
garjaa laxaat Gaota yaa badlyaa mao maihnyaatca krNyaat yaavyaat maa~ KalaIla p`krNaI yaa sava-
saaQaarNa QaaorNaasa Apvaad krNyaat yaavaa.
A saovaainavaR<aIpdaonnatIrajaInaamaa [.ir@t haoNaayaa pdaMvarIla inayau@%yaa.
ba ptIp%naI yaaMnaa eki~t zovaNyaacyaa QaaorNanausaar Asalaolyaa badlyaa.
k ijaqao Apvaada%mak pirisqatImauLo badlaI krNao AavaSyak Aaho ASaI saxama AiQakayaacaI
Ka~I Jaalyaasa maa~ tsao krtanaa t%saMbaMQaIcaI karNao namaUd krNyaat yaavaIt.
2 p`SaasakIya karNaastva AavaSyak Asalaolyaa sava-saaQaarNa badlyaa saMbaMiQat SaasakIya saovakacaI %yaa
pdavarIla saovaa ikmaana ek vaYa- [tkI JaalyaaiSavaaya k nayaot. sava-saaQaarNa eka pdavar 3 vaYao-
va ekaca ijalhyaat 5 vaYao- hao[-pya-nt badlaI krNyaat yao} nayao.
3 Saasana stravarIla badlyaaMcao AiQakar saMbaMiQat maM~I va ivaBaagaacao saicava yaaMnaI saMyau@tpNao
vaapravaot.
4 varIla kaya-pwtI rabaivatanaa badlyaasaMbaMQaIcyaa jyaa p`krNaaMt ekvaa@yata haoNaar naahI ASaa
p`krNaI mau#yamaM~I mau#ya saicavaaMcyaa sallyaanao AMitma inaNa-ya GaotIla.
5 badlyaaMcao p`aiQakar
A maa.mau#yamaM~I pyao 3200 va %yaavarIla vaotnaEaoNaIt Asalaolyaa sava- AiQakayaaMcao tsaoca
AiKla BaartIya saovaotIla sava- straMvarIla AiQakayaaMcao p`stava maa. mau#yamaM~I yaaMcyaa maanyatosaazI
saadr krNao AavaSyak rahIla.
ba maa. maM~I pyao 3000 to 4500 yaa vaotnaEaoNaItIla AiQakarI maa.mau#yamaM~I jyaa
ivaBaagaacao p`BaarI maMM~I mhNaUna kama phat Aahot ASaa ivaBaagaatIla AiQakayaaMcyaa baabatIt yaa
vaotnaEaoNaItIla p`stava maa. mau#yamaM~I yaaMnaa saadr krNyaat yaavaot .
k p`SaasakIya ivaBaaga pyao 2200 to pyao 3700 yaa vaotnaEaoNaItIla AiQakarI.

ivabaama.

100
D ivaBaaga p`mauK pyao 2000 to 3500 yaa gaT A maQaIla kinaYz vaotnaEaoNaItIla pdo va
gaT ba maQaIla sava- pdo . 20003500 .23763500 AaiNa gaT k va gaT D
maQaIla mau#yaalayaatIla pdo.
[ p`adoiSak ivaBaaga p`mauK gaT k maQaIla ivavaxaIt inado-iSat kolaI jaatIla ASaI pdo tsaoca gaT D
maQaIla pdo.
rajapi~t gaTA pdavarIla badlaIsaMdBaa-tIla Saasana inayamaavalaItIla trtudIt yaanausaar AavaSyakto badla
svatM~pNao krNyaat yaotIla.
badlyaa krNyaasa saxama Asalaolyaa p`aiQakayaaMnaI %yaaMnaa p`dana krNyaat Aalaolyaa AiQakaraMcaa pUNa- vaapr
inapxapatIpNao kravaa.badlaIsaMbaMQaat Saasanaanao ivaiht kolaolyaa maulaBaUt t<vaaMSaI ivasaMgat ASaI kaya-vaahI
krNao eKaVa p`krNaat Apirhaya- zrlyaasa %yaasaazI yaaogya %yaa vairYzaMcaI saMmatI GyaavaI.
3. kma-caayaaMcyaa AiQakayaaMcyaa vaarMvaar badlyaa krNyaat yao} nayaot.
4. SaasakIya saovakacaI badlaI krNyaasa saxama Asalaolyaa p`aiQakayaaMnaI drvaYaI- Aa^@Taobar maihnyaat jyaa
SaasakIya saovakaMcaI puZIla mao maihnyaat badlaI krNao AavaSyak Aaho ASaa SaasakIya saovakaMcaI yaadI kravaI
va ASaa SaasakIya saovakaMnaa %yaaMcyaa vaOyai@tk psaMtIcaI 34 izkaNao kLivaNyaacaI saUcanaa VavaI. AaplaI
psaMtI namaUd krNyaasaazI %yaaMnaa iDsaoMbar AKorpya-nt AvaQaI Vavaa. Pa`aPt Jaalaolyaa psaMtIcaa KalaIlap`maaNao
ivacaar krNyaat yaavaa.
A inayatkailak badlyaasaMbaMQaI inaNa-ya Gaotanaa SaasakIya saovakaMcaI kLivalaolaI psaMtI ivacaarat GaotlaI
jaavaI.
ba saxama p`aiQakayaaMnaI p`SaasakIya saaoya va kma-caayaaMcaI vaOyai@tk psaMtI yaa doanhI baabaI ivacaarat Gao}na
badlaIsaMbaMQaI inaNa-ya Gyaavaot.
k mahsaUla ivaBaagaatIla va paolaIsa ivaBaagaatIla AiQakayaaMnaa svatcaI ikMvaa kuTUuMibayaaMcaI sqaavar imaLkt
Asalaolyaa izkaNaI naomaNaUka do} nayaot. Asao svatM~ AadoSa Aahot. ASaa AiQakayaaMnaI sadr AadoSaaMSaI
ivasaMgat ASaI psaMtI vya@t k nayao AaiNa %yaaMnaI tI vya@t kolyaasa saxama p`aiQakayaaMnaI tI ivacaarat Gao}
nayao.
D inayatkailak badlyaaMvyaitir@t pdaonnatIcyaa vaoLI ikMvaa Anya Anapoixat p`saMgaIhI badlaI krNyaacaI
AavaSyakta inamaa-Na hao} Sakto. ASaa badlyaa krNyaapUvaI- saUwa saMbaMiQat SaasakIya saovakanao inayamakalaIk
badlyaaMcyaa saMdBaa-t t%pUvaI- namaUd kolaolaI psaMtI ivacaarat GaoNyaat yaavaI.
5. A kaoNa%yaahI badlaIpa~ rajapi~t AiQakayaasa 3 vaYaa-puZo %yaaca izkaNaI %yaaca pdavar zovaNao ho @vaicat
( sparingly )AaiNa Apvaada%mak p`krNao (Exeptional Cases ) Asaavao va to saMbaMiQat p`SaasakIya
ivaBaagaaMcyaa pUva- sahmatInao maanya krNyaat yaavao. ha kalaavaQaI ek vaYaa-pya-nt Asaavaa. tSaI prvaanaI dot
Asatanaa 4 vaYaa-caa AvaQaI SaOxaNaIk vaYaa-cyaa maQyaoca saMplyaamauLo ikMvaa [tr karNaasaazI punha %yaaca pdavar
maudtvaaZ VavayaacaI paLI yao} nayao. yaacaI kaLjaI Gao}naca 3 vaYaa-cyaa plaIkDcaa yaaogya maudvaaZIcaa
kalaavaQaI zrivaNyaat yaavaa.kovaL KalaIla p`karcyaa badlyaasaMdBaa-t 3 vaYaa-cyaa kalaavaQaIbaabat Apvaad
krNyaat yaavaa.
1 ekaca ijalhyaat 3 vaYao- saovaa kna badlaIyaaogya Jaalaolyaa AiQakarI jar puZIla 78 maihnyaaMt
saovaainavaR<a haoNaar Asaola va %yaalaa %yaaca ijalhyaat zovaNao AavaSyak Asaola tr
2 eKaVa pdacao kama ho ivaSaoYa svapacao Aaho AaiNa %yaa pdavar Asalaolyaa vyai@tkDo %yaa kamaasaMbaMQaIcao
ivaSaoYa &ana Asaola tr
3 jyaa p`klp kamaamaQyao AiQakarI kama krIt Aaho %yaa p`klpacao kama AMitma TPPyaapya-nt paohaocalao
Asaola tr ASaa p`stavaasa badlaIsa saxama Asalaolyaa AiQakayaaMcyaa ek TPpa varcyaa AiQakayaaMcaI pUva-
sahmatI p`aPt kna GaoNyaat yaavaI.

101
ba kuzlyaahI AiQakayaasa 4 vaYaa-cyaa puZo ekaca pdavar zovaNyaat yao} nayao. tsao kravayaacao Jaalyaasa
%yaasa maa. mau#yamaMHyaaMcaI pUva-AnaumatI Ainavaaya- Aaho. ivaBaagaaMnaI Asao p`stava ikmaana 4 maihnao AaQaI
p`SaasakIya ivaBaagaakDo saMpUNa- samaqa-naasah pazvaavaot.
kahI ivaiSaYT p`krNaat ivaSaoYa karNaasaazI AiQakayaaMcaI 3 vaYaa-poxaa kmaI kalaavaQaInaMtr badlaI krNao
AavaSyak Asalyaasa Sa@yatao %yaalaa pUvaI-cyaa mhNajao jyaa izkaNaahUna ivaiht kalaavaQaI pUNa- JaalyaamauLo
badlaI kolaI haotI %yaa izkaNaI punha naomaNaUk doNyaat yao} nayao. ASaa AiQakayaasa kahI Apirhaya-
karNaasaazI pUvaI-cyaaca izkaNaI naomaNaUk doNao AavaSyak Asalyaasa ASaI naomaNaUk inadana ek vaYaa-pya-nt trI
idlaI jaaNaar naahI yaacaI dxata saxama p`aiQakayaaMnaI GyaavaI.
6. gaT k maQaIla kma-caayaaMcyaa badlaIkirta ikmaana saovaa kalaavaQaI gaTk vaga- 3 cyaa Arajapi~t
kma-caayaaMnaa ekaca izkaNaI ekaca pdavar 5 vaYaa-poxaa jaast kaL zovaNyaat yao} nayao va 5 vaYaa-naMtr %yaaMcaa
kaya-Baar badlaNyaat yaavaa. maa~ kaoNa%yaahI gaTk cyaa kma-caayaasa ekaca izkaNaI 10 vaYaa-poxaa jaast
kaL zovaNyaat yao} nayao. 10 vaYaa-naMtr ASaa kma-caayaaMcaI Sa@yatao %yaaca ijalhyaat prMtu Anya~ badlaI
kravaI.
gaT k maQaIla kma-caayaaMcyaa baabatIt badlaIkirta 5 vaYaa-caI kalamaayaa-da saMvaodnaSaIla pdakirta jaast
vaaTt Asalyaasa saMbaMiQat maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI yaadI kravaI va sadrhU kalamayaa-dopoxaa kmaI kalaavaQaI badlaI
kirta ivaiht kravaa. tsao krtanaa saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatInao ha kalaavaQaI inaiScat kravaa.
7. ekaca ivaBaagaatIla AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa maaozyaa p`maaNaat badlyaa kolyaasa %yaacaa Saasanaacyaa dOnaMidna
kamakajaavar ivaprIt pirNaama haotao. %yaamauLo sava-saaQaarNapNao eka vaYaa-t rajapi~t saMvagaa-tIla badlaIpa~
AiQakayaaMpOkI 30 to 35 T@ko pya-nt AiQakayaaMcaI badlaI krNyaat yaavaI. Arajapi~t gaTk
saMvagaa-tIla kma-caayaaMcyaa baabatIt Asao p`maaNa 20 T@ko pya-nt Asaavao. yaabaabat dxata GaoNyaat yaavaI.
8. sava-saaQaarNapNao gaT D maQaIla kma-caayaaMcao kama samaaQaanakark Asaola ASaa kma-caayaasa Sa@yatao %yaaca
izkaNaI zovaNyaat yaavao. tqaaip ivaSaoYa karNaastva ASaa kma-caayaaMcaI eka izkaNaahUna dusayaa izkaNaI
badlaI krNao saxama p`aiQakayaasa AavaSyak vaaTt Asaola trca saMbaMiQat kma-caayaaMcaI badlaI krNyaat
yaavaI.
9. p`%yaok ivaBaagaat kahI ivaSaoYa pdo Aqavaa saMvaga- Aahot. Ka%yaatIla ikMvaa ivaBaagaatIla p`%yaok vya@tIsa
p`%yaok ivaSaoYa gaTat kama krNyaacaI Sa@yatao saMQaI imaLavaI %yaasaazI saMbaMiQataMnaI AaLIpaLInao ivaSaoYa gaTat
badlaInao naomaNaUk kravaI.
10. ptIp%naI yaaMcaI badlaI jaovha ptI va p%naI yaa daoGaaMcaI badlaI kravayaacaI Asaola tovha tI ekaca izkaNaI
krNyaat yaavaI. maa~ KalaIla p`krNaI sahanauBaUtI va gauNaa%mak ivacaar kna vairYz AiQakayaaMcyaa sahmatInao
ivacaar krNyaat yaavaa.
A ptI va p%naI yaaMnaa pdaABaavaI ekaca izkaNaI zovata yaoNao Sa@ya nasaola
ba jaovha daoGaaMpOkI ek kma-caarI badlaIpa~ nasaola
k Anya kahI karNaamauLo ptI Aqavaa p%naI yaaMcaI badlaI sava-qaa TaLta yaoNao Sa@ya nasaola
11. matImaMd maulaaMcyaa palakaMcaI badlaI matImaMd vya@tIcyaamaulaaMcyaa palakaMnaI matImaMd palyaaMcyaa
AaOYaQaaopcaarasaazI iSaxaNaasaazI ivaiSaYT sqaanaI badlaI imaLNyaacaI ivanaMtI kolyaasa %yaacaa sahanauBauitpUva-k
ivacaar krNyaat yaavaa va ir@t pdo ]plabQa Asalyaasa badlaI krNyaat yaavaI . ASaI badlaI krtanaa
KalaIla baabaI ivacaarat GaoNyaat yaavyaat.
1 jyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI badlaIcaI ivanaMtI kolaI Aaho %yaaMcaa palya matImaMd Asalyaacao vyaavasaaiyak
vaOVkIya AiQakayaaMcao p`maaNap~ saadr kolaolao Asaavao.

ivabaama.

102
2 ekca ivaBaagaaAMtga-t badlaI haot Asalyaasa jyaoYzta AbaaiQat zovaNyaat yaavaI. sadrhU savalat
doNyaacao AiQakar saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaaMnaa AsatIla va %yaaMnaI ASaI p`krNao p`SaasakIya garjaa laxaat
Gao}na tpasaavaIt.
12. ijalha pirYad AasqaapnaovarIla AiQakarIkma-caarI yaaMcaI badlaI
A ijalha pirYadomaQyao naomaNaUk krIt Asatanaa %yaa %yaa ivaBaagaacyaa saMvagaa-tIla gaTA va gaTba saMvagaa-t
sarL saovaonao naomaNaUka krNyaat Aalaolyaa va pirvaIxaaQaIna kalaavaQaI samaaQaanakarkir%yaa pUNa- kolaolyaa
AiQakayaaMcyaa naomaNaUka krNyaat yaavyaat va %yaaMnaI pdaonnatIpUvaI- 3 vaYao- ijalha pirYadot kama kravao.
ba p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI %yaaMcyaa AK%yaarItIla AiQakayaaMcyaa ijalha pirYadomaQyao naomaNaUka kolyaanaMtr
ASaa AiQakayaaMcyaa badlyaa Sa@yatao 3 vaYaa-pya-nt k nayaot . maa~ badlaI krNyaacaI AavaSyakta Asaola
tr tI badlaI saMbaMiQat ijalha pirYadocyaa mau#ya kaya-karI AiQakayaaMSaI ivacaarivainamaya kna kravaI.
k mau#ya kaya-karI AiQakayaaMnaa %yaaMnaa %yaaMcyaa ijalha pirYadmaQyao kaya-rt Asalaolyaa ivaivaQa p`SaasakIya
ivaBaagaacyaa saMvagaa-tIla AiQakayaaMcyaa badlyaa ivaiht kalaavaQaIpUvaI- kahI p`SaasakIya karNaastva
kravayaacyaa Asalyaasa ASaa badlyaa saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaacao mat Gao}na kravyaat.
13. var namaUd kolaolyaa saUcanaaMKorIja ivaBaagaIya garjaa laxaat Gao}na Anya ivaBaagaaMnaI pUrk saUcanaa inaga-imat kolyaa
Asalyaasa va %yaavarIla trtudIMSaI ivasaMgat nasalyaasa kayaa-nvaIt rahtIla.
14. Saasanaacyaa sauQaairt badlaI QaaorNaaacaI AMmalabajaavaNaI krNyaacaI saMpUNa- jabaabadarI hI ivaBaagaaMcyaa p`SaasakIya
saicavaaMcaI Asaola. jyaa p`krNaI Saasanaacyaa p`cailat QaaorNaaSaI sausaMgat nasaola ASaI badlaI krNyaacao
p`staivat kolao Asalyaasa %yaasa mau#yamaM~I stravar maanyata GaotlyaanaMtrca tI badlaI krNyaat yaavaI.
mau#yamaMHyaaMcaI ASaa p`stavaasa maanyata AsalyaaKorIja kolaolyaa badlyaaMcao ]%trdaiya%va saMbaMiQat saicavaaMvar
Asaola.
15,. badlaI QaaorNaasaMbaMQaacao ho AadoSa rajya saovaotIla AiQakarIkma-caarI tsaoca ijalha pirYada mahanagarpailaka
nagarpailakanagarpirYadainamaSaasakIya kayaa-layaomaMDLo va SaasakIya AMgaIt vyavasaaya yaa savaa-naa laagaU
rahtIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

riva BaU. bauiQdrajaa


p`Qaana saicava saovaa
TIp yaaca saMdBaa-t maharaYT/ Saasanaacaa 2004 caa AQyaadoSa phavaa.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaocaa rajaInaamaa isvakarNyaasaMbaMQaatIla


sava-saaQaarNa maaga-dSa-k saUcanaa.
saa.p`.ivaBaaga pirp~k . esaAarvhI 10921033p`..33928 idnaaMk 02.12.1997.

vaacaa 1 saa.p`.iva.pirp~k . esaAarvhI107712 idnaaMk 20 mao 1977.


2 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarbhI11801029saIena 77808 id.11 .6.80.

SaasakIya AiQakayaaMcyaakma-caayaaMcyaa SaasakIya saovaocyaa rajaInaamyaacaa Aja- saxama p`aiQakayaakDo p`aPt


JaalyaanaMtr tao isvakarNyaacyaa SatI- va AvalaMbaavayaacaI kaya-pwtI yaa saMdBaa-t Saasanaanao vaoLaovaoLI AadoSa inaga-imat
kolaolao Aahot . trI doKIla kahI SaasakIya kayaa-layaakDUna rajaInaamaa svaItIcyaa ivaiht SatI- va AvalaMbaavayaacyaa

103
kaya-pwtIcaa Anaupalana yaaogyairtInao haot nasalyaacao va pirNaamat rajaInaamaa svaItIcao ~uTIpUNa-sadaoYa AadoSa inaga-imat
kolao jaat Asalyaacao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho. Aja- saMbaMiQataMkDUna p`aPt JaalyaanaMtr saxama p`aiQakayaanao
ivaiht maudtIt rajaInaamaa isvakarlyaacao AadoSa %yaasa laoKI svapat na kLivalyaamauLo saMbaMiQat SaasakIya
AiQakayaManaokma-caayaaMnao dIGa- kalaavaQaInaMtrhI rajaInaamaa maagao GaoNyaacaI ivanaMtI kolyaasa %yaacaI ivanaMtI maanya kravaI
ikMvaa ksao Asaa p`Sna saxama p`aiQakayaakDo ]pisqat haotao tovha rajaInaamaa isvakarNyaacaI kaya-pwtI inadao-Ya AsaavaI
mhNaUna yaabaabat saQyaa Aist%vaat Asalaolyaa sava- AadoSaaMcao AiQamaNa kna Saasana Aata puZIla p`maaNao sauQaairt
AadoSa dot Aaho.
2. A SaasakIya AiQakayaaMcyaakma-caayaaMcyaa rajaInaamaa isvakarNyaasaMbaMQaatIla sava-saaQaarNa saUcanaa

1 SaasakIya AiQakayaanaokma-caayaanao Aaplyaa pdacaa rajaInaamaa saxama p`aiQakayaalaa ]_oSaUna yaaogya


maagaa-nao saadr kravaa va tao idlyaacaI paoca pavatI GyaavaI.
2 rajaInaamaa Aja- sPaYT va ivanaaSat- Asaavaa. %yaat kuzlyaahI ATI SatI-caa samaavaoSa Asalyaasa %yaa
dula-xaIt samajaNyaat yaotIla.
3 saxama p`aiQakayaanao rajaInaamyaacyaa Ajaa-maQyao saMbaMiQat AiQakayaacaakma-caayaacaa rajaInaamaa
doNyaacaa hotU sPaYT Jaalaa Aaho yaacaI Katrjamaa kravaI.
4 rajaInaamaa isvakarNyaasa saxama AsaNaayaa p`aiQakayaanao rajaInaamaa Ajaa-var p`aQaanyaanao kaya-vaahI
kna rajaInaamaa isvatIAisvatIbaabatcaa AMitma inaNa-ya saMbaMiQat SaasakIya AiQakayaalaa
kma-caayaalaa %yaanao rajaInaamaa saadr kolyaacyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaacaa AvaQaI pUNa- haoNyaacyaa
Aat kLvaavaa. sadrhU kalamayaa-docao kaTokaorpNao palana krNyaacaI jabaabadarI rajaInaamaa
isvakarNyaasa saxama p`aiQakayaacaI rahIla.
rajaInaamaa isvakarNyaasa saxama AsaNaayaa p`aiQakayaanao rajaInaamaa isvatIAisvatIbaabatcyaa
AMitma inaNa-yaasaMbaMQaat saMbaMQaIt SaasakIya kma-caayaalaaAiQakayaalaa %yaacaa rajaInaamyaabaabatcaa
Aja- p`aPt Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaacyaa Aat kahIhI kLivalao nasaola tr ASaa
p`krNaI ]praollaoiKt ek maihnyaacaa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr saMbaMiQat SaasakIya
AiQakarIkmac-aarI yaaMcaa rajaInaamaa saxama p`aiQakayaanao isvakarlaa Aaho Asao samajaNyaat yao[-la.
5 sqaayaIAsqaayaI SaasakIya AiQakayaasakma-caayaasa %yaacyaa pdacaa rajaInaamaa doNyaasaMbaMQaI ek
maihnyaacaI pUva-saUcanaa doNyaabaabatcaI ikMvaa pUva-saUcanaoeovajaI %yaaMcaokDUna ek maihnyaacao vaotna vasaUla
krNyaasaMbaMQaI AT inayau@tI AadoSaatca GaalaNyaat yaavaI. tqaaip ha kalaavaQaI 30 idvasaaMpoxaa
kmaI kravayaacaa Asalyaasa tSaI kaya-vaahI ka krNyaat yaot Aaho yaabaabatcyaa karNaaMcaa AMtBaa-va
saxama inayau@tI p`aiQakayaaMnaI rajaInaamaa svaItIcyaa AadoSaat krNao AavaSyak rahIla.
6 baMQap~ ikMvaa Sapqa p~ap`maaNao jaoqao ivaiSaYT kalaavaQaIcaI pUva-saUcanaa doNao Apoixat Aaho tI
p`krNao vagaLta ek maihnyaacyaa pUva-saUcanaoeovajaI jao vaotna vasaUla krNao AavaSyak Aaho to vaotna
mhNajao saMbaMiQat SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcao maUL vaotna Asaola.
7 rajaInaamaa svaIkarNyaapUvaI- kraracyaa ikMvaa baMQap~acyaa ATI ivacaarat GaoNyaat yaavyaat. tsaoca
kraranausaar rajaInaamaa svaItIsaMdBaa-t pUva-saUcanaa doNyaasaazI ivaiht krNyaat Aalaolaa kalaavaQaI 1
maihnyaapoxaa jaast Asaola tr sadrhU kalaavaQaI samaaPt hao[-pya-nt rajInaamaa svaIkarNyaacaa inaNa-ya
roaKUna zovaNyaat yaavaa va tsao saMbaMiQat AiQakayaalaakma-caayaalaa ek maihnyaacaI maudt
saMpNyaapUvaI- kLivaNyaat yaavao.
8 AnaiQatir%yaa gaOrhjar Asalaolyaa SaasakIya AiQakayaanaokma-caayaanao rajaInaamaa idlyaasa
AnaiQat gaOrhjaorIcyaa idnaaMkapasaUna to rajaInamaa svaItIcyaa idnaaMkapya-ntcaa kalaavaQaI saxama
ivabaama.

104
p`aiQakarI AnaiQat gaOrhjaorI mhNaUna zrvaU Sakola ikMvaa AnaiQat saMbaMQaat iSastBaMgaacaI
karvaa[- k Sakola.
9 SaasakIya AiQakayaacaa kma-caayaacaa rajaInaamaa p`aPt JaalyaanaMtr %yaacyaaivaw ivaBaagaIya
caaOkSaI p`staivat Aqavaa p`laMibat Asalyaasa tsaoca %yaacyaakDUna Saasanaasa kahI yaoNao Asalyaasa
t%saMbaMQaIcaa saivastr tpSaIla saMbaMQaIt kayaa-layaacyaa Aasqaapnaa AiQakayaanao rajaInaamaap~
svaItIsaazI saxama p`aiQakayaakDo pazivatanaa Vavaa. ASaa AiQakayaacyaakma-caayaacyaa
rajaInaamaa p~avar ivacaar krNyaat yaot AsaUna %yaavar inaNa-ya haoNyaasa 1 maihnyaapoxaa jaast AvaQaI
laagaNaar Asalyaasa rajaInaamaa doNaayaa AiQakayaasakma-caayaasa tsao laoKI svapat kLivaNyaat
yaavao AaiNa tsao kLivatanaa %yaacyaa rajaInaamaa svaItI saMdBaa-t inaNa-ya SaasanaakDUna p`aPt hao[-pya-nt
AapNa Saasana saovaot AsalyaacaI naaoMd GaoNyaabaabathI %yaaMnaa kLivaNyaat yaavao Anyaqaa t%saMbaMQaat
BaivaYyaat ]d\BavaNaayaa pirNaamaaMcaI jabaabadarI saMbaMiQat Aasqaapnaa AiQakayaacaI rahIla.
10 SaasakIya AiQakarIkma-caarI inalaMbanaaQaIna Asatanaa ikMvaa %yaacyaa ivaw ivaBaagaIya caaOkSaI
p`laMibatp`staivat Asatanaa %yaanao idlaolaa rajaInaamaa svaIkarNyaat yao} nayao. ASaa p`krNaI
ivaBaagaIya caaOkSaI inayama puistka caaOqaI AavaR<aI 1991 maQaIla p`krNa 2 cyaa pircCod 2.4 va
p`krNa 3 cyaa pircCod 3.22 maQaIla trtUdInausaar kaya-vaahI krNyaat yaavaI.
varIla p`maaNao jarI pirisqatI AsalaI trI doKIla ivaBaagaIya caaOkSaI kaya-vaahI pUNa- haoNyaasa farca
ivalaMba laagaNaar Asaola AaiNa daoYaaraopaMcao svap puravao [. laxaat Gao}na ivaBaagaIya caaOkSaI caalaU
zovalyaasa ivaBaagaIya caaOkSaIcyaa inaNa-yaaAMtI saMbaMiQat SaasakIya AiQakayaasakma-caayaasa
baDtfI- saovaotUna kaZUna TakNao [%yaadI ASaI jabar iSaxaa haoNaar naahI AaiNa %yaamauLo
saMbaMiQat SaasakIya AiQakayaaivawkma-caayaaivaw ivaBaagaIya caaOkSaIcaI karvaa[- krNyaaeovajaI
%yaacaa rajaInaamaa svaIkarNao AiQak saoa[-skr zrola ASaI saxama p`aiQakayaacaI Ka~I pTlyaasa ASaa
p`krNaI saMbaMiQat SaasakIya AiQakayaacaakma-caayaacaa rajaInaamaa svaIkarNyaat yaavaa. tsao
krtanaa p`stut p`krNaI saMbaMiQat SaasakIya AiQakarIkma-caayaaivaw ivaBaagaIya caaOkSaIcaI
karvaa[- krNyaaeovajaI %yaacaa rajaInaamaa svaIkarNao AiQak ]caIt hao[-la yaabaabat saxama
p`aiQakayaacaI Ka~I Asalyaacaa spYT ]llaoK rajaInaamaa svaItIcyaa p`stavaat kravaa.
11 saxama p`aiQakayaalaa SaasakIya AiQakayaacaokma-caayaacao rajaInaamaa p`aPt haotaca %yaaMnaI
%yaabaabatcaI kaya-vaahI p`aQaanyaanao sau kravaI AaiNa rajaInaamaa svaIkarNyaacyaa p`krNaI ivaiht
ATIMcaI pUt-ta haot Asalyaasa sadrhU rajaInaamaa svaIkarNyaacao AadoSa yaaogya %yaa stravar ta%kaL
inaga-imat krNyaat yaavao.
A SaasakIya AiQakayaakDUnakma-caayaakDUna Saasanaasa kaoNa%yaahI p`karcao yaoNao nasaola
ba %yaasa inalaMibat krNyaat Aalao nasaola
k %yaacyaaivaw kaoNatIhI ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibatp`staivat nasaola
D %yaanao ek maihnyaacaI pUva- saUcanaa do}na rajaInaamaa idlaa Asaola ikMvaa pUva- saUcanaoeovajaI ek
maihnyaacyaa Aat maUL vaotnaacaI r@kma SaasanaakDo jamaa kolaI Asaola.

]prao@t A to k yaoqaIla ATIMcaI pUt-ta haot Asaola prMtu saMbaMiQatanao rajaInaamaa p~ doNyaabaabatcaI ek
maihnyaacaI pUva- saUcanaa idlaolaI nasaola tr pUva- saUcanaosaazI jaovaZa kalaavaQaI kmaI pDt Asaola %yaa kalaavaQaIcyaa p`maaNaat
vaotnaacaI r@kma jamaa krNyaabaabat SaasakIya AiQakayaalaakma-caayaalaa saaMgaNyaat yaavao va AavaSyak tI r@kma
jamaa kolyaanaMtr rajaInaamaa svaIkarNyaat yaavaa.
jyaa p`karNaI pUva- saUcanaoeovajaI ek maihnyaacyaa vaotnaacaI r@kma jamaa krNyaat AalaI nasaola ASaa p`krNaI
pUva- saUcanaocaa ek maihnyaacaa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr rajaInaamaa ta%kaL svaIkarNyaat yaavaa.

105
2. ba rajaInaamaa doNyaacaIsvaIkarNyaacaI kovha AavaSyakta naahI.
1 yaa rajya Saasanaacyaa saovaot AsaNaayaa SaasakIya AiQakayaanaokma-caayaanao rajya Saasanaacyaa saovaotIla
ikMvaa koMd` Saasanaacyaa saovaotIla Anya pdavarIla inayau@tIkrIta ivaiht kaya-pwtIcaa AvalaMba kna Aja-
kolaa Asaola tr navaIna pdavarIla inayau@tIkirta inavaD Jaalyaavar %yaanao puvaI-cyaa pdacaa rajaInaamaa doNyaacaI
AavaSyakta AsaNaar naahI. ASaa AiQakayaalaakma-caayaalaa navaIna pdacaa kaya-Baar GaoNyaasaazI kaya-mau@t
krNyaat yaavao.
2 SaasakIya AiQakayaanao kma-caayaanao saovaot jaU haoNyaapUvaI- yaaca rajya Saasanaacyaa saovaotIla Anya
pdavarIla inayau@tIsaazI Aja- kolaa Asaola tr puZIla ATIMcaI pUt-ta haot Asalyaasa %yaa kma-caayaasa
kaya-mau@t krNyaat yaavao.
ek SaasakIya AiQakayaanaokma-caayaanao SaasakIya saovaot jaU haoNyaapUvaI- jyaa pdakirta Aja-
pazivalaa haota %yaa pdavarIla inayau@tI svaIkarNyaasaazI saQyaacyaa pdacaa rajaInaamaa taMi~k baaba
AaOpcaairk mhNaUna svaIkarNyaat yaavaa ASaI ivanaMtI Ajaa-maQyao kolaolaI Asaola.
2. k yaa rajya SaasanaaKorIja ikMvaa koMd` SaasanaaKorIja Anya SaasanaatIla pdaMvarIla ikMvaa mahamaMDLavarIla
inayau@tI saMdBaa-t
SaasakIya AiQakayaacaIkma-caayaacaI yaa rajya SaasanaaeovajaI iMkMvaa koMd` SaasanaaKorIja Anya SaasanaatIla
pdaMvarIla ikMvaa Saasana Anaudainat saMsqaa]pma ikMvaa SaasanaaMtga-t Asalaolyaa maMDLomahamaMDLat
inayau@tIkrIta inavaD JaalaI Asalyaasa %yaanao %yaa inayau@tIkirta ivaiht maagaa-nao Aja- kolaolaa Asaola Aqavaa
ivaiht kaya-pwtIcaa AvalaMba kolaa Asaola tr rajaInaamyaasaMbaMQaI ek maihnyaacaI pUva- saUcanaa doNyaacyaa
ATItUna %yaalaa saUT doNyaat yaavaI.
maa~ sadrhU navaIna inayau@tI svaIkarNyaapUvaI- saMbaMiQat AiQakayaanaokma-caayaanao yaa rajya Saasana saovaotIla
%yaacaa pdacaa rajaInaamaa doNao AavaSyak rahIla.
2. D rajaInaamaa kaoNa%yaa idnaaMkapasaUna pirNaamakark zrola.
1 rajaInaamaa svaItIcao laoKI AadoSa saxama p`aiQakarI jyaa idnaaMkasa inaga-imat krola %yaa idnaaMkapasaUna
rajaInaamaa pirNaamakark zrola.rajaInaamaa pUva-laxaI p`Baavaanao Aqavaa BaavaI p`Baavaanao svaIkarNyaat yaovaU nayao.
2 saxama p`aiQakayaanao rajaInaamaa svaIt krNyaacao AadoSa inaga-imat krNyaapUvaI- saMbaMiQat SaasakIya
AiQakayaanaokma-caayaanao rajaInaamaa maagao GaoNyaacaI QarsaaoD p`vaR<aI Asalaolyaa AiQakayaalaakma-caayaalaa
rajaInaamaa maagao GaoNyaasa prvaanagaI doNyaat yaovaU nayao. rajaInaamaa maagao GaoNyaacaI ivanaMtI maanya krtanaa AadoSaat
t%saMbaMQaIcaI karNao namaUd krNyaat yaavaI.
3 SaasakIya AiQakayaanaokma-caayaanao SaasakIya saovaocaa idlaolaa rajaInaamaa AMmalaat yaoNyaacyaa
tarKopasaUna %yaacaa SaasakIya saovaovarIla h@k gamaaivalaa jaatao. %yaamauLo rajaInaamaa svaIt kna %yaalaa
kaya-mau@t krNyaat AalyaanaMtr %yaacaI saovaot punha GaoNyaacaI ivanaMtI kovaL laoakihtastva maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 46 maQaIla SatI-cyaa AiQana rahUna ivacaarat GaoNyaat yaavaI. prMtU
ASaa thonao maihnyaacao vaotna SaasanaakDo BarNaa kolao Asalyaasa sadr ek maihnyaacyaa vaotnaacaI r@kma %yaalaa
punha doya zrNaar naahI.
2. [ rajaInaamaa svaIkarNyaasa saxama AiQakarI
varIla pircCodat namaUd kolaolyaa ATIMcyaa AiQanast rajaInaamaa svaIkarNyaacao AiQakarI KalaI
idlyaap`maaNao Aahot
1 gaT A maQaIla rajap~It AiQakayaaMcao rajaInaamaa svaIkarNyaacao AiQakar maM~alayaatIla saMbaMiQat
p`SaasakIya ivaBaagaalaa Aahot. %yaasaazI saamaanya p`Saasana ivaBaaga va iva<a ivaBaaga yaaMcyaaSaI ivacaarivainamaya
krNyaacaI AavaSyakta naahI.
ivabaama.

106
2 gaT ba maQaIla rajapi~t AiQakayaaMcao rajaInaamaa svaIkarNyaacao pUNa- AiQakarI ivaBaaga p`mauKaMnaa
rahtIla.
3 gaT k va D maQaIla kma-caayaaMcaa rajaInaamaa svaIkarNyaacao pUNa- AiQakar saMbaMiQat inayau@tI
p`aiQakayaaMnaa rahtIla.
2. [- sava-saaQaarNapNao saaobat jaaoDlaolyaa ivaiht namaunyaat p`p~ A rajaInaamaa Aja- svaIkarNyaat yaavaa va
t%saMdBaa-tIla paocapavatI doNyaat yaavaI.
3. yaapUvaI- inakalaat kaZNyaat Aalaolyaa p`krNaaMcaa forivacaar krNyaacaI AavaSyakta naahI.
4. sadhU AadoSa iva<a ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- maaMk 73095saovaa 9 idnaaMk 30 mao 1995 Anvayao
%yaa ivaBaagaacyaa sahmatInao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
ya.maa.jaaoSaI
sah saicava maharaYT/ Saasana.
P`ap~ A
rajaInaamaa doNaayaa AiQakayaacaokma-caayaaMcao saMpUNa- naava va pdnaamaGarcaa kayaa-layaacaa saMpUNa- p<aa.idnaaMk

p`it
rajaInaamaa svaIkarNaayaa AiQakayaacao
pdnaama va kayaa-layaacaa saMpUNa- p<aa.

ivaYaya rajaInaamaa svaItIbaabaat.

mahaodya

maI EaI.EaImatIkumaarIidnaaMkpasaUna
pdacaa rajaInaamaa dot Aaho. pyaa maaJaa rajaInaamaa svaIt kna malaa idnaaMk
ma.naM. pasaUna saovaotUna kaya-mau@t krNyaat yaavao hI ivanaMtI.
Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk esaAarvhI 10921033p`..3392AaT idnaaMk 2
iDsaoMbar 1997 maQaIla trtUdI maI vaacalyaa AsaUna sadrhU trtUdI malaa maanya va baMQanakark Aahot.

AaplaaAaplaI ivaSvaasaU


rajaInaamaa doNaayaa AiQakayaacao kma-caayaacao
naaMva va svaaxarI.


Aaplaa idnaaMk raojaIcaa rajaInaamaa Aja- p`aPt JaalyaacaI yaa Anvayao paoca doNyaat yaot Aaho.

rajaInaamaa Aja- svaIkarNaayaa AiQakayaacao naava


Padnaama va svaaxarI. idnaaMkasah

P`ait
saMbaMiQat AiQakarIkma-caarI.
ivabaama. @@@@@@@@@@

107
ivaYaya ApMga vya>I samaana saMQaI saMpUNa- sahBaaga va h@kaMcao saMrxaNa
AiQainayama 1995 nausaar Saasana saovaotIla pdaMvar SaairirkdRYTyaa
ApMgaaMsaazI AarxaNa zovaNyaabaabatcaI kaya-pwtI.

saa.p`.iva.pirp~k . esaAarvhI 1097p`..129716 A idnaaMk 2 mao 1998.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 10773576143316A id.23.05.78.


2 saa.p`.iva. inaNa-ya .esaAarvhI 1081saIAar 15016A id. 7.9.1982.
3 samaaja klyaaNa saaMsitk kaya- va iDa ivaBaaga . [DIDI 109022592saIAar
400sauQaar 2 idnaaMk 19 Aa^gasT 1992.
4 saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 1097saIAar 29716 ba idnaaMk 16.8.1997.
5 ApMga vya>Isamaana saMQaI saMpUNa- sahBaaga va h@kaMcao saMrxaNa AiQainayama
1995.196.

pirp~k ApMga vya>I samaana saMQaI saMpUNa- sahBaaga va h@kaMcao saMrxaNa AiQainayama 1995 1996 caa 1
ha AiQainayama jammau va kaSmaIr rajya vagaLta saMpUNa- doSaamaQyao idnaaMk 7 fobau`vaarI 19996 pasaUna laagaU krNyaat
Aalaolaa Aaho.
2. sadr AiQainayamaacyaa klama 32 nausaar rajya Saasanaanao ApMgaasaazI Aaplyaa AasqaapnaovarIla jaI pdo Aarixat
krta yaotIla tI pdo SaaoQaUna kaZNao ( Identify ) AavaSyak Aaho. AiQainayamaacyaa klama 33 nausaar ApMgaaMcyaa
inayau>IsaazI ikmaana 3 T@ko pdo Aarixat krNao AavaSyak Aaho. %yaapOkI p`%yaokI ek T@ka pdo Anaumao
1 AMQa AlpdRYTI dRYTIhInata 2 baihropNaa 3 AsqaIvyaMga ikMvaa maMdmatI yaa vyaaQaIMnaI ga`st Asalaolyaa
vya>IMsaazI raKIva zovaNao AavaSyak Aaho. yaa klamaat kamaacao svap pahta jyaa Aasqaapnaovar ApMgaaMsaazI AarxaNa
krNao Sa@ya naahI ASaa baabatIt sauT namaUd krNyaat AalaI Aaho.
3. Aasqaapnaa yaa SabdacaI vyaa#yaa AaiNa yaa AiQainayamaacyaa klama 32 AaiNa 33 cao ]taro saaobatcya jaoaDp~at
doNyaat Aalao Aahot.
4. rajyaacyaa ivaivaQa Aasqaapnaavar sarLsaovaa BartInao kravayaacyaa inayau>It ApMgaMasaazI kravayaacyaa AarxaNaacaI
kaya-pwtI yaoqao dSa-ivaNyaat AalaI Aaho. itcao palana krNyaat yaavao.
ya AiQainayamaatIla klama 32 va 33 laxaat Gao}na maharaYT/ Saasanaacyaa p`%yaok p`SaasakIya ivaBaagaanao
p`%yaok saMvagaa-tIla kma-caayaaMkDUna jyaa p`karcao kama krNyaat yaoto %yaacaa AaZavaa GaoNyaat yaavaa.
ivaBaagaaMtga-t AaiNa ivaBaagaacyaa AiQap%yaaKalaIla kaya-rt AsalaolaI ivaivaQa SaasakIya kayaa-layao yaaMcyaa
kayaa-layaatIla A ba k AaiNa D saMvagaa-nausaar ha AaZavaa GaoNyaat yaavaa. kamaacyaa svapacao kaLjaIpUva-k
piriSalana k$na p`%yaok saMvagaa-t ApMga vya>IsaazI sarLsaovaa BartIt ir> pdavar 3 T@ko AarxaNa
krNyaabaabat ivaBaagaanao p`stava tyaar kravaa. samaajaklyaaNa ivaBaaga AaiNa saamaanya p`Saasana ivaBaaga
yaaMcyaamaaf-t Saasanaacyaa maanyatosaazI saMvagaa-inahaya p`stava saadr krNyaat yaavaot. AMitmair%yaa maMjaUr JaalaolaI
yaaojanaa Saasana inaNa-yaacyaa svapat p`isaQd krNyaat yaavaI. kma-caarI vagaa-kDUna krNyaat yaoNaayaa kamaacao
svap ivacaarat Gaota ivaiSaYT saMvaga- Aasqaapnaa yaaMcyaasaazI Asao AarxaNa zovaNao Sa@ya nasalyaacao AaZLUna
Aalyaasa Asao saMvaga- Aasqaapnaa yaaMnaa sadr AarxaNaapasaUna sauT doNyaacaa p`stava samaajaklyaaNa ivaBaaga AaiNa
saamaanya p`Saasana ivaBaaga yaaMcyaamaaf-t Saasanaacyaa AadoSaaqa- saadr krNyaat yaavaa. Saasanaacyaa maanyatonaMtr
ASaa p`karcaI idlaolaI saUT AiQasauicat krNyaat yaavaI.
r AaQaIcyaa pircCodamaQyao dSa-ivalyaanausaar sava- SaasakIya mahamaMDLo kMpnyaa sqaainak svarajya saMsqaa
ijalha pirYada mahanagarpailaka nagarpailaka AaiNa Saasanaacyaa AiQap%yaaKalaIla ikMvaa Saasanaanao Anaudana

108
idlaolaI maMDLo Anaudainat saMsqaa yaaMnaI sarLsaovaa BartI krtaMnaa ApMga vya>IsaazI 3 T@ko pdo Aarixat
kravaIt . kamaacao svap pahta ASaa AarxaNaapasaUna klama 3 AMtga-t sauT hvaI Asalyaasa %yaaMnaI
AaplyaaSaI saMbaMiQat SaasakIya ivaBaagaaMSaI saMpk- saaQaavaa.
la ApMga vya>IsaazI Asalaolao 3 T@ko AarxaNa ho AaQaIca AstI%vaat Asalaolyaa AnausaUicat
jaatIAnausaUicat jamaatI ivamau> jaatIBaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- AaiNa ivaSaoYa maagaasavaga- yaaMcyaasaazI
Asalaolyaa AarxaNaaMtga-t Asaola . Saasana inaNa-ya .baIsaIsaI 1097p`..297 16ba idnaaMk 16
Aa^gasT 1997 nausaar ibaMdu naamaavalaIt ho AarxaNa dSa-ivaNyaat Aalao naahI.
va Saasana inaNa-ya maaMk esaAarvhI 19703576143316 A idnaaMk 23 mao 1978 Anvayao
maharaYT/ rajyaat ApMgaaMsaazI gaT k AaiNa gaT D cyaa pdaMvar AaQaIca AarxaNa ivaiht krNyaat
Aalaolao Aaho.
pircCod 1 va 2 maQyao dSa-ivalyaanausaar gaT k AaiNa gaT D cyaa pdaMcaa saMvaga-inahaya AaZavaa GaoNyaasa
kahI kalaavaQaI laagaNaar AsalyaamauLo jaosaO qao pirisqatIt sadr Saasana inaNa-yaacaI AMmalabajaavaNaI krNyaat
yaavaI. maa~ varIla pircCod 1 va 2 maQyao dSa-ivalyaanausaar AarxaNaabaabat Agar AarxaNaatUna sauT doNyaabaabat
p`SaasakIya ivaBaagaanao AaiNa [tr AasqaapnaManaI ivaSaoYa AadoSa inaga-imat kolyaasa %yaa AadoSaaMcyaa mayaa-dopya-nt
varIla idnaaMk 23 mao 1978 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao AiQamaNa kolao jaa[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
navaIna kumaar
p`Qaana saicava.

Annexure
Definition of Establishment :-

Establishment_ means a corporation established by or under a Centra Provincial or State


Act, or an authority or a body owned or controlled or aided by the Government or a local
authority or a Government Company as defined in Section 617 of the Companies Act, 1956 and
includes Department of a Government.
32. Appropriate Government shall
a) identify posts, in the establishments, which can be reserved for the persons with
disability ;
b) at periodical intervals not exceeding three years, review the list of posts
identified and up date the list taking into consideration the developments in
technology.
33. Every appropriate Governmnt shall appoint in every establishment such percentage of
vacancies not less that three per cent, for persons or class of persons with diasbility of
which one per cent, each shall be reserved for persons suffering from-
i) blindness or low vision ;
ii ) hearing impairment ;
iii ) locomotor diasbility or cerebral palsy in the posts identified for each disability.
Provided , that the appropriate Government may, having regard to the type of work
carried on in any department or establishment, by notification subject to such conditions,
if any, as may be specified in such notification, exempt any establishment from the
provisions of this section.

TIp yaaca saMdBaa-t idnaaMk 28.09.1998 cao Saasana pirp~k phavao.

ivabaama. @@@@@@@@@@@

109
ivaYaya paolaIsa ]pinarIxak saovaa p`vaoSa inayama 1995 cyaa inayama 3 cyaa
KMD k cyaa ]pKMD ek maQyao sauQaarNaa..vaya mayaa-da vaaZivaNao.

AadoSa gaRh ivaBaaga maM~alaya mauMba[- 32 idnaaMk 22 mao 1998..AarTIAar 0398saIAar


191paola5 A .
mauMba[- paolaIsa AiQainayama 1951 sana 1951 caa mauMba[- AiQainayama baavaIsa yaaMcao klama 5 cyaa KMD bavdaro
p`dana krNyaaMt Aalaolyaa AiQakaraMcaa vaapr k$na maharaYT/ Saasana yaavdaro Asaa inaNa-ya Gaot Aaho kI paolaIsa
]pinarIxak saovaa p`vaoSainayama 1995 cyaa inayama 3 cyaa KMD k cyaa ]pKMD ek maQyao pMcavaIsa vaYaa-cyaa
jaagaI tIsa vaYao- pihlyaa prMtUkat A{avaIsa vaYaa-cyaa jaagaI pstIsa vaYao- ASaI sauQaarNaa krNaaro idnaaMk 8 mao
1998 raojaIcao gaRh ivaBaaga .AarTIAar 0398saIAar 191paola 5 A cao Saasana AadoSa idnaaMk 1 eip`la 1998
pasaUna AMmalaat Aalyaacao samajaNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

naa.gaao.kakD
Saasanaacao sah saicava gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maihlaaMivaYayaI QaaorNa paolaIsa iSapa[- va AiQakarI pdavar kaya-rt


Asalaolyaa maihlaa va puYaaMkirta ekca saMvaga- krNyaabaabat .

gaRh ivaBaaga inaNa-ya .iT[-e@sa 0397saIAar 461paola 5A id.18 jaulaO 1998.

vaacaa 1 gaRh ivaBaaga pirp~k .iT[-e@sa 0494490paola 5A id.12.8.1994.


2 pao.ma.saM.mauMba[- yaaMcao p~ .paomasaM2646baRhnmauMba[-97 id.27.2.97.

rajya patLIvar paolaIsa dlaatIla maihlaa paolaIsaaMnaa puYaaMsaarKaca djaa- do}na %yaaMnaa samaana kama va kt-vya
doNyaabaabat tsaoca jabaabadayaahI samaana do}na %yaaMnaa puYaaMp`maaNaoca pdsqaapnaa doNyaacaa inaNa-ya yaapUvaI-ca GaoNyaat
Aalaolaa AsaUna paolaIsa iSapa[- va AiQakarI yaa pdaMvar kaya-rt Asaloalyaa maihlaa va puYaaMkirta ekca saMvaga-
krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
yaabaabat ivacaaraAMtI Saasana Asao AadoSa dot Aaho kI rajya paolaIsa dlaatIla maihlaaMnaa %yaaMcyaa samakxa
puYa kma-caarIAiQakarI yaaMcyaa baraobar jyaoYzta ina gauNava<aa t<vaavar samaanata do}na puYaaMkirta ekca saMvaga-
krNyaat yaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

naa.gaao.kakD
sah saicava maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

110
ivaYaya ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-kirta SaasakIyainamaSaasakIya saovaot AarxaNa.

saa.p`,.iva. SauQdIp~k .baIsaIsaI 1094p`..689416 ba idnaaMk 26 jaulaO 1998.

vaacaa saa.p`.iva. inaNa-ya . baIsaIsaI 1094p`.. 689416 ba idnaaMk 15 jaUna 1995.

SauQdIp~k ]prao@t ivaYayaIcaa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . baIsaIsaI 1094p`..68
94 16 ba idnaaMk 15 jaUna 1995 maQaIla pircCod . 4 eovajaI KalaIlap`maaNao sauQaairt pircCod .4
vaacaavaa.
4. var ]llaoiKlaolyaa ivaSaoYa maagaasap`vagaa-sa doNyaat Aalaolao AarxaNa ho sarLsaovaa BartIsaazI va pdaonnatIsaazI
Anau&oya rahIla. tsaoca yaa p`vagaa-laa imaIlaoArcao t%va laagau rahNaar naahI. yaa p`vagaa-tIla jyaa vya>IMnaI yaa
AaQaIca AnausaUicat jamaatIcyaa p`maaNap~acyaa AaQaaro SaasakIya inamaSaasakIya tsaoca maMDLo nagarpailaka
mahanagarpailaka ijalha pirYada sahkarI ba^nka SaasakIya ]pma va SaOxaiNak saMsqaa [%yaadIMcyaa saovaot p`vaoSa
imaLivalaolaa Asaola %yaaMnaa saovaotUna kaZUna TakNyaat yao} nayao. tsaoca p`vaoSa imaLivalyaanaMtr yaaAaQaIca pdaonnatI
p`aPt kolaolaI Asaola %yaaMnaa pdavanat k$ nayao.

2. ho AadoSa SauQdIp~k maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla ivaBaaga p`mauKaMcyaa va kayaa-laya


p`mauKaMcyaa inadSa-naasa AaNaavaot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

navaIna kumaar
p`Qaana saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya inamaSaasakIya [%yaadI saovaotIla ekakI pdaMnaa( Isolatted Post)


laagaU krNyaat Aalaolao AarxaNa r_ krNyaasaMdBaa-t.

saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 1097p`..639716ba idnaaMk 21.09.1998.

vaacaa saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 1097p`..639716ba idnaaMk 18 Aa^@Taobar1997.

P`astavanaa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .baIsaIsaI 1097p`..639716 ba idnaaMk


18.10.1997 cyaa Saasana inaNa-yaatIla pircCod 28 Anvayao ekakI pdasa ibaMdu naamaavalaInausaar AaLIpaLInao
AarxaNa zovaavao. sauvaatIsa AnausaUicat jaatI va %yaanaMtr Kulaa Asao AaLIpaLInao eka AaD ek yaa t%vaavar yaacao
palana vhavao Asao AadoSa doNyaat Aalao Aahot.
yaasaMdBaa-t paosT ga`^jyaueT ensTITyauT Aa^f maoDIkla ejyaukoSana AnD irsaca- caMidgaD ivaw f^klTI
AsaaoisaeSana irvhu poTISana isavhIla maaMk 174997 cao isavhIla ApIla maaMk 317597 yaa AaiNa [tr
p`krNaI savaao-cca nyaayaalayaacyaa saMivaQaanaIk ipzanao idnaaMk 17.4.98 raojaI Asaa inaNa-ya idlaa kI ekakI qaoT
pdasa AarxaNa laagau krta yaoNaar naahI.savaaao-cca nyaayaalayaacyaa yaa inaNa-yaanausaar ]prao@t idnaaMk 18.10.97 cyaa
Saasana inaNa-yaatIla saMbaMiQat AadoSaamaQyao yaqaaoicat sauQaarNaa krNyaacaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
inaNa-ya Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .baIsaIsaI 1097p`..639716 ba idnaaMk
18.10.97 maQaIla pircCod 28 Anvayao ekakI pdasa AaLIpaLIcyaa t%vaavar AarxaNa laagaU krNyaacao jao AadoSa

111
doNyaat Aalao Aahot to r_ krNyaat yaot Aahot. yaapuZo SaasakIya inamaSaasakIya [%yaadI saovaotIla ekakI pdaMnaa
AarxaNa laagaU AsaNaar naahI.
2. ho AadoSa SaasakIyainamaSaasakIya saovaa maMDLomahamaMDLonagarpailakamahanagarpailakaijalha pirYada
SaasakIya Anaudana p`aPt saMsqaaivaVapIzosahkarI saMsqaa va SaasakIya ]pma [%yaadIMnaa baMQanakark Asalyaanao
%yaanaahI laagau krNyaasaMbaMQaI saMbaMiQat maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI yaaogyato AadoSa %varIt inaga-imat kravaot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

iSa.Saa.ihrIjaganaoor
]psaicavamaharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya ApMga vya>IMnaa Saasana saovaot vaga- 3 va vaga- 4 cyaa pdavar AarxaNa zovaNyaabaabat.

saa.p`.iva. pirp~k . esaAarvhI 1098saIAar 3598 16 A idnaaMk 28.09.1998.

pha 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 10773576143316 ba id. 23 mao 1978.


2 saa.p`.iva. inaNa-ya . esaAarvhI 1081saIAar 1516 A id. 07.09.1982.

pirp~k

ApMga vya>IMnaa SaasakIya saovaotIla vaga-3 va vaga- 4 gaT k AaiNa gaT D pdavarIla
inayau>IsaazI 3 T@ko AarxaNa zovaNyaabaabatcaI yaoajanaa sana 1978 pasaUna rajyaat laagau krNyaat AalaI Aaho. yaa
saMdBaa-t Saasanaanao vaoLaovaoLI saUcanaa inaga-imat kolaolyaa Aahot tsaoca ApMgaasaazI ivaiht kolaolyaa AarxaNaanausaar pdo
BarNyaabaabatcaI kaya-vaahI krNyaaivaYayaI doKIla vaoLaovaoLI Saasanaanao sauicat kolaolao Aaho.
Aata koMd` Saasanaacaa ApMga vya>I samaana saMQaI saMpUNa- sahBaaga va h@kaMcao saMrxaNa AiQainayama 1995 laagau
Jaalaolao AsaUna sadr AiQainayamaatIla klama 33 nausaar ApMgaaMnaa Saasana saovaot 3 T@ko AarxaNa zovaNao baMQanakark
krNyaat Aalaolao Aaho. yaa saMdBaa-t AnausaravayaacaI kaya-pQdtI Saasana pirp~k . esaAarvhI 1097p`..12
9716 A idnaaMk 2 mao 1998 Anvayao ivaiht krNyaat AalaI Aaho. yaa pirp~kacyaa pircCod 4 ba maQyao
spYT krNyaat Aalao Aaho kI gaT k AaiNa gaT D cyaa pdacaa saMvaga- inahaya AaZavaa GaoNyaasa kahI
kalaavaQaI laagaNaar AsalyaamauLo jaOsao qao pirisqatIt sadr Saasana inaNa-yaacaI AMmalabajaavaNaI krNyaat yaavaI.
yaa pirp~kavdaro ASaa saUcanaa doNyaat yaot Aahot kI gaT k AaiNa gaT D maQaIla pdaMvarIla
inayau>IsaazI 3 T@ko AarxaNa zovaNyaasaMbaMQaIcyaa Saasana inaNa-ya . esaAarvhI 10773576143316 A idnaaMk
23 mao 1998 Anvayao doNyaat Aalaolyaa AadoSaaMcaI kaTkaorpNao AMmalabajaavaNaI krNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

iXa.Xaa.ihrIjaganaor
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

112
ivaYaya paolaIsa dlaatIla pd inaima-tI pdo punaija-ivat krNao va
ir@t pdo BarNao yaavarIla baMQanao iSaiqala krNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga inaNa-ya .AarsaITI 0398p`..394paola 5 A idnaaMk 2.12.1998.

vaacaa iva<a ivaBaaga inaNa-ya . baIjaITI 1097p`..24AAqa- 19 id.2.6.98.

varIla Saasana inaNa-yaanausaar saha maihnyaapoxaa jaast kalaavaQaIsaazI ir@t raihlaolaI pdo vyapgat haotat. ASaa
vyapgat pdaMnaa maudtvaaZ idlaI jaat naahI tsaoca vyapgat JaalaolaI pdo majMaUrIiSavaaya punaija-ivat krNyaat yaot naahI
.%yaamauLo saQyaa Aist%vaat AsalaolaI prMtu vyapgat JaalaolaI sava- pdo naYT krNyaat AalaI Aahot. tsaoca jao
AiQakarIkma-caarI saovaainavaR<a haotIla %yaamauLo haoNaayaa ir@t jaagaa Baravayaacyaa Asalyaasa ASaI ir@t pdo saamaanya
p`Saasana va iva<a ivaBaagaacyaa maanyatoiSavaaya BarNyaat yao} nayaot AsaohI AadoSa Aahot. sadr AadoSaamauLo paolaIsa
dlaatIla vyapgat JaalaolaI pdo punaija-ivat krNyaasa va ir@t AsalaolaI pdo BarNyaasa tsaoca navaIna pdinaima-tI krNyaasa
ADcaNaI inamaa-Na haot Aahot.
2. rajyaatIla ivaSaoYat baRhnmauMba[-tIla kayada va sauvyavasqaa raKNyaasaazI purosao paolaIsa AiQakarI va kma-caarI
naahIt. vyapgat pdo punaija-ivat na krNao va navaIna pdinaima-tIvar baMQana yaamauLo paolaIsa dlaatIla manauYyabaLavar ivapirt
pirNaama GaDUna %yaacaa kayada va sauvyavasqaovar p`itkUla pirNaama haot Aaho. yaacaa saaklyaanao ivacaar k$na Saasana
KalaIla p`maaNao maMjaUrI dot Aaho.
1 paolaIsa mahasaMcaalak maharaYT/ rajya maMuba[- paolaIsa Aayau@t baRhnmauMba[- mahasaMcaalak A^nTI
krPSana byaurao maharaYT/ rajya mauMba[- yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla mhNajao paolaIsa dlaatIla sava- vyapgat JaalaolaI pdo
punaija-ivat krNyaasa va tI BarNyaasa maMjaUrI doNyaat yaot Aaho.
2 iva<a ivaBaagaacyaa Saasana inaNa-ya .baIjaITI 1097p`..24AAqa- 19 idnaaMk 2 jaUna
1998 nausaar navaIna BartIvar Asalaolao baMQana iSaiqala k$na paolaIsa dlaatIla kaya-karI pdaMvar BartI krNyaasa maMjaUrI
doNyaat yaot Aaho.
3. sadr Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaagaacyaa sahmatInao va %yaa ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk sMadBa- maaMk 21098
Aqa-saMklp 19 idnaaMk 1.12.08 Anvayao idlaolyaa maanyatonausaar inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

sah saicava maharaYT/ Saasana


gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

ivaYaya ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tUna hlabaa hI jaat vagaLlyaaba_la.

samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga


pirp~k .saIbaIsaI 1098p`..256maavak 5 idnaaMk 17 iDsaoMbar 1998.

pirp~k Saasana inaNa-ya samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga.saIbaIsaI 1494p`..236


maavak 5 idnaaMk 13 jaUna1995 Anvayao ivaiSaYT jaatIcaa ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-maQyao samaavaoSa kolaa Aaho. %yaamaQyao
hlabaa jaatIcaahI samaavaoSa haota. td\naMtr Saasana inaNa-ya samaajaklyaaNasaaMsitk kaya- va IDa ivaBaaga .saIbaIsaI
1494p`..236maavak 5 idnaaMk 18 naaovhoMbar1995 Anvayao hlabaa jaat hI jaat ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tUna

113
vagaLNyaat AalaI Aaho. Asao AsatanaahI vaOVkIya iSaxaNa va Saalaoya iSaxaNa ivaBaagaakDUna hlabaa jaat (a
jaatIcyaa laaokaMkDUna ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-cyaa jaatIcyaa p`maaNap~acaI maagaNaI kolaI jaato. hlabaa va hlaba jaat
AsausaUicat jamaatIcyaa yaadImaQyao AnaumaaMk 19 var samaaivaYT kolaolaI Aaho. %yaamauLo jamaatIcyaa laoakaMnaa AnausaUicat
jamaatIsaazI doya Asalaolao fayado imaLNyaasa to pa~ Aahot. hlabaa jaat hI jaat ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tUna
vagaLNyaat AalaI AsalyaamauLo %yaa jaatIcyaa laoakaMnaa ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-caI p`maaNap~o dota yaoNaar naahIt.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

]p saicava maharaYT/ Saasana.


@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMcyaa kamaacao tasa


saaPtahIk rjaa kamaacao svap yaasaMbaMQaI.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 10962013p`..1597baara idnaaMk 19.12.1998.

pha 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 10812072p`..23612 id. 19.09.1983.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 10902881p`..179012 id.11.02.1994.

Saasana saovaotIla pharokrIcaaOkIdar yaaMnaI saava-jainak sau+Icyaa idvaSaI naohmaIcaI paLI saMplyaanaMtr va Anya
pharokyaaMcyaa gaOrhjaorIcyaa kalaavaQaIt kama kolyaasa pharokrIcaaOkIdar yaaMnaa %yaaba_la var namaUd kolaolyaa Saasana
inaNa-yaap`maaNao Aitkailak Ba<aa doNyaat yaotao.

pharokrIcaaOkIdar yaaMcao kama gaTD maQaIla Anya kma-caayaanao kolyaasa Atkailak Ba<aa dota yao[-la ikMvaa
ksao yaabaabat maM~alayaIna ivaBaagaakDUna ivacaarNaa haot Aaho.%yaamauLo maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI ]pisqat kolaolyaa mauVaMcao
KalaIlap`maaNao sPaYTIkrNa krNyaat yaot Aaho.

mau_a spYTIkrNa
.

1. pharokrIcaaOkIdaranao saava-jainak sauTTIcyaa idvaSaI


ikMvaa saaPtaihk sauT\TIcyaa idvaSaI kama kolyaasaAnau&oya
dranao pUNa- dOinak Ba<aa va eka paLItUna dusayaa paLIt
jaada 8 tasa kama kolyaasa Anau&oya dOinak Ba<aa rkmaocyaa
50 T@ko maaobadlaa idlaa jaatao. varIla kama pharokyaa
eovajaI pyaa-yaI vyavasqaa mhNaUna gaTD maQaIla Anya
kma-caayaanao kolyaasa varIla dranao dOinak Ba<aa Anau&oya hao[-la kaya haoya.
.

114
2. pharokyaaMcyaa saaPtaihk sauT\TIcao idvaSaI gaT D maQaIla Anya gaTD maQaIla kma-caayaanao %yaacaI
kma-caayaanao 8 tasa kama kolyaasa Saasana inaNa-ya saa.p`.iva. naohmaIcaI paLI saMplyaavar pharokyaaMcyaa
idnaaMk 19.9.83 maQaIla pircCod 2 ba nausaar %yaalaa ibagar saaPtaihk sauT\TIcao idvaSaI 8 tasa kama
saava-jainak sauT\TIcao idvaSaIhI pUNao dranao dOinak Ba<aa Anau&oya kolao Asalyaasa id.11.2.1994cyaa
hao[-la ka Aqavaa Saasana inaNa-ya saa.p`.iva. idnaaMk Saasana inaNa-yaatIla pircCod 2 nausaar 50
11.2.94 maQaIla pircCod 2 nausaar 50 T@ko dOinak Ba<aa T@ko dOinak Ba<aa doya hao[-la.maa~
nausaar 50 T@ko dOinak Ba<aa doya hao[-la. pharokyaaMcyaa rjaa gaOrhjarIcyaa
kalaavaQaIt gaT D maQaIla kma-caayaanao
kama kolyaasa to jyaa izkaNaI kama krtat
%yaa izkaNacyaa Anau&oya dOinak Ba<yaacyaa
rkmao[tka Ba<aa doNyaat yaavaa.

3. pharokyaaMcao kama saaPtaihk sauT\TI eovajaI Anya idvaSaI varIlap`maaNao


]da.rjaa gaOrhojaorI sauT\TI [. idvaSaI gaT D maQaIla Anya
kma-caayaanao kolyaasa %yaalaa kaoNa%yaa dranao dOinak Ba<aa doya hao[-la
karNa Saasana inaNa-ya saa.p`.iva. id. 19.9.83 cyaa pircCod
2 ba maQyao kovaL saaPtaihk sauT\TIcaaca ]llaoK Aaho.

4. naohmaIcyaa paLInaMtr jaada 8 tasa kama kolyaasa pharokrI ikMvaa pharokyaaMcao


Paharokyaasa 50 T@ko dOinak Ba<aa doya haotao.tqaip kama Anya gaT D maQaIla kma-caayaanao
kahI kayaa-layaanaI pharokyaaeovajaI Anya gaT D maQaIla ikMvaa pharokyaanao %yaacaI naohmaIcaI paLI
kma-caayaaMcaI maagaNaI krtanaa daona salaga paLyaa saMplyaanaMtr daona paLyaa salaga ekaca
ekaca idvaSaI 16 tasa krNaayaa kma-caayaasa idvaSaI saaoLa tasa kama kolyaasa %yaaba_la
daona pUNa- dOinak Ba<aa dranao maaobadlaa doNyaacaI maagaNaI id.11.2.94 cyaa Saasana inaNa-yaatIla
kolaI Aaho. pircCod 2 maQaIla trtUd laxaat Gao}na
to jyaa izkaNaI kama krtat %yaa
izkaNaI Anau&oya Asalaolaa ekca pUNa-
dOinak Ba<aa doya hao[-la.

3. ho AadoSa iva<a ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- . 54298saovaa 7 idnaaMk 26 mao 1998 Anvayao
inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

baa.ba. ipMgaT
Avar saicava maharaYT/ Saasana.

@@@@@@@@@@@
ivabaama.

115
ivaYaya p`adoiSak duyyama saovaa inavaDmaMDLoijalha inavaD saima%yaa
saovaayaaojana kayaa-laya yaaMcyaa kaya-kxaotIla Ainayaimat inayau@%yaa
inayaimat krNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya . esaAarvhI 1091p`..699baara id. 8 maaca- 1999.

vaacaa 1 saa.p`.iva. pirp~k .AarTIAar 1068saI 10091 id. 2.12.1968.


2 saa,p`,iva.inaNa-ya .p`ainama 1290p`..319013A id. 14.08.1990.

saMdBaa-QaIna Saasana pirp~k inaNa-yaanvayao saovaayaaojana kayaa-layaop`adoiSak duyyama saovaa inavaD maMDLo yaaMcyaa
kaya-kxaotIla pdaMvar p`SaasakIya inakD laxaat Gao}na Anaumao 3 maihnao va 6 maihnao tapur%yaa sva$pat inayau@tI
krNyaacao AiQakar inayau@tI AiQakayaaMnaa p`dana krNyaat Aalao Aahot. tqaaip ASaa irtInao kolaolyaa inayau@%yaa
p`SaasakIya karNaastva puZo caalau rahtat. ASaa AinayamaIt inayau@%yaa inayaimat krNyaat yaavyaat ikMvaa ksao
%yaabaabatcaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
2. p`adoiSak duyyama inavaDmaMDLo ijalha inavaD saima%yaa va saovaayaaojana kayaa-layao yaa ivaiht saovaaBartI
maaQyamaamaaf-t iSafarsa hao}na yaoNyaacaI AT iSaiqala k$na saaobatcyaa piriSaYT A maQyao namaUd kolaolyaa ivaivaQa
maM~alayaIna ivaBaagaacyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla 3761 kma-caayaaMcaI p`aPt Jaalaolyaa maaihtI laxaat Gao}na Saasanaanao
Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI yaa kma-caayaaMcyaa saovaa ekvaoLcaI baaba mhNaUna KalaIla ATIMcyaa AiQanast inayaimat
krNyaat yaavyaat
A saMbaMiQat kma-caayaanao saovaap`vaoSa inayamaap`maaNao ivaiht kolaolaI SaOxaiNak Ah-ta va vayaacaI AT maUL
inayau@tIcyaavaoLI pUNa- kolaolaI AsaavaI.
ba idnaaMk 1 eip`la 1999 raojaI ek vaYaa-caI salaga saovaa JaalaolaI AsaavaI va kamaacaa djaa- ikmaana
caaMgalaa Asaavaa.
k ]plabQa AsaavaIt
D inayaimatIkrNa krtanaa AarxaNa ibaMdU AaiNa samaaMtr AarxaNa yaa saMdBaa-t t<vaaMcaoinayamaaMcao palana
krNyaat Aalao Asaavao.
[ kma-caayaaMcaI saovaajyaoYzta p`stut AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna QarNyaat yaavaI.
[- ABaaivat inayau@tIcaa fayada kuzlyaahI p`yaaojanaaqa- karNaasaazI doNyaat yaoNaar naahI.

4. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ASaI doKIla ivanaMtI krNyaat yaoto BaivaYyaat ASaap`karo Ainayaimat inayau@%yaa
haoNaar naahIt yaabaabat yaaogyatI dxata GyaavaI va tSaa AaSayaacyaa saUcanaa %yaaMcyaa ivaBaagaacyaa
AiQap%yaaKalaIla kayaa-layaatIla inayau@tI p`aiQakayaaMnaa Vavyaat. BaivaYyaat jyaap`krNaI varIla
kaya-pwtIcao palana krNyaat yaoNaar naahI .%yaap`krNaI saMbaMiQat AiQakarIkma-caarI yaaMcyaavar jabaabadarI
inaiScat krNyaat yaovaUna %yaacyaaivaw AavaSyak tI karvaa[- krNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa naavaanao

navaIna kumaar
p`Qaana saicava saovaa.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

116
ivaYaya Saasana saovaot sarL saovaa BartIsaazI samaaMtr AarxaNa
( Horizontal Reservation ) kayaa-nvaIt krNyaasaazI
AnausaravayaacaI kaya-pwtI ivaiht krNyaabaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1097p`..319816 A id.16 maaca- 1999.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 10773576143316A id.23.5.1978.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .esa[-ema 10803516A id. 21.1.1980.
3 saa.p`.iva.pirp~k .AayapI[-AarTIe 1980018116 A id.10.10.80.
4 saa.p`.iva. inaNa-ya .esaAarvhI 10941004p`..3016 A id.17.11.94.
5 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1094p`..689416ba id.12.8.94.
6 saa.p`.iva.inaNa-ya .[-@yauAar 1094p`..768Baupuk 1 id.9.8.95.
7 ma.va.baa.iva.inaNa-ya .saMkINa- 1096p`..30ka2 id.1.8.97.
8 saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 1097p`..29716 ba id.6.8.1997.
9 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1097p`..129716A id. 2.5.1998.
10 Ainala kumaar gauPta ivaw ]<ar p`doSa rajya AaiNa [tr jaoTI 19955esasaI 505 yaa
p`krNaI savaao-cca nyaayaalayaanao idlaolyaa nyaaya inaNa-yaatIla maaga-dSa-k t<vao.

Pairp~k Saasanaanao saovaotIla BartIsaazI maagaasavagaI-yaaMsaazI AarxaNa laagau kolao Aaho. ho AarxaNa saamaaijak
AarxaNa Asalyaanao to ]Bao AarxaNa ( Social Reservation )Asalyaanao to ]Bao AarxaNa( Vertical Reservation )
Aaho. %yaacap`maanao ivaSaoYa AarxaNa ( Special Reservation ) maagaasavagaI-yaaMvyatIir@t Anya GaTkaMsaazI laagau kolaolao
Aaho va to samaaMtr ikMvaa AaDvao AarxaNa ( Horizontal Reservation ) Aaho. yaa saMdBaa-t mauMba[- ]cca nyaayaalayaacyaa
AaOrMgaabaad KMDpIzanao A^plaoT saa[-D irT yaaicaka maaMk 40671998 varIla inaNa-yaanvayao Ainalakumaar gauPta
iva.]<arp`doSa rajya AaiNa [tr jaoTI 19955esasaI 505yaa p`krNaI savaoa-cca nyaayaalayaanao idlaolyaa nyaaya
inaNa-yaasa Anausa$na samaaMtr AarxaNaabaabat maaga-dSa-k saUcanaa inaga-imat krNyaacao AadoSa idlao Aahot.%yaanausaar saovaotIla
]Bao AarxaNa va samaaMtr AarxaNaacyaa saMdBaa-t AnausaravayaacaI kaya-pwtI va %yaa baabatcyaa maaga-dSa-k saUcanaa
SaasakIyainamaSaasakIya saovaa maMDLomahamaMDLonagarpailakamahanagarpailakaijalha pirYada SaasakIya Anaudana
p`aPt saMsqaaivaVapIzosahkarI saMsqaa va SaasakIya ]pma [%yaadIMnaa laagau krNyaat yaavao.

2. saovaotIla inayau>IsaazI saamaaijak AarxaNaa ]Bao AarxaNaKalaIlap`maaNao Aaho


1. AnausaUicat jaatI 13 T@ko.
2. AnausaUicat jamaatI 7 T@ko
3. ivamau> jaatI A 3 T@ko.
4. BaT@yaa jamaatI ba 2.5 T@ko.
5. BaT@yaa jamaatI k 3,.5 T@ko.
6. BaT@yaa jamaatI D 2 T@ko.
7. ivaSaoYa maagaasa p`vaga- 2 T@ko.
8. [tr maagaasa vaga- 19 T@ko.
var namaUd kolaolyaa AarxaNaavyatIir@t saovaotIla inayau@%yaaMsaazI laagau Asalaolao ivaSaoYa AarxaNa samaaMtr
AarxaNa puZIlap`maaNao Aaho

117
1. maajaI saOinak 15 T@ko.f@t gaTk AaiNa gaTD saazI.
2. p`klpga`stBaukMpga`st 5 T@ko. f@t gaTk AaiNa gaTD saazI.
3. ApMga 3 T@ko .gaTA AaiNa ba maQaIla kahI pdaMsaazI
tsaoca gaTk AaiNa gaT D saazI.
4. maihlaa 30 T@ko.

samaaMtr AarxaNa ho f@t sarL saovaa BartIsa laagau rahIla. samaaMtr AarxaNa ho saamaaijak AarxaNaaMtga-t
AarxaNa Asalyaanao %yaasa saamaaijak AarxaNaavar vaaZIva mhNaUna gaNaNyaat yao} nayao.

4. savaao-cca nyaayaalayaacyaa nyaaya inaNa-yaat ]lloaiKlaolyaa p`maaNao samaaMtr AarxaNa ho kPpIt AarxaNa
Compartmentalised Reservation ) Aaho. mhNaUna pdo BarNyaapUvaI- pdo inaiScat krtanaa tsaoca BartIcaI jaaihrat
dotanaa %yaa jaaihratIt kovaL saamaaijak AarxaNaacaI pdsaM#yaaca namaUd na krta saamaaijak AarxaNaacyaa p`%yaok
p`vagaa-maQyao ]Bao AarxaNa jasao A.jaa. A.ja. iva.ja.A Ba.ja.ba Ba.ja.k Ba.ja.D
iva.maa.p`.[.maa.va.AaiNa Kulaa p`vaga- ivaSaooYa AarxaNaanausaar yaoNaayaa raKIva pdaMcaI saM#yaa sauQda inado-iSat
kravaI.
5. savaao-cca nyaayaalayaacyaa nyaaya inaNa-yaat]llaoiKlaolyaa nausaar samaaMtr AarxaNaaMtga-t %yaa %yaa p`vagaa-saazI ivaiht
krNyaat Aalaolyaa T@kovaarInausaar vaaTa inaiScatpNao imaLavaa yaasaazI sarLsaovaa BartI krtanaa KalaIla TPPao ivacaarat
GaoNyaat yaavaot
A p`qama TPpagauNava<aocyaa inakYaanausaar Kulyaa p`vagaa-tIla ]maodvaaracaI inavaD yaadI kravaI. yaa
yaadIt samaaMtr AarxaNaat basaNaayaaMcaI saM#yaa pyaa-Pt Asaola tr kaoNatahI p`Sna ]d\BavaNaar naahI AaiNa %yaanausaar pdo
BaravaIt.jar samaaMtr AarxaNaacyaa p`vagaa-tIla ]maodvaaraMcaI saM#yaa pyaa-Pt nasaola tr samaaMtr AarxaNaakirta %yaa %yaa
p`vagaa-tIla ]maodvaaraMnaa ]plabQatonausaar pyaa-Pt saM#yaot yaadItIla SaovaTcao ]maodvaar vagaLUna samaaivaYT kravaot.
ba dusara TPpa %yaanaMtr p`%yaok saamaaijak p`vagaa-tIla ]maodvaaraMcyaa inavaD yaaVa tyaar kravyaat
jao ]maodvaar yaapUvaI-ca TPpa A maQyao saaimala Jaalao AsatIla %yaaMnaa yaa yaadItUna vagaLavao.
k itsara TPpa varIla ba nausaar tyaar krNyaat Aalaolyaa yaaVaMmaQyao saamaaijak
AarxaNaatIla ( Social Reservation ) p`%yaok p`vagaa-cyaa ivaiht T@kovaarInausaar A yaoqao ivaSad kolaolyaa
kaya-pwtInausaa samaaMtr AarxaNaacao pursao ]maodvaar samaaivaYT kravaot.maa~ Asao krtanaa saamaaijak p`vagaa-tMga-t rahavao.
6. savaao-cca nyaayaalayaacyaa nyaaya inaNa-yaat ]llaoiKlaolyaanausaar ivaSaoYa AarxaNa ho p`%yaok ]Byaa AarxaNaacyaa
kxaaMtga-t rahIla. mhNajaoca ivaSaoYa AarxaNa ho eka saamaaijak AarxaNa p`vagaa-tUna dusayaa saamaaijak AarxaNa p`vagaa-t
sqaanaaMtrIt krta yaoNaar naahI.
7. sava- inayau>I p`aiQakayaaMnaI varIla kaya-pwtI tsaoca saUcanaaMnausaar yaapuZo na caukta kaya-vaahI kravaI. ho
AadoSa SaasakIyainamaSaasakIya saovaa maMDLomahamaMDLonagarpailakamahanagarpailakaijalha pirYadaSaasakIya

Anaudana p`aPt saMsqaaivaVapIzosahkarI saMsqaa va SaasakIya ]pma [%yaadIMnaa laagau krNyaat yaavaot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

iBa.ra.vaaZvao
Avar saicava mahararYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

118
ivaYaya SaasakIya AiQakayaasa gaTA cyaa rajapi~t pdavar
kayamapNaacyaa fayaVacao p`maaNap~o doNyaabaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .sqaap`p 1099p`..489913 A id. 15 Aa^gasT 1999.

pha 1 saa.p`.iva.inaNa-ya . esaAarvhI 1075dha idnaaMk 19 saPToMbar 1975.


2 saa.p`.iva.pirp~k .sqaap`p 10932640p`..989313 A
id.16.12. 1995.

Pairp~k Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 1075dha idnaaMk 19 saPToMbar 1975yaa
Anausaar kayamapNaacao fayado imaLNyaasa pa~ haoNaayaa AsqaayaI kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaa kma-caayaaMcaI inayau>I
krNyaasa saxama AsaNaayaa AiQakayaanao tao kma-caarI kayamapNaacao fayado imaLNyaasa pa~ haot Aaho. ASaa AaSayaacao
p`maaNap~ p`qama pdavarIla inayau>Icyaa saMdBaa-t doNao AavaSyak Aaho. ASaI p`maaNap~o ]prao@t idnaaMk 16.12.1995
cyaa pirp~kat ivaiht kolaolyaa namaunyaat doNyaat yaavaIt Asao AadoSa doNyaat Aalao Aahot.
2. rajapi~t AiQakayaaMnaa to QaarNa krIt Asalaolyaa pdavar sqaayaI krNyaacyaa kaya-vaahIsa ivalaMba haoNaar
Asalyaasa kovaL evaZyaaca ~uTImauLo saMbaMiQat AiQakarI kaoNa%yaahI laaBaapasaUna vaMicat rahU nayao ]da.Baa.p`.sao.
naamainado-Sana yaa dRYTIkaonaatUna pa~ AiQakayaasa rajapi~t pdavar sqaayaI%va laaBa p`maaNap~ do}na sqaayaI
AiQakayaaMnaa Anau&oya Asalaolao laaBa imaLNyaasa to pa~ samajalao jaaNyaabaabatcaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
yaabaabat ivacaar kna Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI gaTA cyaa AiQakayaaMnaa pUvaI- Arajapi~t pdavar
sqaayaI%va laaBa p`maaNap~ imaLalaolao Asalao trIhI to QaarNa krIt Asalaolyaa gaTA cyaa pdavar ]prao> idnaaMk
19.9.1975 cyaa AadoSaatIla ivaiht ATI pUNa- krIt Asalyaasa %yaaMnaa sqaayaI%va laaBa p`maaNap~ doNyaat yaavao.sadr
p`maaNap~ ]prao> idnaaMk 16.12.1995 cyaa pirp~kat ivaiht kolaolyaa namaunyaat doNyaat yaavao. kayamapNaacyaa
fayaVacao p`maaNap~ yaaogya %yaa saxama p`aiQakayaaMcyaa sahInao va ivaiht namaunyaat doNyaat yao[-la yaacaI dxata GyaavaI.
3. maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI sadr AadoSa %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla ivaBaaga p`mauKMacyaa kayaa-laya p`mauKaMcyaa
inadSa-naasa AaNaavaot. maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI gaTA cyaa AiQakayaaMnaa sqaayaI%va laaBa p`maaNap~ doNyaacaI kaya-vaahI
%varIt sau kravaI va %yaa saMbaMQaIcyaa Ahvaala puZIla tIna maihnyaat saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo pazvaavaa.
4. sadr AadoSa iva<a ivaBaagaanao AnaaOpcaairk saMdBa- maaMk saIAar 51799saovaa 9 idnaaMk 30.6.1999
vdaro idlaolyaa sahmatInao inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

k.naa.BaDIkr
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya p`klpga`st vya>IMnaa SaasakIya saovaot gaTD cyaa pdavar


inayau>IsaazI vayaaomayaa-dot saUT doNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya .esaAarvhI 1099p`..479916A id.24.2.2000.

saMdBa- 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1078pIepI12 idnaaMk 22.9.78.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .e[-ema 10803516A id. 21.1.1980.

119
P`aklpga`st vya>I va %yaaMcyaavar AvalaMbaUna AsaNaayaa vya>IMnaa baRhnmauMba[- baahorIla SaasakIya kayaa-layaatIla
gaTk AaiNa gaT D maQaIla pdaMvar SaasakIya saovaa BartIsaazI AsalaolaI kmaala vayaamoayaa-da 3 vaYaa-naI iSaiqala krNyaat
AalaI Aaho. %yaamauLo baRhnmauMba[-tIla gaT k va gaT D cyaa pdaMvar p`klpga`st vya>I va %yaaMcyaavar AvalaMbaUna
AsaNaayaa vya>IMnaa vayaaomayaa-dot tIna vaYaa-caI savalat Anau&oya navhtI.
2. Saasanaanao ivakasakamaasaazI hatI Gaotlaolyaa ivaivaQa p`klpasaazI jamaInaQaark AaplaI jamaInaGar [%yaadI sqaavar
maalama<aa Saasana svaaQaIna kna kuTMbaasah Anya~ sqalaMatirt haotao. %yaamauLo yaa p`klpga`staMnaa punha navaIna jaIvanama
sau kravaa laagatao. baRhnmauMba[-tIla gaT k maQaIla bahutaMSa pdo maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa kxaotIla pdo AsaUna
gaT D maQaIla pdo pUNa-t inayau>I p`aiQakayaaMcao kxaotIla pdo Aahot. Pa`klpga`staMnaa saovaaivaYayak savalatI doNyaacyaa
Saasanaacyaa QaaorNaacaa AaSaya va ]_oSa laxaat Gaota Asaa inaNa-ya GaoNyaat yaot Aaho kI p`klpga`st vaa %yaaMcyaavar
AvalaMbaUna AsaNaayaa vya>IMnaa gaTD cyaa pdaMvar inayau>I dotanaa saMdBaa-iQana .1 cyaa AadoSaatIla Situated
outside Greater Bombay ha majakUr tsaoca saMdBaa-iQana .2 cyaa AadoSaatIla baRhnmauMba[- baahorIla ha majakUr
vagaLNyaat yaavaa. gaTk cyaa pdavar inayau>I dotanaa id. 22.9.78 va 21.1.80 cyaa AadoSaap`maaNao kaya-vaahI
krNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

XaOlaa targao paTIla


]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000.

maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga idnaaMk 30 mao 2000.


mauMba[- paolaIsa AiQainayama

maaMk AarTIAar 032000saIAar 147paola 5A mauMba[- paolaIsa AiQainayama 1951 1951 caa mauMba[-
22 cyaa klama 5 ba AaiNa %yaa AnauYaMgaanao p`dana krNyaayaa [tr sava- AiQakaracaa vaapr kna AaiNa yaa saMdBaa-t
Aist%vaat Asalaolao saMbaiQat sava- ivaVmaana inayama AadoSa ikMvaa AnaudoSa AiQaimat kna yaavdaro maharaYT/ Saasana
maharaYT/ rajyaatIla gaRh ivaBaagaacyaa AK%yaarItIla paolaIsa dlaatIla paolaIsa iSapa[- yaa pdacyaa saovaaBartIcao
ivainayama krNyaasa puZIla inayama krIt Aaho . jasao
1 yaa inayamaanaa paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000 Asao saMbaaoQaNyaat yaavao.
2 yaa inayaamaamaQyao saMdBaa-nausaar dusara Aqa- AiBap`t nasaola tr
A ivaBaaga mhNajao Saasanaacaa gaRh ivaBaaga.
ba paolaIsa mahasaMcaalak mhNajao paolaIsa mahasaMcaalak va paolaIsa mahainarIxak maharaYT/ rajyamauMba[-.
k Saasana mhNajao maharaYT/ Saasana .
D paolaIsa dla mhNajao mauMba[- paolaIsa AiQainayama 1951 1951 caa mauMba[- 22 cyaa klama
3 Anvayao ivaiht krNyaat Aalaolao.
31 paolaIsa dlaatIla paolaIsa iSapa[- yaa pdavarIla inavaDIsaazI ]maodvaaranao KalaIla SaOxaiNak va SaairrIk
pa~ta AsaNao AavaSyak Aaho.

120
A SaOxaiNak Ah-ta
maharaYT/ maaQyaimak va ]cca maaQyaimak iSaxaNa maMDLo AiQainayama 1965 sana 1965 caa maharaYT/ AiQinayama
41 Anvayao p`sqaaipt kolaolyaa ivaBaagaIya maMDLakDUna GaoNyaat yaoNaarI ]cca maaQyaimak SaaLa p`maaNap~ prIxaa Aqavaa
Saasanaanao yaa prIxaosa samakxa mhNaUna GaaoiYat kolaolaI prIxaa ]<aINa- AsaNao AavaSyak Aaho . prMtu naxalaga`st Baagaat
ikmaana SaOxaiNak pa~tocao purosao ]maodvaar imaLt nasatIla tr maaQyaimak SaaLa p`maaNap~ esa.esa.saI ]<aINa- Jaalaolao
]maodvaar doKIla Gaota yaotIla.

ba SaairrIk pa~ta maihlaa puYa


ek ikmaana ]McaI 155 saoM.maI. 165 saoM.maI.
daona CatI na fugavata 89 sao.maI.
tIna vajana 48 ik.ga`^.
prMtu Asao kI ba^nD pqakacyaa BartIsaazI Aalaolyaa ]maodvaaraMnaa SaairrIk pa~tocyaa varIla ]pivaBaaga ek va
daona yaoqaIla ATIMmaQyao KalaIla p`maaNao savalat doNyaacao AiQakar paolaIsa mahasaMcaalak yaaMnaa rhatIla.

1 ]McaI 2.5 saMo.maI.


2 CatI na fugavata 2 saoM.maI.
3 CatI fugavaUna 1.5 saMo.maI.

k vaya
kmaItkmaI 18 vaYao- jaastIt jaast 25 vaYao- . maagaasavagaI-ya ]maodvaaraMcyaa baabatIt Saasanaanao vaoLaovaoLI
zrivalaolyaa QaaorNaanausaar saUT doya rahIla.

32 ]maodvaaracaI vaOVkIya tpasaNaI p`aiQat SaasakIya vaOVkIya AiQakayaaMkDUna p`maaiNat krNyaat yao[-la.

41 A jao ]maodvaar ivaiht SaairrIk va SaOxaiNak pa~ta pUNa- krIt AsatIla %yaaMnaa 100 gauNaaMcaI SaairrIk
pa~ta prIxaa VavaI laagaola. hI SaairrIk caacaNaI KalaIla p`maaNao ekUna 100 gauNaaMcaI rahIla

1 100 imaTr QaavaNao 10 gaUNa.


2 laaMba ]DI 10 gauNa.
3 ]Mca ]DI 10 gauNa.
4 gaaoLa fok 10 gauNa.
5 800 imaTr QaavaNao 20 gauNa.
6 Aa^baisTkla kaosa- 20 gauNa.
7 pula Apsa 10 10 gauNa.
8 daoravar caZNao. 10 gauNa.
..........
ekUNa. 100 gauNa
hI prIxaa ]<aINa- haoNyaasaazI ]maodvaaralaa ikmaana 40T@ko gauNa imaLivaNao AavaSyak rahIla.
ba jao ]maodvaar SaairrIk pa~ta prIxaa ]<aINa- haotIla %yaaMnaa 80 gauNaaMcaI laoKI caacaNaI VavaI laagaola.
%yaamaQyao KalaIla ivaYayaaMcaa samaavaoSa Asaola
1 caalaU GaDamaaoDI 2 saamaanya&ana 3 AMkgaiNat 4 inabaMQa laoKna.

121
hI prIxaa ]<aINa- krNyaasaazI 40 T@ko gauNa imaLivaNao AavaSyak rahIla.
k jao ]maodvaar laoKI caacaNaI ]<aINa- haotIla %yaaMnaa 20 gauNaaMcaI maulaaKt caacaNaI VavaI laagaola. %yaamaQyao KalaIla
baabaIMcaa samaavaoSa Asaola
1 ]maodvaaracao sava-saaQaarNa vyai@tma%va.
2 iDaena.saI.saI Aqavaa t%sama kaya-xamata.
3 [tr ivaSaoYa kaya-xamata ]da. saMgaNakacao &ana D/ayaivhMgacao Aqavaa Anya taMi~k ivaYayaavarIla
p`iSaxaNa]cca iSaxaNa .varIla inakYaacyaa AaQaaro caacaNaI maMDL ]maodvaaracaI pa~ta zrivala.

maharaYT/ rajyaacyaa paolaIsa dlaatIla paolaIsa iSapa[- yaa pdavarIla BartIsaazI saMbaMiQat saovaayaaojana kayaa-laya
ikMvaa samaajaklyaaNa kayaa-laya ikMvaa ijalha saOinak baaoD- ikMvaa AaidvaasaI ivakasa ivaBaagaamaaf-t caalaivalyaa jaaNaayaa
koMd`acyaa saMbaMiQat kayaa-layaakDUna ]maodvaaraMcaI naavao maagaivaNyaat yaotIla va %yaaMcyaa maQaUna ]maodvaaraMcaI inavaD krta
yao[-la.prMtu Asao kI KalaIla p`vagaa-tIla ]maodvaaraMcaa paolaIsa BartIsaazI qaoT ivacaar krNyaat yao[-la. %yaaMnaa
saovaayaaojana kayaa-layaacyaa Aqavaa var namaUd [tr saMsqaaMcyaa ka^lacaI AavaSyakta AsaNaar naahI. maa~ %yaaMcao naava
saMbaMQaIt saovaa yaoajana kayaa-layaat naaoMdivalaolao AsaNao AavaSyak rahIla. tsaoca %yaaMcaa saMbaMQaIt prIxao~atIla ija(atca
BartIsaazI ivacaar krta yao[-la.
A paolaIsa iSapa[- to sahayyak paolaIsa ]p inarIxak djaa-pya-ntcyaa paolaIsaaMcyaa f@t ekaca maulaasa ikMvaa maulaIsa
ba ba^nD pqakasaazI BartI krtanaa saMgaItat purskar p`aPt JaalaolaI vya@tI.
k svaatM~ saOinak Aqavaa maajaI saOinak yaa p`vagaa-tIla ]maodvaar maa~ %yaaMnaa ijalhaiQakayaaMcao
p`maaNap~ saadr kravao laagaola.
D Saasanaanao jaahIr kolaolyaa naxalavaadI xao~atIla naxalavaaVaMkDUna h%yaa Jaalaolyaa paolaIsa
kma-caarI paolaIsa paTIla va paolaIsa Kbaro yaaMcyaa eka maulaasa ikMvaa maulaIsa.
61 paolaIsa iSapa[- pdavarIla BartIsaazI ekUNa ]plabQa pdaMcyaa 10 T@ko pdo paolaIsa BartIsaazIcaI SaairrIk
pa~ta pUNa- krNaayaa va laoKI prIxaa ]%tINa- Jaalaolyaa KalaIla namaUd KoLaDUMmaQaUna Saasanaanao vaoLaovaoLI
inaga-imat kolaolyaa inado-Saanausaar qaoT BarNyaat yaotIla,.
A yaa BartIsaazI Aalaolyaa ]maodvaaraMpOkI SaairrIk va laoKI prIxaa ]<aINa- Jaalaolyaa ]maodvaaraMpOkI jao ]maodvaar
KalaIla KoLapOkI ikmaana eKada KoL ijalha strava$na ivaBaagaIya stravar ikMvaa ivaBaagaIya strava$na rajya
stravar ikMvaa rajya strava$na raiYT/ya stravar KoLlaolao AsatIla Asao ]maodvaar.
KoLacao p`kar

1. A^qalaoiT@sa 2. A^@vaoiT@sa 3. Aaca-rIQanauiva-Va4. ba^DimaMTna


5. baaskoTbaa^la 6. baa^i@saMga 7. baa^DI ibailDMga 8.ikoT
9. fUTbaa^la 10. inamna^isT@sa 11. h^nDbaa^la 12.ha^kI
13. jyauDao 14.kraTo 15. kbaD\DI. 16.KaoKao
17. k^naao[-ga kayaikMga 18. mallaKaMba 19. pa^var ilaiFTMga 20.kustI
21. vha^ilabaa^la 22. vaoTilaiFMTga 23. yaa^iTMga.
ba ivaSaoYa naOpuNya imaLivalaolao puYa va maihlaa KoLaDU jao ivaVapIzaMmaQaUna rajyastravar KoLlaolao
AsatIla.
k jao ikoT KoLaDU rNajaI krMDk saamanyaat KoLlao AsatIla va yaa pdaMsaazIcyaa SaairrIk
pa~tocyaa ATI pUNa- krIt AsatIla
2 var namaUd puYa va maihlaa KoLaDMUnaa ikmaana ]McaIcyaa ATImaQyao 2.5 sao,maI. [tkI saUT doya Asaola.

122
3 puYa va maihlaa KoLaDU Asalaolyaa ]maodvaaraMnaa saovaayaoajana kayaa-laya ikMvaa samaaja klyaaNa kayaa-laya vagaOro
izkaNaI naava naaoMdivaNao AavaSyak AsaNaar naahI.
7 paolaIsa dlaatIla baop%ta kma-caarI ikMvaa AsaaQya raogaamauLo ikMvaa Anya karNaamauLo vaOVkIya AiQakayaaMcyaa
p`maaNap~kanausaar jyaaMnaa vaOVkIya karNaastva saovaainavaR%t krNyaat Aalao Aaho ikMvaa jao saovaot Asatanaa maRt
pavalao Aahot ASaa kma-caayaaMcyaa ekaca maulaasa ikMvaa maulaIsa paolaIsa BartIsaazI baaolaaivaNyaat yao[-la. tsaoca
%yaalaa SaairrIk maoajamaapat KalaIla p`maaNao savalatI doya AsatIla.
A. maihlaa puYa
1. ]McaI 2.5.saMo.maI. 2.5.saoM.maI.
2. CatI na fugavata 2 saoM.maI.fugavaUna
1.5.saoM.maI.
8 QarNaga`st va p`klpga`staMsaazI saMbaMiQat ijalhyaatIla BartIsaazI 5 T@ko samaaMtr AarxaNa ]plabQa Asaola.
tsaoca ASaa p`klpga`staMsaazI kmaala vayaaomayaa-dot 3 vaYaa-caI saUT doya rahIla. p`klpga`stalaa kaoNa%yaahI
ijalhyaat BartIsaazI Aja- krNyaacaI prvaanagaI Asaola va ASaa vya@tIsa saovaayaaojana kayaa-layaakDUna iSafarsa
hao}na yaoNyaacaI AavaSyakta AsaNaar naahI.
9 paolaIsa iSapa[- yaa pdavar naomaNauk Jaalaolyaa vyai@tlaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT imaLalaI nasaola tr ivaBaagaIya
prIxaa AaiNa ihMdI va marazI BaaYaa prIxaa %yaasaMbaMQaI kolaolyaa inayamaanausaar ]<aINa- vhavyaa laagatIla.
10 paolaIsa iSapa[- yaa pdavar inayau@t kolaolaI vya@tI maharaYT/ rajyaat kaozohI badlaI haoNyaasa pa~ raihla.
11 paolaIsa iSapa[- yaa pdavar inayau@t kolaolyaa ]maodvaarasa yaa pdasaazI ivaiht kolaolao p`iSaxaNa pUNa- kravao laagaola
va saMbaMiQat prIxaa daona saMQaImaQyao ]%tINa- vhavao laagaola. jar daona saMQaIMmaQyao tao prIxaa ]%tINa- Jaalaa naahI tr
%yaacaI saovaa samaaPt krNyaat yao[-la.
12 paolaIsa iSapa[- yaa pdavar inayau@t kolaolyaa ]maodvaaraMnaa mauMba[- paolaIsa AiQainayama 1951 mauMba[- paolaIsa iSast
va Aipla inayama 1956 va rajya Saasanaanao vaoLaovaoLI ivaiht kolaolao Anya inayama laagaU haotIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao

iSa.Sa.QaumaaLo
TIp idnaaMk 14 jaUna 2000 cao SauQdIp~k phavao Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@@

ivaYaya paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000.

gaRh ivaBaaga . AarTIAar 032000saIAar 147paola 5 A id. 14 jaUna 2000.

SauQdIp~k

Saasana AadoSa gaRh ivaBaaga .032000saIAar 147paola 5A id.30 mao 2000


maQyao puZIla sauQaarNaa krNyaat yaot Aahot
1. pircCod 31 A cyaa puZo KalaIla Baaga jaaoDNyaat yaavaa
naxalaga`st Baaga mhNajao maharaYT/ Saasanaanao vaoLaovaoLI naxalaga`st Baaga mhNaUna GaaoiYat kolaolaa Baaga hI savalat
naxalaga`st Baagaat rahUna iSaxaNa GaoNaayaa tsaoca naxalaga`st Baagaat sava-saaQaarNa vaastvya Asalaolyaa va iSaxaNaainaima<a

123
naxalaga`st BaagaatUna baahor iSaxaNa GaoNaayaa ]maodvaaraMsaazI laagau rahIla . ho ]maodvaar [tr Baagaat badlaIsa pa~
rahNaar naahIt.
2. pircCod 3 ba daona yaamaQaIla fugavaUna 84 saoMmaI. ha Baaga vagaLNyaat yaavaa va %yaaeovajaI
CatI na fugavata Gaotlaolao maaojamaap va CatI fugavaUna Gaotlaolao maaojamaap yaamaQyao ikmaana 5 saoM.maI.caa frk Asaavaa
ha Baaga jaaoDNyaat yaavaa.
3. pir..5D cyaa puZo KalaIla Baaga jaaoDNyaat yaavaa.
ASaa h%yaa naxalaga`st Baagaatca Jaalyaa paihjaot Asao naahI. naxalavaaVaMkDUna kaoNa%yaahI izkaNaI h%yaa Jaalyaasa
mayat paolaIsa kma-caarIpaolaIsa paTIla paolaIsa KbarI yaaMcyaa eka maulaasa ikMvaa maulaIsa hI savalat laagaU rahIla.
4.pir.6 1 maQaIla pihlyaa AaoLIt ekUNa ]plabQa pdaMcyaa yaa vaa@yaaMmauLo va 10 T@ko pdo yaa vaa@yaapUvaI-
jaastIt jaast ho Sabd GaalaNyaat yaavaot.
5. tsaoca pir.6 1 A maQaIla AaoL maaMk 3 maQaIla ivaBaagaIya stravar ikMvaa ivaBaagaIya stravana ho
Sabd vagaLNyaat yaavao.
6. pir.6 1kcyaa puZo KalaIla ]ppircCod D jaaoDNyaat yaavaa.
ba varIla ]p pircCod A maQaIla ATI ]ppircCod ba va k maQaIla ]maodvaaraMnaahI laagau AsatIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao


iSa.Sa. QaumaaLo
]p saicava maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya paolaIsa iSaapa[- saovaa p`vaoSa inayama.

gaRh ivaBaaga gauvaar 22 jaanaovaarI 2004 Baaga caar A.. id.3.10.2003.

mauMba[- paolaIsa AiQainayama 1951.

maaMk AarTIAar 32000 saIAar 147paola maMuba[- paolaIsa AiQainayama 1951 1951 caa mauMba[- 22
cyaa klama 5ba AaiNa %yaa AnauYaMgaanao p`dana krNyaayaa [tr sava- AiQakaraMcaa vaaapr kna maharaYT/ Saasana yaavdaro
maharaYT/ rajyaatIla gaRh ivaBaagaacyaa AK%yaarItIla paolaIsa dlaatIla paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000 maQyao
KalaIla p`maaNao sauQaarNaa krIt Aaho.
1. yaa inayamaManaa paolaIsa iSapa[- saovaa p`vaoSadusarI sauQaarNaa inayama 2003 Asao saMbaaoQaNyaat yaavao.
2. paolaIsa iSaapa[- saovaa p`vaoSa inayama 2000 jyaaMnaa yaapuZo mau#ya inayamaAsao saMbaaoQaNyaat
yao[-la. maQaIla inayama 3 cyaa ]pinayama 1 KMD A maQyao
A KMD A maQaIla esa.esa.saI. yaa SabdapuZo AaiNa Anausauicat jamaatIcao [ya<aa 7 vaI
prIxaa ho Sabd GaalaNyaat yaavaot.
ba KMD ba m,aQyao...
ek ]pKMD ek maQyao 165 saoM.maI. yaa Sabdacyaa naMtr Saasanaanao GaaoYaIt kolaolyaa
naxalaga`st BaagaatIla rihvaaSaI Asalaolyaa AnausaUicat jamaatIcyaa ]maodvaaraMcyaa baabatIt 162.5
saoM.maI.
ivabaama.

124
daona ]pKMD 2 maQyao 5 saoMmaI.poxaa kmaI nasaavaa yaa Sabdacyaa naMtr maa~ Saasanaanao
GaaoiYat kolaolyaa naxalaga`st BaagaatIla rihvaaSaI Asalaolyaa AnausaUicat jamaatIcyaa ]maodvaaraMsaazI
CatIcyaa maaojamaapacaI AavaSyakta naahI, . ho jaaooDNyaat yaavaot.
3. mau#ya inayamaaMcyaa inayama 11 maQyao
A tIna saMQaImaQyao yaa SabdaeovajaI caar saMQaIMmaQyao ho Sabd daonhI izkaNaI GaalaNyaat yaavaot.
ba KalaIla prMtuk jaaoDNyaat yaavao.
prMtu Asaa ]maodvaar jaapoya-nt hI prIxaa ]<aINa- haot naahI taopya-nt %yaasa vaaiYa-k vaotnavaaZ
Anau&oya AsaNaar naahI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

id.vaa.dLvaI
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaot AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNyaabaabat.


vayaacaI 50 vaYao- pUNa- haoNyaapUvaI-ca jao kma-caarI kk-raogapxaaGaat ikMvaa
ApGaatamauLo saovaosaazI kayamacao Asamaqa- haotIla kovaL %yaaMcyaaca kuTuMibayaaMnaa
AnaukMpa inayau@tIsaazI pa~ samajaNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya .AkMpa 1000p`..202000Aaz idnaaMk 28 maaca- 2001.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz id. 26.10.1994.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 1095p`..34AAaz id.23.08.96.
3 saa.p`.iva. AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.12 maaca- 1997.
4 nagar ivakasa iva.pirp~k .baIsaIsa 1086544saIAar 6386na.iva.10 id.6.5.86
5 nagar ivakasa iva.pirp~k .saMkINa- 29921999p`..16492na,iva.6 id.5.11.92

Saasana saovaot Asatanaa idvaMgat AkalaI saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa naatovaa[-kasa AnaukMpa t<vaavar
inayau@tI doNyaasaMbaMQaIcyaa yaaojanaocao sauQaairt inayama saMdBaa-QaIna maaMk 1 yaoqaIla idnaaMk 26.10.1994 cyaa Saasana
inaNa-yaanvayao ivaiht krNyaat Aalaolao Aahot. %yaat saMdBaa-QaIna .2 va 3 yaoqaIla idnaaMk 23.08.1996
AaiNa idnaaMk 12 maaca- 1997 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao kolaolyaa sauQaarNaaMcaa punaiva-caar krNyaacao Saasanaacyaa ivacaaraQaIna
haoto. yaabaabat ivacaar k$na Aata Saasana KalaIlap`maaNao inadoSa dot Aaho
A saMdBaa-QaIna maaMk 3 yaoqaIla idnaaMk 12 maaca- 1997 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar ivaiht kolaolaI
rajyaat ijalhaiQakayaaMnaI AaiNa mauMba[-t saamaanya p`Saasana ivaBaagaat eki~t p`itxaa yaadI zovaNyaacaI p`cailat
kaya-pwtI yaapuZo doKIla tSaIca caalau zovaNyaat yaot Aaho.
ba saMdBaa-QaIna idnaaMk 26.10.1994 cyaa Saasana inaNa-yaatIla pircCod 2 bakD r_ k$na
%yaaeovajaI KalaIlap`maaNao sauQaairt trtud 2 ba yaoqao samaaivaYT krNyaat yaot Aaho.

vayaacaI 50 vaYao- pUNa- haoNyaapUvaI-ca jao kma-caarI kk-raoga pxaGaat ikMvaa ApGaatamauLo saovaosaazI kayamacao
Asamaqa- haotIla kovaL %yaacyaaca kuTuMibayaaMnaa AnaukMpa inayau@tIsazI pa~ samajaNyaat yaavao

125
yaa sauQaairt trtudIcyaa samaavaoSaamauLo saMdBaa-QaIna .2 yaoqaIla idnaaMk 23 .08.1996 cyaa
Saasana inaNa-yaatIla pircCod 2 A yaoqaIla trtUd vagaLNyaat Aalyaacao samajaNyaat yaavao.
k gaT k va D maQaIla jaI ir@t pdo BarNyaasa Saasanaanao maMjaurI idlaI Aaho kovaL ASaaca
pdaMvar AnaukMpa t<vaavar inayau@%yaa krNyaat yaavyaat.
D AnaukMpa t%vaavarIla gaT k va gaT D maQaIla pdavar krNyaat yaoNaayaa inayau@%yaa yaapuZo
Saasanaacyaa pUva-maanyatoiSavaaya krNyaat yao} nayaot.
[ idnaaMk 31 iDsaoMbar 2001 naMtr itsaro Ap%ya Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa kuTUMibayaaMsa AnaukMpa
t<vaavarIla inayau@tIsaazI pa~ samajalao jaaNaar naahI.
f AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tIcaa laaBa saovaot Asatanaa idvaMgat ikMvaa varIla ba p`maaNao AkalaI
inavaR<a kovaL gaT k va D maQaIla kma-caayaacyaa kuTuMibayaaMnaa gaT k va D maQaIla pdavar
inayau@tIsaazI Anau&oya rahIla.
2. AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tIsaMbaMQaatIla varIla sauQaairt trtudI sadr AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna
AMmalaat yaotIla.
3. sava- ijalhaiQakayaaMnaI tsaoca sava- inayau@tI AiQakayaaMnaI %yaaMcyaakDIla AnaukMpa inayau@tIsaMbaMQaIcao p`krNao
hataLtanaa ]prao@t sauQaairt inadoSaacao kaTokaorpNao palana haot Aaho yaacaI Ka~I kravaI.
4. Saasana AsaohI AadoSa dot Aaho kI saMdBaa-QaIna maaMk 4 va 5 yaoqaIla nagarivakasa ivaBaagaacyaa Anaumao
idnaaMk 6 mao 1986 AaiNa idnaaMk 5 naaovhoMbar 1992 cyaa Saasana pirp~katIla trtudInausaar nagarpailaka
mahanagarpailakaMmaQyao safa[- kma-caayaaMnaa laaD saimatIcyaa iSafarSaInausaar inayau@%yaa doNyaacaI saQyaacaI pwt yaapuZohI
caalaU zovaNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

p`kaSa laoaKMDo
]p saicava maharaYT/ Saasana.
TIp id. 13.6.2003 30.1.04 cao inaNa-ya phavaot
@@@@@@@@@

ivaYaya paolaIsa dlaatIla paolaIsa hvaaladar va paolaIsa naa[-k


yaa pdacyaa saovaaBartIcao ivainayamana.

Baaga caar ba maharaYT/ Saasana rajap~ saPToMbar 20 2001baad` 29 Sako 1923 399
gaRh ivaBaaga idnaaMk 9 mao 2001.
mauMba[- paolaIsa AiQainayama 1951.

maaMk pIee 0396 saIAar 290paola 5 A mauMba[- paolaIsa AiQainayama 19511951 caa maMba[- 22
cyaa klama 5 ba AaiNa %yaa AnauYaMgaanao p`dana krNaayaa [tr sava- AiQakaraMcaa vaapr k$na maharaYT/ Saasana AaiNa
yaa saMdBaa-t Aist%vaat Asalaolao saMbaMiQat sava- ivaVmaana inayama AadoSa ikMvaa AnaudoSa AiQaimat kna yaavdaro maharaYT/
rajyaatIla gaRh ivaBaagaacyaa AK%yaairtImaQaIla paolaIsa dlaatIla paolaIsa hvaaladar va paolaIsa naa[-k yaa
pdacyaa saovaa BartIcao ivainayamana krNaaro puZIla inayama krIt Aaho.
jasao
ivabaama.

126
1. yaa inayamaanaa paolaIsa hvaaladar va paolaIsa naa[-k saovaa p`vaoSa inayama 2000 Asao
saMbaaoQaNyaat yaavao.
2. yaa inayamaamaQyao saMdBaa-nausaar dusara Aqa- AiBap`t nasaola tr paolaIsa dla mhNajao mauMba[- paolaIsa
AiQainayama 19511951 caa mauMba[- 22cyaa klama 3 Anvayao ivaiht krNyaat Aalaolao paolaIsa dla .
3. paolaIsa dlaatIla paolaIsa hvaaladar yaa pdavarIla naomaNaUk paolaIsa dlaatIla paolaIsa naa[-k yaa
pdavar 3 vaYaa-poxaa kmaI naahI [tkI inayamaIt saovaa pUNa- kolaolyaa vya@tImaQaUna jyaoYzta AiQana pa~ta yaa
AaQaaravar pa~ zrivalaolyaa vya@tIcyaa pdaonnatInao krNyaat yao[-la.
4. paolaIsa dlaatIla paolaIsa naa[-k yaa pdavarIla naomaNaUk hI paolaIsa dlaatIla paolaIsa iSapa[- yaa
pdavar 3 vaYaa-poxaa kmaI naahI [tkI inayamaIt saovaa pUNa- kolaolyaa vya@tImaQaUna jyaoYzta AiQana pa~ta yaa
AaQaaravar pa~ zrivalaolyaa vya@tIcyaa pdaonnatInao krNyaat yao[-la.
5. paolaIsa hvaaladar ikMvaa paolaIsa naa[-k yaa pdavar inayau@tI krNyaat Aalaolyaa vya@tIlaa jar tI
Agaaodr ]<aINa- JaalaI nasaola ikMvaa itlaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT iMmaLalaI nasaola tr ihMdI va marazI BaaYaa
prIxaa %yaasaMbaMQaI kolaolyaa inayamaanausaar ]<aINa- vhavyaa laagatIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
iSa.Sa. QaumaaLo
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya ApMga vya@tIMnaa SaasakIya va Saasanaacyaa AiQap%yaaKalaIla saovaotIla


gaT A to gaTba maQaIla pdaMvar sarL saovaonao inayau@tI doNyaasaMbaMQaat
]cca vayaaomayaa-da iSaiqala krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 1098p`.. 399816 A idnaaMk 16 jaUna 2001.

saMdBa- 1 saa.p`.iva. inaNa-ya . esaAarvhI 10773576143316 A id. 23.5.78.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1081327316 A idnaaMk 01.03.1983.

ApMga vya@tIMkirta SaasakIya saovaot maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa kxaobaahorIla gaTk AaiNa gaT D
maQaIla pdaMvarIla inayaui@tIsaazI saMdBaa-iQana .1 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao ]cca vayaaomayaa-da 45 vaYaa-pya-nt iSaiqala
krNyaat AalaI haotI. tsaoca saMdBaa-iQana .2 cyaa AadoSaanvayao maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaogaacyaa kxaomaQaIla ilaipk
vagaI-ya pdaMcyaa spQaa-%mak prIxaosaazI ApMga ]maodvaaraMsaazI ]cca vayaaomayaa-da 10 vaYaa-pya-nt iSaiqala krNyaat AalaI
Aaho.
tqaaip gaT A AaiNa gaT ba maQaIla pdaMvar ]cca vayaaomayaa-da savalat doNyaat AalaolaI navhtI. koMd`
Saasanaacyaa ApMga vya@tI samaana saMQaI saMpUNa- sahBaaga va h@kaMcao saMrxaNa AiQainayama 1195 maQaIla klama
381baI nausaar ApMga vya@tIMnaa SaasakIya saovaotIla inayau@tIsaazI ]cca vayaaomayaa-dot savalat doNyaacaI trtUd ivaiht
krNyaat AalaI AsalyaamauLo ApMga vya@tIcaI SaasakIya saovaot sarL saovaonao inayau@tI krtanaa ]cca vayaaomayaa-da doNyaat
Aalaolyaa savalatIt eksaU~ta AsaavaI Asaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
yaasaMdBaa-t Saasanaacao AadoSa Aahot kI rajya Saasanaacyaa saovaotIla va rajya Saasanaacyaa AiQap%yaaKalaIla
kayaa-layaatIla gaT A to gaT D maQaIla pdaMvar maharaYT/ laoaksaovaa Aayaaoga Aqavaa Anya maagaa-nao kolyaa jaaNaayaa
sarLsaovaa inayau@tIsaMbaMQaat ApMga vya@tIMsaazI ]cca vayaaomayaa-da sarsakT 45 vaYaa-pya-nt iSaiqala krNyaat yaavaI.

127
hI savalat AadoSaacyaa idnaaMkapasaUna laagaU hao[-la. %yaamauLo yaa ivaBaagaacyaa saMdBaa-iQana .1 va 2 cyaa
AadoSaanausaar doNyaat Aalaolyaa ]cca vayaaomayaa-docyaa savalatI yaa AadoSaacyaa idnaaMkapasaUna AapaoAap r_ haotIla.
ho AadoSa SaasakIyainamaSaasakIya saovaa maMDLomahamaMDLo nagarpailaka ijalha pirYada SaasakIya
Anaudanap`aPt saMsqaa AaiNa jyaaMnaa maaga-dSa-k AadoSa doNyaaacaa AiQakar Saasanaalaa Aaho ASaI [tr sava- p`aiQakarNao
saovaa va saMsqaa yaaMnaa laagaU rahtIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanasaar va naavaanao

d.da.doSapaMDo
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya marazI va ihMdI BaaYaa prIxaa ]<aINa- haoNaosaUT doNao


yaabaabat naaoMdI saovaapustkat GaoNaobaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . maBaap 2001p`..68200120 ba idnaaMk 25.09.2001.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya . maBaap 108714saIAar 28720 id.30.12.87.


2 Saasana AiQasaUcanaa .maBaap 10971652p`..729720 ba id.07.02.01

Saasana pirp~k Saasanaanao SaasakIya kayaa-layaatIla sava- AiQakayaaMnaa va kma-caayaaMnaa Saasana inaNa-ya
saa.p`.iva..maBaap 108714saIAar 28720 idnaaMk 30.12.1987 nausaar Anaumao marazI BaaYaa
prIxaa inayamaavalaI ihMdI BaaYaa prIxaa inayamaavalaI laagau kolaolaI AsaUna BaartIya saovaotIla AiQakayaaMsah sava- AiQakarI
va kma-caarI yaaMnaI etdqa- maMDLacyaa marazI BaaYaa prIxaa inamnastr va ]cca str prIxaa tsaoca ihMdI BaaYaa prIxaa
TPPyaa TPPyaanao ivaiht maudtIt ]<aINa- haoNao Agar %yaamaQaUna saUT GaoNao baMQanakark Aaho. sadr inayamaavalaI nausaar prIxaa
]<aINa- haoNao Agar %yaamaQaUna saUT imaLNao yaabaabaIcaI naaoMd AiQakayaacyaakma-caayaaMcyaa saovaapustkat saMbaMQaIt ivaBaaga
p`mauKaMnaI GaoNao AavaSyak Aaho. ASaa naaoMdI saovaa pustkat GaoNyaacaI jabaabadarI saMbaMQaIt ivaBaaga p`mauKaMkDUna GaotlaI
gaolaI nasalyaanao saovaainavaR<aInaMtr saovaainavaR<a kma-caayaaMcyaa baabatIt vaotna pDtaLNaI pqakanao Aaxaop Gaotlyaanao barIca
p`krNao p`laMibat Asalyaacao va pirNaamaI sadr kma-caarI %yaaMcyaa doya inavaR<aI vaotna AadI laaBaaMpasaUna vaMicat raht
Asalyaacao yaa ivaBaagaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho. inavaR<aIvaotna vaoLovar na imaLalyaanao Asao saovaainavaR<a kma-caarI
AiQakarI nyaayaalayaIna dad maagaNyaasaazI nyaayaalayaakDo Qaava Gaotat AsalyaacaohI inadSa-naasa yaot Aaho.
yaabaabat sava-saaQaarNa AadoSa kaZavaot AsaohI mau#ya saicava yaaMnaI saUicat kolao Aaho. %yaanausaar sava- maM~alayaIna
ivaBaagaaMnaa punha kLivaNyaat yaot Aaho kI etdqa- maMDLacaI marazIihMdI prIxaa ]<aINa- hoaNyaabaabatcao Aqavaa yaa
prIxaotUna saUT imaLNyaabaabatcyaa naaoMdI marazIihMdI BaaYaa prIxaa inayamaavalaInausar tpasaUna AavaSyakta Baasalyaasa
saamaanya p`Saasana ivaBaagaacaI AnaumatI Gao}na saovaapustkat vaoLIca Gyaavyaat. saovaainavaR<a AiQakayaaMcyaa kma-caayaaMcyaa
baabatIt to saovaa inavaR<a Jaalao Aahot kovaL yaaca sababaIKalaI %yaaMnaa saUT ikMvaa savalatI doNyaacao TaLavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

maI.p`.parkr
]p saicava maharaYT/ Saasana.
ivabaama. @@@@@@@@@@

128
ivaYaya AiQaimat JaalaolyaaMnaa pUva-laxaI p`Baavaanao
pdaonnatI doNyaasaMbaMQaIcao spYTIkrNa ,.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 2001 362p`..21 baara idnaaMk 29.10.2001.

vaacaa 1. saa.p`.ivaBaaga pirp~k . esaAarvhI 1064DI idnaaMk 25.2.1965.


2. saa.p`.iva.pirp~k . esaAarvhI 1069DI idnaaMk 9.9.1969.
3. saa.p`.iva.&apna . esaAarvhI 1079baara idnaaMk 24.10.1979.
4. saa.p`.iva. &apna .esaAarvhI 1082baara idnaaMk 14.9.1982.

Saasana inaNa-ya saMdBaa-iQana maaMk 1 yaoqaIla idnaaMk 25.2.1965 cyaa Saasana pirp~k &apnaatIla pircCod 3
maQyao inado-iSat kolyaap`maaNao caukInao AiQaimat Jaalaolyaa kma-caayaasa maanaIva idnaaMk maMjaUr kolyaasa %yaa maanaIva
idnaaMkapasaUna pdaonnatIcyaa pdacao vaotna va Ba<ao qakabaakIsah doya zrto. saMdBaa-QaIna maaMk 3 yaoqaIla idnaaMk
24.10.1079 cyaa pirp~k &apnaanausaar p`%yaxaat pdaonnatI imaLalyaanaMtrhI pdoannatIcyaa pdavar kma-caayaasa jaU
haoNyaakirta p`SaasakIya karNaastva ivalaMba Jaalyaasa %yaalaa %yaacyaa inakTcyaa kinaYz kma-caayaacyaa pdaonnatIcyaa
AaQaaro maanaIva idnaaMk dovaUna var namaUd kolaolyaa idnaaMk 25.2.1965 cyaa Saasana pirp~k &apnaatIla inado-Saanausaar
vaotna va Ba<yaacaI qakbaakaI Anau&oya krNyaat AalaI Aaho.
2. tqaaip saMdBa- maaMk 4 yaoqaIla idnaaMk 14.09.1982 cyaa Saasana pirp~k &apnaanausaar pdaonnatIcyaa
pdavar jaU haoNyaakirta p`SaasakIya ivalaMba 3 maihnyaaMpoxaa AiQak kalaavaQaIcaa Asaola trca maanaIva idnaaMk va vaotna
Ba<yaacyaa qakbaakIsah Anau&oya zrivaNyaat Aalaa Aaho. pirNamaI p`SaasakIya ivalaMba 3 maihnyaapoxaa kmaI kalaavaQaIcaa
Asalyaasa jyaoYz kma-caayaasa maanaIva idnaaMk Anau&oya zrt naahI. tsaoca %yaa AnauYaMgaanao vaotna inaiScatqakbaakI imaLt
nasalyaanao kinaYz kma-caayaasa puZIla vaotnavaaZ AaQaIcyaa idnaaMkalaa imaLUna jyaoYz kma-caayaasa vaotna kmaI imaLto va
vaotnavaaZ doiKla ]iSara imaLUna %yaacao kayama sva$pacao Aaiqa-k nauksaana haoto. hI pirisqatI laxaat Gaota sadr
AadoSaatIla ~uTI dUr krNyaacao Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haoto. yaabaabat sava-kYa ivacaar kna Saasana Aata
KalaIlap`maaNao sauQaairt AadoSa dot Aaho.
1 idnaaMk 14 saPToMbar 1982 cyaa Saasana pirp~k &apnaatIla p`SaasakIya ivalaMba 3 maihnyaapoxaa AiQak
kalaavaQaIcaa Asaola trca saMbaMiQat kma-caayaaMnaa maanaIva idnaaMk doya Asalyaabaabat caI trtUd Aata vagaLNyaat yaavaI.
2 pdaonnatIcyaa pdavar kma-caarI ivalaMbaanao jau haoNyaasa svat jabaabadar Asalyaasa ikMvaa toa rjaovar AsalyaamauLo
Asaa ivalaMba Jaalyaasa kinaYz kma-caayaacyaa pdaonnatIcyaa AnauYaMgaanao vaotna va Ba<yaacaI qakbaakI Anau&oya haoNaar naahI.
3 ABaaivat pdaonnatI puZo caalaU raihlyaanao kinaYz kma-caayaasa %yaa AnauYaMgaanao AiQak vaotna imaLt Asalyaasa
tsaoca ABaaivat svapacaI ikMvaa inayaimat pdaonnatI jyaoYz kma-caayaanao naakarlaI Asalyaasa ASaa p`krNaat jyaoYz
kma-caayaasa kinaYz kma-caayaacyaa pdaonnatIcaa maanaIva idnaaMk Anau&oya AsaNaar naahI. pirNaamaI maanaIva idnaaMkacyaa
AnauYaMgaanao vaotna inaiScatI va vaotna Ba<yaacaI qakbaakI Anau&oya krNyaacaa p`Sna ]d\Bavat naahI.ASaa p`krNaat jyaoYz
kma-caayaasa kinaYzacyaa vaotnaa [tko vaotna ]McaavaUna doNyaacaa p`Sna ]d\BaavaNaar naahI.
sadr AadoSa iva<a ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- .851saovaa 3 idnaaMk 13.9.2001 Anvayao idlaolyaa
saMmatInausaar inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao


p`..laoaKMDo
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivabama.

129
ivaYaya p`klpga`st vya@tIcyaa ivavaahIt maulaIsa ikMvaa itcyaa
maulaaMnaa p`klpga`stacaa daKlaa doNaobaabat.

mahsaUla va vana ivaBaaga inaNa-ya . AarpIe 2001p`.116r 1 idnaaMk 30 Aa^@Taobar 2001.

rajyaatIla ivaivaQa paTbaMQaaro p`klpamauLo baaQaIt Jaalaolyaa p`klpga`st ivavaahIt maulaIsa Aqavaa itcyaa maulaaMnaa
p`klpga`staMcaa daKlaa imaLNyaasaazI EaI. rivaMd` ]Qdva paTIla yaaMnaI ]cca nyaayaalayaat yaaicaka maaMk 19699
daKla kolaI haotI.
1. sadr yaaicakovar saunaavaNaI hao}na saMbaMiQat p`klpga`stasa daKlaa doNyaat yaavaa Asaa inaNa-ya idnaaMk
27.9.2000 raojaI nyaayaalayaanao idlaolaa Aaho. sadr inaNa-yaasa Anausana Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI
p`klpbaaQaIt vya@tInao naamainado-iSat kolyaasa itcyaa ivavaahIt maulaIsa ikMvaa ivavaahIt maulaIcyaa maulaaMnaa p`klpga`stacao
p`maaNap~ doNyaat yaavao va %yaaMnaa SaasakIya naaokrIcyaa savalatIsaazI pa~ zrivaNyaat yaavao.
2. ho AadoSa saamaanya p`Saasana ivaBaaga va ivaQaI va nyaaya ivaBaaga yaaMcyaa AnaaOpcaairk saMdBa- .7473308
isavhIlaA idnaaMk 18.10.2001 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Baa.tu/.tayaDo
Avar saicava mahasaUla va vana ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya pdvaIQarpdivakaQaark sauiSaixat baoraojagaaraMnaa SaasakIya saovaotIla


gaT k maQaIla pdavar inayau@tI doNyaabaabat ivaiht saMgaNak &anaacaI
Ah-ta p`aPt krNyaabaabat.

saa.p`.iva.inaNa-ya .pAk 1001724p`..54200116 A idnaaMk 09.05.2002.

saMdBa- 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .pAk 10971793p`..49816 A idnaaMk 19.3.98.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .pAk 10971793p`..49816 A idnaaMk 20.5.98.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .pAk 10971793p`..49816 A idnaaMk 23.9.98.
4 Saasana AiQasaUcanaa saa.p`.iva..saop`ina 1098p`..79812 id. 25.01.99.
5 saa.p`.iva.pirp~k .saop`ina 1098p`..79812 id.3.05.2000.
6 saa.p`.iva.inaNa-ya . p`iSaxaNa 1000 14339 id.10.07.2000.

pdvaIQarpdivaQaark sauiSaixat baoraojagaaraMnaa Aaiqa-k sahayya yaaojanaoAMtga-t SaasakIya saovaaMmaQyao AQa-vaoL kama
kolaolyaa ]maodvaaraMnaa SaasakIya saovaot inayau@tI imaLNyaasaazI saMdBaa-iQana .1 cyaa AadoSaanvayao kahI savalatI doNyaat
Aalyaa Aahot.
2. Saasana saovaotIla pdaMvar inayau@tIsaazI saUcak hataLNaIvaaprabaabat &ana AavaSyak zrivaNyaacaI trtUd yaa
saMdBaa-QaIna .4 yaoqaIla idnaaMk 25.01.1999 cyaa AiQasaUcanaovdaro ivaiht krNyaat AalaI Aaho. pdvaIQar
pdivakaQaark sauiSaixat baoraojagaaraMnaa SaasakIya saovaotIla gaT k cyaa pdavar psaMtImaanao inayau@tI dotanaa saMgaNak
Ah-tocyaa savalatI doNyaacaI baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haotI. %yaanausaar Saasana Aata puZIlap`maaNao AadoSa dot Aaho.

130
3. jyaa pdvaIQarpdivakaQaark sauiSaixat baoraojagaar ]maodvaaraMnaa idnaaMk 18.01.2000 pya-nt raojagaar va
svayaMraojagaar ivaBaagaakDUna AnauBavaacaa daKlaa doNyaat Aalaa Aaho va %yaamaQaIla jao ]maodvaar SaasakIya saovaotIla gaT k
maQaIla pdavar vaahna caalak vagaLUna inayau@tIcyaavaoLI saMgaNak &anaacaI KalaIla Ah-ta QaarNa krIt nasatIla ASaa
idnaaMk 30 jaUna 2002 pya-nt inayau@t Jaalaolyaa ]maodvaaraMnaa sadr saMgaNak &anaacaI Ah-ta inayau@tI Jaalyaacyaa
idnaaMkapasaUna ek vaYaa-cyaa maudtIt p`aPt krNao AavaSyak rahIla. yaa kalaavaQaIt saMbaMiQat ]maodvaaraMnaI ivaiht
saMgaNak &anaacaI Ah-ta p`aPt kolyaacao p`maaNap~ inayau@tI p`aiQakayaaMnaa saadr krNao AavaSyak Aaho. Anyaqaa ha
kalaavaQaI saMptaca saMbaMiQat ]maodvaaraMcaI inayau@tI AapaoAap saMpuYTat yao[-la. ASaI spYT trtUd ]maodvaaracyaa
inayau@tIcyaa AadoSaat inayau@tI p`aiQakayaaMnaI namaUd kravaI.
Ah-ta
1 saamaanya p`Saasana ivaBaaga ka.ka..39 yaaMcyaa idnaaMk 07.08.2001 cyaa Saa.inaNa-yaatIla trtUdInausaar
Saasana saovaotIla gaTk maQaIla vaahna caalak vagaLUna saMbaMiMQat pdavarIla inayau@tIsaazI saMbaMiQat ]maodvaaraMnaI maharaYT/
naagarI saovaa saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao &ana AavaSyak zrivaNyaabaabat inayama 1999 cyaa inayama 3 Anvayao
AavaSyak Ah-ta mhNaUna KalaIla A ikMvaa ba p`maaNao p`maaNap~ saadr krNao AavaSyak rahIla

A D.O.E.A.C.C. AiQat C.C.C. ikMvaa C str ikMvaa A str ikMvaa B str ikMvaa C str
yaapOkI kaoNatIhI ek prIxaa ]<aINa- Jaalyaacao p`maaNap~ ikMvaa
ba maharaYT/ rajya ]cca va tM~ iSaxaNa maMDL mauMba[- yaaMcaokDIla AiQat MS-CIT prIxaa ]<aINa-
Jaalyaacao p`maaNap~.
2 saMgaNak Ah-ta krNyaasaMbaMQaIcao sadr p`maaNap~ saadr krNyaasaazI kaoNa%yaahI karNaastva AiQak maudtvaaZ
doNyaat yaoNaar naahI.
sava- inayau@tI p`aiQakayaaMnaI gaTk maQaIla vaahna caalak vagaLta pdavar pircCod 3 maQyao namaUd
kolyaap`maaNao pdvaIQarpdaivakaQaark sauiSaixat baoraojagaar ]maodvaaracaI inayau@tI krtanaa yaa inado-Saacao kTaxaanao palana
kravao.
4 ho AadoSa saamaanya p`Saasana ivaBaagaka.12 AaiNa saamaanya p`Saasana ivaBaaga ka.39 yaaMcyaa sahmatInao
inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

d.da.doSapaMDo
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMnaa pdaonnatI saMdBaa-t maanaIva idnaaMk doNyaabaabat.


p`krNa tpasaNaI AiQakarabaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 2002p`..2200212 idnaaMk 6 jaUna 2002.

vaacaa 1. saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1064DI idnaaMk 25.2.1965.


2. saa.p`.iva. pirp~k . esaAarvhI 1069DI idnaaMk 9.9.1969.
3. saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1075 10 idnaaMk 2.4.1976.
4. saa.p`.iva.&apna .esaAarvhI 107912 idnaaMk 24.10.1979.

131
5. saa.p`.iva,.AiQasaUcanaa .esaAarvhI 107612 idnaaMk 21 jaUna 1982.
6. saa.p`.iva.&apna . esaAarvhI 108212 idnaaMk 14.09.1982.
7. saa.p`.iva. pirp~k .esaAarvhI 1093p`..29312 id.11 jaUna 1993.
8. saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1093p`.29312 idnaaMk 13.12.1993.
9. AiQasaUcanaa saa.p`.iva..esaArvhI 109419412 idnaaMk 01 jaulaO 1994.
10. saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1095p`..299512 idnaaMk 22 eip`la 1996.
11. saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAavhI 2000362p`..210112 idnaaMk 29.10.2001.

pirp~k

Saasana saovatIla kma-caarIAiQakarI yaManaa to jyaoYz va pa~ AsaUnahI pdaonnatIcyaa saMdBaa-t Davalalao gaolao
Asalyaacao inaiScat Jaalao tr %yaaMnaa pdaonnatIcaa maanaIva idnaaMk doNyaabaabat ]prao@t AadoSaaatIla trtUdInausaar ivacaar
krNyaat yaotao. maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcaI p`krNao var namaUd kolaolyaa AadoSaatIla trtUdInausaar tpasaavayaacaI
Asatat. tqaaip maanaIva idnaaMk doNyaacyaa p`krNaamaQyao kahI Ainayaimatta haot Asalyaacao Saasanaacao inadSa-naasa
Aalyaanao Saasanaanao saMdBaa-QaIna .7 yaoqaIla idnaaMk 11 jaUna 1993 cyaa AadoSaanvayao maanaIva idnaaMk maMjaUr krNyaacao sava-
p`aiQakar SaasanaakDo Gaotlao haoto. %yaanausaar maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcaI p`krNao maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI
saamaanya p`Saasana ivaBaaga AaiNa iva<a ivaBaaga yaaMcyaa prmaSaa-naomaanyatonao inakalaI kaZNao AavaSyak Aaho. p`SaasakIya
AiQakaracao ivakoMd`IkrNa krNyaacyaa QaaorNaanausaar Arajapi~t pdavarIla kma-caayaaMnaa maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcyaa
p`krNaaMnaa maanyata doNyaacao p`aiQakar ivaBaaga p`mauKaMnaaKato p`mauKaMnaa p`dana krNyaacaI baaba yaa ivaBaagaacyaa ivacaaraQaIna
haotI. %yaanausaar ]prao@t Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga idnaak 11 jaUna 1993 cyaa AadoSaanvayao AMSat
sauQaarNaa kna puZIlap`maaNao AadoSa doNyaat yaot Aahot.
yaapuZo gaT ba Arajapi~t gaTk AaiNa gaT D saMvagaa-tIla pdaMvar pdaonnatIcao maanaIva idnaaMk doNyaacao
p`aiQakar ivaBaaga p`mauKaMnaa Kato p`mauKaMnaa rahtIla. maa~ sadr ivaBaaga p`mauKKato p`mauK maM~alayaacyaa saicava djaa-cao
AiQakarI AsaNao baMQanakark rahIla. jao ivaBaaga p`mauKKato p`mauK saicava djaa-cao nasatIla %yaacyaa inayaM~NaaKalaIla
varIla saMvagaa-tIla kma-caayaaMnaa maanaIva idnaaMk p`dana krNyaacao p`aiQakar saMbaMiQat maM~alayaIna ivaBaagaacyaa saicavaaMnaa
rahtIla. maa~ gaT A va ba rajapi~t saMvagaa-tIla AiQakayaaMnaa maanaIva idnaaMk p`dana krtanaa pUvaI-p`maaNaoca
saamaanya p`Saasana ivaBaaga AaiNa iva<a ivaBaaga yaaMcaI maanyata GaoNao AavaSyak rahIla.
2. kma-caayaalaa jyaa pdacaa maanaIva idnaaMk Vavayaacaa Aaho %yaa pdavar %yaalaa p`%yaxa pdaonnatI imaLNao AavaSyak
Aaho prMtu saovaomaQyao AsataMnaa %yaalaa jar p`%yaxa pdaonnatI imaLalaI naahI tr pdaonnatIcaa maanaIva idnaaMk dotanaa maharaYT/
naagaarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981 maQaIla inayama 32 maQaIla trtudI iSaiqala krNao AavaSyak
zrto.ASaa p`krNaI maa~ pUvaI-p`maaNaoca saamaanya p`Saasana ivaBaaga AaiNa iva<a ivaBaaga yaaMcaI maanyata GaoNao AavaSyak
rahIla.yaa AnauYaMgaanao AaNaKI namaUd krNyaat yaoto kI maanaIva idnaaMkacaI p`krNao sava-saaQaarNapNao jyaa karNaaMmauLo
]d\Bavatat tI karNao saaobatcyaa piriSaYT A maQyao idlaI Aahot. tI ivacaarat Gao}na maanaIva idnaaMkacaI p`krNao
]d\BavaNaar naahI yaaMcaI dxata Saasanaacyaa sava- ivaBaagaaMnaI va ivaBaaga p`mauKaMnaI GyaavaI. ASaI dxata Gao}nahI maanaIva
idnaakM doNyaacaI p`krNao ]d\Bavalyaasa %yaa p`krNaacaI tpasaNaI]prao@t AadoSaatIla trtudI AaiNa saaobatcyaa piriSaYT
ba maQaIla mau_o laxaat Gao}na kravaI va %yaacaI pUt-ta haot Asalyaasa maanaIva idnaaMk p`dana krNyaasa pircCod 1 maQaIla
p`aiQakaraMtga-t maMjaUrI doNyaat yaavaI.
3. Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga esaAarvhI 107612 idnaaMk 21 jaUna 1982 Anvayao jyaoYzta
ivainayama ivaiht krNyaat Aalao Aahot. %yaamaQaIla inayama 515 va7 maQyao AavaSyak tI sauQaarNaa krNyaacaI
kaya-vaahI svatM~pNao krNyaat yao[-la.
.
ivabaama.

132
4. ]prao@t pirp~k iva<a ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- . 382saovaa 3 idnaaMk 20 eip`la 2002
Anvayao idlalyaa maanyatonausaar inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

p`kaSa laoaKMDo
]p saicava maharaYT/ Saasana.

piriSaYT
maanaIva idnaaMk doNyaacaI p`krNao ]d\BavaNyaacaI karNao.
gaaopnaIya AhvaalaatIla p`itkUla Saoro vaoLovar na kLvaNao. %yaaMcaI vastUinaYz p`tvaarI na haoNao . ivaBaagaIya
pdaonnatI saimatIcyaa baOzkIcyaa vaoLI AVyaavat gaaopnaIya Ahvaala ]plabQa nasaNao va %yaamauLo %yaacaI p`krNao
KulaI zovaNao.
saovaajyaoYzta yaadI AVyaavat nasaNao. iSavaaya sava- AiQakayaaMnaakma-caayaaMnaa saovaajaoYzta yaadI vaoLIca
]plabQa na JaalyaamauLo AiQakarI kma-caarI yaaMnaa saovaa jyaoYzta yaadItIla %yaaMcao sqaana maaiht nasaNao.
ivaBaagaIya prIxaa ]<aINa-Anau<aINa- Jaalyaacyaa karNaastva tsaoca ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT imaLalyaanaMtr prIxaa
inayamaanausaar saovaajyaoYzta yaadIt vaoLIca sauQaarNaa na krNao.
maagaasavagaI-ya pdaonnatI saMdBaa-tIla AarxaNa QaaorNaacaI kaTokaorpNao AMmalabajaavaNaI na krNao.
pdoannatIsaazI ivacaar krtanaa ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat AsaNao. kahI kalaavaQaInaMtr ivaBaagaIya caaOkSaIcaa
inaNa-ya hao}na %yaamaQyao inadao-Ya sauTNao vaa ikrkaoL iSaxaa haoNao.
pdaonnatIsaazI ivacaar Jaalaolaa Asatanaa AiQakarIkma-caarI inalaMibat AsaNao va %yaanaMtr tao AMSat ikMvaa
pUNa-t daoYamau@t haoNao.
Ba`YTacaarlaacalaucapt p`krNaI nyaayaalayaat gaunha daKla Asalyaanao pdaonnatI na doNao va inadao-Ya saUTlyaanaMtr
maanaIva idnaaMk doNao.
inavaDsaUcyaaMnaa AayaaogaacaI maanyata na GaoNao. pirNaamaI dIGa-kaL pdaonnatI ta%pur%yaa svapat caalaU rahNao
pdaonna%yaa inayaimat JaalyaaiSavaaya maanaIva idnaaMkacaa ivacaar krNao Sa@ya nasato.
pdaonnatIcyaa inayaimat kaoTyaaKorIja naamainado-Sanaakirta Asalaolyaa kaoTyaatIla pdavar pdaonna%yaa idlyaa
jaatat va BaivaYyaat pdaonnatIsaazI ]plabQa haoNaayaa pdaMvar %yaa samaayaaojaIt kolyaa jaat naahIt.

piriSaYT ba
maanaIva idnaaMk doNyaabaabatcyaa p`stavaacaI tpasaNaI krtanaa laxaat Gyaavayaacao mau_o.

1. saovaakinaYz kma-caayaasa pdaonnatI doNyaat AalaI %yaavaoLI saMbaMiQat kma-caayaaMcaa kaoNa%yaa karNaastva ivacaar
Jaalaolaa naahI. yaasa jabaabadar kaoNa va %yaaivaQd kravayaacaI kaya-vaahI.
2. Aja-daracao inavaDsaUcaIcyaavaoLI Aist%vaat Asalaolyaa saovaajyaoYzta yaadItIla sqaana %yaasa saovaainaYz
pdaonnatIsaazI AarxaNa Asalyaasa %yaacyaa AaQaaro Asalaolyaa %yaacyaa p`vaga-atIla kaoNa%yaa kma-caayaasa
inayaimat pdaonnatI idlaI Aaho.
3. saovaakinaYz kma-caayaasa pdaonnatI doNyaat AalaI %yaa idnaaMkasa inavaDsaUicat Aja-dar gaaopnaIya Ahvaala
va [tr AavaSyak %yaa ATInausaar pdaonnatIsa pa~ Aaho ikMvaa yaabaabatcaI pa~ta ivaBaagaIya pdaonnatI
saimatImaaf-t tpasaUna GaoNyaat yaavaI va to jar pdaonnatIsa pa~ zrlao trca maanaIva idnaaMk doNyaat yaavaa.
5. maanaIva idnaaMk ha ekasa ek t<vaavar doNyaat yaavaa.
ivabaama.

133
5. jyaa inavaDsaucaIcyaa AaQaaro jyaa p`vagaa-cyaa kma-caayaaMsa AiQakayaaMsa maanaIva idnaaMk doNyaat Aalaa Aaho %yaa
p`vagaa-cyaa savaa-t saovaakinaYz kma-caayaaMcao naaMva saMbaMiQat inavaDsauicatUna kmaI kna puZIla inavaDsaucaIt ir@t
pdo va %yaa p`vagaa-cyaa vaaTyaalaa yaoNaayaa pdamaQyao samaavaoSa krNao AavaSyak Asato.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaapUvaI- inavaDp`iyaa sau Jaalaolyaa


tsaoca saQyaa Saasanasaovaot Asalaolyaa AiQakarI kma-caayaaMnaI saMgaNak
hataLNaI vaapra baabatcao p`maaNap~ ivaiht maudtIt p`aPt na kolyaanao
ASyaabaabat kravayaacaI ]paya yaaojanaa.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . p`iSaxaNa 2000p`..5200139 idnaaMk 20 jaulaO 2002.

vaacaavao 1 inaNa-ya .saI.Aao.ema 1098p`..29199839 id. 24.03.1998.


2 saa.p`.iva. AiQasaUcanaa .saop`ina 1098p`..798 12 id.25.01.1999.
3 saa.p`.iva.AiQasaUcanaa .saop`ina 1098p`..79812 id. 03.05.2000.
4 saa.p`.iva. inaNa-ya . p`iSaxaNa 1000p`..14339 id.10.07.2000
5 saa.p`.iva. inaNa-ya . p`iSaxaNa 2001p`..61200139 id.07.08.2001.
Pa`stavanaa
SaasakIya kamakajaacao daona vaYaa-cyaa Aat saMgaNaIkrNa krNyaabaabat Saasanaanao inaNa-ya Gaotlaolaa Asalyaanao %yaa
AnauYaMgaanao SaasakIya kamakajaat saMgaNakacaa pirNaamakarkir%yaa vaapr haoNyaasaazI p`iSaixat AiQakarIkma-caarI
]plabQa haoNyaasaazI p`iSaxaNa Kca- p`ao%saahnaa%mak r@kma doNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa. %yaamauLo jyaa SaasakIya
AiQakarIkma-caayaaMnaI po`a%saahnaa%mak rkmaot va p`iSaxaNa Kca- Gaotlaolaa Aaho Aqavaa ASaa rkmaocaI maagaNaI kolaolaI
Aaho %yaaMnaI maharaYT/ rajya tM~ iSaxaNa maMDLamaaf-t GaotlaI jaaNaarI caacaNaI prIxaa ]<aINa- haoNao AavaSyak krNyaat
Aalao Aaho.
jyaap`maaNao SaasakIya kayaa-layaat marazIcaa 100 T@ko vaapr haoNyaasaazI Saasanaanao marazI BaaYaocaI prIxaa
]<aINa- haoNao baMQanakark kolaolao Aaho. %yaacap`maaNao SaasakIya kayaa-layaat saMgaNakacaa 100 T@ko vaapr haoNao garjaocao
Asalyaanao SaasakIya AiQakarIkma-caayaaMnaa saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao &ana AsaNao AavaSyak kolaolao Aaho.
SaasakIya AiQasaUcanaa . saop`ina 1098p`..729812 idnaaMk 25 jaanaovaarI 1999 Anvayao SaasakIya saovaotIla
gaT A gaT ba va gaT k yaa pdaMvar inayau@tI kirta saMgaNak hataLNaI va vaaprabaabatcao &ana AavaSyak
zrivaNyaabaabat inayama 1999 AiQasaUicat krNyaat Aalaolao Aahot. Saasana rajap~ idnaaMk 3 mao 2000 Anvayao yaa
ivainayamaaMnaa idnaaMk 1 jaanaovaarI 2001 pasaUna p`Baava doNyaat Aalaa Aaho. sadr inayamaanvayao SaasakIya saovaotIla gaT
A gaT ba va gaT k maQaIla AiQakarIkma-caarI daona vaYaa-cyaa Aat Saasanamaanya saMgaNak saMsqaocao
p`maaNap~ saadr krNyaacao inado-Sa doNyaat Aalaolao Aahot.
jyaa AiQakarI kma-caayaanaI Saasanaanao naomaUna idlaolyaa KajagaI saMgaNak saMsqaokDUna saMgaNak p`iSaxaNaacao ivaiht
p`maaNap~ p`aPt kna SaasanaakDUna p`iSaxaNa Kca- va p`ao%saahnaa%mak r@kma GaotlaolaI Aaho ikMvaa ASaa r@kmaocaI maagaNaI
kolaolaI Aaho ASaa AiQakarIkma-caayaaMsaazI maharaYT/ rajya tM~ iSaxaNa maMDLamaaf-t inakYa zrvaUna caacaNaI prIxaocao
Aayaaojana kolaolao Aaho. %yaacap`maaNao idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaanaMtr sau haoNaayaa inavaD p`iyaotIla navaIna
naomaNaUkIsaazI tsaoca jyaa AiQakarIkma-caayaaMcaI inavaD p`iyaa idnaaMk 1.1.2001 pUvaI- sau JaalaolaI Aaho
ASaaMsaazI tsaoca jao AiQakarIkma-caarI saQyaa Saasana saovaot Aahot ASaaMsaazI DI.Aao.[-.Ao.saI.saI.cao
saI.saI.saI ikMvaa Aao str ikMvaa A o str ikMvaa baI str ikMvaa saI str pOkI ek prIxaa ]<aINa-

134
Jaalyaacao p`maaNap~ ikMvaa maharaYT/ rajya tM~ iSaxaNa maMDLacaI emaesa saIAayaTI prIxaa ]<aINa- Jaalyaacao p`maaNap~
saadr krNyaabaabat Saasana inaNa-ya saa.p`.iva..p`iSaxaNa 2001p`..61200139 idnaaMk 07.08.2001
Anvayao AadoSa inaga-imat krNyaat Aalaolao Aahot.
SaasakIya kamakajaat saMgaNakacaa maaozyaa p`maaNaat vaapr hoaNyaacyaa dRYTInao SaasakIya saovaot Asalaolyaa tsaoca
jyaaMcaI inavaD p`iyaa idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaapUvaI- sau JaalaolaI Aaho ASaa SaasakIya AiQakarI
kma-caayaaMnaI saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao &ana idnaaMk 31.12.2002 pya-nt p`aPt krNyaabaabat idnaaMk
10.07.2000 cyaa Saasana inaNa-yaat trtUd krNyaat AalaolaI Aaho. tqaaip %yaaMnaI Asao &ana ivaiht maudtIt p`aPt
na kolyaasa %yaaMcao baabat kaoNatI ]payayaaojanaa krNyaat yaavaI yaa saMbaMQaI maa~ varIla idnaaMk 10.07.2000 cyaa
ikMvaa idnaaMk 7.8.2001 cyaa Saasana inaNa-yaat kaoNatIhI trtUd naahI. tsaoca DI.Aao.[-.Ao.saI.saI cao
saI.saI.saI. p`maaNap~ ikMvaa maharaT/ rajya tM~ iSaxaNa maMDLacao ema.esa.saI.Aaya.TI prIxaa ]<aINa- krNao yaa
vyaitir@t Anya kaoNakaoNa%yaa maagaa-nao SaaasakIya AiQakarIkma-caarI saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao &ana p`aPt
kna p`maaNap~ Saasanaasa saadr k SaktIla yaabaabat Saasana Aata KalaIla p`maaNao inaNa-ya Gaot Aaho.
Saasana inaNa-ya

1. SaasakIya kamakajaacao pUNa-t saMgaNaIkrNa hao}na Saasana gaitmaana hoaNyaasaazI sava-ca SaasakIya AiQakarI
kma-caayaaMnaa saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao &ana Avagat AsaNao AavaSyak Aaho. yaastva saQyaa SaasakIya saovaot
Asalaolao SaasakIya AiQakarIkma-caayaaMnaI tsaoca idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa yaapUvaI- ikMvaa idnaaMk 1.1.2001
naMtr jyaacaI inavaD p`iyaa sau JaalaolaI Asaola ASaaMnaI idnaaMk 31.12.2002 pUvaI- saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao
ivaiht p`maaNap~ Saasana maanya saMgaNak saMsqaakDUna p`aPt kna Saasanaasa saadr kravayaacao Aaho. hI idnaaMk
31.12.2002 pUvaI- p`maaNap~ saadr krNyaacaI AT r_ kna %yaaeovajaI yaa Saasana inaNa-yaacyaa idnaaMkapasaUna ek
vaYaa-cyaa Aat ivaiht saMgaNak ivaYayak p`maaNap~ saadr krNao baMQanakark krNyaat yaot Aaho. tsaoca Saasana inaNa-ya
saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk 1000p`..14331 idnaaMk 10.07.2000 maQaIla pircCod .10 11 va
12 maQaIla ATI r_ krNyaat yaot Aahot. %yaa eovajaI Saasana inaNa-yaat namaUd kolyaap`maaNao D.O.I.A.C.C.
Aqavaa maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLamaaf-t saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao p`maaNap~ p`aPt krNyaat yaavao AaiNa
yaa baraobar jyaa SaasakIya AiQakarIkma-caayaacaI inavaD p`iyaa idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaapUvaI- ikMvaa
idnaaMk 1.12.2001 naMtr sau JaalaI Asaola to AaiNa saQyaa SaasakIya saovaot Asalaolao AiQakarI kma-caarI KalaI
namaUd kolaolyaa ivaivaQa maagaa-naI saQyaa saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao &ana p`aPt kna maharaYT/ rajya iSaxaNa
maMDLacyaa ema.esa.saI.TI.Aaya. prIxaot sarL basaUna AaiNa tI prIxaa ]<aINa- kna Saasanaasa p`maaNap~ saadr k
SaktIla.
1. saMgaNak &anaabaabat ]plabQa pustkacaa svat AByaasa kna.
2. [MTrnaoTSaI jaaoDlaolyaa saMgaNakavdaro p`gat &ana p`aPt kna .
3. saMgaNak p`iSaxaNa saMsqaomaQaUna saMgaNak p`iSaxaNa p`aPt kna.
4. sahkayaaMcyaa madtInao kayaa-layaat va GarI svat saMgaNak ivaYayak &ana p`aPt kna.
5. dUr iSaxaNa pQdtIcaa AvalaMba kna saMgaNakabaabatcao &ana p`aPt kna.
6. saMgaNak &ana ivaYayak pdvaIpdivaka p`aPt kna.
7. saMbaMQaIt kma-caayaaMnaI ASaa pdvaIpdaivaka D.O.E.A.C.C.Aqavaa maharaYT/ rajya tM~ iSaxaNa
maMDLamaaf-t ]<aINa- kna p`maaNap~ p`aPt kolaolaI Asalyaasa %yaaMnaI maharaYT/ rajya tM~ iSaxaNa
maMDLamaaf-t Gaotlyaa jaaNaayaa ema.esa.saI.Aaya.TI ikMvaa saI.saI.saI.prIxaa punha ]<aINa-
krNao AavaSyak naahI.

ivabaama.

135
varIla 6 maaQyamaavdaro p`iSaxaNa Gao}na Saasanaasa p`maaNap~ saadr krNaayaa AiQakarIkma-caayaaMnaI ema.
esa. saI.Aaya.TI prIxaa var namaUd kolaolyaa ivaiht maudtIt ]<aINa- krNao AavaSyak Aaho. prMtu tI %yaaMnaI iktI
saMQaIt ]<aINa- kravaI yaabaabat %yaaMcaovar kaoNatohI baMQana rahNaar naahI.
2. ema.esa.saI.Aaya.TI caI prIxaa maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLamaaf-t GaotlaI jaaNaar AsalaI trI
%yaasaMbaMQaIcaa AByaasama [%yaadI baabaI maharaYT/ tM~ &ana mahamaMDL mauMba[- yaaMcao maaf-t hataLlyaa jaatIla.
3. vayaacaI 55 vaYao- pUNa- na Jaalaolyaa gaT A gaT ba va gaT k maQaIla SaasakIya AiQakarI
kma-caayaaMnaI yaa AadoSaacao idnaaMkapasaUna 1 vaYaa-cao Aat saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao ivaiht p`maaNap~ p`aPt na
kolyaasa %yaaMcyaa baabat KalaIla p`maaNao ]paya yaaojanaa krNyaat yaavaI.
1 jyaaMcaI inavaDp`iyaa 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaapUvaI- pasaUna sau JaalaolaI Aaho ASaa SaasakIya
AiQakarIkma-caayaaMnaI inayau@tIcyaa idnaaMkapasaUna ek vaYaa-cyaa Aat tsaoca saQyaa SaasakIya saovaot kaya-rt Asalaolao
AiQakarIkma-caayaaMnaI var namaUd kolaolyaa 1 vaYaa-cyaa ivaiht kalaavaQaIt prIxaa ]%<aINa- na kolyaasa saMbaMiQat
AiQakarIkma-caarI ]@t kalaavaQaI samaaPt JaalyaanaMtr prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna %yaaMnaa saUT doNyaat yao[-pya-ntcyaa
vayaacaI 55 vaYao- pUNa- Jaalyaasa kalaavaQaIpya-nt ikMvaa to saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcao ivaiht p`maaNap~
]plabQa kna do[-pya-nt vaotnavaaZI raoKNyaasa pa~ zrtIla.
TIp 1 prIxaa jyaa tarKosa saMplaI Aaho %yaa tarKocyaa lagarnaMtrcaI tarIK hI prIxaa ]<aINa- JaalyaacaI tarIK
Asalyaacao samajaNyaat yaavao.
2 ASaa p`karo raoKUna Qarlaolyaa vaotnavaaZI SaasakIya kma-caarI jyaa tarKolaa prIxaa ]<aINa- hao[-la ikMvaa
jyaa tarKolaa %yaalaa ASaa p`karo prIxaa haoNyaapasaUna saUT doNyaat yao[-la ASaa tarKola doya haotIla AaiNa jaNaU
kahI %yaaMcyaa vaotnavaaZI raoKlyaa navh%yaa Asao samajaUna %yaa ]pija-t haotIla. prMtu vaotnavaaZI raoKUna
QarlyaamauLo doya haoNaarI qakbaakI imaLNyaacaa %yaalaa h@k AsaNaar naahI.
2 jyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI inavaD p`iyaa idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaapUvaI- sau JaalaolaI Aaho
ASaa AiQakarIkma-caayaaMcyaa inayau@tI AadoSaat ASaI AT GaalaNyaat yaavaI kI %yaaaMnaI inayau@tIcyaa idnaaMkapasaUna
ek vaYaa-cyaa Aat saMgaNak hataLNaIvaprabaabatcao ivaiht p`maaNap~ ]plabQa kna doNao AavaSyak Aaho. %yaamaQyao
ASaIhI ek jaada AT GaalaUna Asao namaUd krNyaat yaavao kI jar %yaaMnaI yaa maudtIpUvaI- ivaiht p`maaNap~ ]plabQa kna
idlao naahI tr ASaa AiQakarI kma-caayaaMnaa ]@t kalaavaQaI saMptaca saovaot kayama krNyaat yaoNaar naahI va yaa baabat
%yaacao kaoNatohI inavaodna ivacaarat Gaotlao jaaNaar naahI. Aqavaa prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna kaoNaalaahI saUT idlaI jaaNaar
naahI. Aqavaa prIxaa ]<aINa- haoNyaasa maudt vaaZhI idlaI jaaNaar naahI.
3 var namaUd kolaolyaa ivaiht 1 vaYaa-cyaa kalaavaQaInaMtr maa~ jyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI saMgaNak hataLNaI
vaaprabaabatcao ivaiht p`maaNap~ p`aPt kolaolao Asaola ASaa AiQakarIkma-caayaaMnaaca pdaonnatIsa ivacaar krNyaat
yao[-la.tqaaip jao AiQakarIkma-caarI vayaacaI 55 vaYao- pUNa- krt AsatIla %yaaMnaa hI AT laagaU rahNaar naahI.
4 yaapuZo prIxaosaazI jao Saulk Aakarlao jaa[-la %yaapaoTI jaastIt jaast . 300.tInaSao f@t [tkI
r@kma saMgaNak hataLNaIvaaprabaabatcaI ivaiht prIxaa ]<aINa- kna ivaiht p`maaNap~ saadr krNaayaa
AiQakarIkma-caayaaMnaa Ada krNyaat yao[-la. sababa saMdBaI-ya .4 yaoqaIla idnaaMk 10.7.2000 cyaa Saasana
inaNa-yaatIla pircCod 7 maQyao namaUd kolaolaI p`iSaxaNa Kcaa-saazIcaI 2500 r@kma doNyaacaI AT r_ krNyaat yaot
Aaho. %yaacap`maaNao eka saMgaNakasaazI 2 kma-caarI p`iSaixat krNyaabaabatcaI 10.7.2000 cyaa Saasana inaNa-yaatIla
AT .2 va 3 r_ krNyaat yaot Aaho.
5 ho AadoSa tsaoca Saa,.ina. saa.p`.ivaBaaga . p`iSaxaNa 1000p`.. 14339 idnaaMk 10.7.2000
AaiNa Saa.ina.saa.p`.ivaBaaga . p`iSaxaNa 2000p`..61200139 idnaaMk 7.8.2001 cyaa Saasana
inaNa-yaaIla sava- trtudI SaasakIya inamaSaasakIya kayaa-layao ijalha pirYada mahanagar pailaka nagar pailaka mahamaMDLo
sqaainak svarajya saMsqaa va Saasanaacyaa AiQanast AaiNa Saasanaasa salaMgna saMsqaa [%yaadI maQaIla sava- AiQakarI
kma-caayaaMnaa laagaU haotIla. maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaaga tsaoca ijalha pirYada mahanagar pailaka nagar pailaka

136
mahamaMDLo maMDLo sqaainak svarajya saMsqaa va Saasanaacyaa AiQainast AaiNa Saasanaasa saMlagna [%yaaidnaI yaabaabat Kca-
%yaaMcyaa vaaiYa-k yaaojanaotIla maMjaur inayat maMjaurItUna Baagavaavaa.
ho AadoSa saamaanya p`Saasana ivaBaaga saovaa ]pivaBaaga va iva<a ivaBaagaacyaa saMmatInao va %yaa ivaBaagaacyaa
AnaaOpcaairk saMdBa- .261 idnaaMk 17.01.2002 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ena.Aar gad`o
saMcaalak tqaa ]psaicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya id.1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaD p`iyaa sau haoNaayaa gaT A
va gaT ba gaT k maQaIla pdavarIla saovaaBartIsaazI AaiNa maharaYT/ rajya
tM~ iSaxaNa maMDLamaaf-t Gaotlyaa jaaNaayaa caacaNaI prIxaocao p`maaNap~ saMgaNak
ivaYayak SaOxaiNak Ah-ta mhNaUna inaiScat krNaobaabat..

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . p`iSaxaNa 2000p`..5200139 idnaaMk 4.10.2002.

vaacaavao 1 saa.p`.iva.inaNa-ya . p`iSaxaNa 1000p`..14339 id. 10.07.2000.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya . p`iSaxaNa 2001p`..61200139 id.7.7.2001.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya . p`iSaxaNa 2000 p`..5200139 id.20.07.2002.

Pa`stavanaa SaasakIya kamakajaat saMgaNakacaa maaozyaa p`maaNaat vaapr haoNyaasaazI Saasana maanya ASaa 5 saMgaNak
saMsqaamaaf-t SaasakIya Kcaa-nao SaasakIya AiQakarIkma-caayaaMnaa saMgaNak p`iSaxaNa yaaojanaa sana 1998 maQyao sau
krNyaat AalaI. yaa yaaojanaocyaa p`gatIcaa 2 vaYaa-naMtr AaZavaa GaotlyaanaMtr yaabaabat p`aPt Jaalaolyaa saUcanaaMcaa saKaola
ivacaar kna 5 saMgaNak saMsqaaMcaI maanyata idnaaMk id.10.07.2000 cyaa inaNa-yaanvayao r_ kna yaa yaaojanaoMtga-t
p`iSaxaNa GaotlaolyaaMcaI caacaNaI prIxaa GaoNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa.
varIla inaNa-yaanaMtr idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaD p`iyaa sau haoNaayaa pdavarIla
saovaaBartIsaazI tsaoca saQyaa SaasakIya saovaot AsalaolyaasaazI idnaaMk 7.8.2001 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao saMgaNak
ivaYayak SaOxaiNak Ah-ta inaiScat krNyaat AalaI.tqaaipvar namaUd kolyaap`maaNao Saasana maanya ASaa DI.Aao.[.e.saI
saI.saI Da^T yaSavaMtrava cavhaNa maharaYT/ mau@t ivaVapIz saI.[.DI.Aaya.TI. va maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDL
yaa 5 saMsqaaMtUna idnaaMk 24.3.1998 to id.10.7.2000 yaa kalaavaQaIt SaasakIya yaoajanaotga-t p`iSaxaNa Gao}na
naMtr caacaNaI prIxaa ]<aINa- kolaolyaa AiQakarIkma-caayaaMkDo idnaaMk 7.8.2001 cyaa Saasana inaNa-yaatIla
trtudInausaar ivaiht p`maaNap~ nasalyaanao %yaaMcaokDo saMgaNak &ana ivaYayak ivaiht SaOxaiNak Ah-ta Asalyaacao maanaNyaat
yaot navhto. %yaamauLo jyaaMnaI maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLacaI caacaNaI prIxaa ]<aINa- kolaolaI Aaho %yaaMcaI saMgaNak
ivaYayak SaOxaiNak Ah-ta inaiScat krNyaabaabatcaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. %yaanausaar yaabaabat Aata
KalaIla p`maaNao inaNa-ya GaoNyaat yaot Aaho.
inaNa-ya SaasakIya kamakajaat gatImaanata AaNaNyaasaazI SaasakIya Kcaa-nao saMgaNak p`iSaxaNa doNyaacyaa yaaojanaotMga-t
Saasana maanya ASaa 5 saMgaNak saMsqaopOkI kaoNa%yaahI saMgaNak saMsqaotUna idnaaMk 24.3.1998 to 10.07.2000 yaa
kalaavaQaIt saMgaNak p`iSaxaNa Gaotlaolyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLacaI caacaNaI prIxaa

137
( Confirmatory Test ) ]<aINa- krNao saMdiBa-ya .1 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao baMQanakark krNyaat Aalaolao Aaho.
%yaanausaar idnaaMk 1.1.2001 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaD p`iyaa sau haoNaayaa pdavarIla saovaaBarIsaazI tsaoca saQyaa
SaasakIya saovaot AsalaolyaasaazI maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLacao caacaNaI prIxaa ( Confirmatory Test ) ]<aINa-
Jaalyaacao p`maaNap~ ho saMgaNak &ana ivaYayak SaOxaiNak Ah-ta mhNaUna inaiScat krNyaat yaot Aaho. maharaYT/ rajya
tM~iSaxaNa maMDLacaI caacaNaI prIxaa ]<aINa- kolyaacao ho p`maaNap~ p`aPt kolaolyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI punha
DOEACC Aqavaa maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLacaI CCC ikMvaa MS-CIT prIxaa ]<aINa- krNao AavaSyak
naahI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

inatIna gad`o
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya paolaIsa naa[-kpaolaIsa hvaaladarsahayyak paolaIsa ]p inarIxak yaa pdaMvar


pdaonnatI dotanaa inamna saMvagaa-t tIna vaYa- saovaocaI AT iSaiqala krNyaabaabat.
saovaajyaoYzta.
gaRh ivaBaaga inaNa-ya .pIemaena 06002834p`..1049paola 5 ba id.02.01.2003.

vaacaa paomasaM.ma.rajya mauMba[- yaaMcao p~ . paomasaM6 EaoNaIvaaZ2000 id.29.9.2000 va


.paomasaM6EaoNaIvaaZ2001 idnaaMk 4.4.2001 va id.29.4.2002 cao p~.
P`astavanaa naaiSak yaoqao jaulaOAagasT 2003 maihnyaat haoNaayaa isaMhsqa kuMBamaoLyaasaazI far maaozyaa p`maaNaat paolaIsa
baMdaobast laagaNaar AsaUna manauYyabaLacaI AavaSyakta Aaho. %yaasaazI paolaIsa iSapayaaMcaI BartI kna %yaaMnaa AavaSyak to
p`iSaxaNa do}na isaMhsqa kuMBamaoLyaacyaa baMdaobastasaazI vaaprNao %yaacap`maaNao paolaIsa hvaaladar va sahayyak paolaIsa ]p
inarIxak yaa pdavar pdaonnatI doNyaasaazI inamna saMvagaa-tIla ikmaana tIna vaYao- saovaocaI AT iSaiqala krNyaabaabatcaa p`stava
Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
Saasana inaNa-ya paolaIsa dlaacyaa puna-rcanao AMtga-t Saasana inaNa-ya idnaaMk 15 jaulaO 2000 cyaa Anvayao paolaIsa naa[-k yaa
pdavana paolaIsa hvaaladar va paolaIsa hvaaladar yaa pdavana sahayyak paolaIsa ]p inarIxak yaa pdaMvar pdaonnatI
dotanaa inamna saMvaga-at ikmaana tIna vaYao- saovaa Jaalaolao purosao kma-caarI ]plabQa haot nasalyaanao ]prao@t Saasana inaNa-yaanvayao
inamaa-Na kolaolaI jyaada pdo pdaonnatInao BarNao Sa@ya haot navhto. hI vastuisqatI phata ekvaoLcaI baaba mhNaUna Saasanaanao
inamnasaMvagaa-t tIna vaYao- saovaa AavaSyak AsalaolaI AT iSaiqala krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
jyaa kma-caayaaMnaa inamna saMvagaa-tIla saovaocaI AT iSaiqala kna pdaonnatI doNyaat yaoNaar Aaho %yaaMcaI sadr
pdaonnatI inamnapdavarIla inayaui@tcaa idnaaMk laxaat Gao}na puZo tIna vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtrcyaa idnaakaMsa
inayaimat kravaI va drmyaanacaa kalaavaQaI ABaaivat Asaola va yaa kalaavaQaIcaa fayada saovaa jaoYztosaazI Anau&oya AsaNaar
naahI.
ha Saasana inaNa-ya saamaanyaa p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatInao inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

iSa.SaM. QaumaaL
sah saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

138
ivaYaya maagaasavagaI-yaaMcyaa sarLsaovaa BartI AaiNa pdaonnatIbaabatcao
AarxaNaAnauSaoYa [%yaadI saMbaMQaIcao ivavarNap~ saUcanaaflakavar
laavaNyaabaabat kravayaacaI kaya-vaahI.

saa.p`.iva. pirp~k .baIsaIsaI 2002p`..11200216 ba id.8 jaanaovaarI 2003.

vaacaa pirp~k .baIsaIsaI1090647p`..789016 ba id.10 mao 1990.

pirp~k
sava- inayau>IAasqaapnaa AiQakayaaMnaI %yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla sava- saMvagaa-baabat AarxaNa
AnauSaoYa %yaa saMdBaa-t kolaolyaa inayau@%yaa pdaonna%yaa baabatcaI pirisqatI dSa-ivaNaaro vaaiYa-k ivavarNap~ kayaa-layaacyaa
saUcanaaflakavar vaoLaovaoLI kma-caayaaMcyaa maaihtIsaazI laavaNyaabaabatcyaa saUcanaa yaa ivaBaagaacyaa maaMk baIsaIsaI
1090647p`..789016 ba idnaaMk 10 mao 1990 cyaa pirp~kanvayao idlaolyaa Aahot.ASaap`karcaI
ivavarNap~o kayaa-layaacyaa saUcanaaflakavar laavaNyaat yaot nasalyaacao AaZLUna Aalao Aaho. tovha KalaIla saUcanaa
ivacaarat Gao}na tyaar kolaolaI saMvaga-inahaya ivavarNap~o inayau@tI Aasqaapnaa AiQakayaaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaacyaa
saUcanaaflakavar dSa-ivaNyaabaabat punha saUcanaa doNyaat yaot Aahot.
2. A yaa ivaBaagaacyaa idnaaMk 18.10.1997 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar AarxaNa ho saMvagaa-cyaa pdsaM#yaosa
saMvagaa-tIla ekUNa pdaMcaI saM#yaa ivacaarat Gao}na T@kovaarInausaar laavaNyaabaabat AadoSa AsaUna p`%yaok saMvagaa-
baabat idnaaMk 18.10.1997 cyaa AadoSaatIla maaga-dSa-k saUcanaaMnausaar AaZavaa GaoNyaabaabat va %yaanausaar
kaya-vaahI krNyaabaabat saUcanaa idlaolyaa Aahot. yaaiSavaaya yaa ivaBaagaacyaa idnaaMk 10 maaca- 1999 cyaa
pirp~kanausaar AnauSaoYaacaI vyaa#yaa spYT kolaolaI Aaho. sadr Saasana inaNa-ya va pirp~katIla AadoSa
ivacaarat Gao}na p`%yaok saMvagaa-maQaIla ekUNa maMjaUr pdo maMjaUr pdaMpOkI saovaa p`vaoSa inayamaatIla gauNaao<aranausaar
sarLsaovaa BartIkirtainayaimat pdaonnatIkirtatdqa- pdaonnatIkirta sarL saovaocyaa pdavar doNyaat
yaoNaayaa ta%pur%yaa pdaonna%yaa ]plabQa haoNaarI pdo %yaapOkI AarxaNaanausaar maagaasavagaI-yaKulyaa p`vagaa-kirta
]plabQa haoNaarI pdo AavaSyak p`itinaQaI%va p`%yaxaat kaya-rt kma-caayaaMcaI pdo AarxaNaanausaar AavaSyak
pdo AavaSyak p`itinaQaI%va na BarlyaamauLo AsalaolaI tuTIcaI pdo tuTIcyaa pdaMmaQaIla idnaaMk 10 maaca-
1999 cyaa pirp~kanausaar AsaNaayaa AaoZlaolyaa AnauSaoYaacaI pdo dSa-ivaNaaro ivavarNap~ tyaar krNyaat
yaavao.
ba varIla ivavarNap~aiSavaaya p`%yaok BartIvaYaa-maQyao p`%yaok saMvagaa-caI sarLsaovaokirta tsaoca inayamaIt
pdaonnatIkirta va tdqa-( Ad-hoc)pdaonnatIkirtasarL saovaocyaa vaaTyaacaI pdo pdaonnatInao BarNyaakirta
maagaasavagaI-ya va Kulyaa p`vagaa-caI pdo BarNyaakirta kolaolaI maagaNaI va maagaNaInausaar ]plabQa JaalaolaI tsaoca
]plabQa na JaalaolaI pdo vaa AdlaabadlaInao BarlaolaI vaa ir@t zovaNyaat AalaolaI pdo dSa-ivaNaaro ivavarNa tyaar
krNyaat yaavao.
3. sadr daonhI ivavarNap~aMcao namaunao yaasaaobat jaaoDNyaat yaot AsaUna namaunyaanausaar tyaar krNyaat AalaolaI
ivavarNap~o inayau>I Aasqaapnaa AiQakayaaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaaMcyaa saUcanaa flakavar laavaavaIt.sadr ivavarNap~o
vaoLaovaoLI ir> haoNaayaa pdaMmauLo va BartI pdaonnatImauLo kaya-rt kma-caayaaMcyaa saM#yaot haoNaaro badla ivacaarat Gao}na
laavaavaot.ASaap`karo sadrIla ivavarNap~ inayau@tI p`aiQakayaaMnaaIAasqaapnaa AiQakayaaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaacyaa
saucanaa flakavar laavaNyaat AalaolaI Aahot ikMvaa ksao yaabaabat p`SaasakIya ivaBaagaanao AaZavaa Gyaavaa. ASaI kaya-vaahI
na krNaayaa saMbaMiQat AiQakayaaMivaQd karvaa[- maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaakDUna krNyaat yaavaI.
4. varIla saUcanaa sava- SaasakIya inamaSaasakIya kayaa-layao mahamaMDLo maMDLo nagarpailaka mahanagarpailaka
ijalha pirYada SaasakIya ]pmao sava- AnaudanaIt sahkarI saMsqaa SaOxaiNak saMsqaa yaaMnaa laagaU Aahot.

139
5. maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ASaI ivanaMtI krNyaat yaoto kI yaabaabatIt %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla ivaBaagap`mauK
kayaa-laya p`mauKAasqaapnaa AiQakarI yaaMnaa AavaSyak %yaa saUcanaa doNyaat yaavyaat.
@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa inayam,a AiQakaraMcao p`%yaayaaojana.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .saoinavao 1001130saovaa4 id. 2 jaUna 2003.

Saasanaacyaa gaitmaana va p`BaavaI p`Saasana yaa QaaorNaasa Anausana maharaYT naagarI saovaa inayamaaMmaQaIla kahI
AiQakaraMcao p`%yaayaaojana krNyaabaabatcaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Saasanaanao Aata KalaIla maharaYT/ naagarI
saovaa inayamaaMmaQaIla kahI AiQakar yaa Saasana inaNa-yaasaaobat jaaoDlaolyaa piriSaYT 1 maQyao namaUd kolyaap`maaNao p`%yaayaaoijat
krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
1 maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981.
2 maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981.
3 maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna
TakNao yaaMcyaa kaLaMtIla p`danao inayama 1981.
4 maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982.
2. Saasanaanao KalaIla baabaIMsaMbaMQaatIla AiQakarhI yaa Saasana inaNa-yaasaaobat jaaoDlaolyaa piriSaYT2 maQyao namaUd
kolyaap`maaNao p`%yaayaaoijat krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
1 BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaImaQaUna prtavaa vaa
naaprtavaa Aiga`ma maMjaUr krNao.
2 maM~I Aasqaapnaovar inayau@t kravayaacyaa SaasakIya tsaoca Anya kma-caayaaMcyaa ATI va SatI-.

3. Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla va yaa
idnaaMkalaa p`laMibat AsalaolaI p`krNaohI yaa AadoSaanausaar ivainayamaIt krNyaat yaotIla.maa~jaI p`krNao yaapUvaI-ca
AMitmat inakalaat kaZlaolaI Aahot %yaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna krNyaat yaoNaar naahI.
4. Saasana AsaohI inadoSa dot Aaho kIyaa Saasana inaNa-yaacyaa piriSaYTat dSa-ivaNyaat Aalaolyaa AiQakaraMpoxaa
AiQak p`maaNaatIla AiQakar jar yaapUvaI-ca p`dana krNyaat Aalaolao AsatIla tr to AiQakar yaapuZohI caalaU rahtIla.
5. var namaUd kolaolyaa maharaYT/ naagarI saovaa inayamaaMmaQaIla ivaVmaana trtUdI yaa Saasana inaNa-yaatIla trtUdIMcyaa
mayaa-dopya-nt sauQaarNyaat Aalyaa Aahot Asao maanaNyaat yao[-la.yaa inayamaat irtsar sauQaarNaa yaqaavakaSa krNyaat yao[-la.
6. var namaUd kolaolaI piriSaYT 1 va piriSaYT2 yaa Saasana inaNa-yaasaaobat jaaoDp~ mhNaUna jaoaDlaI Aahot.
7. ho AadoSa saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatInao AnaaOpcaairk saMdBa- .6200328 idnaaMk
12.2.2003 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

A.ku.daO.jaaQava
Saasanaacao p`Qaana saicava.
@@@@@@@

ivabaama.

140
Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .saoinavao 1001130saovaa 4 id.2 jaUna 2003 cao jaaoDp~

piriSaYT ek

maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981.


P`a%yaayaaoijat kolaolao AiQakar
.
A.. inayama . AiQakaracao AiQakar p`%yaayaaoijat vyaaPtI Saora
svap kolaolaa p`aiQakarI
.
1 2 3 4 5 6
.

1 914ef sa@tIcaa p`tIxaocaa inayau@tI p`aiQakarI pUNa- AiQakar yaabaabatcyaa SatI-


pUNa- kalaavaQaI puZIlap`maaNao
kt-vya mhNaUna 1 pd sqaapnaosa laagaNaara
inayaimat krNyaacaa ivalaMba ha p`SaasakIya karNaastva
AiQakar Asalaa paihjao va tsao inayau@tI
p`aiQakayaanao p`maaiNat kolao
paihjao.tsaoca ivalaMbaacaI karNao
AadoSaat spYTpNao namaUd krNyaat
AalaI paihjaot.
2 p`SaasakIya karNaavyaitir@t
Anya karNaastva pd sqaapnaosa
15 idvasaaMpoxaa jaast ivalaMba
Jaalyaasa ivalaMbaasa jabaabadar
AsaNaayaa AiQakayaaMkDUna
sa@tIcyaa P`atIxaocyaa kalaavaQaIcyaa
vaotna va Ba<yaacaI r@kma vasaUla
krNyaat yaavaI.
.

2. 382ef SaasakIya 1 Arajapi~t pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca


kma-caayaaMcyaa kma-caayaaMcyaa Saasanaanao yaa saMdBaa-t
saovaa pustkamaQyao p`krNaI vaoLaovaoLI inaga-imat kolaolyaa
sauvaatIlaa naaoMd ivaBaaga p`mauK AadoSaaMmaQaIla ATIMcyaa
kolaolyaa janmatarKot trtUdIMcyaa AQaIna rahUna.
saovaot p`vaoSa
kolyaapaasaUna 5 2 Arajapi~t pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
vaYaa-cyaa Aat AiQakayaaMcyaa Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
dustI krNyaacao p`krNaI maM~alayaIna inaga-imat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
AiQakar. P`SaasakIya ivaBaaga. ATIMcyaa trtUdIMcyaa AQaIna
maa~ saamaanya p`Saasana rahUna.
ivaBaagaaSaI ivacaar
ivainamaya krNao
AavaSyak.
.

3. 636 rjaoiSavaaya inayau@tI p`aiQakarI pUNa- AiQakar AsqaayaI kma-caayaaMcyaa


Anaupisqat baabatIt navvad idvasaaMpya-nt
raihlyaacaa pUNa- AaiNa sqaayaI kma-caayaaMcyaa
kalaavaQaI baabatItek vaYaa-pya-nt.maa~

141
BaUtlaxaI p`Baavaanao varIla mayaa-docyaa pailakDIla
AsaaQaarNa rjaomaQyao rjaa KalaIla ATIMcyaa AQaIna
Pairvait-t krNyaacaa rahUna maMjaUr kolaI jaa[-la.
AiQakar.
1 rjaoiSavaaya Anaupisqat
raihlyaacyaa kalaavaQaIpUvaI- ikmaana
5 vaYao- [tkI saMtt saovaa JaalaolaI
AsaavaI.
2 jao kma-caarI rjaoiSavaaya
Anaupisqat raihlaa Asaola va %yaanao
vaoLaovaoLI Ajaa-vdaro yaabaabatcaI
maaihtI kayaa-layaasa idlaolaI Asaola
tr ASaa kma-caayaaMcyaa baabatIt
saxama p`aiQakayaacyaa mato %yaacaI
AnaupisqatI samaqa-naIya Asaola tr
rjaoiSavaaya Anaupisqatcaa kalaavaQaI
doya va Anau&oya rjaa maMjaUr k$na
inayaimat krNyaabaabat inayau@tI
p`aiQakayaanao inaNa-ya GaoNao AavaSyak
Asaola.jar kma-caayaacaI AnaupisqatI
samaqa-naIya nasaola tr %yaacyaa ivaQd
iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI sau$
krNyaat yaavaI.
3 iSastBaMgaivaYayak kaya-vaahIAMtI
jao kma-caarI samaqa-naIya nasalaolyaa
karNaastva rjaoiSavaaya Anaupisqat
AsatIla ASaaMcyaa baabatIt %yaaMcaI
saMpUNa- AnaupisqatI Akaya-idna
( Dies-non ) mhNaUna samajaNyaacyaa
dRYTIkaonaatUna inaNa-ya GaoNyaat yaavaa.
4 rjaoiSavaaya Anaupisqat
rahIlyaacaa kalaavaQaI AsaaQaarNa
rjaomaQyao pirvatI-t krNyaacaa
Akaya-idna mhNaUna samajaNyaacaa inaNa-ya
GaoNyaat Aalyaasa tao kalaavaQaI
kaoNa%yaahI saovaa p`yaaojanaaqa-
inavaRi<avaotna ivaYayak laaBaaMsah
ga`a( QarNyaat yao} nayao va tSaI
naaoMd saovaa pustkat GaoNyaat yaavaI.
5 rjaoiSavaaya Anaupisqat
raihlyaacyaa karNaastva ivaBaagaIya
nyaayaaIk caaOkSaI p`laMibat nasaavaI.
6 rjaoiSavaaya Anaupisqat
raihlyaacyaa karNaastva saMbaMiQat
kma-caayaasa sa@tInao saovaainavaR<a
saovaotUna kaZUna Taklaolao ikMvaa baDtf-
kolaolao naahI Aqavaa %yaanao rajaInaamaa
idlaolaa naahI yaacaI saxama
p`aiQakayaanao Ka~I k$na
tsao p`maaiNat krNao AavaSyak
` rahIla.
7 rjaoiSavaaya Anaupisqat

142
raihlyaaba_la saMbaMiQat kma-caayaa
ivaQd vaoLIca iSastBaMgaacaI kaya-vaahI
na kolaolyaa saxama p`aiQakayaavar yaa
saMbaMQaatIla jabaabadarI inaiScat
krNyaat yaavaI.
4. 79 va piriSaYT itsayaa vaoLcaI p`SaasakIya pUNa- AiQakar maharaYT/ naagarI saovaa rjaainayama
tIna maQaIla xayaraogakk-raoga maM~alayaIna 1981 cyaa piriSaYT tIna maQyao
inayama 84 kuYzraoga va pxaQaat ivaBaaga ivaiht kolaolyaa ATI va SatI-caI
rjaa maMjaUr pUt-ta krNyaacyaa AQaIna rahUna.
krNyaabaabat.

5. 80 Baartat 1Baartat pUNa- AiQakar maharaYT/ naagarI saovaarjaainayama


Baartabaahor AByaasama pUNa- 1981 cyaa p`krNa saat maQyao ivaiht
AByaasama pUNa- krNyaakirta kolaolyaa ATI va SatI-caI pUt-ta
krNyaakirta maM~alayaIna krNyaacyaa AQaIna rahUna.
AQyayana rjaa. P`SaasakIya ivaBaaga

2 Baartabaahor pUNa- AiQakar maharaYT/ naagarI saovaarjaa


AByaasama pUNa- inayama 1981 cyaa p`krNa
krNyaakirta saat maQyao ivaiht kolaolyaa
maM~alayaIna ATI va SatI-caI pUt-ta
p`SaasakIya ivaBaaga krNyaacyaa AQaIna rahUna.
maa~ saamaanya
p`Saasana ivaBaagaaSaI
ivacaarivainamaya
krNao AavaSyak.

6. 40 va svaIyaotr maM~alayaIna p`SaasakIya pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca


piriSaYT 3 saovaotIla ivaBaaga.maa~ saMbaMiQat Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
saUcanaa .1 p`itinayau@tIcaa Ka%yaacao p`BaarI inaga-imat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
kalaavaQaI maM~I va mau#yamaM~I ATIMcyaa trtUdIMcyaa AQaIna
4 vaYaa-cyaa puZo yaaMcaI spYT rahUUna.
vaaZivaNao. maanyata AavaSyak.

7. 40 va svaIyaotr saovaotUna maUL maM~alayaIna p`SaasakIya pUNa- AiQakar inayaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
piriSaYT 3 ivaBaagaat prt ivaBaaga maa~ saMbaMiQat Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
saUcanaa .1. Aalyaavar 4 vaYao- Ka%yaacao p`BaarI inaga-imat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
pUNa- hoaNyaapUvaI- punha maM~I va mau#yamaM~I ATIMcyaatrtUdIMcyaa AQaIna
svaIyaotr saovaot yaaMcaI spYT maanyata rahUna.
p`itinayau@tI AavaSyak.
doNyaabaabat.

8. 73 inayama 70 71 inayama 70 71 va pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca


72 nausaar vaotna 72 nausaar vaotna Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
Ba<yaacao p`dana Ba<ao va kalaavaQaI inaga-imat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
va kalaavaQaI inayaimat krNyaacao ATIMcyaa trtUdIMcyaa AQaIna
inayaimat krNao AadoSa kaZNyaasa rahUna.
baabat. saxama Asalaolaa inayama 73 vagaLNyaat Aalaa Aaho
p`aiQakarI. Asao samajaNyaat yaavao.

143
9. 105 65 svaocCa inavaRi<acaa inayau@tI p`aiQakarI pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
va 66 tIna maihnyaaMcaa Saasanaanao vaoLaovaoLI inaga-imat
naaoTISaIcaa kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla ATIMcyaa
kalaavaQaI kmaI trtUdIMcyaa AQaIna rahUna.
krNao.

10. 27 saovaa inavaRi<anaMtr inayau@tI p`aiQakarI pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
ivaBaagaIya caaOkSaI Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
sau krNao va inavaRi<a inaga-imat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
vaotnaat kpat krNao. ATIMcyaatrtUdIMcyaa AQaIna rahUna.
.

11. 40 maanya yauQd saovaa inayau@tI p`aiQakarI pUNa- AiQakar inayama 40 va 41 maQaIla
saOinakI saovaa ATIMcyaa AQaIna rahUna
va naagarI saovaa saMpUNa- AiQakar .maa~
yaaMmaQaIla KMD p`%yaxa KMDacaa kalaavaQaI
xamaaipt krNao. Ah-takarI saovaa mhNaUna
samajaNyaat yao} mayao.

12. 46 rajaInaamaa idlaolyaa maM~alayaIna pUNa- AiQakar yaabaabatcyaa SatI- puZIlap`maaNao


vyai@tcaI punha p`SaasakIya 1 maa~ inayamaatIla ATIMcaI
saovaot GaoNyaacaI ivaBaaga.saamaanya pUt-ta haoNao AavaSyak Asaola,
ivanaMtI. P`Saasana ivaBaagaaSaI
ivacaar ivainayama 2 %yaacap`maaNao rajaInaamaa
krNao AavaSyak. idlyaacyaa idnaaMkapasaUna saovaot punha
Gaotlyaacyaa idnaaMkapya-ntcaa
kalaavaQaI AsaaQaarNa rjaa mhNaUna
inayaimat kravaa laagaola va tao
kalaavaQaI kaoNa%yaahI p`yaaojanaaqa-
kt-vya kalaavaQaI
ga`a( Qarta yaoNaar naahI.

13. 67 va Saa.ina. sarkarI xao~ inayau@tI p`aiQakarI pUNa- AiQakar inayamaaMtIla trtUdI tsaoca
iva.iva.PEN ]pmaat Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
1080CR SaasakIya saovakaMnaa inaga-imat kolaolyaa AadoSaamaQaIla
210SER 4 saamaavaUna GaoNyaacyaa ATIMcyaatrtUdIMcyaa AQaIna rahUna.
id.28.4.1981 baabaI.

14. 101 saovaotUna kaZUna saMbaMiQat kma-caayaasa pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtdI tsaoca
Saasana AiQasaUcanaa Taklaolyaa kaZUna TakNyaacaI iSaxaa Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
iva<a ivaBaaga . kma-caayaasa doNyaasa saxama Asalaolaa inaga-imat kolaolyaa AadoSaamaQaIla
Saoinavao 1091177 jar Kasa ivacaar AiQakarI ATIMcyaa trtUdIMcyaa AQaIna rahUna.
saovaa 4 id. krNyaayaaogya p`krNa
7.12.94. Asaola tr AnaukMpa
inavaRi<avaotna maMjaUr
krNao.
.

144
Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .saoinavao 1001130saovaa 4 id. 2 jaUna 2003 cao jaaoDp~
piriSaYTdaona
p`%yaayaaoijat kolaolao AiQakar
.
A.. inayama . AiQakaracao p`%yaayaaoijat krNyaat vyaaPtI Saora
svap yaoNaaro AiQakar
.
1 2 3 4 5 6
.

15. Saasana inaNa-ya maM~I Aasqaapnaovar maM~alaaIna pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
saa.p`.iva.. SaasakIya tsaoca Anya p`SaasakIya ivaBaaga Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
emaAayaesa 1090 kma-caayaaMcyaa maa~ saamaanya p`Saasana inaga-imat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
p`..9390 inayau@tIcyaa ATI va ivaBaagaaSaI ivacaar ATIMcyaa trtUdIMcyaa AQaIna rahUna.
ka.21 idnaaMk SatI- ivaiht krNao. ivainamaya krNao
17.3.90. AavaSyak.

16. Saasana pirp~k BaartIya p`Saasana maM~alayaIna pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
saa.p`.iva.. saovaotIla p`SaasakIya ivaBaaga. Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
Baap`sao 3095300 AiQakayaaMcaI maa~ saamaanya p`Saasana inaga-imat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
95na} idnaaMk svaIyaotr saovaotIla ivaBaagaaSaI ivacaar ATIMcyaatrtUdIMcyaa AQaIna rahUna.
18.4.96. inayau@tI. ivainamaya krNao
AavaSyak.

17. All India BaartIya p`Saasana saamaanya p`Saasana pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
Services saovaotIla AiQakayaaMnaa ivaBaaga. Saasanaanao yaa saMdBaa-t vaoLaovaoLI
(Provident sava-saaQaarNa BaivaYya inag-aimat kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
Fund ) inavaa-h inaQaI maQaUna ATIMcyaatrtUdIMcyaa AQaIna rahUna,.
Rules 1955. prtavaa va
naaprtavaa Aiga`ma
maMjaUr krNyaabaabat.

18. Saasana inaNa-ya saovaainavaRi<anaMtr maM~alayaIna pUNa- AiQakar inayamaaMmaQaIla trtUdI tsaoca
saa.p`.ivaBaaga SaasakIya AiQakarI p`SaasakIya ivaBaaga Saasanaanao yaasaMdBaa-t
.saIbaI[- 1893 kma-caarI va ivaivaQa maa~ saamaanya vaoLaovaoLI inaga-imat
p`..38 xao~atIla t&vya@tI p`Saasana ivaBaagaaSaI kolaolyaa AadoSaaMmaQaIla
93tora idnaaMk yaaMnaa krar pQdtInao ivacaar ivainamaya ATIMcyaa trtUdIMcyaa
15.2.1995. inayau@tI doNyaabaabat. k$na mau#ya AQaIna rahUma.
saicavaaMmaaf-t mau#yamaM~I
yaaMcaI spYT maanyata
p`aPt krNao AavaSyak.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaot AnaukMpa t<vaavar inayau>I doNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya .AkMpa1003p`..252003Aaz id. 13 jaUna 2003.

saMdBa- Saasana inaNa-ya saa.p`.iva. idnaaMk 26 Aa^@Taobar 19994 idnaaMk 12 maaca- 199728 maaca- 2001
idnaaMk 10 saPToMbar 2001 30 jaulaO 2002 22 jaanaovaarI 2003 10 maaca- 2003.

145
maagaasavagaI-yaaMsaazI raKIva zovalaolaI pdomaagaasavagaI-yaaMcaa AnauSaoYa Bana kaZNyaacyaa QaaorNaacaa ek Baaga
mhNaUna gaTk va gaTD maQaIla SaasakIya saovaotIla AnauSaoYaaMcyaa pdavar AnaukMpa t<vaavarIla inayau>IsaazI zovaNyaat
Aalaolyaa eki~t p`itxaasaUcaItIla saMbaMiQat maagaasavaga- p`vagaa-cyaa ]maodvaaraMcaI inayau>I krNyaabaabatcao inadoSa idnaaMk
30 jaulaO 2002 va 22 jaanaovaarI 2003 cyaa Saasana inaNa-yaavdaro doNyaat Aalao haoto.

2. iva<,a ivaBaagaacyaa idnaaMk 10 saPToMbar 2001 cyaa Saasana inaNa-yaatIla inadoSaanausaar kayaa-layaatIlaivaBaagaatIla
sava- pdaMcaa AaZavaa pUNa- hao}na AaitbaMQaasa ]ccastr saicava saimatIcaI maanyata imaLalyaavar %yaabaabatcao AadoSa
inaga-imat JaalyaaiSavaaya %yaa %yaa AasqaapnaovarIla pdo BarNyaavar inaba-nQa GaalaNyaat Aalaolao Aahot. sadr inaba-nQa
AVaphI kayama Aahot. var namaUd kolaolyaa idnaaMk 30 jaulaO 2002 va 22 jaanaovaarI 2003 cyaa Saasana inaNa-yaamauLo
AnaukMpa t%vaavarIla eki~t p`itxaasaUicatIla maagaasavagaI-ya ]maodvaaraMcaI raKIva pdaMvar inayau>IsaazI iSafarsa haot
AsalaI trI AaitbaMQa inaiScat JaalyaaiSavaaya Kulyaa p`vagaa-tIla ]maodvaaraMcaI inayau>I krNao Sa@ya haot naahI. yaa sava-
pirisqatIcaa ivacaar kna Saasana Aata KalaIlap`maaNao sauQaairt AadoSa dot Aaho

1 idnaaMk 30 jaulaO 2002 AaiNa 22 jaanaovaarI 2003 cao Saasana inaNa-ya Aata r_ krNyaat yaot
Aahot. %yaaeovajaI Saasana Asao AadoiSat krIt Aaho kI jyaa ivaBaagaMacyaakayaa-layaaMcyaa pdaMcaa AaZavaa
pUNa- Jaalaolaa Aaho AaiNa ]ccastr saicava saimatInao AaitbaMQa maanya kolaolaa Aaho %yaa ivaBaagaatIla
kayaa-layaatIla gaT k va D cyaa ekUNa pdsaM#yaocyaa 5 T@ko evaZI pdo AnaukMpa inayau>Inao Barta
yaotIla.
2 hI 5 T@ko pdo Bartanaa tI idnaaMk 12 maaca- 1997 cyaa Saasana inaNa-yaavdaro ivaiht kolaolyaa
kaya-pQdtInausaar saMbaMiQat eki~t p`itxaasaUcaItIla maanausaar iSafarSaI kna BarNyaat yaavaIt. hI 5 T@ko
pdo Bartanaa maagaasavagaI-ya ikMvaa AmaagaasavagaI-ya Asaa BaodaBaod na krta p`itxaasaUcaItIla maanausaarca BarNyaat
yaavaIt.
3 varIlap`maaNao maMjaUr AatIbaMQaacyaa AnauYaMgaanao gaT k va D caI kovaL 5 T@ko pdo
BarNyaasa Saasanaanao maanyata idlaI Asalyaanao idnaaMk 28 maaca- 2001 cyaa Saasana inaNa-yaatIla pircCod 1 D
maQyao namaUd krNyaat Aalyaap`maaNao ASaa inayau@%yaa krNyaapUvaI- SaasanaacaI pUva- maanyata GaoNyaacaI
AavaSyakta rahNaar naahI.%yaamauLo sadr AT r_ krNyaat yaot Aaho.

3. mauMba[- ]cca nyaayaalayaacyaa AaOrMgaabaad KMDpIzanao yaaicaka maaMk 42000 AaiNa 832003 cao saMdBaa-t
idnaaMk 28 fobau`vaarI 2003 raojaI idlaolyaa inaNa-yaanausaar raojagaar hmaI yaaojanaotIla sava- hjaorI sahayyakaMcao inayaaojana
ivaBaagaacyaa Saasana inaNa-ya maaMk hsaka 1394p`..185raohyaao 3 idnaaMk 1 iDsaoMbar 1995 cyaa AadoSaanausaar
Saasanaijalha pirYadpMcaayat saima%yaaMcyaa saovaotIla vaga- 3 va vaga- 4 cyaa pdavarIla samaavaoSana pUNa- hao[-pya-nt taMi~k
va iSaxaNa saovaksahayak iSaxak hI pdo vagaLUna vaga- 3 va 4 maQaIla Anya pdo BarNyaasa jaI sqaigatI idlaolaI Aaho tI
sqaigatI ]zlyaavariSaqaIla Jaalyaavar varIlap`maaNao AnaukMpa t,,<vaavarIla inayau@%yaa krta yaotIla. tqaaip jaaopya-nt hI
sqaigatI iSaqaIla haot naahI taopya-nt idnaaMk 10 maaca- 2003 cao vaga-3 va4 maQaIla AtaMi~k pdo BarNyaavarIla
sqaigatIcao AadoSa yaapuZohI AMmalaat rahtIla.
4. sadr Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- maaMk 40103ivasaU 1 idnaaMk 9 mao 2003
Anvayao idlaolyaa sahmatInausaar inaga-imat krNyaat yaot Aaho.

TIp idnaaMk 29.10.2003 cao pirp~khI phavao.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

146
ivaYaya paolaIsa saovaa p`vaoSa inayama 2000 .
paolaIsa iSapa[- BartIt haomagaaD-\sanaa paca T@ko AarxaNa zovaNyaabaabat.

Notification
Govt. of Maharashtra,Home Department. Dated 14th July, 2003.

Bombay Police Act 1951.

No. RTR 0303/CR-33/Pol-5(A)- In exercise of the powers conferred by clause (b) of Section 5 of
the Bombay Police Act, 1951 ( Bom.XXII of 1951 ) and of all other powers enabling it in that
behalf if, the Government of Maharashtra hereby makes the following rules further to amend the
Police Constables ( Recruitment ) Rules 2000 as follows, namely :-
1. These rules may be called the Police Constables ( Recruitment )( amendment ) Rules,
2003.
2. After rule 8 of the Police Constables ( Recruitment ) Rules 2000 , the following rule
shall be inserted namely
8 (A) Out of the total posts available for Police Constables recruitment, five percent posts shall
be filled in from amongst the members of Home Guards, who have completed minimum three
years service as Home Guards and possess requisite educational qualifications and physical
standard and age limit as per the rules. The candidate shall pass the prescribed qualifying
examination for the said post.
By order and in the names of the Governor of Maharashtra,

S.S.Dhumale,
Joint Secretary to Government.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaa saMgaNak p`maaNap~


saadr krNyaapasaUna saUT p`aPt haoNyaasaazI vayaaomayaa-da

saa.p`.iva.inaNa-ya .saop`ina2002p`..140212 id. 2 saPToMbar 2003.


vaacaa Saasana AiQasaUcanaa saa.p`.ivaBaaga .saop`ina 1098p`..79812 id.25.1.1999.

Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk saop`ina 1098p`..79812 idnaaMk 25.01.1999 Anvayao
SaasakIya saovaotIla gaTA ba AaiNa k maQaIla AiQakarIkma-caarI yaaMnaI saMgaNak hataLNaIvaaaprabaabatcao &ana p`aPt k$na ivaiht
p`maaNap~ saadr krNao Ainavaaya- zrivaNyaat Aalao Aaho. tqaaip vayaacao 55 vaYao- pUNa- kolaolyaa SaasakIya saovakasa Asao p`maaNap~ saadr
krNyaapasaUna saUT doNyaat AalaolaI Aahoo. sadr vayaaomayaa-dot badlasauQaarNaa krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaabaabat sava-
kYa ivacaar k$na Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI saQyaa Saasana saovaot Asalaolyaa gaT A ba AaiNa k maQaIla vayaacaI 50
vaYao- pUNa- kolaolyaa SaasakIya saovakasa saMgaNak Ah-tocao p`maaNap~ saadr krNyaapasaUna saUT imaLola.
3. sadrhU inaNa-yaanausaar idnaaMk 25.1.1999 cyaa AiQasaUcanaot AavaSyak tI sauQaarNaa yaqaavakaSa krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

baa.baa. naarayaNakr
Avar saicavamaharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

147
ivaYaya SaasakIya saovaot AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . AkMpa 1003p`..512003 Aaz id.29.10.2003.

saMdBa- 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.26.10.1994


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.12.03.1997
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 1000p`..202000Aaz id.28.03.2001.
4 saa.p`.iva.inaNa-ya .AkMpa 1003p`..252003Aaz id.13.06.2003.

Pairp~k

Saasana saovaot Asatanaa idvaMgat tsaoca saxama vaOVkIya p`aiQakayaaMcyaa p`maaNap~acyaa AaQaaro gNata saovaainavaR<a
gaT k va gaT D kma-caayaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa kahI ATI va SatI-cyaa AQaIna rahUna AnaukMpa t<vaavar inayau@tI doNyaasMabaMQaI
saMdBaa-QaIna 1 to 4 maQaIla Saasana inaNa-yaat saivastr saUcanaa doNyaat Aalaolyaa Aahot.
AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tIsaazI ]maodvaaraMnaa p`cailat trtUdInausaar kmaala vayaaaomayaa-docaI AT ivahIt
krNyaat AalaolaI naahI. %yaaiSavaaya kovaL kma-caayaaMcyaa ivaQavaaMnaa kovaL gaTD maQaIla pdavar inayau@tI kravayaacaI
Asalyaasa SaOxaiNak Ah-tocaI AT iSaiqala krNyaacaI trtUd saMdBaa-iQana .1 yaoqaIla idnaaMk 26.10.1994 cyaa
Saasana inaNa-yaat kolaolaI Aaho. yaa vyaitir@t AnaukMpa inayau@tIsaazI kaoNa%yaahI ATI va SatI- iSaiqala krNyaat
Aalaolyaa naahIt.sadr idnaaMk 26.10.1994 cyaa Saasana inaNa-yaat AnaukMpa inayau@tIkirta [tr kaoNatIhI AT
iSaiqala krNyaasa Saasana saxama naahI Asaa sPaYT ]llaoK kolaolaa Aaho.

Saasana inaNa-yaatIla sadr trtudI sausPaYT AsataMnaa doKIla bayaaca ivaBaagaaMkDUna kma-caayaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa
AnaukMpa inayau@tIkirta var namaUd kolaolyaa ATIvyaitir@t [tr ATI iSaiqala krNyaakirta saat%yaanao p`stava p`aPt
haot Asatat. ATI va SatI- iSaiqala krNyaacao AiQakar Saasanaalaa nasatanaa doKIla ASaa svapacao p`stava ivacaarat
GaoNyaamauLo Saasanaacyaa AadoSaacao ]llaMGana haoto AaiNa AnaukMpacyaa ATI iSaiqalaxama Aahot Asaa gaOrsamaja psartao. prMtu
yaa ATI va SatI- iSaiqalaxama nasalyaanao hI sava- p`krNao saamaanya p`Saasana ivaBaagaat Amaanya kolaI jaatat. inayamaaMnaa
Qa$na nasalaolaI p`krNaoSaasana saxama nasalaolaI p`krNao yaastva ivaBaagaaMnaI saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo saadr k$ nayao.
kovaL gaT D maQaIla inayau@tIsaazI kma-caayaaMcyaa ivaQavaaMnaa SaOxaiNak Ah-tot jaI iSaiqalata idlaI Aaho tI vagaLta
Anya kaoNa%yaahI ATI va SatI- iSaiqala krNyaacao kaoNatohI p`stava ivaBaagaaMnaI ivacaarat Gao} nayaot. ASaa saUcanaa yaa
pirp~kavdaro sava- inayau@tI AiQakayaaMnaa doNyaat yaot Aahot.

AnaukMpa inayau@tIcao p`stava ivaBaagakayaa-layaat p`aPt JaalyaanaMtr %yaaMcaI saMpUna- SahainaSaa saMbaMiQat
kayaa-layaaMnaI kna jar ASaa SatI-caI pUt-ta haot Asaola trca to p`stava ivacaarat Gyaavaot. Anyaqaa to p`stava %yaaMcyaa
stravar ]icat ]<ar do}na inakalaat kaZavaot. %yaakairta p`stava saamaanya p`Saasana ivaBaagaSaasanaasa saadr
krNyaacaI AavaSyakta naahI. sava- inayau@tI AiQakayaaMnaI ivaBaagakayaa-layaaMnaI yaa saUcanaaMcao kaTokaor palana kravao
Asao inadoiSat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
p`kaSa laaoKMDo
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@
ivabaama.

148
ivaYaya paolaIsa dlaatIla AnaukMpa t<vaavarIla paolaIsa iSapa[- va vaga- D pdavar
inayau@tI doNyaacao AiQakar saMbaMiQat paolaIsa GaTk p`mauKaMnaa p`dana krNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga inaNa-ya .AarsaITI 01003p`..677paola 5 ba id.23.02.2004.


vaacaa paomasaM.ma.rajya mauMba[- yaaMcao p~ .paomasaM6AkMpazaNaomaaga-dSa-na2000 id.18.12.2002.

p`stavanaa AnaukMpa t<vaavar SaasakIya saovaot inayau@tI doNyaabaabatcaI yaaojanaa 1976 pasaUna Saasanaanao AMmalaat AaNalaI
Aaho. saQyaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga Saasana inaNa-ya idnaaMk 26.10.1994 Anausaar AnaukMpa t<vaavar SaasakIya
saovaot inayau@tI doNyaat yaoto. AnaukMpa t<vaavar inayau@%yaa krNyaacao AiQakar ijalhastravar ijalhaiQakarI va baRhnmauMba[-
maQyao saamaanya p`Saasana ivaBaaga yaaMnaa doNyaat Aalaolao Aahot.
mauMba[-tIla sava- ivaBaagakayaa-layaaMcaI AnaukMpa t<vaavarIla ilaipkTMklaoKk pdasaazI ]maodvaaracaI
p`itxaayaadI saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo saMkilat krNyaat yaoto. f@t paolaIsa iSapa[- pdaMcaI p`itxaa yaadI paolaIsa
Aayau@t baRhnmauMba[- yaa kayaa-layaakDo zovaNyaat yaoto.
ijalhastravar Saasana inaNa-ya idnaaMk 26.10.1994 Anausaar pa~ta tpasaUna pa~ ]maodvaaraMcaI iSafarsa
ijal(atIla paolaIsa GaTk kayaa-layao saMbaMiQat ijalhaiQakarI yaaMcyaakDo saadr krtat va saamaanya p`Saasana ivaBaaga Saasana
inaNa-ya idnaaMk 12 maaca- 1997 Anvayao ijalhaiQakarI sava- ivaBaagaaMcaI eki~t p`itxaa yaadI tyaar krtat. jyaoYzta
maanausaar AnaukMpa t<vaavar pdaMcyaa ]plabQaonausaar SaasakIya saovaot inayau@%yaa doNyaat yaotat.
paolaIsa dlaatIla idvaMgat paolaIsa kma-caayaaMcyaa vaarsaacaI AnaukMpa t<vaavarIla sava- ivaBaagaaMcaI imaLUna eki~t
p`itxaa yaadI ijalhaiQakayaaMkDo Asalyaanao paolaIsa dlaatIla idvaMgat kma-caayaaMcyaa vaarsaasa AnaukMpa t<vaavar naaokrI
imaLNyaasa ivalaMba haot haota. paolaIsaaMcyaa vaarsaaMcaI AnaukMpa t<vaavar p`itxaa yaadI ijalhaiQakarI yaaMcaokDo na zovata tI
paolaIsa Aayau@t va ijalha paolaIsa AQaIxak yaaMcaokDo zovaNyaat yao}na %yaaMnaa BartIcao AiQakar doNyaat yaavaot Asaa
p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.yaabaabat Saasanaanao KalaIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
Saasana inaNa-ya
1 paolaIsa dlaatIla AnaukMpa t<vaavarIla paolaIsa iSapa[- va vaga- D ]maodvaaraMcaI p`itxaa yaadI ijalha stravar
ijalhaiQakarI yaaMcaokDo na zovata saMbaMiQat paolaIsa Aayau@tijalha paolaIsa AQaIxak yaa kayaa-layaakDo
eki~t zovaNyaat yao[-la.
2. paolaIsa Aayau@t baRhnmauMba[- yaaMnaa AnaukMpa t<vaavar paolaIsa iSapa[- va gaT D pdaMvar inayau@tI krNyaacao
AiQakar Aaahot. hoca AiQakar saMbaMiQat paolaIsa Aayau@t ijalha paolaIsa AQaIxak yaaMcaokDo doNyaat yaot
Aahot.
3. paolaIsaaMcyaa vaarsaaMnaa paolaIsa iSapa[- pdaMvar AnaukMpa t<vaavar inayau@tI dotanaa saMbaMiQat ]maodvaaraMcyaa maOdanaI
laoKI va maulaaKtI yaa caacaNyaa GaoNyaat yao} nayaot.
4.paolaIsa dlaatIla AnaukMpa t<vaavar ilaipk TMklaoKk yaa pdavarIla ]maodvaaraMcaI yaadI saQyaa Asalaolyaa
p`cailat pQdtIp`maaNao ijalhaiQakarI kayaa-layaakDo zovaNyaat yao[-la.
AnaukMpa t<vaavar paolaIsa iSapa[- va gaT D cyaa pdavarIla inayau@tIsaazIcao p`stava paolaIsa kayaa-layaaMkDUna
ijalhaiQakarI kayaa-layaakDo pazivaNyaacaI AavaSyakta rahNaar naahI. tsaoca yaapUvaI- pazivaNyaat Aalaolao va
p`laMibat Asalaolao p`stava ijalhaiQakarI yaaMnaI saMbaMiQat paolaIsa kayaa-layaakDo ta%kaL prt kravaot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

naa.ra.Saoro
]p saicavamaharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

149
ivaYaya paolaIsa inarIxak va sahayyak paolaIsa inarIxak
yaaMcyaa pdacaa djaa- vaaZivaNyaabaabat.

gaRh ivaBaagainaNa-ya .pIenaema 0297saIAarpaola 5ba id. 26 foba`uvaarI 2004.

P`astavanaa
maharaYT/atIla paolaIsa dla ho doSaatIla Agao`sar paolaIsa dla mhNaUna AaoLKlao jaato. rajyaatIla paolaIsaaMnaa
kt-vyaavar Ahaora~ AitSaya jaaoKmaIcao va ijavaavar baotNaaro kama kravao laagato. GanadaT jaMgalaatIla saSas~ naxalavaadI
sausajya gauMD TaoLyaa saMGaTIt gaunhogaarI draoDoKaor yaaMcaobaraobar saamanaa kravaa laagatao. maharaYT/atIla vaaZtI gaunhogaarI
Aqa-ivaYayak navyaanao inamaa-Na haoNaaro p`Sna maihlaaMvar haoNaaro A%yaacaar saamaaijak svapacao gaunho ASaa samasyaacaa ibamaaoD
krNyasaazI va paolaIsa dla saxama haoNyaasaazI Kasa zaosa pavalao ]calaNao AavaSyak Aaho. %yaacaaca ek Baaga mhNaUna
paolaIsaaMmaQyao caOtnya gaitmaanata va AaQauinakta AaNaNyaasaazI paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak to sahayyak paolaIsa
inarIxak yaa pdacaa djaa- vaaZivaNyaacaI baaba Saasanaacao ivacaaraQaIna haotI. %yaabaabat Saasanaanao puZIla p`maaNao inaNa-ya Gaotlaa
Aaho.
Saasana inaN-aya maharaYT/ paolaIsa dlaatIla saQyaa rajapi~t ba vaga- Asalaolyaa paolaIsa inarIxak yaa pdacaa djaa-
vaaZvaUna to pd rajapi~t A vaga- AaiNa saQyaa k vaga- Asalaolyaa sahayyak paolaIsa inarIxak pdacaa djaa-
vaaZvaUna to rajapi~t ba vaga- krNyaat yaot Aaho.
1. djaa- vaaZImauLo paolaIsa inarIxak yaa pdacaI vaotnaEaoNaI . 745022511500 ASaI rahIla. maa~
saQyaa sahayyak paolaIsa inarIxak yaa pdacaI vaotnaEaNoaI .650020010500 ASaI Aaho . yaa vaotnaEaoNaImaQyao
kaoNatahI badla haoNaar naahI.
2. yaasaazIhaoNaara Kca- 2055 paolaIsa 109 ijalha paolaIsa 0001 ijalha paolaIsa dla
20550168 yaa laoKaiSaYaa-KalaI maMjaUr krNyaat Aalaolyaa AnaudanaatUna BaagaivaNyaat yaavaa.
sadr AadoSa ha Saasana inaNa-ya inag-aimat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcao AadoSaanausaar va naavaanao

naa.ra.Saoro
]p saicava maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

maharaYT/ Saasana rajap~


sana 2004 caa maharaYT/ AQyaadoXa
maaMk 8 SaasakIya kma-caayaaMcyaa badlyaaMcao ivainayamana krNyaasaazI AaiNa SaasakIya kt-vyao par paDtanaa haoNaayaa
ivalaMbaasa p`itbaMQa krNyaasaazI trtUd krNyaakirta AQyaadoXa.
saamaanya p`Saasana ivaBaaga
jyaaAqaI- maharaYT/cyaa rajyapalaaMnaI idnaaMk 25 Aa^gasT 2003 raojaI maharaYT/ SaasakIya kma-caayaaMcyaa
badlyaaMcao ivainayamana AaiNa SaasakIya kt-vyao par paDtanaa haoNaayaa ivalaMbaasa p`itbaMQa AQyaadoXa 2003 yaat yaapuZo
jyaacaa inado-Sa ]@t AQyaadoXa Asaa krNyaat Aalaa Aaho p`#yaaipt kolaa haota
AaiNa jyaaAqaI- idnaaMk 8 iDsaoMbar 2003 raojaI rajya ivaQaanamaMDLacao AiQavaoXana punha sau$ Jaalyaavar]@t
AQyaadoXaacao ivavaixat sauQaarNaaMsah rajya ivaQaanamaMDLacyaa AiQainayamaat paMtr krNyaasaazI idnaaMk 9 iDsaoMbar 2003

150
raojaI sana 2003 cao ivaQaanapirYad ivaQaoyak . 15 mhNaUna ek ivaQaoyak maharaYT/ ivaQaana pirYadomaQyao saadr krNyaat
Aalao haoto
AaiNa jyaa AqaI- idnaaMk 19 iDsaoMbar 2003 raojaI rajya ivaiQamaMDLacyaa AiQavaoSanaacaI sa~ samaaPtI Jaalyaanao
]@t ivaQaoyak rajya ivaiQamaMDLat saMmat hao} Saklao naahI
AaiNa jyaaAqaI- ]@t AQyaadoXaacyaa trtudI AMmalaat AsaNyaacao caalaU rahNao [YT vaaTt haoto AaiNa mhNaUna idnaaMk
16 jaanaovaarI 2004 raojaI maharaYT/acao rajyapala yaaMnaI sana 2004 caa maha.AQyaa..1 p`#yaaipt kolaa haota
AaiNa jyaaAqaI- idnaaMk 15 maaca- 2004 raojaI rajya ivaQaanamaMDLacao AiQavaoXana punha BarlyaanaMtr sana
2003 cao p`laMibat ivaQaanapirYad ivaQaoyak . 15 rajya ivaQaanamaMDLacyaa daonhI saBaagaRhaMcyaa saMyau@t saimatIkDo
ivacaaraqa- pazivaNyaat Aalao va to saMyau@t saimatIkDo p`laMibat Aaho
AaiNa jyaaAqaI- Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 213 2k maQyao trtud kolyaap`maaNao sana 2004
caa AQyaadoXa .1 rajya ivaQaanamaMDLacyaa punha Barlaolyaa AiQavaoSanaapasaUna saha AazvaDyaaMcaa kalaavaQaI samaaPt
Jaalyaavar mhNajao idnaaMk 25 eip`la 2004 naMtr AMmalaat AsaNyaacao baMd hao[-la
AaiNa jyaaAqaI- ]@t AQyaadoXaacyaa trtudI AMmalaat rahNao [YT vaaTto
AaiNa jyaaAqaI- rajya ivaQaanamaMDLacyaa daonhI saBaagaRhaMcao AiQavaoSana caalaU naahI AaiNa yaat yaapuZo idlaolyaa
p`yaaojanaaMsaazI ]@t AQyaadoXaacyaa trtudI AMmalaat AsaNyaacao caalaU rahNyaasaazI maharaYTa/cyaa rajyapalaaMnaI %varIt
kaya-vaahI krNao jaImauLo AavaSyak vhavao AXaI pirisqatI Aist%vaat Asalyaaba_la maharaYTa/cyaa rajyapalaaMcaI Ka~I
pTlaI Aaho
%yaaAqaI- Aata Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 213 cyaa KMD 1 vdaro p`dana krNyaat Aalaolyaa
AiQakaraMcaa vaapr k$na maharaYT/acao rajyapala yaavdaro puZIla AQyaadoXa p`#yaaipt krIt Aahot.

P`akrNa ek

Pa`arMiBak

1. 1 yaa AQyaadoXaasa maharaYT/ SaasakIya kma-caayaaMcao badlyaacao ivainayamana AaiNa SaasakIya kt-vyao par
saMixaPt naava paDtaMnaa haoNaayaa ivalaMbaasa p`itbaMQa AQyaadoXa 2004 Asao mhNaavao.
P`aarMBa va 2 tao idnaaMk 25 Aa^gasT 2003 raojaI AmaMlaat Aalaa Asalyaacao maanaNyaat yao[-la.
P`ayau@tI 3 tao AiKla BaartIya saovaotIla maharaYT/ saMvagaa-cyaa AiQakayaaMsah rajya saovaotIla sava- SaasakIya
kma-caayaaMnaa laagaU Asaola

prMtu ekakI saMvagaa-tIla badlaIyaaogya nasalaolyaa pdaMvar inayau@t kolaolao kma-caarI AaiNa nyaayasaovaocyaa
p`Saasainak inayaM~NaaKalaIla kma-caarI yaaMnaa p`krNa daona laagaU haoNaar naahI AaiNa AiKla BaartIya saovaotIla maharaYT/
saMvagaa-cyaa AiQakayaaMnaa p`krNa tIna laagaU haoNaar naahI.

3. yaa AQyaadoXaamaQyao saMdBaa-nausaar dusara Aqa- Apoixat nasaola tr

vyaa#yaa k saxama p`aiQakarI yaacaa Aqa- SaasakIya kma-caayaaMcaa inayau@tI p`aiQakarI Asaa Aaho AaiNa %yaat
klama 6 maQyao ivainaid-YT kolaolyaa badlaI krNaayaa p`aiQakayaacaa samaavaoXa haotao
K ivaBaaga ikMvaa p`Saasainak ivaBaaga yaacaa Aqa- maharaYT/ Saasana kaya- inayamaavalaIcyaa
pihlyaa AnausauicamaQyao ivainaid-YT kolaolaa maharaYT/ Saasanaacaa ivaBaaga Asaa Aaho
ga Saasana ikMvaa rajya Saasana yaacaa Aqa- maharaYT/ Saasana Asaa Aaho

151
Ga gaT A ba k AaiNa D pdo yaacaa Aqa- Saasanaacyaa AadoSaanausaar vaoLaovaoLI gaT A ba k
AaiNa mhNaUna vagaI-kRt kolaolaI Saasanaacyaa inayaM~NaaKalaIla pdo Asaa Aaho.
D SaasakIya kma-caarIyaacaa Aqa- maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 inayama ba maQyao
vyaa#yaa kolaolao SaasakIya saovak ikMvaa kma-caarI Asaa Aaho AaiNa yaat AiKla BaartIya saovaotIla
AiQakarI va nyaaya saovaocyaa p`SaasanaIk inayaM~NaaKalaIla kma-caarI nyaaiyak AiQakayaaMvyaitir@t
yaaMcaa samaavaoSa haotao
ca pd yaacaa Aqa- SaasakIya kma-caayaaMsa naomaUna doNyaat Aalaolao ikMvaa %yaaMcaI pdsqaapnaa kolaolao
kama ikMvaa kt-vya pd Asaa Aaho
C saooTireT saovaa yaacaa Aqa- maM~alayaIna ivaBaagaaMmaQaIla rajyasaovaa Asaa Aaho
ja badlaI yaacaa Aqa- SaasakIya kma-caayaaMcaI kamaacyaa eka pdava$na ikMvaa eka izkaNaahUna
kamaacyaa dusayaa pdavar ikMvaa dusayaa izkaNaI pdsqaapnaa Asaa Aaho AaiNa %yaamaQyao ekaca
SahratIla eka kayaa-layaatUna dusayaa kayaa-layaat kolaolyaa pdsqaapnaocaahI samaavaoXa haotao
Ja badlaI krNaaro p`aiQakarI yaacaa Aqa- klama 6 maQyao namaUd kolaolao p`aiQakarI Asaa Aaho.
P`akrNa daona
Padsqaapnaocaa pdavaQaI AaiNa badlaI va badlaI krNaaro p`aiQakarI

3. 1 AiKla BaartIya saovaotIla AiQakarI AaiNa A ba AaiNa k gaTatIla rajya Saasanaacao sava- saovak
ikMvaa kma-caarI yaaMcyaa kirta eKaVa pdavar AsaNyaacaa saamaanya kalaavaQaI tIna vaYaa-caa AsaolaprMtu Asaa
kma-caarI ha gaT k maQaIla ibagar saooTireT kma-caarI Asaola tr ASaa kma-caayaanao QaarNa kolaolyaa pdavar
daona pUNa- pdavaQaIMcaI saovaa pUNa- kolyaanaMtr %yaacaI %yaa izkaNaahUna dusayaa izkaNaI badlaI krNyaat yao[-la
prMtu AaNaKI Asao kI Asaa kma-caarI saooTireT saovaot Asaola tr ASaa kma-caayaalaa tIna vaYaa-poxaa
AiQak kalaavaQaIsaazI %yaaca pdavar zovaNyaat yaoNaar naahI AaiNa laagaaopazcyaa daona pdavaQaIMpoxaa AiQak
pdavaQaIMsaazI %yaalaa %yaaca ivaBaagaat zovaNyaat yaoNaar naahI.
2 gaT D maQaIla kma-caayaaMsaazI saamaanyapNao pdavaQaI inaiScat kolaa jaaNaar naahI. to jyaa izkaNaI
kama krIt AsatIla %yaa izkaNacyaa baahor jyaa izkaNaI %yaaMnaI badlaI krNyaacaI ivanaMtI kolaI Asaola toqao
inabaa-Qa ir@t pd AsalyaaKorIja ikMvaa prspr saMmatInao badlaI maaigatlaI AsalyaaKorIja ikMvaa %yaaMcyaa ivaQd
gaMBaIr sva$pacaI tar AalaI AsalyaaKorIja %yaaMcaI %yaa izkaNaahUna Anya~ badlaI kolaI jaaNaar naahI.

4, 1 saamaanyapNao kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaanao klama 3 maQyao trtUd kolyaap`maaNao %yaacyaa


badlaIcaa naomaNaUkIcaa pdavaQaI pUNa- kolaa AsalyaaKorIja %yaacaI badlaI krNyaat yaoNar naahI.
pdavaQaI 2 saxama p`aiQakarI p`%yaok vaYaa-cyaa jaanaovaarI maihnyaat %yaa vaYaI- eip`la va mao maihnyaat badlaIsaazI
pa~ haotIla ASaa SaasakIya kma-caayaaMcaI yaadI tyaar krIla.
3 klama 6 maQaIla t@%yaatIla naaoMdI k va K maQyao ivainaid-YT kolaolyaa gaTA AiQakayaaMkirta
paoT klama 2 Anvayao saMbaMiQat saxama p`aiQakayaanao tyaar kolaolyaa badlaIcyaa yaadIlaa mau#ya saicavaaXaI ikMvaa
yaqaaisqatI ivaBaagaacyaa saMbaMiQat saicavaaSaI ivacaarivainamaya k$na mau#yamaMHyaakDUna ikMvaa yaqaaisqatI saMbaMiQat
maMHyaakDUna AMitma maanyata doNyaat yao[-la
prMtu Asaa badlaIcyaa baabatItlyaa kaoNa%yaahI ivavaadavar mau#yamaM~I mau#ya saicavaaSaI ivacaarivainamaya k$na
inaNa-ya GaotIla.
4 SaasakIya kma-caayaaMcyaa badlyaa saamaanyapNao vaYaa-tUna kovaL ekdaca eip`la ikMvaa mao maihnyaat
krNyaat yaotIla
prMtu KalaI namaUd kolaolyaa pirisqatIt vaYaa-tIla kaoNa%yaahI vaoLI

152
ek navyaanao inamaa-Na kolaolyaa pdaMvar ikMvaa saovaainavaR<aI pdoannatI rajaInaamaa pdavanatI punasqaapnaa
yaamauLo ikMvaa badlaIcyaa pirNaamasva$p ir@t Jaalaolyaa pdaMvar ikMvaa rjaova$na prt Aalyaacyaa baabatIt
daona Apvaada%mak pirisqatImauLo ikMvaa ivaSaoYa karNaaMmauLo badlaI krNao AavaSyak Aaho ASaI saxama
p`aiQakayaacaI Ka~I pTlaI Asaola ASaa baabatIt tsao laoKI namaUd kolyaanaMtr AaiNa lagatnaMtrcyaa vairYz
p`aiQakayaacyaa pUva- maanyatonao ASaI badlaI krta yao[-la.
5 klama 3 maQyao ikMvaa yaa klamaamaQyao kahIhI AMtBaU-t Asalao trIhI ivaSaoYa p`krNaaMt saxama
p`aiQakayaalaa karNao laoKI namaUd k$na SaasanaacaI ikMvaa yaqaaisqatI mau#yamaMHaacaI pUva- prvaanagaI Gao}na
SaasakIya kma-caayaacaI %yaacaa pdavaQaI pUNa- haoNyaapUvaI- badlaI krta yao[-la.
5. 1 SaasakIya saovak va kma-caarI yaaMcyaa naomaNaUkIcaa klama 3 maQyao inaQaa-irt kolaolaa pdavaQaI KalaI
pdavaQaI ivainaidYT kolalyaa Apvaada%mak p`krNaaMmaQyao vaaZivata yao[-la
vaaZivaNao k naomaNaUkIcyaa izkaNaI ikMvaa pdavar pdavaQaI pUNa- kolyaanaMtr badlaIsaazI pa~ Jaalaolyaa kma-caa
yaacyaa saovaainavaR<aIsaazI ek vaYaa-poxaa kmaI kalaavaQaI iXallak Asaola tovha
K kma-caarI eKaVa ivaiSaYT kamaasaazI AavaSyak tI taMi~k Ah-ta ikMvaa AnauBava QaarNa krNaara
Asaola va %yaa pdasaazI yaaogya Asaa badlaI kma-caarI ta%kaL ]plabQa nasaola tovha AaiNa
ga eKada kma-caarI eKaVa p`klpavar kama krIt Asaola va tao p`klp pUNa-tocyaa SaovaTcyaa TPPyaat
Asaola AaiNa %yaalaa toqaUna kaZUna GaoNyaanao p`klp vaoLot pUNa- haoNaoca Qaao@yaat yaoNaar Asaola tovha.
2 klama 3 maQyao ikMvaa yaa AQyaadoXaacyaa [tr kaoNa%yaahI trtudIMmaQyao kahIhI AMtBaU-t Asalao
trIekaca ivaBaagaatIla ikMvaa kayaa-layaatIla SaasakIya kma-caayaaMcyaa maaozyaa p`maaNaat badlyaa kolyaamauLo
SaasakIya kamaavar p`itkUla pirNaama haoNaar naahI yaacaI sauinaiScatI krNyaasaazI kaoNa%yaahI kayaa-layaatIla
ikMvaa ivaBaagaatIla tIsa T@@yaaMpoxaa AiQak nasatIla [t@yaa kma-caayaaMcaI eka vaYaa-t ekaca vaoLI badlaI
krNyaat yao[-la.
6. KalaI idlaolyaa t@%yaacyaa stMBa 1 maQyao ivainaid-YT kolaolyaa SaasakIya kma-caayaacaI badlaI %yaa
badlaI kma-caayaacyaa samaaorcyaa stMBa 2 maQyao ivainaid-YT kolaolyaa badlaI krNaayaa p`aiQakayaalaa krta
krNaara yao[-la
P`aaiQakarI
t@ta
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
SaasakIya kma-caayaaMcao gaT badlaI krNaara saxama p`aiQakarI
1 2

k AiKla BaartIya saovaotIla AiQakarI . mau#yamaM~I.


.10650 15851 va %yaapoxaa AiQak vaotnaEaoNaI
Asalaolao rajya saovaotIla gaT A maQaIla sava- AiQakarI.

K . 10650 15851 poxaa kmaI vaotnaEaoNaI Asalaolao rajya saMbaMiQat ivaBaagaaMcyaa saicavaaMSaI
saovaotIla gaT A maQaIla sava- AiQakarI. ivacaarivainamaya k$na %yaa ivaBaagaacaa
p`BaarI maM~I.
ga gaT ba maQaIla sava- AiQakarI. .. ivaBaaga p`mauK.

Ga gaT k AaiNa D maQaIla sava- kma-caarI p`adoiXak ivaBaaga p`mauK.

153
prMtu t@%yaatIla naaoMd K maQaIla ivaBaagaIya ikMvaa ijalha stravar kama krIt Asalaolyaa AiQakayaaMcyaa
baabatIt ivaBaaga p`mauK ASaa AiQakayaaMcaI ivaBaagaaMtga-t badlaI krNyaasa saxama Asaola AaiNa ijalha
p`mauK ASaa AiQakayaaMcaI ijal(aMtga-t badlaI kaNyaasa saxama Asaola prMtu Asao kI t@%yaat ivainaid-YT
kolaolyaa badlaI krNaayaa saxama p`aiQakayaalaa sava-saaQaarNa ikMvaa ivaXaoYa AadoXaavdaro yaa klamaaKalaIla
%yaacao AiQakar %yaacyaa kaoNa%yaahI duyyama p`aiQakayaakDo saaopivata yaotIla.
7. yaa AQyaadoXaacyaa p`yaaojanaaMkirta maM~alayaacaa p`%yaok Pa`SaasakIya ivaBaaga Aaplyaa AiQakarItotIla
saxama ivaBaagap`mauKaMcaI AaiNa p`adoiXak ivaBaagap`mauKaMcaI yaadI tyaar k$na p`kaiXat krIla AaiNa yaa
P`aaiQaka AQyaadoXaacyaa p`yaoajanaaMsaazI Aaplyaa AiQakairtotIla badla krNyaasaazI saxama AsaNaaro p`aiQakarI
yaacaI yaadI AiQasaUicat krIla.
p`kaiSat
krNao

p`krNa tIna

iSastBaMgaacaI karvaa[-

8. 1 p`%yaok SaasakIya kma-caarI %yaasa naomaUna idlaolaI ikMvaa %yaacyaaXaI saMbaMQaIt AsalaolaI SaasakIya kt-vyao
va kaayaa-layaIna kama A%yaMt dxatonao AaiNa Sa@ya itt@yaa SaIGa`tonao par paDNyaasa baaMQaIla Asaola.prMtu
saaQaaNapNao kaoNatIhI fa[-la ivaBaagaatIla ikMvaa kayaa-layaatIla kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaacyaa Tobalaavar
saat kamaacyaa idvasaaMpoxaa AiQak kaL p`laMibat rahNaar naahI
prMtu AaNaKI Asao kI ta%kaL AaiNa tatDIcyaa svapacyaa fa[-laI %yaa p`krNaacyaa inakDInausaar Sa@ya
itt@yaa SaIGa`tonao AaiNa p`aaQaanyaanao ta%kaL fa[-la Sa@yatao eka idvasaat ikMvaa dusayaa idvaSaI sakaLI
AaiNa tatDIcaI fa[-la Sa@yatao caar idvasaat inakalaat kaZNyaat yao[-la.
prMtu tsaoca dusayaa kaoNa%yaahI ivaBaagaakDo ivacaaraqa- pazvaavayaacaI AavaSyakta nasalaolyaa fa[-laIMcyaa
saMbaMQaat saMbaMQaIt ivaBaaga %yaa p`krNaavar pMcaocaaLIsa idvasaaMcyaa Aat inaNa-ya Gao}na AavaSyak tI kaya-vaahI
krIla AaiNa dusayaa kaoNa%yaahI ivaBaagaakDo ivacaaraqa- pazvaavayaacaI AavaSyakta Asalaolyaa fa[-laIcyaa
saMbaMQaat tIna maihnyaaMcyaa Aat inaNa-ya GaoNyaat yao}na AavaSyak tI kaya-vaahI krNyaat yao[-la.

2 eKaVa SaasakIya kma-caayaasa naomaUna idlaolaI ikMvaa %yaacyaaSaI saMbaMiQat AsalaolaI SaasakIya kt-vyao
ikMvaa kayaa-layaIna kama par paDNyaasa %yaanao jaaNaUnabaujaUna ikMvaa hotupurssar ivalaMba laavaNao ikMvaa %yaat
hyagaya krNao hI ASaa SaasakIya kma-caayaacyaa kt-vyapalanaatIla ksaUr zrola AaiNa Asaa SaasakIya
kma-caarI maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 Anvayao ikMvaa ASaa kma-caayaalaa laagaU
Asalaolyaa Anya kaoNa%yaahI saMbaQd iSastivaYayak inayamaanvayao yaqaaoicat iSastBaMgaacyaa karvaa[-sa pa~
Asaola.

3 kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaakDUna JaalaolaI kt-vyapalanaatIla ASaI kaoNatIhI ksaUr saMbaMQaIt


saxama p`aiQakayaacyaa laxaat Aalyaavar ikMvaa %yaacyaa laxaat AaNaUna idlyaavar ASaa SaasakIya
kma-caayaakDUna Jaalaolyaa ASaa kt-vyapalanaatIla ksaurIbaabat %yaacaI Ka~I pTlyaavar tao ksaUr
krNaayaa ASaa SaasakIya kma-caayaaivaQd ASaa SaasakIya kma-caayaacyaa vaaiYa-k gaaopnaIya Ahvaalaat
ASaa kt-vyapalanaatIla ksaurIsaMbaMQaatIla naaoMd krNyaabaraobarca saMbaQd iSastivaYayak inayamaaMAnvayao yaqaaoicat
iSastBaMgaacaI karvaa[- krIla.
ivabaama.

154
Pa`krNa caar.
saMkINa-
9. yaa AQyaadoXaacyaa ikMvaa %yaaKalaI kolaolyaa inayamaaMcyaa trtudInausaar sadBaavanaonao kolaolyaa ikMvaa kolyaacao
AiBap`ot Asalaolyaa kaoNa%yaahI gaaoYTIsaazI kaoNatahI SaasakIya kma-caarI ikMvaa AiQakarI yaaMcyaaiva$Qd
kaoNatahI davaa KTlaa ikMvaa [tr kayadoSaIr kaya-vaahI daKla krNyaat yaoNaar naahI.
10. 1 rajya Saasanaasa yaa AQyaadoXaacaI p`yaaojanao par paDNyaasaazI rajap~atIla AiQasaUcanaovdaro AaiNa PaUva-
p`isaQdIcyaa SatI-sa AiQana rahUna inayama krta yaotIla.
2 yaa AQyaadoXaanvayao krNyaat Aalaolaa p`%yaok inayama to krNyaat AalyaanaMtr Sa@ya itt@yaa lavakr
rajya ivaQaanamaMDLacao AiQavaoXana caalaU Asatanaa ekaca AiQavaoXanaat ikMvaa %yaahUna AiQak AiQavaoXanaaMt
imaLUna ekUNa tIsa idvasaaMcaI hao[-la [t@yaa maudtIkirta rajya ivaQaanamaMDLacyaa p`%yaok saBaagaRhapuZo
zovaNyaat yao[-la AaiNa jyaamaQyao ASaa p`karo tao zovaNyaat yao[-la to AiQavaoXana ikMvaa %yaa AiQavaoXanaacyaa
lagatnaMtrca AiQavaoXana samaaPt haoNyaapUvaI- %yaa inayamaat kaoNatahI forbadla krNyaabaabat daonhI saBaagaRhaMcao
ekmat hao[-la ikMvaa tao inayama krNyaat yao} nayao yaabaabat doanhI saBaagaRhaMcao ekmat hao[-la AaiNa tSaa Aqaa-
caa %yaaMcaa inaNa-ya to rajap~at AiQasaUicat krtIla tr Asaa inaNa-ya rajap~at p`isaQd Jaalyaacyaa
idnaaMkapasaUna tao inayama ASaa forbadla kolaolyaa sva$patca AMmalaat yao[-la. ikMvaa yaqaaisqatI mauLIca
AMmalaat yaoNaar naahItqaaip Asaa kaoNatahI forbadla ikMvaa ivalaaopna yaamauLo %yaa inayamaanvayao pUvaI- krNyaat
Aalaolyaa ikMvaa krNyaacao vaija-laolyaa koaNa%yaahI gaaoYTIMcyaa ivaiQaga`a(tosa baaQa yaoNaar naahI.
11. 1 yaa AQyaadoSaacyaa trtudIMcyaa AMmalabajaavaNaI krtanaa kaoNatIhI ADcaNa ]d\Bavalyaasa Saasanaasa
p`saMgaanau$p ADcaNa dUr krNyaacyaa p`yaaojanaasaazI yaa AQyaadoXaacyaa trtudIMSaI ivasaMgat nasalaolaI kaoNatIhI
gaaoYT rajap~at AadoXa p`isaQd k$na krta yao[-la.
2 yaa klamaaKalaI kaZlaolaa p`%yaok AadoXa tao kaZNyaat AalyaanaMtr Sa@ya itt@yaa lavakr rajya
ivaQaanamaMDLacyaa p`%yaok saBaagaRhapuZo zovaNyaat yao[-la.
12. 1 maharaYT/ SaasakIya kma-caayaaMcyaa badlyaaMcao ivainayamana AaiNa SaasakIya kt-vyao par paDtaMnaa
haoNaayaa ivalaMbaasa p`itbaMQa AQyaadoXa 2004 ha yaavdaro maagao GaoNyaat yaot Aaho.
2 ]@t AQyaadoXa Asaa maagao GaoNyaat Aalaa Asalaa trIhI %yaa AQyaadoXaanvayao krNyaat AalaolaI
kaoNatIhI gaoaYT ikMvaa kaya-vaahI kaZNyaat AalaolaI kaoNatIhI AiQasaUcanaa ikMvaa AadoXa yaaMsahI hI yaa
AQyaadoXaanvayao krNyaat AalaolaI gaaoYT ikMvaa kaya-vaahI ikMvaa yaqaaisqatI kaZNyaat AalaolaI AiQasaUcanaa
ikMvaa AadoXa Asalyaacao maanaNyaat yao[-la.
inavaodna
Saasanaanao vaoLaovaoLI SaasakIya kma-caayaaMcyaa sava-saaQaarNa badlyaasaaMzI maaga-dXa-k t<vao GaalaUna idlaolaI Aahot.
AXaI sava-samaavaoXak maaga-dXa-k t<vao Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 1097saIAar
2097baara idnaaMk 27 naaovhoMbar 1997 AaiNa Saasana pirp~k idnaaMk 7.2.1998 Anvayao eki~t sva$pat
nauktIca p`isaQd krNyaat AalaI .tqaaip Saasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao haoto kI ho inadoXa p`Saasanaat ivaivaQa
patLIvar kaTokaorpNao AnausarNyaat yaot navhto AaiNa %yaamauLo [icCt pirNaama saaQalaa jaat navhta.
2. ASaa pirisqatIt Saasanaacyaa badlaIivaYayak QaaorNaacao kaTokaorpNao palana krNyaacaI sauinaiScatI krNyaasaazI
sava- SaasakIya kma-caayaaMcyaa badlyaaMcao ivainayamana krNyaasaazI yaqaaoicat kayada krNao Saasanaasa [YT vaaTlao.
3. SaasakIya kma-caayaaMkDUna SaasakIya kt-vyao par paDtanaa haoNaayaa ivalaMbaabaabat AaiNa kt-vyapalanaatIla
ksaurIbaabathI Saasanaalaa AitXaya icaMta vaaTlaI haotI. yaa AinaYT p`vaR<aIsa pirNaamakarkir%yaa p`itbaMQa krNyaasaazI
ASaI SaasakIya kamao inakalaat kaZNyaakirta vaoLap~k inaQaa-irt krNao AaiNa kaoNa%yaahI SaasakIya kt-vyaaMcao palana
krNyaat ksaUr kolyaaba_la ksaUrdar SaasakIya kma-caayaaMivaQd iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaacaI trtud krNao
Saasanaasa [YT vaaTlao haoto.

155
4. rajya ivaQaanamaMDLacyaa daonhI saBaagaRhaMcao AiQavaoXana caalaU navhto AaiNa ]prao@t p`yaaojanaaMsaazI kayada
krNyaakirta tatDInao kaya-vaahI krNao jaImauLo AavaSyak vhavao ASaI pirisqatI Aist%vaat Asalyaaba_la maharaYTa/cyaa
rajyapalaaMcaI Ka~I pTlaI haotI mhNaUna %yaaMnaI maharaYT/ SaasakIya kma-caayaaMcyaa badlyaaMcao ivainayamana AaiNa SaasakIya
kt-vyao par paDtanaa haoNaayaa ivalaMbaasa p`itbaMQa AQyaadoXa 2003 sana 2003 caa maharaYT/ AQyaadoXa maaMk 9
ha idnaaMk 25 Aa^gasT 2003 raojaI p`#yaaipt kolaa haota.
5. %yaanaMtr maananaIya rajyapalaaMnaI idnaMak 8 iDsaoMbar 2003 raojaI rajya ivaQaanamaMDLacao AiQavaoXana baaolaaivalao haoto
AaiNa ]@t AQyaadoXaacao ivavaixat sauQaarNaaMsah rajya ivaQaanamaMDLacyaa AiQainayamaamaQyao $paMtr krNyaasaazI maharaYT/
ivaQaanapirYadomaQyao idnaaMk 9 iDsaoMbar 2003 raojaI sana 2003 cao ivaQaanapirYad ivaQaoyak .15 ho ivaQaoyak maaMDNyaat
Aalao haoto . tqaaip idnaaMk 19 iDsaoMbar 2003 raojaI rajya ivaQaanamaMDLacaI sa~samaaPtI JaalyaamauLo ]@t ivaQaoyak
saMmat hao} Saklao naahI. ]@t AQyaadoXaacyaa trtudI AMmalaat caalaU zovaNao Saasanaasa [YT vaaTt Asalyaanao maharaYT/acao
rajyapala yaaMnaI idnaaMk 16 jaanaovaarI 2004 raojaI sana 2004 caa maha. AQyaadoXa .1 p`#yaaipt kolaa haota.
6. %yaanaMtr maananaIya rajyapalaaMnaI idnaaMk 15 maaca- 2004 raojaI rajya ivaQaanamaMDLacao AiQavaoXana baaolaaivalao haoto
AaiNa rajya ivaQaanamaMDLacao AiQavaoXana punha BarlyaanaMtr sana 2003 cao p`laMibat ivaQaanapirYad ivaQaoyak .15 rajya
ivaQaanamaMDLacyaa saMyau@t saimatIkDo ivacaaraqa- pazivaNyaat Aalao. idnaaMk 15 maaca- 2004 raojaI rajya ivaQaanamaMDLacao
AiQavaoXana punha BarlyaamauLo Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 213 2k vdaro kolaolyaa trtudIp`maaNao ]@t sana
2004 caa AQyaadoXa .1 ha idnaaMk 25 eip`la 2004 naMtr AMmalaat AsaNyaacao baMd hao[-la AaiNa Saasanaasa ]@t
AQyaadoXaacyaa trtudI AMmalaat AsaNyaacao caalaU rahNao [YT vaaTto.
7. rajya ivaQaanamaMDLacyaa daonhI saBaagaRhaMcao AiQavaoXana caalaU naahI AaiNa maharaYT/ SaasakIya kma-caayaaMcyaa
badlyaaMcao ivainayamana AaiNa SaasakIya kt-vyao par paDtanaa haoNaayaa ivalaMbaasa p`itbaMQa AQyaadoXa 2004 2004 caa
maharaYT/ AQyaadoXa .1 yaacyaa trtudI AMmalaat Asalyaacao caalaU rhavao yaakirta maharaYTa/cyaa rajyapalaaMnaI
ta%kaL karvaa[- krNao jaImauLo AavaSyak vhavao AXaI pirisqatI Aist%vaat Asalyaaba_la %yaaMcaI Ka~I pTlaI Aaho
mhNaUna ha AQyaadoXa p`#yaaipt krNyaat yaot Aaho.

maaohmmad fjala
idnaaMk 20.4.2004. maharaYTacao rajyapala.
@@@@@@@@@@

ivaYaya pdaonnatItIla AarxaNa ho pdaonnatIcyaa sava- TPPyaavar laagaU krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . baIsaIsaI 2001 1887 p`..6401 16 ba idnaaMk 25 mao 2004.

pha saa.p`.iva. inaNa-ya . baIsaIsaI 1072jao id. 23 mao 1974.


saa.p`.iva.inaNa-ya . esaAarvhI 1074DI idnaaMk 28 jaanaovaarI 1975.
saa.p`.iva.inaNaya- . baIsaIsaI 10892551A 16 ba idnaaMk 23 jaanaovaarI 1991.
saa.p`.iva.inaNa-ya . baIsaIsaI 1097p`..639716 ba idnaak 18.10.1997.

p`stavanaa maagaasavagaI-ya AiQakarI kma-caarI yaaMnaa pdaonnatImaQyao Saasana inaNa-ya saa.p`.ivaBaaga . baIsaIsaI
1072jao idnaaMk 23 mao 1974 Anvayao AarxaNaacao t%va laagaU krNyaat Aalao haoto. tsaoca Saasana inaNa-ya .
esaAar vhI 1074DI idnaaMk 28 jaanaovaarI 1975 Anvayao kinaYz strava$na pdaonnatI dotanaa paLavayaacaI t<vao
ivaSad kolaolaI AsaUna yaa Saasana inaNa-yaanvayao vaga- 1 cyaa pihlyaa pdapyan-tcaI pihlyaa TPPyaapya-nt pdaonnatI
hI yaaogyatonausaar vairYzta ( Seniority subject to fitness) yaa t%vaavar maagaasavagaI-yaMakrIta Asalaolao AarxaNa

156
ivacaarat Gao}na krNyaabaabat AadoXa haoto. yaa Saasana inaNa-yaanausaar vaga-1 cyaa pihlyaa pdanaMtrcaI
pihlyaa TPPyaanaMtrcaI pdaonnatI kaTokaor inavaD pQdtIvdaro ( By Strict selection ) krNyaabaabat AadoSa
idlaolao AsaUna %yaanausaar vaga- 1 cyaa pihlyaa pdanaMtrcyaa puZIla pdManaaTPPyaaMnaa AarxaNaacao t%va laagaU kolaolao navhto.
yaaiSavaaya Saasana inaNa-ya saa.p`.iva..baIsaIsaI 10892551A16 A idnaaMk 23 jaanaovaarI 1991 Anvayao jyaa
saovaa saMvagaa-maQyao sarLsaovaa BartIcao p`maaNa 75 T@ko poxaa AiQak naahI AXaa saovaa saMvagaa-maQaUna pdaonnatIsaazI
AarxaNa ivaiht krNyaabaabat AadoSa idlaolao haoto.mhNajaoca jyaa saovaa saMvagaa-maQyao sarL saovaaBartIcao p`maaNa 75 T@ko
poxaa AiQak haoto ASaa vaga- 4 to vaga- 1 cyaa pihlyaa TPPyaapya-ntcyaa pdaMmaQyao pdaonnatI krIta AarxaNa laagaU navhto.
2. saVisqatIt maharaYT/ Saasana rajap~at idnaaMk 29.1.2004 raojaI p`isaQd kolaolyaa AiQasaUcanaonausaar
sana2004 cyaa maharaYT/ AiQainayama .8 maQaIla AarxaNa kayada klama 5 maQyao KalaIla p`maaNao trtudI kolaolyaa
Aahot.
A klama 5 paoTklama 1 pdaonnatItIla AarxaNa ho pdaonnatIcyaa sava- TPPyaavar Asaola.
ba paoTklama 2 ha AiQainayama AMmalaat yaoNayaa idnaaMkasa pdaonnatIvdaro Baravayaacyaa kaoNa%yaahI
pdasaazI AarxaNaacaI trtUd krNaaro Saasanaacao AadoXa AMmalaat Asalyaasa SaasanaakDUna %yaamaQyao forfar krNyaat
Aalaa nasaola ikMvaa r_ krNyaat Aalao nasatIla tr to AMmalaat Asalyaacao caalaU rahtIla.
1. saQyaa p`cailat Asalaolyaa idnaaMk 23 mao 1974 28 jaanaovaarI 1975 va 23 jaanaovaarI 1991 cao Saasana
inaNa-ya AiQamaIt k$na Aata navyaanao laagaU kolaolyaa varIla AiQainayamaacyaa klama 5 paoTklama 1 va 2 cyaa
AnauYaMgaanao KalaIla p`maaNao sauQaarIt AadoSa inaga-imat krNyaat yaot Aahot.
SaasanainaNa-ya
A maharaYT/ AiQainayama . 8 maQaIla AarxaNa kayada klama 5 maQaIla paoTklama 1 nausaar jaoqao
pdo pdaonnatInao BarlaI jaatat toqao AarxaNaacao t%va laagaU hao[-la. %yaanausaar idnaaMk 23.1.1991 cyaa Saasana
inaNa-yaatIla trtUd r_ k$na sarL saovaocao p`maaNa 75 T@ko poxaa AiQak Asalao trIhI ]va-irt pdaonnatIcyaa pdaMnaa
AarxaNa laagaU rahIla.
ba pdaonnatImaQaIla AarxaNa ho KalaIla p`maaNao Asaola.
1 AnausaUcaIt jaatI 13 T@ko
2 AnausaUcaItjamaatI 7 T@ko
3 ivamau> jaatI A 3 T@ko
4 BaT@yaa jamaatI ba 2.5 T@ko
5 BaT@yaa jamaatI k 3.5 T@ko
6 BaT@yaa jamaatI D 2 T@ko
7 ivaXaoYa maagaasa p`vaga- 2 T@ko
_______________________
ekUNa 33 T@ko
k jaoqao pdaonnatIkrIta saovaa p`vaoXa inayamaat trtUd Aaho toqao pdaonnatIkrIta AVappya-t jyaa TPPyaaMnaa vaa
saMvagaa-naa AarxaNa laagaU navhto Aataa %yaa pdaonnatIcyaa sava- TPPyaaMnaa saMvagaa-naa AarxaNaacao t<va idnaaMk
29.1.2004 pasaUna laagaU hao[-la.
D jao maagaasavagaI-ya AiQakarI vaga- 1 varIla TPPyaat idnaaMk 29.1.2004 yaa tarKopya-t pdaonnat Jaalaolao
Aahot to sava- saovaajaoYzta va gauNava,<aonausaar Jaalao Aahot Asao samajaNyaat yaavao.
[ yaa AiQainayamaatIla trtudInausaar pdaonnatInao BarNyaat yaoNaarI AarxaNaacaI pdo yaapuZo ir> haoNaayaa
pdaMcyaa ]plabQatonausaar TPPyaaTPPyaanao BarNyaat yaavaIt.
f navyaanao AarxaNa laagaU kolaolyaa saMvagaa-naa pdaMnaa saa.p`.ivaBaagaacyaa . baIsaIsaI 1097p`..
6397 16 ba idnaaMk 18.10.1997 cyaa Saasana inaNa-yaatIla AarxaNaa saMbaMQaIcao AadoXa laagaU rahtIla. maa~ jyaa

157
saMvagaa-t navyaanao AarxaNa laagaU krNyaat yaoNaar Aaho %yaa saMvagaa-tIla maMjaUr pdaMvar ekaca vaoLI AarxaNa na laavata %yaa
saMvagaa-tIla idnaaMk 29.1.2004 pasaUna ir> haoNaayaa pdaMvarIla T@kovaarI ivacaarat Gao}na AarxaNaacaI pdo
ivacaarat GyaavaIt.
ga idnaaMk 29.1.2004 pUvaI- sau$ kolaolyaa inavaD p`iyaomaQyao vaga- 1 cyaa puZIla TPPyaamaQyao tsaoca jyaa
pdaonnatIcyaa TPPyaaMnaa AarxaNa laagaU navhto ASaa pdaonnatIcyaa TPPyaaMmaQyao sadr AiQainayamaacyaa trtudI laagaU haoNaar
naahIt. maa~ idnaaMk 29.1.2004 cyaa inavaD p`iyaomaQyao AiQainayamaatIla trtudInausaar AarxaNaacao t%va laagaU
raihla.
2. varIla AadoSa maM~alayaIna ivaBaaga p`mauKaMnaI %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla sava- ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK
yaacyaa inadXa-naasa AaNaUna varIla AadoXaaMcaI yaaogya AMmalabajaavaNaI krNyaabaabat AavaSyak%yaa saUcanaa doNyaat yaavyaat.

yau.pI.esa.madana
TIp id.14.2.2005 caa inaNa-ya phavaa saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saMgaNak Ah-ta prIxaobaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .maatMsaMnastI 0422439 idnaaMk 26 mao 2004.

vaacaa saa.p`.iva. inaNa-ya p`iSaxaNa 2000p`.61200139 idnaaMk 7.8.2001.


saa.p`.iva. inaNa-ya p`iXaxaNa 2000p`..5200139 idnaaMk 20 jaulaO 2002.
saa.p`.iva. inaNa-ya maatMsa p`.36539 idnaaMk 18 jaulaO 2003.
saa.p`.iva. inaNa-ya p`iSaxaNa 2000p`.. 200139 idnaaMk 2.8.2003.
saa.p`.iva. inaNa-ya saop`ina 2002p` 14 0212 idnaaMk 2.9.2003.
p`stavanaa ]prao@t AnaumaaMk 3 Anvayao SaasakIya saovaotIla gaT A gaT ba va gaT k maQaIla AiQakarI
kma-caayaaMnaI saMgaNak Ah-ta prIxaocao p`maaNap~ saadr krNyaasaazI idnaaMk 20.7.2004 pya-t maudt doNyaat AalaolaI
Aaho. tqaaip Saasanaacyaa AiQakarIkma-caayaaMcaI ekUNa saM#yaa ivacaarat Gaota rajyaatIla sava- AiQakarIkma-caayaaMnaa
saMgaNak Ah-ta prIxaa p`maaNap~ p`aPt krNyaasaazI AiQak AvaQaI doNyaabaabatcaI baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haotI.
tsaoca saMgaNak Ah-ta prIxaobaabat p`aPt Jaalaolyaa saUcanaacaa va AiBap`ayaaMcaa ivacaar k$na sava-kYa QaaorNa zrivaNyaasaazI
p`Qaana saicava saa.p`.ivaBaagasaovaa yaaMcyaa AQyaxatoKalaI ek saimatI gazIt krNyaat AalaI haotI. yaa saimatInao
saadr kolaolyaa Ahvaalaanausaar saMgaNak Ah-ta prIxaosaMbaMQaI inaNa-ya GaoNyaacaI baaba hI Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haotI.
Saasana inaNa-ya
P`astavanaot namaUd kolyaap`maaNao saMgaNak Ah-ta prIxaa va tdnauYaMigak baabaIivaYayaI sava-kYa QaaorNa zrivaNyaabaabat
Saasana puZIlap`maNao inaNa-ya Gaot Aaho.
1 yaapUvaI- inaga-imat krNyaat Aalaoolyaa idnaaMk 7 Aa^gasT 2001 va idnaaMk 20 jaulaO 2002 Saasana
inaNa-yaanvayao KalaIla namaUd A va ba yaaMnaa saMgaNak Ah-ta prIxaa mhNaUna GaaoiYat krNyaat Aalao haoto Aata KalaI
namaud kolaolyaa Aba va k yaa pyaa-yaaMpOkI kuzlaIhI ek prIxaa saMgaNak Ah-ta prIxaa mhNaUna ga`a( QarNyaat
yao[-la.
A D,O,E,A,C,C,saaosaayaTIcyaa koMd` Saasanaacyaa maaihtI tM~&ana ivaBaagaat-gat sqaaipt svaaya<a saMsqaa
AiQat C,C,C, ikMvaa O str ikMvaa A str ikMvaa B str ikMvaa C str yaapOkI kaoNatIhI ek prIxaa.
ba maharaYT/ rajya tM~ iSaxaNa maMDLakDUna GaoNyaat yaoNaarI MS-CIT prIxaa.
k maharaYT/ rajya tM~iXaxaNa maMDLakDUna GaoNyaat yaoNaarI caacaNaI prIxaa (Confirmatary Test).

158
jyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI pUvaI- paca Saasanamaanya saMgaNak saMsqaaMmaQaUna saMgaNak vaaprabaabatcao ivaiht
p`maaNap~ p`aPt kolao haoto %yaaMcaosaazI saMgaNak caacaNaI prIxaa (Confirmatary Test) ]<aINa- krNao AavaSyak
haoto.tqaaip Aata ASaa AiQakarIkma-caayaaMnaI ]prao@t namaUd Abak yaa tIna pyaa-yaI saMgaNak Ah-ta
prIxaa mhNaUna inaiXcat krNyaat krNyaat AalyaamauLo yaa prIxaapOkI kaoNatIhI ek prIxaa ]<aINa- AsaNao AavaSyak
rahIla. yaapUvaI-cyaa Ah-tosaMbaMQaI kahI kaya-vaahI jasao p`itpUtI- rkmaot kpat vasaulaI [. JaalaI Asalyaasa tI
AbaaiQat rahIla.

tsaoca saa.p`.ivaBaaga Saasana inaNa-ya . p`iSaxaNa 2000p`..5200139 idnaaMk 2.8.2003


nausaar maharaYT/ rajya tM~iSaxaNa maMDLacyaa KalaIla saha pdvaIpdivakapdvyau<ar pdivaka ]<aINa- Jaalaolyaa
AiQakarI kma-caayaaMnaa saMgaNak Ah-ta prIxaa punha ]<aINa- krNao AavaSyak rahNaar naahI.

A. ma.ra.tM~iXaxaNa maMDLacyaa AByaasamaacao naava. str


1. saMgaNak tM~Saas~ (Computer Technology ) pdivaka
2. saMgaNak AiBayaaMi~kI ( Computer Engg.) pdivaka
3 maaihtI tM~&ana ( Information Technology) pdivaka
4. saMgaNak ]pyaaojana (Computer Application ) pdivakao<ar pdivaka
5. saMgaNak ]pyaaojana pQdtI va pRqa@krNa(ADCSSAA ) pdvyau<ar p`gat pdivaka
6. maaihtI tM~&ana ( Information Technology) Padvyau<arpdivaka

2 saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . saop`ina 2002p`..140212 idnaaMk 2.9.2003 Anvayao 50


vaYaa-varIla SaasakIya saovakaMnaa saMgaNak Ah-tocao p`maaNap~ saadr krNyaapasaUna saUT doNyaat AalaI haotI, prMtu Asao spYT
krNyaat yaoto kI jyaa AiQakarIkma-caayaaMnaI pUvaI- paca Saasanamaanya saMsqaaMmaQaUna p`iSaxaNa Gao}na saMgaNak prIxaa
]<aINa- kolaI Aaho AaiNa p`iXaxaNa Saulk va p`ao%saahnaa%mak r@kma yaaMcaI maagaNaI kolaI Aaho ikMvaa GaotlaI Aaho ASaaMnaa
50 vaYao- vayaacaI saUT laagaU haoNaar naahI.
3 saMgaNak Ah-ta prIxaomaQaUna kahI pdaMnaa saUT doNyaabaabat barIca inavaodnao p`aPt JaalaI haotI. yaanausaar
saMgaNak Ah-ta prIxaomaQaUna jyaa pdaMnaa tUt- saMgaNak p`iSaxaNa AavaXyak vaaTt naahI ASaa pdaMnaa saMbaMQaIt ivaBaagaaMcyaa
saicavaaMnaI saMgaNak Ah-ta pirxaopasaUna saUT VavaI AaiNa ASaa pdaMcaI yaadI yaa Saasana inaNa-yaapasaUna tIna maihnyaacyaa Aat
saMbaMQaIt ivaBaagaacyaa saicavaaMnaI jaahIr kravaI. sadr saUT doNyaabaabatcyaa yaadIcaa dr tIna vaYaa-naI saMbaMQaIt
ivaBaagaamaaf-t for AaZavaa GaoNyaat yaavaa. tsaoca AMQa ikMvaa saMgaNak hataLNyaasa SaarIirk dRYTyaa saxama nasalaolyaa
vya@tIMnaa saMbaMQaIt ivaBaagaacyaa saicavaaMnaI saMgaNak Ah-ta pirxaomaQaUna saUT doNyaabaabat inaNa-ya Gyaavaa.
4 saMgaNak hataLNao vaaprabaabatcaI ivaiht prIxaa ]<aINa- k$na ivaiht p`maaNap~ saadr krNaayaa
SaasakIya saovakasa Saasana inaNa-ya p`iSaxaNa 2000p`..5200139 idnaaMk 20.7.2002 nausaar $.300
.tInaSao f@t doya raihla.
5 saMgaNak Ah-ta prIxaa ]<aINa- k$na Saasanaasa p`maaNap~ saadr kravayaacyaa AvaQaIsa idnaaMk
20.7.2004 pasaUna ek vaYaa-saazI mhNajao idnaaMk 20.7.2005 pya-t maudtvaaZ doNyaat yaot Aaho.

saaonaalaI mauLo
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

159
ivaYaya SaasakIya ivaBaagakayaa-layaaMmaQaIla Kulyaa
p`vagaa-tIla ir@t pdo BarNyaasa prvaanagaI doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga
inaNa-ya . AsaMk 1001p`..29Baaga 52004iva<aIya sauQaarNaa 1 id.7 jaUna 2004.

saMdBa- Saasana inaNa-ya idnaaMk 10 saPToMbar 2001 idnaaMk 26.2.2002 id.9.1.2003


idnaaMk 21.1.2003 va idnaaMk 26 maaca- 2004.
P`astavanaa rajya Saasanaacyaa mahsaUlaI ]%pnnaacyaa tulanaomaQyao inarinaraLyaa SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMcaa
p`SaasakIya Kca- vaaZlyaamauLo sadr p`SaasakIya Kca- Sa@ya %yaa p`maaNaat kmaI krNaasaazI Xaasanaanao ivaivaQa svapacyaa
kaTksarIcyaa ]payayaaojanaa laagaU kolaolyaa Aahot. %yaacaaca ek mah%vaacaa Baaga mhNaUna sava- SaasakIya ivaBaaga AaiNa
kayaa-layaaMcyaa AasqaapnaovarIla sava- maMjaUr pdaMcaa sava-kYa AaZavaa Gao}na AnaavaSyak zrlaolyaa yaaojanaa kaya-ma r_
k$na %yaacabaraobar AnaavaSyak zrNaarI ir@t pdo r_ krNao AnaavaXyak zrNaarI kaya-rt pdo Aitir@t zrivaNao AaiNa
Aitir@t zrlaolyaa kma-caayaaMnaa va AiQakayaaMnaa iva<a ivaBaagaacyaa Aitir@t saMvaga- kxaakDo vaga- krNao yaabaabatcaI
AavaSyak tI kaya-vaahI krNyaacao SaasakIya AadoXa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga idnaaMk 10.9.2001 Anvayao sava-
SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMnaa doNyaat Aalao haoto. tdnausaar sava- SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMtIla maMjaUr
pdaMcaa AaZavaa Gao}na pdaMcyaa sauQaarIt AatIbaMQaalaa p`Qaana saicava vyayaiva<a ivaBaaga AaiNa p`Qaana saicava
p`.sau.va r.va ka. saamaanya p`Xaasana ivaBaaga yaaMcyaa saMyau@t saimatIcaI AaiNa AMitmat mau#ya saicavaaMcyaa
AQyaxatoKalaIla ]ccastrIya saicava saimatIcaI maanyata p`aPt k$na GaoNao baMQanakark Aaho.
2.tqaaip inarinaraLyaa sva$pacyaa p`SaasakIya va taMi~k ADcaNaImauLo AVaphI kahI SaasakIya ivaBaaga
AaiNa kayaa-layaaMcao pdivaYayak sauQaarIt AatIbaMQa inaiXcat Jaalaolao nasalyaamauLo SaaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaatIla
ir@t pdo BarNao Sa@ya haot navhto . tsaoca SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaatIla AarxaNaacyaa pdaMpOkI 90 T@ko
pdo saMyau@t saimatIcyaa AaiNa ]ccastrIya saicava saimatIcyaa maanyatoiXavaaya BarNyaasa Saasanaanao yaapUvaI-ca id. 9 jaanaovaarI
2003 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar maanyata idlaI AsalyaamauLo %yaaca QatI-var Kulyaa p`vagaa-maQaIla ir@t pdo BarNyaasaazI
sauQda Saasanaanao maanyata VavaI ASaa p`karcaI maagaNaI kma-caarI saMGaTnaaMkDUna vaoLaovaoLI krNyaat AalaI haotI. %yaasa
Anausa$na Kulyaa p`vagaa-tIla ir@t pdo BarNyaasa maanyata doNyaabaabatcaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. tdnausaar
Saasanaanao Aata SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaatIla Kulyaa p`vagaa-tIla ir@t pdo BarNyaasaMdBaa-t Gaotlaolyaa
inaNa-yaanausaar Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga idnaaMk 10.9.2001 cyaa trtudImaQyao KalaI namaUd kolyaap`maaNao sauQaarNaa
krNyaat yaot Aaho.
Saaasana inaNa-ya
Saaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . 1001p`..29 2001 iva<aIya sauQaarNaa idnaaMk 10.9.2001 cyaa
ivaVmaana pircCod 4.1 eovajaI KalaIla p`maaNao sauQaairt pircCod 4.1. samaaivaYT krNyaat yaavaa.
sauQaairt pircCod
1. sava-saaQaarNapNao SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMcyaa pd ivaYayak AaZavyaacyaa sauQaairt
AatIbaMQaalaa ]ccastrIya saicava saimatInao maanyata idlyaaiXavaaya kaoNa%yaahI SaasakIya ivaBaaga Aqavaa kayaa-layaalaa
kaoNatIhI ir@t pdo Barta yaoNaar naahIt. tqaaip jyaa p`SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMcao pdivaYayak AaZavao pUNa-
Jaalaolao naahIt Aqavaa sauQaairt AatIbaMQa inaiXcat krNyaat Aalaolaa naahI AXaa SaasakIya ivaBaaga AaiNa
kayaa-layaaMmaQaIla saVa ir> Asalaolyaa Kulyaa p`vagaa-tIla pdMacyaa kmaala 50 T@kopya-t evaZI ir@t pdo saMyau@t saimatI
tsaoca ]ccastrIya saicava saimatIcyaa maanyatoiXavaaya BarNyaasaazI sava- SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMnaa prvaanagaI
doNyaat yaot Aaho.ASaap`karo Kulyaa p`vagaa-tIla ir@t pdo BartaMnaa iva<a ivaBaagaacyaa Aitir@t saMvaga- kxaamaQaIla
]plabQa Asalaolyaa samakxa samatulya kma-caarI AiQakayaaMnaa inayau@<aIsaazI p`aQaanya doNyaat yaavao. tdnausaar sava-

160
saMbaMQaIt SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMnaI ir@t pdo BarNyaakirta Saaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga idnaaMk
10.9.2001 cyaa piriXaYT tInak Anvayao ivaiht kolaolyaa maagaNaIp~anausaar AavaXyak%yaa kma-caarIAiQakayaaMcaI
maagaNaI iva<a ivaBaagaakDo saadr kravaI. ParMtu saMbaMQaIt SaasakIya ivaBaaga kayaa-layaaMnaI ivaiht maagaNaIp~anausaar
kolaolyaa maagaNaIp`maaNao AavaSyak to samakxa samatulya kma-caarIAiQakarI iva<a ivaBaagaacyaa Aitir@t saMvaga- kxaakDo
]plabQa nasalyaasa iva<a ivaBaagaakDUna %yaa saMbaMiQat SaasakIya ivaBaagaalaa kayaa-layaa-laa ir@t pdo BarNyaasaazI naa
hrkt p`maaNap~ doNyaat yaavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
ivanaaod kuLkNaI-
Saasanaacao ]psaicava.
TIp id.1 jaulaO 2004 caa Saasana inaNa-yahI phavaa
@@@@@@@@@@@

ivaYaya naamainado-Sanaacyaa kaoTyaatIla gaT D caI ir@t pdo BarNaobaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 2004p`.1204 baara idnaaMk 7 jaUna 2004.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .AarTIAar 1068saI10091jao idnaaMk 2.12.1968.


2saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 108012 idnaaMk 7.10.80.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .saMkINa- 1003p`.96200413 A idnaaMk 19.11.2003.

saMdBaI-ya A..1 va A..2 yaoqaIla AadoSaanvayao sava- SaasakIya inamaSaasakIya sqaainak svaaya%t saMsqaa
mahamaMDLo va saava-jainak ]pma [%yaaidMcyaa AiQap%yaaKalaIla sava- kayaa-layaatIla naamainado-Sanaacyaa kaoTyaatIla gaT D
caI ir@t pdo saovaayaaojana koMda`maQyao AiQasaUcaIt krNao AaiNa ir@t pdavarIla BartI saovaayaaojana kayaa-layaanao iSafarsa
kolaolyaa ]maodvaaraMmaQaUnaca BarNyaacao inayau@tI p`aiQakayaavar baMQanakark Asalyaacao AadoSainaga-imat kolaolao Aahot tsaoca
saMdBaa-QaIna A..3 yaoqaIla AadoSaanvayao ]prao@t kayaa-layaatIla gaT D caI ir@tpdo BartaMnaa raojagaar va
svayaMraojagaar maaga-dSa-na koMd`akDUna saovaayaaojana kayaa-layao jyaoYztonausaar yaadI p`aPt k$na Gao}na AaiNa %yaacabaraobar
maa.savaao-cca nyaayaalayaacyaa AadoSaanausaar ivaivaQa p`saarmaaQyamaatUna vat-maana p~o durdSa-na roiDAao naaoTIsa baaoD- [.
vyaapk p`isaQdI do}na Aja- maagavaUna pa~ ]maodvaaraMcaI ivaiht pQdtInausaar inavaD krNyaat yaavaI. Asao AadoSa inaga-
imat kolao Aahot. tqaaip sadr pdo BartaMnaa kaoNatI pQdtI AnausarNyaat yaavaI hI baaba Saaasanaacyaa ivacaaraQaIna
haotI. %yaasaMdBaa-t Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI yaapuZo gaT D caI ir@t pdo naamainado-Sanaanao
BartaMnaa 75 laoKI Aqavaa ikmaana SaOxaiNak pa~tocyaa [ya<aot prIxaot ]maodvaaraMnaa imaLalaolyaa gaUNaMavdaro va 25
T@ko taoMDI gauNaavdaro BartIcaI p`iyaa krNyaat yaavaI.
2. laoKI prIxaokirta Aqavaa jaaihrat p`isaQd krNyaakirta yaoNaara Kca- inayau@tI p`aiQakayaaMnaI Aaplyaa
kayaa-layaakirta maMjaUr kolaolyaa AnaudanaatUna BaagaivaNyaat yaavaa.
3. sava- maM~alayaIna ivaBaagaanaI varIla AadoSa %yaaMcyaa p`SaasakIya AiQap%yaaKalaIla sava- kayaa-layaaMnaa inayau@tI
p`aiQakayaaMnaa kLvaavaot AaiNa yaa AadoSaacaI AMmalabajaavaNaI kaTokaor kolaI jaa[-la yaacaI dxata GyaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
caa.baa.naarayaNakr
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
TIp id.01.07.2004 caa inaNa-ya phavaa
ivabaama. @@@@@@@@@@

161
ivaYaya Anausauicat jamaatIcyaa jaagaaMvar 15 jaUna 1995 pUvaI-ca sarLsaovaot inayau@t
Jaalaolyaa ibagar maagaasa p`vagaa-tIla kma-caarIAiQakarI yaaMcaI SaasakIya
inamaSaasakIya saovaotIla jyaoYzta inaiScat krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . baIsaIsaI 2004p`..4516 ba idnaaMk 24 jaUna 2004.


Paha 1 saa.p`.iva.inaNa-ya . baIsaIsaI 1094p`.689416 ba idnaaMk 15 jaUna 1995.
2 saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 1094p`..689416 ba idnaaMk 24.7.98.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .baIsaIsaI 1094p`..689416 ba idnaaMk 27 mao 2002.

P`astavanaa Anausauicat jamaatIcyaa yaadImaQyao jyaa jamaatIcaa samaavaoSa krNyaat Aalaolaa Aaho ASaa jamaatIcyaa
naavaaSaI saaQamya- AsaNaayaa gaaovaarI maanaa kaoYTI kaoLI maunnaorvaar yaasaar#yaa jaatIcaa ivaSaoYa maagaasa p`vaga- mhNaUna
samaajaklyaaNa saaMsitk kaya- iDa ivaBaaga yaaMnaI %yaaMcyaa maaMk saIbaIsaI 1494p`..236maavak 5 idnaaMk 7
iDsaoMbar 1994 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao GaaoiYat kolaolaa Aaho.
saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa Saasana inaNa-ya maaMk baIsaIsaI 1094 p`.. 6894 16 ba idnaaMk 15
jaUna 1995 Anvayao ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-saazI sarLsaovaa va pdaonnatImaQyao 2 AarxaNa ivahIt krNyaat Aalao Aaho.
tsaoca yaa ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tIla jyaa vya@tIMnaa idnaaMk 15 jaUna 1995 pUvaI- Anausauicat jamaatIcyaa p`maaNap~acyaa
AaQaaro SaasakIya inamaSaasakIya saovaot p`vaoSa imaLvaUna pdaonnatI p`aPt kolaolaI Aaho %yaaMMnaa pdavanat ikMvaa saovaotUna
kaZUna TakNyaat yaovaU nayao Asaa p`karcao saMrxaNa idnaaMk 15 jaUna 1995 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao idlaolao Aahot.
idnaaMk 15 jaUna 1995 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar ivaSaoYa maagasap`vagaa-tIla vya@tIMnaa saovaotIla saMrxaNa doNyaabaabat
varIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Asalaa trI Asao saMrxaNa p`aPt kolaolyaa kma-caarIAiQakarI yaaMnaa %yaaMcyaa saMrixat kolaolyaa
saMvagaa-tIla jyaoYzta kSaap`karo ivacaarat GyaavaI yaabaabat inaNa-ya GaoNyaat Aalaolaa navhta. yaa AnauYaMgaanao EaI.
esa.e.kMidkTlaa ivaQd maharaYT/ Saasana p`krNaI maharaYT/ nyaayaaiQakrNa mauMba[- yaaMcyaasamaaor daKla Jaalaolyaa maUL
Aja- . 3982001 p`krNaI idnaaMk 15 jaUna 1995 cyaa Saasana inaNa-yaat jyaa vya@tIMnaa saovaotIla saMrxaNaacaa
fayada doNyaat Aalaolaa Aaho tao fayada %yaa saMvagaa-tIla %yaaMcaI jyaoYzta saMrixat krNyaasaazIhI Aaho Asao spYTpNao
namaUd krNaaro AadoSa inaga-imat krNyaabaabat nyaayaaiQakrNaanao inaNa-ya idlaolaa Aaho. nyaayaaiQakrNaacao AadoSa ivacaarat
GaovaUna idnaaMk 15 jaUna 1995 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar saovaot saMrxaNa p`aPt kolaolyaa ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tIla
AiQakarIkma-caayaaMcaI saovaajyaoYzta inaiScat krNyaabaabatcaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.yaa AnauYaMgaanao
Saasanaanao KalaIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
Saasana inaNa-ya ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tIla jyaa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI idnaaMk 15 jaUna 1995 pUvaI-cao AnausaUicat
jamaatIcyaa p`maaNap~acyaa AaQaaro SaasakIya inamaSaasakIya saovaot p`vaoSa imaLivalaa Asaola Aqavaa pdaonnatI p`aPt kolaolaI
Asaola ASaa AiQakarIkma-caayaaMnaa ]prao@t .1 yaoqaIla idnaaMk 15 jaUna 1995 yaa Saasana inaNa-yaavdaro saMrxaNa
dovaUna ASaa saMrixat kolaolyaa AiQakarIkma-caayaaMcaI saovaa jyaoYzta idnaaMk 15 jaUna 1995 ASaI ivacaarat GaoNyaat
yaavaI.
2. maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla sava- ivaBaaga p`mauK yaaMcyaa varIla AadoSa inadSa-naasa AaNaUna
inaNa-yaacyaa AadoSaap`maaNao kaya-vaahI krNyaacyaa saUcanaa ivanaaivalaMba doNyaat yaavyaat.
3. ho AadoSa SaasakIya inamaSaasakIya saovaa maMDLomahamaMDLo mahanagarpailaka nagarpailaka ijalha pirYada
Anaudainat SaOxaiNak saMsqaa sahkarI saMsqaa Saasanaacao saava-jainak xao~atIla ]pma [%yaaid kayaa-layaaMnaa laagaU rahtIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

yauM.pI.esa.madana
saicava maharaYT/ Saasana.
ivabaama. @@@@@@@@@@

162
ivaYaya SaasakIya ivaBaagakayaa-layaaMmaQaIla Kulyaa p`vaagaa-tIla ir@t pdo
BarNyaasaazI maanyata doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga
inaNa-ya .AsaMk 1001p`..29Baaga 62004 iva<aIya sauQaarNaa 1 id. 01.07.2004.

saMdBa- 1 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .AsaMk 1001p`..292001iva<aIya sauQaarNaa id.10.9.2001.


2 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .AsaMk 101p`..29Baaga 22001iva,<aIya sauQaarNaa id. 26.02.02.
3 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .AsaMk 101p`..29Baaga 32001iva<aIya sauQaarNaa id.9.01.03.
4 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .AsaMk 101p`..852003iva<aIya sauQaarNaa id.21.04.03.
5 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .AsaMk 101p`..29Baaga 42001iva<aIya sauQaarNaa id. 26 maaca- 2004.
6 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .AsaMk 101p`..29Baaga 52004iva<aIya sauQaarNaa 1 id. 07 jaUna 04.

p`stavanaa SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMmaQaIla Kulyaa p`vaagaa-maQaIla ir@t pdo BarNyaasaazI prvaanagaI doNyaabaabat
inaga-imat krNyaat Aalaolyaa Saasana inaNa-ya .AsaMk 1001p`..29Baaga 52004iva<aIya sauQaarNaa 1
idnaaMk 7 jaUna 2004 cyaa trtUdImaQyao kahI p`SaasakIya svapacyaa sauQaarNaa kravayaacyaa AsalyaamauLo t%saMbaMQaI
sauQaairt inaNa-ya GaoNyaacaa p`stava Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. %yaasa Anausana Aata Saasanaanao KalaIlap`maaNao inaNa-ya
Gaotlaa Aaho.
Saasana inaNa-ya
1. Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga maaMk AsaMk 1001p`..29Baaga 52004iva<aIya sauQaarNaa
idnaaMk 7 jaUna2004 AiQaimat kna Saasana Asaa AadoSa dot Aaho kI Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .AsaMk
1001p`..292001iva<aIya sauQaarNaa idnaaMk 10 saPToMbar2001 cyaa ivaVmaana pircCod 4.1 eovajaI
KalaIlap`maaNao sauQaairt pircCod 4.1.samaaivaYT krNyaat yaavaa.

sauQaairt pircCod 4.1.

4.1. sava-saaQaarNapNao SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMcyaa pdivaYayak AaZavyaaMcyaa sauQaairt AaitbaMQaalaa
]ccastrIya saicava saimatInao maanyata idlyaaiSavaaya kaoNa%yaahI SaasakIya ivaBaaga Aqavaa kayaa-layaalaa kaoNatIhI ir@t pdo
Barta yaot naahIt. tqaaip jyaa p`SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMcao pdivaYayak sauQaairt AaitbaMQa ]ccastrIya
saicava saimatIkDUna AMitmat inaiScat krNyaaMt Aalaolao Aahot ASaa sava- SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMnaa sauQaairt
AaitbaMQaanausaar %yaaMcyaa AasqaapnaovarIla sava- ir@t pdo mhNajaoca 100 T@ko ir@t pdo BarNyaasaazI SaasanaacaI maanyata
doNyaat yaot Aaho. td\nausaar saMbaMiQat SaasakIya ivaBaagakayaa-layaaMnaI %yaaMcyaa AasqaapnaovarIla ir@t pdaMpOkI 80 T@ko
evaZI ir@t pdo iva<a ivaBaagaacyaa Aitir@t saMvaga- kxaakDo AavaSyak %yaa kma-caarIAiQakayaaMcaI maagaNaI na krta
Saasanaacyaa p`cailat kaya-pQdtInausaar qaoTir%yaa BarNyaasaazI AavaSyak tI puZIla kaya-vaahI %varIt pUNa- kravaI.tqaaip
]va-irt 20 T@ko evaZI ir@t pdo BarNyaasaazI iva<a ivaBaagaacyaa Aitir@t saMvaga- kxaakDo AavaSyak %yaa
kma-caarIAiQakayaaMcaI maagaNaI kravaI. tqaaip maagaNaI kolyaanausaar AavaSyak AsaNaaro Aitir@t kma-caarI
AaiQakarI iva<a ivaBaagaakDUna maagaNaI kolyaacyaa tarKopasaUna kmaala ek maihnyaacyaa kalaavaQaImaQyao ]plabQa k$na
doNyaat Aalao naahIt tr ASaa sava- SaasakIya ivaBaaga AaiNa kayaa-layaaMnaI %yaaMcyaa AasqaapnaovarIla maanyata idlyaap`maaNao
]va-irt 20 T@ko evaZI ir@t pdo BarNyaasaazI sauQda Saasanaacyaa p`cailat kaya-pQdtInausaar AavaSyak tI puZIla
kaya-vaahI %varIt pUNa- kravaI.ASaa p`karo varIlap`maaNao maanyata idlaolaI ir@t pdo BartaMnaa sauQaairt AaitbaMQaatIla jaI
ir@t pdo saha maihnyaaMpoxaa AiQak kalaavaQaIsaazI ir@t raihlyaamauLo vyapgat JaalaolaI Aahot ASaa vyapgat Jaalaolyaa
ir@t pdaMcaa samaavaoSa sauQda maanyata doNyaat Aalaolyaa ir@t pdaMsaazI krNyaat yaavaa.

163
2. tsaoca jyaa SaasakIya ivaBaagakayaa-layaaMcao pdivaYayak sauQaairt AaitbaMQa ]ccastrIya saicava saimatIkDUna
AMitmat inaiScat krNyaat Aalaolao naahIt ASaa sava- SaasakIya ivaBaagakayaa-layaaMnaa %yaaMcyaa AasqaapnaovarIla ir@t
pdaMpOkI Kulyaa p`vagaa-caI kmaala 50 T@ko evaZI ir@t pdo BarNyaasaazI SaasanaacaI maanyata doNyaat yaot Aaho.td\nausaar
sava- SaasakIya ivaBaagakayaa-layaaMnaI %yaaMcyaa AasqaapnaovarIla Kulyaa p`vagaa-tIla kmaala 50 T@ko evaZI ir@t pdo
BarNyaasaazI Saasanaacyaa p`cailat kaya-pQdtInausaar AavaSyak tI puZIla kaya-vaahI %varIt pUNa- kravaI. ASaa p`karo
varIlap`maaNao maanyata idlaolaI ir@t pdo BartaMnaa jaI ir@t pdo idnaaMk 1 jaanaoaarI 2004 Aqavaa td\naMtr saha
maihnyaaMpoxaa AiQak kalaavaQaIsaazI ir@t raihlyaamauLo vyapgat JaalaolaI Aahot ASaa vyapgat Jaalaolyaa ir@t pdaMcaa
samaavaoSa sauQda maanyata doNyaat Aalaolyaa ir@t pdaMmaQyao krNyaaMt yaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ivanaaod kuLkNaI-
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaa p`vaoSaacaI kmaala vayamayaa-da vaaZivaNaobaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya . esaAarvhI 2004p`..192004 12 idnaaMk 17.8.2004.

pha Saasana inaNa-ya . esaAarvhI 1092p`..149212 idnaaMk 28 Aa^@Taobar 1992.

Saasana inaNa-ya . esaAarvhI 1092p`..149212 idnaaMk 28.10.1992 Anvayao Saasana


saovaotIla gaTA to gaTD maQaIla pdaMvar inayau@tIsaazI Kulyaa p`vagaa-tIla ]maodvaaraMsaazI 30 vaYao- va maagaasavagaI-yaaMsaazI
35 vaYao- kmaala vayaaomayaa-da ivaiht krNyaat AalaolaI Aaho. sadrhU ivaiht vayaaomayaa-dot vaaZ krNyaabaabatcaa p`stava
Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaabaabat sava-kYa ivacaar k$na Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI Saasana
saovaotIla gaT A to gaTD maQaIla pdaMvar inayau@tIsaazI saQyaa Asalaolyaa kmaala vayaaomayaa-dot 3 vaYaa-naI vaaZ krNyaat
yaavaI.yaapuZo Saasana saovaotIla gaT A to gaTD maQaIla sava- pdaMvar inayau@tIsaazI kmaala vayaa-mayaa-da Kulyaa p`vagaa-tIla
]maodvaaraMsaazI 33 vaYao- va maagaasavagaI-yaaMsaazI 38 vaYao- ASaI rahIla.sadr kmaala vayaaomayaa-da maharaYT/ laaoksaovaa
Aayaaogaijalha inavaD saima%yaa AaiNa ivaivaQa maM~alayaIna ivaBaagaanaIivaBaaga p`mauKaMnaI inayau@t kolaolyaa inavaD saima%yaa
yaaMcyaa maaf-t GaoNyaat yaoNaayaa inarinaraLyaa pdasaazIcyaa spQaa- prIxaosaazIhI laagaU Asaola.
2. maM~alayaacyaa ivaivaQa ivaBaagaaMnaI Aapaplyaa kxaotIla pdaMcyaa saMdBaa-t saMbaMiQat saovaap`vaoSa inayamaat varIla badla
AMtBaU-t krNyaacaI kaya-vaahI kravaI AaiNa ASaap`karo kaya-vaahI pUNa- hao[-pya-ntcyaa kalaavaQaIt naomaNaUka doKIla yaa
vaaZIva vayaaomaya-adonausaar kravyaat.
3. jyaa pdaMcyaa saovaa p`vaoSa inayamaamaQyao Saasana saovaa p`vaoSaacaI kmaala vayaa-mayaa-da varIla sauQaairt vayaaomayaa-dopoxaa
ivaivaixat karNaastva jaast ikMvaa kmaI ivaiht kolaI Asaola tr %yaa pdaMcyaa baabatIt ho AadoSa laagaU haoNaar naahIt.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

baa.baa. naarayaNakr
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
ivabaama. @@@@@@@@@@

164
ivaYaya pdaonnatItIla AarxaNa ho pdaonnatIcyaa sava- TPPyaavar laagaU krNaobaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .baIsaIsaI 20011887p`..640116 ba idnaaMk 14.02.2005.

vaacaa Saasana inaNa-ya .baIsaIsaI 20011887p`..6401 16 ba idnaaMk 25 mao 2004.

EaI. ivajaya Gaaogaro AaiNa [tr yaaMnaI rajya Saasanaacyaa idnaaMk 25.5.2004 cyaa AadoSaaMivaQd mauMba[-
]cca nyaayaalayaat yaaicaka maaMk 84522004 daKla kolaI Aaho. yaasaMdBaa-t idnaaMk 7.2.2005 raojaI mauMba[-
]cca nyaayaalayaat saunaavaNaI hao}na mauMba[- ]cca nyaayaalayaanao jaOsao qao ( Status Qua )zovaNyaacao AadoSa idlaolao
Aahot.tovha idnaaMk 25.5.2005 cyaa AnauYaMgaanao haoNaayaa pdaonnatIcyaa kaya-vaahIsa puZIla AadoSa hao[-pya-nt jaOsao
qao isqatI zovaavaI va sava- saMbaMiQataMnaI yaa saMdBaa-t nyaayaalayaacaa Avamaana haoNaara naahI yaacaI pyaa dxata GyaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

saMidp baagacaI
p`Qaana saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaa p`vaoXa inayama pdaonnatIsaazI pUva- AT mhNaUna inamna saMvaga-at


saovaotEaoNaIt ikmaana saovaocyaa AnauBavaacaI AT ivaiht krNao.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k esaAarvhI 200512 idnaaMk 25.2.2005.

var namaUd kolaolyaa saMdBaa-iQana .345 va 6 yaoqaIla pirp~kanausaar gaT A maQaIla dusayaa TPPyaapy-aMcyaa
pdavar AaMtrEaoNaI pdaonnatIsah p`%yaok TPPyaavar pdaonnatI krtanaa inakTtma inamna pdavar tIna vaYaa-cyaa saovaocyaa
AnauBaavaacaI AT ivaiht krNyaat AalaI haotI AaiNa gaT A maQaIla dusayaa TPPyaanaMtrcyaa pdavarIla p`%yaok
TPPyaavarIla pdaonna%yaakirta kaoNatahI AnauBaavaacaa kalaavaQaI ivaiht kolaolaa navhta. sadr AadoXa AiQaimat k$na
Saasana Aata Asao AadoXa dot Aaho kI gaT k vaga- 3 pasaUna gaT Avaga- 1 maQaIla sava- TPPyaapya-ntcyaa
AaMtrEaoNaI pdaonnatIsah p`%yaok TPPyaavar inayaimat tIna vaYaa-cyaa ikmaana saovaocaI AT pdaonnatIsaazIcaI pUva- AT mhNaUna
rahIla.
2 var namaUd kolyaap`maaNao AavaSyak tI trtUd maM~alayaacyaa ivaivaQa ivaBaagaaMnaI Aapaplyaa kxaotIla sava-
pdaMcyaa saovaap`vaoXa inayamaat AMtBa-t krNyaacaI kaya-vaahI ta%kaL kravaI AaiNa AXaa p`karo saovaap`vaoXa inayamaat
sauQaarNaa hao[-pya-t pdaonnatI krtanaa yaa t%vaacaa AvalaMba kravaa.
3 jyaa pdaMcyaa saovaap`vaoXa inayamaaMmaQyao pdaonnatIsaazI AnauBaavaacaa kalaavaQaI varIla sauQaarIt
AnauBavaacyaa kalaavaQaIpoxaa ivaivaixat karNaastva jaast vaYa- ivaiht kolaa Asaola tr %yaa pdaMcyaa baabatIt ho AadoXa
laagaU haoNaar naahIt.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

165
ivaYaya A%yaucca gauNava<aaQaark KoLaDUMnaa SaasakIya inamaSaasakIya
va [tr xao~at naaokrIsaazI AarxaNa zovaNyaabaabat.

Saalaoya iSaxaNa va IDa ivaBaaga

Saasana inaNa-ya .raIQaa 2002p`..68Iyausao 2 idnaaMk 30 eip`la 2005.

P`astavanaaraYT/acyaa va rajyaacyaa saMsitk jaIvanaamaQyao IDa saMstIsa AnanyasaaQaarNa mah%va Aaho. raYT/acyaa
p`gatImaQyao %yaa raYT/acaI va pyaa-yaanao rajyaacaI IDa xao~atIla kamaigarI ha ek mah%vaacaa maanadMD Aaho. %yaamauLo
vaogavaogaLyaa raYT/Iya va AaMtrraYT/Iya spQaa-maQyao pdko p`aPt krNaaro KoLaDU raYT/asa Aqavaa rajyaasaazI laaOikk p`aPt
kna dot Asatat.
2. KoLaDUMcao KoLatIla kirArcao vaya va SaOxaiNak kirArcaa kaL ekca Asalyaanao %yaaMnaa daonhI AaGaaDIMvar
saar#yaaca p`maaNaat laxa dota yaoNao Sa@ya nasato. %yaamauLo bayaacada SaOxaiNak p`aivaNyaat %yaaMcaI ipCohaT haoto va %yaamauLo
naaokrI vyavasaayaacyaa spQao-t to kovaL SaOxaiNak kirAr krNaayaa ivaVaqyaa-MSaI spQaa- k Sakt naahIt. KoLacaa
]maodIcaa kaL saMplyaanaMtr ASaa gauNava<aaQaark KoLaDUMnaa naaokrIsaazI vaNavaNa BaTkavao laagato. yaamauLo KoLaDU Aqavaa
%yaaMcao palak KoLakDo kirAr mhNaUna phat naahIt va KoLasa pUNa-vaoL yaaogadana doNyaapasaUna to pravaR<a haotat.
3. rajyaacao va raYT/acao naaMva ]jvala krNaayaa KoLaDUMnaa ]drinavaa-hacaI Ka~I imaLalyaasa to KoLatIla p`aivaNya
vaaZivaNyaakDo AivacalapNao laxa dotIla .mhNaUna KoLaDuMnaa SaasakIya va [tr naaokyaaMmaQyao AarxaNa zovaNyaacaI maagaNaI
ivaivaQa xao~atUna va ivaSaoYat IDa xao~akDUna maaozyaa p`maaNaavar yaot haotI.%yaabaabat Aata ivacaar kna Saasanaanao
ivaivaQa ivaBaagaat va Saasanaacyaa maalakIcyaa va inayaM~NaaKalaI Asalaolyaa mahamaMDLat sqaainak p`aiQakrNaat va ivaivaQa
svapat SaasakIya savalatI p`aPt kolaolyaa saMsqaamaQyao A%yaucca gauNava<,aap`aPt KoLaDUMsaazI naaokyaaMmaQyao AarxaNa
zovaNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
Saasana inaNa-ya

SaasakIya va inamaSaasakIya kayaa-layaaMmaQaIla gaT A ba k va D saMvaagaa-Ila naamainado-Saanao BarNyaat yaoNaayaa


pdaMpOkI 5 pdo ivaSaoYa kamaigarI bajaavaNaayaa s~I va puYa KoLaDUMsaazI Aarixat AsaavaIt maa~ ho AarxaNa 52
T@ko poxaa AiQak AsaNaar naahI.
inaNa-yaacao svap va %yaacyaa zLk baabI KalaIlap`maaNao Aahot
1 AarxaNa laagaU kravayaacyaa saovaa va kayaa-layao
naamainado-Saanao Baravayaacyaa pddaMmaQaIla AarxaNa ho KalaIla kayaa-layaasa laagaU rahIla.
A rajya SaasanaacaI sava- kayaa-layao.
Ba rajya Saasanaacao ]pma va mahamaMDLo.
K sqaainak svarajya saMsqaa.
D vaOQaainak maMDLo.
[ rajya SaasanaakDUna p`%yaxa ikMvaa Ap`%yaxa ]da.jamaIna paNaI Anaudana kr savalatI [. p`aPt
haoNaayaa saMsqaa.
2 AarxaNa laagaU nasalaolaI saovaa va kayaa-layao
A ]cca nyaayaalaya.
ba nyaayaaiQakrNao.
k rajyapalaaMcao saicavaalaya.
D ivaQaanamaMDL saicavaalaya.

166
[ maharaYT/ laoaksaovaa Aayaoaga.
[- laaok Aayau@t maharaYT/.

3 inayau@tIsaazI KoLaDUMcaI Ah-ta


ivaivaQa kayaa-layaatIla naamainado-Sanaanao Baravayaacyaa pdaMkirta KoLaDUMnaI KalaIla Ah-ta pUNa- kolaolaI AsaavaI
A KoLaDU ha maharaYT/acaa rihvaasaI Asaavaa va %yaalaa marazIcao &ana Asaavao.
ba sadr KoLaDUnao saovaap`vaoSa inayamaatIla trtUdInausaar pdasaazI AavaSyak AsalaolaI ikmaana SaOxaiNak va
[tr Ah-ta p`aPt kolaolaI AsaavaI.
k KoLaDUcaI gauNava<aa va pa~ta ivacaarat Gao}na sadr pdasaazI Asalaolyaa vayaaomayaa-dot 5 vaYaa-pya-nt
vayaacaI AT iSaiqala krNyaat yaavaI.
D eKaVa KoLaDUnao rajyaacao naMava ]jvala hao[-la AsaI kamaigarI kolyaacao inadSa-naasa Aalyaasa SaOxaiNak
va vayaacaI AT iSaiqala knaAsaa KoLaDUsa yaaogya ASaa pdI inayau@tI krNyaacao AiQakar
Saasanaasa rahtIla.
4 IDaivaYayak Ah-ta
Aarixat pdaMvar inayau@tI doNyaasaazI KoLaDUnao IDaivaYayak xao~at KalaIlap`maaNao kamaigarI kolaolaI AsaavaI
A gaTA saazI Ah-ta
sadr pdasaazI AaMtrraYT/Iya spQaa-maQaIla vaOyai@tk Aqavaa saaMiGak IDa spQaa-maQyao Baartatfo-
p`itinaiQa%va krtanaa p`qama ivdtIya Aqavaa tRtIya sqaana p`aPt kolaolao Asaavao Aqavaa sauvaNa- raOPya ikMvaa
kasya pdk p`aPt krNaara KoLaDU.
sadr spQaa- yaa saMbaMiQat KoLaMcyaa AaMtrraYT/Iya Aa^ilaimpk saimatISaI saMlagna Asalaolyaa
AaMtrraYT/Iya foDroSananao Aayaaoijat kolaolyaa Asaavyaat Aqavaa AaMtrraYT/Iya Aa^ilaimpk saimatInao svat
Aayaaoijat kolaolyaa Asaavyaat.
tsaoca ]prao@t spQaa-vyaitir@t Asalaolyaa spQaa- yaa maanyatap`aPt KoLaMcyaa AsaUna AaMtrraYT/Iya
stravarIla maanyatap`aPt saMGaTnaonao Aayaoaijat kolaolyaa Asaavyaat. yaamaQyao sahBaagaI haoNaayaa KoLaDUMcaI inavaD
hI raYT/Iya saMGaatUna JaalaolaI AsaavaI. vaOyai@tkir%yaa ikMvaa AamaMi~t svapacyaa spQaa-maQyao Baaga Gaotlaolyaa
KoLaDUMcaa yaasaazI ivacaar krta yaoNaar naahI.
ba gaT ba saazI Ah-ta
sadr pdaMsaazI %yaa %yaa KoLaMcaa vaOyai@tk Aqavaa saaMiGak IDa spQaa-maQyao maharaYT/atfo-
p`itinaiQa%va krtanaa raYT/Iya AijaM@yapd spQao-t p`qama ivdtIya Aqavaa tRtIya sqaana p`aPt krNaara ikMvaa
sauvaNa- raOPya ikMvaa kasya pdk p`aPt krNaara KoLaDU.
sadr spQaa- yaa saMbaMiQat KoLaMcyaa BaartIya Aa^ilaimpk saimatISaI saMlagna Asalaolyaa raYT/Iya foDroSananao
Aayaoaijat kolaolyaa Asaavyaat Aqavaa BaartIya Aa^ilaimpk saimatInao svat Aayaaoijat kolaolyaa Asaavyaat.
tsaoca ]prao@t spQaa-vyaitir@t Asalaolyaa spQaa- yaa maanyatap`aPt KoLaMcyaa AsaUna raYT/Iya stravarIla BaartIya
Aa^ilaimpk saimatIcyaa maanyatap`aPt saMGaTnaonao Aayaaoijat kolaolyaa Asaavyaat. yaamaQyao sahBaagaI haoNaayaa
KoLaDUMcaI inavaD hI rajya saMGaatUna JaalaolaI AsaavaI.
k gaT k va D saazI Ah-ta
sadr pdaMsaazI %yaa %yaa KoLaMcyaa vaOyai@tk Aqavaa saaMiGak IDa spQaa-maQyao ikmaana rajya
AijaM@yapd spQaa-t p`qama ivdtIya va tRtIya sqaana p`aPt krNaara ikMvaa sauvaNa- raOPya ikMvaa kasya pdk p`aPt
krNaara KoLaDU.
rajya AijaM@yapd spQaa- yaa sadr KoLaMcyaa maharaYT/ Aa^ilaimMpk AsaaoisaeSanaSaI saMlagna Asaloalyaa
AiQatrajya saMGaTnaonao Aayaaoijat kolaolyaa Asaavyaat Aqavaa maharaYT/ Aa^ilaimpk AsaaoisaeSananao svat

167
Aayaaoijat kolaolyaa Asaavyaat.
ikmaana p`aivaNyaapoxaa ]cca stravarIla IDa p`aivaNya imaLivaNaayaa ]maodvaarasa p`aQaanya Asaavao.
vaOyai@tkir%yaa ikMvaa AamaMi~t svapacyaa spQaa-maQyao Baaga Gaotlaolyaa KoLaDUMnaa yaasaazI ivacaar krta yaoNaar
naahI.
raYT/Iya Ca~saonaomaQyao ( NCC ) AMDr Aa^ifsarcaI r^nk imaLvaUna raYT/Iya Ca~saonaocyaa raYT/Iya spQaa-
maQyao pdko p`aPt kolaolaI vya@tI.
5 AarxaNaasaazI maanyatap`aPt IDa p`kar
ivaivaQa gaTaMsaazI maanyatap`aPt IDa p`karaMcaa t@ta piriSaYT A yaoqao zovalaa Aaho. sadr yaadImaQyao
AavaSyaktonausaar vaoLaovaoLI badla krNyaacao AiQakar Saasanaasa rahtIla.
6 KoLaDUMnaa inayau@tI doNyaasaazI AvalaMbaavayaacaI pQdtI
gaT A va ba saazI ivaivaQa ivaBaagaanao %yaMacyaa saovaap`vaoSa inayamaatIla trtUdInausaar naamainado-Sanaanao pdo BarNyaasaazI
AvalaMibalaolaI kaya-pQdtI laagaU rahIla. mahamaMDL p`aiQakrNao sqaainak svarajya saMsqaa Anaudainat saMsqaa [.
saMsqaaMmaQyao p`cailat Saasana kaya-pQdtI laagaU rahIla . gaT k va D maQaIla naamainado-Sanaanao BaravayaacaI pdo
Saasanaacao Aist%vaat Asalaolao AadoSa va kaya-pQdtI tsaoca vaoLaovaoLI Saasanaanao idlaolyaa saUcanaa va inag-aimat
kolaolyaa AadoSaanausaar BarNyaat yaavaIt.
7 sava-saaQaarNa ATI va maaga-dSa-k t<vao
1 KoLaDUMsaazI Asalaolyaa AarxaNaatUna qaoT naomalaolaa ]maodvaar ha AarxaNa ibaMdU naamaavalaImaQyao %yaa %yaa p`vagaa-
maQyao gaNalaa jaa[-la. ]da. AnausaUicat jaatIcaI KoLaDU vya@tI hI AnausaUicat jaatIcyaa AarxaNaacyaa ibaMdUvar
gaNalaI jaa[-la.
2 rajya Saasanaacyaa saovaot yaapUvaI-ca Asalaolyaa ]maodvaaraMnaa %yaaMnaI IDa xao~at AiQak vairYz sqaana Aqavaa
pdk p`aPt kolyaasa va to SaOxaiNak Ah-tavayaaomayaa-da [.baabaIMsah pa~ Asalyaasa vairYz jaagaosaazI to Aja-
krNyaasa pa~ rahtIla.
3 KoLaDUMcaI kamaigarIivaYayak p`maaNap~o piriSaYT ba yaoqao idlaolyaa p`aiQakayaanao ivaiht namaunyaat
Gao}na saMcaalak IDa va yauvak saovaa maharaYT/ rajya puNao yaaMnaI p`maaiNat kolaolaI AsaavaIt. Pa`maaNap~acao
namaunao fa^ma- 1 to 4 saaobat jaaoDlao Aahot.
4 kaoNa%yaahI KoLacyaa spQao-cyaa AiQattobaabat Aqavaa djaa-baabat saaSaMkta inamaa-Na Jaalyaasa saMcaalak
IDa va yauvak saovaa yaaMcyaa AhvaalaacyaaAaQaaro Saalaoya iSaxaNa va IDa ivaBaaga va saamaanya p`Saasana ivaBaaga
yaaMcyaa saMmatInao doNyaat Aalaolaa inaNa-ya ha AMitma Asaola.
5 SaasakIya inamaSaasakIya va Saasana Anaudainat saMsqaa yaacyaa saovaot inayau@tIsaazI KoLaDUMkirta 5
jaagaa Aarixat zovaNyaat yaavyaat.
6 KoLaDuMcyaa sadr AarxaNaacaI AMmalabajaavaNaI krtanaa Anau.jaatI Anau.jamaatI ivamau@t jaatI A
BaT@yaa jamaatI ba BaT@yaa jamaatI k BaT@yaa jamaatI D ivaSaoYa maagaasa p`vaga- [tr maagaasa p`vaga-
AaiNa Kulaa p`vaga- yaaMcaosaazI jaI pdo ]plabQa haotIla %yaa pdaMpOkI %yaa %yaa p`vaga-atIla KoLaDUMsaazI 5
jaagaa raKIva zovaNyaat yaavyaat.
7 KoLaDUMcao AaxaNa ho samaaMtr AarxaNa rahIla va to kayaa-invat krNyaasaazI saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa
pirp~k .esaAarvhI 1097p`..3198 16A idnaaMk 16.3.99 maQaIla maaga-dSa-k saUcanaaMnausaar
kaya-vaahI kravaI. sadr maaga-dSa-k saUcanaaMmaQyao saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDUna kahI badla kolyaasa sadr badla
AapaoAap laagaU haotIla.
8 KoLaDUMsaazI ivaiht krNyaat Aalaolao sadr 5 AarxaNa ho f@t sarLsaovaa BartIsaazI Anau&oya
rahIla.
ivabaama.

168
9 KoLaDU AarxaNa ho samaaMtr AarxaNaivaSaoYa AarxaNa AsalyaamauLo to AaDvao AarxaNa Aaho. samaaMtr
AarxaNa ho kPPaIt AarxaNa AsalyaamauLo pdo BarNyaapUvaI- pdo inaiScat krtanaa tsaoca BartIcaI jaaihrat
dotanaa %yaa jaaihratIt KoLaDU AarxaNaanausaar yaoNaayaa raKIva pdaMcaI saM#yaa saamaaijak AarxaNa ]Bao
AarxaNa yaaMcyaa jasao A.jaa.A.ja. iva.jaa.A Ba.ja.bakDiva.maa.p`.[.maa.va.
AaiNa Kulaa p`vaga- p`%yaok vagaa-maQyao inado-iSat kravaI.
10 Kulyaa p`vagaa-tIla ]nnat AaiNa p`gat vya@tIkuTuMbaatIla imaIlaoAr KoLaDU sadsyaaMnaa KoLaDUMsaazI
Asalaolao 5 AarxaNa Anau&oya rahNaar naahI. tsaoca maagaasavagaI-ya p`vagaa-tIla [tr maagaasavaga- BaT@yaa
jamaatI k AaiNa BaT@yaa jamaatI D yaa p`vagaa-tIla ]nnat AaiNa p`gat vya@tI Aqavaa gaTatIla KoLaDU
sadsyaaMnaa KoLaDUMcao 5 AarxaNa Anau&oya rahNaar naahI.
11 [tr maagaasavaga- BaT@yaa jamaatI k AaiNa BaT@yaa jamaatI D yaaMcaokirta ]nnat AaiNa p`gat
vya@tI Aqavaa gaT imaIlaoAr baabat saamaaijak nyaaya ivaBaagaanao vaoLaovaoLI inaiScat kolaolao inayama va ATI
laagaU rahtIla.
12 ]nnat AaiNa p`gat vya@tI va gaT imaIlaoAr yaamaQyao maaoDt nasalyaabaabatcao p`maaNap~ doNyaasaazI
Saasanaanao jaahIr kolaolyaa saxama p`aiQakayaacao Asaavao.
13 maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaoga Aqavaa [tr saxama p`aiQakayaaMkDUna KoLaDUMcyaa AarxaIt pdavar
naomaNaUkIkirta jyaa KoLaDUMcaI iSafarsa hao[-la %yaaMcaI p`maaNap~o va %yaaMnaI Aarixat pdakirta kolaolaa Aja-
saMbaMiQat ivaBaagaaMnaI kayaa-layaaMnaI saMcaalak IDa va yauvak saovaa maharaYT/ rajya puNao yaaMcaokDo tpasaNaIsaazI
pazvaavaa.
14 saMcaalak IDa va yauvak saovaa maharaYT/ puNao yaaMnaI p`maaNap~ yaa Saasana inaNa-yaatIla maaga-dSa-k
saUcanaaMnausar Aaho ikMvaa naahI ho tpasaavao. tsaoca sadr p`maaNap~acyaa pRYzyaqa- saMbaMiQat ]maodvaaracao p`maaNap~
imaLNyaakirta jaI maaihtI saadr kolaI Asaola tI maaihtI maUL kagadp~aMvana tsaoca AavaSyakta vaaTlyaasa
gauPtBaoTI dovaUna tpasaUna GyaavaI va sava- maaihtI yaaogya Asalyaacao AaZLUna Aalyaasa p`maaNap~ p`maaiNat kna
saMbaMiQat kayaa-layaaMnaa prt pazvaavao.
15 jar eKaVa p`maaNap~abaabat saMcaalak IDa va yauvak saovaamaharaYT/ rajya puNao yaaMnaa SaMka Asalyaasa
%yaaMnaI yaabaabatcaa saivastr tpiSala Aaplyaa Ahvaalaat namaUd kna maUL kagadp~ maUL ivaBaagaakDo prt
kravaot.
16 saMcaalak IDa va yauvak saovaa maharaYT/ rajya puNao yaaMnaI p`maaNap~ tpasaNaIcaa Ahvaala ek
maihnyaat saMbaMiQat kayaa-layaaMnaa pazvaavaa.
17 KoLaDUMcaa Ahvaala ek maihnyaat p`aPt Jaalaa naahI tr saMbaMiQat kayaa-layaaMnaI p`maaNap~ pDtaLNaIcyaa
AiQanatonao saMbaMiQat ]maodvaarasa ta%purtI naomaNaUk VavaI.
18 AiQat ekivaQa saMGaTnaocyaa p`maaNap~aMcaI CananaI IDa Ka%yaasa krta yaavaI yaakirta sava- raYT/Iya va
rajya saMGaTnaaMnaI %yaaMcyaa ]@t spQao-cao Aayaaojana JaalyaapasaUna 90 idvasaaMmaQyao %yaa spQao-tIla KoLaDUMcao saMpUNa-
roka^D-spQao-cao AiQat inakala vyavaisqatir%yaa jatna kna %yaacaI ek p`t IDa saMcaalanaalayaakDo pazivaNao
AavaSyak rahIla.
19 ekivaQa saMGaTnaaMkDUna p`aPt Jaalaolyaa inakalaaMcyaa AaQaaravar saMcaalak IDa va yauvak saovaa ho
KoLaDUMnaa p`maaNap~ dotIla ikMvaa saMGaTnaaMnaI idlaolao p`maaNap~ p`maaiNat krtIla.
20 KoLaDUMsaazI Asalaolyaa 5 AarxaNaaAMtga-t ivaivaQa saMvagaa-tIla ivaivaQa Ka%yaatIla pdo BarlaI jaat
Aahot ka naahI tsaoca %yaaMcaa raihlaolaa AnauSaoYa AadIMcao saMinayaM~Na saMcaalak IDa va yauvak saovaa maharaYT/
rajya puNao yaaMcyaa maaf-t krNyaat yao[-la.

ivabaama.

169
21 ivaivaQa Ka%yaaMcyaa mau#yaalayaManaI saMvaga-inahaya ir@t Aqavaa Barlaolyaa pdaMcaI maaihtI ivaiht namaunyaat
drvaYaI- iDsaoMbar AKor saMcaalak IDa va yauvak saovaa maharaYT/ rajya puNao yaaMnaa kLivaNao baMQanakark Aaho
va saMcaalakaMnaI tI eki~t kna Saalaoya iSaxaNa va IDa ivaBaagaakDo p`%yaokvaYaI- 31 maaca-AKor pazvaavaI.
22 AarxaNa zovat Asatanaa ApUNa-aMkat Aalyaasa saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa AadoSaap`maaNao %yaabaabat
kaya-vaahI krNyaat yao[-la.
23 ekakI pdasa AarxaNa laagaU rahNaar naahI.
24 AarxaNa ho pdinahaya va vaotnaEaoNaIinahaya Asaola.
25 samaaMtr AarxaNa AsalyaamauLo yaa saMvagaa-t Adlaabadla Anau&oya haoNaar naahI.
26 eKada KoLaDU ]maodvaar A gaTatIla naomaNaUkIsaazI pa~ AsaUna %yaanao ba gaTasaazI Aja-
kolyaasa %yaacaa ivacaar krNyaasa hrkt naahI. prMtu %yaaca baraobar saMbaMiQat ]maodvaaranao A gaTasaazIcao
pd ]plabQa Jaalyaasa Aja- kolyaasa %yaacaa inayamaanausaar ivacaar krNyaat yaavaa.
27 samaaMtr AarxaNa AsalyaamauLo AarxaNaacaa AnauSaoYa puZo naota yaoNaar naahI.
8 sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla SaasakIya va
inamaSaasakIya kayaa-layao mahamMaDLo va Anaudainat saMsqaa yaaMcyaa inadSa-naasa sadr Saasana inaNa-ya AaNaUna %yaacao yaaogya p`karo
palana krNyaabaabat saUcanaa Vavyaat.
9 sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI kI sadr Saasana inaNa-yaatIla saUcanaa va maaga-dSa-k t<vao yaaMcaa ivacaar kna
AavaSyaktonausaar pdaMcyaa saovaap`vaoSa inayamaat yaaogya tI trtUd krNyaacaI kaya-vaahI %varIt kravaI.
10 ho AadoSa saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa saMmatInao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
Da^. ja.maao.faTk
TIp id. 18.11.06 caa inaNa-ya phavaa . P`aQaana saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa lahana kuTUMbaacao p`it&apna inayama


2005 cyaa AMmalabajaavaNaIbaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . esaAarvhI 2000p`..17200012 idnaaMk 1.07.2005.


saMdBa- AiQasaUcanaa saa.p`.ivaBaaga .esaAarvhI 2000p`..172000 baara d.28.3.05

rajya laaoksaM#yaa QaaorNaacyaa AMtga-t Saasanaanao Gaotlaolyaa inaNa-yaanausaar vaaZ%yaa laaoksaM#yaolaa AaLa GaalaNyaacyaa dRYTInao doanapoxaa
AiQak maulao AsaNaayaa ]maodvaaraMnaa Saasana saovaot inayau@tI doNyaasa p`itbaMQa krNyaasaazI maharaYT/ naagarI saovaa lahana kuTUMbaacao p`it&apna
inayama 2005 ho inayama idnaaMk 28 maaca- 2005 pasaUna AMmalaat Aalao Aahot. %yaasaMbaMQaIcaI saMdBaa-QaIna idnaaMk 28 maaca- 2005 caI
AiQasaUcanaa maharaYT/ Saasanaacyaa idnaaMk 28 eip`la 2005 cyaa rajap~ Baaga caar A maQyao p`isaQd krNyaat AalaI Aaho. sadr
AiQasaUcanaocyaa p`it sava- maM~alayaIna ivaBaaga AaiNa %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla sava- ivaBaaga p`mauK AaiNa kayaa-laya p`mauK yaaMnaa pazivaNyaat
Aalyaa Aahot.
2. yaa AiQasaUcanaovdaro Saasana saovaotIla gaT A to D maQaIla sava- pdaMvar sarLsaovaonao kravayaacyaa inayau@%yaaMsaazI AiQasaUcanaot
ivaiht kolaolaI lahana kuTUMbaacaI Aitir@t AT laagaU JaalaolaI Aaho. yaastva yaapuZo SaasakIya saovaot naaokrBartI krtanaa sadr inayamaaMcao
kaTokaorpNao palana kna jaaihratImaQyao AavaSyak tI AT namaUd kolaI jaa[-la AaiNa sadr inayamaatIla p`it&apna namaUnaa A marazI va
[Mga`jaI namaunao SaIGa` AvalaaoknaasaazI saaobat jaaoDlao Aahot nausaar sava- ]maodvaaraMkDUna p`it&apna Gaotlao jaa[-la yaacaI dxata sava- inayau@tI
p`aiQakayaaMnaI GyaavaI. Asao inado-Sa yaavdaro doNyaat yaot Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
baa.baa.naarayaNakr
Avar saicava maharaYT/ Saasana

170
maharaYT/ naagarI saovaa lahana kuTuMbaacao p`it&apna
p`it&apnaacaa namaunaa A
p`it&apna
namaunaa A
inayama 4 pha
maI EaIEaImatIkumaarI..........................................
EaI.......................................yaaMcaayaaMcaI maulagaamaulagaIp%naIvaya. ...vaYa-
rahNaar.....................................yaavdaro puZIlap`maanao Asao jaahIr krtaokrto kI
1 maI.......................yaa pdasaazI maaJaa Aja- daKla kolaolaa Aaho.
2 Aaja raojaI malaa........... saM#yaa [tkI hyaat maulao Aahaot. %yaapOkI idn.28 maaca- 2005
yaanaMtr janmaalaa Aalaolyaa maulaaMcaI saM#yaa........Aaho. Asalyaasa janma idnaaMk namaUd kravaa.
3 hyaat Asalaolyaa maulaaMcI saM#yaa daonapoxaa AiQak Asaola tr idnaaMk 28 maaca- 2006 va td\naMtr janmaalaa Aalaolyaa maulaaMmauLo yaa
pdasaazI maI Anah- zrivaNyaasa pa~ hao[-la yaacaI malaa jaaNaIva Aaho.

izkaNa
idnaaMk
sahI.
.......
DECLARATION
FORM A
( SEE RULE 4 )
I,Shri/Smt./Kum/
.
Son/daughter/wife of Shri.
aged year;resident of
do hereby declare as follows:-
1. That I have filled my application for the post of ..
2. I have(number) living children as on do-day. Out of which no. of
children born after 28th March 2005 is( mentioned dated
of birth if any )
3. I am aware that if any total number of living children are more than two due to
the children born after 28th March 2006 I am liabel to be disqualified for the
same post.
Place :-
Date :-
Signature.

@@@@@@@@@@

ivaYaya rajyaSaasana saovaotIla AnaukMpa inayau@tIcyaa yaaojanaa.


P`acailat kaya-pwtI va yaaojanaocyaa trtudIt sauQaarNaa krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .AkMpa 1004p` 512004 Aaz idnaaMk 22 Aa^gasT 2005

saMdBa- 1 Saasana inaNa-ya . AkMpa 10932335p`9093Aaz idnaaMk 26.10.94


2 Saasana inaNa-ya .AkMpa 10932335p` 9093Aaz idnaaMk 12 maaca- 1997.

171
3 SaasanainaNa-ya .AkMpa 1000 p` 20 2000 Aaz idnaaMk 28.3.2001.
4 Saasana inaNa-ya .AkMpa 1003p` 59 2003 Aaz idnaaMk 30 jaanaovaarI 2004.

SaasakIya kma-caarI saovaot Asatanaa idvaMgat Jaalyaasa ikMvaa gaMBaaIr AajaaramauLoApGaatamauLo SaasakIya saovaa
krNyaasa vaOVkIyadRYTyaa kayamacao Asamaqa- z$na gNata inavaR<a Jaalyaasa %yaaMcyaa kuTuMbaavar AaoZvaNaayaa Aap<aIt
kuTuMbaIyaanaa %varIt sahayya vhavao (a ]_oSaanao p`qama 1976 maQyao AnaukMpa inayau@tIcaI yaaojanaa sau$ krNyaat AalaI. yaa
yaaojanaocaa vaoLaovaoLI AaZavaa Gao}na maaca- 1985 tsaoca Aa^@Taobar 1994 maQyao yaaojanaot sauQaarNaa krNyaat Aalyaa.
saMdBaa-QaIna .1 yaoqaIla idnaaMk 2.10.1994 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao AnaukMpa inayau@tIcaI sauQaairt yaaojanaa
AMmalaat AalaI. %yaanausaar AnaukMpa QaarkaMnaa inayau@tI doNyaacao AiQakar saMbaMiQat inayau@tI p`aiQakayaaMnaa doNyaat Aalao
haoto. %yaamauLo inayau@tI AiQakayaaMkDoca gaT k va D maQaIla pdaMvar inayau@tIsaazI p`itxaasaUcaI zovaNyaat yaot
hao%yaa.maa~ sava-ca kayaa-layaaMmaQyao ir@t pdo ]plabQa haoNyaacao p`maaNao %yaap`maaNaat navhto. tsaoca %yaat sausaU~ta navhtI.
%yaamauLo ijal(atIla sava- SaasakIya kayaa-layaaMtIla AnaukMpa inayau@%yaaMcao sausaU~IkrNa krNyaasaazI tsaoca sava-ca AnaukMpa
QaarkaMsa inayau@tIcyaa samaana saMQaI imaLavyaat, %yaasa ivalaMba hao} nayao yaa karNaasaazI ijalhaiQakayaaMkDo ijal(atIla
sava- kayaa-layaatIla AnaukMpaQaarkaMcaI gaT k va D caI svatM~ prMtu saamaayaIk p`itxaasaUcaI zovaavaI va saamaaiyak saUcaItIla
AnaukMpaQaarkaMcaI iSafarsa kravaI ASaa sva$pacaI kaya-pwtI saMdBaa-QaIna .2 yaoqaIla idnaaMk 12 maaca- 1997 cyaa
Saasana inaNa-yaavdaro ivaiht kolaI haotI. tqaaiPa yaa kaya-pwtIthI inayau@%yaaMnaa ivalaMba haotao tsaoca ]plabQa haoNaayaa
pdaMcaI mayaa-da [%yaaid karNaastva yaa kaya-pwtIt badla krNyaacao Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haoto.
maa.savaao-cca nyaayaalayaaMnaI idlaolyaa ivaivaQa inaNa-yaaMnausaar AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tI ha kma-caayaaMcyaa
kuTuMbaacaa vaarsaa h@k haot naahI. kuTuMbaacaI A%yaMt halaaKIcaI isqatI Asalyaasa AgadI Apvaada%mak pirisqatItca
ivaiht kaya-pwtIiSavaaya AnaukMpa inayau@tI krta yao[-la tsaoca kahI kalaavaQaI ]laTUna gaolyaavar AnaukMpa inayau@tI
Anau&oya raht naahI.ASaa AaSayaacao savaao-cca nyaayaalayaacaoo inaNa-ya ivacaarat Gao}na AnaukMpa inayau@tIcyaa p`calaIt
pwtIt kahI sauQaarNaa krNyaacao Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haoto. saMdBaa-QaIna .1 yaoqaIla idnaaMk 26.10.1994 cyaa
Saasana inaNa-yaap`maaNaoca saMdBaa-QaIna .3 yaoqaIla idnaaMk 28 maaca- 2001 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar ivaiht ATIMcao
punaravalaaokna k$na sauQaarNaa krNyaacao doKaIla Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haoto. yaa sava- baabaIMcaa ivacaar k$na Saasana
Aata puZIla p`maaNao AadoSa dot Aaho.
1.saMdBaa-QaIna .2 yaoqaIla Saasana inaNa-ya idnaaMk 12 maaca- 1997 Anvayao ivaiht kolaolyaa ijal(at sava-
SaasakIya kayaa-layaaMtIla pa~ ]maodvaaraMcaI AnaukMpa inayau@%yaaMsaazI saMbaMQaIt sava- ijalhaiQakayaakDo gaT k va D saazI
AaiNa baRhnmauMba[-tIla kayaa-layaaMsaazI gaT k kirta saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo saamaaiyak p`itxaasaUcaI zovaNyaacyaa
saQyaacyaa ivaiht kaya-pwtIt AMSat sauQaarNaa k$na ijalhaiQakayaaMkDIla ASaa saamaaiyak p`itxaasaUcaIbaraobarca
saMbaMQaIt inayau@tI p`aiQakayaaMnaI %yaaMcyaa kaya-xao~akirta gaTk va D kirta p`itxaasaUcaI zovaNyaacaI duhorI
p`itxaasaUcaIcaI kaya-pwtI AMmalaat AaNaNyaacaa inaNa-ya Saasanaanao Gaotlaa Aaho. %yaasaMbaMQaI kaya-vaahI KalaIlap`maaNao
krNyaat yaavaI.
A ijalhaiQakayaaMkDo saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo Asalaolyaa saQyaacaa saamaaiyak p`itxaasaUcaI (a
AnaukMpa inayau@%yaaMcyaa samanvayaasaazI AaiNa AaZavyaasaazI yaapuZohI tXaaca caalaU zovaavyaat.maa~ saamaaiyak p`itxaasaUcaIt
samaaivaYT Asalaolao ]maodvaar maUL jyaa jyaa kayaa-layaivaBaagaaMkDUna Aalao haoto %yaaMcaI naavao %yaa %yaa saMbaMQaIt maUL
kaya-alayaivaBaaga yaaMnaa %yaaMcyaa kaya-xao~atIla gaTk AaiNa D maQaIla pdaMvar inayau@tIsaazI svatM~ p`itxaasaUcaI
zovaNyaasaazI kLvaavaIt. hI naavao maUL kayaa-layaaMnaa prt kLivataMnaa %yaaMcaa prspr ma ha maUL p`itxaasaUcaInausaar
Asaavaa. ]da. saamaaiyak saUcaIt .71321 yaoqaIla ]maodvaar ekaca kayaa-layaacao AsatIla tr %yaa kayaa-layaasa naavao
prt kLivatanaa .7 yaoqaIla ]maodvaar pihlaa .13 yaoqaIla ]maodvaar dusara va .21 yaoqaIla ]maodvaar itsara
yaap`maaNao yaadI k$na tI maUL ivaBaagaasa kLvaavaI.
sava- ijalhaiQakarIsaamaanya p`Saasana ivaBaaga yaaMnaI sadr kaya-vaahI ek maihnyaacyaa kalaavaQaIt pUva- kravaI.

172
Aa gaT k tsaoca gaT D maQaIla pdaMvar inayau@tIsaazIcyaa saamaaiyak p`itxaasaUcaItIla ]maodvaaraMcyaa
varIlap`maaNao daona vaogavaogaLyaa yaaVa k$na maUL ivaBaagakayaa-layaaMnaa kLvaavyaat.
[ maUL ivaBaagakayaa-layaasa ijalhaiQakayaaMkDUna ASaa yaaVa p`aPt Jaalyaavar gaT k va D maQaIla
pdaMvar inayau@tIsaazI saxama inayau@tI p`aiQakarI kayaa-laya ikMvaa ivaBaaga p`mauK [. %yaaMcyaa kaya-xao~atIla ]plabQa
gaT k va D cyaa ir@t pdaMvar pdasaazI ivaiht ATI va SaqaI- pUNa- krNyaayaa ]maodvaaraMnaa yaa yaadItIla maanausaar
inayau@t k$ SaktIla.maa~ ]maodvaaraMcyaa inayau@%yaa kolyaanaMtr jyaa ]maodvaaraMcaI naavao ijalhaiQakayaaMkDIla saamaaiyak
p`itxaasaUcaItUna vagaLNyaasaazI saMbaMQaIt ijalhaiQakayaaMnaa lagaoca kLvaavaIt.
baRhnmauMba[-tIla gaTk maQaIla inayau@tI p`aiQakarI yaaMnaI %yaaMcyaakDIla inayau@%yaaMbaabatcaI maaihtI saamaanya
p`Saasana ivaBaagaacyaa kayaa-sana 14 A laa kLvaavaI.
] yaapuZo AnaukMpacaI p`krNao jyaa kayaa-layaativaBaagaat haotIla %yaa p`krNaaMcyaa CananaInaMtr pa~
]maodvaaraMcaI naavao saMbaMQaIt inayau@tI AiQakayaaMkDIla gaT k va D p`itxaasaUcaIt samaaivaYT krNyaat yaavaIt.
%yaacap`maaNao jyaa tarKosa ASaI naavao kayaa-layaacyaa p`itxaasaUcaIvar GaoNyaat yaotIla %yaaca tarKopasaUna %yaaMcaI naavao saMbaMQaIt
ijalhaiQakayaaMkDIla saamaaiyak p`itxaasaUcaIt samaaivaYT krNyaasaazI ijalhaiQakayaaMkDo pazvaavaIt.
baRhnmauMba[-tIla inayau@tI p`aiQakarI yaaMnaI %yaaMcyaakDIla gaTk cyaa p`itsaUcaIinayau@%yaaMbaabat varIlap`maaNao
saamaanya p`Saasana ivaBaaagaacyaa kayaa-sana 14A laa kLvaavao.
e ijalhaiQakayaaMkDosaamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo varIlap`maaNao samanvayaacao kamaasaazI zovalaolyaa
saamaaiyak saUcaIt yaap`maaNao ijalhyaatIla ivaivaQa kayaa-layaaMkDUna yaoNaarI navaIna naavao maUL kayaa-layaacyaa p`itxaasaUcaIt
samaaivaYT kolaolyaa idnaaMkanausaar gaTk va D cyaa saamaaiyak p`itxaasaUcaIt samaaivaYT kravaIt.
Aao jyaa kaayaa-layaat AnaukMpaQaark inayau@tIcyaa p`itxaot naahI prMtu gaT k ikMvaa D maQyao ir@t pdo
]plabQa Aahot %yaaMnaI %yaaMcaokDo vaYaa-t ir@t JaalaolyaahaoNaayaa gaT k va D maQaIla pdaMpOkI 5 pdo AnaukMpa
QaarkaMnaI BarNyaasaazI ijalhaiQakayaakDo maagaNaIp~o pazvaavao. ASaI maagaNaIp~ pazivataMnaa saMbaMQaIt kayaa-layaanao
%yaaMcyaakDo saMbaMQaIt pdavar inayau@tI doNyaasaazI AnaukMpaQaark %yaa kayaa-layaat ]plabQa naahIt Asao p`maaiNat kravao.
AnaukMpa inayau@tIsaazI Aata varIlap`maaNao gaT k AaiNa D maQyao p`itvaYaI- ir@t haoNaayaa pdaMpOkI 5
pdaMcaI mayaa-da ivaiht kolaI Asalyaanao saMdBaa-QaIna maaMk 4 yaoqaIla idnaaMk 30 jaanaovaarI 2004 cyaa AadoXaatIla
pircCod 3 maQaIla inadoXa Aata varIlap`maaNao sauQaairt Jaalyaacao samajaNyaat yaavao.
k ho AadoSa inaga-imat haoNyaapUvaI- pUvaI-cyaa kaya-pwtInausaar ijalhaiQakayaaMnaI saamaaiyak p`itxasaUcaIt
jar kahI ]maodvaaraMcaI iSafarsa kolaI Asaola AaiNa %yaaMcyaa naomaNaUka AVap vhavayaacyaa AsatIla tr %yaat kaoNatahI
badla na krta ASaa ]maodvaaraMcyaa inayau@tIcaI p`iyaa saMbaMiQat inayau@tI AiQakayaaMnaI pUNa- kravaI.
K yaa AadoSaacyaa pUvaI- ijalhaiQakayaakDo kahI ir@t pdaMcaI maagaNaI p`aPt JaalaI Asalyaasa ASaa
p`krNaat ijalhaiQakayaaMnaI p`qama saamaaiyak saUcaItUna sauyaaogya ]maodvaaraMcaI naavao saMbaMiQat inayau@tI AiQakayaaMkDo
pazvaavaIt.
ga varIla k tsaoca K baabat ijalhaiQakarI %yaaMcyaakDIla saamaaiyak saUcaItIla pa~ ]maodvaaraMcaI
%yaa kayaa-layaat inayau@tIsaazI iSafarsa krIla va ASaa ]maodvaraMcao naava %yaa kayaa-layaacyaa p`itxaasaUcaItUna vagaLNyaasa
kLivala.baRhnmauMba[-tIla kayaa-layaaMbaabat varIlap`maaNao kaya-vaahI saamaanya p`Saasana ivaBaaga kayaa-sana 14 A
yaaMcyaakDUna krNyaat yaavaIt .
sava- ijalhaiQakarI tsaoca saamaanya p`Saasana ivaBaaga kayaa-sana 14 A yaaMnaI p`%yaok 6 maihnyaaMnaI jaanaovaarI
AiNa jaulaO maQyao %yaaMcyaakDIla saamaaiyak p`itxaasaUcaIcaa AaZavaa Gao}na drmyaanacyaa kalaavaQaIt inayau@%yaa imaLalaolyaa
]maodvaaraMcaI naavao vagaLUna %yaaMcyaakDIla saaamaaiyak saUcaI AVyaavat krtIla. yaasaazI %yaaMcyaa kaya-xao~atIla
p`itxaasaUcyaaMcaa AaZavaa Gao}na samanvayaacao kama krtIla.
2 yaaiSavaaya AnaukMpa yaaojanaocyaa saVacyaa p`cailat trtudIt Kailalap`maaNao sauQaarNaa sadr AadoSa
inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna krNyaat yaot Aahot.

173
gaT k va D maQaIla kma-caarI kk-raoga pxaaGaat ikMvaa ApGaat yaamauLo saovaosaazI kayamacaa Asamaqa- z$na
$gNata inavaR<a Jaalyaasa %yaacyaa kuTUMibayaaMnaa gaT k va D maQaIla pdaMvar inayau@tI doNyaacaI savalat r_ krNyaat yaot
Aaho. yaapuZo kovaL saovaot Asatanaa idvaMgat Jaalaolyaa gaT k va D cyaa kma-caayaaMcyaa pa~ kuTMuibayaaMnaaca AnaukMpa
inayau@tI Anau&oya rahIla.
yaapuZo vayaacyaa 40 vaYaa-pya-ntcyaaca ]maodvaaraMnaa AnaukMpa inayau@tI Anau&oya Asaola. %yaamauLo p`itxaasaUcaIt
navyaanao samaaivaYT haoNaayaa ]maodvaaraMnaa vayaacyaa 40 vaYaa-pya-nt inayau@tI na imaLalyaasa %yaaMcaI naavao vayaacaI 40 vaYao- pUNa-
haotaca AavaSyaktI naaoMd Gao}na saUcaItUna kaZUna TakNyaat yaavaIt.
AnaukMpa inayau@tIsaazI pa~ kuTuMibayaaMkDUna saMbaMiQat inayautI p`aiQakayaakDo Aja- krNyaacaI saQyaacaI 5 vaYaa-
caI maudt kmaI k$na kma-caarI idvaMgat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna ek vaYaa-cyaa maudtIt Aja- krNao AavaSyak rahIla.
3 varIla sauQaarNaaMvyaitir@t AnaukMpa inayau@tIcyaa yaaojanaotIla p`cailat [tr trtudI yaapuZohI kayama
rahatIla.
4 sava- inayau@tI AiQakayaaMnaIijalhaiQakayaaMnaI AnaukMpa inayau@tIcyaa yaaojanaotIla varIla badla laxaat
Gao}na AnaukMpa inayau@tIsaazI pa~ kuTuMibayaaMcaa %yaaMcyaakDIla p`itxasaUcaIt samaavaoSa krtaMnaa yaaogya ]maodvaaraMcaa saUcaIt
samaavaoSa hao[-la yaacaI dxata GyaavaI. tsaoca %yaaMcyaakDIla AnaukMpa inayau@tIcaI p`krNao inakalaI kaZavaIt.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao


naivana kumaar
Apr mau#ya saicava saovaa
saamaanya p`Saasana ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaotIla kma-caayaaMcaIrajapi~t AiQakayaaMcaI


jyaoYzta yaadI p`%yaok vaYaI- tyaar krNao va p`isaQd krNaobaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 2005p`..56200512 id.30.09.2005.

vaacaa 1 Saasana AiQaasaUcanaasaa.p`.iva..esaAarvhI 107612 id.21.6.1982.


2 Saasana AiQasaUcanaasaap`iva..esaAarvhI 10862776p`..58712 id.23.9.1988.
3 Saasana pirp~k saa.p`.iva..esaAarvhI 108762412 id.21.4.1987.
4 Saasana pirp~k .saa.p`.iva.esaAarvhI 1093p`..89312 id.17.7.1993.
5 Saasana pirp~k .saa.p`.iva..esaAarvhI 2002p`..3200212 id.27.3.2002.

Saasana pirp~k
Saasana saovaotIla AiQakarIkma-caarI yaaMcaI jyaoYzta inaiScat kna jyaoYztasaUcaI p`isaQd krNyaacyaa saMdBaa-t
va namaUd kolaolyaa idnaaMk 21 jaUna 1982 cyaa AiQasaUcanaovdaro maharaYT/ naagarI saovaa jyaoYztocao ivainayamana
inayamaavalaI1982 ho inayama ivaiht kolaolao Aahot. tsaoca var namaUd kolaolyaa idnaaMk 23 saPToMbar 1988 cyaa
AiQasaUcanaovdaro %yaamaQyao sauQaarNaa kolaI Aaho . sadr inayamaanausaar SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcaI jyaoYzta inaiScat
kna jyaoYztasaUcaI p`isaQd krNyaasa saMbaMiQat inayau>I p`aiQakarI saxama Aahot. SaasakIya saovaotIla kma-caarIAiQakarI
yaaMnaa %yaaMcao jyaoYztotIla sqaana kLavao yaasaazI p`%yaok vaYaa-caa 1 jaanaovaarI ha AaQaarBaUt idnaaMk maanaUna drvaYaI- eip`la
maihnyaat saovaajyaoYzta yaadI p`isaQd kravaI Asao Saasanaacao AadoSa Aahot.pdaonnatI va sqaayaIkrNa krtanaa AVyaavat
saovaajyaoYzta yaadI ]plabQa AsaNao AavaSyak Asato.jyaoYztayaadI jar AVyaavat svapat p`isaQd krNyaat AalaI
nasaola tr saMbaMiQat kma-caarIAiQakarI yaaMnaa Aaplao saMvagaa-tIla inaiScat sqaana koazo Aaho yaabaabatcaI maaihtI imaLt

174
naahI. yaamauLo pdaonnatImaanaIva idnaaMk yaabaabatcaI Anaok p`krNao ]d\Bavatat AaiNa nyaayaalayaIna p`krNaaMcyaa saM#yaothI
vaaZ haot Aaho Asao idsaUna Aalao Aaho.
2. bayaaca maM~alayaIna ivaBaagaaMkDUna AaiNa ivaBaaga p`mauKaMkDUna 1 jaanaovaarI yaa AaQaarBaUt idnaaMkasa p`%yaok vaYaI-
saovaajyaoYzta p`isaQd krNyaat yaot naahI Asao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho.%yaamauLo var namaUd kolaolaa saMdBaa-ikt
AadoSaacaa punaccaar krNyaat yaot Aaho. p`%yaok maM~alayaIna ivaBaagaanao AaiNa ivaBaaga p`mauKaMnaI pyaa %yaaMcyaa
inayaM~NaaKalaIla AiQakarIkma-caarI saMvagaa-caI saovaajyaoYzta yaadI p`%yaok vaYaI- 1 jaanaovaarI yaa AaQaarBaUt idnaaMkasa
eip`la maihnyaapya-nt kaoNa%yaahI pirisqatIt p`isaQd krNyaacaI kaTokaorpNao kaLjaI GyaavaI. Asao punha ekda inado-Sa
doNyaat yaot Aahot.
3. kahI saMvagaa-t nyaayaalayaIna p`krNao sau Asalyaanao jyaoYztasaucyaa p`isaQd krNyaat yaot nasalyaacao yaa
ivaBaagaacyaa inadSa-naasa Aalaolao Aaho. ASaa p`krNaI saMbaMiQat ivaBaagaaMnaIivaBaaga p`mauKaMnaI nyaayaalayaIna p`krNaat
pazpuravaa kna inaNa-ya lavakrat lavakr haotIla yaadRYTInao p`ya%na kravaot.tsaoca ivaQaI va nyaaya ivaBaagaaSaI
ivacaarivainamaya kna nyaayaalayaIna inaNa-yaacyaa AiQana rahUna AaiNa nyaayaalayaIna p`krNaasa baaQaa ]%pnna na haota ta%pur%yaa
svapat jyaoYztasaucaI p`isaQd krNao Sa@ya Asalyaasa %yaanausaar kaya-vaahI kravaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao

navaIna kumaar
Apr mau#ya saicava saovaa
@@@@@@@@@@

ivaYaya AaidvaasaInaxalaga`st xao~at caaMgalyaa p`karo kama kolaolyaa


AiQakarIkma-caarI yaaMnaa psaMtIcyaa izkaNaI badlaI doNyaabaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .TIAaref2005p`..630512 idnaaMk 7 jaanaovaarI2006.

saMdBa- 1 Saasana pirp~k saa.p`.iva..TIAaref 2000ema8p`..312 id.11.7.2000.


2 Saasana inaNa-yasaa.p`.iva..TIAaref 2000p`..312 id.6.8.2002.

AaidvaasaInaxalaga`st xao~at badlaI JaalyaanaMtr %yaa Baagaat caaMgalyaa p`karo kama kolaolyaa gaT A va ba
cyaa AiQakayaaMnaa daona vaYaa-naMtr va gaT k va D cyaa kma-caayaaMnaa tIna vaYaa-naMtr %yaaMcyaa maagaNaInausaar %yaaMcyaa
psaMtIcyaa ija(at saaoyaInausaar badlaI doNyaabaabat saMdBaa-iQana .1 va 2 yaoqaIla yaa ivaBaagaacyaa Saasana pirp~k
inaNa-yaanvayao sava- ivaBaaga p`adoiSak ivaBaagakayaa-layaaMnaa saUcanaa doNyaat Aalyaa Aahot. tqaaip sadr AadoSaatIla
saUcanaaMcaI AMmalabajaavaNaI kaTokaorpNao haot nasalyaacao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho. AtevaM saMdBaa-iQana Saasana
pirp~kinaNa-yaatIla saUcanaaMcaa punha punaccaar krNyaat yaot Aaho. sadr saUcanaaMcaI kaTokaor AMmalabajaavaNaI hao[-la
yaacaI sava- maM~alayaIna ivaBaagaivaBaaga p`mauKp`adoiSak ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK yaaMnaI pyaa dxata GyaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

baa.baa. naarayaNakr
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

175
ivaYaya saMgaNak Ah-ta prIxaosa maudtvaaZ.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . maatMsaMnastI 04 22439 idnaaMk 9 jaUna 2006.

vaacaa saap`iva inaNa-ya . maatMsaMnastI 0422439 idnaaMk 26 mao 2004 inaNa-ya . maatMsaMnastI
041439 id. 8 jaulaO 2004 va inaNa-ya . maatMsaMnastI 22439 idnaaMk 7 jaulaO 05.

P`astavanaa ]prao@t Saasana inaNa-yaanvayao SaasakIya saovaotIla gaT A gaTba va gaTk maQaIla AiQakarI
kma-caayaaMnaI saMgaNak Ah-ta prIxaocao p`maaNap~ saadr krNyaasaazI idnaaMk 20 jaanaovaarI 2006 pya-t maudt doNyaat
AalaolaI Aaho. tqaaip SaasanaakDo ]plabQa AsalaolaI saMgaNak saM#yaa va SaasakIya AiQakarI kma-caayaaMcaI ekUNa
saM#yaa ivacaarat Gaota rajyaatIla sava- AiQakarIkma-caayaaMnaa saMgaNak Ah-ta prIxaa p`maaNap~ p`aPt krNyaasaazI
AiQak AvaQaI doNyaabaabatcaI baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haotI.
Saasana inaNa-ya
saMgaNak Ah-ta prIxaa ]<aINa- k$na Saasanaasa p`maaNap~ saadr kravayaacyaa AvaQaIsa idnaaMk 20.1.06
pasaUna idnaaMk 31.12.06 pya-t maudtvaaZ doNyaat yaot Aaho.
sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak saMkotaMk
20060608171608001 Asaa Aaho.

TIp idnaaMk 5 mao 2007 caa Saasana inaNa-yahI phavaa.maudtvaaZ id.31.12.2007 pya-nt.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya A%yaucca gauNava<aaQaarkaMnaa KoLaDUMnaa SaasakIyainamaSaasakIya


va [tr xao~at naaokrIsaazI AarxaNa zovaNaobaabat.
Saalaoya iSaxaNa va iDa ivaBaaga
inaNa-ya .raiQaao2002p`..68 iyausao 2 idnaaMk 18 naaovhoMbar 2006.

vaacaa 1 inaNa-ya .raiQaao 2002p`.68iyausao 2 idnaaMk 30.04.2005.


2 inaNa-ya .raiQaa 2002p`..68iyausao 2 idnaaMk 21.06.2006.

P`astavanaa saMdBaa-QaIna Saasana inaNa-yaavdaro A%yaucca gauNava<aaQaark KoLaDMUnaa SaasakIya inamaSaasakIya va [tr
xao~at naaokrIsaazI AarxaNa zovaNyaabaabat AadoSa inaga-imat krNyaat Aalaolao Aahot. %yaa Saasana inaNa-yaanausaar gaT
k va D cyaa AarxaIt pdavar inayau@tI doNyaakirta ivaiht kolaolyaa iDa ivaYayak Ah-tomaQyao kahI spQaa-
samaaivaYT kolaolyaa Aahot tqaaip BaartIya Saalaoya KoL p`aiQakrNa yaaMcaovdaro Aayaaoijat rajya va raYT/Iya stravarIla
ga`amaINa va maihlaa iDa spQaa- yaaMcaahI samaavaoSa yaa Ah-tomaQyao krNao AavaSyak Asalyaacao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao
haoto.%yaamauLo sadr spQaMa-caa samaavaoSa gaT k va D cyaa Ah-tomaQyao krNyaacaI baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna
haotI.
yaabaabat ivaQaImaMDLacyaa jaulaO 2006 maQyao Jaalaolyaa pavasaaLI AiQavaoSanaat cacaa- JaalaI haotI. tsaoca
ivaQaImaMDLanao maa. maM~I Saalaoya iSaxaNa va iDa yaaMcyaa AQyaxatoKalaI ek saimatI yaasaazI inayau@t kolaolaI Aaho.

176
sadr saimatIcyaa idnaaMk 1 naaovhoMbar 2006 raojaI Jaalaolyaa baOzkIt yaadRYTInao sauQaarNaa krNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa
Aaho. rajyaatIla ivaivaQa AasqaapnaamaQyao sau AsaNaayaa naaoakr BartIcaa ivacaar krta hI sauQaarNaa tatDInao AMmalaat
AaNaNao AavaSyak Aaho. yaastva ivaQaImaMDL saimatInao Gaotlaolaa inaNa-ya va KoLaDUMcyaa AarxaNaabaabat p`BaavaIpNao
AMmalabajaavaNaI haoNyaasaazI KalaIlap`maaNao inaNa-ya Saasanaanao Gaotlaa Aaho.
Saasana inaNa-ya
Saasana inaNa-ya idnaaMk 30 eip`la 2005 va idnaaMk 21 jaUna 2006 Anvayao gaT k va gaT D cyaa
pdaMsaazI inaiScat kolaolyaa iDa ivaYayak Ah-tomaQyao KalaIla p`maaNao Ah-tahI navyaanao samaaivaYT krNyaat yaavaI.
A BaartIya KoL p`aiQakrNaanao Aayaaoijat kolaolyaa raYT/Iya va rajya stravarIla ga`amaINa va maihlaa iDa
spQaa-tIla p`qamaivdtIya tRtIya sqaana p`aPt ikMvaa sauvaNa- raOPyakasya pdk p`aPt KoLaDU.
ba BaartIya Saalaoya KoL mahasaMGa yaaMnaI Aayaaoijat kolaolyaa raYT/Iya va rajya stravarIla Saalaoya iDa
spQaa-tIla p`qama ivdtIya tRtIya sqaana p`aPt ikMvaa sauvaNa- raOPya kasya pdk p`aPt KoLaDU.
2. ha Saasana inaNa-ya idnaaMk 21 jaUna 2006 pasaUna pUva-laxaI p`Baavaanao laagaU krNyaat yaot Aahot.
3. ho AadoSa saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatInao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

satISa jaaoMQaLo
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya sava- saMvagaa-tIla ir@t pdo SaIGa`tonao BarNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 2006p`..1710612 idnaaMk 17.02.2007.

rajapi~t gaTA AaiNa gaT ba cyaa saMvagaa-tIla saMBaavya ir@t pdaMcaa Aagaa} AaZavaa Gao}na pdo ir@t
haoNyaacyaa ek vaYa- AaQaIpasaUna tI BarNyaakirta pUva- inayaoajana kravao ASaa saUcanaa sava- ivaBaagaaMnaakayaa-layaaMnaa
saMdBaa-iQana . 1 yaoqaIla idnaaMk 3.10.1973 cyaa AadoSaanvayao doNyaat Aalyaa Aahot. tsaoca ir@t pdo iSaGa`tonao
BarNyaabaabat AaiNa laoaksaovaa Aayaaoga purst ]maodvaar ]plabQa haoNyaasa ivalaMba haoNaar Asaola tr sarLsaovaocyaa
kaoTyaatIla ir@t pdo ta%pur%yaa pdaonnatInao BaravaIt AaiNa inayaimat inayau@%yaa JaalyaanaMtr ta%purtI vyavasqaa saMpuYTat
AaNaavaI. ASaa saUcanaa saMdBaa-QaIna . 2 yaoqaIla idnaaMk 5.12.1980 cyaa pirp~kanvyao doNyaat Aalyaa
Aahot.maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacyaa kxaotIla pdavar sarLsaovaonao kravayaacyaa inayau@%yaa Aayaaogaanao purst kolaolyaa
]maodvaaraMcyaaca inayau@tInao kravyaat Asao saMivaQaainak baMQana Aaho. AaiNa pdaonnatInao kravayaacyaa inayau@%yaa Aayaaogaanao
maanyata idlaolyaa inavaDsaUcaInausaar kravyaat ASaI vyavasqaa isvakarNyaat AalaI Aaho. tqaaip sarLsaovaocyaa kaoTyaatIla
ir@t pdo BarNyaakirta Aayaaogapurst ]maodvaar %varIt ]plabQa haoNyaacaI Sa@yata nasalyaasa AaiNa pdaonnatIcaI
inavaDsaUcaI saMpuYTat AalaI Asalyaasa inayaimat pdBartI hoa} Sakt nasalyaanao ASaI ir@t pdo AsqaayaI svapat ek
vaYaa-poxaa kmaI kalaavaQaIkirta BarNyaabaabatcyaa saUcanaa Aayaoagaacyaa sahmatInao sadBaa-QaIna .3 yaoqaIla idnaaMk
8.10.90 cyaa pirp~kavdaro sava- ivaBaagaaMnaa va inayau@tI p`aiQakayaaMnaa idlaolyaa Aahot.
varIlap`maaNao saUcanaa Asatanaa doKIla Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI Saasanaacyaa kahI ivaBaagaatIla
va kayaa-layaatIla ir@t pdo BarNyaasa ivalaMba haotao. sababa idnaaMk 10.01.2007 raojaI Jaalaolyaa maM~ImaMDL baOzkIt

177
rajya SaasanaacaI kayaa-layao ijalha pirYada nagarpirYada yaamaQaIla ir@t pdo %yaaMcao p`maaNa pdo ir@t rahNyaacaI
sava-saaQaarNa karNao pdo BarNyaacao p`aiQakar pdo BarNyaabaabatcao p`cailat AadoSa kaya-vaahIcao TPpo AaiNa pdo tatDInao
BarNyaakirta kravayaacaI tatDIcaI ]payayaaojanaa yaa mauVavar saamaanya p`Saasana ivaBaagaatfo- saadrIkrNa krNyaat Aalao.
yaa saadrIkrNaacyaavaoLI maM~ImaMDLat Jaalaolyaa cacao-cyaa AnauYaMgaanao jao inaNa-ya GaoNyaat Aalao. %yaamaQaIla saovaa
]pivaBaagaaSaI saMbaMiQat inaNa-ya ivacaarat Gao}na Saasana Aata puZIlap`maaNao AadoSa dot Aaho
1 sava- ivaBaagaaMcyaa maM~ImahaodyaaMnaI vaoLaovaoLI saMbaMiQat ivaBaagaaMcyaa saicavaasaaobat AasqaapnaaMcaa AaZavaa Gao}na
ir@t pdo ivaiht kaya-pQdtInao BarNyaabaabat ]icat kaya-vaahIcao inadoSa Vavaot.
2 maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaamaaf-t BarNyaat yaoNaayaa pdaMbaabat saMBaavya ir@t pdo ivacaarat Gao}na Aayaaogaasa
p`%yaok vaYaI- inayaimatpNao ivaiht maudtIt maagaNaIp~ pazivaNyaacaI jabaabadarI p`%yaok ivaBaagaacyaa saicavaaMcaI rahIla.
3 AaidvaasaI va duga-ma BaagaatIla tsaoca [tr BaagaatIla kayaa-layaaMtIla pdo ir@t rahU nayaot yaasaazI navyaanao
BartI Jaalaolyaa pdaonnatInao inayau@t kolaolyaa AiQakarIkma-caarI yaaMnaa %yaa Baagaat ikmaana kahI vaYao- saovaa
kolyaaiSavaaya [tr~ pdsqaapnaa badlaI inayau@tI doNyaat yao} nayao ASaa svapaacaI ]payayaaojanaa maharaYT/ SaasakIya
kma-caayaaMcyaa badlyaaMcao ivainayamana AaiNa SaasakIya kt-vyao par paDtanaa haoNaayaa ivalaMbaasa p`itbaMQa AiQainayama 2005
cyaa AaQaIna rahUna sava- ivaBaagaaMnaI kravaI.
4 AayaaogaakDo maagaNaIp~ pazivalyaanaMtr Aayaaogaanao kahI ~uTI inadSa-naasa AaNalyaasa %yaa ~uTIMcaI pUt-ta
ta%kaL kravaI. Anya kahI ADcaNaI Asalyaasa %yaa dUr krNyaabaabat AayaaogaaMsamavaot cacaa- krNyaat yaavaI.
5 pdo BarNyaasaMbaMQaI saQyaa Aist%vaat Asalaolyaa ivaivaQa AadoSaanausaar ivaBaagaaMnaI kaya-vaahI kravaI. %yaa
vyaitir@t kahI QaaorNaa%mak svapacyaa ADcaNaI Asalyaasa ikMvaa inayamaaMcao iSaiqalaIkrNa AavaSyak Asalyaasa Asao
p`stava tpasaUna %yaavar inadoSa doNyaakirta yaa AadoSaanvayao puZIlap`maaNao saimatI gazIt krNyaat yaot Aaho.
Apr mau#ya saicava gaRh AQyaxa.
Apr mau#ya saicava saovaa sadsya.
Pa`Qaana saicava iva<a sadsya.
var namaUd kolyaap`maaNao ivaiht kaya-pQdtIiSavaaya pdo BarNyaamaQyao kahI ADcaNaI Asalyaasa ikMvaa inayamaaMcao
iSaiqalaIkrNa AavaSyak Asalyaasa Asao p`stava saMbaMiQat ivaBaagaacyaa saicavaaMnaI sadr saimatIsa saadr kna %yaaMcao inadoSa
imaLvaavaot.
6 Arajapi~t gaT ba va k caI pdo BarNyaacao p`aiQakar ivaBaaga p`mauKaMnaa Aaahot AaiNa gaT D caI pdo
BarNyaacao p`iQakar kayaa-laya p`maKaMnaa Aahot. maa~ yaa saMvagaa-t doKIla ir@t pdaMcaI saM#yaa maaozyaa p`maaNaat Asalyaacao
Saasanaacao inadSa-naasa Aalao Aaho. %yaamauLo sava- maM~alayaaIna ivaBaagaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla ivaBaaga p`mauK AaiNa kayaa-laya
p`mauK yaaMnaI Aaplyaa AiQap%yaaKalaI sava- Arajapi~t pdaMcaa AaZavaa inayaimatpNao Gao}na ivaiht maagaa-nao ir@t pdo
BarlaI jaatIla yaacaI dxata GyaavaI.
7 sava- saMvagaa-tIla ir@t pdo BarNyaabaabat saamaanya p`Saasana ivaBaagaanao vaoLaovaoLI AadoSa inag-imat kna jaI
kaya-pQdtI ivaiht kolaolaI Aaho tI varIla sauQaarNaaMsah kayama rahIla.
sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa (www.maharashtra.gov.in ) yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat
Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak saMkotaMk 20070217122545001 Asaa Aaho.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaot p`klpga`staMsaazI Asalaolyaa 5 T@ko AarxaNaamaQyao


BaUkMPaga`staMcaa 3 T@ko kaoTa zovaNyaabaabat.

Aap<aI vyavasqaapna p`Baaga madt va punava-sana mahsaUla va vana ivaBaaga


Saasana inaNa-ya .[-@yauAar 2006p`..104BaUpUk idnaaMk 17 eip`la 2007.

178
vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1094p`..3016A id.17.11.1994.
2 Saasana inaNa-ya . [-@yauAar 1094p`..768 BaupUk id. 9.8.95.
3 Saasana inaNa-ya .[-@yauAar 2006p`..104 BaupUk id.2.1.2004.

]praollaoiKt Saasana inaNa-ya idnaaMk 17.11.1994 nausaar p`klpga`staMtIla AarxaNaat BaUkMpga`sthI samaaivaYT
krNyaat Aalao. Saasana inaNa-ya idnaaMk 9.8.1995 nausaar p`klpga`staMkirta Saasanasaovaot k va D gaTatIla
inayau@tIsaazI Asalaolyaa 5 AarxaNaamaQyao BaUkMpga`stasaazI 3 jaagaa va p`klpga`staMkirta 2 jaagaa yaap`maaNao
AarxaNa zovaNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa.
2. mahasaUla va vana ivaBaaga Saasana inaNa-ya .[-@yauAar 1094p`..768 BaupUk id. 9 Aa^gasT 95
Anvayao inaga-imat kolaolao AadoSa kayama zovaNyaat yaot AsaUna Saasana inaNa-ya . [-@yauAar 2006p`..104 BaupUk
id.2.1.2004 r_ krNyaat yaot Aaho. pirNaamaI laatUr va ]smaanaabaad ijalhyaatIla inayau@tI AiQakayaaMsa
rajyaatIla ]va-rIt ijalhyaatIla sava- inayau@tI AiQakayaaMnaI Saasana inaNa-ya idnaaMk 9 Aa^gasT 1995 Anvayao
BaUkMpga`staMkirta zovaNyaat Aalaolyaa AarxaNaacaI AMmalabajaavaNaI k va D gaTatIla inayau@%yaa krtaMnaa hao[-la yaacaI
dxata GyaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao


Ba.maa.daOMD
iva<aIya sallaagaar va sah saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saMgaNak Ah-ta prIxaot maudtvaaZ doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . maatMsaM nastI 04 224 39 idnaaMk 5 mao 2007.

Pa`stavanaa ]prao@t Saasana inaNa-yaanvayao SaasakIya saovaotIla gaTA gaTba va gaT k maQaIla AiQakarIkma-caayaaMnaI
saMgaNak Ah-ta prIxaa ]<aINa- k$na Saasanaasa p`maaNap~ saadr krNyaasaazI idnaaMk 31.12.2006 pya-nt maudt
doNyaat AalaIlaI Aaho. tqaaip SaasanaakDo ]plabQa AsalaolaI saMgaNak saM#yaa va SaasakIya AiQakarIkma-caayaaMcaI
ekUNa saM#yaa ivacaarat Gaota rajyaatIla sava- AQakarIkma-caayaaMnaa saMgaNak Ah-ta prIxaa p`maaNap~ p`aPt krNyaasaazI
AiQak AvaQaI doNyaacaI baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haotI.

Saasana inaNa-ya saMgaNak Ah-ta prIxaa ]<aI-Na k$na Saasanaasa p`maaNap~ saadr kravayaacyaa AvaQaIsa idnaaMk
1.1.2007 pasaUna idnaaMk 31.12.2007 pya-nt maudtvaaZ doNyaat yaot Aaho. SaasakIya saovaotIla gaTA gaTba
va gaT k maQaIla AiQakarI kma-caayaaMnaI saMgaNak Ah-ta prIxaa ]<aINa- k$na Saasanaasa p`maaNap~ saadr
krNyaasaazI hI AMtIma maudvaaZ samajaNyaat yaavaI.

sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa AsaUna %yaacaa saMgaNak saaMkotaMk
200705051222208001 Asaa Aaho.
@@@@@@@@@@

ivabaama.

179
ivaYaya Anausauicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- va ivaSaoYa
maagaasavagaa-cyaa ]maodvaaraMnaa Saasana saovaot inamaSaasakIya saovaot Saasana AMgaIt
saMsqaamaQyao pdaonnatIpUvaI- jaatI p`maaNap~acaI pDtaLNaI k$na vaOQata p`maaNap~ saadr
krNyaabaabat.

saamaaijak nyaaya va ivaSaoYa sahayya ivaBaaga


inaNa-ya maaMk saIbaIsaI 10 2004p`..570maavak5 idnaaMk 16 mao 2007.

vaacaa 1 Baart sarkarcyaa imainasT/I Aa^f psaao-nala pblaIk iga`vhonsaosa A^ND ponSana navaI idllaI yaaMcao p~
.36.3689[-esaTITI AarD\resa id. 16 ,maaca- 1999.
2 Saasana inaNa-ya ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI[tr maagaasavaga- AaiNa ivaSaoYa maagaasap`vaga- ivaBaaga
.saIbaIsaI 102002252p`..1 [maava 5 id. 25 jaanaovaarI 2000.
3 Saasana inaNa-ya saamaaijak nyaaya saaMsitk kaya- va ivaSaoYa maagaasap`vaga- ivaBaaga .saIbaIsaI
102003p`..91maavak 5 idnaaMk 8 iDsaoMbar 2003.
4 Saasana inaNa-ya saamaaijak nyaaya saaMsitk kaya- va ivaSaoYa maagaasap`vaga- ivaBaaga .saIbaIsaI
102003p`..91[maava 5 idnaaMk 28 jaanaovaarI 2004 va sama 28 jaanaovaarI 2004 va
samamaaMkacao SauQdIp~k idnaaMk 6 fob`auvaarI 2004.
P`astavanaa saMdBaa-QaIna .4 yaoqaIla idnaaMk 28.1.2004 cyaa Saasana inaNa-ya va samamaaMkacao SauQdIp~k idnaaMk
6.2.2004 Anvayao Anausauicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- va ivaSaoYa maagasavagaa-kirta
raKIva Asalaolyaa pdavar inayau@tI idlaolyaa ]maodvaaraMcyaa jaatI p`maaNap~acaI pDtaLNaI saMbaMiQat ivaBaagaaMnaI k$na
GaoNyaasaazI AavaSyaktI kagadp~o saMbaMQaIt jaat p`maaNap~ pDtaLNaI saimatIkDo %varIt saadr kravaIt va saimatInao
Aaplaa inaNa-ya 3 maihnyaaMcyaa Aat saMbaMQaIt ivaBaagaakDo saadr k$na idnaaMk 5 maaca- 2005 cyaa pirp~kanvayao ASaa
saUcanaa idlaolyaa Aahot kI jyaa AiQakarIkma-caayaaMcao jaatI davyaacaI vaOQata tpasaNaI AVaphI JaalaolaI naahI
%yaapOkI jao pdaonnatIcyaa xao~at yaotat ( Zone of consideration ) %yaaMcaa jaatI davaa pdaonnatIcyaa p`IyaopUvaI- 6
maihnao Agaaodr sava- p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI jaatIp`maaNap~o ivaBaagaIya jaatI p`maaNap~ pDtaLNaI saimatIkDo pazvaUna
vaOQata p`maaNap~o p`aPt k$na GyaavaIt va %yaanaMtr saMbaMQaItaMnaa pdaonnatI VavaI. maagaasavagaI-ya ]maodvaaraMcyaa jaatI davaa
pDtaLNaIbaabat idnaaMk 25 jaanaovaarI 2000 cyaa Saasana inaNa-yaanausaar svayaMspYT AadoSa Aahot. trIhI yaabaabat
vaarMvaar maaga-dSa-naaqa- saMdBa- p`aPt haotat. yaabaabat spYTIkrNa krNyaacaI baaba ivacaaraQaIna haotI.
Saasana inaNa-ya

1 Kulyaa p`vagaa-tUna SaasakIya saovaot inayau@t Jaalaolyaa maagaasavagaI-ya ]maodvaaranao %yaaMcyaa inayau@tInaMtr kalaaMtranao
maagaasavagaI-ya AarxaNaacao fayado imaLivaNyaasaazI jar jaatI p`maaNap~asah Aja- kolaa Asaola tr %yaa ]maodvaaranao jyaa
tarKolaa jaatIcao p`maaNap~ kayaa-layaakDo saadr kolao Aaho. %yaa tarKopasaUna puZo AarxaNaacao fayado jaatIcyaa davyaacaI
vaOQata tpasaUna Jaalyaavar doya zrtIla BaUtlaxaI p`Baavaanao laaBa doya zrNaar naahI.
2 [tr maagaasavagaI-ya pdaonnatImaQyao AarxaNa nasalyaanao [tr maagaasavaga- p`vagaa-tUna yaapUvaI-ca Saasana saovaot p`ivaYT
Jaalaolyaa va AVaphI vaOQata tpasaNaI na Jaalaolao maharaYT/ rajyaatIla maUL inavaasaI Asalaolyaa ]maodvaaracaI pdonnatIsaazI
vaOQata tpasaNaIcaI AavaSyakta naahI. tsaoca saovaaMtga-t AaSvaasaIt p`gatI yaaojanaocyaa AMmalabajaavaNaIsaazI saMbaMiQat
AiQakarIkma-caayaaMkirta jaat vaOQata p`maaNap~ saadr krNao baMQanakark krNyaat Aalaolao naahI. tqaaip
sarLsaovaonao inayau@tInaMtr jaatI vaOQata tpasaNaI krNao sava- maagaasa p`vagaa-tIla ]maodvaarakirta baMQanakark Aaho.
3 eKVa jaatIcaa p`vaga- Saasanaacyaa QaaorNaa%mak inaNa-yaanausaar badlaNyaat Aalaa Asaola va %yaa jaatIcao
p`maaNap~vaOQata tpasaNaI %yaa jaatIcyaa ]maodvaarakDo Asaola tr sadr ]maodvaarasa punha sava- kagadp~o do}na navyaanao

180
jaatIcao p`maaNap~ kaZNyaacaI AavaSyakta nasaUna jaunao jaatIcao p`maaNap~ ]pijalhaiQakarI kayaa-layaat jamaa k$na
Saasanaacyaa Saasana inaNa-yaanausaar %yaaMnaa navaIna p`vagaa-cyaa jaatIcao p`maaNap~ %varIt doNyaat yaavao va jaunyaa jaatIcyaa
p`maaNap~acaI vaOQata tpasaNaI JaalaI Asalyaasa punha navaIna jaatIcyaa p`maaNap~acaI vaOQata tpasaNaI krNao AavaSyak
naahI,.
4 jar eKada maagaasavagaI-ya ]maodvar Kulyaa p`vagaa-tUna saovaot Aalaa Asaola va %yaanao kQaIhI kuzlyaahI stravar
kuzlyaahI p`karcao maagaasavagaI-ya AarxaNaacao fayado Gaotlao nasatIla Asaa ]maodvaar AarxaNaacyaa laaBaakairta maagaNaI
krIt nasaola tr ASaa ]maodvaaracyaa jaatI p`maaNap~acaI vaOQata tpasaNaI krNyaacaI AavaSyakta naahI. maa~
AarxaNaacyaa laaBaacaI maagaNaI krNaayaa ]maodvaaracaa jaatI davaa tpasaNao AavaSyak rahIla.

ha Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatInao inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak saaMkotaMk
20070517130453001 Asaa Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

rmaoSa ma. ]baaLo


p`Qaana saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya naxalavaaVaMcyaa hllyaat jaayabaMdI maR%yau Jaalaolyaa SaasakIya saovaotIla


vya@tIcyaa kuTuMibayaaMnaa Saasana saovaot saamaavaUna GaoNyaabaabat.
AnaukMpa inayau@tIcyaa yaaojanaot sauQaarNaa krNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya .AkMpa 1006p`..17406Aaz idnaaMk 17.07.2007.

saMdBa- 1 saap`iva.inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.26.08.1994.


2 saap`iva.inaNa-ya .AkMpa 10932335p`..9093Aaz id.12.03.1997.
3 saap`iva inaNa-ya .AkMpa 1000p`..202000Aaz id.28.03.2001.
4 saap`iva.inaNa-ya .AkMpa 1003p`..592003Aaz id.30.01.2004.
5 saap`iva.inaNa-ya .AkMpa 1004p`..512004Aaz id.22.08.2005.

naxalavaaVaMnaI kolaolyaa hllyaat jaayabaMdI zar Jaalaolyaa SaasakIya saovaotIla kuTuMibayaaMsa Saasana naaokrIt saamaavaUna
GaoNyaabaabat va p`cailat trtUdIt kahI sauQaarNaa krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haoata. %yaamaQyao naxalavaaVaMcyaa
hllyaat jaayabaMdIzar Jaalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa kuuTuMibayaanaa SaasakIya saovaot saamaavaUna GaoNyaasaazI vaogaLI
AarxaNa EaoNaI inamaa-Na kravaI kaya tsaoca gaT A va gaT ba maQaIla kma-caayaaMcaa saovaot maR%yau Jaalyaasa %yaaMcyaa
kuTuMibayaanaa AnaukMpa inayau@tIcaa laaBa Vavaa kaya Pa`cailat pwtIp`maaNao AnaukMpa inayau@tIsaazI gaT k va gaT D
maQaIla p`itvaYaI- ir@t haoNaayaa pdaMpOkI 5 T@ko ivaiht kolaolyaa pdaMcaI mayaa-da vaaZvaavaI kaya AnaukMpa inayau@tIsaazI
pa~ zrivalaolyaa kuTuMibayaaMmaQyao AnaukMpa inayau@tIsaazI pa~ zrivalaolyaa kma-caayaaMcyaa kuTuMibayaaMmaQyao
GaTsfaoTpir%ya@taivaQavaa maulaIMnaabaihNaIMnaa pa~ kuTuMbaIya mhNaUna samaaivaYT kravao kaya p`cailat trtUdInausaar

181
vayaacaI 40 vaYao- Jaalaolyaa kuTuMibayaaMsa AnaukMpa inayau@tIsaazI Apa~ zrivaNyaasaazI AT kma-caayaaMcyaa ivaQavaa tsaoca
GaTsfaoTItpir%ya@taivaQavaa maulagaIbaihNaI yaaMcyaakirta iSaiqala kravaI kaya yaabaabatcao p`Sna Saasanaacyaa
ivacaaraQaIna haoto. yaasava- baabaIMcaa ivacaar k$na Saasana Aata puZIlap`maaNao AadoSa dot Aaho.
Saasana inaNa-ya
yaa saMdBaa-t Aata saaMgaaopaMga ivacaar k$na Saasanaanao p`cailat AnaukMpa t<vaavarIla inayau@tIcyaa yaaojanaot
sauQaarNaa krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa AsaUna %yaanausaar KalaIla sauQaarNaa p`cailat yaaojanaot samaaivaYT krNyaat yaot Aahot.
1 gaT AbakD maQaIla SaasakIya AiQakarI Aqavaa kma-caayaaMnaa naxalavaadI AatMkvaadI draoDoKaor
samaajaivaGaatk yaaMcyaa hllyaatkarvaa[-t maR%yaU Aalyaasa ASaa AiQakarI Aqavaa kma-caayaacyaa pa~ kuTuMibayaaMtIla
eka vya@tIsa AnaukMpa inayau@tI Anau&oya rahIla va yaa p`yaaojanaaqa- p`cailat ivaiht kolaolyaa 5 T@ko mayaa-domaQyao %yaaMnaa
p`aQaanyaanao inayau@tI doNyaat yaavaI.
2 gaT AbakD maQaIla jao SaasakIya AiQakarI Aqavaa kma-caarI naxalavaadIAatMkvaadI draoDoKaor
samaajaivaGaatk yaaMcyaa hllyaatkarvaa[-maQyao kayama svapI jaayabaMdI Jaalao Aahot va %yaaMnaI svathUna SaasakIya saovaa
saaoDUna doNyaacaI laoKI AnaumatI idlaI Aaho ASaa AiQakarIkma-caayaaMcyaa pa~ kuTuMibayaaMtIla eka vya@tIsa var ivaiht
kolaolyaa 5 T@ko mayaa-domaQyao p`aQaanyaanao inayau@tI doNyaat yaavaI.
3 AnaukMpa inayau@tIsaazI pa~ zrivalaolyaa kuTuMibayaaMcyaa vyaa#yaocaI vyaaPtI vaaZvaUna %yaamaQyao GaTsfaoTI
pir%ya@ta ivaQavaa maulaIMnaa baihNaIMnaa pa~ kuTuMbaIya mhNaUna samaaivaYT krNyaat yaavao.mMaa~ yaabaabat maUL AiQakarI
kma-caayaaMcyaa p%naIptI nao kaoNaacaI AnaukMpa t<vaavar inayau@tI kravaI yaabaabat naamaaMkna doNao AavaSyak rahIla.
maRt AiQakarIkma-caayaaMcao ptIp%naI hyaat nasalyaasa %yaacyaaitcyaa sava- pa~ kuTuMibayaaMnaI eki~t yao}na kaoNaacaI
inayau@tI kravaI yaabaabat naamaaMkna kravao.
varIla sauQaarNaa %varIt pirNaamaanao Saasana inaNa-yaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaot AsaUna varIla sauQaarNaaM
vyaitir@t AnaukMpa yaaojanaotIla p`cailat [tr trtudI yaapuZohI kayama rahtIla. sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/
Saasnaaacyaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak saMkotaMk 20070717153441001 Asaa
Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
EaI.p.paTIla
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@@

ivaYaya AnausaUicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- va


ivaSaoYa maagaasa p`vaga-acyaa ]maodvaaraMcyaa jaatI p`maaNap~davyaacaI tpasaNaI
krNyaabaabat maaga-dSa-k saUcanaa.

saamaaijak nyaaya va ivaSaoYa sahayya ivaBaaga


Saasana inaNa-ya . lavaosaU 2007p`..74maavak 5 idnaaMk 22 Aa^gasT 2007.

P`astavanaa maa.savaao-cca nyaayaalayaanao kumaarI maaQaUrI paTIla ivaw Apr paolaIsa Aayau@t AaidvaasaI ivakasa ijalha
zaNao va [tr yaa p`krNaI idnaaMk 2.9.1994 raojaI idlaolyaa inaNa-yaasa Anausa$na AnausaUicat jaatI ivamau@t jaatI
BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- va ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-cyaa ]maodvaaraMcyaa jaatI p`maaNap~davyaacaI tpasaNaI k$na
vaOQata p`maaNap~ doNyaasaazI rajyaamaQyao ivaBaagaIya jaatI p`maaNap~ pDtaLNaI saima%yaa sqaapna krNyaat Aalaolyaa
Aahot. sadr saima%yaaMmaaf-t SaOxaiNak saovaaivaYayak AaiNa inavaDNaUk ivaYayak ]maodvaaraMcyaa jaatI p`maaNap~aMcaI

182
pDtaLNaI krNyaat yaoto. rajyaatIla jaatI p`maaNap~ saima%yaaMkDo barIcaSaI p`krNao p`laMibat Asalyaanao Anaok
ivaVaqyaMa-cyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa va laaokp`itnaIQaIMcyaa Baivatvyaabaabat p`Sna inamaa-Na Jaalyaacao Saasanaacyaa inadSa-naasa
AaNaUna doNyaat Aalao Aaho. %yaasa Anausana AnausaUicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- va
ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tIla vya@tIMcyaa jaatIcyaa p`maaNap~aMcaI pDtaLNaI krNyaacyaa kaya-pwtIt sauQaarNaa krNyaacaI
baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haotI.
Saasana inaNa-ya
AnausaUicat jaatI ivamau@t jaatI BaT@yaa jamaatI [tr maagaasavaga- va ivaSaoYa maagaasap`vagaa-tIla vya@tIMcyaa
jaatIcyaa p`maaNap~acaIdavyaaMcaI pDtaLNaI krtanaa jyaa kuTuMbaatIla vaDIla sa#yao Baa} ikMvaa bahINa Asaa javaLcyaa
r@tacao naato ( Fathers family tree with blood relation ) AsalaolyaaMpOkI kaoNaacaohI jaatI vaOQata p`maaNap~
( Validity Certificate issued by appropriate authrity )Asaola tr sadr p`maaNap~acyaa AaQaaro ASaa kuuMTuMbaatIla
[tr vya@tIMnaI vaOQata p`maaNap~asaazI p`stava saadr kolyaasa %yaaMnaa r>acyaa naa%yaacao kuTuMbaatIla naatovaa[-k ]da.
vaDIla maulagaa maulagaI Baa} bahINa vaOQata p`maaNap~ p`stava p`aPt Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaacyaa Aat
kravaI.
jaoqao naama saadRSya Aaho prMtu r@tacao naatosaMbaMQa naahIt ASaI p`krNao saimatIcyaa inadSa-naasa AalaI tr
saimatIcao samaaQaana hao[-pya-nt puravao maagaNyaacaa saimatIcaa AiQakar AbaaiQat rahIla.
sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak saaMkotaMk
20070822150125001 Asaa Aaho.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya sava- saMvaagaa-tIla ir@t pdo tatDInao BarNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 2007p`,.1290712 idnaaMk 27.08.2007.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1073esaAar 24DI 2 id. 03.10.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1082117ema12 id.05.12.1980.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 1087200p`..38712 id.08.10.90
4 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 2006p`..1710612 id.17.02.2007.
5 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI 2006p`..940612 id.13.07.2007.

Saasana saovaotIla ir@t pdo BarNyaacyaa AnauYaMgaanao AavaSyak kaya-vaahI krNyaabaabatcyaa ivaivaQa saUcanaa yaa
ivaBaagaacyaa saMdBaa-iQana Saasana inaNa-ya va pirp~kavdaro vaoLaovaoLI sava- ivaBaagaaMnaakayaa-layaaMnaa doNyaat Aalyaa Aahot.
tsaoca ivadBaa-tIla AaidvaasaI va naxalaga`st BaagaatIla ir@t pdo BarNyaasa p`aQaanya doNyaabaabatcyaa saUcanaa saMdBaa-iQana
.5 yaoqaIla idnaaMk 13.07.2007 cyaa AadoSaanvayao sava- ivaBaagaaMnaa va inayau@tI p`aiQakayaaMnaa idlaolyaa Aahot.
tqaaip yaap`maaNao vaoLaovaoLI saUcanaa do}nahI ir@t pdo BarNyaabaabat vaoLIca kaya-vaahI haot naahI. %yaamauLo Saasana saovaot
maaozyaa p`maaNaat pdo ir@t Asalyaanao maM~ImaMDLacyaa idnaaMk 1.08.2007 cyaa baOzkIt naarajaI vya@t krNyaat
AalaI. yaabaabat maM~ImaMDLanao idlaolyaa inadoSaanausaar SaasakIya kayaa-layao ijalha pirYada yaamaQaIla ir@t pdo %yaacap`maaNao
%yaaMcao p`maaNa pdo ir@t rahNyaacaI sava-saaQaarNa karNao ir@t pdo BarNyaabaabat kolaolyaa ]payayaaojanaa AaiNa ir@t pdo
sarLsaovaonao va pdaonnatInao BarNyaasaazI kalabaQd kaya-ma yaa mauVavar saamaanya p`Saasana ivaBaagaatfo- idnaaMk
8.8.2007 cyaa maM~ImaMDL baOzkIt saadrIkrNa krNyaat Aalao. sadr maM~ImaMDL baOzkIt yaa saadrIkrNaavar

183
maM~ImaMDLat Jaalaolyaa cacao-cyaa AnauYaMgaanao jao inaNa-ya GaoNyaat Aalao %yaamaQaIla saovaa ]pivaBaagaaSaI saMbaMiQat inaNa-ya
ivacaarat Gao}na Saasana Aata puZIlap`maaNoa AadoSa dot Aaho
Saasana inaNa-ya
1 p`SaasakIya ivaBaagaacyaa inayaM~NaaKalaIla jyaa xao~Iya kaya-layaaMcaa AatIbaMQa AVap maMjaUr Jaalaolaa naahI %yaa
ivaBaagaaMnaI saMbaMiQat xao~Iya kayaa-layaaMcaa AatIbaMQa AMitmat maMjaUr krNyaabaabatcaI kaya-vaahI ek
maihnyaacyaa Aat pUNa- kravaI.

2 gaTA va gaTba rajap~It saMvagaa-tIla AaiNa baRhnmauMba[-tIla Aayaaogaacyaa kxaotIla gaTba Arajap~It va
gaT k maQaIla sarLsaovaocaI ir@t pdo va saMBaavya ir@t pdo yaasaazI maagaNaIp~ p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI 30
idvasaat AayaaogaakDo pazvaavao.

3 AayaaogaakDUna iSafarsa p`aPt Jaalaolyaa ]maodvaaraMcyaa baabatIt AavaSyak baabaIsaMdBaa-t sava- p`iyaa p`SaasakIya
ivaBaagaanao eka maihnyaat pUNa- kravaI.

4 gaTba rajap~It gaT k va gaT D maQaIla sava- saMvagaa-tIla Aayaaogaacyaa kxaobaahorIla sarLsaovaocaI ir@t
pdo BarNyaasaMdBa-t AavaSyak kaya-vaahI inayau@tI p`aiQakayaaMnaI %varIt sau$ kravaI va ApMga AnauSaoYaacyaa
AnauYaMgaanao sarLsaovaotIla BartIbaabat maa. ]cca nyaayaalayaanao idlaolaI sqaigatI ]zivalyaanaMtr sadr pdavar
tatDInao inayau@tI doNyaacaI kaya-vaahI kravaI.

5 gaTA saMvagaa-tIla Aasqaapnaa maMDLacyaa kaya-kxaotIla ir@t pdaMcao pdaonnatIcao p`stava sava- saMbaMiQat
p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI 1 maihnyaacyaa Aat Aasqaapnaa maMDLakDo pazvaavaot.

6 gaT A maQaIla Anya pdaMcao va gaTba maQaIla iva.jaa. Ba.ja.p`vagaa-tIla va iva.maa.p.tIla AarxaIt pdo
maa. ]cca nyaayaalayaacyaa inadoSaanausaar ir@t zovaUna ]va-irt pdavarIla pdaonnatIcao p`stava sava- saMbaMiQat
p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI 1 maihnyaat saa.p`,.ivaBaaga ka.12 va ka.16ba kDo maanyatosaazI saadr kravaot.

7 gaTba Arajapi~t gaTk va gaTD maQaIla pdaonnatIcaI ir@t pdo saMbaMiQat ivaBaaga p`mauK
kayaa-layap`mauKinayau@tI p`aiQakarI yaaMnaI tatDInao ivaBaagaIya pdaonnatI saimatIcyaa baOzka Gao}na 15 idvasaat
kaya-vaahI kravaI.
2. varIla AadoSaacao kaTkaorpNao palana kna ivaiht kaya-pQdtInao ir@t pdo lavakrat lavakr BarNyaacyaa
AnauYaMgaanao sava- p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI tatDInao kaya-vaahI kravaI. pdaonnatIcyaa kaoTyaatIla ir@t AsalaolaI pdo 3
maihnyaaMcyaa Aat BarlaI gaolaI naahIt tr saMbaMiQat ivaBaagaacyaa saicavaavar jabaabadarI inaiScat kna yaaogyatI kaya-vaahI
tatDInao krNyaat yao[-la yaacaI sava- ivaBaagaaMnaI naaoMd GyaavaI.
sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra .govt.in yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat
Aalaa AsaUna %yaacaa saMkotaMk 20070827125841001 Asaa Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao.

satISa i~pazI
APpr mau#ya saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

184
rjaa

Sub:-Holidays-Public and Optional..Attendance on.

G.A.D Circular No. P-13/1317-B dated 16th July 1964.

In modification of the orders issued in Govt. Circular Political and Services


Departmet No. P- 13- II B dated the 27th July 1969, Government is pleased to issue
following revised instructions for the grant of Compensatory Holidays:-

(1) Compensatory holidays should not be accumulated for more than three
days.
(2) In case where Govt. servants are required to work for half a day two such
half days should be taken as equivalent to one full day for the purpose of
grant of Compensatory Holiday.
(3) Compensatory Holidays granted to Govt. Servants may be allowed to be
prefixed or suffixed or both to the leave as admissible under rules and or
holidays.
(4) Compensatory Holidays should not be allowed to be carried forward to
the next Calender year.

@@@@@@@@@@@

Sub:-Leave concession.. Grant of to Police personnel.

Home Department G.R.No.LVE 0575-V-A dt. 17th July ,1975.

Resolution : Due to the exigencies of their service, Police personnels are, by and large
not able to avail of the leave encashment concession admisible to other Government
servants. Govt. is accordingly pleased to direct, in modification of the orders contained in
G.R. F.D. No. LVE 2470/634/70 X dt. 15th May 1970, as amended from time to time,
that all Police Officers ( exclusive of members of the I.P.S.) and all Policemen in the
State should be allowed the concession of the encashment of earned leave for one month
with actual availment of earned leave for 15 days in every block period of two years.
However ,if a Police Officer/ Policemen applied for earned leave during the said block
priod and he cannot be granted even for 15 days because of the exigencies of the
service,he should be allowed leave encashment for a period of 30 days, subject to issue of
a certificate by the competent authority to the effect that his leave had to be refused
because of the exigencies of the service.
2. These orders should take effect from the block period which commenced on the
1st April 1974, but will not apply to those Police Officers and Policemen who have
already availed the leave concession for the said block period. The revised leave
concession should also be subject to all the other prescribed conditions ralating to the
leave encashment concession as applicable to other Govt. servant.

185
3. Govt. is also pleased to direct that the refusal of leave to Police Officers /
Policemen for purposes of the leave encashment concession should be kept to the
minimum and such requests should be refused only when absolutely essential in the
public interest and once a request for leave is refused, the competent authority should
sanction the leave encashment and it will not be at his discretion to modify the decision.
The Inspector General of Police should maintain a record of such requests of leave and
review the reasons thereof. Govt. feels that every effort should be made to give leave at
least for 15 days, if not more during a block of 2 years.
4. Govt. is also please to diect that all Police Officers ( excluding members of the
I.P.S.) and all policemen in the state should be held to be eligible for casual leave upto a
limit of 20(Twenty ) days in a calendar year,subject to the various rules governing the
grant of casual leave to Govt. servants. These orders should have effect from calendar
year which commenced on the1 st January 1975.
5. This resolution issues with the concurrence of F.D vide its un -official reference
No.2245/ S- F.D dt. 1st July 1975.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

P.G.Gavai,
Secretary (I) to the Govt.of Maharashtra
Home Department.

( Note:- Block System discontinued.


Casual Leave reduced. Encashment 15 days only.)

@@@@@@@@@@

Sub:-Grant of additional leave with facilities


for its surrender and encashment to
members of the State Police Constabulary.

Home Dept. G.R.No.LVE 0179/13548 A Pol 5 dt. 4. 9. 1979.

Read :Govt.Reso. H.D.No. LVE 0575/ VA dt. 17th July 1975.

Members of the Police Constabulary are very often required to put in long and
arduous of duty not only on normal working days but also on gazetted holidays which
are notified as public holidays. In the past, Govt. had granted certain financial
compensations viz. Armed Duty Allowance for the Armed Policemen with effect from
October 1970 and Special Duty Allowance for all members of the Police constabulary
with effect from April 1973 in consideration of the arduous and extended hours which
members of the Police Constabulary are required to put in almost daily, the frequent
deprivation of the concessions of holidays , casual leave, etc. Govt. has now decided that
all members of the Police Constabulary should also be allowed an additional 15 days
earned leave per annum to be earned at the rate of one day for each spell of duty period of
24 days with facilities to surrender and encash it, as is permissible at present under Govt.
Resolution Home Dept. No. LVE 0575/VA dated the 17th July 1975.
2. These orders will come into effect from 1 st October 1979 and shall apply to all

186
members of the Police Constabulary of and below the rank of Police Jamadar and cover
all Police establishments to which Special Duty Allowance is admissible in accordance
with the G.R.H.D.No. APO 3273/ II VI dated the 13th April 1973, as amplified by Govt.
Resolution of even number, dated the 11th November 1974.
3. The expenditure on this account should be met from the sanctioned grants under
the head 255 Police.
4. This Resolution issues with the concurrence of the Finance Department Vide its
unofficial reference No. CR 1027 / 79 SER 9 dt. 4th September 1979.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra

S. S. Das
Under Sec.to the Govt.of Maharashtra,
Home Department.
@@@@@@@@@

Sub: Prefixing and suffixing Sundays and


Public Holidays to Casual Leave.

F.D.G.R.No. LVE 1481/CR-274/SER-9 Dated 20th March ,1981.

According to orders contained in G.R.F.D.No. LVE 1456/S-5 dated the 9th April
1957, not more than two holidays can be enjoyed in conjuction with any spell of casual
leave wheter by prefixing suffixing or by both, and further that no holidays can be
interposed between period of casual leave.

The question of removing these restrictions was under consideration of


Government for sometime past. Government is pleased to direct that Government
servants may be permitted to prefix and /or suffix any number of Sundays and /or Public
holidays to casual leave. They may also be permitted to interpose a holiday or a series of
holidays between the periods of casual leave. However, the existing condition that the
total period should not exceed 7 days,, save only in exceptional circumstances when it
may be extended upto 10 days, will continue as before.

These orders will take effect from the date of issue and shall be in force on
experimental basis for a period of one year in the first instance. The Heads of
Offices/Departments should keep a watch on the implementation of these orders and
report to Finance Department whether the concession extended in paragraph 2 above
results in any administrative inconvenience.The report in the matter should be sent to the
Administrative Department concerned who in turn should give their comments so as to
reach Finance Department by the end of February 1982.

Dy. Secretary to Government.


@@@@@@@@@
ivabaama.

187
ivaYaya kuTuMba klyaaNa kaya-maaKalaI saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa
k$na GaoNaayaa AaoVaoigak va AaOVaoigakotr rajya XaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . elavhI[- 1480 saIAar 1399 esa[-Aar 9 id. 14 jaulaO 1981.

rajya XaasakIya kma-caayaaMnaI AaOVaoigak va AaOVaOigakotr CaoTyaa kuTuMba pQdtIcaa AiQak p`maaNaat
AvalaMba krNyaasaazI jao kma-caarI saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa k$na GaotIla %yaaMnaa var ]d\QaRt kolaolyaa AadoXaaMmaQyao
ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaacaI trtUd yaapUvaI-ca krNyaat AalaolaI Aaho. yaa baabatIt AiQak ]<aojana doNyaacyaa dRYTInao
saQyaa Aist%vaat Asalaolyaa trtudI AiQak iXaiqala krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.Aata var namaUd
kolaolao sava- AadoXa r_ k$na Saasana Asao AadoSa dot Aaho kI kuTuMba klyaaNa kaya-maaKalaI rajya XaasakIya
kma-caayaaMnaa AaOVaoigak va AaOVaoigakotr puZIla pircCodat namaUd kolyaap`maaNao ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI.
3. kuTuMba klyaaNa kaya-maaKalaI jao pu$Ya XaasakIya kma-caarI nasabaMdI Sas~iyaa k$na GaotIla %yaaMnaa jaastIt
jaast saha kamaacyaa idvasaaM [tkI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI. jar eKaVa kma-caayaaMnao pihlaI Sas~iyaa
inapyaaogaI zrlyaasa dusayaaMda nasabaMdI Sas~iyaa k$na GaotlaI va %yaanao pihlaI Sas~iyaa inapyaaogaI zrlyaamauLo dusarI
Sas~iyaa kravaI laagalaI Asao saMbaMQaIt vaOVikya AiQakayaanao idlaolao p`maaNap~ saadr kolyaasa %yaalaa punha jaastIt
jaast 6 idvasaaMcaI naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI.
A jyaa maihlaa XaasakIya kma-caarI saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa p`sautInaMtr ikMvaa p`sautI
vyaitir@t [tr vaoLI k$na GaotIla %yaaMnaa 14 idvasaaMpoxaa AiQak nasaola evaZI ivaXaoYa naOimai<ak
rjaa doNyaat yaavaI.
ba jyaa maihlaa XaasakIya kma-caarI gaBaa-XayaaMtga-t saMttIp`itbaMQak valaya laUp basavaUna GaotIla
%yaaMnaa %yaa idvaSaI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI.
k jyaa maihlaa XaasakIya kma-caarI kayadoXaIr gaBa-patanaMtr saMttIp`itbaMQak Xas~iyaa k$na GaotIla
%yaaMnaa jaastIt jaast 14 idvasaaMpoxaa AiQak nasaola evaZI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI.
4. A jyaa XaasakIya pu$Ya kma-caayaaMcyaa p%naI pihlaI Sas~iyaa inapyaaogaI zrlyaamauLo kuTuMbaklyaaNa
kaya-maaKalaI dusarI saMttIp`itbaMQak Sas~iyaap`sautInaMtr ikMvaa p`sautI vyaitir@t [tr vaoLI k$na GaotIla %yaaMnaa
%yaaMcyaa p%naIcaI pihlaI Sas~iyaa inapyaaogaI zrlyaamauLo dusarI Sas~iyaa kravaI laagalaI Asao vaOVkIya p`maaNap~
saadr kolyaasa 7 idvasaaMcaI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI. p%naIcaI doKBaala krNyaasaazI %yaa XaasakIya
kma-caayaacaI ]pisqatI AavaSyak Aaho AXaa p`karcaa ]llaoK p`maaNap~amaQyao AsaNyaacaI AavaSyakta naahI.
pircCod 4 A laa XauQdIp~ iva<a iva..Arjaa 249801saovaa 9 id. 20 maaca- 1998.
ba jyaa XaasakIya pu$Ya kma-caayaaMcyaa p%naI kayadoXaIr gaBa-patanaMtr saMttI p`itbaMQak Xas~iyaa
p`sautInaMtr ikMvaa p`sautI vyaitir@t [tr vaoLIk$na GaotIla %yaMacyaa p%naInaI gaBa-patanaMtr saMttIp`itbaMQak Sas~iyaa
k$na Gaotlyaacao vaOVikya p`maaNap~ saadr kolyaasa %yaaMnaa 7 idvasaaMpya-t ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI.p%naIcaI
doKBaala krNyaasaazI %yaa XaasakIya kma-caayaacaI ]pisqatI AavaSyak Aaho AXaa p`karcaa ]llaoK p`maaNap~amaQyao
AsaNyaacaI AavaSyakta naahI.
5. inabaI-jaIkrNa Sas~iyaa kolaolyaa kma-caayaalaa Sas~iyaonaMtr gaMutagauMt ]d\BavalyaamauLo ivaiht mayaa-dopoxaa jaast
ivaXaoYa naOimai<ak rjaocaI AavaXyakta Asaola tr saMbaMQaIt gNaalayaacyaa p`aiQakayaaMcao p`aiQat vaOVikya
AiQakayaacao p`maaNap~ saadr kolyaasa %yaalaa ikMvaa itlaa jaovaZa kaLpya-t Xas~iyaonaMtrcyaa gaMutagauMtImauLo
gNaalayaat rahavao laagalao Asaola tovaZyaa kaLasaazI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI. yaaiXavaaya inaiba-jaIkrNa
Sas~iyaonaMtr jyaaMnaa gNaalayaat rhavao laagaNaar naahI prMtu %yaacavaoLI kamaavar jaaNyaasa jao samaqa- naahIt %yaaMnaa
saMbaMQaIt gNaalayaatIla yaaogya Asaa p`aiQakarI ikMvaa p`aiQat vaOVkIya AiQakarI yaaMcao vaOVkIya p`maaNap~ saadr

188
kolyaasa puYaacyaa saMttI p`itbaMQak Sas~iyaosaazI 7 idvasa va maihlaaMcyaa saMttIp`itbaMQak Sas~iyaosaazI 14 idvasa
ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI.
6. jao SaasakIya kma-caarI punasaMyaaojana Sas~aiyaa raok^nalaayaJaoXana k$na GaotIla %yaaMnaa 21 ikMvaa
gNaalayaat rahNyaasaMbaMQaI p`aiQat vaOVikya AiQakayaanao p`maaiNat kolaolaa p`%yaxa kalaavaQaI yaapOkI jaao kalaavaQaI
kmaI Asaola tovaZyaa kalaavaQaIevaZI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI. iXavaaya Xas~iyaa k$na GaoNyaasaazI
jaaNyaayaoNyaamaQyao jaao p`%yaxa kalaavaQaI laagaola %yaasaazIsauQda ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat yaavaI. punasayaaojana
Sas~aiyaosaazI doNyaat yaoNaarI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa vaOVkIya Kcaa-cyaa p`itpUtI-caI kaoNatIhI jabaabadarI na Gaota
puZIla ATIcyaa AaQaIna rahIla.
1 tI Sas~iyaa punasaMyaaojana Sas~iyaa krNyaacyaa saaoyaI Asalaolao gNaalaya vaOVkIya mahaivaValaya
ikMvaa saMsqaa yaoqaoca kolaolaI AsaavaI.
2 ivaXaoYa naOimai<ak rjaocyaa Ajaa-saaobat jyaa vaOVaikya AiQakayaanao saMbaMQaIt Sas~iyaa kolaI Asaola
%yaacao p`maaNap~at namaUd kolaolyaa kalaavaQaIsaazI %yaa kma-caayaanao Sas~iyaocyaa kalaamaQyao va
Sas~iyaonaMtr baro haoNyaasaazI gNaalayaat rahNao AavaSyak haoto ASaa p`karcao vaOVkIya p`maaNap~
jaaoDNao AavaSyak Aaho.
varIla savalat puZIla XaasakIya kma-caayaaMnaa Anau&oya Asaola.

A Aivavaaiht kma-caarI ikMvaa


ba jyaaMnaa daonapoxaa kmaI maulao Aahot Asao kma-caarI ikMvaa
k jao punasaMyaaojana Sas~iyaa mah%vaacyaa karNaasaazI k$ [icCtat Asao kma-carI ]da. saMttI
p`itbaMQak Sas~iyaonaMtr eKaVa kma-caayaacaI sava- maulao ikMvaa maulaI marNa pavalaI AsatIla.

7.inabaI-jaIkrNa va punasaMyaaojana Sas~iyaa yaasaazI imaLNaarI ivaXaoYa naOimai<ak rjaa naohmaIcyaa rjaolaa maagao jaaoDUna Gaota
yao[-la. prMtu tI naOimai<ak rjaa ikMvaa naohmaIcyaa rjaolaa puZo jaaoDUna Gaota yaoNaar naahI.

8. yaa Xaasana inaNa-yaacaI [Mga`jaI p`t saaobat jaaoDNyaat AalaI Aaho.


maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va %yaaMcyaa naaMvaanao.
vyaM . do. Paanasao
]p saicava iva<a ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

ivaYaya eka p`karcyaa rjaocao dusayaa p`karcyaa rjaot pirvat-na krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . elavhI[- 2481saIAar 1362 esa[-Aar 9 id. 19 .2. 1982.

SaasakIya kma-caayaalaa AaQaI maMjaUr JaalaolaI rjaa tI maMjaUr krNyaat AalaI %yaavaoLI %yaalaa doya va Anau&oya
Asalaolyaa vaogaLyaa p`karcyaa rjaot %yaacyaa ivanaMtInausaar BautlaxaI p`Baavaanao pirvatI-t krNyaacaa AiQakar maharaYT/
naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 14 Anvayao saxama p`aiQakayaalaa idlaolaa Aaho. saxama p`aiQakarI hI
ivanaMtI SaasakIya kma-caarI f@t saovaomaQyao Asatanaaca maanya k$ Saktao. inayat vayaaomaanaanausaar ikMvaa Anyaqaa SaasakIya
kma-caarI inavaR<a Jaalyaavar saxama p`aiQakarI ASaI ivanaMtI maanya k$ Sakt naahI. hI baaba maharaYT/ naagarI saovaa
rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 22 va 67 yaaMtIla trtudInausaar AsaUna %yaa inayamaap`maaNao jaovha eKaVa SaasakIya

189
kma-caayaacaI saovaa samaaPt haoto tovha %yaacyaa KatI AsalaolaI sava- p`karcaI rjaa vyapgat haoto mhNaUna Saasana Asaa
Kulaasaa krIt Aaho kI saMbaMQaIt SaasakIya kma-caayaacaI saovaa samaaPt Jaalyaavar maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama
1981 maQaIla inayama 14 Anausaar saxama AiQakayaaMnaI %yaaMnaa idlaolyaa AiQakaraMcaa vaapr krta kamaa nayao. karNa tsao
krNao inayamabaa( AsaUna saaMivaiQak inayamaaMcyaa trtudIcao ]llaMGana krNaaro Aaho.

@@@@@@@@@

ivaYaya maanyatap`aPt saMGaTnaocyaa baOzkIsaazI hjar rahNyaasaazI naOimai<ak rjaa.

saava-jainak baaMQakama ivaBaaga


pirp~k .rjaa 1085130496saovaa 3 idnaaMk 6 jaUna 1985.

maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 paoT inayama 29 pirinayama 9 laa Anausana SaasakIya
AaOVaoigakotr kma-caayaaMnaa rjaa maMjaUr krNyaacaI Sa@tI jyaasa p`dana kolaolaI Aaho Asaa kaoNatahI AiQakarI va jyaacaa
inaNa-ya GaoNaara tao ekmaova AiQakarI Aaho Asaa AiQakarI ASaa saovaocyaa inakDIcyaa AQaIna rahUna ASaa kaoNaa%yaahI
kma-caayaalaa maanyata p`aPt saMGaTnaocyaa baOzkIlaa hjar rahNyaasaazI AavaSyak vaaTlyaasa naOimai<ak rjaa maMjaUr k
Sakola.

2. maanyatap`aPt saMGaTnaocyaa baOzkIsaazI jar eKaVa kma-caayaanao naOimai<ak rjaa maaigatlaItr saxama
AiQakayaaMnaI jar var ]llaoiKlaolyaa inayamaaMcyaa AQaIna rahUna yaaogyatI kaya-vaahI prspr kravaI.
@@@@@@@@@@

ivaYaya XaasakIya kma-caayaaMcyaa rjaa maMjaUrIcyaa p`krNaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . Arjaa 2486p`..875 saovaa 9 id.01 saPToMbar 1986.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa piriXaYT paca maQaIla namaunaa 1 maQyao XaasakIya
kma-caayaacaa rjaocaa Aja- p`aPt JaalyaanaMtr rjaa maMjaUr krNaayaa saxama p`aiQakayaanao kaoNa%yaa baabaI ivacaarat
Gyaavayaacyaa Asatat yaacaI trtUd saMbaMQaIt inayamaaMcyaa inayama 11 maQyao kolaolaI Aaho. ivaiht namaunyaamaQyao rjaocaa Aja-
p`aPt JaalyaanaMtrhI %yaa Ajaa-var rjaa maMjaUr krNaayaa saxama p`aiQakayaakDUna yaaogya vaoLI kaya-vaahI kolaI jaat naahI
va kma-caarI rjaocaa Aja- do}na gaOrhjar raihlyaasa %yaacyaa ivaQd ivanaa prvaanagaI gaOrhjar raihlyaaba_la
p`aiQakayaakDUna kaya-vaahI krNyaat yaoto Asao laaokAayau@t va ]p laaokAayau@t yaaMcyaa 1983 cyaa Ahvaalaat namaUd
krNyaat Aalao Aaho.rjaocyaa Ajaa-var vaoLIca kaya-vaahI na kolyaamauLo saMbaMiQat kma-caayaasa rjaa vaotna imaLNyaasahI
ADcaNaI inamaa-Na haotat.Asao GaDU nayao mhNaUna Xaasana AadoXa dot Aaho kI ivaiht namaunyaat kma-caayaacaa rjaocaa Aja-
p`aPt JaalyaanaMtr rjaa maMjaUr krNaayaa saxama p`aiQakayaanao ]prao@t inayamaavalaIcyaa trtudI laxaat Gao}na %yaavar
yaaogya tI kaya-vaahI k$na rjaa maMjaUrIcaonaa maMjaUrIcao AadoXa inayama mhNaUna rjaa sau haoNyaaAaQaI kaZNyaacaI kaoiXaXa
kravaI. maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaaga ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI%yaaMnaI
pyaa yaa pirp~katIla trtudI %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaI Asalaolyaa rjaa maMjaUr krNaayaa saxama p`aiQakayaacyaa
inadXa--naasa AaNaavyaat.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

190
ivaYaya BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . Baap`sao 2187 40299 idnaaMk 11 jaulaO 1988.

BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalatIcaa laaBa Leave Travel Concession
daona karNaakirta ]pBaaogata yaotao. 1 svaga`amaIHome Town va 2 Baartat kuzohI jaaNyaakirta Any
where in India svaga`amaI jaaNyaakirta rjaotIla p`vaasa savalat daona vaYaa-tUna ekda va Baartat kaozohI jaaNyaakirta
caar vaYaa-tUna ekda yaa p`maaNao ]pBaaogata yaoto.
2. rajya Saasanaacyaa kma-caayaaMnaa f@t svaga`amaI jaaNyaakirta daona vaYaa-tUna ekda rjaotIla p`vaasa savalat
]pBaaogata yaoto. koMd` Saasana va rajya Saasanaacyaa svaga`amaI jaaNyaasa Asalaolyaa rjaotIla p`vaasa savalatIcyaa gaT vaYaa-t
frk Aaho. koMd` SaasanaacaI gaT vaYao- sama Even saalaapasaUna sau$ haot AsaUna tI 195657 yaa gaT vaYaa-pasaUna
sau krNyaat AalaI Aahot tr rajya Saasanaacao gaT vaYa- ivaYama odd saalaapasaUna sau haot AsaUna tI 1963
64 yaa gaT vaYaa-pasaUna sau krNyaat AalaI Aahot. Baart p`Saasana saovaotIla AiQakarI ho koMd` Saasanaacao kma-caarI
AsalyaamauLo %yaaMnaI varIla svaga`amaI jaaNyaasa doya AsalaolaI rjaotIla p`vaasa savalat koMd` Saasanaacyaa gaT vaYaa-p`maaNaoca
]pBaaogaavayaasa paihjao.
3. Baart p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaI svaga`amaI va Baartat kuzohI jaaNyaakirta rjaotIla p`vaasa savalatIcaa
laaBa Gaotanaa varIla daonhI savalatI Alaga Alaga gaT vaYaa-maQyao GaoNao AavaSyak Aaaho. ]da. eKaVa AiQakayaanao jar
198687 yaa gaT vaYaa-t rjaotIla p`vaasa savalat svaga`amaI jaaNyaasa ]pBaaogalaI Asaola tr %yaalaa Baartat kuzohI
jaaNyaacaI rjaotIla p`vaasa savalat Baartat kuzohI jaaNyaacao caar vaYaa-cao saQyaacao gaT vaYa- 198689 Asao AsalyaamauLo
198889 yaa gaT vaYaa-cyaa rjaotIla p`vaasa savalatI ]pBaaogata yao[-la.tsaoca jar eKaVa AiQakayaaMnao caar vaYaa-tUna
ekda Baartat kuzohI jaaNyaacyaa rjaotIla p`vaasa savalatIcaa laaBa eka gaT vaYaa-t Gaotlaa Asaolatr sadr rjaotIla
p`vaasa savalat %yaavaoLI %yaa kma-caayaasa svaga`amaI jaaNyaasa doya Asalaolyaa rjaotIla p`vaasa savalatIsaaobat samaayaaoijat
Adjust kravaI laagato.
saMbaMiQat AiQakayaaMcyaa baabatIt varIlap`maaNao va rjaotIla p`vaasa savalatIbaabat [tr AaNaKI AavaSyak
AsalaolaI maaihtI ]plabQa Jaalyaasa %yaa AiQakayaanao ivanaMtI kolyaasa naMtr caukInao %yaalaa rjaotIla p`vaasa savalat doya
nasatanaa sauQda maMjaUr haoNyaacaI Sa@yata Aaho. tovha AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat maMjaUr krNyaapUvaI- %yaaMcyaa
rjaotIla p`vaasa savalatIbaabat SaasanaakDo saMbaMiQat AiQakayaanao rjaotIla p`vaasa savalaIcaa laaBa kovha Gaotlaa haota
varIla savalat %yaanao rajya Saasanaacyaa gaT vaYa-ap`maaNao ikMvaa koMd` Saasanaacyaa gaT vaYaa-p`maaNao ]pBaaogalaI haotI [%yaaidcaI
maaihtI ]plabQa AsaNao AavaSyak Aaho. tovha sava- Baart p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa %yaaMnaI rjaotIla p`vaasa
savalat ]pBaaogaNyaasa prvaanagaI imaLivaNyaasa Aja- krtovaoLI Ajaa-saaobat yaa pirp~katIla piriSaYT A yaoqao
Asalaolyaa ivavarNap~at namaUd kolyaap`maaNao maaihtI pazivaNao AavaSyak rahIla.

4. Baart p`Saasana saovaa saMvagaa-tIla AiQakayaaMnaI yaanaMtr inayaimat rjaocyaa kalaavaQaIt rjaotIla p`vaasa savalat
]pBaaogaavayaacaI Asaola tr rjaocaa Aja- va piriSaYT A yaoqaIla ivavarNap~at AavaSyak AsalaolaI maaihtI saamaanya
p`Saasana ivaBaaga maM~alaya mauMba[- yaaMnaa pazvaavaI.

5. rjaotIla p`vaasa savalat naOimai<ak rjaocyaa kalaavaQaIt ]pBaaogaavayaacaI Asaola tr KalaI namaUd kolaolyaa
pdavarIla AiQakayaaMnaI %yaaMcyaa pdasamaaor namaUd kolaolyaa pdavarIla AiQakayaaMsa %yaa rjaocaa saMbaMQaIt Aja- va piriSaYT
A yaoqao namaUd kolaolyaa ivavarNap~ap`maaNao maaihtI saadr kravaI va Ajaa-caI p`t va piriSaYTacaI p`t saamaanya p`Xaasana
ivaBaaga maM~alaya mauMba[- yaaMnaa pazivaNao AavaSyak rahIla.
ivabaama.

191
Pad p`aiQakarI

1 Apr mau#ya saicava ivaSaoYa saicava saicava Apr saicava mau#ya saicava.

2 ivaBaagaIya Aayau@t.. mahsaUla saicava.

3 ivaBaagaIya Apr Aayau@t... ivaBaagaIya Aayau@t.


Baart p`Saasana saovaotIla AiQakarI AsatIla tr
ijalhaiQakarIApr ijalhaiQakarI

4 mau#ya kaya-karI AiQakarI ijalha pirYad. ivaBaagaIya Aayau@t.

5 sahayak ijalhaiQakarI pirivaxaaQaIna sahayak ijalhaiQakarI %yaa %yaa ijal(acaa saMbaMQaIt


ijalhaiQakarI.

6 maM~alayaat kaya-rt Asaloalyaa Apr mau#ya saicava to jyaa ivaBaagaacyaa Asqaapnaovar


ivaSaoYa saicavaApr saicava va saicava saaoDUna [tr Baart kaya-rt AsatIla %yaa %yaa
p`Saasana saovaotIla AiQakarI. ivaBaagaacao saicava.
7 kod` SaasanaakDo p`itinayau@tIvar Asalaolyaa Baart p`Saasana %yaaMcao mahamaMDL Saasanaacao
saovaotIla AiQakarI saaoDUna maharaYT/ Saasanaacyaa AiQap%yaaKalaIla ]pmamahanagarpailaka
Asalaolyaa mahamaMDL tsaoca mahanagarpailaka va Saasanaacyaa [tr vagaOro jyaa ivaBaagaacyaa
]pmaavar p`itinayau@tIvar Asalaolyaa AiQakayaaMnaI. P`aSaasakIya inayaM~Naot yaot
yaot AsatIla %yaa ivaBaagaacao
saicava.

6, koMd` SaasanaakDo p`itinayau@tIvar Asaloalyaa Baart p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa varIla trtUd laagaU
naahI.prMtu %yaaMnaa p`itinayau@tIva$na prt AalyaanaMtr rjaotIla p`vaasa savalat ]pBaaogaNyaacyaa vaoLot piriXaYT A
yaoqao namaUd kolaolyaa ivavarNap~at maaihtI doNao AavaSyak rahIla.
7. rjaocyaa kalaavaQaIt sava- Baart p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat saamaanya p`Saasana
ivaBaaga maM~alaya mauMba[- yaaMcyaatfo- maMjaUr krNyaat yao[-la. tsaoca ijalha pirYadocyaa mau#ya kaya-karI AiQakayaaMnaa jarI
sqaayaI saimatInao rjaa maMjaUr kolaI AsalaI trI sadr rjoacyaa kalaavaQaIt rjaa p`vaasa ]pBaaogaNyaacaI prvaanagaI saamaanya
p`Saasana ivaBaaga maM~alaya mauMba[- yaaMcyaatfo-ca maMjaUr krNyaat yao[-la.
8. rjaa p`vaasa savalat maMjaUrI AadoSaacaI ek ek p`t mahalaoKapala 1 va 2 va AiQadana va laoKa AiQakarI
mauMba[- saMbaMiQat kaoYaaiQakarI va saMbaMiQat AiQakarI AiQakarI jyaa izkaNaI kaya-rt Asaola %yaa kayaa-layaasa
ivaBaagaasa yaaMnaa pazivaNao AavaSyak rahIla.
9. Baart p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa var pircCod 5 yaoqao namaUd kolyaap`maaNao naOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaacao
AiQakar jyaa p`aiQakayaaMnaa idlao AsatIla %yaa p`aiQakayaaMnaI saMbMaiQat AiQakayaaMcyaabaabatIt naOimai<ak rjaocyaa
kalaavaQaIt rjaotIla p`vaasa savalat ]pBaaogaNyaasa prvaanagaI doNaobaabatcao AadoXa inaga-imat krNoa AavaSyak rahIla va
%yaacaI ek p`t p`%yaokImahalaoKapala 1 va 2 AiQadana va laoKa AiQakarI saMbaMiQat ijalha kaoYaagaar AiQakarI
saMbaMiQat kaya-laya saMbaMiQat AiQakarI va saamaanya p`Xaasana ivaBaaga maM~alaya mauMba[- yaaMnaa pazivaNao AavaSyak rahIla.
ivabaama.

192
10. saamaanya p`Saasana ivaBaaga maM~alaya mauMba[- va jyaa jyaa AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vasa savalat maMjaUr krNyaacao
AiQakar idlao Aahot ASaa sava- AiQakayaaMnaI saMbaMiQat AiQakayaasa rjaotIla p`vaasa savalat doya Aaho ikMvaa naahI ho
%yaaMnaI rjaotIla p`vaasa savalat imaLNaabaabat kolaolyaa Ajaa-saaobat jaaoDlaolyaa ivavarNap~atIla maaihtI va %yaaMnaI %yaapUvaI-
]pBaaogalaolyaa rjaotIla p`vaasa savalatI saMbaMQaIt kayaa-layaat ]plabQa AsalaolaI maaihtI tpasaUna paihlyaanaMtrca rjaotIla
p`vaasa maMjaUr krNyaasa prvaanagaI VavaI. piriSaYT A yaoqao namaUd kolaolyaa ivarNap~at maaihtI idlyaaiSavaaya
prvaanagaI do} nayao.tsaoca mahalaoKapala 1 va 2 tsaoca AiQadana va laoKa AiQakarI yaaMnaI sauQda %yaaMcyaa %yaaMcyaa
kayaa-layaat ]plabQa Asalaolyaa maaihtIva$na saMbaMQaIt AiQakayaasa rjaotIla p`vaasa savalat doya Aaho ikMvaa naahI ho
pDtaLUna pahavao va doya nasalyaasa %varIt Saasanaacyaa inadSa-naasa AaNaUna Vavao.
11. saamaanya p`Saasana ivaBaaga maM~alaya mauMba[- mahalaoKapala 1 va 2 AiQadana va laoKa AiQakarI mauMba[- va jyaa
jyaa AiQakaMyaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat maMjaUr krNyaacao AiQakar idlao Aahot. ASaa savaa-naI saMbaMiQat
AiQakayaaMcyaa baabatIt rjaotIla p`vaasa savalatIcaa tpSaIla Record zovaavaa va Saasanaanao tsaa tpSaIla saadr
krNyaasa saaMigatlyaasa tao %varIt Saasanaalaa saadr kravaa.
12. rjaotIla p`vaasa savalatI saMbaMQaIt Asalaolyaa inayamaaMcaI maaihtI va zLk vaOiSaYTyao saMixaPt sva$pat piriSaYT
ba yaoqao idlaI Aahot.

13. ho pirp~k iva<a ivaBaagaacyaa sahmatInao va %yaa ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- . 46288saovaa 5
idnaaMk 17 jaUna 1988 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aaho.

saitSa i~pazI
sah saicava maharaYT/ Saasana.

TIp yaaca saMdBaa-t Saasanaacao idnaaMk 30 jaanaovaarI 1993 cao pirp~k phavao.

piriSaYT A

rjaotIla p`vaasa savalat ]pBaaogaNyaacaI prvaanagaI imaLNyaabaabatcaa Aja-

1. AiQakayaacao naaMva
2. pdnaama
3. varIla pd jyaa izkaNaI QaarNa krIt AsatIla
%yaa kayaa-layaacao naava
4. saovaot $jaU haoNyaacaa idnaaMk
5. saQyaacao vaotna
6. GaoaiYat kolaolyaa svaga`amaacao naava

7. saovaapustkatIla naaoMdIp`maaNao AiQakayaanao GaaoiYat


kolyaap`maaNao svaga`ama kayama Aaho ka
8. rjaotIla p`vaasa savalat svaga`amaI jaaNyaasa ]pBaaogaavayaacaI
Aaho kI Baarta kuzohI jaaNyaakrta ..%yaa izkaNacao naava.
9. varIla rjaotIla p`vaasa savalat kaoNa%yaa gaT vaYaa-kirta

193
]pBaaogaavayaacaI Aaho to gaT vaYa- tsaoca maudtvaaZ va savalat
]pBaaogaNyaat yaot Aaho ka
10. svaga`amaI jaaNyaasa va Baartat kuzohI jaaNyaasa yaaAaQaI
]pBaaogalaolyaa rjaotIla p`vaasa savalatIcao gaT vaYa-.tsaoca
maudtvaaZIt savalat ]pBaaogaNyaat AalaI haotI ka
var AnaumaaMk 8 maQyao namaUd kolaolaI savalat Anau.9maQyao
namaUd kolaolyaa gaT vaYaa-kirta kuTuMbaatIla vya@tInao yaa pUvaI-
]pBaaogalaolaI Aaho ka Asalyaasa %yaaMcaI naavao va vaya naato
va rjaa p`vaasa savalatIcaa kalaavaQaI
idnaaMk . to idnaaMk.
11. varIla savalat Aata kuTuMbaatIla kaoNakaoNa%yaa vya@tIMnaa
]pBaaogaavayaacaI Aaho. %yaaMcaI naavao naato va vaya.
13. rjaocao sva$p va kalaavaQaI
14. p`vaasaakirta Anau&oya vaga-
15. naijakcyaa maagaa-nao p`vaasa Kcaa-cao doyak saadr krNyaat
yaoNaar Aaho ka

TIp id. 30.01.1993 cao AadoSa phaNao
@@@@@@@@@

ivaYaya itsayaavaoLI xayaraogakuYzraogakk-raoga


pxaGaat rjaa maMjaUr krNyaasaMbaMQaI.

saa.Aa.ivaBaaga pirp~k . TIbaIsaI 10883827Aaraogya 9 idnaaMk 19.9.1988.

maharaYT/ naagarI saovaarjaa inayama 1981 cyaa piriSaYT 3 cyaa inayama 84 nausaar %yaacap`maaNao xayaraoga
ivaYayak savalatIcyaa inayama 142 KalaIla TIp1 nausaar SaasakIya kma-caayaasa itsayaa vaoLI xayaraogakk-raoga
pxaaGaat rjaa maMjaUr krNyaacaI p`krNao SaasanaakDo saadr kravayaacaI Asatat. %yaat Anausa$na SaasakIya
kma-caayaaMcaI ]prao@t rjaa maMjaUrIsaMbaMQaI p`krNao p`SaasakIya ivaBaagaamaaf-t saava-jainak Aaraogya ivaBaaaga va iva<a
ivaBaagaasa maanyatosaazI saadr kolaI jaatat.
2. ]prao@t inayamaamaQaIla Saasana yaa Sabdacaa Aqa- p`SaasakIya ivaBaaga Asaa haotao. tsaoca sadr inayamaanausaar iva<a
ivaBaagaanao kuNaalaahI kaoNatohI p`aiQakar idlaolao nasalyaamauLo ]prao@t rjaa itsayaa vaoLI maMjaUr krNyaacaI p`krNao iva<a
ivaBaagaasa saadr krNao AavaSyak Aaho.ASaI p`krNao saava-jainak Aaraogya ivaBaagaasa saadr krNyaacaI AavaSyakta
naahI. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI yaacaI pyaa naaoMd GyaavaI.
3. ho pirp~k iva<a ivaBaagaacyaa saMmatInao %yaaMcyaa AnaaOpcaairk saMdBa- maaMk 54688saovaa 9 idnaaMk
24.05.1988 nausaar inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

baa.sa.faTk
sahayyak saicava.
ivabaama. @@@@@@@@@@

194
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 inayama iSaiqala
k$na dIGa-kalaIna AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . Arjaa 24881061saovaa 9 id.7 jaanaovaarI 1989.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaainayama 1981 maQaIla 16 va inayama 632 iSaiqala k$na kayama SaasakIya
kma-caayaaMcaa 5 vaYaa-varIla va AsqaayaI SaasakIya kma-caayaaMcaa 3 maihnyaaMvarIla gaOrhjaorIcaa kalaavaQaI AsaaQaarNa rjaa
do}na inayaimat krNyaabaabatcaI Anaok p`krNao ivaivaQa p`SaasakIya ivaBaagaMakDUna iva<a ivaBaagaacyaa maMjaUrIsaazI
pazivaNyaat yaotat. yaaMtIla kahI rjaa p`krNao vaOVkIya karNaastva Asatat tr kahI p`karNaaMmaQyao kma-caarI
AnaiQatpNao gaOrhjar Asatao AaiNa kamaavar hjar k$na GaotlyaanaMtr %yaacyaa gaOrhjaorIcaa kalaavaQaI inayaimat
kravayaacaa Asatao. ASaa p`krNaaMmaQyao Asao AaZLUna Aalao Aaho kI kahI izkaNaI maMjaUr Jaalaolyaa rjaa samaaPtInaMtr
kma-caarI kamaavar hjar haot naahI va KajagaI vaOVkIya vyaavasaaiyakacao vaOVkIya p`maaNap~ pazvaUna tao saarKI rjaa vaaZ
Gaot rahtao. tr kahI p`krNaaMmaQyao kma-caarI bayaaca maihnyaaMcyaavaYaa-cyaa gaOrhjaorInaMtr KajagaI vaOVkIya
vyaavasaaiyakacao pa~ta p`maaNap~ Gao}na kamaavar hjar haotao. maQyaMtrIcyaa gaOrhjar kalaavaQaImaQyao %yaanao Aaplyaa
gaOrhjaorIbaabat kaoNatohI rjaocao Aqavaa rjaavaaZIcao Aja- idlaolao nasatat. tsaoca Asao hI AaZLUna Aalao Aaho kI
kma-caayaaMcyaa maMjaUr rjaa samaaPtInaMtrcyaa AnaiQat gaOrhjarIbaabat saMbaMiQat kayaa-layaanao kaoNatIca kaya-vaahI kolaolaI
nasato.qaaoD@yaat mhNajao sqaayaIAsqaayaI kma-caayaalaa idGa-kaLpya-nt AnaiQatir%yaa gaOrhjar rahU doNyaat yaoto.
kayaa-layaIna stravar %yaacyaa ivaw kaoNa%yaahI p`karcaI kaya-vaahI kolaI jaat naahI. pirNaamat KajagaI vaOVkIya
vyavasaaiyakacao p`maaNap~ saadr kolao kI %yaa p`maaNap~acyaa AaQaaro kaoNa%yaahI p`karcaI AnaiQat gaOrhjaorI hI rjaa
mhNaUna naMtr inayaimat hoato. Asaa samaja kma-caayaaMmaQyao psartao AaiNa to dIGa-kalaIna rjaa GaoNyaasa p`vaR<a haotat.
kma-caayaaMcyaa yaa p`vaR<aIlaa AaLa GaalaNyaacaI inataMt AavaSyakta Aaho.

2. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa piriSaYT ek inayama 27 Anvayao Arajapi~t SaasakIya
kma-caayaalaa ivaSaoYa ivaklaaMgata AaiNa AQyayana rjaa vagaLta [tr sava- p`karcyaa rjaa maMjaUr krNyaacao AiQakar
inayau@tI krNyaasa saxama AsaNaayaa p`aiQakayaaMnaa doNyaat Aalao Aahot. tsaoca inayama 29 Anvayao rajapi~t
AiQakayaaMnaa 120 idvasaaMpya-nt rjaa doNyaabaabatcao AiQakar ivaBaaga p`mauKp`adoiSak ivaBaaga p`mauK yaaMnaa doNyaat
Aalao Aahot. maMjaUr krNyaat Aalaolyaa rjaa samaaPtInaMtr saMbaMiQat kma-caayaanaoAiQakayaanao KajagaI vaOVkIya
vyaavasaaiyakacyaa vaOVkIya p`maaNap~acyaa AaQaaro rjaavaaZ maagaNaI kolyaasa ASaI rjaavaaZ doNyaapUvaI- AavaSyak
vaaTlyaasa varIla inayamaavalaItIla inayama 40 va inayama 41 Anvayao saMbaMiQat kma-caayaaMsaAiQakayaaMsa vaOVkIya
maMDLapuZo ]Bao krNyaacyaa trtudI AMtBa-Ut krNyaat Aalyaa Aahot. %yaacap`maaNao rjaa samaaPtInaMtr AnaiQat ir%yaa
gaOrhjar rhaNaayaa kma-caayaaMivaw iSastBaMgaacaI kaya-vaahI krNyaacaI trtUd inayama 48 2 maQyao Aaho.

3. sava- ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauKp`adoiSak kayaa-laya p`mauKmaM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaaga yaaMcyaa


inadSa-naasa AaNaNyaat yaoto kI AnaiQatrI%yaa Aqavaa vaOVkIya karNaastva dIGa- kalapya-nt gaOrhjar rahNaayaa
kma-caayaaMvar %yaaMnaI vaoLIca inayama 48 KalaI iSastBaMgaacaI ikMvaa yaqaaisqatI vaOVkIya maMDLasamaaor pazivaNyaacaI
kaya-vaahI kravaI va %yaanaMtrca gaOrhjarIcaa kalaavaQaI inayaimat krNyaasaazI p`krNao iva<a ivaBaagaakDo pazvaavaIt.
ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK yaaMnaI yaapuZo varIla AadoSa ksaoaSaInao paLavaot. tsaoca ho AadoSa kma-caayaaMcyaa
inadSa-naasa AaNaavaot va %yaaMcyaa kayaa-layaaMtUna ASaI p`krNao Asalyaasa %yaaMcaa SaaoQa Gao}na %varIt kaya-vaahI kravaI.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

195
ivaYaya rajya XaasakIya kma-caayaaMcyaa raYT/Iya ikMvaa AaMtrraYT/Iya KoL spQaa-maQaIla
sahBaagaamauLo haoNaayaa AnaupisqatIcaa kalaavaQaI inayaimat krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .elavhI[- 1485p`..833 Asaovaa 9 id. 11 mao 1989.

pha 1 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .elavhI[- 1460396310 id.21 iDsaoMbar1960.


2 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .elavhI[- 1457esa 5 id.15 mao 1957.
3 iva<a ivaBaagainaNa-ya .elavhI[- 1463248110 id.15 eip`la1963.
4 iva<a ivaBaagainaNa-ya .elavhI[- 75175 id.10 naaovhoMbar1975.
5 iva<a ivaBaaga.elavhI[- 1479saIAar 336esa[-Aar 9 id. 4.10.1979.

varIla Xaasana inaNa-yaanvayao rajya XaasakIya kma-caayaaMnaa A raYT/Iya ikMvaa AaMtrraYT/Iya stravar haoNaayaa
ivaivaQa p`karcyaa KoL spQaa-maQyao Baaga GaoNyaasaazI ba raYT/Iya ikMvaa AaMtrraYT/Iya stravar KoL spQaa-maQyao Baaga
GaoNaayaa saMGaacao kaoicaMga vyavasqaapna krNyaasaazI inavaD Jaalyaasa k rajakumaarI AmaRt kaOr kaoicaMga yaaojanaa
AiKla BaartIya kaoicaMga AaiNa p`iXaxaNa yaoajanaa %yaacap`maaNao naoSanala [nsTITyaUT Aa^f spaoT-sa pityaaLa yaoqao kaoicaMga
ikMvaa To/inaMga GaoNyaasaazI inavaD Jaalyaasa ikMvaa %yaalaa purst krNyaat Aalyaasa D AiKla BaartIya KoL pirYad
iSaxaNa va yauvak saovaa maM~alaya yaaMnaI maanyata idlaolyaa raYT/Iya mahasaMGaKoL maMDL yaanaI Aayaaoijat kolaolyaa KoLaMcyaa
kaoicaMga k^mpmaQyao Baaga GaoNyaasaazI XaasakIya kma-caayaaMcaI inavaD Jaalyaasa %yaaca p`maaNao maharaYT/ rajya KoL pirYad
ikMvaa AiKla BaartIya KoL pirYad yaaMnaI maanyata idlaolyaa KoL spQaa-maQyao Baaga GaoNyaasaazI inavaD Jaalyaasa [-
igayaa-raohNa maaoihmaomaQyao Baaga GaoNyaasaazI inavaD Jaalyaasa eka k^laoMDr vaYaa-maQyao jaastIt jaast 30 idvasa ivaXaoYa
naOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaabaabatcao AadoXa inaga-imat krNyaat Aalao Aahot.rajya Xaasanaatfo- raYT/Iya AaiNa
AaMtrraYT/Iya KoL spQaa-maQyao Baaga Gao}na ivaXaoYa p`aivaNya imaLivaNaayaa XaasakIya kma-caayaaMnaa Aaiqa-k laaBa doNyaacaa
p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Saasanaanao Aata Asao zrivalao Aaho kI raYT/Iya AaMtrraYT/Iya mah%va Asalaolyaa
KoL spQaa-maQyao Baaga GaoNyaasaazI inavaD Jaalaolyaa rajya XaasakIya kma-caayaaMnaa KalaIla savalatI va Aaiqa-k p`ao%saahnao
doNyaat yaavaIt.
ek raYT/IyaAaMtrraYT/Iya mah%va Asalaolyaa KoL spQaa-maQyao Baaga GaoNyaasaazI rajya SaasakIya
kma-caayaaMcaI inavaD Jaalyaasa KoL spQao-maQyao Baaga GaoNyaasa laagalaolaa p`%yaxa idvasaaMcaa kalaavaQaI va AXaa spQao-maQyao
Baaga GaoNyaasaazI kolaolaa jaaNyaayaoNyaacyaa p`vaasaacaa kalaavaQaI kt-vyaaqa- mhNaUna samajaNyaat yao[-la.%yaacap`maaNao
varIla KoL spQaa-cyaa saMdBaa-t KoL spQao-pUvaI- jar p`iSaxaNa iXabaIr Aayaaoijat krNyaat Aalao Asaola AaiNa saMbaMQaIt
XaasakIya kma-caayaalaa AXaa p`iXaxaNa iXabaIrasa hjar rhaNao AavaSyak Asaola tr Asaa kalaavaQaIsauQda kt-vyaaqa-
mhNaUna maanaNyaat yao[-la. pirNaamat yaabaabatIt saQyaa Aist%vaat Asalaolyaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaacyaa
trtudI r_ krNyaat yaot Aahot.
daona var kD va [- yaoqao namaUd kolaolyaa baabaIMsaazI AnaumaaMk 3 4 va 5 yaoqao
]llaoiKt kolaolyaa Saasana inaNa-yaatIla trtudInausaar Anau&oya Asalaolyaa 30 idvasaaMpoxaa AiQak naahI AXaa naOOimai<ak
rjaocyaa kalaavaQaImaQyao raYT/Iya AaMtrraYT/Iya spQao-XaI saMbaMQaIt Asalaolyaa kaoicaMga ikMvaa p`iXaxaNaapUvaI- haoNaayaa
inavaDpUva- caacaNyaa ( Pre-selection Trials/Camps ) yaasaazI vyaitt kolaolyaa kalaavaQaIcaahI samaavaoXa Asaola.
tIna BaartamaQyao haoNaayaa raYT/Iya AaMtrraYT/Iya mah%vaacyaa KoL spQaa-maQyao Baaga GaoNyaasa inavaD
Jaalaolyaa rajya XaasakIya kma-caayaaMnaa rolvaocyaa p`qama EaoNaInao p`vaasa krNyaacaI prvaanagaI Asaola. tsaoca Baartabaahor
haoNaayaa AaMtrraYT/Iya mah%va Asalaolyaa KoL spQao-cyaa baabatIt %yaaMnaa ivamaanaacyaa [ka^naa^maI vagaa-nao p`vaasa krNyaacaI
prvaanagaI Asaola.
caar ek raYT/Iya KoLaMmaQyao Ait p`aivaNya imaLalyaaba_la Vavayaacyaa vaotna vaaZIcaI saM#yaa ek
Asaola. AaMtrraYT/Iya KoLamaQyao Aitp`aivaNya imaLalyaaba_la Vavayaacyaa vaotnavaaZIMcaI saM#yaa daona Asaola.

196
daona AXaa p`karo doNyaat yaoNaayaa vaotnavaaZIMcaI ekUNa saM#yaa XaasakIya kma-caayaacyaa saMpUNa-
saovaomaQyao 5 poxaa AiQak Asata kamaa nayao.
tIna AXaa p`karo idlaolyaa vaotnavaaZI saMbaMQaIt XaasakIya kma-caarI saovaainavaR<a hao[-pya-t %yaaca
dranao idlyaa jaatIla AaiNa %yaa saovaainavaR<aIcyaa laaBaakirta ivacaarat GaoNyaat yaotIla.PadaonnatI naMtr haoNaayaa vaotna
inaiXcatIsaazI yaa vaotnavaaZI ivacaarat Gaota yaoNaar naahIt. kma-caarI vaotnaEaoNaIcyaa AMitma TPPyaalaa paocalaa trIhI
sadrIla vaotnavaaZI caalaU rahtIla.
2. Aaplyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaI Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMnaa yaa Xaasana inaNa-yaacyaa AaQaaro
KoLamaQyao sahBaagaI haoNyaasaazIcaI gaOrhjaorI inayaimat krNyaacao AiQakar ivaBaaga p`mauKaMnaa doNyaat yaot Aahot. raYT/Iya
va AaMtrraYT/Iya KoLaMmaQyao Ait p`aivaNya imaLivaNaayaa kma-caayaaMnaa Vavayaacyaa vaotnavaaZI jyaa maihnyaamaQyao saMbaMQaIt
kma-caarI spQao-maQyao p`aivaNya imaLivala %yaa maihnyaapasaUna doNyaat yaavyaat. sadr vaootnavaaZI doNyaacao p`stava P`aXaasakIya
ivaBaagaaMnaI iva<a ivaBaagaaXaI ivacaarivainamaya k$na inakalaI kaZavaot.
3. varIla AadoXa idnaaMk 1 jaanaovaarI 1989 pasaUna AMmalaat yaotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
sauQaIr sa.jaaQava
Saasanaacao Avar saicava.
TIPa idnaaMk 30 jaulaO 1992caa Saasana inaNa-ya phaNao
@@@@@@@@@@

ivaYaya AsaaQaarNa rjaovar Asatanaa svaocCa saovaainavaR<aI.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 1089 110 saovaa 4 id. 10 eip`la 1990.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 66 KalaIla TIponausaar inavaR<aIpUva- rjaa mhNaUna maMjaUr
kolaolyaa rjaomaQyao AsaaQaarNa rjaocaa samaavaoXa haot naahI. Asao Asalao trI AsaaQaarNa rjaovar Asalaolyaa XaasakIya
kma-caayaanao rjaovar Asatanaaca svaocCa saovaainavaR<aIcaI naaoTIsa idlaI va naaoTIXaIcyaa AaQaaro %yaacaI AsaaQaarNa rjaa
saMplyaanaMtr %yaacyaa svaocCa saovaainavaR<aIsa prvaanagaI doNyaat AaalaI AXaI kahI p`krNao Xaasanaacyaa inadXa-naasa AalaI
Aahot. AXaa p`krNaI hI AsaaQaarNa rjaa inavaR<aIPaUva- rjaa haot AsalyaamauLo kayaa-laya p`mauKanao maMjaUr kolaolyaa
AsaaQaarNa rjaosa mahalaoKapalaManaI hrkt Gaotlyaacao va %yaamauLo inavaR<a kma-caayaasa inavaR<aIvaotna ivaYayak fayado
imaLNyaasa ivalaMba laagalyaacaohI Xaasanaacyaa inadXa-naasa Aalao Aaho.
2. var namaUd kolyaap`maaNao maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 66 KalaIla iTpocyaa
trtudIMnausaar inavaR<aIpUva- rjaa mhNaUna maMjaUr kolaolyaa rjaomaQyao AsaaQaarNa rjaocaa samaavaoXa haot naahI. ParMtU AsaaQaarNa
rjaovar Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaanao rjaovar Asatanaaca svaocCa saovaainavaR<aIsaazI Aja- kolyaasa va AsaaQaarNa rjaa
saMplyaanaMtr tao svaocCa saovaainavaR<a Jaalyaasa %yaalaa doNyaat AalaolaI AsaaQaarNa rjaa hI AapaoAap inavaR<aIpUva- rjaa
haoto.]prao@t inayama 66 KalaIla TIpop`maaNao XaasakIya kma-caayaasa inavaR<aIcyaa lagatpUvaI- AsaaQaarNa rjaa Anau&oya
nasalyaamauLo kayaa-laya p`mauK Aaplyaa AiQakarat tI maMjaUr k$ Xakt naahIt. mhNaUna Asaa Kulaasaa krNyaat yaotao
kI AXaa p`krNaI XaasakIya kma-caayaalaa doNyaat Aalaolyaa AsaaQaarNa rjaosa kaya-alaya p`mauKanao p`qama XaasanaacaI maMjaUrI
Gao}na tI AsaaQaarNa rjaa inayaimat k$na GyaavaI va naMtrca %yaa AaQaaro AXaa XaasakIya kma-caayaacao inavaR<aIvaotnaacao
kagadp~ tyaar k$na mahalaoKapala mauMba[- naagapUr yaaMcaokDo pazvaavaIt.

TIp yaa saMdBaa-t idnaaMk 23.8.2005 caa Saasana inaNa-ya pyaa phavaa.
ivabaama. @@@@@@@@@

197
ivaYaya Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaarNaa

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 2488395 saovaa 9 id. 9 naaovhoMbar 1990.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 50 1A Anausaar saQyaa dIGa-sauTI ivaBaagaa
vyaitir@t Anya ivaBaagaamaQyao saovaot Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaanao kt-vyaaqa- vyaitt kolaolyaa
kalavaQaIcyaa 111 yaa dranao Aija-t rjaa %yaacyaa KatI jamaa kolaI jaato. tsaoca %yamaQaIla inayama 60 1e
Anausaar %yaanao kolaolyaa saovaocyaa p`%yaok pUNa- vaYaa-saazI 20 idvasa yaap`maaNao AQa-vaotnaI rjaa %yaaMcao KatI jamaa kolaI jaato.
Aija-t va AQa-vaotnaI rjaocaI yaap`maaNao pirgaNanaa krNyaacyaa saQyaacyaa pQdtIt koMd` Xaasanaap`maaNao badla k$na tI saulaBa
krNyaacaa p`Sna kahI kaL Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Xaasana Aata Asaa AadoXa dot Aaho kI dIGa-sauTI ivaBaagaa
vyaitir@t Anya ivaBaagaamaQyao saovaot Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaaMcyaa Aija-t va AQa-vaotnaI rjaa
KatI yaapuZo KalaI inado-iXalyaap`maaNao rjaa jamaa krNyaat yaavaI
A Aija-t rjaa
XaasakIya kma-caayaaMcyaa Aija-t rjaa KatI p`%yaok k^laoMDr vaYaa-cyaa jaanaovaarI AaiNa jaulaO maihnyaacyaa pihlyaa
idvaXaI p`%yaokI 15 idvasa AXaI 2 hP%yaaMmaQyao Aija-t rjaa Aagaa} jamaa krNyaat yaavaI. Asao krtanaa XaasakIya
kma-caayaaMcyaa Aija-t rjaa KatI maagaIla AQyaa- vaYaa-cyaa AKorIsa jamaa AsalaolaI Aija-t rjaa puZIla AQyaa- vaYaa-maQyao
jamaa krNyaat yaavaI. AXaa rItInao jamaa kolaolaI maagaIla Aija-t rjaa va puZIla AQyaa- vaYaa-kirta Aagaa} jamaa
krNyaat yaavayaacaI Aija-t rjaa daonhI imaLUna 240 idvasa (a kmaala mayaa-dobaahor jaa} nayao.
jyaa XaasakIya kma-caayaacaI naomaNaUk AQyaa- k^laoMDr vaYaa-cyaa maQyaoca JaalaI Asaola %yaacao baabatIt %yaacaI
naomaNaUk jyaa AQyaa- k^laoMDr vaYaa-t JaalaI Asaola %yaa AQyaa- vaYaa-maQyao tao puZo jaovaZI saovaa krNyaacaI Xa@yata Aaho AXaa
p`%yaok pUNa- k^laoMDr maihnyaacyaa saovaosaazI ADIca idvasa yaa dranao %yaacao KatI Aija-t rjaa jamaa kravaI. ]dahrNaaqa-
eKaVa XaasakIya kma-caayaacaI naomaNaUk 12 maaca- raojaI JaalaolaI Asaola tr %yaa AQyaa- vaYaa-t %yaacaI saovaa pUNa- 3 maihnao
[tkI hao[-la AaiNa mhNaUna %yaalaa imaLNaarI Aija-t rjaa 3 X 52 7 12 mhNajaoca puNaMa-kat 8 idvasa [tkI
hao[-la. jar %yaacaI naomaNaUk 20 eip`la raojaI JaalaolaI Asaola tr %yaa AQyaa- vaYaa-tIla %yaacyaa saovaocyaa pUNa- maihnyaaMcaI
saM#yaa 2 Asaola AaiNa %yaacyaa Aija-t rjaa KatI 2 X 52 5 idvasa [tkI Aija-t rjaa jamaa hao[-la.
saQyaa saovaot Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt idnaaMk 31 iDsaoMbar 1990 raojaI %yaacyaa KatI
iXallak AsalaolaI Aija-t rjaa jaI 1 jaanaovaarI 1991 pasaUna sau$ haoNaayaa AQa-vaYaa-saazI ]GaDNyaat yaavayaacyaa %yaacyaa
Aija-t rjaocyaa navaIna Ka%yaamaQyao %yaa AQa-vaYaa-saazI jamaa kravayaacyaa Aagaa} Aija-t rjaobaraobar jamaa krNyaat
yaavaI. Asao krtanaa Aija-t rjaocao idvasa ApUNaa-kaMt yaot Asalyaasa to idvasa najaIkcyaa idvasaaXaI pUNaa-ikt krNyaat
yaavaot.
AXaa thonao Aagaa} jamaa krNyaat yaoNaarI Aij-at rjaa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa
inayama 73 Anvayao Aija-t rjaocao p`%yaap-Na ( Surrender of Earned Leave ) krNyaasaazI jamaosa Qarta yao[-la.
eKaVa XaasakIya kma-caayaanao k^laoMDr AQa-vaYaa-cyaa XaovaTI sau$ haoNaarI prMtu puZIla k^laoMDr AQa-vaYaa-maQyao
saMpola AXaI Aija-t rjaa GaotlaI tr itcaa ihXaoba ksaa krNyaat yaavaa ho dXa-ivaNaarI ]dahrNao yaasaaobatcyaa
jaaoDp~amaQyao dXa-ivaNyaat AalaI Aahot.
ba AQa-vaotnaI rjaa
XaasakIya kma-caayaacyaa AQa-vaotnaI rjaa KatI p`%yaok k^laoMDr vaYaa-cyaa jaanaovaarI AaiNa jaulaO maihnyaacyaa
pihlyaa idvaXaI p`%yaokI 10 idvasa AXaI 2 hP%yaaMmaQyao AQa-vaotnaI rjaa Aagaa} jamaa krNyaat yaavaI. Asao krtanaa
idnaaMk 31 iDsaoMbar 1990 pya-t saovaocao vaYa- pUNa- krNaayaa kma-caayaaMcao baabatIt pUvaI-cyaa inayamaanausaar doya Jaalaolyaa 20
idvasaaMcyaa AQa-vaotnaI rjaobaraobar idnaaMk 1 jaanaovaarI 1991 raojaI Aagaa} jamaa kravayaacaI AQa-vaotnaI rjaa doya hao[-la.

198
jyaa kma-caayaacyaa saovaocao vaYa- idnaaMk 1 jaanaovaarI 1990 to idnaaMk 31 iDsaoMbar 1990 yaa kalaavaQaIt
pUNa- haot Asaola %yaa kma-caayaaMcyaa baabatIt idnaaMk 31 iDsaoMbar 1990 pya-t %yaa kma-caayaanao pUNa- vaYaa-cyaa KMiDt
kalaavaQaIsaazI kolaolyaa saovaocyaa ( broken period of completed year of service ) p`%yaok pUNa- k^laoMDr maihnyaalaa
53 yaa dranao AQa- vaotnaI rjaa %yaacyaa AQa-vaotnaI rjaa KatI jamaa krNyaat yaavaI. Asao krtanaa kma-caayaacyaa
saovaocao pUNa- vaYa- maihnyaacyaa 15 ikMvaa %yaa Agaoadrcyaa tarKosa haot Asalyaasa %yaacyaa AQa-vaotnaI rjaocaI pirgaNanaa
krNyaasaazI tao maihnaa pUNa- QarNyaat yaavaa. ]dahrNaaqa- eKaVa XaasakIya kma-caayaacyaa saovaocao pUNa- vaYa- idnaaMk 11 mao
1990 raojaI haot Asaola tr %yaacyaa AQa-vaotnaI rjaocaI pirgaNanaa mao 1990 to iDsaoMbar 1990 yaa kalaavaQaIsaazI
krNyaat yaavaI.mhNajaoca %yaacaI AQa-vaotnaI rjaa 53 X 8 403 1313 mhNajaoca 13 idvasa [tkI hao[-la.
saQyaa saovaot Asalaolyaa SaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt %yaacyaa KatI 1 jaanaovaarI 1991 raojaI KalaIlap`maaNao
AQa-vaotnaI rjaa jamaa kravaI.
1 1 jaanaovaarI 1990 to 31 iDsaoMbar 1990 yaa kalaavaQaIt %yaanao pUNa- kolaolyaa vaYaa-cyaa XaovaTI
%yaaMcyaa KatI iXallak AsalaolaI AQa-vaotnaI rjaa
2 varIla pircCod 1 ba p`maaNao %yaacyaa KatI jamaa krNyaat yaavayaacaI KMiDt kalaavaQaIcaI
AQa-vaotnaI rjaa AiQak
3 1 jaanaovaarI 1991 pasaUna sau$ haoNaayaa AQa-vaYaa-saazI ]GaDNyaat yaavayaacyaa %yaaMcyaa AQa- vaotnaI
rjaocyaa navaIna Ka%yaamaQyao %yaa AQa-vaYaa-saazI jamaa kravayaacaI Aagaa} AQa-vaotnaI rjaa.
Asao krtanaa AQa-vaotnaI rjaocao idvasa ApUNaMa-kat yaot Asalyaasa to idvasa naijakcyaa idvasaaXaI pUNaa-ikt
krNyaat yaavaot.
2. eKaVa XaasakIya kma-caarI k^laoMDr AQa-vaYaa-cyaa XaovaTcyaa idvaXaI rjaovar Asaola tr toa kma-caarI rjaa
saMplyaanaMtr kamaavar prt jaU haoNyaacaI vaajavaI Xa@yata Aaho AXaI rjaa maMjaUr krNaayaa saxama p`aiQakayaacaI Ka~I
pTlaI Asaola trca puZIla k^laoMDr AQa-vaYaa-maQyao Aija-t va AQa-vaotnaI rjaa Aagaa} jamaa krNyaaMt yaavaI.
3. varIla AadoSa id. 1 jaanaovaarI 1991 pasaUna AMmalaat yaotIla. yaa AadoXaap`maaNao rjaocaa ihXaoba tyaar
krNyaasaazI sava- XaasakIya kma-caayaaMcao id, 31 iDsaoMbar 1990 pya-tcao ihXaoba p`cailat pQdtInausaar jaanaovaarI 1991
maQyao pUNa- krNyaat yaavaot.
4. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla trtudImaQyao sauQaarNaa krNyaaivaYayaIcaI AiQasaUcanaa
marazI va [Mga`jaI saaobat jaaoDlaI Aaho.
iTp Aija-t rjaa saazivaNao kmaala mayaa-da Aata 300 idvasa.Aija-t rjaocao p`%yaap-Na baMd

jaaoDp~
]dahrNa .1. SaasakIya kma-caayaacyaa Aija-t rjaa KatI 236 idvasa Aija-t rjaa iXallak Aaho va %yaanao idnaaMk
24 iDsaoMbar pasaUna pMcavaIsa idvasaaMcaI Aija-t rjaa GaotlaI .%yaacyaa Aija-t rjaa KatI puZIlap`maaNao jamaavajaavaT
hao[-la.
A idnaaMk 23 iDsaoMbar raojaI XaasakIya kma-caayaacyaa 236 idvasa
KatI iXallak Aija-t rjaa.
ba vajaa idnaaMk 24 iDsaoMbar to id. 31 iDsaoMbar pya-t
GaotlaolaI Aaz idvasa Aija-t rjaa. 8 idvasa
31 iDsaoMbar raojaI iXallak Aija-t rjaa. 228 idvasa
k AiQak 1 jaanaovaarI raojaI Aagaa} jamaa
kravaraacaI 15 idvasa Aija-t rjaa. 15 idvasa

ekUNa 243 idvasa.

199
ParMtu inayama 50 1 ba maQaIla trtudInausaar 240 idvasaaMcaI mayaa-idt.

D vajaa id. 1 jaanaovaarI to 17 jaanaovaarI pya-t GaotlaolaI


satra idvasa Aija-t rjaa 17 idvasa.

iXallak 223 idvasa.


--------------------------------------------------------------------------------------------
]dahrNa .2. XaasakIya kma-caayaacyaa Aija-t rjaa KatI 240 idvasa Aija-t rjaa iXallak Aaho va %yaanao 30
jaUnapasaUna ekaoNatIsa idvasaaMcaI Aija-t rjaa GaotlaI, %yaacyaa Aija-t rjaa KatI KalaIlap`maaNao jamaa vajaavaT hao[-la.

A idnaaMk 29jaUna raojaI XaasakIya kma-caayaacyaa 240 idvasa


KatI iXallak Aija-t rjaa.
ba vajaa 30 jaUna raojaI GaotlaolaI rjaa 1 idvasa

k AiQak 1 jaulaO raojaI Aagaa} jamaa


kravayaacaI pMQara idvasa Aija-t rjaa 15 idvasa
ekUNa 254 idvasa.
ParMtu inayama 501baI maQaIla trtudInausaar 240 idvasaaMcaI mayaa-da.

D vajaa 1 jaulaO to 28 jaulaOpya-t GaotlaolaI


A{avaIsa idvasa Aija-t rjaa. 28 idvasa.
iXallak 212 idvasa.
@@@@@@@@@@

ivaYaya Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt sauQaaarNaa

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa 2490 161 saovaa 9 id. 1 jaanaovaarI 1991.

Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . Arjaa 2488395saovaa 9 id. 9 naaovhoMbar 1990 Anvayao rajya
XaasakIya kma-caayaaMcyaa Aija-t va AQa-vaotnaI rjaa gaNanaa krNyaacyaa pQdtImaQyao badla krNyaat Aalaa Aaho.
%yaanausaar p`%yaok AQa-vaYaa-saazI 1 jaanaovaarI va 1 jaulaO raojaI p`%yaokI 15 idvasa yaap`maaNao Aija-t rjaa Aagaa} jamaa
krNyaacao AadoXa Aahot.yaasaMbaMQaat Asao inadXa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI AXaa rItInao Aija-t rjaa Aagaa} jamaa
kolyaamauLo va tI 240 yaa kmaala mayaa-dolaa isamaIt kolyaamauLo Aagaa} rjaa jamaa krNyaacaI hI pQdt kahI kma-caayaaMcao
baabatIt fayadoXaIr na zrNyaacaI Xa@yata Aaho. AXaa kma-caayaaMcao nauksaana TaLNyaacyaa dRYTInao Saasana KalaIlap`maaNao
AadoSa dot Aaho.
1 vaYaa-cyaa 1 jaanaovaarI Aqavaa 1 jaulaO raojaI jyaa kma-caayaaMcyaa Aija-t rjaa KatI 225 idvasa ikMvaa
%yaapoxaa kmaI Aija-t rjaa iSallak Asaola %yaaMcyaa baabatIt 15 idvasa Aqavaa jar to puZIla AQa-vaYaa-maQyao saovaainavaR<a
haoNaar AsatIla ikMvaa saovaa saaoDUna jaaNaar AsatIla tr yaqaap`maaNa kmaI Aija-t rjaa %yaaMcao KatI Aagaa} jamaa
krNyaat yaavaI.
ivabaama.

200
2 vaYaa-cyaa 1 jaanaovaarI ikMvaa 1 jaulaO raojaI jyaaMcyaa KatI 240 idvasa ikMvaa %yaapoxaa kmaI prMtu 225
idvasaaMpoxaa jaast Aija-t rjaa iXallak Asaola ASaa p`krNaI Aagaa} jamaa kravayaacaI 15 idvasa Aija-t rjaa svatM~
daKivaNyaat yaavaI AaiNa %yaa AQa-vaYaa-maQyao kma-caarI jaovaZI Aija-t rjaa Gao[-la tovaZI Aija-t rjaa AXaa rItInao svatM~
daKivaNyaat Aalaolyaa 15 idvasaaMcyaa Aija-t rjaoXaI p`qama samaayaaoijat kravaI.saMbaMiQat AQa-vaYaa-maQyao jar kma-caayaanao
15 idvasaaMpoxaa jaast Aija-t rjaa ]pBaoaigalaI Asaola tr 15 idvasaaMpoxaa jaast GaoNyaat AalaolaI rjaa iXallak Aija-t
rjaomaQaUna vajaa krNyaat yaavaI. Asao kolyaanaMtr jaI Aija-t rjaa iXallak rahIla tI kma-caayaaMcyaa Aija-t KatI 240
idvasaaMcyaa mayaa-docyaa AQaIna rahUna AQa-vaYaa-cao XaovaTI jamaa krNyaat yaavaI.
]dahrNaaqa-
1 jar 1 jaanaovaarI 1991 raojaI kma-caayaacyaa Aija-t rjaa KatI 225 idvasa Aija-t rjaa iXallak
Asaola tr tao %yaa AQa-vaYaa-maQyao jar saovaainavaR<a haoNaar nasaola tr %yaacyaa rjaa KatI 15 idvasa Aija-t rjaa Aagaa}
jamaa krNyaat yao[-la.
2 idnaaMk 1 jaanaovaarI 1991 raojaI kma-caayaacyaa rjaa KatI 240 idvasa Aija-t rjaa iSallak
Asalyaasa AaiNa A jar %yaanao 1 jaanaovaarI 1991 to idnaaMk 30 jaUna 1991 yaa AQa-vaYaa-maQyao 15 idvasa Aija-t rjaa
GaotlaI tr GaotlaolaI Aija-t rjaa idnaaMk 1 jaanaovaarI 1991 raojaI jamaa krNyaasaazI mhNaUna svatM~ir%yaa daKivaNyaat
Aalaolyaa 15 idvasaaMXaI p`qama samaayaoaijat krNyaat yao[-la.ba tqaaip jar %yaanao idnaaMk 30 jaUna 1991 raojaI
saMpNaayaa AQa- vaYaa-maQyao f@t 10 idvasa Aija-t rjaa GaotlaI tr idnaaMk 1 jaanaovaarI 1991 raojaI %yaacyaa KatI jamaa
krNyaat yaavayaacyaa 15 idvasa Aija-t rjaoXaI p`qama tI samaayaaoijat krNyaat yao[-la va %yaa vyaitir@t iXallak
raihlaolaI 5 idvasa Aija-t rjaa %yaacyaa Aija-t KatI jamaa kolaI jaaNaar naahI. mhNajaoca idnaaMk 1 jaulaO 1991 raojaI
%yaacyaa KatI 240 idvasa Aija-t rjaa iXallak rahIla.
3 jar idnaaMk 1 jaanaovaarI 1991 raojaI kma-caayaacyaa rjaa KatI 230 idvasa Aija-t rjaa iXallak
Asaola AaiNa A jar %yaanao idnaaMk 30 jaUna 1991 raojaI saMpNaayaa AQa-vaYaa-maQyao 15 idvasa Aija-t rjaa GaotlaI tr
AXaI rjaa idnaaMk 1 jaanaovaarI 1991 raojaI %yaacyaa rjaa KatI jamaa kraavayaacyaa 15 idvasaaMcyaa Aija-t rjaoXaI
samaayaaoijat krNyaat yao[-la AaiNa idnaaMk 1 jaulaO 1991 raojaI %yaacao KatI 230 idvasaca Aija-t rjaa iXallak
rahIla.ba jar %yaanao yaa AQa-vaYaa-t f@t 10 idvasaaMcaI Aija-t rjaa GaotlaI tr hI rjaa p`qama %yaacao KatI idnaaMk 1
jaanaovaarI 1991 raojaI jamaa kravayaacyaa 15 idvasaaMcyaa Aija-t rjaoXaI samaayaaoijat krNyaat yao[-la AaiNa iXallak 5
idvasa Aija-t rjaa %yaacao KatI jamaa krNyaat yao[-la mhNajaoca %yaacao KatI idnaaMk 1 jaulaO 1991 raojaI 235 idvasa
[tkI Aija-t rjaa jamaa hao[-la.
2. Xaasana inaNa-ya iva,<a ivaBaaga .Arjaa 2488395saovaa 9 id. 9.9.1990 maQyao eKaVa XaasakIya
kma-caayaanao k^laoMDr AQa-vaYaa-cyaa XaovaTI sau$ haoNaarI prMtu puZIla k^laoMDr AQa-vaYaa-maQyao saMpola ASaI Aija-t rjaa GaotlaI
tr itcaa ihXaoba ksaa krNyaat yaavaa ho %yaa saaobat Asalaoalyaa jaaoDp~amaQyao dXa-ivaNyaat Aalao Aaho. Aata yaa Xaasana
inaNa-yaamaQaIla trtudI ivacaarat Gao}na varIla jaaoDp~amaQyao daKivaNyat Aaloalyaa ]dahrNaaMt yaa saaobatcyaa
jaaoDp~ap`maaNao badla krNyaat yaavaa.
3. varIla AadoXa idnaaMk 1 jaanaovaarI 1991 pasaUna AMmalaat yaotIla.
4. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQyao AavaXyak%yaa sauQaarNaa yaqaavakaXa krNyaat yaotIla.

jaaoDp~

]dahrNa .1. XaasakIya kma-caayaacyaa Aija-t rjaa KatI 236 idvasa Aija-t rjaa iXallak Aaho va %yaanao idnaaMk
24 iDsaMobarpasaUna 25 idvasaaMcaI Aija-t rjaa GaotlaI. %yaacyaa Aija-t rjaa KatI puZIlap`maaNao jamaa vajaavaT hao[-la.
A idnaaMk 23 iDsaoMbar raojaI SaasakIya kma-caayaacyaa
KatI iXallak Aija-t rjaa. 236 idvasa.

201
ba vajaa id. 24 to id. 31 iDsaoMbar pya-t
GaotlaolaI 8 idvasa Aija-t rjaa. (-) 8 idvasa.
31 iDsaoMbar raojaI iXallak rjaa. 228 idvasa.
k 1 jaanaovaarI raojaI Aagaa} jamaa kravayaacaI
15 idvasa Aija-t rjaa (+) 15 idvasa.
D 1 jaanaovaarI to 30 jaUna yaa kalaavaQaImaQyao
GaotlaolaI Aija-t rjaa. (-) 17 idvasa.
1 jaanaovaarI to 17 jaanaovaarI 17 idvasa.
(-) 2 idvasa.

[- iXallak Aija-t rjaa. 226 idvasa.

1 jaanaovaarI to 17 jaanaovaarI yaa kalaavaQaImaQyao GaotlaolaI Aija-t rjaa 1 jaanaovaarI raojaI Aagaa} jamaa kolaolyaa
15 idvasa Aija-t rjaoXaI p`qama samaayaaoijat kolaI Aaho.

Asao samaayaoajana kolyaanaMtr GaotlaolaI Aija-t rjaa Aagaa} jamaa krNyaat Aalaolyaa 15 idvasa Aija-t rjaopoxaa
jaast yaot Asalyaanao 2 idvasa jaastIcaI rjaa 31 iDsaoMbar raojaI iXallak Asaloalyaa Aija-t rjaoXaI samaayaaoijat kolaI
Aaho.
]dahrNa .2. XaasakIya kma-caayaacyaa Aija-t rjaa KatI 240 idvasa Aija-t rjaa iXallak Aaho va %yaanao 30
jaUnapasaUna 29 idvasaaMcaI rjaa GaotlaI. %yaaMcyaa Aija-t rjaa KatI KalaIlap`maaNao jamaa vajaavaT hao[-la.

A id.29 jaUna raojaI XaasakIya kma-caayaacyaa KatI iXallak Aija-t rjaa. 240 idvasa.

ba vajaa 30 jaUna raojaI GaotlaolaI rjaa -) 1 idvasa.

30 jaUna raojaI iXallak Aija-t rjaa 239 idvasa.

k 1 jaulaO raojaI Aagaa} jamaa kravayaacaI 15 idvasa Aija-t rjaa (-) 15 idvasa.

D 1 jaulaO to 31 iDsaoMbar yaa kalaavaQaImaQyao GaotlaolaI Aija-t rjaa. (-) 28 idvasa.


1 jaulaO to 28 jaulaO 28 idvasa.

(-) 13 idvasa.

[- iXallak Aija-t rjaa 226 idvasa.

ivabaama.

202
1 jaulaO to 28 jaulaO yaa kalaavaQaImaQyao GaotlaolaI Aija-t rjaa 1 jaulaO raojaI Aagaa} jamaa kolaolyaa 15 idvasa
Aija-t rjaoXaI p`qama samaayaaoijat kolaI Aaho.
Asao samaayaaojana kolyaanaMtr GaotlaolaI Aija-t rjaa Aagaa} jamaa krNyaat Aalaolyaa 15 idvasa Aija-t rjaopoxaa
jaast yaot Asalyaanao 13 idvasa jaastIcaI rjaa 30 jaUna raojaI iXallak Asalaolyaa Aija-t rjaoXaI samaayaaoijat kolaI
Aaho.

TIp Aija-t rjaa mayaa-da 300 idvasa.


@@@@@@@@@@

ivaYayamaharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 caa inayama 50 2


ekavaoLI ]pBaaogaNyaacyaa Aija-t rjaocyaa mayaa-domaQyao vaaZ.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 2491 45 saovaa 9 id.20 saPToMbar 1991.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 inayama 50 2 maQaIla trtudInausaar rajya XaasakIya
kma-caayaaMnaa ekavaoLI f@t 120 idvasa Aija-t rjaa Gaota yaoto. sadr mayaa-da 180 idvasa [tkI vaaZivaNyaabaabatcaa
p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Saasana Asaa AadoXa dot Aaho kI inayama 50 2 Anvayao ekavaoLI Aija-t rjaa
]pBaaogaNyaasaazI AsalaolaI saQyaacaI 120 idvasa hI mayaa-da 180 idvasa [tkI vaaZivaNyaat yaavaI. varIla AadoXaaMcaa
pirNaama mhNaUna 503 maQyao ]llaoiKlaolaI 120 idvasa hI mayaa-dasauQda 180 idvasa [tkI vaaZivaNyaat yaavaI.
varIla AadoXa idnaaMk 2 saPToMbar 1991 pasaUna AMmalaat yaotIla.
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 502 va 3 maQaIla trtudImaQyao varIla
trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho. Asao maanaNyaat yaavao. varIla inayamaanaa yaqaavakaXa irtsar sauQaarNaaa
krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

A. naa. kuLkNaI-
Xaasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya rajya XaasakIya kma-caayaaMcyaa raYT/Iya ikMvaa AaMtrraYT/Iya


KoL spQaa-maQaIla sahBaagaamauLo haoNaayaa AnaupisqatIcaa
kalaavaQaI inayaimat krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . elavhI[- 149246saovaa 4 id. 30 jaulaO 1992.

var namaUd kolaolyaa Xaasana inaNa-yaatIla trtudInausaar rajya XaasakIya kma-caarI KoLaDUMnaa raYT/Iya AaMtrraYT/Iya
KoL spQaa-maQyao sahBaagaI haoNyaasa ]<aoojana doNyaacyaa dRYTInao kahI ivaXaoYa savalatI maMjaUr krNyaat Aalaolyaa AsaUna
%yaanausaar AXaa kma-caayaaMnaa raYT/Iya AaMtrraYT/Iya djaa-cyaa KoL spQaa-maQyao Baaga Gao}na %yaaMt Ait p`aivaNya
daKivalyaaba_la ivaXaoYa vaotnavaaZI Anau&oya Aahot. koMid`ya naagarI saovaa IDa maMDLatfo- (Central Civil Services
Sport Board ) Barivalyaa jaaNaayaa spQaa- (a yaa p`yaaojanaasaazI raYT/Iya patLIvarIla spQaa- samajaNyaat yaavyaat ka va

203
varIla Xaasana inaNa-yaatIla savalatI AXaa spQaa-maQyao Baaga GaoNaayaa KoLaDU kma-caayaaMnaa Vavyaat ka Asaa yaa saMdBaa-t
mau_a ]pisqat krNyaat Aalaa haota.

yaa saMbaMQaat koMd` Xaasanaanao Asaa Kulaasaa kolaa Aaho kI koMd`Iya naagarI saovaa IDa maMDL ho doXaatIla sava-
IDa mahasaMGaTnaaMnaa saMlagna AsaUna tI ek naaoMdNaI JaalaolaI saMsqaa Aaho. yaa maMDLanao Aayaaoijat kolaolyaa AiKla
BaartIya naagarI saovaa spQaa-naa saMbaMQaIt IDa mahasaMGaTnaaMnaI maanyata do}na raYT/Iya patLIvarIla djaa- idlaolaa Aaho.
tsaoca koMd`Iya naagarI saovaa IDa maMDL navaI idllaI yaaMnaI AiKla BaartIya naagarI saovaa IDa spQaa- yaa AiKla
BaartIya sva$pacyaa spQaa- AsalyaacaohI spYT kolao Aaho. koMd` Xaasanaacaa ha Kulaasaa laxaat Gaota Aata Asao spYT
krNyaat yaoto kI koMd`Iya naagarI saovaa IDa maMDLanao Aayaaoijat kolaolyaa spQaa-maQyao sahBaagaI haoNaaro XaasakIya kma-caarI
ho Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . elavhI[- 1485p`..833 A saovaa 9 id. 11 mao 1989 cyaa AadoXaamaQyao
]llaoiKlaolyaa savalatI imaLNyaasa pa~ rahtIla.
@@@@@@@@@

ivaYaya BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .Baap`sao 21933093 na} idnaaMk 30 jaanaovaarI 1993.

vaacaa saa.p`.ivaBaaga pirp~k .Baap`sao 21874029na} idnaaMk 11 jaulaO 1988.

yaa ivaBaagaacyaa pirp~k . Baap`sao 21874029na} idnaaMk 11 jaulaO 1988 BaartIya p`Saasana saovaotIla
AiQakayaaMnaa rjaotIla p`vaasa savalat kSaI doNyaat yaavaI yaabaabat saUcanaa doNyaat Aalyaa Aahot. yaa pirp~katIla
pircCod 5 maQyao BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaI QaarNa kolaolao pd AaiNa sadr pdQaark AiQakayaasa
naOimai<ak rjaa va %yaa naOimai<ak rjaocyaa kalaavaQaIt rjaa p`vaasa savalat ]pBaaogaNyaasa prvaanagaI doNyaasa saxama AsaNaa
yaa p`aiQakayaaMcaI yaadI doNyaat AalaI Aaho. tqaaip yaa yaadIt, ivaivaQa maM~alayaIna ivaBaagaaMcyaa p`SaasakIya
inayaM~NaaKalaIla ivaBaaga p`mauKaMcyaa p`adoiSak kayaa-laya p`mauKaMcyaa kayaa-layaacyaa Aasqaapnaovar kaya-rt AsaNaayaa
BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa naOimai<ak rjaa va %yaa naOimai<ak rjaocyaa kalaavaQaIt rjaa p`vaasa savalat
]pBaaogaNyaasa prvaanagaI doNyaasa kaoNata p`aiQakarI saxama Aaho ho spYT haot navhto.
yaabaabatIt saUspYTta AaNaNyaasaazI Aata Asao spYT krNyaat yaoto kI ivaivaQa maM~alayaIna ivaBaagaaMcyaa
p`SaasakIya inayaM~NaKalaIla ivaBaaga p`mauKaMcyaap`adoSaIk kayaa-laya p`mauKaMcyaa Aasqaapnaovar kaya-rt AsaNaayaa BaartIya
p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaasa va ASaa maMjaUr kolaolyaa naOimai<ak rjaocyaa kalaavaQaIt
saMbaMiQat BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMlaa inayamaanausaar Anau&oya rjaa p`vaasa savalat maMjaUr krNyaasa saMbaMiQat
ivaBaaga p`mauK ikMvaa p`adoiSak kaya-alaya p`mauK saxama p`aiQakarI rahtIla.
]dahrNaaqa-
BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaanao QaarNa kolaolao pd saxama p`aiQakarI.

ivaIkr ]p Aayau@t.................... ivaIkr Aayau@t mauMba[-.


AaNaKI AsaohI sPYT krNyaat yaoto kI BaartIya p`Saasana saovaotIla AiQakayaaMnaa naOimai<ak rjaocyaa
kalaavaQaIt rjaa p`vaasa savalat ]pBaaogaNyaasa prvaanagaImaMjaUrI doNyaasa saxama Asalaolao p`aiQakarI ASaa
AiQakayaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa saMbaMiQat AiQakayaasamavaot ikMvaa Anyaqaa kovaL kuTuMibayaaMnaa svatM~pNaoeki~t ikMvaa
inarinaraLyaa vaoLI rjaa p`vaasa savalat svaga`amaI ikMvaa Baartat kuzohI jasao inayamaanausaar Anau&oya Asaola tsao

204
]pBaoagaNyaasa ivaiht ATIMcyaa va SatI-cyaa AQaIna rahuna prvaanagaImaMjaUrI doNyaasaazIsauwa saxama rahtIla. maa~
ASaa AadoSaaMcyaa p`tI kayaa-sana 10 saamaanya p`Saasana ivaBaaga yaaMcyaakDo pazivaNao Ainavaaya- rahIla yaacaI p`kYaa-
nao naaoMd GaoNyaat yaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

idnakr p%kI
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@

ivaYaya rajapi~t XaasakIya kma-caayaaMnaa rjaa maMjaUr krNyaacyaa AaiNa


XaasakIya kma-caayaaMnaa AQyayana rjaa maMjaUr krNyaacyaa Xa@tI
p`dana krNaobaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 249359 saovaa 9 id. 16 jaulaO 1994.

saQyaa rajapi~t XaasakIya kma-caayaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 29 cyaa
trtudInausaar rjaa maMjaUr krNyaacao AiQakar ]proa@t inayamaavalaItIla piriXaYT ek cyaa AnaumaaMk 6 maQyao namaUd
kolaolyaa ATI va XatI-cyaa AQaIna rahUna ivaBaaga p`mauK p`adoiXak ivaBaaga p`mauK yaaMnaa doNyaat Aalaolao Aahot. yaa
AiQakaraMcaI vyaaPtI vaaZivaNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Xaasana Aata Asaa AadoXa dot Aaho kI
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 29 cyaa trtudInausaar rajapi~t XaasakIya kma-caayaaMnaa
AQyayana rjaa AaiNa ivaXaoYa ivaklaaMgata rjaa vyaitir@t [tr sava- p`karcyaa rjaa maMjaUr krNyaacao AiQakar
KalaIlap`maaNao AsatIla.

1 ivaBaaga p`mauK vaga- 1 va vaga- 2 AiQakayaaMcyaa baabatIt 180 idvasaaMpya-t.

2 p`adoiXak ivaBaaga p`mauK vaga- 2 AiQakayaaMcyaa baabatIt jyaaMcyaa rjaocyaa kalaavaQaIt %yaa
Padavar kaoNatIhI Anya vya@tI inayau@t krNyaat yaoNaar naahI yaa XatI-cyaa
AQaIna rahUna 180 idvasaaMpya-t.

3 maM~aalayaIna p`XaasakIya pUNa- AiQakar.


ivaBaagaacao saicava.
2. saQyaa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla p`krNa saat maQyao ivaiht kolaolyaatrtudInausaar
XaasakIya kma-caayaaMnaa AQyayana rjaa saMbaMQaIt maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaaga saamaanya p`Saasana ivaBaaga va iva<a ivaBaaga
yaaMcyaa maanyatonao maMjaUr krNyaat yaoto.AQyayana rjaa maMjaUr krNyaacao AiQakar maM~alayaIna Pa`XaasakIya ivaBaagaaMnaa p`dana
krNyaabaabatcaa p`Sna doiKla Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaa saMbaMQaat Xaasana Aata Asaa inadoXa dot Aaho kI
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla p`krNa saat maQyao ivaiht kolaolyaa ATI va XatI-cyaa AQaIna rahUna
XaasakIya kma-caayaaMnaa BaartamaQyao AByaasama pUNa- krNyaasaazI AQyayana rjaa maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaagaacao saicava
maMjaUr k$ SaktIla.tqaaip XaasakIya kma-caayaaMnaa BaartabaahorIla mhNajaoca prdoXaI Asalaolaa AByaasama pUNa-
krNyaasaazI maa~ AQyayana rjaa saMbaMQaIt maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaaga saamaanya p`Saasana ivaBaaga va iva<a ivaBaaga yaaMcyaa
maanyatonaoca maMjaUr kolaI jaa[-la.
3. ho AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.

205
4. maharaYT/ naagarI saovaa rjaainayama 1981 maQaIla yaabaabatcyaa trtudImaQyao varIla trtudIMpurtI sauQaarNaa
krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaaMt yaavao.varIla inayamaaMt yaqaavakaSa rItsar sauQaarNaa krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ma. sa.dLvaI
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya rjaoiXavaaya Asalaolyaa AnaupisqatIcyaa kalaavaQaIcao


BaUtlaxaI p`Baavaanao AsaaQaarNa rjaomaQyao pirvat-na
krNyaasaMbaMQaatIla AiQakar.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 2493 p`..8093saovaa9 id.12.8.1994.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 nausaar Xaasanaanao AiQakar p`%yaayaaoijat kolaolao AiQakarI
ma.naa. sao.rjaa inayama 1981 cyaa pircCod ek maQyao namaUd krNyaat Aalaolao Aahot. yaa piriXaYTatIla AnaumaaMk
10 maQyao inayau@tI krNyaasa saxama Asalaolyaa p`aiQakayaasa ma.naa.sao.rjaa inayama 1981 cyaa inayama 636 cyaa
trtudInausaar AsqaayaI kma-caayaaMcyaa baabatIt navvad idvasaaMpyan-t AaiNa sqaayaI kma-caayaaMcyaa baabatIt ek vaYaa-pyan-t
rjaoiXavaaya Asalaolyaa AnaupisqatIcyaa kalaavaQaIcao BaUtlaxaI p`Baavaanao AsaaQaarNa rjaot pirvat-na krNyaacao AiQakar
p`%yaayaaoijat krNyaat Aalaolao Aahot. yaa AiQakayaaMcyaa inaiXcat mayaa-dobaabat XaMka inamaa-Na JaalaolaI haotI.
Xaasana Aata Asaa AadoXa dot Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa piriXaYT/ ek maQaIla
Anau.10 samaaorIla saQyaacyaa trtudI KalaIlap`maaNao sauQaairt krNyaat yaot Aahot.
Anau. inayama . AiQakaracao sva$p AiQakar p`%yaayaoijat vyaaPtI.
kolaolaa p`aiQakarI

1. 636 rjaoiXavaaya Anaupisqat inayau@%yaa krNyaasa AsqaayaI XaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt


raihlyaacaa kalaavaQaI saxama AsaNaaro navvad idvasaaMpya-t AaiNa sqaayaI XaasakIya
BaUtlaxaI p`Baavaanao p`aiQakarI. kma-caayaaMcyaa baabatIt ek vaYaa-pya-nt.
AsaaQaarNa rjaomaQyao maa~ varIla mayaa-docyaa pilakDIla rjaa
Pairvait-t krNyaacaa maMjaUr krNyaacao AiQakar SaasanaakDo
AiQakar. rahtIla.

3. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla yaasaMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudImaQyao yaa Xaasana inaNa-yaacyaa
trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao.]prao@t inayamaat rItsar sauQaarNaa krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Saasanaacao Avar saicava.


@@@@@@@@@@@
ivabaama.

206
ivaYaya Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtIt saUQaarNaa
PaaolaIsa dlaatIla AiQakarIkma-caarI yaaMnaa imaLNaarI
Aitir@t Aija-t rjaa.

gaRh ivaBaaga p~ . elavhI[- 0192 saIAar 99 paola 5 A id.16 Aa^gasT 1994.

PaaolaIsa kma-caayaaMnaa rajyaatIla kayada va sauvyavasqaa raKNyaacyaa dRYTInao saava-jainak sauTTyaa naOimai<ak rjaa
[. savalatI ]pBaaogataa yaot naahIt. %yaaMcaI varIla baaba laxaat Gao}na %yaManaa kt-vyaaqa- vyaitt kolaolyaa 24 idvasaaMmaagao
ek yaap`maaNao Aitir@t Aija-t rjaa idlaI jaato. PaaolaIsa kma-caayaaMnaa [tr kma-caayaaMpoxaa vaogaLI savalat %yaaMcaI
kt-vyao va jabaabadayaa ivacaarat Gao}na idlaolaI Aaho. yaa Aitir@t rjaocaa ivaiht inayamaaXaI kahI saMbaMQa nasalyaamauLo
jarI rajya SaasakIya kma-caayaaMcyaa Aija-t rjaa pirgaNanaa krNyaacyaa pQdtImaQyao badla krNyaat Aalaa Asalaa trI
Saa.inaNa-ya gaRh ivaBaaga . elavhI[- 017913548 A paola 5 A id. 4 saPToMbar 1979 Anvayao Aitir@t
Aija-t rjaa pirgaiNat krNyaacyaa ivaiht krNyaat Aalaolyaa pQdtImaQyao kaoNatahI badla krNyaat yao} nayao. ho p~
iva<a ivaBaagaacyaa sahmatInao %yaaMcyaa AnapaOcaairk saMdBa- 71093 saovaa 9 id. 29.12.93 cyaa Anvayao inaga-imat
krNyaat yaot Aaho.

r. ga. pvaar
Avar saicava.gaRh ivaBaaga
maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya T/oikMga e@saipDIXansa maQyao Baaga GaoNaayaa


XaasakIya kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNaobaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . elavhI[-. 149511saovaa 9 idnaaMk 30 maaca- 1995.

igayaa-raohNa maaoihmaot ( Mountaineering Expeditions ) Baaga GaoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMnaa ivaiht XatI-
cyaa AQaIna rahUna eka k^laoMDr vaYaa-t kmaala 30 idvasaapya-t ivaXaoYa nOaOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaat yaoto. To/ikMga
e@saipDIXansa maQyao Baaga GaoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMnaa ivaXaoYa rjaa maMjaUr krNyaacaa p`Xna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna
haota. Xaasana Aata Asaa AadoXa dot Aaho kI T/oikMga e@saipDIXansa maQyao sahBaagaI haoNaayaa XaasakIya
kma-caayaaMnaa eka k^laoMDr vaYaa-t kmaala 30 idvasaaMpya-t ivaXaoYa naOimai<ak rjaa KalaI namaUd kolaolyaa ATIMvar maMjaUr
krNyaat yaavaI.
A AXaa maaoihmaolaa [MiDyana maa]MToinayarIMga foDroXanacaI maanyata imaLalaolaI AsaavaI ikMvaa tI yaUqa ha^sTola
AsaaoisaeXana Aa^f [MiDyaa yaa saMsqaonao Aayaaoijat kolaolaI AsaavaI.
ba raYT/Iya Aqavaa AaMtrraYT/Iya mah%vaacyaa IDaivaYayak baabaImaQyao Baaga GaoNaayaa p`%yaok XaasakIya
kma-caayaalaa eka k^laoMDr vaYaa-t Anau&oya Asalaolyaa kmaala tIsa idvasaaMcyaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaomaQyao badla haoNaar
naahI. T/oikMga e@saipDIXansa maQyao Baaga GaotlyaamauLo XaasakIya kma-caayaacyaa gaOrhjaorIcaa kalaavaQaI pircCod 1
nausaar Anau&oya Asalaolyaa kmaala ivaXaoYa naOimai<ak rjaocyaa kalaavaQaIpoxaa AiQak Jaalyaasa tIsa idvasaanaMtrcaa kalaavaQaI
saMbaMiQat kma-caayaalaa laagaU Asalaolyaa rjaa inayamaanausaar Anau&oya AsalaolaI rjaa maMjaUr k$na inayaimat krNyaat yaavaa.
.
ivabaama.

207
yaasaazI XaasakIya kma-caayaaMnaa ek ivaXaoYa baaba mhNaUna Anau&oya rjaolaa jaaoDUna ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaacaI prvaanagaI
doNyaat yaavaI.
2. ho AadoXa id. 1 jaanaovaarI 1989 pasaUna AMmalaat yaotIla.

TIPa id.16.jaulaO 2007 caa Saasana inaNa-ya phavaa.


@@@@@@@@@@@

ivaYaya p`sautI rjaocyaa ivaVmaana trtudImaQyao sauQaarNaa AaiNa maUla d<ak


GaoNaayaa maihlaa XaasakIya kma-caayaaMnaa doya va Anau&oya rjaa
maMjaUr krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga Saasana inaNa-ya . Arjaa 149012saovaa 9 id.28 jaulaO 1995.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 74 maQyao ivaiht kolaolyaa SatI-cyaa AQaIna rahUna
maihlaa SaasakIya kma-caayaasa p`saUtI rjaa maMjaUr krNyaat yaoto. kuTUMba lahana va mayaa-idt zovaNyaacyaa ]payayaaojanaosaazI
koMd` Xaasanaanao koMid`ya naagarI saovaa rjaa inayama 1972 maQaIla p`saUtI rjaocyaa ivaVmaana trtudIMmaQyao sauQaarNaa kolaolyaa
Aahot. laaoksaM#yaa inayaM~Na va kuTuMba klyaaNa kaya-ma rabaivaNyaacao rajya SaasanaacaohI QaaorNa Asalyaanao koMd`
SaasanaakDIla p`saUtI rjaocyaa sauQaairt trtudI svaIkarNyaacaa p`Sna kaahI kaL Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
yaasaMbaMQaat Saasanaanao Aata KalaIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho
A p`saUtI rjaocaa Aja- kolyaacyaa tarKosa daona ikMvaa daonapoxaa kmaI hyaat maulao Asalaolyaa yaa eovajaI
doana ikMvaa daona poxaa kmaI hyaat maulao Asalaolyaa idnaaMk 04 naaovhoMbar 1996 cyaa SauQdIp~kanvayao sauQaarNaa kayama saovaot
nasalaolyaa va kmaIt kmaI 1 vaYa- saMtt saovaot Asalaolyaa %yaacap`maaNao 33 maihnyaaMcaI saMtt saovaa kolaolyaa kaya-vyaapI
AasqaapnaovarIla ikMvaa ]@%yaa dranao Aqavaa raojaMdarIvar pairEaimak doNyaat yaoNaayaa maihlaa SaasakIya kma-caayaaMnaa
saxama p`aiQakarI rjaa sau$ Jaalyaacyaa tarKopasaUna 90 idvasaaMcyaa kalaavaQaI[tkI p`saUtI rjaa maMjaUr k$ Sakola.
ba maihlaa SaasakIya kma-caayaanao maagaNaI kolyaasa p`saUtI rjaolaa jaaoDUna vaOVkIya p`maaNap~ saadr na
krta kmaala ek vaYaa-cyaa kalaavaQaIpya-t60 idvasaapyan-t pirvait-t rjaa va Anaija-t rjaa Qa$nadoya va
Anau&oya rjaa GaoNyaasa prvaanagaI dota yao[-la.
k gaBa-pat gaBa-s~ava AaiNa gaBa-samaapna AiQainayama1971 Anvayao GaDvaUna AaNalaolyaa gaBa-pat
yaaMcyaabaabatIt maihlaa SaasakIya kma-caayaalaa itcyaa saMpUNa- saovaocyaa kalaavaQaImaQyao iktI maulao hyaat
Aahot ho ivacaarat na Gaota kmaala 45 idvasa p`saUtI rjaa Anau&oya rahIla.
D gaBa-pat [-. karNaastva maihlaa SaasakIya kma-caayaasa ivaEaaMtIsaazI jaast kalaavaQaIcaI
AavaSyakta Asaola tr doya va Anau&oya rjaa maMjaUr k$na AnaupisqatIcaa kalaavaQaI inayamaIt krta yao[-la.
[ ho AadoXa AMmalaat AalyaanaMtr gaBa-pat [. karNaastva p`saUtI rjaa maMjaUr krtanaa pUvaI-
]pBaaogaNyaat AalaolaI ASaa p`karcaI p`saUtI rjaa ivacaarat GaoNyaat yao} nayao.
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 74 cyaa trtudI pUvaI-p`maaNaoca rahtIla.
2. koMd` Saasanaanao AlaIkDoca lahana maUla d<ak GaoNaayaa maatolaa naOsaiga-k maatop`maaNaoca d<ak maulaacao saMgaaopna
kravao laagato AaiNa sauvaatIcyaa kahI kalaavaQaIt d<ak maulaalaa navaIna vaatavarNaacaI savaya vhavaI mhNaUna
maulaacyaa saoabathI rhavao laagato. yaa baabaI ivacaarat Gao}na lahana maUla d<ak GaoNaayaa koMd` XaasakIya maihlaa
kma-caayaaMnaa ek vaYaa-cyaa mayaa-dopya-t doya va Anau&oya rjaa maMjaUr krNyaasaMbaMQaat AadoSa inaga-imat kolao
Aahot. sadrhU AadoXa rajya SaasakIya maihlaa kma-caayaaMnaa laagaU krNyaacaa p`Sna doKIla Saasanaacyaa

208
ivacaaraQaIna haota. Saasana AadoXa dot Aaho kI maUla d<ak Gaotlaolyaa maihlaa SaasakIya kma-caayaalaa ek
vaYaa-pya-t ikMvaa maulaacao vaya ek vaYa- pUNa- hao[-la tao idnaaMk yaapOkI jaao Agaaodrcaa idnaaMk Asaola %yaa
idnaaMkapya-t doya va Anau&oya rjaa vaOVkIya p`maaNap~ saadr na krta 60 idvasaaMpya-t pirvait-t rjaa va
Qanaija-t rjaa Ga$na GaoNyaasa prvaanagaI dota yao[-la. maUla d<ak GaoNyaacyaa idnaaMkalaa daona maulao hyaat
Asalaolyaa SaasakIya kma-caayaalaa maa~ hI savalat Anau&oya rahNaar naahI.
3. varIla AadoXa rajya punar-canaa AiQainayama 1956 va mauMba[- rajya punar-canaa AiQainayama 1960 maQaIla trtudI
nausaar vaaTp p`aPt maihlaa kma-caayaaMnaahI laagaU rahtIla. AXaa maihlaa kma-caayaalaa yaasaMbaMQaatIla ivaVmaana trtudI
svaIkarNyaabaabat ivaklp dota yao[-la.
4. ho AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.
5. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla yaasaMbaMQaatIla ivaVmaana trtudI yaa Saasana inaNa-yaatIla
trtudIMpur%yaa sauQaarNyaat Aalyaa Aahot Asao maanaNyaat yaavao. ]prao@t inayamaaMmaQyao rItsar sauQaarNaa yaqaavakaXa
krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Sard basanaak
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpUrI ijalha naaiSak yaa


saMsqaomaaf-t doNyaat yaoNaayaa ivapScanaa( Vipassana) ho p`iSaxaNa
Gao} [icCNaayaa SaasakIya AiQakayaaMnaa pirvait-t rjaa va p`vaasa
Kca- maMjaUr krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa 24963saovaa 9 id.15 mao 1996.

ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI ijalha naaiSak yaa saMsqaomaaf-t maharaYT/atIla p`iSaxaNa koMd`at
ivapScanaa ho dha idvasaaMcao p`iSaxaNa idlao jaato. ho p`iSaxaNa Gao} [icCNaaro Saasanaacao 45 vaYaa-varIla ]psaicava va
%yaavarIla djaa-cao sava- AiQakarI yaaMnaa KalaI namaUd kolaolyaa SatI-cyaa AiQana rahUna pirvait-t rjaa va p`%yaxa p`vaasaacaa
Kca- maMjaUr krNyaacaa Saasanaanao inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
A ]prao@t p`iSaxaNaasaazI saMbaMiQat AiQakayaanao %yaacyaa mau#yaalayaanaijakcyaa p`iSaxaNa koMd`at
p`vaoSa Gaotlaolaa Asaavaa.
ba p`iSaxaNaasaazI p`vaoSa imaLivalaa Aaho ASaa AiQakayaaMnaa %yaaMnaI maagaNaI kolyaasa vaOVkIya
p`maaNap~ saadr na krta ekavaoLI kmaala 14 idvasa [tkI pirvait-t rjaa maMjaUr krta yao[-la.
k saMbaMiQat AiQakayaaMnaa daOyaavar Asatanaa to jyaa vagaa-nao p`vaasa krNyaasa pa~ AsatIla %yaa vagaa-nao
p`vaasa krNyaacaI %yaaMnaa prvaaganaI Asaola tsaoca %yaaMcao mau#yaalaya to p`iSaxaNaacao koMd`maharaYT/atIla
yaa drmyaanacaa javaLcyaa maagaa-nao jaaNyaayaoNyaacaa p`%yaxa p`vaasaacaa Kca- %yaaMnaa Anau&oya rahIla.maa~
ha p`vaasa SaasakIya daOra nasalyaanao %yaaMnaa dOinak Ba<aa Anau&oya haoNaar naahI.
D pirvait-t rjaa va p`vaasaacaa va p`%yaxa Kca- AavaSyaktonausaar tIna vaYa-atUna ekda va saMpUNa- saovaa
kalaavaQaImaQyao kmaala saha vaoLa yaap`maaNao Anau&oya rahIla.
ivabaama.

209
[ saMbaMiQat AiQakayaanao rjaocao Aavaodnap~ p`iSaxaNaacyaa Jaora^@sa p`tIsah saadr krNao tsaoca
rjaovana prt AalyaanaMtr p`iSaxaNa pUNa- kolyaacao p`maaNap~ saadr krNao AavaSyak rahIla.
2. yaavarIla Kca- saMbaMiQat ivaBaagaacyaakayaa-layaacyaa p`vaasa Kcaa-cyaa laoKaiSaYaa-KalaI maMjaUr
AnaudanaatUna BaagaivaNyaat yaavaa.
3. ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.
4. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla pirvait-t rjaosaMbaMQaatIla ivaVmaana trtUdIMmaQyao
yaa Saasana inaNa-yaacyaa trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao.
]prao@t inayamaat yaqaavakaSa irtsar sauQaarNaa krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Sard basanaak
Saasanaacao Avar saicava iva<a ivaBaaga.
TIp id.21 jaulaO 98 caa inaNa-ya phavaa.
@@@@@@@@@@

ivaYaya Saasana saovaotIla tdqa- (Adhoc ) AsqaayaI inayau@t


krNyaat Aalaolyaa kma-caayaaMnaa rjaa.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa 249614saovaa9 id. 1 maaca- 1997.

saamaanya p`Saasana ivaBaagaanao vaoLaovaoLI inaga-imat kolaolyaa AadoSaap`maaNao Saasana saovaotIla pdavar maharaYT/
laoaksaovaa Aayaaoga va rajya inavaD maMDL yaa AiBakrNaaMmaaf-t ]maodvaar inayau@t krNyaat yaotat. tqaaip
AiBakrNaMamaaf-t ]maodvaar ]plabQa hao[-pya-ntcyaa kalaavaQaIt kayaa-layaIna kamaacaI gaOrsaaoya hao} nayao mhNaUna rajapi~t
saMvagaa-tIla pdaMvar ek vaYa- va ilaipk TMklaoKk [%yaadI saMvagaa-tIla pdaMvar tIna maihnao evaZyaa kalaavaQaIpya-nt ivaiht
saovaa p`vaoSa inayamaanausaar tdqa-AsqaayaI naomaNUaka krNyaacyaa saUcanaa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .
esaAarvhI 1087200p`..387 baara idnaaMk 8 jaulaO 1990 va maaMk esaAarvhI 1092p`..5
baara idnaaMk 29 jaulaO 1992 Anvayao doNyaat Aalyaa Aahot. Alp kalaavaQaIkirta krNyaat Aalaolyaa tdqa-
AsqaayaI naomaNaUka @vacaIt p`saMgaI va Apirhaya- karNaastva ivaiht kalaavaQaInaMtrhI puZo caalaU zovaNyaat yaotat. ASaa
tdqa-AsqaayaI naomaNaUka (a inayaimat nasalyaamauLo saMbaMiQat kma-caayaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 ho
inayama laagaU haot naahI. ASaa kma-caayaaMcaI inayau@tI zravaIk kalaavaQaIpUrtI mayaa-idt Asalyaanao %yaaMnaa Saasana saovaotIla
inayaimat kma-caayaap`maaNao sava- p`karcyaa rjaosaazI pa~ zrivaNaohI ]icat zrt naahI. mhNaUna %yaaMnaa kahI rjaaivaYayak
laaBa doNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
2. yaa saMdBaa-t sava-kYa ivacaar k$na tdqa-AsqaayaI kma-caayaaMnaa KalaI inado-iSalyaap`maaNao rjaa maMjaUr krNyaacaa
inaNa-ya Saasanaanao Aata Gaotlaa Aaho.
dIGa- sauTI ivaBaagaavyaitir@t Anya ivaBaagaacyaa saovaotIla kma-caarI.
A jyaa kma-caayaacaI inayau@tI ivaiht AiBakrNaaMmaaf-t krNyaat AalaolaI AsaUna inavvaL taMi~k karNaastva
tdqa-AsqaayaI mhNaUna samajaNyaat AalaI Asaola ]da.nyaayaalayaacyaa AadoSaanausaar inayaimat inayau@t krNao
Sa@ya haot naahI ASaa kma-caayaaMnaa inayaimat AsqaayaI maharaYT/ laaoksaovaa AayaoagainavaD maMDL purst
kma-caayaap`maaNao maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla trtudInausaar rjaa Anau&oya hao[-la.
ba ]prao@tA yaoqao namaUd kolaolyaa kma-caayaaMcyaa vyaitir@t [tr tdqa-AsqaayaI kma-caayaaMnaa KalaIla SatI-
cyaa AQaIna rahUna rjaa maMjaUr krNyaat yaavaI.

210
1 saMbaMiQat kma-caayaanao pUNa- kolaolyaa saovaokirta drmaha 2 12 idvasa yaa p`maaNao Aija-t rjaa doNyaat yaavaI.
2 rjaa maMjaUr krtanaa tI pUNa- idvasaaMmaQyao maMjaUr krNyaat yaavaI.
3 saovaot Asatanaasaovaa samaaPtInaMtr yaqaaisqatI Aija-t rjaa p`%yaip-t krNyaacaIiSallak Aija-t rjaocao
raoKIkrNa krNyaacaI mauBaa idlaI jaaNaar naahI.
4 tdqa-AsqaayaI mhNaUna krNyaat AalaolaI naomaNaUk Apirhaya- karNaastva tIna vaYaa-cyaa plaIkDo salaga caalaU
zovaNyaat AalaolaI Asaola tr ASaa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa inayau@tIcyaa sauvaatIcyaa idnaaMkapasaUna ma.naa.sao
rjaa inayama 1981 maQaIla trtudInausaar inayaimat AsqaayaI kma-caayaaMp`maaNao sava- p`karcyaa rjaocao laaBa
doNyaat yaavaot.
dIGa- sauTI ivaBaagaacyaa saovaotIla kma-caarI
A dIGa- sauTI ivaBaagaatIla kma-caarI mhNaUna inayau@tI krNyaat Aalaolao tdqa-AsqaayaIiSaxakp`acaaya-
mau#yaaQyaapkga`Mqapalap`yaaogaSaaLa sahayyakpharokrI AaiNa [tr kma-caarI yaaMcaI inayau@tI ivaiht
AiBakrNaaMmaaf-t krNyaat AalaolaI AsaUna inavvaL taMi~k karNaastva tdqa-AsqaayaI mhNaUna samajaNyaat
AalaI Asaola tr ASaa kma-caayaaMnaa dIGa- sauTI ivaBaagaatIla t%sama inayaimat AsqaayaI kma-caayaaMp`maaNao
ma.naa.sao.rjaainayama 1981 maQaIla trtUdInausaar rjaa doNyaat yaavaI.
ba ]prao@t A yaoqao ]lloiKlaolyaa kma-caayaaKorIja [tr kma-caayaaMpOkI
1 jyaa kma-caayaaMnaa dIGa- sauTIcaa laaBa va %yaakrta inayaimat vaotna va Ba<aorjaa vaotna doNyaat yaoto
ASaa kma-caayaaMnaa rjaa Anau&oya naahI.
A jyaa kma-caayaaMnaa dIGa- sauTIcaa laaBa doNyaat yaot naahI ASaa kma-caayaaMnaI %yaaMnaI pUNa- kolaolyaa
saovaokirta drmaha 2 idvasa yaap`maaNao KalaIla SatI-cyaa AQaIna rahUna Aija-t rjaa doNyaat yaavaI.
(i) dIGa- sauTIcyaa kalaavaQaIt saMbaMQaIt kma-caayaaMcaI saovaa saMbaMiQat p`SaasanaakDUna vaaprNyaat AalaolaI
AsaavaI.
( ii ) kaoNa%yaahI karNaastva saMbaMiQat kma-caayaaMcaI saovaa dIGa- sauTIcyaa kalaavaQaIt vaaprNyaat yaoNaar
nasaola tr dIGa- sauTIcaa kalaavaQaI sau haoNyaapUvaI- %yaaMcaI saovaa samaaPt krNyaat AalaolaI AsaavaI.
( iii ) rjaa pUNa- idvasaaMmaQyao maMjaUr krNyaat yaavaI.
( iv ) saovaot Asatanaasaovaa samaaPtInaMtr yaqaaisqatI Aija-t rjaa p`%yaaip-t krNyaacaIiSallak Aija-t
rjaocao raoKIkrNa krNyaacaI mauBaa idlaI jaaNaar naahI.
(v) tdqa-AsqaayaI mhNaUna krNyaat AalaolaI naomaNaUk Apirhaya- karNaastva tIna vaYaa-cyaa pilakDohI
salaga caalaU zovaNyaat AalaolaI Asaola tr ASaa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa inayau@tIcyaa sauvaatIcyaa idnaaMkapasaUna
ma.naa.sao.rjaainayama 1981 maQaIla trtudInausaar t%sama inayaimat AsqaayaI kma-caayaaMp`maaNao sava- p`karcyaa
rjaocao laaBa doNyaat yaavaot.

3. ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla. yaa idnaaMkapUvaI- tdqa-AsqaayaI mhNaUna inayau@t
krNyaat Aalaolyaa va yaa idnaaMkanaMtrhI saovaot kaya-rt Asalaolyaa kma-caayaaMcyaa p`krNaI doKIla ho AadoSa laagaU
rahtIla. tqaaip sadrhU AadoSa AMmalaat yaoNyaapUvaI- jyaa tdqa-AsqaayaI kma-caayaaMcaI saovaa samaaPt krNyaat AalaolaI
Aaho ASaa kma-caayaaMcaI Anya kaoNa%yaahI p`karo inakalaat kaZNyaat AalaolaI p`krNao punaSca ]GaDNyaat yao} nayaot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

iva.A.doSapaMDo
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

211
ivaYaya rjaa inayamaatIla sauQaarNaa

iva<a ivaBaaga SauQdIp~k .Arjaa 2488395saovaa 9 idnaaMk 24.9.1997.

SauQdIp~ . Arjaa 2488395saovaa 9 maharaYT/ Saasana rajap~ pRYz . 260 to 266 Baaga caar A
idnaaMk 30.11.1990 maQyao p`isaQd Jaalaolyaa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa dusarI sauQaarNaa inayama 1990 maQyao puYz
. 264 varIla namaunaa 2 cyaa rkanaa 14 maQyao maagaIla AQa-klaoMDr vaYaa-maQyao ]pBaaogaNyaat Aalaolyaa AsaaQaarNa
rjaocao idvasa eovajaI maagaIla AQa-vaYaa-maQyao Akaya-rtidna mhNaUna samajaNyaat Aalaolao idvasa Asao vaacaavao.

iva.A.doSapaMDo
Saasanaacao ]p saicava
@@@@@@@@@@

ivaYaya kuTuMba klyaaNa kaya-maasaazI sMattI p`itbaMQak Sas~


k$na GaoNaayaa AaOVaoigak va AaOVaoigakotr rajya SaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaabaabat.. SauQdIp~

iva<a ivaBaaga SauQdIp~ . Arjaa 249801saovaa 9 id.20 maaca- 1998.

phaiva<a ivaBaaga inaNa-ya .elavhI[- 1480saIAar1399esa[-Aar9 id.14.7.1981.

Saasana SauQdIp~ Saasana inaNa-yaiva<a ivaBaaga . elavhI[- 1480saIAar1399esa[-Aar9 id.14.7.1981


cyaa marazI p`tItIla pircCod 4 A KalaI namaUd kolaolyaap`maaNao vaacaavaa.

jyaa rajya SaasakIya pu$Ya kma-caayaacyaa p%naI kuTuMba klyaaNa kaya-maaKalaI p`sautInaMtr p`sautI
vyaitir@t [tr vaoLI p`qamaca saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa k$na GaotIla %yaaMnaa ikMvaa jyaaMcyaa p%naInao pihlaI saMttI
p`itbaMQak Sas~iyaa ina$pyaaogaI zrlyaamauLo dusayaa vaoLI saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa k$na GaotlaI Asaola AaiNa
saMbaMQaIt kma-caayaanao p%naIcaI pihlaI saMttI p`itbaMQak Sas~iyaa ina$pyaaogaI zrlyaamauLo dusarI Sas~iyaa kravaI
laagalaI Asao vaOVkIya p`maaNap~ saadr kolao Asaola tr ASaa kma-caayaaMnaa saat idvasa ivaXaoYa naOimai<ak rjaa doNyaat
yaavaI. Pa%naIcaI doKBaala krNyaasaazI %yaa SaasakIya kma-caayaacaI ]pisqatI AavaSyak Aaho ASaa p`karcaa ]llaoK
p`maaNap~amaQyao AsaNyaacaI AavaSyakta naahI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

vasaMt caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

212
ivaYaya ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpurI
ijalha naaiSak yaa saMsqoamaaf-t GaoNyaat yaoNaaro ivapScanaa p`iXaxaNa.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 24963 saovaa 9 id. 21 jaulaO 1998.

]prao@t ivaYayaavarIla Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . Arjaa 24963 saovaa 9 id. 15 mao 1996
maQaIla trtudIcao punaiva-laaokna k$na Saasanaanao Aata KalaIla p`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
k ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI ijalha naaiSak yaa saMsqaomaaf-t maharaYT/atIla p`iXaxaNa
koMd`at ivapScanaa ho dha idvasaaMcao p`iSaxaNa sava- rajapi~t AiQakayaaMnaa Gaota yao[-la.
ba P`aiSaxaNaasaazI p`vaoXa imaLivalaa Aaho AXaa AiQakayaaMnaa %yaaMnaI maagaNaI kolyaasa vaOVkIya
p`maaNap~ saadr na krta ekavaoLI kmaala 14 idvasa [tkI pirvait-t rjaa maMjaUr krta yao[-la.
ga varIla p`yaaojaanaasaazI pirvait-t rjaa AavaXyaktonausaar tIna vaYaa-tUna ekda va saMpUNa- saovaa
kalaavaQaImaQyao kmaala saha vaoLa yaap`maaNao Anau&oya rahIla.
Ga saMbaMQaIt AiQakayaanao rjaocao Aavaodnap~ p`iXaxaNaacyaa p`vaoXap~acyaa Joara^@sa p`tIsah saadr
krNao tsaoca rjaova$na prt AalyaanaMtr p`iXaxaNa pUNa- kolyaacao saMbaMQaIt p`iXaxaNa koMd`acao p`maaNap~ saadr
krNao AavaXyak rahIla.
[ Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . Arjaa 2496 3 saovaa 9 if 15 mao 1996 maQaIla AadoXa
r_ krNyaat Aalao Aahot.
ho AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla pirvait-t rjaosaMbaMQaatIla ivaVmaana trtudIMmaQyoa yaa Saasana
inaNa-yaacyaa trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao. ]Parao@t inayamaat yaqaavakaSa irtsar
sauQaarNaa krNyaat yaotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
vasaMt caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava iva<a ivaBaaga.
TIp yaa saMdBaa-t idnaaMk 27 jaUna 2003 caohI AadoSa phavaot.

ivaYaya XaasakIya kma-caarIAiQakarI yaaMnaa saMgaNak maaihtI tM~&ana


( Information Technology ) yaasaazI AQyayana rjaa
( Study Leave ) maMjaUr krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .saIAaoek 1098p` ..649839 ,id.27 jaulaO 1998.

1 Saasana inaNa-ya saa.p`.iva. Asqaapnaa 1298p`..269819 id. 7 maaca- 1998 .


purk p~ id. 17 jaUna 98 va inaNa-ya . saIAaoema 1090 p`..299839
id.24 maaca- 1998.

Pa`stavanaa rajyaacao p`Xaasana AiQak gaitmaana tsaoca laaokaiBamaUK krNyaacyaa dRYTInao maaihtI tM~&anaacaa sauyaaogya vaapr
vhavaa yaasaazI Saasanaacyaa mau#yaalayaat tsaoca sava- stravarIla duyyama kayaa-layaat saMgaNakIkrNaalaa caalanaa imaLavaI
yaadRYTInao Xaasanaanao saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa AiQap%yaaKalaI maaihtI tM~&ana saMcaalanaalaya sqaapna kolao

213
Aaho.tsaoca yao%yaa daona vaYaa-t rajyaatIla sava- SaasakIya kayaa-layao saMgaNaIt krNyaat yaotIla AsaohI Xaasanaanao ]iddYT
zrivalao Aaho. %yaa AnauYaMgaanao Saasanaanao A vaOyai@tk saMgaNak KrodIsaazI ibanavyaajaI kja- ba saMgaNak p`iXaxaNa
GaoNaayaa kma-caayaaMnaa Kcaa-cyaa p`itpUtI-caI savalat [%yaadI ]payayaaojanaa jaahIr kolyaa Aahot.

2. XaasakIya kamaamaQyao varIla navaIna tM~&anaacaa vaapr kravayaaca Jaalyaasa saMbaMiQat sava- kma-caarI AiQakarI
yaaMnaa p`iXaxaNa Apirhaya- Aaho. %yaaKorIja p`%yaok ivaBaagaat kaya-p`NaalaIcaI saKaola maaihtI AsaNaayaa AiQakayaacaI
sauQda inakD BaasaNaar Aaho. maaihtI tM~&ana saMgaNakIya p`iXaxaNa Aqavaa AByaasa yaasaazI parMpairk pQdtInaoca
eKaVa saMsqaot Aqavaa ivaVaipzat p`iXaxaNa GaoNao yaasaazI APaoixat naahI. SaasakIya kma-caarI AiQakarI %yaaacyaa
ivaBaagaatIla saMbaMiQat ivaYayaavar eKaVa saMsqaot vaa kayaa-layaat eKada p`klp kayaa-invat Asalyaasa %yaa p`klpavar
kama k$na Asao AQyayana k$ Xakola. qaaoD@yaat maaihtI tM~&ana Aqavaa saMgaNakIya baabaIsaMdBaa-t ijaqao kaozo
p`iXaxaNa AnauBava Aqavaa AQyayanaacaI saMQaI ]plabQa hao} Sakola toqao jaaNyaasa %yaasa mau@tvdar Asaavao. AXaI saMklpnaa
Aaho.

]dahrNadaKla eKaVa ivaBaagaat saMsqaot ivaVaipzat iva<aIya baabaI saMdBaa-t kahI p`klp hatI Gaotlaa Asalyaasa
AMdajap~kIya Aqavaa iva<aIya baabaI hataLNaara AiQakarI AXaa p`klpavar p`%yaxa jaa}na %yaabaabat &ana Aa%masaat
k$ Xakola va yaacaa ]pyaaoga %yaalaa %yaacyaa dOnaMidna kamakajaat hao} Sakola. eKada AiQakarI %yaat ivaXaoYa rsa
GaoNaara Asalyaasa tao %yaabaabat jaada AByaasa k$na %yaat ]cca pdvaI Aqavaa Da^@TroT sauQda imaLvaU Sakola.

Xaasana inaNa-ya XaasanaacaI maaihtI tM~&ana va saMgaNakIya &ana yaabaabatcaI varIla BaUimaka tsaoca ]_oXa laxaat Gaota yaa
]i_YT pUtI-saazI Xaasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI

A saMgaNakIya &anamaaihtI tM~&ana yaatIla ivaXaoYap`t iXaxaNa Aqavaa saMgaNakIya AByaasamaasaazI


XaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaa AQyayana rjaa doNyaat yaavaI.
ba AQyayana rjaosaMbaMQaIcaa p`stava ivacaarat Gaotanaa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 inayama
. 80 to 93 maQaIla trtUdI ]darpNao ivacaarat GaoNyaat yaavyaat.
k jyaa SaasakIya AiQakarI kma-caarI yaaMnaI yaapUvaI- Anya AQyayana rjaa GaotlaI Aaho AXaa
kma-caayaaMnaI varIla A yaoqaIla karNaastva AQyayana rjaocaI maagaNaI kolyaasa maharaYT/ naagarI
saovaarjaa inayama 1981 maQaIla trtUdI iXaiqala k$na %yaacyaa AQyayana rjaocao p`stava ivacaarat
Gyaavaot.
D p`stava saMgaNakIya ivaXaoYap`t p`iXaxaNa Aqavaa saMgaNakIya AByaasamaasaazI inavaD krNyaat yaoNaayaa
AiQakarI kma-caarI yaaMnaI saMgaNakacao ikmaana p`aqaimak &ana Asaavao.

ha Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga va saamaanya P`aXaasana ivaBaagaacyaa sahmatInao %yaaMcaa AnaaOpcaarIk saMdBa- .
Anaumao 568saovaa9 id.20.7.98 va .222112 id.22.7.98 Anvayao inagaima-t krNyaat yaot Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao.

sauroSa kumaar
P`aQaana saicavap`.sau.va r.va ka.
@@@@@@@@@
ivabaama.

214
ivaYaya Anaaqa lahana maUla d<ak GaoNaayaa rajya SaasakIya maihlaa
kma-caayaanaa ivaXaoYa rjaa MmaMjaUr krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga Saasana inaNa-ya .Arjaa249526saovaa 9 id.26 Aa^@Taobar 1998.

Anaaqa lahana maUla d<ak GaoNaayaa rajya XaasakIya maihlaa kma-caayaanaa ivaXaoYa rjaa maMjaUr krNyaacaa p`Sna
rajya Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Anaaqa lahana maUla d<ak GaoNaayaa maatolaahI naOsaiga-k maatop`maaNao d<ak baaLacao
saMgaaopna kravao laagato. AaiNa sauvaatIcyaa kalaavaQaIt d<ak maulaalaa navaIna vaatavarNaacaI savaya vhavaI mhNaUna %yaacyaa
saaobathI rhavao laagato.yaa baabaI ivacaarat Gao}na Xaasanaanao Aata Anaaqa maUla d<ak GaoNaayaa kayama saovaotIla ikMvaa daona
vaYao- satt saovaa JaalaI Aaho AXaa rajya SaasakIya maihlaa kma-caayaanaa ivaXaoYa rjaa maMjaUr krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa
Aaho. hI ivaXaoYa rjaa KalaIla XatI-cyaa AiQana rahUna maMjaUr krNyaat yao[-la.
1 Xaasanamaanya Anaaqaalaya saMsqaa yaamaQaUna tIna vaYaa-poxaa kmaI vayaacao AaiNa Anaaqa Asalaolao maUla
d<ak Gaotlaolao Asaavao.
2 maUla d<ak GaoNyaasaMbaMQaatIla kayadoXaIr kagadp~ saadr krNao AavaXyak rahIla.
3 ivaXaoYa rjaa 90 idvasaaMpya-t Anau&oya rahIla AaaiNa maUla d<ak GaoNyaacyaa idnaaMkapasaUna 90
idvasa ikMvaa maulaacao vaya tIna vaYao- pUNa- hao[-la tao idnaaMk yaapOkI Agaaodrcaa idnaaMk yao[-la %yaa
idnaaMkapya-tcyaa kalaavaQaIsaazI Anau&oya rahIla.
4 saMpUNa- saovaocyaa kalaavaQaIt hI rjaa ekdaca Anau&oya rahIla.
5 f@t svatcao maUla nasalaolyaa maihlaa kma-caayaanaaca hI rjaa Anau&oya rahIla.
ho AadoXa maanyata va Anaudanap`aPt XaOxaiNak saMsqaacyaa p`aqaimak maaQyaimak va ]cca maaQyaimak XaaLa AaiNa
YaI va ibagar YaI ivaVapIzo va %yaanaa saMlagna AsalaolaI mahaivaValayao yaamaQaIla pUNa- kalaIk iXaxak iXaxakotr maihlaa
kma-caarI yaanaahI laagaU haotIla.
ho AadoXa inaga-maIt Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQyao AavaSyak %yaa sauQaarNaa yaqaavakaSa krNyaat yaotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

Ainala rajaaQyaxa
kayaa-sana AiQakarI iva<a ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

ivaYaya naOimai<ak rjaa

iva<a ivaBaaga . naOimar 1498 p`..5298 saovaa 9 id. 21 iDsaoMbar 1998.

Saasana Asaa AadoXa dot Aaho kI idnaaMk 1 jaanaovaarI 1999 yaa vaYaa-pasaUna maharaYT/ Xaasanaacyaa ivaivaQa kayaa-layaaMtUna kama
krNaaro AiQakarI AaiNa kma-caarI yaaMnaa saQyaacyaa 12 idvasaaMeovajaI eka k^laoMDr vaYaa-maQyao jaastIt jaast 8 naOimai<ak rjaa Anau&oya
rahtIla.naOimai<ak rjaosaMbaMQaI vaoLaovaoLI p`stRt kolaolyaa [tr ATI yaapuZohI tXaaca caalaU rahtIla.
maharaYTa/cao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

vasaMt baa. caaOQarI


Xaasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

215
ivaYaya baRhnmauMba[-tIla XaasakIya kma-caayaaMcaI kayaa-layaIna vaoL
AitdUrvarcyaa sqaanakava$na yaoNaayaa kma-caayaaMnaa
]iXara yaoNyaabaabat savalatI.

saa.p`.iva. pirp~k . samaya 1099p`.. 9918 id. 30.3.99

1 .samaya 1092 p`.. 38 93 18 id. 15.10.93


2 . samaya 1096 p`..2249618 id. 29.8.96.

pirp~k
]prao@t saMdBaa-ikt A..1 samaaorIla id. 15.10.93 cyaa Xaasana pirp~kanvayao maQya rolvaocyaa kja-t
plaIkDIla puNao sqaanakapya-tcyaa izkaNaava$na yaoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa sakaLI 50 imanaITo AaiNa ]prao@t
saMdBaa-ikt A.. 2 samaaorIla id. 29.8.96 yaa Saasana pirp~kanvayao naaiSak yaoqaUna yaoNaayaa SaasakIya
kma-caayaaMnaa saaPtahIk va saava-jainak sauTTIcyaa dusayaa idvaXaI sakaLI 2 tasa baRhnmauMba[-tIla XaasakIya kayaa-layaat
]iXara yaoNyaacaI ivaXaoYa savalat kahI ATIcyaa AQaIna rahUna maMjaUr krNyaat AalaI Aaho.

]prao@t saMdBaa-kIt daonhI Xaasana pirp~kanvayao puZIla badla krNyaat yaot Aaho.

1 Xaasana pirp~k . 1 cyaa AT . 2 maQyao ikMcaIt badla k$na 6 naOimai<ak rjaa ikMvaa 4
naOimai<ak rjaa va 2 vaOkilpk sauTTyaa eovajaI SaasakIya AiQakayaacyaa kma-caayaacyaa [cConausaar
6 naOimai<ak rjaa ikMvaa 6 Aija-t rjaa Xaasanaalaa samaip-t kravyaat va tsao vaYaa-cyaa sauvaatIsa
laoKI ilahUna Gyaavao.

2 Xaasana pirp~k . maQyao ikMcaIt badla k$na ]iXara yaoNyaacyaa badlyaat AiQakayaaMnaI
kma-caayaaMnaI %yaacyaa [cConausaar drvaYaI- 3 naOimai<ak rjaa ikMvaa 3 Aija-t rjaa %yaaMcyaa [cConausaar
Saasanaasa samaip-t kravyaat va tsao vaYaa-cyaa sau$vaatIsa laoKI ilahUna Gyaavao.

id. 15.10.93 cyaa pirp~kamaQaIla AT . 1 va 3 maQyao kaoNatahI badla Jaalaolaa naahI.

var namaUd kolaolyaa Saasana pirp~kacyaa AQaIna rahUna jao SaasakIya AiQakarI kma-caarI k^laoMDr vaYa- sau$
hao}na gaolyaanaMtr maQalyaa kalaavaQaIt ]iXara yaoNyaacaI savalat ]pBaaogaU [icCtat AXaaMnaa ]iXara yaoNyaacaI savalat maMjaUr
krtanaa %yaMacyaakDUna AMkgaiNakIya pirgaNanaa ( Arithmetical calculation ) p`maaNaat naOimai<ak Aija-t rjaa
Xaasanaasa samaip-t k$na Vavyaat va tsao %yaaMcyaakDUna laoKI ilahUna Gyaavao.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

dovaBaanakr
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

216
ivaYaya XaasakIya kma-caayaaMnaa ivaklaaMgata rjaa maMjaUr krNyaasaMbaMQaatIla Kulaasaa.

iva<a ivaBaaga pirp~k .Arjaa 249707saovaa 9 id.9 mao 2000.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 75 va inayama 76 nausaar rajya XaasakIya
kma-caayaaMnaa Anaumao hotupurssar kolyaa gaolaolyaa [jaosaMbaMQaat AaiNa ApGaatI [jaosaMbaMQaat ivaklaaMgata AalaI tr
ivaklaaMgata rjaa maMjaUr krNyaat yaoto. daonhI inayamaatIla pdaMcyaa kt-vyaacao yaaogya palana krIt Asatanaa Aqavaa
%yaacyaa pirNaamaI ikMvaa %yaacyaa AiQat djaa-caa pirNaamak yaa Xabdacaa Aqa- bayaaca vaoLI kovaL kt-vyaavar
AsataMnaa ikMvaa kt-vya krIt AsataMnaa yaap`maaNao mayaa-idt svapat ivacaarat Gao}na saMbaMQaIt inayau@tI p`aiQakarI
ivaklaaMgata rjaa maMjaUr krIt Asalyaacao Xaasanaacyaa inadXa-naasa Aalao Aaho. yaasaMdBaa-t Xaasana KalaIlap`maaNao Kulaasaa
krIt Aaho.
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 caa piriXaYT ek maQaIla A.. 12 inayama 75 va inayama
76 nausaar ApGaatI [jaomauLo ikMvaa hotupurssar [jaa krNyaat AalyaamauLo ivaklaaMgata Jaalaolyaa XaasakIya kma-caayaalaa
ivaXaoYa ivaklaaMgata rjaa maMjaUr krNyaacao pUNa- AiQakar saMbaMiQat maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaagaacao saicava yaaMnaa doNyaat
Aalao Aahot. %yaamauLo inayau@tI p`aiQakayaaMnaI sadrhU inayamaaMnausaar ivaklaaMgata rjaa maMjaUr kolyaasa AXaI kaya-vaahI
AinayamaIt zrto.
ivaklaaMgata rjaa maMjaurI saMdBaa-t sava- maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaagaacyaa inadXa-naasa AaNaNyaat yaoto kI
ivaklaaMgata rjaa Anau&oya haoNyaasaazI XaasakIya kma-caayaanao QaarNa kolaolyaa pdacaI kt-vyao AaiNa pdacaI kt-vyao par
paDIt Asatanaa ApGaat JaalyaamauLo ikMvaa hotupurssar [jaa krNyaat AalyaamauLo %yaalaa AalaolaI ivaklaaMgata yaa daonhI
baabaIcaa prspr va qaoT saMbaMQa AsaNao AavaXyak Aaho. mhNajaoca ApGaat kt-vyaavar AsataMnaa GaDNao AaiNa tao GaDtaMnaa
kma-caayaaMnao kt-vyaacao yaaogya palana krIt AsaNao ikMvaa ivaiXaYT kama par paDIt AsaNao ikMvaa ApGaatamauLo JaalaolaI
[jaa hI sava-saamaanya jaaoKmaIplaIkDcaI AsaNao Apoixat Aaho. %yaamauLo ivaklaaMgata ]d\BavaNyaacaI pirisqatI hI saMbaMQaIt
kma-caayaanao p`%yaxa kt-vya bajaavaNyaacaI tI krtanaa ikMvaa %yaa pdacyaa pirNaamaI ]dBavalaolaI AsalaI paihjao va yaa
iyaomaQyao Qaaoka Risk AsaNao AiBap`ot Aaho. ivaklaaMgata rjaa hI ivaXaoYa rjaa mhNaUna VavayaacaI Asalyaanao
saahijakca yaa izkaNaI Qaaoka AsaNao Apoixat Aaho. ApGaatacaI p`krNao ivacaarat GyaavayaacaI naahIt ho t%va
inayamaaMnaa AiBap`t Aaho.trI maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa sauicat krNyaat yaoto kI ivaklaaMgata rjaa maMjaUr krtaMnaa
inayamaatIla trtudIcao yaaogya p`karo Anaupalana kolao jaa[-la yaabaabat pyaa dxata GaoNyaat yaavaI. yaasaMdBaa-t namaunyaa
daKla kahI ]dahrNao saaobatcyaa jaaoDp~at doNyaat AalaI Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMt caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
jaaoDp~
1 paolaIsa iXapa[- dMgalaga`st xao~at p`%yaxa kaya-rt AsataMnaa inadXa-kaMnaI kolaolyaa dgaDfokImaQyao jaKmaI
Jaalaa ivaklaaMgata rjaa Anau&oya hao[-la.
2 paolaIsa iXapayaacaI dMgalaga`st xao~at inayau@tI krNyaat AalaI Aaho. inayau@tIcyaa izkaNaI jaatanaayaotanaa
%yaacyaa jaIplaa ApGaat hao}na tao jaKmaI Jaalaa ivaklaaMgata rjaa Anau&oya haoNaar naahI.
3 XaasakIya kma-caayaalaa kamaavar jaatanaa yaotanaa tsaoca kamaainaima<a p`vaasa krIt Asatanaa ApGaat
Jaalaa ivaklaaMgata rjaa Anau&oya haoNaar naahI.
4 paolaIsa iXapa[- poT/aolaIMga DyauTIvar Asatanaa paya Gasa$na pDlyaamauLo rs%yaava$na jaataMnaa Acaanak
eKaVa vaahnaanao %yaalaa QaDk idlyaamauLo jaKmaI Jaalaa ivaklaaMgata rjaa Anau&oya naahI.

217
5 paolaIsa iXapa[- poT/aoilaMgacaI DyauTI bajaavat Asatanaa %yaaacyaavar vyai@tgat vaOmanasyaatUna hllaa Jaalaa
ivaklaaMgata rjaa Anau&oya naahI.
6 kayaa-layaIna kamaasaMdBa-atIla saUD mhNaUna XaasakIya kma-caayaavar hllaa krNyaat Aalaa ivaklaaMgata
rjaa Anau&oya hao[-la.
@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa sauQaarIt vaotna inayama 1998.


id.1 jaanaovaarI 1996 pUvaI- AsaaQaarNa rjaovar Asalaolyaa prMtU
1 jaanaovaarI 1996 naMtr saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMnaa laagaU krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k .vaopur 1200p`..16saovaa 10 id.6 jaUna 2000.

Xaasana AiQasaUcanaa iva<a ivaBaaga .vaopur 1298 p`..13 saovaa 10 id. 10 iDsaoMbar 1998 Anvayao
maharaYT/ naagarI saovaa sauQaairt vaotna inayama 1998 XaasakIya kma-caarI va [tr yaaMnaa id. 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna
laagaU krNyaat Aalao Aahot. id. 1 jaanaovaarI 1996 pUvaI-pasaUna jao kma-caarI AsaaQaarNa rjaovar haoto ikMvaa
inalaMbanaaKalaI haoto va p`%yaxaat id. 1 jaanaovaarI 1996 naMtr AsaaQaarNa rjaovar Asatanaaca saovaainavaR<a ikMvaa maR%yau
pavalao ikMvaa inalaMbanaaKalaI zovalao AsataMnaa saovaainavaR<a Jaalao krNyaat Aalao Aahot. AXaa kma-caayaaMnaa yaa inayamaaMcaa
laaBa Anau&oya Aaho ikMvaa ksao Asaa p`Sna ]pisqat krNyaat Aalaa haota.
Xaasanaanao yaabaabat ivacaar kolaa AsaUna Xaasana Aata Asaa Kulaasaa krIt Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla trtudI laxaat Gaota idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 pUvaI-pasaUna jao kma-caarI AsaaQaarNa
rjaovar haoto ikMvaa inalaMbanaaKalaI haoto va jao p`%yaxaat idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 naMtr AsaaQaarNa rjaovar Asatanaaca
saovaainavaR<a ikMvaa maR%yau pavalao AsatIla ikMvaa inalaMbanaaKalaI Asatanaa saovaainavaR<a Jaalao krNyaat Aalao Aahot AXaa
kma-caayaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa sauQaairt vaotna inayama 1998 caa laaBa Anau&oya naahI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Xa,.iva.laagavaNakr
Saasanaacao sah saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya ivanaaAnaumatI mau#yaalayaat gaOrhjar rahNaayaa AiQakarI


kma-caayaaMbaabat kravayaacaI kaya-vaahI.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .saIDIAar 1300p`..90011 id. 17.8.2000.

Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI xaoi~ya kayaa-layaatIla AiQakarIkma-caarI kayaa-layaIna idvaXaI ivaiht vaoLot
kayaa-layaat ]pisqat nasatat.AnaupisqatIbaabat vairYzaMcaI pUva-prvaanagaI Gaot naahIt.%yaacap`maaNao AnaupisqatIbaabat
ikMvaa kayaa-layaat ]iXara yaoNyaabaabat kayaa-layaatIla vairYzaMnaa Aqavaa [tr sahkayaaMnaa %yaaba_lacaI pUva-klpnaa dot
naahIt.kayaa-layaIna iXast palana AaaiNa kaya-xama p`Xaasanaacyaa dRYTInao hI AitXaya gaMBaIr baaba Aaho.
2. maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 cyaa inayama 3 maQyao p`%yaok XaasakIya kma-caayaanao naohmaIca
kt-vya parayaNata zovaavaI AaiNa XaasakIya kma-caayaalaa AXaoaBanaIya zrola AXaa kaoNa%yaahI gaaoYTI krta kamaa nayaot.

218
Asaa spYT ]llaoK kolaolaa Aaho. kayaa-layaat AnaupisqatIt rahNyaakrIta vairYz AiQakayaaMcaI pUva- prvaanagaI
AavaXyak Aaho.hI baaba vaogaLyaanao saaMgaNyaacaI garja naahI.tqaaip yaa baabaIcao palana na krta AiQakarI kma-caarI
ivanaaAnaumatI kayaa-layaat ]iXara yaotat Anaupisqat rahtat. tsaoca maa. maM~I mahaodya AaiNa vairYz AiQakayaaMnaI
baaolaaivalaolyaa baOzkaMnaa sabaL karNaaiXavaaya Anaupisqat raht Asalyaacao p`kar vaaZIsa laagalyaacao inadXa-naasa Aalaolao
Aaho. AXaa gaOrvat-NaUkIlaa AaLa GaalaNyaakrIta AaiNa kayaa-layaIna iSastIcao kaTokaor palana krNyaakrIta
KalaIlap`maaNao inado-Xa doNyaat yaot Aahot.
A xaoi~ya stravar ivaBaagaIya Aayau@t ijalhaiQakarI yaaMnaI %yaacyaa xao~atIla sava- kayaa-layaatIla
mau#yaalayaat ivanaaAnaumatI rahNaayaa mau#yaalayaat vaastvyaasa na rahNaayaa AiQakarI kma-caayaaMcaI maaihtI saMklaIt
k$na tI saMbaMQaIt AiQakayaaMcyaa vairYzaMnaa kLvaavaI. vairYz AiQakayaaMnaI AXaI maaihtI p`aPt haotaca mau#yaalayaat
]pisqatvaastvyaasa rahNyaaba_la saMbaMQaIt AiQakarIkma-caarI yaaMnaa p`qama sa@t saUcanaa Vavyaat.
ba AiQakarIkma-caarI ivanaaAnaumatI kayaa-layaat gaOrhjar raihlyaasa ivanaaAnaumatI mau#yaalaya saaoDUna
gaolyaasa AXaa AiQakarIkma-caayaaivaQd inalaMbana iXastBaMgaivaYayak kaya-vaahI krNyaakirta %yaaMcaI naavao
saMbaMiQatacyaa inayau@tI AiQakayaanaa kLvaavaIt.
k inayau@tI AiQakayaanaI AXaI naavao p`aPt JaalyaapasaUna Aqavaa AXaa gaOrvat-NaUkIcyaa baabaI Anya
p`karo %yaaMcyaa inadXa-naasa AalyaapasaUna 1 maihnyaacyaa Aat ksaurdar AiQakarI kma-caayaaMnaa saovaotUna inalaMbaIt k$na
iXastBaMgaivaYayak kaya-vaahI sau$ kravaI va tsaa Ahvaala Xaasanaasa tsaoca ivaBaagaIya Aayau@t ijalhaiQakarI yaaMnaa
pazvaavaa.
D ivaBaagaIya Aayau@t ijalhaiQakarI yaaMnaI iXastBaMgaivaYayak kaya-vaahIsaazI naavao kLvaUnahI
varIlap`maaNao kaya-vaahI 1 maihnyaacyaa Aat krNyaat AalaolaI naahI AXaa p`krNaI maa. mau#yamaM~anaa mau#ya saicavaaMmaaf-t
puZIla AadoXaaMsaazI saadr kravaIt.jyaa AiQakarI kma-caayaaMivaW kahI karNaastva iXastBaMgaivaYayak kaya-vaahI
krNao Sa@ya naahI ikMvaa ASaI kaya-vaahI krNyaacao inayau@tI AiQakayaaMnaI naakarlyaasa AXaI p`krNao saMbaMQaIt ivaBaagaIya
Aayau@t ijalhaiQakarI yaaMnaa mau#yamaM~I yaaMcyaa %varIt inadXa-naasa AaNaUna VavaIt.
3. sava- xaoi~ya kayaa-layaacyaa inayau@tI AiQakarIivaBaaga p`mauKaMnaI varIla saUcanaaMcao kaTokaorpNao palana kravao Asao
AadoiXat krNyaat yaot Aaho. %yaat kaoNatIhI kucarahI Jaalyaacao AaZLUna Aalyaasa saMbaMQaIt inayau@tI AiQakayaaMnaa
ivaBaaga p`mauKaMnaa jabaabadar Qarlao jaa[-la. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI %yaacyaa AK%yaarItIla sava- kayaa-layaatIla
AiQakarIkma-caarI ivanaaAnaumatI Anaupisqat rahNaar naahIt kayaa-layaat vaoLovar ]pisqat rahtIla va mau#yaalaya
saaoDNaar naahIt yaacaI kaLjaI GaoNyaacao saMbaMQaItaMnaa inado-Xa Vavaot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao
iBa.ra. vaaZvao
]p saicavamaharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya Aija-t rjaa saazivaNao va rjaocao raoKIkrNa krNao


yaaMcyaa kmaala mayaa-da vaaZivaNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 2401 8 saovaa 9 id. 15 jaanaovaarI 2001.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 nausaar saQyaa Aist%vaat AsalaolaI Aija-t rjaa saazivaNyaacaI
tsaoca saovaainavaR<aIcyaavaoLI Aija-t rjaocao raoKIkrNa krNyaacaI 240 idvasaaMcaI mayaa-da 300 idvasaaMpya-t vaaZivaNyaacaa
p`Xna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.

219
2. Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla saQyaa Aist%vaat
Asalaolyaa trtudI KalaIlap`maaNao sauQaarNyaat yaavyaat.

1 inayama 50 1baI va inayama 54 maQyao trtUd kolyaap`maaNao Aija-t rjaa saazivaNyaacaI


240 idvasaaMcaI saQyaacaI kmaala mayaa-da 300 idvasa [tkI vaaZivaNyaat yaavaI.
2 KalaI namaUd kolaolyaa p`krNaaMmaQyao na ]pBaaoigalaolyaa Aija-t rjaocao raoKIkrNa krNyaacaI
240 idvasaaMcaI saQyaa AsalaolaI mayaa-da 300 idvasa [tkI vaaZivaNyaat yaavaI.
ek inayat saovaavaiQa saovaainavaR<aI inayama 68 1
daona SaasakIya kma-caayaaMcaI saovaa laaokihtacyaa dRYTInao %yaacyaa inayat saovaavaiQa saovaainavaR<aIcyaa
idnaaMkapuZo vaaZivaNyaat AalaI Asaola AXaa p`krNaI inayama 672
tIna svaocCa maudtpUva- saovaainavaR<aI Saasana inaNa-ya iva,<a ivaBaaga . pI[-ena 1083 saIAar
129683esa[-Aar 4 id.1 Aa^@Taobar 1984 caa pircCod 5.
caar jaoqao SaasakIya kma-caayaaMcaI saovaa naaoiTSaIvdaro Aqavaa naaoiTSaIcyaa badlyaat vaotna va Ba<ao do}na
Aqavaa %yaacyaa inayau@tIcyaa ATI va SatI-p`maaNao Anya p`karo samaaPt krNyaat AalaI Asaola AXaa
p`krNaI Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena 1083 saIAar 1296 83 esa[-Aar 4
id. 1 .10.1984 cyaa pircCod 5
paca saovaainavaR<aInaMtrcyaa punaina-yau@tIcyaa samaaPtInaMtr inayama 65 2e
saha saovaot Asatanaa kma-caayaacaa maR%yaU Jaalyaasa %yaacyaa kuTuMbaalaa dotovaLI inayama 69
saat saovaainavaR<aIpUva- rjaocyaa p`krNaI inayama 66 1
Aaz SaasakIya kma-caayaacao saava-jainak ]pmaamaQyao samaavaoSana Jaalyaacyaa p`krNaI Xaasana inaNa-ya iva<a
ivaBaaga , pI[-ena 1080 saIAar 210esa[-Aar 4 id. 28.4.1981 caa pircCod 6.
3 jaovha SaasakIya kma-caarI rajaInaamaa do[-la ikMvaa naaokrI saaoDIla AXaa p`krNaI saovaasamaaPtIcyaa
idnaaMkalaa %yaacyaa KatI jamaa Asalaolyaa ekUNa Aija-t rjaocyaa AQyaa- rjaocyaa samamaUlya [tko
raoKIkrNa %yaalaa doya rahIla . prMtu Asao raoKIkrNa 150 idvasaaMpoxaa AiQak imaLNaar naahI.
inayama 673
3. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saimatI AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama
,.paca cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaasaMbaMQaIcao [tr sava- AiQakar
yaacaa vaapr k$na Xaasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI varIla inaNa-ya ijalha pirYadaMcao kma-caarI yaaMnaahI
laagau rahtIla.
4. ho AadoXa id. 1 foba`uvaarI 2001 pasaUna AMmalaat yaotIla.
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla yaasaMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudI svatM~pNao sauQaarNyaat yaot
Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasant vaa.caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.

TIp id. 1.9.1988 pasaUna 240 idvasa mayaa-da haotI


@@@@@@@@@
ivabaama.

220
ivaYaya kovaL vaOVkIya karNaastva GaotlaolaI AsaaQaarNa rjaa
inavaR<aIvaotnaasaazI ihXaaobaat GaoNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .saoinavao 100129saovaa 4 id. 15 jaanaovaarI 2001.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 35 maQaIla trtudInausaar saMtt saovaocyaa
kalaavaQaItIla AsaaQaarNa rjaosah sava- rjaa inavaR<aIvaotnaasaazI Ah-takarI saovaa mhNaUna ihXaaobaat Gaotlyaa jaatat.yaa
trtudIMmaQyao sauQaarNaa k$na kovaL vaOVkIya karNaastva GaotlaolaI AsaaQaarNa rjaa inavaR<aIvaotnaasaazI ga`a(
QarNyaabaabatcaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
2. Xaasana Aata Asaa inadoXa dot Aaho kI 1 fobau`vaarI 2001 naMtr kovaL vaOVkIya p`maaNap~anausaar Gaotlaolyaa
AsaaQaarNa rjaa AaiNa rjaa vaotna p`doya AsaNaayaa [tr sava- rjaa inavaR<aIvaotnaasaazI Ah-takarI saovaa mhNaUna ihXaaobaat
Gaotlyaa jaatIla.
3. ho AadoXa 1 foba`u`vaarI 2001 pasaUna AMmalaat yaotIla.
4. Xaasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI jyaaMnaa inavaR<aIvaotnaacaI yaaojanaa laagaU kolaI Aaho AXaa maanyata va Anaudana
p`aPt XaOxaiNak saMsqaa iYatr ivaVapIzo AaiNa %yaaMcyaaXaI saMlagna AsalaolaI AXaasakIya mahaivaValayao va YaI ivaVapIzo
yaamaQaIla kma-caayaaMnaahI varIla AadoXa yaaogya %yaa forfarasah laagaU rahIla.
5. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama
.paaca cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaasaMbaMQaatIla [tr sava- AiQakar yaaMcaa
vaapr k$na Xaasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI varIla AadoXa ijalha pirYadotIla kma-caayaaMnaahI laagaU rahIla.
6. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla yaa saMbaMQaatIla ivaVmaana trtudImaQyao svatM~pNao
sauQaarNaa krNyaat yaot Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasant vaa. caOaQarI


Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya Aija-t rjaocao p`%yap-Na.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 2401 7 saovaa 9 id. 15 jaanaovaarI 2001.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 73 maQyao XaasakIya kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa svatcyaa
[cConausaar eka iva<aIya vaYaa-t 30 idvasaacyaa mayaa-dopya-t Aija-t rjaa p`%yap-Na krNyaacaI trtud Aaho. yaa trtudIcao
punaiv-alaaokna krNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
2. Xaasana Aata Asaa inadoXa dot Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 73
Anvayao XaasakIya kma-caayaaMnaa Aija-t rjaocao p`%yap-Na krNyaabaabat doNyaat AalaolaI savalat idnaaMk 1 foba/uvaarI 2001
pasaUna baMd krNyaat yaavaI.

ivabaama.

221
3. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saimatI AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama
.paMca cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaasaMbaMQaIcao [tr sava- AiQakar yaacaa vaapr
k$na Saasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI varIla inaNa-ya ijalha pirYadaMcao kma-caarI yaanaahI laagaU rahtIla.
4. ho AadoXa idnaaMk 1 foba/uvaarI 2001 paasaUna AMmalaat yaotIla.
5. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla yaa saMbaMQaIcaa inayama 73 vagaLNyaabaabatcaI sauQaarNaa
svatM~pNao krNyaat yaot Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

vasant vaa.caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@

No. 11019/6/2001-AIS- III

Government of India
Ministry of Personnel, Public Grievances and Pensions
Department of Personnel and Training.

New Delhi.
Dt. 7th March 2001.

To
The Chief Secretaries of all StateGovt.
And Union Territories Administration.

Subject:-Delegation of powers to the State Govts./Central Ministries


in cases of the members of All India Services proceeding
abroad on deputation or ex India leave (excluding study leave).

Sir,

I am directed to say on the subject mentioned above that an Executive Instruction


"B" was issued by this department ( letter No. 9/26/71 AIS III ) on 23.9.72 under
Regulation 12 of the AIS (Study Leave) Regulations 1960 wherein it is provided that all
cases, in which the State Govt. proposes to send a member of an All India Service abroad
on deputation or on leave due and admissible to him (including study leave) should be
referred to the respective Cadre Controlling Authority in the Govt.of India.
2. There has been demand for doing away with the aforementioned provision for
Central Govt.s prior approval for grant of ex- india leave excluding study leave
so as to avoid delay both at the level of the State Govt. and Central Govt. After
careful consideration, it has now been decided to modify the existing provision

222
and stipulate that the approval of the Central Govt.for travel abroad of members
of the All India Service is no longer required in the following cases to the extent
provide therein:-
(a) In case of private visits abroad on leave due and admissible , the delegation
is restricted to Casual Leave,Earned leave and Leave on Medical Certificate.
(b) AIS Officers may be accorded permission to travel abroad in conjunction
with an official visit tour abroad subject to the condition that the total period
abroad( including travel time) should not exceed three (3) weeeks.
(c) Official visits/Training/Tours/study tours/seminars/Workshops etc. abroad
up to three(3) Weeks duration where the entire expenses are borne by the
Govt. of India, the State Govt. ,an International Agency such as the United
Nations Agency,World Bank, IMF,ADB etc. or an Internatinal Agency in
which India is a member.
(d) Project related visits as defined in the OM No.37/15/97-EO(F) dated 5.3.99
issued by the Office of the Establishment officer, Departent of Personnel
and Training, Govt. of India.
3. While considering the requests of the member of an All India Service for grant of
leave to proceed abroad, all the State Govt. /Ministries to the Govt. of India are
requested to satisfy themselves regarding the funding of such visits made by the
officer concerned in each case and to see that no cadre officer accepts hospitality
from a foreign Governement/private body other than a close relative.
4. It is further noted that the above delegation will not apply to any travel abroad In
conjunction with leave granted under the provisions of the All India Service(
Study Leave) Regulations 1960 where the specific clearance of the Central Govt.
is invariably required.
5. The following category of official visits/tours/study tours/seminars/workshops
etc.abroad will continue to be referred to DOP&T for grant of cadre clearance.
(i) All casesf more than three(3) weeks duration.
(ii) All cases where the invitation is direct to the officer and the State Govt. is
not bearing the expenditure, irrespective of the duration of the visit.
(iii) All cases where foreign hospitality from a private agancy is involved.
(iv) All cases where an officer is getting any remunaration/fees for the work
performed by him.
6. The proposal should be sent in a self contained format furnishing all the relevant
details in the prescribed formate (copy enclosed). In case, proposal is not in the
prescribed format or nformation in respect of any item in the format is missing ,
no back reference will be made by this Department and cadre clearance will not
be granted.
7. The proposal should be forwarded to DOP&T well in time i.e. at least before a
fortnight from the date of commencement of the training/workshop etc.
8. To the extent posssible, nomination of officers may be made for those
seminars/workshop etc. which are related to the job/assignment of the officer.
9. In case where an officer proceeds for a training programme/ workshop/ seminar/
study tour abroad without obtaining the cadre clearance of this Department there
is likelihood that the period of his absence would be treated as dies- non.
ivabaama.

223
10. It is requested that the provisions of this circular may be brought to the notice of
all the members of All India Services serving with the State/Central Govt.s at an
early date.

Aqeel Ahmad,
Dy.Secr.to the Govt.of India.

PROFORMA

1 Name and designation of the Officer

2 Date of birth.

3. Details of the training programme/workshop /seminar etc.


with a copy of the invitation/admission.

(i) Name of the course/workshop/seminar etc.


(ii) Name of the institution/country
(iii) Duration
(iv) Details of the cost of the training /workshop/seminar.

4. Expenditure

(i) Details of expenditure on the visit abroad (including travel,


Hospitality etc.)
(ii) Source of funding.

5. Agency that bears the cost of the training/workshop/seminar.

(i) Details of such cost.


(ii) Details of the Agency.

6. Service/cadre to which the officer belongs

7. Year of allotment to the cadre.

8. Job description of the officer.

9. Relevance of the training/workshop/seminar


to the job of the officer.

@@@@@@@@@
ivabaamaa.

224
ivaYaya ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa.

iva<a ivaBaaga Saasana inaNa-ya . Arjaa 240225saovaa 8 id. 7.10.2002.

maaca- 2002 cyaa Aqa-saMklpIya BaaYaNaat XaasakIya kma-caayaaMnaa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa laagaU krNyaacao
QaoarNa GaaoiYat krNyaat Aaalaolao Aaho. sadrhU QaaorNa AMmalaat AaNaNyaasaazI Xaasana Aata KalaIlap`maaNao yaaojanaa
kayaa-invat krNyaacaa inaNa-ya Gaot Aaho.
1 yaa yaaojanaosa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa Asao saMbaaoiQaNyaat yaavao.
2 hI yaaojanaa AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna to id. 31.12.2004 pya-nt AMmalaat
rahIla.
3 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa hI iXaxak Da^@Tr pircaarIka pircaark va paolaIsa ho saMvaga-
vagaLUna [tr saMvagaa-tIla kma-caayaaMnaa laagaU rahIla.
4 jao kma-caarI id. 31.12.2004 pUvaI- ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaosaazI Aja- krtIla %yaacao rjaocao Aja-
ivacaarat Gaota yaotIla. AXaa p`krNaI ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa id. 31.12.2004 pasaUna ikMvaa
t%pUvaI-cyaa idnaaMkapasaUna sau$ JaalaolaI AsaavaI.
5 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaocaa laaBa saMpUNa- saovaocyaa kalaavaQaIt 5 vaYaa-cyaa mayaa-dopya-nt f@t
ekdaca Gaota yao[-la. maa~ jar saMbaMQaIt kma-caarI 5 vaYaa-cyaa kalaavaQaIcaI rjaa saMpuYTat AalyaanaMtr
Xaasana saovaot $jaU Jaalaa naahI tr yaa yaaojanaoKalaI Anau&oya zrNaaro laaBa imaLNyaasa tao pa~ zrNaar
naahI.
6 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa pUva- prvaanagaInao maMjaUr k$na GaoNao AavaXyak rahIla.
7 AnaiQatpNao Anaupisqat Asalaolyaa kma-caayaasa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta yaoNaar naahI.
8 f@t inayaimat va yaaogya maagaa-nao saovaot p`ivaYT Jaalaolyaa ikmaana 5 vaYao- [tkI satt saovaa Asalaolyaa
sqaayaIAsqaayaI kma-caayaaMnaa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta yao[-la.
9 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krNyaasa inayau@tI p`aiQakarI saxama AsatIla. yaa yaaojanaoMtga-t
kma-caayaanao rjaa sau$ haoNyaapUvaI- ikmaana ek maihnaa Agaaodr kayaa-laya p`mauKaMkDo Aja- krNao
AavaSyak Aaho.kayaa-laya p`mauKanao Aaplyaa iXafarXaIsah daona idvasaat Aja- inayau@tI
p`aiQakayaakDo pazvaavaot. inayau@tI p`aiQakayaanao Aja- p`aPt JaalyaapasaUna 7 idvasaaMt Aaplaa
inaNa-ya saMbaMiQat kma-caayaasa kLivaNao AavaXyak rahIla. tqaaip jar sadrhU kma-caayaasa
forivacaaraMtI %yaanao idlaolaa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocaa Aja- maagao Gyaavayaacaa Asaola tr %yaanao inayau@tI
p`aiQakayaMakDUna %yaacyaa rjaa maMjaUrIcao AadoXa inaga-imat kolao jaaNyaapUvaI- tsao kayaa-laya p`mauK va
inayau@tI p`aiQakarI yaaMnaa kLivaNao AavaXyak rahIla.
10 Akma-caayaalaa kmaala 5 vaYaa-cyaa kalaavaQaIpya-t prMtu inayat vayamaanaacyaa mayaa-dot ivaXaoYa
AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta yao[-la.maa~ yaa yaaojanaoKalaI kma-caayaanao ikmaana ek vaYa- [tkI
ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa GaoNao Ainavaaya- rahIla. tqaaip KalaIla AT . 20 maQyao namaUd krNyaat
Aalyaanausaar pdaonnatIsaazI pa~ zrlyaacyaa pirNaamaI ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocaa kalaavaQaI kmaI
k$na pdaonnatI pdavar $jaU hao} [icCNaayaa kma-caayaaMcyaa p`krNaI maa~ hI ikmaana mayaa-da laagaU
AsaNaar naahI.tsaoca ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar Asatanaa kma-caarI p`krNapr%vao maharaYT/ naagarI
saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 10 65 va 66 cyaa trtudInausaar svaocCa saovaa
inavaR<aI GaoNyaasa pa~ zrt Asaola tr saMbaMQaIt kma-caayaasa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar Asatanaa laoKI
naaoTIsa dovaUna naaoTIsaIcyaa idnaaMkapasaUna svaocCa inavaR<aI Gaota yao[-la. svaocCa inavaR<aIsaazI Ah-takarI
.
ivabaama.

225
saovaocaI gaNanaa krtanaa %yaat ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocaa kalaavaQaI ivacaarat Gaotlaa jaa[-la. AXaa
p`krNaI svaocCa inavaR<aI maMjaUr krNyaasa inayau@tI p`aiQakarI saxama AsatIla.
ba ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar Asalaolyaa kma-caayaacao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna
inayama 1982 cyaa inayama 104 va inayama 651 anausaar saovaot puZo caalaU zovaNyaabaabat
punaiva-laaokna krta yao[-la va yaakirta ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar jaaNyaapUvaI-cao 5 vaYaa-cao gaaopnaIya
Ahvaala ivacaarat GaoNyaat yaotIla.
11 AiBayaaMi~kI saovaotIla AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa baabatIt saMvagaa-tIla ekUNa maMjaUr pdaMcyaa jaastIt
jaast 10 T@ko [t@yaa kma-caayaaMcao ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocao Aja- maMjaUr krta yaotIla.
12 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa idnaaMkalaa jar kma-caayaaiva$w ivaBaagaIya caaOkXaI ikMvaa faOjadarI
kaya-vaahI p`stavaItp`laMbaIt Asaola ikMvaa tao inalaMbanaaKalaI Asaola tr AXaa kma-caayaalaa
ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta yaoNaar naahI.
13 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt saMbaMQaIt kma-caayaacaI saovaajaoYzta AbaaiQat rahIla.
14 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocaa kalaavaQaI inavaR<aIvaotna ivaYayak laaBaaMsaazI Ah-takarI saovaa mhNaUna
ga`a( Qarlaa jaa[-la.
15 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa maMjaUr kolyaacyaa pirNaamaI ir@t Jaalaolao saMbaMQaIt pd Barta yaoNaar naahI va
%yaa pdavar navaIna naomaNaUk krta yaoNaar naahI. ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa maMjaUr kolaolyaa karNaastva
ir@t Jaalaolao pd BarNao jar p`XaasakIya dRYTyaa AavaXyak Asaola tr %yaaca saMvagaa-t Anya pd ir@t
zovaUna to pd inayau@tI p`aiQakarI kovaL badlaInao Ba$ XaktIla. navaIna naomaNaUk maa~ krta yaoNaar
naahI.
16 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt saMbaMQaIt kma-caarI jyaa saovaot Asaola %yaa saovaotIla kt-vya va
jabaabadayaaMXaI inagaDIt nasalaolaI [tr~ KajagaI naoakrI prdoXa naaokrIforeign assignment
sah Aqavaa vyavasaaya k$ Xakola.%yaasaazI saxama p`aiQakayaacyaa pUva-prvaanagaIcaI AavaXyakta
AsaNaar naahI. maa~ %yaanao AXaa [tr~ KajagaI naaokrI prdoXa naaokrIforeign assignment
sah Aqavaa vyavasaayaasaMbaMQaIcaa saMpUNa- tpXaIla Xaasanaasa kLivaNao AavaXyak rahIla.
17 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt rjaa vaotna sqaainak purk Ba<aa GarBaaDo Ba<aa tsaoca pdasa
Anau&oya Asalaolao [tr sava- Ba<ao doya rahNaar naahIt. maa~ ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaova$na saovaot punha
$jaU JaalyaanaMtr ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt jyaa inayaimat vaaiYa-k vaotnavaaZI doya Jaalyaa
Asalyaa %yaa vaaiYa-k vaotnavaaZI kalpinakir%yaa doya haotIla.maa~ AXaa kalpinak vaaiYa-k
vaotnavaaZImauLo vaotna va Ba<yaacaI kaoNatIhI qakbaakIcaI r@kma doya rahNaar naahI. inavaR<aIvaotna
ivaYayak laaBaaMcaI pirgaNanaa krtaMnaa maa~ kalpinak vaotnavaaZI ivacaaraMt Gaotlyaa jaatIla.
18 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt Aija-t va AQa-vaotnaI rjaa kma-caayaacyaa KatI jamaa kolyaa
jaaNaar naahIt.
19 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt pdacyaa AnauYaMgaanao imaLNaaro sava- fayadosaaoyaIsauivaQaa
Anau&oya zrNaar naahIt. ]da.durQvanaI XaasakIya vaahna rjaa p`vaasa savalat svaga`ama rjaa p`vaasa
savalat [%yaadI.ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt kma-caarI XaasakIya inavaasasqaana Aaplyaa
tabyaat zo} Xakola. maa~ %yaalaa rjaocyaa pihlyaa 12 maihnyaaMcyaa kalaavaQaIsaazI Aaiqa-k dranao
Economay rateAnau&PtI Xaulk va XaasakIya inavaasasqaanaaXaI saMbaMQaIt saovaaSaulk tsaoca mau#ya
inavaasasqaanaacyaa saaobatcyaa Aitir@t jaagaosaazI Aakarlao jaaNaaro ivaiht Saulk Baravao laagaola.
20 AivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar Asalaolyaa kma-caayaacaI maUL saMvagaa-t saovaa jaoYzta AbaaQaIt
zovaNyaat yaoNaar Asalyaanao %yaa jyaoYztonausaar pdaonnatIsaazI ivacaar krtanaa pdaonnatIcyaa pdacyaa
saovaa p`vaoXa inayamaatIla AavaXyak tI Ah-ta p`aPt kolaI Asalyaasaca pdaonnatIcaa ivacaar krNyaat

226
yao[-la.%yaasaazI ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar jaaNyaapUvaI-cyaa 5 vaYaa-cao gaaopnaIya AiBalaoK ivacaarat
GaoNyaat yaotIla. pdaonnatIsaazI AnauBavaacaa kalaavaQaI ivahIt kolaa Asalyaasa AsaaQaarNa rjaocaa
kalaavaQaI ha AnauBavaacaa kalaavaQaI mhNaUna gaNalaa jaa[-la.yaa inakXaanausaar saMbaMQaIt kma-caarI
pdaonnatIsaazI pa~ zrlyaasa %yaasa pdaonnatI doNyaacao AadoXa inaga-imat krNyaat yaotIla. %yaa
AadoXaacyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaacyaa kalaavaQaIt saMbaMQaIt kma-caayaanao ivaXaoYa AsaaQaarNa
rjaocaa kalaavaQaI kmaI k$na pdaonnatIcyaa pdavar jaU haoNao ikMvaa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocaa
kalaavaQaI saMplyaanaMtr pdaonnatIcyaa pdavar jaU haoNao yaa saMbaMQaIcaa laoKI sva$pat ivaklp saadr
krNao AavaXyak rahIla. rjaa saMplyaanaMtrca pdaonnatI svaIkarNyaacaa ivaklp kma-caayaanao idlyaasa
AXaa kma-caayaasa tao rjaa saMpvaUna maUL saMvagaa-t prt Aalyaasa %yaasa vairYz pdacyaa pdaonnatIcaa
maanaIva idnaaMk va %yaa AnauYaMgaanao pdaonnatIcyaa saMvagaa-t jyaoYzta Anau&oya hao[-la.maa~ AXaa
kma-caayaanao pdaonnatIcyaa pdavar p`%yaxaat pUvaI- kama kolao nasalyaanao maanaIva idnaaMkacyaa AnauYaMgaanao
kovaL vaotnainaiScatI krNyaat yao[-la. maa~ ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIsaazI %yaasa
pdaonnatIcyaa pdacao vaotna va Ba<yaacaI qakbaakI Anau&oya haoNaar naahI.
ba pdaonnatIsaazI ivaBaagaIya prIxaa Ah-ta mhNaUna ivaiht kolyaa Asalyaasa va %yaasaazI kahI
kalaavaQaIsaMQaI ivaiht kolyaa Asalyaasa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar AsaataMnaa doKIla kma-caayaanao
inayamaat ivaiht kolaolyaa kalaavaQaIt va saMQaIt saMbaMQaIt ivaBaagaIya prIxaa ]<aINa- haoNyaacaI dxata
svat GaoNao AavaSyak Aaho.ivaiht saMQaIkalaavaQaIt prIxaa ]<aINa- na JaalyaamauLo haoNaaro pirNaama
ivacaarat Gao}na pdaonnatIsaazIcaI jyaoYzta zrivaNao vaotnavaaZI raoKNao [%yaadI baabaIMnaa kma-caarI
kovaL ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar Aaho yaa karNaastva baaQaa ]%pnna haoNaar naahI.
21 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt gaT ivamaa yaaojanaoMtga-t vaga-NaI vasaula krNyaasaMdBaa-t rajya
XaasakIya gaT ivamaa yaaojanaa 1982 maQaIla pircCod 9 maQyao ivaiht kolaolaI kaya-pQdtI
AvalaMbaivaNyaat yao[-la.
22 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt BaivaYya inavaa-h inaQaIcaI vaga-NaI vasaUla krNyaacao sqaigat
krNyaat yao[-la.
23 Aayau-ivamaa yaaojanaa tsaoca paosTacyaa vaogavaogaLyaa yaaojanaa yaaMcao hPto BarNao tsaoca Xaasanaiva<aIya
saMsqaasahkarI ba^MkasaaosaayaTyaa [%yaadIMkDUna Gaotlaolyaa kjaa-cyaa hP%yaaMcaI inayaimatpNao prtfoD
krNao yaabaabatcaI jabaabadarI saMbaMQaIt kma-caayaaMcaI rahIla.
24 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt saMbaMQaIt kma-caayaasa Anya maagaa-nao ]%pnna imaLivaNyaasa
prvaanagaI doNyaat AaloalaI AsalyaamauLo Aayakr va %yaabaabatcaI ivavarNap~o BarNyaabaabatcaI saMpUNa-
jabaabadarI saMbaMQaIt kma-caayaacaI rahIla.
25 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt saMbaMQaIt kma-caayaaivaQd ivaBaagaIya caaOkXaI ikMvaa faOjadarI
kaya-vaahI krta yao[-la.
26 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa inavaR,<aIvaotna ivaYayak laaBaaMsaazI Ah-takarI saovaa mhNaUna ga`a( QarlaI
jaaNaar AsalyaamauLo hI rjaa ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaoKalaI maMjaUr krNyaat yaot
AsalyaabaabatcaI sPaYT naaoMd saovaa pustkat laala Xaa[-nao GaoNyaat yaavaI.
27 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar jaaNaayaa kma-caayaaMcyaa saMva-gaatIla pd rjaa kalaavaQaIt navyaanao BarNyaat
Aalyaacao AaZLUna Aalyaasa Asao pd BarNyaasa karNaIBaUt AsaNaaro saMbaMQaIt AiQakarI maharaYT/
naagarI saovaa iXast va Aipla inayama 1979 cyaa trtudInausaar iXastBaMga ivaYayak kaya-vaahIsa
pa~ zrtIla.
28 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaovar AsataMnaa jar saMbaMQaIt kma-caarI maR%yau pavalaa tr %yaacyaa kuTuMbaIyaaMnaa
sadrhU kma-caarI saovaot kaya-rt AsataMnaa jar tao maR%yau pavalaa Asata tr jao laaBa Anau&oya zrlao

227
Asato to sava- laaBa maMjaUr kolao jaatIla. maa~ %yaaMnaa saMbaMQaIt kma-caayaanao ]pBaaogalaolyaa ivaXaoYa
AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaItIla vaotna va Ba<yaacyaa qakbaakIcaI r@kma Anau&oya zrNaar naahI.
29 ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa rabaivalyaamauLo p`XaasakIya dRYTIkaonaatUna kahI ADcaNaI inamaa-Na
Jaalyaa AsatIla tr %yaabaabatcaa tsaoca yaa yaaojanaotga-t ekUNa iktI AiQakarIkma-caayaaMnaa rjaa
maMjaUr krNyaat AalaI va %yaamauLo ekUNa iktI vaaiYa-k bacat hao[-la yaabaabatcaa id.31.12.02
31.12.2003 va 31.12.2004 (a vaYaa-AKorcaa Ahvaala maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaagaakDo
Anaumao id. 31.1.2003 31.1.2004 va 31.1.2005 pya-Mt pazivaNao AavaXyak
rahIla.
2. Xaasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI ivaXaoYa AsaaQaarNa rjaosa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981
maharaYT/ naagarI saovaa vaotna inayama 1981 va maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla saQyaacyaa
AsaaQaarNa rjaocyaa trtudI laagaU rahNaar naahIt.
3. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama .
pacacyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaa saMbaMQaatIla [tr AiQakar yaaMcaa vaapr k$na
Xaasana AsaahI AadoXa dot Aaho kIvarIla inaNa-ya ijalha pirYadotIla kma-caayaaMnaa laagaU rahtIla.
4. Xaasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI maanyata va Anaudanap`aPt XaOxaiNaksaMsqaa iYatr ivaVaipzo AaiNa
%yaaMcyaaXaI saMlagna AsalaolaI AXaasakIya mahaivaValayao va iYa ivaVaipzo yaaMmaQaIla kma-caayaaMnaahI varIla inaNa-ya yaaogya%yaa
forfaraMsah laagaU rahtIla.
5. ho AadoXa saamaanya p`Xaasana ivaBaagaacyaa sahmatInao %yaa ivaBaagaacyaa AnaaOpcaarIk saMdBa- . 174212 id.
31.8.2002 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aahot.

TIp ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaosaMbaMQaIcaI yaoajanaa iva<a ivaBaaga . Arjaa 2405p`..2705 saovaa 8 idnaaMk 22 iDsaoMbar
2006 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao idnaaMk 31.12.2006 naMtr baMd krNyaat AalaolaI Aaho.

@@@@@@@@@@

ivaYaya ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpurI ijalha naaiSak


yaa saMsqoamaaf-t GaoNyaat yaoNaaro ivapScanaa( Vipassana ) p`iXaxaNa.

iva<a ivaBaagainaNa-ya . Arjaa 240227saovaa 8 idnaaMk 27 jaUna 2003.

saMdBa- iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 24963 saovaa 9 id. 21 jaulaO 1998.

ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI [gatpUrI ijalhanaaiSak yaa saMsqa-maaf-t maharaYT/atIla koMd`at
ivapScanaa ho dha idvasaaMcao iSaibar GaoNyaat yaoto. ASaa p`iSaxaNa koMd`at Baaga GaoNyaacaI savalat varIla Saasana
inaNa-yaanausaar f@t rajapi~t AiQakayaaMnaa Anau&oya zrivaNyaat AalaI haotI. %yaacaI vyaaPtI vaaZvaUna tao sava- rajya
SaasakIya kma-caayaaMnaa laagaU krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Aata Saasanaanao varIla idnaaMk 21 jaulaO
1998 caa Saasana inaNa-ya AiQaimat kna KalaIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
k ivapScanaa irsaca- [insTTyaUT QammaigarI ijalha naaiSak yaa saMsqaomaaf-t maharaYT/atIla p`iSaxaNa koMd`at
ivapScanaa dha idvasaaMcyaa iSaibarat sava- rajya SaasakIya kma-caayaaMnaa Baaga Gaota
yao[-la.
ivabaama.

228
K p`iSaxaNaasaazI p`vaoSa imaLivalaa Aaho ASaa kma-caayaanao maagaNaI kolyaasa %yaasa vaOVkIya p`maaNap~
saadr na krta ekavaoLI kmaala 14 idvasa pirvait-t rjaa maMjaUr krta yao[-la.
ga varIla p`yaaojanaasaazI pirvatI-t rjaa AavaSyaktonausaar tIna vaYaa-tUna ekda va saMpUNa- saovaa
kalaavaQaImaQyao kmaala saha vaoLa yaap`maaNao Anau&oya rahIla.
Ga saMbaMiQat kma-caayaanao rjaocao Aavaodnap~ p`iSaxaNaacyaa p`vaoSap~acyaa Jaora^@sa p`tIsah saadr krNao
AavaSyak rahIla.
[ sadr savalat h@k mhNaUna maagata yaoNaar naahI.
2. ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.
3. maharaYT/ naagarI saovaarjaa inayama 1981 maQaIla pirvait-t rjaosaMbaMQaatIla ivaVmaana trtudIMmaQyao yaa Saasana
inaNa-yaacyaa trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao. ]prao@t inayamaat yaqaavakaSa irtsar
sauQaarNaa krNyaat yaotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasant caaOQarI
Saasanaacao ]psaicava iva<a ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

ivaYaya kOvalyaQaama laaoNaavaLa yaa saMsqaotfo- GaoNyaat yaoNaaro rajya


SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcao krIta yaaogaivaVa p`iSaxaNa
iSaibarat Baaga GaoNyaabaabat pirvait-t rjaa maMjaUr krNao..

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 24042saovaa 8 idnaaMk 3.2. 2004.

kOvalyaQaamalaaoNaavaLa yaa saMsqaomaaf-t laaoNaavaLa va mauMba[- yaoqao dha idvasaaMcao yaaogaivaVa p`iXaxaNa iXabaIr GaoNyaat
yaoto. yaa p`iXaxaNa koMd`at Baaga GaoNyaacaI savalat sava- rajya SaasakIya kma-caayaaMnaa laagaU krNyaacaa p`Xna Saasanaacyaa
ivacaaraQaIna haaota. Aata Saasanaanao KalaIlap`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho
A kOvalyaaQaamalaaoNavaLa yaa saMsqaotfo- GaoNyaat yaoNaaro yaaogaivaVa p`iXaxaNaacyaa dha idvasaaMcyaa iSabaIrat
p`iXaxaNaasaazI p`vaoSa imaLivalaa Aaho ASaa rajya SaasakIya AiQakarIkma-caayaanao maagaNaI kolyaasa %yaasa vaOVkIya
p`maaNap~ saadr na krta ekavaoLI kmaala 14 idvasa [tkI pirvait-t rjaa maMjaUr krta yao[-la.
ba varIla p`yaaojanaasaazI pirvatI-t rjaa AavaSyaktonausaar tIna vaYaa-tUna ekda va saMpUNa- saovaa kalaavaQaImaQyao
kmaala saha vaoLa yaap`maaNao Anau&oya rahIla.
k saMbaMQaIt kma-caayaanao rjaocao Aavaodnap~ p`iXaxaNaacyaa p`vaoXap~acyaa Jaora^@sa p`tIsah saadr krNao tsaoca
rjaova$na prt AalyaanaMtr p`iXaxaNa pUNa- kolyaacao saMbaMQaIt p`iXaxaNa koMd`acao p`maaNap~ saadr krNao AavaSyak rahIla.
D yaa p`iXaxaNaasaazI Apoixat Kca- saMbaMQaIt kma-caayaanao svat saaosaavayaacaa Aaho.
[ sadr savalat h@k mhNaUna maagata yaoNaar naahI.
2. ho AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idvasaapasaUna AMmalaat yaotIla.
3. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla pirvait-t rjaosaMbaMQaatIla ivaVmaana trtudIMmaQyao yaa Saasana
inaNa-yaacyaa trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao. ]prao@t inayamaat yaqaavakaSa
irtsar sauQaarNaa krNyaat yao[-la.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

229
ivaYaya paolaIsa dlaamaQyao rjaocao raoKIkrNa punha sau$ krNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga inaNa-ya maaMk elavhI[- 2002p`..564paola 5 ba id. 27.2.2004.

vaacaa pao.mahasaMcaalak yaaMcao p~ .paomasaM646 [-saMkINa-Aija-t rjaap`%yaap-Na04 id. 31.1.04.

paolaIsa kma-caarIAiQakarI yaaMcyaa kamaacao sva$p [tr XaasakIya kma-caarIAiQakarI yaaMcyaapoxaa vaogaLo
Aaho. saNaacyaa idvaXaI [tr kma-caayaaMnaa saava-jainak sauTI Asato %yaavaoLI maa~ paolaIsa kma-caayaasa AXaa sauTyaa
]pBaaogata yaot naahIt.]laT %yaa idvaXaI %yaaMnaa idvasaBar baMdaobastasaazI kamaavar hjar rhavao laagato.paolaIsa dlaat
Apuro manauYyabaL AsalyaamauLo paolaIsa kma-caayaasa 12 to 14 tasa satt naaokrI kravaI laagato.kayada va sauvyavasqaocyaa
p`XnaamauLo paolaIsa kma-caayaaMnaa [tr kma-caayaaMp`maaNao inayaimat rjaa Gaota yaot naahI. ikMvaa kahI vaoLa %yaanaa maMjaUr
kolaolaI rjaa ]pBaaogat AsataMnaa kayada va sauvyavasqaocaa p`Xna ]pisqat Jaalyaasa rjaa AQyaa-var saaoDUna kamaavar hjar
rhavao laagato. Anya kma-caayaaMpoxaa paolaIsaavarIla kamaacaI jabaabadarI va kamaacao sva$p ivacaarat Gao}na paolaIsa iXapa[-
to paolaIsa inarIxak pdavarIla kma-caayaaMsaazI 15 idvasaaMcyaa Aija-t rjaocao raoKIkrNa punha sau$ krNyaacaa p`stava
Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga Saasana inaNa-ya idnaaMk 15 jaanaovaarI 2001 Anvayao ma.naa.sao rjaa inayama 1981
maQaIla inayama 73 caI Aija-t rjaa p`%yaaip-t krNyaacaI maUL trtud idnaaMk 1.2.2001 pasaUna vagaLNyaat AalaI
Aaho. %yaasa Apvaad k$na paolaIsa dlaatIla iXapa[- to paolaIsa inarIxak pdapya-tcyaa kma-caayaaMsaazI eka iva,<aIya
vaYaa-t 15 idvasaacyaa Aija-t rjaocyaa p`%yaapNa-asa Saasana maMjaUrI dot Aaho.
sadr Kca- 2055 paolaIsa 109 ijalha paolaIsa 0001 ijalha paolaIsa dla vaotna va 2055 paolaIsa
108 rajya mau#yaalaya paolaIsa 02 Xahr paolaIsa 0201 Aasqaapnaa yaa laoKaiXaYaa-KalaIla maMjaUr AnaudanaatUna
BaagaivaNyaat yaavaa.
]p saicavamaharaYT/ Saasana
gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla


inayama 79 maQyao eD`sa yaa raogaacaa samaavaoXa krNyaabaabat

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa 2404p`..25 05saovaa 8 id. 20 .1.2005

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 79 Anausaar xayaraoga kk-raoga kuYzraoga pxaGaat
Jalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMnaa piriXaYT tIna maQaIla inayamaaMnausaar rjaa maMjaUr krNyaat yaoto. eDsa Jaalaolyaa XaasakIya
kma-caayaaMnaaahI inayama 79 Anvayao rjaa doNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.

2 Saasana Aata Asaa AadoXa dot Aaho kI eDsa yaa raogaacaa samaavaoXa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama
1981 maQaIla inayama 79 maQyao krNyaat yaavaa.
3 jao SaasakIya kma-caarI jaagaitk Aaraogya saMGaTnaonao idlaolyaa eDsa $gNaacyaa vyaa#yaonausaar eDsaga`st Aahot
va %yaasaazI %yaaMcyaavar ]pcaar sau$ Aahot AXaa kma-caayaaMnaaca ivaXaoYa rjaa maMjaUr krNyaat yaavaI. tqaaip ecaAayavhI
pa^JaIiTvh ho eDsaga`st gNa nasalyaanao %yaaMnaa ivaYaoXa rjaa doya haoNaar naahI. eDsagNaaMcaI vyaa#yaa 12 vaYaa-varIla

230
vya@tIsaazI daona haokara%mak caacaNyaa elaayaJaajaladsaaQaI caacaNaI yaapOkI kaoNa%yaahI AaiNa puZIlapOkI
kaoNatohI ek laxaNa A vajaanaat GaT 10 poxaa jaast jaulaaba haoNao vaarMvaar ikMvaa satt AaiNa ek
maihnyaapoxaa jaast kaLapya-t yaoNaara tap ba xayaacaI baaQaa k caotasaMsqaocao ivakarD baurXaI janya Aajaar [
nyaumaaoinayaaEvasanadah [- %vaocaocaa k^nsar kapaosaI saarkaomaa ] [tr maoMdUjvar vaarMvaar haoNaarI naagaINa.
4 ho AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.
5 maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 79 maQyao irtsar sauQaarNaa yaqaavakaSa
krNyaat yao[-la.
6 ho AadoSa Saasanaacyaa KalaIla saMkot sqaLaMvar vaoba saa[-T ]plabQa hao} XaktIla.
1)finance .mah.nic.in. 2) www.maharashtra.gov.in.

@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaainava<aIpUvaI-caI AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krNyaacao


AiQakar maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa p`%yaayaaoijat krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa 2405p`..505saovaa 8 id. 23 Aa^gasT 2005.

saMdBa- Saasana pirp~k .saoinavao 1089110saovaa 4 idnaaMk 10.4.1990.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 662 KalaIla iTponausaar inavaR<aIpUva- rjaa mhNaUna
maMjaur kolaolyaa rjaomaQyao AsaaQaarNa rjaocaa samaavaoSa haot naahI.
2. ]@t saMdBaa-QaIna pirp~kanvayao kolaolyaa KulaaSaanausaar SaasakIya kma-caayaasa inavaR<aIcyaa lagatpUvaI- AsaaQaarNa
rjaa Anau&oya nasalyaamauLo kayaa-laya p`mauK Aaplyaa AiQakarat tI maMjaUr k Sakt nasalyaanao ASaa p`krNaat SaasakIya
kma-caayaalaa doNyaat Aalaolyaa AsaaQaarNa rjaosa kayaa-laya p`mauKanao p`qama SaasanaacaI maMjaUrI Gao}na tI AsaaQaarNa rjaa
inayaimat kna GyaavaI va naMtrca %yaaAaQaaro ASaa SaasakIya kma-caayaaMcao inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ tyaar kna
mahalaoKapala mauMba[-naagapUr yaaMcaokDo pazvaavao ASaI trtUd Aaho.
3. yaa trtUdIcyaa AnauYaMgaanao xao~Iya kayaa-layaatIla barIca p`krNao iva<a ivaBaagaacyaa maMjaUrIsaazI yaot Asalyaacao
inadSa-naasa Aalao Aaho. inavaR<aIpUva- AsaaQaarNa rjaa paca vaYaa-pya-nt maMjaUr krNyaacao AiQakar maM~alayaIna p`SaasakIya
ivaBaagaaMnaa doNyaacao ivacaaraQaIna haoto. td\nauYaMgaanao saaobatcyaa piriSaYT 1 maQyao namaUd kolaolyaa ATIMcyaa AQaIna rahUna
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 662 KalaIla iTp iSaiqala kna p`krNao maMjaUr krNyaacaa
AiQakar maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa doNyaat yaot Aahot.
4. Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla va yaa
idnaaMkalaa p`laMibat AsalaolaI p`krNaohI yaa AadoSaanausaar ivainayaimat krNyaat yaotIla.maa~ jaI p`krNao yaapUvaI-ca
AMitmat inakalaat kaZlaolaI Aahot %yaa p`krNaacao punaiva-laaokna krNyaat yaoNaar naahI. saovaa inayamaaMmaQaIla ivaVmaana
trtUdI yaa Saasana inaNa-yaatIla trtUdIMcyaa mayaa-dopya-nt sauQaarNyaat Aalyaa Aahot Asao maanaNyaat yao[-la. yaa inayamaat
irtsar sauQaarNaa yaqaavakaSa krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

nasaImaa ma.SaoK
Saasanaacao ]p saicava.

231
piriSaYT1.
P`a%yaayaaoijat kolaolao AiQakar
maharaYT/ naagarI saovaa rjaainayama 1981.

A.inayama AiQakaracao svap AiQakar vyaaPtI Saora


.maaMk p`%yaayaaojaIt
kolaolaa
P`aaiQakarI

1 2 3 4 5 6

1 662 inavaR<aIpUva- rjaoiSavaaya maM~alayaIna ekMdr sadr AsaaQaarNa rjaa puZIla ATIMcyaa AiQana maMjaUr
KalaIla Anaupisqat raihlyaasa p`SaasakIya saovaot kolaI jaa[-la.
TIp ivaBaaga paca
vaYaa- 1 jyaa kma-caayaacyaa KatI kaoNatIhI rjaa iSallak
rjaot pirvatI-t pya-nt naahI va vaOVkIya karNaastva Anaupisqat raihlaa
krNyaacaa AiQakar pUNa- Asaola %yaanao vaoLaovaoLI Ajaa-vdaro yaabaabatcaI maaihtI
AiQakar kayaa-layaasa idlaolaI Asaola tr ASaa kma-caayaacyaa
baabatIt saxama p`aiQakayaacao mato %yaacaI AnaupisqatI
A vaOVkIya samaqa-naIya Asaola tr rjaoiSavaaya AnaupisqatIcaa
karNaastva kalaavaQaI doya va Anau&oya rjaa maMjaUr kna inayaimat
krNyaabaabat inayau@tI p`aiQakayaanao inaNa-ya GaoNao
AavaSyak Asaola.
2 jaovha eKada SaasakIya kma-caarI Alp kalaaMtranao
vaOVkIya p`maaNap~acyaa AaQaaro vaarMvaar Anaupisqat rhat
Asaola [tr Anau&oya rjaa iSallak nasatanaa daona
maihnyaaMpoxaa AiQak kalaavaQaIsaazI Anaupisqat Asaola tr
ASaa p`krNaat %yaalaa vaOVkIya maMDLasamaaor ]pisqat
rahNyaat saaMgaNyaat yaavao.
3 ASaa p`krNaacao ma.naa.sao.rjaa inayama 1981
maQaIla inayama 32 to inayama 42 AMtga-t ivaiht
kolyaanausaar kaya-vaahI krNyaat AalaI Aaho %yaacaI
p`SaasakIya ivaBaagaanao Katrjamaa k$na GaoNao AavaSyak
Aaho.
4 Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .saoinavao 1001 29
saovaa 4 idnaaMk 15.1.2001 nausaar vaOVkIya
karNaastva GaotlaolaI AsaaQaarNa rjaa inavaR<aIvaotnaasaazI
AaiNa [tr saovaa ivaYayak laaBaaMsaazI Ah-takarI saovaa
mhNaUna ihSaaobaat GaotlaI jaa[-la.
5svaocCainavaR<aI GaoNaayaa kma-caayaasa naaoiTSaIcaa
kalaavaQaI pUNa- krNyaasaazI AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta
yaot naahI. ASaa p`krNaat naaoiTSaIcaa kalaavaQaI kmaI
kna Aja- idlyaanaMtrcyaa dusayaa idvaSaI ASaa
kma-caayaasa svaocCainavaR<a krNao AavaSyak rahIla.
ba vaOVkIya karNaa maM~alayaIna ekMdr 1 jaoa kma-caarI rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlaa Asaola
vyaitir@t p`SaasakIya saovaot va %yaanao vaoLaovaoLI Ajaa-vdaro yaabaabatcaI maaihtI
ivaBaaga paca kayaa-layaasa idlaolaI Asaola tr ASaa kma-caayaacyaa

232
vaYaa- baabatIt saxama p`aiQakayaacyaa mato %yaacaI AnaupisqatI
pya-nt samaqa-naIya Asaola tr rjaoiSavaaya AnaupisqatIcaa kalaavaQaI
doya va Anau&oya rjaa maMjaUr k$na inayaimat krNyaabaabat
vaoLIca ivacaar kolaa jaaNao AavaSyak Asaola.jar
kma-caayaaMcaI AnaupisqatI samaqa-naIya nasaola tr %yaacyaa
ivaw iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI sau krNyaat yaavaI.
2 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaacyaa karNaastva
ivaBaagaIya nyaaiyak caOakSaI p`laMibat nasaavaI.
3 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaacaa kalaavaQaI
kaoNa%yaahI saovaa p`yaaojanaaqa- inavaR%tIvaotnaivaYayak
laaBaaMsah ga`a( QarNyaat yao} nayao va tSaI sPaYT naaoMd
saovaa pustkat GaoNyaat yaavaI.
4 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaaba_la saMbaMiQat
kma-caayaaivaw vaoLIca iSastBaMgaacaI kaya-vaahI na
kolyaasa saxam,a p`aiQakayaavar yaa saMbaMQaatIla jabaabadarI
inaiScat krNyaat yaavaI.
5 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaacyaa kalaavaQaImaQyao
saMbaMiQat kma-caayaasa sa@tInao saovaainavaR%tsaovaotUna kaZUna
Taklao ikMvaa baDtf- kolaolao naahI Aqavaa %yaanao rajaInaamaa
idlaolaa naahI yaacaI saxama p`aiQakayaanao Ka~I kna tsao
p`maaiNat krNao AavaSyak rahIla.
6svaocCainavaR%tI GaoNaayaa kma-caayaasa naaoiTSaIcaa
kalaavaQaI pUNa- krNyaasaazI AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta
yaot naahI. ASaa p`krNaat naaoiTSaIcaa kalaavaQaI kmaI
kna Aja- idlyaanaMtrcyaa idvaSaI ASaa kma-caayaasa
svaocCainavaR%t krNao AavaSyak rahIla.
.
TIp saMpUNa- saovaot 5 vaYaa-caI mayaa-da vaOVkIya ikMvaa vaOVkIya karNaavyaitir@t ASaa doanhI karNaaMsaazI imaLUna Aaho.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa 2405p`..192005saovaa 8 idnaaMk 25.08.2005.

vaacaa 1 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa2402p`..25saovaa 8 id.7.10.2002.


2 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa2402p`..59saovaa 8 id.14.05.2002.

maaca- 2002 cyaa Aqa-saMklpIya BaaYaNaat SaasanaacaI bacat krNyaacyaa dRYTInao SaasakIya kma-caayaaMnaa
ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa laagaU krNyaacao QaaorNa GaaooiYat krNyaat Aalao haoto.sadrhU QaaorNa AMmalaat
AaNaNyaasaazI Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .Arjaa 240225saovaa8 idnaaMk 7 Aa^@Taobar 2002 Anvayao
SaasakIya kma-caayaaMnaa ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaa laagaU krNyaat AalaI Aaho. sadr rjaa yaaojanaoAMtga-t AT
.10 A nausaar pdaonnatIsaazI pa~ zrlyaacyaa pirNaamaI ikMvaa ma.naa.sao.inavaRi<avaotna inayama 1982 maQaIla inayama
10 65 va 66 cyaa trtUdInausaar svaocCa inavaR<aI GaoNyaasa pa~ zrNaayaa kma-caayaasa maMjaUr krNyaat Aalaolaa rjaocaa
kalaavaQaI kmaI krta yao[-la. yaa daona karNaMavyaitir@t Anya p`krNaat ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa GaotlyaanaMtr tao

233
kalaavaQaI kmaI krNyaacaI trtUd naahI. tqaaip vaOyai@tk ADcaNaIMmauLo maMjaUr krNyaat Aalaolaa ivaSaoYa AsaaQaarNa
rjaa kalaavaQaI kmaI kna punha kayaa-layaat jaU kna GaoNyaasaMdBaa-t barIca p`krNao Saasanaasa p`aPt haot Aahot.
2. ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaoAMtga-t maMjaUr krNyaat AalaolaI rjaa ]pBaaogaUna saovaot punha jaU JaalyaanaMtr
ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaocyaa kalaavaQaIt jyaa inayaimat vaaiYa-k vaotnavaaZI doya Jaalyaa Asa%yaa %yaa vaaiYa-k vaotnavaaZI
kalpinakir%yaa doya haotIla ASaI trtUd Aaho. tqaaip AsaaQaarNa rjaocyaa sava-saaQaarNa p`krNaat vaOVkIya
krNaavyaitir@t vaotnavaaZIsaazI AsaaQaarNa rjaocaa kalaavaQaI ivacaarat Gaotlaa jaat naahI.
3. td\AnauYaMgaanao Saasana Aata Asaa AadoSa dot Aaho kI ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa yaaojanaoAMtga-t rjaa maMjaUr
kolaolyaa kma-caayaalaa ikmaana ek vaYa- [tkI ivaSaoYa AsaaQaarNa rjaa ]pBaaogalyaanaMtr ]va-irt rjaocaa maMjaUr kalaavaQaI
kmaI kna kalpinak vaotnavaaZIcaa fayada na dota kayaa-layaat jaU kna Gaota yao[-la.
4. Saasanaanao AsaahI inaNa-ya aGaotlaa Aaho kI ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla va yaa
idnaaMkalaa p`laMibat AsalaolaI p`krNaohI yaa AadoSaanausaar ivainayaimat krNyaat yaotIla.maa~ jaI p`krNao yaapUvaI-ca
AMitmat inakalaat kaZlaolaI Aahot %yaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna krNyaat yaoNaar naahI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

nasaImaa ma. SaoK


Saasanaacyaa ]p saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya AnaiQatpNao gaOrhjar rahNaayaa kma-caayaaMvar vaoLIca kaya-vaahI krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . Arjaa 2405p`..8saovaa8 idnaaMk 15 saPToMbar 2005.

Pairp~kSaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . saoinavao 1001130saovaa 4 idnaaMk 2 jaUna 2003 cyaa piriSaYT 1 maQaIla
A..3 nausaar rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaacaa kalaavaQaI BautlaxaI p`Baavaanao AsaaQaarNa rjaot pirvatI-t krNyaacao
pUNa- AiQakar inayau@tI p`aiQakayaaMnaa P`a%yaayaaoijat krNyaat Aalao Aahot.
2. tqaaip maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 16 Anausaar paca vaYaa-poxaa AiQak
AnaiQat gaOrhjaorIAnaupisqatI AsaaQaarNa rjaot pirvatI-t krNyaasaazI SaasanaacaI maanyata AavaSyak Aaho. paca
vaYaa-poxaa jaast mhNajao pMQara to saoaLa vaYaa-pya-ntcyaa AnaiQat gaOrhjaorIcaI rjaoiSavaaya AnaupisqatIcaI barIca p`krNao
AsaaQaarNa rjaa mhNaUna maMjaUr krNyaasaazI iva<a ivaBaagaasa p`aPt haot Asatat. ASaa p`krNaat AnaiQat AnaupisqatI
saMdBaa-t vaoLIca karvaa[- na kolyaamauLo inava<aIvaotnakuTuMbainavaR<aIvaotna tsaoca [tr saovaaivaYayak laaBa saMbaMiQat SaasakIya
kma-caayaasa%yaaMcyaa kuTUMibayaaMsa imaLNyaakirta ma.naa.sao.rjaainayama 1981 maQaIla saMbaMiQat inayama iSaiqala kna
%yaacaI AnaiQatrjaoiSavaaya AnaupisqatI inayamaIt krNyaacao baroca p`stava iva<a ivaBaagaasa p`aPt haotat.
3. vaastivakt jao SaasakIya kma-caarI karNaaiSavaaya ikMvaa Alp kalaaMtranao vaOVkIya p`maaNap~ saadr kna
kayaa-layaat Anaupisqat AsatIlarahtIla %yaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 40 AaiNa
41 Anausaar vaOVkIya maMDLasamaaor tatDInao ]pisqat rahNyaasa saaMgaNyaat yaavao.vaOVkIya maMDLanao saovaot jaU haoNyaasa
pa~ Asalyaabaabatcao p`maaNap~ idlyaanaMtrhI jar saMbaMiQat kma-caarI saovaot jaU haot nasaola ikMvaa saMbaMiQat kma-caarI
vaOVkIya maMDLasamaaor ]pisqat raht nasaola tr saMbaMiQat kma-caayaaMivaQd maharaYT/ naagarI saovaa iSast va Aipla
inayama 1979 AMtga-t iSastBaMgaacaI kaya-vaahI kravaI AaiNa tSaI kaya-vaahI ivaiht kalaavaQaIt na krNaayaa saxama
p`aiQakayaavar yaa saMbaMQaatIla jabaabadarI inaiScat kravaI ho t%va inayamaaMnaa AiBapo`t Aaho.
ivabaama.

234
4. td\nauYaMgaanao Asao punaEca ]d\GaRt krNyaat yaot Aaho kI sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI %yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla
xao~Iya kayaa-layaaMnaa ASaa saUcanaa Vavyaat kI rjaoiSavaaya Anaupisqat AsaNaayaa kma-caayaacyaa saMdBaa-t maharaYT/ naagarI
saovaarjaainayama 1981 maQaIla saMbaMiQat trtudIMcao yaaogya p`karo Anaupalana kolao jaa[-la yaabaabat pyaa dxata GaoNyaat
yaavaI va rjaoiSavaayacyaa AnaupisqatIbaabat saMbaMiQataMivaQd maharaYT/ naagarI saovaa iSast va Aipla inayama 1979 cyaa
trtudInausaar iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaat yaavaI va tI ivaBaagaIya caaOkSaI inayama puistka 1991 maQaIla p`krNa
3 maQaIla pircCod 3.191 maQyao namaUd kolaolyaa ivaiht kalaavaQaIt pUNa- kravaI. Sa@yataovar ASaI p`krNao p``adoiSak
ivaSaoYa caaOkSaI AiQakarI ikMvaa ijalha caaOkSaI AiQakarI yaaMcaokDo saupUd- na krta ivaBaagaatIla AiQakayaaMcaI caaOkSaI
AiQakarI va saadrkta- AiQakarI mhNaUna inayau@tI kna ASaa p`karcaI caaOkSaIMcaI p`krNao %varIt inakalaI kaZNyaacaI
dxata GaoNyaat yaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
nasaImaa ma. SaoK
Saasanaacao ]p saicava
@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama1981 cyaa piriSaYT


tInamaQyao inayama 3 naMtr inayama 3 A samaaivaYT krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga AiQasaUcanaa idnaaMk 6 iDsaoMbar 2005.

Baartacao saMivaQaana
maaMk Arjaa 2405p`..16saovaa 8 Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 yaaMcyaa prMtukanvayao
p`dana krNyaat Aalaolyaa AiQakaraMcaa vaapr kna maharaYT/acao rajyapala yaavdaro maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama
1981 maQyao AaNaKI sauQaarNaa krNyaasaazI yaavdaro puZIla inayama tyaar krIt Aahot
1. (i) yaa inayamaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaarjaa sauQaarNaa inayama 2005 Asao mhNata yao[-la.
( i i ) ho inayama idnaaMk 1 jaanaovaarI 2006 pasaUna AMmalaat yaotIla.
2. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla piriSaYT tInamaQyao inayama 3 naMtr puZIla inayama samaaivaYT
krNyaat yao[-la.
inayama 3A. Aija-t rjaocaI gaNanaa.
A xayaraogakk-raogakuYzraogapxaGaat Jaalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa
rjaa inayama 1981 cyaa piriSaYT tIna maQaIla ivaVmaana trtudIp`maaNaoca kmaala ek vaYaa-cyaa mayaa-dopya-nt
salaga pUNa- vaotnaI ivaSaoYa rjaa maMjaUr krNyaat Aalyaavar puZIla AQyaa- vaYaa-cyaa sauvaatIsa %yaaMcyaa KatI
jamaa kravayaacaI Aija-t rjaa ASaa ivaSaoYa rjaocyaa kalaavaQaIcyaa 110 prMtu kmaala 15 idvasaaMpya-nt
[tkI kmaI krNyaat yao[-la.
ba Aija-t rjaa jamaaKatI Taktanaa rjaocyaa ApUNa- idvasaacao paMMtr najaIkcyaa pUNa- idvasaamaQyao
krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

nasaImaa ma. SaoK


Saasanaacyaa ]psaicava.
@@@@@@@@@@

ivabaama.

235
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama
68 maQyao sauQaarNaa

iva<a ivaBaaga AiQasaUcanaa .Arjaa 2405p`..14saovaa 8 idnaaMk 29 jaUna 2006.

AiQasaUcanaa
Baartacao saMivaQaana

. Arjaa 2405p`..14saovaa 8 Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 yaacyaa prMtukanvayao


p`dana krNyaat Aalaolyaa AiQakaraMcaa vaapr kna maharaYT/acao rajyapala maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981
maQyao AaNaKI sauQaarNaa krNyaasaazI yaavdaro puZIla inayama tyaar krIt Aahot

1. ek yaa inayamaaMsa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa sauQaarNaa inayama 2006 Asao mhNaavao.
daona ho inayama idnaaMk 1 jaulaO 2006 pasaUna AMmalaat yaotIla.
2. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 68 maQyao
A paoTinayama 5 maQyao SaasakIya kma-caayaalaa yaa majakUraeovajaI paoTinayama 6 cyaa
trtudIcyaa AQaIna rahUna SaasakIya kma-caayaalaa ha majakUr samaaivaYT krNyaat yaavaa.
ba paoTinayama 5 naMtr puZIla paoTinayama samaaivaYT krNyaat yaavaa

6e inalaMbanaaQaIna Asatanaa ikMvaa iSastBaMgaacaI Aqavaa faOjadarI kaya-vaahI p`laMibat Asatanaa


saovaainavaR<aIcao vaya Jaalyaavar saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt rjaa maMjaUr krNaayaa
saxama p`aiQakayaasa jar %yaacyaa mato ASaa kma-caayaaivaQdcaI kaya-vaahI samaaPt Jaalyaavar %yaacyaakDUna
kahI r@kma vasaulaIyaaogya haoNyaacaI Sa@yata Asaola tr Aija-t rjaocaI pUNa-t ikMvaa AMSat samamaulya raoK
r@kma raoKUna Qarta yao[-la. kaya-vaahI samaaPt Jaalyaavar tao SaasakIya doNyaacao kaoNa%yaahI Asalyaasa
samaayaaojana kolyaavar ASaa rItInao raoKUna Qarlaolyaa rkmaosa pa~ Asaola.
baI maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 cyaa trtudIMnausaar ek iSaxaa%mak
]paya mhNaUna SaasakIya kma-caayaasa sa@tInao saovaainavaR<a kolyaasa rjaa maMjaUr krNaara saxama p`aiQakarI %yaalaa
saovaainavaRi<acyaa idnaaMkasa %yaacyaa KatI Aija-t rjaa jamaa Asalyaasa 300 idvasaaMcyaa kmaala mayaa-dopya-nt
yaa inayamaat ivainaid-YT kolaolyaa rItInao Aija-t rjaoba_la rjaa vaotnaacaI samamaUlya raoK r@kma doNaara AadoSa
kaZIla.

3. sadr Saasana AiQasaUcanaa maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra.gov.in yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa


krNyaat AalaI AsaUna %yaacaa saMkotaMk 20060628170712001 Asaa Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

nasaImaa ma.SaoK
Saasanaacyaa ]p saicava.

@@@@@@@@@
ivabaama.

236
ivaYaya T/oikMga e@saipDISansa maQyao Baaga GaoNaayaa SaasakIya
kma-caayaaMnaa ivaSaoYa naOimai<ak rjaa maMjaUr krNyaabaabat.
iva<a ivaBaaga inaNa-ya .ivanaOr 1406p`..1506saovaa 8 idnaaMk 26.2.2007.

pha 1 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .elavhI[- 1479saIAar 336esa[-Aar 9 id.4.10.1979.


2 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .elavhI[- 149511saovaa 9 idnaaMk 30.3.1995.

P`astavanaa

To/ikMga e@saipDISansa maQyao Baaga GaoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa ]@t saMdBaa-QaIna Saasana inaNa-ya .2
nausaar ivaiht SatIc-yaa AQaIna rahUna eka k^laoMDr vaYaa-t kmaala 30 idvasaaMpya-nt ivaSaoYa naOimai<ak rjaa Anau&oya Aaho
.maa~ saMpUNa- saovaa kalaavaQaIt sadr rjaa iktIvaoLa maMjaur kravaI yaabaabatcaI mayaa-da ivaiht kolaI nasalyaanao kahI
kma-caarI drvaYaI- laaBa Gaot Asalyaacao inadSa-naasa Aalao Aaho. trd\nauYaMgaanao T/oikMga e@saiPaDISansasaazI Anau&oya
AsaNaayaa sadr ivaSaoYa naOimai<ak rjaocyaa mayaa-dot AaiNa kalaavaQaIt sauQaarNaa krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna
haota.
Saasana inaNa-ya

Saasana Aata Asaa AadoSa dot Aaho kI e@saipDISansamaQyao Baaga GaoNaayaa kma-caayaasa ekavaoLI pMQara
idvasaaMcaI ivaSaoYa naOimai<ak rjaa Anau&oya rahIla. e@saipDISansamaQyao Baaga GaoNyaasaazI SaasakIya kma-caayaalaa pMQara
idvasaahUna AiQak kalaavaQaIAvaQaIcaI AavaSyakta Asalyaasa saMbaMiQat kma-caayaalaa pMQara idvasaacyaa ivaSaoYa naOimai<ak
rjaolaa jaaoDUna rjaa inayamaanausaar doya va Anau&oya AsalaolaI rjaa maMjaUr krNyaat yaavaI. yaasaazI SaasakIya kma-caayaalaa
ek ivaSaoYa baaba mhNaUna ivaSaoYa naOimai<ak rjaolaa jaaoDUna [tr Anau&oya rjaa doNyaacaI prvaanagaI doNyaat yaavaI.
To/ikMga e@saipDISansamaQyao Baaga GaoNaayaa SaasakIya kma-caayaasa ]@t savalat saMpUNa- saovaa kalaavaQaIt kovaL
daona vaoLaca Anau&oya rahIla.
2. tsaoca Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI [MiDyana maa]MToinayairMga foDroSana va [MiDyana maa}MToinayairMga
fa]MDoMSana yaa daonhI saMsqaa ekca Asalyaanao To/ikMga e@saipDISansa yaa maaoihmaolaa yaa daonhI saMsqaMaMpOkI kaoNa%yaahI eka
saMsqaocaI maanyata puroSaI Aaho.
3. ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla va yaa idnaaMkasa p`laMibat Asalaolao To/ikMga
e@saipDISansakirta ivaSaoYa rjaa maMjaUrIcao p`stavahI yaa AadoSaanausaar ivainayaimat krNyaat yaotIla . jyaa
kma-caayaaMnaI yaa AadoSaapUvaI-ca daona %yaapoxaa AiQakvaoLa saMdBaa-QaIna Saasana inaNa-ya .2 Anvayao To/ikMga
e@saipDISansakirta ivaSaoYa naOimai<ak rjaocaI savalat ]pBaaogalaolaI Aaho ASaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna krNyaat yao}
nayao.maa~ %yaaMnaa ]va-irt saovaa kalaavaQaIt ]@t savalat Anau&oya AsaNaar naahI.
4,. sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra.gov.in yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat
Aalaa AsaUna %yaacaa saMkotaMk 20070222112611001 Asaa Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

nasaImaa SaoK
Saasanaacyaa ]p saicava.
@@@@@@@@@
ivabaama.

237
P`aaqamaIk caaOkSaI ivaBaagaIya caaOkSaI inalaMbana
iSaxaa ApIla gaOrvat-na [.

Sub:- Govt. Servants Conduct Rules:-


Non-bonafide use of Medicinal entoxicants.

G.A.D. Circular No. CDR-1160-D dated 5th May, 1961.

Consupmtion by Govt servants of medicinal preparation containing Alchohol


( such as Drakshasava and other tonics etc.) in quantities exceeding the recognized
doses should, when such consumption results in intoxication, be treated as misconduct
and Government servant found guilty of this misconduct should be dealt with suitably by
departmental action.
@@@@@@@@@

Sub :-Departmental Enquiries---- Examination of


Witnesses.

Government Circular, GAD No., CDR-161-D, dated 14th June ,1961.

It is noticed that in many cases referred to the various Head of Departments by the
Anti Corruption Bureau suggesting departmental action against the delinquent on the
charges enquired into by the Bureau, the charges could not be proved as the officers of
the Bureau who had made the enquiries and the important witnesses whose evidence
recorded by the Bureau in the preliminary enquiries was material for the establishing the
charges were not examined by the Enquiry Officers. The Bureau had therefore to
approach the higher authorities in all such cases for reviewing the orders already passed
by the lower authorities on the basis of the finding of the Enquiry Officer.This creates
avoidable work for all concerned and results in delay in finalising the cases. In order to
obviate this, it has been decided that in departmental enquiry cases instituted at the
instance of the Anti Corruption Bureau the Enquiry Officer should call for and examine
the officer of the Bureau who conducted the preliminary enquiries and also the important
witnesses whose evidence as recorded by the Bureau would be material for establishment
the charges against the delinquents. All officers conducting departmental enquiries
should bear these instructions in mind.
@@@@@@@@

Sub:- Govt. Servant Conduct Rules :- Need for Govt.


servant to refrain from drinking in public places..

G.A.D.Circular No. CDR 1061-D dated 31st October, 1961.

All Head of Departments and Head of Offices have been requested to bring the
instructions contained in Govt. Circular Memorandum, Political and Services

238
Department, No 1581/34 dated 13thJuly,1948 to the notice of all Govt. servants under
them and impress on them the paramount need of their extending their whole hearted
co-operation to Govt. in the matter of implementing its Prohibition Policy by their own
conduct as well as by observing all the orders issued by Govt. in that connection
scrupulously.
@@@@@@@@@@

Sub:-Suspension of Government Servant.

Govt. Cir.GAD No.CDR 1161-D dt. 14th November, 1961.

In Govt. Circular Political and Services Dept. No. 2733/34 dt. 9th August 1951
orders were issued that the practice of suspending Govt.servants lightly and without
sufficient justification should be discontinued and that each case involving a proposal for
suspension should be carefully considered and suspension should be ordered only when
the circumstance are found to justify it. It is, however, noticed that despite these orders,
sometimes suspension of persons against whom there is a charge of misconduct is
ordered freely without examining properly whether or not there is sufficient justification
for suspension.
Ordinarily suspension should not be ordered unless the allegations made against
the persons concerned are of a serious nature and on the basis of evidence available there
is prima facie case for dismissal or removal or there is reasons to believed that his
continuance in service is likely to cause embarrassment to the administration or to
hamper the investigation of the case or to allow his scope for further indulgence in the
malpractices alleged against him. With a view to ensuring that the competent authorities
examine each and every case properly and order suspension only where it is fully
justified. Govt. is please to direct that the Heads of Departments should furnish to their
respective Administrative Department of the Secretariat in the accompanying form
returns of cases of suspension ordered by them during each quarter ending 31st March,
30th June 30th Sept. and 31st Dec. so as to reach it by the 15th of following month. The
first such return should be for the quarter ending the 31st Dec.1961 and should reach the
Adm. Department of the Secretariat by the 15th January 1962.
The Adm, Department of the Secretariat should scrutinise the returns as soon as
they are received, consider whether or not in the circumstance of each of the cases
suspension was justified ,and in cases where the suspension is not found to be justified,
issue orders revising the orders of the competent authority.

@@@@@@@@@@@@

Sub:Departmental Enquiries.

Government Circular , GAD No. CDR 161-D, dt. 2nd January, 1962.

A question has been raised whether in cases where as officer who has the power
to impose penalties on his subordinates himself witnesses the incident on which a charges

239
in a departmental enquiry is based or is called and examined as a witness in the enquiry,
it would be in order to that officer to pass final orders on the findings of departmental
enquiry. Government is advised that it would not be in order for the officer concerned to
pass final orders as it would amount to the complainant or the principles of natural
justice and fair play and that it is also likely to produce a reasonable doubt in the mind
of delinquent about the fairness of the administration of justice. Government is, therefore,
please to direct that in such cases the officer who is otherwise competent to pass orders
should not exercise his power but submit the finding to the next higher authority who
will pass the orders.

All officers dealing with cases of such departmental enquiries are requested to
bear these instructions in mind.

@@@@@@@@@@@

Sub:- Traps arranged by the Anti-Corruption and


Prohibition Intelligence Bureau:
Co-operation of Government servants with the Anti-
corruption and Prohibition Intelligence Bureau in
connection with the----

GAD Circular, No. CDR 1064-D dated 16 th May, 1964.

It has been the experience of Government that some of the cases involving
charges of corruption fail in courts of law or in departmental enquiries, because the
panchas, who are the most important witnesses to the traps arranged by the Anti-
Corruption and Prohibition Intelligence Bureau in such case, turn hostile. It is the
established policy of Government to eradicate the evil of corruption. The need for
successful investigation of the cases involving corruption cannot be over emphasized.
Government, therefore, desires that all Government servants, particularly Gazetted
officers, should co-operate with the Anti Corruption and Prohibition Intelligence Bureau
whenever they are approached by the Bureau for assistance in or witnessing of traps. The
Anti-Corruption and Prohibition Intelligence Bureau is requested to show a copy of this
circular to officers whom they approach for such assistance.

These orders are not applicable to Judicial Officers and Magistrates. The Anti-
Corruption and Prohibition Intelligence Bureau should not therefore approach them for
assistance in or witnessing the traps.

Under Secretary to the


Govt, of Maharashtra, G.A.D.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

240
Sub:- Procedure for entrusting the work of investigation
of case of malpractices in Government Offices.

Home Dept.Circular No. APO/2772-1-V-.A, dated the 21 st February ,1972.

This Department has, of late, been receiving requests from other Departments like
Sales Tax, Co-operation etc., for creating special units in the Police Department for
investigating into cases of large scale branches of procedure, rules, regulations etc. often
involving defalcation, corruption, etc.in the administrations under them, though looking
to the nature of complaints in may such cases the necessary enquiries should have
normally been made through the departmental machinery. It is a hardly necessary to
stress that each administrative unit must have a build in machinery of its own to ensure
strict supervision and vigilance over the functions of the Department performed by the
officers of that Department at various levels into hierarchy such a machinery should
provide for fool proof administration precluding opportunities for maladministration or
corruption of large scale in the Department, and also provide for through investigation
into such cases if they do occur. The Finance Department has also suggested that requests
for additional police units to investigate into such affairs should be based only on this
presumption.
2) When special Police staff is required to be sanctioned to enquiry into such affairs
of any administration, the cost of the staff is required to be borne from the Police budget.
Consequently it is required to be justified on the floor of the Assembly by this
Department, it also inflates the Police budget unnecessarily. Since this is not a practical
proposition and is not administratively desirable, it has been decided to issue the
following guidelines regarding the procedure to be followed for the disposal of such
cases.
( i ) When cases of corruption or defalcations occur in any administrative unit
apparently because of the breaches of statutory provisions, rules, regulations or
procedures laid down for such administration, the concerned Department itself should
first establish a prima-facie case against the persons involved in the affairs. It cognizable
offences are revealed, departments officers should register specific complaints with the
Police. The police should not be require to step in before prima facies cognizable cases
have been established and the offences are registered with the Police.
( ii ) It should also not be expected of the police to make preliminary investigations,
only to result in proposals from the respective department that the offences concerned in
view of their nature would be dealt with departmentally on the basis of the findings of the
Police. That is to say, if the intention is not to send to matter to the court but to decide it
departmentally the police should not be made to investigate into such matter.
( iii ) After cognizable offence in such cases is registered with the Police, the
assignment of such investigation to a particular unit of the Police Department viz
sectional police C.I.D. or Anti-Corruption Bureau will have to be left entirely to the
discretion of the Police Chiefs, in consultation with the Home Department. This will be
decided by the Inspector General of Police or the Home Department in accordance with
the pattern agency and staff required to handle such cases, because if any additional staff
becomes necessary in the police Department it will have to be justified on the basis of

241
total work load and other ancillary problems which the Police Department may have on
its hands at the moment.
( iv ) Once the work is entrusted to the Police, the attention to be devoted to all such
work will depend on the other commitments of the Police and the relative priority that the
police may have to assign to the various functions to be performed by them in the normal
course of their law and order administration.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

M. K. Thakur,
Dy.Secretary to the Govt. of Maharashtra.

@@@@@@@@@@

ivaYaya XaasakIya pOXaacaI Afratfr.

saa.p`Xaasana ivaBaagapirp~k .saIDIAar 11729418 DI ek id. 6 saPToMbar 1972.

Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa AaNauna doNyaat Aalao Aaho kI XaasakIya pOXaacyaa AfratfrIcyaa bayaacaXaa
p`krNaaMmaQyoa AfratfrIsa jabaabadar AsaNaayaa vya@tIkDUna Afratfr krNyaat AalaolaI r@kma vasaula
krNyaabaabat karvaa krNyaasa baraca ivalaMba haotao. kdaicat nyaayaalayaamaQyao AfratfrIcaa Aaraop isaQd haopya-t
ikMvaa iXastBaMgaacaI kaya-vaahI pUNa- kropya-Mt vasaulaI thkUba kolyaanao ha ivalaMba haot Asaavaa. AXaa p`karcaI thkubaI
AavaXyak Aaho ikMvaa kaya yaabaabat Xaasanaanao ivacaar kolaa Aaho AaiNa Xaasana Asao inado-iXat krto kI AXaa
p`karcyaa p`krNaMamaQyao jar p`aqaimak caaOkXaIva$na Asao isaQd haot Asaola kI eka ivaiXaYT vya@tInao PXaacaI
Afratfr kolaI Aaho tr p`qama itlaa pOsao prt krNyaasa saaMgaNyaasa yaavao va itcyaakDUna vasaulaI krNyaat
yaavaI.AavaXyak Asaola tr tI jar pOsao prt krNyaasa tyaar Asaola tr itcyaa vaotnaatUna pOsao vasaula krNyaat yaavao.
tqaapI tI pOsao prt krNyaasa tyaar nasaola AXaa pirisqatIt varIla p`karcaI vasaulaI krta yaoNaar naahI prMtu ivaBaagaIya
kaya-vaahI AaiNa ikMvaa KTlaa BarNyaacaI naohmaIcaI pQdtI AMmalaat AaNaavaI. AXaa p`karcaI kaya-vaahI Xa@ya
itt@yaa lavakr pUNa- krNyaat yaola yaacaI dxata GaoNyaat yaavaI.
maharaYTacao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

ma.ko. gauPto.
Avar saicava maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@@@

Sub :-Government Servant, conduct.


Prohibiting from accepting any complementary
Passes to visit theatres, performances etc.

G.C.G.A.D. No. CDR 1073/9979/ D-1, dated the 31st October 1973

According to the instructions embodied in paragraph 6 of the accompaniment to


Government Resolution, Political and services department, No, 9596/46, dated the 18th

242
February 1952 ,Government servant are prohibited from accepting any complimentary
passes to visit theatres, performances, etc. It has, however, been brought to the notice of
Government that despite those instructions some Government servants accept
complimentary passes and some even enter the auditorium etc. without a valid ticket or a
complimentary pass. According to the provisions of section 4 ( 1 ) of the Bombay
Entertainment Duty Act, entering an auditorium without any valid ticket excepting on
duty constitutes an offence and the person committing such an offence is liable for
punishment. Government is, therefore, pleased to direct that Government servant should
not enter an auditorium without a valid ticket and that they should not accept any
complimentary passes to visit theatres, performances etc. These instructions should be
followed scrupulously. Any Government servant found contravening these instructions
will render himself liable to disciplinary action.
2. The Heads of Department and Heads of offices are requested to bring these
instructions to the notice of all Government servants under them.

@@@@@@@@@@

Sub:- Investigations for fixing responsibility :


Expeditious completion of ----

GAD Cir. No. CDR- 1073 / 24668 D 1. Dated the 8th Nov. ,1973.

Circular.

It has been brought to the notice of Government that generally preliminary


investigation for fixing responsibility for lapses, negligence, misappropriation,
irregularities, loss of Government money, etc. are not completed expeditiously and that at
times they drag on for a considerably long time. In some cases by the time the
investigations are completed and a departmental enquiry can be started the concerned
Govt. servants either retire from Govt. service or are dead. This helps the defaulters to
escape punishment due to passage of time. Government considers that this is
unsatisfactory and is pleased to direct that such investigations should be completed as
quickly as possible and that in any case the period should not exceed two months from
the date a decision has been taken to make investigations. If for any special reasons the
investigations are likely to take a longer time, the Investigating Officer, unless he is
himself the Head of Department, should submit a report to the Head of his Department
giving reasons for the delay and the latter should obtain the sanction of Government in
the Administrative Department, for allowing the Investigating Officer an extension of
time to complete the investigations if he is satisfied that there is a case for such extension.
In case the Investigating Officer is himself the Head of Department, he should report the
reasons for delay ,if any, to Government and obtain an extension of time for completing
the enquiry.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

@@@@@@@@@@@
ivabaama.

243
Sub :- Expeditious completion of investigations
in case of the Officers under Suspension.

GAD Cir.No. CDR 1174/9072/ D-I dated 18th Sept., 1974.

Instance have come to the notice of Government where inordinate delay has taken
place in completing investigations by the Police and also other authorites. Consequently
inordinate delay has taken place in filing charge-sheets in courts in cases where
prosecution is launched and in serving charge sheets in cases where disciplinary
proceedings are initiated. Government has been anxious about expeditious completion of
investigations and suitable instructions have been issued from time to time for the
guidance of the authorities concerned. Where persons into whose conduct investigations
are being made are placed under suspension, there is all the more need for speedy action
Suspension does constitute a very great hardship to a Government servant. In order to
avoid undue hardship to the Govt.servant concerned it is essential to ensure that the
period of suspension is reduced to the bearest minimum.Govt. is, therefore, pleased to
direct that in cases of officers under suspension, the investigations should be completed
and a charge sheet filed in a court of competent jurisdiction in cases of prosecution or
served on the Govt,.servant concerned in cases of Departmental proceeding within six
month as a rule.The investigating authorites should be personally held respossible for not
completing the investigations within the aforesaid period in case of officers under
suspension. In very difficult cases the Chief Secretary to Govt may grant extension by
three months to complete the investigations. The Departments of the Secretariat should
submit cases where such extension is considered justified to the Chief Secretary through
the General Administrative Department.

2. Govt. is also pleased to direct that if the investigations cannot be completed


within a period of six months or the extension of time if any granted by the Chief
Secretary, the order placing the Govt. servant under suspenson should be revoked and he
should be permitted to resume duties, by posting him to a different post and /or
transferring him to a different place wherever possible. All cases in which the Govt.
servants have already been under suuspenson should be reviewed in the light of these
instructions and action to complete the investigations as early as possible and to reinstate
the Government servant who have been under suspension for over six months.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

M. K. Gupte,
Under Secretary to Government.

@@@@@@@@@@
vbm.

244
Sub:- Drinking by Govt. Servants. Restrictions on------

GAD Cir.No. CDR 1075-746-XI dated 27th August , 1975

Ref:- No. CDR 1068-D-I dt.3.5.69 & No.CDR 1078-D-I dt. 5.10.74.

According to the instructions issued in Govt. Cir. GAD dated 3.5.69 and reiterated
by Govt. Cir. GAD dt.5.10.74, Govt. servants are required-
( a ) to strictly abide by any law relating to intoxicating drinks or drugs in
force in the State or in any area in which they may happen to be for the
time being;
( b ) to refrain from consuming any intoxicating drink or drug in a public place;
( c ) not to appear in a public place in a state of intoxication; and
( d ) not to use any intoxicating drink or drug to excess.

It has, however, come to the notice of Govt. that these instructions are not strictly
observed and some Govt. servants are found under the influence of alcohol or other
intoxicating drug even while on duty. Govt. is, therefore ,pleased to direct that no Govt.
servant should be under the influence of any intoxicating drink or drug while on duty and
that every Govt. servant should also take due care to see that the performance of his
duties at any time is not affected in any way by the influence of such drink or drug. Being
under the influence of an intoxicating drink or drug while on duty will be treated as an act
of misbehaviour and a Govt. servant found guilty of such misbehaviour will be liable to
disciplinary action.
2. All Departments of the Secretariat and Heads of Departments and Heads of
Offices should bring these orders to the notice of all Govt. servants under them. They
should also note that drastic punishment should be awarded to those found guilty of the
misbehaviour referred to in paragraph 1 above.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

K. P. Nadkarni,
Dy.Secretary to the Govt. of Maharashtra.

@@@@@@@@@@@

Sub:- Misappropriation of Government Money :-


Recovery of .

GAD Circular No. CDR 1177 / 3720 /166 / XI dated the 30th November 1978.

Read :- GAD Circular No. CDR 1172 /9418 / D. I, dt. 6.9.1972.

Circular
Under Govt. Cir. Dated 6th September 1972, it has been directed that if the
preliminary investigation establishes that particular person has misappropriated Govt.

245
money ,the person should ,in the first instance, be called upon to pay the amount and the
amount should be recovered from him, if necessary, by deduction from his pay, if he
agrees to refund the amount. In case, however, he does not agree to refund the amount, no
such recovery can be made but the usual procedure of departmental action and /or
prosecution should be followed.
A point has been raised as to how the misappropriated Government money can be
recovered if the person concerned refuses to refund the amount, and disposes of the
property from which the amount could be recovered, before the completion of the
departmental enquiry or the prosecution. Government is please to bring to the notice of
all disciplinary authorities that necessary action for attachment of the delinquents
property can be taken under section 3 (1) of Criminal Amendment Ordinance .1944. The
scheduled offences referred to in section 3 (1) include offences punishable under section
406, 408 or section 409 of the Indian Penal Code. The attachment is effective initially
for 3 months only, but in case cognizance of the offence is taken or the State Government
moves the District Judge, the attachment continues further and the property is applied by
the District Judge towards reimbursement of the loss by the Government and the fine
imposed by the Court.
All Head of Departments and Head of offices are, directed to take action in
accordance with the above provision in all cases of misappropriation of Government
money.

D. M. Torgal,
Under Secretary to Government.

( Note :- See Cir. dt. 21. 7. 1982 )


@@@@@@@@@

Sub:- Departmental Enquiries.


Delegation of powers to grant extension
of time For completing the ..

GAD ,Cir. No. CDR- 1379 / 489 / 72 / XI, dated 19 April , 1979.

Read :- GAD Cir.No. CDR-1174 / 2983 ( I ) / D. I. Dated 8th April 1974.

CIRCULAR :- Under Govt. Cir., GAD No. 1174 /2983 (I) D I dated 8.4.74 the
maximum period prescribed for completing the departmental enquiries has been
increased from three months to six months. Inspite of this, it has been noticed that in a
majority of cases ,the departmental enquiries are not being completed within this time
limit of six moths. In order that this time should be adhered to, instructions have been
issued in Govt. Cir. GAD No. CDR- 1176 / 5825 /178(ii) /XI, dt. 17th Jan. 1977 laying
down the procedure and the time schedules to be observed for each stage of a
departmental enquiry. The Disciplinary Authorities as well as the Enquiry Officers are,
therefore, requested to strictly abide by these instructions so as to ensure that the
departmental enquiries are completed within the period of six months.

246
There may, however, be a few cases in which for good and sufficient reasons it
may not be possible to complete the departmental enquiry within the stipulated period of
six months. In view of this, the question of delegation of powers to grant extension of
time for completing the departmental enquiries to the minimum period was under
consideration of Government for some time past. After careful consideration and in
supersession of all the previous orders delegating powers to grant extension of time for
completing the departmental enquiries should be granted to the authorities mentioned in
columns 3 and 4 of Appendix I to this Circular subject to the limits indicated in the
headings of those columns. An extension of time limit for completing a departmental
enquiry beyond a period of one year from the date of sanctioning the enquiry should be
granted by the Administrative Department of the Mantralaya in consultation with the
General Administration Department.
While submitting a proposal for extension of time limit, the Enquiry Officer and
the Disciplinary authority concerned should furnish information in the proforma
contained in Appendix II to this circular to the competent authority. The authorities
competent to grant extension of time limit should carefully examined the proposal and
grant extension for the minimum period required.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

D. M. Torgal,
Under Secretary to Government.

APPENDIX IX II

PROFORMA

1. Name and designation of the Govt. Servant and the


Department to which he belongs. :
2. Whether the Govt. Servant is kept under suspension
and if so, since when ? :
3. Charge/s.. :
4. The Authority by whom and the date on which the
Departmental enquiry was ordered.?................ :
5. The progress of the Departmental enquiry,
since it was ordered indicating the dates on
which the following stages have been completed. :
(a) Service of the charge sheet, statement of allegation and
statement of evidence. . :
(b) Copies of the documents supplied to the delinquent or the
delinquent given inspection of documents :
(c) Receipt of the first written statements.. :
(d) Commencement and completion of the oral hearing :
(e) Receipt of final written statement. :
ivabaama.

247
(f) Receipt of the Enquiry Officers report. . :
6. Whether time limits stipulated in Govt. Cir.
GAD No. CDR 1176 / 5825 /176 (ii) / XI
dt. 17 Jan.77 have been adhered to and if not,
the reasons for failure to do so. .. :
7. The period for which extension of time limit is
proposed giving full justification therefore. .. :

Designation.

APPENDIX - I

Disciplanary Authority competent to Authority competent to


Sr.No Authority sanction extension of time sanction extension of time
sanctioning the limt upto 9 months from limit upto 1 year from the
departmental the date of sanctioning the date of sanctioning the
enquiry departmental enquiry. D.E.

1 Authority Subordinate Head of Department Authority between the Head


to The Head of of Department and Govt. In
Department case there is no intenvening
such authority, the
Administrative Dept. of the
Mantralaya
2. Head of Depart Authority intervening Administrative Dept of the
between the Head of Mantralaya.
Department and Govt. In
case there is no such
authority,the Administrative
Department of Mantralaya.

3. Authority intervening Administrative Department Administrative Department


Between the Head of of Mantralaya. in consultation with the
Deprt. and Govt. General Administrative
Department.

4. Government. Adm.Department of Admi.Deprt. in consultation


Mantralaya with the General Adm.
Department.

@@@@@@@@@@

ivabaama.

248
Sub :- Misuse of Govt. Quarters by Govt. Servants..
Disciplinary action for .

GAD Circular No. ACD-1078/690/XXIII A, Dt. 20th April 1979.

CIRCULAR

Residential accommodation is provided to Government employees either rent free


or at a economical rate of rent, as a welfare measure so as to enable them to maintain the
standard of living suitable to their status. The accommodation is provided because of
their status as Govt. Servants. It is therefore unbecoming on the part of any Government
servant to use the same for some other purpose and /or to violate any of the conditions on
which it is allotted to him.
One of the conditions for allotment of accommodation is that the allottee should
accommodate with him his family members only. Whenever a guest comes to stay with
the family for a period exceeding one month, the allottee has to intimate the Executive
Engineer the exact period for which the guest is likely to stay with him. Permission is
required to be obtained for such stay of any guest beyond three months. Any omission on
the part of the allottee in this respect would therefore mean that the allottee Govt. servant
has allowed a stranger to stay with him unauthorisedly or has subject the premises. The
allottee Govt. Servant has no undisputed title to the premises allotted to him. The act of
sub letting or using premises for a purpose other than that for which it is allotted without
proper authority is, thus, an illegal act.
In such cases the allottee Govt. servant can be made liable to pay one and a half
times economic rent as a penal rent / or to vacate the premises for such breach of
condition. He would also render himself liable for punishment under the Indian Penal
Code or Prevention of Corruption Act, 1947. Apart from these civil and criminal
liabilities, the act or omission, which is unbecoming to any Govt. servant and/or illegal
should be considered as a misconduct on the part of the Govt. Servant which would
further make him liable for disciplinary action under the normal conduct rules.
Government is therefore, pleased to direct that whenever the names of any such
defaulting Government servants are communicated to the concerned Departments of
Mantralaya or the Heads of Departments they should take suitable disciplinary action
against such persons, regardless of any action that may have been taken against the
defaulter by way of eviction, charging of higher penal rent, any other criminal
proceedings.
Government is anxious to curb the growing tendency among the allottee
Government servants of subletting or allowing strangers to stay in the premises allotted to
them and therefore desires that some deterrent punishment should be inflicted on such
Government servants quickly. Though it is for the Competent Authority to decide in each
case the quantum of punishment and to follow the suitable procedure accordingly,
Government considers that as a general rule, the punishment of with-holding of
increments for a period of three years with affect on future increments should be inflicted
in such cases by adopting the summary procedure prescribed under rule 55 (A) of the
Civil Services (Classification ,Control and Appeals ) Rules read with the Government
Circular, General Administration Department, No. GDR 1172-DI dated 19th February
1972.In any individual case however, if the Competent Authority concerned feels that

249
a major penalty would be justified, it would be necessary to order Departmetal Enquiry
for that purpose.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

R. D. Kanade,
Dy. Secretary to the Govt.of Maharashtra.

( Note:- See Cir.dt .21. 11. 1979. )

@@@@@@@@@@

Sub :-Consumption of intoxicating drinks and


drugs by Government Servant.

G.A.D. Circular No. GDR- 1079/1251/112/ XI dated 20th Sept. ,1979.

Circular :Rule 28 of the Maharashtra Civil Services (Conduct) Rules, 1979 provides
that a Government Servant shall.
(a) Strictly abide by any law relating to intoxicating drunks or drugs in force in
any area in which he may happen to be for the time being.
(b) Not consume any intoxicating drink while on duty, or not be under
influence of any intoxicating drink or drug during the course of his duty
and shall also take due care that the performance of his duties at any time is
not affected in any way by the influence of such drink or drug.
(c) Refrain from consuming any intoxicating drink or drug in a public place.
(d) Not appear in a pubic place in a state of intoxication and
(e) Not use any intoxicating drink or drug to excess.
The rule further defines public place or premises ( including conveyance) to
which the public have or permitted to have, access whether on payment or otherwise.
2. The above provisions of the Maharashtra Civil Services (Conduct) Rules 1979, in
the matter of consumption of intoxicating drinks and drugs by Government Servants are
of special importance in the context of the present policy of Government to introduce
total prohibition in the entire country in a phased manner. In view of the need for
Government Servants to set an example in the matter, it is expected that every
Government Servant will scrupulously abide by the provisions of the Maharashtra Civil
Services ( Conduct) Rules,1979 mentioned above. It is also expected of all the
disciplinary authorities to keep a strict watch on the conduct of Government Servants in
regard of matter covered by the aforesaid rule. The violation of any of the provisions of
rule 28 of the Maharashtra Civil Services (Conduct) Rules, 1979 will constitute a good
and sufficient reason for taking disciplinary action against a Government Servant. While
any of the penalties specified in Rule 5 of the M.C.S.(Discipline and Appeal) Rules,
1979, can be imposed on a Government Servant for good and sufficient reason after
following the prescribed procedure. The disciplinary authorities should take a very
serious view of any violation of rule 28 of the M.C.S.(Conduct )Rules 1979 and should
not hesitate to impose the severest punishment on such Government Servant who are
proved guilty of violating the said rule.

250
3. All Department of the Mantralaya and Heads of Department and Heads of Offices
should bring the above instructions to the notice of all Government Servants.

The Chief Director,Directorate of Information and Public Relations, Bombay is


requested to give wide publicity to the aforesaid instructions to that all Government
servants observe them scrupulously.

D. M. Thorgal,
Under Secretary to Government.

@@@@@@@@@@@@

Sub :- Mis-use of Government quarters by


Govt. Servants- Disciplinary action for

GAD Circular No. ACD-1079/690/XXIII A dt. 21 st November, 1979.

The question of revision of orders contained in paragraph 4 of Govt. Circular,


GAD ,No. ACD-1078/690/XXIII-A, dated the 20th April, 1979 in the light of the revised
Maharashtra Civil Services (Discipline and Appeal) Rules 1979 was under consideration.
According to the orders of 20th April 1979, as a general rule the punishment of
withholding increment for a period of three years with effect on future increments was
to be inflicted by adopting summary procedure prescribed under Rule 55 A of the then
Civil Services (Classification, Control and Appeal) Rules. Since, however, for inflicting
this punishment under the revised rules, a regular departmental enquiry is required to be
held and in doing so the purpose of imposing deterrent punishment expeditiously is likely
to be defeated. Government is please to direct that, in the cases in which the charge of
sub letting is proved as a general rule, the penalty of withholding promotion for a period
of three years should be imposed on such Governmant Servant, If he is due and
otherwise suitable for promotion. In the cases of those who are not due and suitable for
promotion, the penalty of withholding the next increment for a period of three years
without effect on future increments , should be inflicted. The procedure prescribed in rule
10 of the M.C.S. ( Discipline and Appeal) rules, 1979 should be followed before
inflicting one of these penalties. If as stated in the earlier orders in any individual; case
the Competent Authority feels that a major penalty would be justified, a regular
departmenatl enqury for the purpose would be necessary.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

R. D. Kanade,
Deputy Secretary to Government.

251
Sub:- The Maharashtra Civil Services (Conduct )Rules, 1979.
Meaning of the term Regular or reputed dealer used
in rule 19 of the

G.A.D.Circulalr No. CDR 1080 / 1341 / 304 /XI dated the 29th August, 1980.

The question of defining the term regular and reputed dealer used in rule 19 of
the Maharashtra Civil Services ( Conduct ) Rules,1979 was under consideration of
Government for some time past. Government is now pleased to clarify that the term
Regular and reputed dealer means a person / firm who which deals in a particular
item(s) and keeps regular accounts of his / its transaction and who/which has regular
business premises. Government further pleased to clarify that in view of this definition, a
Co-operative House Building Society which has been registered under the Maharashtra
Co-operative Societies Act, 1960 ( Mah.XXIV of 1961 ) or any corresponding law in
force, should be deemed to be a regular or reputed dealer.

@@@@@@@@@@

Sub:- Expeditious completion of investigation in


cases of Govt.servants under Suspension.

Home Cir.No. CII 2079 / 8-POL XII dated 3rd November ,1980.

According to the instructions issued in Govt. Circular,G.A.D. No. CDR


1174/9072 A- I dated the 18th Sept. 1974 in cases of officers under suspension , the
investigations are to be completed and charge-sheet filed in a court, in cases of
prosecution, or served on the Govt.servant concerned, in cases of departmental enquiries,
within six months as a rule. In difficult cases an extension upto 3 months can be granted
by the Chief Secretary to Government. It has however been observed that investigations
in such cases are not completed and a charge sheet filed in court, in cases of prosecution,
or served on the Govt. servant, in cases of departmental proceeding by the Police or by
the other authorites within six months or even within the extended time upto nine months.
Consequently, if charge-sheet are not filed in courts or served on the delinquents within
the stipulated time limit, such Government Servants are required to be reinstated by
posting them to a diffrent post and /or transferring them to a different place, wherever
possible in accordance with the aforesaid orders.

2. Ordinarily, there should be no objection to reinstate Govt. servants in cases where


charge sheets have not been filed in courts, or served on the delinquents, within the
presecribed time limit as it is not desirable to continue a Govt. servant under suspension
for an indefinate period. However, it is not desirable to reinstate Govt. servants who are
placed under suspension in cases relating to offences involving moral turpitude such as
misappropriation, defaulcation, fraud, embezzlement or corruption till their cases are
finally decided. Very often, instances pertaining to the various departments have been

252
brought to the notice of the Home Department in which completion of investigation by
the State CID as well as by the Anti Corruption Bureau has taken number of years with
the result that the delinquent had to be continued under suspension for years in view of
the serious charges against him. This however defeats the purpose of the orders issued in
the Government Circular referred to above. In the circumstances Government directs that
the Inspector General of Police, State of Maharashtra, Bombay and the Director , Anti
Corruption and Prohibition Intelligence Bureau, Maharashtra State, Bombay should see
that in cases relating to offences involving moral turpitude the investgating Police
Officers adhere to the prescribed time limit laid down in the Government circular referred
to above scrupulously. Government further directs that each and every such case where
investigations are not completed within the time limit should be examined and
appropriate punishment be imposed on the defaulting officers, if it is found that they are
responsible for the delay in completing investigations.

3. This Circular issued with the concurrence of the General Adm. Department.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

K. A. Siddiqui,
Dy.Secr.to the Govt. of Maharashtra.

@@@@@@@@@@@

Sub :-Release of withheld increment.

Circular No. EXM. 1277 XVII, dated 2nd December 1980.

The increments withheld for not passing the examination within the prescribed
time limit and the number of chances under rule 5 ( a) of the (1) Maharashtra
Government Subordinate Mantralaya Services ( Lower Division Clerks) Post
Recruitment Training Examination Rules, 1977 and ( 2 ) Maharashtra Government Sub-
ordinate Mantralaya Service ( Assistant) Post Recruitment Training Examination
Rules,1977 are to be release with effect from the date on which the candidates passes the
examination. A point has now been raised as to what is the exact meaning of date of
passing the examination i.e. whether it should be reckoned as the date of appearing for
the examination or the date of declaration of the result of the examination. Government is
now pleased to clarify that for the purpose of these rules the date of passing the
examination , means the date following the date on which the examination ends.
According to this clarification the action for releasing the withheld increments on passing
the examination subsequently, should be taken as follows:-
The withheld increments should be released from the date on which the
examination is held. Where the examination is spread over more than one day, the
withheld increments should be released with effect from the last day of the examination.

2. All Departments of the Mantralaya and Secretary, Maharashtra Public Service

253
Commission are requested to bring the above clarification to the notice of all the
candidates appearing for the examination.

@@@@@@@@@@@

Sub:- Private trade or employment, under rule 16( 2 ) of the


Maharashtra Civil Services ( Conduct ) Rules,1979.

G.A.D.Circular No.CDR-1080/2073 / 462 / XI ,dated the 4th December,1980.

Sub-rule (2 ) of rule 16 of the Maharashtra Civil Services (Conduct) Rules, 1979


provides that every Government servant shall report to Government if any member of his
family engaged in a trade or businnes or owns or manages an Insurance agency or
commission agency. A point was raised whether a report furnished by a Government
servant under sub-rule ( 2 ) of rule 16 of the Maharashtra Civil Services ( Conduct) Rules
1979, should be kept on the personal file of the Government Servant concerned.
Government is now pleased to clarify that the purpose of the report under sub-rule ( 2 ) of
rule 16 of the Maharashtra Civil Services ( Conduct ) Rulels, 1979 is to enable the
administrative authorities to keep it in view while deciding on the posting of the
Government servant. Government is, therefore, pleased to direct that a report furnished
by Government servant under the rule referred to above should be kept on the personal
file of the Government servant concerned.

@@@@@@@@@@@

Sub :- The Maharashtra Civil Services ( Discipline and


Appeal ) Rules 1979 : Inspecting of documents
by the Government Servant facing Departmental
proceedings.

G.A.D. Circular No. CDR 118 /2155/48 ( i ) / XI dated 10th April , 1981.

Circular

Accoding to the provisions of sub-rule ( 11 ) of rule 8 of the Maharashtra Civil


Services ( Discipline and Appeal ) Rules, 1979, before the regular hearings of the
departmental proceedings commence, the accused Government servant has to be allowed
for preparing his defence, the inspection of documents specified in the list referred to in
sub rule ( 3 ) and relied upon by the prosecution in support of the articles of charge. The
accused Government servant has also to be allowed to submit the list of additional
documents for discovery and production which are in possession of Government but are
not mentioned in the list of documents referred to in sub rule ( 3 ) and sent to him with

254
the articles of charge, indicating relevance of such documents. A question often arises
whether a particular document or set of documents asked for by the Government servant
involved in the disciplinary proceedings should be made available to him or not. The
position is clarified as follows.

2. The right of access to official records is not unlimited and it is open to the
Inquiring Authority to deny such access if in his opinion such records are not relevant to
the case, or it is not desirable in the public interest to allow such access. But denial of
access to documents which have a relevance to the case will amount to violation of the
reasonable opportunity mentioned in Articles 311 ( 2 ) of the Constitution of India. So
access may not be denied except on grounds of relevancy or in the public interest or in
the interest of the security of the State. The question of relevancy has to be looked at
from the point of view of the Government servant and if there is any possible line of
defence to which the document may be in some way relevant, though the relevance is not
clear at the time when the Government servant makes the request, the request should not
be rejected. The power to deny access on the ground of public interest or security of State
should be exercised only when there are reasonable and sufficient grounds to believe that
public interest or security of the State will clearly suffer.

3. Government servants involved in departmental proceedings often ask for access to


and /or supply of copies of

(i) the documents to which reference has been made in the articles of charge
or statement of imputations of misconduct, or misbehavour:
( ii ) the documents and records not so referred to in the articles of charge or
statement of imputations but which the Government servant concerned considers are
relevant for the purpose of his defence :

( iii ) the statement of witnesses recored in the course of

(a) a preliminary enquiry conducted by the Department, or


(b) investigations made by the Police;

( iv ) preliminary enqiry reports of a departmental officer or reports of


preliminary investigations made by the Police, and
(v) the file dealing with the disciplinary case against the Government servant.

4. The accused Government servant should be permitted access to documents


mentioned in the articles of charge or statement of imputations, if he so desires. If the
accused Government servant requests for any official records other than those included in
the articles of charge or statement of imputations, the request should ordinarily be
acceded to in the light of the postion stated in paragraph 2 above.

5. the following are some of the documents access to which may reasonably be
dinied :-
ivabaama.

255
(i) Report of departmental officers appointed to hold a preliminary enquiry or
the reports of the preliminary investigation made by the Police-

These reports are intended only for the disciplinary authority to satisfy himself
whether or not departmental action should be taken against the Government servant and
are treated as confidential documents. These reports should not be presented before the
Inquiring Authority and no reference to them should be made in the articles of charge or
statement of imputations.If the report of preliminary enquiry or investigation is referred
to in the articles of charge or statement of imputations, it has to be made available to the
accused Government servant.Therefore, no mention of it should be made in the articles of
charge or the accompanying statement of imputations. A copy of the First Information
Report may be made available to the accused Government servant, it asked for.

( ii ) The dealing with the disciplinary case against the Government servant

The file in which the report of preliminary enquiry/investigation is dealt with and
which contains the various notes leading to the issue of articles of charge is a confidential
file and access to it should be denied.

6. The Maharashtra Civil Services ( Discipline and Appeal ) Rules, 1979 do not
provide for copies of documents being made available to the accused Government
servants. The request of a Government servant to take Photostat copies of the documents
should not be acceded to as that would give a private photographer acces to official
documents which will not be desirable. However, if the documents of which photostat
copies are asked for are considered by the Inquiring Authority to be vitally relevant to the
case of the accused, for example, where the proof of the charge depends upon the proof
of the handwriting or where the authenticity of a document is disputed, Government may
make such Photostat copies and supply the same to the Government servant.

7. Copies of the statement of witness recorded during the preliminary


enqiry/investigation, whose list is sent with the articles of charge should be supplied to
the accused Government servant only at his request. In such case, these copies should be
supplied to the accused Government servant at least three clear days before the
commencement of the examination of the prosecution witnesses. The request of the
accused Government servant for copies of statements of witnesses who were examined
during the course of preliminary enquiry but are not being produced by the prosecution
during the oral enquiry may be rejected even if the accused Government servant wants to
produce them as defence witness.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

D. M. Torgal,
Under Sec.to Government
Gen. Adm.Department.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

256
Sub:- Imposing of Penalties under Govt.Servant
Conduct , Discipline and Appeal Rules.

GAD Cir. No. CDR 1181/2093/160/XI dt. 17.11.81.

An instance has been brought to the notice of Govt. where a Govt. servant was
removed from service for unauthorized absence for a short period of five days.
Obviously, this appears to be too serious punishment for the lapse on the part of the Govt
Servant concerned. While appreciating the need for enforcing the provisions of the MCS
( D & Appeal ) Rules 1979 it is also necessary to ensure that the penalty to be imposed is
commensurate with the gravity of the offence established against the Govt. servant. Govt.
is, therefore, pleased to direct that in the case of unauthorized absence of a short duration,
on the part of a Govt. servant, only minor penalty as specified in rule 5 should be
imposed. after following the prescribed procedure.

@@@@@@@@@@@

Sub:- Misappropriation of Government Money :


Investigation for fixing responsibility for -
Expeditious completion of :

GAD Circular No. CDR- 1082 / 1360 / 7 / XI, dated the 21 st July 1982.

Circular.: In the sixth report (1981 / 82), the Public Accounts committee has pointed
out that in a case of misappropriation of a huge amount in an educational institution, the
department concerned did not initiate departmental action against the supervisory officers
concerned on the ground that the original documents were with the Supreme Court. The
Committee therefore desired that the GAD may examine the feasibility of issuing suitable
guidelines to be followed by the Heads of Departments/ Offices in such cases so that
relevance of taking action against the supervisory officers responsible for the laxity in
supervision is not lost sight of with the passage of time.

2. Government has considered the recommendation made by the Public Accounts


Committee carefully in the light of the instruction in the Appendix 20 to the Bombay
financial Rules, 1959, which provide that if loss of Government Money has occurred
through fraud, every endeavor should be made to recover the whole amount lost from the
guilty person and if culpable laxity of supervision has facilitated the fraud, the
supervising officer at fault may properly be penalised either directly by requiring him to
make good in money a sufficient proportion of the loss or indirectly by reduction or
stoppage of his increments of pay. It has also been laid down therein that departmental

257
enquiries should not be delayed pending decision of criminal cases, as at later stage the
evidence might disappear and the departmental proceedings may not lead to proper
conclusion.

3. Government is please to direct that in all cases of fraud or misappropriation of


Government money, the question of taking disciplinary action against the supervisory
officers responsible for slack supervision and / or for failure to follow the prescribed
procedure regarding checking accounts, cash book etc., regularly and to keep proper
control over subordinates, should be considered as soon as the Preliminary inquiry into
the misappropriation either by departmental officer or through the Anti-Corruption
Bureau, is completed. In case, it is noticed in the preliminary inquiry that the supervisory
officer had aided or abetted the misappropriation, he should also be prosecuted along
with the subordinate responsible for the misappropriation. In case it is found in the
preliminary inquiry that though the supervisory officer is not a party to the
misappropriation, he was responsible for laxity in supervision and had failed to check the
cash book, accounts etc., regularly which facilitated the misappropriation, disciplinary
action against him under rule 8 or Rule10 of the Maharashtra Civil Services (Discipline
and Appeal) Rules, 1979 should be initiated by the disciplinary authority concerned,
simultaneously with prosecution of the delinquent / responsible for the fraud or
misappropriation. The disciplinary action against the supervisory officer and the
delinquent/s who misappropriated the amount should not be postponed till the criminal
case against the delinquent/s primarily responsible for the misappropriation is finally
decided. Departmental enquiry against the delinquents and the supervisory officers can be
initiated before launching prosecution and necessary evidence can be recorded by the
Inquiring Officer before the hearing of the case in the Criminal Court commences.

4. To facilitate disciplinary action against the delinquent /s and the supervisory


officer /s concerned ,the certified true copies of the relevant records should be kept by the
Head of Department before sending the record to the Police Department or the Anti
Corruption Bureau for prosecution of the delinquent/s. In the course of disciplinary
proceedings, if any original documents/records are required for perusal of the
delinquent/s, supervisory officer/s proceeded against, the relevant documents may be
obtained from the Police Officer or with the due permission from the court in which
records are produced, as the case may be, and the documents/records returned as soon as
done with.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

Deputy Secretary to Government.

@@@@@@@@@@@
ivabaama.

258
To

The Director General & Inspector


General of Police,
Maharashtra State, Bombay.

No. ENQ 0482/796-POL 2 Home Department, Mantralaya.


Bombay 400 032.
Dated the 16th March ,1983.

Sub :- Disciplinary action in respect of Police Officers


posted in the C.I.D.( Intelligence Special Wing )

Ref:- Your letter No. X/46-B dated the 11.01. 1983.

The Government was considering the peculiar position that has arisen for holding
departmental action against Police Officers posted in the C.I.D. ( Intelligence Special
Wing ) as they are given one step up of promotion. This problem was particularly with
reference to Police Inspectors who are posted in C.I.D.(Intelligence Special Wing ) as
Assistanct Commissioners by givng them one step up of promotion. The Police Officers
of and below the rank of Police Inspectors are governed by the Bombay Police (
Punishment and Appeal ) Rules 1956. Whereas the State Police Officers of and above the
rank of Deputy Superintendent of Police are governed by Maharashtra Civil Services (
Discipline and Appeal) Rules 1979. Government has also considered the explanation ( I )
below rule 3 of the Bombay Police ( Punishment and Appeal ) Rules 1956 which lays
down that a Police Officer officiating in the higher rank at the time of the commission of
the deault for which he is to be punished shall be treated as belonging to that higher rank
only. Government is now pleased to direct that-
( a ) the Police Officers against whom a departmental enquiry is comtemplated or
ordered should not be selected for posting in the C.I.D. ( Intelligence Special Wing );
and
(b) if departmental enqiry is comtemplated or ordered against a Police Officer posted
in the C.I.D.( Intelligence Special Wing ) for default committed by him in his previous
posting out side the C.I.D.( Intelligence Special Wing ) he should be immediately
transferred out side the C.I.D. ( Intelligence Special Wing ) before orders for holding
departmental enquiry are issued.

S. B. Salvi,
Under Secretary to the Govt. of Maharashtra
Home Department.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

259
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979
SaasakIya kma-caayaaMcyaa Saasanamaanya saMGaTnaaMcaI
laoKa prIxaa pustko ihSaoba naaoMd va(a [.dPtr
tpasaNaIbaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . AarjaIe 1084saIAar9916 e id.10 iDsaoMbar1984.

pirp~k SaasakIya kma-caayaaMcyaa saMGaTnaaMnaa AaOVaoigakotr maharaYT/ naagarI saovaavat-NaUk inayama 1979
cyaa inayama 29 tsaoca %yaa saaobatcyaa piriSaYTat ]llaoiKlaolyaa inayamaanvayao maanyata idlaI jaato. yaa piriSaYTatIla
inayama 6 va 7 p`t saaobat jaaoDlaI Aaho Anvayao maanyata p`aPt saMGaTnaanaI %yaMacaI kaya-vaR<a pustko sadsyaaMcaI
naaoMdvahI laoKa pustko p`maaNap~ AaiNa [tr kagadp~o Saasanaanao AiQat kolaolyaa AiQakayaasa tpasaNaIsaazI
]plabQa kravayaacaI Asatat. %yaacap`maaNao vaaiYa-k laoKa Ahvaala ivavarNap~ saBaasadaMcyaa naaoMdNaI baabatcaI maaihtI
saMGaTnaaMnaI saMbaMQaIt ivaBaagaacyaa saicavaaMkDo pazvaavayaacaI Asato. yaa saMdBaa-t ASaI ivacaarNaa JaalaI Aaho kI
kma-caayaaMcyaa Saasana maanyatap`aPt saMGaTnaaMcaI kaya-vaR<a pustko sadsyaaMcaI naaoMdvahI laoKa pustko AaiNa [tr kagadp~o
tpasaNaIsaMbaMQaI kaoNa%yaa AiQakayaasa saxama AiQakarI maanaavao yaabaabat Saasana Asaa Kulaasaa krIt Aaho kI Saasana
maanyatap`aPt saMGaTnaa jyaa p`SaasakIya ivaBaagaaMSaI saMlagna Asatat %yaa %yaa maM~alayaIna ivaBaagaacao saicava ASaa saMGaTnaaMcao
dPtr tpasaNaI vagaOrobaabat saxama AiQakarI rahtIla. tsaoca saMbaMQaIt ivaBaagaacao saicava Aaplyaa ivaBaagaamaQaIla
AiQakayaasa jaao ]p saicavaacao hu_acyaa AiQakayaapoxaa kinaYz naahI yaa kayaa-layaasaazI naamainado-SaIt k
SaktIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadooSaanausaar va naavaanao

mau. sa. maaokaSaI


]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya catuqa- EaoNaI kma-caarI kayaa-layaIna vaoLot gaNavaoXa pirQaana krNao.


iSastBaMgaacaI kaya-vaahI.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . paoSaaK 1084 11229 idnaaMk 31 jaanaovaarI 1985.

var namaUd kolaolyaa idnaaMk 5 jaanaovaarI 1971 cyaa pirp~anvayao rajyaatIla catuqa- EaoNaI kma-caayaaMnaa gaNavaoYa
doNyaat Aalaolao Aahot. %yaaMnaI to vaaprNao AavaSyak Aaho Asao spYT krNyaat Aalao haoto va jao kma-caarI Asao gaNavaoYa
vaaprIt nasatIla %yaaMcyaa ivaW yaaogya tI kaya-vaahI krNyaaba_la saMbaMQaIt ivaBaaga va kayaa-layaaMnaa saagaNyaat Aalao
Aaho.
tqaaip Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa AaNaUna doNyaat Aalao Aaho kI ASaa p`karcyaa saUcanaa Asatanaa doKIla
ik%yaok catuqa- EaoNaI SaasakIya kma-caarI gaNavaoYa pirQaana krIt naahIt. gaNavaoYa doNyaamaagacaI BaUimaka laxaat Gaota
catuqa- EaoNaI kma-caayaaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaIna vaoLot ASaap`karo gaNavaoYa pirQaana krNao AavaSyak Aaho. tao iSastIcaa
p`kar Aaho va gaNavaoYa na pirQaana krNao hI tI iSastBaMgaacaI tI zrto AaiNa mhNaUna sava- ivaBaaga p`mauK va kayaa-laya
p`mauK yaaMnaa ASaI ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI %yaaMcyaa ivaBaagaatIla va kayaa-layaatIla sava- catuqa- EaoNaI kma-caayaaMnaa

260
ASaa p`karcaI sa@t takId VavaI kI %yaaMnaI kayaa-layaIna vaoLot gaNavaoYa vaaprNao A%yaMt AavaSyak Aaho AaiNa tsao na
vaaprlyaasa %yaaMcyaa ivaw iSastBaMgaacaI tI kolaI jaa[-la.
gaNavaoYa pirQaana na krNaayaa kma-caayaaMivaw kravayaacaI kaya-vaahI maharaYT/ naagarI saovaa iSast va
Aipla inayama 1979 maQaIla inayama 10 KalaI krNyaat yaavaI.
@@@@@@@@@@@

Sub:- Maharashtra Civil Services ( Discipline and


Appeal ) ( Amendment ) Rules,1985.

293. CONSTITUTION OF INDIA

No.CDR. 1184 / 1380/ 27/ XI - In exercise of the powers conferred by the


proviso to article 309 of the Constitution of India, the Government of Maharashtra is
hereby please to make the following rules further to amend the Maharashtra Civil
Services (Discipline and Appeal) Rules, 1979, namely :-

1. These rules may be called the Maharashtra Civil Services ( Discipline


and Appeal) (Amendment) Rules 1985.

2. In rule 9 of the Maharashtra Civil Services ( Discipline and Appeal )


Rules, 1979 (hereinafter referred to as the said rules ) for sub-rule(4), the
following sub rule shall be substituted, namely:-

(4) If the disciplinary authority, having regard to its findings on all


or any of the articles of charge and on the basis of the evidence adduced
during the inquiry, is of the opinion that any of the penalties specified in
clause (v) to (ix) of sub-rule(1) of rule 5, should be imposed on the
Government Servant, it shall make an order imposing such penalty and it
shall not be necessary to give the Government Servant any opportunity
of making representation on the penalty proposed to be imposed.:
Provided that, in every case where it is necessary to consult the
Commission, the record of the inquiry shall be forwarded by the
disciplinary authority to the Commission for its advise, and such advice
shall be taken into consideration before making an order imposing any
such penalty on the Government Servant.
2. In the said rules, in Part VI, for the hearing " REVIEW " the following
heading shall be substituted, namely:-

REVISION AND REVIEW .

3. In rule 25 of the said rules:


(a) In the marginal note, for the word Review the word Revision shall
be substituted;

261
(b) In sub-rule (1),

(i) for the word "review" the word revise shall be substituted;

(ii) in the first proviso, for the words reviewing authority ,the
words revising authority and for the words to be reviewed
the words to be revised shall be substituted.

(iii) In the second proviso, for the words power review the
words power of revision shall be substituted;

(c) in sub-rule(2),for the word review the word "revision" shall be


substituted.

(d) In sub rule (3), for the word review wherever it occurs, the word
revision shall be substituted.

4. After Rule 25 of the said rules, the following rule shall be inserted ,
namely:-

25A , Review:- The Governor may , at any time, either on his own
motion or otherwise, review any order passed under these, rules when
any new materials or evidence which could not be produced or was not
available at the time of passing the order under review and which has the
affect of changing the nature of the case, has come or has been brought, to
his notice:

Provided that, no order imposing or enhancing any penalty shall be made


by the Governor unless the Government Servant concerned has been given
a reasonable opportunity of making a representation against the penalty
proposed, or where it is proposed to impose any of the major penalties
specified in rule 5 or to enhance the minor penalty imposed by the order
sought to be reviewed to any of the major penalties and if an inquiry under
rule 8 has not already been held in the case, no such penalty shall be
imposed except after an inquiry in the manner laid down in rule 8, subject
to the provision of rule 13, and except after consultation with the
Commission where such consultation is necessary.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

M. S. Mokashi,
Dy.Secretary to Government.
@@@@@@@@@@@@
ivabaama.

262
ivaYaya ivaBaagaIya caaOkXaa %varIt inakalaI kaZNyaabaabat
ivaBaagaIya caaOkXaaMcyaa ivalaMbaalaa karNaIBaUt Asalaolyaa
sava-saaQaarNa ~uTI va karNao

saa.p`. ivaBaaga pirp~k .saIDIAar 11852223 42 Akra, id. 24.12.85.

pirp~k
p`cailat inayamaaMcyaa AiQana rahUna iXastBaMgaivaYayak p`krNao %varonao inakalaI kaZNyaacya dRYTInao AMigakarNyaasa
yaaogya AXaa ivaivaQa ]payaaMcaa Saasana ivacaar krIt Aaho. iSastBaMgaivaYayak p`krNaatIla grvaajavaI ivalaMbaacaa SaasakIya
kma-caayaaMcyaa manaaoQaOyaavarhI pirNaama haotao.
ivaBaagaIya caaOkSaaMcyaa p`laMbaIt p`krNaaMcaI nauktIca pahaNaI kolaI Asata bahutok p`krNaat kahI zravaIk
sva$pacyaa sava-saamaanya ~uTI cauka AaiNa punaravaR<aI haotat Asao AaZLUna Aalao.ivaBaagaIya caaOkXaaMcaI p`krNao
hataLNaayaaMnaI yaa ~uTI va cauka TaLlyaa tr p`krNao Acauk inaNa-yaasah ivahIt maudtIt inakalaI inaGatIla AXaI
Apoxaa Aaho.AXaa sava-saamaanya ~uTI va ivalaMbaacaI karNao KalaI namaud kolaI Asauna %yaaMcyaapuZo ~uTI va ivalaMba kaoNa%yaa
p`karo TaLta yaotIla kmaI krta yaotIla yaacao spYTIkrNa idlaoo Aaho.

sava-saamaanya ~uTI va ivalaMbaacaI karNao va spYTIkrNa.

1. iXastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao daoYaaraop p~ gaOrvat-NaukIcyaa AaraopaMcao ivavarNap~ vagaOro svatca banaivaNao


AavaXyak Aaho tqaaip to svatlaa duyyama AsaNaayaa p`aiQakayaaMkDUna daoYaaraopp~ imaLvatat AaiNa maUL
kagadp~abaraobar vastuisqatI pDtaLUna na pahta Apcaayaavar daoYaaraop p~ bajaavatat.
daoYaaraop p~acaa masauda tyaar krtanaa jyaa kagadp~aMcyaa AaQaaro Aaraop kolao Aahot to maUL kagadp~
iXastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao svat imaLivaNao AavaXyak Aaho. kaoNa%yaahI pirisqatIt duyyama p`aiQakayaaMkDUna
Aalaolao Ahvaala ivavarNap~o yaa saar#yaa gaaONa dsteovajaaMcyaa AaQaaro daoYaaraop p~ tyaar k$ nayao. yaacao karNa
Asao kI caaOkXaI sau$ Asatanaa maUL kagadp~aMcaa saMdBa- Vavaa laagatao. AaiNa jar tI kagadp~o
daooYaaraop tyaar krtanaa paihlaI naahIt tr iXastBaMgaivaYayak P`aaiQakayaalaa ADcaNaIt AaNaNaaro kahI mau_o naMtr
inaGaNyaacaI Xa@yata Asato. maUL kagadp~o yaaogyathonao tpasaNyaavyaitir@t Aaraopp~at ikMvaa gaOrvat-NaukI saMbaMQaIcyaa
ivavarNap~`at kolaolaI inavaodnao vastuisqatIvar AaQaarIt Aahot ka hohI iXastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao baarka[-nao
tpasaNao AavaXyak Aaho.
2. ApcaayaakDo paazivalaolao daoYaaraop p~ tao ]plabQa naahI %yaacaa zavaizkaNaa maaiht naahI ASaa
iBap`ayaasah prt yaoto.
maharaYT/ naagarI saovaa iXast va Aipla inayama 1979 cyaa inayama 84maQaIla trtud AXaI Aaho kI
ApcaarI kma-caayaasa daoYaaraop p~ paohaocaivaNyaasaazI sava- p`karcao p`ya%na krNyaat yaavaot.kovaL ivaiQavat
paazivalaolao ho purosao nasauna daoYaaraop p~ p`%yaxaat Apcaayaalaa imaLNao AavaXyak Aaho.karNa kma-caayaalaa %yaacyaa
ivaQdcyaa AaraopaMcaI saUcanaa imaLalaI naahI tr caaOkXaI krNyaat kahI tqyaca rahaNaar naahI. kma-caayaalaa daoYaaraop
p~ imaLalao AsatanaahI %yaanao jar caaOkXaI AiQakayaalaa AavaXyak to sahkaya- idlao naahI trca ektfI- caaOkXaI
Xa@ya hao[-la. va ivaQaIsMamathI zrola. mhNaUna rijasTr PaaoYTanao pazivalaolao daoYaaraop p~ kma-caayaanao GaoNyaasa
nakar idlyaamauLo Aqavaa %yaacaa p<aa ]plabQa nasalyaamauLo jar prt Aalao tr to %yaalaa paohcalao Asao mhNata yaoNaar
naahI. janarla @laa^jaosa A^@Tcyaa 27 vyaa klamaanausaar to paohcalao Asao gaRhIt QarNao baraobar haoNaar naaahI. jyaavoaLI
daoYaaraop p~ paohaocaivaNao Xa@ya idsat naahI %yaavaoLI kma-caayaaXaI saMpk- zovaNyaacaa maaga- ]plabQa naahI.AaiNa

263
mhNaUnaca caaOkXaI sau$ krNao sMayau@tIk AaiNa vyavahaya- naahI yaa AaQaaravar puZIla kaya-vaahI maharaYT/ naagarI saovaa
iXast va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 13 2 cyaa trtudInausaar kravaI.

3. kahI p`karNaat iXastBaMgaivaYayak p`aiQakarI karNao daKvaa naaoTIsacyaa ]<aracaI dIGa- kaL, kahI
p`krNaMat tr maihnaaonamaihnao AaiNa vaYaa-nauvaYao- p`itxaa krtat.
maharaYT/ naagarI saovaa iXast va Aipla inayama 1979 maQaIla inayama 822 kDo vaoQaNyaat yaot
Aaho.trdUd ASaI Aaho kI, jyaa XaasakIya kma-caayaalaa daoYaaraopaaMcyaa baabaIMcaI p`t paohcaivaNyaat AalaI Aaho, %yaanao
ivahIt kalaavaQaImaQyao bacaavaacao laoKI inavaodna saadr kolao nasaola ikMvaa tao caaOkXaI p`aiQakayaapuZo jaatInao ]pisqat
Jaalaa nasaola ikMvaa yaa inayamaacyaa trtudIcao Anaupalana krNyaat %yaanao ksaur kolaI Asaola ikMvaa tsao krNyaasa nakar
idlaa Asaola tr caaOkXaI p`aiQakarI ektfI- caaOkXaI k$ Xakola.

4. bacaavaacao inavaodna saadr krNyaapUvaI- ApcaarI kagadp~acyaa p`tI maagaivatat.


daoYaaraop p~alaa bacaavaacao laoKI inavaodna doNyaapUvaI- kagadp~acao prIxaNa krNyaasaazI laagaNaara AvaQaI
kmaI krNyaacyaa dRYTInao iXastBaMgaivaYayak p`aiQakayaatfo- ]d\QaRt krNyaat Aalaolyaa sava- dsteovajaaMcyaa AaiNa
saaxaIdaraMcyaa inavaodnaaMcyaa p`tI Xa@ya Asaola toqao XaasakIya kma-caayaalaa ]plabQa kravyaat.

5. karNao daKvaa naaoTIsalaa ]<ar doNyaasaazI ApcaarI vaaZIva maudtIsaazI Aja- krtat.
Pa`%yaok p`krNaMacaI vastuisqatI vaogaLI AsaNyaacaI Xa@yata laxaat Gaota yaasaazI ivaiXaYT maudt ivahIt
krNyaabaabat kaTokaor inayama GaalaUna doNao kzINa Aaho.sava-saaQaarNapNao karNao daKvaa naaoTIsalaa ]<ar doNyaasaazI
10 idvasaaMcaI maudt GaalaNyaat yaoto.ApcaarI kma-caayaanao karNao daKvaa naaoTIsalaa ]<ar doNyaasaazI maudt vaaZvaUna
maaigatlaI tr iXastBaMgaivaYayak p`aaiQakayaanao p`krNaacaI ekMdr pirisqatI laxaat Gao}na sava- saaQaarNapNao ekdma
maudtvaaZ VavaI.

6. ApcaayaakDUna karNao daKvaa naaoiTsalaa Aalaolao bacaavaacao ]<ar imaLalyaavar iXastBaMgaivaYayak p`aiQakarI,
Apcaayaacyaa bacaavaacao inavaodna sMabaMiQat ivaBaaga p`mauKakDo ikMvaa kayaa-laya p`mauKakDo AiBap`ayaasaazI pazivatat
ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK Aaplao AiBap`aya pazivaNyaasa ivalaMba laavatat.
sava-saaQaarNa karNao daKvaa naaooTIsalaa Aalaolyaa ]<arabaabat ivaBaaga p`mauKaMkDUna kayaa-laya p`mauKaMkDUna
AiBap`aya maagaivaNyaacaI garja naahI. daoYaaraop naakarNaaro bacaavaacao loaKI inavaodna XaasakIya kma-caayaakDUna Aalyaavar
caaOkXaI AiQakarI va saadrkta- AiQakarI yaaMcaI lagaoca inaya@tI krNyaat yaavaI.ivaBaaga p`mauKaMcao kayaa-laya
p`mauKaMcao AiBap`aya GaoNao jarIcao Aaho Asao iXastBaMgaivaYayak p``iQakayaalaa vaaTlao tr to AiBap`aya ek maihnyaat
p`aPt haotIla yaacaI %yaanao kaLjaI GyaavaI.ivalaMba TaLNyaacyaa dRYTInao ivaBaaga p`mauKaMbaraobar kayaa-laya p`mauKMabaraobar
Xa@yatao taoMDI sallaamasalat va cacao-caa AvalaMba kravaa.

7 caaOkXaI AiQakayaacaI ta%kaL inayau@tI kolaI jaat naahI.


jaI p`krNao caaOkXaI AiQakarI va saadrkta- AiQakarI inayau@t na JaalyaamauLo saQyaa p`laMbaIt Aahot AXaa sava-
p`krNaat ]prao@t naomaNauka ek maihnyaacyaa Aat krNyaat yaavyaat.[tr sava- p`krNaMat XaasakIya kma-caayaacao
daoYaaraop naakarNaaro bacaavaacao laoKI inavaodna p`aPt Jaalyaabaraobar lagaoca caaOkXaI AiQakarI va saadrkta- AiQakarI
inayau@t krNyaat yaavaot.
8. caaOkXaI AiQakarI va saadrkta- AiQakarI yaaMcaI naomaNaUk ekaca vaoLI krNyaat yaot naahI.
caaOkXaI AiQakarI va saadrkta- AiQakarI yaaMcaI inayau@tI ekaca vaoLI kravaI.

264
9. Aaraopp~acyaa jaaoDp~at namaud kolaolao dsteovaja iXastBaMga ivaYayak p`aiQakarI caaOkXaI AiQakayaaMkDo
Paazivat naahIt.

cakXaIXaI saMbaMQaIt Asalaolao Aaraopp~acyaa jaaoDp~at namaUd kolaolao dsteovaja iXastBaMgaivaYayak


P`aaiQakayaanaI Aaraopp~`asah caaOkXaI AiQakayaaMkDo pazvaavaot.

10. Aaplyaa bacaavaasaazI AavaXyak AsaNaayaa dsteovajaaMcyaa tpasaNaI saMbaMQaI maagaNaI krtaanaa %yaabaabat
ApcaarI kma-caarI pUNa- maaihtI dot naahIt ikMvaa Aaplyaa p`krNaaMXaI %yaaMcaa AsaNaara saMbaMQa tpiXalaasah
dXa-ivat naahIt %yaamauLo ivalaMba haotao.

AaraopIt kma-caarI va saadrkta- AiQakarI caaOkXaIsaazI p`qama ]pisqat hao}na caaOkXaIcaI inayamaIt saunaavaNaI
sau$ haoNyaapUvaI- caaOkXaI AiQakayaanao dsteovajaacyaa tpasaNaIbaabat va bacaavaacyaa dsteovajaacaI va saaxaIdaraMcaI yaadI
saadr krNyaabaabat kalabaQd kaya-ma AaKavaa va jyaa Aitir@t dsteovajaaMcaI tpasaNaI ApcaarI kma-caarI k$
[icCtao %yaacaa %yaacyaa p`krNaaXaI AsaNaara saMbaMQa dXa-ivaNaara laoKI ivanaMtI Aja- krNyaasa %yaasa saaMgaNyaat yaavao.
dsteovajaacaI garja AsalyaabaabatcaI AXaI saUcanaa p`aPt Jaalyaavar va %yaMacaa p`krNaaMXaI saMbaMQa Aaho AXaI Ka~I
pTlyaavar caaOkXaI AiQakayaanao kaoNa%yaa idvaXaI to saadr kravaot tao idnaaMk dXa-vaUna jyaa AiQakayaacyaa tabyaat to
dsteovaja Aahot %yaMacyaakDo %yaa dsteovajaacaI maagaNaI kravaI.jao dsteovaja saMbaMQaIt naahIt Asao %yaacao mat Asaola
%yaacaI maagaNaI na krNyaacaI karNao caaOkXaI AiQakayaanao laoKI namaUd kravaI.
11. caaOkXaI AiQakarI Aitir@t dsteovajaaMcaI maagaNaI jyaaMcyaa tabyaat to dsteovaja Aahot %yaaMcyaakDo na krta
iXastBaMga ivaYayak p`aiQakayaaMkDo krtat.

caaOkXaIXaI saMbaMQaIt Asalaolao dsteovaja kaoNa%yaa idvaXaI pazvaavaot tao idnaaMk namaUd k$na jyaaMcyaa tabyaat
to dsteovaja Aahot %yaa AiQakayaakDo caaOkXaI AiQakarI %yaaMcaI maagaNaI naaoMdvaIla. jyaacyaa tabyaat to dsteovaja
Aahot tao AiQakarI maagaNaI Aalyaavar to dsteovaja kma-caayaalaa tpasaNaIkrIta doNyaasaazI caaOkXaI AiQakayaakDo
saupUd- krIla.%yaa AiQakayaaMcyaa mato maagaNaI kolaolyaa dsteovajaaMpOkI sava- ikMvaa kahI kagadp~o saadr krNao
saava-jainak ihtacyaa Aqavaa raYT/Iya saurxoacyaa ivaw Asaola tr tsao tao caaOkXaI AiQakayaalaa kLvaIla.caaOkSaI
AiQakarI hI maaihtI ApcaarI kma-caayaalaa kLvaIla AaiNa to saadr krNyaabaabatcao ikMvaa SaaoQaUna doNyaabaabatcao Aaplao
maagaNaIp~ maagao Gao[-la.
12. caaOkXaI AiQakarI xaullak karNaastva caaOkXaI thkubaIcaI prvaanagaI dotat.

saunaavaNaIcao idvasa AaQaI inaScaIt k$na tI %varonao pUNa- krNyaat yaavaI.AnaavaSyak thkubaI kaoNa%yaahI
pirisqatIt TaLNyaat yaavyaat.ivalaMba TaLNyaasa saaxaIdaraMnaa ]pisqat rahNyaacaa idnaaMk va vaoL puYkL Agaaodr
kLivaNyaat yaavaa va to jyaMacyaa inayaM~NaaKalaI AsatIla %yaa AiQakayaaMnaa pUva- saUcanaa pazvaUna saaxaIdar saunaavaNaIsa
]pisqat rahtIla yaacaI Katrjamaa kravaI.
13. eki~t karvaa[-maQyao caaOkXaI AiQakarI eka sah AaraopIlaa saaxaIdar mhNaUna dusayaa sah AaraopIiva$w
tpasatat.

eki~t kaya-vaahImaQyao iXastBaMgaivaYayak p`aiQakarI eka sah Apcaayaacyaa ivaQd AiBasaaxa doNyaasaazI
dusayaa sah AaraopIlaa samansa kaZU XakNaar naahI.maharaYT/ naagarI saovaa iXast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama
8 19 maQyao kolaolaI ivaiXaYT trtud AXaI kI ,SaasakIya kma-caarI %yaalaa tsao vaaTt Asaola tr svatcyaa vatInao
ivabaama.

265
puravaa tpaasaU Xakola.prMtu XaasakIya saaxaIdar mhNaUna hjar rahU Xakt naahI. mhNajaoca ApcaarI bacaavaacaa saaxaIdar
mhNaUna hjar rahU Xakola prMtu SaasakIya saaxaIdar mhNaUna hjar rahU XakNaar naahI.

14. caaOkXaI Ahvala p`aPt JaalyaanaMtr iXastBaMgaivaYayak p`aiQakarI vaajavaI maudtIt AhvaalaacaI CananaI krIt
naahIt.

saamaanyat caaOkXaI AiQakayaacyaa AhvaalaaMvar ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMcao AiBap`aya imaLivaNyaacaI
AavaSyakta naahI. jyaa p`krNaaMt maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacaa sallaa AavaSyak Aaho AXaa p`krNaa vyaitir@t [tr
sava- p`krNaaMt caaOkXaI AiQakayaaMcaa Ahvaala p`aPt Jaalyaabaraobar ivaBaagaanao daona maihnyaaMcyaa kalaavaQaIt AMitma inaNa-ya
Gyaavaa.jyaa p`krNaaMt maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacaa sallaa AavaSyak Aaho AXaa p`krNaaMt Aayaaogaacaa sallaa p`aPt
JaalyaanaMtr ek maihnyaacyaa kalaavaQaIt AMitma AadoXa kaZNyaat yaavaot.
maukund sa. mMaaokaXaI
]p saicava, maharaYT/ Saasana.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya : Xaasana vyavaharat marazIcaa 100 T@ko vaapr.

gaRh ivaBaaga pirp~k . ecaDIAao 0186 4 eca DIAao 4, id. 23 jaanaovaarI 1986.

saMdBa- : Xaasana pirp~k saamaanya p`Xaasana ivaBaaga . maBaavaa 1080p1. 5420 id. 18 mao 1982.

pirp~k

Xaasana vyavaharat marazIcaa 100 T@ko vaapr krNyaat yaavaa Asao Xaasanaacao QaaorNa AsaUna yaa saMbaMQaat Xaasanaanao
vaoLaovaLI saUcanaa idlaolyaa Aahot.tqaaip yaa ivaBaagaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI, yaa ivaBaagaacya p`XaasakIya
inayaM~NaaKalaIla kahI ivaBaagap`mauK AVaphI [Mga`jaImaQaUna p~vyavahar krtat.%yaacap`maaNao [Mga`jaI AavaXyak nasalaolyaa
p`yaaojanaat sauQda [Mga`jaIcaa vaapr krtat.ho Xaasanaacyaa QaaorNaaXaI ivasaMgat Aaho. yaavdaro yaa ivaBaagaacyaa p`XaasakIya
inayaM~NaaKalaIla sava- ivaBaaga p`mauKaMnaakayaa-laya p`mauKManaa spYT saUcanaa doNyaat yaot Aaho kI Xaasanaacyaa kamakajaat
marazIcaa 100 T@ko vaapr krNyaat yaavaa AaiNa yaakirta sava- AiQakayaaMnaa yaaogya saUcanaa kravyaat. tsaoca vaija-t
p`yaaojanao vagaLta kaoNatohI kamakaja [Mga`jaItuna na krta marazItUnaca krNyaat yaot Aaho yaacaI kaLjaI GyaavaI.

maM. Pa. iXarsaaT


]psaicava maharaYT/ Xaasana gaRhivaBaaga.

TIpivaBaagaIya caaOkXaIcaI p`krNao vaija-t p`krNaat maaoDt naahIt.

@@@@@@@@
ivabaama.

266
ivaYaya faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa sarkarI
kma-caayaaMcyaa baabatIt kravayaacaI kaya-vaahI.

saamaanya p`.ivapirp~k .saIDIAar 1082336269Akra idnaaMk 12 jaUna 1986.

pirp~k
faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa SaasakIya kma-caayaaMivaQd kravayaacyaa kaya-vaahIbaabatcaI maaga-dSa-k
t<vao ivaiht krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.Saasana Aata Asao inadoSa dot Aaho kI faOjadarI
AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa kma-caayaaMcyaa p`krNaat kaya-vaahI krtanaa KalaIla t%vao AnausarNyaat yaavaIt
1 jaoa gaunha GaDlyaavar SaasakIya saovaomaQyao rahU doNao sa\d\Sa-naI AinaYT zrlaolyaa gaun(aMba_la SaasakIya
kma-caarI nyaayaalayaat daoYaI zrlaa tr %yaanao ApIla krNyaacaI maudt saMpopya-nt Aqavaa APaIla kolao Asaola tr
pihlyaa ApIla kaoTa-tIla inaNa-yaacaI vaaT na pahta %yaacyaa baDtfI-caI saovaotUna kaZUna TakNyaacaI ikMvaa
sa@tInao saovaa inavaR<a krNyaacaI kaya-vaahI krNyaat yaavaI.ASaa AadoSaacaa p`maaiNat namaunaa . 1 saaobat
jaaoDlaa Aaho.
2 varIla ]ppircCod 1 maQyao namaUd kolaolyaa gaun(asaazI kma-caarI daoYaI zrlaa nasaola tr
iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao samauicat zrola ASaI [tr koaNatIhI iSaxaa doNyaacao zrvaavao. p`maaNa namaUnaa
.1 maQyao AavaSyak to badla k$na tao namaunaa Asao AadoSa inaga-imat krNyaasaazI vaapravaa.
jyaa p`krNaaMt faOjadarI AaraopaKalaI daoYa isaQd Jaalaa Aaho ASaa p`krNaaMt saMivaQaanaacyaa AnaucCod 311
2 cyaa dusayaa prMtukacyaa paoTklama A KalaI Aqavaa maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla
inayama 1979 cyaa inayama 13 1 maQaIla ASaaca trtudIKalaI varIla 1 ikMvaa 2 maQyao namaUd kolyaap`maaNao
kaya-vaahI krta yao[-la. yaa trtUdIcyaa vyaaPtIcao spYTIkrNa tulasaIrama pTola AaiNa [tr ivaQd koMd`
Saasana AoAayaAar 1985 esasaI 1416 AaiNa sa%yavaIr isaMga AaiNa [tr ivaQd kod` Saasana 1985
esasaIsaI 252 yaa p`krNaaMtIla savaao-cca nyaayaalayaacyaa nyaayainaNa-yaacyaa AnauYaMgaanao KalaI krNyaat Aalao
Aaho.
saMivaQaanaacyaa AnaucCod 311 2 cyaa dusayaa prMtukacyaa paoTinayama A Aqavaa maharaYT/ naagarI saovaa
iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 13 1 KalaI kaya-vaahI krtaMnaa iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaalaa
saMbaMiQat SaasakIya kma-caarI faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaa Aaho yaa baabatcaI maaihtI AsaNao ho p`qama AavaSyak
Aaho. maa~ kovaL hI maaihtI AsaNao purosao naahI tr faOjadarI AaraopaKalaI SaasakIya kma-caarI daoYaI isaQd Jaalaa ho
maaiht Jaalyaavar jyaa vat-NaUkImauLo tao daoYaI zrlaa tI vat-NaUk KraoKrca iSaxaosa pa~ Aaho kaya yaacaa %yaanao ivacaar
kolaa paihjao va tsao jar Asaola tr naomakI kaoNatI iSaxaa laadavaI hohI zrivalao paihjao. yaakirta faOjadarI
nyaayaalayaacyaa nyaayainaNa-yaacao prIxaNa k$na saMbaMiQat p`krNaacaI saMpUNa- vastuisqatI %yaanao ivacaarat GaotlaI paihjao. Asaa
ivacaar krtanaa iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao ApcaarI kma-caayaacaI Aatapya-ntcaI vat-NaUk kSaI Aaho %yaacyaa
gaOrvat-NaUkIcao gaaMBaIya- %yaa gaOrvat-NaUkIcao p`Saasanaavar hao} SakNaaro ekMdr pirNaama %yaa gaOrvat-NaUkIcaI tIva`ta kmaI
krNaayaa gaaoYTI yaa baabaI ivacaarat Gaotlyaa paihjaot. ho sava- iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao svatca kolao paihjao.
SaasakIya kma-caayaacaI vat-NaUk daoYaah- AaiNa iSaxaosa pa~ haotI yaa inaYkYaa-p`t ekda iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI
Aalaa kI maga %yaanao SaasakIya kma-caayaavar kaoNatI iSaxaa laadavaI ho zrivalaoca paihjao. hohI iSastBaMgaivaYayak
p`aiQakayaanao svatca kolao paihjao. tqaaip ho t<va Qyaanaat zovalao paihjao kI SaasakIya kma-caayaavar laadNyaat
AalaolaI iSaxaa vaajavaIpoxaa kDk nasaavaI ikMvaa GaDlaolyaa gaunhyaacyaa maanaanao far jaast nasaavaI tr p`krNaacyaa
pirisqatIcaa AaiNa vastuisqatIcaa ivacaar krta yaaogya AsaavaI. tuLSaIrama pTola AaiNa [tr ivaQd koMd` Saasana
eAayaAar 1985 esasaI 1416 maQaIla pircCod 114 AaiNa 122 yaaMcyaa p`krNaat spYT kolyaap`maaNao var

267
namaUd kolaolyaa trtudIMcyaa AnauraoQaanao SaasakIya kma-caayaaMvar iSaxaa laadNyaapUvaI- kaoNatIhI caaOkSaI krNao Aqavaa %yaalaa
karNao daKvaa naaoTIsa pazivaNao AaaSyak naahI.
Asao AadoSa kaZNyaapUvaI- maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacaa sallaa GaoNao ja$r Asaola tr tao GaoNyaat yaavaa.
2. A daoYaI zrlyaanaMtr %yaa ivaQd SaasakIya kma-caayaanao ]ccatr nyaayaalayat kolaolyaa ApIlaamaQyao
Aqavaa irvhIjana Ajaa-maQyao tao inadao-Ya sauTlaa tr daoYaI zrlyaamauLo iSaxaa laadNyaacao jao AadoSa kaZlao to r_ kravao
laagatIla karNa daoYa rhat naahI. mhNaUna saMbaMiQat p`krNaatIla ]ccatr nyaayaalayaacyaa nyaayainaNa-yaacaI p`t ta%kaL
imaLvaavaI AaiNa KalaIla baabaI zrivaNyaacyaa dRYTInao nyaayainaNa-yaacao prIxaNa kravao
eka AiQak ]ccatr nyaayaalayaat ASaa daoYamau@ttolaa Aavhana Vavao kaya
ikMvaa
daona A %yaacaI daoYamau@tI laxaat Gao}nahI jyaa daoYaaraopaMKalaI SaasakIya kma-caarI AaQaI daoYaI zrlaa
haota %yaa daoYaaraopaMvar %yaacyaa ivaQd ivaBaagaIya caaOkSaI krNao AavaSyak Aaho ASaI vastuisqatI va pirisqatI
Aaho kaya
ba jar hI baaba ]ccatr nyayaalayaat naoNyaacao zrlao tr mauLIca kalaapvyaya na krta ]icat kaya-vaahI
ta%kaL krNyaat yaavaI AaiNa ASaI kaya-vaahI caalaU Asaopya-nt laadlaolaI iSaxaa r_ krNyaat yao} nayao.
k maa~ ivaBaagaIya caaOkSaI krNyaacao zrlao tr puZIlap`maaNao AMitma AadoSa kaZavaot
ek daoYa isaQdIcyaa AaQaaravar laadNyaat AalaolaI iSaxaa r_ krNyaat yaavaI va
daona ivaBaagaIya caaOkSaI AadoiSat krNyaat yaavaI. ASaa AadoSaaMsaazI p`maaNa namaunaa . 2 saaobat
jaaoDlaa Aaho
jyaa p`krNaaMt daoYa isaQdIcyaa AaQaaravar baDtfI- saovaotUna kaZUna TakNao Aqavaa sa@tIcao saovaa inavaR<aI ASaa
iSaxaa laadNyaat Aalyaa AsatIla %yaa p`krNaaMmaQyao maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 maQaIla
inayama 4 4 cyaa trtudIp`maaNao SaasakIya kma-caarI %yaacyaa baDtfI-cyaa saovaotUna kaZUna TakNyaacyaa ikMvaa sa@tInao
saovaainavaR<a krNyaacyaa idnaaMkapasaUna inalaMbanaaQaIna Asalyaacao maanaNyaat yao[-la AsaohI AadoSaaMmaQyao sPaYT krNyaat yaavao.
3. varIla pircCod A daona maQyao Asalaolyaa jyaa daoYaaraopaMKalaI SaasakIya kma-caarI AaQaI daoYaI zrlaa
haota %yaa daoYaaraopaMvar (a SabdaMcaI vyaaPtI AaiNa AiBapo`t Aqa- yaacao yaaogya Aaklana haoNyaasaazI Asaa ek mau_a
laxaat zovalaa paihjao kI dMDnaIya gaunha tsaoca dMDnaIya gaunha haot nasalaolaI prMtu maharaYT/ naagarI saovaa iSast va
ApIla inayama 1979 ikMvaa t%sama inayamaaMcyaa trtudIKalaI iSaxaosa pa~ AsalaolaI gaOrvat-NaUk zrNyaasaazI vastuisqatI
va daoYaaraop yaaMcaa ekca saMca prosaa Aaho.
jar saxama nyaayaalayaakrvaI eKaVa p`krNaamaQaIla ikMvaa AiBakqanaaMcaI caaOkSaI hao}na nyaayaalayaanao daoYaaraop
Kro naahIt Asaa inaYkYa- kaZlaa tr %yaaca vastuisqatIcyaa ikMvaa daoYaaraopaMcyaa AaQaaro ivaBaagaIya caaOkSaI Gaota yaoNaar
naahI. ]laTpxaI jar nyaayaalayaanao AiBakqanaaMcyaa KropNaaivaYayaI kovaL saMSaya jarI vya@t kolaa Asaola trI ASaa
p`krNaI kaoTa-puZo pUvaI- saadr kolaolyaa puravyaapoxaa ikMvaa %yaavaoLI ]plabQa Asalaolyaa puravyaapoxaa AiQak caaMgalaa puravaa
puZo yaot Asaola tr %yaaca AiBakqanaaMcyaa AaQaaravar ivaBaagaIya caaOkSaI GaoNyaasa hrkt AsaU nayao.tsaoca jar
nyaayaalayaanao Asaa inaYkYa- kaZlaa kI daoYaaraop isaQd Jaalao Aahot pNa jyaa faOjadarI gaunhyaacaa Aaraop Aaho tao
faOjadarI gaunha Jaalaolaa naahI tr ASaap`karo isaQd Jaalaolao Aaraop ivaBaagaIya iSastBaMgaivaYayak kaya-vaahIsaazI purosao
krNa vaaTt AsatIla tr %yaa AaraopaMcyaa AaQaaro ivaBaagaIya caaOkSaI krNyaat Aaxaop AsaU nayao. tsaoca jaoa Aaroap
AgadI faOjadarI KTlyaatIla Aaraop naahI ikMvaa %yaasadRSa naahI va faOjadarI nyaayaalayaanao KaoDUna kaZlaolyaa kaoNa%yaahI
AiBakqanaavar AaQaairt naahI ASaa Aaraopacyaa baabatIt daoYa mau@tInaMtrhI ivaBaagaIya caaOkSaI GaoNao Anau&oya Aaho.
%yaacap`maaNao jyaa AiBakqanaacaI nyaayaalayaanao AVap caaOkSaI kolaI nasaola prMtu ivaBaagaIyaiSastBaMgaivaYayak karvaa[-
saazI tI sabaL va puroSaI vaaTt Asaola tr tSaI karvaa[- krNyaasa AaDkazI naahI.,
4. jyaa p`krNaaMmaQyao pircCod 2 maQaIla ]p pircCod A AaiNa ]p pircCod k maQaIla kaoNatIhI
kaya-vaahI krayacaI nasaola %yaa p`krNaaMt iSaxaa laadNyaacao pUvaI-cao AadoSa r_ krNyaacao irtsar AadoSa kaZNyaat yaavaot.

268
ASaa AadoSaasaaMzI p`maaNa namaunaa .3 saaobat jaaoDlaa Aaho . jyaa p`krNaaMt baDtfI-caI saovaotUna kaZUna
TakNyaacaI ikMvaa sa@tInao saovaainavaR<aIcaI iSaxaa laadNyaat AalaI Asaola %yaa p`krNaaMmaQyao SaasakIya kma-caayaalaa jyaa
tarKopasaUna daoYamau@t zrivaNyaat Aalao %yaa tarKopasaUna %yaalaa saovaot punha jaU Jaalyaacyaa tarKopya-ntcao pUNa- vaotna va
Ba<ao Vavao laagatIla va tao kalaavaQaI sava- p`yaaojanaosaazI saovaa mhNaUna maanaavaa laagaola. inalaMbanaacyaa saovaotUna kaZUna
TakNyaacyaabaDtf- krNyaacyaa idnaaMkapasaUna daoYamau@tIcyaa idnaaMkapya-ntcao vaotna va Ba<ao maharaYT/ naagarI saovaa
p`dga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLatIla p`danao inayama
1981 cyaa inayama 70 Anausaar saxama p`aiQakarI AadoiSat krIla %yaap`maaNao doNyaat yaotIla va p`stut kalaavaQaI saovaa
ikMvaa saovaotIla vyatIt na kolaolaa kalaavaQaI mhNaUna p`krNapr%vao varIla inayamaaMp`maaNao zrivaNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ga.gaM.baolavalakr
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@

Form No. I

WHEREAS Shrihas been convicted


on ( here enter name and designation of the Government Servant )
A criminal charge, to with, under section
(here enter the Section or Sections under which the Govt. servant
of
was convicted ) ( here enter the name of the statute concerned );
AND WHEREAS it is condidered that the conduct of the said Shri
(here enter name and
.. which has led to his conviction is such as to render his
Designation of the Govt Servant.)

further retention in the pubic service undesirable ;


NOW, THEREFORE, in exercise of the power conferred by rule 13 ( i ) of the
Maharashtra Civil Services ( Disipline and Appeal ) rules, 1979 , the * Governor/undersigned
hereby dismisses/removes the said Shri.from

( here enter name and designation of the Govt. servant )


service or directs that the said Shrishall

( here enter the name and designation of the Govt. servant )


Be compulsorily retired from service with effect from
( here enter the date of dismissal/removal
.........................................
/compulsory retirement )

**(By order and in the name of the Governor of Maharashtra )

Station: Disciplinary Authority.


Date :
.

269
Note 1 : In the above form, portions not required should be struck out according to the
circumstances of each case.
Note 2 : An extract of the Maharashtra Public Service Commissions recommendation should be
forwarded to the Government servant along with the final orders vide Government
circular P & SD No. PSC 1056 dated the 26th November 1956.
* Deleted what is not applicable.
** Where the order is expressed to be made in the name of the Governor.

@@@@@@@@

Form No. II

WHEREAS Shri.was dismissed/removed/

Compulsory retired from service with effect from


(enter the date of dismissal/removal/compulsory retirement )

On the ground of conduct which led to his conviction on a critical charge:


Or
WHEREAS the penalty of was imposed on shri...
( name the penalty imposed )
on the ground of conduct which led to his
(enter the name and designation of the Govt.servant )

Conviction on a criminal charge.

AND WHEREAS the said conviction has been set aside by a competent court of law and the said

shri has been acquitted of the said charge.


( enter the name and designation of the Govt. servant.)

ANDWHEREAS the *Governor/undersigned, on a consideration of the circumstances of

the case, has decided that a further enquiry should be held under the provisions of Maharashtra

Civil Services ( Discipline and Appeal ) Rules, 1979, against the said

Shrion the allegations which led to


( enter the name and designation of the Government Servant )

his dismissal /removal/compulsory retirement from service;

The imposing of the penalty of


(enter the name of the penalty imposed );

NOW, THEREFORE, the * Governor/undersigned hereby-----


( i ) sets aside the said order ofDismissal/removal/compulsory retirement from service

270
the imposing of the penalty..
( enter the name of the penalty imposed )

( ii ) directs that a further enquiry should be held under the provision of the Maharashtra

Civil Services ( Discipline and Appeal)Rules 1979 against shri


( here enter the name of the Govt.Servant)

On the allegations which led to

his dismissal/ removal. Compulsory retirement from service,

The imposing of penalty.........................................................


( enter the name of the penalty imposed )

+ ( iii ) directs that the said Shri


(enter the name of the Government servant.)

shall, under sub rule ( 4 ) of rule 4 of the Maharashtra Civil Services ( Discipline and Appeal )

Rules, 1979, be deemed to have been placed under suspension with effect from
( enter the date of
..and shall continue to remain under suspension
dismissal or removal or compulsory retirement from service )

until further orders.

** ( By order and in the name of the Governor of Maharashtra )

Station :
Date : Disciplinary authority.

*Delete what is not applicable.


** Where the order is expressed to be made in the name of the Governor.

For cases involving dismissal/removal/compulsory retirement only( see para 2 (c) of the circular)

Note :- This form should be suitably modified where the penalty to be set aside is other than
dismissal, removal or compulsory retirement.

@@@@@@@

271
FORM No. III

WHEREAS Shri .was dismissed/


( enter the name and designation of the Govt. Servant )
removed / compulsory retired from service with effect from
( here enter the date of dismissal / removal /
on the ground of conduct which led to his conviction on a criminal
Compulsory retirement )

Charge ;
OR

WHEREAS the penalty of .was imposed


(here enter the name of the penalty )
on Shri.. on the ground
( here enter the name and designation of the Government servant )

of conduct which led to his conviction on a criminal charge :

AND WHEREAS the said conviction has been set aside by a competent court of law and
the said Shrihas been acquitted
( here enter the name and designation of the Government servant )

of the said charge;

NOW, THEREFORE the *Governor / undersigned hereby sets aside the order of
dismissal / removal / compulsory retirement from service.
imposing of the penalty..
( here enter the name of penalty imposed ).

** ( By order and in the name of the Governor of Maharashtra )

Station: Disciplinary Authority.


Date :
.
*Delete what is not applicable.
*Where the order is expressed to be made in the name of the Governor.

TIp yaa saMdBaa-tIla idnaaMk 19.12.1992 cao pirp~ksauQda phavao.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 inayama 2 ktIna caI sauQaarNaa.

saa.p`.iva.SauQdIp~k .saIDIAar 1096p`..6996Akra id. 02.09.1986.

maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 cyaa 31 Aa^gasT 1995 pya-ntcyaa sauQaairt AavaR<aItIla
inayamaatIla inayama 2 k tIna maQyao saQyaacyaa majakUraeovajaI puZIla majakUr vaacaavaa

272
SaasakIya kma-caayaaMSaI ikMvaa SaasakIya kma-caayaacyaa ptISaIp%naISaI r>acyaa naa%yaanao ikMvaa ivavaah
saMbaMQaamauLo saMbaMiQat Asalaolyaa va SaasakIya kma-caayaavar pUNa-pNao AvalaMbaUna Asalaolyaa Anya kaoNa%yaahI vya>Icaa samaavaoSa
haotao .
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ja.d.zakUr
Apr saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya ivaBaagaIya caaOkXaI GaoNyaabaabatcaI kaya-pQdtI.

saMdBa- saa. P`a.iva. pirp~k . saIDIAar 1186190157Akra id. 11.9.1986.

pirp~k

Xaasana pirp~k saa.p`.iva.. saIDIAar 11742983daonaDI1 id. 8 eip`la 1974 maQaIla


saUcanaaMnausaar mauMba[- naagarI saovaa inayama 154 KalaIla TIp . 3 cao saQyaacyaa maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa
AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLatIla p`danao inayama 1981 maQaIla
inayama 73 KalaIla TIp . 3 ksaaoXaInao palana haoNao AavaSyak Aaho va Asao paalana haoNyaacyaa dRYTInao varIla saUcanaa
ivaBaagaIya caaOkXaa krNaayaaMcyaa va AMitma AadoXa kaZNaayaaMcyaa ivainaid-YTpNao dRYTaop<aIsa AaNaNao AavaSyak
Aaho.
2. maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao
yaaMcyaa kaLatIla p`danao inayama 1981 maQaIla inayama 73 KalaIla TIp 3 maQyao Asao AiBap`ot Aaho kI
kaya-pQdtItIla sadaoYatocyaa karNaanao inaYfL zrlaolaI ivaBaagaIya caaOkXaI ikMvaa %yaa ivaBaagaIya caaOkXaI AMtI kaZlaolao
AadoXa jar eKaVa p`krNaat r_ kravao laagalao va pirNaamaI Xaasanaalaa jaada Kca- saaosaavaa laagalaa tr tao Kca- AXaa
sadaoYatosa karNaIBaUt Asalaolyaa vya@tIkDUna vasaUla krta yaola.Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI Xaasana pirp~k
saa.p`.iva. .saIDIAar 1174 2983daonaDI 1 id.8.4.1974 vdaro yaaogya saUcanaa do}na sauQda varIla
trtudIcao palana kolao jaat naahI.
3. mhNaUna Aata Xaasana AadoXa dot Aaho kI sadr trtudIcao palana ksaaoXaInao krNyaat yaavao va Asao palana
ksaoaXaInao haoNyaacyaa dRYTInao caaOkXaI AiQakarI inayau@t krNyaat yaavayaacaa AadoXa kaZtovaoLI caaOkXaI AiQakayaacao
laxa maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa
kaLatIla p`danao inayama . 3 kDo kTaxaanao vaoQaNyaat yaot yaavao va yaa trtudIcaI p`t inayau@tIcyaa AadoXaa samavaot
Xa@yatao jaaoDNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao.

ma. sa. maaokaXaI


]p saicava maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

273
No. 11012/8/87-Estt(A)
Government of India
Ministry of Personnel Public Grievances and Pensions
(Department of Personnel and Training )
New Delhi- 110001 dt. 22 June 1987.

OFFICE MEMORAMDUM

Subject :- CCS (CCA)Rules- suspension of Govt. Servants


involved in cases of dowry deaths.

The undersigned is directed to say that sub-rule (1) of rule 10 of the Central Civil
Services (Classifaction, Control and Appeal) Rules 1965, provides inter alia that a
Government servant may be placed under suspension where a disciplinary proceeding
against him in contemplated or is pending or where a case against him in respect of any
criminal offence is under investigation, inquiry or trial. Sub-rule (2) of the same rule lays
down that a Government servant shall be deemed to have been placed under suspension
by an order of the appointing authority with effect from the date of his detention if he is
detained in custody, whether on a criminal charge or othewise, for a period exceeding
forty eight hours.
2. As Government takes a very serious view of offences against women,
Government has reviewed the provisions in the rules in regard to placing a Government
servant under suspension if he is accused of involvement in a case of dowry death as
defined in Section 304 B of the Indian Penal Code. The Section reads follows :-

304-B (1) Where the death of a woman is caused by any burns or bodily injury
or occurs otherwise than under normal circumstances within sevan years of her marriage
and it is shown that soon before her death she was subjected to cruelty or harassment by
her husband or any relative of her husband for, or in connection with, any demand for
dowry, such death shall be called dowry death , and such husband or relatives shall
be deemed to have caused her death.
Explanation- For the purposs of this sub-section dowry shall have the same
meaning as in section 2 of the Dowry Prohibition Act, 1961.
3. If a case has ben registered by the Police against a Government servant under
Section 304-B of the Indian Penal Code, he shall be placed under suspension in the
follwoing circumstances by the competent authority by invoking the provisions of sub
rule (1) of Rule 10 of the Central Civil Services ( CCA)Rules, 1965.

( i ) If the Government servant is arrested in connection with the registration of


the police case, he shall be placed under suspension immediately irrespective of
the period of his detention.

( ii ) If he is not arrested, he shall be placed under suspension immediately on


submission of a police report under sub-section ( 2 ) of Section 173 of the Code of
Criminal Procedure, 1973, to the Magistrate, If the report Prima-facie indicates
that the offence has been committed by the Government servant.

274
4. Ministry of Agriculture etc. are requested to bring the above instructions to the
notice of all administrtive authorities under their control.

A.Jayaraman,
Director (E).
@@@@@@@@@@@

ivaYaya inalaMbanaaQaIna SaasakIya saovakaMcyaa p`krNaaMtIla


AnvaoYaNa ivaBaagaIya caaOkXaa %varonao pUNa- krNao.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .saIDIAar 1387177647Akra id.25 foba`uvaarI 1988.

pha : pirp~k .saIDIAar 1174 DI 1 id.20.8.1974.


pirp~k.
Xaasana pirp~k saamaanya p`. ivaBaaga . saIDIAar 1174 DI 1 id. 20.8.1974 cyaa trtudIp`maaNao
inalaMbanaaQaIna XaasakIya saovakaMivaQdcyaa ivaBaagaIya caaOkXaa 6 maihnyaaMcyaa Aat pUNa- krNao AavaXyak Aaho.
2. Xaasana pirp~k saa.p`.iva..saIDIAar 11749072DI 1 id. 18.9.1974 Anausaar
inalaMbanaaQaIna XaasakIya saovakaMcyaa p`krNaI paolaIsaaMkrvaI ikMvaa Anyaqaa 6 maihnyaaMcyaa Aat sava- AnvaoYaNa pUNa- k$na
daoYaaraop p~ nyaayaalayaat saadr krNao ikMvaa ivaBaagaIya caaOkXaIt ApcaarI kma-caayaavar to bajaavaNao AavaSyak
Aaho.jyaa i@laYT p`krNaI AnvaoYaNa pUNa- krNyaasa ]prao@t 6 maihnyaacaa AvaQaI purosaa pDt nasaola %yaap`krNaI 9
maihnyaapya-ntcaI maudtvaaZ mau#ya saicava maMjaUr k$ Saktat.yaa vaaZIva maudtIthI jar daoYaaraop p~ laavata Aalao naahI
tr ]prao@t pirp~kacyaa pircCod 2 maQaIla trtudIcaa laaBa imaLUna naOitk AQaptnaat gauMtlaolaa kma-caarIhI inalaMbana
maagao Gao}na punasqaaipt kolaa jaaNyaaasa pa~ zrtao.
3. Asao AaZLUna Aalao Aaho kI AXaa i@laYT p`krNaI sava- caaOkXaI A%yaMt baarkanao krNao AavaXyak
Asalyaanao ivaXaoYat jyaa p`krNaI ]%pacyaa p`maaNaabaahor sqaavar jaMgama maalama<aa QaarNa krNyaacaa Aaraop Aaho.
%yaa p`krNaI p`aqaimak caaOkXaIcaI vyaaPtI rajyavyaapIhI AsaNyaacaI Sa@yata AsalyaamauLo AnvaYaoNa pUNa- k$na 9
maihnyaacyaa vaaZIva maudthI nyaayaalayaat daoYaaraop p~ daKla krNao ikMvaa ivaBaagaIya caaOkXaIt to Apcaayaavar bajaavaNao
bayaaca p`krNaat AXa@ya zrto.
4. inalaMbanaacaa inaNa-ya Apvaada%mak pirisqatIt Gaotlaa jaat AsalyaamauLo ]da. Afratfr naOitk
AQaptna p`maaNaabaahor maalama<aa QaarNa krNao [. AXaa p`karcyaa Apcaar inama-Ulanaacaa Xaasanaacaa zama inaQaa-r
AsalyaamauLo AXaa p`krNaat gauMtlaolyaa inalaMbanaaQaIna XaasakIya saovakaMnaa ivaVmaana pirp~katIla trtudIMcaa AnaazayaI
laaBa imaLUna saovaot punasqaaipt krNao Baaga pDU nayao yaastva sadr pirp~katIla trtudI sauQaarNyaacaI AavaSyakta idGa-
kaLcyaa AnauBavaava$na Xaasanaasa pTlaolaI Aaho.mhNaUna saMdBaa-QaIna Xaasana pirp~kat AMXat badla k$na Xaasana Asao
inadoXa dot Aaho kIek ivaBaagaIya caaOkXaa Xa@yatao 6 maihnyaacyaa Aat pUNa- krNyaacaI dxata GyaavaI.tqaaip
i@laYT p`krNaat sabaL va samaqa-naIya karNaamauLo 6 maihnyaacyaa kalaavaQaIcaa dMDk paLNao AXa@ya vaaTt Asaola tr
%yaa p`krNaI maudtvaaZIcaa p`stava iXastBaMgaivaYayak p`aiQakayaaMnaI %yaa %yaa saxama p`aiQakarNaakDo Xaasana pirp~k
saa. P`a.ivaBaaga .saIDIAar 13794897211 id. 19.4.79 maQaIla saUcanaaMnausaar yaaogya vaoLI pazvaavaa.
daona inalaMbanaaQaIna XaasakIya saovakacyaa p`krNaI p`arMBaIk caaOkXaI AnvaoYaNa Preliminary enquiry
/investigaton) pUNa- k$na nyaayaalayaat ikMvaa ivaBaagaIya caaOkXaIt daoYaaraop p~ saadr krNyaacaI ikMvaa doNyaacaI
karvaa inalaMbanaacyaa idnaaMkapasaUna Xa@yatao 6 maihnyaacyaa Aat krNyaat yaavaI.
ivabaama.

275
tIna jyaa p`krNaMat varIla 6 maihnyaaMcaI maudt paLta yaoNao AXa@ya zrola %yaa p`krNaat p`arMBaIk caaOkXaI AnvaoYaNa
pUNa- k$na daoYaaraop p~ daKla krNyaacyaa karvaasa inalaMbanaa idnaaMka pasaUna 1 vaYaa-pya-tcaI maudtvaaZ imaLNyaasa mau#ya
saicavaaMcaI pUva- maMjaurI GaoNao AavaSyak rahIla.
caar jyaa p`krNaI mau#ya saicavaManaI idlaolaI 1 vaYaa-pya-tcaI maudatvaaZhI p`krNaacyaa i@laYTtomauLo va sabaL
karNaastva puroXaI pDt nasaola %yaa p`krNaat ek vaYaa-puZo maudtvaaZ AavaXyak Asalyaasa AXaa maudtvaaZIsa XaasanaacaI
pUva- maMjaurI GaoNao AavaSyak rahIla. AXaI p`krNao Xaasanaasa mau#ya saicavaaMcyaa maaf-t saadr kolaI jaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaaMnausaar va naavaanao
@@@@@@@@@

ivaYayahuMDabaLI saMdBaa-t gaaovalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMnaa


inalaMbaIt krNyaabaabat.

saa.p`. ivaBaaga pirp~k .saIDIAar 1387 200051 Akra. id. 30 maaca- 1988.
pirp~k
maharaYT/ naagarI saovaaiSast va Aipla inayama 1979 cyaa inayama 4 cyaa ]pinayama 1 maQyao AXaI trtUd
Aaho kI jyaa XaasakIya kama-caayaaMivaQd iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI krNyaacao yaaoijalaolao Aaho ikMvaa ASaI
kaya-vaahI p`laMbaIt Aaho ikMvaa jyaaMcyaaivaQd kaoNa%yaahI faOjadarI gaun*yaMacyaa saMbaMQaat KTlyaacao AnvaoYaNa caaOkXaI
ikMvaa nyaaya caaOkXaI caalaU Aaho AXaa baabatIt %yaaMnaa inalaMbanaaQaIna zovata yaola. yaaca inayamaacyaa ]pinayama 2 maQyao
ivahIt kolao Aaho kI jyaa XaasakIya kma-caayaalaa
A paolaIsa ikMvaa nyaayaalayaIna AiBarxaomaQyao faOjadarI AaraopaKalaI ikMvaa Anyaqaa ATk k$na
Az`zocaaLIsa tasaaMhUna AiQak kaL zovalaolao Asaola %yaalaa ATkot zovalyaacyaa idnaaMkapasaUna.
ba %yaacyaa gaunhyaaba_la daoYaisaQdI hao}na A{ocaaLIsa tasaaMhUna AiQak maudtIcyaa karavaasaacaI iXaxaa
JaalaI Asaola AaiNa AXaa daoYaisaQdInaMtr %yaalaa lagaoca baDtf- kolao nasaola ikMvaa saovaotUna kaZUna Taklao nasoala Aqavaa
sa@tInao saovaainavaR%t kolao nasaola tr %yaacyaa daoYaisaQdI idnaaMkapaasaUna %yaalaa inalaMbanaaQaIna zovalyaacao maanalao jaa[-la.
BaartIya dMDivaQaana saMihtocyaa klama 304 ba maQyao ivaiht kolaolyaa huMDabaLI cyaa vyaa#yaonausaar AXaa
p`krNaat gaaovalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMnaa inalaMbanaaQaIna zovaNyaaivaYayaI inayamaatIla trtudIMcao punarIxaNa k$na koMd`
Saasanaanao yaa saMdBaa-t koMid`ya kma-caayaaMsaazI kaZlaolyaa AadoXaacaI p`t saaobat jaaoDlaI Aaho.maihlaaMiva$Qd GaDNaayaa
ApraQaaMcyaa baabatIt gaMBaIr dKla Gyaavayaacao Xaasanaacao QaaorNa AsalyaamauLo Xaasana Aata Asao AadoXa dot Aaho kI
BaartIya dMDivaQaana saMihtocyaa klama 304 ba AMtga-t jar eKadyaa XaasakIya kma-caayaaivaQd paolaIsaaMt kosa daKla
kolaI gaolaI Asaola tr maharaYT/ naagarI saovaa iXast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 4 1 cyaa trtudIMcaa
AvalaMba k$na saxama p`aiQakayaanao AQaaoilaiKt pirisqatIt XaasakIya kma-caayaasa inalaMbaIt kravao.
1 jar XaasakIya kma-caayaasa paolaIsaat naaoMdivaNyaat Aalaolyaa p`krNaat ATk krNyaat AalaI tr
%yaacyaa sqaanabaQdtocaa kalavaQaI laxaat na Gaota %yaalaa ta%kaL inalaMbaIt kravao.
2 faOjadarI p`iyaa saMihtocyaa klama 173 cyaa ]p klama 2 Anvayao paolaIsaaMnaI dMDaiQakayaapuZo
saadr kolaolyaa Ahvaalaava$na XaasakIya kma-caarI sadr gaunhyaaba_la sakRtdXa-naI daoYaI Aaho Asao AaZLlyaasa jarI %yaalaa
ATk JaalaolaI nasalaI trI %yaalaa Asaa paolaIsa Ahvaala dMDaiQakayaakDo saadr kolyaa baraobar ta%kaL inalaMbaIt
zovaavao.

mau. sa. maaokaXaI


]p saicava maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@
ivabaama.

276
ivaYaya SaasakIya saovaosaazI inavaD krNyaat Aalaolyaa
]maodvaaraMnaI Ba$na idlaolyaa saaxaaMkna namaunyaabaabat.

gaRhivaBaaga, Xaasana inaNa-ya . pIesabaI 0287 18921paola 5A id. 13 jaUna 1988.

XaasakIya saovaosaazI inavaD krNyaat Aalaolyaa ]maodvaaraMsa inayau@t krNyaapUvaI- %yaaMnaI %yaaMcaI vaOyai@tk
maaihtI saaxaaMkna namaunyaat Ba$na VaavayaacaI Asato.saaxaaMkna namaunyaat KaoTI maaihtI idlyaasa Aqavaa vastuisqatI
inadXa-k maaihtI dDivalyaasa ]maodvaar XaasakIya saovaosa Apa~ zrola Asaa [Xaara sadr namaunyaat doNyaat yaotao.inavaD
Jaalaolyaa ]maodvaaraMnaI Ba$na idlaolaa saaxaaMkna namaunaa %yaaMcyaa vat-NaukI va caairHyaaivaYayaI tpasaNaIsaazI saMbaMQaIt ijalha
paolaIsa AQaIxak paolaIsa Aayauu@t yaaMcyaakDo pazivaNyaat yaot Asatao.
2. AayaaogaakDo paolaIsa ]p inarIxak pdasaazI inavaD Jaalaolyaa ikMvaa paolaIsa iXapa[- pdasaazI inavaD Jaalaolyaa
]maodvaaraMcao saaxaaMkna namaunao tpasaNaIsa pazivalao Asata bayaaca ]maodvaaraMnaI %yaanaa nyaayaalayaakDUna Jaalaolyaa iXaxaoba_la
ikMvaa dMDaba_la ikMvaa paolaIsaaMkDUna Jaalaolyaa ATkoba_la, sqaanabaQdtoba_la ikMvaa %yaaMcyaa ivaQd daKla krNyaat
Aalaolyaa gaunhyaaba_la tsaoca laaoksaovaa AayaaogaakDUna Aqavaa ivaVapIzakDUna %yaanaa prIxaosa basaNyaasa manaa[- krNyaacaI
ikMvaa [tr kahI karvaa[- kolyaaba_la ivacaarNyaat Aalaolyaa maaihtI saMdBaa-t ]<ar dotanaa ektr KaoTI maaihtI
idlyaacao Aqavaa vastuisqatI inadXa-k maaihtI dDivalyaacao AaZLUna Aalao Aaho. AXaa ]maodvaaraMnaa XaasakIya saovaot
Gyaavayaacao ikMvaa ksao ha p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. sadr p`Snaabaabat ivacaar hao}na saaxaaMkna namaunyaaMt KaoTI
maaihtI doNaayaa ikMvaa vastuisqatI inadXa-k maaihtI dDivaNaayaa kaoNa%yaa ]maodvaarasa SaasakIya saovaot GaoNyaacyaa dRYTInao
ga`a( Qaravao va kaoNaasa ga`a( Qa$ nayao yaabaabat Saasanaanao KaalaIla p`maaNao AadoSa idlaolao Aahot.
A faOjadarI KTlaa BarNyaat AalyaanaMtr nyaayaalayaanao naOitk AQaptnaacyaa (Moral turpitude )
AaiNa ikMvaa ihMsaacaaracyaa (Voilence ) AaraopaKalaI daoYaI zrvaUna iSaxaa idlaI Asaola tr AXaa ]maodvaarasa
SaasakIya saovaosaazI Apa~ zrivaNyaat yaavao.[tr Aaraopacyaa p`krNaat ]maodvaarasa saovaot GaoNyaasa hrkt naahI.
ba nyaayaalayaanao KTlyaatUna svacC mau@tta kolaI AsalaI tr ]maodvaarasa saovaot Gyaavao.
k ]maodvaaraivaQd KTlaa BarNyaat Aalaolaa AsaUna tao nyaaya p`ivaYz Asalyaasa ]maodvaarasa saovaot
BartI k$na GaoNyaat yaavao AaiNa %yaanaMtr jar ]maodvaarasa nitk AQaptnaacyaa AaiNa ikMvaa ihMsaacaaracyaa
AaraopasaazI nyaayaalayaanao daoYaI zrvaUna iXaxaa idlaI tr maharaYT/ naagarI saovaa iXast AaiNa vat-Nauk inayamaatIla
saMbaMQaIt inayamaanausaar ikMvaa pirivaxaa inayamaanausaar karvaa k$na ]maodvaarasa saovaamau@t krNyaat yaavao.
3. Xaasanaanao AsaohI AadoSa idlao Aahot kI ATk iSaxaa dMD [tr kahI karvaa [%yaadI JaalaI
Asalyaaba_lacaa saaxaaMkna namaunyaatIla saMbaMQaIt rkanaa kaora zovalyaasa ikMvaa roGa maarlaI Asalyaasa Asaa namaunaa isvaka$
nayao. saMbaMQaIt rkanyaat haoya ikMvaa naahI Asao ilaihlyaanaMtrca namaunaa isvakarNyaat yaavaa. tsaoca sadr rkanaa
kaora zovalaa ikMvaa roGa maarlaI tr saaxaaMkna namaunaa ]maodvaarakDo prt pazivaNyaat yaola AXaI spYT saUcanaa saaxaaMkna
namaunyaat sau$vaatIsa namaud krNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao.

iva. naa. ksnaUrkr


Avar saicava maharaYT/ Saasana.gaRh ivaBaaga.
TIp gaRh ivaBaaga inaNa-ya id. 5 jaulaO 94 Anvayao sauQaarNaa

@@@@@@@@@@
ivabaama.

277
ivaYaya ivaBaagaIya kaya-vaahI
p`qama EaoNaIcyaa rajya saovaotIla paolaIsa AiQakayaaMivaQd
krtaMnaa AnausaravayaacaI kaya-pQdtI.

gaRh ivaBaaga pirp~k . [-ena@yaU 0688saIAar146paola 2 idnaaMk 12 Aa^gasT 1988.

rajya saovaotIla paolaIsa AiQakarI va kma-caarI yaaMcyaaivaQd iSastBaMgaacaI karvaa[- krtaMnaa paolaIsa inarIxak va %yaaMcyaa Kalacyaa
djaa-cyaa kma-caayaaMnaa mauMba[- paolaIsa iSaxaa AaiNa Aiplao inayama 1956laagaU pDtat.sahayyak paolaIsa Aayau@tpaolaIsa ]p AQaIxak
AaiNa %yaaMcyaa varcyaa djaa-cyaa AiQakayaaMnaa BaartIya paolaIsa saovaotIla AiQakarI vagaLUna maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla
inayama 1979 ho laagaU pDtat.
2. paolaIsa inarIxak va %yaaMcyaa Kalacyaa djaa-cyaa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaaivaQd BarivalaolaI ivaBaagaaIya caaOkSaI pUNa- Jaalyaavar va
caaOkSaImaQyao puZo Aalaolyaa puravyaacyaa AaQaaravar %yaaMnaa jaI iSaxaa doNyaacao yaaoijalao Asaola %yaa iSaxaocao AadoSa kaZNyaapUvaI- tI ivavaixat
iSaxaa ka do} nayao %yaacaI karNao daKvaa naaoTIsa doNao ho saMbaMiQat ivaBaagaIya caaOkSaI BarivaNyaacao AnaudoXa ( Instructions regarding
holding of Departmental Inquiries against Police Officers of and below the rank of Inspectors in
the Police Force in the State of Maharashtra ) maQaIla AnaudoSa .7 33A Anvayao AavaSyak Aaho . yaa ]laT
maharaYT/ naagarI saovaa iSast va APaIla inayama 1979 maQaIla inayama 10 Anvayao iSastBaMMgaacaI karvaa[- krNyaapUvaI- AnausaravayaacaI jaI
kaya-pQdtI ivaiht kolaolaI Aaho itcyaamaQyao ASaI ivavaixat iSaxaobaabatcaI karNao daKvaa naaoTIsa doNyaacaI trtUd naahI. ivaBaagaIya caaOkSaI
inayamapuistkocaa pircCod 5.1 maQyao ivaSad kolaolyaa yaa kaya-pQdtImaQyao puZIla baabaIMcaa samavaoXa Aaho

1 ApcaarI AiQakayaalaa %yaacyaaivaQd iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaacaa p`stava Asalyaacao &apnaavdaro kLivaNao 2
&apnaasaaobat %yaacyaavarIla gaOrvat-naacyaa AaraopaMcao ivavarNap~ doNao3 yaa iSastBaMgaacyaa karvaa[-cyaa p`stavaaivaQd
AiBavaodna krNyaacaI %yaacaI [cCa Asalyaasa ]icat kalaavaQaImaQyao tsao AiBavaodna doNyaacaI saMQaI %yaalaa ]@t &apnaavdaro doNao
va 4 %yaap`maaNao %yaanao AiBavaodna saadr kolyaasa %yaatIla mau_o va ]plabQa Jaalaolaa puravaa yaaMcaI CananaI kna AMitma AadoSa
kaZNao.

sadr &apnaamaQyao Aaraop isaQd Jaalyaasa %yaalaa kaoNatI iSaxaa doNyaat yao[-la %yaa iSaxaocao svap namaUd krNyaat yao} nayao. ASaI spYT
saUcanaa ]prao@t pircCod 5.1 maQyao idlaolaI Aaho.

3. AilakDo eka p`krNaamaQyao Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho sahayyak paolaIsa Aayau@t poalaIsa ]p AQaIxak yaa
djaa-cyaa eka AiQakayaaivaQd maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 10 Anvayao karvaa[- krtanaa
saMbaMiQat p`aiQakayaaMnaI %yaalaa naaoTIsa idlaI va %yaa naaoiTSaImaQyao %yaalaa doNyaacao yaaoijalaolyaa iSaxaocao svap namaUd kna tI ivaiSaYT iSaxaa
%yaalaa ka doNyaat yao} nayao %yaacaI karNao daKivaNyaacao inadoSa idlao. ASaa thocaI karNao daKvaa naaoTIsa doNao saMbaMiQat ivaiht
inayamaaMSaI ivasaMgat tr haotoca prMtU %yaacao AiBavaodna p`aPt hoaNyaapUvaI-ca %yaalaa ivaiSaYT iSaxaa doNyaacaa p`stava maaMDNyaanao maUlaBaUt
nyaayat%vaMacaa BaMga Jaalaa. mhNaUna saMbaMiQat ApcaarI AiQakayaaivaQd BarivalaolaI ivaBaagaIya kaya-vaahI yaap`maaNao karNao daKvaa naaoTIsa
doNyaacyaa TPPyaapasaUna inaYfL JaalyaamauLo ]@t p`krNaamaQyao punha navyaanao kaya-vaahI krNyaacao AadoSa doNao Saasanaasa Baaga pDlao.
4. ASaa p`karcyaa p`krNaaMcaI punaravaR%tI TaLNyaasaazI Saasana yaa pirp~kavdaro AadoSa dot Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa
iSast va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 10 Anvayao karvaa[- krtanaa ivaiht kaya-pQdtIcao ksaaoSaInao palana krNyaasaazI ApcaarI
AiQakayaalaa Vavayaacyaa &apnaamaQyao %yaalaa kaoNatI iSaxaa doNyaat yao[-la yaacaa ]llaoK krNyaat yao} nayao. kaoNa%yaahI p`karo ivaiht
inayamaaMcao ]llaMGana haoNaar naahI yaacaI iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaasa saxama Asalaolyaa sava- saMbaMiQat p`aiQakayaaMnaI dxata GyaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaacyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao

ku.saM.baa.p`Bau
kayaa-sana AiQakarI gaRh ivaBaaga
maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

278
Sub:- Expeditious completion of Departmental Enquiries..
Providing vehicles to Enquiry Officers.

G.A.D.Resolution No. CDR 1190/377/ CR/13/XI-A dated 21 st June 1990.

Government has been considering various steps that could be adopted for
expeditious disposal of disciplinary cases within the fram work of the existing rules. The
delay in the disposal of disciplinary cases is neither in the interest of the Government. ,
nor in that of the delinquent Government servant. Undue delay in the disposal of
disciplinary cases also affects the moral of the Government servants concerned. In a
recent review of issues pertaining to pending Departmenal Enquiries cases with all the
Divisional Special Officers, Departmental Enquiries, it was noticed that there is quite a
large number of departmental enquiries pending with the various Divisional Special
Officers, Departmental Enquiries, for various reasons. One of the reasons is that where
the Enquiry Officers are required to hold the enquiry at out station places in their
respective Divisions, they cannot conveniently do so for want of vehicles to carry their
bulky records, and that it is difficult for them to carry such heavy and important records
in public transport buses. In the interest of early completion of Departmental Enquiries,
the Enquiry Officers are sometimes required to tour extensively in cases where the
number of witnesses is very large and the concerned offices are in scattered areas.
2. The question of providing the use of vehicles to the Enquiry Officers for the
above purpose was under the consideration of Government . Government is pleased to
direct that the Heads of the Departments / Heads of offices under the several Departments
of the Mantralaya, who entrust the Departmenal Enquiries to the Enquiry Officers should
provide the use of vehicles to the Enquiry Officer i.e. the Divisional Special Enquiry
Officers, Departmental Enquiries, as well as District Enquiry Officers in cases where the
touring by the Enquiry Officer is necessary for ensuring expeditious completion of the
enquiry and the number of witnesses is very large, or the concerned offices are in
scattered areas or where the records are bulky, and the disciplinary authorities request for
completing the inquiry early.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

S. P. Kamatkar,
Dy.Secretary to Government
General Administration Department.
@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa iSaxaa va Aipla inayama 1979 maQyao sauQaarNaa
maharaYT/ Saasana rajap~ idnaaMk jaanaovaarI 17 1991.

General Administration Department,


Mantralaya,Bombay 400 032. dated the 12th October, 1990.
29.
Constitution of India :

279
No. CDR 1188/1582/CR-38-88/ XI---- In exercise of the powers conferred by the
proviso to Article 309 of the Constitution of India, the Governor of Maharashtra is hereby
pleased to make the following rules further to amend the Maharashtra Civil Services
( Discipline and Appeal ) Rules 1979, namely-
1. These rules may be called the Maharashtra Civil Services (Discipline and
Appeal )( Amendment) Rules 1990.

2. In the Maharashtra Civil Services ( Discipline and Appeal) Rules 1979


( hereinafter referred to as the principal rules ) in rules 4, after sub-rule ( 4 ), the
following proviso shall be added, namely :-
Provided that no such further inquiry shall be ordered unless it is intended to
meet a situation where the court has passed an order purely on technical grounds without
going into the merits of the case .

3. In rule 5 of the principal rules, after clause ( xi ) and before the Explanation,
the following provisos shall be added namely:-
Provided that, in every case in which the charge of acceptance from any person
of any gratification, other than legal remuneration, as a motive or reward for doing or
forbearing to do any official act is established the penalty mentioned in clause ( viii ) or
clause ( ix ) shall be imposed:
Provided further that in any exceptional case and for special reasons recorded in
writing any other penalty may be imposed

4. In rule 13 of the principal rules, for the proviso, the following provisos shall be
substituted, namely :-
Provided that the Government Servant may be given an opportunity of making
representation on the penalty proposed to be imposed before any order is made in a case
under clause ( i ) :
Provided further that the Commission shall be consulted, where such consultation
is necessary before any orders are made in any case under this rule.

5, In rule 18 of the principal rules


( a ) in sub-rule ( 1 ), the clause ( ii ),--
( 1 ) after the words and figure rule 5 of those rules the following shall be
inserted, namely :-
and no further appeal shall be admissible to him ,
( 2 ) the proviso shall be deleted,
. ( b ) in sub-rule ( 2 ), after clause ( i ) , the following proviso shall be added,
namely :-
Provided that where such authority is subordinate to the Governor in respect of
a Government servant for whom Governor is the appellate authority in terms of clause
( i ) of sub-rule ( 1 ), the appeal shall lie to the Governor.

6. In rule 23 of the principal rules.-


(a) in sub-rule ( 2 ), for proviso ( iii ) the following shall be substituted, namely :-
.
ivabaama.

280
( iii ) if the enhanced penalty which the appellate authority proposes to impose
is one of the major penalties and an inquiry under rule 8 has not already been held in the
case, the appellate authority shall, subject to the provisions of rule 13, itself held such
inquiry or direct that such inquiry be held in accordance with the provisions of rule 8, and
thereafter, on a consideration of the proceedings of such inquiry, make such orders as it
may deem fit ,
( b ) In proviso ( iv ) the portion beginning with the words give to the
Government servant a notice and ending with the words to make, on the enhanced
penalty, and shall be deleted.
( c ) proviso ( v ) shall be deleted.

7. In rule 25 of the principal rules, in sub-rule ( a ), in the first proviso, the


following words shall be deleted, namely :-
and after giving a reasonable opportunity to the Government servant concerned
of showing cause against the penalty proposed on the evidence adduced during the
inquiry and .
By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

Deputy Secretary to Government.

@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya saovaosaMbaMQaIcyaa baabatIt ASaasakIya vya@tIkDUna ikMvaa [tr p`karo


dbaava AaNaNyaacaa p`ya%na krNao.

gaRh ivaBaaga pirp~k TIAarena 0190 saIAar 583 paola 5 ba idnaaMk 26.10.1990.

Pairp~k

maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQaIla inayama 23 cyaa trtudInausaar SaasakIya kma-caayaaMnaI
%yaaMcyaa saovaosaMbaMQaIcyaa kaoNa%yaahI baabaIcyaa saMbaMQaat kaoNa%yaahI vairYz p`aiQakrNaalaa kaoNa%yaahI rajakIya ikMvaa [tr
baa( dbaava AaNaNao hI gaOrvat-NaUk Aaho. ASaI trtUd Asatanaa sauwa paolaIsa ivaBaagaatIla SaasakIya kma-caayaaMcaI
badlyaa pdaonnatI pdaonnatIcaI maanaIva tarIK [. Pa`SaasakIya saovaocyaa saMbaMQaat rajakIya ikMvaa [tr baa( dbaava
AaNaNyaacaI p`vaR%tI vaaZt Aaho Asao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho. Saasanaanao yaa pirisqatIcaI gaMBaIr dKla GaotlaI
Aaho. mhNaUna ]prao@t vat-NaUk inayamaatIla trtudIMcaa BaMga kolyaacao AaZlalyaasa saMbaMQaIt SaasakIya kma-caayaaMcao ivaw
maharaYT/ naagarI saovaa iSast va Aipla inayama 1979 maQaIla trtudInausaar iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaaMt yao[-la.
paolaIsa ivaBaagaatIla sava- ivaBaaga p`mauKaMnaa va kayaa-laya p`mauKaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI yaa pirp~kamaQaIla saUcanaa
sava- SaasakIya kma-caayaaMcyaa inadSa-naasa AaNaNyaat yaavyaat va ho pirp~k imaLalyaacyaa saMdBaa-t %yaaMcyaakDUna paoca
GaoNyaat yaavaI.
]p saicava gaRh ivaBaaga
maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

281
ivaYaya dabaMdI kayaVacaa BaMga krNyaayaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI
yaaMnaa Vavayaacyaa ivaBaagaIya iSaxaabaabatcaI maaga-dSa-k t<vao.

gaRh ivaBaaga pirp~k .pIDI[- 30851241382 paola 6 ba id.31.10.1991.

Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI paolaIsa AiQakarI va kma-caarI yaaMcyaa ivaw maVp`aSanaasaMbaMQaIcyaa
AaraopaKalaI GaoNyaat yaoNaayaa ivaBaagaIya caaOkSaMacyaa saM#yaot vaaZ haot caalalaI Aaho.gauMgaI AaNaNaarI d`vyao p`aSana
krNaayaa sarkarI naaokraMcao baabat gaMBaIr dRYTIkaona svaIkarNyaacao sarkarcao QaaorNa Aaho.(abaabat Saasanaacyaa saamaanya
p`Saasana ivaBaagaanao vaoLaovaoLI AadoSa inaga-imat kolao Aahot. %yaapOkI AilakDoca inaga-imat kolaolao pirp~k . saIDIAar
10849851811 idnaaMk 3.1.86 ho Aaho. paolaIsa AiQakarI va kma-caarI yaaMnaI gauMgaI AaNaNaarI d`vyao p`aSana
kna kolaolyaa gaOrvat-naasaazI %yaaMcao ivaw caalaivaNyaat yaoNaayaa ivaBaagaIya caaOkSaI AMtI Aqavaa %yaanaMtr %yaaMnaI
kolaolyaa AiplaaMcaa Aqavaa fortpasaNaI Ajaa-caa ivacaar kolyaanaMtr %yaaMnaa Vavayaacyaa iSaxaaMsaazI kahI vyaapk svapacaI
maaga-dSa-k t<vao AsaavaIt Asao Saasanaasa vaaTto. %yaanausaar iSaxaa doNaayaa va Aiplao va fortpasaNaI Ajaa-t inaNa-ya
doNaayaa saxama p`aiQakayaaMcyaa maaga-dSa-naasaazI KalaIla p`maaNao maaga-dSa-k t<vao ivaiht krNyaat yaot Aahot.

Pa`krNaacao vagaI-krNa p`stavaIt iSaxaa.

1. dabaMdI kayaVanvayao iSaxaa JaalaolaI AsaNao, ... baDtfI- ikMvaa saovaotUna kmaI krNao.
2. kt-vya krIt Asatanaa maVpana kna gaOriSast
vat-na krNao.... baDtfI- ikMvaa saovaotUna kmaI krNao.
3. kt-vyaavar nasataMnaa prMtu gaNavaoYaamaQyao AsataMnaa
maVpana kna gaOrvat-na krNao.
A saava-jainak izkaNaI....... sa@tIcaI saovaainavaR<aI.
ba [tr~... kinaYz pdavar kahI vaYaa-saazI pdavanat krNao
ikMvaa to Sa@ya nasalyaasa saQyaacyaa pdacyaa vaotna
EaoNaIt kmaIt kmaI vaotnaavar kahI vaYaa-saazI
zovaNao.
4. kt-vyaavar nasataMnaa tsaoca gaNavaoYaamaQyao nasataMnaa
maVpana kna gaOrvat-na krNao.

A saava-jainak izkaNaI gaOrvat-na krNao. sa@tIcaI saovaainavaR<aI.


ba [tr~ kolaolao gaOrvat-na.

1 maVacyaa AMmalaaKalaI Asalyaasa... kinaYz pdavar kahI vaYaa-saazI pdavanat krNao


ikMvaa to Sa@ya nasalyaasa saQyaacyaa pdacyaa vaotna
EaoNaIt kmaIt kmaI vaotnaavar kahI vaYaa-saazI
zovaNao.
2 maVacyaa AMmalaaKalaI nasalyaasa.. saQyaacyaa pdacyaa vaotnaEaoNaIcyaa kmaIt kmaI
vaotnaavar kahI vaYaa-saazI zovaNao.

ivabaama.

282
ksaUrdarasa kaoNatI iSaxaa VavayaacaI ho zrivataMnaa p`%yaok p`krNaacaI hkIgat vastuisqatI ksaUrdaracaa pUvaI-caa
saovaaiBalaoK va [tr saMbaMQaIt baabaI ivacaarat GaoNyaat yaavyaat AaiNa jao var ]llaoiKlaolyaa vaogavaogaLyaa thocyaa
gaOrvat-naabaabatcaI p`krNao yaaogya thonao hataLNyaasa va %yaamaQyao eksaU~IpNaa AaNaNyaacao dRYTInao saxama AiQakayaaMnaI
%varIt vyaapk maaga-dSa-k t%vaohI Qyaanaat GyaavaIt.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

]p saicava maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.


@@@@@@@@@@

ivaYaya kayaa-layaIna vaoLot XaasakIya AiQakarI kma-caarI yaaMnaa pana


tMbaaKU sauparI yaaMcao saovana na krNaobaabat.

saamaanya p`Xaasana ivaBaagapirp~k .saIDIAar 1092p`..192Akra id.14.2.92.

pirp~k

Saasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI XaasakIya AiQakarI kma-caarI kayaa-layaIna vaoLot pana tMbaaKU va
sauparI yaaMcao saovana krtat. kayaa-layaat kama krIt Asatanaa tsaoca kamaainaima<a vairYz AiQakarImaM~I mahaodya
yaaMcaoXaI cacaa- krtanaa to panatMbaaKU sauparI Ka}na jaatat. SaasakIya AiQakayaaMcao kma-caayaaMcao ho vat-na
AaOica%yaasa na XaaoBaNaaro Aaho. tsaoca to %yaaMcyaa AaraogyaalaahI Apayakarak Aaho. Paana tMbaaKUcao saovana kolyaanao
kayaa-layaIna pirsarhI svacC rhat naahI. At yaa pirp~kaWaro Asao saUicat krNyaat yaot Aaho kI sava- XaasakIya
kma-caarI AiQakarI yaaMnaI kayaa-layaIna vaoLot Aaplao kama krIt Asatanaa pana tMbaaKU va sauparI KaNyaacao TaLavao.
sava- XaasakIya AiQakarI kma-caarI yaaMnaI varIla saUcanaocaI pyaa naaoMd GyaavaI va yaa saUcanaocao ]llaMGana haoNaar naahI yaacaI
kaLjaI GyaavaI. yaa saUcanaocao ]llaMGana krNaayaaivaQd inayamaanausaar iXastBaMgaacaI kaya-vaahI krNyaat yao[-la.yaacaI naaoMd
GyaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao
kaM.pMkjama
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 9 ...
iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao iSaxaocao AMitma AadoSa kaZNyaapUvaI-
ApcaarI AiQakarI kma-caayaasa caaOkSaI AhvaalaacaI p`t purivaNao....

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . saIDIAar1091saIAar 6791Akra idnaaMk 28 jaulaO 1992.

jyaa iSastBaMgaivaYayak p`krNaaMmaQyao iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI ha svat caaOkSaI AiQakarI nasatao


mhNajaoca iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI va caaOkSaI AiQakarI jaovha vaogavaogaLo Asatat ASaa p`krNaaMmaQyao caaOkSaI
AiQakayaacaa caaOkSaI Ahvaala ivacaarat Gao}na saMbaMiQat SaasakIya saovakavar iSaxaocao AMitma AadoSa bajaavaNyaapUvaI-

283
caaOkSaI AhvaalaacaI p`t saMbaMiQat SaasakIya saovakasa purivaNyaat yao}na caaOkSaI AhvaalaatIla inaYkYaa-baabat %yaacao
mhNaNao iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaapuZo maaMDNyaacaI saMQaI doNyaabaabatcaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. hI baaba
BaartIya saMivaQaanaacyaa klama 311 2 cyaa trtUdI tsaoca maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979
maQaIla inayama 9 va 11 va savaao-cca nyaayaalayaacyaa KMDpIzacaa inaNa-ya laxaat Gao}na tpasaNyaat AalaI Aaho.
2. maaohmmad rmaJaanaKana ivaQd koMd` Saasana va [tr yaaMcyaa drmyaana Jaalaolyaa davyaasaMbaMQaI savaao-cca nyaayaalayaacyaa
KMDpIzanao Asaa inaNa-ya idlaa Aaho kI jyaa jyaa p`krNaaMmaQyao caaOkSaI AiQakarI caaOkSaI AMtI ApcaarI ha ek
ikMvaa sava- daoYaaraopaMstva daoYaI Asalyaacaa inaYkYaa-p`t yao}na iSaxaocyaa iSafarSaIsah Aqavaa iSaxaocaI iSafarsa na krta
Aaplaa Ahvaala iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaakDo saadr krtao tovha ASaa p`krNaaMmaQyao yaa caaOkSaI AhvaalaacaI p`t
Apcaayaasa imaLNyaacaa h@k p`aPt haotao va ApcaayaacaI [cCa Asalyaasa %yaa Ahvalaavar %yaacaI baajaU maaMDNyaacaI
AiBavaodna krNyaacaa h@k %yaasa p`aPt haotao. Asaa caaOkSaI Ahvaala Apcaayaasa na doNao mhNajao naOsaiga-k nyaayaacao
t<va ]llaMiGalyaasaarKo hao[-la.
3. varIla inaNa-yaacyaa saMdBaa-t hI baaba ivaQaI va nyaaya ivaBaagaacyaa sallyaanao tpasaNyaat AalaI va Aata Asao
zrivaNyaat Aalao Aaho kI jyaa jyaa p`krNaat maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 8
p`maaNao ivaBaagaIya caaOkSaI krNyaat yaoto va iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI va caaOkSaI AiQakarI iBanna Asalyaasa ASaa sava-
p`krNaaMmaQyao saMbaMiQat SaasakIya saovakasa KalaI namaUd kolaolyaa pRYzaMknaavdaro caaOkSaI AhvaalaacaI p`t doNyaat yaavaI.

caaOkSaI AiQakayaacaa Ahvaala saaobat pazivaNyaat yaot Aaho. caaOkSaI Ahvaala ivacaarat Gao}na
iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI yaaogya tao inaNa-ya GaotIla. Aaplyaalaa caaOkSaI Ahvaalaacyaa AnauYaMgaanao jar kahI laoKI
AiBavaodna inavaodna saadr kravayaacao Asaola tr ho p~ imaLalyaapasaUna 15 idvasaaMcyaa Aat Asao AiBavaodna
iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaakDo saadr kravao.

4. varIla saUcanaa ho pirp~k inaga-imat kolyaacyaa idnaaMkapasaUna pirNaamakark zrtIla va iSastBaMgaivaYayak


p`aiQakayaanaoo AVaip AMitma inaNa-ya Gaotlaolaa naahI ASaaca p`krNaaMmaQyao %yaa laagaU haotIla jaunyaa p`krNaaMcaa punaiva-caar
krNyaacaI AavaSyakta naahI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao


A. ga. maMDpo
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa SaasakIya saovakaMcyaa


p`krNaat kravayaacaI kaya-vaahI.

saa.p`.iva.pirp~k . saIDIAar1092662p`krNa4492Akra idnaaMk 29 iDsaoMbar 1992.

faOjadarI AaraopaKalaI daoYaI zrlaolyaa SaasakIya saovakaMivaw kravayaacyaa kaya-vaahIbaabat Saasana pirp~k
saa.p`.ivaBaaga . saIDIAar 1082336269 Akra idnaaMk 12 jaUna 1986 Anvayao saivastr maaga-dSa-k saUcanaa
inaga-imat krNyaat Aalaolyaa Aahot. %yaavdaro Asao spYTpNao ivaiht krNyaat Aalao Aaho kI eKaVa p`krNaat
nyaayaalayaanao iSaxaa idlaolyaa SaasakIya saovakaMcyaa AaraopaMcao sva$p pahta %yaalaa yaapuZo saava-jainak saovaot rahU doNao
sakRtdSa-naI AinaYT zrt Asalao tr, ASaa kma-caayaasa Saasana saovaotUna sa@tInao saovaainavaR<a saovaotUna kmaI Aqavaa baDtf-

284
krNyaat yaavao. ASaa vaoLI %yaa iSaxaoivaQd ApIla krNyaacaa kalaavaQaI samaaPt haoNyaacaI Aqavaa ApIla daKla kolao
Asalyaasa p`qama ApIla nyaayaalayaacyaa inakalaacaI vaaT phaNyaacaI AavaSyakta naahI. tqaaip Saasanaacyaa Asao
inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI (a saUcanaa kaTokaorpNao Anausarlyaa jaat naahIt.pirNaamaI SaasakIya kma-caayaaMnaa
iSaxaa JaalyaanaMtrhI p`qama ApIla nyaayaalayaacyaa inakalaacaI p`tIxaa krIt Asatanaa naohmaIcyaa dranao inavaa-h Ba<aa maMjaUr
kolaa jaatao. ASaa Anaok p`krNaat kma-caayaaMcyaa saovaocaa laaBa na Gaota %yaaMnaa vaaZIva dranao %yaaMcyaa iva<alabQaIcyaa
80 to 85 T@ko evaZa inavaa-h Ba<aa Vavaa laagalyaanao Saasanaacao nauksaana haoto.
2. jyaa p`krNaaaMmaQyao saxama p`aiQakayaaMnaI Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .saIDIAar
1082336269Akra idnaaMk 12 jaUna 1986 maQaIla saUcanaaMcao palana kolao nasalyaacao AaZLUna yao[-la. ASaa
p`aiQakayaaMcyaa p`maadaMcaI gaMBaIr dKla GaoNyaat yaavaI.tsaoca (a pirp~katIla saUcanaaMcao palana iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakayaaMnaI kolaolao naahI Asao inayaimat tpasaNaIcyaa vaoLI pya-vaoxaI p`aiQakayaaMnaa AaZLUna Aalyaasa %yaaMnaI saMbaMiQat
iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaaMcyaa p`maadaMcaI gaMBaIr dKla GyaavaI AaiNa %yaaMcyaaivaQd ]icat kaya-vaahI kravaI.
3. ]pyau-@t pirp~kat AsaohI ivaiht krNyaat Aalao Aaho kI SaasakIya kma-caayaavar iSaxaa bajaavaNyaapUvaI-
%yaalaa karNao daKvaa naaoTIsa doNyaacaI AavaSyakta naahI. maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979
maQaIla inayama 13 ek Saasana AiQasaUcanaa maaMk saIDIAar 11881592saIAar 3888Akra idnaaMk 12
Aa^@Taobar 1990 Anvayao sauQaairt krNyaat AalaI AsaUna p`staivat iSaxaa doNyaasaMdBaa-tIla AadoSa inaga-imat krNyaapUvaI-
laadavayaacyaa p`staivat iSaxaobaabat AiBavaodna saadr krNyaacaI saMQaI doNyaacaI trtUd ]prao@t inayamaat krNyaat AalaI
Aaho. %yaanausaar Saasana Aata Asao AadoSa dot Aaho kI p`staivat iSaxaa laadNyaapUvaI- iSaxaobaabat AiBavaodna saadr
krNyaacaI saMQaI SaasakIya kma-caayaasa doNyaat yaavaI yaa mayaa-dopya-nt Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk
saIDIAar 1082336269Akra idnaaMk 12 jaUna 1986 maQaIla saUcanaa sauQaarNyaat Aalyaa Aahot Asao samajaNyaat
yaavao.
4. Saasanaacyaa AsaohI inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI eka p`krNaat SaasakIya kma-caayaasa nyaayaalayaanao
daoYaI zrivalyaanaMtr saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaasa Saasana saovaotUna pUva-laxaI p`Baavaanao baDtf- krNyaat Aalao. SaasakIya
kma-caayaasa pUva-laxaI p`Baavaanao baDtf- krNao kayaVanausaar baraobar naahI. mhNaUna Saasana Asao AadoSa dot Aaho kI
Saasana saovaotUna kmaI krNyaacao Aqavaa baDtf- krNyaacao AadoSa to saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaasa imaLalyaacyaa
idnaaMkapasaUna pirNaamakark haotIla.AaiNa iSaxaocao [tr AadoSa to inaga-imat kolyaacyaa idnaaMkapasaUna pirNaamakark
haotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
A.ga.maMDpo
]p saicavama.Saasana saamaanya p`Saasana ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya ekaca p`krNaat gauMtlaolyaa Anaok kma-caayaaMcyaa


ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI.
saa.p`.iva.pirp~k . saIDIAar 1089p`.,.131011 idnaaMk 08 foba`uvaarI 1993.

pirp~k pMcaayat raja saimatIcyaa 198889 17 vyaa Ahvaalaat tsaoca 199192 Anaupalana
Ahvaalaat saimatInao Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa AaNalao Aaho kI eka p`krNaamaQyao ekapoxaa jaast p`SaasakIya
ivaBaagaatIla AiQakarIkma-caarI gauMtlao Asatanaa %yaaMcyaa ivaQd ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI krNyaacaI jabaabadarI
kaoNa%yaahI ivaBaagaanao na isvakarlyaamauLo to p`krNa baraca kaL p`laMibat raihlao. %yaamauLo kahI AiQakayaaMivaw to
saovaainavaR<a JaalyaamauLo ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI pUNa- hao} SaklaI naahI. saimatInao ]prao@t Ahvaalaat yaaba_la

285
naarajaI vya@t kolaI AsaUna jyaavaoLI eka yaaojanaot ikMvaa eKaVa p`krNaat ivaivaQa ivaBaagaacao AiQakarI kma-caarI
gauMtlao AsatIla tr ASaa p`krNaat kaoNa%yaa ivaBaagaanao ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI kravaI yaabaabat sausPaYT AadoSa
inaga-imat krNyaat yaavaot ASaI Saasanaasa iSafarsa kolaI Aaho.
2. p`SaasakIya kamakajaacyaa dRYTInao eka ivaBaagaatIla AiQakarI dusayaa ivaBaagaat pazivaNyaat yaotat
%yaacap`maaNao ijalha pirYadokDo rajapi~t pdavar rajya Saasanaacyaa saMbaMiQat ivaBaagaatIla rajapi~t AiQakayaaMcyaa
pdsqaapnaa krNyaat yaotat. saaQaarNat ijalha pirYadomaQyao jao gaOrvyavahar haotat %yaamaQyao rajya Saasanaacao AiQakarI
tsaoca ijalha pirYadocao kma-caarI gaMutlaolao Asatat. ASaa p`krNaamaQyao kaoNatI kaya-vaahI kravaI yaasaMbaMQaI ga`amaivakasa
ivaBaagaanao Saasana pirp~k ga`amaivakasa ivaBaaga .DI[-ena 1086169120 idnaaMk 25 jaulaO 1986 nausaar saivastr
AadoSa kaZlaolao Aahot. prMtu %yaa AadoSaanausaar kaya-vaahI kolaI jaat naahI Asao idsaUna Aalao. jar %yaa AadoSaanausaar
kaya-vaahI kolaI AsatI tr pMcaayat raja saimatIpuZo p`krNa ]pisqat Jaalao nasato.
3. maharaYT/ naagarI saovaa iSast va Aipla inayama 1979 maQaIla inayama 12 nausaar eki~t kaya-vaahI krNyaacaI
trtud Aaho. jyaa p`krNaat iBanna iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaacyaa inayaM~NaaKalaIla kma-caarI gauMtlao AsatIla ASaa
kma-caayaaMcyaabaabatIt iSastBaMgaacaI kaya-vaahI krNaayaa AiQakayaaMmaQaIla savaao-cca AiQakayaanao [tr
iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaacyaa saMmatInao eki~t kaya-vaahI krNao AavaSyak Aaho. mhNajaoca ASaa iSastBaMgaivaYayak
p`aiQakayaalaa [tr iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaacyaa inayaM~NaaKalaIla kma-caayaaMivaw iSastBaMgaivaYayak kaya-vaahI
krNyaapUvaI- %yaa iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaabaraobar ivacaarivainamaya krNao AavaSyak Aaho. yaa kaya-pwtImauLo
caaOkSaIcyaa p`krNaat inaNa-ya GaoNyaasa ivalaMba haoNyaacaI Sa@yata Aaho.ha ivalaMba TaLNyaacyaa dRYTInao jyaa p`krNaamaQyao
ivaivaQa iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla AiQakarIkma-caarI gauMtlao AsatIla %yaaMcyaabaabatIt inayama
12 nausaar kaya-vaahI na krta p`%yaok iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao svatM~ kaya-vaahI kravaI. hI kaya-vaahI krtanaa
KalaIla pwtI AnausarNa krNyaat yaavaI.

1 jyaa kayaa-layaat AiQakarIkma-caarI yaaMcyaakDUna gaOrvyavahargaOrp`kar Jaalao AsatIla %yaa


kayaa-layaacyaa p`mauKanao %yaa p`krNaamaQyao gauMtlaolao AiQakarIkma-caarI yaaMcyaaivaw AcaUk va pirpUNa- Asao
daoYaaraopp~ tyaar k$na saMbaMiQat iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaakDo AavaSyak%yaa kagadp~aMsah puZIla
kaya-vaahIsaazI pazvaavao va Sa@yatao tIna maihnyaaMcyaa Aat daoYaaraopp~ bajaavaNyaacaI kaya-vaahI pUNa- kravaI
ASaa saUcanaa Vavyaat.tsaoca %yaa kayaa-layaanao ikMvaa AavaSyakta Asalyaasa %yaa kayaa-layaacyaa p`SaasakIya
ivaBaagaanao saMbaMiQat iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI Sa@yatao tIna maihnyaaMcyaa Aat daoYaaraopp~ bajaavatIla %yaa
dRYTInao pazpuravaa kravaa.

2 kma-caayaanao daoYaaraop Amaanya kolyaasa caaOkSaI AiQakarI naomaavaa laagaola. jyaa kayaa-layaamaQyao
p`krNa GaDlao Asaola %yaa kayaa-layaanao ho p`krNa kaoNa%yaa caaOkSaI AiQakayaakDo saaopivaNyaat yaavao yaacaI
maaihtI saMbaMiQat iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaalaa VavaI . iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao ASaa caOakSaI
AiQakayaacaI %yaa p`krNaat caaOkSaI AiQakarI mhNaUna naomaNaUk kravaI.

3 saMbaMiQat iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao ASaa kma-caayaavar daoYaaraopp~ bajaavaNyaacaI karvaa[-


daoYaaraopp~ imaLalyaapasaUna Sa@yatao tIna maihnyaaMcyaa Aat pUNa- kravaI. iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao
daoYaaraopp~ bajaavaUna %yaaMcyaakDUna bacaavaacao inavaodna maagaivaNyaacaI karvaa[- kravaI. kma-caayaanao daoYaaraop
Amaanya kolyaasa varIla 1 maQyao namaUd kolyaap`maaNao kayaa-laya p`mauKanao inado-iSat kolaolyaa caaOkSaI
AiQakayaakDo caOakSaI p`krNa saaopvaavao.
.

.
ivabaama.

286
4 caaOkSaI AiQakayaanao ASaa sava- AiQakarIkma-caarI yaaMcaoivaw ekaca vaoLI saaxaIpuravao
naaoMdivaNyaacao kama pUNa- kravao va caaOkSaIAMtI svatM~ Ahvaala saadr kna tao Ahvaala saMbaMiQat
iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao caaOkSaI AiQakayaakDo idlaolyaa Ahvaalaavar maharaYT/ naagarI saovaaiSast va
ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 9 nausaar karvaa[- kravaI.

5 ga`amaivakasa ivaBaagaacyaa idnaaMk 25 jaulaO 1986 cyaa pirp~katIla pircCod 3 maQaIla jaI
p`krNao ijalha pirYadomaQyao ]d\Bavatat %yaMacyaa baabatIt varIla inayamaap`maaNao kaya-vaahI kravaI. jyaa
p`krNaaMmaQyao rajapi~t AiQakayaaMbaraobar ijalha pirYadocao kma-caarI gauMtlao AsatIla tr %yaacaI caaOkSaI
doKIla rajya Saasanaanao naomalaolyaa caaOkSaI AiQakayaaMkDo saaopivaNyaat yaavaI. %yaanausaar ijalha pirYadocyaa
mau#ya kaya-karI AiQakayaanao kaya-vaahI kravaI. ijalha pirYadomaQyao inamaa-Na Jaalaolyaa p`krNaaMcyaa baabatIt
saMbaMiQat AiQakarI kma-caayaaMivaw daoYaaraopp~ tyaar k$na to saMbaMiQat iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaakDo
pazivaNyaacaI jabaabadarI mau#ya kaya-karI AiQakarI yaaMcaI rahIla. %yaaMnaI daoYaaraopp~ pazivaNyaamaQyao ivalaMba
haoNaar naahI yaacaI vyai>Sa Ka~I krNao AavaSyak rahIla.

6 sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI tsaoca ivaBaaga p`mauK va kayaa-laya p`mauKaMnaI varIla AadoSaat namaUd kolaolyaa
saUcanaaMcao kaTokaorpNao palana kravao.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Aar. vaasaudovana.
saicavasaovaamaharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya ivaBaagaIya caaOkSaI p`krNaat saaxaIdaraMcaI tpasaNaI.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . saIDIAar 1391 p`krNa 122 Akra ba idnaaMk 7 eip`la 1993.

Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI kahI ivaBaagaIya caaOkXaI p`krNaat laoKa prIxaa
krNaayaa kma-caarIvaMRdasa saaxaIdar mhNaUna daKivaNyaat Aalao Aaho. laoKa prIxaa hI gaaopnaIya sva$pacaI Asato AaiNa
%yaamauLo laoKa prIxaotIla mahalaoKapalaaMcaI laoKa tpasaNaI AiBap`aya Aqavaa inarIxaNao yaacaa ]llaoK daoYaaraopp~ Aqavaa
gaOrvat-NaUkIcao saivastr ivavarNap~ yaamaQyao krNao [YT naahI. laoKa prIxaa Ahvaalaacaa saMdBa- daoYaaraopp~at Aqavaa
gaOrvat-NaUkIcyaa saivastr ivavarNap~at idlyaasa tao Ahvaala ApcaarI SaasakIya kma-caayaaMsa ]plabQa k$na Vavaa
laagatao AaiNa %yaa ivaBaagaIya caaOkXaI p`krNaat laoKa prIxaa krNaayaa AiQakayaaMnaa saaxaIdar mhNaUna daKvaavao
laagato. %yaa ADcaNaIcao inavaarNa krNyaasaazI Saasana Asao AadoXa dot Aaho kI laoKa prIxaa AhvaalaatIla AiBap`aya
Aqavaa inarIxaNao yaavar AaQaarIt Asalaolyaa ivaBaagaIya caaOkXaI p`krNaatIla daoYaaraopp~ Aqavaa gaOrvat-NaUkIcao saivastr
ivavarNap~ Aqavaa dstaeovajaaMcaI yaadI Aqavaa saaxaIdaraMcaI yaadI yaamaQyao laoKa prIxaa Ahvaalaacaa saMdBa- idlaa jaaNaar
naahI yaacaI dxata GaoNyaat yaavaI.sava- iSastBaMga AiQakayaaMnaI daoYaaraopp~ tsaoca gaOrvat-NaUkIcoa saivastr ivavarNap~
tyaar krtaMnaa yaa saUcanaa Qyaanaat zovaavyaat.

@@@@@@@@@@@
ivabaama.

287
ivaYaya inalaMbana kalaavaQaI Qa$na AnaupisqatIcyaa kalaavaQaIba_la
Vavayaacao vaotna va Ba<ao yaaMcao p`dana ivanaaivalaMba krNaobaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k .inalaMba 1092p`..53saovaa2 id.27 mao 1993.


Pairp~k
saovaotUna baDtf- krNyaat Aalaolyaa saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalaolyaa ikMvaa sa@tInao saovaainavaR<a krNyaat
Aalaolyaa ikMvaa inalaMbanaaQaIna Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaalaa jaovha saovaot punasqaaipt krNyaat yaoto ikMvaa tao
inayatvayamaanaanausaar saovaainavaR<a Jaalaa nasata tr %yaalaa AXaap`karo punha saovaot punasqaaipt krNyaat Aalao Asato
AXaa kma-caayaaMcyaa baavatIt maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbanabaDtfI- va saovaotUna
kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLatIla p`danao inayama 1981 maQaIla inayama 70 71 72 cyaa trtudInausaar puZIla baabaI
saMbaMQaat ivaiXaYT AadoXa kaZavao laagatat.
1 inalaMbana kalavaQaI va Aqavaa saovaabaa( kalaavaQaIba_la Vavayaacao vaotna va Ba<ao.
AaiNa
2 ]prao@t kalaavaQaI ha sava- p`yaaojanaaMsaazI kamaavar vyatIt kolaolaa kalaavaQaI QarNyaat yaavaa ikMvaa
ksao.
2. Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI inalaMbana kalavaQaI va Aqavaa saovaabaa( kalaavaQaIba_la var namaUd
kolyaap`maaNao AadoXa kaZlyaanaMtr saMbaMQaIt kma-caayaasa %yaa AadoXaap`maaNao vaotna Ba<yaacao p`dana krNyaasa kayaa-laya
p`mauKakDUna Kupca ivalaMba haotao. %yaamauLo saMbaMQaIt XaasakIya kma-caayaalaa inaYkarNa ~asa saaosaavaa laagatao.mhNaUna
kayaa-laya p`mauKanaa Asao inadoXa doNyaat yaot Aahot kI %yaaMnaI var namaUd kolaolao AadoXa kaZlyaanaMtr %yaa AadoXaanausaar
saMbaMQaIt kma-caayaalaa Vavayaacao vaotna va Ba<aoo ivanaaivalaMba p`dana kravaot.jyaa p`krNaI Asao p`dana krNyaapUvaI- ]prao@t
inayamaaMcyaa inayama 73 p`maaNao Xaasanaaacyaa pUva-saMmatIcaI garja Asato ASaa p`krNaI yaabaabatcaa p`stava AavaSyak %yaa
kagadp~aMsah SaasanaakDo ivanaaivalaMba pazivalaa jaa[-la va Saasanaacao AadoXa p`aPt haotaca saMbaMQaIt kma-caayaalaa vaotna va
Ba<aoo yaaMcao p`dana ivanaaivalaMba kolao jaa[-la yaacaI dxata GyaavaI. yaabaabatcaI jabaabadarI saMbaMQaIt kayaa-laya p`mauKaacaI
rahIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

baa.va.saavaMt
Xaasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaaMtga-t pdivaka AByaasama saovaa p`vaoXaao<ar p`iXaxaNa tsaoca [tr


ivaBaagaIya pirxaaMmaQyao Aaxaopah- vat-na krNaayaaivaQd kravayaacaI karvaa[-.

saamanya p`. ivaBaaga inaNa-ya . prIxaa 1089p` 2089satraid. 28.5.1993.

saovaaMtga-t pdivaka AByaasama saovaap`vaoXaao<ar p`iXaxaNa tsaoca [tr ivaBaagaIya prIxaaMmaQyao Aaxaopah- vat-na
]da. ka^pI krNao baGaUna ilaihNao Anya prIxaaqaI-cyaa ]<ar pi~kotUna Aqavaa %yaaMcaoXaI cacaa- k$na ]<ar
ilaihNao . krNaayaa prIxaaqya-MaMivaQd karvaa[- krNyaabaabatcaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. yaasaMbaMQaIcyaa
sava- baabaIMcaa saaklyaanao ivacaar k$na KalaIlap`maaNaoo inaNa-ya GaoNyaat yaot Aaho.
ivabaama.

288
A Aaxaopah- vat-na krNaayaa prIxaaqaI-sa %yaa saMbaMQaIt vaYaa-cyaa prIxaot AnautI-Na- GaaoYaIt krNyaat yaavao.
ba sadr prIxaaqaI- jyaa p`Snapi~kocyaa vaoLI Aaxaopah- vat-na krtanaa AaZLlaa %yaa p`Snapi~kosa tsaoca
prIxaotIla ]va-rIt sava- p`Snapi~kaMnaa basaNyaasa Apa~ GaaoYaIt krNyaat yaavao. tqaapI
prIxaaqya-aMkDUna Aaxaopah- vat-na jaI p`Snapi~ka saaoDivataMnaa GaDlao Asaola %yaapUvaI- %yaanao
saaoDivalaolyaa p`Snapi~kaMt jar tao ]<aI-Na hao}na saUT imaLNyaasa pa~ Asaola tr AXaI saUT %yaalaa
doya rahIla.
2. varIlap`maaNao kaya-vaahI krNyaacao AiQakar ivaBaaga p`mauKasa doNyaat yaot Aahot.
3. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI AavaXyak Asaola %yaabaabatIt maharaYT/ laaoksaovaa
AayaaogaaXaI ivacaarivainamaya k$na saMbaMQaIt ivaBaagaIya prIxaa inayamaamaQyao dustI kravaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

ya.maa.jaaoXaI
]p saicava maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya jao XaasakIya kma-caarI %yaMacyaa maUL naomaNaukIsaazI pa~ navhto


Aqavaa Ah-ta p`aPt navhto Asao naMtr AaZLUna yao[-la
%yaaMcyaa ivaQd karvaa[- krNyaabaabat.

saa.p`.iva. inaNa-ya .saIDIAar 1093 1077 p`..2393Akra id. 12 .10.1993.

XaasakIya saovakaMnaI %yaaMcyaa naomaNaukIpUvaI- kolaolyaa gaOrvyavaharacyaa AnauYaMgaanao %yaaMcyaa ivaQd karvaa[-
krNyaacaa p`Xna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. saaQaarNat XaasakIya saovakaMnaI %yaaMcyaa naomaNaukIcyaa vaoLI KaoTI maaihtI
idlyaasa %yaaMcyaaivaQd karvaa[- krNyaasaazI saaxaaMkna namaunyaat samaaivaYT kolaolyaa takId yaa trtudIcaa vaapr
saMbaMQaIt ivaBaaga kayaa-laya yaanaI kravayaacaa Asatao.
Aata Asaa p`Sna ]pisqat Jaalaa Aaho kI ekda XaasakIya saovak %yaacyaa Xaasana saovaotIla maUL saovaotUna mau@t
krta yao[-la kaya. yaabaabat savaao-cca nyaayaalayaanao ijalhaiQakarI ivaiJayaanagarma ivaQd ema.i~pur saMudrI dovaI
1990 4 esaelaAar 237 yaa p`krNaat yaa mauVaMcaa ivacaar kolaa AsaUna puZIlap`maaNao AiBap`aya idlao Aahot.
%yaaKorIja sava- saMbaMiQataMnaI yaacaIhI jaaNaIva zovalaI paihjao kI jyaavaoLI jaaihratImaQyao ivaiXaYT Ah-ta namaUd
kolaolaI Asato AaiNa eKadI naomaNaUk itcyaakDo dula-xa k$na krNyaat yaoto %yaavaoLI to p`krNa kovaL inayau@tI
p`aiQakarI va inayau@t vya@tI yaaMcyaa purtoca rhat naahI. jyaaMcyaakDo inayau@t vya@tI Aqavaa vya@tIMcyaa
Ah-tosamaana Aqavaa %yaapoxaa jaast Ah-ta Asaola prMtu jaaihratIt namaUd kolaolaI Ah-ta nasalyaamauLo jyaaMnaI Aja- kolao
nasatIla Asao sava-jaNa vyaiqat Asatat. AXaa pirisqatIt Ah-ta iXaiqala krta yao[-la Asao jar spYTpNao namaUd kolaolao
nasaola tr AXaa kmaI djaa-caI Ah-ta AsaNaayaa vya@tIcaI naomaNaUk krNao janatocaI fsavaNaUk hao[-la.Asao
fsavaNaUkIcao vyavahar caalaU zovaNyaat kaoNa%yaahI nyaayaalayaanao sahBaagaI hao} nayao.
%yaanausaaar Aata Asao zrivaNyaat Aalao Aaho kI jyaa p`krNaat Asao AaZLUna yao[-la kI eKada XaasakIya
kma-caarI Xaasana saovaotIla maUL naomaNaukIsaazI saMbaMQaIt pdacyaa saovaap`vaoXa inayamaatIla trtudIp`maaNao pa~ navhta Aqavaa
ivaiht Ah-tap`aPt navhta Aqavaa %yaanao naomaNaUk imaLNyaasaazI KaoTI maaihtI idlaI haotI Aqavaa KaoTo p`maaNap~ saadr
kolao haoto %yaa kma-caayaalaa saovaot zovaNyaat yao} nayao. jar tao pirivaxaaQaIna Aqavaa Asqaa[- XaasakIya kma-caarI

289
Asaola tr %yaalaa saovaamau@t krNyaat yaavao Aqavaa %yaacyaa saovaa samaaPt krNyaat yaavyaat. jar tao sqaayaI XaasakIya
kma-caarI Asaola tr %yaacyaaivaQd maharaYT/ naagarI saovaa iXast va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 8 maQyao
ivaiht kolyaap`maaNao ivaBaagaIya caaOkXaI krNyaaat yaavaI AaiNa Aaraop isaQd Jaalyaasa %yaa XaasakIya kma-caayaasa saovaotUna
kaZUna Takavao Aqavaa saovaotUna baDtf- kravao prMtu kaoNa%yaahI pirisqatIt yaapoxaa kaoNatIhI vaogaLI iXaxaa laadU nayao.

3. AXaa p`karcaI saovaamau@tI saovaasamaaPtI saovaotUna kaZNyaacaI karvaa[- Aqavaa baDtfI-caI karvaa[- kolyaamauLo
sadrhU SaasakIya kma-caayaaivaQd nyaayaalayaat KTlaa BarNyaacyaa AiQakarasa baaQaa yaoNaar naahI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

A.ga.maMDpo
]psaicava maharaYT/ Xaasana
saamaanya p`Xaasana ivaBaaga.

TIp yaaca saMdBaa-t id.15.12.95 va id.31.10.96 cao Saasana inaNa-ya phavaot

@@@@@@@@@@@

ivaYaya ivaBaagaIya caaOkXaI p`krNaat Apcaayaacyaa vatInao saovaot


Asalaolyaa kma-caayaasa va saovaainavaR<a kma-caayaasa bacaava sahayyak
mhNaUna madt krNyaasa prvaanagaI doNaobaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .saIDIAar 10916 53 42 91 Akra id. 21.10.93.

saMdBa- : pirp~k .saIDIAar 10891027p`..3890Akra id. 3.11.1990.

maharaYT/ naagarI saovaa iXast va ApIla inayama 1979 yaoqaIla inayama 88 maQaIla trtudInausaar XaasakIya
kma-caayaalaa %yaacyaa vatInao ivaBaagaIya caaOkXaIcao p`krNa saadr krNyaasaazI saovaainavaR<a AiQakarI kma-caarI yaaMnaa
bacaava sahayyak mhNaUna madt krNyaasa saamaanya p`Xaasana ivaBaagaacyaa varIla id. 3.11.1990 cyaa pirp~kanvayao
kahI ATIMvar prvaanagaI doNyaat AalaI Aaho.
2 Xaasanaacyaa Aata Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI kahI XaasakIya kma-caarI ekaca vaoLI Anaok ivaBaagaIya
caaOkXaI p`krNaat %yaaMcyaa ijal*yaaKorIja [tr ijal*yaat Apcaayaacyaa vatInao bacaava sahayyak mhNaUna kama pahat
Asatat va %yaamauLo ivaBaagaIya caaOkSaI pUNa- haoNyaasa ivalaMba haotao. tsaoca %yaalaa vaarMvaar saaxaIsaazI Anya~ jaavao laagat
AsalyaamaULo %yaaMcyaaa dOnaMidna XaasakIya kamaavar ivaprIt pirNaama haotao. bacaava sahayyakacao kama krNaayaa SaasakIya
kma-caayaacao dOnaMidna XaasakIya kamakaja saurLIt caalaNyaasaazI Xaasana Aata AXaa saUcanaa dot Aaho kI saovaot
Asalaolyaa XaasakIya kma-caarI yaaMnaa ekaca vaoLI jaastIt jaast daona ivaBaagaIya caaOkXaI p`krNaat bacaava sahayyak
mhNaUna kama krNyaasa prvaanagaI doNyaat yaavaI.

1. saovaainavaR<a XaasakIya AiQakayaaMcaa kma-caayaaMcaa yaa p`krNaaXaI sauvaatIcyaa caaOkXaIcyaa TPPyaat


Aqavaa %yaaMcyaa AiQakRt kamaacaa Baaga mhNaUna kaoNa%yaahI p`karo saMbaMQa Aalaolaa Asata kamaa nayao.

290
2. saovaainavaR<a XaasakIya AiQakayaanao kma-caayaanao ekaca vaoLI 5 poxaa jaast p`krNaat bacaava
sahayyak mhNaUna kama k$ nayao. saovaainavaR<a XaasakIya AiQakayaanao kma-caayaanao %yaaMcyaakDo ivacaaraQaIna
p`krNaasah 5 poxaa jaast p`krNao naahIt yaaba_la caaOkXaI AiQakayaacao samaaQaana k$na idlao paihjao.

maharaYTa/cao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

A.ga. maMDpo
]p saicava maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMnaI sacaaoTI va kt-vyaprayaNata raKNyaabaabat.

saa.p`.iva. pirp~k . saIDIAar 1164p`krNa 494Akra idnaaMk 18.02.1994.

SaasakIya kma-caayaaMnaI %yaaMcyaa dOnaMidna kamakajaat sacaaoTI va kt-vyaprayaNata raKNyaacyaa saMdBaa-t maharaYT/
naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 cyaa 3 maQyao puZIlap`maaNao trtUd Aaho.

1 p`%yaok SaasakIya kma-caayaanao naohmaIca.

ek inataMt sacaaoTI raKavaI.


daona kt-vyaprayaNata zovaavaI AaiNa
tIna SaasakIya kma-caayaaMsa ASaaoBanaIya zrola ASaI kaoNatIhI gaaoYT krta kamaa nayao.

2 tqaaip kahI vaoLa Asao AaZLUna Aalao yaoto kI sava-ca SaasakIya AiQakarIkma-caarI sacaaoTInao kama
krtatca Asao naahI. tsaoca pya-vaoxak pdavarIla AiQakarI %yaaMcao kinaYz Aqavaa janatotIla vya>I yaaMcao saMbaMQaat
vaiSalaobaajaInao Aqavaa vdoYaBaavanaonao kama krtat ASaa p`karcyaa tarIhI yaotat. At SaasakIya AiQakayaaMnaI
kma-caayaaMnaI %yaaMcyaa kamakajaat inapxapatIpNaa raKNao va kaoNa%yaahI vya>Ibaabat vdoYaBaavanaa na baaLgaNao AavaSyak
Aaho. yaavar Saasana ivaSaoYa Bar dot Aaho.

3 %yaanausaar sava- SaasakIya AiQakarI va kma-caarI yaaMcao laxa maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979
maQaIla ]prao@t trtudIkDo vaoQaNyaat yaot Aaho va %yaaMnaa varIla trtudIcao kTaxaanao palana krNyaacyaa saUcanaa doNyaat
yaot Aahot.jao AiQakarI va kma-caarI Ayaaogya AaiNa AvaOQa vat-na k$na varIla trtUdIMcaa BaMga krtIla to ]prao@t
inayamaaKalaI iSastBaMga karvaa[-sa pa~ haotIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSanausaar va naavaanao

AM.ga.maMDpo
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

291
ivaYaya AnvaoYaNa caaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaunhyaabaabatcaa KTlaa
p`laMibat Asalaolyaa SaasakIya saovakacyaa p`krNaacao punaiva-laaokna.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . saIDIAar 1393p`..7211 A id.14 iDsaoMbar 1995.

ivaBaagaIya caaOkSaI ikMvaa nyaayaalayaIna KTlaa p`laMibat Asalaolyaa inalaMbanaaQaIna SaasakIya saovakasa %yaaMcao
inalaMbana samaaPt kna Saasana saovaot punasqaaipt kravao kaya inalaMbanaaQaIna SaasakIya saovaokaMcao inalaMbana iktI kaL caalaU
zovaavao inalaMibat SaasakIya saovakasa Saasana saovaot punasqaaipt kna Akaya-karI pdaMvar %yaaMcaI pdsqaapnaa kravaI kaya
Asao ivaivaQa p`Sna naohmaI ]pisqat haot Asatat.
inalaMibat SaasakIya saovakacyaa ivaivaQa p`SnaasaMdBaa-t saKaola AByaasa kolyaanaMtr inalaMibat SaasakIya saovakasa
punasqaaipt krNyaacyaa p`SnaasaMdBaa-t KalaIlap`maaNao spYTIkrNa krNyaat yaot Aaho

baoihSaaobaI maalama<aa naOitk AQaptna KUna KUnaacaa p`ya%na balaa%kar ASaa A%yaMt gaMBaIr p`krNaaMmaQyao
jaovha SaasakIya saovakasa inalaMibat kolao jaato. tsaoca laacalaucapt p`itbaMQak ivaBaagaanao rcalaolyaa saapLyaamaQyao
SaasakIya saovak jaovha mau_omaalaasah p`%yaxa laaca Gaotanaa saapDtao va %yaamauLo %yaalaa inalaMibat kolao jaato ASaa
p`krNaamaQyao SaasakIya saovakaMivaQdcao nyaayaalayaatIla faOjadarI p`krNa pUNa- hao}na AMitma inaNa-ya laagaopya-nt %yaasa sava-
saaQaarNapNao inalaMibat zovaNyaat yaavao. %yaaMcao inalaMbana saMpuYTat na AaNata %yaacao ivaQdcyaa nyaayaalayaIna p`krNaaMmaQaIla
AMitma inaNa-yaacaI vaaT phavaI. ASaa inalaMbanaaQaIna SaasakIya saovakasa AMitma inaNa-yaaAaQaIca Saasana saovaot punasqaaipt
kolyaasa kayaa-layaIna iSastIcaa BaMga hao[-la va Saasanaacyaa Ba`YTacaaracaI paLomauLo KNaUna kaZNyaacyaa QaaorNaasa Qa@ka
paohoacaola yaacaI jaaNaIva p`%yaok iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao zovaNao AavaSyak Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ra.d.kasaar
]p saicava maharaYT/ Saasana.

TIpid.14.6.96 id.20.7.2006 tsaoca 18.10.07 caohI inaNa-ya phavaot

@@@@@@@@@@

ivaYayaivaBaagaIya caaOkSaIAMtI inalaMibat kma-caayaaMcaa inalaMbana


kalaavaQaI inayamaIt krNao.

saa.p`.ivaBaagapirp~k . saIDIAar 1095978p`krNa 2095Akra idnaaMk 23.1.96.


laaokAayau@t va ]p laaokAayau@t yaaMcyaa 21 vyaa Ahvaalaat Asao AiBap`aya doNyaat Aalao Aahot kI
ivaBaagaIya caaOkSaI caalaU Asatanaa inalaMibat kma-caayaaMsa kovaL inalaMbana Ba<aa doNyaat yaotao prMtu Asaa kma-caarI
ivaBaagaIya caaOkSaItUna inadao-Ya sauTlyaanaMtr %yaacaa inalaMbana kalaavaQaI ksaa inayaimat kravaa yaabaabat tabaaoDtaoba AadoSa
kaZNyaat yaot naahIt. tsaoca kma-caayaaMsa Vavayaacyaa rkmaobaabat SaasanaacaI maanyata GaoNyaacaI kaya-vaahI lagaoca sau$
kolaI jaat naahI AaiNa jar ASaI maanyata GaoNyaasa tIna vaYaa-poxaa jaast ivalaMba Jaalaa tr ASaa ivalaMbaacyaa karNaaMcaa
tpasa sau$ kolaa jaatao. pirNaamaI saMbaMiQat kma-caayaaMsa doya r@kma p`dana krNyaasa baraca ivalaMba haotao. kmaI pgaar
AsaNaayaa kma-caayaaMcyaa garjaabaabat Saaasanaanao AiQak jaaga$k raihlao paihjao AsaahI Ahvaalaat ]llaoK Aaho.

292
2. ivaBaagaIya caaOkSaIAMtI inadao-Ya sauTlaolyaa kma-caayaaMcaa inalaMbana kalaavaQaI inayaimat krNyaabaabat maharaYT/
naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaI svaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao (a kaLatIla p`danao
inayama 1981 cyaa inayama 70 71 va 72 maQyao trtUdI Aahot va sava- saxama p`aiQakarI tsaoca maM~layaIna ivaBaaga yaaMnaI (a
trtudInausaar ivanaaivalaMba p`krNao hataLNao ApoxaIt Aaho.tsaoca (a baabatcaI kaya-pQdtI ivaBaagaIya caaOkSaI inayama
puistka 1991 p`krNa 9 maQyao ivaiht kolaolaI Aaho.ASaI p`krNao hataLtanaa kahI p`maaNaat p`SaasakIya ivalaMba hao}
Saktao hI baaba ivacaarat Gao}nahI AvaajavaI ivalaMba samaqa-naIya zrt naahI. pirNaamaI laaokAayau@t va ]p laaokAayau@t
yaaMcyaa Ahvaalaat varIlap`maaNao AiBap`aya yaoNao hI baaba SaasakIya kamakajaacyaa Akaya-xamatoca inadSa-k zrto.
3. yaavar ]paya mhNaUna sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI %yaaaMcyaa inayaM~NaKalaIla sava-
saxama p`aiQakayaaMnaa ivaBaagaIya caaOkSaItUna inadao-Ya sauTlaolyaa inalaMbaIt kma-caayaaMcaa inalaMMbana kalaavaQaI inayaimat
krNyaabaabatcaI p`krNao varIla pir.2 maQyao namaUd kolaolyaa inayamaaMtIla trtUdInausaar tpasaUna ivanaaivalaMba inakalaat
kaZNyaacyaa va %yaanausaar saMbaMiQat kma-caayaaMsa vaotna va Ba<ao yaaMcyaa rkmaa p`dana krNyaacyaa saUcanaa Vavyaat. tsaoca
%yaaMnaI sava- saxama p`aiQakayaaMnaa AsaohI sPaYT kravao kI kaoNa%yaahI p`krNaat AvaajavaI ivalaMba KpvaUna Gaotlaa jaaNaar
naahI AaiNa jar eKado ivalaMbaacao p`krNa laaokAayau@t Aqavaa ]p laaokAayau@t yaaMnaI Saasanaacyaa inadSa-naasa AaNalao tr
%yaaMcaI gaMBaIr dKla GaoNyaat yao[-la va ASaa ivalaMbaasa jabaabadar AsaNaaro AiQakarI kma-caarI iSastBaMga karvaa[-sa pa~
zrtIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaaMnausaar va naavaanao
ra.d.kasaar
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya pdaonnatI
ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI sau Asatanaa SaasakIya
saovakasa idlaolyaa pdaonnatIcao inayamana krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . esaAarvhI 1095p`..2995baara idnaaMk 22 eip`la 1996.

vaacaa Saasana pirp~k saa.p`.iva..emaAarvhI 1095102.4.1976.

ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat Asalaolyaa AiQakarIkma-caarI (aMcyaa pdaonnatIsaazI ivacaar krtanaa kaya
kaya-pwtI AvalaMibalaI jaavaI (a saMbaMQaat saivastr saUcanaa ]prao@t pirp~kanvayao ivaiht krNyaat Aalaolyaa Aahot.
%yaanausaar
A ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat AsatanaahI jyaoYztamaanausaar ivacaar xao~at yaoNaaro AiQakarIkma-caarI
pdaonnatIsa pa~ Asalyaacao inavaD saimatIsa AaZLlyaasa ASaa AiQakarIkma-caarI (aMnaa inavaDsaUcaIt
ta%pur%yaa svapat samaavaoSa kolaa jaatao va naMtr pdaonnatI AadoiSat krNyaasa saxama AsaNaayaa AiQakayaanao
ASaa daaoYaaraopaMcao svap laxaat Gao}na %yaasa caaOkSaIcyaa inaNa-yaacaI vaaT na pahta ta%purtI pdaonnatI
VavayaacaI kaya yaa baabat jaaNaIvapUva-k inaNa-ya Gyaavayaacaa Asatao.

ba ivaBaagaIya caaOkSaI naMtr AiQakarIkma-caarI (asa daoYa mau@t zrivalyaasa AaoGaanaoca %yaacaI ta%purtI pdaonnatI
inayaimat kolaI jaato prMtU AiQakarIkma-caarI (aMcao ivawcao Aaraop isaw hao}na %yaasa kahI iSaxaa JaalaI
tr iSaxaocaI AMmalabajaavaNaI krNyaakirta %yaacaI ta%purtI pdaonnatI saupuMYTat yaoto.

293
(a saMbaMQaat Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI idGa-kaL caalalaolyaa caaOkSaIcyaa
p`iyaonaMtr ApcaarI AiQakarIkma-caarI (aMsa vaotnavaaZvaaZI raoKNyaacaI saaOmya iSaxaa Jaalyaavar hI iSaxaa
BaaogaNyaasaazI AiQakarIkma-caarI (aMsa inamnapdavar zovaNao jaacak zrto. mhNaUna (a sava- baabaIMcaa kaLjaIpUva-
k ivacaar k$na Saasana Asao AadoSa dot Aaho kI

1 ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat AsatanaahI jaaNaIvapUva-k inaNa-ya Gao}na ta%purto pdaonnat krNyaat Aalaolyaa
AiQakarIkma-caarI (asa caaOkSaInaMtrcyaa inaNa-yaanausaar vaotnavaaZvaaZI raoKNyaacaI saaOmya iSaxaa Jaalyaasa
iSaxaa BaaogaNyaasaazI %yaasa inamnapdavar pdavanat krNyaacaI AavaSyakta naahI. vaotnavaaZ vaaZI raoKNyaacaI
iSaxaocaI AMmalabajaavaNaI pdaonnatIcyaa ]cca pdavarca krNyaat yaavaI.maa~ %yaasaazI %yaacaI ]cca pdavar
iSaxaa BaaogaNyaasa tyaarI AsalyaacaI laoKI pUva-saMmatI GaoNyaat yaavaI. jar %yaanao laoKI saMmatI doNyaacao
naakarlyaasa %yaasa inamna pdavar pdavanat k$na %yaa pdavar iSaxaocaI AMmalabajaavaNaI kolaI jaavaI va iSaxaocaa
kalaavaQaI pUNa- hao[-pya-nt %yaasa pdaonnatI idlaI jaavaU nayao.
2 jyaa p`krNaI pdaonnatI raoKNyaacaI iSaxaa doNyaat AalaI Asaola ASaa ApcaarI AiQakarIkma-caarI (asa
tabaaoDtaoba maUL pdavar pdavanat krNyaat yaavao.

ho AadoSa idnaaMk 1 jaanaovaarI 1995 pasaUna AMmalaat yaotIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ko.saI.EaIvaastva
p`Qaana saicavasaovaa
@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979.

saa.p`.ivaBaaga SauQdIp~ . saIDIAar 1096p`..95Akra idnaaMk 2.9.1996.

Sau QdI p ~

maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 cyaa idnaaMk 31 Aa^gasT 1995 pya-ntcyaa sauQaairt
AavaR<aItIla inayamaaMtIla inayama 2 ktIna maQyao saQyaacyaa majakura eovajaI puZIla majakUr vaacaavaa.

SaasakIya kma-caayaaMSaIikMvaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa ptISaIp%naISaI r@taMcyaa naa%yaanao ikMvaa ivavaah


saMbaMQaamauLo saMbaMiQat Asalaolyaa va SaasakIya kma-caayaaMvar pUNa-pNao AvalaMbaUna Asalaolyaa Anya kaoNa%yaahI vya@tIcaa
samaavaoSa haotao.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

@@@@@@@@@@
ivabaama.

294
ivaYaya jao SaasakIya kma-caarI %yaaMcyaa maUL naomaNaUkIsaazI pa~ navhto
Aqavaa Ah-tap`aPt navhto Asao naMtr AaZLUna yao[-la %yaaMcyaaivaw
karvaa[- krNyaabaabat.

saa,.p`,.ivaBaaga inaNa-ya . esaDIAar 1095995p`..11 idnaaMk 31 Aa^@Taobar 1996.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar 10931077p`. 2392Akra id.12.10.1993.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya . baIsaIsaI 1094p`..689416 ba idnaaMk 15.12.1995.

SaasakIya saovakaMnaI %yaaMcyaa maUL naomaNaUkIcyaavaoLI KaoTI maaihtI idlyaasa Aqavaa to maUL naomaNaUkIsa Ah-tap`aPt
navhto Asao inadSa-naasa Aalyaasa %yaaMcaoivaw kravayaacyaa karvaa[-baabat ]prao@t idnaaMk 12 Aa^@Taobar 1993 cyaa
inaNa-yaanausaar saivastr saUcanaa inaga-imat krNyaat Aalyaa Aahot. p`t saMlagna yaa Saasana inaNa-yaat maUL naomaNaUkInaMtr
saovaot Asatanaa pdaonnatIcyaa fayaVasaazI KaoTo p`maaNap~ saadr kolyaacao inadSa-naasa Aalyaasa kaya kaya-vaahI kravaI
yaabaabatcyaa saUcanaa naahIt.

2. varIla mauVabaabat Asao zrivaNyaat Aalao Aaho kI jar eKaVa SaasakIya saovakanao maUL naomaNaUkInaMtr
pdaonnatIcyaa fayaVasaazI jaatIcao KaoTo p`maaNap~ daKla kna pdaonnatI imaLivalaI Asaola AaiNa sadr baaba naMtr kahI
kalaaMtranao inadSa-naasa Aalyaasa %yaa kma-caayaacyaa pdaonnatIcao AadoSa ta%kaL r_ krNyaat yaavaot va %yaalaa %yaacyaa
maUL pdavar pdavanat kravao. tsaoca saMbaMiQat kma-caayaaMivaw iSastBaMgaacaI kaya-vaahI ta%kaL sau krNyaat yaavaI.

3. yaaivaYayaI AsaohI spYT krNyaat yaot Aaho kI var namaUd kolaolyaa idnaaMk 12.10.1993 yaa AadoSaatIla
maaihtI maUL naomaNaUkIcyaa vaoLocaI Asalyaanao tI kaoNa%yaahI mauVabaabat AsaU Sakto. yaaMt pdaonnatIcyaa vaoLI ivacaarat
Gyaavayaacao p`maaNap~ kovaL maagaasavagaI-yaaMsaazIcyaa raKIva jaagaaMcyaa AadoSaaMcyaa AnauYaMgaanao %yaaMcyaatIla p`vagaa-purto
mayaa-idt Asato.%yaanausaar varIla pircCod 2 maQaIla saUcanaa kovaL jyaa p`krNaat jaatIcao KaoTo p`maaNap~ daKla kolyaacao
AaZLUna yao[-la ASaa p`krNaaMnaa laagaU haoto.

4. idnaaMk 15 jaUna 1995 pUvaI- ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-tIla jyaa vya@tIMnaI yaa AaQaIca AnausaUicat jamaatIcyaa
p`maaNap~acyaa AaQaaro SaasakIyainamaSaasakIya saovaot p`vaoSa imaLvaUna pdaonnatI p`aPt kolaI Aaho. ASaaMnaa Saasana inaNa-ya
. baIsaIsaI 1094p`..689416 ba idnaaMk ,15 iDsaoMbar 1995 p`t saMlagna maQyao spYT kolyaanausaar
pdavanat krNyaat yao} nayao ikMvaa saovaotUna kaZUna TakNyaat yao} nayao. idnaaMk 15 jaUna 1995 (anaMtr ivaSaoYa maagaasa
p`vagaa-tIla jyaa vya@tI AnausaUicat jamaatIcyaa p`maaNap~acyaa AaQaaro SaasakIya saovaot p`vaoSa imaLvatIla ikMvaa pdaonnat
haotIla ASaa kma-caayaaMcaI p`maaNap~o KaoTI AaZLlyaasa %yaaMcyaa ivaw pircCod 1 p`maaNao kaya-vaahI krNyaat yaavaI.

maharraYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ra.d.banavaar
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

295
ivaYaya saovaainavaR<a kma-caayaaMcyaa baabatIt ivaBaagaIya caaOkSaIcaI
p`krNao p`aqaamya maanao pUNa- kNyaabaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .saIDIAar 1097156p`..1497Akra idnaaMk 24.02.1997.

laaokAayau@t va ]p laaokAayau@t yaaMnaI Saasanaasa saadr kolaolyaa 23vyaa vaaiYa-k Ahvaalaat Asao AaSvaasana
idlao Aaho kI SaasakIya kma-caayaaMcyaaivaQd iSastBaMga kaya-vaahI bayaaca p`maaNaat kma-caayaaMcaI saovaainavaR<aI AgadI
javaL AalyaanaMtr ikMvaa kma-caarI saovaainavaR<a JaalyaanaMtr bayaaca idvasaaMnaI kolaI jaato. ASaa vaoLI kma-caayaaMsa
kovaL ta%pur%yaa saovaa inavaR<aIvaotnaa KorIja [tr Aaiqa-k laaBa haot nasalyaanao %yaacao nauksaana haoto. %yaamauLo ASaa
baabatIt caaOkSaI tatDInao pUNa- haoNao va %yaasaazI daoYaaraop p~ bajaavaNao caaOkSaI AiQakarI naomaNao yaa p`iyaa 2
maihnyaat pUNa- haoNao AavaXyak Aaho. va ekUNa caaOkSaIcaI kaya-vaahI 1 vaYaa-t pUNa- haoNao AavaSyak Aaho. Asao
laaokAayau@t yaaMcao AiBap`aya Aahot.
varIla AiBap`aya va iSafarSaI yaaMcaa AByaasa kolyaanaMtr Saasana ASaa inaYkYaa-p`t Aalao Aaho kI saovaainavaR<a
kma-caayaacyaa ivaQdcaI ivaBaagaIya caaOkSaI p`aqamyamaaNao pUNa- haoNao AavaSyak Aaho. %yaanausaar Saasana Asao AadoSa dot
Aaho kI ivaBaagaIya caaOkSaIcaI p`krNao Sa@yatao kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa saumaarasa ikMvaa saovaainavaR<aInaMtr sau
krNyaacyaa p`vaR<aIpasaUna pravaR<a vhavao va ASaa p`karcyaa caaOkSyaa saovaa inavaR<aIpUvaI- purosaa AvaQaI iSallak AsataMnaa
sau krNyaacaI dxata GyaavaI. tqaaip jar kahI ivaiSaYT pirisqatIt hI caaOkSaI saovaainavaR<aIcyaa vaoLI ikMvaa %yaanaMtr
sau krNao AavaSyak Jaalao tr ASaa vaoLI daoYaaraop p~ tatDInao bajaavaNyaat yaavao. tsaoca caaOkSaI AiQakarI va
saadrkta- AiQakarI yaaMcyaa naomaNaUka 2 maihnyaaMt krNyaat yaavyaat va ivaBaagaIya caaOkSaIcaI saMpUNa- kaya-vaahI 1 vaYaa-t
pUNa- hao[-la yaacaI dxata GyaavaI.
sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI varIla saUcanaaMcao palana krNyaacaI dxata GyaavaI. tsaoca (a saUcanaa %yaaMcyaa
p`SaasakIya inayaM~NaaKalaI sava- ivaBaaga p`mauK yaaMcyaa inadSa-naasa AaNaUna %yaaMnaa %yaaMcao kaTokaorpNao palana krNyaasa
kLvaavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaaMnausaar va naavaanao
ja. d. zakUr
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya SaasanaatIla ]ccapdsqa AiQakayaaMnaI vaR<ap~Iya maaQyamaatUna


mah%vapUNa- baabaIMsaMbaMQaI inavaodna ikMvaa BaaYya krNyaabaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .saIDIAar 1197p`..4597Akra idnaaMk 3 naaovhoMbar 1997.

Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI SaasanaatIla kahI ]ccapdsqa AiQakarI vaR<ap~Iya maaQyamaatUna
mah%vapUNa- baabaIMsaMbaMQaI inavaodna Aqavaa BaaYya krtat .Asao inavaodna ikMvaa BaaYya kolyaamauLo Saasanaasa ADcaNaIcyaa
pirisqatIlaa taoMD Vavao laagato. yaabaabat Asao namaUd krNyaat yaoto kI SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaI maharaYT/
naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQaIla inayama 8 va AiKla BaartIya saovaa vat-NaUk inayama 1968 maQaIla inayama
9 nausaar AnaiQatpNao maaihtI purivaNao [%yaadIsa p`itbaMQa GaalaNyaasa Aalaa Aaho. maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk
inayama 1979 maQaIla inayama 9 va AiKla BaartIya saovaavat-NaUk inayama 1968 maQaIla inayama 6 nausaar vaR<ap~o
AakaSavaaNaI ikMvaa dUrdSa-na yaaMcaoSaI saMpk- zovaNyaasa p`itbaMQa krNyaat Aalaolaa Aaho. tsaoca maharaYT/ naagarI saovaa
vat-NaUk inayama 1979 maQaIla inayama 9 3 va AiKla BaartIya saovaa vat-NaUk inayama 1968 maQaIla inayama 7
maQaIla trtUd KalaIlap`maaNao Aaho

296
kaoNatahI SaasakIya kma-caarI kaoNa%yaahI AakaSavaaNaIvarIla Qvainaxaoipt BaaYaNaamaQyao ikMvaa dUrdSa-navarIla
p`saairt haoNaayaa kaya-maat ikMvaa vaR<ap~alaa ikMvaa inayatkailakalaa ilaihlaolyaa p~amaQyao ikMvaa inanaavaI ikMvaa
svatcyaa naavaanao ikMvaa vya>Icyaa naavaanao p`kaiSat Jaalaolyaa dsteovajaamaQyao ikMvaa jaahIr BaaYaNaat ikMvaa saava-jainak
izkaNaI.

A jyaamaQyao Saasanaacyaa ikMvaa BaartatIla Anya kaoNa%yaahI Saasanaacyaa caalaU ikMvaa AilakDcyaa
QaaorNaaMvar ikMvaa tIvar p`itkUla TIka Asaola ikMvaa
ba jyaamauLo Saasana AaiNa koMd` Saasana va BaartatIla Anya kaoNatohI Saasana yaaMcyaamaQaIla ihtsaMbaMQa
ADcaNaIt Taklao jaatIla ikMvaa
k jyaamauLo Baart sarkar AaiNa ivadoSa sarkar yaaMcyaa maQaIla ihtsaMbaMQa ADcaNaIt Taklao jaatIla
ikMvaa
D jyaamauLo %yaacaI vyai>gat gaahaNaI puZo maaMDlaI jaatIla Asao kaoNatohI vastuinaYz ivaQaana k$
SakNaar naahI ikMvaa kaoNatohI mat vya@t k$ SakNaar naahI.
prMtu yaa paoT inayamaatIla kaoNatIhI gaaoYT %yaa SaasakIya kma-caayaanao %yaacyaa pdacyaa naa%yaanao ikMvaa
%yaacyaavar saaopivalaolyaa kt-vyaacyaa yaaogya palanaacyaavaoLI kolaolyaa kaoNa%yaahI ivaQaanaaMnaa ikMvaa vya> kolaolyaa mataMnaa
laagaU haoNaar naahI.
SaasanaatIla sava- ]ccapdsqa AiQakarI yaaMnaI ]prao@t AadoSaaMcao kaTokaorpNao palana kravao. sadr AadoSaaMcao
]llaMGana kolyaasa %yaacaI SaasanaakDUna gaMBaIr dKla GaotlaI jaa[-la yaacaI naaoMd GaoNyaat yaavaI.
Saasana AsaohI inadoSa dot Aaho kIvaR<ap~at inavaodna ikMvaa BaaYya kravayaacao Jaalyaasa %yaalaa p`qama maanyata
GaoNyaat yaavaI va Asao inavaodna ikMvaa BaaYya mahasaMcaalak maaihtI va janasaMpk- mahasaMcaalanaalaya yaaMcao maaf-t krNyaat
yaavao.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

pI.sauba`)maNyama
Saasanaacao mau#ya saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya faOjadarI kaya-vaahIcyaa tulanaot ivaBaagaIya karvaa[-.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . saIDIAar 1097p`.469711 idnaaMk 18.11.1997.

Saasana pirp~k ivaBaagaIya caaOkSaI inayama puistka caaOqaI AavaR<aI 1991 maQaIla pircCod 4.2 maQyao faOjadarI
kaya-vaahIcyaa tulanaot ivaBaagaIya karvaa[- krNyaabaabat spYT saUcanaa doNyaat Aalaolyaa Aahot.faOjadarI KTlaa daKla
kolaa Asalaa trIhI ivaBaagaIya caaOkSaI AadoSaIt krta yao} Sakto. Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI
SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcao ivaw faOjadarI KTlaa daKla krNyaat Aalyaavar maa~ %yaaMcyaavar ivaBaagaIya
caaOkSaI AadoSaIt krNyaat yaot naahI. faOjadarI KTlyaacaa inaNa-ya laagaNyaasa baraca kalaavaQaI laagatao va %yaamauLo
saMbaMiQataMvar ta%kaL karvaa[- krNao Sa@ya haot naahI. ivaBaagaIya caaOkSaI inayama puistkotIla pircCod 4.2 KalaI
namaUd kolyaanausaar punha ]d\QaRt krNyaat yaot Aaho. %yaatIla itsayaa pyaa-yaanausaar faOjadarI KTlaa BarNyaabaraobarca
ivaBaagaIya caaOkSaIhI AadoiSat krNyaat yaavaI.

297
4.2 faOjadarI kaya-vaahIcyaa tulanaot ivaBaagaIya karvaa[-
saMbaMiQat kama-caayaavar p`qamat iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaacaI va naMtr faOjadarI KTlaa BarNyaacaI
Saasanaasa maaokLIk Aaho Aqavaa Saasana p`qama faOjadarI KTlaa Bana AaiNa %yaacyaa inaNa-yaacaI vaaT pahUna daoYaisaQdI
inaiScat JaalyaanaMtr vat-NaUkIcyaa AaQaaravar iSaxaa krNyaabaabat kaya-vaahI k Sakola. Saasana itsara pyaa-ya mhNaUna
ekacavaoLI faOjadarI kaya-vaahI baraobar ivaBaagaIya karvaa[- krNyaasa p`arMBa k Sakola. P`a%yaok p`krNaat p`qama
faOjadarI kaya-vaahI krNyaacao baMQana Saasanaavar naahI. hI kayadoSaIr pirisqatI Aaho. prMtu ivaBaagaIya p`aiQakayaaMnaI
ivaBaagaIya karvaa[- sau krNyaapUvaI- KTlaa daKla krNao va inaNa-yaacaI p`tIxaa krNao ]icat zrola.yaacaa AaNaKI ek
fayada Asaa kI SaasakIya kma-caarI faOjadarI daoYaaraopat p`%yaxa isawapraQaI zrlyaanaMtr %yaacyaavar ivaBaagaIya karvaa[-
krNyaacaI AavaSyaktaca rahNaar naahI. mhNaUna p`%yaok vyai@tgat p`krNaatIla sava- saMbaMw baabaI laxaat Gaotlyaa
paihjaot AaiNa faOjadarI KTlyaabaraobarca iSastBaMgaivaYayak kaya-vaahI kravayaacaI Asaola tr jaaNaIvapUva-k dRYTIkaona
svaIkarNao AavaSyak Aaho. eKaVa p`krNaat gaMBaIr svapacao daoYaaraop AsatIla AaiNa %yaat sabaL puravaa Asaola tr
ivaBaagaIya kaya-vaahIhI caalaU zovaavaI mhNajao laoaksaovakacyaa gaOrvat-NaUkIba_la %varIt inaYkYa- kaZta yao[-la AaiNa %yaacaI
saovaa caalaU zovaNyaabaabathI AMitma inaNa-ya Gaota yao[-la.KTlaa caalaU AsataMnaaca ivaBaagaIya caaOkSaIhI caalaU kravaI ikMvaa
ksao yaa p`Snaacaa ivacaar krNyaasaazI savaa-t caaMgalaI vaoL mhNajao KTlaa BarNyaasa maMjaurI doNyaat yaoto tI haoya. %yaa
TPPyaavar sava- dsteovaja ]plabQa Asatat AaiNa maUL dsteovajaacyaa faoTaosT^T p`tI ikMvaa maUL p`tI caaOkSaI krNaayaa
p`aiQakayaasamaaor zovaNao ho kzINa kama naahI.daoYaaraoipt AiQakayaanao ekda maUL kagadp~o maanya kolyaanaMtr caaOkSaI
krNaayaa AiQakayaanao AaiNa ikMvaa daoYaaraoipt AiQakayaanao yaqaaoicatir%yaa saaxaaMikt kolaolyaa dsteovajaaMcyaa
faoTaosT^T p`tI puZIla ivaBaagaIya kaya-vaahIcyaa p`iyaocyaa vaoLI vaaprat AaNata yaotIla karNa nyaayaalayaIna
kaya-vaahIcyaa p`iyaocyaa vaoLI maUL p`tI AavaSyak Asatat. AaNaKI Asao kI APaIla nyaayaalayaacyaa inaNa-yaasaazI
Saasanaanao vaaT pahNyaacaI AavaSyakta naahI. yaabaabatIt saMivaQaanaacyaa AnaucCod 311 cyaa KMD 2 dusayaa
prMtukanvayao inaba-nQa GaalaNyaat Aalaolaa naahI. pirNaamaI Saasanaanao ivaBaagaIya kaya-vaahI sau krNao samaqa-naIya zrola AaiNa
kovaL T/ayala kaoTa-t isawapraQa zrlaolyaa kma-caayaasa %yaacyaa vat-NaukIcyaa AaQaaravar iSaxaa krta yao[-la. tqaaip
jaoqao ApIla nyaayalayaakDUna T/ayala nyaayaalayaatIla ApraQaI isawI r_ zrivaNyaat AalaI Asaola tr kolaolyaa iSaxaocaa
p`Baava tabaaoDtaoba kmaI hao[-la AaiNa pirisqatIcao punaiva-laoakna krNao Saasanaavar baMQanakark Asaola .
varIla saUcanaaMcao kaTaokaorpNao palana krNyaat yao[-la yaacaI KbardarI GaoNyaat yaavaI.

ja. d. zakUr
Avar saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 maQaIla


saQyaacyaa inayama 5 maQaIla ]p inayama 1 eovajaI puZIla
]p inayamaacaa AMtBaa-va krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga maM~alaya mauMba[- 400 032 idnaaMk 5 foba`uvaarI 1998.

Baartacao saMivaQaana
maaMk saIDIAar 1097p`.. 3297Akra BaartIya saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 cyaa prtukanvayao
p`dana krNyaat Aalaolyaa AiQakaracaa vaapr k$na maharaYT/acao rajyapala yaavdaro maharaYT/ naagarI saovaa iSast va
ApIlainayama 1979 maQyao AaNaKI sauQaarNaa krNyaakirta KalaIla inayama krIt Aahot

298
1. yaa inayamaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaaiSast va ApIla inayama 1998 Asao mhNaavao.
2. maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 maQaIla saQyaacyaa inayama 5 maQaIla ]p inayama 1
eovajaI puZIla ]p inayamaacaa AMtBaa-va krNyaat yaavaa

1 %yaa %yaa vaoLI AMmalaat AsaNaayaa kaoNa%yaahI kayaVacyaa trtudInaa baaQaa na AaNata SaasakIya kma-caayaalaa
vaajavaI va puroSaa karNaakirta AaiNa yaat vaa naMtr trtUd kolyaap`maaNao puZIla iSaxaa krta yaotIla %yaa iSaxaa ASaa

ikrkaoL svapacyaa iSaxaa

ek zpka zovaNao
daona %yaacaI pdaonnatI raoKUna zovaNao
tIna kma-caayaacyaa inaYkaLjaIpNaamauLo ikMvaa %yaaMnao AadoSaaMcaa BaMga kolyaamauLo Saasanaalaa Jaalaolyaa
kaoNa%yaahI Aaiqa-k sva$pacyaa hanaIMcaI saMpUNa- r@kma ikMvaa itcaa Baaga %yaacyaa vaotnaamaQaUna vasaUla krNao.
caar vaotnavaaZI raoKUna zovaNao
paca ivainaid-YT kalaavaQaIkirta vaotna samayaEaoNaItIla Kalacyaa TPPyaavar AaNaNyaat yao[-la AaiNa ASaa
pdavanatIcyaa kaLat SaasakIya kma-caayaalaa vaotnavaaZI imaLtIla ikMvaa imaLNaar naahIt yaabaabat AaiNa Asaa
kalaavaQaI samaaPt JaalyaanaMtr yaa pdavanaIcyaa pirNaamaI %yaaMcyaa BaavaI vaotnavaaZI puZo Zklalyaa jaatIla ikMvaa naahI
yaababathI inadoSa idlao jaatIla.
saha SaasakIya kma-caayaasa tao jyaa vaotna samayaEaoNaImaQyao pdavar EaoNaImaQyao ikMvaa saovaomaQyao Asaola
%yaapoxaa Kalacyaa vaotna samayaEaoNaImaQyao pdavar EaoNaImaQyao ikMvaa saovaomaQyao AaNaNao. jyaa vaotna samayaEaoNaItUna pdava$na
EaoNaImaQaUna ikMvaa saovaotUna SaasakIya kma-caayaasa Asao Avanat krNyaat Aalao Asaola %yaa vaotna samayaEaoNaImaQaIla
pdavarIla EaoNaImaQaIla ikMvaa saovaotIla baZtIsa ASaI AvanatI sava- saaQaarNapNao raoQak zrola. maga ASaa AadoSaaMmaQyao
SaasakIya kma-caayaasa pUvaI-cyaa vaotna samayaEaoNaIt pdavar EaoNaImaQyao ikMvaa saovaomaQyao prt AaNaNyaasaMbaMQaIcyaa ATI
SaasakIya kma-caayaaMcaI jyaoYzta va %yaaMcao vaotna yaasaMbaMQaIcyaa inadoSaaMcaa ]llaoK kolaolaa Asaao vaa nasaao.

jabar iSaxaa

saat sa@tIcaI saovaa inavaR<aI


Aaz saovaotUna kaZUna TakNao maa~ BaavaI kaLat SaasakIya naaokrI imaLNyaacyaa dRYTInao Anah-ta zrNaar
naahI.
na} saovatUna baDtf- krNao maa~ BaavaI kaLat SaasakIya naaokrI imaLNyaacyaa dRYTInao sava-saaQaarNapNao hI
Anah-ta zrola.
prMtu kaoNatohI SaasakIya kama krNyaaba_la ikMvaa to kama krNyaapasaUna pravaR%t krNyaaba_la kayadoSaIr
pirEaimakavyaitir@t kaoNa%yaahI vya@tIkDUna laalaUca ikMvaa baxaIsa mhNaUna kaoNatohI [naama svaIkarlyaacaa Aaraop isaQd
Jaalaa Asaola ASaa p`%yaok p`krNaat KMD Aaz ikMvaa KMD na} maQyao namaUd kolaolaI iSaxaa doNyaat yao[-la.
prMtu AaNaKI Asao kI kaoNa%yaahI Apvaada%mak p`krNaat AaiNa laoKI namaUd krNyaasa Aalaolyaa ivaSaoYa
krNaaMsaazI [tr kaoNa%yaahI iSaxaa doNyaat yao[-la.
spYTIkrNa yaa inayamaaMcyaa Aqaa-tga-t puZIla gaaoYTI yaa iSaxaaa zrNaar naahIt. %yaa ASaa
.
.
ivabaama.

299
ek SaasakIya kma-caarI jyaa saovaot Asaola tI saovaa ikMvaa tao QaarNa krIt Asalaolao pd jyaa inayamaavdaro vaa
AadoSaavdaro ivainayamaIt kolao jaat Asaola %yaa inayamaanausaar va AadoSaaMnausaar ikMvaa %yaaMcyaa inayau@tIcyaa SatI-nausaar
kaoNatIhI ivaBaagaIya prIxaa ikMvaa ihMdI AaiNa marazI BaaYaa prIxaa ]<aINa- na Jaalyaaba_la vaotnavaaZI raoKUna zovaNao
daona SaasakIya kma-caarI dxataraoQa par krNyaasa Asalyaacyaa karNaastva vaotna samayaEaoNaItIla dxata
raoQaavar %yaacaI vaotnavaaZ qaaMbavaNao
tIna SaasakIya kma-caayaacyaa p`krNaacaa ivacaar kolyaanaMtr tao %yaaMcyaa vat-NaUkISaI saMbaMQaIt nasaNaayaa
p`SaasakIya baabaIcyaa AaQaaro jyaa saovaot EaoNaIt ikMvaa pdavar baZtI imaLNyaasa pa~ zrlaa Asata %yaa saovaot EaoNaIt
ikMvaa pdavar maga tI baZtI kayama ikMvaa sqaanaapnna Asaao baZtI na doNao
caar ]ccasaovaot EaoNaIt ikMvaa pdavar sqaanaapnna yaa naa%yaanao kama krNaayaa SaasakIya kma-caayaalaa tao
ASaa ]ccasaovaot EaoNaIt ikMvaa pdavar kama krNyaasa Ayaaogya Aaho yaa karNaava$na ikMvaa %yaacyaa vat-NaUkISaI saMbaMQaIt
nasaNaayaa kaoNa%yaahI p`SaasakIya karNaava$na inamna saovaot EaoNaIt ikMvaa pdavar pdavanat krNao
paca Anya kaoNa%yaahI saovaot EaoNaIt ikMvaa pdavar pirivaxaaQaIna inayau@t kolaolyaa SaasakIya kma-caayaalaa
%yaaMcyaa inayau@tIcyaa ATIMnausaar ikMvaa ASaa prIvaIxaocao inayaM~Na krNaaro inayama va AadoSa yaanausaar pirvaIxaa kaLamaQyao
ikMvaa pirvaIxaa kaLacyaa AKorIsa %yaaMcyaa kayama saovaot EaoNaIt ikMvaa pdavar pdavanat krNao
saha BaartatIla kaoNa%yaahI SaasanaakDUna ikMvaa %yaacyaa inayaM~NaaKalaIla kaoNa%yaahI p`aiQakrNaakDUna
jyaacyaa saovaa ]sanyaa GaoNyaat Aalyaa hao%yaa %yaa SaasanaakDo iMkMvaa p`aiQakrNaakDo %yaa SaasakIya kma-caayaacyaa saovaa
saupUd- k$na Anya kma-caayaacyaa saovaa ]plabQa k$na GaoNao
saat SaasakIya kma-caayaacyaa inayatsaovaavaQaI ikMvaa saovaainavaR<aI yaa saMbaMQaIcyaa trtUdInausaar %yaalaa sa@tInao
saovaainavaR<a krNao
Aaz A pirvaIxaaQaIna inayau@t kolaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcaI saovaa %yaacyaa pirvaIxaa kaLamaQyao ikMvaa
%yaacyaa AKorIsa %yaacyaa inayau@tIcyaa ATInausaar ikMvaa ASaa pirvaIxaocao inayaM~Na krNaaro inayama va AadoSa yaanausaar
samaaPt krNao ikMvaa
ba AsqaayaI SaasakIya kma-caayaacaI saovaa %yaacyaa vat-NaUkISaI saMbaMiQat nasalaolyaa karNaava$na samaaPt
krNao ikMvaa
k kraranausaar inayau@t kolaolyaa SaasakIya kma-caayaacaI saovaa ASaa kraracyaa ATInausaar samaaPt krNao.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao


ra.d.kasaar
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naaagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQyao sauQaarNaa


XaasakIya kma-caayaaMnaI 14 vaYaa-KalaIla maulaaMnaa kamaavar zovaNyaasa P`aitbaMQa .

saa.p`.ivaBaaga pirp~k 1097 p`krNa 21 97 Akra. id. 17 maaca- 1998.

Pairp~k raYT/Iya maanava AiQakar Aayaaogaanao Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa AaNalao Aaho kI 14 vaYaa-KalaIla maulaaMnaa
kamaavar zovaNyaabaabatcyaa tarI AayaaogaakDo p`aPt haot Aahot. tqaaip AXaa maulaaMnaa maaoft iXaxaNa imaLNao ha
maUlaBaUt h@k AsalyaamauLo %yaaMnaa kamaavar zovaNao hI baaba itrskrNaIya Aaho.Aayaaogaanao puZo AXaIhI iXafarsa kolaI
Aaho kI XaasakIya kma-caayaaMnaa 14 vaYaa-KalaIla maulaaMnaa kamaavar zovaNyaasa p`itbaMQa krNyaat yaavaa.

300
Xaasanaanao varIla iXafarsa maanya kolaI AsaUna %yaanausaar XaasakIya kma-caayaaMnaa 14 vaYaa-KalaIla maulaaMnaa kamaavar
zovaNyaasa p`itbaMQa krNyaasaazI Saasana AiQasaUcanaa saa.P`a.iva. .saIDIAar 1097P`akrNa 2197 Akra id.
1 iDsaoMbar 1997 Anvayao maharaYT/ naagarI saovaavat-NaUk inayama 1979 maQyao navaIna inayama . samaaivaYT kolaa
Aaho.
sava- maM~alayaIna ivaBaaga %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla sava- ivaBaaga P`amauK va kayaa-laya p`mauK yaaMnaa ivanaMtI Aaho kI
%yaaMnaI saMbaMQaIt navaIna inayama %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla sava- AiQakarI tsaoca kma-caarI yaaMcao inadXa-naasa AaNaavaa.

ja. d.zakUr
Xaasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya inanaavaI va KaoTyaa sahInao XaasanaakDo Aalaolyaa Ajaa-varIla kaya-vaahI.


saa.P`a.iva.pirp~k .Saakap109858p`..59818r.va.ka. id.3 jaulaO 98.

vaacaa : saa.p`.iva.pirp~k .Xaakap 1085 58 18 r.va.ka.id. 7.5.85.


saa.p`.iva.pirp~k .Xaakap 1096 850 18 id.27.12.96.

pirp~k : inanaavaI va KaoTyaa sahInao XaasanaakDo Aalaolyaa Ajaa-var kuzlyaa p`karo kaya-vaahI kravaIyaa baabatcyaa
spYT saUcanaa ]praoillaKIt id. 7 mao 1985 cyaa pirp~kanvayao doNyaat Aalaolyaa Aahot.sadrhU saUcanaaMcaa puna$ccaar
]praoillaKIt id. 27 iDsaoMbar 1996 cyaa pirp~kanvayao krNyaat Aalaa Aaho.
2. nauk%yaaca maa. mau#ya saicavaaMcyaa AQyaxatoKalaI maharaYT/ rajya rajapi~t AiQakayaaMsaazI Asalaolyaa
rajyastrIya saMyau@t ivacaar ivainamaya saimatIcyaa p`itinaQaIbaraobar Jaalaolyaa baOzkImaQyao cacaa- JaalaI haotI.%yaa cacao-maQyao
sadrhU Xaasana AadoXaacao palana haot naahIAsaa mau_a ]pisqat Jaalaa haota.
3. Ba`YTacaar inamau-lanaacyaa baabatIt Xaasana kTIbaQd Aaho va yaakirta Xaasanaanao Ba`YTacaar inamaU-lanaacyaa saMdBaa-t
Svaotpi~kocaa masaudahI jaahIr kolaolaa Aaho va %yaavar vaogaLyaanao kaya-vaahI sau$ Aaaho.Ba`YTacaar inamau-laanaakrIta sava-
p`karcaI kaya-vaahI pUNa- Xa@tInao krtanaa XaasakIya kma-caayaaMvar ivanaakarNa Anyaaya hao} nayao yaacaI kaLjaI GaoNao
AavaXyak Aaho AaiNa eka pirnao Ba`YTacaar inamaU-lanaacaaca tao ek Baaga Aaho yaa QaoarNaacyaa AnauYaMgaanao KalaIla AadoXa
doNyaat yaot Aahot.
1. A inanaaMvaI va KaoTyaa sahInao p`aPt Jaalaolyaaa sava-ca Ajaa-baabat caaOkXaI krNyaacaI AavaXyakta
naahI.jar AXaa Ajaa-maQyao pDtaLNaIcyaa samaqa-naasa ]pyau@t AXaa ivaiXaYT p`saMgaacaa ikMvaa caaOkXaIyaaogya mau_yaaMcaa
]llaoK krNyaat Aalaa Asaola AaiNa to caaOkXaI krNyaakirta saava-jainakdRYTyaa purosao mah%vaacao AsatIla trca %yaa
p`saMgaabaabat ikMvaa mau_yaacaI caaOkXaI krNyaat yaavaI.
ba Asao sava- caaOkXaIyaaogya p`saMga ikMvaa mau_o Agaoadr zrivaNyaat yaavaot va AXaa caaOkXaI yaaogya
zrivaNyaat Aalaolyaa p`%yaok p`saMgaaacaI ikMvaa mau_yaacaI caaOkXaI krNyaat yaavaI.sava- Ajaa-caI p`t caaOkXaIkirta
pazivaNyaat yao} nayao.
k Asao p`saMga ikMvaa mau_yaabaabat caaOkXaI kravaI yaa baabat sauQda saMbaMQaIt ivaBaagaaMnaI spYT inadoXa
Vavaot. sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI yaasaazI saoabatcyaa ivavarNap~ 1 caa vaapr kravaa.
2. maM~alayaat Asao AadoXa sah saicava ikMvaa %yaaMcao varIla vairYT AiQakarI yaaMnaI AaiNa Anya~ ivaBaaga p`mauK
ikMvaa kayaa-laya p`mauK yaanaIca p`krNaacaa jaatInao tpasa k$na inaga-imat kolao paihjaot.

301
3. inanaavaI AaiNa KaoTyaa sahInao p`aPt Jaalaolao va varIla 1A maQyao vagaI-krNa krNyaat yaotIla AXaa Ajaa-varIla
caaOkXaI vairYz paatLIvar AaiNa inapxapatIpNao krNyaat yaavaI. tsaoca AXaI caaOkXaI gaaopnaIyair%yaa k$na
saMbaMQaIt AiQakayaaMcaI naahk badnaamaI haoNaar naahI yaacaIhI puroXaI dxata GaoNyaat yaavaI.
4. inanaavaI va KaoTyaa sahInao p`aPt Jaalaolyaa Ajaa-baabatcaI caaOkXaI Xa@yatao ek maihnyaacyaa Aat ikMvaa jaastIt
jaast idD maihnyaacyaa Aat pUNa- krNyaat yaavaI.AaiNa jyaa p`krNaI satdXa-naI saKaola ivaBaagaIya caaOkXaI
krNyaacaI AavaXyakta idsaUna yaot naahIAXaI p`krNao Ahvaala imaLalyaapasaUna ek maihnyaacyaa Aat AMitmat
inakalaI kaZNyaat yaavaIt. caaOkXaI AiQakayaaMnaI caaOkXaI Ahvaala Xaasanaasa pazivataMnaa saaobatcyaa
ivavarNap~ daonacaa vaapr kravaa.yaa baabat caaOkXaIsaazI Gaotlaolyaa vaoLocaa xaoi~ya kayaa-layaacao inarIxaNa
krtaMnaa maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI AaZavaa Gyaavaa.
sava- saMbaMQaItaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kIvarIla AadoXaaMcao kaTokaorpNao palana krNyaat yaavao.

p`Qaana saicava p`.sau.va.r.va.ka.


@@@@@@@@@@

saamaanya p`Saasana ivaBaaga.


maM~alaya mauMba[- 400 032
id. 28 saPToMbar 1998.

Baartacao saMivaQaana
maaMk saIDIAar 1398p`..498Akra BaartIya saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 cyaa prMtukanvayao
p`dana krNyaat Aalaolyaa AiQakaracaa vaapr k$na maharaYT/acao rajyapalayaavdaro maharaYT/ naagarI saovaavat-NaUk
inayama 1979 maQyao AaNaKI sauQaarNaa krNyaakirta KalaIla inayama krIt Aahot

1. yaa inayamaanaa maharaYT/ naagarI saovaavat-NaUksauQaarNaa inayama 1998 Asao mhNaavao.


2. maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 cyaa inayama 19 cyaa ]p inayama 3 naMtr puZIla
]pinayama samaaivaYT krNyaat yaavaa

3 A ]p inayama 2 Aqavaa 3 maQyao kahIhI namaUd kolao Asalao trI kma-caayaaMcyaa


p%naInaoptInao ikMvaa kuTuMbaapOkI Anya sadsyaanao %yaaMcyaa ikMvaa itcyaa svatcyaa imaLktIvdaro svatcyaa naavao
svatcyaa AiQakaranao va kma-caayaacyaa ]%pnaaSaI ivaiBanna Asalaolyaa ]%pnnaatUna kolaolao vyavahar
s~IQanaavdaro doNagyaaMvdaro vaarsaa h@kavdaro [%yaadI paoT inayama 2 AaiNa 3 maQaIla trtudInausaar
SaasakIya kma-caayaacyaa kuTUMibayaaMnaI kolaolao vyavahar maanaNyaat yaoNaar naahIt.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao

ja.d.zakur
Apr saicava maharaYT/ Saasana.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

302
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQyao sauQaarNaa.
navaIna inayama 22 AkamakrI maihlaaMcyaa laOMigak CLvaadasa p`itbaMQa.

saamaanya p`Saasana ivaBaaga .saIDIAar 1098p`..298Akra id.29.9.1998.

249 Baartacao saMivaQaana

maaMk saIDIAar 1098p`..298 Akra BaartIya saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 KalaIla prMtukanausaar
p`dana kolaolyaa Sa@tIcaa vaapr k$na maharaYT/acao rajyapala maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUkinayama 1979 maQyao AaNaKI
sauQaarNa krNyaasaazI puZIlap`maaNao inayama tyaar krIt Aahot.
2. sadr inayamaanaa maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk dusarI sauQaarNaainayama 1998 mhNaNyaat yaavao.
3. maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 cyaa inayama 22 naMtr puZIlap`maaNao inayama samaaivaYT
krNyaat yaavaa
22 A .kamakrI maihlaMacyaa laOMigak CLvaadasa p`itbaMQa 1 kaoNatahI SaasakIya kma-caarI kaoNa%yaahI maihlaocyaa
kamaacyaa izkaNaI laOMigak CLvaadacao kaoNatohI %ya krNaar naahI.
2 kamaacyaa izkaNaI p`BaarI Asalaolaa p`%yaok SaasakIya kma-caarI %yaa kamaacyaa izkaNaI kaoNa%yaahI maihlaocyaa
laOMigak CLvaadasa p`itbaMQa krNyaasaazI AavaSyak ]payayaaojanaa krIla.
TIPa (a inayamaacyaa ]d\doSaasaazI laOMigak CLvaadamaQyao ASaaoBanaIya ASaa hotupUva-k laOMigak vat-naacaa p`%yaxa vaa
Anyaqaa yaacaa samaavaoSa haotao. jasao
1 SaarIirk saMpk- AaiNa kamaaod\idpk p`NayacaoYTa.
2 laOMigak saaO#yaacaI maagaNaI Aqavaa ivanaMtI.
3 laOMigak vaasanaa po`irt krNaaro Saoro.
4 kaoNa%yaahI sva$patIla saMBaaoga vaNa-nasaMBaaoga dSa-naASlaIla saaih%yaacao p`dSa-na.
Showing Pornography )
5 kaoNatohI Anya ASaaoBanaIya SaarIirk taoMDI Aqavaa saMakoitk AacarNa.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

ja.d.zakUr
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya inamnastr paolaIsa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa ksaurIcyaa p`maaNaat iXaxaa doNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga pirp~k .pIDI 0898709paola 6ba idnaaMk 20 Aa^@Taobar 1998.

pirp~k maharaYT/ naagarI saovaa iXast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 3 maQaIla trtudInausaar ]@t
inayama mauMba paolaIsa AiQainayama 1951 cyaa klama 2 maQaIla KMD 16 maQyao vyaa#yaa kolyaap`maaNao paolaIsa inarIxak ikMvaa
duyyama djaa-cyaa pdavarIla paolaIsaaMnaa laagaU haot naahIt. %yaamauLo rajya Xaasanaanao paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak ikMvaa
duyyama djaa-cyaa pdavarIla paolaIsaaMkirta mauMba[- paolaIsa iXaxaa va Aiplao inayama 1956 laagaU kolao Aahot. yaa
inayamaatIla trtudInausaar kahI p`krNaat AiplaIya p`aiQakarI tr kahI p`krNaat punaiva-laaokna p`aiQakarI mhNaUna
ApIlaacaI AaiNa for tpasaNaI Ajaa-caI p`krNao Xaasanaasamaaor saadr kolaI jaatat. AXaa p`krNaat inaNa-ya Gaotanaa

303
Xaasanaalaa Asao AaZLUna Aalao kI inamnaEaoNaI kma-caayaaMnaa doNyaat Aalaolyaa iXaxaa yaa daoYaaraopaXaI sausaMgat
nasatat.tsaoca AXaa daoYaaraopaMcyaa p`krNaat iXaxaa doNyaapUvaI- inamnaEaoNaI kma-caayaaMnaa p`%yaxa maulaaKtIsaazI baaolaavalao
jaato prMtu AXaavaoLI kma-caayaacaI gaahaNaI kaLjaIpUva-k eoklaI jaat naahIt.%yaamauLo bayaaca vaYaa-caI XaasakIya saovaa
hao}nahI kahI kma-caayaaMnaa saovaotUna kmaI saovaotUna baDtf- ikMvaa sa@tInao saovaainavaR<a AXaa kzaor svapacyaa iXaxaa
idlyaa jaatat. AaiNa kahI p`krNaat tr AXaa kzaor iXaxaa yaa daoYaaraopaaXaI sausaMgat nasatat. Asao Xaasanaalaa
AaZLUna Aalaolao Aaho.
mauMba paolaIsa ma^nyauAla 1959 cyaa KMD 1 cyaa trtudImaQyao paolaIsa kma-caayaaMcaI vat-NaUk AaiNa %yaaMnaa
doNyaat yaavayaacyaa iXaxaa yaabaabatcaa ]hapaoh krNyaat Aalaolaa Aaho.inayamaatIla inayama 449 maQyao kma-caayaaMnaa
doNyaat yaavayaacyaa iXaxaobaabatcaI yaaogyaayaaogyata tpasaUna pahaNyaacaohI inadoXa idlao Aahot.%yaatIla inayama 449 1
maQyao doNyaat AalaolaI iXaxaa daoYaaraopaMXaI sausaMgat AsaavaI AaiNa hI iXaxaa kzaorto eovajaI puroXaI iBaitdayak
sufficiently deterrent AsaavaI Asao spYT kolaolao Aaho. tr inayama 449 5 maQyao jyaa kma-caayaalaa
iXaxaa kravayaacaI Aaho %yaacyaa saovaocaa pUva- [ithasa doKIla ivacaarat Gyaavaa Asao spYT k$na puZo AsaohI spYT kolao
Aaho kI paolaIsa kma-caayaaMcaI 15 ikMvaa AiQak vaYao- saovaa JaalyaanaMtr AaiNa kma-caayaacao saovaaiBalaoK caaMgalaa Asaola
AaiNa caairHya inaYklaMk Asaola tr AXaa kma-caayaaMcyaa baabatIt saovaotUna kaZUna TakNao hI iXaxaa mhNajao kma-caayaacaa
ivanaaXa zrola. ]prao@t inayamaavalaIcyaa inayama 443 maQyao Asao spYT krNyaat Aalao Aaho kI paolaIsa
kma-caayaaMcyaa cauka sauQaarNyaasaazI %yaaMnaa TPPyaaTPPyaanao vaaZ%yaa maanao iXaxaa doNyaat yaavyaat va saaOmya iXaxaa do}nahI
%yaaacaa pirNaama haot nasaola tr saovaotUna kaZUna TakNyaacyaa ikMvaa saovaotUna baDtf- krNyaasaar#yaa kzaor iXaxaa doNyaat
yaaavyaat. ekdma kzaor iXaxaa doNyaat yao} nayaot. maa~ mauMba[- paolaIsa ma^nyauAlamaQyao iXaxaa doNyaabaabatcaI maaga-dXa-k
t<vao ivahIt krNyaat AalaolaI AsaUna doKIla kma-caayaaMnaa doNyaat Aalaolyaa iXaxaa daoYaaraopaXaI sausaMgat nasatat Asao
Xaasanaala AaZLUna Aalaolao Aaho.%yaamauLo sava- iXastBaMga p`aiQakarI tsaoca AiplaIya p`aiQakarI yaaMnaa AXaa saUcanaa
krNyaat yaot Aaho kI kma-caayaManaa doNyaat yaoNaayaa iXaxaa yaa daoYaaraopaMXaI sausaMgat Asaavyaat. tsaoca ]prao@t
inayamaatIla trtudI ivacaarat Gao}na %yaa doNyaat yaavyaat AaiNa %yaabaraobarca AXaa iXaxaa doNyaapUvaI- saMbaMQaIt paolaIsa
AiQakayaaMnaI kma-caayaaMcyaa gaahaNaI kaLjaIpUva-k eokavaIt AaiNa naMtrca iXaxaobaabat inaNa-ya Gyaavaa AXaa saUcanaa
doNyaat yaot Aahot AaiNa BaivaYyaat yaa pirp~katIla saUcanaa kaLjaIpUva-k ivacaarat Gyaavyaat AXaa saUcanaa sava-
saMbaMiQataMnaa yaa pirp~kanvayao doNyaat yaot Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaaar va naavaanao
vaa.baa. saMKo
Avar saicava gaRh ivaBaaga maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya kod` SaasanaakDonyaayaalayaakDo prspr tarI krNyaasa p`itbaMQa.

saa.,p`.iva. pirp~k .Baap`sao 1599p`..20699na} idnaaMk 28.07.1999.

pirp~k SaasakIya saovaot Asatanaa SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcaa svatcyaa ivaBaagaavyaitir@t [tr ivaBaagaaMSaI
saMbaMQa yaotao. ho saMbaMQa maaihtIcyaa svapacyaa va Apoixat kaya-vaahIcyaa saMbaMQaat Asatat. sah ivaBaagaMakDUna ASaa
kaya-vaahI saMbaMQaat p`saMgat Apoixat kaya-vaahI haot naahI ikMvaa tI ivalaMbaanao haoto. ASaa ivalaMbaasa ivaivaQa karNao AsaU
Saktat. ASaa ivalaMbaasaMdBaa-t gaahaNao maaMDNyaakirta AiQakayaaMnaakma-caayaaMnaa SaasakIya pyaa-ya ]plabQa
Aahot. ]da. kaoNa%yaahI ivaBaagaat ivalaMba Jaalyaasa %yaa %yaa ivaBaagaacyaa mau#ya AiQakarI yaaMcyaakDo td\naMtr %yaa
ivaBaagaacyaa saicavaaMkDo va toqaohI gaahaNyaacao inarakrNa na Jaalyaasa mau#ya saicava va td\naMtr maa. mau#yamaM~I yaaMcyaakDo
pazpuravaa krta yaotao.

304
Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI kahI AiQakarIkma-caarI ]prao@t inaQaa-irt kolaolaI p`iyaa na
AvalaMbata prspr nyaayaalayaakDo Qaava Gaotat. tsaoca Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kIkahI AiQakarI
kma-caarI rajya Saasanaa ivaw koMd` Saasana vaa koMd` Saasanaacyaa p`aiQakayaaMkDo tarI krtat.
AiKla BaartIya saovaa vat-NaUk inayama 1968 cyaa inayama 3 va 7 va maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama
1979 cyaa inayama 3 va 9 Anvayao p`%yaok SaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMnaI kQaIhI Asao %ya k$ nayao jaoNaok$na
Saasanaacyaa inayamaMacaa BaMga hao[-la. %yaacap`maaNao %yaaMnaI Asao kaoNatohI %ya k$ nayao jyaamauLo koMd` va rajya Saasana yaaMcyaa
maQaIla prspr saMbaMQa ADcaNaIt yaotIla. sadr inayamaaMcaa BaMga Jaalyaasa saMbaMiQat AiQakarIkma-caarI iSastBaMgaacyaa
kaya-vaahIsa pa~ zrtat.
SaasanaatIla gaahaNao inarakrNaacaI p`iyaa na paLNao va prspr nyaayaalayaakDo Qaava GaoNao %yaacap`maaNao prspr
koMd` SaasanaaSaI p~vyavahar k$na rajya Saasanaavar TIka krNao ho spYTpNao var namaUd kolaolyaa inayamaaMcao ]llaMGana haoya.
Saasana Asao AadoSa dot Aaho kIp`%yaok AiQakayaanaokma-caayaanao SaasakIya kamakajaasaMdBaa-t %yaaMcyaa
gaahaNyaaMcao inarakrNa krNyaakirta sadr pirp~kat namaUd kolaolao pyaa-ya na caukta AvalaMbaavaot. Asao na kolyaasa
saMbaMQaIt AiQakarIkma-caarI iSastBaMgaacyaa kaya-vaahIsa pa~ haotIla AsaohI Saasana sava-aMcyaa inadSa-naasa AaNaUna dot
Aaho. sadr AadoSaaMcao kaTokaorpNao palana krNyaat yaavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

A.la.baaoMigarvaar
mau#ya saicava mahararYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama
13 maQyao ]p inayama tIna naMtr paoTinayamacaar samaaivaYT krNyaabaabat.

saamaanya p`Saasana ivaBaaga AiQasaUcanaa idnaaMk 23 foba`uvaarI 2000.


AiQasaUcanaa

Baartacao saMivaQaana
maaMk saIDIAar 1199p`..139911 BaartIya saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 KalaIla prMtukanausaar p`dana krNyaat
Aalaolyaa Sa@tIMcaa vaapr kna maharaYT/acao rajyapala maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 maQyao AaNaKI sauQaarNaaa
krNyaasaazI puZIlap`maaNao inayama krIt Aahot
1. yaa inayamaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla sauQaarNaa inayama 2000 mhNaNyaat yaavao.
2. maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 13 maQyao ]pinayama tIna naMtr puZIla paoTinayama
samaaivaYT krNyaat yaavaa.
caar ApcaarI SaasakIya kma-caayaacyaa maR%yaunaMtr iSastBaMga karvaa[- ta%kaL saMpuYTat yaoto. %yaamauLo yaa inayamaaMKalaIla
kaoNatIhI iSastBaMga karvaa[- saMbaMiQat ApcaarI SaasakIya kma-caayaacyaa maR%yaunaMtr caalaU zovata yaoNaar naahI .

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

maa.iva.kaokNao
]p saicava maharaYT/ Saasana.

@@@@@@@@@@@
ivabaama.

305
ivaYaya pirivaxaaQaIna AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa saovaa samaaPtI krtanaa
AnausaravayaacaI kaya-pwtI.

saa.p`.iva.pirp~k .esaAarvhI 1099p`..299Aaz idnaaMk 21 maaca- 2000.

1 pirp~k &apna .rajakIya va saovaa ivaBaaga .534646 id. 26.08.1952.


2 Saasana pirp~k saa.p`.iva..esaAarvhI 1065DI idnaaMk 10.05.1965.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarvhI DI idnaaMk 15.03.1969.
4 saa.p`.iva. pirp~k .esaAarvhI 1094p`..594Aaz idnaaMk 3.2.1994.

Saasana pirp~k Baartacyaa saMivaQaanaatIla AnaucCod 3112 maQaIla trtUd laxaat Gaota ta%pur%yaa sva$pacao kma-caarI
vagaLUna jao [tr kma-caarI Aahot %yaaMnaa jar gaOrvat-naasaazI saovaotUna baDtf- kravayaacao Asaola pdava$na kaZUna
Takavayaacao Asaola ikMvaa saovaotUna sa>Inao saovaainavaR<a kravayaacao Asalyaasa %yaaMnaa %yaaMcyaavarIla daoYaaraopaMcaI maaihtI
k$na doNao AavaSyak Aaho. tsaoca %yaa daoYaaraopaMbaabat %yaa vya@tIlaa Aaplao mhNaNao maaMDNyaacaI vaajavaI saMQaI doNao
AavaSyak Aaho. prMtu Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI yaacaI AMmalabajaavaNaI kaTokaorpNao haot naahI.

2. yaastva Saasana Asao AadoSa dot Aaho kI Saasana saovaotIla pirivaxaaQaIna AiQakarIkma-caarI ha sauQda
SaasakIya kma-caarI mhNaUna gaNalaa jaavaa AaiNa %yaacyaa ivaw kaoNa%yaahI p`karcaI gaOrvat-NaUkIcaI tar Asalyaasa
tarIcao gaaMBaIya- laxaat Gao}na %yaa AnauYaMgaanao karvaa[- krNyaapUvaI- yaaogyatI caaOkSaI krNyaat yaavaI.

3. p`arMiBak caaOkSaIAMtI Asao kma-caarI maharaYT/ naagarI saovaa iSast va AiPalainayama 1979 maQaIla inayama 5
cyaa trtudInausaar saovaotUna kaZUna TakNao ikMvaa baDtf- krNao ASaa jabar iSaxaosa pa~ zrNyaacaI Sa@yata Asalyaacao
AaZLUna Aalyaasa%yaacyaa ivaw sadr inayamaatIla inayama 8 KalaI ivaBaagaIya caaOkSaI sau$ kravaI. ivaBaagaIya
caaOkSaIcaI kaya-vaahI pUNa- hao[-pya-nt ASaa kma-caayaacyaa saovaa samaaPt krNyaat yao} nayaot. PairvaIxaa kalaavaQaI
mayaa-idt svapacaa Asalyaanao caaOkSaI pUNa- haoNyaasa AiQak kalaavaQaI laagat AsalyaasaASaa pirisqatIt saMbaMiQat
pirvaIxaaQaIna AiQakarIkma-caarI yaacaI pirvaIxaa kalaavaQaI Saasanaacyaa maanyatonao caaOkSaI pUNa- hao[-pya-ntcyaa
kalaavaQaIpya-nt vaaZivaNyaat yaavaa.caaOkSaIcaa inaYkYa- p`aPt Jaalyaavar %yaa inaYkYaa-nausaar tatDInao kaya-vaahI kravaI.

4. tqaaip pirvaIxaaQaIna AiQakarIkma-caarI kamaacaa Apoixat djaa- p`aPt krIt nasalyaasa AaiNa ikMvaa
ivaiht ivaBaagaIya prIxaa BaaYaa prIxaa pirvaIxaa kalaavaQaImaQyao ]<aINa- na Jaalyaasa %yaacaI saovaa samaaPt kravayaacao
Asalyaasa pirvaIxaa kalaavaQaI inayamaanausaar Anau&oya vaaZIva kalaavaQaIsah saMplyaanaMtr samaaPt krNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

p`. . laoaKMDo
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

306
ivaYaya Ba`YTacaar p`itbaMQa AiQainayama 1988 AMtga-t
AiBayaaoga daKla krNyaasa maMjaUrI doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya . saIDIAar 1099p`..629911A idnaaMk 3 eip`la 2000.

saMdBa- 1 saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .saIDIAar 1096p`..1009611 idnaaMk 7.11.1997.


2 saa.p`.ivaBaaga .saIDIAar 10961009611 idnaaMk 24.12.1997.

P`astavanaa laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna laacalaucapt p`itbaMQa AiQainayama 1988 KalaI AiBayaaoga
daKla krNyaasaazI saxama p`aiQakayaaMcyaa pUva-maMjaUrIkirta p`aPt haoNaayaa p`stavaavar kravayaacyaa kaya-vaahIbaabat
saMdBaa-QaIna Saasana inaNa-yaanvayao saUcanaa doNyaat Aalyaa Aahot. tqaaip p`SaasakIya ivaBaagaaMnaa yaasaMdBaa-t kahI ADcaNaI
yaot Asalyaacao inadSa-naasa Aalao Aaho. yaastva laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna AiBayaaoga daKla krNyaasa maMjaUrI
doNyaasaazI p`aPt haoNaayaa p`krNaat AnausarNyaat yaavayaacyaa kaya-pQdtIba_la AsaNaarI saMidgQata dUr vhavaI yaa dRYTInao
sava-kYa AadoSa inaga-imat krNyaacaI baaba ivacaaraQaIna haotI. %yaanausaar yaapUvaI-cao sava- AadoSapirp~ko yaaMcaa AaZavaa
Gao}na puZIlap`maaNao inaNa-ya GaoNyaat Aalaa Aaho.

Saasana inaNa-ya Ba`YTacaar p`itbaMQa AiQainayama 1988 AMtga-t laaoksaovaka ivaQd nyaayaalayaat AiBayaaoga daKla
krNyaasaazI maMjaUrI p`aPt krNyaasaazI laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna p`aPt p`krNaI KalaI ivaiht kolaolaI pQdt
AvalaMbaNyaat yaavaI.

1 saxama p`aiQakarI

laacalaucapt p`itbaMQa AiQainayama 1988 cyaa klama 19 maQyao KTlyaasaazI kaoNaacaI pUva-maMjaUrI AavaSyak Aaho
ho namaUd kolao Aaho. %yaanausaar ba rajyaacyaa vyavaharaSaI saMbaMiQat saovaomaQyao Asalaolyaa va rajya Saasanaacyaa maMjaUrIiSavaaya
saovaotUna kaZUna Takta na yaoNaayaa vya@tIcyaa baabatIt %yaa SaasanaacaI k [tr kaoNa%yaahI vya@tIcyaa baabatIt %yaalaa
%yaacyaa pdakna kaZUna TakNyaabaabat saxama Asalaolyaa p`aiQakrNaasaazI pUva-maMjaUrI AsalyaaiSavaaya nyaayaalaya dKla Gaot
naahI. ho laxaat Gaota AiBayaaoga daKla krNyaasa saxama p`aiQakarI puZIla p`maaNao AsatIla.

1 gaT A va gaT ba rajapi~t maM~alaya stravar saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaaga.


2 gaT ba Arajapi~t gaT k va gaT D ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK.
3 Anya saMsqaa ]da. mahamaMDLomaMDLo saMbaMiQat saMsqaacao AQyaxasMacaalak
sqaainak svarajya saMsqaa jyaaMnaa Saasanaacao
Aqa- sahayya doNyaat yaoto.

2 laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaanao p`stava saadr krtanaa AvalaMbaavayaacaI kaya-pQdtI.

kalaapvyaya TaLNyaacyaa dRYTInao ApcaarI AiQakarI kma-caayaaMcao saxama p`aiQakarI inaiScat kaoNa Aahot
yaaivaYayaI laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaasa maaihtI AsaNao AavaSyak Aaho. %yaacap`maaNao ekaca p`krNaat ekapoxaa jaast
p`SaasakIya ivaBaagaacao AiQakarIkma-caarI yaaMcaa eki~t sahBaaga Asatao. ASaa p`krNaI maMjaurI Gaotnaa yaoNaayaa
ADcaNaI laxaat Gaota puZIlap`maaNao kaya-pwtI AnausarNyaat yaavaI.
ivabaama.

307
A 1 rkaca ivaBaagaacao rajapi~t AiQakarI ApcaarI Asalyaasa ekca p`stava va maMjaUrI AadoSa AavaSyak
Asaola.
2 ekaca ivaBaagaacao gaT A to D maQaIla ApcaarI Asalyaasa laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna eki~t
p`stava va saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaakDUna ekca maMjaurI AadoSa AavaSyak Asaola.
3 vaogavaogaLyaa ivaBaagaatIla rajapi~t AiQakarI Asalyaasa laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna ivaBaagavaar
svatM~ p`stava va saMbaMiQat ivaBaagaakDUna svatM~ maMjaurI AadoSa AavaSyak AsatIla.
4 vaogavaogaLyaa ivaBaagaatIla f@t gaTk va D cao kma-caarI Asalyaasa saMbaMiQat inayau@tI p`aiQakarI inahaya
p`stava va maMjaUrI AadoSa AavaSyak AsatIla.
ba 1 rajapi~t AiQakayaaMcao ivaBaagainahaya tsaoca ekaca ivaBaagaatIla rajapi~t AiQakarI va Arajapi~t
kma-caayaaMcao eki~t p`stava laacalaucapt p`itbaMQa Kato gaRh ivaBaagaakDo saadr krola.
2 Anya p`krNaI saMbaMQaIt inayau@tI p`aiQakarI inahaya p`stava laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna prspr saxama
p`aiQakayaaMkDo pazivaNyaat yaotIla.

3 gaRh ivaBaagaatIla kaya-vaahI

pircCod 2 ba1 saMbaMQaatIla p`stava laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna p`aPt JaalyaanaMtr gaRh ivaBaagaat
%yaaMcaI CananaI krNyaat yao[-la. AaiNa kahI ~uTI AaZLlyaasa %yaaMcao laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna inarakrNa k$na
Gao}na inaYkYa- satdSa-naI isvakarah- vaaTlyaasa A.mau.sa.gaRh yaaMcyaa sahmatInaMtr Asao p`stava saMbaMiQat p`SaasakIya
ivaBaagaaMkDo puZIla kaya-vaahIsaazI tIna AazvaDyaacyaa Aat pazivaNyaat yaotIla.

4 p`SaasakIya ivaBaagaanao kravayaacaI kaya-vaahI.

A nyaayaalayaIna AiBayaaoga daKla krNyaacyaa p`krNaI p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI saxama p`aiQakarI mhNaUna inaNa-ya
GaotaMnaa SaasanaacaI maMjaUrI GaoNao AiBap`ot Aaho. gaRh ivaBaagaakDUna p`SaasakIya ivaBaagaat p`stava p`aPt
JaalyaanaMtr saMbaMiQat ivaBaagaaMnaI svatM~pNao ivastRt CananaI k$na AiBayaaoga daKla krNyaasa maMjaUrI VavayaacaI
ikMvaa naahI yaabaabat ivaQaI pramaSaI- yaaMcaa sallaa Gao}na inaNa-ya Gyaavaa. %yaanaMtr saMbaMiQat ivaBaagaanao jyaaMcao
vaotna .10650 poxaa kmaI Aaho %yaaMcyaa baabatIt p`BaarI maMHyaamaaf-t maa. ]pmau#yamaM~I yaaMcaI maanyata
GyaavaI. jao AiQakarI .10650 va %yaapoxaa jaast vaotnaEaoNaIt vaotna Gaotat %yaaMcyaa baabatIt %yaa
ivaBaagaacao p`BaarI maM~I yaaMcyaa maaf-t maa. mau#yamaM~I yaaMcaI maanyata GyaavaI.
ba p`qama ivaQaI pramaSaI- yaaMcyaa sallyaakirta p`krNa saMdiBa-t krNao va AiBayaaoga daKla krNyaacaa inaNa-ya
JaalyaanaMtr maMjaUrIcaa masauda tpasaNyaasaazI punha ivaiQa va nyaaya ivaBaagaasa saMdBa- kravaa laagalyaamauLo haoNaara
kalaapvyaya TaLNyaasaazI p`krNa ivaiQa va nyaaya ivaBaagaakDo ivaiQa pramaSaI- yaaMcyaa sallyaasaazI saMdiBa-t
krNyaacyaa TPPyaavarca maMjaUrI AadoSaacaa masauda doKIla tpasaUna GaoNyaasa hrkt naahI.
k laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaacaa p`stava xao~Iya stravar Amaanya kravayaacaa Asalyaasa xao~Iya AiQakayaaMnaI
Asao p`stava AiBayaaoga daKla krNyaasa %yaaMcyaa ivaraoQaacaI karNao namaUd k$na saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaakDo
ivaBaagaaMcyaa saicavaaMcyaa naavaanao pazvaavaot. saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaanao %yaabaabat var namaUd pwtInausaar
Saasana AadoSa p`aPt k$na GaoNyaacaI kaya-vaahI tatDInao kravaI. ASaa p`krNaI gaRh ivaBaagaacao AiBap`aya
Aqavaa sahmatIcaI AavaSyakta naahI.
D 1 jaovha eKaVa p`kNaamaQyao ekapoxaa AiQak djaa-cao AiQakarI va kma-caarI gauMtlao Asalyaacaa inaYkYa-
laacalaucapt p`itbaMQa ivaBaagaanao kaZlaolaa Asatao %yaavaoLI %yaa p`krNaat gauMtlaolyaa sava- AiQakarIkma-caarI
yaaMnaa samaana nyaayaacao t<va laagaU kravao. mhNajaoca vairYztma AiQakayaavar KTlaa BarNyaasa maMjaUrI doNaayaa

308
saxama p`aiQakayaanao tSaI maMjaurI idlyaaiSavaaya kinaYz AiQakarIkma-caarI yaaMcyaavar kaoNatIhI kaya-vaahI
krNyaat yao} nayao AaiNa jar vairYztma AiQakayaavar KTlaa BarNyaasa saxama p`aiQakayaanao AnaumatI
naakarlaI tr %yaa p`krNaatIla [tr kinaYz AiQakarIkma-caarI yaaMcyaavar kaoNatIhI kaya-vaahI krNyaat
yao} nayao.
2 eKaVa p`krNaI vaogavaogaLyaa ivaBaagaatIla ekapoxaa jaast AiQakarI gauMtlaolao AsatIla tr jyaa
ivaBaagaacao jaast AiQakarI AsatIla %yaa ivaBaagaanao %yaa p`krNaI kaya-vaahI kravaI va caIya pwtInao
( Circulation Method ) [tr saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaacaI sahmatI GyaavaI. jar vaogavaogaLyaa
ivaBaagaatIla daona AiQakarI gauMtlao AsatIla ASaa p`krNaI jyaoYztma AiQakayaacyaa ivaBaagaanao kaya-vaahI
kravaI.

5 p`stavaavarIla kaya-vaahIcao vaoLap~k

laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna laacaocaa saapLa ikMvaa ApsaMpdocyaa bahutaMSaI p`krNaI kravayaacyaa
tpasaacyaa drmyaana far maaoza kalaavaQaI ivacaarat Gaotlaa jaatao. kagadp~o va tpSaIlahI i@laYT va maaoza Asatao. yaa
baabaI ivacaarat Gaota saxama p`aiQakayaanao p`krNa tpasatanaa laxapUva-k tpasaNaI ( Application of Mind )
kolaI ikMvaa naahI Asaa saMSaya GaoNyaasa nyaayaalayaasa vaava imaLU nayao yaa dRYTInao CananaIcyaa TPPyaavar purosaa kalaavaQaI
imaLNao AavaSyak Aaho. %yaadRYTInao puZIlap`maaNao vaoLap~k ivaiht krNyaat yaot Aaho.

1 laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaanao saapLa p`krNaI GaTnaa GaDlyaanaMtr tIna maihnyaaMcyaa Aat tpasaacaa
AMitma Ahvaala AiBayaaoga p`stava saMbaMiQataMkDo saadr kravaa. Anya p`krNaI ek vaYaa-cyaa
kalaavaQaIt Ahvaala Vavaa.
2 gaRh ivaBaagaanao tIna AazvaDyaat saMbaMiQat maM~alayaIna ivaBaagaaMkDo p`stava pazvaavaot.
3 p`SaasakIya ivaBaagaanao ivaiQa va nyaaya ivaBaagaacyaa sallyaasah saha AazvaDyaat SaasanaacaI AMitma
maMjaurI imaLvaavaI.eKaVa p`krNaat AiBayaaoga daKla krNyaasa ivaiht kalaavaQaIt maMjaurI doNyaat
kahI ADcaNaI Asalyaasa %yaa mau#ya saicavaaMmaaf-t maa. mau#yamaM~I yaaMcyaa inadSa-naasa AaNaavyaat.
4 xao~Iya stravar gaTk va gaTD cyaa kma-caayaaMbaabat AiBayaaoga daKla krNyaabaabatcaa inaNa-ya
laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna p`stava p`aPt JaalyaanaMtr daona AazvaDyaacyaa Aat Gyaavaa va
%yaap`maaNao maMjaurI AadoSa inaga-imat kravao ikMvaa Amaanya kravayaacaa p`stava saMbaMiQat maM~alayaIna
ivaBaagaakDo saicavaaMcyaa naavao pazvaavaa.
5 xao~Iya strava$na p`aPt vaga- k va vaga- D kma-caayaaMcyaa p`krNaasaMbaMQaat saMbaMiQat p`SaasakIya
ivaBaagaanao Ahvaala p`aPt JaalyaanaMtr tIna AazvaDyaacyaa Aat yaaogyatao inaNa-ya Gao}na %yaabaabat
Saasanaacao AadoSa p`aPt k$na Gyaavao.
6 maMjaurI p`aPt JaalyaanaMtr laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaanao daona AazvaDyaacyaa Aat saxama nyaayaalayaat
AiBayaaoga daKla kravaa.
7 var ivaiht kolaolao vaoLap~k laxaat Gaota

A laacaocaa saapLa p`krNaI (Trap Cases ) KTlaa daKla krNyaasaazI jaastIt jaast
kalaavaQaI saha maihnao [tka Asaola.
ba laacaocaa saapLyaa vyaitir@t Anya p`krNaI ]da. ApsaMpda [%yaadI AiQakaiQak
kalaavaQaI ek vaYao- 3 maihnao [tka Asaola.
ivabaama.

309
k xao~Iya stravar ha kalaavaQaI laacaocyaa saapLa p`krNaI caar maihnao va Anya p`krNaI ek
maihnaa [tka rahIla.
D jaI p`krNao p`laMibat Aahot kuzlyaahI stravar %yaavar ha Saasana inaNa-ya inaga-imat Jaalaolyaa
tarKopasaUna puZIla 2 maihnyaat AMitma kaya-vaahI krNao AavaSyak rahIla. maa~ saha maihnyaacyaa
Aqavaa ek vaYa- tIna maihnyaacyaa kalaavaQaI %yaanaMtr pUNa- haot Asaola tr ASaa naMtrcyaa tarKo
pya-nt saMbaMiQat ivaBaagaanao p`krNaI AMitma inaNa-ya GaoNao AavaSyak rahIla.

var namaUd kolaolyaa ivaiht kalamayaa-dot saxama p`aiQakayaanao kaoNatahI inaNa-ya Gaotlaa naahI tr %yaa p`krNaat
Apcaayaacao inalaMbana ivaiht kalaavaQaI saMplyaavar lagaocacyaa dusayaa idvaSaI saMpuYTat Aalao Asao samajaNyaat yaavao.
tsaoca jaoqao inalaMbana samaqa-naIya nasaola ASaa p`kNaI inalaMbanaacaa kalaavaQaI doKIla kt-vyakaL mhNaUna gaNaNyaat yaavaa.
%yaap`karcao AadoSa inaga-imat haoNyaasa p`SaasakIya ivalaMba Jaalaa tr to AadoSa ivaiht kalaavaQaI saMplyaacyaa dusayaa
idvasaapasaUna AMmalaat Aalyaacao gaRhIt QarNyaat yao[-la. tsao inalaMbana saMpuYTat AaNaavayaacyaa AadoSaat spYTpNao namaUd
kolaolao Asaavao. maa~ ASaa ivalaMbaasa jabaabadar AsaNaayaa AiQakarIkma-caayaavar iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaat
yaavaI.pircCodat sauQaarNaa. %yaasaazI yaa Saasana inaNa-yaaKalaIla TIp phavaI.

6 maM~alayaIna stravaIla saimatI va kaya-pwtI.

laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna AiBayaaoga daKla krNyaacyaa p`stavaavar inaNa-ya GaoNyaasaazI maM~alayaIna
stravar KalaIlap`maaNao saimatI gaizt krNyaat AalaI Aaho.

1 mau#ya saicava AQyaxa


2 Apr mau#ya saicava gaRh sadsya
3 saicavaivaiQa va nyaaya ivaBaagaivaiQa sadsya
pramaSaI-
4 saMbaMiQat ivaBaagaacao Apr mau#ya saicava sadsya
p`Qaana saicava saicava.
5 mahasaMcaalak laacalaucapt p`itbaMQa sadsya.
Kato.
6 Apr mau#ya saicavap`Qaana saicava sadsya saicava.
saovaa saa.,p`.,ivaBaaga

saimatIcyaa baOzkIt mau#ya saicavaaMnaa kaya-baahulyaamauLo ]pisqat rhaNao Sa@ya nasaola tr sadr baOzk
A.mau.sa.gaRh yaaMcyaa AQyaxatoKalaI Aayaaoijat krNyaat yao[-la. yaa saimatIcaI kaya-pwtI KalaIlap`maaNao Aaho.

1 jyaa p`krNaI AiBayaaoga BarNyaasa maMjaurI AadoSa inaga-imat krNyaasa inalaMba haot Asaola ikMvaa laacalaucapt
p`itbaMQak ivaBaaga gaRh ivaBaaga va saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaaga yaMacyaat AiBayaaoga daKla krNyaasa maMjaurI
doNyaabaabat matiBannata Asaola tr ASaI p`krNao saimatIpuZo saadr krNyaat yaavaI. tsaoca ASaa p`krNaI
saMbaMiQat ivaBaagaacyaa saicavaaMnaI AiBayaaoga daKla krNyaasa prvaanagaI doNyaacaI p`krNao saimatIsamaaor saadr
kravaIt ikMvaa ksao yaabaabathI svaocCaiQakar vaapravao.
2 ASaa p`krNaI saimatI ek AazvaDyaat inaNa-ya Gao[-la.

310
3 saimatIcaa inaNa-ya p`aPt Jaalyaavar inayau@tI p`aiQakayaanao ek AazvaDyaacyaa Aat Saasana maanyata Gao}na maMjaUrI
AadoSa inaga-imat kravao.
4 saimatIcaa inaNa-ya p`aPt JaalyaanaMtr saMbaMiQat maM~alayaIna ivaBaagaanao pir.4A p`maaNao kaya-vaahI kravaI.

7 nyaayaalayaat AiBayaaoga daKla krNyaasa maMjaUrI doNyaabaraobarca kravayaacaI [tr kaya-vaahI.

A faOjadarI kaya-vaahIcyaa tulanaot ivaBaagaIya caaOkSaIcaI karvaa[- krNyaabaabat Saasana inaNa-ya .saIDIAar
108233626111 idnaaMk 12 jaUna 1986 Anvayao saUcanaa doNyaat Aalyaa Aahot. yaaca saUcanaaMcaa
puna$ccaar Saasana pirp~k . saIDIAar 1097p`..469711 idnaaMk 18 naaovhoMbar 1997 Anvayao
krNyaat Aalaa Aaho. %yaanausaar ApcaarI AiQakarIkma-caarI yaaMcyaaivaw nyaayaayalayaat AiBayaaoga daKla
krNyaasa maMjaUrI doNyaabaabat inaNa-ya dotanaaca saMbaMiQataMivaw ivaBaagaIya caaOkSaIcaI karvaa[- saU
krNyaabaabathI saxama p`aiQakayaaMnaI ivacaar kravaa.maa~ nyaayaalayaIna KTlyaacaa inaNa-ya laagaopya-nt ivaBaagaIya
caaOkSaI saMdBaa-t kravayaacaI AMitma kaya-vaahI daoYamau@t ikMvaa iSaxaa doNao p`laMibat zovaNyaat yaavaI.
ba laacaocaa saapLa p`krNaI maanaIva inalaMbana vagaLta e.saI.baI.kDUna Ahvaala p`aPt JaalyaanaMtr ApcaarI
AiQakarIkma-caarI yaaMnaa ta%kaL inalaMibat krNyaacaI kaya-vaahI saxama p`aiQakayaaMnaI kravaI.

2. xao~Iya stravar va saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaaga tsaoca laacalaucapt p`itbaMQa Ka%yaakDUna var ivaiht pWtInausaar
va vaoLap~kanausaar kaya-vaahI krNyaat yaavaI va ivalaMba TaLNyaat yaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

maa.iva.kaokNao
Saasanaacyaa sah saicava.
@@@@@@

TIp varIla Saasana inaNa-yaamaQyao KalaIlap`maaNao sauQaarNaa krNyaaMt AalaolaI Aaho. Saasana inaNa-ya . saIDIAar
1099p`..6299 11 A idnaaMk 16 maaca- 2001.

var namaUd kolaolyaa ivaiht kalamayaa-dot saxama p`aiQakayaanao kaoNatahI inaNa-ya Gaotlaa naahI tr %yaa p`krNaat
Apcaayaacao inalaMbana ivaiht kalaavaQaI saMplyaavar lagaocacyaa dusayaa idvaSaI saMpuYTat Aalao Asao samajaNyaat yaavao.
tsaoca jaoqao inalaMbana samaqa-naIya nasaola ASaa p`kNaI inalaMbanaacaa kalaavaQaI doKIla kt-vyakaL mhNaUna gaNaNyaat yaavaa.
%yaap`karcao AadoSa inaga-imat haoNyaasa p`SaasakIya ivalaMba Jaalaa tr to AadoSa ivaiht kalaavaQaI saMplyaacyaa dusayaa
idvasaapasaUna AMmalaat Aalyaacao gaRhIt QarNyaat yao[-la. tsao inalaMbana saMpuYTat AaNaavayaacyaa AadoSaat spYTpNao namaUd
kolaolao Asaavao. hI trtUd vagaLNyaat yaot Aaho.

maa~ ASaa ivalaMbaasa jabaabadar AsaNaayaa AiQakarIkma-caayaavar iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaat yaavaI.
yaa vaa@yaaeovajaI ASaa p`krNai ivaiht maudtIt kaya-vaahI na Jaalyaasa ivalaMbaasa jabaabadar AsaNaayaa AiQakarI
kma-caayaavar iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaat yaavaI.Asao vaa@ya vaacaavao.

@@@@@@@@@@@

ivabaama.

311
ivaYaya paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak vaga- 2 va %yaaKalaIla
AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa ivawcyaa ivaBaagaIya caaOkSaIcao
kamakaja paolaIsa ivaBaagaakDo saupUd- krNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga maaMk pIDI[- 58911474268paola 6 ba idnaaMk 06 jaanaovaarI 2001.

vaacaa 1 Saasana p~ .pIDI[- 5859 306306paola 6 ba id. 6.1.1990.


2 paolaIsa mahasaMcaalak ma.rajya mauMba[- yaaMcao pirp~k . 101628 idnaaMk
11.1.1990.
3 Saasana p~ .pIDI[- 58911474268paola 6 ba idnaaMk 7.1.1992.
4 Saasana p~ .pIDI[- 58911474268 paola 6 ba id. 26.11.1998.

pirp~k

vaga- 3 va 4 cao SaasakIya kma-caarI yaaMcyaa ivaBaagaIya caaOkSaa %varonao pUNa- krNyaasaazI saamaanya p`Saasana
ivaBaagaanao Saasana inaNa-ya .saIDIAar 1187518145Akra idnaaMk 29.12.1988 Anvayao ivaSaoYa
AiQakarI ivaBaagaIya caaOkSaa yaaMcaI pdo inamaa-Na kolyaanaMtr paolaIsa inarIxak va %yaahUna kmaI djaa-cyaa paolaIsa
AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa ivawcaI ivaBaagaIya caaOkSaIcaI p`krNao ivaSaoYa AiQakarI ivaBaagaIya caaOkSaa yaaMcaokDo
saaopivaNyaabaabat Saasana pirp~k . pIDI[- 5889306 paola 6ba idnaaMk 6.1.1990 Anvayao paolaIsa
mahasaMcaalak maharaYT/ rajya mauMba[- yaaMnaa saUcanaa doNyaat Aalyaa hao%yaa. %yaanausaar %yaaMnaI ivaBaagaIya caaOkSaI p`krNao
pirp~k . 101628 idnaaMk 11.1.1990 Anausaar ivaSaoYa AiQakarI ivaBaagaIya caaOkSaa yaaMcaokDo saupUd-
krNyaacao AadoiSat kolao.
2. SaasakIya kma-caayaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 laagau haotat tr paolaIsa
inarIxak va %yaaKalaIla djaa-cyaa paolaIsa AiQakarI va kma-caarI yaaMnaa mauMba[- paolaIsa iSaxaa va ApIlao inayama 1956 ho
inayama laagaU haotat. PaaolaIsa AiQakarI va kma-caarI yaaMcyaa ivawcao ivaBaagaIya caaOkSaIcao kamakaja ho p`amau#yaanao paolaIsa
zaNyaatIla kamakajaacao p`cailat inayama gaunhyaaMcyaa tpasaabaabat Asalaolao kayado va inayama yaaMcyaavar AaQaairt
AsalyaamauLo AaiNa %yaatIla gauMtagauMt va taMi~kdRYTyaa haot AsalaolaI ibakTta ivacaarat Gao}na ivaBaagaIya caaOkSaIcaI
p`krNao AiQak saukrtonao va %varonao inakalaI kaZNyaacaI Sa@yata gaRiht Qana tsaoca sadr paolaIsa AiQakarIkma-caarI
yaaMcyaa ivawcaI ivaBaagaIya caaOkSaa (a %yaaMcaosaazI svatM~pNao tyaar krNyaat Aalaolyaa mauMba[- paolaIsa iSaxaa va
ApIlao inayama 1956 maQaIla trtUdInausaar kolyaa jaat Asalyaanao Saasanaanao ]prao@t paolaIsa AiQakarIkma-caarI
yaaMcyaa ivawcaI ivaBaagaIya caaOkSaIcaI p`krNao Saasana p~ .pIDI[- 58911474268paola 6 ba idnaaMk
26.11.1998 Anvayao punha paolaIsa Ka%yaatIla AiQakayaaMkDo saupUd- krNyaasaazI t%vat maanyata idlaI.maa~
%yaavaoLI idnaaMk 6.1.1990 cao Saasana AadoSa va paolaIsa mahasaMcaalak yaaMcao idnaaMk 11.1.1990 cyaa pirp~katIla
saUcanaa r_ kna pUva-laxaI na dota %yaa kalaavaQaItIla ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kahI p`krNao saamaanya p`Saasana ivaBaagaanao
inayau@t kolaolyaa ivaSaoYa AiQakarI ivaBaagaIya caaOkSaa eovajaI tI paolaIsa AiQakayaaMkDo saaopivaNyaat AalyaamauLo ASaI
ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kahI AavhanaIt p`krNao inayamabaa( Asalyaacao maharaYT/ p`SaasakIya nyaayaaiQakrNaanao AadoSa idlao.
%yaamauLo paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMcaoivawcaI ivaBaagaIya caaOkSaIcaI p`krNao pUva-laxaI p`Baavaanao paolaIsa
AiQakayaaMkDo doNyaasaMbaMQaIcaI baaba Saasanastravar ivacaaraQaIna haotI.
3. ]prao@t baabaI ivacaarat Gao}na saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa Saasana inaNa-ya .saIDIAar
1187518145Akra id. 29.12.1988 cyaa AnauYaMgaanao saMdiBa-t idnaaMk 6.1.1990 id. 7.1.1992
va id.26.11.98 cyaa Saasana p~anvayao gaRh ivaBaagaanao idlaolyaa saUcanaa AadoSa va %yaa saMbaMQaatIla paolaIsa

312
mahasaMcaalak yaaMnaI parIt kolaolao idnaaMk 11.1.1990 cao saMdiBa-t pirp~k yaavdaro r_ krNyaat yaot Aahot va paolaIsa
dlaatIla inarIxak vaga- 2 va %yaaKalaIla AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa ivawcyaa ivaBaagaIya caaOkSaIcao kamakaja pUvaI-
p`maaNao paolaIsa ivaBaagaatIla saxama AiQakayaaMkDo saupUd- krNyaat yaot Aahot.maa~ ]prao@t saMdiBa-t p~anvayao %yaa%yaa
vaoLI ivaSaoYa AiQakarI ivaBaagaIya caaOkSaa tsaoca paolaIsa AiQakarI yaaMcaokDo saaopivaNyaat AalaolaI ivaBaagaIya caaOkSaIcaI
p`krNao %yaaMnaI inakalaI kaZlaI AsatIla Aqavaa p`laMibat AsatIla tI p`krNao %yaaMnaIca inakalaI kaZayacaI Asalyaanao
saMdiBa-t p~opirp~k jarI r_ krNyaat AalaI AsalaI trI %yaamauLo ASaa p`krNaI kaoNatIhI baaQaa inamaa-Na haoNaar
naahI.
4. %yaanausaar paolaIsa mahasaMcaalak va paolaIsa mahainarIxak maharaYT/ rajya mauMba[- paolaIsa Aayau@t baRhnmauMba[- va
mahasaMcaalak A^nTI krPSana byaurao maharaYT/ rajya mauMba[- yaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK
iSastBaga p`aiQakarI yaaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaatIla ivaBaagaIya caaOkSaIMcaI navaIna p`krNao tsaoca p`laMibat AsalaolaI p`krNao
KalaIla inado-iSat saMbaMiQat AiQakayaaMkDo pazivaNyaasaMbaMQaIcaI kaya-vaahI kravaI.p`laMibat p`krNao pazivaNyaapUvaI-
KalaIla saUcanaa laxaat GaoNao AavaSyak Aaho.
A jyaa p`laMibat ivaBaagaIya caaOkSaIcaI p`krNao ivaSaoYa AiQakarI ivaBaagaIya caaOkSaa yaaMcyaakDo
saaopivalaolyaa AsatIla va jyaamaQyao saaxaI naaoMdivaNyaacaI kaya-vaahI sau JaalaolaI naahI ASaI p`krNao paolaIsa
AiQakayaaMkDo saaopivaNyaat yaavaIt.
ba jyaa p`krNaaMt p`gatI JaalaolaI Aaho mhNajao jaI p`krNao kovaL saadrkta- AiQakarI ikMvaa ApcaarI
yaaMnaI laoKI TaMcaNao idlaI naahIt mhNaUna p`laMibat Aahot ikMvaa jaoqao saaxaInaa sauvaat JaalaI Aaho ikMvaa saaxaI
pUNa- Jaalyaa Aahot. ASaI ivaBaagaIya caaOkSaIcaI p`krNao ivaSaoYa AiQakarI ivaBaagaIya caaOkSaa yaaMcaokDo
p`laMibat AsatIla tr tI %yaanaIca sa%var inakalaI kaZavaIt.
5. paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa ivaBaagaIya caaOkSaa krNyaasa KalaI namaUd kolyaap`maaNao paolaIsa AiQakarI
saxama rahtIla.

A.k. jyaacyaaivaw iSastBaMgaacaI karvaa[- ivaBaagaIya caaOkSaI krNyaasa saxama Asalaolyaa


p`staivat kolaI Aaho %yaakma-caayaacao AiQakayaaMcaa ikmaana djaa-.
pdnaama.

1 2 3
1 paolaIsa inarIxak sahayyak paolaIsa Aayau@tpaolaIsa ]pAQaIxakivaBaagaIya paolaIsa
AiQakarI sahayyak samaadoSakAitir@t ]p Aayau@t rajya
gauPtvaata- ivaBaagaApr paolaIsa ]p Aayau@t Apr paolaIsa
AQaIxak A^nTI krPSana byaurao sahayyak saMcaalak]p p`acaaya-
ikMvaa sahayyak paolaIsa Aayau@t djaa-caa kaoNatahI AiQakarI.
paolaIsa ibanatarI saMdoSa ivaBaaga va paolaIsa maaoTar pirvahna
ivaBaagaasaiht sava-
2 sahayyak paolaIsa inarIxak varIlap`maaNao
3 paolaIsa ]p inarIxak varIlap`maaNao
4 sahayyak paolaIsa ]p inarIxak paolaIsa inarIxaksahayyak Aayau@t rajyagauPtvaat-a ivaBaaga
paolaIsa ]p AQaIxak gaunho AnvaoYaNa ivaBaaga sahayyak paolaIsa
Aayau@t ikMvaa paolaIsa ]p AQaIxak A^nTI krPSana byaurao ikMvaa
paolaIsa inarIxak djaa-caa AiQakarI paolaIsa ibanatarI saMdoSa
ivaBaaga va paolaIsa maaoTar pirvahna ivaBaagaasaiht sava-

313
5 paolaIsa hvaaladar varIlap`maaNao
6 paolaIsa naa[-k varIlap`maaNao
7 paolaIsa iSapa[- varIlap`maaNao

6. paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMcaoivaw ksaUrI Ahvaala AavaSyak kaya-vaahIsaazI jyaa AiQakayaanao


iSastBaMga p`aiQakayaakDo saadr kolaa Asaola %yaa AiQakayaanao ASaa p`krNaacyaa caaOkSaIcao kama na dota to varIla namaUd
kolaolyaa Anya AiQakayaakDo saaopivaNyaat yaavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
naa.ra. Saoro
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMcyaa Anaok saMGaTnaakDUna ivaivaQa kayaa-saazI


janatokDUna gaaoLa krNyaat yaot AsalaolaI vaga-NaI va %yaamauLo bayaacada
janatot inamaa-Na haot AsalaolaI naarajaI va yaavar inayaM~Na AaNaNyaasaazI
kravayaacaI ]payayaaojanaa.

saa.p`.iva.pirp~k . SaamaasaM 1001p`..73200116 A idnaaMk 28.6.2001.

Pairp~k

SaasakIya kma-caayaaMcyaa Anaok saMGaTnaa Aaplyaa ivaivaQa kayaa-saazI janatokDUna vaga-NaI gaaoLa krIt
Asalyaacyaa tarI Asalyaanao va %yaabaabat janatot naarajaI inamaa-Na haot AsalyaamauLo yaavar inayaM~Na zovaNyaasaazI kaya
]payayaaojanaa krta yao[-la yaacaa ivacaar krNyaasaazI mau#ya saicava maharaYT/ Saasana yaaMcyaa AQyaxatoKalaI idnaaMk 28 mao
2001 raojaI vairYz saicava saimatIcaI baOzk Aayaaoijat krNyaat AalaI haotI. sadr baOzkIt GaoNyaat Aalaolyaa
inaNa-yaanausaar puZIlap`maaNao saUcanaa doNyaat yaot Aahot.
SaasakIya inamaSaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa sava- maanyatap`aPt saMGaTnaamahasaMGasava- saMGa yaaMnaa ASaa
saUcanaa doNyaat yaot Aahot kI %yaaMnaa Aaplyaa sadsyaaMmaaf-t maaisak vaga-NaI GaoNyaavyaitir@t %yaaMnaa sadsyaaMkDUna tsaoca
Aama janatokDUna kaoNa%yaahI p`karcaI vaga-NaI maagaNyaacaa AiQakar nasalyaamauLo ASaI vaga-NaI maagaU nayao. %yaaMnaI ASaa
p`karo vaga-NaI jamaa kolyaasa %yaa saMGaTnaocao pdaiQakarI va sadsya yaaMcyaaivaQd maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla
inayama 1979 nausaar iSastBaMgaacaI kaya-vaahI krNyaat yao[-la. tsaoca tSaI vaga-NaI jamaa krNao ha BaartIya dMD
saMihtoAnvayao gaunha AsalyaamauLo %yaa karNaastva %yaaMcyaa ivaQd faOjadarI KTlaa daKla hao} Sakola yaacaI pyaa naaoMd
GaoNyaat yaavaI.
maM~alayaatIla ivaBaagaaMnaI %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla sava- Saasanamaanya saMGaTnaamahasaMGasava-saMGa yaaMcyaa inadSa-naasa
yaa saUcanaa AaNaavyaat. ASaI ivanaMtI krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

d. da. doSapaMDo
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@
ivabaama.

314
ivaYaya inalaMbanaaQaIna SaasakIya kma-caayaaivaw ivaiht kalaavaQaIt
nyaayaalayaat daoYaaraopp~ bajaavaNyaabaabat va daoYaaraopp~
bajaavaNyaasaazI AavaSyak maudtvaaZIsa pUva- maMjaUrI GaoNaobaabat.

gaRh ivaBaaga p~ .[e@saTI 150057360paola 6 ba idnaaMk 6 Aa^@Taobar 2001.

P`ait
1 paolaIsa mahasaMcaalak
maharaYT/ rajya mauMba[-.
2 mahasaMcaalak A^nTIkrPSana byaurao
maharaYT/ rajya mauMba[-.
3 paolaIsa Aayau@t baRhnmauMba[-.

inalaMibat SaasakIya kma-caayaaivaw gaun(ap`krNaI daoYaaraopp~ nyaayaalayaat saadr krNyaasa ivalaMba


haot Asalyaasa ivalaMbaacyaa KulaaSaasah maudtvaaZIsaazI saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa Saasana pirp~k . saIDIAar
1387177647Akra idnaaMk 25.2.1988 Anausaar pUva- prvaanagaI GaoNao AavaSyak Aaho. maa~ Saasanaacyaa
Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI paolaIsa ivaBaagaatIla kayaa-layaaMkDUna saMdiBa-t pirp~katIla trtudInausaar daoYaaraopp~
nyaayaalayaat saadr krNyaacaI kaya-vaahI saha maihnyaaMcyaa ivaiht maudtIt pUNa- na krta pUva- prvaanagaIiSavaaya maudtbaa(
kaya-vaahI kna td\naMtr maudtvaaZIsa kayaao-<ar maMjaUrIsaazI p`stava SaasanaakDo saadr kolao jaatat. prMtu pUva- prvaaganaI
na Gaota maudtbaa( kaya-vaahI JaalaI tr ASaa maudtvaaZIsa kayaao-<ar maMjaUrI doNyaacaI saMdiBa-t Saasana pirp~kat trtUd
nasalyaamauLo Asao p`stava ivacaarat Gaotlao jaat naahIt.
]prao@t pirisqatI ivacaarat Gao}na ASaa p`krNaI saamaanya p`Saasana ivaBaagaacyaa saMdiBa-t id. 25.2.1988
cyaa pirp~katIla trtudInausaar kaTokaorpNao kaya-vaahI krNyaabaabat Aaplyaa inayaM~NaaKalaIla sava- GaTk kayaa-layaaMnaa
sa@t saUcanaa doNyaat yaavyaat. va %yaacaI ek p`t maaihtIsaazI Saasanaasa pazvaavaI ih ivanaMtI.

naa.ra.Saoro
]p saicava maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya iSastBaMga karvaa[-


maharaYT/ paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak djaa-pya-ntcyaa AiQakarI
kma-caarI yaaMnaa idlaolyaa iSaxaaMiva$Qd kolaolao Aipla SaasanaakDo Aqavaa
Anya Aipla p`aiQakrNaakDo p`l,aMibat Asalyaasa saMbaMiQat Apcaayaacyaa
hyaatIbaabatcaI maaihtI vaoLIca kLivaNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga pirp~k . pIDI[- 2001p`..448paola 6 A idnaaMk 21.12.2001.

maharaYT/ paolaIsa dlaatIla inarIxak djaa-pya-ntcyaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMnaa %yaaMnaI kolaolyaa
ksaUrIbaabat Saasanaasa duyyama Asalaolyaa xai~ya saxama p`aiQakayaakDUna mauMba[- paolaIsa iSaxaa va Aiplaoinayama 1956
maQaIla trtudInausaar iSaxaa doNyaacaI kaya-vaahI kolaI jaato. sadr iSaxaaMivaQd sadr ApcaarI inayamaatIla trtudInausaar

315
Saasanaasa tsaoca Anya Aipla inakalaI inaGaNyaapUvaI-ca saMbaMiQat ApcaayaaMcao duKd inaQana haoto ASaa vaoLI sadr
GaTnaobaabat AiplaIya p`aiQakNaasa vaoLIca maaihtI na imaLalyaasa Apcayaacyaa Aipla p`krNaavar ksaa inaNa-ya Gyaavayaacaa
yaabaabat saMBa`ma inamaa-Na haotaoo. ASaaca p`karcao eka p`krNaI paolaIsa Aayau@t naagapUr yaaMnaI Apcaayaacao inaQanaabaabat
]iSara Saasanaasa kLivalyaanao Saasanaasa yaapUvaI- Gaotlaolyaa inaNa-yaamaQyao badla krNao map`aPt Jaalao. hI gaMBaIr baaba
Aaho. ASaa p`karcyaa GaTnaaMcaI punaravaR<aI BaivaYyaat punha hao} nayao mhNaUna saMbaMiQat iSastBaMga p`aiQakayaaMnaI puroSaI
kaLjaI GaoNao AavaSyak Aaho.
2. varIla ivavaocanaacyaa AnauYaMgaanao paolaIsa ivaBaagaatIla sava- iSastBaMga p`aiQakayaaMnaa ASaa saUcanaa doNyaat yaot
Aahot kIpaolaIsa inarIxak djaa-pya-ntcyaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI %yaaMnaa idlaolyaa iSaxaoivaQd AiplaIya
p`aiQakrNaakDo Aqavaa SaasanaakDo Aipla kolao Asalyaasa va to saMbaMiQat p`aiQakrNaakDo inaNa-yaasaazI p`laMibat Asalyaasa
drmyaanacyaa kaLat Apcaayaacao duKd inaQana Jaalyaasa tabaaoDtaoba saMbaMiQat kagadaop~I puravyaasah Ahvaala saMbaMiQat
AiplaIya p`aiQakrNa Aqavaa Saasanaasa p`krNa pr%vao kLivaNyaat yaavaa.ASaI kaya-vaahI na kolyaasa saMbaMiQat AiQakarI
ho jabaabadar rahtIla yaacaI naaMod GyaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
naa. ra. Saoro
]p saicava maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI


iSastBaMga ivaYayak p`krNaat paolaIsa inarIxak va %yaa KalaIla djaa-cyaa
paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI Saasanaasa kolaolyaa AiplafortpasaNaI
Ajaa-cyaa AnauYaMgaanao maaihtIkagadp~o yaacaI pUt-ta krNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga pirp~k . pIDI[- 1003 p`..269paola 6 A idnaaMk 21 jaUna 2003.

mauMba[- paolaIsa iSaxaa va Aiplao inayama 1956 maQaIla trtudInausaar Saasanaasa duyyama Asalaolyaa iSastBaMga
ivaYayak p`aiQakayaakDUna paolaIsa inarIxak va %yaaKalaIla djaa-cyaa paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMnaa iSastBaMga ivaYayak
p`krNaat vaogavaogaLyaa iSaxaa doNyaat yaotat. sadr iSaxaocyaa AnauYaMgaanao ApcayaakDUna Saasanaasa Aipla fortpasaNaI
Aja- kolao jaatat. %yaa AnauYaMgaanao SaasanaakDUna saMbaMiQat iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaakDo Aipla va fortpasaNaIcyaa
AnauYaMgaanao pircCodinahaya AiBap`aya saMbaMiQat caaOkSaIcaI kagadp~o saovaa tpiSala va AanauYaMigak maaihtI pazivaNyaabaabat
kLivalao jaato. prMtu Asao AaZLUna Aalao Aaho kI sadr maaihtI Saasanaasa vaoLIca p`aPt haot naahI.%yaasaazI vaarMvaar
smarNap~o pazvaavaI laagatat. ASaI vaarMvaar smarNap~o pazvaUnahI Saasanaasa maaihtI vaoLovar pazivalaI jaat naahI.
pirNaamaI ApcaayaacaI Aiplao inakalaI kaZNyaasa ivalaMba haotao.
sava- iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarI tsaoca ijalha paolaIsa AQaIxakaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI %yaaMcyaa
AiQap%yaaKalaIla kayaa-layaaMmaQyao p`laMibat AsalaolaI AiplaofortpasaNaI Ajaa-baabat %yaaMcyaa kayaa-layaatIla saMbaMiQat
p`SaasakIya AiQakarIkayaa-laya AQaIxak yaaMcyaakDo yaasaazI svatM~ naaoMdvahI zovaavaI. sava- saMbaMiQat iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakarI tsaoca ijalha paolaIsa AQaIxakaMnaI dr maihnyaacyaa itsayaa saaomavaarI (a naaoMdvahIcaI na caukta tpasaNaI
kravaI va AavaSyak tI kaya-vaahI vaoLcyaavaoLI haot Aaho yaabaabat dxata GyaavaI.
2. varIla pirisqatI ivacaarat Gao}na sava- iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaaMnaa yaavdaro ASaa saUcanaa doNyaat yaot
Aahot kI iSastBaMga ivaYayak p`krNaat paolaIsa AiQakarIkma-caarI yaaMnaI Saasanaasa kolaolyaa AiplafortpasaNaI
Ajaa-cyaa AnauYaMgaanao SaasanaakDUna maagaivaNyaat yaoNaarI maaihtIAiBap`ayakagadp~o Saasanaasa 15 idvasaaMcyaa ivaiht
kalaavaQaIt inaiScatpNao pazivaNyaacaI dxata GyaavaI. bayaacavaoLa AiplaaqaI-ApcaarI ho saMbaMiQat iSastBaMga

316
p`aiQakayaaMcyaa maaf-tInao Aipla va fortpasaNaI Aja- daKla krtat. ASaa p`krNaI Saasanaacyaa saMdBaa-caI vaaT na
pahta Asaa Aipla va fortpasaNaI Aja- maaihtIAiBap`ayasaMbaMiQat kagadp~o yaacyaasah Saasanaasa 15 idvasaaMcyaa
ivaiht kalamayaa-dot pazivaNyaacaI vyavasqaa kravaI.
3. sava- iSastBaMga p`aiQakayaaMnaI ]prao@t saUcanaaMcao kaTokaorpNao palana kravao. paolaIsa mahasaMcaalakaMnaI Aaplyaa
strava$na sava- GaTk p`mauK va paolaIsa AQaIxakaMnaa ]icat saUcanaa Vavyaat.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

naa,. ra. Saoro


]p saicava gaRh ivaBaaga maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya inanaavaI va KaoTyaa sahInao SaasanaakDo Aalaolyaa Ajaa-varIla kaya-vaahI .

saa.p`.iva. pirp~k .Saakap 1001 948p`..550118 r.va ka. id.29.7.03.

pirp~k

inanaavaI va KaoTyaa sahInao p`aPt Jaalaolyaa sava-ca Ajaa-baabat caaOkXaI krNyaacaI AavaXyakta naahI. jar AXaa
Ajaa-maQyao pDtaLNaIcyaa samaqa-naasa ]pyau@t ASaa ivaiXaYT p`saMgaacaa ikMvaa caOakXaI yaaogya mauVaMcaa ]llaoK krNyaat
Aalaa Asaola AaiNa to caaOkXaI krNyaakirta saava-jainakdRYTyaa puroXao mah%vaacao AsatIla trca %yaa p`saMgaabaabat ikMvaa
mauVabaabat caaOkXaI krNyaat yaavaI. sadr caaOkXaI krtanaa kaoNatI kaya-vaahI AvalaMbaavaI yaabaabat Saasana pirp~k
saamaanya p`Saasana ivaBaaga . Saakap 10855818r.va ka. id.7 mao 1985 Saasana pirp~k saa.p`.ivaBaaga
. Saakap 109685018r.va ka. id. 27 .12.1996 va Saasana pirp~k saa.p`.iva. Saakap
10985818r.va ka. id. 3 jaulaO 1998 Anvayao maaga-dXa-na krNyaat Aalao haoto.
2. p`SaasanaatIla AiQakayaaMnaa kma-caayaaMnaa ~asa doNyaacyaa hotUnao inanaavaI ikMvaa KaoTyaa naavaanao tarI naaraja
Jaalaolyaa vya>IMkDUna kolyaa jaatat hI saQyaacaI vastuisqatI Aaho. AiQakayaaMsakma-caayaaMsa pdaonnatI imaLNyaacyaa
drmyaana inanaavaI KaoTyaa naavaanao tarI kolyaa jaatat. pirNaamaI %yaasa pdaonnatI imaLNyaasa ADcaNaIcao zrto tsaoca
%yaacyaa inatImaUlyaaMcao KccaIkrNa kolao jaato Asao inadSa-naasa Aalao Aaho.
3. Ba`YTacaar inamaU-lana maaoihmao AMtga-t SaasakIya kayaa-layaat Ba`YTacaar p`itbaMQa ivaBaagaacyaa saMbaMiQat AiQakayaacao
pdnaama kayaa-layaacaa p<aa va dUrQvanaI maaMk [%yaadI tpSaIlaacao flak laavaNyaat Aalaolao Aahot. jyaa SaasakIya
saovakaMbaabat Ba`YTacaarabaabat zaosa tar Asaola ASaa baabatIt tardar %yaa kayaa-layaaMXaI saMpk- saaQaU Saktao hI
Ba`YTacaarasa AaLa GaalaNyaasaazI kolaolaI vyavasqaa laxaat Gaota inanaavaI Aja- tsaoca KaoTyaa naavaanao krNyaat Aalaolaa
Aaho Asao caaOkXaI AMtI AaZLUna Aalyaasa AsaohI Aja- kaoNatIhI kaya-vaahI na krta to dPtrI daKla krNyaat
yaavaot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

rajaod` isaMh
p`Qaana saicava p`.sau.va r.va ka.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

317
ivaYaya XaasakIya saovaotIla maihlaa kma-caayaaMcyaa samasyaaMcaI tpasaNaI krNyaasaazI
Saasanaanao inayau@t kolaolyaa saimatIcyaa iSafarSaIMcaI AMmalabajaavaNaI..

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .esaAarvhI 100336p`..62003makA id. 5 jaanaovaarI 2004.

pha 1 SaasakIya pirp~k . esaAarvhI 1071DI idnaaMk 15 jaulaO 1972.2 pirp~k .


esaAarvhI 1082 saIAar 34 16 A idnaaMk 30 Aa^gasT 1989. 3 Saasana inaNa-ya .
esaAarvhI 109973makAa idnaaMk 19 mao 1999.

inaNa-ya kamaacyaa izkaNaI haoNaayaa laOMigak satavaNaUkIsa p`itbaMQa krNyaasaazI sana 1992 caa irT ivanaMtI Aja-
saIAarela . 666701992 maQaIla savaao-cca nyaayaalayaanao idlaolyaa nyaaya inaNa-yaatIla maaga-dXa-k t<vao Baart
sarkarkDUna p`stut krNyaat AalaI AsaUna rajya maihlaa tar inavaarNa saimatIkDUna sadr maaga-dXa-k t<vaaMcyaa AaQaaro
laOMigak CLvaadabaabat yaoNaayaa tarIMcaI caaOkXaI k$na %yaanausaar kravayaacyaa karvaa[-caI iXafarsa saimatIkDUna
saMbaMQaIt ivaBaagaaMsa krNyaabaabatcyaa saUcanaa vaoLaovaoLI inaga-imat krNyaat Aalaolyaa Aahot.
2. ivaQaanamaMDLacyaa maihlaaMcao h@k va klyaaNa saimatIcyaa saatvyaa AhvaalaatIla iSafarXaIMbaabat kravayaacyaa
pUt-ta karvaa[- AnauYaMgaanao maM~alayaIna ivaBaagaaMsahIt sava- rajya SaasakIya va inamaSaasakIya kayaa-layaaMnaa laOMigak
CLvaadabaabat maihlaa kma-caayaaMkDUna tarI p`aPt Jaalyaasa puZIlap`maaNao kaya-vaahI krNyaacao AadoXa doNyaat yaot
Aahot.
A sava- ijalhatalauka patLIvar inamna str tar inavaarNa saima%yaaMcaI sqaapnaa krNyaat yao[-la va p`%yaok
saimatIvar vairYz maihlaa AiQakayaacaI naomaNaUk krNyaat yao[-la. tsaoca saimatIvarIla ekUNa sadsya
saM#yaocyaa 50 maihlaa sadsyaa AsatIla.
ba ivaBaaga p`mauK kayaa-laya p`mauK yaaMnaI saimatIcaI kaya-kxaa tsaoca kaya-pQdtI zrvaUna %yaabaabat kalabaQd
kaya-maacaI AaKNaI kravaI.
k rajyastrIya tar inavaarNa saimatIcyaa sadsyaaMcaI AiQakarI kxaa vaaZivaNyaat yaavaI.
D laOMigak CLvaadasaarKo Anauicat p`kar TaLNyaasaazI kalabaQd kaya-ma ivaiht kalamayaa-dot rabavaavaot.
%yaasaazI saimatIcyaa inayatkailak baOzka Gao}na baOzkIcaa idnaaMk va vaoL saMbaMiQat kayaa-layaaMsa puroXaa vaoLo
Agaaodr kLvaavaI va Ahvaala saadr krNyaasa ivaiht maudt doNyaat yaavaI.
[ maihlaaMcyaa laOigak SaaoYaNaasaMdBaa-t saimatIkDUna krNyaat yaoNaarI caaOkXaI gauPt svapacaI [na k^maora
krNyaat yaavaI.

3. ijalha va talauka patLIvarIla tar inavaarNa saimatIsa p`aPt haoNaayaa tarInauYaMgaanao kaya-vaahI kolyaanaMtr
caaOkXaI Ahvaala rajya maihlaa tar inavaarNa saimatIkDo saadr k$na AavaSyak vaaTlyaasa %yaavar AiQak kaya-vaahIcaI
iSafarsa krNyaacao AiQakar rajya tar inavaarNa saimatIsa rhatIla va %yaanaMtr saimatIcyaa iSafarXaInausaar krNyaat
yaoNaarI kaya-vaahI tIna maihnyaat PaUNa- k$na %yaabaabatcaa Anaupalana Ahvalaa saimatIsa punha saadr krNyaat yaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

caa$iXalaa saaohaonaI
p`Qaana saicava saovaa.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

318
ivaYaya saMixaPt ivaBaagaIya caaOkSaI maQaIla iSastBaMga ivaYayak p`krNaamaQyao
ApcaayaaMcaoAiplaaqaI-cao ApIla Aja- inakalaI kaZNyaapUvaI-
vyai@tgat saunaavaNaI ( Personal Hearing ) doNaobaabat.

gaRh ivaBaaga pirp~k . pIAarsaI 190359132 paola 6 idnaaMk 26.2.2004.

maharaYT/ paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak va %yaaKalaIla djaa-cyaa AiQakarIkma-caarI yaaMnaa


ivaBaagaIyasaMixaPt caaOkSaIAMtI idlaolyaa iSaxaoivaQd mauMba[- paolaIsa iSaxaa va Aiplao inayama 1956 maQaIla inayama 6
maQaIla trtudInausaar Aipla Anau&oya Aaho.AiplaIya p`aiQakayaanaI Aipla Aja-avar inaNa-ya doNyaapUvaI- AiplaaqaI-cao
mhNaNao eokUNa GaoNyaasaazI %yaasa vyai@tgat saunaavaNaI doNao AavaSyak Asalyaacaa inaNa-ya maharaYT/ p`SaasakIya
nyaayaaiQakrNaanao EaI. sauroSa ip$ cavhaNa va [traMcyaa maUL Aja- .462002 maQyao idnaaMk 16.1.2003 raojaI
idlaolao Aahot.
2. maharaYT/ p`SaasakIya nyaayaaiQakarNaacaa ]prao@t inaNa-ya pahta p`cailat inayamaamaQyao yaaogya tI sauQaarNaa
krNyaacaI baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna Aaho. drmyaana paolaIsa dlaatIla inarIxak va %yaapoxaa Kalacyaa djaa-cyaa
AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa ivaQdcyaa saMixaPtivaBaagaIya caaOkSaI p`krNaat idlaolyaa iSaxaaivaQdcyaa Aipla Ajaa-var
inaNa-ya doNyaapUvaI- sava- AiplaIya p`aiQakrNaaMnaI AiplaaqaI-laa svat vyai@tgat saunaavaNaI do}na %yaaMcao mhNaNao eokUna GaovaUna
%yaanaMtr Aipla Ajaa-var karNao namaUd k$naca inaNa-ya Vavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar naavaanao

hYa-idp kaMbaLo
]p saicavamaharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaakDUna SaasakIya kt-vya par paDtanaa haoNaayaa


ivalaMbaabaabat AaiNa kt-vya palanaatIla ksaUrIbaabat iSastBaMga
karvaa[- krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . saMkINa- 1005 34p` 8200518r va ka idnaaMk 7.4.2005.

saMdBa- Saasana pirp~k saa.p`.ivaBaaga idnaaMk 1.9.88 va pirp~k idnaaMk 8.8.2002.

maharaYT/ kayaa-layaIna kaya-pwtI inayamapuistka yaamaQaIla p`krNa tIna inayama 23 maQyao ta%kaL p`krNao
Sa@yatao %yaaca idvaSaI ikMvaa ]iSarat ]iSara mhNajao dusayaa idvaSaI sakaLI tatDIcaI p`krNao caar idvasaat va sava-
saaQaarNa p`krNao eka AazvaDyaacyaa Aat p`stut krNyaat yaavaIt Asao tsaoca saMdBaa-QaIna Saasana pirp~kavdaro
AadoiSat kolao Aaho. tqaaip Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI SaasanaakDo p`aPt haoNaayaa p`krNaavar ivaiht
kolaolyaa kalaavaQaInausaar kaya-vaahI haot nasaUna ivalaMbaanao kaya-vaahI kolaI jaato. tovha ASaaI SaasakIya kamao inakalaat
kaZNyaakirta vaoLap~k inaQaa-irt krNao AaiNa kaoNa%yaahI SaasakIya kt-vyaacao palana krNyaat ksaUr kolyaaba_la
ksaUrdar SaasakIya kma-caayaaivaw iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaacaI trtUd krNyaaivaYayaI SaasakIya kt-vyao par
paDtanaa haoNaayaa ivalaMbaasa p`itbaMQa krNyaasaazI AiQainayama krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa haota. %yaanausaar p`qama sana

319
2003 caa maharaYT/ AQyaadoSa .9 ha idnaaMk 25 Aa^gasT 2003 raojaI saMpuYTat AalyaanaMtr sadr kayada puZo caalaU
rahavaa yaakirta Saasanaanao idnaaMk 16.1.2004 20.4.2004 AaiNa 2.7.2004 raojaI var namaUd kolaolao
AQyaadoSa puna p`#yaaipt kolao. drmyaana sadr AQyaadoSaacao paMtr AiQainayamaat krNyaakirta sana 2003 cyaa
ihvaaLI AiQavaoSanaat saBaagaRhacyaa maanyatosaazI ivaQaoyak ivaQaana pirYad ivaQaoyak 152003 saadr krNyaat
Aalao. tqaaip sadr ivaQaoyak daonhI saBaagaRhacyaa 15 sadsyaaMcyaa saMyau@t saimatIkDo ivacaaraqa- pazivaNyaacaa p`stava
ivaQaImaMDLacyaa daonhI saBaagaRhaMnaI saMmat kolaa. %yaanausaar sadr ivaQaoyak ivaQaImaMDLacyaa 15 sadsyaaMcyaa saimatIkDo
ivacaaraqa- saaopivaNyaat Aalao Aaho. idnaaMk 2 jaulaO 2004 raojaI punap`#yaaipt kolaolyaa AQyaadoSaacaI maudt saMpuYTat
Aaalyaanao AaiNa SaasakIya kma-caayaaMkDUna SaasakIya kt-vya par paDtanaa haoNaayaa ivalaMbaabaabat AaiNa kt-vya
palanaatIla ksaUrIbaabat iSastBaMga karvaa[- krNyaasaMbaMQaIcaa kayada parIt na Jaalyaanao saVisqatIt yaa ivaYayaI
AQyaadoSaatIla trtudInausaar p`krNao inakalaI krZNyaasaazI kalamayaa-da ivaiht krNao va kalamayaa-docao ]llaMGana
krNaayaa SaasakIya kma-cayaaMvar iSastBaMga karvaa[- krNyaacao QaaorNa kaya Asaavao yaabaabatcaa p`stava Saasanaacyaa
ivacaaraQaIna haota. yaabaabat Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI

1 p`%yaok SaasakIya kma-caarI %yaasa naomaUna idlaolaI ikMvaa %yaacyaaSaI saMbaMQaIt AsalaolaI SaasakIya kt-vyao
va kayaa-layaIna kama A%yaMt dxatonao AaiNa Sa@ya itt@yaa SaIGa`tonao par paDIla.
2 saaQaarNapNao kaoNatIhI fa[-la ivaBaagaatIla ikMvaa kayaa-layaatIla kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaacyaa
Tobalaavar saat kamaacyaa idvasaacao vaa AiQak kaL p`laMibat rahaNaar naahI.
3 t%kaL AaiNa taatDIcyaa svapacyaa fa[-laI %yaa p`krNaacyaa inakDInausaar Sa@ya itt@yaa SaIGa`tonao
AaiNa p`aQaanyaanao t%kaL fa[-la Sa@yatao eka idvasaat ikMvaa dusayaa idvaSaI sakaLI AaiNa
tatDIcyaa svapacaI fa[-la Sa@yatao caar idvasaat inakalaat kaZavaI.
4 dusayaa kaoNa%yaahI ivaBaagaakDo ivacaaraqa- pazvaavayaacaI AavaSyakta nasalaolyaa fa[-laIcyaa saMbaMQaat
saMbaMQaIt ivaBaaga %yaa p`krNaavar pMcaocaaLIsa idvasaaMcao Aat inaNa-ya Gao}na AavaSyak tI kaya-vaahI
kravaI AaNI dusayaa kaoNa%yaahI ivaBaagaakDo ivacaaraqa- pazvaavayaacaI AavaSyakta Asalaolyaa
fa[-laIsaMbaMQaat tIna maihnyaaMcyaa Aat inaNa-ya Gao}na AavaSyak tI kaya-vaahI kravaI.
5 SaasakIya kma-caayaaMsa naomaUna idlaolaI ikMvaa %yaacyaaSaI saMbaMQaIt AsalaolaI kt-vyao ikMvaa kayaa-layaIna
kama par paDNyaasa %yaanao jaaNaUnabaujaUna ikMvaa hotupurssar ivalaMba laavalaa Asaola ikMvaa %yaat hyagaya
kolaI Asaola tr ASaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa kt-vyapalanaatIla ksaUrI zrvaavaI AaiNa ASaa
SaasakIya kma-caayaaMvar maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 Anvayao ikMvaa
ASaa kma-caayaalaa laagaU Asalaolyaa Anya kaooNa%yaahI saMbaMQa iSast ivaYayak inayamaaMmaQyao yaqaaocaIt
iSastBaMga karvaa[- krNyaat yaavaI.
6 SaasakIya kma-caayaakDUna JaalaolaI kt-vyao palanaatIla kaoNatIhI ksaUr %yaacao gaaopnaIya Ahvaala
ilaihNaayaa saxama AiQakayaasa laxaat Aalyaasa ikMvaa %yaacyaa laxaat AaNaUna idlyaasa %yaanao ASaa
ksaUrdar SaasakIya kma-caayaacyaa vaaiYa-k gaaopnaIya Ahvaalaat kt-vya palanaatIla ksaUrI saMbaMQaat
naaoMd kravaI.

yaa pirp~katIla trtUdIcaI sava- saMbaMQaItaMnaI tMtaotMt AMmalabajaavaNaI kravaI.

ra.mao.p`omakumaar
mau#ya saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

320
ivaYaya paolaIsa AiQakarIkma-caarI vairYz paolaIsa inarIxak strapya-nt
yaaMnaa saMixaPtivaBaagaIya caaOkSaIt vaotnavaaZ raoKNyaacaI iSaxaa dotanaa
GyaavayaacaI KbardarI.

gaRh ivaBaaga pirp~k . pIDI[- 100463247 paola 6 ba idnaaMk 22 saPToMbar 2005.

vaacaa 1 Saasana samamaaMk idnaaMk 30 jaulaO 2004 cao p~,


2 paomasaM 11 2282003 idnaaMk 28.8.2004 cao p~.

Saasanaacao Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI paolaIsa ivaBaagaatIla iSastBaMga p`aiQakayaakDUna %yaaMcyaa AiQanast
Asalaolyaa kma-caayaaMnaa saMixaPt caaOkSaI Gao}na ikMvaa ivaBaagaIya caaOkSaI Gao}na vaotnavaaZvaotnavaaZI raoKNyaacaI iSaxaa
dotanaa yaaogyatI dxata GaotlaI jaat naahI.bayaaca p`krNaaMmaQyao vaotnavaaZ hI tIna maihnao saha maihnao ASaa maihnyaaMcyaa
pTIt raoKlyaacao idsaUna Aalaolao Aaho. iSaxaocaa kalaavaQaI ha saxama p`aiQakarIiSastBaMga p`aiQakarI inaiScat krIt
Asalao trI vaogavaogaLyaa AiQakayaaMnaI vaogavaogaLI iSaxaa doNao ]icat vaaTt naahI.mauMba[- paolaIsa iSaxaa va Aiplao
inayama 1956 maQyao hI vaotnavaaZ kSaa p`karo iktI kalaavaQaIsaazI raoKlaI jaavaI yaacaa spYT ]llaoK naahI.
vaastivak vaotnavaaZ hI vaYaa-tUna ekdaca imaLt Asalyaanao tI var ]llaoiKlyaap`maaNao maihnyaaMmaQyao raoKNao ]icat haoNaar
naahI. %yaamauLo caaOkSaInaMtr vaotnavaaZ raoKNyaasaMbaMQaIcaI iSaxaa dotanaa eksau~ta rahNyaacyaa dRYTIkaonaatUna vaotnavaaZ
raoKNyaacaI iSaxaa hI 1 vaYa- vaa vaYaa-cyaa pTItca doNyaat yaavaI ASaa saUcanaa doNyaat yaot Aahot.
2. sadr pirp~k saa.p`.iva.cyaa va iva<a ivaBaagaacyaa sahmatInao %yaaMcao AnaaOpcaairk saMdBa- Anaumao .
162511 idnaaMk 3.12.2004 va 7932004 saovaa 3 idnaaMk 16.3.2005 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot
Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao

p`. maao. vaanaKDo


kayaa-sana AiQakarI gaRh ivaBaaga maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI-
va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLaMtIla p`danao inayama 1981 yaat sauQaarNaa.
inayama 68 maQaIla paoT inayama 1cyaa KMD A maQyao prMtukanaMtr puZIla
prMtuk jaada daKla krNao.

iva<a ivaBaaga AiQasaUcanaa idnaaMk 16 jaUna 2006.

Baartacao saMivaQaana
maaMk inalaMba 1005p`..17saovaa 8 Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 yaacyaa prMtukanvayao
p`dana krNyaat Aalaolyaa AiQakaraMcaa vaapr k$na maharaYT/acao rajyapala yaavdaro maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa
AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLaMtIla p`danao inayama 1981 yaat
AaNaKI sauQaarNaa krNyaasaazI yaavdaro puZIla inayama krIt Aahot
ivabaama.

321
1. ek yaa inayamaasa maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI-
va saovaotUna kaZUna TakNao yaaMcyaa kaLaMtIla p`danao sauQaarNaa inayama 2006 Asao mhNaavao.
daona ho inayama idnaaMk 1 jaulaO 2006 pasaUna AMmalaat yaotIla.
2. maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna
TakNao yaaMcyaa kaLaMtIla p`danao inayama 1981 cyaa inayama 68 maQaIla paoTinayama 1cyaa
KMDA maQyao prMtukanaMtr puZIla prMtuk jaada daKla krNyaat yao[-la

prMtu AaNaKI Asao kI SaasakIya kma-caayaanao inalaMbana AadoSaat inaQaa-irt kolaolyaa kaoNa%yaahI SatI-caa BaMga
kolaa Aaho ASaI inalaMbana AadoSa doNaayaa saxama p`aiQakayaaMcaI Ka~I pTlaI Asaola tr inalaMibana
kma-caayaasa drmaha imaLt Asalaolyaa ikmaana inavaa-h Ba<yaacyaa rkmaot poaTinayama 1e nausaar krNyaat
AalaolaI vaaZ p`staivat vaaZ saxama p`aiQakayaasa ikmaana inavaa-h Ba<yaa[tkI kmaI krta yao[-la.
3. sadr Saasana AiQasaUcanaa maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra.gov.in yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa
krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak saMkotaMk 20060606170818001 Asaa Aaho.

nasaImaa ma. SaoK


Saasanaacyaa ]p saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya AnvaoYaNa caaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaun(abaabatcaa KTlaa p`laMibat


Asalaolyaa inalaMibat SaasakIya saovakaMcyaa p`krNaaMcaa AaZavaa .

saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar1396p`..60611A idnaaMk 20 jaulaO 2006.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar 1396p`..7211A id.14.12.1995.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar1396p`..2211A id.14 jaUna 1996.

baihSaaobaI maalama<aa naOitk AQaptna KUna Kunaacaa p`ya%na balaa%kar ASaa A%yaMt gaMBaIr p`krNaaMmaQyao jaovha
SaasakIya saovakasa inalaMibat kolao jaato tsaoca laacalaucapt p`itbaMQak ivaBaagaanao rcalaolyaa saapLyaamaQyao SaasakIya saovak
jaovha mau_omaalaasah p`%yaxa laaca Gaotanaa saapDtao va %yaamauLo %yaalaa inalaMibat kolao jaato. ASaa p`krNaaMmaQyao SaasakIya
saovakaivaQdcao nyaayaalayaatIla faOjadarI p`krNa pUNa- hao}na AMitma inaNa-ya laagaopya-nt %yaasa sava-saaQaarNapNao inalaMibatca
zovaNyaat yaavao. ASaa inalaMbanaaQaIna SaasakIya saovakasa AMitma inaNa-yaacyaa AaQaIca Saasana saovaot punasqaaipt kolyaasa
kayaa-layaIna iSastIcaa BaMga hao[-la va Saasanaacyaa Ba`YTacaaracaI paLomauLo KNaUna kaZNyaacyaa QaaorNaasa Qa@ka paohaocaola.
yaastva ASaa p`krNaamaQyao SaasakIya saovakacao inalaMbana saMpuYTat na AaNata %yaacyaa ivaQd nyaayaalayaIna p`krNaamaQaIla
AMitma inaNa-yaacaI vaaT phavaI ASaI trtUd Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga idnaaMk 14 iDsaoMbar 1995 maQyao
krNyaat AalaolaI Aaho.varIla A%yaMt gaMBaIr p`krNaaMmaQyao inalaMibat kolaolyaa SaasakIya saovakacyaa inalaMbanaacaa kalaavaQaI
AitSaYa dIGa- Asaola tr A%yaMt Apvaada%mak pirisqatImaQyao jyaa SaasakIya saovakaMcao Saasana ho iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakarI Aaho ASaa p`krNaaMcaa AaZavaa Aasqaapnaa maMDL maaMk1 maaf-t maa. mau#yamaM~I yaaMcyaa maanyatonao AaiNa jyaa
p`krNaamaQyao Saasanaavyaitir@t Anya iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI Asaola %yaaMcyaabaabatIt saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaacyaa
maanyatonao AaZavyaaAMtI inaNa-ya GaoNyaacyaa trtUdI Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga idnaaMk 14 jaUna 1996 maQyao
krNyaat Aalaolyaa Aahot.

322
2. varIla Saasana inaNa-yaat namaUd kolaolyaa gaMBaIr p`krNaaMmaQyao inalaMibat kolaolyaa SaasakIya saovakaMcyaa p`krNaaMcaa
AaZava GaoNyaasaazI gaMBaIr p`krNa inalaMbanaacaa AitSaya dIGa- kalaavaQaI AaiNa A%yaMt Apvaada%mak
pirisqatI yaabaabat sauspYTta naahI. yaastva inalaMbanaacyaa p`krNaaMcao vagaI-krNa kna AaZavaa GaoNyaasaazI
KalaIlap`maaNao kalamayaa-da ivaiht krNyaat yaot Aaho.

A gaMBaIr ikMvaa [tr faOjadarI gaunha naaoMdivaNyaat ATkocyaa kalaavaQaIt saMbaMQaIt SaasakIya saovakaMcao inalaMbana
Aalaa. sadr gaunha tpasaaQaIna AsaUna SaasakIya caalaU rahIla. karNa ATkomauLo saovak kamaavar ]pisqat
saovak ATkot Aaho. rahU SakNyaacyaa pirisqatIt nasatao.

ba gaMBaIr svapacaa faOjadarI gaunha naaoMdivaNyaat inalaMbanaacaa AaZavaa inalaMbana daona vaYao- pUNa- JaalyaanaMtr
Aalaa tsaoca tao tpasaaQaIna Aaho prMtu %yaat Gyaavaa AaiNa p`krNaacyaa gauNava<aonausaar SaasakIya saovakasa
SaasakIya saovakasa ATk krNyaat AalaolaI naahI. punasqaaipt krNyaacaa inaNa-ya Gyaavaa. daona vaYaa-cyaa
kalaavaQaIt tpasaIyaM~Naonao tpasa ka PaUNa- hao} Saklaa naahI
yaabaabatIt yaaogya samaqa-na idlyaaiSavaaya SaasakIya saovakasa
inalaMbanaaKalaI zovaU nayao. prMtu tpasa pUNa- hao}na
AiBayaaogap~ daKla Jaalyaavar %yaa saovakasa punha inalaMibat
kravao ikMvaa ksao yaabaabat jaaNaIvapUNa-k inaNa-ya Gyaavaa.
ASaa p`krNaI inaNa-ya Gaotanaa gauNava<aa hI ganuha AaiNa %yaacaI
gaMBaIr svapacaI paSvaBaUmaI faOjadarI p`iyaa saMihta 1973
maQaIla trtUdI AaiNa puravao gaMBaIrpNao tpasaUna zrivaNyaat
yaavaI.
k gaMBaIr svapacaa faOjadarI gaunha naaodivaNyaat AiBayaaoga daKla krNyaacyaa p`stavaasa maMjaUrI doNyaat
Aalaa Aaho. tpasa pUNa- Jaalaolaa Aaho. AaiNa yao[-pya-nt inalaMbana caalaU zovaNyaat yaavao.karNa p`stavaacyaa
tpasaI yaM~Naonao KTlaa daKla krNyaasa prvaanagaI p`laMbanaacaa fayada SaasakIya saovakasa doNao yaaogya naahI.
maagaNyaacaa p`stava saadr kolaa Aaho.
D gaMBaIr svapacaa faOjadarI gaunha naaoMdivaNyaat faOjadarI KTlyaacaa inakala laagaopya-nt inalaMbana caalaU
Aalaa Aaho. tpasa pUNa- Jaalaolaa Aaho AaiNa zovaavao.karNa SaasakIya saovakaMivaQd gaMBaIr svapacyaa
KTlaa daKla krNyaasa prvaanagaI doKIla doNyaat faOjadarI gaun(asaMbaMQaI puravao Aahot Asao satdSa-naI isaQd
AalaolaI Aaho ikMvaa ASaa p`karcaI prvaanagaIcaI Jaalaolao Aaho. tqaaip SaasakIya saovakasa yaa gaun(atUna
AavaSyakta naahI. daoYamau@t krNyaat Aalao Asaola ASaa SaasakIya
saovakaMivaQd jarI nyaayaalayaat APaIla punaiva-laaokna Aqavaa
punairxaNa daKla krNyaat Aalao Asalao trI %yaasa
inalaMbanaaQaIna zovaNyaat yao} nayao. karNa saMbaMQaIt saovak
daoYaI AsalyaacaI QaarNaa %yaacyaa daoYamau@tImauLo iSallak
rahat naahI.
[ gaMBaIr nasalaolaa faOjadarI gaunha naaoMd Jaalaolaa inalaMbanaacaa AaZavaaa ek vaYaa-naMtr Gyaavaa AaiNa
Aaho. tpasa sau Aaho ikMvaa tpasa pUNa- Jaalaolaa punasqaaipt krNyaabaabatcaa inaNa-ya ha p`krNapr%vao
AsaUna KTlaa daKla krNyaasa prvaanagaI gauNava<aovar GaoNyaat yaavaa.
doNyaasaMbaMQaIcaa p`stava saadr Jaalaolaa Aaho.prMtu tao
p`laMibat Aaho ikMvaa KTlaa daKla krNyaasa
prvaanagaI doNyaat AalaolaI Aaho ikMvaa ASaa

323
p`karcyaa prvaanagaIcaI AavaSyakta naahI.
f jaoqao faOjadarI gaunha naaoMdivaNyaat Aalaolaa inalaMbanaacaa AaZavaa 6 maihnyaanaMtr Gyaavaa. punasqaaipt
naahI prMtu gaOrvat-NaUkIcyaa karNaastva SaasakIya krNyaabaabatcaa inaNa-ya p`krNapr%vao gauNava<aonausaar Gyaavaa.
saovakasa ivaBaagaIya caaOkSaI sau kolaolaI Asaola
Aqavaa nasaola inalaMibat kolaolao Asalyaasa.
ga jaoqao faOjadarI gaunha naaoMdivaNyaat Aalaa naahI ivaBaagaIya caaOkSaI na krNyaacaa inaNa-ya jyaavaoLI Gaotlaa
prMtU gaOriSastIcyaa karNaastva SaasakIya saovakasa jaa[-la %yaavaoLI saMbaMiQatacao inalaMbana doKIla r_ krNyaat
inalaMibat kolaolao Asaola AaiNa %yaanaMtr ivaBaagaIya yaavao.
caaOkSaI sau k$ nayao Asao zrivaNyaat Aalao
Asalyaasa.

3. varIla p`yaaojanaasaazI isaQd Jaalyaasa jyaa gaun(asaazI 3 vaYao- ikMvaa %yaapoxaa jaast kalaavaQaIkirta
tuMgavaasaacaI iSaxaa hao} Sakto Asaa dKlapa~ AaiNa AjaamaInapa~ gaunha ha gaMBaIr svapacaa faOjadarI gaunha
samajaNyaat yaavaa.
4. SaasakIya saovakaMcyaa inalaMbanaacyaa p`krNaaMcao var namaUd kolaolao vagaI-krNa va %yaaAnauYaMgaanao AaZavaa GaoNyaasaazI
ivaiht kolaolyaa kalamayaa-donausaar jyaa p`krNaat Saasana ho iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarI Asaola ASaa baabatIt varIla
A to [ yaoqaIla vagaI-t p`krNao Aasqaapnaa maMDL .1 samaaor saadr kravaIt. jyaa p`krNaamaQyao
Saasanaavyaitir@t Anya iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI Asaola %yaa baabatIt saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaacyaa sahmatInao
]icat inaNa-ya Gyaavaa. tsaoca varIla f to ga yaoqaIla vagaI-t p`krNaaMcyaa baabatIt ma.naa.sao.iSast va
ApIla inayama 1979 cyaa inayama 4 maQaIla trtUdI ivacaarat Gao}na saxama p`aiQakayaanao yaaogyatoa inaNa-ya Gyaavaa.
5. sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra.gov.in yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat
Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak saMkotaMk 20060720115654001 Asaa Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

iBa.ra.vaaZvao
TIp id.18.19.2007 caa Saasana inaNa-yahI phavaa . ]p saicavamaharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@@

ivaYaya rajakIya saMGaTnaaMcao kaya-kto- AaiNa ASaasakIya vya>I yaaMcyaa


maaf-t SaasakIya kma-caayaaMnaI %yaaMcyaa tarIMcao inavaarNa AaiNa
vaOyai>k kamao kna GaoNyaasa p`itbaMQa.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k .saIDIAar1006p`..1206Akra id. 17.08.2006.

pha Saasana pirp~ksaa.p`.iva .saIDIAar 108598622Akra id.6 jaanaovaarI1986.

maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQaIla inayama 23 cyaa trtudInausaar SaasakIya kma-caayaManaI
%yaaMcyaa saovaosaMbaMQaIcyaa kaoNa%yaahI baabaIsaMbaMQaat rajakIya puZayaaMkDUna dbaava AaNaNao hI gaOrvat-NaUk Aaho. sababa
SaasakIya kma-caayaaMnaI %yaaMcyaa saovaaivaYayak baabaIsaMbaMQaacyaa tarIcao inavaarNa AaiNa vaOyai>k kamao kna GaoNyaasaazI

324
Kasadar Aamadar rajakIya saMGaTnaaMcao kaya-kto- AaiNa [tr ASaasakIya vya>I yaaMcyaamaaf-t %yaMacaI gaahaNaI maananaIya
maMHyaaMkDo nao} nayaot AaiNa tsao kolyaacao AaZLUna Aalyaasa to iSastBaMga karvaa[-sa pa~ zrtIla.ASaa saUcanaa Saasana
pirp~k rajanaOitk va saovaa ivaBaaga maaMk 158134 idnaaMk 13.10.1952 Saasana pirp~ksaamaanya p`Saasana
ivaBaaga .saIDIAar 10745079DI 1 idnaaMk 24 jaulaO 1974 AaiNa Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga
.saIDIAar 1082256728Akra idnaaMk 30 Aa^gasT 1982 Anvayao doNyaat Aalaolyaa Aahot. tsaoca
BaivaYyakalaat ASaI ]dahrNao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalyaasa saMbaMiQat kma-caayaaivaQd karvaa[- krNyaacyaa saUcanaa
Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .saIDIAar 108598622Akra idnaaMk 6 jaanaovaarI 1986 Anvayao
doNyaat Aalyaa Aahot. %yaacabaraobar Saasana pirp~k .saIDIAar 1095107 p`krNa 795 Akra
idnaaMk 6 mao 1995 Anvayao varIla pirp~kanvayao ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtIcaa punaccaar kna sava- maM~alayaIna ivaBaaga
tsaoca %yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla sava- ivaBaaga p`mauK tsaoca kaya-alaya p`mauK yaaMnaI %yaamaQaIla kaya-pQdtIcao
kTaxaanao palana krNyaacaI dxata GaoNaobaabat saUcanaa kolyaa Aahot.
2. var pircCod 1 maQyao ]d\QaRt kolaolyaa inayamaaMcaI trtUd Asatanaa sauQda AaiNa yaa trtudIMkDo vaoLaovaoLI laxa
vaoQaNyaat yao}nasauQda SaasakIya kma-caayaManaI %yaaMcaI saovaaivaYayak vaOyai>k kamao kna GaoNyaasaazI Kasadar ikMvaa
Aamadar yaaMcaomaaf-t Saasanaavar dDpNa AaNaNyaacaI p`vaR<aI vaaZtca Aaho. Saasanaanao (a pirisqatIcaI gaMBaIr dKla
GaotlaI Aaho. sababa Saasana pirop~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga idnaaMk 06.01.1986 cyaa pircCod 2 maQaIla
12 AaiNa3 maQaIla saUcanaaMeovajaI Aata puZIla sauQaairt saUcanaanausaar kaya-vaahI krNyaat yaavaI.
varIla inayamaaMcaosaUcanaaMcao ]llaMGana SaasakIya AiQakarIkma-caayaanao kolyaacao inadSa-naasa Aalyaasa p`qama
saMbaMiQat AiQakarIkma-caarI yaaMcyaakDUna %yaabaabat Kulaasaa GaoNyaat yaavaa. tsaoca Asaa Kulaasaa krtanaa saMbaMiQat
AiQakarIkma-caarI yaaMnaI saMbaMiQat saxama p`aiQakayaasa Aaplaa ASaa p~vyavaharaSaI saMbaMQa nasaUna %yaacaI dKla Gao}
nayao Asao spYTpNao kLivalyaaKorIja saMbaMiQat AiQakarIkma-caarI yaaMcyaasaMdBaa-t p`aPt Jaalaolyaa
p~vyavaharacaIiSafarSaIMcaI dKla GaoNyaat yao} nayao. Anyaqaa saMbaMiQat AiQakarIkma-caarI yaaMcaI sadr p~vyavaharasa
vaa tIsa Ap`%yaxa saMmatI vaa maUksaMmatI gaRhIt Qana saMbaMiQataMvar maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama
1979 maQaIla trtUdInausaar samauicat iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao iSastBaMgaacaI karvaa[- kravaI .
3. sadr Saasanapirp~k maharaYT/ Saasanaacyaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saMgaNak
saMkotaMk 200601715322001 Asaa Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
ka.tu.saatkr
Avar saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya saMSayaaspd sacaaoTI Asalaolyaa AiQakayaaMcaI yaadI banaivaNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaagapirp~k .saIDIAar1005p`..10511 idnaaMk 30 Aa^@Taobar 2006.

saMdBa- 1 Saasana pirp~k saa.p`.ivaBaaga .saIDIAar 2072686DI1 id.14 maaca- 1972.


2 Saasana pirp~ksaa.p`.ivaBaaga .saIDIAar 20778073711 id. 18 maaca- 1977.
3 Saasana pirp~k saa.p`.ivaBaaga .saIDIAar 20778073711 id.15.2.1978.

pirp~k
Saasanaacyaa sava- ivaBaagap`mauKaMnaI %yaaMcyaa AiQanast kaya-rt Asalaolyaa rajapi~t AiQakayaaMcyaa sacaaoTIcaI
Ka~I kna Gao}na jyaaMcaI sacaaoTI saMSayaaspd Aaho ASaa AiQakayaaMcaI yaadI Saasana pirp~ksaamaanya p`Saasana

325
ivaBaaga.saIDIAar 2072686DI1 idnaaMk 14 maaca- 1972 maQaIla ivaiht kaya-pQdtInausaar kravaIASaa saUcanaa
inaga-imat krNyaat Aalaolyaa Aahot. tsaoca sadr AiQakayaaMvar najar zovaavaI va jyaaMnaI ASaa p`karo kaya-vaahI kolaI
nasaola tr %yaaMnaa jabaabadar QarNyaat yaavao. ASaa saUcanaa Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .saIDIAar
20778073711 idnaaMk 18 maaca- 1977 va idnaaMk 15 foba`uvaarI1978nausaar inaga-imat krNyaat Aalaolyaa
Aahot. tqaaip varIla saUcanaaMcao kaTokaorpNao palana kolao jaat naahI Asao Saasanaaacyaa inad-Sanaasa Aalaolao Aaho.
2. SaasakIya kayaa-layaamaQaIla Ba`YTacaaracao inama-Ulana krNyaasaMdBaa-tIla Saasanaacyaa saQyaacyaa QaaorNaaMcaa ivacaar
krta Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga saIDIAar 2072686DI 1 idnaaMk 14 maaca- 1972 maQyao namaUd
kolaolyaa saUcanaa punha sava- ivaBaagap`mauKaMcyaa inad-Sanaasa AaNaUna doNao AavaSyak Jaalao Aaho. %yaanausaar SaasakIya saovakacaI
saMSayaaspd sacaaoTI zrivaNyaasaazI puZIlap`maaNao inakYa ivacaarat Gao}na ivaBaaga p`mauKaMnaI yaadI tyaar kravaI.
A jyaa AiQakayaMaivaQd saapLap`krNaI karvaa[- JaalaI Aaho.
ba ApsaMpdo p`krNaI jyaa AiQakayaaMivaQd gaunha daKla Jaalaa Aaho.
k jyaa AiQakayaaMcao caairHya saMSayaaspd Aaho.Asao ivaBaagap`mauKaMcyaa laxaat Aalao Aaho va yaabaabatIt sadr
AiQakayaacao caairHya saMSayaaspd Aaho ho spYT krNaayaa zaosa GaTnaavat-na ]plabQa Aahot . ASaa
AiQakayaaMcyaa gaaopnaIya AhvaalaamaQyao %yaa AiQakayaaMcaI sacaaoTI saMSayaaspd Asao namaUd krNyaat yaavao va
%yaasaazI zaosa karNaimamaaMsaa doNyaat yaavaI. tsaoca yaa AiQakayaaMcaI naavao saMSayaaspd sacaaoTIcyaa yaadImaQyao
samaaivaYT krNyaat yaavaIt.
3. ivaBaagap`mauKaMnaI varIlap`maaNao yaadI tyaar kolyaanaMtr tI A^nTI krPSana byauraosa pazvaavaI. A^nTI krPSana
byaurao AavaSyaktonausaar yaa AiQakayaaMbaabat gauPt caaOkSaI kna Ahvaala saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaasa saadr
krtIla. saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaanao hI yaadI AMitma kna %yaasa SaasanaacaI maanyata p`aPt kna GyaavaI. ASaa
p`karo ivaBaaga p`mauK saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaaga va A^nTI krPSana byaurao yaaMcyaa sahmatInao hI yaadI tyaar kravaI.
tyaar krNyaat AalaolaI ASaI yaadI tIna vaYaa-kirta p`BaavaI rahIla va drvaYaI- jaulaO maihnyaamaQyao yaa yaadIcao punaiva-laaokna
krNyaat yao[-la.
4. sadr yaadIcaa vaapr pdaonnatI mah%vaacyaa pdaMvar inayau>I parp~ doNao koMd`Iya inayau>I prdoSa p`iSaxaNa
ivaivaQa p`karcao maoDlsa va gaaOrva purskar dotanaa krNyaat yaavaa.
5. sava- maM~alayaIna ivaBaaga va %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaIla ivaBaagap`mauKaMnaI varIla saUcanaaMcao kaTokaorpNao palana
krNyaacaI dxata GyaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
iBa.ra.vaaZvao
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@
ivaYaya paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak va %yaa KalaIla paolaIsa AiQakarI
AMmaladar yaaMcyaa ivaQdcyaa ivaBaagaIya caaOkSaIsa maudtvaaZ doNaobaabat.

gaRh ivaBaaga pirp~k .[-e@saTI1505p`..62paola 6 ba idnaaMk 15 naaovhoMbar 2006.

vaacaaSaasana pirp~k saa.p`.iva.saIDIAar 137948972 Akra idnaaMk 19 eip`la 1979.

paolaIsa dlaatIla paolaIsa inarIxak va %yaaKalaIla paolaIsa AiQakarIAMmaladar yaaMcao ivaQd mauMba[- paolaIsa
iSaxaa va Aiplao inayama 1956 cyaa trtudInausaar iSastBaMgaacaI karvaa[- krNyaat yaoto. yaa inayamaaMmaQyao ivaBaagaIya
caaOkSaIsa maudtvaaZ doNyaasaMbaMQaat inaiScat Asao maaga-dSa-na naahI. %yaamauLo yaa inayamaanvayao krNyaat yaoNaayaa ivaBaagaIya
caaOkSaIcyaa maudtvaaZIcyaa kaya-vaahImaQyao paolaIsao<ar SaasakIya kma-caayaaMsaazI laagaU Asalaolyaa ivaBaagaIya caaOkSaI inayama

326
puistka 1991 maQaIla trtudIMcaa AaQaar Gaotlaa jaatao. sadr inayama puistkomaQaIla trtdInausaar pihlyaa saha maihnyaat
ivaBaagaIya caaOkSaI pUNa- krNao ApoxaIt Aaho. maa~ kahI yaaogya karNaaMmauLo jar hI ivaBaagaIya caaOkSaI pihlyaa saha
maihnyaat pUNa- JaalaI naahI tr ekUNa 1 vaYaa- pya-ntcyaa kalaavaQaIkirta ivaBaagaIya caaOkSaIsa maudtvaaZ doNyaasa ivaBaaga
p`mauKaMnaa p`aiQat krNyaat Aalao AsaUna td\naMtrcyaa kalaavaQaIkrIta maM~alayaatIla p`SaasakIya ivaBaagaManaa saamaanya
p`Saasana ivaBaagaacyaa sallaamasalatInao puZIla maudtvaaZ doNyaakrIta p`aiQat krNyaat Aalao Aaho.
]prao@t paolaIsa AiQakarI va AMmaladar yaaMcao ivaBaagaIya caaOkSaI saMdBaa-tIla kaoNatIhI p`krNao kaoNa%yaahI
TPPyaavar saamaanya p`Saasana ivaBaagaalaa saadr kolaI jaat naahIt. tsaoca ASaI p`krNao jyaa caaOkSaI AiQakayaakDo
saaopivalaI jaatat %yaaMcaohI inayaM~Na saamaanya p`Saasana ivaBaagaakDo naahI. ASaa pirisqatIt 1 vaYaa-puZIla kalaavaQaIkirta
paolaIsa AiQakarI va AMmaladar yaaMcyaa ivaBaagaIya caaOkSaI p`krNaI p`SaasakIya ivaBaagaacyaa saMmatInao maudtvaaZ doNyaacaI
baaba Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haotI. %yaa AnauYaMgaanao ivaBaagaIya caaOkSaI krNyaasaMbaMQaat eksau~ta AsaNao va ivaBaagaIya
caaOkSaI ivaiht maudtIt krNao baMQanakark krNyaasaazI kahI Apvaada%mak pirisqatImaQyao jyaa p`krNaI ek vaYaa-cyaa
kalaavaQaIt ivaBaagaIya caaOkSaI pUNa- hao} SaklaolaI naahI ASaa p`krNaI Aata p`Saasainak ivaBaaga stravar mhNajaoca gaRh
ivaBaagaacyaa saicava stravarca maudtvaaZ doNyaasa Saasanaanao saMmatI idlaI Aaho. (a maudtvaaZI krIta Aata saamaanya
p`Saasana ivaBaagaacyaa sahmatIcaI AavaSyakta rahNaar naahI. maa~ ivaBaagaIya caaOkSaI maudtvaaZI saMdBaa-tIla p`krNaabaabat
inaNa-ya GyaavayaacaI kaya-pQdtI saamaanya p`Saasana ivaBaaga pirp~k idnaaMk 19.4.1979 maQyao ]d\QaRt kolyaap`maaNao
rahIla.
2, tsaoca paolaIsa inarIxak va %yaaKalaIla paolaIsa AiQakarI va AMmaladar yaaMcyaa ivaQdcaI ivaBaagaIya caaOkSaI
AavaSyaktonausaar Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esapIAao 2804p`..112004 11 A idnaaMk
26 mao 2006 Anvayao kM~aTI pQdtInao caaOkSaI AiQakarI inayau@tI kna krNyaacaI mauBaa paolaIsa mahasaMcaalak
maharaYT/ rajya mauMba[- va paolaIsa Aayau@t baRhnmauMba[- va [tr ivaBaaga p`mauK yaaMnaa p`krNapr%vao doNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao

yau.la.vaaGamaaro
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya laaoksaovakaivaQd KTlyaamaQyao faOjadarI p`iyaa saMihta


1973 cyaa klama 197 AMtga-t daoYaaraopp~ daKla krNyaapUvaI-
SaasanaacaI pUva-maMjaurI GaoNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga pirp~k . [ena@yaU 1106p`..99paola 2 idnaaMk 22 iDsaoMbar 2006.

faOjadarI p`iyaa saMihta 1973 sana 1974 cao 2 cyaa klama 197 1 maQaIla trtUdInausaar SaasanaaiSavaaya
Agar Saasanaacyaa maMjaUrIiSavaaya Anya kaoNaahIkDUna pdavana drU krta na yaoNyaasaarKa Asaa eKaVa laaoksaovakavar
AaplaI SaasakIya kamao par paDtanaa %yaanao ApraQa kolyaacao AiBakqana krNyaat Aalao Aaho ASaa kaoNa%yaahI
ApraQaacaa Aaraop zovaNyaat Aalaa Asaola tovha sadr vya@tI rajyaacyaa karBaarasaMbaMQaat naaokrIlaa Aaho ikMvaa
AiBakiqat ApraQa krNyaacyaavaoLI %yaa naaokrIt haota %yaacyaa baabatIt rajya Saasanaacyaa pUva-maMjaurIKorIja kaoNatohI
nyaayaalaya ASaa ApraQaacaI dKla GaoNaar naahI. %yaacap`maaNao klama 1974 maQaIla trtudInausaar rajya Saasanaalaa
kaoNa%yaa vya@tInao kaoNa%yaarItInao va kaoNa%yaa ApraQaaba_la ASaa laaoksaovakavar KTlaa caalavaavayaacaa to inaQaa-rIt
krta yao[-la.
2. Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI kahI p`krNaat varIlap`maaNao klama 1971 Anvayao saMrixat
laaoksaovakaivaQd SaasanaacaI pUva-maMjaurI na Gaota nyaayaalayaat daoYaaraopp~ daKla krNyaacaI kaya-vaahI paolaIsaMakDUna

327
krNyaat yaoto. sadr kaya-vaahI hI faOjadarI p`iyaa saMihtotIla ]prao@t trtudIMcao ]llaMGana krNaarI Aaho. pircCod
.1 maQaIla trtudI laxaat Gaota ASaa laaoksaovakaMivaQd %yaacyaa kayaa-layaIna kamakajaasaMbaMQaat ApraQaacaa Aaraop
zovaNyaat Aalaa Asaola tovha Saasanaacyaa pUva-maMjaurIiSavaaya yaa ApraQaacaI nyaayaalaya dKla GaoNaar nasalyaanao tsaoca
kaoNa%yaa ApraQaaba_la laaoksaovakaMivaQd KTlaa caalavaayacaa yaacaa inaNa-ya GaoNyaasa Saasana saxama Asalyaanao ASaa
p`krNaaMmaQyao faOjadarI p`iyaa saMihta klama 1971 Anvayao SaasanaacaI pUva-maMjaUrI AavaSyak Aaho Aqavaa ksao
yaabaabatcyaa inaNa-yaasaazI ASaI p`krNao SaasanaakDo saadr krNao AavaSyak. varIlap`maaNao saMrxaNa ]plabQa Aaho ASaa
laaoksavaokaMivaQd daKla gaunhyaaMmaQyao faOjadarI p`iyaa saMihta klama 1971 Anvayao SaasanaacaI maanyata AavaSyak
Aaho Aqavaa ksao yaabaabat inaNa-yaasaazI ASaI sava- p`krNao SaasanaakDo saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaamaaf-t saadr
krNyaat yaavaIt.
3. sadr pirp~k maharaYT/ Saasanaacyaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa k$na doNyaat Aalao AsaUna %yaacaa saMgaNak saaMkotaMk
20061221174908001 Asaa Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao
iva.f.vasaavao
kayaa-sana AiQakarI gaRh ivaBaaga
maharaYT/ Saasana.
TIp idnaaMk 10.1.2007 cao SauQdIp~k vaacaavao.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya laoaksaovakaivaQd KTlyaamaQyao faOjadarI p`iyaa saMihta


1973 cyaa klama 197 AMtga-t daoYaaraopp~ daKla krNyaapUvaI-
SaasanaacaI pUva-maMjaurI GaoNyaabaabat.

gaRh ivaBaaga SauQdIp~k .[ena@yaU 1106p`..99paola 2 id.10 jaanaovaarI 2007.

vaacaa gaRh ivaBaaga pirp~k . [ena@yaU 1106p`..99paola 2 idnaaMk 22 iDsaoMbar 2006.

SauQdIp~k

Saasana pirp~k maaMk [ena@yaU 1106p`..99paola 2 idnaaMk 22 iDsaoMbar 2006 maQaIla pircCod
maaMk 2 maQyao ASaI p`%yaok p`krNao SaasanaakDo saadr krNao AavaSyak varIla saMrxaNa ]plabQa Aaho ASaa
laaoksavaokaMivaQd daKla gaunhyaaMmaQyao faOjadarI p`iyaa saMihta klama 1971 Anvayao SaasanaacaI maanyata AavaSyak
Aaho Aqavaa ksao yaabaabat inaNa-yaasaazI ASaI sava- p`krNao SaasanaakDo saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaamaaf-t saadr
krNyaat yaavaIt. yaa majakuraeovajaI ASaI p`%yaok p`krNao SaasanaakDo saadr krNao AavaSyak Aahot. trI
yaabaabat sava- paolaIsa GaTk p`mauKaMnaa yaa pirp~kavdaro Asao inado-iSat krNyaat yaoto kI jyaaMnaa varIlap`maaNao saMrxaNa
]plabQa Aaho Aaho ASaa laaoksaovakaMivaQd daKla gaun(aMmaQyao faOjadarI p`iyaa saMihta klama 1971 Anvayao
SaasanaacaI maanyata AavaSyak Aaho Aqavaa ksao yaabaabat inaNa-yaasaazI ASaI sava- p`krNao SaasanaakDo saMbaMiQat
p`SaasakIya ivaBaagaamaaf-t saadr krNyaat yaavaIt. Asao vaacaavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naaMvaanao
iva.f.vasaavao
kayaa-sana AiQakarI gaRh ivaBaaga maharaYT/ Saasana.
ivabaama. @@@@@@@@@@

328
ivaYaya SaasakIya kma-caayaacyaa sanmaanaaqa- saava-jainak samaarMBaat sahBaagaI haoNao..
inaba-nQa....ma.naa.sao.vat-NaUk inayama 1979.

saa.p`.iva. pirp~k .saIDIaar1307p`..80711 id. 27 jaulaO 2007.

Saasana pirp~k

maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayama 1979 maQaIla inayama 13 maQyao SaasakIya kma-caayaacyaa sanmaanaaqa-
saava-jainak samaarMBa kaoNatahI SaasakIya kma-caarI SaasanaacaI pUva-maMjaUrI imaLalyaaKorIja %yaacyaa saMbaMQaatIla ikMvaa
dusayaa kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaacyaa saMbaMQaatIla kaoNa%yaahI gaaOrvapr BaaYaNa samaarMBaasa ikMvaa inaraop samaarMBaasa
maanyata doNaar naahI ikMvaa kaoNatohI p`SastIp~k svaIkarNaar naahI ikMvaa %yaacyaasaazI Aqavaa dusayaa kaoNa%yaahI
SaasakIya kma-caayaasaazI AayaaojaNyaat Aalaolyaa manaaorMjanapr kaya-maMasa ikMvaa saBaosa ]pisqat rahNaar naahI ASaI
spYT trtUd krNyaat AalaolaI Aaho. varIlap`maaNao Aayaaoijat krNyaat yaoNaayaa kaya-maasa va %yaat sahBaagaI
haoNyaakrIta Saasanaacyaa pUva-maanyatocaI AavaSyakta Aaho hI baaba vaogaLyaanao saaMgaNyaacaI garja naahI.
2. Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI rajyaSaasakIya AiQakarIkma-caarI Saasanaacyaa maanyatoiSavaaya %yaaMcyaa
gaaOrvaprinaraop samaarMBaacyaa kaya-maat sahBaagaI haotat. tsaoca p`SastIp~k svaIkartat va Anya AiQakarI
kma-caarI sadr kaya-maacyaa Aayaaojanaat sahBaagaI haotat va manaaaorMjanapr kaya-maasa ]pisqat rahtat. %yaamauLo
maharaYT/ naagarI saovaavat-NaUk inayama 1979 maQaIla trtUdIMcaa BaMga haotoa.
3. yaabaabatIt punha ekvaar Asao inadSa-naasa AaNaUna doNyaat yaot Aaho kI kaoNatahI SaasakIya kma-caarI
SaasanaacaI pUva-maMjaUrI imaLalyaaKorIja %yaacyaa saMbaMQaatIla ikMvaa dusayaa kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaacyaa saMbaMQaatIla
kaoNa%yaahI gaaOrvapr BaaYaNa samaarMBaasa ikMvaa inaroap samaarMBaasa maanyata doNaar naahI ikMvaa kaoNatohI p`SastIp~k
svaIkarNaar naahI ikMvaa %yaacyaasaazI Aqavaa dusayaa kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaasaazI AayaaojaNyaat Aalaolyaa
manaaorMjanapr kaya-maasa ikMvaa saBaosa ]pisqat rahNaar naahI.
4. sava- ivaBaaga p`mauK va kayaa-laya p`mauK yaaMnaI varIla saUcanaa %yaaMcyaa inayaM~NaaKalaI Asalaolyaa sava- SaasakIya
kma-caayaaMcyaa inadSa-naasa AaNaavyaat. yaa saUcanaaMcao ]llaMGana krNaayaa AiQakarIkma-caarI yaaMcyaaivaQd iSastBaMgaacaI
karvaahI krNyaat yaavaI.
@@@@@@@@@@

ivaYaya AnvaoYaNa caaOkSaI ikMvaa faOjadarI gaun(abaabatcaa KTlaa p`laMibat


Asalaolyaa inalaMibat SaasakIya kma-caayaaMcyaa p`krNaaMcaa AaZavaa
GaoNyaasaazI maagaa-dSa-k t<vao.

saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar 1307p`..30711A idnaaMk 18 Aa^@Taobar 2007.

vaacaa 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar 1393p`..72 11 A id. 14.12.1995.


2 saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar 1396p`..2211 A id. 14.06.19996.
3 saa.p`.iva.inaNa-ya .saIDIAar 1396p`..600611 A idnaaMk 20 jaulaO 2006.

p`stavanaa maharaYT/ naagarI saovaa iSast va Aipla inayama 1979 cyaa inayama 4 Anvayao SaasakIya saovakacyaa
inalaMbanaabaabatcyaa trtudI krNyaat Aalaolyaa Aahot. yaa inayamaanvayao inalaMibat kolaolyaa SaasakIya saovakacyaa inalaMbanaacaa

329
AaZavaa GaoNyaacyaa AiQakaracao inayamana saMdBaa-QaIna Saasana inaNa-yaanvayao krNyaat Aalao Aaho. idnaaMk 20jaulaO 2006
cyaa Saasana inaNa-yaatIla yaabaabatcao vagaI-krNa sava-saaQaarNa svapacao AsaUna %yaamaQyao sauQaarNaa krNyaacyaa maagaNyaa
rajyaSaasanaakDo p`aPt Jaalaolyaa Aahot. %yaa sava- maagaNyaaMcaa saaklyaanao ivacaar k$na inalaMbanaacaa AaZavaa GaoNyaabaabat
AiQak sauspYTta AaNaNyaacyaa dRYTInaoo KalaIlap`maaNao sauQaairt kaya-pQdtI ivaiht kNyaat yaot Aaho.

Saasana inaNa-ya

ek saamaanya p`Saasana ivaBaaga Saasana inaNa-ya idnaaMk 20 jaulaO 2006 maQaIla pircCod 3 maQyao jyaa gaun(asaazI
3vaYao- ikMvaa jaast kalaavaQaIkrIta tuMgavaasaacaI iSaxaa hao} Sakto Asaa dKlapa~ AaiNa AjaamaInapa~
gaunha ha gaMBaIr svapacaa faOjadarI gaunha samajaNyaat yaot haota. %yaaeovajaI Aata jyaa gaun(asaazI
5 vaYao- ikMvaa jaast kalaavaQaIkirta tuMgavaasaacaI iSaxaa hao} Sakto Asaa dKlapa~ AaiNa AjaamaInapa~
gaunha ha gaMBaIr svapacaa faOjadarI gaunha samajaNyaat yaavaa. ASaa p`krNaI SaasakIya saovakacao inalaMbana
KTlyaacaa inakala laagaopya-nt kayama rahIla.

daona jyaa gaun(at 5 vaYaa-poxaa kmaI kalaavaQaIkirta tuMgavaasaacaI iSaxaa hao} Sakto ASaI inalaMbanaacaI p`krNao
AaZavaa GaoNyaasaazI inalaMbanaacyaa idnaaMkapasaUna ek vaYaa-cyaa Aat Aasqaapnaa maMDL1 samaaor saadr kravaIt.

tIna gaMBaIr svapacyaa faOjadarI gaunha naaoMdivaNyaat Aalaa Aaho ASaa p`krNaI AiBayaaoga daKla krNyaacyaa
p`stavaasa maMjaUrI doNyaat AalyaanaMtrhI inalaMbana caalaU zovaavao.

caar laacalaucapt p`itbaMQak kayaVaKalaI KTlaa daKla Jaalaolyaa p`krNaI SaasakIya saovakasa inalaMbanaaQaIna
zovaNyaat Aalao Asalao trI ek vaYaa-cyaa kalaavaQaIt AaZavaa GaoNyaat yaavaa.

2. SaasakIya saovakaMcyaa inalaMbanaacaa AaZavaa Gaotanaa varIla maaga-dSa-k t%vao ivacaarat Gao}na jyaa p`krNaat Saasana
ho iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarI inayau@tI p`aiQakarI Asaola ASaI p`krNao mau#ya saicavaaMcyaa AQyaxatoKalaIla Aasqaapnaa
maMDL .1 maaf-t maa. mau#yamaMHyaaMcyaa maMjaUrIsaazI saadr kravaIt. tsaoca jyaa p`krNaat Saasana vyaitir@t Anya
iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarIinayau@tI p`aiQakarI AsatIla %yaabaabatIt saMbaMiQat iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarI
inayau@tI p`iQakarI yaaMnaI saMbaMiQat p`SaasakIya ivaBaagaacyaa sahmatInao varIla baabaI ivacaarat Gao}na inalaMbanaabaabat inaNa-ya
Gyaavaot.

3. sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra.gov.in yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat
Aalaa AsaUna %yaacaa saMkotaMk 20071019132457001 Asaa Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

satISa i~pazI
Apr mau#ya saicava saovaa.

ivabaama. @@@@@@@@@@@

330
iSastBaMga
ivaBaagaIya caaOkSaI inalaMbanaiSaxaa va ApIla...

iBa.ra vaaZvao
]p saicava saamaanya p`Saasana ivaBaaga.

naagarI saovaa ha p`Saasanaacaa kNaa Aaho. p`SaasanaacaI kaya-xamata hI yaa saovaotIla sadsyaaMcyaa iSastIvar
AvalaMbaUna Asato %yaamauLo yaa saovaotIla sadsyaaMcyaa vat-NaUkIcao inayamana krNao AavaSyak Asato. BaartIya saMivaQaanaacyaa
AnaucCod 311 nausaar SaasakIya saovakasa %yaaMcyaaivaQd svacCMd ( arbitrary ) kaya-vaahI haoNaar naahI. %yaadRYTInao ek
kvaca p`aPt Jaalao Aaho. p`SaasanaamaQyao iSast baaNaNyaasaazI p`SaasakIya p`aiQakrNaasa baoiSastcaukIcao vat-na krNaayaa
saovakaivaQd tatDInao kaya-vaahI krNao AavaSyak zrto. prMtu ASaI kaya-vaahI krtanaa tI svacCMd haoNaar naahI tsaoca
naOsaiga-k nyaaya t%vaavao palana hao[-lla yaacaI Ka~I pTivaNyaasaazI iSastBaMgaivaYayak kaya-vaahIcao inayamana krNyaacaI garja
haotI.

2. yaa garjaotUna maharaYT/ Saasanaanao maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama1979 tyaar kolao AsaUna to
inayamaa idnaaMk 12 jaulaO 1979 pasaUna AMmalaat Aalao Aahot.
3. ivaBaagaIya caaOkSaI sau krNyaapUvaI- iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao naomako daoYaaraop va gaOrvat-NaUkIcyaa
Aaraopacao ivavarNap~ tyaar krNyaasaazI purosaa puravaa Aaho ikMvaa naahI ho p`qama ivacaarat Gaotlaoo o paihjao. jar purosaa
puravaa ]plabQa nasaola tr p`arMiBak caaOkSaI krNao garjaocao Aaho. m,aa~ eKada tpasa ikMvaa caaOkSaI paolaIsaaMnaI kolaI
Asaola AaiNa %yaa saMbaMQaIcaa Ahvaala saadr kolaa Asaola tr punha svatM~ p`arMiBak caaOkSaI krNyaacaI garja ]rt naahI.
paolaIsaaMcaa tpasaI Ahvaala AavaSyak to daoYaaraopp~ AaiNa gaOrvat-NaUkIcyaa Aaraopacao ivavarNap~ tyaar krNyaasaazI
purosaa zrtao. p`arMiBak caaOkSaI puravaa gaaoLa krNyaasaazI AayaaoijaNyaat yaot AsalyaakarNaanao tI inayaimat ivaBaagaIya
caaOkSaIcaa Baaga zrt naahI. %yaamauLo daoYaaraop p~asaaobat p`arMiBak caaOkSaI Ahvaala jaaoDta yaot naahI. p`arMiBak
caaOkSaItpasa krNyaasaazI kahI saMsqaaMcaI doKIla madt Gaota yaoto. jyaa p`krNaatIla Aaraopat baarka[-nao tpasa
krNao Anaok inavaodnaaMcaI naaoMd krNao ba^nkotIla iSalakI rkmaocaI tpasaNaI yaa saar#yaa baabaI AMtBaU-t AsatIla ASaI
p`krNao yaa p`yaaojanaasaazI laacalaucapt ivaraoQa koMd`e.saI.baI.yaa saMsqaokDo saaopvaUna tpasaNaI kna GaoNao yaaogya
zrto. ASaap`karo e.saI.baI. nao p`arMiBak tpasa kna rajyasaovaotIla gaT A maQaIla AiQakayaaMcyaaivaQd
KulaI caaOkSaI krNao AavaSyak Aaho Asao vaaTt Asalyaasa maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama
1981 maQyao vyaa#yaa kolyaap`maaNao Asaa AiQakarI ivaBaaga p`mauK Asaola tr ASaI caaOkSaI krNyaasaazI SaasanaacaI
prvaaanagaI GaoNao AavaSyak Aaho.hI prvaanagaI gaRh ivaBaagaacyaa p`BaarI saicava mau#ya saicava yaaMcyaamaaf-t maa.
mau#yamaMHyaaMcao AadoSa p`aPt kna imaLvaavaI laagato. ivaBaaga p`mauKavyaitir> [tr gaT A cyaa AiQakayaaMivaQdcyaa
AiBakqanaaMbaabatcaI KulaI caaOkSaI krNyaasaazI SaasanaacaI prvaanagaI GaoNao AavaSyak naahI. maa~ e.saI.baI.cyaa
saMcaalakaMmaaf-t Kulyaa caaOkSaIcao samaqa-na krNyaasa purosaa puravaa Aaho yaaba_la svatcao samaaQaana JaalyaanaMtr gaRh
ivaBaagaacyaa p`BaarI saicavaaMkDUna KulaI caaOkSaI krNyaasa saMmatI imaLalyaanaMtrca ASaI caaOkSaI krta yaoto.

4. SaasakIya kma-caayaacao inalaMbana

SaasakIya kma-caayaasa inalaMibat krNyaacaa inaNa-ya Gaotanaa laaokiht haa maaga-dSa-k GaTk Asaavaa laagatao.
iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaanaa SaasakIya kma-caayaasa puroSaa samaqa-naaiSavaaya baoifkIrInao inalaMibat krta yaot naahI.
yaa saMdBaa-t iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaanao Aaplyaa svaocCaiQakaracaa A%yaMt kaLjaIpUva-k ivacaar kna vaapr krNao

331
Apoixat Aaho. inalaMbana samaqa-naIya z Sakola ASaa pirisqatItca inalaMbanaacaa AadoSa doNyaat yaotao. SaasakIya
kma-caayaaMivaQdcaI AiBakqanao gaMBaIr svapacaI AsalyaaiSavaaya AaiNa ]plabQa puravyaacyaa AaQaaro p`qamadSa-naI %yaasa
baDtf- krNyaasaarKI saovaotUna kaZUna TakNyaasaarKI gaMBaIr baaba AsalyaaiSavaaya ikMvaa tao p`%yaxa saovaot raihlyaasa
%yaamauLo ADcaNaIcaI pirisqatI inamaa-Na haoNyaacaa Aqavaa %yaa p`krNaaMcyaa tpasaat ADqaLa inamaa-Na haoNyaacaa saMBava
AsalyaaiSavaaya inalaMbanaacao AadoSa dota yaot naahI .jyaa p`krNaat inalaMbanaacao AadoSa doNao [YT Asaola Asao
gaOrAacarNaacao p`kar puZIlap`maaNao Aahot

1 naOitk AQaptna samaaivaYT Asalaolaa kaoNatahI ApraQa ikMvaa vat-NaUk.


2 Ba`YTacaar sarkarI pOSaacaa Aphar ikMvaa duiva-inayaaoga p`maaNaabaahor ma<aa baaLgaNao sarkarI
AiQakaraMcaa vaOyai>k laaBaasaazI gaOrvaapr.
3 SaasanaacaI maaozI hanaI krNaara gaMBaIr svapacaa inaYkaLjaIpNaa AaiNa kt-vyacyautI.
4 vairYz AiQakayaaMcyaa laoKI AadoSaaMcao palana krNyaasa nakar doNao ikMvaa %yaaMcao bauQdIpurssar palana
na krNao.

4. maanaIva inalaMbana

faOjadarI AaraopaKalaI ikMvaa Anyaqa 48 tasaaMhUna AiQak kaLapya-nt paolaIsa kaozDIt ikMvaa nyaayaalayaIna
koazDIt ATkot Asalaolyaa SaasakIya kma-caayaacaI %yaalaa ATkot zovalyaacyaa idnaaMkapasaUna AaiNa jar ApraQaasaazI
isaQdapraQa zrvaUna %yaalaa 48 tasaahUna AiQak kaLapya-nt karavaasaacaI iSaxaa JaalaI Asaola AaiNa ASaa
isaQdapraQyaasa ta%kaL baDtf- kolao nasaola ikMvaa saovaotUna kaZUna Taklao nasaola ikMvaa sa>Inao saovaainavaR<a kolao nasaola tr
%yaaMcyaa ApraQaisaQdIcyaa idnaaMkapasaUna saMbaMiQat kma-caarI ha maanaIva inalaMibat Jaalaa Asao maanaNyaat yaoto. inalaMbanaaQaIna
Asalaolyaa SaasakIya kma-caayaasa inavaa-hBa<aa imaLNao ha %yaa kma-caayaacaa h@k Asatao. %yaamauLo inalaMbanaaQaIna
kma-caayaasa vaoLaovaoLI inayaimat inavaa-hBa<aa doNyaacaI dxata iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaanao GaoNao AavaSyak Asato.
SaasakIya kma-caayaaivaQd iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI sau krNyaasa saxama p`aiQakarI kaoNa Asaola yaa
baabatcyaa trtUdI maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 6 maQyao krNyaat Aalaolao Aahot. ivaBaagaIya
caaOkSaI iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarI svat k Saktao Aqavaa Anya caaOkSaI AiQakayaacaI inayau>I kna %yaaMcyaa
maaf-t caaOkSaIcaI kaya-vaahI sau k Saktao maa~ ivaBaagaIya caaOkSaI krNyaacaa inaNa-ya ha iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakayaanao Gyaavayaacaa Asatao.

6. iSaxaa

maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 5 maQyao ivaiht iSaxaocyaa trtudI krNyaat
Aalyaa Aahot.%yaamaQyao iSaxaocyaa svapanausaar vagaI-krNa krNyaat Aalao Aaho.

1 ikrkaoL iSaxaa

ek zpka zovaNao
daona pdaonnatI raoKUna zovaNao.
tIna kma-caayaacyaa inaYkaLjaIpNaamauLo ikMvaa AadoSaacaa BaMga kolyaamauLo Saasanaalaa Jaalaolyaa
kaoNa%yaahI Aaiqa-k svapacyaa hanaIcaI saMpUNa- r@kma ikMvaa itcaa Baaga %yaacyaa vaotnaatUna
vasaUla krNao.

332
caar vaotnavaaZI raoKUna zovaNao.
paca ivaina-idYT kalaavaQaIkirta vaotna samayaEaoNaotIla Kalacyaa TPPyaavar AaNaNyaat yao[-la
AaiNa ASaa pdavanaIcyaa kaLat SaasakIya kma-caayaalaa vaotnavaaZI imaLtIla ikMvaa
naahIt yaabaabat AaaiNa Asaa kalaavaQaI samaaPt JaalyaanaMtr yaa pdavanatIcyaa pirNaamaI
%yaacyaa BaavaI vaotnavaaZI pUZo Zklalyaa jaatIla ikMvaa naahI yaabaabathI inadoSa idlao
jaatIla.
saha SaasakIya kma-caayaasa tao jyaa vaotnasamayaEaoNaImaQyao pdavar EaoNaImaQyao ikMvaa saovaomaQyao
Asaola %yaapoxaa Kalacyaa vaotna samayaEaoNaImaQyao pdavar EaoNaImaQyao ikMvaa saovaomaQyao AaNaNao.
jyaa vaotna samayaEaoNaItUna pdavana EaoNaImaQyao ikMvaa saovaotUna SaasakIya kma-caayaasa Asao
Avanat krNyaat Aalao Asaola %yaa vaotna samayaEaoNaImaQaIlapdavarIlaEaoNaImaQaIla ikMvaa
saovaotIla baZtIsa ASaI AvanatI sava-saaQaarNapNao raoQak zrola. maga ASaa AadoSaaMmaQyao
SaasakIya kma-caayaasa pUvaI-cyaa vaotna samayaEaoNaIt pdavar EaoNaImaQyao ikMvaa saovaomaQyao prt
AaNaNyaasaMbaMQaIcyaa ATI SaasakIya kma-caayaacaI jyaoYzta va %yaacao vaotna yaasaMbaMQaIcyaa
inadoSaaMcaa ]llaoK kolaolaa Asaao vaa nasaao.

2 jabar iSaxaa

saat sa>IcaI saovaainavaR<aI.


Aaz saovaotUna kaZUna TakNao maa~ BaavaI kaLat SaasakIya naaokrI imaLNyaacyaa dRYTInao hI
Anah-ta zrNaar naahI.
na} saovaotUna baDtf- krNao maa~ BaavaI kaLat SaasakIya naaokrI imaLNyaacyaa dRYTInao sava-
saaQaarNapNao hI Anah-ta zrola.

ekUNa Apcaaracao svap gaaMiBayaa-cyaa dRYTIkaonaatUna ivacaarat GaovaUna iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI saMbaMiQat
ApcaayaacyaaivaQd maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 10 KalaI Aqavaa inayama 8
KalaI caaOkSaIcao AadoSa dot Asatao.ASaap`karo kolaolyaa caaOkSaInaUsaar caaOkSaItIla inaYkYa- AaiNa daoYaaraopacao isaQdtocao
p`maaNa ivacaarat GaovaUna ivaiht iSaxaa laadNyaaba_la iSastBaMgaivaYayak p`aiQakarI ivacaar krtao. maa~ iSaxaocao AadoSa
kaZNyaapUvaI- maharaYT/ laaoksaovaa Aayaaogaacaa jaoqao sallaa GaoNao AavaSyak Aaho ASaa p`krNaI p`qama Aayaaogaacaa sallaa
GaoNyaat yaotao.
varIlap`maaNao inayama 8 KalaI kaya-vaahI kolyaanaMtr inayama 5 maQyao ivaiht kolaolyaa ikrkaoL Aqavaa jabar
iSaxaopOkI kaoNatIhI iSaxaa laadNyaasa iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarI saxama Aaho. maa~ inayama 10 KalaI iSastBaMga
ivaYayak kaya-vaahI kolyaasa inayama 5 maQyao ivaiht kolaolyaa f> ikrkaoL iSaxaaca iSastBaMga ivaYayak p`aiQakarI
Apcaayaavar laadU Saktao. prMtu jyaa ikrkaoL iSaxaomauLo Apcaayaacyaa inavaR<aIvaotnaavar pirNaama haoNaar Asaola
Aqavaa 3 vaYaa-poxaa AiQak kalaavaQaIsaazI vaotnavaaZ raoKNyaacaI iSaxaa doNyaat yaoNaar Asaola AaiNa tI iSaxaa ikrkaoL
iSaxaot maaoDt AsalaI trIhI inayama 8 KalaI kaya-vaahI kolyaaiSavaaya tI iSaxaa krta yaot naahI.

jyaa p`krNaat 2 ikMvaa AiQak SaasakIya kma-caarI saMbaMiQat AsatIla ASaa p`krNaI yaa sava- SaasakIya
kma-caayaaMnaa saovaotUna baDtf- krNyaasa saxama Asalaolao kaoNatohI p`aiQakrNa saMbaMiQat kma-caayaaivaQd eki~t
kaya-vaahI kna iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI krNyaacaa AadoSa do} Sakto. maa~ ASaa kma-caayaaMnaa baDtf-
krNyaacaI iSaxaa doNyaasa saxama AsalaolaI p`aiQakrNa vaogavaogaLI AsatIla tr ASaa p`krNaI yaa p`aiQakrNaapOkI savaa-occa
AsaNaaro p`aiQakrNa [tr p`aiQakrNaaMcyaa saMmatInao eki~t kaya-vaahI kna iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI sau krNyaacao

333
inadoSa do} Sakto.ASaI eki~t kaya-vaahI yaqaaisqatI inayama 8 inayama 9 ikMvaa inayama 10 maQyao namaUd koloalyaa
kaya-pQdtIcaa AvalaMba kna pUNa- kravaI laagato.

SaasakIya kma-caayaaivaQd faOjadarI gaun(acaa Aaraop zovaUna tao nyaayaalayaat daoYaI zrlaa Asaola va %yaalaa
iSaxaa doya JaalaI Asaola tr ASaa p`krNaI inayama 8 to inayama 12 maQyao kahIhI trtud krNyaat AalaolaI AsalaI trI hI
%yaalaa laagaU haot naahI. %yaaiSavaaya inayamaatIla ivaiht trtUdInausaar caaOkSaI krNao vaajavaI rItInao vyavahaya- zrt naahI
ASaI iSastBaMgaivaYayak p`aiQakrNaacaI Ka~I pTlaI Asaola va %yaanao %yaabaabatcaI laoKI karNao namaUd kolaI AsatIla
Aqavaa rajyaacyaa saurixattocyaa dRYTInao inayamaat ivaiht kolaolyaa trtudInausaar kaoNatIhI caaOkSaI krNao [YT naahI ASaI
rajyapalaaMcaI Ka~I pTlaI Asaola ASaa baabatIt iSastBaMgaivaYayak p`aiQakrNa p`krNaacaI pirisqatI ivacaarat Gao}na
%yaasaMbaMQaI %yaasa yaaogya vaaTtIla Asao AadoSa do} Saktao. prMtu yaa saMdBaa-t %yaa SaasakIya kma-caayaaivaQd faOjadarI
gaunha isaQd hao}na %yaalaa nyaayaalayaanao iSaxaa idlaI Asaola ASaa kma-caayaacyaa ivaQd kaoNatohI AadoSa kaZNyaapUvaI-
iSastBaMga ivaYayak p`aiQakrNaanao %yaa SaasakIya kma-caayaasa %yaalaa doNyaat yaavayaacyaa iSaxaobaabat AiBavaodna saadr
krNyaacaI saMQaI idlaI paihjao. iSavaaya kaoNatohI AadoSa kaZNyaapUvaI- AayaaogaaSaI ivacaarivainamaya krNyaacaI AavaSyakta
Asalyaasa tsaa ivacaarivainayama doKIla kolaa paihjao.

9 Aipla

maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 cyaa inayama 4 Anvayao kaZNyaat Aalaolaa inalaMbana
Aqavaa maanaIva inalaMbanaacaa AadoSa

inayama 5 maQyao ivaiht kolaolyaa iSaxaopOkI kaoNatIhI iSaxaa krNaara Asaa AadoSa iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakrNaanao kaZlaolaa Asaao ikMvaa ApIlaIya p`aiQakrNaanao ikMvaa punarIxaNa p`aiQakrNaanao kaZlaolaa Asalaa trIhI
%yaaivaQd saMbaMiQat kma-caayaasa ApIla krta yaoto. jyaa AadoSaaivaQd ApIla kravayaacao Asaola %yaa AadoSaacaI p`t
imaLalyaacyaa tarKopasaUna 45 idvasaaMcyaa Aat ApIla krNao AavaSyak Aaho.maa~ ApIla krtanaa zraivak maudtIt
ApIla saadr na krNyaasa purosao karNa haoto yaabaabat ApIlaIya p`aiQakayaaMcaI Ka~I pTlaI Asalyaasa varIla 45
idvasaacaa kalaavaQaI saMplyaanaMtrhI ApIlaIya p`aiQakrNa ApIla svaIka Sakto. yaa inayamaanausaar ApIlaIya p`aiQakrNa
ho gaT A va gaT ba saovaotIla vya>Inaa iSaxaa krNaayaa va Saasanaalaa duyyama AsaNaayaa p`aiQakrNaanao kaZlaolyaa
AadoSaaivaQd SaasanaakDo ApIla k Sakola. gaT k va gaT D saovaotIla vya>I tao iSaxaa krNaayaa
AiQakayaacyaa inakTcyaa vairYz AiQakayaakDo ApIla k SaktIla. ApIlaIya p`aiQakrNa inalaMbanaacyaa
AadoSaaivaQd ApIla kolao Asalyaasa inayama 4 cyaa trtudIMnaa AnaulaxaUna p`krNaacaI pirisqatI ivacaarat Gao}na
inalaMbanaacaa AadoSa samaqa-naIya Aaho ikMvaa naahI yaabaabat ivacaar kna %yaanaMtr sadr inalaMbanaacaa AadoSa ApIlamaQyao
kayama zovaIla ikMvaa r_ krNyaacaa inaNa-ya Gao} Saktao. %yaacap`maaNao inayama 5 maQyao ivainaid-YT kolaolyaa iSaxaoivaQd
ApIla kolao Asalyaasa ApIlaIya p`aiQakrNa iSaxaa krtanaa inayamaamaQyao GaalaUna idlaolyaa kaya-pQdtIcao Anaupalana kolao
Aaho ikMvaa naahI Aqavaa Anaupalana kolao nasalyaasa Baartacyaa saMivaQaanaacaa kaoNa%yaahI trtudIMcaa BaMga haotao ikMvaa ksao
Aqavaa nyaayaat ksaUr Jaalaa Aaho ikMvaa Apcaayaasa idlaolaI iSaxaa puroSaI vaaZIva ikMvaa ApurI Aaho kzaor Aaho
ikMvaa saaOmya Aaho yaabaabat saaklyaanao ivacaar kna jyaa iSaxaoivaQd ApIla kolao Asaola tI iSaxaa krNaara vaaZvaNaara
Aqavaa kmaI krNaara ikMvaa r_ krNaara AadoSa ApIlaIya p`aiQakrNa do} Saktao.maa~ jyaa iSaxaoivaQd ApIla
krNyaat Aalao Aaho %yaa iSaxaoat vaaZ krNaara AadoSa doNyaaba_la ApIlaIya p`aiQakrNa ivacaar krIt Asaola tr ASaI
kaya-vaahI krNyaapUvaI- saMbaMiQat Apcaayaasa vaajavaI saMQaI idlyaaiSavaaya iSaxaot vaaZ krNaara AadoSa ApIlaIya p`aiQakarI
kaZU Sakt naahI. qaaoD@yaat p`stut p`krNaatIla inayama 8 maQyao ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtIcaa AvalaMba kolyaaiSavaaya
vaaZIva iSaxaa ApIlaIya p`aiQakrNaasa dota yaot naahI.

334
10 punarIxaNa

yaa inayamaanausaar inayama 5 maQyao ivaiht kolaolyaa iSaxaMapOkI kaoNatIhI iSaxaa doNaayaa AadoSaaivaQd kolaolao
ApIla jyaa p`aiQakrNaakDo krta yaoto Asao kaoNatohI p`aiQakrNa kaoNa%yaahI vaoLI svat hao}na ikMvaa Anyaqaa
kaoNa%yaahI caaOkSaIcaa AiBalaoK maagavaU Sakola AaiNa yaa inayamaanausaar jyaa AadoSaaivaQd ApIla krta yaoto prMtu Asao
kaoNatohI ApIla krNyaat Aalaolao nasaola ASaa kaoNa%yaahI AadoSaacao Aqavaa jyaa AadoSaaivaQd kaoNatohI ApIla krta
yaot naahI ASaa p`krNaI yaoqao AavaSyak Asaola toqao AayaaogaaSaI ivacaarivainamaya kolyaanaMtr ASaa AadoSaaMcao punarIxaNa
krNyaacyaa Sa>I rajyapalaaMkDo Aqavaa iSaxaoivaQd kolaolao ApIla jyaa p`aiQakarNaakDo krta yaoto Asao p`aiQakar
jyaaMcyaakDo Aahot Asao p`aiQakrNa kaoNa%yaahI vaoLI svat hao}na ikMvaa Anyaqaa kaoNa%yaahI caaOkSaIcaa AiBalaoK maagavaU
Sakola.jyaa AadoSaaivaQd ApIla krta yaotoprMtu Asao kaoNatohI ApIla krNyaat Aalao nasaola ASaa kaoNa%yaahI
AadoSaacao Aqavaa jyaa AadoSaaivaQd kaoNatohI ApIla krta yaot naahI ASaa p`krNaI punarIxaNa k Sakto.
punarIxaNaaAMtI AadoSa kayama k SaktIla %yaat sauQaarNa k kSatIla ikMvaa sadr AadoSa r_hI k SaktIla
Aqavaa jyaa p`krNaacyaa pirisqatInaup %yaanaa yaaogya vaaTola ASaI caaOkSaI kna to p`krNa jyaanao AadoSa idlao AsatIla
%yaa p`aiQakrNaasa ikMvaa Anya kaoNa%yaahI p`aiQakrNaakDo prt pazvaU SaktIla.maa~ punarIxaNaaAMtI saMbaMiQat SaasakIya
kma-caayaalaa iSaxaa krNyaapUvaI- AiBavaodna krNyaacaI saMQaI idlaI paihjao tsaoca punarIxaNaaAMtI iSaxaot vaaZ kravayaacaI
Asaola tr yaa inayamaatIla 8 Anvayao ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtInausaar caaOkSaI krNao AavaSyak Asaola.
yaa inayamaatIla inayama 5 maQaIla iSaxaMapOkI kaoNatIhI iSaxaa doNaayaa AadoSaaivaQd jyaa p`aiQakrNaakDo
ApIla krta yaoto Asao p`aiQakrNa ApIlaatIla AadoSa %yaanao kaZlao AsatIla to p`aiQakrNa ikMvaa ApIla daKla
krNyaat Aalaolao nasaola prMtu %yaa p`aiQakrNaakDo ApIla daKla krta Aalao Asato Asao p`aiQakrNa %yaalaa duyyama
AsalyaaKorIja Anyaqaa punarIxaNaacyaa AiQakaraMcaa vaapr krNaar naahI.punarIxaNaasaMbaMQaIcaI kaoNatIhI kaya-vaahI ApIla
krNyaakirta AsalaolaI maudt mhNajao 45 idvasaaMcaI maudt sMapopya-nt Aqavaa jaoqao kaoNatohI ApIla daKla krNyaat
Aalao Asaola ASaa baabatIt ho ApIla inakalaat kaZlao jaa[-pya-nt kaya-vaahI sau krta yaoNaar naahI. punarIxaNaasaazI
ivaiht kalamayaa-da hI 6 maihnao evaZI Aaho.

11 punaiva-laaokna

jyaa AadoSaacao punaiva-laaokna kravayaacao Asaola tao AadoSa kaZtanaa mah%vapUNa- puravao saadr krNyaat Aalao
navhto ikMvaa jaoa mah%vapUNa- puravaa saadr krNyaat Aalaa navhta ikMvaa jaoa puravaa ]plabQa navhta Asaa kaoNatahI navaIna
ikMvaa mah%vapUNa- puravaa inadSa-naasa Aalyaavar ikMvaa inadSa-naasa AaNaUna idlyaavar rajyapala kaoNa%yaahI vaoLI svathUna
ikMvaa Anyaqaa yaa inayamaaMnvayao kaZlaolyaa AadoSaaMcao punaiva-laaokna k Saktat. maa~ saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaalaa
p`staivat iSaxaoivaQd AiBavaodna krNyaacaI vaajavaI saMQaI idlyaaKorIja kaoNatIhI iSaxaa krNaara kaoNa%yaahI iSaxaot
vaaZ krNaara kaoNatahI AadoSa kaZta yaoNaar naahI. inayama 5 maQyao ivaiht kolaolyaa jabar iSaxaMaMpOkI punaiva-laaoknaaMtI
kaoNatIhI iSaxaa doNyaacao ikMvaa jyaa AadoSaanao pUvaI- kolaolaI ikrkaoL iSaxaa punaiva-laaoknaaMtI vaaZvaUna kaoNatIhI jabar
iSaxaa kravayaacaI Asaola AaiNa %yaa p`krNaI inayama 8 Anvayao kravayaacaI caaOkSaI AaQaIca krNyaat AalaI nasaola tr
ASaa p`krNaI inayama 8 Anvayao ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtInausaar caaOkSaI kolyaaiSavaaya AaiNa AavaSyak toqao
AayaaogaaSaI ivacaarivainamaya kolyaaiSavaaya ASaI kaoNatIhI iSaxaa krta yaoNaar naahI.
maharaYT/ rajya rajapi~t AiQakarI mahasaMGa
vaQaa-pna idna ivaSaoYaMak 2007 maQaUna saaBaar.

@@@@@@@@@
ivabaama.

335
saovaainavaR<aI tsaoca saovaainavaR<aIvaotna kuTuMbainavaR,<aIvaotna
]pdanaAMSaraSaIkrNa iSallak rjaocao raoK samamaUlya va
%yaa rkmaa ivalaMbaanao p`dana kolyaasa vyaaja doNao [.

Sub:- Counting of Training period at the Police Training


College, Nasik as Qualifying service for Pension purpose.

Home Department Resolution No. TEX 0581-1-POL- 56B dt. 23rd July 1981.

Read letter No. III / 46-C dt. the 24th February, 1981, from Inspector General of Police,
State of Maharashtra, Bombay.
In accordance with the orders contained in Note 3 below Rule 9(16)(c) of the
B.C.S.Rules Volume I, the period spent by candidates- S.I.Cadets ( other than candidates not
already is Govt. Service admitted on or after the 16th August 1939 ) at the P.T.C.Nasik for
training and the interval between the satisfactory completion of the course and their assumption
of duty should be regarded as duty for the purpose of duty as defined in Rule 9 (16) of the
B.C.S.Rule Vol. I,. Thus the period of training undergone at the P.T.C. Nasik by the Sub-
Inspector Cadets who were selected departmentally and who were already in Govt. service, is
allowed to be counted for the purpose of pension. The facility however, is not being extended to
candidates who were not in Govt. Service prior to their selection for the P.S.I.s training course at
the P.T.C. Nasik..
2. In view of the provision of the B.C.S.Rules mentioned above the direct nominee P.S.I.s
do not the benefit of the service rendered by them during the training period being counted
towards penson. In this connection it may be mentioned that the officers of the Excise and
Prohibition Deptt. are permitted to count their training period as duty ( vide note 4 below Rule 9
(16) ( c ) of the B.C.S.Rule)
3. The Govt. of Maharashtra vide their F.D.letter No. STI 1064/1662/64-XII-P dt.,28.5.66
have added Note (5 ) below the existing Rule 9 (16)(c) according to which the period spent by
the Sales Tax Inspectors for training and the interval between the completion of training and their
assumption of duty as Sale Tax Inspector has been allowed to count as duty. It is also seen that
the Govt.of Gujrat vide the H.D.Resolutions No. EST /1064 /21231-C dt. 21.7.1965 and
10.1.1969 ( copy enclosed) have allowed the counting of the period of training of P.S.I.s course
towards leave and pension.
4. Note No. 3 below Rule 9 (16) ( c) of the B.C.S.Rule vol. I appears to have been based on
the orders contained in GRHD No.1894 /4, dt. 16.8.39., the circumstances existing then have
vastly changed to day. We have been keen on looking to the welfare of Police Officers.
Considering similar concession now exended to Police S.I.s of Gujrat State and Offcers of the
Excise and Prohibition Deptt. and the Sales Tax Deptt. In the State of Maharashtra. I feel that it
will be in the fitness of things. If it is also extended to the Police Sub-Inspectors in out State by
suitably amending Note 3 below Rule 9(16) ( C ) of the B.C.S.Rule Vol. I. orders in the matter
immediately.

RESOLUTION :- Government has sanctioned payment of probationary pay plus allowances, in


lieu of stipend to the Police Sub-Inspector cadets under training at the Police Training College,
Nasik vide G.R.H.D.No.TEX 0278/13552-POL 5 dt. 21.1.1981. Consequently, the training period
of the candidats who, will undergone the training at Police Training /CollegeNasik on or after
21st January 1981 will count for pension and leave under Bombay Civil Services Rule9(116)
.However , the training period of the Police Sub-Inspectors who have already completed their
training at Police Training College, Nasik and who are still in service will not be counted for

336
pension and leave, as the orders contained in Govt. Resolution, Home Deptt. No. TEX-
0278/13552-POL-5 dt. 21.1.1981 will not applicable to them. Government has examined this
issued in consultation with the Finance Department and have decided that the training period of
the Police Training College, Nasik and who are in services January 1981 should also be counted
for pension and leave.

This Govt. Resolution , issued with the concurrence of F.D. vide its unofficial reference
No. 2454 /SER-4 dt. 19.5.1981.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

Desk Officer,H.D.Govt.of Maharashtra..

@@@@@@@@@@@

ivaYaya saoovaainavaR<aIcyaa laaBaaMsaazI Ah-takarI saovaakalaacaI kravayaacaI gaNanaa.

iva<a ivaBaagaXaasana inaNa-ya . pI[-ena1083 saIAar 963esa[-Aar 4 id.5 Aa^@Taobar 1983.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 110 ]p inayama 3 cyaa trtudIAnvayao
Ah-takarI saovaakalaacaI gaNanaa krtanaa vaYaa-caa saha maihnao Aqavaa %yaapoxaa jaast kalaavaQaI[tka Baaga ha pUNa- AQao-
vaYa- mhNaUna samajaNyaat yao}na Ah-takarI saovaa mhNaUna gaNalaa jaatao.mhNajaoca saQyaa saovaainavaR<aIvaotnaasaazI Ah-takarI
saovaocaI gaNanaa krtanaa saha maihnyaaMKalaIla saMpUNa- kalaavaQaI laxaat Gaotlaa jaat naahI. saovaainavaR<aIvaotnaasaazI
Ah-takarI gaNanaa krtanaa tIna maihnao Aqavaa %yaapoxaa jaast saovaocaa kalaavaQaI puZIla AQyaa- vaYaa-cyaa kalaavaQaIpya-Mt
vaaZivaNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haotaa. Xaasana Asaa AadoXa dot Aaho kI saovaainavaR<aIvaotnaasaazI Ah-takarI
saovaakalaacaI gaNanaa krtanaa vaYaa-caa tIna maihnao Aqavaa %yaapoxaa jaast evaZa Baaga ha pUNa- AQao- vaYa- samajaNyaat yaavaa va
tao inavaR<aIvaotnaacaI r@kma zrivaNyaasaazI Ah-takarI saovaa mhNaUna gaNaNyaat yaavaa.

2. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla yaa baabatItIla ivaVmaana trtudI yaa Xaasana
inaNa-yaatIla trtudIp`maaNao sauQaarNyaat Aalyaa Asao maananyaat yaavao.

ho AadoXa idnaaMk 30 jaUna 1983 pasaUna AMmalaat yaotIla.

ivaYaya tIna maihnyaaacyaa naaoiTXaIcaa kalaavaQaI samaaPt Jaalyaavar XaasakIya


kma-caayaacaI saovaainavaR<aI AaiNa svaocCa inavaR<aInaMtr Ah-takarI saovaot Bar.

iva<a ivaBaagaXaasana inaNa-ya .pI[-ena 1083saIAar 129683esa[-Aar 4 id.1 Aa^@Taobar 1984.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 10 cyaa paoT inayama 4 Anvayao ikMvaa
inayama 65 maQaIla paoT inayama 1 Anvayao XaasakIya kma-caayaacyaa vayaacaI 5055 vaYao- Jaalyaavar ikMvaa yaqaaisqatI
%yaacaI 30 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- Jaalyaavar samauicat p`aiQakarI ha kmaIt kmaI tIna maihnyaaMcaI laoKI naaoTIsa

337
do}na kaoNa%yaahI vaoLI %yaasa laaokihtastva saovaainavaR<a k$ Xaktao. tsaoca ]prao@t inayamaamaQaIla inayama 10 cyaa paoT
inayama 5 Anvayao ikMvaa inayama 65 maQaIla paoT inayama 1 Anvayao XaasakIya kma-caayaalaa %yaacyaa vayaacaI 50
55 vaYao- pUNa- Jaalyaavar ikMvaa yaqaaisqatI 30 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- kolyaavar samauicat p`aiQakayaasa kmaIt
kmaI 3 maihnyaaMcaI laoKI naaoTIsa do}na kaoNa%yaahI vaoLI saovaainavaR<a haota yaoto. yaa daonhI baabatIt naaoTIXaIcaI tIna
maihnyaaMcaI maudt saMpNyaacyaa tarKocyaa lagatnaMtrcaI tarIK ikMvaa inavaR<aIpUva- rjaa samaaPtIcaI tarIK yaMaMpOkI jaI naMtrcaI
Asaola tI saovaainavaR<aIcaI tarIK Asato. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 66
Anvayao XaasakIya kma-caarI %yaacaI 20 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- Jaalyaavar kaoNa%yaahI vaoLI inayau@tI
p`aiQakayaasa kmaIt kmaI tIna maihnyaaMcaI laoKI naaoTIsa do}na saovaainavaR<a hao} Xaktao. %yaacyaa saovaainavaR<aIcaI tarIK
naaoiTXaIcaI tIna maihnyaaMcaI maudt saMpNyaacyaa tarKocyaa lagat naMtrcaI tarIK Asato. saQyaa var inaid-YT kolaolyaa
inayamaanvayao saovaainavaR,<aIcyaa tarKaMmaQyao ekpta naahI. AXaa p`krNaat saovaainavaR<aIcyaa tarKaMmaQyao ekpta
AaNaNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
2. Saasana Asaa inadoXa dot Aaho kI jyaa XaasakIya kma-caayaalaa %yaacyaa vayaacaI 5055 vaYao- pUNa- Jaalyaavar
ikMvaa %yaanao 30 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- kolyaavar saovaainavaR<a kolao jaato ikMvaa AXaaca pirisqatIt jao XaasakIya
kma-caarI samauicat p`aiQakayaasa tIna maihnyaaMcaI laoKI naaoTIsa do}na svathUna saovaainavaR<a haotao Asaa kma-caarI tIna
maihnyaaMcyaa naaoiTXaIcaI maudt saMpNyaacyaa tarKonaMtrcyaa idvaXaI XaasakIya saovaotUna inavaR<a hao[-la.
3. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 66 paoT inayama 3 Anvayao XaasakIya
kma-caayaacyaa [icCt saovaainavaR<aIcyaa tarKopya-t haoNaayaa Ah-takarI saovaomaQyao 5 vaYaa-pya-t vaaZ idlaI jaato.maa~
AXaa vaaZInaMtr haoNaarI ekUNa Ah-takarI saovaa kaoNa%yaahI pirisqatIt 30 vaYaa-hUna AiQak haota kamaa nayao.
%yaacap`maaNao AXaI vaaZIva Ah-takarI saovaa ]prao@t inayamaamaQaIla inayama 10 cyaa paoT inayama 5 Anvayao svaocCa
inavaR<aIsaazI ivaiht kolaolyaa ikmaana vayaaomayaa-dosa tao svaocConao saovaainavaR<a Jaalaa Asata tr %yaacaI jaovaZI Ah-takarI
saovaa JaalaI AsatI %yaa saovaopoxaa AiQak haota kamaa nayao. Xaasana Asaa inadoXa dot Aaho kI XaasakIya kma-caayaanao 20
vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- kolyaavar kaoNa%yaahI vaoLI svaocConao saovaainavaR<aI isvakarlyaasa %yaacyaa [icCt
saovaainavaR<aIcyaa tarKopya-ntcaI saovaa paca vaYaa-pya-t AXaa irtInao vaaZivaNyaat yaavaI kI %yaacaI ekUNa Ah-takarI
saovaa kaoNa%yaahI pirisqatIt 33 vaYaa-hUna AiQak haota kamaa nayao va AXaa vaaZImauLo %yaacyaa inayatvayamaanaacaI tarIK
puZo jaata kamaa nayao.
4. Xaasana AsaahI inadoXa dot Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 10
caa paoT inayama 5 ikMvaa inayama 65 caa paoT inayama 1 yaa Anvayao saovaa inavaR<a hao} [icCNaayaa XaasakIya
kma-caayaalaahI pircCod 3 maQaIla inaNa-ya laagaU krNyaat yaavaa. yaap`maaNao yaa inayamaanausaar svaocConao saovaainavaR<a haoNaayaa
SaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt [icCt saovaainavaR<aIcyaa tarKopya-tcaI Ah-takarI saovaa 5 vaYaa-pya-t AXaa irtInao
vaaZivaNyaat yaavaI kI %yaacaI ekUNa Ah-takarI saovaa kaoNa%yaahI pirisqatIt 33 vaYaa-hUna AiQak haota kamaa nayao.va
AXaa vaaZImauLo %yaacyaa inayatvayamaanaacaI tarIK puZo jaata kamaa nayao.
var ]llaoiKlaolyaa Ah-takarI saovaotIla 5 vaYaa-pya-ntcyaa vaaZIcaa fayada ]prao@t inayamaamaQaIla inayama 10 caa
paoT inayama 4 ikMvaa inayama 65 caa paoT inayama 1 yaa Anvayao Xaasanaanao laaokihtastva maudtIcyaa pUvaI- saovaainavaR<a
kolaolyaa XaasakIya kma-caayaalaa imaLNaar naaahI.
5. pircCod 2 maQaIla inaNa-ya laxaat Gao}na Xaasana Asaa inadoXa dot Aaho kI jao XaasakIya kma-caarI maharaYT/
naagarI saovaa inavaR,<aI vaotna inayama 1982 cyaa inayama 10 ikMvaa inayama 65 Anvayao saovaainavaR<a haotao ikMvaa jyaalaa
saovaainavaR<a krNyaat yaoto ikMvaa inayama 66 Anvayao jaao saovaa inavaR<a haotao AXaa kma-caayaalaa rjaa maMjaUr krNyaasa saxama
Asalaolaa p`aiQakarI svaaiQakaro %yaa km-acaayaacyaa KatI jamaa AsalaolaI 180 idvasaaMcyaa kmaala mayaa-dopya-tcaI Aija-t
rjaa tsaoca %yaacyaa KatI jamaa AsalaolaI AQa-vaotnaI rjaa yaaMcyaa baabatIt rjaa vaotnaacao raoK samamaulya maMjaUr
krIla.maa~ tao kma-caarI jyaa tarKosa saovaainavaR<a hao[-la ikMvaa %yaalaa saovaa inavaR<a kolao jaa[-la tI tarIK AaiNa
inayatvayamaana Jaalyaavar jyaa tarKosa tao naohmaIp`maaNao saovaainavaR<a Jaalaa Asata tI tarIK yaamaQaIla kalaavaQaIpoxaa

338
%yaacyaa rjaocaa kalaavaQaI AiQak haota kamaa nayao. raoK samamaUlya hoo Aija-t rjaa AaiNa ikMvaa AQa-vaotnaI rjaa
yaaMcyaa baabatIt Anau&oya Asalaolyaa rjaa vaotnaa[tko Asaola AaiNa XaasakIya kma-caarI jyaa tarKosa saovaainavaR<a hao[-la
ikMvaa %yaalaa saovaainavaR<a kolao jaa[-la %yaa tarKosa AMmalaat Asalaolyaa dranao pihlyaa 180 idvasaaMkrIta %yaa rjaa
vaotnaavar Anau&oya Asalaolaa mahagaa[- Ba<aa imaLola.raoK samamaUlya p`doya Asalaolyaa AQa-vaotnaI rjaocyaa kalaavaQaI ba_la
idlyaa jaaNaayaa rjaa vaotnaatUna inavaR<aIvaotna AaiNa [tr saovaainavaR,<aI laaBaaMcao inavaR<aIvaotna samamaulya va inavaR<aIvaotnaavar
Anau&oya Asalaolyaa vaaZIcaI r@kma kmaI krNyaat yao[-la.AXaa p`karo pirgaNaIt kolaolaI r@kma ekaca vaoLI eka
zaok rkmaot cauktI kolaI jaa[-la.%yaamaQyao GarBaaDo Ba<aa ikMvaa sqaainak pUrk Ba<aa idlaa jaaNaar naahI. AQa-vaotnaI
rjaocao rjaa vaotna ho inavaR<aIvaotna va [tr inavaR<aI ivaYayak laaBaaMcyaa rkmaohUna kmaI Asaola tr AQa-vaotnaI rjaocao raoK
samamaUlya idlao jaaNaar naahI.

6. jyaa XaasakIya kma-caayaasa Xaasanaanao naoaTIXaIeovajaI vaotna va Ba<aoo do}na saovaainavaR<a kolao Asaola AXaa
kma-caayaasa jyaa kalavaQaIba_la vaotna va Ba<aoo doNyaat Aalao %yaa kalaavaQaIcyaa AaMt rjaosaazI Aja- krta yao[-la
AaiNa %yaalaa rjaa maMjaUr kolaI Asaola tovha naaoiTXaIeovajaI jyaa kalaavaQaIba_la %yaalaa vaotna va Ba<aoo doNyaat Aalao tao
kalavaQaI vagaLUna ]rlaolyaa kalaavaQaIba_laca kovaL %yaalaa rjaa vaotna maMjaUr kolao jaa[-la.

Aija-t va AQa-vaotnaI rjaa yaaba_la Vavayaacao rjaa vaotna KalaI dXa-ivalyaap`maaNao pirgaiNat krNyaat yao[-la.

1 Aija-t rjaa :
Aija-t rjaoba_la raoK r@kma = vaotna + saovaainavaR<aIcyaa tarKosa %yaavar 180 idvasaacyaa kmaala mayaa-docyaa
Anau&oya Asalaolaa mahagaa[- Ba<aa X AiQana Aija-t rjaocao idvasa.
---------------------------------------------
30
2 AQa-vaotnaI rjaa :

AQa-vaotnaI rjaa vaotna Anau&oya Asalyaasa inayamaat ivaiht kolaolyaa mayaa-daMcyaa


%yaavarIla mahagaa[- Ba<aa vajaa inavaR<aIvaotna AiQana saovaainavaR<aIcyaa tarKosa maMjaUr
AQa-vaotnaI rjaoba_la AaiNa [tr saovaainavaR<aI laaBaacao inavaR<aIvaotna X kolaolyaa AQa-vaotnaI rjaocao idvasa.
raoK r@kma. samamaUlya AaiNa AQa-vaotnaI rjaa vaotnaavar
mahagaa[- Ba,<aa Anau&oya Asalyaasa inavaR<aIvaotnaa
varIla vaaZ.
--
7. ho AadoXa 25 mao 1984 pasaUna AMmalaat yaotIla. jyaa XaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt saovaainavaR<aIcyaa
naoaiTXaIcaI maudt 25 mao 1984 raojaI ikMvaa %yaanaMtr saMpt Asaola AXaa kma-caayaalaa yaa AadoXaacao laaBa doNyaat
yaavaot.jaao XaasakIya kma-caarI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 10 ikMvaa inayama 65
maQyao namaUd kolyaap`maaNao saovaainavaR<a haotao ikMvaa jyaalaa saovaainavaR<a kolao jaato AaiNa jyaacyaa naaoTIXaIcaI maudt 25 mao
1984 raojaI ikMvaa %yaanaMtr saMpto AaiNa jyaalaa AaQaIca inavaR,<apUva- rjaa maMjaUr kolaI Aaho AXaa kma-caayaalaa ektr
naaoiTXaIcyaa samaaPtIcyaa tarKosa saovaainavaR<a hao}na yaa AadoXaanvayao Anau&oya AsatIla tovaZo laaBa GaoNyaacaa ikMvaa rjaovarca
rahNyaacaa ivaklp doNyaat yaavaa. rjaovarca rahNyaacaa ivaklp doNaara kma-caarI rjaa samaaPtIcyaa tarKonaMtrcyaa tarKosa
saovaainavaR<a hao[-la.

339
8. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 AaiNa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla
yaa saMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudIMmaQyao yaa Xaasana inaNa-yaacyaa trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat
yaavao.]prao@t inayamaaMt yaqaavakaXa rItsar sauQaarNaa krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

vyaM.do. paanasao
Xaasanaacao sah saicava.
TIp Aija-t rjaocaI kmaala mayaa-da 300 idvasa Aaho.[tr ATIMmaQyao sauQaarNaa Jaalaolyaa Aahot.

@@@@@@@@@@

ivaYaya idnaaMk 1 jaanaovaarI 1964 pUvaI- saovaainavaR<a JaalaolyaamaR%yau


pavalaolyaa SaasakIya kma-caayaamcyaa ivaQavaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna doNao.

iva<a ivaBaaga pirp~k . pI[-ena 1084saIAar1239esa[-Aar 4 id. 12 naaovhoMbar 1984.

1 jaanaovaarI 1964 pUvaI- saovaot Asatanaa maR%yau pavalaolyaa ikMvaa 1 jaanaovaarI 1964 pUvaI- saovaainavaR<a Jaalaolyaa
AaiNa %yaa tarKopUvaI- ikMvaa %yaanaMtr maR%yaU pavalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa ivaQavaaMnaa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .
pI[-ena 1084saIAar 454esa[-Aar 4 idnaaMk 16 eip`la 1984 Anausaar %yaat namaUd kolaolyaa SatI-McaI PaUt-ta haot
Asaola tr drmaha .60 kuTuMba inavaRi<avaotna %yaavar vaoLaovaoLI Anau&oya Asalaolyaa vaaZIsah 1 jaanaovaarI 1984 pasaUna
maMjaUr krNyaat Aalao Aaho. kahI ivaQavaManaI inavaR<aIvaotna QaarkaMcyaa saMGaTnaaMnaI va kayaa-laya p`mauKaMnaI yaa AadoSaacaI
AMmalabajaavaNaI haot AsataMnaa yaoNaayaa ivavaixat ADcaNaI Saasanaacyaa inadSa-naasa AaNalyaa Aahot.yaa ADcaNaI
ivacaarat Gao}na yaasaMbaMQaat Saasana KalaIlap`maaNao Kulaasaa krIt Aaho

mau_o Kulaasaa

1 jaovha
A ivaQavaa Aaplyaa ptIcaa inavaRi<avaotna p`dana ASaa p`krNaaMt ivaQavaa s~Ilaa saMbaMQaIt
AadoSa maaMk saovaainavaR<aIcaI tarIK ikMvaa kalaavaQaIt itcyaa ptIbaraobar kama kolaolyaa
maR%yaucaI tarIK namaUd k Sakt naahI eka ikMvaa AiQak vya@tIMkDUna AnauYaMigak
puravaa p`stut krNyaasa saaMgaavao. ho jar Sa@ya
ba kayaa-laya p`mauK Ajaa-t namaUd kolaolaa tpSaIla nasaola tr itcaa ptI SaasakIya kma-caarI haota
Aaplyaa kayaa-layaat AiBalaoK ]plabQa nasalyaanao AaiNa tao 1 jaanaovaarI 1964 pUvaI- saovaot Asatanaa
%yaava$na pDtaLUna pahU Sakt naahI maR%yaU pavalaa ikMvaa idnaaMk 1 jaanaovaarI 1964
tovha koaNatI kaya-pQdtI AnausaravaI PaUvaI- saovaainavaR<a hao}na %yaa tarKoPaUvaI- ikMvaa
%yaanaMtr maR%yaU pavalaa ASaa AaSayaacao Aja-dar
ivaQavaa jyaa thsaIla kaya-xao~at rahat Asaola %yaa
thsaIladaracao p`maaNap~ p`stut krNyaasa
saaMgaavao. Asao p`maaNap~ kayaa-laya p`mauKaMnao
isvakaravao AaiNa %yaa p`maaNap~acyaa AaQaaro iva<a
ivaBaagaacyaa idnaaMk 16 eip`la 1984 cyaa Saasana

340
inaNa-yaanvayao Anau&oya kuTuMba inavaRi<avaotna %yaa
ivaQavaaMnaa maMjaUr kravao.

2 ivaQavaocaa ptI SaovaTI jaoqao naaokrIt haota to ASaa p`krNaaMt ivaQavaa jyaa ijalhyaat rhat
kayaa-laya ivaBaaga Aist%vaat nasaola tovha Asaola toqaIla t%sama kayaa-layaat itnao Aja-
ivaQavaonao Aja- kaozo kravaa kravaa.toqao ASaa p`karcao kayaa-laya nasaola tr
itnao t%sama ivaBaagaacyaa p`mauKakDo Aja- kravaa.
ASaa p`krNaaMt t%sama kayaa-layaanaoivaBaagaanao
Ajaa-t idlaolaI maaihtI AaiNa mau_a maaMk 1 cyaa
KulaaSaat inaid-YT kolaolaa [tr tpSaIla yaavar
ivasaMbaUna iva<a ivaBaagaacyaa idnaaMk 16.4.1984
cyaa Saasana inaNa-yaanausaar %yaa ivaQavaolaa kuTuMba
inavaRi<avaotna maMjaUr kravao.

3 KalaIla baabatIt Aja- kaozo kravaa ASaa p`krNaat ivaQavaa s~Inao maharaYT/ rajyaatIla
A 1 naaovhoMbar 1956 raojaI ivdBaaiYak mauMba[- t%sama kayaa-layaakDoivaBaagaakDo Aja- kravaa.
rajyaacaa AaiNa 1 mao 1960 raojaI maharaYT/ rajyaacaa Asao kayaa-layaivaBaaga Aist%vaat nasalyaasa %yaa
AaiNa 1 mao 1960 raojaI maharaYT/ rajyaacaa Baaga ivaQavaonao maM~alayaacyaa saMbaMiQat p`Saasainak
Jaalaolyaa pUvaI-cyaa maQyaop`doSa ikMvaa hOd`abaad rajyaatIla ivaBaagaakDo Aja- kravaa.kayaa-laya p`mauKanao
kayaa-layaativaBaagaat jaoa kma-caarI saovaa krIt haota ivaBaaga p`mauKanao Ajaa-t idlaolaI maaihtI AaiNa
AaiNa jaoa varIla mau_a maaMk 1 cyaa KulaaSaat inaid-YT
kolaolaa [tr tpSaIla yaavar ivasaMbaUna iva<a
ivaBaagaacyaa idnaaMk 16.04.1984 cyaa Saasana
inaNa-yaanausaar %yaa ivaQavaolaa kuTuMba inavaR<aIvaotna
maMjaUr kravao.
1 naaovhoMbar 1956 raojaI ivdBaaiYak mauMba[-
rajyaatIla kaoYaagaaramaQaUna inavaR<aIvaotna
Gaot haota AaiNa jaao 1 mao 1960 raojaI
hyaat haota va %yaa tarKosa maharaYT/
rajyaatIla kaoYaagaaratUna inavaR<aIvaotna
Gaot haota.
2 jaao 1 naaovhoMbar 1956 pUvaI- saovaot Asatanaa
maR%yau Paavalaa va jyaacaI ivaQavaa Aata maharaYT/
rajyaat rhat Aaho.

ba 1 naaovhoMbar 1956 pUvaI- jaunyaa mauMba[- rajyaacaa . haoya.


Baaga Asalaolyaa pNa 1 naaovhoMbar 1956 raojaI
ivdBaaiYak mauMba[- rajyaacaa AaiNa 1 mao 1960
raojaI maharaYT/ rajyaacaa Baaga nasalaolyaa xao~atIla
kayaa-layaat ivaBaagaat jaao kma-caarI saovaa
krIt haota AaiNa jaao

341
1 1 naaovhoMbar 1956 pUvaI- saovaainavaR<a hao}na mau_a maaMk 3Acaa Kulaasaa phavaa.
1 naaovhoMbar 1956 raojaI ivdBaaiYak mauMba[-
rajyaatIla kaoYaagaaramaQaUna inavaRi<avaotna Gaot
haota AaiNa jaao 1 mao 1960 raojaI hyaat haota
AaiNa %yaa tarKosa maharaYT/ rajyaatIla
kaoYaagaaramaQaUna inavaRi<avaotna Gaot haota

2 jaao 1 naaovhoMbar 1956 pUvaI- saovaot Asatanaa maR%yaU ik<aa


Paavalaa AaiNa jyaacaI ivaQavaa Aata maharaYT/
rajyaat rhat Aaho.

k jaao kma-caarI 1 naaovhoMbar 1956 to 1 mao 1960


cyaa drmyaana ivdBaaiYak mauMba[- rajyaacaa Baaga
Asalaolyaa AaiNa 1 mao 1960 raojaI gaujarat
rajyaat sqaanaaMtrIt Jaalaolyaa kayaa-layaat
ivaBaagaat saovaa krIt haota AaiNa jaao
1 1 naaovhoMbar 1956 to 1 mao 1960 yaa kalaavaQaIt ik<aa
saovaainavaR<a hao}na yaa tarKaMnaa ivdBaaiYak mauMba[-
rajyaatIla maharaYT/ rajyaatIla kaoYaagaaraMmaQaUna
inavaRi<avaotna Gaot haota.

2 jaao saovaot Asatanaa 1 naoavhoMbar 1956 to 1 mao ik<aa


1960 yaa drmyaana maR%yaU pavalaa AaiNa jyaacaI
ivaQavaa Aata maharaYT/ rajyaat rhat Aaho.

D pUvaI-cyaa mauMba[- rajyaat BaUtpUva- saMsqaanao ivalaIna ik<aa


haoNyaapUvaI- ASaa saMsqaanaaMcyaa saovaot Asalaolyaa
AaiNa ivalaInaIkrNaacyaa tarKopUvaI- saovaainavaR<a
Jaalaolyaa maR%yaU pavalaolyaa kma-caayaaMcyaa baabatIt
%yaacyaa ivaQavaonao kaozo Aja- kravaa

4 jaI ivaQavaa vaRQd AaiNa ivaklaaMga Aaho AaiNa ASaa p`krNaaI saovaot AsaNaayaa eKaVa
Aaplao Cayaaica~ va sahI kayaa-laya p`mauKakDUna rajapi~t AiQakayaanao Cayaaica~ p`maaiNat
P`amaaiNat k$na GaoNyaasaazI %yaajakDo jaa} Sakt kolyaasa to kayaa-laya p`mauKanao isvakaravao. yaa
naahI ASaa ivaQavaocyaa baabatIt koaNatI kaya-pwtI p`yaaojanaapurto Ajaa-cyaa saaobat jaaoDlaolyaa
AnausaravaI Cayaaica~ va sahIcyaa p`maaNap~at sauQaarNaa
krNyaat AalaI Aaho Asao maanaavao.
5 saovaainavaRi<avaotna GaoNaarI ivaQavaa s~I iva<a naahI.
ivaBaagaacyaa idnaaMk 16 eip`la 1984 cyaa Saasana
inaNa-yaanausaar kuTuMba inavaRi<avaotna imaLNyaasa pa~
Aaho ikMvaa ksao

342
6 nagar pirYadaMcyaa va mahanagarpaailakaMcyaa naahI.nagar pirYadaMnaI va mahanagarpailakaMnaI
kma-caayaaMcyaa ivaQavaaMnaa idnaaMk 16 eip`la 1984 svatcyaa inaQaI maQaUna Aaplyaa kma-caayaaMcyaa
cyaa Saasana inaNa-yaacaa laaBa imaLU Saktao kaya ivaQavaaMnaa ha laaBa Vavaa ikMvaa ksao yaacaa ivacaar
kravayaacaa Aaho.
7 Aaplyaalaa rajya SaasanaakDUna ijalha haoya.
pirYadokDUna ikMvaa BaartatIla [tr kaoNa%yaahI
SaasanaakDUna kuTUMba inavaRi<avaotna ikMvaa [tr
kaoNatohI Aaiqa-k madt imaLt naahI AaiNa AapNa
punaiva-vaah kolaolaa naahI Asao laoKI inavaodna doNyaasa
ivaQavaa s~Ilaa saaMgaavao kaya

8 jao inavaRi<avaotnaQaark tdqa- inavaRi<avaotna Gaot naahI.


Aahothaoto ASaaMcyaa ivaQavaaMnaa Saasana inaNa-ya iva<a
ivaBaaga idnaaMk 16 eip`la 1984 caa laaBa imaLU
Saktao kaya

@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama 1984


va %yaatIla daona namaunyaaMcao p`maaNaIkrNa.

iva<a ivaBaagapirp~k .emaesasaI 1084saIAar32esa[-Aar 6 id.3 iDsaoMbar1984.

inavaR<aIvaotnaacyaa AMSaraSaIkrNaasaMbaMQaIcao inayama ho maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa


inayama1981 yaa naavaanao idnaaMk 10 iDsaoMbar 1981 raojaI SaasakIya rajap~at p`isaw krNyaat Aalao haoto AaiNa to 1
iDsaoMbar 1981 pasaUna AMmalaat Aalao haoto. idnaaMk 10 iDsaoMbar 1981 cyaa Saasana inaNa-yaat yaa inayamaaMbaabat qaaoD@yaat
gaaoYavaara doNyaat Aalaa AsaUna %yaa inayamaaMmaQaIla zLk vaOiSaYzyao namaUd kolaolaI Aahot.

2. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNainayama 1981 maQyao mauMba[- naagarI saovaa inayama 1959
KMDek va KMD daona maQaIla inavaRi<a vaotna ivaYayak inayamaaMcao saMdBa- idlaolao Aahot. prMtu mauMba[- naagarI saovaa inayama
1959 KMD ek va daona maQaIla inavaRi<avaotnaivaYayak inayama ho idnaaMk 15 Aa^gasT 1982 pasaUna inarisat Jaalao va %yaa
idnaaMkapasaUna to maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 yaa naavaanao p`kaiSat Jaalao. %yaamauLo maharaYT/
naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaIraSaIkrNa inayama 1`981 maQyao ]d\QaRt kolaolao mauMba[- naagarI saovaa inayama1959 KMD
ek va daona yaamaQaIla inayamaaMcao saMdBa- badlaUna %yaa jaagaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama
1981 yaat sauQaarNaa krNyaaeovajaI saulaBa saMdBaa-saazI saMpUNa- inayama AVavat svapat AaiNa marazI va [Mga`jaI ASaa
daonhI BaaYaot p`isaw krNyaacaa Saasanaanao inaNa-ya Gaotlaa.%yaanausaar maharaYT/ naagarI saovaainavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa
inayama 1984 ho SaasakIya AiQasaUcanaa iva<a ivaBaaga .emaesasaI 10849esa[-Aar 6 idnaaMk 19 jaulaO 1984
yaanvayao rajap~acyaa BaagacaarA maQyao [Mg`ajaI va marazIt %yaa tarKosa p`isaw krNyaat Aalao AsaUna to idnaaMk 15
Aa^gasT 1984 pasaUna AMmalaat Aalao Aahot.
ivabaama.

343
.
.
3. yaa AVavat inayamaaMcaI paca p`krNaaMmaQyao ivaBaagaNaI krNyaat AalaI Aaho. p`krNa ek maQyao p`aaqaimak
maaihtI p`krNa daona maQyao inavaRi<avaotnaacyaa AMSaraSaIkrNaasaMbaMQaIcyaa sava-saaQaarNa SatI- p`krNatIna maQyao vaOVkIya
tapsaNaIiSavaaya inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNabaabatcao inayama p`krNa 4 maQyao vaOVkIya tpasaNaInaMtr inavaRi<avaotnaacao
AMSaraSaIkrNa krNyaabaabatcao inayama va p`krNa 5 maQaIla saMkINa- inayamaat inayamaaMcaa Aqa-ivavarNa krNyaacaa h@kinayama
iSaiqala krNyaacao AiQakar AaiNa inarsana va vyaavaR<aI ASaa saMkINa- trtudIMcaa AMtBaa-va Aaho. %yaanaMtr namaunaa epUvaI-
caa namaunaa enamaunaabaI navaIna namaunaanamaunaasaIpUvaI-caa namaunaa saI namaunaaDIpUvaI-caa namaunaa saIva namaunaa[-pUvaI-caa
namaunaa DI yaaMcaa AMtBaa-va AsaUna p`itvaYaI- ek pyaa inavaRi<avaotnaakirta AMSaraSaIkrNa maUlyaabaabatcaa t@ta
pUvaI-cyaa t@%yaap`maaNaoca yaaMcaa samaavaoSa Aaho. p`astivak va inayamaaMcaI AnaumaiNaka yaasah pustkacyaa panao inayama
Captanaa p`kaSanaacyaa SaovaTI kovaL saMdBaa-saazI [M`g`ajaImarazI va marazI[Mg`ajaI ASaI SabdavalaI doNyaat AalaI
Aaho.

4. jaao SaasakIya kma-caarI inayat vayamaanaavar inavaR<a haoNaar Aaho va inavaRi<avaotna p`dana AadoSa inaga-imat krtovaoLI
inavaRi<avaotnaacyaa kahI Baagaacyaa AMSaraSaIkrNaasaazI Aja- krNyaasa kahI ATIMcyaa AQaIna pa~ Asaola maa~ %yaanao
Asaa Aja- namaunaa baI maQyao ha navaIna namaunaa GaalaNyaat Aalaa Aaho inayat vayamaanaacyaa tarKocyaa kmaIt kmaI
tIna maihnao Agaaodr paohaocaola ASaa rItInao kayaa-laya p`mauKalaa saadr kolaa paihjao. tsaoca AMSaraSaIkrNaasaazI ekda
Aja- kolyaavar AaiNa AMSaraSaIt maUlya imaLalyaavar AMSaraSaIkrNa r_ krta yaoNaar naahI. ASaa thocyaa trtudI
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama 1984 maQyao navyaanao GaalaNyaat Aalyaa Aahot.

5. ho inayama Aist%vaat AalyaanaMtr mhNajaoca idnaaMk 15 Aa^gasT 1984 raojaI va %yaanaMtr jao SaasakIya kma-caarI
saovaainavaR<a haotIla%yaaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkNainayama 1984 cyaa trtUdI laagaU haotIla.
ho inayama Aist%vaat yaoNyaapUvaI- inavaRi<avaotnaacyaa AMSaraSaIkrNyaabaabatcao jao Aja- p`laMibat AsatIla %yaaMcao baabatIt
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama 1981 Anausaar kaya-vaahI krNyaat yaavaI.

6. maharaYT/ naagarI saovaainavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama 1984 maQaIla namaunaa e va namaunaa baI yaa
daona namaunyaMacao p`maaNaIkrNa ( Standardisation ) krNyaat Aalao AsaUna %yaa namaunyaaMcyaa p`tI [tr p`maaNaIkrNa kolaolyaa
namaunyaaMp`maaNao naagapUr va AmaravatI ivaBaagaatIla SaasakIya kayaa-layaaMnaa vyavasqaapkmaQyavatI- tuMga maud`NaalayanaagapUr
yaaMcaokDUna va [tr sava- SaasakIya kayaa-layaaMnaavyavasqaapk yaorvaDa karagaRh maud`NaalayapuNao 6 yaaMcaokDUna maagaNaI
p~acyaa AaQaaro purvaza kolaa jaaNaar Aaho. namaunaa e va namaunaa baI yaa p`maaNaIkrNa kolaolyaa namaunyaacao maaMk Anaumao
1 sava-saa 349 ma[M 2 sava-saa 350 ma[M Asao Aahot.

7. inarinaraLyaa SaasakIya kayaa-layaasaivaBaagaasa maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama


1984 cyaa maMjaUr krNyaat Aalaolyaa pustkacyaa svapatIla ivanaamaUlya p`tI mauMba[- puNao kaolhapUr AaOrMgaabaad va
naagapUr yaoqaIla SaasakIya maud`Naalayaamaaf-t naohmaIp`maaNao purivaNyaacaI vyavasqaa kolaolaI Aaho. SaasakIya kayaa-layaaMnaI
ivaBaagaaMnaI %yaa maud`NaalayaaMmaaf-t p`aiQakarp~acyaa AaQaaro iktI p`tI nyaavayaacyaa yaabaabat yaa ivaBaagaatfo- ek vaogaLo
p~ .manaasao 1984saIAar 28esa[-Aar6 idnaaMk 10 Aa^gasT 1984 saMbaMiQat kayaa-layaaMnaa Agaaodrca
pazivaNyaat Aalao Aaho.

@@@@@@@@@
ivabaama.

344
ivaYaya saovaainavaR<aIvdaro SaasanaacaI saovaa AMitmat saaoDUna jaaNaayaa SaasakIya
kma-caayaacyaa vaotnaacao ikMvaa Ba%%yaaMcao AKorcao p`dana roaKUna na QarNao.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .emaAayaesa 1084saIAar 245eDIema 9 id. 23.07.1985.

maharaYT/ kaoYaagaar inayama 1968 cyaa KMD pihlaa yaatIla inayama 236 maQyao samaaivaYT Asalaolyaa trtudInausaar
[tr gaaoYTI baraobarca saovaainavaR<aIvdaro SaasanaacaI saovaa AMitmat saaoDUna jaaNaayaa va jyaaMcao vaotna rajapi~t SaasakIya
kma-caayaacyaa doyak namaunyaamaQyao kaZlao jaato ASaa SaasakIya kma-caayaalaa ikMvaa %yaacyaa baabatIt saMivatrNa
AiQakayaanao mahalaoKapala %yaacap`maaNao ivaBaagaIya p`aiQakarI yaaMcyaakDo saMdBa- k$na tsaoca Aaplao svatcao AiBalaoK
tpasaUna %yaa SaasakIya kma-caayaakDUna kaoNatIhI r@kma yaoNao naahI Asao svatcao samaaQaana hao[-pya-t %yaacao vaotna ikMvaa
Ba<ao yaaMcao AKorcao p`dana kravayaacao nasato. hI pQdtI p`dIGa-kaL Aist%vaat Aaho. maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 AMmalaat AalyaanaMtr %yaatIla inayama 132 va 134 Anvayao saovaainavaR,<a haoNaayaa SaasakIya
kma-caayaakDUna yaoNao Asalaolyaa kaoNa%yaahI rkmaocaI vasaUlaI %yaacyaa maR%yau ina saovaainavaR<aI ]pdanaatUna Aata krta yaoto.
pirNaamat maharaYT/ kaoYaagaar inayamaaMtIla inayama 236 maQaIla ]prao@t trtUd hI Aata AnaavaSyak zrlaI Aaho.
iSavaaya naa maagaNaI p`maaNap~ inaga-imat JaalyaaKorIja ASaa saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaacao AKorcao
vaotna %yaalaa doNyaat yaot nasalyaanao %yaalaa gaOrvaajavaI halaApoYTa saaosaavyaa laagatat.
2. maharaYT/ kaoYaagaar inayamaaMtIla inayama 236 maQaIla trtudI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnainayama 1982
yaaMcyaaSaI Anau$p krNyaacyaa dRYTInao AaiNa saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaalaa jyaa halaApoYTa Baaogaavyaa
laagaNyaacaI Sa@yata Aaho %yaa kmaI krNyaacyaa dRYTInao Saasana Asaa inadoXa dot Aaho kI inayat vayaaomaanaanaMtr saovaainavaR,<a
haoNaayaa rajapi~t va Arajapi~t SaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt naa maagaNaI p`maaNap~ imaLalaolao naahI yaa
karNaasaazI saMivatrNa AiQakayaanao %yaacao AKorcao vaotna ikMvaa Ba<ao yaacao p`dana yaapuZo raoKUna zovaU nayao.

@@@@@@@@@

ivaYaya vayaacyaa 5055 vaYaa-plaIkDo saovaot rhaNyaacaI


pa~apa~ta AjamaavaNyaacaa inakYa .

saamaanya p`.ivaBaaga pirp~k .esaAarsaI 1085102943pMQara id. 12 mao 1986.

saMdBa- pirp~k .esaAarsaI 1077pMQara id. 2.9.1977.


pirp~k .esaAarsaI 1082952 pMQara id. 1.9.1983.va id. 30.11.198

rajya XaasakIya kma-caayaacaI vayaacyaa 50 55 cyaa vaYaa-plaIkDo saovaot rhaNyaacaI pa~apa~ta


AjamaaivaNyaacaa saQyaa Aist%vaat Asalaolaa inakYa badlaNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.yaabaabat Xaasanaanao
Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI
A vayaacyaa 35 vaYaa-pUvaI- saovaot Aalaolyaa vaga- 1 va vaga- 2 cyaa rajapi~`t AiQakayaaMcyaa p`krNaaMcao
saQyaap`maaNaoo vayaacaI 50 vaYao- pUNa- haotovaoLI ikMvaa Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- pUNa- haotovaoLI yaapOkI jao p`qama GaDola
tovha ekdaca punaiva-laaokna krNyaacaI saQyaacaI pQdtI kayama zovaNyaat yaavaI. maa~ saovaot zovaNyaacaa inakYa
saQyaap`maaNao XaarIirk xamata inaiva-vaad sacaaoTI va sava-saamaanyaapoxaa kmaI p`tIcaa naahI Asaa AiBalaoK yaa eovajaI
XaarIirk xamata inaiva-vaad sacaoaTI va caaMgalaa poxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK ha inakYa ivahIt krNyaat yaavaa.

345
ba vayaacyaa 35 vyaa vaYaa-naMtr saovaot Aalaolyaa rajapi~t AiQakayaaMcyaa baabatIt vayaacyaa 55 vyaa
vaYaI- kravayaacyaa punaiva-laaoknaasaazI saQyaa Aist%vaat Asalaolaa sava-saamaanyaapoxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK
XaarIirk xamata va inaiva-vaad sacaaoTI ha inakYa badlaUna %yaaeovajaI caaMgalaa poxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK XaairrIk
xamata va inaiva-vaad sacaaoTI ha inakYa ivahIt krNyaat yaavaa.
k vaga- 3 cyaa kma-caayaaMbaabat vayaacyaa 55 vyaa vaYaI- kravayaacyaa punaiva-laaoknaasaazI ivaiht kolaolyaa
saQyaacyaa XaairrIk xamata inaiva-vaad sacaaoTI va sava-saamaanyaapoxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK yaa inakYaaeovajaI XaairrIk
xamata inaiva-vaad sacaaoTI va caaMgalaa poxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK ha inakYa ivaiht krNyaat yaavaa.
D vaga- 4 cyaa kma-caayaaMbaabat vayaacyaa 55 vyaa vaYaI- kravayaacyaa punaiva-laaoknaasaazI saQyaa XaarIirk
xamata inaiva-vaad sacaaoTI va sava-saamaanyaapoxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK ha inakYa Aaho. yaatIla sava-saamaanyaapoxaa
kmaI naahI hI p`tvaarI gaaopnaIya AiBalaoKMacaI p`tvaarI zrivaNyaasaMbaMQaIcyaa Xaasana pirp~k saa.P`a.iva.
.saIefAar 127756213 id. 7.7.77 maQaIla saaQaarNa (a p`tvaarIXaI jauLtI Aaho.toMvha vaga- 4
cyaa kma-caayaaMbaabat kravayaacyaa punaiva-laaoknaasaazI inakYaamaQyao badla na krta XaairrIk xamata inaiva-vaad sacaaoTI va
saaQaarNapoxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK ha inakYa ivaiht krNyaaMt yaavaa.
1. varIla p`maaNao punaiva-laaokna kolaolyaa p`krNaatIla ekaVa AiQakayaacao kma-caayaacao naMtrcao kamavat-NaUk
ikMvaa XaarIirk va maanaisak xamata laxaat Gaota %yaacaI maudtpUva- saovaainavaR<aI krNao spYTpNao samaqa-naIya vaaTlyaasa AXaa
p`krNaaMcao kovhahI punapunaiva-laaokna krNyaacao AiQakar XaasanaakDo rahtIla. AXaI p`krNao huDkUna kaZNyaacaI
jabaabadarI ivaBaaga p`mauKaMvar rahIla. yaa saMdBaa-t %yaaMnaI Xaasana pirp~k . esaAarsaI 1082 952 pMQara
id. 1.9.1983 cyaa AadoXaaMcao Anaupalana kravao.
2. jyaa AiQakarI kma-caayaaMcyaa p`krNaaMcao 5055 vyaa vaYaa-cao punaiva-laaokna AVap kolaolao naahI va
jyaa p`krNaaMcao yaapuZo punaiva-laaokna kravayaacao Aaho %yaa sava- p`krNaaMcao punaiva-laaokna krtanaa var Aba vak yaoqao
inado-Xa kolaolyaa badlalaolyaa inakYaaMcyaa AaQaaro to krNao AavaSyak Aaho.
3. gaaopnaIya AiBalaoKaMcaI p`tvaarI zrivaNyaabaabatcao Xaasana pirp~k saa.p`. ivaBaaga .saIefAar 1277
56213 id. 7.7.1977 caI p`t saaobat jaaoDlaI Aaho.

maharaYTa/cao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

ga.gaM baolavalakr
]psaicava maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@

ivaYaya ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa maR%yau ina saovaainavaR<aI


]pdanaavar vyaaja doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1085 saIAar 1845saovaa 4 id. 23 jaUna 1986.

saovaainavaR<a XaasakIya kma-caayaaMnaa maR%yaU ina saovaainavaR<aI ]pdana Vavayaasa jar inalaMba laagalaa tr %yaavar vyaaja
doNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa kahI kaL ivacaaraQaIna haota. %yaabaabat ivacaar k$na Xaasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI
]pdanaacyaa rkmaocao p`dana krNyaasa ivalaMba laagalyaasa AXaa ]pdanaavar to doya JaalyaapasaUna tIna maihnao to ek
vaYaa-pya-tcyaa kalaavaQaIsaazI drvaYaI- 7 T@ko yaa dranao va ek vaYaa-naMtrcyaa kalaavaQaIsaazI drvaYaI- 10 T@ko yaa
dranao vyaaja doNyaat yaavao va to jyaa maihnyaat ]pdanaacao p`%yaxa p`dana krNyaat Aalao Asaola %yaacyaa lagatpUvaI-cyaa

346
maihnaa AKorpya-t doNyaat yaavao. jaoqao maR%yau ina saovaainavaR<aI ]pdanaacyaa p`danaasa p`XaasakIya caukImauLo ikMvaa saMbaMQaIt
XaasakIya kma-caayaaMcyaa inayaM~NaabaahorIla karNaaMmauLo ivalaMba Jaalaa Asao spYTpNao p`sqaaipt Jaalao Asaola AXaaca
p`krNaI vyaaja doNyaat yao[-la. vyaaja p`danaacyaa p`%yaok p`krNaavar saMbaMiMQat p`XaasakIya ivaBaaga iva<a ivaBaagaacyaa
sallyaanao ivacaar krIla va %yaavar XaasanaacaI maMjaurI Gao}na vyaajaacao p`dana p`aiQat krIla. vyaaja Vaavayaacao Aaho AXaa
sava-ca p`krNaaMt ivalaMbaasaMbaMQaIcaI jabaabadarI inaiScat krNyaasaazI kaya-vaahI krNyaat yaavaI va %yaasa jabaabadar
AsaNaayaa AiQakayaaMivaQd iXastBaMgaacaI kaya-vaahI krNyaat yaavaI.
2. inavaR<aIvaotnaacaI p`krNao inakalaat kaZNyaakirta maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla
p`krNa 10 maQyao tpiXalavaar vaoLap~k naomaUna doNyaat Aalao Aaho. inayamaap`maaNao ]pdana ho saovaainavaR<aInaMtr lagaocaca doya
haoto. saovaot Asatanaaca maR%yaU pavaNaayaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt kuTuMba inavaR<aIvaotna va maR%yaU ina saovaainavaRtI
]pdana AMitmat inaiScat krNyaasaazI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla p`krNa 12 maQyao
tpiXalavaar vaoLap~k naomaUna doNyaat Aalao Aaho.
3. jaoqao saovaaainavaR<aIcyaa tarKolaa XaasakIya kma-caayaaMivaQd iXastBaMgaacaI ikMvaa nyaaiyak kaya-vahI p`lMaibat
Asaola %yaa p`krNaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 130 Anvayaoo ta%purto
inavaR<aIvaotna p`aiQat krNyaat yaoto. AXaa p`krNaaMt kaya-vaahI pUNa- hao}na %yaabaabat AMitma AadoXa inaga-imat hao[-pya-t
]pdanaacao p`dana krNyaat yaot naahI. kaya-vaahI pUNa- JaalyaanaMtr saxama p`aiQakayaanao jar ]pdanaacao AahrNa krNyaasa
prvaanagaI idlaI tr ivalaMbaanao p`dana kolaolyaa ]pdanaavarIla vyaajaacyaa p`danaasaazI saovaa inavaR<aIcyaa tarKocyaa
lagatnaMtrcyaa tarKosa to doya Jaalao Aaho Asao maanalao jaa[-la. maa~ jyaa XaasakIya kma-caayaaivaQd
nyaaiyakiXastBaMgaacaI kaya-vaahI caalaU Asatanaa to maR%yaU pavalao va pirNaamat %yaaMcyaaivaQdcaI AXaI kaya-vaahI baMd
krNyaat AalaI %yaaMnaa yaa AadoXaacaa fayada imaLNaar naahI.
4. saovaainavaR<aInaMtr vaotnaat Jaalaolyaa vaaZImauLo ikMvaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaa inavaR<aIcyaa tarKopUvaI-cyaa
idnaaMkapasaUna maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI,vaotna inayama 1982 maQyao iXaiqalaIkrNa JaalyaamauLo doya haoNaayaa
]pdanaacyaa qakbaakIcyaa rkmaovar yaa Xaasana inaNa-yaat AMtBa-Ut Asalaolyaa trtudI laagaU haoNaar naahIt.
5. ho AadoXa 1 mao 1986 pasaUna AMmalaat yaotIla.jao XaasakIya kma-caarI yaa tarKocyaa pUvaI- saovaainavaR<a Jaalao
saovaot Asatanaa maR%yaU pavalao %yaaMcyaa p`krNaI ha Xaasana inaNa-ya inaga-imat haoNyaacyaa tarKosa jar maR%yaU ina saovaa inavaR<aI
]pdanaacao p`dana krNyaat Aalao nasaola va %yaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa maR%yaUcyaa tarKosa to p`dana krNyaasa tIna
maihnyaMapoxaa jaast ivalaMba laagalaa Asaola tr AXaa p`krNaI ho AadoSa laagaU haotIla. maa~ AXaa p`krNaaMt ha Xaasana
inaNa-ya inaga-imat Jaalyaacyaa tarKopasaUna tIna maihnao ikMvaa saovaa inavaR<aIcyaa maR%yaUcyaa tarKopasaUna tIna maihnao yaapOkI
jaI naMtrcaI Asaola %yaa tarKopasaUna vyaaja p`dana krNyaat yao[-la.

6. yaasaaobat jaaoDlaolyaa AiQasaUcanaop`maaNao [Mga`jaI va marazI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama
1982 maQyao ek navaIna inayama 129 e AMtBa-Ut krNyaat yaavaa.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcaI yaadI tyaar krNao va


%yaaMcaI p`t laoKa prIxaa kayaa-layaasa pazivaNao.

pirp~k .iva<a ivaBaaga . saoinavao 10852037 A85saovaa 4 id. 28 jaulaO 1986.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 118 cyaa trtudInausaar p`%yaok ivaBaaga
p`mauKanao dr saha maihnyaaMnaI mhNajaoca drvaYaI- 1 jaanaovaarIlaa AaiNa 1 jaulaOlaa %yaa tarKopasaUna puZIla 24 to 30

347
maihnyaaMmaQyao saovaainavaR<a haoNaayaa sava- XaasakIya kma-caayaaMcaI yaadI tyaar k$na GaoNao va AXaa p`%yaok yaadIcaI p`t
yaqaaisqatI mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata 1 ikMvaa 2 maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMjakDo %yaa %yaa vaYaa-cyaa
yaqaaisqatI 31 jaanaovaarIpya-t ikMvaa 31 jaulaOpya-t paohaocaola AXaa baotanao pazivaNao AavaSyak Aaho. inayat
vayamaanaavyaitir@t [tr karNaastva saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaacyaa baabatIt AXaa saovaainavaR<aIba_la
maaihtI imaLtaca kayaa-laya p`mauKanao saMbaMQaIt laoKa prIxaa AiQakayaalaa %varIt tsao kLivaNao AavaSyak Aaho. jar
saMbaMQaIt XaasakIya kma-caayaalaa XaasakIya inavaasasqaana imaLalao Asaola tr AXaa saovaainavaR<aIcyaa saUcanaocaI ek p`t
kayaa-laya p`mauKanao saMbaMQaIt kaya-karI AiBayaM%yaakDo pazivalaI paihjao.
2. mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata maharaYT/ 1 mauMba[- yaaMnaI Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa AaNaUna idlao Aaho
kI AXaa yaaVa %yaa kayaa-layaasa inayaimatpNao imaLt naahIt.Xaasana Asaa inadoXa dot Aaho kI p`%yaok kayaa-laya
p`mauKanao yaasaaobat jaaoDlaolyaa p`p~at AXaI yaadI tyaar kravaI va tI %yaaMcyaa ivaBaaga p`mauKaMkDo pazvaavaI. ivaBaaga
p`mauKanao kayaa-laya p`mauKMakDUna imaLalaolaI maaihtI eki~t kravaI va eki~t yaadI yaqaaisqatI mahalaoKapala
laoKa va Anau&oyata 1 ikMvaa 2 maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMcyaa inavaR<aIvaotna XaaKocao p`BaarI Asalaolao saMbaMQaIt
laoKa AiQakarI yaaMcaokDo inayat tarKaMnaa pazvaavaI. AXaa yaadIcaI ek p`t mahalaoKapala BaivaYya inavaa-h inaQaI
kxa iba`javaasaI ibailDMga gaaorogaaMva pUva- mauMba[- 400 063 yaaMcaokDo pazvaavaI.

@@@@@@@@@

ivaYayainavaR,<aIvaotnaakrIta Qaravayaacyaa ekUNa Ah-takarI saovaoXaI


p`%yaxapNao saMbaMQaIt GaTnaa saovaa pustkaMt sauspYT inado-iXat krNao.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 10852037 k85 saovaa 4 id. 30 jaulaO 1986.

Arajapi~t XaasakIya kma-caayaaMcao baabatIt saovaa pustko AaiNa saovaapT sauisqatIt zovaNyaasaMbaMQaIcao inayama
maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa XatI- inayama 1981 cyaa p`krNa caar maQyao AMtBa-Ut krNyaat Aalaolao
Aaho. saovaa pustksaovaa pT ho mau#ya AiBalaoK AsaUna XaasakIya kma-caayaacyaa saovaocyaa karkIdI-tIla tI %yaat
kaLjaIpUva-k naaoMd GaotlaI jaaNao A%yaMt AavaSyak Aaho. p`iXaxaNa inalaMbana baDtfI- saovaotUna kaZUna TakNao sa@tIcaI
saovaainavaR<aI AaiNa AiplaanaMtr punha saovaot GaoNao [%yaaidmauLo Jaalaolao saovaotIla KMD rajaInaamaa prt GaoNao AnaaiQat
gaOrhjaorI saMpat Baaga GaoNao AXaasaar#yaa GaTnaa XaasakIya kma-caayaacyaa ekUNa Ah-takarI saovaoXaI p`%yaxapNao saMbaMQaIt
Asatat. mhNaUna yaa GaTnaa saovaa pustkaMt saovaa pTaMt sauspYTpNao inado-iXat krNyaacaI garja Aaho.jaoNaok$na
kayaa-laya p`mauKasa inavaR<aIvaotnaasaazI ihXaaobaat Qaravayaacyaa Ah-takarI saovaocaI pDtaLNaI krNao va %yaacaI pirgaNanaa
krNao tsaoca inavaR<aIvaotna va ]pdana p`aiQat krNyaasaazI inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ jaovha laoKaprIxaa kayaa-layaakDo
pazivalao jaatat tovha %yaa kayaa-layaasa %yaa baabaI svaIt krNao saulaBa hao[-la.
2. yaa baabaIcaa ivacaar k$na Xaasana Asaa inadoXa dot Aaho kI varIla p`yaaojanaasaazI XaasakIya kma-caayaacyaa saovaa
pustkat saovaa pTat ek svatM~ pana raKUna zovaNyaat yaavao va %yaat varIla pircCodat ]llaoiKlaolyaa GaTnaaMcaI laala
Xaa[-nao zLkpNao naaoMd GaoNyaaMt yaavaI. tsaoca yaa GaTnaaMcaa kalavaQaI inavaR<aIvaotna va ]pdana yaasaazI ihXaobaat GaoNyaat
yao[-la ikMvaa naahI yaaba_lacao saMbaMiQat kayaa-laya p`mauK Aqavaa [tr saxama p`aiQakarI yaaMcao spYT AiBap`ayahI %yaat
naaoMdNyaat yaavaot. sava- kayaa-laya p`mauKaMnaI ikMvaa saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMcao inavaR<aIvaotnaacao kagadp~
tyaar krNyaasa jabaabadar AsaNaayaa [tr p`aiQakayaaMnaI yaa saUcanaa kaTokaorpNao paLavyaat.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

348
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 27
maQaIla trtudInausaar saovaainavaR<a kma-caayaaMivaQd kaya-vaahI krNyaasaazI
maMjaUrI AadoXa va daoYaaraop p~acao marazI namaunao.

saa.p`.ivaBaaga p~ . saIDIAar 1084225849Akra idnaaMk 2.2.1987.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 272 baek Anausaar Vavayaacyaa
maMjaUrIcaa namaunaa.

maaMk
ivaBaaga
maM~alaya mauMba[-.

AadoXa

EaI.. yaaMnaI.yaa
kaya-alayaamaQyao ivaBaagaamaQyao.yaa naa%yaanao..pasaUna.
Paya-t kama krIt AsataMnaa .. yaoqao jyaa gaOrvat-NaUkIba_lacao ikMvaa
gaOrvat-naaba_lacao Aaraop qaoaD@yaat ivainaid-YT kravaot...
kolyaacao idsaUna Aalao Aaho. mhNaUna maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 27 cyaa
paoTinayama 2baek vdaro p`dana kolaolyaa Xa@tIMcaa vaapr k$na Saasana yaavdaro ]@t
EaI...yaaMcyaa ivaQd ivaBaagaIya kaya-vaahI caalaU krNyaasa
maMjaUrI dot Aaho.

Xaasana AaNaKI AsaahI inadoXa dot Aaho kI ]@t ivaBaagaIya kaya-vaahI maharaYT/ naagarI saovaa iXast va
ApIla inayama 1979 maQaIla inayama 8 va 9 maQyao GaalaUna idlaolyaa pQdtInao .
ho yaoqao ivaBaagaIya kaya-vaahI krNayaa p`aiQakayaacao naaMva va pdnaama ivainaid-YT kravao.
. ................... par paDtIla.

maharaYT/ rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naaMvaanao.

Saasanaacyaa vatInao AadoXa AiQap`maaiNat krNyaasa


saxama AsaNaayaa AiQakayaacao naaMva va pdnaama.

@@@@@@
ivabaama.

349
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 27 2 ba ek
KalaIla kaya-vaahI saMbaMQaat Vavayaacyaa daoYaaraopp~acaa namaunaa.

maaMk..
maharaYT/ Saasana
.. ivaBaaga.
&apna
Saasanaanao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 27 2baek Anausaar
EaI ..yaaMcyaa ivaQd ivaBaagaIya kaya-vaahI sau$ krNyaasaazI
ivaBaaga AadoXa .. ..idnaaMk.. ..
Anausaar idlaolyaa maMjaUrIcyaa AnauraoQaanao ]@t EaIyaaMcyaa ivaQd maharaYT/
naagarI saovaa iXast va Aipla inayama 1979 maQaIla inayama 8 va 9 maQyao GaalaUna idlaolyaa pQdtInausaar caaOkXaI sau$
krNyaacao p`staivat kolao Aaho. hI caaOkXaI ..ho yaoqao Saasanaacyaa maMjaUrInausaar jaao
p`aiQakarI ivaBaagaIya kaya-vaahI par paDNaar Aaho %yaa p`aiQakayaacao naaMva va hu_a ivainaid-YT kravao.
.yaoqao jaoqao hI kaya-vaahI par paDNyaat yaoNaar Aaho %yaa
izkaNaacao naava yaoqao ivainaid-YT kravao par paDNaar Aahot.
2. jyaabaabat caaOkXaI krNyaacao zrvaNyaat Aalao Aaho AXaa gaOrvat-NaukIcyaa daoYaaraopacaa gaaoYavaara saoabat
jaaoDlaolyaa daoYaaraopaMcyaa baabaIMcyaa ivavarNaat jaaoDp~ ek idlaolaa Aaho. P`a%yaok Aaraopacyaa puYTyaqa- gaOriXastIcyaa
ikMvaa gaOrvat-NaukIcyaa Aaraopacao ivavarNa jaaoDp~ daona saaobat jaaoDlaolao Aaho. jyaa dsteovajaaMva$na va jyaa
saaxaIdaraMvdaro daoYaaraopaMcyaa baabaIMcyaa puYTI doNyaacao yaaoijalao Aaho %yaaMcaI yaadI sauQda saaobat jaaoDNyaat AalaI Aaho.
jaaoDp~ tIna va caar.
3. EaIyaaMnaa Asaa inadoXa doNyaat yao Aaho kI
%yaaMnaI ho &apna imaLalyaapasaUna 10 idvasaaMcao Aat %yaaMnaI bacaavaacao laoKI inavaodna saadr kravao.
tsaoca %yaaMcao mhNaNao vyai@tSa maaMDNyaacaI %yaaMcaI [cCa Asaola tr %yaaMnaI tsaohI namaUd kravao.
4. %yaaMnaa AsaohI kLivaNyaat yaot Aaho kI jao daoYaaraop %yaaMnaI kbaUla kolaolao naahIt tovaZyaa daoYaaraopacyaa
baabatItca f@t caaOkXaI kolaI jaa[-la. mhNaUna %yaaMnaI p`%yaok daoYaaraop ivainado-SapUva-k kbaUla ikMvaa naakbaUla kolaa
paihjao.
5. EaI.yaaMnaa AaNaKI AsaohI kLvaNyaat yaot Aaho kI
%yaaMnaI varIla pircCod 3 maQyao ivainaid-YT kolaolyaa idnaaMkalaa ikMvaa %yaapUvaI- Aaplao bacaavaacao laoKI inavaodna saadr kolao
naahI ikMvaa caaOkXaI p`aiQakayaakDo to vyai@tXa hjar Jaalao naahIt ikMvaa %yaaMnaI maharaYT/ naagarI saovaa iXast va
Aipla inayama 1979 cyaa inayama 8 va 9 maQaIla trtudIcao ikMvaa ]@t inayamaanausaar kaZNyaat Aalaolyaa AadoXaaMcao
inadoXaaMcao Anaupalana krNyaat Anyaqaa ksaUr kolaI vaa nakar idlaa tr caaOkXaI p`aiQakayaasa %yaaMcyaa ivaQd ektfI-
caaOkXaI caalaU krta yao[-la.

6. ho &apna imaLlyaacaI paoca VavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naaMvaanao

saxama p`aiQakayaacao naaMva va pdnaama.


@@@@@@@@@@
ivabaama.

350
ivaYaya ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa inavaR<aIvaotnaavar vyaaja doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao1086 saIAar 238 saovaa 4 idnaaMk 14 mao 1987.

]cca naayaalayaanao 1985 cyaa irT ipTISana maaMk 2695 maQyao 30 jaulaO 1986 raojaI idlaolyaa inaNa-yaacyaa
saMdBaa-t saovaainavaR<a SaasakIya kma-caayaaMnaa inavaRi<avaotna imaLNyaasa jar ivalaMba laagalaa tr jyaavar vyaaja doNyaacaa p`Sna
Saasanaacyaa kahI kaL ivacaaraQaIna haota. Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaaho kI SaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaR<aInaMtr
%yaaMnaa inavaR<aIvaotnaacyaa rkmaocao p`dana krNyaasa saha maihnyaaMpoxaa jaast ivalaMba laagalyaasa yaoNaayaa maihnyaacyaa ek
tarKopasaUna drvaYaI- 10 T@ko dranao vyaaja doNyaat yaavao.

2. inavaR<a SaasakIya kma-caayaalaa inavaR<aInaMtr tabaaoDtaoba inavaR<aIvaotna doNao Sa@ya nasaola tr kayaa-laya
p`mauKanao ASaa kma-caayaalaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 126 p`maaNao inavaR<aIcyaa
tarKopasaUna saha maihnyaaMpya-t 100 T@ko ta%purto inavaR<aIvaotna maMjaUr krNao AavaSyak Aaho. Saasana inaNa-ya iva<a
ivaBaaga . saoinavao 1085 2037ba 85saovaa 4 idnaaMk 29 jaulaO 1986 p`maaNao ha AvaiQa laoKaprIxakaMcyaa
sallyaanao kayaa-laya p`mauKasa AaNaKI saha maihnyaaMpya-t vaaZivata yaoto. mhNaUna %yaanausaar jyaa kalaavaQaIkrIta
saovaainavaR<a kma-caayaasa ta%purto inavaR<aIvaotna doNyaat Aalaolao Asaola %yaa kalaavaQaIkirta vyaaja idlao jaaNaar naahI.
maa~ ASaa p`krNaI jaoqao ta%purto inavaR<aIvaotna doNao baMd krNyaat Aalao Asaola prMtu inavaR<aIvaotna maa~ caalaU krNyaat
Aalao nasaola ASaa Apvaada%mak p`krNaI ta%pur%yaa inavaR<aIvaotnaacaa kalaavaQaI jyaa maihnyaat saMplaa %yaanaMtr yaoNaayaa
maihnyaacyaa ek tarKopasaUna vyaaja doNyaat yaavao.

3. jaoqao inavaR<aIvaotnaacyaa p`danaasa p`SaasakIya caukImauLo ikMvaa saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaaMcyaa inayaM~NaabaahorIla
karNaaMmauLo ivalaMba Jaalaa Asao sPaYTpNao p`sqaaipt Jaalao Asaola ASaaca p`krNaI vyaaja doNyaat yao[-la. vyaaja p`danaacyaa
p`%yaok p`krNaaMvar saMbaMQaIt p`SaasakIya ivaBaaga iva<a ivaBaagaacyaa sallyaanao ivacaar krIla va %yaavar SaasanaacaI maMjaUrI
Gao}na vyaajaacao p`dana p`aiQat krIla. vyaaja Vavayaacao Aaho ASaa sava-ca p`krNaaMt ivalaMbaasaMbaMQaIcaI jabaabadarI
inaiScat krNyaasaazI kaya-vaahI krNyaat yaavaI va %yaasa jabaabadar AsaNaayaa kma-caayaakDUnakma-caayaaMkDUna
AiQakarI Qa$na sadr vyaajaacaI r@kma vasaUla krNyaat yaavaI.

4. ivalabaasaMbaMQaIcaI jabaabadarI inaiScat krNao saulaBa vhavao mhNaUna p`%yaok kayaa-layaat inavaR<aIvaotnaacaI p`krNao
inakalaI kaZNyaasaazI ho kama zraivak kma-caayaasakma-caayaaMnaa naomaUna doNyaat yaavao. inavaR<aIvaotnaacaI p`krNao
zrlaolyaa maudtIt AMitma krNyaasaazI va AgadI Apvaada%mak p`krNaI tsao krNao Sa@ya nasaola tr ta%purto inavaR<aIvaotna
maMjaUr krNyaasaazI Saasanaanao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR,tIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 120 to 126 maQyao
tpiSalavaar vaoLap~k naomaUna idlaolao Aaho. ho vaoLap~k yaa kma-caayaaMkDUna p`%yaok p`krNaI paLlao jaato yaacaI Ka~I
k$na GaoNyaasaazI p`%yaok kayaa-layaat ek zraivak AiQakarI inaiScat krNyaat yaavaa va %yaa kayaa-layaatIla
kma-caayaaMcyaa inavaR<aIvaotnaacyaa p`krNaasaMbaMQaat %yaa AiQakayaalaa jabaabadar QarNyaat yaavao. tsaoca Apirhaya- ASaa
SaasakIya karNaaMsaazI jaoqao inavaR<aIvaotnaavar vyaaja doNyaacaa p`Sna ]pisqat hao[-la %yaa p`krNaaMnaa kayaa-laya p`mauKaMnaI sava-
p`aqamya Vavao va Aaplyaa iSafarSaIMsah tI yaaogya %yaa kaya-vaahIsaazI p`SaasakIya ivaBaagaaMnaa ivanaaivalaMba pazivaNyaacaI
%yaaMnaI kaLjaI GyaavaI.
5. saovaaainavaR<aInaMtr vaotnaat Jaalaolyaa vaaZImaULo ikMvaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa tarKopUvaI-cyaa
idnaaMkapasaUna maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 ,maQyao iSaiqalaIkrNa JaalyaamauLo doya haoNaayaa
inavaR<aIvaotnaacyaa qakbaakIcyaa rkmaovar yaa Saasana inaNa-yaat AMtBaUt Asalaolyaa vyaajaacyaa trtudI laagaU haoNaar naahIt.
ivabaama.

351
6. ho AadoSa 1 Aa^gasT 1986 pasaUna AMmalaat yaotIla.jao SaasakIya kma-caarI yaa tarKocyaa pUvaI- saovaainavaR<a Jaalao
AsatIla %yaaMcyaa p`krNaI ho AadoSa inaga-imat haoNyaacyaa tarKosa jar inavaR<aIvaotnaacao p`dana krNyaat Aalao nasaola va
%yaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa tarKopasaUna to p`dana krNyaasa saha maihnyaaMpoxaa jaast ivalaMba laagalaa Asaola ASaaca p`krnaI
vyaaja laagaU hao[-la. maa~ ASaa p`krNaat 1 Aa^gasT 1986 ikMvaa saovaainavaR<aIcyaa tarKopasaUna saha maihnao pUNa-
JaalyaanaMtr yaoNaayaa maihnyaacaI ek tarIk yaapOkI jaI naMtrcaI tarIK Asaola %yaa tarKopasaUna vyaaja p`dana krNyaat
yao[-la.

@@@@@@@@@@

ivaYaya inavaR<aIvaotna QaarkakDUna hyaatIcaa daKlaa GaoNyaabaabat.

iva<a ivaBaagapirp~k .TIAarDblya 13861464saIAar347kaoYaagaar4 id.15 mao 1987.

Xaasana pirp~k iva<a ivaBaaga . TIAarDblyaU 1380972saIAareDIema 9 id. 22 jaUna 1981


nausaar drvaYaI- 1 naaovhoMbar raojaI inavaR<aI vaotna QaarkacaI AaoLK pTvaUna GyaavayaacaI Asato ikMvaa hyaatIcaa daKlaa
inavaR<aIvaotna Qaarkanao pazivaNao AavaSyak Aaho. %yaa iXavaaya maaho naaovhoMbarcao inavaR<aIvaotna p`dana kravayaacao naahI .Asao
hyaatIcao daKlao kaoYaagaarat 20 naaovhoMbar pya-Mt yaoNao AavaSyak Aaho. Anyaqaa jyaa inavaR<aIvaotna QaarkaMcao daKlao 20
naaovhoMbar pya-nt yaot naahIt %yaaMcao maaho naaovhoMbarcao inavaR<aIvaotna va %yaapuZIla inavaR<aIvaotna hyaatIcaa daKla yao[-pya-nt
raoKUna zovaavayaacao Aaho.Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI bayaaca inavaR<aIvaotna QaarkaMcao hyaatIcao daKlao 20
naaovhoMbar pya-nt kaoYaagaarat yaot naahIt. %yaamauLo %yaaMcao maaho naoavhoMbarcao inavaR<aIvaotna raoKUna zovaNyaat yaoto. %yaamauLo
XaasanaakDo inavaR<aIvaotna QaarkaMcyaa tarI yaotat.

2. varIla ADcaNaItUna maaga- kaZNyaasaazI Xaasana Asao AadoXa dot Aaho kI inavaR<aIvaotnaQaark idnaaMk 1 naaovhoMbar
raojaI hyaat Asalyaabaabatcaa daKlaa %yaaMcyaakDUna AiQadana va laoKa AiQakarI mauMba[- kaoYaagaar yaaMcyaa kayaa-layaat
id. 20 iDsaoMbar pya-nt na Aalyaasa iDsaoMbarcao tsaoca %yaapuZIla inavaR<aIvaotna hyaatIcaa daKlaa yao[-pya-nt raoKUna
QarNyaat yaavao.
@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMsaazI svaocConao saovaa inavaR<a haoNyaacaI yaaojanaa..


20 vaYao- pUNao haoNyaapUvaI- idlaolyaa naaoiTXaIbaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 1087566saovaa 4 idnaaMk 24.6.1987.

pirp~k
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 inayama 66 Anvayao 20 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa-
JaalyaanaMtr XaasakIya kma-caayaalaa inayau@tI p`aiQakayaasa kmaIt kmaI tIna maihnyaaMcaI laoKI naaoTIsa do}na saovaomaQaUna
saovaainavaR<a haota yaoto. yaa inayamaanausaar AXaI kmaIt kmaI tIna maihnyaaMcaI laoKI naaoTIsa XaasakIya kma-caayaanao 20
vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- kolyaanaMtrca doNao AavaXyak Aaho. Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI kahI
p`krNaI XaasakIya kma-caayaaMnaI pUNa- vaIsa vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- JaalyaanaMtrcyaa tarKopasaUna svaocCa inavaR<aIsa
AnaumatI maaigatlaI va %yaa naaoiTsaIp`maaaNao inayau@tI p`aiQakayaanao %yaaMcyaa saovaainavaR<aIsa 20 vaYa-o pUNa- JaalaI %yaa

352
tarKopasaUna prvaanagaI idlaI AaiNa %yaaMcyaa inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ tyaar k$na mahalaoKapalaaMkDo pazivalao. 20
vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- haoNyaapUvaI- idlaolaI naaoTIsa svaIka$na inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ tyaar krNyaacaI kaya-vaahI
inayamaanausaar nasalyaamauLo AXaI p`krNao inayaimat krNyaasaazI laoKaprIxaa AiQakayaanao tI XaasanaakDo paazivalaI Agar
AXaa XaasakIya kma-caayaasa inavaR<aIvaotnaacao fayado doNyaacao naakarlao. %yaamauLo AXaa p`krNaaMt inavaR,<a kma-caayaaMsa
inavaR<aIvaotna imaLNyaasa ADcaNaI inamaa-Na Jaalyaa Asao idsaUna Aalao Aaho. mhNaUna Xaasana Asaa inadoXa dot Aaho kI
XaasakIya kma-caayaanao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 cyaa inayama 66 Anvayao svaocConao
saovaainavaR<aIsaazI idlaolaI naaoTIsa isvakarNyaaapUvaI- tI %yaanao naaoTIsa idlaolyaa tarKolaa 20 vaYa-acaI Ah-takarI saovaa pUNa-
kolyaanaMtrca idlaI Aaho yaacaI inayau@tI p`aiQakayaanao p`qama Ka~I k$na GyaavaI va kaoNa%yaahI pirisqatItpUNa- 20
vaYaa-caI Ah-takarI saovaa haoNyaapUvaI- idlaolaI naaoTIsa jarI itcaI maudt 20 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- JaalyaanaMtrcyaa
tarKolaa saMpNaar Asaola trI isvakarNyaat yao} nayao.
maharaYT/acao rajyapala yaaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

iva.iXa.AapTo
kxa AiQakarI maharaYT/ Xaasana.
@@@@@@@@@@

ivaYaya AsqaayaI XaasakIya kma-caayaaMnaa inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa doNao.

iva<a ivaBaaga Xaasana inaNa-ya . vaoAaXaI 1087428saovaa 10 id. 21 .8.1987.

caaOqyaa koMid`ya vaotna Aayaaogaacyaa iXafarXaIMvarIla koMd` sarkarcyaa inaNa-yaacyaa AnauraoQaanao Xaasanaanao Asaa inaNa-ya
Gaotlaa Aaho kI AsqaayaI XaasakIya kma-caayaaMnaa Anau&oya Asalaolyaa saovaant laaBaaMt va maR%yaunaMtrcyaa laaBaaMt puZIla
p`maaNao forbadla krNyaat yaavaa.
saovaant laaBa.

1.1. Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . saoinavao 1085 saIAar 1860basaovaa 4 id. 28.2.86 maQyao
idlaolyaa AadoXaat AMXat forbadla k$na jao Asqaa[- kma-caarI inayatvayamaanaanaMtr ikMvaa 10 vaYaa-hUna kmaI naahI
[tkI Asqaa[- saovaa bajaavalyaanaMtr samauicat vaOVkIya p`aiQakayaakDUna puZIla XaasakIya saovaosaazI kayamacao Asamaqa-
mhNaUna GaaoiYat kolyaavar saovaainavaR<a haotat Asao kma-caarI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 Anvayao
sqaayaI kma-caayaaMnaa Anau&oya Asalaolyaa p`maaNaat inayatvayamaanagNata inavaR<aIvaotna saovaainavaR<aI ]pdana AiNa kuTuMba
inavaR<aIvaotna imaLNyaasa pa~ zrtIla.
2.2 jao Asqaa[- kma-caarI 20 vaYaa-caI saovaa pUNa- JaalyaanaMtr svaocCa saovaainavaR<aI Gao} [icCtat to maharaYT/ naagarI
saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 Anvayao pUNa-saovaa inavaR<aI vaotna AaiNa maR%yau ina saovaainavaR<aI ]pdana va kuTuMba
inavaR<aIvaotna yaasaarKo [tr inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa imaLNyaasa pa~ zrtIla.
2.3.varIla pircCod 2.1.va 2.2. KalaI samaaivaYT na haoNaayaa p`krNaMat maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla piriXaYT daona Anvayao saQyaap`maaNaoca saovaant laaBa Anau&oya rahtIla.
maR%yaunaMtrcao laaBa
2. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 19982 Anvayao sqaayaI XaasakIya kma-caayaaMcyaa kuTuMbaanaa Anau&oya
Asalaolao jao kuTuMbainavaR<aIvaotna va maR%yau ]pdana imaLto %yaaca p`maaNaat saovaot kt-vya krIt AsataMnaa maR%yau pavalaolyaa
AsqaayaI XaasakIya kma-caayaaMcaI kuTuMbao ho laaBa imaLNyaasa pa~ zrtIla.

353
3. 1 jaanaovaarI 1986 raojaI jao AsqaayaI XaasakIya kma-caarI saovaot Aahot haoto %yaaMnaa yaa AadoXaatIla trtudI
laagaU haotIla.

3. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama paca
cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar va %yaasaMbaMQaatIla [tr sava- AiQakar yaaMcaa vaapr k$na
Xaasana AsaahI inaNa-ya Gaot Aaho kI varIla inaNa-ya ijalha pirYad kma-caayaaMnaa laagaU haotIla.

4. sava- inavaRi<avaotna saMivatrNa p``aiQakayaaMnaa kLivaNyaat yaoto kI yaa AadoXaacyaa pirNaamaI 1 jaanaovaarI 1986 to
31 jaulaO 1987 pya-tcyaa kalaavaQaImaQyao imaLNaayaa qakbaakIcaI AQaI- r@kma raoK doNyaat yaavaI AaiNa baakIcaI
iXallak r@kma inavaR,<aIvaotnaQaarkaMnaI KalaIlapOkI kaoNa%yaahI eka dIGa- mauudtIcyaa Alpbacat yaaojanaot gaMutvaavaI.

6. 1 6 vaYaI-ya raYT/Iya bacat p`maaNap~o 6vaI va 2 7 vaI maailaka. 2 [Midra ivakasa p~.
varIlapOkI kaoNa%yaahI eka yaaojanaot gauMtvaavayaacaI AQaI- iXallak r@kma p`%yaok bacat yaaojanaoKalaI ivahIt
kolaolyaa pTIt gaMutivataMnaa jar kahI iXallak r@kma raht Asaola tr tI r@kma inavau<aIvaotnaQaarkaMnaa raoK doNyaat
yaavaI. yaaba_lacaI tpiXalavaar kaya-pQdtI saMcaalak laoKa va kaoYaagaaro mauMba[- yaaMcyaakDUna AlagarI%yaa ivahIt krNyaat
yaot Aaho.
7. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla yaasaMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudImaQyao yaa Xaasana
inaNa-yaacyaa trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao.yaa inayamaaMt rItsar sauQaarNaa yaqaavakaXa
krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

vyaM.do.panasao
Saasanaacao sah saicava.
@@@@@@@@@

Sub : Pensionary Awards to the families of Police


Officers and Men who are killed in action.

Home Dept.G.R.No. FPN 2981/147/POL 7 dated 24.3.1988.

Read : Letter No. XVIII/7979, dated the 1st Janauary 1981 of the Inspector
General of Police, Maharashtra State, Bombay.

The question of grant of pensionary awards to the families of Police Officers and
Men, who are killed in action in the scale more liberal than the ordinary family Pension
Rules had been under the consideration of Government for the past some time. Police
Officers and Men have sometimes been required to sacrifice their lives while dealing
with anti-social elements or even in the course of performing duties for the maintenance
of law and order.the professional hazards faced by the Police Officers and men are also
on the increase.
ivabaama.

354
2. The existing Family Pension Rules, which are applicable to all Government
Servants, who die while in service, do not take note of the risk to life faced by Police
Officers/Men and the need to compensate their families adequately in the event of their
being killed in action. Government considers that Police Officers and Men should be
assured that,in the event of their being killed in action, their families will be well looked
after by the Government.Only then the Police Officers / Men would face any situation
with the courage and dedication it demands. With this object in view, Government
considers that special provisions should be made for the families of Police Officers/Men,
who die in encounters or while in action. Government is accordingly pleased to decide
that the families of Police Personnel, who die while performing their futies, as a result of
attack by extremists, anti-social elements, etc.or during action against dacoits/robbers,
smugglers, hostiles, rioters,etc.will be entitled to Special Family Pension and Dependent
Pension at the following rates :-

A. Special Family Pension :-


( a ) In the case of a Government Servant whose basis pay Rs. 700/- p.m. (as
per pre-revised pay Scale ) or more at the time of death :-
The widow or widower will be entitled to a Special Family Pension at the
following rates :-

(i) family pension equivalent to the last pay drawn by the deceased, for a
periods of seven years or upto the date of which the deceased would have
retired in the normal course whichever may be later; and
( ii ) at the expiry of the period referred to in ( i ) above, family pension
equivalent to the pension which the deceased would have been entitled to
on the basis of the pay on the date of death, but counting service upto the
date on which the deceased would have retired in the normal course.
( iii ) The period for which the above Special Family Pension is payable shall
be as follows :-
( aa ) in the case of a widow or widower, upto death or remarriage, whichever
is earlier;
( bb ) in the case of a son, until he attains the age of twenty one years; and
(cc ) in the case of an unmarried daughter, until she attains the age of twenty
four years or until she gets married, whichever is earlier.
The provision referred to in ( iii ) above will be subject to the provisions
contained in sub rules ( 5 ) to ( 12 ) of Rules 116 of the Maharashtra Civil Services (
Pension ) Rules, 1982.

(b) In the case of a Government Servant drawing a basis pay of less than Rs.
700 /-p.m. ( as per pre-revised pay scale ) at the time of death :-
(i) The widow or widower will be entitled to Special Family Pension till
death or re-marriage, whichever is earlier, at the rate equivalent to the
pay drawn by the Government Servant at the time of death.
( ii ) The period for which the above family pension is payable shall be as
follows :
ivabaama.

355
(a) in the case of a widow or widower, upto death or remarriage,whichever is
earlier.
(b) in the case of a son, until he attains the age of twenty one years; and
(c) in the case of an unmarried daughter, until she attains the age of twenty
four years or until she gets married, whichever is earlier.

The provisions referred to ( iii ) above will be subject to the provisions contained
in sub-rules ( 5 ) to (12 ) of Rule 116 of the Maharashtra Civil Services ( Pension ) Rules,
1982.
B. Dependent Pension :-

Where the Government Servant dies as a bachelor or as a Widower without


children, pension will be admissible to the parents without reference to their pecuniary
circumstances. The rate of pension will be as follows :-
(a) In the case of a Government Servant, whose basic pay at the time of
death is Rs.700/- p.m.( as per pre-revised scale ) or more, at 2/3 rd of the rate of family
pension admissible to the widow as indicated in para ( A ) ( a ) ( i ) above for both
parents and at 2/3 rd of this rate for a single parent. On the death of one parent, the
dependent pension at the latter rate will be admissible to the surviving parent.
( b ) In other cases, at th of the pay last drawn by the Government Servant for
both parents, and at th of this rate for a signle parent. On the death of the parent,
dependent pension at the latter rate will be admissible to the surviving parent.

4 For the purpose of these orders, the term Pay would include,:-
i) Basic Pay.
ii ) Dearness Pay.
iii ) Interim Relief.
iv ) 20 p.c. ad-hoc increase and
v) any other allowance that may be classed as pay and allowed to be
counted for pension accordance to the orders in force for the time being.

5. These orders should be given effect from the 15th October 1986 and will govern
any cases that have arisen or will arise on or after that date.

6. This Resolution issues with the concurrence of the Finance Deparment, vide its un
official reference No. CR- 268 / 88 / SER - 4 dated the 22nd March 1988.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

G. C. Verma,
Joint Secreraty to the Govt.Of Maharashtra
Home Department.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

356
ivaYaya inavaR<a vaotnaacaa AMXaraXaIt Baaga punasqaapIt krNao

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .inaAMk 1086 1771 saovaa 4 id. 30.5.88

saQyaacyaa inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIkrNa inayamaanausaar inavaR<aIvaotnaQaarkanao inavaR<aIvaotnaacyaa ek tRtIyaaMXa


yaapoxaa AiQak haoNaar naahI evaZa Baaga kayamacaa saaoDUna idlyaasa %yaa BaagaaeovajaI ekrkmaI zaok r@kma GaoNyaacaa
%yaasa h@k Asatao. AXaa p`karcao AMXaraXaIkrNa inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa [cConausaar saovaainavaR<aInaMtr laagalaIca ikMvaa
%yaanaMtr kovhahI krta yaoto.rajya XaasakIya inavaR<aIQaarkaMcyaa inavaR<aIvaotnaacaa AMXaraXaIt Baaga punasqaaipt
krNyaabaabatcaa p`Sna kahI kalaavaQaIpasaUna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. %yaabaabat Xaasana Aataa KalaIlap`maaNao
inaNa-ya Gaot Aaho.
A jyaa XaasakIya inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaI Aaplyaa inavaR<aIvaotnaacaa Baaga AMXaraXaIt kolaolaa Aaho AaiNa
jyaaMnaI id. 1.4.1985 raojaI ikMvaa %yaanaMtr Aaplyaa saovaainavaR<aIcaa idnaaMkapaasaUna 15 vaYao- pUNa- kolaI Aahot ikMvaa
krtIla AXaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa inavaR<aIvaotnaacaa AMXaraXaIt kolaolaa Baaga punasqaaipt krNyaaMt yaavaa.
ba jyaa p`krNaI saovaainavaR<aInaMtrcaa 15 vaYaa-caa kalaavaQaI idnaaMk 1.4.1985 pUvaI-ca pUNa- Jaalaolaa Aaho
%yaa p`krNaI inavaR<aIvaotnaacaa AMXaraXaIt Baaga idnaaMk 1.4.1985 pasaUna punasqaaipt krNyaat yaavaa.
jyaa rajya XaasakIya kma-caayaaMnaI rajya sarkarI xao~atIla ]pmaaMmaQyao svaaya<a saMsqaamaQyao sqaainak
saMsqaa [%yaadImaQyao svatlaa saamaavaUna Gaotlao Asaola AaiNa inavaR<aIvaotnaacyaa 13 Baagaacao AMXaraXaIt maUlya tsaoca
inavaR<aIvaotnaacyaa 13 BaagaaMcao AMXaraXaIkrNa kolyaanaMtr ]rlaolyaa inavaR<aIvaotnaacyaa rkmaocyaa AMXaraXaIt maUlyaa[tko
AMitma laaBa svaIkarlao AsatIlasvaIkarNyaacaa ivaklp idlaolaa Asaola to kma-caarI rajya Xaasanaacao inavaR<aIvaotnaQaark
rahat nasalyaamauLo %yaaMnaa yaa AadoXaaKalaIla kaoNatahI laaBa imaLNyaacaa h@k AsaNaar naahI.
3. varIla pircCod 1 cyaa trtudInausaaar inavaR<aIvaotnaacaa AMXaraXaIt kolaolaa Baaga punasqaaipt krNyaasa paa~
AsaNaayaa p`%yaok inavaR<aIvaotnaQaarkanao saaobat jaaoDlaolaa jaaoDp~ ek ivaiht namaunyaatIla Aja- yaqaaoicatir%yaa pUNa-
k$na inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaakDo daKla krNao AavaXyak Aaho. inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaaMmaQyao jar
AMXaraXaIt kolaolaI r@kma namaUd krNyaat AalaI Asaola tr inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakarI inavaR<aIvaotnaacaa
AMXaraXaIt kolaolaa Baaga punasqaaipt k$na Asalyaasa qakbaakIcyaa rkmaocaohI p`dana krIla.
4. id.1.4.1985 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaR<aIcyaa tarKopasaUna 15 vaYao- pUNa- Jaalaolyaa va hyaat Asalaolyaa pNa
%yaanMatr maR%yau pavalaolyaa inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa baabatIt %yaacyaa itcyaa kayadoXaIr vaarsaalaa vaarsaaMnaa doKIla
1.4.1985 pasaUna ikMvaa inavaR<aIcyaa tarKopasaUna 15 vaYao- jyaa tarKolaa pUNa- JaalaI AsatIla yaapOkI jaI naMtrcaI
tarIK Asaola %yaa tarKopasaUna inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa maR%yaucyaa tarKopya-tcaI hyaat kalaIna qakbaakI imaLNyaacaa
h@k Asaola.yaasaazI kayadoXaIr vaarsa ha ho inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaakDo Aja- k$ Sakola SaktIla.
5 jyaa p`krNaI AMXaraXaIt kolaolyaa BaagaacaI maaihtI inavaRi<avaotna p`dana AadoXaaMt naaModlaolaI nasaola AXaa
p`krNaI inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakarI tI maaihtI jyaa laoKa AiQakayaanao inavaR<aIvaotna p`dana AadoXa kaZlaolao
Aahot %yaaMcaokDUna p`aPt k$na Gao[-la.
inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aaiQakarI punasqaaipt kolaolyaa rkmaocaI pDtaLNaI krNyaacyaa dRYTInao p`%yaok
inavaR<aIvaotnaacyaa p`krNaacaa saMpUNa- tpXaIla jyaa laoKa AiQakayaanao inavaR<aIvaotna p`dana AadoXa kaZlaolao Aahot
%yaaMcyaakDo saaobat jaaoDlaolyaa jaaoDp~ daona maQaIla namaunyaat paazvaIla.
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 ikMvaa to inayama laagaU krNyaapUvaI- Aist%vaat Asalaolao
inavaR<aIvaotna inayama yaanausaar inavaR<aIvaotna GaoNaayaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa ho AadoXa laagaU haotIla. jyaa XaasakIya
kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa vaoLI BaUtpUva- mauMba[- hOd`abaad va maQyap`doXa yaa rajyaMacao jao inavaR<aIvaotna inayama laagaU
haoto %yaa inayamaanvayao inavaR<aIvaotna GaoNaayaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa doKIla ho AadoXa laagaU haotIla.
ivabaama.

357
maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama 5 cyaa
klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar va %yaa saMbaMQaatIla [tr sava- AiQakar yaaMcaa vaapr k$na Saasana
AsaahI inaNa-ya Gaot Aaho kI ho AadoXa ijalha pirYad inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa laagaU haotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao
naroMd` kiNa-k
Xaasanaacao ]p saicava.
TIp yaa saMdBaa-t id.28.3.90 tsaoca id.28 jaanaovaarI 1991 caI pirp~ko pyaa phavaIt.

Annexure I

Form of Application
To,
The Pay and Accounts Officer, Bombay.
The District Treasury Officer.

Subject:- Restoration of Commutted Portion of Pension after 15 years.

Sir,
Kindly restore my Commutted Portion of Pension in terms of Govt. Resolution, Finance
Department,No. COP-1086/1771/SER-4,dt.30th may 1988. Requisite particulars are given below:-

1. Full name in Block letters :

2. Date of Retirement :

3. Name of Department/Office from :

4. Pension Payment Order No. :

5. Amount of Original Pension :

6. Amount of Pension Commuted :

7. Amount of net Pension i.e. after


Commutation of Pension. :

8. Name of the Accounts Officer, viz the


Authority who issued the Pension
Payment order :
9. Name of the Treasury : ....

10. Name of the Bank and Branch from


which receiving Pension and
Account No. :

Signature of Pensioner.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

358
Sub:- Retirement of a Govt. Servant on expiry of
3 months Notice period.

F.D.Circular No. PEN-1088/1142/SER-4. Dt. 29.12.88.

CIRCULAR:- According to the provisions contained in Govt. Resolution, FD No. PEN


1083/CR-1296/83/SER-4,dt. 1.10.84, a Govt. Servant who is required to retire under sub-rule
(4)of rule 10 or sub-rule (1) of rule 65 of Maharashtra Civil Services (Pension) Rules,1982 or
who chooses to retire under sub-rule (5) of rule 10 or sub-rule (1) of rule 65 or rule 66 of the
aforesaid rules, stands retired from Govt. service on the day following the date of expiry of the
notice period. It has been brought to the notice of Govt. that the date of retirement of such
retiring Govt. servant is not determined accordingly by the appropriate authority. This creates
complications in respect of the date of retirement. Taking this position into consideration, it is
once again brought to the notice of all the concerned that a Govt. servant who is required to retire
or who chooses to retire under the aforesaid rules, shall stand retired from Govt. Service on the
day following the date of expiry of the notice period.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

Desk Officer,
Finanace Department
@@@@@@@@@@

ivaYaya AnaukMpa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1087563saovaa 4 idnaaMk 27 foba`uvaarI 1989.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 cyaa inayama 101 va 102 maQaIla trturInausaar pUNa- saovaa
ikMvaa inayat vayamaana inavaRi<avaotnaasaazI pa~ haoNyaapUvaI- SaasakIya kma-caayaalaa iSaxaa mhNaUna saovaotUna kaZUna TakNyaat
Aalao Asaola ikMvaa saovaainavaR<a haoNyaasa Baaga paDNyaat Aalao Asaola tovha Kasa ivacaar krNyaayaaogya Asao ho p`krNa
Aaho Asao Saasanaalaa vaaTlao tr Saasana %yaalaa AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr k$ Sakto. mhNajaoca AnaukMpa
inavaRi<avaotnaacyaa baabatIt SaasanaacaI maMjaUrI AavaSyak Aaho.tsaoca maharaYT/ naagarI saovaainavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa
inayama 1`984 cyaa inayama tIna va caar maQaIla trtudIMnausaar iSaxaa mhNaUna saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalaolaa
iMkMvaa saovaainavaR<a haoNyaasa Baaga paDlaolaa AaiNa maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnainayama 1982 maQaIla inayama 101 va
102 yaaMtIla trtudIMnausaar AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr kolaolaa Aja-dar samauicat vaOVkIya p`aiQakayaakDUna SaarIirk
dRYTyaa pa~ zrivaNyaat AalyaanaMtr p`qama namaUd kolaolyaa inayamaaMtIla inayama 5 maQyao ivainaid-YT kolaolyaa mayaa-docyaa AQaIna
rahUna Aaplyaa inavaRi<avaotnaacyaa kahI Baagaacyaa AMSaraSaIkrNaasa pa~ haotao.AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr krNyaasaazI
SaasanaacaI maMjaUrI AavaSyak Asalyaanao AnaukMpa inavaRi<avaotnaacyaa kahI Baagaacyaa AMSaraSaIkrNaasaazIhI SaasanaacaI maMjaUr
AavaSyak Aaho kaya Asaa mau_a ]pisqat krNyaat Aalaa Aaho.
2. Saasana Asaa Kulaasaa krIt Aaho kI saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaalaa var ]llaoiKlaolyaa inavaRi<avaotna
inayamaaMcyaa inayama 101 va 102 maQaIla trtudInausaar Saasanaanao ekda AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr kolyaanaMtr %yaa
AnaukMpa inavaRi<avaotnaacyaa kahI Baagaacyaa AMSaraSaIkrNaasaazI punha SaasanaacaI maMjaurIcaI AavaSyakta naahI.

TIp AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr krNyaacao sauQaairt inaNa-ya phavaot


ivabaama. @@@@@@@@@@

359
ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMcaI inayat saovaavaQaIpUvaI- saovaainavaR<aI..
vayaacyaa 5055 vaYaa-pilakDoAh-takarI saovaocyaa 30 vaYaa-cyaa kalaavaQaIpuZo
saovaot rahNyaacaI SaasakIya kma-caayaaMcaI Paa~apa~ta AjamavaNyaacaa inakYa

saa.p`.iva.pirp~k . esaAarsaI 1085102943pMQara id.01.04.1989.

rajya SaasakIya kma-caayaaMcaI vayaacyaa 5055vyaa vaYaa-plaIkDo saovaot rahaNyaacaI pa~apa~ta AjamaavaNyaacao
sauQaairt inakYa Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarsaI 1085102943pMQara idnaaMk 12 mao
1986 Anvayao ivaiht krNyaat Aalao Aahot. vaga- 1 va vaga- 2 cyaa rajapi~t AiQakayaaMcyaa baabatIt 50 vaYao- pUNa-
haotovaoLI ikMvaa Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- pUNa- haotovaoLI yaapOkI jao p`qama GaDola %yaavaoLI kravayaacyaa %yaaMcyaa
punaiva-laaoknaacaa inakYa SaarIirk xamata inaiva-vaad sacaaoTI va caaMgalaa poxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK ha ivaiht
krNyaat Aalaa Aaho. vaga- 3 va vaga- 4 cyaa kma-caayaaMcyaa baabat Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- PUaNa- haotovaoLI
kravayaacyaa punaiva-laaoknaasaazIhI haca inakYa Saasanaanao zrivalaa Aaho. tqaaip %yaabaabat pirp~kat spYT ]llaoK
nasalyaanao SaasanaakDo Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- pUNa- kolaolyaa vaga- 3 va 4 cyaa AiQakayaaMcyaa punaiva-laaoknaasaazI
kaoNato inakYa ivaiht krNyaat Aalao Aahot ASaI ivacaarNaa maM~alayaIna ivaBaaga tsaoca ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK
yaaMcyaakDUna krNyaat yaot Asato.

2. trI sava- saMbaMiQataMcyaa maaihtIsaazI spYT krNyaat yaot Aaho kI vaga- 3 va vaga- 4 cyaa kma-caayaaMcyaa
vayaacyaa 55 vyaa vaYaI- kravayaacyaa punaiva-laaoknaasaazI ivaiht krNyaat Aalaolaa SaarIirk xamata inaiva-vaad sacaaoTI va
caaMgalaa poxaa kmaI naahI Asaa AiBalaoK haca inakYa %yaaMcyaa Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- pUNa- haotovaoLI kravayaacyaa
punaiva-laaoknaasaazI ivaiht krNyaat Aalaolaa Aaho.

mau.sa.maaokaSaI
sah saicavamaharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya gaDicaraolaI ijal(at va caMd`pUr ijal(acyaa inavaDk xao~at paolaIsa dlaatIla


vaa [tr ivaBaagaatIla XaaasakIya kma-caarI saovaot Asatanaa va Aaplao kt-vya
bajaavaIt Asatanaa samaaja ivaGaatk Xa@tIMkDUna maR%yaumauKI pDlyaasa %yaaMcyaa
kuTuMibayaaMnaa nauksaanaBarpa[- va ivaXaoYa kuTuMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat.

Xaasana inaNa-ya gaRh ivaBaaga . kuinavao. 108893 saovaa 4 idnaaMk 10 eip`la 1989.

inayaaojana ivaBaagaacyaa varIla Xaasana inaNa-yaanausaar gaDicaraolaI ijalha va caMd`pUr ijal(acaa inavaDk Baaga yaaMcyaa
jalad ivakasaasaazI Xaasanaanao ivaXaoYa tI kaya-ma hatI Gaotlaa Aaho.(a daona ijal(aMt p`XaasakIya saudRZIkrNa krNao
ha varIla ivaXaoYa tI kaya-maacaaca ek Baaga Aaho. (a dRYTInao gaDicaraolaI ijal(at va caMd`pUr ijal(acyaa kahI
inavaDk xao~at paolaIsa dlaatIla tsaoca [tr ivaBaagaatIla kma-caarI saovaot Asatanaa va Aaplao kt-vya bajaavat Asatanaa
samaaja ivaGaatk Xa@tIMkDUna maarlao gaolyaasa AXaa maRt kma-caayaaMcyaa kuTuMibayaaMsa kahI Kasa savalat VavaI Asao Xaasanaanao
zrivalao Aaho. %yaap`maaNao varIla pirisqatIt maR%yau pavaNaayaa kma-caayaaMcyaa kuTuMibayaaMsa KalaIla savalatI doya haotIla

360
1 zaok nauksaanaBarpa[-. 1 laaK .ek laaK f@t
2 ivaXaoYa kuTuMba inavaR<aIvaotna.

A maRt kma-caayaalaa %yaacyaa maR%yaucyaa vaoLI jaovaZI r@kma vaotna mhNaUna imaLt haotI tovaZI pUNa- r@kma
ivaXaoYa kuTuMbainavaR<aIvaotna mhNaUna %yaacyaa kuTuMbaalaa %yaa maRt kma-caayaacyaa inayat saovaainavaR<aIcyaa kalaavaQaIpya-t doNyaat
yaavaI.
ba varIla A yaoqaIla kalaavaQaI saMpuYTat AalyaanaMtr maRt XaasakIya kma-caayaacyaa kuTuMbaalaa
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 p`maaNao irtsar kuTuMba inavaRi<avaotna doya rahIla.
TIp A varIla 1 va 2 cyaa p`yaaojanaaMsaazI kuTuMba mhNajao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna
inayama 1982 maQaIla inayama 116 16 baI maQyao vyaa#yaa kolyaap`maaNao Asaola.
ba varIla 2 cyaa p`yaaojanaasaazI vaotna mhNajao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna
inayama 1982 maQaIla inayama 9 36 ek maQyao vyaa#yaa kolyaa p`maaNao maUL vaotna Asaola.
k caMd`pUr ijal(acyaa inavaDk xao~at Xaasana inaNa-ya inayaaojana ivaBaaga .ivaka 1088 p`krNa 64
yaaojanaa 12 id. 19 jaanaovaarI 1989 cyaa piriXaYT 1 maQyao daKivalaolao rajaUra va gaaoMD ipMprI ho saMpUNa- talauko va
maUL va caMd`pUr talau@yaatIla varIla piriXaYT 1 maQyao daKivalaolyaa KoDyaaMcaa samaavaoXa Asaola.
2. varIlap`maaNao savalatI p`aPt haoNaayaa paolaIsa dlaatIla vaa [tr ivaBaagaatIla maRt XaasakIya kma-caayaacyaa
kuTuMbaasa [tr kaoNa%yaahI ivaBaagaaKalaI AXaaca pirisqatIt doya AsaNaayaa savalatIMcaa laaBa doya AsaNaar naahI.
@@@@@@@@@

ivaYaya rajya XaasakIya kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa Ah-takarI


saovaobaabatcaI saUcanaa doNaobaabat.

iva<a ivaBaaga Xaasana pirp~k . saoinavao 108995saovaa 4 id. 30 mao 1989.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 59 cyaa paoT inayama 1 Anvayao
XaasakIya kma-caarI ha e rajapi~t AiQakarI Asaola tr %yaacaI vaIsa vaYaa-caI saovaa AaiNa baI Arajapi~t
kma-caarI Asaola tr %yaacaI pMcavaIsa vaYaa-caI saovaa PaUNa- Jaalyaavar ikMvaa %yaacyaa saovaainavaRi<acyaa Agaaodr paca vaYao- yaapOkI
kaoNa%yaahI AaQaIcyaa p`saMgaI rajapi~t AiQakayaacyaa baabatIt laoKa prIxaa AiQakarI Aata laoKa AiQakarI
AaiNa Arajapi~t kma-caayaaMcyaa baabatIt laoKa prIxaa AiQakayaaXaI Aata laoKa AiQakayaaXaI ivacaarivainamaya
k$na kayaa-laya p`mauK ho %yaavaoLI AMmalaat Asalaolyaa inayamaaMnausaar AXaa XaasakIya kma-caayaanao kolaolyaa saovaocaI
pDtaLNaI k$na inavaRi<avaotnaah- saovaa inaQai-irt krtIla AaiNa AXaa inaQaa-irt kolaolyaa Ah-takarI saovaocaa kalaavaQaI
namaunaa 22 maQyao %yaalaa kLvatIla. Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI yaa trtudIMnaa saaMivaiQak p`Baava
AsaUnadoKIla XaasakIya kma-caayaasa inayamaanausaar %yaaacyaa Ah-takarI saovaobaabat yaaogya vaoLI kLivalao jaat naahI.yaa
trtudIMcao kaTokaorpNao Anaupalana krNyaasaazI yaa trtudI punha ekda laoKa AiQakarI kayaa-laya p`mauKaMcyaa najarosa
AaNaNyaat yaot Aahot.
laoKa AiQakarI kayaa-laya p`mauK yaaMcaokDUna ]prao@t inayamaaMcao Anaupalana Jaalao naahI ikMvaa Ah-takarI
saovaocyaa pirgaNanaot kahI caUk Jaalyaacao naMtr laxaat Aalao tr laoKa AiQakarI kayaa-laya p`maUK yaaMnaa vya@tIXa
jabaabadar QarNyaat yao[-la. mhNaUna laoKa AiQakarI kayaa-laya p`mauK yaaMnaa Asao inadoXa doNyaat yaot Aahot kI %yaaMnaI
ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtIcao t%vat va AxarXa palana haot Aaho yaacaI dxata GyaavaI.
ivabaama. @@@@@@@@@@

361
ivaYaya kuTuMba inavaR<aIvaotna jauLyaa Ap%yaaMnaa kravayaacyaa p`danaacyaa ivainayamanaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . kuinavao 1089 218 saovaa 4 id. 12 jaUna 1989.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 116 7ek cyaa trtudIMnausaar ekaca
vaoLI kuTuMbaatIla ekapoxaa AiQak sadsyaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna p`doya haot naahI.inayamaaMtIla yaa trtudIMcyaa saMdBaa-t maRt
XaasakIya kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa samaana ilaMgaI ikMvaa iBanna ilaMgaI jauLyaa Ap%yaaMcyaa baabatIt kuTuMba
inavaR<aIvaotnaasa pa~ QarNyaacaa va %yaacyaa p`danaabaabatcaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
Xaasana Aata KalaIlap`maaNao inadoXa dot Aaho.
A samaana ilMagaI pa~ jauLyaa Ap%yaaMcyaa baabatIt %yaaMcyaapOkI maaoza kaoNa zrivaNyaacaa p`Sna ]dBavat
naahI. karNa tI jauLI Ap%yao ekaca idvaXaI janmalaolaI Asalyaanao sava- vyaavahairk p`yaaojanaaMsaazI tI ekaca vayaacaI
Asatat. %yaamauLo kuTuMbainavaR<aIvaotnaacao laaBa imaLNyaacaa %yaaMcaa kalaavaQaI ekaca idvaXaI saMpuYTat yaotao.mhNaUna ASaa
p`krNaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 6 eek maQaIla trtudInausaar
jyaap`maaNao ekapoxaa AiQak Asalaolyaa ivaQavaaMnaa kuTuMbainavaR<aIvaotna Anau&oya Asalyaasa to samaihSSyaaMt p`dana krNyaat
yaoto. %yaa QatI-var samailMagaI jauLyaa Ap%yaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotnaacao eka sadsyaasa doya Asalaolao laaBa sama p`maaNaat
ivaBaagaUna p`dana krNyaat yaavaot.
ba iBanna ilaMgaI jauLyaa Ap%yaaMcyaa baabatIt kuTuMbainavaR<aIvaotnaacao p`dana maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 116 cyaa ]p inayama 5daona va tIna va ]p inayama 7tIna AaiNa
]p inayama 8 cyaa eki~t trtudIMnausaar ivainayaimat krNyaat yaavao.
2. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla yaa saMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudIMmaQyao yaa Xaasana
inaNa-yaacyaa trtudIMpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao. ]proa@t inayamaat yaqaavakaXa irtsar
sauQaarNaa krNyaat yao[-la.
@@@@@@@@@@

ivaYaya saoovaainavaR<aI ]pdana maR%yau ]pdana yaa p`yaaojanaasaazI


Ah-takarI saovaocaa kalaavaQaI gaNaNyaabaabat.

Pairp~k iva<a ivaBaaga . saoinavao1088832 saovaa 4 id. 13 .12.1989.

Xaasana inaNa-ya . pI[-ena 1083 saIAar 963 esa[-Aar 4 id. 5.10.1983 Anvayao Asao
AadoXa inaga-imat krNyaat Aalao kI inavaR<aIvaotnaacyaa p`yaaojanaasaazI Ah-takarI saovaakalaacaI gaNanaa krtanaa vaYaa-caa
tIna maihnao Aqavaa %yaapoxaa jaast evaZa Baaga ha pUNa- AQao- vaYa- samajaNyaat yaavaa va toa inavaR<aIvaotnaacaI r@kma
zrivaNyaasaazI Ah-takarI saovaa mhNaUna gaNaNyaat yaavaa. Ah-takarI saovaocaI gaNanaa krNyaacao ho maUlat<va inavaR<aI ]pdana
maR%yau ]pdana inaQaa-rIt krNyaacyaa p`yaaojanaasaazIhI laagaU Aaho kaya. Asaa mau_a ]pisqat krNyaat Aalaa Aaho.
Ah-takarI saovaakalaacaI gaNanaa krtanaa vaYaa-caa tIna maihnao Aqavaa %yaapoxaa jaaast evaZa Baaga ha pUNa- AQao- vaYa-
samajaNyaat yaavaa AaiNa Ah-takarI saovaa mhNaUna gaNaNyaat yaavaa AXaI trtud krNyaacyaa dRYTInao maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama . 110 maQaIla saMbaMQaIt paoT inayama 3 ha Xaasana AiQasaUcanaa iva<a
ivaBaaga . pI[-ena 1085saIAar1479esa[-Aar 4 id. 10 saPToMbar 1985 Anvayao du$st krNyaat Aalaa
Aaho.mhNaUna Aata Asaa Kulaasaa krNyaat yaot Aaho kI Xaasana inaNa-ya id. 5.10.1983 cao AadoXa ho
saovaainavaR<aI maR%yau ]pdanaacaI r@kma inaQaa-rIt krNyaacyaa p`yaaojanaasaazIhI laagaU Aahot.

362
2. Xaasana AsaahI Kulaasaa krIt Aaho kI maR%yau ]pdana sauQda kma-caayaacyaa ekUNa saovaocyaa kalaavaQaIcyaa
AaQaaro pirgaiNat kolao jaat nasaUna %yaacyaa Ah-takarI saovaocyaa kalaavaQaIcyaa AaQaaro pirgaiNat kolao jaat AsalyaamauLo
Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . vaoAaXaI 1087425 saovaa 10 id. 18 Aa^gasT 1987 cyaa pircCod 6.2
maQaIla kaoYTkatIla saovaakala yaa XabdaeovajaI Ah-takarI saovaa Asao vaacaavao.
@@@@@@@@@@

ivaYaya kuTuMba inavaR<aIvaotna 1964.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1089519saovaa 4 id. 15 jaanaovaarI 1990.

kuTuMba inavaR<aIvaotna 1964 cyaa trtudI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 116
maQyao krNyaat Aalaolyaa Aahot. sadrhU inayamaatIla kuTuMba inavaR<aIvaotna 1964 cyaa saMdBaa-t KalaIlap`maaNao Kulaasaa
krNyaat yaot Aaho.
maRt XaasakIya kma-caayaacyaa ikMvaa inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa maagao ivaQavaa Asaola pNa %yaacabaraobar %yaacyaa
pScaat %yaanao farkt idlaolyaa p%naIcaop%naIMcaI pa~ Ap%ya ikMvaa Ap%yao AsatIla. tovha XaasakIya kma-caayaanao ikMvaa
inavaR<aIvaotnaQaarkanao %yaacyaa p%naIlaa farkt idlaI nasatI tr %yaaMcyaa Aa[-laa XaasakIya kma-caayaacyaa ikMvaa
inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa maR%yaunaMtr kuTuMba inavaR<aIvaotnaacaa jaao ihssaa imaLalaa Asata tao ihssaa imaLNyaacaa %yaa pa~
Ap%yaalaa ikMvaa Ap%yaaMnaa h@k Asaola.
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 cyaa ivaVmaana trtudImaQyao varIla
trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao.yaa inayamaaMt irtsar sauQaarNaa yaqaavakaXa krNyaat
yao[-la.

maharaYT/ naagarI saovaa sauQaarIt vaotna inayama 1988

ivaYaya id. 1.1.1986 pUvaI-pasaUnacyaa idnaaMkapasaUna saovaainavaR<apUva- rjaovar


Asalaolyaa prMtU id. 1.1.1986 naMtr inavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMnaa
laagaU krNyaabaabat.

iva<a ivaBaagapirp~k . vaopur 1289161saovaa 10 id. 31 jaanaovaarI 1990.

Xaasana AiQasaUcanaa iva.ivaBaaga . vaopur 1288154saovaa 10 id.1.10.1988 Anvayao maharaYT/


naagarI saovaa sauQaarIt vaotna inayama 1988 XaasakIya kma-caarI AaiNa [tr yaaMnaa id. 1.1.1986 pasaUna laagaU
krNyaat Aalao Aahot. yaa inayamaacaa laaBa jao kma-caarI id. 1.1.86 pUvaI-cyaa idnaaMkapasaUna saovaainavaR<apUva- rjaovar
haoto va p`%yaxaat jao %yaa tarKonaMtr inavaR<a Jaalao %yaaMnaa Anau&oya Aaho ikMvaa ksao yaabaabatcaa mau_a ]pisqat krNyaat
Aalaa Aaho.

Xaasanaanao yaabaabat ivacaar kolaa AsaUna Xaasana Aata Asaa Kulaasaa krIt Aaho kI jao SaasakIya kma-caarI
id. 1.1.1986 pUvaI-pasaUnacyaa idnaaMkapasaUna saovaainavaR<aIpUva- rjaovar haoto prMtu p`%yaxaat jao 1.1.1986 naMtr inavaR<a
Jaalao %yaa kma-caayaaMnaa %yaaMcyaa inavaR<aIvaotna va ]pdana p`yaaojanaasaazI maharaYT/ naagarI saovaa sauQaarIt vaotna inayama

363
1988 caa kalpnaIk laaBa doNyaat yaavaa. tqaaip Asao kma-caarI yaa p`krNaI kaoNa%yaahI p`karcaI qakbaakI imaLNyaasa
pa~ rahNaar naahIt.
yaa inaNa-yaamauLo saMbaMQaIt kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIvaotna va ]pdanaacyaa rkmaomaQyao vaaZ hao[-la. trI saMbaMQaIt
ivaBaaga p`mauKaMnaI kayaa-laya p`mauKaMnaI AXaa thocaI p`krNao punha tpasaavaIt. va sauQaarIt inavaR<aIvaotna va ]pdanaacaI
kagadp~o tyaar k$na saMbaMQaIt mahalaoKapalaaMnaa saadr kravaIt.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

sauQaIr sa. jaaQava


Xaasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya inavaR<aIvaotna QaarkMakDUna Xaasanaalaa yaoNao Asalaolyaa rkmaaMcaI


vasaulaI tsaoca inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa caukInao jaada inavaR<aIvaotnaacaI
r@kma p`dana krNyaat AalaolaI r@kma vasaula krNaobaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saMkINa- 1089 p`..262 kaoYa 4 id. 5 foba`uvaarI 1990.

inavaR<aIvaotnaQaarkaMkDUna yaoNao Asalaolyaa XaasakIya rkmaaMcaI vasaulaI tsaoca inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa


inava,R<aIvaotnaacyaa caukInao jaada p`dana krNyaat Aalaolyaa rkmaaMcaI vasaulaI kXaI kravaI yaabaabatcaa p`Sna Saasanaacyaa
ivacaaraQaIna haota. yaabaabat koMd` XaasanaaXaI sallaamasalat kolyaavar Xaasana KalaIla p`maaNao AadoXa dot Aaho.

inavaR<aIvaotnaQaarkakDUna yaoNao Asalaolyaa XaasakIya rkmaaMcaI vasaulaI inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa saMmatIiXavaaya


inavaR<aIvaotnaQaarkasa vaoLaovaoLI inavaR<aIvaotnaavar imaLNaayaa mahagaa[- vaaZIcyaa rkmaaMmaQaUna krNyaat yaavaI.

inavaR<aIvaotnaQaarkalaa Aitp`dana Jaalaolyaa inavaR<aIvaotnaacyaa rkmaocaI vasaulaI krNyaapUvaI- saMbaMQaIt


inavaR<aIvaotnaQaarkasa AXaa vasaulaIbaabatcaI vastuisqatI yaaogyair%yaa samajaavaUna doNyaat yaavaI AaiNa inavaR<aIvaotnaQaarkalaa
p`itiyaa vya@t krNyaasaazI purosaa AvaQaI doNyaat yaavaa. %yaanaMtrca saMbaMQaIt inavaR<aIQaarkaMcyaa maUL inavaR<avaotnaatUna
Aitp`danaacaI r@kma saao[-skr hP%yaaMt vasaUla krNyaat yaavaI. maa~ vasaula krNyaat yaoNaayaa hP%yaaMcaI r@kma
inavaR<aIvaotnaQaarkalaa imaLNaayaa inavaR<aIvaotnaacyaa 13 poxaa jaast nasaavaI.

maharaYT/ kaoYaagaar inayama 1968 KMD ek maQyao AavaXyak tI sauQaarNaa yaqaavakaXa krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

va.naa. saavaMt
Xaasanaacao ]p saicava.
TIp yaa saMdBaa-t idnaaMk 12.08.1999 cao pirp~k phavao .

@@@@@@@@@
ivabaama.

364
ivaYaya 20 vaYaa-cyaa Ah-takarI saovaonaMtr svaocCa inavaR<,aIsaazI
maanya yauQdsaovaasaOinakI saovaa ivacaarat GaoNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1089420saovaa 4 id.9 foba`uvaarI 1990.

Pairp~k
XaasakIya kma-caayaanao bajaavalaolaI maanya yauQd saovaa saOinakI saovaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna
inayama 1982 maQaIla inayama 40 AaiNa 41 cyaa trtudIMnausaar %yaat namaud kolaolyaa XatI-cyaa AQaIna rahUna naagarI
inavaR<aIvaotnaasaazI ga`a( QarNyaat yaoto.
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 66 cyaa trtudInausaar XaasakIya
kma-caayaalaa %yaacaI 20 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- JaalyaanaMtr inayau@tI p`aiQakayaasa AavaSyak tI laoKI naoaTIsa
do}na saovaomaQaUna kaoNa%yaahI vaoLI saovaainavaR<a haota yaoto.yaa inayamaaKalaI pUva-klpnaonausaar AsalaolaI XaasakIya
kma-caayaalaa svaocConao saovaainavaR<a haoNyaasa pa~ zrivaNaarI 20 vaYaa-caI saovaa hI kovaL rajya XaasanaakDIla saovaa AsaavaI
vaa tI t%saMbaMQaIcyaa inayamaanvayao AadoXaanvayao inavaR<aIvaotnaasaazI gaNaNyaat prvaanagaI idlaolaI naagarI saovaot yaoNyaapUvaI-
XaasakIya kma-caayaanao kolaolaI maanya yauQd saovaa saOinak saovaa Qa$na kolaolaI ekUNa Ah-takarI saovaa AsaavaI. ha p`Sna
Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
Xaasana Aata Asao spYT krIt Aaho kI XaasakIya kma-caayaanao naagarI saovaot yaoNyaapUvaI- kolaolaI yauQd saovaa
saOinakI saovaa hI ekda t%saMbaMQaIcyaa inayamaanvayaoAadoXaanvayao inavaR<aIvaotnaasaazI gaNaNyaat prvaanagaI idlyaanMatr
AXaI saovaa ]prao@t inayamaatIla inayama 661 cyaa p`yaaojanaasaazIhI Ah-takarI saovaa mhNaUna ivacaarat GaoNyaat
yaavaI.mhNajaoca ]prao@t inayamaatIla inayama 661 cyaa p`yaaojanaasazI 20 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa hI
inavaR<aIvaotnaasaazI gaNaNyaasa prvaanagaI idlaolaI pUvaI-caI yauQd saovaa saOinakI saovaa ivacaarat Gao}na pirgaNaIt krNyaat
yaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

vasMat caaOQarI
kayaa-sana AiQakarI.

Sub:- M. C. Services (Commutation of Pension)


Rules, 1984- Submission of application for
commutation of pension.

F.D. G.R.No. PEN 1087/691/87/SER-4,dt.3rd March 1990.

According to rule 13(3)(b) and (c) of the Maharashtra Civil Services


( Commutation of Pension ) Rules, 1984, Government servant retiring on superannuation
is required to submit an application in Form-B so as to reach the Head of Office not later
than three months before the date of superannuation so that the authority for payment of
commuted portion of pension is issued alongwith the Pension Payment Order etc. It
further provided that no such application shall be entertained if the period is less than
three months from the date of superannuation of the Government servant. In view of this
provision, the Government servants whose applications for commutation were not

365
accepted by the Head of Offices have requested to revise the provision in the said rule.
After reconsidering the issue Government has decided that in case an application for
commutation of pension is received late, it should not be rejected on the ground of such
delay. In such cases, if possible, the Accounts Officer, should issue authority for payment
of commuted value of pension alongwith the pension Payment Order ; otherwise
authority for payment of commuted value of pension should be issued as soon as possible
after the issue of Pension Payment Order. In any case, if the application for commutation
of pension is received by the Head of Office on or before the date of retirement of the
Government servant, commutation of pension shall become absolute on the date
following the date of retirement.

The existing provisions of the Maharashtra Civil Services (Commutation of


Pension ) Rules, 1984 in this respect should be deemed to have been amended to the
extent of the provisions of this Resolution. A formal amendment to the above said Rules
will be made in due course.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

V.W.Chaudhary
Desk Officer.
@@@@@@@@@@

Sub:- Fixation of Pay of re-employment Pensioners---


discontinuance of deduction of pension
Equivalent of death cum retirement Gratuity.

F. D.Resolution No. RES-1089/479/SER-4, dt.16th March 1990.

At present while fixing the pay of a re-employed pensioner under rule 157(2) of
the Maharashtra Civil services (Pension) Rules, 1982 pension and pension equivalent of
death cum-retirement gratuity or gratuity in lieu of pension is taken into account.

The question whether the pension equivalent of death cum-retirement gratuity or


gratuity in lieu of pension should be ignored in fixing the pay on re-employment under
this rule was under consideration of Government for some time past. Govt. is pleased to
direct that in fixng the initial pay of re-employed pensioners under the aforesaid rule, the
penson equivalent of death-cum-retirement gratuity or gratuiry in lieu of pension should
not be deducted from the pay so fixed.

These orders shall have effect from 1st January 1990.

These orders will also apply to re-employed pensioners who are already in
re-employment as on 1st January 1990 and in whose case pension equivalent of death-
cum-retirement gratiuty in lieu of pension was taken into consideration while fixing their
initial pay.Their pay would , therefore, be required to be refixed with effect from the 1st

366
January 1990 by ignoring the element of pension equivalent of death-cum-retirement
gratuity or gratuity in lieu of pension.

The existing provisions of the Maharashtra Civil Services (Pension) rules, 1982 in
this respect should be deemed to have been amended to the extent of the provisions of
this Resolution. A formal amendment to these rules will be made in due course.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra.

V.W.Chaudhary
Desk Officer.
@@@@@@@@@@

ivaYaya inavaR<aIvaotanaQaarkaMcaI punaina-yau@tIvarIla vaotnainaiScatI


maR%yauinasaovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya vajaa na
krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . puinavao 1089479saovaa 4 id. 16 maaca- 1990.

saQyaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 1572 maQaIla trtudIMnausaar
inavaR<aIvaotnaQaarkaMcao punaina-yau@tIvarIla vaotna inaiXcat krtaMnaa inavaRi<a vaotna va maR%yau ina saovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna
samamaUlya ikMvaa inavaR<aIvaotnaaeovajaI ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya yaacaI r@kma laxaat GaotlaI jaato.

2. punaina-yau@tIvarIla vaotna inaiScat krtanaa maR%yau ina saovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya ikMvaa inavaR<aIvaotnaa
eovajaIcyaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya dula-ixat krNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa kahI kalaavaQaIpasaUna ivacaaaraQaIna
haota. Xaasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI var ]llaoiKlaolyaa inayamaaKalaI punaina-yau@tIvarIla inavaR<aIvaotnaQaarkaMcao
sau$vaatIcao vaotna inaiXcat krtanaa maR%yau ina saovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya ikMvaa inavaR<aIvaotnaaeovajaIcyaa ]pdanaacao
inavaR<aIvaotna samamaUlya yaaMcaI r@kma inaiScat krNyaat yaoNaayaa vaotnaatUna vajaa krNyaat yao} nayao.
3. ho AadoXa id. 1 jaanaovaarI 1990 pasaUna AMmalaat yaotIla.

4. id. 1 jaanaovaarI 1990 raojaI punaina-yau@tIvar Asalaolyaa va jyaaMcyaa p`krNaI %yaaMcao sau$vaatIcao vaotna inaiXcat
krtanaa maR%yau ina saovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya ikMvaa inavaR<aIvaotnaaeovajaIcyaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya
yaaMcaI r@kma ivacaaarat GaoNyaat AalaI haotI %yaaMnaa doKIla ho AadoXa laagaU haotIla. mhNaUna AXaa punaina-yau@t
inavaR<aIvaotnaQaarkaMcao vaotna maR%yau ina saovaa ]pdanaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya ikMvaa inavaR<aIvaotnaaeovajaIcyaa ]pdanaacao
inavaR<aIvaotna samamaUlya yaaMcaa r@kma ivacaarat na Gaota id. 1.1.1990 pasaUna punaina-QaarIt krNyaat yaavao.

5. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla yaasaMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudIMmaQyao yaa Xaasana
inaNa-yaacyaa trtudIMpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao. ]prao@t inayamaat yaqaavakaXa irtsar
sauQaarNaa krNyaat yao[-la.

ivabaama.

367
Sub:-Restoration of Commuted Portion of Pension.

F.D. Circular No. COP-1088/805/SER-4 dated the 28th March ,1990.

Read:- F.D.G.R.No. COP-1086/1771/SER-4 dt.30th May 1988.

Government Resolution,Finance Department No. COP-1086/1771/SER-4 dated


the 30th May, 1988, inter-alia provides that the State Government Pensioners who have
commuted a portion of their pension and on 1st April 1985 or thereafter have completed /
or will complete, 15 years from their respective dates of retirement will have their
commuted portion of pension restored. The question of regulating the 15 years period for
restoration of commuted portion of pension in terms of the aforesaid Government
Resolution was under consideration of Government.

2. Government is now pleased to clarify that in terms of Government Resolution,


Finance Department No. COP-1086/1771/SER-4 dated the 30th May, 1988 the
Pensioners would been entitled to have the commuted portion of pension restored to
them on the expire of 15 years from the date of retirement only if the commutation was
simultaneous with their retirement. In other cases where the date of commutation is
subsequent to the date of retirement thereby leaving a time-gap between these two events,
the restoration of commuted portion of pension would take effect only on the expiry of 15
years from the date of commutation of pension and NOT from the date of retirement.

3. Government is further pleased to clarify that cases already settled otherwise


should be reviewed and restoration of commuted portion of pension should be given
effect to only after completion of 15 years from the date of commutation. The
overpayments that may have arisen should be recovered from the Pensioners concerned
in convenient instalments so that un-due hardship is not caused to the affected persons.
By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

V.W.Chaudhari,
Desk Officer.
( Note:- See Cir.dated 28 Jan. 1991 also. )

@@@@@@@@@@

ivaYaya AsaaQaarNa rjaovar Asatanaa svaocCa saovaainavaR<aI.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 1089 110 saovaa 4 id. 10 eip`la 1990.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 66 KalaIla TIponausaar inavaR<aIpUva- rjaa mhNaUna maMjaUr
kolaolyaa rjaomaQyao AsaaQaarNa rjaocaa samaavaoXa haot naahI. Asao Asalao trI AsaaQaarNa rjaovar Asalaolyaa XaasakIya
kma-caayaanao rjaovar Asatanaaca svaocCa saovaainavaR<aIcaI naaoTIsa idlaI va naaoTIXaIcyaa AaQaaro %yaacaI AsaaQaarNa rjaa
saMplyaanaMtr %yaacyaa svaocCa saovaainavaR<aIsa prvaanagaI doNyaat AaalaI AXaI kahI p`krNao Xaasanaacyaa inadXa-naasa AalaI
Aahot. AXaa p`krNaI hI AsaaQaarNa rjaa inavaR<aIPaUva- rjaa haot AsalyaamauLo kayaa-laya p`mauKanao maMjaUr kolaolyaa

368
AsaaQaarNa rjaosa mahalaoKapalaManaI hrkt Gaotlyaacao va %yaamauLo inavaR<a kma-caayaasa inavaR<aIvaotna ivaYayak fayado
imaLNyaasa ivalaMba laagalyaacaohI Xaasanaacyaa inadXa-naasa Aalao Aaho.
3. var namaUd kolyaap`maaNao maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 66 KalaIla iTpocyaa
trtudIMnausaar inavaR<aIpUva- rjaa mhNaUna maMjaUr kolaolyaa rjaomaQyao AsaaQaarNa rjaocaa samaavaoXa haot naahI. ParMtU AsaaQaarNa
rjaovar Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaanao rjaovar Asatanaaca svaocCa saovaainavaR<aIsaazI Aja- kolyaasa va AsaaQaarNa rjaa
saMplyaanaMtr tao svaocCa saovaainavaR<a Jaalyaasa %yaalaa doNyaat AalaolaI AsaaQaarNa rjaa hI AapaoAap inavaR<aIpUva- rjaa
haoto.]prao@t inayama 66 KalaIla TIpop`maaNao XaasakIya kma-caayaasa inavaR<aIcyaa lagatpUvaI- AsaaQaarNa rjaa Anau&oya
nasalyaamauLo kayaa-laya p`mauK Aaplyaa AiQakarat tI maMjaUr k$ Xakt naahIt. mhNaUna Asaa Kulaasaa krNyaat yaotao
kI AXaa p`krNaI XaasakIya kma-caayaalaa doNyaat Aalaolyaa AsaaQaarNa rjaosa kaya-alaya p`mauKanao p`qama XaasanaacaI maMjaUrI
Gao}na tI AsaaQaarNa rjaa inayaimat k$na GyaavaI va naMtrca %yaa AaQaaro AXaa XaasakIya kma-caayaacao inavaR<aIvaotnaacao
kagadp~ tyaar k$na mahalaoKapala mauMba[- naagapUr yaaMcaokDo pazvaavaIt.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

va.vaa. caaOQarI
kayaa-sana AiQakarI.

@@@@@@@@@@@

ivaYaya XaasakIya kma-caayaacyaa maulaaMmaQyao ikMvaa maulaIMmaQyao manaaoivatI


iMkMvaa maanaisak duba-lata [-%yaadI inamaa-Na JaalaolaI Asalyaasa
%yaaMnaa hyaatBar kUTuMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . kuinavao 109011saovaa 4 idnaaMk 16 mao 1990.

Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena 14721609 saIAar 23975 saovaa 4 id.12.8.76
Anvayao Asao AadoXa inaga-imat krNyaat Aaalao haoto kI XaasakIya kma-caayaacyaa maulaamaQyao ikMvaa maulaImaQyao kahI
manaaoivatI ikMvaa maanaisak duba-lata inamaa-Na JaalaolaI Asaola ikMvaa SaarIrIk dRYTyaa paMgaLopNaa iMkMvaa ivaklaaMgata
AalaolaI Asaola AaiNa %yaamauLo %yaa maulaacyaa baabatIt Azra vaYao- Aata vaIsa vaYao- AaiNa AivavaahIt maulaIcyaa baabatIt
ekvaIsa vaYao- Aata caaovaIsa vaYao- vaya pUNa- Jaalaolao Asalao trI %yaalaa itlaa ]pijaivaka krNao Xa@ya nasaola tr
AXaa maulaalaa ikMvaa Aivavaaiht maulaIlaa %yaa Saasana inaNa-yaat namaUd kolaolyaa XatI-cyaa AQaIna rahUna saMpUNa- hyaatBar
kuTuMba inavaR<aIvaotna p`doya hao[-la.ho AadoXa idnaaMk 12.8.76 pasaUna AMmalat Aalaolao Aahot. (a trtudIMcaa AMtBaa-va
maharaYT/ naagarI saovaa inavaRR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 cyaa paoT inayama 5 maQyao krNyaat Aalaa
Aaho.
2. idnaaMk 12.8.1976 pUvaI- maR%yaU pavalaolyaa saovaainavaR<a Jaalaolyaa jyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaR<aI
vaotnaQaarkaMcyaa maulaaMmaQyao Aqavaa maulaIMmaQyao kahI manaaoivatI ikMvaa maanaisak duba-lata [%yaadI inamaa-Na JaalaolaI Aaho %yaaMnaa
kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaaraQaIna haota. Xaasana Asaa AadoXa dot Aaho kI idnaaMk
12 Aa^gasT 1976 pUvaI- maR%yaU pavalaolyaa saovaainavaR<a Jaalaolyaa jyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa maulaaMmaQyao ikMvaa maulaIMmaQyao
kahI manaaoivatI ikMvaa maanaisak duba-lata inamaa-Na JaalaolaI Asaola ikMvaa XaarIirk dRYTyaa paMgaLopNaa ikMvaa ivaklaaMgata
AalaolaI Asaola AaiNa %yaamauLo %yaalaa itlaa ]pijivaka krNao Xa@ya nasaola tr AXaa maulaaMnaa ikMvaa maulaIMnaa kuTuMba
inavaR,<aIvaotnaacao fayado laagaU krNyaat yaavaot.
ivabaama. @@@@@@@@@@

369
ivaYaya Paunaiva-laaokna k$na maudtpUva- saovaainavaR,<a kolaolyaa SaasakIya AiQakarI
kma-caarI yaaMnaa AiBavaodna saimatIcyaa iSafarSaIMcyaa AaQaaro prt
saovaot jau k$na Gaotlyaasa KMiDt kalaavaQaI inayaimat krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . saMkINa- 1089 p`.. 41 15 idnaaMk mao 1990.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 10 4 va inayama 65 maQaIla trtudInausaar
jyaa SaasakIya AiQakarIkma-caayaaMnaa %yaaMcyaa vayaacaI 5055 vaYao- pUNa- JaalyaanaMtr Aqavaa 30 vaYaa-caI Ah-takarI
saovaa pUNa- JaalyaanaMtr punaiva-laaokna k$na tIna maihnyaaMcaI naaoTIsa do}na maudtpUva- saovaainavaR<a krNyaat yaoto. ASaa
AiQakarI kma-caayaaMkDUna kahI vaoLa %yaaMcyaa maudtpUva- saovaainavaR<a ivaQd Saasanaasa AiBavaodnao saadr krNyaat
yaotat.ASaa AiBavaodnaavar AiBavaodna saimatInao gauNava<aonausaar kolaolyaa iSafarSaIMcyaa AaQaaro Saasanaanao Gaotlaolyaa
inaNa-yaanausaar jyaa AiQakayaaMnaa kma-caayaaMnaa prt saovaot $jaU k$na Gaotlao jaa[-la ASaa AiQakarI kma-caayaaMcaa
KMiDt kalaavaQaI inayaimat krNyaaivaYayaIcaa p`stava kahI kaL Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. sadr p`stavaacaa
saata%yaanao ivacaar k$na Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI maudtpUva- saovaainavaR<a kolaolyaa AiQakayaalaa
kma-caayaalaa AiBavaodna saimatInao gauNava<aonausaar kolaolyaa iSafarSaIcyaa AaQaaro Saasanaanao prt saovaot jaU k$na
Gaotlyaasa ASaa AiQakayaaMcaakma-caayaaMcaa KMiDt kalaavaQaI kt-vya kalaavaQaI mhNaUna QarNyaat yaavaa.
Saasana puZo AsaohI AadoSa dot Aaho kI
1 AiQakarI kma-caarI yaaMcyaa maudtpUva- saovaainavaR<aI ivaQdcyaa AiBavaodnaavar Sa@yatao ]pyau@t 3
maihnyaaMcyaa naaoTISaIcyaa maudtIt inaNa-ya GaoNyaacaa sava- saMbaMiQataMnaI p`ya%na kravaa.
2 jar AiQakarI kma-caayaaMcyaa AiBavaodnaavar tIna maihnyaaMcyaa kalaavaQaIt inaNa-ya hao} Saklaa
naahI tr ASaa AiQakarIkma-caayaaMnaa AiBavaodnaavar haoNaayaa inaNa-yaacyaa AQaIna rahUna tIna
maihnyaaMcyaa puZo saovaot rahU Vaavao.va saMbaMQaIt AiQakarIkma-caayaaMnaa tsao kLvaavao %yaasaazI
&apnaacaa ivaiht namaunaa saaobat jaaoDlaa Aaho.
3 tIna maihnyaaMcyaa naaoTISaIcaI maudt saMplyaavar AiBavaodna foTaLlyaacaa inaNa-ya Jaalyaasa %yaanaMtr sa%var
AiQakarI kma-caayaaMnaa saovaainavaR<a krNyaat yaavao. Asao krtaMnaa %yaaMnaa punha tIna maihnyaaMcaI
naaoTIsa doNyaacaI AavaSyakta naahI. prMtu AiBavaodnaavarcaa inaNa-ya %yaaMnaa kLivaNao AavaSyak Aaho.
4 jyaa AiQakyaaMnaa kma-caayaaMnaa tIna maihnyaaMcyaa naoaTISaI eovajaI tIna maihnyaaMcaa pgaar do}na
maudtpUva- saovaainavaR<a kolao Asaola %yaaMnaa AiBavaodna saimatIcyaa iSafarXaInausaar punha saovaot $jau k$na
Gaotlyaasa %yaaMcaa KMiDt kalaavaQaI kt-vya kalaavaQaI mhNaUna Qaravaa. Asao krtaMnaa tIna maihnyaaMcyaa
naaoTISaI eovajaI %yaaMnaa doNyaat Aalaolao tIna maihnyaaMcao vaotna kt-vya kalaavaQaI paoTI doya zrNaayaa
vaotnaatUna samaayaaoijat krNyaat yaavao.
@@@@@@@@@

ivaYaya sqaayaI ikMvaa AsqaayaI rajya SaasakaIya kma-caayaalaa saovaakalaamaQyao


maR%yau Aalyaasa %yaacyaa kuTuMibayaaMnaa ta%kalaIk AavaSyakta pUNa-
krNyaasaazI Vavayaacyaa Aiga`maacyaa rkmaot vaaZ krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . mauivaina109029 ivainayama id. 10.7.1990.

mauMba[- ivai<aya inayama 142 ko maQaIla Anya trtudIcyaa AQaIna rahUna sqaayaI ikMvaa AsqaayaI rajya XaasakIya
kma-caayaalaa %yaaacyaa saovaakalaamaQyao maR%yau Aalyaasa %yaacyaa kuTuMibayaaMnaa taa%kalaIk AavaXyakta pUNa- krNyaasaazI

370
kma-caayaacyaa 3 maihnyaaMcyaa maUL maaisak vaotnaaevaZI r@kma ikMvaa $. 2500 yaapOkI jaI r@kma kmaI Asaola
tovaZI r@kma maRt rajya XaasakIya kma-caayaacyaa kuTuMibayaaMnaa Aga`Ima mhNaUna doNyaasa Xaasana maMjaUrI dot Aaho.
mauMba[- ivai<aya inayama 142 k maQyao AaOpcaarIk sauQaarNaa yaqaavakaXa krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

id .d. p%kI
kayaa-sana AiQakarI.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla


inayama 116 maQyao sauQaarNaa.AiQasaUcanaa.

gaRh ivaBaaga .saoinavao 1089519 saoovaa 4 idnaaMk 14 iDsaoMbar 1990.

Baartacao saMivaQaana
maaMk saoinavao 1089519saovaa 4 Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 yaacyaa prMtukanvayao p`dana
krNyaat Aalaolyaa AiQakaraMcaa vaapr k$na maharaYT/acao rajyapalamaharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982
laa sauQaarNaa krNaaro puZIla inayama krIt Aahot
1. yaa inayamaaMsa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna itsarI sauQaarNaa inayama 1990 Asao mhNaavao.
2. maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 maQyao inayama 116 maQyao
e paoT inayama 5 maQyao prMtukat
ek KMD tIna cyaa eovajaI KalaIla KMD GaalaNyaat yaavaa.
tIna SaairrIkdRYTyaa paMgaLopNaa ikMvaa ivaklaaMgata Aalaolaa sa&ana maulagaa Aqavaa maulagaI saaoDUna ASaa
maulaalaa ikMvaa maulaIlaa toa ikMvaa tI A&ana Aaho Asao samajaUna palakaMmaaf-t kuTuMba inavaR<aIvaotna imaLola .
daona KMDpaca maQyao ASaa maulaacyaa ikMvaa maulaIcaa palak mhNaUna kuTuMba inavaRi<avaotna GaoNaarI vya@tI yaa
SabdsamaudayaanaMtr ikMvaa palakaMcyaa maaf-t kuTuMba inavaRi<avaotna na GaoNaara Asaa maulagaa ikMvaa maulagaI ho Sabd
GaalaNyaat yaavaot.
tIna spYTIkrNa DI maQyao palakacao yaa SabdanaMtr ikMvaa ASaa maulaacao ikMvaa maulaIcao ho Sabd
GaalaNyaat yaavaot.
baI paoTinayama 6maQyao KMD baI naMtr KalaIla KMD AMtBaU-t krNyaat yaavaa AaiNa tao idnaaMk 15
jaanaovaarI 1990 pasaUna AMtBaU-t krNyaat Aalaa Aaho Asao maanaNyaat yaavao.
saI maRt SaasakIya kma-caayaacyaa ikMvaa inavaRi<avaotna Qaarkacyaa maagao %yaacaI ivaQavaa Asaola pNa
%yaacabaraobar %yaacyaa pScaat %yaanao farkt idlaolyaa p%naIcao ikMvaa p%naIcaI pa~ Ap%ya ikMvaa Ap%yao AsatIla tovha
SaasakIya kma-caayaanao ikMvaa inavaRi<avaotnaQaarkanao %yaacyaa p%naIlaa farkt idlaI nasatI tr %yaa pa~ Ap%yaalaa ikMvaa
Ap%yaaMnaa SaasakIya kma-caayaacyaa ikMvaa inavaRi<avaotnaQaarkacyaa maR%yaUnaMtr kuTuMba inavaRi<avaotnaacaa jaao ihssaa Aa[-laa
imaLalaa Asata toa ihssaa imaLNyaacaa h@k Asaoola .
2. maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Saasanaacao p`Qaana saicava.


@@@@@@@@@@
ivabaama.

371
ivaYaya inavaR<aIvaotnaacao p`dana..
pUNa- pyaaMt puNaa-ikt krNao.

iva<a ivaBaaga Xaasana inaNa-ya .saoinavao 1090368saovaa 4 id.7 jaanaovaarI 1991.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 110 4 AaiNa 116 3 maQyao
inavaR<aIvaotnaacaI va kuTuMbainavaR<aIvaotnaacaI r@kma maaisak dranao inaiScat krNyaacaI va %yaa r@kmaot pyaacyaa Baagaacaa
samaavaoXa Asaola tovha tI r@kma puZIla pUNa- pyaaMt puNaa-ikt krNyaacaI trtud krNyaat AalaolaI Aaho. KalaIla
p`krNaI kuTuMbainavaR<aIvaotnaacaI inavaR<aIvaotnaacaI r@kma pUNa- pyaaMt puNaa-ikt kXaI kravaI ha p`Sna ]pisqat
krNyaat Aalaa haota.

A jaoqao ekahUna AiQak vya@tInaa kuTuMbainavaR<aIvaotna p`doya Aaho va kuTuMbainavaR<aI vaotnaacyaa p`%yaok
ihSSyaacaI r@kma ApuNaa-kaMt yaoto AaiNa
ba jaoqao inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa maR%yaumauLo ikMvaa [tr kaoNa%yaahI karNaaMmauLo maihnyaacyaa kahI BaagaaMsaazI
p`dana kravayaacaI inavaR<aIvaotnaacaI r@kma ApuNa-aMkIt yaoto.

Xaasana yaa saMbaMQaat Aata Asaa Kulaasaa krt Aaho kI var A yaa izkaNaI namaud kolaolyaa p`krNaI
kuTuMbainavaR<aIvaotnaacyaa p`%yaok ihSSyaacaI r@kma ApuNa-aMkaMt yaot Asaola tr tI puZIla puNa- pyaat puNa-aMkIt
krNyaat yaavaI. yaalaa Apvaad ha jaoqao kuTuMbainavaR<aIvaotnaacyaa sava- ihSSyaacaI eki~t r@kma inaQaa-rIt kolaolyaa kmaala
mayaa-dohUna AiQak haoto AXaI p`krNao ha Asaola.jaoqao kuTuMbainavaR<aIvaotnaacyaa sava- ihSSyaacaI puNa-aMkIt r@kma inaQaa-rIt
kolaolyaa kmaala mayaa-dohUna AiQak haot Asaola AXaI Apvaada%mak p`krNao iva<a ivaBaagaakDo pazivaNyaat yaavaIt va yaa
ivaBaagaaXaI sallaa masalat k$na inayaimat krNyaat yaavaIt.

var ba yaa izkaNaI namaud kolaolyaa p`krNaI doKIla maihnyaacyaa kahI BaagaasaazI p`dana kravayaacao
inavaR<aIvaotna va %yaavarIla mahagaa[- vaaZ hI pyaacyaa ApuNa-aMt yaot Asaola tr tI puZIla pUNa- pyaaMt pUNa-aMkIt
krNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naaMvaanao


A.naa. kuLkNaI-
]p saicava iva<a ivaBaaga.
@@@@@@@@@@

ivaYaya kuTuMba inavaR<aIvaotna 1964spYTIkrNa..

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao1088651 saovaa 4 id. 22 jaanaovaarI 1991.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 100 101 va 102 cyaa trtudInausaar
pUNa-saovaa ikMvaa inayat vayamaana inavaR<aI vaotnaasaazI pa~ haoNyaapUvaI- XaasakIya kma-caayaalaa naadarI Akaya-xamata ikMvaa
gaOrvat-NaUk yaamauLo saovaainavaR<a haoNyaasa Baaga paDNyaat Aalao Asaola ikMvaa saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalao Asaola tovha
Kasa ivacaar krNyaayaaogya Asao to p`krNa Aaho Asao Xaasanaalaa vaaTlao tr Xaasana %yaalaa AnaukMpa inavaR<aIvaotna maMjaUr k$

372
Xakto. yaanausaar AnaukMpa inavaR<aI vaotna GaoNaayaa inavaR<a kma-caayaaMpOkI jyaa kma-caayaaMnaa Xaasana saovaotUna saovaainavaR<a
haoNyaasa Baaga paDNyaat Aalao %yaanaaMca Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena 146868dha idnaaMk 22
jaanaovaarI 1969 Anvayao kuTuMba inavaR<aIvaotnaacaa laaBa Anau&oya haota. jyaa kma-caayaaMnaa saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalao
AXaaMcao baabatIt %yaaMnaa jarI %yaaMcyaa maR%yaucyaa tarKosa AnaukMpa inavaR<aIvaotna imaLt Asalao trI %yaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa kuTuMba
inavaR<aIvaotna Anau&oya navhto.

2. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 ho id. 15 Aa^gasT 1982 pasaUnaAMmalaat AalyaanaMtr
XaasakIya saovaotUna inavaR<a JaalyaanaMtr AaiNa maR%yaucyaa tarKosa inavaR<aIvaotna imaLalyaavar maR%yau pavalaolyaa XaasakIya
kma-caayaaMcyaa kuTuMbaalaa inayama 116 cyaa paoT inayama 2 saI p`maaNao kuTuMba inavaR<aIvaotna Anau&oya zrto.yaa saMdBaa-t
jyaa XaasakIya kma-caayaaMnaa saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalao va jao maR%yaucyaa tarKosa AnaukMpa inavaR<aIvaotna Gaot haoto
AXaaMcyaa kuTuMbaIyaaMnaa Aata yaa inayamaap`maaNao kuTuMba inavaR<aIvaotna Ana&oya raihla kaya Asaa mau_a ]pisqat krNyaasa
Aalaolaa Aaho.

3. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 62 p`maaNao AnaukMpa inavaR<aIvaotna
ha inavaR<aIvaotnaacaa ek p`kar Aaho.saovaotUna kaZUna Taklaolaa va AnaukMpa inavaR<aIvaotna GaoNaara XaasakIya kma-caarI
inavaR<aIcyaa tarKosa inavaR<aIvaotna Gaot AsalyaamauLo Aata Asao spYT krNyaat yaot Aaho kI jaoa XaasakIya kma-caarI
saovaotUna kaZUna TaklyaamauLo inayama 100 101 va 102 Anausaar AnaukMpa inavaR<aIvaotna Gaot Asatao.%yaacao baabatIt
%yaacyaa maR%yaunaMtr %yaacyaa kuTuMbaalaa varIla inayamaatIla inayama 116 cyaa paoT inayama 2 maQaIla KMD saI cyaa
trtudInausaar kuTuMba inavaR<aIvaotna Anau&oya rahIla. yaasaazI yaa inayamaacyaa KMD saI maQaIla saovaotUna inavaR<a
JaalyaanaMtr AaiNa maR%yaucyaa tarKosa inavaR<aIvaotna imaLalyaavar maR%yau pavalaa Asaola yaa trtudImaQyao saovaotUna kaZUna
TaklyaanaMtr AaiNa maR%yaucyaa tarKosa inavaR<aIvaotna imaLalyaavar maR%yau pavalaa Asaola AXaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa
p`krNaaMcaahI AMtBaa-va Asalyaacao samajaNyaat yaavao.

4. varIla spYTIkrNaaMmauLo yaqaaisqatI mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMnaa
1 jyaa inavaR<aIvaotna Qaarkalaa saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalao Aaho AXaa inavaR<aIvaotna Qaarkacyaa yaapuZo
kaZavayaacyaa inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaamaQyao inavaR<aIvaotna Qaarkacyaa maR%yaunaMtr Anau&oya Asalaolyaa kuTuMba
inavaR<aIvaotnaasaMbaMQaIcaI naaoMd AMtBaU-t kravaI laagaola. tsaoca 2 jyaaMnaa saovaotuna kaZUna TakNyaat Aalao Aaho AaiNa
jyaaMnaa AnaukMpa inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaat Aalao Aaho prMtu jyaaMcyaa inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaamaQyao kuTuMba
inavaR<aIvaotnaasaMbaMQaIcaa ]llaoK kolaolaa nasaola ikMvaa kuTuMba inavaiR<avaotna Anau&oya naahI Asaa ]llaoK kolaolaa Asaola AXaa
p`krNaI AavaXyaktonausaar kuTuMbainavaR<aIvaotna p`danaacao navaIna AadoXa inaga-imat krNyaacaI kaya-vaahI krNao AavaXyak
rahIla. mhNaUna sava- kayaa-laya p`mauKaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI %yaMacao kayaa-layaatIla jyaa XaasakIya
kma-caayaaMnaa idnaaMk 15 Aa^gasT 1982 raojaI ikMvaa %yaanaMtr saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalao va jyaanaa AnaukMpa
inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaat Aalao Aaho AXaa sava- kma-caayaaMcyaa p`krNaaMcao kuTuMba inavaR<aIvaotna p`aiQat krNyaacyaa
dRYTIkaonaatUna punaiva-laoakna kravao AaiNa %yaasaMbaMQaatIla AavaXyak tao tpXaIla mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata
maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMcyaakDo puZIla kaya-vaahIsaazI pazvaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXanausaaar va naavaanao


A.naa. kuLkNaI-
Xaasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

373
ivaYaya inavaR<aIvaotnaacaa AMSaraSaIt Baaga pnausqaaipt krNao.

iva<a ivaBaaga pirp~k . inaAMk 1091 20 saovaa 4 idnaaMk 28 jaanaovaarI 1991.

Saasana pirp~k iva<a ivaBaaga . inaAMk 1088805saovaa 4 idnaaMk 28 maaca- 1990 Anvayao Asao
spYTIkrNa doNyaat Aalao Aaho kI jyaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaI Aaplyaa inavaR<aIvaotnaacaa Baaga saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkalaa
AMSaraSaIt kolaolaa Asaola Asao inavaR<aIvaotnaQaarkca f@t %yaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkapasaUna 15 vaYa-o pUNa-
JaalyaanaMtr inavaR,<aIvaootnaacaa AMSaraSaIt kolaolaa Baaga punasqaaipt k$na GaoNyaasa pa~ Aahot. [tr p`krNaI jaoqao
inavaR<aIvaotnaacaa Baaga AMSaraSaIt kolyaacaa idnaaMk ha saovaa inavaR<aIcyaa idnaaMkanaMtrcaa Asaoola va %yaamauLo yaa daona
GaTnaaMmaQyao KMD pDlaolaa Asaola toqao inavaR<aIvaotnaacaa Baaga jyaa idnaaMkalaa AMSaraSaIt kolaolaa Asaola %yaa
idnaaMkapasaUna 15 vaYao- pUNa- JaalyaanaMtr inavaR<aIvaotnaacaa AMSaraSaIt kolaolaa Baaga punasqaaipt hao[-la.
2. inavaR<aIvaotnaacaa AMSaraSaIt Baaga punasqaaipt krNyaacaa Saasanaacaa inaNa-ya %yaamaagaIla Kyaa ]_oSaanausaar sava-
p`krNaI samaanatonao laagaU kolaa jaa[-la yaacaI Katrjamaa vhavaI mhNaUna punha Asao spYT krNyaaMt yaoto kI inavaR<aIvaotnaacaa
AMSaraSaIt kolaolaa Baaga punasqaaipt k$na GaoNyaasaazI saovaainavaR<aIcyaa tarKopasaUna 15 vaYaa-caI gaNanaa jaoqao
inavaR<aIvaotnaacyaa Baagaacao AMSaraSaIkrNa saovaainava,R<aIcyaa idnaaMkalaa krNyaat Aalao haoto Aaho ASaaca p`krNaI kolaI
jaa[-la. dusayaa Sabdat jyaa p`krNaI inavaR<aIvaotnaacyaa AMSaraSaIt rkmaocao p`dana saovaa inavaR<aIcyaa pihlyaaca maihnyaat
krNyaaMt Aalao haoto Aaho AaiNa AMSaraSaIkrNaamauLo pihlyaaca inavaR<aIvaotnaatUna samauicat kpat krNyaat AalaI ASaI
p`krNao yaa p`vagaa-t maaoDtIla. [tr sava- p`krNaI mhNajao jaoqao inavaR<aIvaotnaacyaa AMSaraSaIkrNaamauLo dusayaa ikMvaa
%yaanaMtrcyaa maihnyaapasaUna inavaR<aIvaotnaatUna samauicat kpat krNyaaMt AalaI yaoto toqao 15 vaYa-acyaa kalaavaQaIcaI gaNanaa
AMSaraSaIkrNaacyaa tarKopasaUna mhNajaoca AMSaraSaIkrNaamauLo inavaR<aIvaotnaamaQaUna kravayaacaI kpat jyaa tarKopasaUna
krNyaat AalaI haotIAaho %yaa tarKopasaUna kolaI jaa[-la.jyaa p`krNaI AMSaraSaIkrNaacaI tarIK inavaR<aIvaotna
saMivatrNa kaya-alayaatIla inavaR<aIvaotnaacyaa kagadp~amaQyao ]da. inavaR<aIvaotna p`dana AadoXa [%yaaidmaQyao sahja ]plabQa
haot nasaola %yaa p`krNaI inavaR<aIvaotna saMivatrNa kayaa-layaanao hI maaihtI inavaR<aIvaotnaacaa AMSaraSaIt Baaga punasqaaipt
krNyaapUvaI- inavaR<aIvaotna p`dana AadoSa jyaa laoKa AiQakayaaMnaI kaZlao haoto %yaaMcaokDUna maagavaavaI.
3. jaI p`krNao Saasana pirp~k iva<a ivaBaaga . inaAMk 1088805saovaa 4 idnaaMk 28 maaca- 1990
tsaoca yaa pirp~kamaQaIla trtudIMKorIja Anya rItInao inakalaat kaZlaolaI AsatIla %yaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna krNyaat
yao} nayao. tqaaip kovaL saanauga`h savalat mhNaUna ASaa p`krNaaMmaQyao Saasana pirp~k iva<a ivaBaaga idnaaMk 28 maaca-
1990 maQaIla pircCod 3 Anausaar kravayaacyaa Aitp`danaacyaa rkmaocaI vasaUlaI yaapuZo krNyaat yao} nayao. maa~ jaoqao
Aitp`danaacaI r@kma Agaaodrca vasaUla krNyaat AalaolaI Asaola %yaa p`krNaI tI r@kma prt krNyaat yaoNaar naahI.

@@@@@@@@@

ivaYaya XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa tarKopUvaI- saha maihnyaaMcao


Aat mahalaoKaapala laoKa va Anau&oyata 1 ikMvaa 2 maharaYT/
mauMba[- naagapUr yaaMcaokDo inavaR<aI vaotnaacao kagadp~ pazivaNao..

pirp~k iva<a ivaBaaga . saoinavao 1090 p`..341 saovaa 4 idnaaok 6 maaca- 1991.

inayat vayamaana inavaR<aIvaotna jyaa maihnyaat tI doya Aahot %yaa maihnyaacyaa pihlyaa tarKopasaUna doNao Xa@ya vhavao
yaasaazI kayaa-laya p`mauK va inavaR<aIvaotna p`dana AadoXa kaZNyaasa jabaabadar AsaNaaaro [tr AiQakarI yaaMnaI inavaR<aIvaotna
va ]pdana p`%yaxa doNyaacyaa va p`aiQat krNyaacyaa ivaivaQa kaya-pQdtIbaabat maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna

374
inayama 1982 maQaIla p`krNa 10 maQyao ivaiht kolaolao vaoLap~k paLNao AavaSyak Aaho. ]@t inayamaamaQaIla inayama
121 maQyao inavaR<aIvaotnaacao kagadp~k pUNa- krNyaasaazI inarinaraLo TPpo zrivaNyaat Aalao AsaUna p`%yaok TPPyaasaazI
kaTokaorpNao paLavayaacyaa inaiScat AXaa tarKa naomaUna idlyaa Aahot.%yaanausaar AXaI inaiXcat tarIK ]laTlaI kI
%yaanaMtr lagaoca %yaa kamaacyaa puZIla TPPyaasa p`arMBa haotao. inayama 121 va 122 maQaIla AavaSyak baabaI pUNa- kolyaanaMtr
kayaa-laya p`mauKanao inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ sava- baabatIt pUNa- k$na yaqaaisqatI mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata
1 ikMvaa 2 maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMcyaakDo XaasakIya kma-caayaacyaa saovaainavaR<aIcyaa tarKopUvaI- jaastIt jaast
saha maihnyaaMcao Aat pazivaNao AavaXyak Aaho. AXaI kaya-vaahI %yaa %yaa inaiScat tarKaMnaa JaalaI tr kayaa-laya
kagadp~aMcaI AavaSyak tI CananaI kolyaanaMtr saovaainavaR<aIcyaa tarKopUvaI- jaastIt jaast ek maihnyaacyaa Aat inavaR<aI
vaotna p`dana AadoXa va maR%yau ina saovaa inavaR<aI ]pdana Aata inavaR<aI]pdana p`dana krNyaacao AadoXa kaZola.

2. mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata 2 maharaYT/ naagapUr yaaMnaI Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa AaNalao Aaho
kI %yaaMcyaa kayaa-layaat 198990 yaa vaYaI- p`aPt Jaalaolyaa inavaR<aIvaotnaacyaa ekUNa p`krNaaMpOkI f@t 7 T@ko
p`krNao saovaainavaR<aIcyaa Agaaodr saha maihnao %yaaMcao kaya-layaakDo p`aPt JaalaI. 18 T@ko p`krNao saovaainavaR<aIcyaa Agaoadr
tIna maihnao p`aPt JaalaI AaiNa 75T@ko p`krNao XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aInaMtr mahalaoKapalaaMcyaa
kayaa-layaakDo p`aPt JaalaI.iXavaaya ]iXara p`aPt JaalaolaI p`krNao ivaiht inayama laxaat Gao}na pUNa- kolaolaI navhtI.
%yaamauLo inavaR<aIvaotnaacaI p`krNao AMitmat inakalaI kaZNyaat ivalaMba laagalaa va saovaainavaR<a XaasakIya kma-caayaaMnaa
inaYkarNa ~asa Jaalaa.

3. Saasanaacyaa AsaohI inadXa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI kayaa-laya p`mauKakDUna inavaR<aIvaotnaivaYayak kagadp~o
mahalaoKapalaaMkDo pazivataMnaa inavaR<a haoNaayaa kma-caayaacyaa %yaacyaa kayaa-layaacaa saMpUNa- p<aa namaunaa 56 va 7 maQyao
pUNa-pNao namaud kolaa jaat naahI. pirNaamat mahalaoKapalaaMcyaa kayaa-layaakDUna inaga-imat haoNaarI inavaRtIvaotna ivaYayak
laaBaaMcaI p`aiQakarp~o mahalaoKapalaaMcao kayaa-layaat prt yaotat va p`aiQakarp~o inavaR<a haoNaayaa Jaalaolyaa
kma-caayaasa va %yaaMcyaa kayaa-layaasa vaoLovar p`aPt na JaalyaamauLo inavaR,<aI vaotnaivaYayak laaBaaMcyaa p`danaasa ivalaMba haotao.

mhNaUna yaa saMbaMQaat kayaa-laya p`mauKaMnaa Asao inado-Xa doNyaat yaot Aahot kI %yaaMnaI inavaR<aIvaotnaacaI kagadp~o
tyaar krNyaasaazI ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtIcao va vaoLap~kacao p`%yaxaat palana haot Aaho yaacaI dxata GyaavaI AaiNa
inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ ivahIt namaunyaat sava- baabatIt yaqaaoicatir%yaa pUNa- k$na XaasakIya kma-caayaacyaa
saovaainavaR<aIcyaa tarKocyaa saha maihnao Agaaodr mahalaoKapalaaMcyaa kayaa-layaakDo pazivalao jaatIla yaacaI kaLjaI GyaavaI.
tsaoca saovaainavaR<aIvaotnaacao kagadp~ mahalaoKapalaaMcao kayaa-layaakDo pazivataMnaa %yaat inavaR<a haoNaayaa kma-caayaacao
pdnaama %yaacaa %yaacyaa kayaa-layaacaa saMpUNa- p<aa [%yaaid tpXaIla yaaogya %yaa izkaNaI AcaukpNao namaUd krNyaat
Aalaa Aaho yaacaIhI Ka~I k$na GyaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

A.naa. kuLkNaI-
Xaasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@

ivabaama.

375
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 cyaa
piriXaYT Paaca maQaIla namaunaa 7 laa sauQaarNaa.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 1090290 saovaa 4 id. 25 maaca- 1991.

pirp~k maharaYT/ naagarI saovaa inavaRtI vaotna inayama 1982 cyaa inayama 27 4 va 130 cyaa
trtudInausaar saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkalaa jyaa XaasakIya kma-caayaaivaQd ivaBaagaIya ikMvaa nyaayaIk kaya-vaahI sau$ Asaola
ikMvaa caalaU zovaNyaat AalaI Asaola %yaa kma-caayaacyaa inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMnaa AMitma sva$p dota yaot naahI. AXaa
XaasakIya kma-caayaasa f@t 100 T@ko ta%purto inavaR<aIvaotna idlao jaato va [tr laaBa ]pdana inavaR<aI vaotnaacao
AMXaraXaIt maUlya ivaBaagaIya nyaayaIk kaya-vaahI pUNa- Jaalyaavar AaiNa %yaa saMbaMQaatIla AMitma AadoXa kaZlyaanaMtr
idlao jaatat. qaaoD@yaat XaasakIya kma-caayaacyaa inavaR<aIcyaa tarKolaa ivaBaagaIya nyaayaIk kaya-vaahI saMbaMQaat
]plabQa AsalaolaI pirisqatI laxaat Gao}na %yaacao inavaR<aI vaotna ivaYayak laaBa zrivalao jaatat va %yaa p`yaaojanaasaazI
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 cyaa inayama 276 p`maaNao ivaBaagaIya nyaayaIk kaya-vaahI
KalaIla tarKaMpasaUna sau$ JaalaI Asao maananyaat yaoto.

A ivaBaagaIya kaya-vaahIcao baabatIt XaasakIya kma-caayaasa ikMvaa inavaR<aIvaotnaQaarkasa jyaa tarKolaa


Aaraopp~ doNyaat Aalao Asaola %yaa tarKopasaUna ikMvaa XaasakIya kma-caayaalaa AaQaIcyaa
tarKopasaUna inalaMbanaaQaIna zovalao Asaola AXaa tarKopasaUna.
ba faOjadarI kaya-vaahIcao baabatIt jyaa tarKolaa dMDaiQakarI tarIcaI dKla Gaotao ikMvaa paoolaIsa
AiQakayaacao p`itvaodnaacaI jyaa tarKolaa dMDaiQakarI dKla Gaotao %yaa tarKopasaUna.
k idvaaNaI kaya-vaahIcao baabatIt vaadp~ nyaayaalayaalaa jyaa tarKosa saadr krNyaat yaoto %yaa
tarKopasaUna.
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 1231 p`maaNao XaasakIya kma-caayaacao
inavaR<aIvaotna saMbaMQaIcao kagadp~ kayaa-laya p`mauKanao mahalaoKapalaaMkDo namaunaa 7 maQaIla p~amaQyao pazvaavayaacao
Asatat.yaa p~atIla pircCod 3 maQyao inavaR<a kma-caayaacyaa ivaQd ivaBaagaIya caaOkXaI p`laMbaIt AahonaahI ikMvaa
ivaBaagaIya caaOkXaI kravayaacao yaaoijalao AahonaahI yaabaabatcaI maaihtI namaUd kravaI laagato.inavaR<a haoNaayaa XaasakIya
kma-caayaacyaa baabatIt %yaacyaa inavaR<aIpUvaI- inayama 276 nausaar ivaBaagaIya nyaayaIk kaya-vaahI sau$ krNyaat AalaI
nasaola tr inavaR<aIcyaa idnaaMkalaa %yaacao ivaQd ivaBaagaIya nyaayaIk kaya-vaahI p`laMbaIt Aaho Asao mhNata yaot naahI.
%yaamaLo jyaa XaasakIya kma-caayaacyaa ivaQd ivaBaagaIya kaya-vaahI krNyaacao kovaL p`staivat AsaUna p`%yaxaat var
pircCod 1 maQyao yaqaaisqatI A ba Aqavaa k yaoqao inado-iXalaolaI kaya-vaahI JaalaolaI nasaola %yaacao baabatIt %yaa
saMbaMQaIcaI maaihtI namaunaa 7 maQaIla pircCod 3 maQyao namaUd krNyaacaI AavaSyakta naahI.

mhNaUna Xaasana Aata Asaa inado-Xa dot Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 cyaa
pircCod paca maQaIla namaunaa 7 cyaa pircCod 3 e AaiNa baI maQaIla Anaumao ikMvaa tI krNyaacao yaaoijalaolao
naahI AaiNa ikMvaa tI krNyaaacao yaaoijalaolao Aaho ho Xabd vagaLNyaat yaavaot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao


A.naa. kuLkNaI-
Xaasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@

ivabaama.

376
ivaYaya ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla vyaajaacao p`dana.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 109155saovaa 4 idnaaMk 6 mao 1991.

saQyaa ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovarIla vyaajaacao p`dana maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 129e cyaa trtudInausaar ivainayimat kolao jaato.
2. Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa AaNaUna doNyaat Aalao Aaho kI inayatvayamaanaanausaar saovaainavaR<a haoNaayaa
XaasakIya kma-caayaaMcyaa p`krNaI %yaaMcaokDUna Xaasanaalaa yaoNao AsaNaayaa rkmaa inaQaa-rIt krNyaacao kama jarI daona vaYao-
Agaaodr sau$ haoto trI [tr saovaainavaR<aIcyaa p`krNaI Xaasanaalaa yaoNao AsaNaayaa rkmaa inaQaa-rIt krNyaacyaa kamaasa
XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIsa XaasanaacaI maanyata imaLalyaanaMtrca p`arMBa haotao. %yaamauLo inayama 129 e cyaa
trtudI yaa inayatvayamaanaavyaitir@t [tr karNaastva saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa p`krNaIdoKIla laagaU
haotat ka AaiNa laagaU haot Asalyaasa tIna maihnyaaMcyaa kalamayaa-docao baMQana AXaa p`krNaI paLavao ka AXaI SaMka
]pisqat krNyaat AalaI Aaho.yaa saMbaMQaatIla pirisqatIcao punaiva-laoakna krNyaat Aalao AsaUna Xaasanaanao Aata Asao
zrivalao Aaho kI inayatvayamaanaavyaitir@t [tr saovaainavaR,<aIcyaa p`krNaI saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaacaa
daoYa nasatanaa kovaL p`Xaasainak caukImauLo jar ]pdanaacyaa p`danaasa ivalaMba Jaalaa Asaola tr vyaajaacao p`dana saMbaMQaIt
p`XaasakIya ivaBaagaanao iva<a ivaBaagaaXaI sallaamasalat k$na KalaIlap`maaNao ivainayaimat kravao
1 saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkalaa jyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa ivaQd ivaBaagaIya nyaaiyak kaya-vaahI
p`laMibat Asaola AaiNa jaoqao kaya-vaahI pUNa- hao[-pya-nt ]pdanaacaI r@kma raoKUna zovaNyaat AalaI Asaola AXaa p`krNaI
A jar XaasakIya kma-caayaaMcaI sava- AaraopaMmaQaUna pUNa-t daoYamau@tta JaalaI Asaola AaiNa ]pdanaacyaa
rkmaocao p`dana ASaI kaya-vaahI pUNa- JaalyaanaMtr krNyaat Aalao Asaola tr ]pdanaacao p`dana saovaainavaR<aInaMtrcyaa lagatcyaa
idnaaMkalaa doya Jaalao Asao maanaNyaat yao[-la. jar ]pdanaacao p`dana inavaR<aIcyaa idnaaMkapasaUna tIna maihnyaanaMtr krNyaat
Aalao Asaola tr inavaR<aIcyaa idnaaMkapasaUna tIna maihnyaanaMtrcyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat yao[-la.
ba ivaBaagaIya nyaaiyak kaya-vaahI p`laMbaIt Asatanaa XaasakIya kma-caayaacaa maR%yaU Jaalyaanao ivaBaagaIya
nyaaiyak kaya-vaahI baMd krNyaat AalaI Asaola tr ]pdanaacao p`dana maR%yaucyaa idnaaMkanaMtrcyaa lagatcyaa idnaaMkalaa doya
Jaalao Asao maanaNyaat yao[-la AaiNa jar ]pdanaacao p`dana ivalaMbaanao krNyaat Aalao Asaola tr maR%yaUcyaa idnaaMkapasaUna tIna
maihnyaanaMtrcyaa ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat yao[-la.
k ivaBaagaIya nyaaiyak kaya-vaahI pUNa- JaalyaanaMtr XaasakIya kma-caarI pUNa-t daoYamau@t Jaalaa nasaola
AaiNa saxama p`aiQakayaanao ]pdanaacao p`dana krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa Asaola AXaa p`krNaI saxama p`aiQakayaanao ]pdana
p`dana krNyaacao AadoXa jyaa idnaaMkalaa kaZlao AsatIla %yaa idnaaMkalaa ]pdanaacao p`dana doya Jaalao Asao maanaNyaat
yao[-la.AXaa p`krNaI jar ]pdanaacao p`dana ivalaMbaanao krNyaat Aalao Asaola tr saxama AiQakayaanao var namaUd kolaolao
AadoXa jyaa idnaaMkalaa kaZlao AsatIla %yaa idnaaMkapasaUna tIna maihnyaanaMtrcyaa ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat
yao[-la.
2 inayatvayamaana saovaainavaR<aIvyaitir@t [tr karNaastva saovaainavaR<aI AXaa p`karcaI saovaainavaR<aIcaI
p`krNao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 104 ikMvaa 565 66 68 ikMvaa
81 yaaMpOkI kaoNa%yaahI inayamaaKalaIla AsaU XaktIla. inavaR<aIvaotnaacaI kagadp~o tyaar krNaayaa kayaa-layaalaa inayat
vayamaanaanaMtr saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMcaI inavaR<aIvaotnaacaI kagadp~o tyaar krNyaasa jasaa purosaa AvaQaI
]plabQa Asatao tsaa AvaQaI AXaa p`krNaI ]plabQa hao} Xakt naahI.tqaaip 25 vaYaa-caI saovaa pUNa- Jaalyaavar ikMvaa
saovaainavaR<aIcyaa Agaaodr 5 vaYao- yaapOkI kaoNa%yaahI AaQaIcyaa p`saMgaI kayaa-laya p`mauKanao XaasakIya kma-caayaacyaa saovaocaI
pDtaLNaI k$na maharaYT/ naagarI saovaa inava<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 59 Anvayao inaQaa-rIt kolaolaa
Ah-takarI saovaocaa kalaavaQaI %yaalaa kLvaavaa AXaI inayamaat trtUd Aaho .mhNaUna AXaI Apoxaa Aaho kIinayatvayamaana
saoovaainavaR<aIvyaitir@t [tr karNaastva saovaainavaR<aIcyaa p`krNaIdoKIla saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaacao

377
kagadp~o tyaar krNyaasa kayaa-laya p`mauKasa AvaajavaI ivalaMba laagaU nayao. mhNaUna Asao zrivaNyaat Aalao Aaho kI AXaa
p`krNaI ]pdanaacao p`dana inavaR<aIcyaa idnaaMkapasaUna saha maihnyaanaMtr krNyaat Aalao Asaola tr inavaR<aIcyaa
idnaaMkapasaUna saha maihnyaanaMtrcyaa ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat yaavao.
3 saovaot Asatanaa maR%yaU pavalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt AXaa p`krNaI var KMD 2
yaa izkaNaI namaUd kolyaap`maaNao ivacaar krNyaat yaavaa. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla
inayama 136 to 143 yaat maR%yaU ]pdanaacao p`dana krNyaabaabatcaI tpiXalavaar kaya-pQdtI spYT krNyaat AalaI
Aaho. AXaa p`krNaIdoKIla saMbaMQaIt kayaa-layaalaa maR%yaU ]pdanaacao p`dana vaajavaI kalaavaQaIt krNao Xa@ya Aaho. mhNaUna
Asao zrivaNyaat Aalao Aaho kI AXaa p`krNaI maR%yaU ]pdanaacao p`dana maR%yaUcyaa idnaaMkapasaUna saha maihnyaanaMtr krNyaat
Aalao Asaola tr maR%yaUcyaa idnaaMkapasaUna saha maihnyaanaMtrcyaa ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat yaavao. tqaaip
eKaVa p`krNaI ekapoxaa AiQak maagaNaIdaraMnaI ]pdanaacaa %yaacaa itcaa davaa daKla kolyaamauLo maR%yaU ]pdanaacao p`dana
raoKUna zovaNyaat Aalao Asaola AXaI p`krNao yaa AadoXaanausaar Vavayaacyaa vyaajaasaazI AapaoAap pa~ zrNaar naahIt.
Asao p`%yaok p`krNa gauNava<aonausaar iva<a ivaBaagaacyaa sahmatInao svatM~ir%yaa tpasaNyaat yao[-la.
4 saMbaMQaIt XaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaR<aIpUvaI-cyaa idnaaMkapasaUna %yaacao vaotnaat ikMvaa
]pdanaasaMbaMQaIcyaa trtudIt sauQaarNaa JaalyaamauLo Agaaodrca p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaot vaaZ Jaalaolyaa
p`krNaI saQyaa AXaa p`krNaI vyaaja idlao jaat naahI.yaa saMbaMQaat Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa AaNaUna doNyaat Aalao
Aaho kIAXaa p`krNaI ]pdanaacyaa frkacaI r@kma p`dana krNyaasa AvaajavaI ivalaMba haotao. ]pdanaacaI gaNanaa
krNyaasaazI laxaat Gaotlyaa jaaNaayaa vaotnaat sauQaarNaa krNaaro ikMvaa ]pdanaacyaa Anau&oyato saMbaMQaatIla inayamaaMt
saUQaarNaa krNaaro AadoXa inaga-imat JaalyaanaMtr ]pdanaacyaa frkacaI r@kma vaajavaI kalaavaQaIt p`dana krNyaat yaavaI
AXaI Apoxaa Aaho. sava- baabaIcaa ivacaar k$na Aata Asao zrivaNyaat Aalao Aaho kI ]pdanaacyaa qakbaakIcao p`dana
krNyaasa vaotna inayama yaat sauQaarNaa krNaaro AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna tIna maihnyaaMpoxaa AiQak ivalaMba
Jaalyaasa Asao AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna tIna maihnyaanaMtrcyaa ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat
yao[-la.
5XaasakIya ivaBaagaacao ikMvaa %yaapOkI kahI BaagaaMcao saava-jainak xao~atIla ]pmasvaaya<a saMsqaa sqaainak
p`aiQakrNa yaat $paMtr Jaalyaanao %yaat saamaUihkrI%yaa vaga- krNyaat Aalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcaI p`krNao vagaLta
saava-jainak xao~atIla ]pmasvaaya<a saMsqaa sqaainak p`aiQakrNa yaaaMmaQyao kayamacao samaavaoXa Jaalaolyaa XaasakIya
kma-caayaaMcyaa p`krNaI
Asaa p`krNaaMvar ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovar vyaaja doNyaabaabat var KMD 2 yaa
izkaNaI namaUd kolyaap`maaNao ivacaar krNyaat yaavaa. ]pdanaacao p`dana krNyaasa kayamacao samaavaoSana Jaalyaacyaa idnaaMka
pasaUna saha maihnyaaMpoxaa AiQak ivalaMba Jaalyaasa saha maihnyaanaMtrcyaa ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat yao[-la.
inayat saovaainavaR<aIcyaa p`krNaI saovaainavaR,<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaacaa daoYa nasatanaa kovaL p`Xaasainak karNaamauLo
caukImauLo ]pdanaacyaa p`danaasa ivalaMba Jaalaa Asaola tr ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovar vyaaja
doNyaacaI saQyaacaI kaya-pQdtI laagaU rahIla. dusayaa Xabdat saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkapasaUna tIna maihnyaanaMtrcyaa
ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat yao[-la.
2. ]pdanaacao p`dana ivalaMbaanao krNyaasa jabaabadar AsaNaayaa kma-caaMivaw krNyaat yaot AsalaolaI
iXastBaMgaacaI kaya-vaahI pUNa- JaalyaanaMtrca vyaaja doya rahIla ka AXaI XaMka ]pisqat krNyaat AalaI Aaho . yaa
saMbaMQaat Asao spYT krNyaat yaot Aaho kI saovaainavaR,<a SaasakIya kma-caayaacaa daoYa nasatanaa kovaL p`Xaasainak
caukImauLo ]pdanaacyaa p`danaasa ivalaMba Jaalaa Aaho Asao spYTpNao p`sqaaipt Jaalao Asaola AXaa sava- p`krNaI ksaUrdar
kma-caayaaMivaw krNyaat yaoNaayaa iXastBaMgaacyaa kaya-vaahIcyaa inakalaacaI vaaT na pahta vyaaja doNyaat
yaavaoo.iXastBaMgaacyaa kaya-vaahIcyaa p`krNaaMvar svatM~ ir%yaa kaya-vaahI krNyaat yaavaI. yaa AadoXaaMnausaar jaoqao vyaaja doya
Jaalao Asaola toqao ]pdana]pdanaacaI qakbaakI jyaa maihnyaat idlaI jaa[-la %yaa maihnyaacyaa lagatpUvaI-cyaa maihnyaapya-t to
doNyaat yao[-la.

378
3. ho AadoSa to inaga-mat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla. yaa idnaaMkapUvaI- saovaainavaR<a Jaalaolyaasaovaot
Asatanaa maR%yaU pavalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa jyaa p`krNaI ]pdanaacyaa p`danaasaazI inavaR<aIcyaa maR%yaUcyaa
idnaaMkapasaUna yaqaaisqatI tInasaha maihnyaaMpoxaa AiQak ivalaMba Jaalaa AsaUna ho AadoSa inaga-imat haoNyaacyaa idnaaMkapya-nt
]pdanaacao p`dana krNyaat Aalao nasaola AXaa p`krNaI doKIla laagaU rahtIla. tqaaip AXaa p`krNaI vyaajaacao p`dana ho
AadoXa inaga-imat Jaalyaacaa idnaaMk ikMvaa inavaR,<aIcyaamaR%yaUcyaa idnaaMkapasaUna yaqaaisqatI tIna saha maihnyaaMcaa
kalaavaQaI yaapOkI jaao naMtrcaa idnaaMk Asaola %yaa idnaaMkapasaUna doya rahIla. inayatvayamaana saovaainavaR<aI vyaitir@t [tr
karNaastva saovaainavaRi<amaR%yaUcaI jaI p`krNao ho AadoXa inaga-imat haoNyaapUvaI- AMitmat inakalaat kaZNyaat AalaolaI
Aahot tI punha ]GaDNyaat yao} nayaot.

@@@@@@@@@@

ivaYaya ivalaMbaanao p`dana krNyaaMt Aalaolyaa ]pdanaavar vyaaja doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1092224saovaa 4 id. 24 jaulaO 1992.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 129 e cyaa trtudIMnausaar ivalaMbaanao p`dana
krNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaovar vyaaja doNyaat yaoto. yaa inayamaacyaa paoT inayama 1 KalaIla dusayaa
prMtukanausaar jyaa p`krNaI ta%purto ]pdana maMjaur krNyaat Aalao Asaola %yaa p`krNaI vyaaja doya haot naahI. Xaasanaacyaa
Asao inadXa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaalaa ta%pur%yaa ]pdanaacao p`dana
krtanaa ]pdanaacyaa rkmaotUna Xaasanaalaa yaoNao Asalaolyaa rkmaocaI vasaulaI krNyaasaazI vasaulaIyaaogya XaasakIya yaoNao
rkmaopoxaa jaast r@kma raoKUna zovalaI jaato. AXaI jaada raoKUna zovaNyaat AalaolaI r@kma ivalaMbaanao p`dana krNyaat
Aalyaasa %yaa rkmaovar vyaaja Anau&oya rahIla ikMvaa ksao Asaa p`Sna ]pisqat krNyaat Aalaa Aaho.
yaabaabat Xaasana Asa KUlaasaa krIt Aaho kI ]pdanaacyaa rkmaomaQaUna vasaulaIyaaogya XaasakIya yaoNao rkmaopoxaa
jaast r@kma raoKUna zovaNyaat AalaI Asalyaasa AXaI jaada raoKUna zovaNyaat AalaolaI r@kma jar ivalaMbaanao p`dana
krNyaat AalaI Asaola tr %yaa rkmaovar doKIla ]prao@t inayamaacyaa trtudInausaar vyaaja doya rahIla.

@@@@@@@@@

ivaYaya ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa saovaainavaRi<a ]pdana maR%yaU ]pdana


inavaR<aIvaotnaavar doNyaat yaoNaaro vyaaja dramaQyao vaaZ AaiNa ivalaMbaanao
p`dana krNyaat Aalaolyaa kuTuMba inavaRiM<avaotnaavar vyaaja doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1094 155 saovaa 4 id. 24 eip`la 1995.

ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aaalaolyaa saovaainavaRi<a ]pdana maR%yaU ]pdana inavaRi<avaotnaavar doNyaat yaoNaayaa
vyaajaacao p`dana maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 129 e AaiNa 129 baI cyaa
trtudIMnausaar ivainayaimat kolao jaato.ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa saovaainavaR<aI ]pdana maR%yaU ]pdana
inavaR<aIvaotnaavar p`doya Asalaolyaa vyaajaacyaa drat vaaZ krNyaacaa AaiNa ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa kuTuMba
inavaRi<avaotnaavar vyaaja doNyaacaa p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Xaasana Aata Asaa inaNa-ya Gaot Aaho kI

379
A jaoqao saovaainavaRi<a ]pdanaacao maR%yaU ]pdanaacao p`dana saovaainavaR<aIcyaa maR%yaUcyaa tarKopasaUna 3 tIna
maihnyaanaMtr krNyaat Aalao Asaola AaiNa r@kma p`dana krNyaatIla ivalaMba ha p`Xaasainak caukImauLo Jaalaa Asao
spYTpNao p`sqaaipt Jaalao Asaola toqao 3 tIna maihnyaanaMtrcyaa kalaavaQaIsaazI sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa
zovaIvar laagaU Asalaolyaa vyaajadranao vyaaja doNyaat yao[-la. saQyaa ha dr vaaiYa-k 12 T@ko cavaaZInao Aaho .

ba jaoqao inavaR<aIvaotnaacao kuTuMbainavaR<aIvaotnaacao p`dana to doya Jaalyaacyaa tarKopasaUna saha maihnyaanaMtr


p`aiQat krNyaat Aalao Asaola AaiNa r@kma p`dana krNyaatIla ivalaMba ha p`Saasainak karNaaMmauLo Jaalaa Asao spYTpNao
p`sqaaipt Jaalao Asaola toqao 6 saha maihnyaanaMtrcyaa kalaavaQaIsaazI sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa zovaIvar
laagaU Asalaolyaa vyaajadrap`maaNaoo vyaaja doNyaat yao[-la.saQyaa ha dr vaaiYa-k 12 T@ko vaaiYa-k cavaaZInao Aaho .
saQyaa inavaR<aIvaotnaQaarkacaa Aja- p`aPt Jaaalyaavar maM~alayaatIla saMbaMQaIt p`XaasakIya ivaBaaga vyaaja
doNyaabaabatcyaa ivanaMtIvar ivacaar krtao AaiNa saovaainavaR<aI ]pdana maR%yaU ]pdana inavaR<aIvaotna p`dana krNyaatIla
ivalaMba ha p`Xaasainak karNaaMmaULo Jaalaa yaaba_la ivaBaagaacaI Ka~I Asaola tr tao ivaBaaga vyaaja p`dana krNyaasaazI
iva<a ivaBaagaakDo maanyatosaazI iXafarsa krtao. yaa saMbaMQaatIla pirisqatIcao punaiva-laaokna krNyaat Aalao AsaUna
Xaasanaanao Aata Asao zrivalao Aaho kI ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa saovaainavaR<aI ]pdana maR%yaU ]pdana
inavaR<aIvaotna kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa p`%yaok p`krNaavar maM~alayaatIla saMbaMQaIt p`XaasakIya ivaBaaga svaaiQakaro ivacaar
krIla AaiNa saovaainavaR<aI ]pdana maR%yaU ]pdana inavaR<aIvaotna kuTuMbainavaR<aIvaotna p`dana krNyaatIla ivalaMba ha
p`XaasakIya karNaaMmauLo Jaalaa yaaba_la ivaBaagaacaI Ka~I JaalaI Asaola tr tao ivaBaaga yaqaaisqatI mahalaoKapala laoKa
va Anau&oyata maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMcaokDUna yaa saMbaMQaatIla Anau&oyata Ahvaala p`aPt k$na Gao}na vyaaja
p`dana krIla. vyaaja p`dana krNyaasaazI iva<a ivaBaagaakDo maanyatosaazI iSafarsa krNyaacaI yaapuZo AavaSyakta rahNaar
naahI.
jaoqaoo p`Xaasainak karNaaMmauLo saovaainavaR<aI ]pdana maR%yaU ]pdana inavaR<aIvaotna kuTuMba inavaR<aIvaotnaavar
vyaajaacao p`dana p`aiQat krNyaat Aalao Asaola AXaa sava- p`krNaaMt maM~alayaatIla p`XaasakIya ivaBaagaanao jabaabadarI
inaiScat k$na ivalaMbaasa jabaabadar Asalyaacao AaZLUna Aalaolyaa AiQakayaaMsahIt XaasakIya kma-caayaaivaw Aqavaa
kma-caayaaMivaw maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 129 e va 129 baI maQyao namaUd
kolyaap`maaNao iSastBaMgaacaI kaya-vaahI kravaI. AXaa p`krNaI vaoLovar AaiNa yaaogyairtInao kaya-vaahI haot Aaho yaacaI
Katrjamaa k$na GaoNyaasaazI maM~alayaatIla p`XaasakIya ivaBaagaaMnaI yaa Xaasana inaNa-yaacyaa saaobat jaaoDloalyaa ivaiht
namaunyaat itmaahI Ahvaala iva<a ivaBaagaakDo pazvaavaa.
ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapya-nt jyaa p`krNaI saovaainavaRiM<a ]pdanamaR%yau ]pdana inavaRi<avaotna
kuTUMba inavaRi<avaotna yaaMcao p`dana krNyaat Aalaolao naahI ASaa p`krNaI pircCod 1 maQyao namaUd kolaolaa vyaajaacaa dr laagaU
hao[-la.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 maQaIla inayama 129e AaiNa baI cyaa ivaVmaana
trtudImaQyao yaa Saasana inaNa-yaacyaa trtUdIMpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao.yaa inayamaat rItsar
sauQaarNaa yaqaavakaSa krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMt caaOQarI
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

380
ivaYaya ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa saovaainavaRi<a ]pdana
maR%yaU ]pdanaavar vyaaja doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saIpIe 1095 148 saovaa 4 id. 28 iDsaoMbar 1995.

Xaasana inaNa-ya . saoinavao 1085 saIAar 1845saovaa 4 id. 23jaUna 1986 cyaa trtudIMnausaar
]pdanaacyaa p`danaaasa p`Xaasainak caukImauLo ikMvaa saMbaMQaIt XaasakIya kma-caayaaMcyaa inayaM~NaabaahorIla karNaaMmauLo ivalaMba
Jaalaa Asao spYTpNao p`sqaaipt Jaalao Asaola AXaa p`krNaI jyaa maihnyaat saovaainavaRi<a ]pdanaacao maR%yaU ]pdanaacao p`%yaxa
p`dana krNyaat Aalao Asaola %yaaacyaa lagatpUvaI-cyaa maihnaa Akorpya-t vaoLaovaLI ivaiht kolaolyaa drap`maaNao vyaaja doNyaat
yaoto.
2. yaa saMdBaa-t Xaasana Aata Asaa inaNa-ya Gaot Aaho kI saovaainavaRi<a ]pdanaacyaa maR%yaU ]pdanaacyaa rkmaocao
p`dana krNyaasa ivalaMba laagalyaasa ]pdanaacao p`%yaxa p`dana jyaa idnaaMkalaa krNyaat Aalao Asaola %yaa idnaaMkapya-t vyaaja
Anau&oya rahIla.
3. ho AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapya-t jyaa p`krNaI saovaainavaRi<a ]pdana maR%yaU ]pdana yaaMcao p`dana
krNyaaMt Aalaolao naahI AXaa sava- p`krNaI yaa AadoXaaMcyaa trtudI laagaU rahtIla.

ivaYaya manaaoivatImaanisak duba-lata ikMvaa XaarIirkdRYTyaa


paMgaLopNaaivaklaaMgata Asalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa
maulaaMnaa saMpUNa- hyaatBar kuTMba inavaR<aIvaotna doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . kuinavao 1090 254saovaa 4 idnaaMk 2 jaulaO 1991.

Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena 1472 1609 saIAar 239 75 saovaa 4
id. 12 Aa^gasT 1976 Anvayao Asao AadoXa kaZNyaaMt Aalao haoto kI XaasakIya kma-caayaaMcyaa maulaaMmaQyao ikMvaa
maulaImaQyao kahI manaaoivatI ikMvaa maanaisak duba-lata inamaa-Na JaalaolaI Asaola ikMvaa XaairrIkdRYTyaa paMgaLopNaa ikMvaa
ivaklaaMgata AalaolaI Asaola AaiNa %yaamauLo %yaa maulaaMcyaa baabatIt Azra vaYao- Aata ekvaIsa vaYao- AaiNa AivavaahIt
maulaIcyaa baabatIt ekvaIsa vaYao- Aata caaovaIsa vaYao- vaya pUNa- Jaalaolao Asalao trI %yaalaa itlaa ]pijaivaka krNao
Xa@ya nasaola tr AXaa maulaaMnaa ikMvaa AivavaahIt maulaIlaa %yaa Xaasana inaNa-yaaMt namaud kolaolyaa XatI-cyaa AQaIna rahUna
saMpUNa- hyaatBar kuTuMba inavaR<aIvaotna p`doya hao[-la. ho AadoXa idnaaMk 12.8.1976 pasaUna AMmalaat Aalaolao Aahot.
(a trtudIMcaa AMt-Baava maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 cyaa paoT inayama 5
maQyao krNyaaMt AalaI AsaUna to id. 15 .8.1982 pasaUna AMmalaat Aalaolao Aahot. yaa inayamaacyaa paoT inayama 5
maQaIla spYTIkrNa e cyaa trtudIMnausaar XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIpUvaI- ikMvaa saovaot AsataMnaa Jaalaolyaa
maR%yaupUvaI- ]GaDkIsa AalaolaI ivaklaaMgata f@t kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUrIsaazI ivacaarat GaotlaI jaato. yaa trtudIMmauLo
XaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aInaMtr ikMvaa saovaot Asatanaa Jaalaolyaa maR%yaunaMtr ivaklaaMgata inamaa-Na JaalaolaI Ap%yao
hyaatBar kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa laaBaasaazI Apa~ zrt haootI.
Xaasana Aata Asao inado-Xa dot Aaho kI hyaatBar kuTuMbainavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaasaazI maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 116 5 KalaIla spYTIkrNa e maQyao namaud kolaolaI. XaasakIya

381
kma-caayaacyaa saovaainavaR<aIpUvaI- ikMvaa saovaot Asatanaa Jaalaolyaa maR%yaupUvaI- ]GaDkIsa AalaolaI ivaklaaMgata ivacaarat
GaoNyaacaI jaI pUva-AT Aaho tI kaZUna TakNyaat yaavaI.
Xaasana AaNaKI AsahI AadoXa dot Aaho kI id. 12.8.1976 pUvaI- AadoXaat AavaSyaktI trtud
nasalyaamauLo ikMvaa id 15.8.1982 paasaUna var namaud kolaolaI pUva-AT AMmalaat AalyaamauLo pa~ Asalaolyaa jyaa
ivaklaaMga Ap%yaaMnaa ha laaBa doNyaat Aalaolaa navhta to doKIla Aata hyaatBaar kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa laaBaasaazI pa~
rahtIla. ParMtu %yaasaazI AT AXaI Asaola kI to koMd` Xaasana ikMvaa rajya Xaasana AaiNa ikMvaa koMd` ikMvaa rajya
Xaasanaacyaa saava-jainak xao~atIla ]pma svaaya%t saMsqaa sqaainak saMsqaa yaaMcyaa inayamaanvayao Agaaodrca kaoNatohI
inavaR<aIvaotna Gaot nasaavaot ikMvaa pa~ nasaavaot.
ho AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla. PaircCod 3 maQyao namaud kolaolyaa p`krNaaNaahI
%yaaca idnaaMkapasaUna laagaU rahtIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

A.naa. kuLkNaI-
TIp id.26.4.1995 caa Saasana inaNa-yahI phavaa. Xaasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya saovaa inavaR<aInaMtrcyaa ptIp%naI ( Post retiral spouses )


yaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krNao.

iva<a ivaBaagainaNa-ya .kuinaMvao 1090254saovaa 4 id. 3 jaulaO 1991.

maharaYT/ naagarI saovaa ina.vaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 16baekcyaa trtudInausaar
saovaainavaR<aInaMtrcyaa ptIp%naIsa kuTuMba inavaR,<aIvaotna Anau&oya naahI. saovaainavaR<aInaMtr ivavaah kolaolyaa koMd` Xaasanaacyaa
kma-caayaaMcyaa kahI ivaQavaaMnaa kuTuMbainavaR<aIvaotna yaaojanaocao laaBa AaplyaalaahI doNyaat yaavaot AXaI maagaNaI krNaaro irT
Aja- .1128 AaiNa 12041988 Baartacyaa savaao-cca nyaayaalayaat daKla kolao haoto.savaao-cca nyaayaalayaanao (a
ivaQavaaMcyaa baajaUnao inavaaDa idlaa Aaho. savaao-cca nyaayaalayaanao idlaolyaa inavaaDyaacao pirNaamaI Xaasanaanao Aata Asaa inaNa-ya
Gaotla Aah okI XaasakIya kma-caayaaMcaa ivavaah jarI %yaaMcyaa saovaainavaR<aInaMtr Jaalaolaa Asalaa trI mhNajaoca AXaa
saovaainavaR<aInaMtrcyaa ptIp%naI (Post retiral spouses ) yaaMnaa doKIla kuTuMbainavaR<aIvaotna yaaojanaa 1964 cao laaBa
Anau&oya rahtIla.ho laaBa inavaR<aIvaotna Qaarkacyaa maR%yaucyaa lagatnaMtrcyaa idnaaMkapasaUna doya rahtIla.
saovaainavaR<aInaMtrcao ptIp%naI kuTuMbainavaR<aIvaotnaasa pa~ krNyaacyaa idnaaMkalaa hyaat haoto AiNa %yaa
tarKonaMtr maR%yau pavalao %yaaMcao p`krNaI %yaaMcao jaoqao Anau&oya Asaola toqao kuTuMbainavaR<aIvaotnaacaI %yaa kalaavaQaIcaI hyaat
kalaIna qakbaaakI %yaaMcyaa kuTuMbaatIla sadsyaaMnaa vaarsaaMnaa doKIla p`doya rahIla.
kuTuMbainavaR<aIvaotnaacaI maMjaUrI AaiNa %yaacao p`dana maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 yaaMt
ivahIt kolaolyaa kaya-pQdtIp`maaNao inayamaIt kolao jaa[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao.
A.naa.kuLkNaI-
TIp id.27.4.95 caa Saasana inaNa-yahI phavaa. Xaasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

382
ivaYaya Acaanak naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maahIt nasalaolyaa
XaasakIya kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTuMbaIyaaMnaa
kuTUMba inavaR<aIvaotna AaiNa ]pdana maMjaur krNyaabaabat.

iva<a ivaBaagainaNa-ya .saoinavao 1089491 saovaa4 idnaaMk 5 jaulaO 1991.

Acaanak naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maaiht nasalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa kuTUMbaatIla pa~
vya@tIMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaacaI barIcaXaI p`krNao XaasanaakDo pazivalaI jaatat. saQyaa XaasanaakDUna AXaa
p`krNaaMvar gauNava<aonausaar ivacaar kolaa jaatao.saaQaarNapNao XaasakIya kma-caarI naahIsaa Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna saat
vaYaa-caa kalaavaQaI ]laTlyaa iXavaaya tao maR%yau pavalaa Aaho Asao samajata yaot nasalyaanao %yaacyaa kuTuMbaIyaalaa kuTuMba
inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa dota yaot naahIt. ho t<va [MiDyana eivhDnsa A^@Tcyaa klama 108 var AaQaarIt AsaUna %yaa
klamaacyaa trtudInausaar jaovha eKada baop<aa [sama ijavaMt Aaho ka maR%yau pa\valaa Aaho Asaa p`Sna inamaa-Na haotao va tao jar
ijavaMt Asata tr %yaacyaa ba_lacaI maaihtI sahjaga%yaa jyaa vya@tIlaa Avagat JaalaI Asata AXaa vya@tIlaa saat vaYa-o
pya-nt %yaacyaaba_la kahIca eokIvaat Aalao naahI tr tao ijavaMt Aaho ho isaQd krNyaacaI jabaabadarI jaI vya@tI tao
ijavaMt Aaho Asao XapqapUva-k p`itpadna krto itcaI rahto.
baop<aa Jaalaolyaa XaasakIya kma-caayaacyaa kuTuMbaalaa doya Asalaolao fayado raoKUna Qarlyaanao AvaajavaI ~asa haot
AsalyaamauLo p`Sna Xaasanaacyaa kahI kaLapasaUna ivacaaraQaIna haota. Xaasana Aata Asaa inadoXa dot Aaho kI jaovha
XaasakIya kma-caarI %yaacyaa kuTuMbaalaa saaoDUna naahIsaa haotao %yaavaoLI %yaacyaa kuTuMbaalaa KalaIla p`danao krNyaat yaavaIt.

ek sava-p`qama doya Asalaolao vaotna doya Asalaolyaa rjaocao raoKIkrNa AaiNa XaasakIya kma-caayaanao kolaolao
naamainado-Xana laxaat Gao}na BaivaYya inavaa-h inaQaIcaI r@kma.
daona ek vaYaa-cyaa kalaavaQaInaMtr
A Anau&oya Asaola %yaap`maaNao sava-saaQaarNa vaaZIva dranao kuTuMba inavaR<aIvaotna.
ba jar kma-caarI saovaainavaR<a Jaalaa Asata tr %yaalaa jaovaZI saovaainavaR<aI ]pdanaacaI r@kma imaLalaI
AsatI tovaZI mau%yau ]pdanaacaI r@kma
tIna saMbaMQaIt XaasakIya kma-caayaacaa mau%yau Jaalaa Aaho ho inaNa-ayak irtInao isaQd JaalyaanaMtr ikMvaa
kma-caarI naahIsaa Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna saat vaYaa-naMtr maR%yau ]pdana va saovaainavaR<aI ]pdana
yaamaQaIla frkacaI r@kma .

SaasakIya kma-caarI naahIsaa haoNyaacaa idnaaMk ha paolaIsa p`aiQakayaakDo jyaa idnaaMkalaa p`qama KbarI Ahvaala
ef Aaya Aar naaoMdivalaa Asaola %yaa idnaaMkapasaUna QarNyaat yao[-la AaiNa inavaR<aIvaotna AaiNa ]pdanaacaI r@kma
maMjaUr krNyaasaazI ek vaYaa-caa kalaavaQaI doKIla %yaaca idnaaMkapasaUna gaNaNyaat yao[-la. jyaa p`krNaI p`qama KbarI
Ahvaala ef Aaya Aar ho AadoXa inaga-maIt haoNyaapUvaI-cyaa idnaaMkalaa naaoMdivalaa Asaola AaiNa jaoqao ek vaYaa-caa
kalaavaQaI Agaaodrca pUNa- Jaalaolaa Aaho %yaa p`krNaI kuTuMba inavaR<aIvaotna ]pdana yaa saarKo fayado ho AadoXa inaga-imat
Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna maMjaUr krNyaat yaotIla.
kuTuMba inavaR<aIvaotna]pdana ho XaasakIya kma-caayaacyaa kt-vyaacaa jaao XaovaTcaa idnaaMk haota p`aiQat
rjaocaa kalavaQaI Qa$na %yaa idnaaMkalaa %yaanao Gaotlaolyaa vaotnaavar zrivalao jaa[-la AaiNa laagaU Asalaolyaa AadoXa
inayamaaMnausaar inayaimat krNyaat yao[-la.
var namaud kolaolao laaBa maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaagaakDUna KalaIla ATIcyaa AQaIna rahUna maMjaUr kolao
jaatIla
ivabaama.
.

383
1 kuTuMbaIyaaMnaI saMbaMQaIt paolaIsa zaNyaavar tar naoaMdvaUna XaasakIya p~ kma-caayaacaa paolaIsaaMnaI sava-
p`karo XaaoQa Gao}nahI %yaacaa zavaizkaNaa laagat naahI AXaa p`karcaa Ahvaala p`aPt kolaolaa Asalaa
paihjao.
2 XaaasakIya kma-caayaanao naamainado-iXat kolaolyaa vya@tI vaarsadar yaajakDUna yaa Xaasana inaNa-yaa
saaobat jaaoDlaolyaa naahIsaa Jaalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa saMbaMQaat ivahIt kolaolyaa namaunyaat
[Mga`jaI xaitpUtI- baMQap~ GaoNyaat yaavao.
kayaa-laya p`mauK ha XaasakIya kma-caayaakDUna Xaasanaalaa yaoNao Asalaolyaa rkmaaMcao inaQaa-rNa k$na maharaYT/
naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 132 Anausaar va Xaasanaalaa yaoNao Asalaolyaa rkmaaMcyaa
vasaulaIbaabat AMmalaat Asalaolyaa [tr saucanaaMnausaar Xaasanaalaa yaoNao Asalaolyaa rkmaaMcaI vasaulaI krIla.
PaaolaIsa p`aiQakayaakDo jyaa idnaaMkalaa p`qama KbarI Ahvaala ef Aaya Aar naaoMdivalaa Asaola %yaa
idnaaMkapasaUna ek vaYaa-naMtr kuTuMbaanao XaasakIya kma-caayaacyaa kayaa-laya p`mauKakDo kuTuMba inava<,aIvaotna AaiNa inavaR<aI
]pdana maMjaUr krNyaasaazI ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtInausar kuTuMba inavaR<aIvaotna AaiNa ]pdana p`danaasaazI Aja- kravaa.
jar inavaR<aI ]pdanaacao saMivatrNa Aja- kolyaacyaa idnaaMkapasaUna tIna maihnyaacyaa Aat Jaalao naahI tr %yaavar
laagaU Asalaolyaa drap`maaNao vyaaja doNyaat yao[-la AaiNa ivalaMbanaacaI jabaabadarI inaiXcat krNyaat yao[-la.
sava-saaQaarNa BaivaYyainavaa-h inaQaI inayamaavalaIcyaa inayama 134A Anausaar sava-saaQaarNa BaivaYyainavaa-h
inaQaIcyaa iXallak rkmaovar saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkanaMtr ikMvaa maR%yaucyaa idnaaMkanaMtr vyaaja idlao jaato. naahIXaa Jaalaolyaa
XaasakIya kma-caayaacyaa p`krNIo inayama 134pI cyaa trtudInausaar jyaa maihnyaat XaasakIya kma-caarI naahIsaa Jaalaa
Aaho Asao paolaIsa p`aiQakayaanao kLivalao Asaola %yaa maihnyaacyaa lagatnaMtrcyaa maihnyaapasaUna ]prao@t inayamaat namaUd
kolaolyaa pQdtInao va kalaavaQaIpya-t vyaaja doNyaat yao[-la.
ho AadoXa yaaogya%yaa forfarasah Acaanak naahISaa Jaalaolyaa zavaizkaNaa maaiht nasalaolyaa
inavaR<aIvaotnaQaarkacyaa p`krNaIhI laagaU rahtIla. AXaa p`krNaI inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaamaQyao pI.pI.Aao namaUd
kolaolyaa draMp`maaNao kuTuMba inavaR<aIvaotna p`doya rahIla AaiNa to saMbaMQaIt kayaa-laya p`mauKakDUna p`aiQat kolao jaa[-la.jaoqao
inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaamaQyao hI maaihtI ]plabQa nasaola toqao kayaa-laya p`mauK var pircCod 2 daona maQyao namaUd
kolyaap`maaNao doya Asalaolao kuTUMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaacaI AavaXyaktI kaya-vaahI krIla. inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa
kuTuMbaatIla pa~ vya@tIkDUna yaa Xaasana inaNa-yaasaaobat jaaoDlaolyaa naahIXaa Jaalaolyaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMsaMbaMQaat ivaiht
kolaolyaa namaunyaat [Mga`jaI xaitpUtI- baMQap~ GaoNyaat yaavao.
jaoqao kuTuMba inavaR<aIvaotna 1 jaanaovaarI 1986 pUvaI-cyaa dranao maMjaUr kolaolao Asaola toqao to 1 jaanaovaarI 1986
pasaUna Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .pIsaIAar 1087426saovaa 10 id. 19.8.1987 p`maaNao sauQaa$na
eki~t kolao jaa[-la.
ho AadoXa to inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalat yaotIla. jaI p`krNao yaa Xaasana inaNa-yaamaQaIla
trtudIKorIja Anya rItInao inakalaat kaZlaolaI AsatIla toqao laaBaaqaI-naa AsalyaaKorIja AXaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna
krNyaat yao} nayao.
ho AadoXa sava- saMbaMQaItMacyaa najarosa AaNaavaot.
ho AadoXa saamaanya p`Xaasana ivaBaagaacyaa sahmatInao %yaa ivaBaagaacyaa AnaaOpcaarIk saMdBa- . 35613 A
id. 15 maaca- 1991 Anvayao inaga-imat krNyaat Aalao Aahot.
maharaYT/acao rajyapala yaMacyaa AadoXaanausaar va naavaaMnao
e.ena. kuLkNaI-
]p saicava maharaYT/ Xaasana.
TIp id.7.10.1993 caa Saasana inaNa-yahI phavaa
@@@@@@@@@@
ivabaama.

384
ivaYaya rajya XaasakIya maRt kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa
Ap%yaaMnaa janmamaanausaar kuTuMbainavaR<aIvaotna doNaobaabat.

Xaasana inaNa-ya . kuinavao 1091 53saovaa 4 id. 24.9.1991.

idnaaMk 11 jaulaO 1991 pUvaI- Aist%vaat Asalaolyaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa
inayama 116 paoT inayama 7 KMD 3 Anausaar jar maulagao AaiNa Aivavaaiht maulaI hyaat AsatIla tr maulagao kuTuMba
inavaR<aIvaotna imaLNyaasa Apa~ hao[-pya-nt Aivavaaiht maulaI kuTuMba inavaR<aIvaotna imaLNyaasa pa~ zrt navh%yaa.maRt
XaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa Ap%yaaMnaa to maulagao Aahot Aqavaa maulaI ho laxaat na Gaota %yaaMcyaa
janmamaaMnausaar kuTuMba inavaR<aIvaotna p`dana krNyaabaabatcyaa p`Snaavar Xaasanaanao AilakDo ivacaar kolaa. Xaasanaanao Asaa
inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI maRt XaasakIya kma-caayaaMcao inavaR<aIvaotnaQaarkaMcao pa~ maulagao maulaI maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 5 KalaIla prMtukamaQyao namaUd kolaolaI manaaoivatI ikMvaa maanaisak
duba-lata [%yaadI AsalaolaI Ap%yao Qa$na to maulagao Aahot Aqavaa maulaI ho laxaat na Gaota %yaaMcyaa janmamaanausaar kuTuMba
inavaR<aIvaotnaasa pa~ rahtIla AaiNa jaaopya-nt maaozo Ap%ya kuTuMba inavaR<aIvaotnaasa Apa~ haoNaar naahI taopya-nt %yaacyaa
naMtrcao Ap%ya kuTuMba inavaR<aIvaotnaasa pa~ zrNaar naahI. jaoqao jauLyaa Ap%yaaMnaa kuTuMba inavaR<aIvaotna p`doya Asaola toqao to
%yaa Ap%yaaMnaa sama p`maaNaat idlao jaa[-la.AXaa Ap%yaaMpOkI kaoNa%yaahI Ap%yaacaI kuTuMba inavaR<aIvaotnaasaazI pa~ta
saMpuYTat Aa%yaanaMtr %yaacaa itcaa ihssaa vyapgat na haota tao AXaa dusayaa Ap%yaasa p`doya rahIla AaiNa AXaI daonhI
Ap%yao kuTuMba inavaR<aIvaotnaasa Apa~ JaalyaanaMtr kuTuMba inavaR<aIvaotna yaqaaisqatI puZIla pa~ Ap%yaasa ikMvaa jauLyaa
Ap%yaaMnaa p`doya rahIla.
ho AadoXa 11 jaulaO 1991 pasaUna mhNajaoca jyaa idnaaMkalaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR,<aIvaotna inayama 1982
cyaa inayama 116 laa AavaSyak sauQaarNaa krNaarI samamaaMkacaI id. 1.7.91 caI AiQasaUcanaa p`isaw JaalaI %yaa
idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.

TIp id. 24.9.92 caa Saasana inaNa-yahI phavaa.

@@@@@@@@@

ivaYaya ivaBaagaIya ikMvaa nyaaiyak kaya-vaahI p`Mlaibat Asalaolyaa p`krNaI


ta%purto inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1092 100 saovaa 4 id. 25 jaUna 1992.

jaao XaasakIya kma-caarI inayat vayamaana pUNa- haotaca ikMvaa Anyaqaa saovaainavaR<a Jaalaa Asaola AaiNa jyaacyaa
ivaQd kaoNatIhI ivaBaagaIya ikMvaa nyaaiyak kaya-vaahI sau$ kolaI Asaola ikMvaa ivaBaagaIya kaya-vaahI puZo caalaU zovaNyaat
AalaI Asaola %yaacyaa baabatIt kayaa-laya p`mauK maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 130
paoT inayama 1 baI cyaa trtudInausaar saovaainavaRi<acyaa tarKopasaUna sau$ haoNaayaa saha maihnyaacyaa kalaavaQaIkrIta
ta%purto inavaR<aIvaotna maMjaUr k$ Xaktat. tqaaip ha kalaavaQaI saMbaMQaIt mahalaoKapalaMacyaa saMmatInao ivaBaagaIya ikMvaa
nyaaiyak kaya-vaahI pUNa- hao[-pya-nt vaaZvaUna ta%purto inavaR<aIvaotna %yaa kalaavaQaIpya-t caalaU zovata yaoto.
2. Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI jyaa p`krNaI ivaBaagaIya ikMvaa nyaaiyak kaya-vaahI sau$ Aaho ikMvaa
ivaBaagaIya kaya-vaahI puZo caalaU zovaNyaat AalaI Aaho %yaa p`krNaI kayaa-laya p`mauK ta%pur%yaa inavaR<aIvaotnaacaa saha
maihnyaapuZIla kalaavaQaI mahalaoKapalaaMcyaa saMmatInao ivaBaagaIya caaOkXaIcao AMitma AadoXa kaZNyaacyaa idnaaMkapya-t salaga

385
na vaaZivata tao kalaavaQaI KMDXa vaaZivatat. %yaamauLo inavaR<aIvaotnaQaarkasa ta%purto inavaRi<avaotna inayaimatpNao imaLt
naahI AaiNa %yaasa inaYkarNa ~asa haotao.

3. mhNaUna yaa saMbaMQaat kayaa-laya p`mauKaMnaa Asao inadoXa doNyaat yaot Aahot kI jyaa p`krNaI saovaainavaR<a
kma-caayaaivaQd ivaBaagaIya Aqavaa nyaaiyak kaya-vaahI sau$ Aaho ikMvaa ivaBaagaIya kaya-vaahI puZo caalaU zovaNyaat AalaI
Aaho AXaa p`krNaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 130 1baI Anausaar
ta%pur%yaa inavaR<aIvaotnaacaa kalaavaQaI mahalaoKapalaaMcyaa saMmatInao saha maihnyaacyaa puZo vaaZivatanaa tao KMDXa na vaaZivata
ivaBaagaIya ikMvaa nyaaiyak kaya-vaahI pUNa- hao[-pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI ekaca vaoLI va salagair%yaa vaZivaNyaat yaavaa.

4. Xaasana AaNaKI AsaahI AadoXa dot Aaho kI ivaBaagaIya ikMvaa nyaaiyak kaya-vaahI pUNa- JaalyaanaMtr
inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ mahalaooKapalaaMkDo pazivatanaa %yaat ta%pur%yaa inavaR<aIvaotnaacaa kalaavaQaI tsaoca ivaBaagaIya
ikMvaa nyaaiyak kaya-vaahI pUNa- Jaalyaacaa idnaaMk namaUd krNyaat yaavaa.

ivaYaya inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIt maUlyaacyaa rkmaotUna XaasakIya yaoNao


rkmaaMcaI vasaulaI na krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . inaAMk 1092 223saovaa 4 id. 27 jaulaO 1992.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa p`krNa dha maQyao saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya
kma-caayaaMkDUna vasaulaI yaaogya XaasakIya yaoNao rkmaa inaQaa-irt krNyaasaMbaMQaat saivastr kaya-pwtI naomaUna idlaolaI Aaho.
%yaatIla trtudInausaar saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaaMkDUna vasaulaI yaaogya AXaa KalaI dXa-iavalyaap`maaNao daona
p`karcyaa XaasakIya yaoNao rkmaa Asatat.

A jar XaasakIya kma-caayaasa XaasakIya inavaasasqaana imaLalao Asaola tr XaasakIya inavaasasqaanaasaMbaMQaat


yaoNao rkmaa. AaiNa
ba XaasakIya inavaasasqaanaaXaI saMbaMQaIt rkmaaMcyaa vyaitir@t [tr yaoNao rkmaa.

var namaUd kolaolyaa XaasakIya yaoNao rkmaaMcao samaayaaojana va vasaUlaI yaasaMbaMQaIcaI kaya-pQdtI ]@t inayamaaMmaQyao
ivaiht krNyaat AalaI Aaho. %yaanausaar inavaR<a XaasakIya kma-caayaaMkDUna vasaulaIyaaogya XaasakIya rkmaa yaoNao Asalyaasa
%yaaMcaI vasaUlaI Anau&oya Asalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaotUna krta yaoto.inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIt maUlyaacyaa rkmaotUna
AXaI vasaUlaI krNyaasaMbaMQaat inayamaaMt kaoNatIhI trtUd naahI. tqaaip AXaI vasaulaI krNao Xa@ya vhavao yaasaazI kahI
p`krNaaMt inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIt rkmaocao p`dana XaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaR<aInaMtr raoKUna zovalyaacao Xaasanaacao
inadXa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho. mhNaUna Xaasana Asaa inadoXa dot Aaho kI saovaainavaR<a XaasakIya kma-caayaaMkDUna
vasaulaIyaaogya XaasakIya rkmaa yaoNao Asalyaasa %yaaMcaI vasaulaI inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIt maUlyaacyaa rkmaotUna krNyaat
yao} nayao va %yaasaazI inavaR<aIvaotnaacyaa AMXaraXaIt maUlyaacyaa rkmaocao p`dana raoKUna zovaNyaat yao} nayao.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

386
ivaYaya rajya XaasakIya maRt kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa
Ap%yaaMnaa janmamaanausaar kuTuMbainavaR<aIvaotna doNaobaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . kuinavao 109353saovaa 4 id. 24.9.1992.

idnaaMk 11 jaulaO 1991 puvaI- Aist%vaat Asalaolyaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa
inayama 116 paoT inayama 7 KMD 3 Anausaar jar maulagao AaiNa AivavaahIt maulaI hyaat AsatIla tr maulagao kuTuMba
inavaR<aIvaotna imaLNyaasa Apa~ hao[-pya-t Aivavaaiht maulaI kuTuMba inavaR<aIvaotna imaLNyaasa pa~ zrt navh%yaa. maRt
XaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa Ap%yaaMnaa to maulagao Aahot Aqavaa maulaI ho laxaat na Gaota %yaaMcyaa
janmamaanausaar kuTuMba uinavaR<aIvaotna p`dana krNyaabaabatcyaa p`Snaavar Xaasanaanao AilakDo ivacaar kolaa. Saasanaanao Asaa
inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI maRt XaasakIya kma-caayaaMcao inavaR<aIvaotnaQaarkaMcao pa~ maulagao maulaI maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 116 5 KalaIla prMtukamaQyao namaud kolaolaI manaaoivatI ikMvaa maanaisak
duba-lata [%yaaid AsalaolaI Ap%yao Qa$na to maulagao Aahot Aqavaa maulaI ho laxaat na Gaota %yaaMcyaa janmamaanausaar
kuTuMbainavaR<aIvaotnaasa pa~ rahtIla AaiNa jaoapya-t maaozo Ap%ya kuTuMbainavaR<aIvaotnaasa pa~ zrNaar naahI . jaoqao jauLyaa
Ap%yaaMnaa kuTMubainavaR<aIvaotna p`doya Asaola toqao to %yaa Ap%yaaMnaa samap`maaNaat idlao jaa[-la. AXaa Ap%yaMapOkI kaoNa%yaahI
Ap%yaacaI kuTuMba inavaR<aIvaotnaasaazI pa~ta saMpuYTat AalyaanaMtr %yaacaa itcaa ihssaa vyapgat na haota tao AXaa
dusayaa Ap%yaasa p`doya rahIla AaiNa AXaI daonhI Ap%yao kuTuMba inavaR<aIvaotnaasa Apa~ JaalyaanaMtr kuTMuba inavaR<aIvaotna
yaqaaisqatI puZIla pa~ Ap%yaasa ikMvaa jauLyaa Ap%yaaMnaa p`doya rahIla.
2. ho AadoXa 11 jaulaO 1991 pasaUna mhNajaoca jyaa idnaaMkalaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama1982
cyaa inayama 116 laa AavaXyak tI sauQaarNaa krNaarI samamaaMkacaI id. 1 jaulaO 1991 caI AiQasaUcanaa rajap~at p`isaQd
JaalaI %yaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla.
@@@@@@@@@@

ivaYaya gNa mhNaUna saovaainavaR<a haoNaayaa kma-caayaaMnaa


iXallak rjaocao raoK samamaUlya doNyaabaabat.

Xaasana inaNa-ya . Arjaa 249226saovaa 9 id. 3.11.1992.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 caa inayama 68 va Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . vaoAiXa.
128739987 saovaa 10 idnaaMk 11 Aa^@Taovar 1988 yaamaQaIla trtudInausaar rajya XaasakIya kma-caayaaMnaa inayat
vayamaana saovaainavaR<a haotovaoLI %yaaMcyaa KatI iXallak Asalaolyaa Aija-t rjaosaMbaMQaat 240 idvasaaMcyaa kmaala mayaa-docyaa
AQaIna rahUna rjaa vaotnaacao raoK samamaUlya dota yaoto. %yaacap`maaNao Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena
1083saIAar 129683 esa[-Aar 4 idnaaMk 1 Aa^@Taobar 1984 cyaa pircCod 5 maQaIla trtudInausaar yaacaa
laaBa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 10 inayama 65 va inayama 66 Anvayao svaocCa
saovaainavaR<a haoNaayaa ikMvaa jyaaMnaa saovaainavaR<a krNyaat yaoto AXaa kma-caayaaMnaahI kahI ATIMcyaa AQaIna rahUna doNyaat
Aalaa Aaho. tqaaip hI savalat gNa mhNaUna saovaainavaR<a haoNaayaakrNyaat yaoNaayaa kma-caayaaMnaa hI savalat laagaU
krNyaabaabatcaa p`Sna kahI kaL Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
2. Xaasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI jyaa XaasakIya kma-caayaalaa vaOVkIya p`aiQakayaanao puZIla
XaasakIya saovaa krNyaasa tao pUNa-pNao AaiNa kayamacaa Asamaqa- Asalyaacao GaaoiYat kolao Asaola %yaalaa gNa mhNaUna GaaoiYat
kolyaacao tarKolaa %yaacyaa KatI jaI doya va Anau&oya rjaa iXallak Asaola %yaa rjaosaMbaMQaat rjaa maMjaUr krNyaasa saxama

387
Asalaolaa p`aiQakarI svaaiQakaro rjaa vaotnaacao raoK samamaUlya maMjaUr krIla. maa~ tao kma-caarI jyaa tarKosa gNa mhNaUna
saovaainavaR<a Jaalaa Asaola ikMvaa gNa mhNaUna saovaainavaR<a kolaa Asaola tI tarIK AaiNa inayat vayamaana Jaalyaavar jyaa
tarKosa tao naohmaIp`maaNao saovaainavaR<a Jaalaa Asata tI tarIK yaamaQaIla kalaavaQaIpoxaa %yaacyaa raoK samamaUlya maMjaUr
kravayaacyaa rjaocaa kalaavaQaI AiQak haota kamaa nayao. rjaocao raoK samamaUlya Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena
1083saIAar 1296 esa[-Aar 4 idnaaMk 1 .10.1984 cyaa pircCod 5 maQyao dXa-ivalyaap`maaNao pirgaiNat
krNyaat yao[-la. tqaaip gNa mhNaUna saovaainavaR<a haoNaayaakrNyaat yaoNayaa AsqaayaI XaasakIya kma-caayaalaa %yaacao
KatI iXallak Asalaolyaa AQa-vaotnaI rjaocyaa saMbaMQaat rjaocao raoK samamaUlya maMjaUr krta yaoNaar naahI.

3. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla yaa saMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudI yaa Xaasana inaNa-yaatIla
trtudIpur%yaa sauQaarNyaat Aalyaa Aahot Asao maanaNyaat yao[-la. ]prao@t inayamaat rItsar sauQaarNaa yaqaavakaXa krNyaat
yao[-la.

TIp idnaaMk 30.11.1995 cao pirp~khI phavao.


@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 cyaa


inayama 130 maQyao sauQaarNaa.

iva<a ivaBaaga AiQasaUcanaa idnaaMk 23 jaanaovaarI 1993.


AiQasaUcanaa

Baartacao saMivaQaana
maaMk saoinavao 1091165saovaa 4 Baartactaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 yaacyaa prMtukanvayao p`dana
akrNyaat Aalaolyaa AiQakaracaa vaapr kna maharaYT/acao rajyapala maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi,<avaotnainayama 1982
maQyao AaNaKI sauQaarNaa krNaaro puZIla inayama krIt Aahot

1. yaa inayamaasamaharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna sauQaarNaa inayam,a 19993 Asao mhNaavao.
2. maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 cyaa inayama 130 maQaIla paoTinayama 1maQaIla KMD
saInaMtr KalaIla prMtuk jaaoDNyaat yaavaa

maa~ jaoqao maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama1979 cyaa inayama 10 Anvayao %yaa inayamaatIla inayama
5 maQaIla KMD 1 cyaa ]pKMD ekdaona AaiNa caar maQyao namaUd kolaolyaa ikrkaoL iSaxaaMpOkI eKadI
bajaavaNyaasaazI ivaBaagaIya caaOkSaI sau kolaI Asaola toqao SaasakIya kma-caayaasa ]pdanaacao p`dana P`aaiQat
krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

A.naa.kuLkNaI-
Saasanaacao sah saicava.
@@@@@@@@@@

ivabaama.

388
ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMcaI inayat saovaavaya pUvaI- saovaainavaR<aI
maM~alayaatIla ivaBaagaatIla tsaoca maM~alayaabaahorIla va rajyaatIla
[tr kayaa-layaatIlacatuqa- EaoNaI kma-caayaaMcyaa punaiva-laaokna saMbaMQaat
punaiva-laaokna saima%yaa AiBavaodna saima%yaa sqaapna krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaagapirp~k .esaAarsaI1093p`..99395 id.17 jaulaO1993.

saMdBa- 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .esaAarsaI 107658015 id.8 eip`la 1976.


2 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarsaI 108631215 id.4.3.1986.
3 saa.p`,.iva.pirp~k .esaAarsaI 1085saIAar 115 id.9.06.1987.

pirp~k maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 cyaa inayama 4 va inayama 65 Anausaar
saava-jainak ihtastva Akaya-xamasaMSayaaspd sacaaoTIcyaa AiQakayaaMnaakma-caayaaMnaa Saasana saovaotUna maudtpUva- saovaainavaR<a
krNyaacao AiQakar samauicat inayau>I p`aiQakayaaMnaa Aahot.kaya-xama va sauyaaogya ASaa jyaoYz vaga- 3 va 4 cyaa
kma-caayaaMnaa saava-jainak ihtastva vayaacyaa 58 vaYaa-pya-nt saovaot zovaavao AaiNa Akaya-xama saMSayaaspd sacaaoTIcyaa
kma-caayaaMnaa Sa@yatao lavakr SaasakIya saovaotUna mau@t kravao yaa dRYTInao vaga- 3 va 4 cyaa kma-caayaaMcyaa vayaacyaa 55
vyaa vaYaI- ikMvaa 30 vaYaa-caI Ah-takarI saovaa pUNa- haoto vaoLI yaaPaOkI jao Agaaodr GaDola tovha pa~apa~ta
AjamaaivaNyaasaazI ksaaoSaInao punaiva-laaokna kravao Asao Saasanaacao QaaorNa Aaho. maM~alayaIna ivaBaagaatIla tsaoca maM~alayaIna
ivaBaagaaMcyaa AiQap%yaaKalaIla maM~alayaabaahorIla baRhnmauMba[-tIla va rajyaatIla [tr kayaa-layaaMtIla tRtIya EaoNaI
kma-caayaaMcyaa punaiva-laaoknaasaazI punaiva-laaokna saima%yaa sqaapna krNyaabaabatcao tsaoca %yaaMcyaa maudtpUva- saovaainavaR<aI
ivaQdcyaa AiBavaodnaacaa ivacaar krNyaasaazI AiBavaodna saima%yaa inayau@t krNyaabaabatcao AadoSa saMdBaa-QaIna
pirp~kanvayao inaga-imat krNyaat Aalaolao Aahot.

2. Saasana saovaotIla punaiva-laaokna krNyaayaaogya Jaalaolyaa catuqa- EaoNaI kma-caayaaMnaa vayaacyaa 55 vaYaa-plaIkDo Aqavaa
Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- pUNa- Jaalyaavar saovaot puZo caalaUU rahNyaacaI pa~apa~ta AjamaaivaNyaa saMbaMQaat punaiva-laaokna
kna samauicat p`aiQakayaaMnaa sallaa doNyaasaazI punaiva-laaokna saima%yaa sqaapna krNyaacaa p`stava tsaoca catuqa- EaoNaI
kma-caayaaMnaI ASaa maudtpUva- saovaainavaR<aI ivaw Saasanaasa saadr kolaolyaa AiBavaodnaacaa ivacaar krNyaasaazI AiBavaodna
saima%yaa sqaapna krNyaacaa p`stava kahI kaL Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota. Saasanaanao yaabaabat Aata Asaa inaNa-ya
Gaotlaa Aaho kI 1 Saasana saovaotIla vaga- 3 cyaa kma-caayaaMcyaa punaiva-laaoknaasaazI samauicat p`aiQakayaaMnaI jyaa
punaiva-laaokna saima%yaa sqaapna kolyaa AsatIla %yaaca punaiva-laaokna saima%yaaMmaaf-t %yaa %yaa kayaa-layaatIla catuqa- EaoNaI
kma-caayaaMcyaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna krNyaat yaavao .2 %yaacap`maaNao Saasana saovaotIla vaga- 3 cyaa kma-caayaaMcyaa
maudtpUva- saovaainavaR<aI ivawcyaa AiBavaodnaacaa ivacaar krNyaasaazI samauicat p`aiQakayaaMnaI jyaa AiBavaodna saima%yaa sqaapna
kolyaa AsatIla %yaaca AiBavaodna saima%yaamaaf-t %yaa %yaa kayaa-layaatIla catuqa- EaoNaI kma-caayaaMcaI maudtpUva- saovaainavaR<aIcaI
AiBavadnao ivacaarat GaotlaI jaavaIt.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

A.ga.maMDpo
]p saicava saamaanya p`Saasana ivaBaaga.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

389
ivaYaya Acaanak naaihXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maahIt nasalaolyaa XaasakIya
kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa kuTuMbainavaR<aIvaotna AaiNa
]pdana maMjaUr krNyaabaabat.

Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . saoinavao 1093180 saovaa 4 id. 7101993.

Xaasana inaNa-ya iva,<a ivaBaaga .saoinavao 1089491 saovaa 4 id. 5.7.1991 cyaa trtudInausaar Acaanak
naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maaiht nasalaolyaa XaasakIya kma-caarI inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa sava-p`qama
doya Asalaolao vaotna doya Asalaolyaa rjaocao raoKIkrNa AaiNa XaasakIya kma-caayaanao kolaolao naamainado-Xana laxaat Gao}na
BaivaYya inavaa-h inaQaIcaI r@kma p`dana kolaI jaato AaiNa ek vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr ]pdana AaiNa kuTuMba
inavaRi<avaotna yaaMsaarKo [tr fayado idlao jaatat. eka vaYaa-cyaa kalaavaQaIcaI gaNanaa jyaa idnaaMkalaa saMbaMQaIt XaasakIya
kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark naahIsaa Jaalyaabaabat p`qama KbarI Ahvaala efAayaAar paolaIsa p`aiQakayaakDo
naaoMdivalaa Asaola %yaa idnaaMkapasaUna krNyaat yaoto.saQyaa p`qama KbarI Ahvaala paolaIsa p`aiQakayaakDo naaoMdivaNyaacyaa
idnaaMkapasaUna ek vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr kuTuMbaatIla pa~ vya@tIsa kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUr k$na %yaacao
p`dana kolao jaato. maa~ p`qama KbarI Ahvaala naaoMdivalyaacaa idnaaMk va kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUrIcaa idnaaMk yaamaQaIla
eka vaYaa-cyaa kalaavaQaIsaazI kuTuMba inavaR<aIvaotnaacao p`dana krNyaat yaot naahI. yaa pQdtImauLo XaasakIya kma-caayaaMcyaa
kuTuMibayaaMnaa AvaajavaI ~asa haot AsalyaamauLo Xaasana Aata Asaa inadoXa dot Aaho kI kuTuMba inavaR<aIvaotna AaQaIcyaa
AadoXaaMp`maaNaoca p`qama KbarI Ahvaala efAayaAar naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna eka vaYaa-cyaa kalaavaQaInaMtr maMjaUr
k$na %yaacao p`dana kolao jaa[-la. prMtu %yaacao ]paja-na Accrual p`qama KbarI Ahvaala naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna
ikMvaa baop<aa Jaalaolyaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa rjaocyaa samaaPtIcyaa idnaaMkapasaUna yaapOkI jaao naMtrcaa Asaola %yaa
idnaaMkapasaUna kolao jaa[-la. %yaanausaar kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krtaMnaa %yaacao p`dana ]paja-naacyaa tarKopya-t Date
of Accrual p`aiQat krNyaat yaavao.Xaasana inaNa-ya id. 5 jaulaO 1991 Anvayao ivaiht krNyaat AalaolaI xaitpUtI-
baMQap~ vagaOro p`aPt krNyaabaabatcaI naohmaIcaI kaya-pQdtI AnausarNyaat yaavaI. kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krtanaa jyaa
kalaavaQaIsaazI baop<aa Jaalaolyaa XaasakIya kma-caayaacao vaotna va Ba<ao yaaMcao p`dana krNyaat Aalao Asaola AXaa kaoNa%yaahI
kalaavaQaIsaazI kuTuMba inavaR<aIvaotna p`aiQat kolao jaaNaar naahI yaacaI saMbaMQaIt p`aiQakayaaMnaI Katrjamaa k$na GyaavaI.

TIPa id. 26.6.1995 cao pirp~khI phavao


@@@@@@@@@@

ivaYaya inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa %yaaMcyaa inavaR<aIvaotnaacao


AMXaraXaIt maUlya vaoLovar Ada krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . 1093146saovaa 4 id. 14 jaanaovaarI 1994.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnaacao AMXaraXaIkrNa inayama 1984 cyaa inayama 14 15 va 164
Anvayao Aja-darakDUna inavaR<aIvaotnaacyaa AMSaraXaIkrNaacaa ivaiht namaunyaatIla Aja- p`aPt Jaalyaavar %yaa Ajaa-var
kayaa-laya p`mauK va mahalaoKapala yaaMcyaa kayaa-layaanao kravayaacyaa kaya-vaahI baabatcyaa trtudI ivaiht krNyaat Aalaolyaa
Aahot.yaa trtudInausaar AavaSyak %yaa sava- baabaIMcaI pUt-ta Jaalyaavar mahalaoKapalaaMnaI saMbaMQaIt inavaR<aIvaotna saMivatrNa
p`aiQakrNaasa saMbaMQaIt kaoYaagaar AiQakarI inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa inavaR<aIvaotnaacyaa AMSaraSaIt maUlyaaMcyaa
p`danaasaazI p`aiQakarp~ pazivaNaoo tsaoca %yaa p`aiQakarp~acaI p`t saMbaMQaIt inavaR<aIvaotnaQaarkasa pazvaUna inavaR<aIvaotnaacao
AMSaraXaIt maUlya %yaanao inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakrNaakDUna saMbaMQaIt kaoYaagaar kayaa-laya Gyaavao AXaa saUcanaa

390
doNao AavaXyak Asato.inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakrNaanaohI AMSaraSaIt maUlyaacao p`dana krNyaat AalyaanaMtr %yaa
saMbaMQaIcaI tarIK mahalaoKapalaaMnaa kLivaNao AavaSyak Asato.
yaa saMdBaa-t Xaasanaacyaa Asao inadXa-naasa Aalao Aaho kI mahalaoKapalaManaI inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIt maUlya
inavaR,<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakrNaakDUna GaoNyaat yaavao AXaa saUcanaa jarI inavaR<aIvaotnaQaarkasa inaga-imat kolyaa Asalyaa
trI %yaa saMbaMiQat inavaR<aIvaotnaQaarkasa p`%yaxaat p`aPt na JaalyaamauLo %yaasa inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakrNaakDo
saMbaMiMQat kaoYaagaar AiQakarI AMSaraSaIt maUlya GaoNyaasaazI vaoLIca saMpk- saaQata yaot naahI. pirNaamaI
inavaR<aIvaotnaQaarkasa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIt maUlya ivalaMbaanao p`aPt haoto. AXaa p`karo inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIt
maUlya imaLNyaasa haoNaara inalaMba TaLNyaacyaa dRYTInao sava- saMbaMiQataMnaa Asao inadoXa doNyaat yaot Aahot kI maharaYT/ naagarI
saovaa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama 1984 cyaa inayama 14 15 va 16 4 maQyao ivaiht kolaolyaa
kaya-pQdtIcao kaTokaorpNao palana krNyaat yaavao. tsaoca mahalaoKapalaaMnaI inavaR<aIvaotnaacyaa AMSaraSaIt maUlyaacao
p`aiQakarp~ inaga-imat kolyaanaMtr %yaabaabatcyaa saUcanaa inavaR<aIvaotnaQaarkasa p`%yaxaat p`aPt Jaalaolyaa Aahot ikMvaa ksao
yaabaabatcaI pDtaLNaI k$na inavaR<aIvaotnaQaarkasa AMSaraSaIt maUlyaacaI r@kma vaoLIca Ada kolaI jaa[-la yaabaabat
yaaogya tI KbardarI GyaavaI.
@@@@@@@@@

ivaYaya inayat vayaaomaana saovaainavaR<a haotanaa XaasakIya kma-caayaaMcyaa KatI


iXallak Asalaolyaa AQa-vaotnaI rjaocao raoKIkrNa.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .Arjaa 249357saovaa 9 id. 7 mao 1994.

Xaasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<a haoNaayaa XaasakIya kma-caayaalaa
saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkalaa %yaacyaa KatI iSallak AsaNaayaa saMpUNa- AQa-vaotnaI rjaocao raoK samamaUlya KalaIla ATIMvar
maMjaUr krNyaat yaavao.
1 raoK samamaUlyaacyaa rkmaomaQaUna saovaainavaRi<avaotna va [tr saovaainavaR<aI laaBaaMcao inav,aR<aIvaotna samamaUlya vajaa
krNyaat yao[-la.
2 raoK samamaUlya ho AQa-vaotnaI rjaocyaa baabatIt Anau&oya Asalaolyaa rjaa vaotnaa[tko Asaola AaiNa
XaasakIya kma-caarI jyaa tarKosa saovaainavaR<a hao[-la %yaa tarKosa AMmalaat Asalaolyaa dranao mahagaa[-
Ba<aa doya Asalaa tr tao Aija-t rjaosah rjaocyaa pihlyaa 240 idvasaaMcyaa rjaa vaotnaavar
imaLola.Aata 300 idvasaaMcao rjaa vaotna

3 AQa-vaotnaI rjaocyaa raoK samamaUlyaacaI pirgaNanaa KalaIlap`maaNao krNyaat yao[-la.

AQa-vaotnaI rjaa vaotna + Anau&oya Asalyaasa %yaavarIla mahagaa[- Ba<aa inayat vayamaana saovaainavaR,<aIcyaa
AQa-vaotnaI vajaa inavaR<aIvaotna AaiNa [tr saovaainavaR<aI laaBaacao inavaR<aIvaotna samamaUlya X tarKosa doya Asalaolyaa
rjaocao = AaiNa AQa-vaotnaI rjaa vaotnaavar mahagaa[- Ba<aa Anau&oya Asalyaasa AQa-vaotnaI rjaocao idvasa.
samamaUlya. inavaR<aIvaotnaavarIla vaaZ.
------------------------------------------------------
30

4 AQa-vaotnaI rjaocao raoK samamaUlya varIlap`maaNao pirgaiNat krNyaat yaavao va to Aija-t rjaocyaa raoK
samamaUlyaabaraobar doNyaat yaavao.
ivabaama.

391
5 varIlap`maaNao pirgaiNat k$na krNyaat AalaolaI r@kma ekacavaoLI eka zaok rkmaot doNyaat
yaavaI.
6 AQa-vaotnaI rjaa vaotna ho inavaR<aIvaotna va [tr inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMcyaa rkmaohUna kmaI Asaola tr
AQa-vaotnaI rjaocao raoK samamaUlya idlao jaaNaar naahI.
3. varIla AadoXa id. 1 eip`la 1993 pasaUna AMmalaat yaotIla.

3. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla yaa saMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtudImaQyao yaa Xaasana inaNa-yaacyaa
trtudIpurtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao. ]prao@t inayamaaMt yaqaavakaXa irtsar sauQaarNaa
krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Sa. sa. basanaak


Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya inavaR<aIvaotna va ]pdana p`aiQat krNyaasaMbaMQaIcyaa


ivaiht kaya-pQdtIsaMbaMQaat kahI saUcanaa.

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1093208saovaa 4 id. 16 jaulaO 1994.

inavaR<aIvaotnaacyaa AaiNa ]pdanaacyaa rkmaaMcao inaQaa-rNa va p`aiQatI saMbaMQaatIla kaya-pQdtIbaabatcyaa trtudI


maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 118 to 135 Anvayao ivaiht krNyaat Aalyaa Aahot.
inavaR<a haoNaayaa kma-caayaasa inavaR<aI naMtr inavaR<aI vaotnaivaYayak laaBaaMcao p`dana lavakrat lavakr vhavao yaa hotUnao sadr
trtudI ivaiht krNyaat Aalyaa Aahot. yaa trtudIcaI kaTokaorpNao palana krNyaabaabatcyaa saUcanaahI Xaasanaatfo- sava-
saMbaMQaItaMnaa vaoLaovaoLI doNyaat Aalyaa Aahot. tqaaip kahI p`krNaI mahalaoKapala mauMba[- naagapUr kayaa-laya p`mauK
va kaoYaagaar AiQakarI yaaMcyaat AavaSyak tao samanvaya saaQalaa na gaolyaanao inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa p`dana krNyaasa
ivalaMba Jaalaa Asalyaacao Xaasanaacyaa inadXa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho.
2. Xaasana Aata sava- kayaa-laya p`mauK kaoYaagaar AiQakarI yaaMnaa Asao inadoXa dot Aaho kI inavaR<aIvaotnaacyaa va
]pdanaacyaa rkmaMacao inaQaa-rNa va p`aiQakrNa krtanaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama
118 to 135 maQaIla trtudIMbaraobarca KalaIla saUcanaaMcaohI kaTokaorpNao palana krNyaat yaavao

1 XaasakIya kma-caayaacao inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ mahalaoKapalalaoKa va Anau&oyatamaharaYT/ mauMba[-


ikMvaa yaqaaisqatI mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata maharaYT/ naagapUr yaaMcaokDo pazivalyaanaMtr kayaa-laya p`mauKanao
saMbaMQaIt mahalaoKapalaaMkDUna inavaR<aIvaotna ]pdana p`dana AadoXa inaga-imat hao[-pya-t tsaoca to p`%yaxaat p`aPt hao[-pya-t
%yaabaabat saMbaMQaIt mahalaoKapalaaMkDo pazpuravaa kravaa.
2 ]pdana p`dana AadoXa Gratuity Payment Order kayaa-laya p`mauK ikMvaa kaoYaagaar AiQakarI
yaaMpOkI eKaVasa jarI p`aPt Jaalao trI %yaaMnaI dusayaa kaya-layaasahI tsao AadoXa p`aPt Jaalao Aahot ikMvaa ksao yaacaI
pDtaLNaI kravaI va jar %yaa AadoXaacaI p`t %yaaMnaa p`aPt JaalaolaI nasaola tr saMbaMQaIt mahalaoKapalaManaa 15 idvasaaMcyaa
Aat %yaaba_la kLvaavao.
ivabaama.

392
3 kayaa-laya p`mauK va kaoYaagaar kayaa-laya yaa daoGaaMnaahI jar ]pdana p`dana AadoXaaMcyaa p`tI
mahalaoKapalaaMkDUna p`aPt Jaalyaa AsatIla tr %yaaMnaI inavaR,<aIvaotna QaarkakDo %yaasa mahalaoKapalaaMkDUna p`aPt JaalaolaI
p`t saadr krNyaaivaYayaI Aaga`h Qa$ nayao.

3. mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMnaa ivanMatI krNyaaMt yaoto kIpyaa %yaaMnaI
inavaR<aIvaotna ]pdana p`dana AadoXa naaoMdNaIt Dakonao ( By Registered Post ) paoca doya k$na ( By
Acknowledgement Due ) sava- saMbaMiQataMnaa pazvaavaot va %yaasaMbaMQaIcaI paoca eka maihnyaacyaa Aat p`aPt na Jaalyaasa
%yaabaabat saMbaMiQataMkDo pazpuravaa kravaa.

@@@@@@@@@@

ivaYaya inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya


kma-caayaaMnaa saovaainavaR<aInaMtr Saasana saovaot punaina-yau@tI doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .Aar[-esa 1594467tora 3 saPToMbar 1994.

inayat vayaaomaanaanausaar saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa rajapi~t va Arajapi~t punaina-yau@tI


doNyaabaabat idnaaMk 9.2.1989 cyaa Saasana inaNa-yaanvayao sauQaairt kaya-pQdtI ivaiht k$nasauQda maM~alayaIna
ivaBaagaaMkDUna yaoNaaro p`stava tpasata Asao AaZLUna Aalao Aaho kI ivaBaaga p`mauKaMkDUna varIla Saasana inaNa-yaatIla
ATIcao kaTokaorpNao palana haot naahI. Apvaada%mak pirisqatIt AaiNa saava-jainak ihtacyaa dRYTInao punaina-yau@tI
doNyaacao Saasanaacao QaaorNa AsataMnaa p`%yaxaat Apvaad mhNaUna saovaainavaR<a SaasakIya kma-caayaaMnaa punaina-yau@tI doNyaacao p`maaNa
vaaZt Aaho. ek QaaorNa mhNaUna kaoNaalaahI punaina-yau@tI do} nayao. yaamauLo pdoannatIt pa~ AiQakayaaMnaakma-caayaaMnaa
yaaogyavaoLI pdaonnatI na imaLalyaanao %yaaMcyaavar Anyaaya haotao va vaOflyaacaI Baavanaa inamaa-Na haoto.

yaa AadoSaamaagaIla BaUimaka laxaat na Gaota punaina-yau@tIcyaa p`stavaacaI sarsakTpNao iSafarsa krNyaat yaoto va
Apvaada%mak pirisqatI ha inayama Jaalaa Asalyaacao idsato.@vaicatp`saMgaI jyaa AiQakarIkma-caarI yaaMcaI
punaina-yau@tIsaazI iSafarsa krNyaat yaoto %yaaMcao gaaopnaIya Ahvaala caaMgalao Aahot kI p`tIkUla Aahot yaacaa doiKla
ivacaar krNyaat yaot nasalyaacao AaZLUna Aalao Aaho.Saasanaacyaa Qyaoya QaaorNaacaI kaTokaorpNao AMmalabajaavaNaI baabat
yaaogya tI dxata GaoNao hI sava-ca maM~alayaIna ivaBaagaaMcaI jabaabadarI Asalyaanao ASaa p`krNaaMcaI iSafarsa krtaMnaa jaastIt
jaast dxata GaoNao AavaSyak Aaho. yaa vastuisqatIcaa punaiva-caar krta Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI yaapuZo
kovaL Apvaada%mak pirisqatItca saava-jainak ihtacyaa dRYTInao punaina-yau@tI doNyaabaabatcao p`stava saamaanya p`Saasana
ivaBaaga va iva<a ivaBaagaanao paihlyaaiSavaaya maa.mau#yamaMHyaaMnaa saadr krNyaat yao} nayaot.Saasana inaNa-ya saa.p`.iva.
1089 p`..289 tora id. 9.2.89 Anvayao ivaiht krNyaat Aalaolyaa inakSaMacaI pUt-ta haot nasalyaasa
punaina-yau@tI saMbaMQaIcao p`stava krNyaacao ivaBaagaaMnaI TaLavao. saMbaMQaIt p`SaasakIya ivaBaaga iva<a ivaBaagaanao Asao p`stava
p`aPt Jaalyaavar %yaavar ivanaaivalaMba kaya-vaahI kravaI.
maM~alayaacyaa sava- saMbaMQaIt ivaBaagaaMnaI Saasanaacao varIla AadoSa %yaa %yaa ivaBaagaacyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla
sava- saMivaQaainak saMsqaa mahamaMDLo va [tr saava-jainak ]pma yaaMcyaa inadXa-naasa AaNaUna varIla AadoSaaMcao kaTokaorpNao
palana krNyaacyaa saUcanaa %yaaMnaa %varIt Vavyaat.
@@@@@@@@@@

ivabaama.

393
ivaYaya jaoqao Ap%ya saovaainavaRiM<anaMtrcao Aaho ikMvaa saovaainavaRi<anaMtr Ap%yaamaQyao
ivaklaaMgata inamaaNa- JaalaI Aaho ASaa ivaivaQa karNaaMmauLo inavaRi<avaotna
p`dana AadoSaamaQyao pa~ Ap%yaaMcaI naavao namaUd krNyaat AalaI nasatIla tr
inavaRi<avaotnaQaarkasa %yaacaI [cCa Asalyaasa pa~ Ap%yaaMcaI yaadI inavaRi<avaotna
P`aaiQat krNaayaa AiQakayaaMkDo saadr krNaobaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . kuinavao 1095 46saovaa 4 idnaaMk 26.4.1995.

Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .kuinavao 1090254 saovaa 4 idnaaMk 2 jaulaO 1991 Anvayao hyaatBar
kuTuMbainavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaasaazI SaasakIya kma-caayaacyaa saovaainavaR<aIpUvaI- ikMvaa saovaot AsataMnaa Jaalaolyaa maR%yaupUvaI-
]GaDkIsa AalaolaI Ap%yaaMcaI ivaklaagaMta ivacaarat GaoNyaacaI AT kaZUna TakNyaat AalaI Aaho. AXaa p`krNaI
kuTuMbainavaR<aIcao %varIt p`dana kolao jaavao yaasaazI KalaIla kaya-pQdtI ivahIt krNyaat yaot Aaho.

jaoqaoo Ap%ya saovaainavaR<aInaMtrcao Aaho ikMvaa saovaainavaR<aInaMtr Ap%yaamaQyao ivaklaaMgata inamaa-Na JaalaI Aaho ASaa
ivaivaQa karNaaMmauLo inava,R<aIvaotna p`dana AadoSaaMmaQyao pa~ Ap%yaaMcaI naavao namaUd krNyaat AalaI nasatIla tr
inavaR<aIvaotnaQaark %yaacaI tXaI [cCa Asalyaasa pa~ Ap%yaaMcaI yaadI %yaat ekado Ap%ya ivaklaaMga Aaho ikMvaa naahI
to dXa-vaUna inavaR<aIvaotna p`aiQat krNaayaa AiQakayaaMkDomhNajaoca yaqaaisqatI mahalaoKapalalaoKa va Anau&oyata
maharaYT/ mauMba[- naagapUr saadr k$ Sakola. inavaR<aIvaotna p`aiQat krNaayaaMnaI pa~ Ap%yaacaI maaihtI
AiBalao#yaaMmaQyao namaUd k$na yaadI p`aPt JaalyaacaI paoca pavatI VavaI. hI paoca pavatI inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa
kuTuMbaatIla sadsyaaMnaI saurxaIt zovaavaI. jaoNaook$na kuTuMba inavaR<aIvaotnaacaI maagaNaI krtovaoLI tI inavaR<aIvaotna p`aiQat
krNaayaa AiQakayaakDo saadr krta yao[-la. maanaisakdRYTyaa ivaklaMaga ikMvaa A&ana Ap%yao kI jaI palakacyaa
maaf-t inavaR<aIvaotna p`aPt krNaar Aahot %yaaMcao p`krNaI paoca pavatI saadr krNyaacaI jabaabadarI palakacaI rahIla.
tqaaip paoca saadr krNao hI kuTuMbainavaR<aIvaotnaacyaa maagaNaIvar karvaa[- krNyaasaazI pUva- AT AsaNaar naahI.

@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaacaa ivavaah jarI %yaacyaa saovaainavaR<aInaMtr Jaalaolaa Asalaa


trI mhNajaoca ASaa saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naIptI yaaMnaadoKIla kuTuMbainavaR<aIvaotna
yaaojanaa 1964 cao laaBa Anau&oya rahtIla....inavaR<aIvaotna p`dana AadoSaat
saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naIptI yaaMcyaa kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa Anau&oyatobaabatcaI
naaoMd GaoNyaasaazI kaya-pQdtI.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . kuinavao 109546saovaa4 idnaaMk 27 .4.1995.

Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . kuinavao 1090254saovaa 4 idnaaMk 3 jaulaO 1991 Anvayao Asao AadoXa
kaZNyaat Aalao haoto kI SaasakIya kma-caayaacaa ivavaah jarI %yaacyaa saovaainavaR<aInaMtr Jaalaolaa Asalaa trI mhNajaoca
ASaa saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naIptI yaaMnaa doKIla kuTUMbainavaR<aIvaotna yaaojanaa 1964 cao laaBa Anau&oya rahtIla.
inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaat saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naIptI yaaMcyaa kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa
Anau&oyatobaabat naaoMd krNyaabaabatcaI kaya-pQdtI ivaiht krNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
ivabaama.

394
2. Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI rajya SaasakIya inavaR<aIvaonaQaarkaMcyaa inavaR<aIvaotna p`dana
AadoSaat saovaainavaR<aInaMtrcyaa p%naI ptI yaaMcyaa kuTuMba inavaR<aIvaotnaacyaa Anau&oyatobaabatcaI naaoMd GaoNyaasaazI KalaIla
kaya-pQdtI AvalaMibaNyaat yaavaI.
1 jaovha inavaR<aIvaotnaQaark saovaainavaRtInaMtr ivavaah ikMvaa punaiva-vaah krIla tovha toatI yaa GaTnaobaabatcaI
maaihtI %yaacyaa saovaainavaR<aIcyaavaoLI inavaR<aIvaotnaa ivaYayak kagadp~aMvar jyaa kayaa-laya p`mauKanao kaya-vaahI
kolaI haotI %yaasa do[-la.Ajaa-saaobat totI saovaainavaR,<aInaMtr %yaanaotInao kolaolyaa ivavaahasaMbaMQaat
p`baMQakga`amapMcaayatijalha dMDaiQakarI yaaMnaI idlaolyaa ivavaah p`maaNap~acaI ek saaxaaMikt p`thI saadr
krIla.
2 kayaa-laya p`mauK var namaUd kolaolaa Aja- p`aPt Jaalyaavar AaiNa AavaSyak Asaola toqao yaqaaoicat
tpasaNaI kolyaanaMtr to kagadp~ yaqaaisqatI mahalaoKapala lao.va A. maharaYT/ mauMba[-naagapUr yaaMcaokDo
SauiQdp~ inavaR<aIvaotna p`dana AadoXa inaga-imat krNyaasaazI saadr krIla.mahalaoKapalaaMkDo kagadp~ saadr
krtaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 116 cyaa ]pinayama 6 cyaa KMD baI
cyaa trtudI laxaat GaoNyaat yaavyaat. jar inavaR<aIvaotnaQaarkasa Agaaodrcyaa ivavaahapasaUna kaoNatohI Ap%ya
ikMvaa Ap%yao nasatIla tr saovaainavaR<aInaMtrcaI caa p%naIptI Asalyaasa pUNa- kuTuMbainavaR<aIvaotna imaLNyaasa
pa~ hao[-la. jar inavaR<aIvaotnaQaarkasa %yaacyaaitcyaa maRt p%naIptI pasaUna kaoNatohI pa~ Ap%ya ikMvaa
Ap%yao AsatIla tr maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna 1982 cyaa inayama 116 cyaa ]pinayama 6 cyaa KMD
baI cyaa trtudInausaar saovaainavaR,<aInaMtrcaIcaa p%naIptI va Agaaodrcyaa ivavaahapasaUna Jaalaolao Ap%yaAp%yao
yaaMnaa kuTuMbainavaR<aIvaotna p`aiQat kolao jaa[-la.
3 mahalaoKapalaaMnaI SauiQdp~ inavaR<aIvaotna p`dana AadoXa saMbaMQaIt inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaakDo
pazvaavaot. SauiQdp~ inavaR<aIvaotna p`dana AadoSaacaI p`t inavaR<aIvaotnaQaarkasa doKIla pRYzaMikt krNyaat
yaavaI.
4 jaoqavar Ap%yaaMcaa saMbaMQa yaotao jyaat saovaainavaR<aInaMtr janmalaolyaa Ap%yaaMcaahI AMtBaa-va Aaho. %yaacyaa
baabatIt p`calaIt pQdtIp`maaNao jasa jasao p`%yaok Ap%ya kuTuMba inavaR<aIvaotna imaLNyaasa pa~ haot jaa[-la
tsatsao navaIna inavaR<aIvaotna p`dana AadoSa p`saRt kolao jaatIla.
3. Saasana AsaohI spYT krIt Aaho kI 1964 pUvaI- saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aInaMtrcyaa
ptIp%naI Post Retiral Spouses yaaMnaa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . kuinavao 1090254saovaa 4 idnaaMk 3
jaulaO 1991 cyaa trtudInausaar idnaaMk 1.10.1977 ikMvaa inavaR<a JaalaolyaaMcyaa maR%yaucyaa idnaaMkacyaa lagatcaa idnaaMk
yaapOkI jaao naMtrcaa Asaola %yaa idnaaMkapasaUna laagaU rahtIla. 1964 naMtr saovaainavaR<a JaalaolyaaMcyaa baabatIt sadr AadoSa
inavaR<a JaalaolyaaMcyaa maR%yaucyaa idnaaMkacyaa lagatnaMtrcyaa idnaaMkapasaUna laagaU rahtIla.
@@@@@@@@@@

ivaYaya inavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTUMibayaaMnaa kuTUMba inavaR<aIvaotna


AaiNa ]pdana maMjaUr krNyaabaabatspYTIkrNa

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1094156saovaa 4 idnaaMk 26 jaUna 1995.

Acaanak naahIXaa Jaalaolyaa va zavaizkaNaa maaiht nasalaolyaa kma-caarIinavaR<aIvaotnaQaark yaaMcyaa kuTUMibayaaMnaa


Xaasana inaNa-yaiva<a ivaBaaga . saoinavao 1089491saovaa 4 id. 5 jaulaO 1991 va Xaasana inaNa-ya . saoinavao
1093 180 saovaa 4 id. 7 Aa^@Taobar 1993 Anausaar %yaat namaUd kolaolyaa XatI-caI pUt-ta haot Asaola tr kuTUMba
inavaR<aIvaotna va ]pdana p`dana kolao jaato.mahalaoKapala maharaYT/ mauMba[-naagapUr yaaMnaI yaa AadoXaaMcaI AMmalabajaavaNaI

395
haot AsataMnaa yaoNaaro ivaivaixat mau_o Xaasanaacyaa inadXa-naasa AaNalao Aahot.ho mau_o ivacaarat Gao}na yaasaMbaMQaat Xaasana
KalaIla Kulaasaa krIt Aaho.
mau_o :

1 baop<aa XaasakIya kma-caayaacyaa maR%yaucaa idnaaMk kaoNata samajaNyaat yaavaa tao kma-caarI baop<aa Jaalyaacaa
idnaaMk ik paolaIsa p`aiQakayaakDo p`qama KbarI Ahvaala naaoMdivalyaacaa idnaaMk. kI p`%yaxaat baop<aa Jaalyaacaa
idnaaMkapasaUna saat vaYaa-caa kalaavaQaI jyaa idnaaMkalaa pUNa- Jaalaa Asaola tao idnaaMk kI p`qama KbarI Ahvaala
naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna saat vaYaa-caa kalaavaQaI jyaa idnaaMkalaa pUNa- Jaalaa Asaola tao idnaaMk

Kulaasaa.: yaa saMdBaa-t Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . saoinavao 1093180saovaa 4 id. 7.10.1993
cyaa trtudIMkDo laxa vaoQaNyaat yaot Aaho. sadr Xaasana inaNa-yaavdaro spYT krNyaat Aalao Aaho kI kuTuMba
inavaR<aIvaotnaacao ]paja-na Ahvaala naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna ikMvaa baop<aa kma-caayaacyaa rjaocyaa samaaPtIcyaa
idnaaMkapasaUna kolao jaa[-la.ho laxaat Gaota XaasakIya kma-caayaacyaa maR%yaucaa idnaaMk ha kuTuMbainavaR<aIvaotnaacyaa ]paja-naacyaa
idnaaMkacyaa lagatpUvaI-caa idnaaMk rahIla.

2 Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga id. 5.7.91 cyaa pircCod 3 nausaar jyaa p`krNaI saat vaYaa-caa kalaavaQaI
]prao@t AadoSa inaga-imat haoNyaacyaa idnaaMkapUvaI-ca pUNa- Jaalaa Asaola ikMvaa p`qama KbarI AhvaalaefAayaAar
]prao@t AadoSa inaga-imat haoNyaacyaa idnaaMkapUvaI-ca naaModivalaa gaolaa Asaola AaiNa jaoqao ek vaYaa-caa kalaavaQaI Agaaodrca
pUNa- Jaalaolaa Asaola AXaa p`krNaI varIla AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna mhNajaoca id. 5.7.91 pasaUna
laagaU zrtIla.tqaaip Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga id.7.10.93 maQyao namaUd krNyaat Aalao Aaho kI kuTuMba
inavaR<aIvaotna jarI p`qama Ahvaala naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna 1 vaYaa-cyaa kalaavaQaInaMtr Anau&oya zrNaar Asalao trI
%yaacao ]paja-na accrual maa~ p`qama KbarI Ahvaalaacyaa F.I.R idnaaMkapasaUna kolao jaa[-la.
ho laxaat Gaota kuTuMbainavaR<aIvaotna p`qama KbarI Ahvaala naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna doya zrola kI idnaaMk 5
jaulaO 1991 pasaUna doya zrola.
Kulaasaa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga idnaaMk 7.10.91 Anvayao spYT kolyaap`maaNao kuTuMbainavaR<aI vaotna
]paja-na Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna p`doya rahIla.

3 paolaIsa p`aiQakayaakDo p`qama KbarI Ahvaala naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna ek vaYaa-caa kalaavaQaI PaUNa-
Jaalyaacaa idnaaMk ikMvaa id. 5,.7 .91 yaapOkI jaao naMtrcaa idnaaMk Asaola %yaa idnaaMkapasaUna p`%yaok p`krNaI vaaZIva
dranao kuTuMba inavaR<aIvaotnaacaI r@kma Anau&oya zrola AXaI QaarNaa Aaho.
Kulaasaa QaarNaa baraobar naahI. XaasakIya kma-caayaacyaa naahIXaa haoNyaacyaa idnaaMkapasaUna saat vaYaa-cyaa Aat
%yaacaa maR%yau Jaalaa Aaho Asao inaNaa-yakir%yaa isaQd Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna ikMvaa kma-caarI naahIsaa Jaalyaacyaa
idnaaMkapasaUna saat vaYaa-caa kalaavaQaI jyaa idnaaMkalaa pUNa- hao[-la %yaa idnaaMkapasaUna saMbaMQaIt kma-caayaacyaa kuTuMibayaasa
vaaZIva dranao kuTuMba inavaR<aIvaotna Anau&oya zrola. Anya p`krNaI p`qama KbarI Ahvaala naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna kma-
caayaacaa maR%yau Jaalaa Aaho Asao inaNaa-yakir%yaa isaQd hao[-pya-Mt ikMvaa saat vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa- hao[-pya-nt yaapOkI jao
Agaaodr GaDola %yaa idnaaMkapya-nt sava-saaQaarNa dranao kuTuMbainavaR<aIvaotna Anau&oya zrola.

4 inayamaanausaar Anau&oya AsalaolaI maR%yau ]pdanaacaI r@kma p`qama KbarI Ahvaala naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapasaUna
eka vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa- Jaalyaacaa idnaaMk ikMvaa idnaaMk 5.7.91 yaapOkI jaao naMtrcaa idnaaMk Asaola %yaa
idnaaMkapasaUna doya hao[-la ka
ivabaama.

396
Kulaasaa jyaa p`krNaI XaasakIya kma-caarI naahIsaa haoNyaacyaa idnaaMkapasaUna saat vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa-
haoNyaapUvaI-ca saMbaMQaIt XaasakIya kma-caayaacaa maR%yau Jaalyaacyaa idnaaMkasa inayamaanausaar Anau&oya zrNarI maR%yau ]pdanaacaI
r@kma doya zrola. Anya p`krNaI f@t saovaainavaR<aI ]pdana doya zrola. tqaaip XaasakIya kma-caayaacaa maR%yau Jaalaa
Aaho Asao inaNaa-yakir%yaa isaQd JaalyaanaMtr ikMvaa kma-caarI naahIsaa Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna saat vaYaa-naMtr maR%yau ]pdana
va saovaa inavaR<aI ]pdana yaamaQaIla frkacaI r@kma doya zrola.

5 saat vaYaa-cyaa kalaavaQaIt p`aiQat krNyaat yaoNaaro inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa ho saMbaMQaIt inavaR<aIvaotnaQaark
naahIsaa haoNyaapUvaI- tao Gaot Asalaolyaa inavaR<aIvaotna[tko AsatIla kI vaaZIva dracyaa kuTUMbainavaR<aIvaotnaa[tko AsatIla
Kulaasaa varIla mau_a . 1 cyaa saMdBaa-t doNyaat Aalaolyaa spYTIkrNaanausaar kuuTuMba inavaR<aIvaotna doya zrola.
tqaaip ma.naa.sao. inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 116 4 cyaa trtudInausaar kaoNa%yaahI p`krNaI saat
vaYaa-cyaa kalaavaQaIt vaaZIva dranao Anau&oya zrNaarI kuTuMbainavaR<aIvaotnaacaI r@kma saovaainavaR<aInaMtr p`aiQat krNyaat
Aalaolyaa inavaR<aIvaotnaapoxaa AiQak AsaNaar naahI.

6 Xaasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga id. 5.7.91 cyaa AadoXaatIla pircCod .9 nausaar jar
kuTuMbainavaR<aIvaotnaacyaa dracaa inavaR<aIvaotna p`dana AadoXaat ]llaoK krNyaat Aalaa Asaola tr baop<aa kma-caayaaMcyaa
kuTUMibayaaMkDUna AavaXyak to xatIpUtI- baMQap~ [MDomanaITI ba^anD p`aPt k$na GaotlyaanaMtr %yaaMnaa kuTuMbainavaR<aIvaotnaacao
p`dana ivaBaagaakDUna prspr kolao jaaNao AavaSyak Aaho. tqaaiPa kaoYaagaar AiQakarI AXaI p`krNao mahalaoKapalaaMnaa
saMdiBa-t krtat tr AXaI p`krNao mahalaoKapalaManaa pazivalaI jaaNao AavaSyak Aaho ikMvaa ksao,
Kulaasaa haoya.

7 Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga id. 5.7.1991 cyaa pircCod 11 maQyao namaUd krNyaat Aalao Aaho kI jaI
p`krNao yaapUvaI-ca inakalaat kaZlaolaI AsatIla toqao laaBaaqaI-naa fayadoXaIr AsalyaaKorIja AXaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna
krNyaat yao} nayao. yaa trtudI ivahIt krNyaamaagao Xaasanaacaa hotu Asaa Asaavaa kI jaI p`krNao yaapuvaI-ca tovha
Aistvaat Asalaolyaa inayamaanausaar inakalaat kaZNyaat AalaI AsatIla mhNajaoca jyaa p`krNaI 7 vaYaa-caa kalaavaQaI
id. 5.7.91 raojaI saMpuYTat Aalaa Asaola AXaI p`krNao AXaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna krNyaat yao} nayao.
KulaasaajaI p`krNao yaapUvaI-ca inakalaat kaZNyaat AalaolaI AsatIla toqao laaBaaqaI-naa fayadoXaIr AsalyaaKorIja AXaa
p`krNaaMcao punaiva-laaokna krNyaat yao} nayao. sava- maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaagaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI %yaaMnaI
AXaa p`krNaaMcaI CananaI k$na tI p`krNao yaqaaisqatI mahalaoKapala mauMba[- naagapUr yaaMcaokDo sauQaarNaa krNyaasaazI
pazvaavaIt.

8.baop<aa XaasakIya kma-caayaaMcyaa p`%yaxaat gaOrhjaorIcaa kalaavaQaI.mhNajaoca naahIsaa haoNyaacyaa idnaaMkapasaUna p`qama
KbarI Ahvaala efAayaAar naaoMdivalyaacyaa idnaaMkapya-ntcaa kalaavaQaI ivaBaagaanao inayamaIt krNao AavaSyak Aaho
ikMvaa ksao
Kulaasaa.: haoya.

maharYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vhI.Dblyau.caaOQarI
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@@@
ivabaama.

397
ivaYaya kuTuMba inavaRi<avaotna 1964 spYTIkrNa

iva<a, ivaBaagapirp~k .kuinavao 19580saovaa4 id. 15.07.1995.

vaacaa Saasana pirop~k iva<a ivaBaaga .saoinavao 1088651saovaa 4 id.22 jaanaovaarI 1991.

Saasana pirp~k iva<a ivaBaaga .saoinavao 1088651saovaa 4 idnaaMk 22 jaanaovaarI 1991 Anvayao spYT
krNyaat Aalao Aaho kI jyaa SaasakIya kma-caayaaMnaa idnaaMk 15 Aa^gasT 1982 raojaI ikMvaa %yaanatMr saovaotUna kaZUna
TakNyaat Aalao va jyaaMnaa AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr krNyaat Aalao Aaho ASaa kma-caayaacyaa kuTuMibayaaMnaa kuTuMba
inavaRi<avaotna Anau&oya Aaho . jyaa SaasakIya kma-caayaaMnaa idnaaMk 15 Aa^gasT 1982 pUvaI- saovaotUna kaZUna TakNyaat
Aalao va jyaaMnaa AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr krNyaat Aalao Aaho ASaa kma-caayaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa kuTuMba inavaRi<avaotna
Anau&oya zrivaNyaacaa p`Sna Saasanaacyaa ivacaaraQaIna haota.
Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI SaasakIya kma-caayaaMnaa idnaaMk 15 Aa^gasT 1982 pUvaI- saovaotUna kaZUna
TakNyaat Aalao va jyaaMnaa AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr krNyaat Aalao Aaho ASaa kma-caayaaMcyaa kuTuMbaIyaaMnaahI
inavaRi<avaotna Anau&oya zrola. Saasana pirp~k iva<a ivaBaaga idnaaMk 22 jaanaovaarI 1991 cyaa sPaYTIkrNaat varIla
inaNa-yaanaup sauQaarNaa krNyaat AalaI Aaho Asao maanaNyaat yaavao. sava- kayaa-laya p`mauKaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI
%yaaMnaI %yaaMcao kayaa-layaatIla jyaa SaasakIya kmac-aayaaMnaa idnaaMk 15 Aa^gasT 1982 pUvaI- saovaotUna kaZUna TakNyaat Aalao
va jyaaMnaa AnaukMpa inavaRi<avaotna maMjaUr krNyaat Aalao Aaho ASaa sava- kma-caayaaMcyaa p`krNaMacao saMbaMiQat kma-caayaaMcyaa
kuTuMibayaanaa kuTuMbainavaRi<avaotna p`aiQat krNyaacyaa dRYTIkaonaatUna punaiva-laaokna kravao AaiNa %yaa saMbaMQaatIla AavaSyaktao
tpiSala mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata maharaYT/ mauMba[- naagapUr yaaMcao puZIla kaya-vaahIsaazI pazvaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

va.vaa.caaOQarI
Saasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya svaocConao gNatonao saovaainavaR<a ikMvaa krNyaat


yaoNaayaa SaasakIya kma-caayaManaa iXallak Aija-t rjaocao
raoK samamaUlya maMjaUr krNyaasaMbaMQaatIla Kulaasaa..

iva<a ivaBaagapirp~k . Arjaa 249539saovaa 9 idnaaMk 30 naaovhoMbar 1995.

Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .pI[-ena 1083saIAar 129683esa[-Aar 4 id. 1.10.1984


maQaIla pircCod paca cyaa trtudInausaar jaao SaasakIya kma-caarI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa
inayama 10 ikMvaa inayama 165 Anvayao saovaainavaR<a haotao ikMvaa jyaalaa saovaainavaR<a krNyaat yaoto ikMvaa inayama 66 Anvayao
jaao saovaainavaR<a haotao ASaa kma-caayaalaa rjaa maMjaUr krNyaasa saxama Asalaolaa p`aiQakarI svaaiQakaro %yaa kma-caayaacyaa
KatI jamaa AsalaolaI 180 idvasaaMcyaa kmaala mayaa-dopya-ntcaI Aija-t rjaa tsaoca %yaacyaa KatI jamaa AsalaolaI AQa-vaotnaI
rjaa yaaMcyaa baabatIt rjaavaotnaacao raoK samamaUlya maMjaUr k$ Saktao. maa~ tao kma-caarI jyaa tarKosa saovaainavaR<a hao[-la
ikMvaa %yaalaa saovaainavaR<a kolao jaa[-la tI tarIK AaiNa inayat vayamaana Jaalyaavar jyaa tarKosa tao naohmaIp`maaNao saovaainavaR<a

398
Jaalaa Asata tI tarIK yaamaQaIla kalaavaQaIpoxaa %yaacaa rjaocaa kalaavaQaI AiQak haota kamaa nayao. ASaaca p`karcaI
trtud gNatonao saovaainavaR<a haoNaayaa ikMvaa krNyaat yaoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcyaabaabatIt Saasana inaNa-ya iva<a
ivaBaaga . Arjaa 249226saovaa 9 idnaaMk 3.11.1992 Anvayao krNyaat AalaolaI Aaho. Saasanaacyaa Asao
inadXa-naasa Aalao Aaho kIAija-t va AQa-vaotnaI rjaocaa kalaavaQaI p`%yaxa saovaainavaR<aIcaa idnaaMk va inayat vayamaana
saovaainavaR<aIcaa idnaaMk yaamaQaIla kalaavaQaIpya-t saIimat krNyaacyaa inaba-nQaamauLo var namaUd kolaolyaa pirisqatIt
saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa kahI p`krNaI %yaaMcyaa KatI jamaa Asalaolyaa Aija-t rjaocaohI raoK samamaUlya
imaLU Sakt naahI.
2. yaa saMdBaa-t Saasana Aata Asaa Kulaasaa krIt Aaho kI jaao SaasakIya kma-caarI maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 10 ikMvaa inayama 65 Anvayao saovaainavaR,<a haotao ikMvaa %yaalaa saovaainavaR<a krNyaat
yaoto ikMvaa inayama 66 Anvayao jaao saovaainavaR<a haotao ikMvaa gNa mhNaUna saovaainavaR<a haotao ikMvaa %yaalaa saovaainavaR<a krNyaat
yaoto ASaa kma-caayaalaa %yaacyaa Ka%yaavar iSallak Asalaolyaa Aija-t rjaocao240 idvasaaMcyaa kmaala mayaa-docyaa
AQaIna rahUna jarI ha kalaavaQaI saMbaMQaIt kma-caayaacyaa inayat vayaaomaanaacyaa tarKocyaa pilakDo jaat Asalaa trIhI
%yaalaa raoK samamaUlya Anau&oya rahIla.
3. Saasana AsaahI Kulaasaa krIt Aaho kI jaI p`krNao yaapUvaI- AnyairtInao inakalaat kaZlaolaI Aahot %yaa
p`krNaaMcao rjaocao raoKIkrNa maMjaUr krNyaasa saxama Asalaolyaa p`aiQakayaaMnaI varIla Kulaasaa ivacaarat Gao}na punaiva-laaokna
kravao.
TIp saQyaa Aija-t rjaocao samamaUlya 300 idvasaaMcaI kmaala mayaa-da Aaho.
ivalaMba Jaalyaasa vyaaja ..id.20.6.96 caa inaNa-ya phavaa.

@@@@@@@@@@

ivaYaya ivalaMbaanao p`dana krNyaat Aalaolyaa Aija-tAQa-vaotnaI


rjaocyaa raoK samamaUlya rkmaovar vyaaja doNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 249620 saovaa 9 idnaaMk 20 jaUna 1996.

1 Saasana inaNa-ya . pI[-ena 1083saIAar 129683esa[-Aar 4 id. 1.10.1984.


2 Saasana inaNa-ya . vaoAaiXa 128738787 saovaa 10 id. 11.10.88.
3 Saasana inaNa-ya . Arjaa 2492 26 saovaa 9 id. 3 naaovhoMbar 1992.
4 Saasana inaNa-ya . Arjaa 2493 57 saovaa 9 id. 7 mao 1994.
5 Saasana inaNa-ya .Arjaa 2495 12saovaa 9 id. 30 maaca- 1995.
6 Saasana inaNa-ya . Arjaa 2495 39saovaa 9 id. 30 naaovhoMbar 1995.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 va ]prao@t ]d\QaRt krNyaat Aalaolyaa Saasana inaNa-yaaMmaQaIla
trtudInausaar inayat vayamaanaanaMtr svaocConao maudtpUva- gNatonao saovaainavaR<a haoNaayaa %yaacap`maaNao rajaInaamaa idlaolyaa
punaina-yau@tIcaa kalaavaQaI samaaPt JaalaolyaanaaoTISaIvdaro Aqavaa naaoiTXaIcyaa badlyaat vaotna va Ba<ao do}na Aqavaa
inayau@tIcyaa ATI va SatI-nausaar saovaa samaaPt krNyaat Aaloalyaa AaiNa saovaot Asatanaa maR%yaU pavalaolyaa XaasakIya
kma-caayaaMcyaa p`krNaI %yaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaasaovaa samaaPtIcyaamaR%yaUcyaa idnaaMkalaa iXallak Asalaolyaa yaqaaisqatI
Aija-tAQa-vaotnaI rjaocyaa saMbaMQaatIla rjaa vaotnaacaI raoK samamaUlya r@kma doNyaat yaoto. Aija-t AQa-vaotnaI rjaocaI
pirgaNanaa krNyaacaI ivaVmaana pwtI Aata saulaBa krNyaat AalaolaI AsalyaamauLo maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama

399
1981 cyaa inayama 68 5 KalaIla TIp 2 maQyao ivaiht krNyaat Aalaolyaa kaya-pwtIcaa kaTokaorpNao AvalaMba
kolyaasa saMbaMQaIt XaasakIya kma-caayaalaa %yaacyaa Ka%yaavar iXallak Asalaolyaa Aija-tAQa-vaotnaI rjaocyaa saMbaMQaatIla
rja vaotnaacaI samamaUlya raoK r@kma %yaacyaa saovaainavaR<aIcyaasaovaa samaaPtIcyaamaR%yaUcyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaacyaa
Aat imaLNyaasa kaoNatIhI ADcaNa yao} nayao. tqaaip inayamaatIla trtudIMcao AadoXaaMcao kaTokaorpNao palana haot
nasalyaanao iXallak Aija-tAQa-vaotnaI rjaocyaa saMbaMQaatIla rjaa vaotnaacaI samamaUlya raoK r@kma imaLNyaasa AvaajavaI
ivalaMba haot Asalyaacao Xaasanaacyaa inadXa-naasa Aalaolao Aaho. mhNaUna ivalaMbaanao p`dana krNyaat yaoNaayaa Aija-t
AQa-vaotnaI rjaocyaa saMbaMQaatIla rjaa vaotnaacyaa samamaUlya raoK rkmaovar vyaaja doNyaasaMbaMQaatIla p`Sna Xaasanaacyaa ivacaaraQaIna
haota. yaa saMbaMQaat Xaasanaanao Aata KalaI inado-iXalyaap`maaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho.

1 iXallak Aija-t AQa-vaotnaI rjaocyaa saMbaMQaatIla rjaa vaotnaacyaa samamaUlya raoK rkmaocyaa p`danaasaazI
Jaalaolaa ivalaMba p`XaasakIya karNaastva p`Xaasainak caukImauLo ikMvaa saMbaMQaIt kma-caayaaMcyaa
inayaM~NaabaahorIla karNaaMmauLo Jaalaolaa Aaho Asao spYTpNao p`sqaaipt haot Asaola AXaa p`krNaI
ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI vyaaja doNyaat yao[-la.
2 vyaaja p`danaasaazI ivalaMbaacaa kalaavaQaI
A inayaimat p`krNaI ivaBaagaIya caaOkXaIcaI p`krNao vagaLUna XaasakIya kma-caayaacyaa saovaa
inavaR<aIcyaa saovaa samaaPtIcyaa maR%yaUcyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaanaMtrcaa Asaola.
ba inalaMbanaaQaIna Asatanaa inayatvayamaanaanausaar saovaainavaR,<a Jaalaolyaa va Aija-t AQa-vaotnaI rjaocyaa
saMbaMQaatIla rjaa vaotnaacaI samamaUlya raoK r@kma raoKUna zovaNyaat AalaI Aaho AXaa p`krNaI.
i saMbaMiQat kma-caayaaMcaI ivaBaagaIya caaOkXaIAMtI pUNa-pNao inada-oXa mau@tta JaalaI Asalyaasa va
%yaacao inalaMbana Asamaqa-naIya zrivaNyaat Aalao Asalyaasa %yaacyaa saovaainavaR<aIcyaa
idnaaMkapasaUna ek maihnyaanaMtrcaa Asaola.
ii saMbaMQaIt kma-caarI daoYaI zrlaa Asalyaasa va %yaacao inalaMbana samaqa-naIya zrivaNyaat Aalao
Asalyaasa ivaBaagaIya caaOkXaIsaMbaMQaatIla AMitma AadoXa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna
ek maihnyaanaMtrcaa Asaola.
iii ivaBaagaIya caaOkXaI sau$ Asatanaa maR%yaU pavalaolyaa kma-caayaaMcyaa p`krNaI ivaBaagaIya
caaOkXaI saMpuYTat AaNaNaayaa AadoXaacyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaanaMtrcaa Asaola.
3 ivalaMbaacyaa kalaavaQaIsaazI sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa zovaIvar laagaU Asalaolyaa
vyaaja drap`maaNao vyaaja doNyaat yaavao.saQyaa ha dr vaaiYa-k 12 T@ko vaaiYa-k cavaaZInao Aaho.
4 vyaaja p`danaacyaa p`%yaok p`krNaavar saMbaMQaIt maM~alayaIna p`XaasakIya ivaBaaga svaaiQakaro ivacaar
krIla AaiNa raoK samamaUlya p`dana krNyaatIla ivalaMba ha p`XaasakIya karNaastva Jaalaolaa Aaho
yaaba_la Ka~I pTlyaavar vyaajaacao p`dana krIla.
5 vyaaja Vavayaacao Aaho AXaa sava- p`krNaI ivalaMbaacaI jabaabadarI inaiXcat k$na saMbaMQaIt jabaabadar
kma-caayaaiva$w AiQakarI Qa$na iXastBaMgaacaI karvaa[- svatM~pNao krNyaat yaavaI. maa~
AXaI karvaa[- pUNa- hao[-pya-t vyaajaacao p`dana raoKUna zovaNyaat yao} nayao.
6 iXastBamgaacaI karvaa[- vaoLovar AaiNa yaaogyairtInao haot Aaho yaacaI Katrjamaa k$na maM~alayaIna
p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI yaa Xaasana inaNa-yaacyaa saaobat jaaoDlaolyaa ivaiht namaunyaat itmaahI Ahvaala
iva<a ivaBaagaakDo pazvaavaa.
2. ho AadoXa idnaaMk 1 eip`la 1996 pasaUna AMmalaat yaotIla. yaa idnaaMkapUvaI- saovaainavaR<a saovaa samaaPt
Jaalaolyaa ikMvaa saovaot Asatanaa maR%yaU pavalaolyaa XaasakIya kma-cayaaMcyaa p`krNaI iXallak Aija-t AQa-vaotnaI rjaocyaa
saMbaMQaat rjaa vaotnaacyaa samamaUlya raoK rkmaocyaa p`danaasaazI saovaa inavaR<aIcyaa saovaa samaaPtIcyaa maR%yaUcyaa
idnaaMkapasaUna ek maihnyaapoxaa jaast ivalaMba Jaalaa Asalyaasa va idnaaMk 1 eip`la 1996 pya-t rjaocyaa raoK samamaUlyaacao

400
p`dana krNyaat Aalao nasaola AXaa p`krNaI doKIla ho AadoXa laagaU rahtIla. tqaaip vyaajaacao p`dana saovaainavaR<aIcyaa
saovaa samaaPtIcyaa maR%yaUcyaa idnaaMkapasaUna ek maihnyaanaMtrcaa idnaaMk ikMvaa 1 eip`la 1996 yaapOkI jaao naMtrcaa idnaaMk
Asaola %yaa idnaaMkapasaUna doya rahIla.
3. yaa baabatcaa haoNaara Kca- rjaocao raoK samamaUlya jyaa laoKa XaIYaa-KalaI KcaI- GaalaNyaat yaotoa %yaa laoKa
XaIYaa-KalaI KcaI- GaalaNyaat yaavaa va %yaa KalaI maMjaUr kolaolyaa AnaudanaatUna BaagaivaNyaat yaavaa.
4. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla yaasaMbaMQaIcyaa trtudIMmaQyao yaa Xaasana inaNa-yaacyaa trtudI
pUrtI sauQaarNaa krNyaat AalaI Asao maanaNyaat yaavao. ]proa@t inayamaat yaqaavakaXa rItsar sauQaarNaa krNyaat yao[-la.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasant caaOQarI
Saasanaacao Avar saicava.

ivaYaya saoovaainavaR<a kma-caayaaMcyaa baabatIt ivaBaagaIya caaOkXaIcaI


p`krNao p`aqamya maaNao pUNa- krNyaabaabat.

saa.p`.iva.pirp~k .saIDIAar1097156p`..1497Akra id.24.2.97.

pirp~k laaokAayau@t va ]p laoakAayau@t yaaMnaI Xaasanaasa saadr kolaolyaa 22 vyaa vaaiYa-k Ahvaalaat Asao
AiBap`aya idlao Aahot kI kma-caayaaivaQdcaI iXastBaMga kaya-vaahI bayaaca p`maaNaat kma-caayaaMcaI saovaainavaR,<aI AgadI
javaL AalyaanaMtr ikMvaa kma-caarI saovaa inavaR<a JaalyaanaMtr bayaaca idvasaaMnaI kolaI jaato.AXaa vaoLI kma-caayaaMsa kovaL
ta%pur%yaa saovaainavaR<aI KorIja [tr Aaiqa-k laaBa haot nasalyaanao %yaacao nauksaana haoto.%yaamauLo AXaa baabatIt caaOkXaI
taatDInao pUNa- haoNao va %yaasaazI daoYaaraopp~ bajaavaNao caaOkXaI AiQakarI naomaNao yaa p`iyaa 2 maihnyaat pUNa- haoNao
AavaXyak Aaho va ekUNa caaOkXaIcaI kaya-vaahI 1 vaYaa-t pUNa- haoNao AavaSyak Aaho. Asao laaokAayau@t yaacao
AiBap`aya Aahot.
varIla AiBap`aya va iXafarXaI yaaMcaa AByaasa kolyaanaMtr Xaasana AXaa inaYkYaa-p`t Aalao Aaho kI saovaainavaR<a
kma-caayaaMcyaa ivaQdcaI ivaBaagaIya caaOkXaI p`aqamyamaaNao pUNa- haoNao AavaXyak Aaho. %yaanausaaar Xaasana Asao AadoXa dot
Aaho kI ivaBaagaIya caaOkXaIcaI p`krNao Xa@yatao kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa saumaarasa ikMvaa saovaainavaR<aInaMtr sau$
krNyaacyaa p`vaR<aIpaasaUna pravaR<a vhavao va AXaa p`karcyaa caaOkXaa saovaa inavaR<aIpUvaI- purosaa AvaQaI iXallak Asatanaa sau$
krNyaacaI dxata GyaavaI. tqaapI jar kahI ivaiXaYT pirisqatIt hI caaOkXaI saovaainavaR,<aIcyaa vaoLI ikMvaa %yaanaMtr sau$
krNao AavaXyak Jaalao tr AXaa vaoLI daoYaaraop p~ tatDInao bajaavaNyaat yaavao. tsaoca caaOkXaI AiQakarI va saadrkta-
AiQakarI yaaMcyaa naomaNaUka 2 maihnyaat krNyaat yaavyaat va ivaBaagaIya caaOkXaIcaI saMpUNa- kaya-vahI 1 vaYaa-t pUNa- hao[-la
yaacaI dxata GaoNyaat yaavaI.
sava- maM~alayaIna ivaBaagaaMnaI varIla saUcanaaMcao palana krNyaacaI dxata GyaavaI tsaoca yaa saUcanaa %yaaMcyaa p`XaasakIya
inayaM~NaaKalaIla sava- ivaBaaga p`mauK yaaMcyaa inadXa-naasa AaNaUna %yaaMnaa %yaaMcao kTaxaanao paalana krNyaasa kLvaavao.

maharaYTa/cao rajyapala yaaMcyaa AadoXaanausaar va naavaanao

ja.d.zakur
Xaasanaacao Avar saicava.
@@@@@@@@@
ivabaama.

401
ivaYaya saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMnaa
inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa vaoLovar Ada krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 109727saovaa4 idnaaMk 31 mao 1997.

saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaacao inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa vaoLovar p`dana kolao jaavaot yaasaazI
Saasanaanao vaoLaovaLI sava- saMbaMiQataMnaa saivastr saUcanaa idlaolyaa Aahot. tqaaip bayaaca kayaa-layaaMkDUna yaa saUcanaaMcao
yaaogyair%yaa palana kolao jaat naahI.

2. AilakDoca maa. laaokAayau@t va ]p laaokAayau@t yaaMnaI Aaplyaa 23 vyaa eki~t vaaiYa-k AhvaalaatIla
p`krNa 3cyaa pirCcod 2 maQyao yaa saMdBaa-t Asao sPYT kolao Aaho kI kaoNa%yaahI p`krNaI saovaainavaR<a haoNaayaa
SaasakIya kma-caayaasa %yaacyaa saovaainavaR<aInaMtr vaajavaI vaoLot sava- inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa imaLNyaapasaUna vaMicat zovata
yaoNaar naahI.tsao Jaalyaasa ASaa ivalaMibat rkmaaMvar vyaaja doNyaabaabat %yaaMcyaakDUna kolaI jaaNaarI maagaNaI nyaayya
zrola.bayaaca p`krNaI saovaainavaR,<aI ]pdanamaR%yau ]pdana yaaMcyaa rkmaa tsaoca [tr inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa p`dana
krNyaat Aalaolao nasalyaacyaa tarI p`aPt haot Aahot. ASaa p`krNaI ivalaMibat rkmaovar vyaaja doNyaacaa Kca- AMitmat
Saasanaasa saaosaavaa laagat AsalyaamauLo Saasanaanao yaasaMdBaa-t sava- ivaBaagaaMnaa sausPaYT saUcanaa Vavyaat.

yaavdaro sava- kayaa-laya p`mauKivaBaaga p`mauKaMnaa punha Asao inadoXa doNyaat yaot Aahot kI %yaaMnaI
inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMcyaa p`krNaaMnaa p`aQaanya Vaavao va ASaI p`krNao ivalaMba na haota lakrat lavakr inakalaI
kaZlaI jaatIla yaaivaYayaI sava-taoprI dxata GyaavaI. yaadRYTInao inavaR<aIvaotna va ]pdana p`%yaxa doNyaacyaa va p`aiQat
krNyaacyaa ivaivaQa kaya-pQdtIbaabat maharaYT/ naagarI saovaa inava<aIvaotna inayama 1982 maQaIla p`krNa 10 maQyao
ivaiht kolaolao vaoLap~k paLlao jaa[-la yaacap`maaNao yaapUvaI- Saasanaanao vaoLaovaoLI p`saRt kolaolyaa AadoSaavdaro inado-iSat
kolaolyaa ivaiht kaya-pQdtIcao kaTokaorpNao palana kolao jaa}na inavaR<aIvaotnaivaYayak kagadp~ ivaiht namaunyaat sava-
baabatIt yaqaoaicatir%yaa pUNa- k$na SaasakIya kma-caayaacyaa saovaainavaR<aIcyaa tarKosa saha maihnao Agaaodr
mahalaoKapalaaMcyaa kayaa-layaakDo pazivalao jaatIla tsaoca mahaloaKapalaaMcyaa kayaa-layaacyaa saMpka-t saat%yaanao rahUna
%yaacyaakDUna p`aiQakarp~o vaoLIca inaga-imat kolaI jaatIla tsaoca saMbaMQaIt kaoYaagaaratUna saovaainavaR<a kma-caayaaMnaa
inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa p`%yaxaat vaoLovar p`dana kolao jaatIla yaa sava- baabatIt kayaa-laya p`mauK ivaBaaga p`mauK yaaMnaI
dxa rahNao AavaXyak Aaho. %yaacap`maaNao saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaasa inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa p`dana
krNyaasa ivanaakrNa ivalaMba Jaalaa tr saMbaMiQat kayaa-laya p`mauKaMvar jabaabadarI inaiXcat k$na %yaaMcaoivaQd %varIt
iSastBaMgaacaI kaya-vaahI krNyaat yaavaI. %yaaiXavaaya %yaaMcyaa gaaopnaIya Ahvaalaat inavaR<aIvaotnaacaI p`krNao inakalaat
kaZNyaasa Axamya idrMgaa[- Jaalyaacao Xaasanaasa vyaajaapaoTI JaL basaNyaasa jabaabadar Aahot. ASaa p`karcaI naaoMd
GaoNyaat yaavaI.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMt caaOQarI
Saasanaacao Avar saicava.

@@@@@@@@@

ivabaama.

402
ivaYaya punaiva-laaoknaasaazI ivacaarat Gyaavayaacaa gaaopnaIya Ahvaalaacaa kalaavaQaI.

saa.p`.iva. pirp~k .ivapusa 1097p`..1369715 id. 19 jaUna 1998.

saMdBa- 1 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarsaI 1076127515 id.16 jaUna 1976.


2 saa.p`.iva.pirp~k .esaAarsaI 108510294315 id.12 mao 1986.

pirp~k maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 104 va inayama 65 Anausaar
saava-jainak ihtastva Akaya-xama va saMSayaaspd sacaaoTIcyaa AiQakayaaMnaa kma-caayaaMnaa vayaacyaa 5055 vyaa vaYaI-
punaiva-laaoknaaMtI inaNa-ya Gao}na %yaaMnaa Saasana saovaotUna maudtpUva- saovaainavaR<a kravao Asao Saasanaacao QaaorNa Aaho.
2. saMdBaa-QaIna Saasana pirp~k idnaaMk 12 mao 1986 nausaar vayaacyaa 35 vyaa vaYaa-pUvaI- saovaot Asalaolyaa gaT
A va ba cyaa AiQakayaaMcao vayaacaI 50 vaYao- haoto vaoLI ikMvaa %yaacyaa Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- pUNa-
haotovaoLI yaaPaOkI jao Agaaodr GaDola %yaavaoLI tsaoca vayaacyaa 35 vyaa vaYaa-naMtr saovaot daKla Jaalaolyaa AiQakayaaMcao
vayaacyaa 55 vyaa vaYaI- Asao ekdaca punaiva-laaokna krNyaat yaoto. gaT k va D kma-caayaaMcyaa baabatIt
vayaacyaa 55 vyaa vaYaI- punaiva-laaokna krNyaat yaoto. gaT k va D kma-caayaaMcyaa baabatIt vayaacyaa 55 vyaa
vaYaI- punaiva-laaokna krNyaat yaoto. %yaaeovajaI gaT k gaT ba gaT D kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaaMcyaa vayaacyaa 55
vyaa vaYaI- ikMvaa %yaaMcyaa Ah-takarI saovaocaI 30 vaYao- pUNa- haotovaoLI yaapOkI jao Agaaodr GaDola %yaavaoLI punaiva-laaokna
krNyaat yaoto Asao vaacaavao. Asao SauQdIp~k..saa.p`.iva. .iva.pu.sa.1097p`.. 136 9715
id.25.9.1998
3. A va ba gaTatIla AiQakayaaMnaakma-caayaaMnaa Anaumao 5055 vaYaa-pilakDo saovaot rahNyaacaI
pa~apa~ta AjamaaivaNyaasaMdBaa-t kravayaacyaa punaiva-laaoknaasaazI SaairrIk xamata inaiva-vaad sacaaoTI va %yaaMcao gaaopnaIya
Ahvaala caaMgalyaa poxaa kmaI nasaavaot Asao inakYa Aahot. tr gaT D maQaIla kma-caayaaMnaa punaiva-laaoknaasaazI
SaairrIk xamata inaiva-vaad sacaaoTI va saovaa AiBalaoK yaabaabaI ivacaarat Gyaavyaa laagatat.
4. AilakDoca savaao-cca nyaayaalayaanao EaI. vaOkuMznaaqadasa ivaw mau#ya ijalha vaOVkIya AiQakarI 2 esaesasaI
299 AoAayaAar 1992 esa 1020 yaa maudtpUva- saovaainavaR<aIcyaa p`krNaI inaNa-ya dotanaa Asao AadoSa idlao Aahot
kI punaiva-laaokna p`krNaaMcaa ivacaar krtanaa saMbaMiQataMcao saMpUNa- saovaa kalaavaQaIcao gaaopnaIya Ahvaala ivacaarat GaoNyaat
yaavao. maa~ punaiva-laaoknaacyaa ivacaaraQaIna kalaavaQaItIla 5 vaYaa-cyaa gaaopnaIya Ahvaalaavar Bar do}na %yaaAaQaaro
punaiva-laaoknaacaa inaNa-ya Gyaavaa. yaa nyaayaalayaIna inaNa-yaatIla saMbaMiQat ]tara KalaI ]d\QaRt krNyaat Aalaolaa AsaUna
%yaacaa marazI saaraMSa ]tayaaKalaI doNyaat Aalaolaa Aaho.
34. The following principles emerge from the above discussion.
(i) An order of compulsory retirement is not a punishment. It implies no
stigma, nor any suggestion of misbehaviour.
( ii ) The order has to be passed by the Goverment on forming the opinion that
it is in the public interest to retire a Government servant compulsorily.
The order is passed on the subjective satisfaction of the Government.
( iii ) Principles of natural justice have no place in the context of an order of
compulsory retirement. This does not mean that judcial scrutiny is
excluded altogether. While the High Court or this Court would not
examine the matter as an applellate court, they may interfere of they are
satisfied that the order is passed ( a ) mala fide or ( b ) that it is based on
no evidence or ( c) that it is arbitrary in the sense that nor reasonable
person would form the requisite opinion on the given material ; in short, if
it is found to be perverse order.

403
( iv ) The Goverment ( or the Review Committee, as the case may be ) shall
have to consider the entire record of service before taking a decision in the
matter of course attaching more importance to record of and performance
during the later years.
The record to be so considered would naturally include the entries in the
confidential records/character rolls, both favourable and adverse, if a
Government servant is promoted to a higher post notwithstanding the
adverse remarks, such remarkes loss their, more so, if the promotion is
based upon merit ( selecton) and not upon seniority.
(v ) An order of compulsory retirement is not liable to be quashed by a court
merely on the showing that while passing it, uncommunicated adverse
remarks were also taken into consideraton. The circumstance by itself
cannot be a basis for interference.
Interference is permissible only on the grounds mentioned in ( iii ) above.
This aspect has been discussed in paras 30 to 32 above.
1. maudtpUva- saovaainavaR<aIcao AadoSa mhNajao iSaxaa navho. ASaa saovaainavaR<aIvana kaoNatIhI gaOrvat-NaUk
ikMvaa laaMCna saUicat haot naahI.
2. SaasakIya saovakalaa maudtpUva- saovaainavaR<a krNao ho saava-jainak ihtaqa- Aaho Asao mat Asaola AaiNa
%yaabaabat Saasanaacao samaaQaana Jaalao Asaola trca maudtpUva- saovaainavaR<aIcao AadoSa kaZNyaat yaavaot.
3. naOsaiga-k nyaayaacao t<va maudtpUva- saovaainavaR<aIcyaa saMdBaa-t ]d\Bavat naahI. yaacaa Aqa- Asaa navho kI
ASaI p`krNao nyaaiyak tpasaNaItUna pUNa-t vagaLlaolaI Aahot. nyaayaalaya ikMvaa savaao-cca nyaayaalaya
ASaI p`krNao AiplaIya nyaayaalaya mhNaUna tpasaNaar naahI maa~ maudtpUva- AadoSa
A Asad\BaavapUva-k ikMvaa ba to kaoNa%yaahI puravyaavar AaQaairt naahIt ikMvaa k to
svaocConausaar kaya-vaahI kna kaZlao Aahot Asao nyaayaalayaasa vaaTlyaasa %yaamaQyao hstxaop k
Sakola.
4. Saasana ikMvaa punaiva-laaokna saimatI ASaa p`krNaI inaNa-ya GaoNyaapUvaI- saMpUNa- saovaa AiBalaoKacaI pDtaLNaI
krIla. maa~ Asao krtanaa AilakDIla vaYaa-tIla AiBalaoKasa va kamakajaasa jaast mah%va do[-la.
SaasakIya saovakacyaa AiBalaoKacaa ivacaar krtanaa gaaopnaIya AhvaalaatIla naaoMdIcaairHyapT yaa
baabatcyaa AnaukUla tsaoca p`itkUla Saoyaacaa ivacaar krIla. eKaVa SaasakIya saovakasa p`itkUla
Saoro AsataMnaahI jyaoYztocaa ivacaar na krta kovaL gauNava<aonausaar inavaDInao varcyaa pdavar
pdaonnatI idlaI Asaola tr %yaalaa doNyaat Aalaolao p`itkUla Saoro inaYp`Ba zrtIla.
5. eKaVa kma-caayaalaa sa@tInao saovaainavaR<a krNyaabaabatcao AadoSa p`itkUla Saoro kLivalao naahIt
kovaL yaa karNaastva nyaayaalaya r_ k Sakt naahI.
savaao-cca nyaayaalayaacyaa ]prao@t inaNa-yaacyaa AnauYaMgaanao sava- maM~alayaIna ivaBaaga ivaBaaga p`mauK va
kayaa-laya p`mauKaMnaa Asao kLivaNyaat yaoto kISaasakIya AiQakarIkma-caarI yaaMcao vayaacyaa 5055cyaa vaYaI-
punaiva-laaokna krtanaa varIla baabaI ivacaarat Gao}na inaNa-ya Gyaavaa.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

maIra DfLapUrkr
]p saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@
ivabaama.

404
ivaYaya saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMcao inavaR<aI ivaYayak sava-
fayado doNyaacyaa baabatIt iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaakDUna
kravayaacaI kaya-vaahI.
mahsaUla va vana ivaBaaga
pirp~k . esa 14998p`..256[- 5 idnaaMk 06.10.1998.

pirp~k saovaainavaR<a Jaalaolyaa kma-caayaaMcao inavaR<aIvaotna [%yaadI fayado doNyaacyaa baabatIt iSastBaMga ivaYayak
p`aiQakayaakDUna iva<a ivaBaaga Saasana pirp~k . saoinavao 1090290saovaa 4 idnaaMk 25 maaca- 1991 nausaar
kaya-vaahI haot naahI Asao Saasanaacyaa inadSa-naasa Aalao Aaho. %yaamauLo ASyaa p`krNaamaQyao saovaainavaR<a kma-caayaacao
maharaYT/ p`SaasakIya nyaayaaiQakrNa tsaoca laaokAayau@takDo inavaR<aIvaotna [%yaadI fayado na imaLalaobaabat tarI yaotat.
sadr p`krNaamaQyao iva<a ivaBaaga Saasana inaNa-ya . saoinavao 1094155saovaa 4 idnaaMk 24.4.1995 Anvayao
Saasanaalaa vyaajaacaa Kca- ivanaakarNa kravaa laagatao. tovha sava- iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaaMnaa punha inado-iSat
krNyaat yaot Aaho kI iva<a ivaBaaga Saasana pirp~k . saoinavao 1090290 saovaa 4 id. 25 maaca- 1991 nausaar
saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaacyaa saovaainavaR<aIpUvaI- maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna
inayama 1982 maQaIla inayama 276 nausaar ivaBaagaIya caaOkSaIcaI kaya-vaahI sau krNyaat AalaI nasaola mhNajaoca
Aaraopp~ doNyaat Aalaoo nasaola ikMvaa AaQaIcyaa tarKopasaUna inalaMbanaaQaIna zovaNyaat Aalao nasaola tr saovaainavaR<aIcyaa
idnaaMkalaa %yaacao ivaw ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat Aaho Asao mhNata yaot naahI va %yaamauLo ASaa kma-caayaaMnaa
saovaainavaR<aI ivaYayak sava- fayado vaoLovar Ada krNao Apoixat Aaho.
2. sava- iSastBaMga ivaYayak p`aiQakayaaMnaa ivanaMtI krNyaat yaoto kI saovaainavaR<a Jaalaolyaa ASaa kma-caayaacyaa
p`krNaaMcaa AaZavaa Gao}na jao kma-caarI inavaR<aI ivaYayak sava- fayado imaLNyaasa pa~ Aahot %yaaMcyaa p`krNaaMmaQyao iva<a
ivaBaaga Saasana pirp~k . saoinavao 1090190 saovaa 4 idnaaMk 25 maaca- 1991 nausaar kaya-vaahI ivanaaivalaMba
krNyaasaazI sava- saMbaMiQat AiQakayaaMnaa yaaogya %yaa saUcanaa doNyaat yaavyaat.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

dovaaiXaYa cavatI-
]p saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa saovaainavaR<aI vaotna inayama 1982


maQyao forbadla krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1099238saovaa4 id. 29 jaulaO 1999.

inaNa-ya Saasanaanao maharaYT/ naagarI saovaainavaR<aIvaotnainayama 1982 maQaIla inavaR<aIvaotna inavaR<aImaR%yau ]pdana
AaiNa kuTuMba inavaR<aIvaotna inayaimat krNaayaa inayamaaMmaQyao KalaIlap`maaNao forbadla krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa AsaUna ho
forbadla SaasakIya kma-caarI tsaoca ]praoillaiKt inayama jyaaMnaa laagaU Aahot ASaa [tr kma-caayaaMnaa laagau rahtIla.
AMmalabajaavaNaIcaa idnaaMk
2 yaa AadoSaanvayao sauQaairt kolaolyaa trtUdI idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaR<a haoNaayaa
saovaot Asatanaa maR%yau pavalaolyaa rajya SaasakIya kma-caayaaMnaa KalaIla pwtInao laagaU haotIla.

405
e 1 jaanaovaarI 1996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaR<amaR%yau JaalaolyaahaoNaayaa jyaa p`krNaI
inavaR<aIvaotna kuTuMbainavaR<aIvaotna yaapUvaI-ca p`aiQat krNyaat Aalaolao Aaho ikMvaa AVaip p`aiQat
kravayaacao Aaho ASaa p`krNaI to yaa AadoSaaMnausaar sauQaairt krNyaat yao[-la.tqaaip ASaa thonao sauQaairt
kolaolao inavaR<aIvaotnakuTuMbainavaR<aIvaotna ho idnaaMk 1 jaulaOo 1999 pasaUna doya rahIla. saovaainavaR<aIcyaamaR%yaucyaa
idnaaMkapasaUna 30 jaUna 1999 pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI qakbaakI doya haoNaar naahI.
baI idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 raojaI Aqavaa %yaanaMtr saovaainavaR<amaRt Jaalaolyaa p`krNaI
saovaainavaR<aIcyaa maR%yaucyaa idnaaMkapasaUna idnaaMk 30 jaUna 1999 pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI inavaR<aIvaotna
kuTUMbainavaR<aIvaotna ho inavaR<aIvaotnaQaarkaMnaa AsauQaairt vaotnaEaoNaIcyaa AaQaaro AaiNa yaa sauQaarNaa haoNyaapUvaI-
cyaa AadoSaaMnausaar doya rahIla.
vaotna
3 inavaR<aIvaotnaivaYayak ivaivaQa laaBaaMcyaa pirgaNaosaazI vaotna yaa saM&ocaa Aqa- maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 936 Aok maQyao vyaa#yaa kolyaanausaar SaasakIya
kma-caayaasa %yaacyaa inavaR<aIpUvaI-maR%yaucyaa idnaaMkapUvaI- imaLt Asalaolao maUL vaotna Asaa rahIla.
4 sadrhU AadoSaaMmaQyao vaotna yaa saM&ocaa Aqa- maharaYT/ naagarI saovaa sauQaairt vaotna inayama 1998 p`maaNao
AMmalaat Aalaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaItIla vaotna Asaa rahIla.
inavaR<aIvaotna
5 sava-ca p`krNaI inavaR<aIvaotnaacaI pirgaNanaa inavaR<aIvaotnaah- vaotnaacyaa 50 T@ko ASaI krNyaat yao[-la va
yaa inavaR<aIvaotnaacaI ikmaana mayaa-da drmaha .1275 AaiNa kmaala mayaa-da rajya SaasanaakDIla ]ccatma
Anau&oya vaotnaacyaa 50 T@ko ASaI rahIla. ]ccatma vaotna idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna
.24500 prMtu kaoNa%yaahI p`krNaI saMpUNa- inavaR<aIvaotna ho saovaainavaR<aIcyaa vaoLI %yaa SaasakIya
kma-caayaanao SaovaTI QaarNa kolaolyaa pdasaazI 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna laagaU kolaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaItIla
ikmaana vaotnaacyaa 50 T@ko poxaa kmaI nasaola.tqaaip jaoqao inavaR<aIvaotnaQaark %yaalaa inayama vayamaana
inavaR<aIcyaa idnaaMkalaa laagaU Asalaolyaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnainayama 1982 maQaIla inayama 110
p`maaNao saMpUNa- inavaR<aIvaotna imaLNyaasaazI AavaSyak AsalaolaI ikmaana saovaa pUNa- krIt nasaola toqao kmaI saovaocyaa
p`maaNaat yaqaayaaogya Asao inavaR<aIvaotna kmaI krNyaat yao[-la. maa~ kaoNa%yaahI p`krNaI ho inavaR<aIvaotna drmaha
.1275 poxaa kmaI nasaola.ASaa irtInao sauQaairt kolaolao inavaR<aIvaotna p`%yaxaat idnaaMk 1 jaulaO 1999
pasaUna doNyaat yao[-la. saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkapasaUna 30 jaUna 1999 pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI inavaR<aIvaotna
AsauQaairt vaotnaEaoNaInausaar AaiNa yaa sauQaarNaa AMmalaat yaoNyaapUvaI-cyaa AadoSaanausaar doya rahIla.
inavaR<aI ]pdanamaR%yau ]pdana
6 maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 9 36 ek maQyao vyaa#yaa kolyaanausaar
maUL vaotnaavar inavaR<aImaR%yau ]pdanaacaI pirgaNanaa krNyaat yao[-la. ]pdanaacyaa rkmaocyaa saQyaacyaa kmaala
mayaa-dot mhNajao vaotnaacyaa saaDosaaoLapT ikMvaa ADIca laaK yaapOkI jaI kmaI Asaola tI kaoNatahI badla
krNyaat Aalaolaa naahI.tqaaip 1 jaanaovaarI 1996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr prMtU 30 jaUna 1999 pUvaI- saovaainavaR<a
Jaalaolyaa saovaot Asatanaa maR%yau pavalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa p`krNaI inavaR<aI maR%yaU ]pdanaacaI
pirgaNanaa AsauQaairt vaotnaEaoNaInausaar AaiNa yaa sauQaarNaa haoNyaapUvaI-cyaa AadoSaaMnausaar krNyaat yao[-la.
kuTuMba inavaRi<avaotna 1964.
7 kuTuMbainavaRi<avaotnaacaI pirgaNanaa sava-ca p`krNaI TPpa pQdtIoeovajaI maUL vaotnaacyaa 30 T@ko ASaa ekp
dranao krNyaat yao[-la va yaa kuTuMbainavaRi<avaotnaacaI ikmaana mayaa-da drmaha . 1275 AaiNa kmaala mayaa-da
rajya SaasanaakDIla ]ccatma Anau&oya vaotnaacyaa 30 T@ko ASaI rahIla ]ccatma vaotna idnaaMk 1 jaanaovaarI
1996 pasaUna 24500 tqaaip ASaa irtInao sauQaairt kolaolao kuTuMba inavaRi<avaotna p`%yaxaat idnaaMk 1 jaulaO
1999 pasaUna doNyaat yao[-la. kuTuMba inavaRi<avaotna doya Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna idnaaMk 30 jaUna 1999

406
pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI kuTuMbainavaRi<avaotna AsauQaairt vaotnaEaoNaInausaar AaiNa yaa sauQaarNaa haoNyaapUvaI-cyaa
AadoSaanausaar doya rahIla. kuTuMbainavaRi<avaotna 1964 SaI saMbaMiQat Asalaolaa maharaYT/ naagarI saovaa
inavaRi<avaotna inayama 1982 maQaIla inayama 1162 ha %yaa mayaa-dopya-nt sauQaarNyaat Aalaa AsaUna yaa
inayamaatIla saQyaa Aist%vaat Asalaolaa t@ta yaapuZo AMmalaat rahNaar naahI.
inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa
8 maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama 1984 maQaIla inayama 51 maQyao ivaiht kolaolaI
saQyaacaI inavaRi<avaotnaacyaa AMSaraSaIkrNaacaI mayaa-da AatahI tSaIca rahIla. inavaRi<avaotnaacyaa ek tRtIyaaMSa
poxaa AiQak naahI . tqaaiPa 1 jaanaovaarI 1996 AaiNa 30 jaUna 1999 yaa kalaavaQaIt saovaainavaR<a Jaalaolyaa
SaasakIya kma-caayaaMnaa yaa AadoSaacyaa pirNaamaI doya Jaalaolyaa jaastIcyaa inavaRi<avaotnaacyaa ek tRtIyaaMSa
pya-ntcyaa rkmaocao AMSaraSaIkrNa krta yaoNaar naahI.
9 sauQaairt vaotnaEaoNaIsaazI ivaklp idlaolyaa va sauQaairt vaotnaEaoNaI laagaU Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna 10 maihnyaaMcyaa
Aat saovaa inavaR<a Jaalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa p`krNaI inavaRi<apUvaI-cyaa 10 maihnyaaMcyaa kalaavaQaIsaazI
maUL vaotna pirgaNaIt krNyaasaazI KalaIlap`maaNao vaotna ivacaarat GaoNyaat yao[-la.
1 AsauQaairt vaotnaEaoNaIt vaotna Gaotlaolyaa kalaavaQaIsaazI maUL vaotna AiQak p`%yaxa mahagaa[- Ba<aa
AaiNa %yaa maUL vaotnaaSaI samauicat 1 jaanaovaarI 1996 raojaI AMmalaat Asalaolyaa dranao saMbaMiQat kalaavaQaImaQyao
GaotlaolaI vaaZ1 va AMtrIma vaaZ 2.
AaiNa
2 sauQaairt vaotnaEaoNaIt vaotna Gaotlaolyaa kalaavaQaIsaazI sauQaairt vaotnaEaoNaItIla maUL vaotna.
10 yaa AadoSaanausaar Anau&oya haoNaayaa inavaRi<avaotnakuTuMba inavaRi<avaotnaavar 1 jaulaO 1999 naMtrcaI mahagaa[- vaaZ
sauQaairt pQdtInausaar idlaI jaa[-la.yaabaabatcao AadoSa svatM~ir%yaa kaZNyaat Aalao Aahot tqaaip
inavaR<aIcyaamaR%yaucyaa idnaaMkapasaUna idnaaMk 30 jaUna 1999 pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI mahagaa[-vaaZ AsauQaairt
inavaRi<avaotnakuTUMba inavaRi<avaotnaavar yaa sauQaarNaa haoNyaapUvaI-cyaa pQdtInausaar doNyaat yao[-la.
qakbaakI
11 1 jaanaovaarI 1996 to 30 jaUna 1999 pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI sauQaairt inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna
]pdana inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa yaacaI qakbaakI idlaI jaaNaar naahI.
12 Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI jyaaMnaa inavaRi<avaotnaacaI yaaojanaa laagaU kolaI Aaho ASaa maanyata va Anaudana
p`aPt SaOxaiNak saMsqaa iYatr ivaVapIzo AaiNa %yaaMcyaaSaI saMlagna AsalaolaI ASaasakIya mahaivaValayao va iYa
ivaVapIzo yaamaQaIla kma-caayaaMnaahI varIla inaNa-ya yaaogya%yaa forfaraMsah laagaU rahtIla.
13 maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama maaMk
paca cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaasaMbaMQaatIla [tr sava- AiQakar
yaaMcaa vaapr kna Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI varIla inaNa-ya ijalha pirYadotIla kma-caayaaMnaahI laagaU
rahtIla.
14 maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 maQaIla yaasaMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtUdImaQyao svatM~pNao
sauQaarNaa krNyaat yaot Aahot. maharaYT/ naagarI saovaa inavaRiM<avaotnainayama 1982 maQaIla jyaa trtudIMmaQyao yaa
AadoSaanvayao spYTpNao sauQaarNaa krNyaat Aalaolyaa naahIt %yaa AbaaiQat rahtIla.
15 yaa saMbaMQaIcaa Kca- varIla pircCodat namaUd koolaolyaa kma-caayaaMcao inavaRi<avaotnaivaYayak laaBa jyaa Aqa-saMklpIya
iSaYaa-KalaI Kca- KatI TakNyaat yaotat %yaa SaIYaa-KalaI Kca- KatI TakNyaat yaavaa va tao %yaa %yaa
SaIYa-aMtga-t maMjaUr AnaudanaatUna BaagaivaNyaat yaavaa. tqaaip yaavarIla Kca- yaqaavakaSa ivaiQamaMDLacyaa
inadSa-naasa AaNaNyaat yao[-pya-nt SaasakIya kaoYaagaaratUna inavaRi<avaotna GaoNaayaa inavaRi<avaotnaQaarkacao baabatIt
yaoNaara yaavarIla Kca- ha p`qamat iva<a ivaBaaga maagaNaI .jaI 92071 inavaRi<avaotna va [tr saovaainavaR<aI
laaBa yaa Aqa-iSaYaa-KalaI daKivaNyaat yaavaa va tao Saasana &apna iva<,a ivaBaaga . Aakina 199953

407
Aqa-saMklp 7 saMgaNak saMkotaMk .80000533 idnaaMk 29 jaulaO 1999 vdaro maMjaUr kolaolyaa
Aakismak inaQaItUna BaagaivaNyaat yaavaa.
16 yaavarIla Kca- yaqaavakaSa ivaQaanamaMDLacyaa inadSa-naasa AaNaNyaat yao[-pya-nt ga`amaivakasa va jalasaMQaarNa
ivaBaagaiYa va pSausaMvaQa-na dugQa vyavasaaya ivakasa va ma%sya vyavasaaya ivaBaaga yaaMnaI Anaumao ijalha pirYadaMcao
AaiNa iYa ivaVapIzaMcao kma-caarI yaaMcaovar haoNaara Kca- BaagaivaNyaasaazI Aakismak inaQaItUna Aiga`ma
GaoNyaasaMbaMQaat AavaSyaktI kaya-vaahI kravaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
vasant caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
TIp yaa saMdBaa-t id.15.11.1999 caa sauQaairt AadoSahI phavaa.

@@@@@@@@@

ivaYaya inavaRi<avaotna QaarkMakDUna Saasanaalaa yaoNao Asalaolyaa tsaoca %yaalaa


Aitp`dana Jaalaolyaa rkmaaMcaI vasaulaI krNyaabaabatcaI kaya-pQdtI.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saMkINa- 1099p`..99kaoYaa 4 idnaaMk 12 Aa^gasT 1999.

Pairp~k inavaRi<avaotnaQaarkaMnaa Aitp`dana Jaalaolyaa tsaoca Saasanaalaa yaoNao Asalaolyaa rkmaaMcyaa


vasaulaIbaabat doNyaat Aalaolaoo Saasana inaNa-ya maaMk saMkINa- 1089p`..262kaoYaa4 idnaaMk 5.02.1990
maQaIla AadoSa r_ kna Aata Saasana puZIla p`maaNao AadoSa dot Aaho.
inavaRi<avaotnaQaarkaMkDUna Saasanaalaa yaoNao AsalaolaI Aqavaa %yaaMsa Aitp`dana JaalaolaI r@kma vasaUla krtanaa
AiQadana va laoKakaoYaagaar kayaa-layaanao puZIla kaya-pQdtIcaa AvalaMba kravaa.
A ]prao@t p`yaaojanaaqa- inavaRi,<avaotnaQaarkakDUna r@kma vasaUla kravayaacaI Jaalyaasa %yaa rkmaocaa
tpiSala %yaacabaraobar tI kSaI vasaula kolaI jaaNaar Aaho yaabaabatcaI maaihtI AiQadana va laoKa AiQakayaanao
kaoYaagaar AiQakayaanao inavaRi<avaotnaQaarkalaa kLvaavaI.inavaRi<avaotna Qaarkalaa yaabaabatcaI saUcanaa p`aPt
JaalyaapasaUna 15 idvasaaMpya-nt p`itiyaa vya@t krNyaacaI savalat doNyaat yaavaI. kaoNatIhI p`itiyaa p`aPt
na Jaalyaasa ikMvaa p`itiyaa p`aPt Jaalyaavar tI tpasaUna vasaulaI AavaSyak zrt Asalyaasa inavaRi<avaotna
Qaarkalaa doya zrNaayaa rkmaotUna puZIlap`maaNao vasaulaI kravaI.
ba vasaulaIcaI p`iyaa sau krNyaacyaa vaoLosa jar inavaRi<avaotnaQaarkalaa sauQaairt dranao inavaRi<avaotna
Aqavaa mahagaa[- vaaZ doya zrt Asaola tr yaa ip`%yaqa- imaLNaayaa qakbaakItUna ek rkmaI vasaulaI krNyaat
yaavaI.
k yaa ]praMthI vasaulaIcaI r@kma iSallak Asalyaasa ]va-irt r@kma saaoyaIskr maasaIk hP%yaat vasaUla
krNyaat yaavaI. maaisak vasaulaIcaa dr zrivatanaa mahagaa[-vaaZIcaI pUNa- r@kma %yaat AMtBaU-t krNyaat yaavaI.
Asao kolyaanaMtrhI jar vasaulaI iSaGa`tonao pUNa- haoNyaacaI Sa@yata nasaola tr mahagaa[- vaaZIcaI pUNa- r@kma AiQak
maUL maaisak inavaRi<avaotnaacyaa 13 evaZyaa mayaa-dopya-ntcaI r@kma maaisak vasaulaIcaa dr inaiScat krtanaa
ivacaarat GaoNyaat yaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
baa.va.saavaMt
Saasanaacao ]p saicava.
ivabaama. @@@@@@@@@

408
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa saovaainavaR<aI vaotna inayama 1982
maQyao forbadla krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1099302saovaa4 id. 15 naaovhoMbar 1999.

inaNa-ya Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga maaMk saoinavao1099238saovaa 4 idnaaMk 29 jaulaO 1999 maQaaIla
AadoSa AiQaimat k$na Saasanaanao maharaYT/ naagarI saovaainavaR<aIvaotnainayama 1982 maQaIla inavaR<aIvaotna inavaR<aImaR%yau
]pdana AaiNa kuTuMba inavaR<aIvaotna inayaimat krNaayaa inayamaaMmaQyao KalaIlap`maaNao forbadla krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa AsaUna
ho forbadla SaasakIya kma-caarI tsaoca ]praoillaiKt inayama jyaaMnaa laagaU Aahot ASaa [tr kma-caayaaMnaa laagaU rahtIla.
AMmalabajaavaNaIcaa idnaaMk

2. yaa AadoSaanvayao sauQaairt kolaolyaa trtUdI idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaR<a
haoNaayaasaovaot Asatanaa maR%yau pavalaolyaa rajya SaasakIya kma-caayaaMnaa laagaU haotIla.1 jaanaovaarI 19996 pUvaI- inavaR<a
Jaalaolyaa maRt pavalaolyaa kma-caayaaMcyaa saMdBaa-t Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga maaMk saoinavao 1099303saovaa 4
idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 Anvayao svatM~ AadoSa kaZNyaat Aalao Aahot.
3. 1 jaanaovaarI 1996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaR<amaR%yau JaalaolyaahaoNaayaa jyaa p`krNaI inavaR<aIvaotna
kuTuMbainavaR<aIvaotna]pdanainavaR,<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa yaapUvaI-ca p`aiQat krNyaat Aalaolao Aaho ikMvaa AVaip
p`aiQat kravayaacao Aaho ASaa p`krNaI to yaa AadoSaanausaar sauQaairt krNyaat yao[-la.tqaaip jyaa p`krNaat
sauQaarNaapUva- AadoSaanausaar p`aiQat Jaalaolao inavaRiM<avaotna ho yaa AadoSaanausaar doya haoNaayaa inavaRi<avaotnaapoxaa AiQak
fayadoSaIr Asaola tr %yaa p`krNaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnainayama 1982 maQaIla inayama 131 laxaat Gao}na
inavaRi<avaotnaQaarkasa gaOrfayadoSaIr hao[-la ASaa p`karo AaQaIca p`aiQat Jaalaolyaa inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa krNyaat
yaoNaar naahI.
vaotna

4. inavaR<aIvaotnaivaYayak ivaivaQa laaBaaMcyaa pirgaNanaosaazI vaotna yaa saM&ocaa Aqa- maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 936 ek maQyao vyaa#yaa kolyaanausaar SaasakIya kma-caayaasa %yaacyaa
inavaR<aIpUvaI-maR%yaucyaa idnaaMkapUvaI- imaLt Asalaolao maUL vaotna Asaa rahIla.
5. sadrhU AadoSaaMmaQyao vaotna yaa saM&ocaa Aqa- maharaYT/ naagarI saovaa sauQaairt vaotna inayama
1998 p`maaNao AMmalaat Aalaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaItIla vaotna Asaa rahIla.

inavaR<aIvaotna
6. sava-ca p`krNaI inavaR<aIvaotnaacaI pirgaNanaa inavaR<aIvaotnaah- vaotnaacyaa 50 T@ko ASaI krNyaat
yao[-la va yaa inavaR<aIvaotnaacaI ikmaana mayaa-da drmaha .1275 AaiNa kmaala mayaa-da rajya SaasanaakDIla ]ccatma
Anau&oya vaotnaacyaa 50 T@ko ASaI rahIla. ]ccatma vaotna idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna .24500Asao
Aaho. prMtu kaoNa%yaahI p`krNaI saMpUNa- inavaR<aIvaotna ho saovaainavaR<aIcyaa vaoLI %yaa SaasakIya kma-caayaanao SaovaTI QaarNa
kolaolyaa pdasaazI 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna laagaU kolaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaItIla ikmaana vaotnaacyaa 50 T@ko poxaa
kmaI nasaola.tqaaip jaoqao inavaR<aIvaotnaQaark %yaalaa inayama vayamaana inavaR<aIcyaa idnaaMkalaa laagaU Asalaolyaa maharaYT/
naagarI saovaa inavaR<aIvaotnainayama 1982 maQaIla inayama 110 p`maaNao saMpUNa- inavaR<aIvaotna imaLNyaasaazI AavaSyak AsalaolaI
ikmaana saovaa pUNa- krIt nasaola toqao kmaI saovaocyaa p`maaNaat yaqaayaaogya Asao inavaR<aIvaotna kmaI krNyaat yao[-la. maa~
kaoNa%yaahI p`krNaI ho inavaR<aIvaotna drmaha .1275 poxaa kmaI nasaola.jaaoDp~ 1 maQyao namaunyaadaKla ]dahrNa
doNyaat Aalao Aaho.

409
inavaR<aI ]pdanamaR%yau ]pdana
7. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 9 36 ek maQyao vyaa#yaa
kolyaanausaar maUL vaotnaavar inavaR<aImaR%yau ]pdanaacaI pirgaNanaa krNyaat yao[-la. ]pdanaacyaa rkmaocyaa saQyaacyaa kmaala
mayaa-dot mhNajao vaotnaacyaa saaDosaaoLapT ikMvaa ADIca laaK yaapOkI jaI kmaI Asaola tI kaoNatahI badla krNyaat
Aalaolaa naahI.
kuTuMba inavaRi<avaotna 1964.
8. kuTuMbainavaRi<avaotnaacaI pirgaNanaa sava-ca p`krNaI TPpa pQdtIoeovajaI maUL vaotnaacyaa 30 T@ko ASaa
ekp dranao krNyaat yao[-la va yaa kuTuMbainavaRi<avaotnaacaI ikmaana mayaa-da drmaha . 1275 AaiNa kmaala mayaa-da
rajya SaasanaakDIla ]ccatma Anau&oya vaotnaacyaa 30 T@ko ASaI rahIla ]ccatma vaotna idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996
pasaUna 24500Asao Aaho. kuTuMbainavaRi<avaotna 1964 SaI saMbaMiQat Asalaolaa maharaYT/ naagarI saovaa
inavaRi<avaotnainayama 1982 maQaIla inayama 1162 ha %yaa mayaa-dopya-nt sauQaarNyaat Aalaa AsaUna yaa inayamaatIla saQyaa
Aist%vaat Asalaolaa t@ta yaapuZo AMmalaat rahNaar naahI.
inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa
9. maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNainayama 1984 maQaIla inayama 51 maQyao
ivaiht kolaolaI saQyaacaI inavaRi<avaotnaacyaa AMSaraSaIkrNaacaImhNajao inavaRi<avaotnaacyaa ek tRtIyaaMSa poxaa AiQak naahI
mayaa-da AatahI tSaIca rahIla .tqaaip yaa AadoSaacyaa pirNaamaI Aitir@t inavaRi<avaotna doya Asalyaasa %yaacao
AMSaaSaIkrNa krta yao[-la. inavaRi<avaotnaQaark %yaaMcaI tSaI [cCa Asalyaasa Aitir@t inavaRi<avaotnaacyaa frk 13
[t@yaa mayaa-dopya-nt AMSaraSaIkrNa k SaktIla.
10. sauQaairt vaotnaEaoNaIsaazI ivaklp idlaolyaa va sauQaairt vaotnaEaoNaI laagaU Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna 10
maihnyaaMcyaa Aat saovaainavaR<a Jaalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa p`krNaI inavaRi<apUvaI-cyaa 10 maihnyaaMcyaa kalaavaQaIsaazI
maUL vaotna pirgaNaIt krNyaasaazI KalaIlap`maaNao vaotna ivacaarat GaoNyaat yao[-la.
1 AsauQaairt vaotnaEaoNaIt vaotna Gaotlaolyaa kalaavaQaIsaazI maUL vaotna AiQak p`%yaxa mahagaa[- Ba<aa
AaiNa %yaa maUL vaotnaaSaI samauicat dranao saMbaMiQat kalaavaQaImaQyao GaotlaolaI AMtirma vaaZ1 va AMtrIma
vaaZ 2.
AaiNa
2 sauQaairt vaotnaEaoNaIt vaotna Gaotlaolyaa kalaavaQaIsaazI sauQaairt vaotnaEaoNaItIla maUL vaotna.

mahagaa[- vaaZ

11. yaa AadoSaanausaar Anau&oya haoNaayaa inavaRi<avaotnakuTuMba inavaRi<avaotnaavar 1 jaanaovaarI 1996 naMtrcaI
mahagaa[- vaaZ sauQaairt pQdtInausaar idlaI jaa[-la.yaabaabatcao AadoSa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .inamavaa 1099
305 saovaa 4 idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 Anvayao svatM~pNao kaZNyaat Aalao Aahot.

qakbaakI
12. maa. ]cca nyaayaalayamauMba[- yaaMnaI saUmaaoTo irT ipTISana .24321999 va irT ipTISana.
1747 1999 yaa p`krNaI idnaaMk 24 Aa^gasT 1999 raojaI idlaolyaa inavaaDyaaacyaa pirNaamaI 1 jaanaovaarI 1996 to
30 jaUna 1999 pya-ntcyaa kalaavaQaIsaazI sauQaairt inavaiR<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna inavaRi<avaotnaavarIla mahagaa[- vaaZ
]pdana inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa yaaMcaI qakbaakI 3 samaana hP%yaat idlaI jaa[-la. yaapOkI pihlaa hPta caalaU
Aaiqa-k vaYaa-t mhNajao 31 maaca- 2000 pUvaI- doNyaat yao[-la va puZIla daona hPto naMtrcyaa daona Aaiqa-k vaYaa-t doNyaat
yaotIla.
ivabaama.

410
13. idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 to 30 jaUna 1999 yaa kalaavaQaIt saovaainavaR<a Jaalaolyaa saovaot AsataMnaa
maR%yaU pavalaolyaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa p`krNaI inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna ]pdana inavaRi<avaotnaacao
AMSaraSaIkrNa inaQaa-irt krNao AaiNa %yaaMcao ta%pur%yaa svapat p`dana krNao yaabaabatcaI ivaSaoYa kaya-pQdtI.
inavaRi<avaotna kuuTUMbainavaRi<avaotna]pdana AaiNa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inaQaa-irt krNao va p`aiQat
krNao yaasaMbaMQaIcaI saivastr kaya-pQdtI Anaumao maharaYT/ naagarI saovaaa inavaRi<avaotnainayama 1982 cyaa p`krNa 10 va
11 maQyao AaiNa maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNainayama 1984 maQyao ivaiht krNyaat AalaolaI
Aaho. sava-saaQaarNapNao inavaRi<avaotnaivaYayak laaBaaMcao inaQaa-rNa va p`aiQatI varIla kaya-pQdtInausaar kolaI jaato. tqaaip
1 jaanaovaarI 1996 va 30 jaUna 1999 yaa kalaavaQaIt saovaainavaR<a Jaalaolyaasaovaot Asatanaa maR%yaU pavalaolyaa SaasakIya
kma-caayaaMcyaa baabatIt %yaaMcao inavaRi<avaotnaivaYayak laaBa yaa AadoSaaMcyaa trtudInausaar inaQaa-irt va p`aiQat krNyaacaI
mahalaoKapala lao.va A. 1 maharaYT/, mauMba[- yaaMcyaa sallyaanao varIla kaya-pQdtI iSaiqala krNyaacaa AaiNa KalaIla
kaya-pQdtI AvalaMibaNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa Aaho
e jyaa p`krNaI inavaRi<avaotnaivaYayak laaBa yaqaaisqatI mahalaoKapalamauMba[-naagapUr yaaMnaI AsauQaairt
vaotnaanausaar p`aiQat kolaolao AsatIla AaiNa %yaabaabatcaI p`aiQakarp~o inavaRi<avaotna saMivatrNa p`aiQakayaakDo mhNajao
yaqaaisqatI AiQadana va laoKa AiQakarImauMba[- kaoYaagaar AiQakarI yaaMcaokDo pazivalaI AsatIlaASaaa p`krNaI ivaBaaga
p`mauKkayaa-laya p`mauKaMnaI %yaaMnaI inaiScat kolaolyaa sauQaairt vaotnaavar vaotna pDtaLNaI pqakakDUna maharaYT/ naagarI
saovaa sauQaairt vaotnainayama1998 nausaar kolaolaI vaotna inaiScatIcaI pDtaLNaI kolaI jaaNyaacaI p`itxaa na krta
sauQaairt ta%purto inavaRi<avaotnaivaYayak laaBa yaa AadoSaanausaar pirgaiNat kravao AaiNa inavaRi<avaotnaQaarkMakDUna jaaoDp~
2 maQyao dSa-ivalyaap`maaNao vacanap~ p`aPt k$na kaoNa%yaahI pirisqatIt 31 maaca- 2000 pUvaI- %yaacyaa pihlyaa hP%yaacao
ta%pur%yaa svapat p`dana kravao. jaaoDp~ 3 maQyao namaunyaadaKla ek ]dahrNa doNyaat Aalaolao Aaho. inavaRi<avaotna
saMivatrNa p`aiQakayaaMnaI mhNajao yaqaaisqatI AiQadana va laoKa AiQakarImauMba[-kaoYaagaar AiQakarI ASaa maagaNyaa
p`aqamyaanao saMmat krvyaat.
baI KalaIla p`krNaI doKIla varIla kaya-pQdtI AvalaMibaNyaat yaavaI.
ek jyaa p`krNaI mahalaoKapalamauMba[- naagapUr yaaMcaokDUna inavaRiM<avaotnaivaYayak laaBa p`aiQat Jaalaolao
naahIt prMtu ivaBaagap`mauKkayaa-laya p`mauKaMnaI ta%purto inavaRi<avaotna ivaYayak laaBa p`dana kolaolao
Aahot.
daona jyaa p`krNaI ta%pur%yaa inavaRiM<avaotnaivaYayak laaBaaMsah kaoNatohI inavaRiM<avaotnaivaYayak laaBa p`dana
krNyaat Aalaolao naahIt.
saI jyaa p`krNaI mahalaoKapala mauMba[-naagapUr yaaMnaI AsauQaairt vaotnaanausar inavaRi<avaotnaivaYayak p`dana
AadoSa inaga-imat kolaolao AsatIla AaiNa inavaRi<avaotnaQaark Asao maaisak inavaRi<avaotna Gaot Asaola ASaa p`krNaI ivaBaaga
p`mauKkayaa-laya p`mauKaMnaI inavaRi<avaotnaQaark jaoqaUna inavaR<avaotna Gaot Asaola toqaIla yaqaaisqatI AiQadana va laoKa
AiQakarImauMba[-kaoYaagaar AiQakarI yaaMnaa kLivaNao AavaSyak Aaho. ivaBaagap`mauKkayaa-laya p`mauK yaaMcyaakDUna ASaa
p`karcaI maaihtI p`aPt haotaca inavaRi<avaotna saMivatrNa AiQakarI mhNajao yaqaaisqatI AiQadana va laoKa AiQakarImauMba[-
kaoYaagaar AiQakarI yaaMnaI %yaanausaar maaisak inavaRi<avaotnaat sauQaarNa kravaI va ASaa sauQaairt inavaRi<avaotnaacao p`dana
mahalaoKapalamauMba[-naagapUr yaaMcaokDUna AMitma sauQaairt inavaRi<avaotna p`dana AadoSa inaga-imat kolao jaa[-pya-nt ta%pur%yaa
svapat kravao.
DI %yaanaMtr ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauKaMnaI saovaa pustkat vaotna pDtaLNaI pqakakDUna krNyaat
Aalaolyaa vaotna pDtaLNaIsaMbaMQaI tsaoca ta%purto inavaRi<avaotna kuTuMbainavaRi<avaotna]pdana inavaRi<avaotnaacao
AMSaraSaIt maUlya [%yaadIsaMbaMQaIcyaa AavaSyak %yaa naoaMdI Gao}na saovaapustkasah inavaRi<avaotnaivaYayak kagadp~o
yaqaaisqatI mahalaoKapala mauMba[-naagapUr yaaMcaokDo sauQaairt inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna]pdana AaiNa
inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa maUlya yaaMcyaa sauQaairt rkmaa p`aiQat krNyaasaazI kaoNa%yaahI pirisqatIt 30 saPToMbar
2000 pUvaI- pazvaavaIt.

411
[ yaa AadoSaanausaar sauQaairt kolaolyaa inavaRi<avaotna kuTuMbainavaRi<avaotna ]pdana AaiNa inavaRi<avaotnaacao
AMSaraSaIt maUlya yaaMcaI p`aiQakarp~o inavaRi<avaotna saMivatrNa p`aiQakarIivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauK yaaMnaa
qakbaakIcaa dusara hPta doya zrNyaapUvaI- mhNajao 31 maaca- 2001 pUvaI- pazivalaI jaatIla AaiNa yaabaabatcaI maaihtI
saMbaMiQat inavaRi<avaotnaQaarkasa doNyaat yao[-la yaacaI Katrjamaa krNyaacaI ivanaMtI mahalaoKapala mauMba[-naagapUr yaaMnaa
krNyaat yaot Aaho.
ef mahalaoKapala mauMba[-naagapUr yaaMcaokDUna AMitma sauQaairt inavaRi<avaotna p`dana AadoSa]pdana p`dana
AadoSainavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIt maUlya p`dana AadoSa p`aPt JaalyaanaMtr ivaBaaga p`mauKkayaa-laya p`mauKaMnaI ta%pur%yaa
p`danaaMcao va Asalyaasa Aitp`danaaMcao samaayaaojana k$na naMtrcyaa Aaiqa-k vaYaa-maQyao qakbaakIcaa dusara va itsara hPta
kaZUna %yaaMcao ivatrNa kravao.
jaI jyaa p`krNaI mahalaoKapala mauMba[-naagaPaUr yaaMnaI AsauQaairt vaotnaacyaa AaQaaro inavaRi<avaotna p`dana
AadoSa]pdana p`dana AadoSa inavaRiM<avaotnaacao AMSaraSaIt maUlya p`dana AadoSa yaapUvaI-ca p`aiQat kolaolao AsatIla
ASaa p`krNaI sauQaairt p`aiQakarp~o inavaRi<avaotna saMivatrNa p`aiQakayaaMnaa mhNajao yaqaaisqatI AiQadana va laoKa
AiQakarI mauMba[-kaoYaagaar AiQakarI yaaMnaa ivaVmaana inavaRi<avaotna p`dana AadoSaaMcyaa maaMkaKalaIca pazivaNyaat
yaotIla. inavaRi<avaotna saMivatrNa p`aiQakarI ho p`aiQakarp~ inavaRi<avaotna p`dana AadoSaaMcyaa daonhI BaagaaMsa jaaoDtIla.
eca jyaa p`krNaI inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotnaQaark %yaaMcao inavaRi<avaotna kuTuMba inavaRi<avaotna
maharaYT/ rajyaavyaitir@t Anya rajyaatIla kaoYaagaaratUna Gaot AsatIla %yaaMcaI p`krNao naohmaIp`maaNao zLkpNao dSa-vaUna
yaqaaisqatI mahalaoKapala mauMba[- naagapUr yaaMcaokDo pazvaavaIt. jaoNaok$na %yaaMnaa spoSala isala A^qaa^irTI ( Special
Seal Authority ) inaga-imat krta yao[-la.
14. idnaaMk 1 jaulaO 1999 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inavaR<a haoNaayaa saovaot Asatanaa maR%yaU pavalaolyaa rajya
SaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt inavaRi<avaotnaivaYayak laaBaaMcao inaQaa-rNa va p`aiQatI yaabaabat maharaYT/ naagarI saovaa
inavaRi<avaotna inayama 1982 va maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama1984 maQyao ivaiht
kolaolaI naohmaIcaI kaya-pQdtI AvalaMibaNyaat yaavaI.
15. Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI jyaaMnaa inavaRi<avaotnaacaI yaaojanaa laagaU kolaI Aaho ASaa maanyata
va Anaudana p`aPt SaOxaiNak saMsqaa iYatr ivaVapIzo AaiNa %yaaMcyaaSaI saMlagna AsalaolaI ASaasakIya mahaivaValayao va iYa
ivaVapIzo yaamaQaIla kma-caayaaMnaahI varIla inaNa-ya yaaogya%yaa forfaraMsah laagaU rahtIla.
16. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1961 sana 1962 caa maharaYT/
AiQainayama maaMk paca cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaasaMbaMQaatIla [tr sava-
AiQakar yaaMcaa vaapr kna Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI varIla inaNa-ya ijalha pirYadotIla kma-caayaaMnaahI laagaU
rahtIla.
17. maharaYT/ naagarI saovaa inavaRi<avaotna inayama 1982 maQaIla yaasaMbaMQaIcyaa ivaVmaana trtUdImaQyao
svatM~pNao sauQaarNaa krNyaat yaot Aahot. maharaYT/ naagarI saovaa inavaRiM<avaotnainayama 1982 maQaIla jyaa trtudIMmaQyao
yaa AadoSaanvayao spYTpNao sauQaarNaa krNyaat Aalaolyaa naahIt %yaa AbaaiQat rahtIla.
18. yaa saMbaMQaIcaa Kca- varIla pircCodat namaUd koolaolyaa kma-caayaaMcao inavaRi<avaotnaivaYayak laaBa jyaa Aqa-
saMklpIya iSaYaa-KalaI Kca- TakNyaat yaotat %yaa SaIYaa-KalaI Kca- KatI TakNyaat yaavaa va tao %yaa %yaa SaIYa-aMtga-t
maMjaUr AnaudanaatUna BaagaivaNyaat yaavaa. tqaaip AavaSyak Asalyaasa saMbaMiQat maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI varIla
inavaRi<avaotnaQaarkasaMbaMQaatIla Kca- BaagaivaNyaasaazI ivaQaImaMDLacyaa yao%yaa AiQavaoSanaat pUrk maagaNaI saadr krNyaasaazI
AavaSyak tI kaya-vaahI kravaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasant vaa.caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.

412
( For post 1996 pensioners)

Annexure- I

( As referred to in paragraph 6 of Govt. Resolution.


Finance Department No. PEN 1099/302/SER 4 Dated 15th November,1999 ).

Example:-

(i) Date of retirement 31st December 1996 (A.N.)


( ii ) Post last held. Assistant.
(iii ) Revised pay scale w.e.f.1.1.96.. Rs.5500 175 9000.
( iv ) Pensionable pay (average of last
10 months basic pay.) .. Rs. 7250
(v) Total qualifying service More than 33 years.
( vi ) Pension Rs. 3625 p.m.

Noto:- Where total qualifying service is more than 10 years but less than 33 years ( say
28 years) pension will be reduced pro-rata ( but in no case it will be less than Rs.
1275 p.m.)
00000

Annexure - II

( As referred to in paragraph 6 of Govt. Resolution.


Finance Department No. PEN 1099/302/SER 4 Dated 15th November,1999 ).

I..
(Name of the pensioner/family pernsioner )

hereby undertake that any excess payment that may be found to have been made as a
result of incorrect fixation of pay / pension / family pension / gratuity / amount of
commuted value of pension or any excess payment detected in the light of discrepancies
noticed in this regard subsequently, will be refunded by me to the Govenment by
adjustment against future payments due to me such as pension / family pension /
Dearness relief on pensionn / family pension / gratuity /amount of commuted value of
pension, if any.

Date: Name and signature of


Place: Pensioner/Family pensioner.

To
.
(Name & Address of the Head of Department /Office )

00000

413
( For post 1996 pensioners)

Annexure- III
( As referred to in paragraph 6 of Govt. Resolution.
Finance Department No. PEN 1099/302/SER 4 Dated 15th November,1999 )
Illustration on computation of Arrears in case of post1st January 1996 pensioners.

( i ) Date of Retirement : 28th February 1997


( ii ) Last Pay : Rs. 3600 ( Un revised )
Rs. 11050 ( Revised )
( iii ) Pensionable Pay : Rs. 3600 ( Un revised )
Rs. 11050 ( Revised )
( iv ) Total Qualifying Service : More than 33 Years
@@@@@@

( 1 ) Pension.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Unrevised Revised

Total of last 10 months Total of last 10 months


Basic Pay = 3600 x 10 Rs.36,000 Basic Pay = 11050 x 10 Rs. 1,10,500

36000 110500
Pensionable pay ---------- Rs. 3,600 Pensionable Pay------------
10 10 Rs. 11,050
Pension = 50 % of Rs. 3600 Rs. 1,800 Pension = 50 % of Rs.11050 Rs. 5,525
00000

( 2 ) Computation of Total arrears of Pension and Dearness Relief.

Total Arrears of Pension and Dearness Relief Rs. 25,892.00


00000

( 3 ) Retirement Gratuity.

Unrevised Revised
Rs. Rs.

Last Pay 11,050 Last Pay 11,050


Add: D.A. @ 97 % of Last Pay. 3,395
-----------
6,995
-----------
Gratuity ( 3695 x 16.5 ). 1,15,418 Gratuity ( 11,050 x 16.5 ) 1,82,325

Arrears of Retirement Gratuity = Rs. ( 1,82,325 __ 1,15,418 ) = Rs. 66,907

414
(4) Commutation of Pension.

. Unrevised Revised
Rs. Rs.
Pension 1,800 Pension .. 5,525
Commutation of Pension 600 Commutation of Pension 1,841
1/3 x 1800 1/3 x 5,525
Amount of Commutation.. 75,312 Amount of Commutation. 2,31,082
600 x 10.46 x 12. 1,841 x 10.46 x 12
..
Arrears of Commutation of Pension = Rs. ( 2,31,082 --- 75,312 ) = Rs. 1,55,770

( 5 ) Total Arrears.
(1) Arrears of Pension and Dearness Relief Rs. 25,892
(2) Arrears of Retirement Gratuity Rs. 66,907
(3) Arrears of Commuted amount of Pension Rs. 1,55,770
-----------------
Total Arrears 2,48,569
------------------

(To br paid in three equal annual instalments )

Each instalment will be of Rs. 82,856.33

@@@@@@@@@@

ivaYaya 1996 pUvaI-cyaa inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa kuTuMba inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa


vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa krNyaabaabat.

iva<a ivaBaagainaNa-ya .saoinavao 100095saovaa 4 idnaaMk 29 saPToMbar 2000.

pha 1 Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga.saoinavao 1099303saovaa 4 id.15 naaovhoMbar1999.


2 Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga.saoinavao 1099304saovaa 4 id. 15 naaovhoMbar 1999.

Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .saoinavao 1099303saovaa4 idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 Anvayao 1996
pUvaI-cyaa inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa p`krNaI kuTuMba inavaRi<avaotnaacao eki~krNa sauQaarNaa
krNyaabaabatcao AadoSa inaga-imat krNyaat Aalaolao Aahot .]prao@t Saasana inaNa-yaacyaa pircCod 45 va 7 maQyao kuTuMba
inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa krNyaabaabatcyaa trtudI ivaiht krNyaat Aalyaa Aahot. Aata maRt SaasakIya
kma-caarIinavaRi<avaotnaQaarkacyaa kuTuMbaatIla pa~ sadsyaasa ivaVmaana inayamaanausaar ivainaid-YT kalaavaQaIsaazI Anau&oya
zrNaayaa vaaZIva kuTubMa inavaRi<avaotnaacao eki~krNasauQaarNaa krNyaasaMbaMQaat spYTIkrNao doNyaabaabatcaI maagaNaI yaa
ivaBaagaakDo krNyaat yaot Aaho. Saasana yaa saMdBaa-t KalaIlap`maaNao Kulaasaa krIt Aaho

415
A jao SaasakIya kma-caarIinavaRi<avaotnaQaark 1 jaanaovaarI 1989 raojaI ikMvaa %yaanaMtr saovaainavaR<a Jaalao
AahotmaR%yau pavalao Aahot AaiNa jyaaMcao SaovaTcao vaotna drmaha .1500 poxaa AiQak haoto AaiNa jyaMacyaa p`krNaI
1 jaanaovaarI 1996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr vaaZIva dranao kuTuMba inavaRi<avaotna Anau&oya haoto ASaa p`krNaI vaaZIva kuTuMba
inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa
varIla p`krNaI vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaat 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna KalaIla pQdtInao sauQaarNaa krNyaat
yao[-la.
1 ivaVmaana vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna Saasana inaNa-yaiva<a ivaBaaga .saoinavao 1099303saovaa 4
idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999cyaa pircCod maaMk 4 maQaIla trtudInausaar mhNajaoca SaIGa`gaNakanausaar 1 jaanaovaarI 1996
pasaUna eki~t krNyaat yao[-la. koaNa%yaahI p`krNaI vaaZIva kuTuMba inavaR<avaotna ho eki~t sauQaairt sava-saaQaarNa
dracyaa ku/TuMba inavaRi<avaotnaacyaa duPPaT dranao Anau&oya AsaNaar naahI.
2 inavaRi<avaotnaQaarkmaRt kma-caayaanao Gaotlaolyaa SaovaTcyaa vaotnaacyaa 30 yaa dranao sava-saaQaarNa
kuTuMba inavaRi<avaotnaacaI punaga-Nanaa krNyaat yao[-la AaiNa %yaanaMtr %yaa AaQaaravar vaaZIva kuTuMbainavaR<aIvaotnaacaI punaga-Nanaa
KalaIla pwtInausaar krNyaat yao[-la.
e jaoqao SaasakIya kma-caarI saat vaYaa-hUna kmaI naahI [tkI satt saovaa kolyaanaMtr saovaot AsataMnaa maR%yaU
pavalaa Asaola toqao %yaaMcyaa kuTuMbaasa doya zrNaayaa vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaacaa dr %yaanao Gaotlaolyaa SaovaTcyaa vaotnaacyaa
50 T@ko [tka Asaola.
baI SaasakIya kma-caayaacaa saovaainavaRi<anaMtr maR%yaU Jaalyaasa varIla A p`maaNao inaQaa-irt kolaolao vaaZIva
kuTuMba inavaRi<avaotna SaasakIya saovaotUna inavaR<a JaalyaanaMtr p`aiQat kolaolyaa inavaRi<avaotnaa[tko mayaa-idtinaba-iQat
krNyaat yao[-la.
3 vaaZIva Aitir@t kuTuMba inavaRi<avaotna mhNajaoca TPPaa pQdtInausaar yaapUvaI-ca Anau&oya zrlaolao vaaZIva
Aitir@t kuTuMba inavaRi<avaotna AaiNa varIla 2 p`maaNao pirgaiNat krNyaat Aalaolao vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna yaamaQaIla
frk pirgaiNat krNyaat yao[-la
4 varIla 3 p`maaNao pirgaiNat krNyaat Aalaolao vaaZIva Aitir@t kuTuMba inavaRi<avaotna
varIla1p`maaNao pirgaiNat krNyaat Aalaolyaa eki~t vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaat imaLivaNyaat yao[-la. eki~t
vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna AiQak vaaZIva Aitir@t kuTuMba inavaRi<avaotna yaacaI ekUNa baorIja mhNajao 1 jaanaovaarI 1996
pasaUna Anau&oya zrNaaro ekUNa vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna Asaola AaiNa to ivainaid-YT kalaavaQaIsaazI Asaola va %yaasa
ivaiht mayaa-da laagaU rahtIla.
5 jaoqao SaasakIya kma-caarI saovaot Asatanaa maR%yaU pavalaa Asaola AaiNa jaoqao varIla 4 p`maaNao
pirgaiNat krNyaat AalaolaI ekUNa vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaacaI r@kmamaRt SaasakIya kma-caayaanao %yaaMcyaa maR%yaUcyaavaoLI
SaovaTI QaarNa kolaolyaa pdacyaa 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna laagaU krNyaat Aalaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaIcyaa ikmaana
vaotnaacyaa 50 T@@yaahUna kmaI Asaola toqao ekUNa vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaacaI r@kma sauQaairt vaotnaEaoNaIcyaa ikmaana
vaotnaacyaa 50 T@@yaapya-nt vaaZivaNyaat yaavaI.
6 jaoqao saovaainavaR<a SaasakIya kma-caarI mhNajao inavaRitvaotnaQaark 1 jaanaovaarI 1996 pUvaI- maR%yaU pavalaa
Asaola va jaoqao varIla 4 p`maaNao pirgaiNat krNyaat Aalaolao sauQaairt vaaZIva kuTuMba inavaRiM<avaotna mhNajao ekUNa
vaaZIva kuTuMbainavaRi<avaotna inavaRi<avaotnaQaarkanao %yaaMcyaa inavaRi<acyaavaoLI SaovaTI QaarNa kolaolyaa pdalaa 1 jaanaovaarI 1996
pasaUna laagaU krNyaat Aalaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaIcyaa ikmaana 50 T@ko r@kma ikMvaa inavaRiMavaotnaQaarkacyaa
1 jaanaovaarI 1996 raojaI kalpinakir%yaa sauQaarNyaat Aalaolyaa inavaRi<avaotnaacaI r@kma yaapOkI jaI kmaI Asaola evaZo
Asaola . Asaa p`krNaI saMbaiQat inavaRi<avaotnaivaYayak inayama AaiNa var namaUd kolaolaa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga idnaaMk
15 naaovhoMbar 1999 yaaMcyaa trtudI va maRt inavaRi,<avaonaQaarkacao vaotna AaiNa Ah-takarI saovaa ivacaarat Gaotlyaa jaatIla va
%yaaMcyaa inavaRi<avaotnaat 1 jaanaovaarI 1996 raojaI kalpinakir%yaa sauQaarNaa kna sauQaairt vaaZIva kuTuMba
inavaRi<avaotnaavarIla mayaa-da pirgaiNat krNyaat yao[-la. sauQaairt vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna 1 jaanavaarI 1996 raojaIcyaa

416
kalpinak sauQaairt inavaRi<avaotnaaevaZo mayaa-idt krNyaat yao[-la. kaoNa%yaahI p`krNaI sauQaairt vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna
mhNajaoca ekUNa vaaZIva kuTuMba inavaRiM<avaotnaeki~t sauQaairt sava-saaQaarNa dracyaa kuTuMba inavaRi<avaotnaacyaa duPPaT dranao
Anau&oya AsaNaar naahI.
7 drmaha .1275 caI ikmaana mayaa-da vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaavar sauQda svatM~pNao laagaU rahIla.
8 jyaa p`krNaI inavaRi<avaotnaQaark hyaat Aahot ikMvaa 1 jaanaovaarI 1996 raojaI hyaat haoto%yaamauLo
kuTuMba inavaRi<avaotna sau Jaalaolao naahI ASaa ivaVmaana inavaRi<avaotnaQaarkacao jaoqao laagaU Asaola toqao vaaZIva kuTuMba
inavaRi<avaotna AaiNa sava-saaQaarNa dracao kuTuMba inavaRi<avaotna doKIla yaa AadoSaanausaar AVyaavat AaiNa eki~t krNyaat
yao[-la. ASaa p`krNaI kuTuMba inavaRi<avaotna doya haotaca kuTuMba inavaRi<avaotnaacao AVyaavat dr laagaU haotIla.
9 jyaa idnaMakapasaUna vaaZIva dranao kuTuMba inavaRi<avaotna Anau&oya rahNaar naahI%yaa idnaaMkapasaUna
AVyaavat sava-saaQaarNa dranao kuTuMba inavaRi<avaotna Anau&oya rahIla.
ba varIla A yaoqao namaUd kolaolyaa p`krNaavyaitir@t Anya p`krNaI mhNajao jaoqao SaasakIya
kma-caarIinavaRi<avaotnaQaarkacao SaovaTcao vaotna drmaha .1500 poxaa kmaI haoto ASaa p`krNaI vaaZIva kuTuMba
inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa.
varIla p`krNaI var namaUd kolaolaa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 maQaIla trtudInausaar
sava-saaQaarNavaaZIva dranao kuTuMba inavaRi<avaotna Anau&oya Asaola AaiNa %yaanausaar %yaaMcao sava-saaQaarNavaaZIva kuTuMba
inava/Ri<avaotna AVyaavat krNyaasaazI %yaasa jaaoDlaolyaa SaIG`aNakacaa ]pyaaoga krNyaat yao[-la. ASaa p`krNaI KalaIla
trtudI doKIla ivacaarat GaoNyaat yaotIla.
e jaoqao SaasakIya kma-caarI saovaot Asatanaa maR%yaU pavalaa Asaola AaiNa jaoqao vaaZIva kuTuMba
inavaRi<avaotnaacaI r@kma maRt SaasakIya kma-caayaanao %yaaMcyaa maR%yaUcyaavaoLI SaovaTI QaarNa kolaolyaa pdacaI 1 jaanaovaarI
1996 pasaUna laagaU krNyaat Aalaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaIcyaa ikmaana vaotnaacyaa 50 T@@yaMahUna kmaI Asaola toqao vaaZIva
kuTuMba inavaRi<avaotnaacaI r@kma sauQaairt vaotnaEaoNaIcyaa ikmaana vaotnaacyaa 50 T@@yaapya-nt vaaZivaNyaat yaavaI.
baI jaoqao saovaainavaR<a SaasakIya kma-caarI mhNajao inavaRi<avaotnaQaark 1 jaanaovaarI 1996 pUvaI- maR%yaU pavalaa
Asaola va jaoqao sauQaairt vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnainavaRi<avaotnaQaarkanao %yaacyaa inavaR<aIcyaavaoLI SaovaTI QaarNa kolaolyaa
pdalaa 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna laagaU krNyaat Aalaolyaa sauQaairt vaotnaEaoNaIcyaa ikmaana 50 T@ko r@kma ikMvaa
inavaRiM<avaotnaQaarkacyaa 1 jaanaovaarI 1996 raojaI kalpinakir%yaa sauQaarNyaat Aalaolyaa inavaRi<avaotnaacaI r@kmayaapOkI jaI
kmaI Asaola evaZo Asaola ASaa p`krNaI saMbaMiQat inavaRi<avaotnaivaYayak inayama AaiNa var namaUd kolaolaa Saasana inaNa-ya
iva<a ivaBaaga idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 yaaMcyaa trtudI va maRt inavaRi<avaotnaQaarkacao vaotna AaiNa Ah-takarI saovaa
ivacaarat Gaotlyaa jaatIla va %yaacyaa inavaRi<avaotnaat 1 jaanaovaarI 1996 raojaI kalpinakir%yaa sauQaarNaa k$na sauQaairt
vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotnaavarIla mayaa-da pirgaiNat krNyaat yao[-la. sauQaairt vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna 1 jaanaovaarI
1996 raojaIcyaa kalpinak sauQaairt inavaRi<avaotnaaevaZo mayaa-idt krNyaat yao[-la.kaoNa%yaahI p`krNaI sauQaairt vaaZIva
kuTuMba inavaRi<avaotnaeki~tsauQaairt sava-saaQaarNa dracyaa kuTuMbainavaRi<avaotnaacyaa duPPaT dranao Anau&oya AsaNaar naahI.

2. Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga maaMk saoinavao 1099303saovaa 4 idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 cyaa
trtudInuasaar kuTuMba inavaRi<avaotnaacao tsaoca %yaavarIla mahagaa[- vaaZIcao eki~krNa kolyaamauLo AMtirma ]paya mhNaUna yaapUvaI-
ca p`dana krNyaat AalaolaI qakbaakI inavaRi<avaotna saMivatrNa p`aiQakayaakDUna mhNajao yaqaaisqatI AiQadana va laoKa
AiQakarImauMba[-kaoYaagaar AiQakarI yaaMcyaakDUna yaa AadoSaacyaa AaQaaro vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna tsaoca %yaavarIla
mahagaa[- vaaZI yaamaQyao sauQaarNaa kolyaamauLo doya zrt Asalaolyaa qakbaakISaI samaayaaoijat krNyaat yao[-la.

3. varIla trtudI jao SaasakIya kma-caarIinavaRi<avaotnaQaark 1 jaanaovaarI 1989 pUvaI- saovaainavaR<a Jaalao haoto AaiNa
jyaaMcyaa p`krNaI 1 jaanaovaarI 1996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr vaaZIva dranao kuTuMba inavaRi<avaotna Anau&oya haoto ASaa p`krNaI
doKIla laagaU rahtIla.

417
4. eki~tsauQaairt vaaZIva kuTuMba inavaRi<avaotna pirgaiNat krNyaasaMbaMQaatIla kahI ]dahrNao saaobatcyaa
jaaoDp~at doNyaat AalaI Aahot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMMt vaa.caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.

( For pre 1996 pensioners)

ANNEXURE

( As referred to in para 4 of Government Resolutin, Finance Department


No.PEN 1000/SER-4 dated 20 th September 2000 )

Example : I
Consolidation/Revision of Enhances family pension with effect from 1st Janaury 1996 (
Where a Government Servant died while in service prior to 1st January 1996.)

(i) Date of death .. .. .. .. 31st May 1995


( ii ) Scale of pay .. .. .. .. Rs.2000 60 2300 75 - 3200.
( iii ) Pay last drawn .. .. .. .. Rs.3050.
( iv ) Qualifying Service .. .. .. 31 Years
(v) Revised Scale of pay w.e.from 1st Jan.1996. .. Rs. 6500 200 10500.
( vi ) Family pension admissible at the normal rate in
Force ( i.e. prior to 1st January 1996 ) .. Rs. 600.
( vii ) Family pension admissible at the enhanced rate
In force ( i.e. prior to 1st January, 1996) .. Rs. 1200.
( viii ) Consolidated family pension as per the Ready
Reckoner appended to Government Resolution
Finance Department, dated 15 the Nove.1999.
(a) Normal Rate .. .. .. Rs. 1838
(b) Enhanced Rate .. .. .. Rs. 3626
(ix ) (a) Family pension admissible
@ 30 % of pay at ( iii ) above .. .. Rs. 915.
(b) Enhanced family pension ( 50 % of the
Pay last drawn ) .. .. .. Rs. 1525.
(x) (a) Additional family pension ( normal rate)
Admisssible on 1st January 1996. Rs. 915 600 = 325.
(b) Enhanced additional family pension. Rs. 1525 1200 = 325.
( xi ) (a) Total family pension ( normal rate )
Admissible on 1st January 1996. Rs. 1838 + 315 = 2153 *
(b) Enhanced additional family pension
On 1st January 1996. .. .. Rs. 3626 + 325 = 3951 *

* It has to ensured that the normal rate of Total family pension is not less than 30 percent of the
minimum of the revised scale of pay introduced w.e from 1st January 1996 relevant to the post held by the
employee at the time of his death and the total family penson at enhanced rate is not less than 50 percent of
the minimum of the said scale.

..

418
Example II

Consolidation/Revision of Enhanced family pension with effect from 1 st January 1996


( Where a retired Government Servant i.e. pensioner died prior to 1st January,1996)

i) Date of retirement .. .. 31 st October 1994.


ii ) Date of death .. .. .. 31st May 1995.
iii ) Scale of pay .. .. .. Rs. 2000-60-2300-75-3200.
iv ) Pay last drawn .. .. .. Rs. 3050.
v) Qualifying Service .. .. 31 Years.
vi ) Pension authorised at the time of retirement. Rs.1419.
vii ) Revised Scale of pay w.e. f 1st Jan.1996 Rs. 6500 200 10500.
viii ) Family pension admissible at the normal
rate in force ( i.e. prior to 1st Jan.1996.) Rs. 600.
ix ) Family pension admissible at the rate
enhanced rate in force ( i.e. prior to 1.1.96) Rs.1200
x) Notionally consolidated pension as per the
Ready Reckoner appended to Government
Resolution F.D.dated 15 the Nove.1999.
( The consolidated pension shall not be
less than -

Rs. 6500 X 50 X 31 = 3054 )


100 33
xi ) Consolidated family pension as per the Ready
Reckoner appended to Govrnment Resolution
F.D.dated 15 the November,1999.
a) Normal Rate .. .. Rs. 1838
b) Enhanced Rate .. .. Rs. 3626
xii ) ( a ) Family pension admissible
@ 30 % of pay at ( iii ) above. Rs..915.
( b ) Enhanced family pension ( by
Limiting to 50 % of the pay last
drawn or pension authorised,
whichever is less i.e. lesser amount
of the following : .. .. Rs. 1419.

(i) 50 % of Rs. 3050 + 1525


( ii ) Pension authorised = Rs. 1419 )
xiii ) a) Additional family pension
( normal rate admissible on
1st January 1996.) .. Rs. 915 600 = 315.
b) Enhanced addl.family pension.. Rs. 1419 1200 = 219.
xiv ) a) Total family pension (normal
rate ) admissibe on 1st Jan.1996. Rs.1836 + 315 = 2153 *
b) Total enhanced family pension
on 1st January,1996. ... Rs. 3626 + 219 = 3845.*

...
It has to be ensured that the normal rate of Total Family Pension is not less than 30 per cent of the
minimum of the Revised Scale of pay introduced w.e. from 1st January 1996 relevant to the post held at the time
of retirement and the Total Family Pension at enhanced rate is not less than 50 per cent of the minimum of the
said scale and subject to the condition that it shall not exceed the revised final pension as on 1st January, 1996.

ivabaama. @@@@@@@@@

419
ivaYaya rjaa inavaR<aI vaotnaasaazI ivacaarat GaoNao.

maharaYT/ Saasana rajap~


iva<a ivaBaagaAsaaQaarNasao.ina.vao.100129saovaa 4 id.05.02.2001
Baaga caar A.
AiQasaUcanaa
Baartacao saMivaQaana
maaMk saoinavao. 100129saovaa 4 Baartacyaa saMivaQaanaacaa AnaucCod 309 yaacyaa prMtukanvayao p`dana
krNyaat Aalaolyaa AiQakaraMcaa vaapr kna maharaYT/acao rajyapala naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 yaaMt
AaNaKI sauQaarNaa krNyaasaazI yaavdaro puZIla inayama krIt Aahot
1 1 yaa inayamaaMsa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna sauQaarNaa inayama 2001 Asao mhNaavao.
2 ho inayama 1 fobau`vaarI 2001 pasaUna AMmalaat yaotIla.
2 maharaYT/ naagarI saovaa inavaR%tIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 35 eovajaI KalaIla inayama GaalaNyaat yaavaa.
35. rjaa inavaR<aIvaotnaasaazI ihSaaobaat GaoNao saMtt saovaocyaa kalaavaQaItIla rjaa vaotna p`doya AsaNaayaa
sava- rjaa AaiNa vaOVkIya p`maaNap~anausaar maMjaUr krNyaat Aalaolyaa sava- AsaaQaarNa rjaa inavaR<aIvaotnaasaazI Ah-takarI
saovaa mhNaUna ihSaaobaat Gaotlyaa jaatIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
vasaMt vaa.caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya inavaRi<avaotnaQaarkaMnaa inavaRi<avaotna ivaiht idnaaMkalaa imaLNyaasa


haot Asalaolaa ivalaMba TaLNyaasaazI kravayaacaI ]payayaaojanaa

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .makaoina 1200p`..17kaoYaagaarp`.5 id.17 jaulaO 2001.

vaacaa iva<a ivaBaaga inaNa-ya .DIeTI 1375375eDIema9 id.18.09.1975.

Saasana inaNa-ya idnaaMk 18.9.1975 Anvayao ba^Mnkomaaf-t inavaRi<avaotna p`danaacaI yaaojanaa Saasanaanao GaaoiYat
kolaI. yaatIla pircCod 25ba Anvayao AiQadana va laoKa AiQakarIkaoYaagaar AiQakarI yaaMnaa ASaa saUcanaa
doNyaat Aalyaa Aahot kI inavaRi<avaotnaacyaa rkmaocaa QanaadoSa ba^nkokDo pazivatanaa %yaa QanaadoSaavar puZIla maihnyaacyaa
1 lyaa tarKopUvaI- p`dana k nayaomaihnaa saMpNyaapUvaI- jyaa tarKosa inavaRi<avaotna doNyaacaa hukUma Jaalaa Aaho %yaa
tarKopUvaI- ASaI spYT saUcanaa ilaihlaI paihjaoo. yaa saUcanaomauLo ba^nkokDo QanaadoSa jarI %yaa idnaaMkapUvaI- pazivalaolaa
Asalaa trI tao vaTivaNyaasaazI pazivaNaoo ba^nkosa Sa@ya haot naahI. yaamauLo %yaa tarKonaMtr ba^nkonao QanaadoSa vaTNyaasaazI
pazivalyaasa tao ikmaana daona idvasaaMnaI vaTtao va %yaanaMtr p`%yaxaat inavaRi<avaotnaQaarkacyaa Ka%yaat inavaRi<avaotnaacaI r@kma
jamaa haoto. yaa karNaamauLo inavaRi<avaotna QaarkaMnaa inavaRi<avaotna imaLNyaasa haot Asalaolyaa ivalaMba hao} nayao yaastva Saasana
yaavdaro Asao AadoSa dot Aaho kI ]prao@t Saasana inaNa-ya idnaaMk 18.9.1975 maQaIla pircCod 25ba yaoqaIla
saUcanaa r_ krt AsaUna %yaaeovajaI AiQadana va laoKa AiQakarIsava- kaoYaagaar AiQakarI yaaMnaa ASaa saUcanaa dot Aaho
kI
%yaaMnaI inavaRi<avaotnaacaa QanaadoSa ba^nkokDo pazivatanaa tao inavaRi<avaotna p`danaacyaa tIna kamaacao idvasa AaQaI doya
Asaola Asaa idnaaMk naaoMdvaUna pazvaavaa. yaamauLo inavaRi<avaotnaacaI r@kma jyaa maihnyaakirta doya Asaola %yaa maihnyaacyaa

420
AKorcyaa kamaacyaa idvaSaI inavaRi<avaotna Qaarkacyaa Ka%yaat jamaa hao[-la. tqaaip maaca- maihnyaacyaa idnaaMk 1 eip`la
pUvaI- doya haoNaayaa inavaRi<avaotnaacaa QanaadoSa maa~ idnaaMk 1 eip`la pUvaI- doya naahI ASaa spYT saUcanaosah pazvaavaa.
inavaRi<avaotnaQaarkaMcao inavaRi<avaotna ivaiht idnaaMkalaaca %yaaMcao Ka%yaat jamaa haoNao AavaSyak Aaho va yaat
AiQadana va laoKakaoYaa AiQakayaaMkDUna kaoNatIhI ksaUr hao} nayao yaacaI ]icat dxata BaivaYyaat GaoNyaat yaavaI.
yaat ksaUr Jaalyaasa saMcaalak laoKa va kaoYaagaaro yaaMnaI saMbaMiQat AiQakayaavar ta%kaL ]icat karvaa[- kravaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

jayaMt gaayakvaaD
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya 1 jaanaovaarI 1996 pUvaI-cyaa inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa inavaRi<avaotnaat


kuTuMba inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa krNyaabaabat.....

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1000p`..397saovaa 4 id.19 jaulaO 2001.

pha iva<a ivaBaagainaNa-ya .saoinavao 1099303saovaa 4 idnaaMk 15.11.1999.

pirp~k
Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . saoinavao 1099303saovaa4 idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 cyaa pircCod
maaMk 9 maQyao ASaI trtUd krNyaat AalaolaI Aaho kI jyaa p`krNaI inavaRi<avaotnaQaark kuTuMba inavaRi<avaotnaQaark
1 jaanaovaarI 1996 raojaI hyaat Asaola va %yaanaMtr maR%yaU pavalaa Asaola toqao %yaacao kayadoSaIr vaarsadar 1 jaanaovaarI 1996
pasaUna inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotnaQaarkacyaa maR%yaucyaa idnaaMkapya-ntcaI hyaatItIla qakbaakI imaLNyaasa pa~
zrolazrtIla. yaasaazI inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotnaQaarkMacyaa kayadoSaIr vaarsadaraMnaI yaqaaisqatI
inavaRi<avaotna saMivatrNa p`aiQakarI mhNajao yaqaaisqatI AiQadana va laoKa AiQakarI mauMba[- kaoYaagaar AiQakarI
ivaBaagakayaa-laya p`mauKakDo Aja- kravaa. sadrhU trtudIMcyaa pirNaamaI Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI kahI
kaoYaagaar AiQakarIivaBaagakayaa-laya p`mauKaMkDUna inavaRi<avaotnaivaYayak laaBaaMcaI hyaatkalaIna qakbaakI p`dana
krNyaasaazI vaarsaah@k p`maaNap~acaI maagaNaI maRt inavaRi<avaotnaQaarkacyaa kuTuMba inavaRi<avaotnaQaarkacyaa kuTuMibayaaMkDo
krNyaat yaoto.
2 yaa saMdBaa-t Saasana KalaIlap`maaNao Kulaasaa krIt Aaho
A jyaa p`krNaI maRt inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa kuTuMibayaaMnaa kuTuMbainavaRi<avaotna yaapUvaI-ca maMjaUr krNyaat
Aalaolao Aaho va jao saQyaa kuTuMbainavaRi<avaotna Gaot Aahot ASaaMcyaa p`krNaI koaYaagaar AiQakarIkayaa-laya
ivaBaaga p`mauKManaI vaarsaa h@k p`maaNap~acaa Aag`ah na Qarta saMbaMiQat p`krNaI maRt inavaRi<avaotnaQaarkacyaa
kuTuMbaatIla jaoa pa~ sadsya maaisak kuTuMba inavaR<aIvaotna Gaot Asaola %yaa vya@tIsa inavaRi<avaotnaivaYayak laaBaaMcyaa
hyaatkalaIna qakbaakIcaa Ana&u%oya hPtahPto naohmaIcyaa pQdtInao p`dana kravao.
ba jyaa p`krNaI inavaRi<avaotnaQaarkanao maharaYT/ kaoYaagaar inayama 1968 cyaa inayama 359A1
maQaIla trtUdInausaar varIla inayamaavalaIcyaa inayama 42A maQaIla naamainado-Sana p~avdaro eKaVa ivaiSaYT
vya@tIsa naamainado-iSat kolaolao Asaola ASaa p`krNaI saMbaMiQat kaoYaagaar AiQakarIkayaa-layaivaBaaga p`mauKaMnaI
vaarsaa h@k p`maaNap~acaa Aaga`h na Qarta saMbaMiQat naamainadoo-iSat vya@tIsa inavaRi<avaotnaivaYayak laaBaaMcyaa
hyaatkalaIna qakbaakIcaa Anau&oya hPtahPto p`dana kravao.

421
k varIla p`krNao vagaLta Anya p`krNaI maa~ inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa
kayadoSaIr vaarsadaraMnaa inavaRi<avaotnaivaYayak laaBaaMcyaa hyaatkalaIna qakbaakIcaa Anau&oya hPta
hP%yaaMcao p`dana krNyaat yaavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMt vaa.caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya saovaainavaR<aI ]pdana maR%yau ]pdanaacaI raoKUna zovalaolaI


r@kma mau@t krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1001 257 saovaa 4 idnaaMk 18 Aa^gasT 2001.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 1273 cyaa trtudInausaar kayaa-laya p`mauKanao
inayama 133 cyaa paoT inayama 5 KalaI raoKUna zovaNyaat Aalaolyaa ]pdanaacyaa rkmaomaQaUna saMbaMQaIt kaya-karI
AiBayaM%yaaMnaI kLivalaolaI qaikt yaoNao r@kma samaayaoaijat k$na Asalyaasa kaoNatIhI iXallak r@kma saovaainavaR<a
SaasakIya kma-caayaaMsa prt krNao AavaXyak Aaho. tqaaip Aata Saasanaacyaa Asao inadXa-nasa AaNaNyaat Aalao Aaho
kI bayaacaSaa inavaR<aIvaotna p`krNaI saovaainavaR<aI ]pdana maR%yau ]pdanaacaa kahI Baaga bayaaca kalaavaQaIsaazI raoKUna
zovaNyaat Aalaolaa Aaho AaiNa mhNaUna ASaI inavaR<aIvaotna p`krNao AVaphI AMitmarI%yaa inakalaat inaGaalaolaI naahIt.
bayaacaXaa p`krNaI ]pdana raoKUna zovaNyaamaagacao karNa Asao Aaho kI ivaBaaga kayaa-laya p`mauKaMnaI saovaainavaR<a
haoNaayaa SaasakIya kma-caayaakDUna vasaUla kravayaacyaa yaoNao rkmaaMcaI pDtaLNaI krNyaasa AvaajavaI ivalaMba kolaolaa
Aaho AaiNa %yaaMcyaa pirNaamaI saovaainavaR<a kma-caayaasa baraca ~asa sahna kravaa laagat Aaho.
inavaR<a SaasakIya kma-caayaalaa haoNaara ~asa kmaI krNyaacyaa dRYTInao Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho
kI varIla inayamaanausaar raoKUna zovaNyaat AalaolaI saovaainavaR<aImaR%yau ]pdanaacaI r@kma saovaainavaR<aIcyaa idnaaMkapasaUna
eka vaYaa-caa kalaavaQaI saMpuYTat yaotaca jarI kayaa-laya ivaBaaga p`mauKaMnaI SaasakIya kma-caayaaMkDUna vasaUla
kravayaacyaa yaoNao rkmaaMcaI pDtaLNaI kolaolaI nasalaI trI mau@t krNyaat yaavaI. ivaBaagakayaa-laya p`mauKaMnaI jyaa
p`krNaI saovaainavaR<aI ]pdanamaR%yau ]pdana raoKUna zovaNyaat Aalaolao Aaho ASaa p`krNaaMcao punaiva-laaokna kravao AaiNa
AXaI inavaR<aIvaotnaivaYayak p`krNao eka vaYaa-caa kalaavaQaI saMpuYTat yaotaca saMbaMQaIt mahalaoKapalaaMkDo saovaainavaR<aI
]pdana maR%yau ]pdana mau@t p`dana krNyaasaazI pazvaavaIt. SaasakIya kma-caayaakDUna vasaUla kravayaacyaa yaoNao
rkmaaMcaI vaoLIca pDtaLNaI na kolaI gaolyaamauLo yaabaabatcaI jabaabadarI saMbaMQaIt kayaa-layaivaBaaga p`mauKacaI rahIla.
sava- maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaaMnaI ho AadoSa %yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla kayaa-layao ivaBaaga
yaaMcyaa inadSa-naasa tatDInao AaNaavaot.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasant vaa. caaOQarI


Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@
ivabaama.

422
ivaYaya ta%pur%yaa inavaRi<avaotna]pdanaacyaa p`danaasaMbaMQaI.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 1001150saovaa4 idnaaMk 18 Aa^gasT 2001.

pha 1 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .saoinavao 10852037ba85saovaa 4 id.29.7.1986.


2 iva<a ivaBaaga inaNa-ya .saoinavao 1088137saovaa 4 id. 04.04.1988.
3 iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 109727saovaa 4 id. 31.05.1997.

pirp~k saovaainavaR<a SaasakIya kma-caayaaMcao inavaRi<avaotna ivaYayak laaBa vaoLovar p`dana krNyaacyaa saMbaMQaat
Saasanaanao vaoLaovaoLI var inado-iSalaolyaa AadoSaaMnvayao sava- saMbaMiQataMnaa saivastr saUcanaa idlaolyaa Aahot. mahalaoKapala laoKa
va Anau&oyata 1 maharaYT/ mauMba[- yaaMnaI Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa AaNalao Aaho kI inayamaaMmaQyao spYTpNao trtUd
krNyaat AalaI AsataMnaa doKIla bayaacaSaa inavaRi<avaotna p`krNaI kayaa-layaivaBaagap`mauKaMkDUna yaqaaisqatI ta%purto
inavaRi<avaotnata%purto ]pdana maMjaUr kolao jaat naahI. pirNaamaI saovaainavaR<a haoNaayaa kma-caayaaMnaa baraca ~asa haotao.

2 sava- kayaa-layaivaBaaga p`mauKaMcao laxa var inado-iSalaolyaa AadoSaaMkDo punha vaoQaNyaat yaot AsaUna Saasana Asao
inadoSa dot Aaho kI %yaaMnaI var inado-iSalaolyaa AadoSaaMmaQyao ivaiht kolaolyaa kaya-pQdtIcao t<vat va AxarSa palana haot
Aaho yaacaI dxata GyaavaI. yaabaabatcaI jabaabadarI saMbaMiQat kayaa-laya ivaBaaga p`mauKacaI rahIla.

3 jar kaoNa%yaahI SaasakIya kma-caayaasa %yaacyaa inavaR<aInaMtr %yaacyaa inavaRi<avaotnaacyaa p`krNaacao AMitma inaQaa-rNa
hao[-pya-nt ta%purto inavaRiM<avaotna ]pdana maMjaUr krNyaat Aalao nasaola tr %yaaMnaI yaabaabat tatDInao kaya-vaahI haoNyaasaazI
saMbaMiQat maM~alayaIna ivaBaagaaSaI saMpk- saaQaavaa.

4 sava- maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaagaanaI ho AadoSa %yaaMcyaa p`SaasakIya inayaM~NaaKalaIla kayaa-layaoivaBaaga yaaMcyaa
inadSa-naasa tatDInao AaNaavaot.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMnt vaa. caaOQarI


Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya AMSat rajya SaasanaakDo va AMSat koMd` SaasanaakDo


svaaya<a saMsqaaMkDo saovaa kolaolyaa SaasakIya kma-caayaacyaa
maR%yaunaMtr %yaacyaa kuTuMbaasa ekca kuTuMba inavaR<aIvaotna maMjaUr krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 109819saovaa 4 idnaaMk 12 saPToMbar 2001.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 67 Aayadaona cyaa trtudInausaar kuTuMba
inavaR<aIvaotna kovaL ekaca izkaNaahUna mhNajao ektr rajya SaasanaakDUna ikMvaa yaa inayamaaMmaQyao inado-iSalaolyaa saMGaTnaokDo
kuTuMba inavaR<aIvaotna doNyaasaMbaMQaI ASaaca p`karcaI yaaojanaa Asaola tr %yaa saMGaTnaokDUna Anau&oya zrto. %yaanausaar
laaBaaiQakayaalaa yaa daona yaaojanaMaMpOkI ek yaaojanaa inavaDNyaacaa ivaklp idlaa jaatao. %yaacap`maaNao ]praoillaiKt

423
inayamaavalaIcyaa inayama 116 18 maQyao Asao ivaiht krNyaat Aalao Aaho kI jaao saOinak inavaR<aIvaotnaQaark
punaina-yau@tIcyaa kaLat naagarI pd Asqaa[- naa%yaanao QaarNa krIt Asatanaa maR%yau pavalaa Asaola %yaMacyaa kuTuMbaalaa yaa
inayamaanausaar Anau&oya AsaNaaro kuTuMba inavaR<aIvaotna ikMvaa saOinakI saovaotUna inavaR<a ikMvaa kaya-mau@t haotovaoLI saonaa
AnaudoSaaMnvayao maMjaUr kolaolao kuTuMba inavaR<aIvaotna yaapOkI ekacaI inavaD krNyaasa prvaanagaI doNyaat yao[-la.yaa trtUdI Asao
spYTpNao dSa-ivatat kI p`cailat inayamaanausaar ekca vya@tI daona izkaNaMahUna kuTuMba inavaR<aIvaotna imaLNyaasa pa~ zrt
naahI. tqaaip eka p`krNaI Saasanaacyaa Aata Asao inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI maR%yaU pavalaolyaa SaasakIya
kma-caayaacyaa kuTuMbaatIla sadsyaasa koMd` SaasanaakDUna tsaoca rajya SaasanaakDUna kuTuMba inavaR<avaotnao p`aPt haot Aahot.
ASaa p`karcao kuTuMba inavaR<aIvaotnaacao duhorI p`dana inayamaaoicat naahI. p`cailat inayamaaMcyaa trtUdIMmaQyao kahI ~uTI
Asalyaacyaa pirNaamaI inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaaMnaa ASaa p`karcyaa duhorI p`danaaMvar inayaM~Na zovaNao kzINa jaat
Aaho.
2. inayamaaMtIla varIla ~uTI dur krNyaacyaa dRYTInao Saasana Aata KalaIlap`maaNao kaya-pwtI ivaiht krIt Aaho.
A koMd` Saasana iMkMvaa Anya kaoNatohI Saasana Aqavaa svaaya%t saMsqaa ikMvaa ]praollaoiKt inayamaaMmaQyao inado-iSalaolaI
Anya kaoNatIhI saMGaTnaa yaaMcyaa saovaotUna saovaainavaR<a Jaalaolaa kma-caarI jar kalaaMtranao rajya Saasanaacyaa saovaot
punaina-yau@t Jaalaolaa Asaola tr %yaacao inavaR<aIvaotnaivaYayak kagadp~aMvar saMbMaiQat mahalaoKapalaaMkDo
pazivataMnaa ivaBaaga kayaa-laya p`mauKaMnaI %yaa inavaR<aIvaotnaivaYayak kagadp~aMvar saMbaMiQat SaasakIya
kma-caayaacyaa maR%yaunaMtr %yaaMcyaa kuTuMbaasa rajya Saasanaacyaa inayamaanausaar Anau&oya zrNaaro kuTuMba inavaR<aIvaotna
ikMvaa koMd` Saasana saMbaMiQat saMGaTnaa yaaMcyaa inayamaanausaar Anau&oya zrNaaro kuTuMbainavaR<aIvaotna yaapOkI ekacaI
inavaD krNyaacaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa yaqaaisqatI inayama 67 ikMvaa 116
cyaa trtUdInausaar ivaklp Vavaa laagaola. AavaSyak tao ivaklp p`aPt JaalyaanaMtr inavaR<aIvaotnaQaarkaMcyaa
kuTuMbaatIla saMbaMiQat pa~ sadsyaasa kuTuMba inavaR<aIvaotna p`dana krNyaacaI kaya-vaahI inavaR<aIvaotna saMivatrNa
p`aiQakayaanao kravaI. Asao spYTpNao inado-iSat kna ]praolloaiKt inavaR<aIvaotnaivaYayak kagadp~o saMbaMiQat
mahalaoKapalaaMkDo pazvaavaIt.
ba saMbaiQat mahalaoKapalaaMnaI inavaR<aIvaotna p`dana AadoSa inaga-imat krtanaa varIla AQaaoroiKt AiBap`aya sadrhu
inavaR%tIvaotna p`dana AadoSaaMvar punha namaUd kravaot.
k inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaaMnaI kuTuMba inavaR<aIvaotna p`dana krNyaapUvaI- var namaUd kolaolyaa saUcanaaMcao palana
kolao jaa[-la yaacaI dxata GyaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMt caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava
@@@@@@@@

ivaYaya maharaYT/ knaa-Tk saImaa AaMdaolanaat maR%yau pavalaolyaa tsaoca


saImaavatI- xao~at maR%yaU pavalaolyaa vya@tIMnaa huta%maa GaaoiYat
krNyaabaabat va %yaaMcyaa naatovaa[-kaMnaa inavaR<aIvaotna doNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga inaNa-ya .maksaI 1099236p`..329936 idnaaMk 27.9.2001.


pha 1 saa.p`.iva.inaNa-ya .maksaIhusmaak1496p`..149636 id.17.10.97.
2 saa.p`.iva.inaNa-ya .maksaI 1097p`..549736 id. 08.01.1999.

424
maharaYT/ knaa-Tk saImaa AaMdaolanaat sana 1959 to 1969 yaa kalaavaQaIt AMdajao 70 vya@tIMnaI haOta%mya
p%krlao Aaho. ASaa vya@tIMnaa huta%maa mhNaUna GaaoiYat kna huta%myaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa hyaat Asalaolyaa %yaaMcyaa ivaQavaa
p%naI Aa[- ikMvaa vaDIla yaapOkI eka naatovaa[-kasa .1000pyao ek hjar f@t maaisak inavaR<aI vaotna va
[tr Aaiqa-k savalatIcaa svaatMHya saOinakaMnaa imaLNaayaa laaBa doNyaabaabat Saasanaanao idnaaMk 17 Aa^@Taobar 1997
raojaI Saasana inaNa-ya inaga-imat kolao Aaho. tsaoca maharaYT/ knaa-Tk saImaa AaMdaolanaat saImaavatI- xao~at maR%yaU pavalaolyaa
vya@tIMnaa doKIla huta%maa GaaoiYat kna huta%myaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa hyaat Asalaolyaa %yaaMcyaa ivaQavaa p%naI Aa[- ikMvaa
vaDIla (a pOkI eka naatovaa[-kasa pyao 1500 pyao ek hjaar pacaSao maaisak inavaR<aIvaotna va [tr Aaiqa-k
savalatIMcaa svaatMHya saMga`ama saOinakaMnaa imaLNaayaa laaBa doNyaabaabat 8 jaanaovaarI 1999 raojaI Saasana inaNa-ya inaga-imat
krNyaat Aalaa Aaho.

2. idnaaMk 17 Aa^@Taobar 1997 raojaIcyaa Saasana inaNa-yaanvayao huta%myaacyaa vaarsaaMnaa pyao 1000.ek
hjaar f@t evaZo maaisak inavaR<aIvaotna va [tr Aaiqa-k laaBa doNyaabaabat inaNa-ya GaoNyaat Aalaa Aaho. rajya Saasana
svaatMHya saOinak inava<aIvaotna QaarkaMnaa idnaaaMk 14 Aa^gasT 1997 pya-nt pyao 1000 pya-nt ek hjaar f@t
inavaR<aIvaotna idlao jaat haoto. tqaaip %yaat idnaaMk 15 Aa^gasT 1997 pasaUna .500 .pacaSao f@t vaaZ
krNyaat AalaI AsaUna huta%myaaMcyaa vaarsaaMnaa Aata pyao 1500 evaZo inavaR<aI vaotna doNyaat yaavao Asao AadoSa
kaZNyaat Aalao Aaho.

3. maharaYT/knaa-Tk saImaa AaMdaolanaatIla huta%myaaMcyaa kuTuMibayaaMnaa maaisak inavaR<aIvaotna va [tr Aaiqa-k


savalatIcaa laaBa dotanaa saMbaMiQat kahI ijalhaiQakayaaMnaa huta%myaaMcyaa naatovaa[-kaMnaa maaisak inavaR<aIvaotna .1500
hI r@kma kovhapasaUna VavaI yaabaabat saMidgQata inamaa-Na JaalaI haotI. sadr baaba ivacaarat Gao}na maharaYT/knaa-Tk
saImaa AaMdaolanaatIla huta%myaaMcyaa vaarsaaMnaa Saasana inaNa-ya saa.p`.ivaBaaga .maksaI 1097p`..549736
idnaMk 8 jaanaovaarI 1999 cyaa AadoSaanausaar to AadoSa jyaa idnaaMkapasaUna inaga-imat Jaalao %yaaca idnaaMkapasaUna AMmalaat
yaotIla. mhNajaoca idnaaMk 8 jaanaovaarI 1999 pasaUna .1500pyao ek hjaar pacaSao f@t p`maaNao saMbaMiQataMnaa
ijalhaiQakayaaMnaI maaisak inavaR<aIvaotna va [tr laaBa doNyaat yaavaa.

4. saMbaMiQat ijalhaiQakayaaMnaI yaa baabaIvarIla haoNaayaa Kcaa-caI vaogaLyaa naaModI zovaUna iva<aIya vaYa- saMplyaanaMtr
mahalaoKapala kayaa-layaamaQaIla Kcaa-cyaa naaoMdISaI taLmaoL GaalaUna ivavarNap~ saamaanya p`Saasana ivaBaagakayaa-sana 25 kDo
dr tIna maihnyaManaI pazvaavao va %yaacaI ek p`t yaa kayaa-saanaasa doKIla pazvaavaI.

5. sadr baabaIMvar haoNaara Kca- laoKaiSaYa- 2235 saamaaijak saurxaa va klyaaNa 60[tr saamaaijak saurxaa va
klyaaNa kaya-ma 102 saamaaijak saurxaa yaaojanaoKalaI inavaR<aIvaotna 3 maharaYT/knaa-Tk saImaa AaMdaolanaatIla
huta%myaMacyaa vaarsaaMnaa inavaR<aIvaotna saMkotaMk .22352493 yaa Aqa-saMklpIya SaIYaa-KalaI KcaI- daKvaavaa va
tao maMjaUr AnaudanaatUna BaagaivaNyaat yaavaa.

6. sadr Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaagaacyaa sahmatInao va %yaa ivaBaagaacyaa AnaaOpcaairk saMdBa- .852 2001
vyaya 4 idnaaMk 14.08.2001 Anvayao inaga-imat krNyaat yaot Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

Xa.iva. nalaavaDo
sah saicava maharaYT/ Saasana.
@@@@@@@@@
ivabaama.

425
ivaYaya inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa inavaRi<avaotnaasaMbaMQaI p`adoiSak BaaYaa prIxaa
]<aINa- JaalyaabaabatcaI naaoMd saovaa pustkat nasalyaabaabat Aaxaop.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 1001698saovaa 4 id.29 iDsaoMbar 2001.

rajya Saasanaanao Saasana inaNa-yaiva<a ivaBaaga .saoinavao 1099302saovaa 4 idnaak 15 naaovhoMbar 1999
Anvayao idnaaMk 1 jaanaovaarI 19996 raojaI ikMvaa %yaanaMtr saovaainavaR<a haoNaayaasaovaot Asatanaa maR%yau pavalaolyaa rajya
SaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaRi<avaotnaat idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 pasaUna sauQaarNaa krNyaabaabatcaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
maa. ]cca nyaayaalaya mauMba[- yaaMnaI sauAaomaaoTu irT ipTISana maaMk 24321999 va irT ipTISana maaMk
17471999 yaa p`krNaI idnaaMk 24 Aa^gasT 1999 raojaI idlaolyaa inavaaDyaanausaar idnaaMk 1 jaanaovaarI 1996 to 30
jaUna 1999 pya-ntcyaa kalaavaQaIcaI sauQaairt inavaRi<avaotnaivaYayak laaBaaMcaI qakbaakI tIna samaana vaaiYa-k hP%yaat doNao
AavaSyak haoto. tqaaip Saasanaacyaa Asao inadSa-naasa AaNaNyaat Aalao Aaho kI bayaacaSaa inavaRi<avaotna QaarkaMcyaa
p`krNaI p`adoiSak BaaYaa ivaYayak prIxaa ]<aINa- JaalyaabaabatcaI naaoMd %yaaMcyaa saovaapustkat nasalyaamauLo yaabaabat
Aaxaop Gao}na vaotna pDtaLNaI pqakanao ASaI p`krNao saMbaMiQat kaya-alayaoivaBaagaaMnaa prt pazivalaI Aahot. pirNaamaI
ASaa p`krNaaMnaa AMitma svap idlao na gaolyaamauLo saMbaMiQat inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa inavaRi<avaotnaat sauQaarNaa
krNyaabaabatcaI%yaaMnaa maa. ]cca nyaayaalayaacyaa inavaaDyaanausaar qakbaakIcao hPto ivaiht kalaavaQaIt doNyaabaabatcaI
kaya-vaahI AVap pUNa- JaalaolaI naahI.
2. idnaaMk 1.1.1996 to 30.06.1999 yaa kalaavaQaIt saovaainavaR<a Jaalaolyaa jyaa inavaR<aIvaotna QaarkaMcyaa
p`krNaI %yaaMcyaa saovaapustkat p`adoiSak BaaYaa ivaYayak prIxaa ]<aINa- JaalyaasaMbaMQaat naaoMd Aist%vaat nasaola maa~ jar
to ta%purto inavaR<aIvaotnaQaark AsatIla tr kovaL ASaa svapacyaa p`krNaI p`adoiSak BaaYaa ivaYayak prIxaa ]<aINa-
JaalyaacaI naaoMd saovaapustkat AsaNao hI AT ek Kasa baaba mhNaUna iSaiqala krNyaacaa inaNa-ya Saasanaanao Gaotlaa Aaho.
tqaaip hI savalat idnaaMk 1.7.1999 pasaUna va %yaanaMtr inavaR<a haoNaayaa inavaRi<avaotnaQaarkaMnaa imaLNaar naahI.
Saasana yaavdaro sava- kayaa-laya p`mauKivaBaaga p`mauKaMnaa Asao inadoSa dot Aaho kI ]praollaoiKt inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa
p`krNaI sauQaairt inavaR<aIvaotna ivaYayak laaBa maMjaUr krNyaacyaa dRYTInao puZIla kaya-vaahI ivaiht kaya-pQdtIcaa AvalaMba
kna %varonao kravaI.
@@@@@@@@@@

ivaYaya hyaat AsalyaacaI Ka~I kna GaoNyaasaazI inavaRi<avaotna saMivatrNa AiQakayaalaa


inavaRi<avaotna Qaarkanao %yaacyaa inavaasasqaanaI yaoNyaacaI ivanaMtI kolyaasa inavaRi<avaotna
Qaarkanao Saasanaalaa p`dana kravayaacyaa Aakarat sauQaarNaa krNaobaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . makaoina 1201p`..122kaoYaap`.5 idnaaMk 31.12.2001.

p`stavanaa maharaYT/ kaoYaagaar inayama 1968 KMD ek maQaIla inayama 357 KalaIla iTp3 Anvayao Saasanaacao
Asao AadoSa Aahot kI jaoa inavaRi<avaotna Qaark vaRQd%vaamauLo ikMvaa SaarIirk ivaklaaMgatomauLo inavaRi<avaotna saMivatrNa
AiQakayaasamaaor vyai@tSa ]pisqat haoNyaasa Asamaqa- Asaola ikMvaa inayamaanausaar AavaSyak Asalaolaa hyaatIcaa daKlaa
saadr k Sakt nasaola tr %yaacyaa ivanaMtIva$na inavaRi<avaotna saMivatrNa AiQakarI tao hyaat AsalyaacaI Ka~I kna
GaoNyaasaazI %yaacyaa inavaasasqaanaalaa BaoT do[-la. tqaaip yaakirta drmaha . 100 poxaa kmaI inavaRi<avaotna GaoNaayaa
inavaRi<avaotna Qaarkalaa . 1 evaZa va %yaapoxaa jaast inavaRi<avaotna GaoNyaayaa inavaRi<avaotna Qaarkalaa .2
Aakar Vavaa laagaola. inayamaatIla sadr trtUd A%yaMt jaUnaI AsaUna yaat sauQaarNaa krNyaacaI AavaSyakta Aaho.

426
Saasana inaNa-ya
Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI vaRQd%vaamauLo ikMvaa SaarIirk ivaklaaMgatomauLo inavaRi<avaotna Qaark
inavaRi<avaotna saMivatrNa AiQakayaasamaaor vyai@tSa ]pisqat haoNyaasa Asamaqa- Asaola ikMvaa inayamaanausaar AavaSyak
Asalaolaa hyaatIcaa daKlaa saadr k Sakt nasaola va %yaanaoo yaakirta inavaRi<avaotna saMivatrNa AiQakayaasa %yaacyaa
inavaasasqaanaI yaoNyaacaI ivanaMtI kolaI Asaola tr inavaRi<avaotnaQaarkalaa %yaacyaa drmaha inavaRi<avaotnaacyaa ikmaana 1
ikMvaa kmaala .50 evaZa Aakar Vavaa laagaola.
2 ]prao@t AadoSaacyaa AnauYaMgaanao inayamaat sauQaarNaa krNyaacaI kaya-vaahI yaqaavakaSa kolaI jaa[-la.
3 sadr AadoSa ta%kaL laagaU haotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

k.ik.parkr
Saasanaacyaa Avar saicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya inavaRi,<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotna Qaark yaaMnaa mahagaa[- vaaZIcao


Aitp`dana haoNyaacao p`saMga TaLNyaasaazI kravayaacaI sauQaairt ]payayaaojanaa

iva<a ivaBaagainaNa-ya .makaoina 1000p`..188kaoYaap`. 5 idnaaMk 4 maaca- 2002.

P`astavanaakoMd` Aqavaa rajya Saasana ikMvaa svaaya<a saMsqaa KajagaI Anaudainat saMsqaamaQyao inayau@t Aqavaa punaina-yau@t
inavaRi<avaotnaQaarkaMnaa kuTuMba inavaRi<avaotnaQaarkaMnaa %yaaMcyaa inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotnaavar mahagaa[- vaaZ Anau&oya
naahI. ASaa inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotnaQaarkanaa inavaRi<avaotnaavarkuTuMbainavaRi<avaotnaavar idlaolaI mahagaa[- vaaZ ASaa
kma-caayaaMcyaa inayaao@%yaanao %yaaMcyaa vaotnaatUna kapUna GyaavaI ASaa saUcanaa maharaYT/ kaoYaagar inayama 262 Anvayao doNyaat
Aalyaa Aahot.tqaaip ASaa kma-caayaaMcyaa inayaao@%yaaMkDUna yaa saUcanaaMcao kaTkaor palana haot naahI. pirNaamat
mahagaa[- vaaZIcao Aitp`dana hao}na yaa rkmaocaI vasaUlaI krNyaacao p`maaNa AlaIkDo far maaozyaa p`maaNaavar vaaZlao Aaho.
Aitp`dana Jaalyaacaa kalaavaQaI va ho laxaat AalyaanaMtr vasaulaI sau krNyaacaI kaya-vaahI drmyaana jar baraca kalaavaQaI
gaolaa Asaola tr vasaulaIcaI r@kma far maaozI haotI. hI vasaulaI ek rkmaI krNao Sa@ya nasato. vasaulaI ivaiht dranao
saulaBa hP%yaat kravaI laagato.yaamauLo Saasanaacaa far maaozyaa p`maaNaavar pOsaa far maaozyaa kalaavaQaIkirta ADkUna
pDtao. mahalaoKapala kayaa-layaanao ASaI Anaok p`krNao Saasanaacyaa inadSa-naasa AaNaUna idlaI Aahot. yaa pirisqatIcao
inarakrNa krNyaasaazI Saasanaanao mahagaa[- vaaZ p`danaacyaa kaya-pQdtIt puZIlap`maaNao sauQaarNaa krNyaacaa inaNa-ya Gaotlaa
Aaho.
Saasana inaNa-ya

maharaYT/ kaoYaagaar inayama 262 maQyao sauQaarNaa kna Saasana Aata puZIlap`maaNao AadoSa dot Aaho

1 Aqa-saMklp vaYa- 20022003 pasaUna eip`la 2002 pasaUna koMd` Aqavaa rajya Saasana ikMvaa %yaaMcyaa
svaaya<a saMsqaaMcyaa saovaot inayau> Aqavaa punaina-yau@t Asalaolyaa rajya Saasanaacyaa inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna QaarkaMnaa
vaotnaatUna %yaaMcyaa inavaRi<avaotnaaMvar doya Asalaolyaa mahagaa[- vaaZIcaI r@kma %yaa kma-caayaacyaa vaotnaatUna %yaacyaa
inayaao@%yaanao kapUna Gao} nayao. inavaRi<avaotna saMivatrNa AiQakayaanao ASaa inavaRi<avaotnakuTuMba inavaRi<avaotna QaarkaMnaa
%yaanaa doya Asalaolyaa mahagaa[- vaaZIcao p`dana k nayao. inayau@tI p`aiQakarI jar rajya Saasanaacaaca AiQakarI Asaola tr

427
%yaanao Asaa kma-caarI rajya Saasanaacyaa inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotnaQaark Aaho va tao kaoNa%yaa kaoYaagaaratUna
inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna Gaotao [%yaadI baabaIMcaI naaoMd vaotna doyakat %yaa kma-caayaacyaa naavaasamaaor GaoNao Ainavaaya-
Aaho. punaina-yau@tI dotanaa doKIla ASaa kma-caayaacaI inavaRi<avaotna ivaYayak saMbaMiQat sava- maaihtI %yaacao kDUna laoKI
Gao}na tI maaihtI saMbaMiQat kaoYaagaar AiQakayaalaa sava- tpiSalaasah ta%kaL kLivaNao AavaSyak Aaho. yaacabaraobar
vaYaa-tUna ekda mhNajaoca jaUna maihnyaacyaa vaotna doyakasaaobat kayaa-laya p`mauKanao %yaaMcyaa AasqaapnaovarIla sava- ASaa sava-
pUnaina-yau@t BaivaYyaat inayau@tI dotanaaca kma-caarI maharaYT/ Saasanaacaa inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMba inavaRi<avaotnaQaark Aaho
ikMvaa ksao yaacaI tpiSalavaar maaihtI kma-caayaakDUna GaoNyaat yaavaI va tI saMbaMQaIt kaoYaagaar AiQakayaalaa
kLivaNyaat yaavaI.
maharaYT/ kaoYaagaar inayamaat AnauYaMigak sauQaarNaa yaqaavakaSa krNyaat yaotIla.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

k.iva.parkr
Saasanaacyaa Avar saicava.
@@@@@@@@@

ivaYaya ponSana Adalatcao p`yaaojana krNyaabaabat.

saamaanya p`Saasana ivaBaaga


pirp~k .emaAayaesa10021904p`..3272002 dha id.05.07.2002.

laaokSaahI idnaainaima%t maa.mau#yamaM~I yaaMcyaakDo bayaaca inavaR<a sarkarI naaokraMnaI %yaaMcyaa inavaR<aI vaotnaasaMbaMQaI
tarI maaMDlyaa. (a tarI inavaR<a SaasakIya kma-caarI ho ijalha laaokSaahI idnaacyaa kxaot saQyaacyaa inaNa-yaanausaar maaMDU
Sakt naahIt Aqavaa %yaaMcaI dKlasauQda GaotlaI jaat naahI.
2. saovaainavaR<a SaasakIya kma-caayaaMcyaa ADcaNaIcao inavaarNa krNyaasaazI Saasanaanao Asao zrivalao Aaho kI p`%yaok
ivaBaagaIya Aayau@taMnaI va [tr ivaBaagaacao ivaBaagaIya p`mauKaMnaI %yaaMcyaa kayaa-layaat maihnyaacyaa dusayaa maMgaLvaarI sakaLI
11.00 to duparI 1.30 vaajaopya-nt hjar rahUna inavaR<a sarkarI kma-caayaaMcyaa tarI saMbaMQaIcaI inavaodnao isvakaravaIt
va inavaR<a SaasakIya kma-caayaaMnaI idlaolyaa inavaodnaasaMbaMQaI kayaa-layaakDo pazpuravaa kravaa tsaoca Saasana stravar Apr
mau#ya saicavasaovaa yaaMnaI varIla vaoLat varIlap`maaNao kaya-vaahI kravaI. ijalhaiQakayaaMcyaa kayaa-layaat laaokSaahI
idnaacaI jyaa p`karo vyavasqaa krNyaat yaoto ASaIca vyavasqaa ivaBaagaIya Aayau@taMcyaa kayaa-layaat krNyaat yaavaI.
3. sqaainak vat-maanap~at ponSana Adalat mhNaUna yaa kaya-maasa jaastIt jaast p`isaQdI doNyaat yaavaI
jaoNaokna %yaa %yaa ivaBaagaatIla saovaainavaR<a SaaasakIya kma-caarI Aaplyaa tarIcaa tpSaIla ponSana AdalatmaQyao maaMDU
SaktIla.
4. yaa pirp~kacaI paoca Apr mau#ya saicava saovaa yaaMsa AQa- SaasakIya p~anao VavaI va td\naMtr ponSana
AdalatsaazI kolaolyaa vyavasqaobaabat %yaaMnaa Avagat kravao. P`a%yaok AdalatmaQyao maihnaa AKor Aalaolyaa tarI
inavaodnao va %yaa inavaarNyaakirta krNyaat AalaolaI kaya-vaahI Apr mau#ya saicava saovaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga
maM~alaya mauMba[- yaaMnaa pazivaNyaat yaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
baa,.k.Aga`vaala
Apr mau#ya saicava saovaa.
@@@@@@@@@
ivabaama.

428
ivaYaya inayatvayamaanaanausaar saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaasa
saovaainavaR<aInaMtr inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa Ada krNaobaabat.

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 1002142 saovaa 4 idnaaMk 8 jaulaO 2002.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 118 to 138 Anvayao inava<aIvaotna ivaYayak
laaBaaMcyaa inaQaa-rNa p`aiQatI va p`danaabaabatcao vaoLap~k ivaiht krNyaat Aalaolao Aaho. %yaatIla trtUdInausaar
inavaR<aIivaYayak kagadp~o ivaBaagakayaa-laya p`mauKaMkDUna p`aPt JaalyaanaMtr saMbaMiQat mahalaoKapalaaMkDUna
saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa tarKopUvaI- jaastIt jaast ek maihnyaacyaa Aat inavaR<aIvaotnaivaYayak
laaBaaMcyaa p`danaabaabatcao AadoSa inaga-imat krNyaat yaotat. sadrhU AadoSa p`aPt JaalyaanaMtr saMbaMiQat ivaBaagakayaa-laya
p`mauKaMkDUna ]pdanaacyaa rkmaaMsabaMQaIcaI doyako inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaakDo mhNajao yaqaaisqatI AiQadana va
laoKa AiQakarI mauMba[-kaoYaagaar AiQakarI yaaMcaokDo pazivaNyaat yaotat. tqaaip Asao inadSa-naasa Aalao Aaho kI yaa
saMdBaa-t inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaaMkDUna Asaa Aaga`h Qarlaa jaatao kI ASaI doyako saMbaMiQat kma-caarI
saovaainavaR<a JaalyaanaMtr saadr krNyaat yaavaI.

2. Saasana yaa saMdBaa-t Aata Asaa Kulaasaa krIt Aaho kI saovaainavaR<a haoNaayaa kma-caayaasa
inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa jyaa idnaaMkasa p`doya zrt AsatIla %yaaca idnaaMkasa p`aPt haoNao inayamaaMnaa AiBap`ot Aaho.
%yaanausaar inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMcaI doyako saMbaMiQat ivaBaagakayaa-laya p`mauKaMnaI doya tarKopUvaI- ek AazvaDa
Agaaodr kaoYaagaarat saadr kravaIt. ]pkaoYaagaar stravar QanaadoSaavdaro p`dana pwt laagaU nasalyaanao Apvaad koakNa
Bavana]pkaoYaagaar ijalha zaNao yaa izkaNaI ]p kaoYaagaaranaI inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMcyaa p`danaacaa p`doya idnaaMk
doyak parIt kolyaanaMtr %yaaca doyakavar SaovaTI pRYzaMikt krNyaat Aalaolyaa inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMcyaa p``dana
AadoSaaMvar laala Saa[-nao zLk Axarat namaUd k$na naMtr to doyak ivaBaaga kayaa-laya p`mauKMacyaa svaaQaIna kravao.
inavaR<aIvaotna saMivatrNa p`aiQakayaaMnaI ivaBaagakayaa-laya p`mauKaMkDUna inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaasaMbaMiQacaI doyako p`aPt
haotaca %yaavar %varIt kaya-vaahI k$na yaaogya %yaa rkmaaMcao QanaadoSa saMbaMiQat inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMcyaa rkmaa jyaa
idnaaMkasa p`doya haot AsatIla tao idnaaMk QanaadoSaaMvar namaUd k$na Asao QanaadoSa saMbaMiQat kma-caayaaMcyaa saovaainavaR<aIcyaa
tarKopUvaI- ivaBaagakayaa-laya p`mauKaMcyaa svaaQaIna kravao. jaoNaok$na sadrhU inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMcyaa rkmaa jyaa
idnaaMkasa p`doya AsatIla %yaaca idnaaMkasa saMbaMiQat saovaainavaRR<a kma-caayaaMsa p`aPt haovaU SaktIla. saMivatrNa p`aiQaka
yaaMkDUna p`aPt Jaalaolyaa QanaadoSaaMcaodoyakaMcao p`dana inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBa jyaa idnaaMkasa p`doya zrt AsatIla %yaaca
idnaaMkasa krNyaacaI ivaBaagakayaa-laya p`mauKaMnaI kaTkaorpNao dxata GyaavaI.

3. Aija-t rjaocao raoKIkrNa gaTivamaa yaaojanaocyaa rkmaa BaivaYyainavaa-h inaQaIcyaa rkmaa [%yaadI saMbaMiQataMcyaa
doyakaMbaabat doKIla varIla KulaasaasaUcanaa laagaU zrtIla.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasaMt vaa.caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@@@

ivabaama.

429
ivaYaya kayaa-laya p`mauKakDo namaunaa 7 yaaogyair%yaa Bana laoKaprIxaa
AiQakayaakDo pazivaNyaabaabat naa ivaBaagaIya caaOkSaI p`maaNap~.

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 1001171saovaa 4 idnaaMk 29 Aa^gasT 2002.

maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 123 Anvayao inavaR<aIvaotnaivaYayak kagadp~o
laoKaprIxaa AiQakayaaMkDo pazivaNyaabaabatcaI saivastr kaya-pQdtI ivaiht krNyaat AalaolaI Aaho. ]prao@t
inayamaacyaa ]pinayama 1 maQyao namaUd krNyaat Aalao Aaho kI inayama 121 va 122 maQaIla AavaSyak baabaI pUNa-
kolyaanaMtr kayaa-laya p`mauK irtsar Barlaolao namaunaa 5 va namaunaa 6 SaasakIya kma-caayaaMcao yaaogyair%yaa Bana AVyaavat
kolaoloa saovaapustk AaiNa saovaocyaa pDtaLNaIsaazI ]pyau@t ASaI [tr ivaSvasanaIya kagadp~o namaunaa 7 maQaIla
]ppirp~asah laoKaprIxaa AiQakayaaMkDo pazvaavaIt. namaunaa 7 cyaa pircCod 3 e maQyao spYTpNao ASaI trtUd
krNyaat AalaolaI Aaho kI kayaa-laya p`mauKanao saMbaMQaIt saovaainavaR<a SaasakIya kma-caayaaivaQd ivaBaagaIya caaOkSaI
p`laMibat naahI Asao p`maaiNat kravao.
2. Saasanaacyaa Aata Asao inadSa-naasa AaNaNyaat Aalaolao Aaho kI kahI p`krNaI kayaa-laya p`mauKaMnaI saMbaMiQat
mahalaoKapalaaMnaa inavaR<aIvaotnaivaYayak kagadp~o saadr krtanaa Asao namaUd kolao Aaho kI jaoqapya-nt yaa kayaa-layaacaa
saMbaMQa yaotao toqapya-nt saMbaMiQat AiQakayaaivaQd kaoNatIhI ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat naahI . kahI p`krNaI
kaya-alaya p`mauKaMnaI namaUd kolao Aaho kI naa ivaBaagaIya caaOkSaI p`maaNap~ AVap p`itxaaQaIna Aaho ikMvaa to Saasanaacyaa
p`SaasakIya ivaBaagaakDUna p`aPt k$na GaoNyaat yaavao.kayaa-laya p`mauKaMnaI var namaUd kolaolyaa pQdtInausaar naaivaBaagaIya
caaOkSaI p`maaNap~ saadr krNao hI baaba ]praoillaiKt inayamaaMcyaa trtUdIMSaI sausaMgat naahI. yaa saMdBaa-t Saasana Aata
Asaa Kulaasaa krIt Aaho kI saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaaMivaQd kaoNatIhI ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat naahI.
yaabaabat Aagaa} Katrjamaa kna GaoNao va namaunaa 7 maQaIla pircCod 3 e p`maaNao ivaiht namaunyaaMt p`maaNap~ doNao hI
kayaa-laya p`mauKacaI jabaabadarI Aaho. mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata 1 maharaYT/ mauMba[- va mahalaoKapala laoKa
va Anau&oyata2 maharaYT/ naagapUr yaaMnaI kayaa-laya p`mauKaMnaI saadr kolaolaI ASaI p`maaNap~o mhNajaoca maharaYT/ naagarI
saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa namaunaa 7 maQaIla pircCod 3e maQyao ivaiht kolaolaI p`maaNap~o ga`a( QaravaIt
AaiNa saMbaMiQat SaasakIya kma-caayaaMcyaa inavaR<aIvaotnaivaYayak p`krNaaMnaa AMitma svap Vavao.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao
vasaMt caaOQarI
Saasanaacao ]p saicava.
@@@@@@@@

ivaYaya jyaa rajya SaasakIya kma-caayaaMnaI sarkarI xao~atIla ]pmaaMmaQyaosvaaya<a saMsqaaMmaQyao


sqaainak saMsqaa [%yaaidmaQyao svatlaa saamaavaUna GaotlyaanaMtr ek rkmaI zaok r@kma
isvakarlaI Aaho.ASaa kma-caayaaMcyaa baabatIt AMSakarNaacaa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr
inavaR<aIvaotnaacaa 13 [tka AMSaraSaIt Baaga punasqaaipt krNao.. 15 vaYaa-cyaa
kalaavaQaIcaI pirgaNanaa.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . inaAMk 1003 83 saovaa 4 idnaaMk 5 eip`la 2003.

Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . inaAMk 1097 12 saovaa 4 idnaaMk 26 mao 1997 Anvayao jyaa rajya
SaasakIya kma-caayaaMnaI sarkarI xao~atIla ]pmaMamaQyaosvaaya<a saMsqaaMmaQyaosqaainak saMsqaa [%yaaidmaQyao svatlaa

430
saamaavaUna GaotlyaanaMtr ek rkmaI zaok r@kma svaIkarlaolaI Aaho. ASaa kma-caayaaMcyaa baabatIt AMSaraSaIkrNaacyaa
idnaaMkapasaUna 15 vaYaa-caa kalaavaQaI pUNa- JaalyaanaMtr inavaR<aIvaotnaacaa 13 [tka AMSaraSaIt Baaga punasqaaipt
krNyaabaabatcaa laaBa Anau&oya zrivaNyaat Aalaa Aaho. yaa Saasana inaNa-yaacyaa p`yaaojanaaqa- 15 vaYaa-cyaa kalaavaQaIcaI
gaNanaa krNyaasaMbaMQaat Saasana Aata KalaIlap`maaNaao Kulaasaa krIt Aaho.

]prao@t Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . inaAMk 109712saovaa 4 idnaaMk 26 mao 1997 cyaa p`yaaojanaaqa-

1 15 vaYaa-cyaa kalaavaQaIcaI gaNanaa Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena 1067 49 67


e@sa idnaaMk 17.10.67 Saasana inaNa-ya iva<a iva.. pI[-ena 1072 59 jaI Aa^f 172 esa 2 idnaaMk
25.4.73 maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 67 DI Anvayao ivaiht krNyaat
Aalaolyaa trtudInausaar jyaa tarKosa inavaR<aIvaotna [%yaaidcyaa r@kmaa ivatrNayaaogya zrt AsatIla %yaa tarKopasaUna
krNyaat yaavaI.

2 jyaa p`krNaI yaqaaisqatI Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena 10674967 e@sa idnaaMk
17.10.67 Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . pI[-ena 107259 jaI Aa^f 172 esa 2 idnaaMk 25 eip`la
1973 maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 67 DI cyaa trtudInausaar inavaR<aIvaotna
[%yaaidcyaa ivatrNayaaogya zrNaayaa ivaiht tarKopasaUna 15 vaYaa-caa kalaavaQaI 1 eip`la 1985 pUvaI-ca pUNa- Jaalaolaa
Asaola ASaaMcyaa p`krNaI inavaR<aIvaotnaacaa 13 [tka AMSaraSaIt Baaga 1 eip`la 1985 pasaUna punasqaaipt kravaa.

3 varIla inaNa-yaacyaa pirNaamaI punasqaaipt krNyaat Aalaolyaa inavaR<aIvaotnaacyaa 13 [t@yaa


AMSaraSaIt BaagaacaI qakbaakI Anau&oya zrt Asaola tr ASaa qakbaakIcaI r@kma saMbaMQaItaMnaa p`dana krNyaat yaavaI.
maa~ qakbaakIcyaa rkmaovar kaoNatohI vyaaja Anau&oya rahNaar naahI.

maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1967 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama 5 cyaa
klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolaoo AiQakar va %yaa saMbaMQaatIla [tr sava- AiQakar yaaMcaa vaapr k$na Saasana
AaNaKI AsaahI inaNa-ya Gaot Aaho kI ho AadoXa ijalha pirYad kma-caayaaMnaa laagaU haotIla.
@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaaMnao saovaa inavaR<aIcyaa vaoLI sqaayaI


pdsqaaiya%va p`maaNap~ QaarNa kolaolao AsalyaasaMbaMiQacaI AT..

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1001388saovaa 4 idnaaMk 2 jaUna 2003.

maharaYT/ naagarI saovaainavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 30 cyaa trtUdInausaar SaasakIya kma-caayaacaI
Ah-takarI saovaa %yaaMcaI jyaa pdavar kayamapNao ikMvaa sqaanaapnna ikMvaa ta%purtI yaa naa%yaanao p`qamat naomaNaUk kolaolaI
Asaola %yaa pdacaa kaya-Baar tao jyaa tarKosa Gao[-la %yaa tarKopasaUna sau hao[-la.maa~ saovaainavaR<aIcyaa vaoLI sadrhu
SaasakIya kma-caayaanao SaasakIya saovaotIla eKado sqaayaIpd kayamapNao QaarNa kolaolao Asalao paihjao Aqavaa inalaMibat
QaarNaaiQakar ikMvaa sqaaiya%va p`maaNap~ QaarNa kolaolao Asalao paihjao.
2. Saasana Aata Asaa inadoSa dot Aaho kI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama30
maQaIla saovaainavaR<aIcyaa vaoLI SaasakIya kma-caayaanao SaasakIya saovaotIla eKado sqaayaIpd kayamapNao QaarNa kolaolao

431
Asalao paihjao Aqavaa inalaMibat QaarNaaiQakar ikMvaa sqaaiya%va p`maaNap~ QaarNa kolaolao Asalao paihjao hI trtUd
vagaLNyaat yaot Aaho.
3. ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla va yaa idnaaMkalaa jao SaasakIya kma-caarI saovaot
Aahothaoto %yaaMnaa laagau haotIla.
4. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 30 cyaa ivaVmaana trtUdI yaa Saasana
inaNa-yaatIla trtUdIcyaa mayaa-dopya-nt sauQaarNyaat Aalyaa Aahot Asao maanaNyaat yao[-la. yaa inayamaat irtsar sauQaarNaa
yaqaavakaSa krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

A.ku.daO.jaaQava
Saasanaacao p`Qaana saicava.

TIp yaa saMdBaa-t idnaaMk 4.1.2008 caa Saasana inaNa-yahI phavaa.

@@@@@@@@@

ivaYaya 50 mahagaa[- Ba<yaacaomahagaa[- vaaZIcao saovaainavaRi<a


laaBaaMcyaa p`yaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya .saoinavao 1004185saovaa4 idnaaMk 20 jaulaO 2004.

Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI 1 Aa^gasT 2004 pasaUna saovaainavaR,<aI laaBaaMcyaa p`yaaojanaasaazI maUL
vaotnaacyaa 50 evaZa mahagaa[- Ba<aa maUL vaotnaat ivalaIna krNyaat yaavaa AaiNa tao mahagaa[- vaotna mhNaUna
svatM~pNao dSa-ivaNyaat yaavaa.

2. Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI ivaVmaana inavaRi<avaotnaQaakraMcyaa baabatIt ivaVmaana inavaRi<avaotnaacyaa
50 evaZyaa mahagaa[- vaaZIcao ivalaInaIkrNa 1 Aa^gasT 2004 pasaUna inavaRi<avaotnaat krNyaat yaavao AaiNa to
mahagaa[- inavaRi<avaotna mhNaUna svatM~pNao dSa-ivaNyaat yaavao.mahagaa[- inavaRi<avaotnaat ivalaIna krNyaat AalaolaI
mahagaa[- vaaZ mahagaa[- vaaZIcyaa ivaVmaana dratUna 61 kmaI krNyaat yaavaI mhNajaoca 1 Aa^gasT 2004 pasaUna
maUL inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna AaiNa mahagaa[- inavaRi<avaotna yaaMcyaa ekUNa rkmaovar 11 dranao mahagaa[- vaaZ doya
rahIla.

3. 1 Aa^gasT 2004 to 31 mao 2005 yaa kalaavaQaIt saovaainavaR<a haoNaayaa kma-caayaaMcao inavaRi<avaotna inaiScat
krtanaa kaoNatIhI hanaI hao} nayao yaadRYTInao Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI %yaaMcyaa p`krNaI ivaSaoYa vyavasqaa
mhNaUna 1 Aa^gasT 2004 pUvaI- %yaaMnaI Aija-t kolaolyaa maUL vaotnaacyaa 50 [tka mahagaa[- Ba<aa inavaRi<avaotna
pirgaiNat krNyaacyaa p`yaaojanaaqa- maUL vaotna mhNaUna samajaNyaat yaavaa. pirNaamaI mahagaa[- inavaRiM<avaotnaacaa Baaga
kovaL 31 jaulaO 2004 pya-nt saovaainavaR<a Jaalaolyaa haoNaayaa inavaRi<avaotnaQaarkaMcyaa baabatIt Aist%vaat rahIla.
4. saovaainavaRi<a laaBaaMsaazI maUL vaotnaacyaa 50 evaZa mahagaa[- Ba<aa mahagaa[- vaotna mhNaUna gaNaNyaat
AalyaamauLo inavaRiM<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna ho vaotna AiQak mahagaa[- vaotnaacyaa Anaumao 50 va 30 [tko

432
pirgaiNat kolao jaa[-la va %yaacaI ikmaana mayaa-da .1913 AaiNa kmaala mayaa-da rajya SaasanaakDIla ]ccatma Anau&oya
vaotna AiQak mahagaa[- vaotna yaaMcyaa Anaumao 50 AaiNa 30 ASaI rahIla. %yaamauLo Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga
.saoinavao 1099302saovaa 4 idnaaMk 15 naaovhoMbar 1999 cyaa pircCod 6 va 8 maQaIla trtudI yaa mayaa-dopya-nt
sauQaarNyaat Aalyaa Aahot.

5. ivaVmaana inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMbainavaRi<avaotnaQaarkanaa yaqaaisqatI mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata1


mauMba[- ikMvaa mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata 2 naagapUr yaaMcyaa p`aiQakar p~aiSavaaya varIla inaNa-yaanausaar pircCod
2 inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotnaacao p`dana krNyaasaazI sava- inavaRi<avaotna saMivatrNa p`aiQakarI mhNajao yaqaaisqatI
AiQadana va laoKa AiQakarI mauMba[-kaoYaagaar AiQakarI yaaMnaa yaavdaro p`aiQat krNyaat yaot Aaho.
6. Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI jyaaMnaa inavaRi<avaotna yaaojanaa laagaU kolaolaI Aaho ASaa maanyata va
Anaudanap`aPt SaOxaiNak saMsqaa iYatr ivaVapIzo va %yaaMcyaaSaI saMlagna AsalaolaI ASaasakIya mahaivaValayao va iYa
ivaVapIzo yaaMmaQaIla inavaRi<avaotnaQaarkkuTuMbainavaRi<avaotnaQaark yaaMnaa varIla inaNa-ya yaaogya%yaa forfaraMsah laagaU
rahtIla.
7. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saimatI AiQainayama1961 sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama maaMk
paca cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaasaMbaMQaatIla [tr sava- AiQakar yaaMcaa vaaapr
kna Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI varIla inaNa-ya ijalha pirYadaMcao inavaRi<avaotnaQaark kuTuMbainavaRi<avaotnaQaark
yaanaaMhI laagaU rahtIla.
8. yaasaMbaMQaIcaa Kca- varIla pircCodaMt namaUd kolaolyaa inavaRi<avaotnaQaarkaMcaI inavaRi<avaotnao jyaa Aqa-saMklPaIya
SaIYaa-KalaI KcaI- TakNyaat yaotat %yaa SaIYaa-KalaI KcaI- TakNyaat yaavaa va tao %yaa %yaa SaIYaa-tMga-t maMjaUr AnaudanaatUna
BaagaivaNyaat yaavaa.
9. yaa AadoSaaMcaI [Mga`jaI p`t saaobat jaaoDlaI Aaho.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

vasant vaa. caaOQarI


Saasanaacao ]p saicava .
TIp yaa saMdBaa-t id.18.2.2008 cao pirp~khI phavao

@@@@@@@@@

ivaYaya saovaainavaR<aIpUvaI-caI AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krNyaacao


AiQakar maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa p`%yaayaaoijat krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Arjaa 2405p`..505saovaa 8 idnaaMk 23 Aa^gasT 2005.

saMdBa- Saasana pirp~k .saoinavao 1089110saovaa 4 idnaaMk 10.4.1990.

maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 662 KalaIla iTponausaar inavaR<aIpUva- rjaa mhNaUna
maMjaur kolaolyaa rjaomaQyao AsaaQaarNa rjaocaa samaavaoSa haot naahI.
2. ]@t saMdBaa-QaIna pirp~kanvayao kolaolyaa KulaaSaanausaar SaasakIya kma-caayaasa inavaR<aIcyaa lagatpUvaI- AsaaQaarNa
rjaa Anau&oya nasalyaamauLo kayaa-laya p`mauK Aaplyaa AiQakarat tI maMjaUr k Sakt nasalyaanao ASaa p`krNaat SaasakIya
kma-caayaalaa doNyaat Aalaolyaa AsaaQaarNa rjaosa kayaa-laya p`mauKanao p`qama SaasanaacaI maMjaUrI Gao}na tI AsaaQaarNa rjaa

433
inayaimat kna GyaavaI va naMtrca %yaaAaQaaro ASaa SaasakIya kma-caayaaMcao inavaR<aIvaotnaacao kagadp~ tyaar kna
mahalaoKapala mauMba[-naagapUr yaaMcaokDo pazvaavao ASaI trtUd Aaho.
3. yaa trtUdIcyaa AnauYaMgaanao xao~Iya kayaa-layaatIla barIca p`krNao iva<a ivaBaagaacyaa maMjaUrIsaazI yaot Asalyaacao
inadSa-naasa Aalao Aaho. inavaR<aIpUva- AsaaQaarNa rjaa paca vaYaa-pya-nt maMjaUr krNyaacao AiQakar maM~alayaIna p`SaasakIya
ivaBaagaaMnaa doNyaacao ivacaaraQaIna haoto. td\nauYaMgaanao saaobatcyaa piriSaYT 1 maQyao namaUd kolaolyaa ATIMcyaa AQaIna rahUna
maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 maQaIla inayama 662 KalaIla iTp iSaiqala kna p`krNao maMjaUr krNyaacaa
AiQakar maM~alayaIna ivaBaagaaMnaa doNyaat yaot Aahot.
4. Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI ho AadoSa inaga-imat Jaalyaacyaa idnaaMkapasaUna AMmalaat yaotIla va yaa
idnaaMkalaa p`laMibat AsalaolaI p`krNaohI yaa AadoSaanausaar ivainayaimat krNyaat yaotIla.maa~ jaI p`krNao yaapUvaI-ca
AMitmat inakalaat kaZlaolaI Aahot %yaa p`krNaacao punaiva-laaokna krNyaat yaoNaar naahI. saovaa inayamaaMmaQaIla ivaVmaana
trtUdI yaa Saasana inaNa-yaatIla trtUdIMcyaa mayaa-dopya-nt sauQaarNyaat Aalyaa Aahot Asao maanaNyaat yao[-la. yaa inayamaat
irtsar sauQaarNaa yaqaavakaSa krNyaat yao[-la.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

nasaImaa ma.SaoK
Saasanaacao ]p saicava.

piriSaYT1.
P`a%yaayaaoijat kolaolao AiQakar
maharaYT/ naagarI saovaa rjaainayama 1981.

A.inayama AiQakaracao svap AiQakar vyaaPtI Saora


.maaMk p`%yaayaaojaIt
kolaolaa
P`aaiQakarI

1 2 3 4 5 6

1 662 inavaR<aIpUva- rjaoiSavaaya maM~alayaIna ekMdr pUNa- sadr AsaaQaarNa rjaa puZIla ATIMcyaa AQaIna maMjaUr kolaI
Anaupisqat raihlyaasa p`SaasakIya saovaot AiQakar jaa[-la.
kalaavaQaI AsaaQaarNa ivaBaaga paca 1 jyaa kma-caayaacyaa KatI kaoNatIhI rjaa iSallak naahI
vaYaa-pya-nt va vaOVkIya karNaastva Ajaa-vdaro %yaabaabatcaI maaihtI
AvaOVkIya kayaa-layaasa idlaolaI Asaola tr ASaa kma-caayaacyaa
karNaastva baabatIt saxama p`aiQakayaacyaa mato %yaacaI AnaupisqatI
sa,maqa-naIya Asaola tr rjaoiSavaaya AnaupisqatIcaa kalaavaQaI
doya va Anau&oya rjaa maMjaUr kna inayaimat krNyaabaabat
inayau@tI p`aiQakayaanao inaNa-ya GaoNao AavaSyak Asaola.
2 jaovha eKada SaasakIya kma-caarI Alp kalaaMtranao
vaOVkIya p`maaNap~acyaa AaQaaro vaarMvaar Anaupisqat rhat
Asaola[tr Anau&oya rjaa iSallak nasatanaa daona maihnyaaMpoxaa
AiQak kalaavaQaIsaazI Anaupisqat Asaola tr ASaap`krNaat
%yaalaa vaOVkIya maMDLasamaaor ]pisqat rahNyaat saaMgaNyaat
yaavao.
3 ASaa p`krNaacao ma.naa.sao.rjaainayama1981 maQaIla
inayama 32 to inayama 42 AMtga-t ivaiht kolyaanausaar kaya-vaahI

434
krNyaat AalaI Aaho %yaacaI p`SaasakIya ivaBaagaanao Katrjamaa
k$na GaoNao AavaSyak Aaho.
4 Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .saoinavao 100129saovaa 4
idnaaMk 15.1.2001 nausaar vaOVkIya karNaastva GaotlaolaI
AsaaQaarNa rjaa inavaR<aIvaotnaasaazI AaiNa [tr saovaaivaYayak
laaBaaMsaazI Ah-takarI saovaa mhNaUna ihSaaobaat GaotlaI jaa[-la.
5svaocCainavaR<aI GaoNaayaa kma-caayaasa naaoiTSaIcaa kalaavaQaI
pUNa- krNyaasaazI AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta yaot naahI.ASaa
p`krNaat naaoiTSaIcaa kalaavaQaI kmaI kna Aja- idlyaanaMtrcyaa
dusayaa idvaSaI ASaa kma-caayaasa svaocCainavaR<a krNao
AavaSyak rahIla.
ba vaOVkIya karNaa maM~alayaIna ekMdr pUNa- 1 jaoa kma-caarI rjaoiSavaaya Anaupisqat rahIlaa Asaola va
vyaitir@t p`SaasakIya paca AiQakar %yaanao vaoLaovaoLI Ajaa-vdaro yaabaabatcaI maaihtI kayaa-layaasa
ivaBaaga vaYaa- idlaolaI Asaola tr ASaa kma-caayaacyaa baabaatIt saxama
pya-nt p`aiQakayaacyaa mato %yaacaI AnaupisqatI samaqa-naIya Asaola tr
rjaoiSavaaya AnaupisqatIcaa kalaavaQaI doya va Anau&oya rjaa maMjaUr
k$na inayaimat krNyaabaabat vaoLIca ivacaar kolaa jaaNao
AavaSyak Asaola.jar kma-caayaaMcaI AnaupisqatI samaqa-naIya
nasaola tr %yaacyaa ivaw iSastBaMga ivaYayak kaya-vaahI sau
krNyaat yaavaI.
2 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaacyaa karNaastva ivaBaagaIya
nyaaiyak caOakSaI p`laMibat nasaavaI.
3 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaacaa kalaavaQaI kaoNa%yaahI
saovaa p`yaaojanaaqa- inavaR<aIvaotnaivaYayak laaBaaMsah ga`a(
QarNyaat yao} nayao va tSaI sPaYT naaoMd saovaa pustkat GaoNyaat
yaavaI.
4 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaaba_la saMbaMiQat
kma-caayaaivaw vaoLIca iSastBaMgaacaI kaya-vaahI na kolyaasa
saxam,a p`aiQakayaavar yaa saMbaMQaatIla jabaabadarI inaiScat
krNyaat yaavaI.
5 rjaoiSavaaya Anaupisqat raihlyaacyaa kalaavaQaImaQyao saMbaMiQat
kma-caayaasa sa@tInao saovaainavaR%tsaovaotUna kaZUna Taklao ikMvaa
baDtf- kolaolao naahI Aqavaa %yaanao rajaInaamaa idlaolaa naahI yaacaI
saxama p`aiQakayaanao Ka~I kna tsao
p`maaiNat krNao AavaSyak rahIla.
6svaocCainavaR%tI GaoNaayaa kma-caayaasa naaoiTSaIcaa kalaavaQaI
pUNa- krNyaasaazI AsaaQaarNa rjaa maMjaUr krta yaot naahI.ASaa
p`krNaat naaoiTSaIcaa kalaavaQaI kmaI kna Aja-
idlyaanaMtrcyaa idvaSaI ASaa kma-caayaasa svaocCainavaR%t krNao
AavaSyak rahIla.

TIp saMpUNa- saovaot 5 vaYaa-caI mayaa-da vaOVkIya ikMvaa vaOVkIya karNaavyaitir@t ASaa doanhI karNaaMsaazI imaLUna Aaho.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya rajya Xaasanaacyaa saovaot 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa


%yaanaMtr inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMsaazI navaIna AMSadana
inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU krNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . Ainayaao 1005 126saovaa 4 idnaaMk 31.10.2005.

435
P`astavanaa
koMd` Saasanaanao %yaaMcyaa saovaomaQyao 1 jaanaovarI 2004 raojaI ikMvaa %yaanaMtr navyaanao inayau@t haoNaayaa
kma-caayaaMsaazI navaIna AMSadana inavaR,<aIvaotna yaaojanaa mhNajaoca pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa Defined
Contribution Pension System Saasana AiQasaUcanaa iva<a maM~alaya Aaiqa-k kaya- ivaBaaga idnaaMk 22 iDsaoMbar
2003 Anvayao laagaU kolaI Aaho. koMd` Saasanaanao AsaohI jaahIr kolao Aaho kI rajya SaasanaaMnaadoKIla var ]llaoiKlaolyaa
navaIna AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaomaQyao sahBaagaI haoNaacaa ivaklp ]plabQa Asaola. %yaacap`maaNao yaa yaaojanao AMtga-t
inavaR<aIvaotna inaQaIcao vyavasqaapna va ivainayamana krNyaasaazI eka svatM~ inavaR<aIvaotna inaQaI ivainayaamak va ivakasa
p`aiQakrNaacaI( Pension Fund Regulatory and Development Authority ) sqaapnaa kod` Saasanaanao kolaI Aaho.
koMd` Saasanaacyaa varIla navaIna AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaocyaa QatI-var rajya Saasanaacyaa saovaot navyaanao inayau@t
haoNaayaa yaa kma-caayaaMnaa navaIna AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU krNyaabaabatcaa p`Sna yaa Saasanaacyaa ivacaaraQaIna
haota.
inaNa-ya
2. A Saasanaanao Aata Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI Saasana saovaot 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr
inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMsaazI saQyaa Aist%vaat Asalaolyaa inavaR,<aIvaotna yaaojanaoeovajaI koMd` Saasanaacyaa QatI-var navaIna
pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa (Difined Contribution Pension System) KalaI namaUd kolyaanausaar laagaU
krNyaat yao[-la.
ba Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI varIla navaIna pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaocyaa
AMmalabajaavaNaIcyaa p`yaaojanaaqa- ho rajya Saasana koMd` Saasanaacyaa var ]llaoiKNyaat Aalaolyaa navaIna pirBaaiYat AMSadana
inavaR,<aIvaotna yaaojanaomaQyao sahBaagaI hao[-la.
k Saasanaanao AsaahI inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI 1saQyaa Aist%vaat AsalaolaI inavaR<aIvaotna yaaojanaa mhNajao
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 va maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama
1984 AaiNa 2 saQyaa Aist%vaat AsalaolaI sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaI yaaojanaa yaaMcyaa trtudI Saasana saovaot
1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMnaa laagaU haoNaar naahIt.
navaIna inavaR<aIvaotna yaaojanaocaI zLk vaOiXaYTyao

3.navaIna inavaR,<aIvaotna yaaojanaocaI zLk vaOiSaYTyao KalaIlap`maaNao Aahot.

A yaa yaaojanaosa pirBaaiYat AMSadana inavaR,<aIvaotna yaaojanaa (Defined Contribution Pension System)
Asao saMbaaoQaNyaat yao[-la.
ba hI yaaojanaa idnaaMk 1 naaovhoMbar 2005 pasaUna AMmalaat yao[-la.
k navaIna pirBaaiYat AMSadana inavaR<,aIvaotna yaaojanaa 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr rajya Saasanaacyaa saovaot
inayau@t haoNaayaa sava- kma-caayaaMsaazI Ainavaaya- Asoala.
D navaIna pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa pirBaaiYat AMSadanaavar AaQaairt Asaola AaiNa yaa yaaojanaomaQyao
daona str AsatIla to mhNajao str 1 (Tier 1 ) va str 2.( Tier 2 )
str1 ha Saasanaacyaa saovaot 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inayau@t haoNaayaa sava- kma-caayaaMsaazI
Ainavaaya- Asaola, tr str 2 %yaaMcyaasaazI vaOkilpt sva$pacaa Asoala va tao %yaaMcyaa svaocCainaNa-yaacyaa AiQana
Asaola.
[ str 1 AMtga-t p`%yaok SaasakIya kma-caayaasa %yaacyaa maUL vaotna AiQak mahagaa[- vaotna Asalyaasa
AiQak mahagaa[- Ba<aa yaa rkmaocyaa 10 T@ko [tko maaisak AMSadana Vavao laagaola. hI r@kma p`%yaok
maihnyaat kma-caayaaMcyaa vaotna doyakatUna vajaa k$na GaotlaI jaa[-la.rajya Saasana samatulya AMSadana do[-la.hI
AMSadanao AaiNa gauMtvaNaukIvarIla p`aPtIcyaa rkmaa AahrIt krta na yaoNyaajaaogyaa (Non-withdrawable )

436
inavaR<aIvaotna str 1 Ka%yaamaQyao jamaa kolyaa jaatIla.
f str 2 AMtga-t p`%yaok SaasakIya kma-caarI %yaacaI tXaI [cCa Asalyaasa var ]lloaiKlaolyaa inavaR,<aIvaotna str 1
Ka%yaavyaitir@t svaOicCk str 2 AahrNayaaogya ( Withdrawable ) Kato }GaDU Saktao.yaa svatM~ Ka%yaat
kma-caayaacao AMSadana jamaa kolao jaa[-la AaiNa SaasakIya kma-caayaasa %yaatIla rkmaa kaZUna GaoNyaacaa ivaklp
]plabQa Asaola. tqaaip Saasana yaa Ka%yaat kaoNatohI AMSadana jamaa krNaar naahI.
ga SaasakIya kma-caayaasa sava-saaQaarNapNao inayat vayaaomaana yaqaaisqatI 58 vaYao- 60 vaYao- pUNa- haotaca ikMvaa
%yaanaMtr navaIna inavaR<aIvaotna yaaojanaocyaa str 1 maQaUna baahor pDta yao[-la. tqaaip yaa yaaojanaotUna baahor pDtanaa
SaasakIya kma-caayaasa %yaacyaa KatI jamaa Jaalaolyaa ekUNa rkmaocyaa 40 r@kma inavaR<aIvaotna inaQaI
ivainayaamak va ivakasa p`aiQakrNaakDUna inayaMi~t kolyaa jaaNaayaa jaIvana ivamaa kMpnaIkDUna vaaiY-a-k
Annuity KrodI krNyaasaazI gauMtivaNao Ainavaaya- Asaola.

SaasakIya kma-caayaacyaabaabatIt ]prao@t vaaiYa-kImaQaUna saMbaMQaIt kma-caarI tsaoca saovaainavaR<aIcyaavaoLI %yaacyaavar


AvalaMbaUna Asalaolao %yaacao Aa[-vaDIla AaiNa %yaacaI itcaa ptI yaqaaisqatI p%naIptI yaaMnaa hyaatBar inavaR<aIvaotna
doNyaacaI vyavasqaa kolaI jaa[-la.
SaasakIya kma-caayaacyaa KatI jamaa AsalaolaI ]va-rIt r@kma zaok rkmaocyaa sva$pat saMbaMQaIt SaasakIya
kma-caayaasa p`dana kolaI jaa[-la va itcaa ivainayaaoga koaNa%yaahI p`karo krNyaacao svaatM~ %yaasa Asaola.
SaasakIya kma-caayaasa %yaacyaa inayat vayaaomaanaapUvaI- yaqaaisqatI 5860 vaYao- haoNyaapUvaI- inavaR<aIvaotna
yaaojanaa saaoDUna doNyaacaI mauBaa Asaola. tqaaip ASaa p`krNaI KrodI kravayaacaI Ainavaaya- vaaiYa-kI ( annuitisation )
SaasakIya kma-caayaacyaa ]prao@t KatI jamaa Jaalaolyaa ekUNa rkmaocyaa 80 Asaola.

yaaojanaocaI vyaaPtI

4. A var namaUd kolyaap`maaNao navaIna pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa Saasana saovaot 1 naaovhoMbar
2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMnaa laagaU hao[-la. ba Saasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI
jyaaMnaa saQyaa Aist%vaat AsalaolaI inavaR<aIvaotna yaaojanaa va sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaI yaaojanaa laagaU Aaho ASaa
maanyata va Anaudanap`aPt XaOxaiNak saMsqaa iYatr ivaVapIzo AaiNa %yaaMcyaaXaI saMlagna AsalaolaI AXaasakIya mahaivaValayao
va YaI ivaVapIzo [%yaaidMcyaa saovaomaQyao 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMsaazI varIla
inaNa-ya yaaogya %yaa forfarasah laagaU haotIla. k maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saima%yaa AiQainayama 1961 sana
1962 caa maharaYT/ AiQainayama . Paaca cyaa klama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar va %yaasaMbaMQaatIla
[tr sava- AiQakar yaaMcaa vaapr k$na Saasana AsaahI AadoXa dot Aaho kIijalha pirYadaMcyaa saovaot 1 naaovhoMbar 2005
raojaI ikMvaa %yaanaMtr inayau@t haoNaayaa kma-caayaaMsaazI doKIla varIla inaNa-ya laagaU haotIla.
Pa`SaasakIya ivaBaaga inayau@tI pa`iQakarI yaaMcyaasaazI mah%vaacyaa saUcanaa

5. varIla inaNa-yaacyaa pirNaamaI


A Saasana Asaaa dot Aaho kI sava- saMbaMQaIt saovaa p`vaoXa inayamaaMnaa yaaogya %yaa sauQaarNaa tatDInao AiQasaUicat
krNyaabaabat saamaanya p`Xaasana ivaBaaga tsaoca Anya saMbaMQaIt maM~alayaIna p`SaasakIya ivaBaaga yaaMnaI %varonao pavalao
]calaavaIt.ba Saasana AsaahI AadoXa dot Aaho kI saamaanya p`Saasana ivaBaaga Anya saMbaMQaIt maM~alayaIna p`SaasakIya
ivaBaaga rajyaatIla sava- inavaD maMDLo maharaYT/ laaoksaovaa Aayaoaga va sava- inayau@tI p`aiQakarI yaaMnaI jao ]maodvaar ivaivaQa
SaasakIya AasqaapnaaMvar 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr inayau@t kolao jaaNar Aahot ASaa ]maodvaaraMnaa %varIt
Asao laoKI kLvaavao kI 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr %yaaMcaI SaasakIya saovaot inayau@tI haotaca %yaaMnaa navaIna
ivabaama.

437
pirBaaYaIt AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU zrola.maa~ saQyaa Aist%vaat AsalaolaI inavaR<aIvaotna yaaojanaa mhNajao
maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 va maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaaIkrNa inayama
1984 AaiNa saQyaa Aist%vaat AsalaolaI sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaI yaaojanaa %yaaMnaa laagaU haoNaar naahI.

6. doyako kaZNao SaasakIya kma-caayaaMkDUna AMSadanaacaI vasaUlaI krNao Saasanaacyaa AMSadanaacao p`dana krNao [.
ivaBaaga kayaa-laya p`mauKaMnaI AahrNa va saMivatrNa p`aiQakayaaMnaI AMmalaat AaNaavayaacaI kaya-pQdtI %yaaca p`maaNao
laoKaivaYayak kaya-pQdtI inaQaIcyaa vyavasqaapnaasaMbaMQaI vyavasqaa AaiNa AiBalao#yaaMcao jatna krNao [%yaadIbaabat saivastr
saUcanaa lavakrca inaga-imat krNyaat yao[-la.

7. yaa AadoXaaMcyaa AnauYaMgaanao maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aI vaotna inayama 1982 va maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<,aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa inayama 1984 tsaoca sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaI ivaYayak inayamaaMnaa
AaOpcaarIk sauQaarNaa svatM~pNao krNyaat yaot Aahot.

8. ho AadoXa Saasanaacyaa KalaIla saMkot sqaLMavar ]plabQa hao} SaktIla. Finance.mah.nic.in. &
www.maharashtra.gov.in.

@@@@@@@@@

ivaYaya BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa rkmaotUna Saasanaalaa yaoNao rkmaa


Saasana nauksaana yaaMcaI vasaulaI na krNyaabaabat.

saa.p`.ivaBaaga pirp~k . Pa`ainamaM 2005486p`..040613A idnaaMk 23 jaanaovaarI 2006.

maharaYT/ sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaI inayama 1998 maQaIla inayama 25 2 KalaIla TIp 1 yaoqao
Anaumao Saasanaalaa doya rkmaaMcaI vasaUlaI AaiNa BaivaYya inavaa-h inaQaIcao AMitma p`dana yaaMcaI sarimasaL k$ nayao. tsaoca
SaasakIya kma-caayaanao Afratfr kolaolaI r@kma %yaacyaa BaivaYya inavaa-h inaQaItUna vaLtI krNyaat yao} nayao. ASaa
spYT trtudI krNyaat Aalyaa Aahot. %yaanausaar jarI eKaVa saovaainavaR<a vaga-NaIdarakDUna Saasanaasa doya Asalaolyaa
rkmaa yaoNao baakI Asalyaasa va vaga-NaIdarasa saovaainavaR<aInaMtrcyaa laaBaaMcyaa sava- Anau&oya rkmaa jarI p`dana krNyaat
Aalaolyaa Asalyaa trIhI ASaa pirisqatIt saMbaMQaIt vaga-NaIdarakDUna BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa AMitma p`danaacyaa rkmaotUna
Saasanaasa doya Asalaolyaa rkmaaMcaI vasaUlaI krta yaot naahI. Asao AsatanaahI inayamaatIla sadrhU trtudIMcao saMbaMQaItaMkDUna
kaTokaorpNao palana haot nasalyaacao va %yaamauLo yaa saMdBaa-t baroca tar Aja- maa. laaokAayau@t yaaMcyaa kayaa-layaakDo
p`aPt haot Asalyaacao %yaa kayaa-layaanao Saasanaacyaa inadSa-naasa AaNalao Aaho.

3. sababa varIla p`maaNao Ainayaimatta TaLNyaakirta Asao AadoXa doNyaat yaot Aahot kI maharaYT/ sava-saaQaarNa
BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa inayama 25 2 KalaIla TIp 1 va 3 cao kaTokaorpNao palana krNyaat yaavao.tsaoca
saovaainavaR<a haoNaayaa vaga-NaIdaraMkDUna %yaacyaa BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa AMitma p`danaacyaa rkmoatUna Saasanaasa yaoNao
Asalaolyaa kaoNa%yaahI p`karcyaa rkmaaMcaI vasaUlaI krNyaat yao} nayao. varIla p`maaNao kaya-vaahI na Jaalyaanao saovaainavaR<a
vaga-NaIdarasa BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa AMitma p`danaacaI r@kma imaLNyaasa ivalaMba Jaalyaasa %yaa ivalaMbaasa jabaabadar
AsaNaayaa saMbaMQaItaMvar jabaabadarI inaiEcat k$na %yaaMcyaaiva$w yaaogya tI iSastBaMgaacaI kaya-vaahI krNyaat yaavaI.
@@@@@@@@@@
ivabaama.

438
ivaYaya maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama
68 maQyao sauQaarNaa

iva<a ivaBaaga AiQasaUcanaa .Arjaa 2405p`..14saovaa 8 idnaaMk 29 jaUna 2006.

AiQasaUcanaa
Baartacao saMivaQaana

. Arjaa 2405p`..14saovaa 8 Baartacyaa saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 yaacyaa prMtukanvayao


p`dana krNyaat Aalaolyaa AiQakaraMcaa vaapr kna maharaYT/acao rajyapala maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981
maQyao AaNaKI sauQaarNaa krNyaasaazI yaavdaro puZIla inayama tyaar krIt Aahot

3. ek yaa inayamaaMsa maharaYT/ naagarI saovaa rjaa sauQaarNaa inayama 2006 Asao mhNaavao.
daona ho inayama idnaaMk 1 jaulaO 2006 pasaUna AMmalaat yaotIla.

4. maharaYT/ naagarI saovaa rjaa inayama 1981 cyaa inayama 68 maQyao

A paoTinayama 5 maQyao SaasakIya kma-caayaalaa yaa majakUraeovajaI paoTinayama 6 cyaa


trtudIcyaa AQaIna rahUna SaasakIya kma-caayaalaa ha majakUr samaaivaYT krNyaat yaavaa.
ba paoTinayama 5 naMtr puZIla paoTinayama samaaivaYT krNyaat yaavaa

6e inalaMbanaaQaIna Asatanaa ikMvaa iSastBaMgaacaI Aqavaa faOjadarI kaya-vaahI p`laMibat Asatanaa


saovaainavaR<aIcao vaya Jaalyaavar saovaainavaR<a haoNaayaa SaasakIya kma-caayaaMcyaa baabatIt rjaa maMjaUr krNaayaa
saxama p`aiQakayaasa jar %yaacyaa mato ASaa kma-caayaaivaQdcaI kaya-vaahI samaaPt Jaalyaavar %yaacyaakDUna
kahI r@kma vasaulaIyaaogya haoNyaacaI Sa@yata Asaola tr Aija-t rjaocaI pUNa-t ikMvaa AMSat samamaulya raoK
r@kma raoKUna Qarta yao[-la. kaya-vaahI samaaPt Jaalyaavar tao SaasakIya doNyaacao kaoNa%yaahI Asalyaasa
samaayaaojana kolyaavar ASaa rItInao raoKUna Qarlaolyaa rkmaosa pa~ Asaola.
baI maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayama 1979 cyaa trtudIMnausaar ek iSaxaa%mak
]paya mhNaUna SaasakIya kma-caayaasa sa@tInao saovaainavaR<a kolyaasa rjaa maMjaUr krNaara saxama p`aiQakarI %yaalaa
saovaainavaRi<acyaa idnaaMkasa %yaacyaa KatI Aija-t rjaa jamaa Asalyaasa 300 idvasaaMcyaa kmaala mayaa-dopya-nt
yaa inayamaat ivainaid-YT kolaolyaa rItInao Aija-t rjaoba_la rjaa vaotnaacaI samamaUlya raoK r@kma doNaara AadoSa
kaZIla.

3. sadr Saasana AiQasaUcanaa maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra.gov.in yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa


krNyaat AalaI AsaUna %yaacaa saMkotaMk 20060628170712001 Asaa Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao


nasaImaa ma.SaoK
Saasanaacyaa ]p saicava
@@@@@@@@@
ivabaama.

439
ivaYaya 50 mahagaa[- Ba<yaacaomahagaa[- vaaZIcao saovaainavaRi<a
laaBaaMcyaa p`yaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa..
sPaYTIkrNa

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 100672saovaa 4 idnaaMk 20 saPToMbar 2006.

pirp~k Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga maaMk saoinavao 1004185saovaa 4 idnaaMk 20 jaulaO 2004 Anvayao 1 Aa^gasT
2004 pasaUna maUL vaotnaacyaamaUL inavaRi<avaotnaacyaa 50 evaZa mahagaa[- Ba<aamahagaa[- vaaZ maUL vaotnaativaVmaana inavaRi<avaotnaat
ivalaIna krNyaacao AadoSa inaga-imat krNyaat Aalao Aahot.
2. yaa AadoSaaMcaI AMmalabajaavaNaI krtaMnaa kahI mau_o Kulaasaa krNyaasaazI ]pisqat krNyaat Aalao haoto. Saasana Aata
KalaIlap`maaNao mau_yaaMcao spYTIkrNa krIt Aaho
A. mau_o Kulaasaa
1. A saovaainavaR<aI ]pdana maR%yau ]pdana A jao kma-caarI 1 Aa^gasT 2004 naMtr saovaainavaR<a Jaalaolao
yaaMcaI pirgaNanaa krtanaa Aahot haotIla kovaL ASaa kma-caayaaMcyaabaabatIt maUL vaotnaat
ba inavaRi<avaotnaacyaa AMSaraSaIkrNaacyaa mahagaa[- vaotna mhNajao maUL vaotnaacyaa 50 [tkI r@kma
p`yaaojanaaqa- va ivalaIna kna saovaainavaR<aI ]pdanamaR%yau ]pdana yaaMcaI pirgaNanaa
k kuTUMbainavaRi<avaotnaacyaa p`yaaojanaaqa- krNyaat yaavaI.
yaqaaisqatI mahagaa[- vaotna maUL vaotnaacyaa ba jao kma-caarI 1 Aa^gasT 2004 naMtr saovaainavaR<a Jaalaolao Aahot
50 ikMvaa mahagaa[- inavaR<aIvaotna haotIla kovaL ASaa kma-caayaaMnaa sauQaairt inavaR<aIvaotnaacao mhNajao
kuTuMbainavaR<aIvaotna inavaRi<avaotnaacyaa kuTUMba maUL vaotna AiQak mahaga[- vaotna maUL vaotnaacyaa 50 ivacaarat
inavaR<aIvaotnaacyaa 50 ivacaarat GaoNyaat Gao}na pirgaiNat krNyaat Aalaolyaa inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa
yaavao ka krta yao[-la.
k idvaMgat SaasakIya kma-caayaaMcyaa kuTuMbaatIla pa~ vya@tI jar
1 Aa^gasT 2004 raojaI kuTuMba inavaR<aIvaotnaQaark Asaola tr ASaa
p`krNaI ivaVmaana kuTuMbainavaR<aIvaotnaacyaa 50 evaZyaa mahagaa[-
vaaZIcao ivalaInaIkrNa kuTuMbainavaR<aIvaotnaat krNyaat yaavao.
1 Aa^gasT 2004 naMtr saovaot Asatanaa saovaainavaR<a hao}na
inaQana Jaalaolyaa SaasakIya kma-caayaacyaabaabatIt %yaanao Aija-t kolaolyaa
SaovaTcyaa maUL vaotnaat mahagaa[- vaotna maUL vaotnaacyaa 50 ivalaIna
kna kuTuMbainavaR<aIvaotnaacaI pirgaNanaa krNyaat yaavaI.
inavaR<aIvaotnaacaI ikmaana mayaa-da .1275 jao kma-caarI 31 jaulaO 2004 pya-nt saovaainavaR<a Jaalaolao Aahot
2. vana .1913 [tkI vaaZivaNyaat ASaaMcyaa baabatIt maUL inavaR<aIvaotnaacaI ikmaana mayaa-da pUvaI-p`maaNaoca
AalaolaI Aaho ka .1275 [tkI rahIla.ASaa p`krNaI ivaVmaana inavaRi<avaotnaacyaa
50 [tkI mahagaa[- vaaZ inavaRi<avaotnaat ivalaIna kna tI mahagaa[-
inavaRi<avaotna ASaI svatM~pNao dSa-ivaNyaat yao[-la. tqaaip jao kma-caarI
1 Aa^gasT 2004 pasaUna 50 mahagaa[- Ba<yaacao paMtr mahagaa[-
vaotnaat Jaalyaacyaa pirNamaI %yaaMcao maUL inavaRi<avaotnakuTuMbainavaRi<avaotna
pyao 1913 poxaa kmaI nasaola.
3. jao inavaRi<avaotnaQaark 1 Aa^gasT 2004 raojaI naahI. Paunaina-yau@t inavaRi<avaotnaQaarkaMnaa punaina-yau@tIcyaa kalaavaQaIt
punaina-yau@tIvar Aahot ASaanaa mahagaa[- %yaaMcyaa inavaR<aIvaotnaavarIla mahagaa[- vaaZ nau&oya zrt nasalyaamauLo jao
inavaRi<avaotna maUL inavaR<aIvaotnaacyaa 50 inavaRi<avaotnaQaark 1 Aa^gasT 2004 raojaI punaina-yau@tIvar Aahot
T@ko evaZyaa mahagaa[- vaaZIcyaa ASaaMnaa maUL inavaR<aIvaotnaacaa laaBa mhNajaoca mahagaa[- inavaR<aIvaotna
ivailanaIkrNaacaa laaBa Anau&oya zrola ka punaina-yau@tIcyaa kalaavaQaIt Anau&oya zrNaar naahI.

i) jyaa rajya SaasakIya kma-caayaaMnaI haoya.
4. sarkarI xao~atIla ]pmasvaaya<a saMsqaa
sqaainak saMsqaa [%yaadIMmaQaIla %yaaMcyaa

440
samaavaoSanaacyaa vaoLI maaisak inavaRi<avaotna
GaoNyaabaabatcaa ivaklp idlaolaa haota va
%yaanausaar jao 1 Aa^gasT 2004 raojaI maaisak
inavaRi<avaotna Gaot Aahot AaiNa
ii) jyaa rajya SaasakIya kma-caayaaMnaI
sarkarI xao~atIla ]pmasvaaya<a saMsqaa
sqaainak saMsqaa [%yaadImaQaIla %yaaMcyaa
samaavaoSanaanaMtr inavaRi<avaotna eovajaIcaI zaok
r@kma svaIkarlaolaI Aaho va jaoo
inavaRi<avaotnaacyaa 13 [tka AMSaraSaIt
Baaga punasqaaipt krNyaasa pa~ zrlao Aahot
va %yaanausaar jao 1 Aa^gasT 2004 raojaI
maaisak inavaRi<avaotna Gaot Aahot.
ASaaMnaa mahagaa[- inavaRi<avaotna maUL
inavaRi<avaotnaacyaaa 50T@ko evaZyaa mahagaa[-
vaaZIcyaa ivailanaIkrNaacaa laaBa Anau&oya
zrola ka

3. ho Saasana pirp~k maharaYT/ Saasanaacyaa www.maharashtra.gov.in vaoba saa[-Tvar ]plabQa krNyaat Aalao AsaUna
%yaacaa saMkotaMk 20060927173203001 Asaa Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

]Yaa p`. mahajana


Saasanaacyaa ]psaicava.
@@@@@@@@@@

ivaYaya ]pdanaacaI kmaala mayaa-da vaaZivaNyaabaabat.

iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 1005115 saovaa 4 idnaaMk 12 jaUna 2007.

pha iva<a ivaBaaga inaNa-ya . saoinavao 109511saovaa 4 idnaaMk 25.09.1995.

Saasanaanao Asaa inaNa-ya Gaotlaa Aaho kI saovaainavaR<aI ]pdana va maR%yaU ]pdana yaaMcyaavarIla kmaala mayaa-da
1 jaUna 2007 pasaUna pyao 2.50 laaKaMvana pyao 3.50 laaKaMpya-nt vaaZivaNyaat yaavaI.

2. Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI jyaaMnaa inavaR<aIvaotna yaaojanaa maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna
inayama 1982 laagau kolaolaI Aaho ASaa maanyata va Anaudanap`aPt SaOxaiNak saMsqaa YaItr ivaVapIzo va %yaaMcyaaSaI
saMlagna AsalaolaI ASaasakIya mahaivaValayao va YaI ivaVapIzo yaaMmaQaIla inavaR<aIvaotnaQaark yaaMnaa varIla inaNa-ya yaaogya%yaa
forfaraMsah laagaU rahIla.

3. maharaYT/ ijalha pirYada va pMcaayat saimatI AiQainayama 1961sana 1962 caa maharaYT/ AiQainayama maaMk
pacaklama 248 cyaa prMtukanvayao p`dana kolaolao AiQakar AaiNa %yaa saMbaMQaatIla [tr sava- AiQakar yaaMcaa vaapr
kna Saasana AsaahI AadoSa dot Aaho kI varIla inaNa-ya ijalha pirYadaMcao inavaR<aIvaotnaQaark yaaMnaahI laagaU rahIla.

441
4. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla inayama 111 maQyao irtsar sauQaarNaa yaqaavakaSa
krNyaat yao[-la.

5. sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa ( www.maharashtra .gov.in ) yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa
krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saaMkotaMk 2007061511331001 Asaa Aaho.

maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

]Yaa p`.mahajana
Saasanaacyaa ]p saicava.
@@@@@@@@@@@

ivaYaya SaasakIya kma-caayaanao saovaainavaR<aIcyaa vaoLI sqaaiya%va p`maaNap~


QaarNa kolaolao AsaNyaasaMbaMQaIcaI AT..

iva<a ivaBaagainaNa-ya .saoinavao 100762saovaa4 idnaaMk 04 jaanaovaarI 2008.

vaacaa iva<a ivaBaaga inaNa-ya .saoinavao 1001138saovaa 4 idnaaMk 2 jaUna 2003.

P`astavanaa

Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .saoinavao 1001138saovaa 4 idnaaMk 2 jaUna 2003 Anvayao maharaYT/ naagarI
saovaa inavaR,<aIvaotna inayama 1982 cyaa inayama 30 maQaIla saovaainavaR<aIcyaa vaoLI SaasakIya kma-caayaanao SaasakIya
saovaotIla eKado pd kayamapNao QaarNa kolaolao Asalao paihjao Aqavaa inalaMbaIt QaarNaaiQakar ikMvaa sqaaiya%va p`maaNap~
QaarNa kolaolao Asalao paihjao hI trtUd vagaLNyaacaa inaNa-ya GaoNyaat Aalaa haota. tqaaip yaa inaNa-yaacaa forivacaar
kna Saasanaanao puZIlaP`amaaNao inaNa-ya Gaotlaa Aaho.
inaNa-ya

2. Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga . saoinavao 1001138saovaa 4 idnaaMk 2 jaUna 2003 Anvayao Gaotlaolaa
inaNa-ya pUva-laxaI P`aBaavaanao mhNajao idnaaMk 2 jaUna 2003 pasaUna r_ krNyaat yaot Aaho.

3. yaa inaNa-yaacyaa pirNaamaI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotnainayama 1982 inayam,a 30 maQaIla pUvaI-caI trtUd
mhNajao saovaainavaR<aIcyaa vaoLI SaasakIya kma-caayaanao SaasakIya saovaotIla eKado pd kayamapNao QaarNa kolaolao Asalao
paihjao Aqavaa inalaMbaIt QaarNaaiQakar ikMvaa sqaaiya%va P`amaaNap~ QaarNa kolaolao Asalao paihjao pUva-vat laagaU rahIla.

4. sadr Saasana inaNa-ya maharaYT/ Saasanaacyaa ( www.maharashtra.gov.in ) yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa


krNyaat Aalaa AsaUna %yaacaa saaMkotaMk 20080108123110001 Asaa Aaho.

@@@@@@@@@@
ivabaama.

442
ivaYaya 50 mahagaa[- Ba<yaacao mahagaa[- vaaZIcao saovaainavaR<aI laaBaaMcyaa
p`yaaojanaasaazI ivalaInaIkrNa spYTIkrNa

iva<a ivaBaaga pirp~k .saoinavao 100736saovaa 4 idnaaMk 18 fob`auvaarI 2008.

pirp~k

Saasana inaNa-ya iva<a ivaBaaga .saoinavao 1004185saovaa4 idnaaMk 20 jaulaO 2004 1 Aa^gasT 2004
pasaUna maUL vaotnaacyaamaUL inavaR<aIvaotnaacyaa 50 evaZa mahagaa[- Ba<aamahagaa[- vaaZ maUL vaotnaativaVmaana
inavaRi<avaotnaatkuTuMbainavaRi<avaotnaat ivalaIna krNyaacao AadoSa inaga-imat krNyaat Aalao Aahot.

2. varIla AadoSaaMcyaa saMdBaa-t Saasana Asaa Kulaasaa krIt Aahot kI jao kma-caarI saovaot kaya-rt AsaUna
AnaukMpa inayau>Isah kuTuMbainavaR<aIvaotnaavar mahagaa[- vaaZ Gaot Aahot ASaa kma-caayaaMnaa kuTuMba inavaRi<avaotnaavar
mahagaa[- vaaZ Anau&oya nasalyaamauLo %yaaMcyaa saovaocyaa kalaavaQaIt idnaaMk 1.8.2004 pasaUna doNyaat Aalaolaa kuTuMba
inavaR<aIvaotnaacyaa 50 evaZyaa mahagaa[- vaaZIcao ivalaInaIkrNa kuTMuba inavaR<aIvaotnaat krNyaabaabatcaa laaBa %yaaMnaa
Anau&oya zrNaar naahI.

3. varIla spYTIkrNa ijalha pirYada tsaoca jyaaMnaa inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU Aaho ASaa maanyata va Anaudana
p`aPt SaOxaiNak saMsqaa iYatr ivaVapIzo AaiNa %yaaMcyaaSaI saMlagna AsalaolaI ASaasakIya mahaivaValayao va iYa ivaVapIzo
yaamaQaIla saovaot kaya-rt Asalaolyaa AnaukMpa inayau>Isah va kuTuMba inavaR<aIvaotna GaoNaayaa kma-caayaaMcyaa baabatIt
yaaogya%yaa forfaraMsah laagaU zrola.

4. ho Saasana pirp~k maharaYT/ Saasanaacyaa ( www.maharashtra .gov.in ) yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa


krNyaat Aalao AsaUna %yaacaa saaMkotaMk 20080220121412001 Asaa Aaho.

@@@@@@@@@

ivaYaya navaIna pirBaaiYat AMSadayaI inavaR<aIvaotna yaaojanaaspYTIkrNa

iva<a ivaBaaga pirp~k . saoinavao 100816saovaa4 idnaaMk 26 fob`auvaarI 2008.

Pairp~k

rajya Saasanaacyaa saovaot idnaaMk 1 naaovhoMbar 2005 raojaI ikMvaa %yaanaMtr navyaanao inayau> haoNaayaa
kma-caayaaMsaazI pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU krNyaacaa Saasana inaNa-ya idnaaMk 31 Aa^@Taobar 2005
raojaI inaga-imat krNyaat Aalaa Aaho. maa~ krar pQdtInaomaanaQanaavar Saasana saovaot inayau> hao}na %yaanaMtr Saasana
saovaot kayama inayaimat Aasqaapnaovar Aalaolyaa kma-caayaaMnaa kaoNatI inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagau zrola yaabaabat SaasanaakDo
ivacaarNaa haot Aaho. yaasaMdBaa-t Saasana puZIlap`maaNao Kulaasaa krIt Aaho.

443
2. Saasana saovaot krat pQdtInaomaanaQanaavar inayau>I hao}na %yaanaMtr Saasana saovaot inayaimat Jaalaolyaa SaasakIya
kma-caayaasa tao jyaa idnaaMkasa inayaimat Aasqaapnaovar yao[-la %yaa idnaaMkasa Aist%vaat Asalaolao maharaYT/ naagarI saovaa
inavaR<aIvaotna inayama 1982 ikMvaa navaIna pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaa laagaU zrola.
3. varIla Kulaasaa ijalha pirYada tsaoca jyaaMnaa saQyaa Aist%vaat inavaR<aIvaotna yaaojanaa va sava-saaQaarNa BaivaYya
inavaa-h inaQaI laagaU Aaho ASaa maanyata va Anaudana p`aPt SaOxaiNak saMsqaa iYatr ivaVapIzo AaiNa %yaaMcyaaSaI saMlagna
AsalaolaI ASaasakIya mahaivaValayao va iYa ivaVapIzo yaaMnaa yaaogya%yaa forfaraMsah laagaU hao[-la.
4. sadr pirp~k maharaYT/ Saasanaacyaa ( www.maharashtra .gov.in ) yaa vaobasaa[-Tvar ]plabQa krNyaat
Aalao AsaUna %yaacaa saaMkotaMk 20080227111511001 Asaa Aaho.
@@@@@@@@@@

Sub:- Maharashtra Police Constables ( Recruitment ) Rules,2006.

ORDER

Home Department,
Mantralaya, Mumbai 400 032.
Dated the 16 th May, 2006.

Bombay Police No.RTR-032000/C.R.147/ Part-1/POL-5-A,.. In exercise of power


Act, 1951. conferred by clause ( b ) of section 5 of the Bombay Police
Act,1951(Bom. XXIIof 1951 ) and of all other powers enabling it in this
behalf ,and in supersession of the Police Constables ( Recruitment )Rules,
2000 , the Government of Maharashtra hereby makes the following rules
regulating recruitment to the post of Police Constable in the Police Force
under the Home Department of the Government of Maharashtra, namely:-

1. These rules may be called the Maharashtra Police Constables


( Recruitment ) Rules,2006.
2. In these rules, unless the context requires otherwise :-

(a) "Department"means the Home Department of Government;


(b) "Director General "means the Director General and
Inspector General of Police,Maharashtra State, Mumbai.;
(c) " Government " means the Government of Maharashtra;
(d) " Police Force " means the Police Force constituted under
Section 3 of the Bombay Police Act,1951 ( Bom.XXII of
1951).

3. (1) A candidate for selection to the post of Police Constable in


the Police Force shall be required to possess qualificationns as
follows;namely:
(A) Age:-Minimum 18 years, maximum 25 years;
( Maximum age limit in respect of Backward Class candidates
shall be relaxable as per Government policy in this regard laid
down from time to time.)

444
(B) Educational qualification :-Should have passed the Higher
Secondary School Certificate Examination ( XII th standard )
conducted by a Divisional Board under the Maharashtra
Secondary and Higher Secondary Education Boards Act,.
1965 ( Mah.XLI of 1965), including any other examinations
declared by Government to be equivalent therto.

( C ) Physical qualification :-
Female Male
(i ) Height Shall not be less Shall not be less than 165
than 155 centimetres. centimetres.

( ii ) Chest .. Shall not be less than 79


Centimetres deflated and the
difference between deflated
chest and expanded chest
shall not be less than 5
centimetres.

( 2 ) Relaxation in educational and physical qualifications.

( A ) Special provisions for Naxal-affected areas

( a ) Educational qualification :-Candidates belonging to the


Scheduled Tribes category, children of Police Informants, Police Patils
and Policemen who are killed or seriously injured in Naxalite attacks or
operations against Naxalites and have passed VII th standard examination
and are residing in area notified by the Government as Naxalite areas shall
also be eligible for recruitment on the condition that such a candidate shall
not be entitled to transfer outside the said Naxalite areas.

( b ) Physical qualifications :-Relaxations for candidates


belonging to the Scheduled Tribes category, children of Police Informants,
Police Patils and Policemen who are killed or seriously injured in
Naxalites attacks or operations against Naxalites and who are residing in
the areas notified by the Government as Naxalite areas are enumerated to
the extent as set out below :-
( 1 ) Height :- 2.5 centimetres for male and female candidates.
( 2 ) Chest :- Measurement not required.
( c ) The power of relaxation in educational and physical
qualifacations prescribed in sub-clauses (a) and ( b ) above in respect of
candidates residing in the Naxalite areas notified by the Government shall
lie with the Director General.
( d ) In the Naxalite areas notified by the Government,
preference will be given to the candidates having knowledge of one of
the local tribal dialects.

445
( B ) Police Band

( a ) Educational qualification :- candidates who have passed


Secondary School Certificate Examination ( Xth Standard ) conducted by
a Divisional Board under the Maharashtra Secondary and Higher
Secondary Education Boards Act, 1965 ( Maha.XLI of 1965 ) shall be
eligible for recruitment.

( b ) Physical qualification :-The Director General may relax


the physical qualifications preseribed in sub-clauses ( i ) and ( ii ) of clause
( C ) of sub-rule ( 1 ) of this rule in favour of candidates who appear for
recruitment in the Police Band to the extent as set out below:-
(i) Height : 2.5 centimetres
( ii ) Chest : 2 centimetres deflated and 1.5 centimetres
expanded.
(c) (i) Knowledge of instruments of brass and band
experience in playing of musical instruments is necessary for recruitment
in the Police Band.
( ii ) Wherever feasible, an officer from Defence Service
Band may be included in the Selection Committee exclusively for
recruitment in the Police Band.
( iii ) Police personnel recruited in the Police Band will
also have to perform other police duties at the Police Head quarters.
( iv ) Police personnel recruited in the Police Band will
not be eligible for transfer to executive duties but will be eligible for inter-
district transfer in the same cadre i.e. in a Band unit.
( C ) Sport category

Relaxation in the required height by 2.5 centimetres shall be given


to the sportspersons who fulfill the required eligibility criteria.

(1) Recruitment on compassionate ground:

One son or daughter of a policeman who has been missing or has


been retired on compassionate ground on the basis of medical certificate
due to ill health or has died while in service may be called for the police
recruitment and he or she may get the following relaxations in respect of
physical qualifications, namely :-
( a ) Height :2.5 centimetres for male and female candidates.
( b ) Chest : 2 centimetres deflated and 1.5 centimetres
expanded for male candidates.

(3) Medical Fitness :-

The medical fitness shall be certified by a Government Medical


Officer authorised in this behalf. The medical test shall consist of tests for

446
squint-eye, colour blindness, knock-knees, flat-floot and skin and chest
diseases and any other medical tests prescribed by the Director General
from time to time.

4. ( 1 ) Physical test ( 100 marks ) :- The candidates who fulfill


the physical and educational qualifications shall be required to appear for
a physical fitness test. The physical test will be of a total 100 marks as
follows, namely :-
( A ) Male candidates.

(a) 100 metres renning .. 25 marks.


(b) 800 metres running .. 25 marks.
(c) 10 pull-up .. .. 10 marks.
(d) Long jump .. .. 20 marks.
(e) Shot put .. .. 20 marks

Total.. 100 marks

(B) Female candidates:

(a) 200 metres running .. 25 marks.


(b) 3 km.walking .. .. 25 marks.
(c) Long Jump .. .. 25 marks.
(d) Shot put ( 4 Kg ) .. 25 marks.

Total.. 100 marks.

(2) Written test ( 75 marks ):-

( A ) Candidates securing a minimum of 50 % marks in the


physical fitness test shall be eligible to be called to appear for a written
test of 75 marks in the ratio of 1:15 of vacancies advertised in the
respective categories.
( B ) The written test will include the following subjects,
namely:-
(i) arithmetic;
( ii ) general knowledge and current affairs;
( iii ) essay writing;

(3) Interview ( 25 marks ) :-

( A ) Candidates securing a minimim of 50 % marks in the


written test shall be eligible to be called to appear for interview in the ratio
1:8 of vacancies advertised in the respective categories.
( B ) The interview shall be conducted by an Interview Board set
up at each Unit by the Director General.

447
( C ) After amalgamating the marks of physical fitness test and
written test, as per merit, the candidates will be called for interview in the
retil of 1:8 of the vacancies advertised. All candidates who have secured
the same marks as those of the lowest eligible candidates in each category
as per the set ratio after amalgamating the physical fitness test and written
test marks shall be called for the interview.

Explanation :- After the written test, the marks of the physical and
written test will be amalgamated and candidates will be called for
interview in the ratio of 1:8 in every category. If, for example, there are 10
vacancies in the S.C.category and 5 vacancies in the S.T.category,. then 80
( 8 x 10 ) candidates will be listed on merit of the amalgamated marks in
the S.C.. category and 40 ( 8 x 5 ) candidates will be listed in the S.T.
category. However, all candidates in the S.C.category who have secured
the same marks as the S.C. candidates at the 80 th rank shall be eligible for
interview. Similarly, all S.T. category candidates who have secured the
same marks as the S.T. candidates ranking 40th will be eligible for
interview under the S.T. category.

(D) The subject for the inerview will include the following
namely:-
(i) general personality of the candidate;
( ii ) Sports, N.C.C. or equivalent activities;
( iii ) other special interests, e.g. motor driving, knowledge of
computer operating or equivalent technical training or
higher education.

( 4 ) The interview Board shall prepare a merit list from


amongst the candidates based on the result of the three criteria enumarated
at sub-rules ( 1 ), ( 2 ) and ( 3 ) of the rule.

5. Recruitment to the post of Police Constable in the Police Force


shall be made by intimating and calling, for names from the Employment
Exchange or Social Welfare Officer / District Military Board and Training
Centres conducted by the Tribal Development Department and inviting
applications after giving advertisement thereof in Marathi, Hindi, Urdu
and English language local newspapers having wide circulation and giving
wide publicity through media as per the directions given by the General
Administration Department from time to time. In addition, information
pertaining to the recruitment shall be posted on the police website and
displayed on office notice boards or announced on radio, television and
emplyoment bulletins. There shall be simultaneous recruitment in all
Police Units in the State. The date shall be finalised by Director General.
Application forms for this purpose shall be made avilable at the offices of
the Commissioner of Police /District Superintendent of Police/
Commandant , State Reserve Police Force / Taluka Police Stations.

448
6. Reservations :-

(1) Sport category:-

(A) (i) Out of the total posts available for recruitment of


Police Constables 5 % posts shall be reserved for sportspersons.
( ii ) It shall be mandatory for all the sports category
candidates to fulfill the standard requirements of physical,educational and
other prescribed norms as laid down by Government from time to time
subject to the relaxation as mentioned in Rule 3( 2 ) ( C ).

(B) Eligibility :

(i) Participation at International / National / All India Inter -


University levels in any of the sports disciplines listed below. Participation
at national level will include School Nationals,.Sub-Junior Nationals
( Under 17 Years ), Junior Nationals ( Under 19 Years ), Youth Nationals
( Under 21 Years ) and Senior Nationals.

( ii ) Medal winners at State level ( Inter- District ) Sports


Tournaments in any of the sports disciplines listed below.

Sports discipline :
(1) Archery (2) Athletics & Cross Country
(3) Aquatics (4) Bandminton
(5) Boxing (6) Basketball
(7) Gymnastics (8) Handball
(9) Kho-Kho (10) Judo
(11) Kabbadi (12) Rowing
(13) Lawn Tennis (14) Shooting
(15) Weight lifting (16) Table Tennis
(17) Volleyball (18) Taekwondo
(19) Wrestling (20) Hockey
(21) Billiards & Snooker (22) Football
(23) Karate (24) Power lifting
(25) Body Building (26) Cricket
(27) Kanoeing & Kayaking (28) Rugby

(C) All certificates issued by recognized Sports Associations or


Federations for competitions at State / All India Inter-University /National
/ International levels should be duly got verified from the Director, Sports
and Youth Services, Maharashtra State, Pune or his representative in the
district.
( 2 ) Women :- 30 % of the total post available for recruitment
of Police Constables shall be reserved for women. The terms and

449
conditions governing this reservations shall be in consonance with the
G.R.No.82 / 2001 / MSA-2000 / CR-415 / Dest-2, dated 25.5.2001 and
any subsequent orders issued by Government from time to time.
(3) Home Guards:- Out of the total posts available for
recruitment to the post of Police Constable in the Police Force 5 % posts
shall be filled in from amongst the members of Home Guards who have
completed minimum three years service as Home Guards and possess the
requisite educational and physical qualifications and age limit as per these
rules.
(4) Ex-servicemen, project-affected persons and any other
categories eligible as per the guidelines issued by the Government from
time to time.
(5) All the categories enumerated in this rule shall be required
to pass the eligibility criteria and obtain the requisite marks in the
physical, written and interview tests prescribed for the post.

7. A persons appointed to the post shall be required to pass


examinations in Hindi and Marathi according to the rules made in that
behalf, unless he has already passed, or has been exempted from passing,
those examinations.

8. subject to sub-clause ( a ) of clause ( A ) of sub-rule ( 2 ) of rule3 ,


a person appointed to the post shall be liable for transfer anywhere in the
State of Maharashtra.
9. A candidate appointed to the post shall be required to complete the
training prescribed for the post and have to pass concerned examinations
within four chances, failing which his or her services would stand
terminated. During this period , annual increments due shall be forfeited.
10. A psychological test to ascertain suitable and fitness for serving in
the Police Force shall be conducted at the Police Training School.
Candidates found unsuitable in the above test shall have their services
terminated.
11. The candidates appointed to the post of Police Constable shall be
governed by Bombay Police Manual, 1959,Bombay Police ( Discipline
and Appeal ) Rules, 1956 and similar other rules prescribed by the
Government from time to time.

By order and in the name of the Governor of Maharashtra,

P. T. Gaud,
Joint Sectretary to Government.

@@@@@@@@@@@
ivabaama.

450
ivaYaya paolaIsa iSapaa[- to sahayyak paolaIsa ]p inarIxak yaa
saMvagaa-tIla paolaIsa kma-caayaaMcyaa badlyaabaabat maaga-dSa-k t<vao.

Saasana inaNa-ya gaRh ivaBaaga .TIAarena 0407p`..457paola5 ba id.17 mao2007.

Saasana inaNa-ya

paolaIsa kma-caayaaMcyaa badlyaa saMdBaa-t yaapUvaI- vaoLaovaoLI AadoSa inaga-imat krNyaat Aalaolao Aahot.tqaaip
paolaIsaaMcyaa badlyaasaMdBaa-tIla QaaorNa AiQakaAiQak pardSaI- va p`SaasakIyadRYTyaa ]pyau@t zravao yaa dRYTInao paolaIsa
iSapa[- to sahayak paolaIsa ]p inarIxak ( A.S.I.) yaa saMvagaa-tIla AiQakayaaMcyaa badlyaaMbaabat puZIla maaga-dSa-k
t<vaaMcaa AvalaMba krNyaacao inado-Sa doNyaat yaot Aahot.
1 paolaIsa iSapa[- to sahayak paolaIsa ]pinarIxak ( A.S.I.) saMvagaa-tIla kaoNa%yaahI kma-caayaacyaa
%yaaMcyaa svaga`ama Asalaolyaa talau@yaat naomaNaUkbadlaI krNyaat yao} nayao. maa~ saovaainavaR<aIsa tIna vaYao- baakI Asalyaasa
va %yaaMcaI ivanaMtI Asalyaasa %yaaMcyaa svatcyaa talau@yaat naomaNaUk krNyaat yaavaI. paolaIsa mau#yaalayaat kama krIt
Asalaolyaa yaa saMvagaa-tIla kma-caayaaMsaazI ha inayama laagaU AsaNaar naahI.
2 paolaIsa iSapa[- to sahayak paolaIsa ]p inarIxak ( A.S.I.) saMvagaa-tIla kma-caayaaMnaa eka paolaIsa
sToSanamaQyao %yaaMcaI KMDIt Aqavaa AKMDIt saovaa Qa$na saha vaYaa-pya-ntca zovaNyaat yaavao. tsaoca saha vaYaa-poxaa AiQak
KMDIt AKMDIt saovaa JaalaI Asalyaasa %yaMacyaa ta%kaL Anya~ badlyaa krNyaat yaavyaat.
3 paolaIsa iSapa[- to sahayak paolaIsa ]pinarIxak ( A.S.I.) saMvagaa-tIla kma-caayaaMnaa jaastIt jaast
baara vaYao- eka talau@yaamaQyao saovaa krta yao[-la. %yaapoxaa AiQak KMDIt Aqavaa AKMDIt saovaa JaalaI Asalyaasa %yaaMcaI
badlaI talau@yaabaahot krNyaat yaavaI.
4 paolaIsa Aayau@talayaamaQyao pirmaMDL ha talau@yaaSaI samakxa samajaNyaat yaavaa va %yaa AnauYaMgaanao yaa
sava- saMvagaa-tIla kma-caarI yaaMcyaa Anau.1 to 3 maQaIla QaaorNaap`maaNao badlyaa krNyaat yaavyaat. paolaIsa Aayau@talayaamaQyao
ek ikMvaa daonaca Jaaona Asalyaasa ivaBaaga ( Division ) ha talau@yaaSaI samakxa samajaNyaat yaavaa.
5 paolaIsa iSapa[- to sahayak paolaIsa ]p inarIxak ( A.S.I.) saMvagaa-tIla kma-caayaaMcyaa paolaIsa
mau#yaalayaamaQyao ikMvaa paolaIsa Aayau@talayaamaQyao naomaNaUka Asatanaa %yaaMnaa ekaca SaaKomaQyao KMDIt Aqavaa AKMDIt saovaa
imaLUna jaastIt jaast saha vaYao- zovaNyaat yaavao. tsaoca saha vaYaa-poxaa AiQak KMDIt Aqavaa AKMDIt saovaa JaalaI
Asalyaasa %yaaMcaI badlaI toqaUna [tr~ krNyaat yaavaI.
maa~ sqaainak gaunho SaaKomaQyao ( L.C.B. ) paolaIsa Aayau@talayaatIla gaunho SaaKa vagaLUna paolaIsa
iSapa[- to sahayak paolaIsa ]p inarIxak ( A.S.I.) saMvagaa-tIla kma-caayaaMnaa jaastIt jaast tIna vaYao- salaga zovaNyaat
yaavao. tIna vaYaa-poxaa AiQak kalaavaQaI Jaalaolyaa yaa saMvagaa-tIla kma-caayaaMcyaa %yaa SaaKotUna badlyaa [tr~ krNyaat
yaavyaat.ASaa badlyaa kolaolyaa kma-caayaaMnaa puZIla tIna vaYao- gaunho SaaKomaQyao zovaNyaat yao} nayao.tIna vaYaa-naMtr KMDIt
AKMDIt saovaa Qa$na ASaa kma-caayaaMnaa saha vaYaa-pya-nt gaunho SaaKomaQyao naomata yao} Sakola.
sana 2007 maQaIla vaaiYa-k sava-saaQaarNa badlyaaMpasaUna ]prao@t AnaumaaMk 1 to 5 yaoqaIla namaUd AadoSaaMcaI
kaTokaorpNao AMmalabajaavaNaI krNyaat yaavaI.
maharaYT/acao rajyapala yaaMcyaa AadoSaanausaar va naavaanao

p`.ta. gaaOD
sah saicava maharaYT/ Saasana gaRh ivaBaaga.
ivabaama. @@@@@@@@@@

451
SaasakIya kma-caayaaMcyaa saovaotIla saovaaivaYayak zLk baabaI.
P`akaSa laaoKMDo
]p saicava saovaa
saamaanya p`Saasana ivaBaaga maM~alaya mauMba[-.

koMd` tsaoca rajya Saasana Baartacyaa saMivaQaanaanao saaopivalaolyaa janaklyaaNa ivakasa saurixattaAaraogya inavaara
[. jabaabadayaa par paDNyaasaazI ivaivaQa yaaojanaa rabaivat Asatat. rajya Saasanaat ASaa sva$patIla saaopivalaolaI
kamao par paDNyaasaazI jaao kma-caarIvaRMd ( man-power ) laagatao tao ivaivaQa maaQyamaavdaro janatotUna inayau> kolaa
jaatao. laaoksaovaosaazI inayau> kolaolyaa ivaivaQa kma-caarIvaRMdasa yaastva %yaaMcaI kamao par paDNyasaazI kahI savalatI kahI
AiQakar tsaoca vaOyai>k laaBa Anau&oya krNyaat yaotat. saovaot daKla haoNaayaa kma-caayaaMkDUUna saaopivalaolaI kt-vyao
palanaacaI SaasanaakDUna Apoxaa Asalyaanao kma-caayaacyaa BaivatvyaacaI kaLjaI va %yaakirta ivaivaQa ]payayaaojanaa
SaasanaakDUna krNyaat yaotat. yaastva SaasakIya saovaa mhNajaoca laaoksaovaa AsatanaaMca svatsa Asalaolao ivaivaQa
AiQakarmayaa-da AaiNa savalatI saovaaSatI- baMQanao yaaMcaI satt jaaNaIva kma-caayaaMsa AsaNao AavaSyak Aaho. %yaadRYTInao
jyaa saovaot AapNa ]maodIcyaa kaLat p`vaoSa krtao toqao Baivatvyaacyaasaovaasaurixatta yaa dRYTInao ]plabQa AsaNaayaa
ivaivaQa saMQaI saaoyaI sauivaQaamayaa-da yaaMcaI maaihtI vhavaI yaa ]_oSaanao ha ek p`ya%na Aaho.

Saasanaacyaa jyaa saovaot AapNa p`vaoSa kolaolaa Aaho yaa saMsqaocaI rcanaa kayao- kamakajaacaI pQdt svatvarIla
jabaabadayaa yaap`maaNaoca svatcyaa ikMvaa sahkayaaMcyaa saovaakaLat ]d\BavaNaayaa saovaaivaYayak baabaI vaoLaovaoLI pUt-ta
kravayaacyaa p`SaasakIya baabaI yaaMcaI maaihtI SaasakIya saovakasa AsaNao A%yaMt AavaSyak Aaho. ek jaagak SaasakIya
saovak mhNaUnahI to AavaSyak Aaho. ASaaca kahI mah%vaacyaa baabaI saMixaPt svapat yaoqao namaUd kolyaa Aaho %yaaMcao zLk
vagaI-krNa KalaIlap`maaNao krta yao[-la

A saovaa p`vaoSa krtovaoLI


ba saovaot jaU Jaalyaavar
k saovaot inayaimat Jaalyaavar
D inavaR<a haotanaainavaR<a Jaalyaavar

yaa caarhI TPPyaaMvarIla sava-saaQaarNa jyaa mah%vaacyaa baabaIMcaI maaihtI SaasakIya saovakanao svat kna GaoNao
AavaSyak Aaho ikMvaa jyaa baabaIMcaI AapNaasa pUt-ta kravayaacaI Aaho ASaa baabaI saaQaarNat KalaIlap`maaNao Aahot
A saovaap`vaoSa krtovaoLI

1 inayau>Icyaa pdaMcao saovaa p`vaoSa inayama %yaatIla ivaivaQa trtUdI jasao pirivaxaa kalaavaQaI ivaBaagaIya
prIxaa ]<aINa- haoNao BaaYaa prIxaa ]<aINa- haoNao QaarNa kolaolyaa pdasa Asalaolyaa pdaonnatIcyaa saMQaI
[.
2 Aasqaapnaocyaa saMrcanaobaabatcaI pUNa- maaihtI
3 saaxaaMkna namaUnyaat idlaolaI maaihtI vastuinaYzpNao idlaI AsalyaacaI Ka~I krNao
4 inayau>IcaovaoLI haoNaarI vaOVkIya caacaNaI caacaNaI AMtI inayau>Isa pa~ AsalyaacaI naaoMd Aaplyaa
saovaapustkat GaotlaI AsalyaacaI Ka~I krNao

452
5 maagaasavagaI-yaaMpOkI Asalyaasa Aaplyaa jaatI p`maaNap~acaI vaOQata ivaiht maudtIt kna GaoNao.

ba saovaot jaU Jaalyaavar


1 saovaot jaU Jaalyaavar Aasqaapnaa SaaKosa svatcaI va kuTuMbaacaI tsaoca inavaasaacaa kayama sqaainak
p<aa [-. saMpUNa- maaihtI saadr kravaI.
2 ivaBaagakayaa-layasaMbaMiQat pdasa kravaI laagaNaarI kamao kamakajaacaI kaya-pQdtIivaivaQa inayama
yaaMcaI maaiahtI kna GaoNao. bahutaMSa sarLsaovaa p`ivaYT ]maodvaaraMnaa ivaBaagaacyaa kamakajaabaabat
tpSaIlavaar p`iSaxaNa saovaot jaU Jaalyaavar pirivaxaa kalaavaQaIt doNyaat yaoto.
3 ma<aa va daiya%vao ( Assets and Liabilities ) yaaMcao ivavarNa Aasqaapnaa SaaKosa gaaopnaIya svapat
saadr krNao baMQanakark Aaho. Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .saIDIAar 1085
2579 46Akra idnaMak 15 jaulaO1986 maQyao idlaolyaa inadoSaanausaar inayau>IpsaUna 3 maihnyaacao
Aat %yaa Saasana inaNa-yaavdaro ivaiht kolaolyaa ivavarNap~at ho ivavarNa saadr kravayaacao Aaho.
%yaanaMtr p`%yaok 5 vaYaa-naMtr ma<aa daiya%vao yaaMcaI sauQaairt ivavarNap~o Aasqaapnaa AiQakayaaMnaa
gaaopnaIya svapat saadr kravayaacaI Aahot.
saovaa kalaavaQaIt kma-caayaaMcyaa ma<aot JaalaolaI vaaZ ikMvaa svaIkarlaolaI daiya%vao %yaacyaa
]%pnnaacyaa &at s~aotapoxaa AiQak maalama<aa imaLivalyaacaI tar ikMvaa SaMka Asalyaasa %yaaMcaI
SahainaSaa (a ivavarNap~acyaa AaQaaro p`aqaimak svapat krNao Sa@ya haoto. %yaamauLo p`%yaokvaoLI
ivavarNap~ BartaMnaa pUvaI-cyaa ivavarNaatIla maaihtIcaa vaapr krta yaavaa yaasaazI ASaa p`%yaok
ivavarNaacaI p`t SaasakIya saovakanao svatjavaL jatna kna zovaavaI.
ma<aa va daiya%vao yaaMbaabatcaI tsaoca sqaavar ma<aMacao vyavahar [.cao saMdBaa-tIla maaihtI dotaMnaa
Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .saIDIAar 1087178150Akra idnaaMk 24
naaovhoMbar 1988 maQyao idlaolyaa saUcanaa doKIla laxaat Gyaavyaat.
4 svaga`ama GaaoYaIt krNao

svatcao janmagaavakayama inavaasaI p<aasvat kuTuMbaacaI sqaavar maalama<aa ikMvaa Aa[-


vaDIlakuTuMbaacyaa sava-saaQaarNa inavaasaacao izkaNa ho svaga`ama AsaNyaacao kagadaop~I puravyaacao AaQaaro
inayau>IpasaUna 6 maihnyaat GaaoiYat kravao. yaa GaaoiYat svaga`amaacyaa AaQaaro kma-caayaasa saovaakaLat
p`%yaok 2 gaTvaYaa-t ekda svaga`ama p`vaasa savalatIcaa laaBa Gaota yaotao.
ekda GaaoiYat kolaolao svaga`ama saovaakalaavaQaIt kovaL ekdaca badlata yaoto. maa~ %yaasaazI
purosaa puravaa va samaqa-naIya karNao VavaI laagatat. p`qama inayau>IpasaUna 6 maihnyaat svaga`ama GaaoiYat
kolao naahI tr sadr trtudIcyaa AaQaaro saovaakaLat svaga`ama GaaoiYat krta yaoto. maa~ ASaa
p`krNaI ]va-irt saovaakaLat %yaat badla krta yaot naahI.
5 BaivaYya inavaa-h inaQaI

saovaocao ek vaYa- pUNa- Jaalyaavar kma-caayaasa sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaIcao Kato
]GaDavao laagato. %yaasaazI Aasqaapnaa SaaKoSaI saMpk- saaQaUna AavaSyak %yaa baabaIMcaI pUt-ta krNyaat
yaavaI. rajyaacao mahalaoKapala laoKa va Anau&oyata yaaMcaokDUna p`%yaok kma-caayaasa %yaacaa vaOyai>k
BaivaYya inavaa-h inaQaIcaa Kato maaMk idlaa jaatao. ha maaMk saovaot Asao pya-nt kayama raht
Asalyaanao kma-caayaanao %yaacaI AavaSyaktI naaoMd svatkDo kayamasvapI zovaavaI.
saaQaarNapNao maUL vaotnaacyaa ikmaana saaDosaha T@ko [tko maaisak AMSadana yaa Ka%yaat
vaotna doyakatUna prspr jamaa krNyaat yaoto. inavaR<aInaMtr ikMvaa saovaa saaoDUna gaolyaasa Ka%yaatIla

453
r@kma vyaajaasah kma-caayaasa prt imaLto. p`itvaYaI- kma-caayaacyaa vaOyai>k Ka%yaacaa taLobaMd
mahalaoKapalaMakDUna purivalaa jaatao. %yaat kahI ivasaMgatI Asalyaasa vaotna Ada krNaayaa
AiQakayaaMmaaf-t mahalaoKapalaMakDo saMpk- saaQaUna ivasaMgatI ikMvaa AMSadana [. baabatcyaa ~uTIMcaI
pUt-ta vaoLIca kna GaoNao AavaSyak Aaho.
BaivaYya inavaa-h inaQaItUna prtavaa naaprtavaa Aga`Ima tsaoca %yaasaMbaMQaIcyaa ivaivaQa trtudI
rajya Saasanaanao p`kaiSat kolaolyaa sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaI inayamaat samaaivaYT kolyaa
Aahot.
6 gaT ivamaa yaaojanaa

rajya SaasakIya saovakaMnaa saovaot AsataMnaa AkalaI maR%yaU Aalyaasa kuTuMibayaaMnaa Aaiqa-k
madt vhavaI yaa ]_oSaanao Saasana inaNa-yaiva<a ivaBaaga maaMk DIAaoAaya 20814701eDIema5
idnaaMk 26 eip`la 1982 Anvayao sava- inayaimat rajya SaasakIya kma-caayaaMkirta gaT ivamaa yaaojanaa
Saasanaanao sau kolaI. kma-caarI saovaot AsataMnaa maR%yaU pavalyaasa ivamyaacaI tsaoca yaaojanaot gauMtivalaolyaa
AMSadanaacaI r@kma vyaajaasah kuTuMibayaaMsa doya haoto. inavaR<a haoNaayaa kma-caayaasa doKIla yaa
yaaojanaot gauMtivalaolyaa ASMadanaacyaa rkmaopOkI kahI ihssaa vyaajaasah prt imaLtao. %yaasaazI Anau&oya
r@kmaobaabatcao ivavarNa iva<a ivaBaagaakDUna vaoLoavaoLI p`kaiSat kolao jaato.yaa inaQaItIla maasaIla
AMSadanaacao p`cailat dr KalaIlap`maaNao Aahot

gaT A. d.ma..480
gaT ba .. d.ma..240
gaT k d.ma..120
gaT D .. d.ma.. 60
sadr AMSadana maasaIk vaotna doyakatUna prspr vasaUla kolao jaato.prtavyaabaabatcao AilakDIla
ivartNa iva<a ivaBaagaanao .vaotna 1199p`..299saovaa 9 idnaaMk 20 jaulaO 2001 raojaI
p`saRt kolao Aaho.
7 pirvaIxaaQaIna kalaavaQaI pUNa- krNao

sarL saovaonao inayau> haoNaayaaMsaazI saovaap`vaoSa inayamaat jar pirvaIxaaQaIna kalaavaQaI ivaiht
kolaa Asaola tr ivaiht kalaavaQaIt tao samaaQaanakarkpNao pUNa- krNao %yaa kalaavaQaIt ivaBaagaIya
prIxaa ]<aINa- haoNao AavaSyak Aaho. saaQaarNapNao ha kalaavaQaI 2 vaYaa-caa AsaUna kahI
Apvaada%mak pirisqatIt tao 1 vaYa- puZo vaaZivata yaotoa. maa~ pirvaIxaaQaIna kalaavaQaI ekUNa 3
vaYaa-poxaa AiQak vaaZivata yaot naahI.
pirvaIxaa kalaavaQaIt pUt-ta kravayaacyaa zLk baabaI.
A ivaBaagakayaa-layaatIla ivaYayaaMcao p``iSaxaNa samaaQaanakarkpNao pUNa- krNao.
ba ivaBaagaIya prIxaa ]<aINa- haoNao.
k kama samaaQaanakark AsaNao.
D kamaacao maUlyamaapna ivaivaQa AiQakayaaMnaI yaaogya vaoLot krNao.
[- ivaiht p`p~atIla inayaimat gaaopnaIya Ahvaala p`itvaodnapunaiva-laaokna krNao.
f pirvaIxaa kalavaQaI ivaiht 2 vaYaa-caa kalaavaQaI saMplyaacyaa ikMvaa vaaZIva 1 vaYaa-caa
kalaavaQaI saMplyaacyaa tarKopasaUna tao samaaQaanakarkpNao pUNa- kolyaacao AadoSa saxama
p`aiQakayaaMkDUna inaga-imat haoNao .

454
8 BaaYaa prIxaa
A marazI BaaYaa prIxaa Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga .maBaap 108714
saIAar 28720 idnaaMk 30 iDsaoMbar 1987 Anvayao nyaaiyak ivaBaagaatIla kma-caayaaMvyaitir>
maharaYT/ Saasanaacyaa [tr kma-caayaaMsaazI marazI BaaYaa prIxaa inayama ivaiht kolao Aahot. yaa
inayamaat Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga .maBaap 10971652p`..72
920ba idnaaMk 7 foba`uvarI 2001 Anvayao kahI sauQaarNaa krNyaat Aalyaa Aahot.
saaraMSaanao maatRBaaYaa marazI naahI ikMvaa Saalaant prIxa 100 gauNaaMcyaa marazI p`Snapi~kosah ]<aINa-
Jaalaa nasaola ASaa kma-caayaasa etdqa- maMDLakDUna GaoNyaat yaoNaarI inamnatr]ccastr marazI prIxaa
4 vaYaa-t ]<aINa- haoNao baMQanakark krNyaat Aalao Aaho. Anyaqa vaaiYa-k vaotnavaaZI prIxaa ]<aINa-
hao[-pya-nt raoKNyaat yaotat. AiQak tpiSalaasaazI ]prao> inayamaavalaI Avalaaokna kravaI.
ba ihMdI BaaYaa prIxaa
Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .ihMBaap 197628 idnaaMk 10 jaUna 1976
tsaoca Saasana inaNa-ya ihMBaap 1081304vaIsa idnaaMk 21 jaUna 1982 tsaoca maaMk ihMBaap
10011245p`..840220 ba idnaaMk 22 A^a@Taobar 2002 p`maaNao SaasakIya
kma-caayaasa inamnastr]ccastr ihMdI prIxaa ]<aINa- haoNao Ainavaaya- kolao Aaho. maa~ vayaacyaa 45
vyaa vaYaa-naMtr sadr prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT Anau&oya Aaho.yaasaazI sadr prIxaa inayamaatIla
ivaivaQa trtudI Avalaaokna kravyaat.
k [Mga`jaI laGaulaoKkTMklaoKk yaaMcaosaazI marazI laGaulaoKnaTMklaoKna prIxaa

marazI hI rajaBaaYaa Asalyaanao sava-ca vyavahar Aata marazI BaaYaotUna haot Aahot. %yaamauLo
saovaot Asalaolyaa [Mga`jaI laGaulaoKk[Mga`jaI TMklaoKk yaaMnaa saovaot AsatanaaMca marazI
laGaulaoKnamarazI TMklaoKna p`aPt krNyaasaazI inayamaavalaI Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana
ivaBaaga .TMlaop`1081saIAar 344vaIsaba idnaaMk 6 mao 1999 Anvayao ivaiht kolaolaI Aaho.
yaa inayamaanausaar vayaacyaa 50 vyaa vaYaa-naMtr sadr prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT Anau&oya Aaho.
9 ivaBaagaIya prIxaa

saovaot p`vaoSa kolyaavar saMvagaa-t sqaayaI haoNyaasaazIpdaonnatIsaazI pa~ta mhNaUna Ainavaaya-


ikMvaa prIivaxaa kalaavaQaI samaaQaanakark pUNa- krNyaasaazI ivaiht kolaolyaa ATI va SatI-pOkI ek
AT mhNaUna Ainavaaya- kolaolyaa ivaBaagaIya prIxaaMsaazI p`%yaok ivaBaagaakDUna saMvaga-inahaya prIxaa inayama
kolao jaatat. %yaatIla trtudIMcao palana haoNao AavaSyak Asato. bahutaMSa ivaBaaga prIxaa inayamaat
vayaacaI 45 vaYao- pUNa- Jaalyaavar prIxaa ]<aINa- haoNyaapasaUna saUT Anau&oya kolaI jaato. maa~ sarL
saovaonao prIivaxaaQaIna naomaNaUk JaalaolyaaMnaa ASaI saUT AnaU&oya naahI.
ivaBaagaIya prIxaa inayamaaMcaa AadSa- namaunaa Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .TIAarjaI
1067TI idnaaMk 26 saPToMbar 1967 Anvayao ivaiht kolaa Aaho. %yaanausaar sava- saMbaMiQat ivaBaaga
%yaaMcaokDIla ivaBaagaIya prIxaaMcao inayama yaaogya %yaa forfarasah saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 KalaI
ivaiht k Saktat.
Saasana AiQasaUcanaa rajakIya va saovaa ivaBaaga maaMk 186234 idnaaMk 9 foba`vaarI 1953
Anvayao ivaBaagaIya prIxaa AaiNa BaaYaa prIxaa ]<aINa- haoNyaacyaa idnaaMkabaabat inayamaaMmaQyao ivavaixat
trtUd kolaolaI nasaola tr ASaa prIxaa saMplyaanaMtrcaa idvasa ha prIxaa ]<aINa- haoNyaacaa idnaaMk
samajaNyaat yaavaa ASaI sava-saaQaarNa trtUd kolaolaI Aaho. %yaamauLo p`%yaxa prIxaaMcaa inakala kovhahI
ivabaama.

455
jaahIr kolaa trI prIxaa saMplyaacaa dusara idvasa ha prIxaa ]<aINa- Jaalyaacaa idnaaMk samajaNyaat
yaotao.
vairYz pdavar pdaonnatIsaazI pa~ta prIxaa ]<aINa- haoNyaasaazI maagaasavagaIya AiQakarI
kma-caayaaMnaa sava-saaQaarNa ]maodvaaraMpoxaa 1 jaada saMQaI doNyaabaabat inayamaat trtUd kravaI Asao
AadoSa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga . [e@saema 10751681satra idnaaMk 24
Aa^gasT 1976 Anvayao doNyaat Aalao Aahot. hI savalat Aata ivaSaoYa maagaasa p`vagaa-saazI laagaU
krNyaacaa inaNa-ya nauktaca Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .prIxaa 1206p`..7
061 idnaaMk 26 naaovhoMbar 2006 Anvayao GaoNyaat Aalaa Aaho.
10 saMgaNak &anaacaI ikmaana Ah-ta

SaasakIya kamakajaat saMgaNakacaa jaastIt jaast vaapr krNyaacyaa dRYTInao Saasana saovaot
p`vaoSa krNaayaaa ]maodvaaraMnaI saMgaNak &anaacaI ikmaana Ah-ta p`aPt krNao AavaSyak AsalyaacaI
AT ivaiht krNaarI AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga.saop`ina 1098p`..798baara
idnaaMk 25 jaanaovaarI 1999 Anvayao inaga-imat kolaI. %yaanausaar idnaaMk 3 mao 2000 cyaa
AiQasaUcanaovdaro idnaaMk 1 jaanaovaarI 2001 pasaUna puZo haoNaayaa saovaaBartIsaazI saMgaNak &anaacaI
ikmaana Ah-ta p`aPt krNyaacaI Aitir> AT laagaU JaalaolaI Aaho. hI ikmaana Ah-ta maaihtI
tM~&ana saMcaalanaalaya vaoLaovaoLI inaiScat krto.
vayaacaI 50 vaYao- pUNa- krNaayaa SaasakIya kma-caayaasa sadr saMgaNak &anaacaI Ah-ta p`aPt
krNaoprIxaa ]<aINa- krNao yaapasaUna saUT doNyaacaI sauQaarNaa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga
maaMk saoinap` 2002p`..140212 idnaaMk 2 saPToMbar 2003 Anvayao krNyaat AalaI
Aaho.
11 lahana kuTuMbaacao p`it&ap~
vaaZ%yaa laaoksaM#yaolaa AaLa GaalaNyaacyaa dRYTInao rajya Saasanaanao jaahIr kolaolyaa
laaoksaM#yaa QaaorNaacaa Baaga mhNaUna daonapoxaa AiQak Ap%yao AsaNaayaaMnaa SaasakIya saovaosaazI Apa~
zrivaNyaat Aalao Aaho. yaabaabatcaI Saasana AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI
2000p`..17200012 idnaaMk 28 maaca- 2005 raojaI inaga-imat JaalaolaI Aaho.
%yaamauLo pdaMsaazI jaaihrat dotaMnaa lahana kuTuMbaacaI Aitir> AT %yaat samaaivaYT kravaI AaiNa
saovaa p`vaoSa krNaayaa ]maodvaaraMkDUna kuTuMba lahana raKNyaabaabatcao ivaiht namaunyaatIla p`it&ap~
( declaration ) p`aPt kna GaoNao Ainavaaya-- krNyaabaabatcyaa saUcanaa sava- inayau>I p`aiQakayaaMnaa
Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk enaAarvhI 2000p`..17200012
idnaaMk 1 jaulaO 2005 Anvayao doNyaat Aalaolyaa Aahot.

k saovaot inayaimat JaalyaanaMtrcyaa saovaaivaYayak baabaI

saovaap`vaoSa JaalyaanaMtr vaOVkIya tpasaNaIivaBaagaIya prIxaa BaaYaa prIxaasaMgaNak Ah-ta


yaasah pirvaIxaaQaIna kalaavaQaI samaaQaanakarkpNao pUNa- krNao yaa baabaIMcaI pUt-ta Jaalyaavar
kma-caayaacaI Kyaa Aqaa-nao SaasakIya saovaa sau haoto. %yaanaMtr maSa KalaIla saovaaivaYayak
baabaIMkDo kma-caayaanao svat laxa doNao AavaSyak aaho. yaapOkI bahuMtaSa saovaaivaYayak baabaIMvar
Aasqaapnaa SaaKomaaf-tAasqaapnaa AiQakayaaMkDUna prspr kaya-vaahI kolaI jaato. prMtu kma-caarI
sajaga satk- nasalyaanao Saasanaanao bahala kolaolyaa ivaivaQa saao[- sauivaQaaMpasaUna vaMicat rahNyaacao p`saMga
]d\Bavatat. saovaa samaaPtInaMtr inavaR<aIvaotna maMjaUr haoNyaat ADcaNaI inamaa-Na haotat. tsaoca

456
nyaayaalayaIna p`krNao ]d\Bavatat. yaastva ]va-irt saovaa kalaavaQaItIla saaoyaIsauivaQaa GaDamaaoDI
yaabaabat kma-caayaasa svatsa maihtI AsaNao Aga%yaacao Aaho. saaQaarNapNao maSa yaabaabaI
puZIlap`maaNao

1 saovaapustk

maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inaya,ma 1981 maQaIla p`krNa caar
maQaIla inayama 35 to 49 maQyao kma-caayaacao saovaaivaYayak AiBalaoK ksao zovaavaot yaacyaa saivastr
saUcanaa idlaolyaa Aahot. saovaotIla sava- zLk GaDamaaoDIMcaI naaoMd Asalaolaa eki~t saMga`h Asao %yaasa
mhNata yao[-la. inavaR<aIvaotna imaLNyaacaovaoLI saovaa pustkatIla naaoMdI ApUNa- Asalyaa tr %yaacao mah%va
iktI yaacaI jaaNaIva kma-caayaasa haoto. maa~ taopya-nt sava-saaQaarNapNao Aaplyaaca AiBalaoKabaabat
AapNa jaast jaagak nasatao. Asaa saava-i~k AnauBava Aaho. saovaapustkacaI maUL p`t kaya-rt
Asalaolyaa kayaa-layaacyaa laoKaraoK SaaKot zovalaI jaato. duyyama p`t sava- naaoMdIinaSaI kma-caayaakDo
AsaNao AavaSyak Asalao trI sava-~ %yaacao yaqaayaaogya palana haot naahI.
2 saMvagaa-tIla jyaoYzta

Saasana pirp~ksaamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk esaAarvhI 108762412 idnaaMk


21 eip`la 1987 nausaar 1 jaanaovaarI ha AaQaarBaUt idnaaMk laxaat GaovaUna Saasana saovaotIla rajapi~t
AiQakarIkma-caarI jyaa saovaot saMvagaa-t kama krIt Aahot %yaaMcaI saovaasaMvaga- inahaya jyaoYzta
yaadI %yaa %yaa ivaBaagaaMnaI va ivaBaaga p`mauKaMnaI p`itvaYaI- eip`la maihnyaamaQyao tyaar kna tI sava-
AiQakarIkma-caarI yaaMcyaa maaihtIsaazI p`isaQd kravaI Asao AadoSa Aahot. yaaca AadoSaaMcaa
punaccaar Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .esaAarvhI 2005p`..56
2005 baara idnaaMk 30 saPToMbar 2005 maQyao krNyaat Aalaolaa Aaho.
SaasakIya kma-caarIAiQakarI yaaMcaI jyaoYzta inaiScat krNyaasaMdBaa-tIla inayama Saasana
AiQasaUcanaa saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk esaAarvhI 107612 idnaaMk 21 jaUna 1982
Anvayao maharaYT/ naagarI saovaa jyaoYztocao ivainayama inayamaavalaI 1982 AiQasaUicat krNyaat
Aalao Aahot. naamainado-Saanao inayau>I kolaI Asalyaasa va inayau>Icyaa AadoSaacyaa idnaaMkapasaUna 30
idvasaacyaa Aat ikMvaa saxama p`aiQakarI vaaZvaUna do[-la %yaa maudtIt inayau>I isvakarlaI Asalyaasa
p`amau#yaanao Aayaaogaacyaa ikMvaa p`krNapr%vao inavaDmaMDLo ijalha inavaD saima%yaa saovaayaaojana kayaa-laya
yaaMcyaamaaf-t inayau>I krtanaa Asalaolyaa gauNava<aa yaadItIla p`aqaamya maaMkanausaar kma-caayaacaI
jyaoYzta inaiScat kolaI jaato. pdaonnatInao inayau>I kolaolyaa p`krNaI jyaoYzta %yaaMcyaa inavaDsaUcaItIla
sqaanaanausaar inaiScat kolaI jaato. jyaa p`krNaI 2 ikMvaa AiQak vya>IMcao eKado pd ikMvaa saovaa
yaatIla naomaNaUkIcyaa tarKa maanaIva tarIK naomaUna idlyaanaMtr inaQaa-irt kolaolyaa tarKa ekca
AsatIla tr vayaanao jyaoYz AsalaolaI vya>I jyaoYztama inaiScat krtanaa jyaoYz mhNaUna zrivalaI
jaato.
saovaa jyaoYzta yaadImaQyao ivaBaagaacao naava saMvagaa-cao naava AiQakarIkma-caarI yaaMcaI
jyaoYztonausaar maanao naavao maagaasavagaI-ya Asalyaasa jaatIjamaatIcaa ]llaoK inayau>Icaa idnaaMk
janmaidnaaMk yaa maaihtIcaa samaavaoSa AsaNao AavaSyak Aaho.

varIlap`maaNao jyaoYzta saucaI %yaa %yaa ivaBaagaakDUna inaga-imat kolyaa jaatat. yaa inaga-imat
krtaMnaa saamaanya p`Saasana ivaBaagaacaI sahmatI GaoNyaacaI AavaSyakta naahI. f> kahI QaaorNaa%mak

457
baaba ]pisqat Jaalyaasa ikMvaa nyaayaalayaIna p`krNa ]d\Bavalyaasa saamaanya p`Saasana ivaBaagaacaa sallaa
Gaotlaa jaatao.
sava-saaQaarNa saMgavaa-tIla jyaoYztot ivaBaagaIya prIxaa ivaiht saMQaIt va kalaavaQaIt ]<aINa- na
haoNao saovaaKMD yaamauLo badla hao} Saktao. %yaacap`maaNao ivaBaagaIya caaOkSaIAMtI Jaalaolyaa iSaxaomauLo
pdaonnatIcyaa pdavarIla jyaoYztot badla hao} Saktao.
3 sqaayaIkrNasqaayaI%va p`maaNap~
Aasqaapnaocyaa sqaayaI ( permanent ) pdavar kayamasvapI ( permanently )
naomaNaUk Asalyaasa kma-caayaasa sqaayaI ( Confirmed ) kma-caarI samajalao jaato. Asao sqaayaI
pd QaarNa krIt Asalyaasaca kma-caayaasa %yaa pdavar QaarNaaiQakar p`aPt haotao. yaa kayaa-vaahIsa
kalaavaQaI laagat Asalyaanao ikmaanapxaI Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk esaAarvhI
1075dha idnaaMk 19 saPToMbar 1975 tsaoca pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga maaMk sqaap`p
10932640p`..989313A idnaaMk 16 iDsaoMbar 1995 Anausaar sqaayaI%va p`maaNap~
( permanancy benefit certificate ) 3 vaYaa-cyaa saovaonaMtr p`aPt haovaU Sakto.
4 QaarNaaiQakar

maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayamaatIla inayama 930 maQyao
QaarNaaiQakaracaI vyaa#yaa KalaIlap`maaNao kolaolaI Aaho
QaarNaaiQakar mhNajao saavaQaI inayau>I pdasah jyaa sqaayaI pdavar SaasakIya kma-caayaacaI
kayamapNao inayau>I kolaolaI Asaola Asao sqaayaI pd.
qaaoD@yaat sqaayaI pd kayama svapat QaarNa krNaayaa kma-caayaasa %yaa pdavarIla QaarNaaiQakar
p`aPt haotoa. QaarNaaiQakar p`aPt haoNaara kma-caarI sqaayaI ( Confirm ) samajaNyaat yaotoa. Asaa
sqaayaI kma-caarI pdaonnatI ikMvaa [tr karNaaMmauLo vairYz pdavar vaa Anya pdavar p`itinayau@tIvar
gaolyaasa %yaacaa maUL saMvagaa-tIla pdavar inayau>Icyaa pdavarIla svatcaa QaarNaaiQakar raKU
Saktao. AaiNa jyaavaoLI tao kma-caarI Anya pdavar mhNaUna GaaoiYat hao[-la ikMvaa
saovaainavaR<aIrajaInaamaa maR%yaU [. karNaastva saMvagaa-tUna kayama svapat dUr hao[-la %yaavaoLI %yaalaa
maUL pdavar imaLalaolaa QaarNaaiQakar saMpuYzat yao[-la. ASaa mau@t Jaalaolyaa pdavar saMvagaa-tIla
AMitma jyaoYztonausaar Anya pa~ kma-caayaasa sqaayaI GaaoiYat kolao jaato.
QaarNaaiQakarabaabatcyaa saivastr trtudI maharaYT/ naagarI saovaasaovaocyaa sava-saaQaarNa SatI-
inayamaaMtIla inayama 20 to 26 maQyao namaUd kolaolyaa Aahot.
5 janmaidnaaMkat forbadla

SaasakIya saovaotUna inavaR<a haoNyaacao vaya maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayamaat
ivaiht kolaolao Aaho. gaT D pUvaI-cao catuqa-EaoNaI kma-caayaaMkirta 60 vaYao- AaiNa rajya
SaasakIya saovaotIla [tr gaTatIla AiQakarIkma-caarI yaaMnaa vayaacaI 58 vaYao- pUNa- ho inavaR<aIsaazI
inayat vayamaana inaiScat kolao Aaho. inavaR<aIvaotnaacaI r@kma kma-caayaanao pUNa- kolaolyaa Ah-takarI
saovaocyaa kalaavaQaIvar AaQaarIt Asalyaanao pUNa- inavaR<aIvaotna imaLavao %yaacap`maaNao naijak Aalaolyaa
pdaonnatIcaa laaBa imaLavaa ASaa karNaastva Ah-takarI saovaocaa AiQakaiQak kalaavaQaI yaasaazI
janmaidnaaMkat badla krNyaacyaa ivanaMtI kma-caayaaMkDUna krNyaat yaotat.
kaoNa%yaahI iSaixat vya>Isa svatcyaa janmaidnaaMk &at Asataoca. %yaacap`maaNao SaasakIya
saovaot p`vaoSa krNaayaaMnaa inavaR<aIcyaa idnaaMkacaI tsaoca haoNaayaa ekUNa Ah-ta saovaa kalaavaQaIcaI
doKIla spYT klpnaa saovaa p`vaoSaacyaavaoLIca AalaolaI Asato. %yaamauLo janmatarKot badla krNyaacaI

458
kaya-vaahI kma-caarI vaastivakt saovaa p`vaoSaapUvaI-hI ka Saktao. yaastva saovaa p`vaoSa kolyaanaMtr
kahI kalaavaQaInaMtr kahI ivaivaixat ]_oSa manaaSaI baaLgaUna janmaidnaaMkat badla krNyaacyaa ivanaM%yaa
ivacaarat GaovaU nayaotmaanya k nayaot Asao Saasanaacao sava-saaQaarNa QaaorNa Aaho . yaasaMbaMQaI Saasana
pirop~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .janmaid 1092p`..4992tora A idnaaMk 24 jaUna
1992 AaiNa pirp~k . janmaid 1095p`..279513 A idnaaMk 3 maaca- 1998 maQyao
inadoSa doNyaat Aalaolao Aahot. maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama 1981
maQaIla inayama 38 Anvayao janmatarKocaI naaoMd saovaapustkat GaoNyaacaI trtUd kolaI Aaho.
6 gaaopnaIya Ahvaala vaoLovar ilaihNyaacaI AavaSyakta

jyaa ]i_YTasaazI kma-caarIvagaa-caI AiQakarI tsaoca kma-caarI inayau>I BartI SaasakIya


saovaot kolaI jaato tI ]i_YTo saMbaMiQataMkDUna pUNa- haotat kaya %yaacabaraobar %yaacao caairHya
vat-NaUkkamaatIla QaDaDI inapuNata inaNa-ya GaoNyaacaI xamatavairYzkinaYz sahkayaaMsaaobatcao
%yaaMcao saMbaMQa yaa zLk mauVaMcao AaQaaro kamaacao maUlyamaapna p`itvaYaI- krNyaat yaoto. %yaasaazI vaaiYa-k
gaaopnaIya Ahvaalaacyaa svapat naaoMdp`p~ ivaiht kolaolao Aaho. ]%YT kama krNaayaa
kma-caayaasa ]<aojana imaLavao yaasaazI p`SaMsaa tsaoca kamaat Apoxaapoxaa kmaI pDNaayaa kma-caayaasa
kamaatIla ~uTI kLvaUna %yaa dur krNyaasa saMQaI imaLavaI svattIla ]NaIvaa dUr kna kamaacao
maUlyamaapna vaaZivaNyaasa saMQaI doNyaacyaa dRYTIkaonaatUna gaaopnaIya AhvaalaaMcao ivaSaoYa mah%va Aaho.
Saasana inaNa-yasaamaanya p`Saasana ivaBaaga.[esabaIsaaefAar 1298p`..2 tora
idnaaMk 19 maaca- 1999 Anvayao vyaapk vastuinaYz svapacyaa gaaopnaIya Ahvaalaacao ivavarNa tyaar
kna to sava-~ ivatirt Jaalao Aaho.
Saasana inaNa-yasaamaanya p`Saasana ivaBaaga.[esabaIsaaefAar 1085868tora idnaaMk
9 mao 1988 Anausaar saQyaa KalaIlap`maaNao 6 vaga-vaarI naaoMdivalyaa jaatat.

A%yaYz .. .. A ( Outstanding )
]%Yz .. .. A ( Very good )
inaiScat caaMgalaa .. .. ba ( Positively good )
caaMgalaa .. .. ba ( Good )
saaQaarNa .. .. ba ( Average )
saaQaarNahUna kmaI .. .. k ( Below Average )
p`itkUla

vaaiYa-k gaaopnaIya Ahvaala ho kma-caayaacyaa SaasakIya saovaotIla yaaogadanaacao yaqaayaaogya maUlyamaapna


krNaaro saovaotIla %yaacao Baivatvya zrivaNaaro AsaNaaro Asalyaanao to ilaihtaMnaa vya>Igat
dRYTIkaonamato ivacaarat na Gaota vastuinaYz Asaavao. %yaasaazI vaYa-BaratIlap`itvaodnaacyaa
kalaavaQaItIla kamaacyaa naaoMdI ( Ephemeral Roll )cyaa svapat zovaavyaat AaiNa yaa naaoMdIcao
AaQaaro gaaopnaIya Ahvaala ilahavaot ASaa spYT saUcanaa vaoLaovaoLI doNyaat Aalaolyaa Aahot.
gaaopnaIya Ahvaala ilaihNao to %yaMacao saMskrNa va jatna yaa sava- TPPyaavarIla
kaya-vaahI saMbaMQaIcyaa ivaivaQa ASaa 62 saUcanaa Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .
saIefAar1295p`..3695tora idnaaMk 1 foba`uvaarI 1996 cyaa piriSaYTat idlaolyaa
Aahot.
ivabaama.

459
vaaiYa-k gaaopnaIya Ahvaala ilaihNao %yaaMcao saMskrNa krNao yaabaabatcao vaoLap~k tyaar
kna to Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .saIefAar 1206\p`..52
200613 idnaaMk 10 naaovhoMbar 2006 Anvayao p`saairt krNyaat Aalao. yaaiSavaaya maagaasa
vagaI-yaaMcao gaaopnaIya Ahvaala ilaihNyaasaMbaMQaIcyaa saUcanaa ApMga kma-caayaaMcao gaaopnaIya Ahvaala
ilaihtaMnaadoKIla laagaU krNyaacao inadoSa nauktoca Saasana pirp~k .saIefAar 1206p`..60
06 13 idnaaMk 12 iDsaoMbar2006 Anvayao sava-aMnaa doNyaat Aalaolao Aahot.
7 vat-NaUk inayama
SaasakIya kma-caayaanao saovaa krtaMnaa ikMvaa saovaakalaavaQaIt kaoNa%yaa baabaI kTaxaanao
TaLavyaat AaiNa %yaacao vat-na ksao AsaavaogaOrvat-naacyaa naoma@yaa baabaI kaoNa%yaa yaa saMbaMQaIcao inayama
maharaYT/ naagarI saovaa vat-NaUk inayamaamaQyao ivaiht kolaolao Aahot.SaasakIya kt-vyao par paDtaMnaa
ikMvaa saava-jainak jaIvanaat yaa inayamaatIla trtUdIMcaa BaMga haot Asalyaasa kma-caayaalaa gaOrvat-na
kolyaacyaa karNaastva caaOkSaI kna iSaxaa idlaI jaato.
8 iSastBaMga

varIla maaMk 7 maQyao namaUd kolaolyaa vat-NaUk inayamaMacao ]llaMGana Jaalyaasa SaasakIya
kma-caayaacao gaOrvat-na ikMvaa iSastBaMga yaa karNaakirta %yaacaovar dMDa%mak karvaa[- krNyaat yaoto.
%yaasaMbaMQaI trtudI maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayamaamaQyao krNyaat Aalaolyaa Aahot.
tsaoca caaOkSaI krNyaacaI saMpUNa- kaya-vaahI AaiNa itcaI kaya-pQdtIsaovaotUna inalaMbana [%yaadIsaMbaMQaIcyaa
tpSaIlavaar saUcanaa ivaBaagaIya caaOkSaI inayamaavalaI yaa pustkat samaaivaYT kolaolyaa Aahot.
sava-saaQaarNapNao iSastBaMgaacaa p`kar ha ikrkaoL svapacyaa Aaho kIgaMBaIr svapacaa
Aaho yaacaa saarasaar ivacaar kna kma-caayaasa ikrkaoL iSaxaa VavayaacaI ikMvaa jabarI iSaxaa
VavayaacaI yaacaa inaNa-ya saxama p`aiQakarI Gaot Asatao. ikrkaoL iSaxaa VavayaacaI Jaalyaasa maharaYT/
naagarI saovaa iSast va ApIla inayamaamaQaIla inayama 10 p`maaNao kaya-vaahI kna ikrkaoL iSaxaocao
AadoSa saxama p`aiQakarI inaga-imat k Saktat. maa~ jabarI iSaxaa VavayaacaI Asalyaasa tI yaaca
inayamaacyaa inayama 8 KalaI ivaiht kolaolaI tpSaIlavaar kaya-pQdtI mhNajao ivaBaagaIya caaOkSaI
kna idlaI jaato. %yaasaazI ivaBaagaIya caaOkSaI inayamaavalaItIla saUcanaa ivacaarat Gyaavyaa laagatat.
9 iSaxaa
caaOkSaIAMtI isaQd Jaalaolyaa daoYaaraopaMcao gaaMBaIya- ivacaarat GaovaUna kma-caayaaMvar iSaxaa
bajaavalyaa jaatat. maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayaamaat namaUd kolyaap`maaNao iSaxaocao
KalaIla daona mau#ya p`kar Aahot
ek ikrkaoL iSaxaa ]da. takId zpka pdaonnatI raoKNao vaotnavaaZ raoKNao jyaat
kma-caayaacyaa BaivatvyaavarkarikdI-var kayama svapI p`itkUla na krNaayaa iSaxaaMcaa samaavaoSa.
daona jabarI iSaxaa ]da.kahI kaLakirta kinaYz pdavar AaNaNao kayama pirNaama hao[-la
ASaa thonao vaotnavaaZI raoKNaosa>IcaI saovaainavaR<aI saovaotUna kaZUna TakNao saovaotUna baDtf- krNao
kma-caayaacaI caaOkSaI kna iSaxaa doNyaacaI kaya-pQdtI far gauMtagauMtIcaI AaiNa dIGa-kaL
caalaNaarI kaya-vaahI Aaho. %yaamauLo caaOkSaI sau krNyaapUvaI-ca iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaaMnaI
daoYaaraopacao svap %yaacaoSaI inagaDIt GaTnaa saaxaIpuravao kagadp~o [.caa A%yaMt saMyama AaiNa
kaLjaIpUva-k ivacaar kna %yaaAaQaaro iSaxaocao saMBaavya svap kaya Asaola yaacaa AMdaja GaovaUna
caaOkSaI kSaap`karo kravaI yaacaa inaNa-ya krNao Aga%yaacao Aaho. jabarI iSaxaa krNyaa[tpt gaMBaIr
daoYaaraop AsatIla trca maharaYT/ naagarI saovaa iSast va ApIla inayamaatIla inayama 8 KalaI
ivabaama.

460
tpSaIlavaar ivaBaagaIya caaOkSaI AadoiSat kravaI. Anyaqaa sadr inayamaacyaa inayama 10
KalaIla kaya-vaahI kna ikrkaoL iSaxaa doNyaacaa ivacaar kravaa.
maharaYT/ laaoksaovaa Aayaoagaacyaa kxaot yaoNaayaa pdaMvar kaya-rt sqaanaapnna
AiQakayaaMnaa rajapi~t AiQakarI jabarI iSaxaa doNyaacaa AMitma inaNa-ya GaoNyaapUvaI- maharaYT/
laaoksaovaa AayaaogaaSaI ivacaarivainamaya krNaoAayaaogaacaa sallaa GaoNao Ainavaaya- kolaolao Aaho.
AiQakayaaMcyaa Baivatvyaavar karikdI-var kayama svapI p`itkUla pirNaama na krNaayaa ikrkaoL
iSaxaa laadNyaapUvaI- maa~ AayaaogaaSaI ivacaarivainamaya krNao Ainavaaya- naahI.
10 inalaMbana
kma-caayaaivaQdcaI kaya-vaahI saurLItpNao par paDNyaasa kma-caarI svat ADqaLa zrt
Asaola tr %yaasa kayaa-layaasa yaoNyaapasaUna pdacaI kt-vyao krNyaapasaUna ta%purto dUr zovaNyaacyaa
]_oSaanao inalaMbanaacaa pyaa-ya svaIkarNyaat yaotao. kma-caayaasa inalaMibat krNyaacaa inaNa-ya Gaotanaa
laaokiht haca p`mauK inakYa Asaavaa %yaamauLo iSastBaMgaivaYayak p`aiQakayaaMnaI Aaplyaa
svaocCaiQakaracaa vaapr A%yaMt kaLjaIpUva-k kravaa purosao samaqa-naIya karNa AsalyaaiSavaaya
kma-caayaacao inalaMbana k nayao ASaa saUcanaa ivaBaagaIya caaOkSaI inayamaavalaItIla p`krNa daona maQyao
idlaolyaa Aahot.
saaQaarNat KalaIla karNaastva kma-caayaasa inalaMibat krta yaoto
kma-caarI saovaot kaya-rt raihlyaamauLo tpasa nyaayacaaOkSaI ikMvaa kaoNatIhI caaOkSaI krNyaasa
baaQaa yaot Asaola ]da.saaxaIdaravar dbaava AaNaNaokagadp~opuravyaat ZvaLaZvaL krNao
[.
kma-caayaacyaa kayaa-layaatsaovaot rahNyaamauLo kayaa-layaacyaa iSastIvar gaMBaIr p`itkUla pirNaama
haot Asalyaasa
kma-caarI saovaot rahNao ho vyaapk laaokihtacyaa ivaQd Asaola ikMvaa Ba`YTacaaramaQyao gauMtlyaacao
AaZLUna Aalyaasa
kma-caayaavar KTlaa daKla Jaalaa Asaola ikMvaa baDtf-saovaotUna kaZUna TakNaosa>Inao
saovaainavaR<a krNyaacaa saMBava AsaNao.

yaaiSavaaya naOitk AQaptna Ba`YTacaarsahkarI PaOSaacaa Aphardupyaaoga p`maaNaabaahor ma<aa


AsaNao SaasanaacaI maaozI hanaI krNaokt-vyacyautI kt-vyaivanmauK tsaoca vairYzaMcyaa AadoSaaMcao
hotupurssar palana na krNao yaa karNaaMmauLo doKIla kma-caayaasa saovaotUna inalaMibat krta yaoto.
faOjadarI AaraopaKalaI ikMvaa Anya karNaastva A{ocaaLIsa tasaaMhUna AiQak kaL karavaasaazI
iSaxaa Jaalaolaa kma-caarI ha maanaIva inalaMibat ( deemed suspend )Jaalyaacao samajaNyaat yaoto.
inalaMbana kaLat kma-caayaasa Anau&oya haoNaaro vaotnaBa<ao tsaoca [tr savalatI yaabaabatcyaa trtudI
maharaYT/ naagarI saovaa pdga`hNa AvaQaIsvaIyaotr saovaa AaiNa inalaMbana baDtfI- va saovaotUna kaZUna
TakNao yaaMcyaa kaLatIla p`danao inayama 1981 cyaa p`krNa paca inayama maaMk 66 to 76 maQyao
samaaivaYT kolyaa Aahot.
11 p`iSaxaNa

sava-saaQaarNapNao saovaot navyaanao p`vaoSa kolaolyaalaa ikMvaa vairYz pdasaazI pa~ta p`aPt
krNyaakirta saovaaMtga-t p`iSaxaNa idlao jaato.yaaiSavaaya JapaTyaanao haot Asalaolao saamaaijakAaiqa-k
xao~atIla badla ivacaarat GaovaUna kma-caayaaMkirta ivaivaQa ivaYayaavar p`iSaxaNa Aayaaoijat kolao jaato.
SaasakIya kma-caayaasa %yaalaa naomaUna idlaolaI kamao Apoixatir%yaa par paDNao Sa@ya vhavao AaiNa

461
%yaacaokDUna Saasanaasa pyaa-yaanao janatolaa caaMgalyaa saovaa imaLavyaat yaasaazI p`iSaxaNaacyaa saMQaI ]plabQa
kna idlyaa jaatat. navanavaIna saMklpnaaMcaI maaihtI vhavaI AaiNa Aaplyaa kamakajaat
gaitmaanata sauQaarNaa yaavaI djaa- vaaZavaa yaasaazI ivaivaQa saMsqaaMkDIla Saasanaanao p`aiQat kolaolyaa
p`iSaxakMacaI maaihtI GaovaUna jaastIt jaast laaBa GaoNyaacaa AiQakayaaMnaI svat p`ya%na krNao
Aga%yaacao Aaho.
12 AagaavaU vaotnaavaaZI

saovaot AsataMnaa Ait]%YT djaa-cao kama krNaayaa ka-caayaaMnaa p`ao%saahna mhNaUna %yaacyaa
vaotnaEaoNaIt inayaimatpNao doya haoNaayaa vaotnavaaZIvyaitir@t ek ikMvaa daona jaada vaotnavaaZI
p`itvaYaI- 1 Aa^@Taobar ha gaRhIt idnaaMk Qana %yaa AnauYaMgaanao doNyaacaI yaaojanaa Aaho. yaa AagaavaU
vaotnavaaZI p`itvaYaI- 1 Aa^@Taobar yaa AaQaarBaUr idnaaMkasa doNyaat yaotat. ekUNa saMvagaa-cyaa 5 T@ko
kma-caayaaMnaa AagaavaU vaotnavaaZIcao laaBa dota yaotat. %yaapOkI 2 T@ko kma-caayaaMnaa daona AagaavaU
vaotnavaaZI AaiNa 3 T@ko kma-caayaaMnaa ek vaotnavaaZ doya zrto. %yaakirta Saasanaanao inakYa
ivaiht kolaolao Aahot.
AagaavaU vaotnavaaZI maMjaUr krNyaasaMbaMQaI Saasanaanao vaoLaovaoLI inaga-imat kolaolyaa sava-
AadoSaaMcaa gaaoYavaara saMkilat svapat Saasana pirp~k maaMk Aavaovaa2006p`..208
06Aaz idnaaMk 14 iDsaoMbar 2006 Anvayao inaga-imat krNyaat Aalaolaa Aaho.
12 kalabaQd pdaonnatIsaovaaMtga-t AaEvaaisat p`gatI yaaojanaa

Saasana saovaot kaya-rt Asalaolaa kma-caarI pdaonnatIcyaa saMQaI ABaavaI maUL saMvagaa-t
baracakaL kaya-rt rahtao.%yaamauLo kamaavar ivaprIt pirNaama doKIla haotao. yaa baabaIcaa ivacaar
kna Saasanaanao jaUna 1995 maQyao p`qamat Arajapi~t saMvagaa-kirta kalabaQd pdaonnatI yaaojanaa
sau kolaI. tI Aata saovaaMtga-t AaEvaaisat p`gatI yaaojanaa yaa naavaanao sauQaairt kolaI AsaUna
Aata gaT A maQaIla kinaYz stravarIla pdapya-ntcao AiQakarIkma-caayaaMnaa %yaa pdavar 12
vaYaa-cyaa inayaimat saovaonaMtr inakT vairYz pdacaI vaotnaEaoNaI imaLU Sakto.
yaa yaaojanaoAMtga-t jarI vairYz vaotnaEaoNaI imaLt AsalaI trI kma-caayaacyaa saMvaga- pdnaama AaiNa
jabaabadayaa yaat kaoNatahI badla haot naahI. hI kovaL kma-caayaaMnaa idlaolaI ek savalat AsaUna
tao h@k p`sqaaipt haot naahI.
14 pdaonnatI

pdaonnatI hI naohmaI inakTcyaa kinaYz saMvagaa-tIla ]maodvaaracaI vairYz pdacaI kt-vyao


jabaabadayaa par paDNyaacaI pa~ta AjamaavaUna idlaI jaato. saovaa p`vaoSa inayamaat gauNaao<aracao
p`maaNa ivaiht kolaolao Asalyaasa pdaonnatIcyaa vaaTyaacyaa pdsaM#yaocyaa mayaa-dot rahUna pdaonnatInao pdo
Barta yaotat. Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana ivaBaaga .esaAarvhI 1094p`..494
baara idnaaMk 7 maaca- 1996 Anausaar gauNaao<aracao p`maaNa saMvagaa-tIla ekUNa saM#yaosa laavaavayaacao
Aaho.
A ivaBaagaIya pdaonnatI saimatIinavaDsaUcaI tyaar krNao inavaDsaUcaI tyaar krNyaacao TPpo
]maodvaaracaI pdaonnatIsaazI pa~ta zrivaNyaabaabat pxapat hao} nayao yaasaazI inayau>I
AiQakayaasa savaa-iQakar na dota ikmaana tIna to jaastIt jaast saha vairYz AiQakayaaMcaI
ivaBaagaIya pdaonnatI saimatI sqaapna kna %yaa saimatImaaf-t pdaonnatIcaI pa~ta inaiScat kolaI jaato.
yaa saimatIsa vaOQaainak djaa- p`aPt vhavaa tsaoca yaa saimatIcaI kaya-pQdtI kaya AsaavaI yaabaabat

462
doKIla saMivaQaanaacyaa AnaucCod 309 KalaI inavaDsaUcaI tyaar krNyaasaMbaMQaacao inayama p`isaQd kravaot
ASaa saUcanaa Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga .10811351saIAar685baara
idnaaMk 23 jaulaO1985 Anvayao doNyaat Aalyaa Aahot.
pdaonnatIbaabat KalaIla p`mauK TPPyaat kaya-vaahI AasqaapnaaMnaI kravayaacaI Aaho

ivaBaagaIya pdaonnatI saimatIinavaD saimatIcaI sqaapnaa ikmaana tIna AaiNa kmaala saha
AiQakayaaMcaI saimatI sqaapna krNyaat yaoto. %yaapOkI ek AiQakarI maagaasavagaI-ya Asaavaa.
inavaD kravayaacyaa pdaMpoxaa vairYz djaa-cao AiQakarI saimatIt Asaavaot.
saimatIcyaa baOzka saaQaarNat saPToMbar maihnyaat vhavyaat.
saMpUNa- vaYaa-tIla ir> pdo AMdaijat kna vaYaa-kirta ekca inavaDsaUcaI kravaI.
maagaasavagaI-yaaMsaazI pdaMcao AarxaNaBaravayaacaI Aarixat pdoAarxaNa ibaMdU
ivacaaraQaIna xao~at p`%yaok p`vagaa-cao KulaomaagaasavagaI-ya iktI ]maodvaar Asaavaot
inavaDsaUcaI kSaI tyaar kravaI yaabaabat maaga-dSa-k saUcanaa.
ivacaaraQaIna xao~atIla sava- kma-caayaaMcyaa AVyaavat gaaopnaIya Ahvaala nas%yaa saimatIsa saadr
krNao.
ivacaaraQaIna xao~atIla jyaoYztobaabatcao vaad %yaaMcaovarIla ivaBaagaIya caaOkSaI [. maaihtI saimatIsa
saadr krNao.
inavaDsaUcaItIla jyaoYzta zrivaNao.
AMitma inavaDsaUcaI.

ba inavaDsaUcaI tyaar krtaMnaa laxaat Gyaavayaacyaa baabaI


1 jyaa pdavar pdaonnatI VavayaacaI Aaho %yaa pdacyaa saovaap`vaoSa inayamaatIla inayau>Icao
maaga- %yaaMcao p`maaNa %yaanausaar inavaDsaUcaIcyaa idnaaMkapya-nt krNyaat Aalaolyaa ekUNa inayau@%yaa %yaa
AnauYaMgaanao ivacaaraQaIna inavaDsaUcaItIla ir> pdo pdaonnatI kI naamainado-Sana kaoTyaatIla Aahot.
idnaaMk 7 maaca- 1096 cyaa AadoSaanausaar saMvagaa-caa AaZavaa GaovaUna saovaa p`vaoSa inayamaat ivaiht
kolaolyaa ivaivaQa p`maaNaanausaar %yaa %yaa kaoTyaatIla pdo inaiScat kravaIt.
2 maagaasavagaI-ya ivaivaQa GaTkaMkirta rajyaat ivaiht kolaolao p``cailat AarxaNa
KalaIlap`maaNao Aaho. %yaap`maaNao pdaonnatIcyaa kaoTyaatIla Baravayaacyaa pdaMsaazI AarxaNa zovaavao.
AnausaUicat jaatI .. .. 13 T@ko.
AnausaUicat jamaatI . .. 7 T@ko.
ivamau> jaatI A . .. 3 T@ko.
BaT@yaa jamaatI ba .. 2.5 T@ko.
BaT@yaa jamaatI k .. 3.5 T@ko.
BaT@yaa jamaatI D .. 2 T@ko.
ivaSaoYa maagaasa p`vaga- .. 2 T@ko.

3 rajya Saasanaanao jaanaovaarI 2004 pasaUna jaarI kolaolyaa AarxaNa kayaVanausaar


gaT D to gaT A maQaIla sava- TPPyaaMcyaa pdavarIla pdaonnatIt maagaasavagaI-yaaMcyaa ivaivaQa
p`vagaa-saazI [.maa.va.vagaLUna AarxaNa zovaavayaacao Aaho. Saasana inaNa-ya saamaanya p`Saasana
ivaBaaga . baIsaIsaI 1097p`..639716ba idnaaMk 18.10.1997 maQaIla inadoSaanausaar
ivabaama.

463
pdaonnatIcyaa kaoTyaatIla pdaMcyaa saM#yaosa AarxaNaacao p`maaNa laavaUna AarxaNaacaI inayat pdsaM#yaa
inaiScat kravayaacaI Aahot.
15 maanaIva idnaaMk ( Deemed date )

Saasana saovaotIla kma-caarIAiQakarI yaManaa to jyaoYz va pa~ AsaUnahI pdaonnatIcyaa saMdBaa-t


Davalalao gaolao AaiNa kinaYzasa inayaimat pdaonnatI imaLalaI Asalyaacao inaiScat Jaalao tr %yaaMnaa
pdaonnatIcaa maanaIva idnaaMk doNyaabaabat ivaiht trtudInausaar ivacaar krNyaat yaavaa.
A Saasana AiQasaUcanaasaamaanya p`Saasana ivaBaaga .esaAarvhI 1076 baara idnaaMk 21 jaUna
1982 Anvayao ivaiht kolaolyaa jyaoYztocyaa ivainayamaatIla inayama 5 maQyao yaabaabatcyaa trtudI
AMtBa-Ut Aahot. qaaoD@yaat saMvagaa-tIla kinaYz ]maodvaar inayaimat pdaonnat Jaalaolyaa idvasaapasaUna to
laaBa p`%yaxa pdaonnatI imaLalaI nasataMnaahI kovaL Anyaaya inavaarNaaqa- p`dana krNao yaamauLo Sa@ya
haoto.
ba yaasaazI saMbaMiQat kma-caarI jaao p`%yaxa pUvaI-cyaa inavaDsaUcaIt samaaivaYT naahI %yaacao %yaa %yaa
vaYaa-cyaa inavaDsaUcaIt samaavaoSa Asalaolyaa %yaacyaa kinaYzacyaa sqaanaavar samaavaoSa krNao Apoixat
Aaho.%yaamauLo saMbaMiQat vaYaa-cyaa inavaDsaUcaIt samaavaoSanaasaazI ivaBaagaIya pdaonnatI saimatIvdaro pa~
pa~ta AajamaavaUna samaavaoSaasaazI iSafarsa haoNao AavaSyak Asato. %yaasaazI inavaDsaUcaI tyaar
krtovaoLI kravayaacaI sava- kaya-vaahI kravaI laagato. maa~ inavaDsaUcaIt %yaavaoLI kma-caayaacyaa
samaavaoSanaasaazI pd ]plabQa nasalyaasa inavaDsaUcaItIla %yaa %yaa p`vagaa-tIla kinaYz ]maodvaaracao naava
saMbaMiQat inavaDsaUcaItUna vagaLUna puZIla vaYaa-tIla inavaDsaUcaIt samaavaoSana kna kma-caayaasa %yaa
inavaDsaUcaIt samaavaoSanaasaazI pd ]plabQa kna Vavao laagato. yaa kaya-vaahIsa ekasa ek t<va
Asao saMbaaoQalao jaato. %yaamauLo inavaDsaUcaIcaa Aakar kayama rahtao. @vacaIt kahI zraivak
kalaavaQaIsaazI AiQasaM#ya pd doKIla inamaa-Na kravao laagato.
k kma-caayaalaa jyaa pdavarIla maanaIva idnaaMk Vavayaacaa Aaho %yaa pdavar %yaalaa p`%yaxa
pdaonnatI imaLNao AavaSyak Aaho prMtU saovaomaQyao Asatanaa %yaalaa jar p`%yaxa pdaonnatI imaLalaI naahI
tr pdaonnatIcaa maanaIva idnaaMk dotaMnaa maharaYT/ naagarI saovaa saovaocyaa sava-saaQaarNa SatI- inayama
1981 maQaIla inayama 32 maQaIla trtudI iSaiqala krNao AavaSyak zrto.ASaa p`krNaI saamaanya
p`Saasana ivaBaaga AaiNa iva<a ivaBaaga yaaMcaI maanyata GaoNao AavaSyak Aaho. maanaIva idnaaMkacaI p`krNao
sava-saaQaarNapNao jyaa karNaMamauLo ]d\Bavatat tI karNao KalaIlap`maaNao Aahot. tI ivacaarat GaovaUna
maanaIva idnaaMkacaI p`krNao ]d\BavaNaar naahIt yaacaI kaLjaI Aasqaapnaa AiQakayaManaI GyaavayaacaI
Aaho. maa~ ASaI p`krNao ]d\Bavalyaasa %yaa p`krNaacaI tpasaNaI AadoSaatIla trtudI ivacaarat GaovaUna
kravayaacaI Aahot.
D maanaIva idnaaMkacaI p`krNao ]d\BavaNyaacaI sava-saaQaarNa karNao

maanaIva idnaaMkacaI p`krNao ]d\BavaNyaacaI sava-saaQaarNa karNao KalaIlap`maaNao Asalyaacao inadSa-naasa


yaoto.
1 gaaopnaIya AhvaalaatIla p`itkUla Saoro vaoLovar na kLivaNao %yaaMcaI vastuinaYz p`tvaarI na
haoNao ivaBaagaIya pdaonnatI saimatIcyaa baOzkIcyaavaoLI AVyaavat gaaopnaIya Ahvaala ]plabQa nasaNao va
%yaamauLo %yaaMcaI p`krNao KulaI zovaNao ikMvaa pdaonnatIsaazI Apa~ zrivaNao.
2 saovaa jyaoYzta yaadI AVyaavat nasaNao jyaoYztotIla badla iSavaaya sava- AiQakayaaMnaa
kma-caayaaMnaa saovaa jyaoYzta yaadI vaoLIca ]plabQa na JaalyaamauLo AiQakarIkma-caarI yaaMnaa saovaa
jyaoYzta yaadItIla %yaaMcao sqaana maaihtI nasaNao.

464
3 ivaBaagaIya pirxaa ]<aINa- ]SaIra ]<aINa-Anau<aINa- Jaalyaacyaa karNaastva tsaoca ]<aINa-
haoNyaapasaUna saUT imaLalyaanaMtr prIxaa inayamaaMnausaar saovaajyaoYzta yaadIt vaoLIca sauQaarNaa na krNao
p`Saasanaacyaa caukIstva [tr kinaYzaMsamavaot ivacaar na haoNao.
4 maagaasavagaI-yaaMcyaa pdaonnaatI saMdBaa-tIla AarxaNa QaaorNaacaI kaTokaorpNao AMmalabajaavaNaI na
krNao.
5 pdaonnatIsaazI ivacaar krtanaa ivaBaagaIya caaOkSaI p`laMibat AsaNao kahI kalaavaQaInaMtr
ivaBaagaIya caaOkSaIcaa inaNa-ya hao}na %yaamaQyao inadao-Ya sauTNao vaa ikrkaoL iSaxaa haoNao.
6 pdaonnatIsaazI ivacaar Jaalaolaa AsataMnaa AiQakarIkma-caarI inalaMibat AsaNao va %yaanaMtr
tao AMSat ikMvaa pUNa-t daoYamau> haoNao.
7 Ba`YTacaar laacalaucapt p`krNaI nyaayaalayaat gaunha daKla Asalyaanao pdaonnatI na doNao va
inadao-Ya sauTlyaanaMtr maanaIva idnaaMk doNao.
8 inavaDsaUcyaaMnaa AayaaogaacaI maanyata na GaoNao pirNaamaI dIGa-kaL pdaonnatI ta%pur%yaa svapat
caalaU rahNao pdaonna%yaa inayaimat JaalyaaiSavaaya maanaIva idnaaMkacaa ivacaar krNao Sa@ya nasato.
9 pdaonnatIcyaa inayaimat kaoTyaaKorIja naamainado-Sanaakirta Asalaolyaa kaoTyaatIla pdaMvar
pdaonna%yaa idlyaa jaatat va BaivaYyaat pdaonnatIsaazI ]plabQa haoNaayaa pdaMvar %yaa samaayaaoijat
kolyaa jaat naahIt.
sadr karNao AaiNa maanaIva idnaaMkacyaa p`krNaaMcaI tpasaNaI krtaMnaa laxaat Gyaavayaacao mau_o
Saasana pirp~k saamaanya p`Saasana ivaBaaga . esaAarvhI 2002p`..2200212
idnaaMk 6 jaUna 2002 Anvayao sava- ivaBaaga kayaa-layaaMnaa kLivalao Aahot.

16 vayaacyaa 4954 vaYaa-naMtr saovaot zovaNyaasaMbaMQaIcao ivaSaoYa punaiva-laaokna


zraivak vayaanaMtr ikMvaa saovaonaMtr kma-caayaacaI saovaot kama krNyaacaI pa~ta AajamaavaNao
ha vayaacyaa 4954 vaYaa-naMtrcyaa punaiva-laaoknaacaa mau#ya ]_oSa Aaho. Apoixat djaa-cao kama k na
SakNaayaa Akaya-xama AiQakarIkma-caayaaMcyaa saovaa %yaaMcyaa inavaR<aIcyaa inayat vayaaomaanaapUvaI-ca
samaaPt krta yaavyaat AaiNa saovaotIla kaya-xamata iTkUna rhavaI yaasaazI ho ivaSaoYa punaiva-laaokna
krNyaat yaoto. yaasaazI kma-caayaacyaa saovaa kalaavaQaItIla sava- gaaopnaIya AhvaalaaMcyaa AaQaaro
AaZavaa GaovaUna vayaacyaa 4954 vaYaa-naMtr saovaot puZo caalaU zovaavao ikMvaa ksao yaabaabatcaa inaNa-ya
GaoNyaat yaotao.yaakirta ekUNa sava- kalaavaQaItIla gaaopnaIya AiBalaoKacaa ivacaar krNyaat yaot
Asalaa trI SaovaTcyaa paca vaYaa-cyaa gaaopnaIya AhvaalaaMvar p`amau#yaanao ivaSaoYa Bar idlaa jaatao.
gaaopnaIya AhvaalaaMcaI sarasarI p`tvaarI ba mhNajao ikmaana caaMgalaa djaa- imaLivaNaayaa AiQakarI
kma-caarI yaaMnaa puZIla punaiva-laaoknainayatvayamaanaapya-nt saovaot puZo caalaU zovalao jaato. yaabaabatcao
inaNa-ya %yaakirta sqaapna kolaolaI punaiva-laaokna saimatI Gaot Asato.

[ inavaR<a haotaMnaainavaR<a Jaalyaavar

SaasakIya saovaotIla p`vaoSaasaazI ikmaana 18 vaYao- AaiNa kmaala 33 vaYao- hI sava-saaQaarNa vayaaomayaa-da
inaiScat kolaolaI Aaho. yaaiSavaaya ivaivaQa ivaSaoYa&ta AavaSyak Asalaolyaa saovaapdasaazI yaapoxaa
vaogaLI kmaala vayaaomayaa-da p`saMgaanaup inaiScat kolaI jaato. %yaacap`maaNao Saasanaanao kahI GaTk
]da.svaatMHya saOinakaMcao naamainado-iSat p`klpga`st [. yaacaosaazI Saasana p`vaoSasaazI vayaaomayaa-docyaa
vaogavaogaLyaakmaala vayaaomayaa-da inaiScat kolyaa Aahot.maagaasavagaI-ya ]maodavaaraMsaazI yaa kmaala
vayaaomayaa-daMmaQyao 5 vaYao- vaaZ krNyaacao Saasana QaaorNa AMmalaat Aaho.

465
yaap`maaNao Saasana p`vaoSaasaazI kmaala vayaaomayaa-dot vaOivaQya Asalao trI saovaainavaR<aIsaazIcaI
vayaaomayaa-da inaiScat svapacaI Aaho. maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQaIla
inayama 10 Anausaar rajya SaasakIya kma-caayaaMcyaa gaT Aba va k saazI 58 vaYao- AaiNa gaT D
saazI 60 vaYao- ho saovaainavaR<aIcao inayama vayamaana inaiScat kolao Aaho. %yaamauLo vayaacyaa kaoNa%yaahI vaYaI-
SaasakIya saovaot p`vaoSa kolaa trI yaa inayat vayamaanaacao idvaSaI %yaatIla kolaolyaa Ah-takarI saovaocyaa
kalaavaQaInausaar saovaainavaR<aIvaotna va inavaR<aIivaYayak [tr laaBa Anau&oya zrtat. %yaakirta sava-
saaQaarNa SatI- va ATI maharaYT/ naagarI saovaa inavaR<aIvaotna inayama 1982 maQyao namaUd kolaolyaa
Aahot.tsaoca inavaR<aIcao ivaivaQa p`karhI %yaat saivastr namaUd kolao Aahot.
sava-saaQaarNapNao inayat vayamaana pUNa- Jaalyaavar kma-caayaasa KalaIlap`maaNao laaBa Anau&oya Aahot
1 inavaR<aIvaotna inavaR<aIvaotnaacao dr inavaR<aIcaa p`kar AaiNa vyatIt kolaolyaa Ah-takarI
saovaovar AvalaMbaUna
2 maR%yaU ina saovaainavaR<aI ]pdana.
3 inavaR<aIvaotnaacao AMSaraSaIkrNa.
4 BaivaYya inavaa-h inaQaIcao AMtIma p`dana.
5 zova saMlagna ivamaa yaaojanaa saovaot AsataMnaacao kma-caarI idvaMgat Jaalyaasa
kuTuMibayaaMnaa imaLNaarI r@kma.
6 gaT ivamaa yaaojanaotIla jamaa r@kma.
7 iSallak Aija-t rjaocao samamaUlya.
maa~ ho sava- laaBa inavaR<aIvaoLI ivanaasaayaasa ivanaaivalaMba imaLavaot yaasaazI saovaapustkatIla
naaoMdI AVyaavat AsaNao naamainado-Sana pirpNa- Asaavaot ivaBaagaIya caaOkSaI ikMvaa kaoNatohI iSastBaMga
ivaYayak p`krNa p`laMibat nasaavao saovaocaI vaotnaacaI pDtaLNaI JaalaolaI AsaavaI. SaasakIya doNaI
p`laMibat nasaavaI tsaoca saovaaivaYayak kaoNatIhI ~uTI pUt-tosaazI p`laMibat nasaavaI hI vyavaQaanao paLavaI
laagatat. Anyaqaa kaoNa%yaahI karNaastva saovaainavaR<aIcyaa laaBaaMvar ivapirt pirNaama hao}
Saktat. yaapOkI bahutaMSa baabaI Aasqaapnaa SaaKaraoK SaaKa yaaMcaomaaf-t hataLlyaa jaat
Asalyaa trI AiQakarIkma-caarI svatcyaa saovaaivaYayak baabatIt jaagak rahUna sava- baabaIMcaI
vaoLcyaa vaoLI pUt-ta krNao AavaSyak Asato svatkDIla saovaapustkacaI jaI duyyama p`t zovaNyaacaI
sauivaQaa Saasanaanao idlaolaI Aaho %yaamaagaIla Saasanaacaa ha ]da<a hotU sava-MaMnaIca Qyaanaat GaoNao garjaocao
Aaho. duyyama saovaapustk svatcyaa AK%yaarIt zovaUna %yaat vaoLaovaoLIcyaa naaoMdI Aasqaapnaa
AiQakayaaMkDUna kna Gaotlyaasa saMBaavya ~uTIMcaI pUva- klpnaa yaovaUna %yaaMcao inarakrNa vaoLIca krta
yao} Sakto AaiNa %yaavdaro inavaR<aIvaotnaacao laaBa ivaiht maudtIt imaLNao sahja Sa@ya hao} Sakto.
Saasana AiQasaUcanaa iva<a ivaBaaga .AMinayaao1005126saovaa4 idnaaMk 31
Aa^@Taobar 2005 Anvayao Aata idnaaMk 1 naaovhoMbar 2005 naMtr saovaa p`vaoSa krNaayaa SaasakIya
kma-caayaaMnaa inavaR<aIvaotna AaiNa sava-saaQaarNa BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa saQyaacyaa trtUdI eovajaI
AMSadayaI inavaR<aI vaotna AaiNa AMSadayaI BaivaYya inavaa-h inaQaIcyaa navaIna yaaojanaa laagaU krNyaat
Aalyaa Aahot. %yaaMcaa saivastr tpSaIla AVap jaahIr Jaalaolaa naahI.KalaIla TIp phavaI tqaaip
sauQairt yaaojanaaMcao laaBa imaLNyaakirta doKIla saovaaivaYayak sava- baabaIMcaI%yaatIla ~uTIMcaI pUt-ta
AavaSya rahIla. navaIna pirBaaiYat AMSadana inavaR<aIvaotna yaaojanaocyaa AMmalabajaavaNaIcaI kaya-pQdtIsaazI idnaaMk 7 jaulaO
2007 caa Saasana inaNa-yaiva<a ivaBaaga .AMinayaao 100718saovaa 4 phavaa.

maharaYT/ rajya rajapi~t AiQakarI mahasaMGa


vaQaa-pna idna ivaSaoYaaMk2007 maQaUna saaBaar.
ivabaama. @@@@@@@@@@

466

You might also like