Cemile AL Sevin ALL Osman EMN

Hazrlayanlar:
Cemile AL, Osman EMN, Sevin ALL

Denetleyenler:
Mr. Sena ARF EUM Bakan
Nevin AGO ye
Glten HALM ye

Lektr:
Do.Dr. Nazim BRAHM

Bilgisayar hazrl:
Osman EMN

Yaymlayan:
Makedonya Cumhuriyeti Eitim ve Bilim Bakanl!!
Mito Hacivasilev Yasmin caddesi, Nosuz - skp

Basimevi:
Gra"ki Centar skp

Tiaraj:
600

Makedonya Cumhuriyeti eitim ve Bilim Bakaninin nr.10-1263/1 gnl ve 17.03.2010

numarali karariyla, Makedonya Cumhuriyetinde bu kitabin

CIP -  
  


     .  ,  
373.3.016:811.512.161 (075.2)
ALI, Cemile
rke kitabim : 4. sinif sekizyillik ilkretim / Cemile Ali, Osman Emin, Sevin Alil.
- skp : Makedonya cumhuriyeti eitim ve bilim bakanlii, 2010.
- 185 . : . ; 30 
ISBN 978-608-226-009-9
1. Emin, Osman [] 2. Alil, Sevin []
COBISS.MK-ID 84089354
Adm, soyadm: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Okulum: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

Snfm: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

retmenim: _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
Sevgili renciler,

Sizi grdmz iin sevinliyiz. Her eyin en iyisine layk olan

rencilerimize ve retmenlerimize bu okuma kitabn sunmaktan
byk mutluluk duyuyoruz. rencilerimizin renim hayatlarnda
baarl olabilmeleri iin Trkeyi iyi bilmeleri ve kullanmalar gerekir.
yi bir Trkenin temelleri de renim hayatnn ilk yllarnda atlr.
te sizlere bu konuda yardmc olmak iin TRKE KTABIM 4
kitabn hazrladk. Bu kitap, dokuzyllk ilkretimin drdnc snf
programnda ngrlen konular iermektedir. Bu yl da kitab zevkle
okuyacanza inanyoruz. Kitabn en nemli zellii, rencilerimize
Trkeyi sevdirecek nitelikte olmasdr. Sevgili renciler, bu kitap
sayesinde Trkeyi daha ok seveceksiniz.
Yolunuz ak olsun. Baarlar.
Hazrlayanlardan

5
6
n Hazrlk
Okuma ylna nasl hazrlandnz?

OKULA ARI
Okulumuz ald,
aryor bizleri.
arya uyanlarn,
Aydnland yzleri.

te eitim balad,
Ikla doldu gzler.
ocuklar okuyunca,
Sevgi doldu yrekler.

Okuyan tm insanlar
Yaam nemserler.
Bilgiye deer verir,
Geliir, ykselirler.
Ahmet H. GBEROLU

SZ VARLIIMIZ
Aydnlanmak Ktlklerden uzaklamak, temiz olmak.
Ik Mutluluk, sevin veya zekadan doan, zellikle yzde ve gzlerde
beliren parlt.

7
DNELM CEVAPLAYALIM
aire gre, bizleri aran kimdir?
arya uyanlar, yaplan ardan nasl etkilendi?
Gzler niin kla doldu?
ocuklar okuyunca neler oldu?
aire gre, okuyan insanlar nasl davranr ve nasl etkilenirler?

ETKNLK:
iirin airi kimdir?
Okuduunuz iir ka dizeden olumaktadr?
Dizelerin ilk harfi nasl yazlmtr?

GRDKLERNZ ANLATINIZ
Okulun alyla ilgili grdklerinizi ya da dinlediklerinizi anlatnz.

8
 n Hazrlk
Tatilinizi nerede geirdiniz?
Tatilde neler yaptnz?

BR TATL ANISI
nc snf pek iyi ile gemitim. Babam, karnemi grnce ok
sevindi.
- Bu yaz, tatili hak ettin Erdin, dedi.
Beni kye daymn yanna gnderdi. Daymn, benim yamda bir olu
vard. Ad Nedimdi
Nedimle erkenden kalkar, koyunlar kra gtrrdk. Komu
kylerden de ocuklar gelirlerdi. Birlikte oyunlar oynardk. Bazen oyuna
ylesine dalardk ki dnyay unuturduk.
Bir gn yine, btn ocuklar krda toplanmtk. elik omak oyunu
oynuyorduk. Oyuna kendimizi ylesine kaptrmz ki zamann nasl getiini

9
anlayamadk. Oyun bittiinde akam olmu, koyunlar eve gtrme zaman
gelmiti. Ama, evrede koyunlar grnmyordu. ok korktuk. Saa sola
baktk! Yok, yok!... Hava da iyice kararmt.
- Her halde eve gittiler, diye dndk. Eve gittik.
Evdekiler bahede bizi bekliyorlard. Geciktiimiz iin biraz da
telalanmlard. Yanmzda koyunlar grmeyen daym takld:
- Ne o ocuklar, koyunlar kurtlara m verdiniz?
Heyecanm daha da artt:
- Eve gelmediler mi? diye sordum.
Daymn yz birden deiti. Glmsemesi kayboldu. Endieli bir durum
ald.
O gece daym ve komular ellerinde fenerleriyle koyunlar aradlar.
Bulamaynca ge zaman eve dndler.
Herkes:
- Koyunlar bu saate kadar sa kalamaz. oktan kurtlar paralamtr,
diyordu.
Biz ise sululuun verdii rkeklikle gzlerden uzak duruyorduk.
Odamza ekilmi, yataklarmza girmitik.
Birden grltyle uyandk. Sabah olmu, gne iyice ykselmiti.
Daymla yengemin kahkahalaryla yatamzdan frladk. Sezdirmeden
pencereden darya baktk. Koyunlar evin nndeydi. rendik ki hepsi de
akam eve gelmi, ahra girmi. Kimse de ahra bakmay akl edememiti.
Koyunlarn bulunmasna en ok sevinen, her halde Nedimle bendim.
imdi nerede bir koyun grsem, aklma hemen bu olay gelir, glerim.
Ahmet SADIKLAR

10
SZ VARLIIMIZ
Taklmak Kzdrmak, artmak amacyla aka yollu konumak.
Dnya evre, ortam.
Gzlerden uzak durmak Grlmeyecek yerde durmak.

DNELM CEVAPLAYALIM
Babas, Erdini kye niin gnderdi?
Erdinin kyndeki gnleri nasl geiyordu?
Nedimle Erdin koyunlar niin kaybettiler?
Erdinin daysn endielendiren nedir?
Koyunlar nasl bulundu?

RENELM
Okuduunuz metni, olaylarn srasn bozmadan ksaca anlatnz.
Bir Tatil Ans adl metinde gemite yaanan bir olay
anlatlmaktadr. Bu tr yazlara an denir.
Siz de bir tatil annz snf arkadalarnza anlatnz.

11
 n Hazrlk
Yurdumuz ne ile gzeldir?
ocuk yurduna olan sevgisini nasl gstermelidir?

NE GZELDR BENM YURDUM

Dalaryla talaryla,
Ne gzeldir benim yurdum.
Doasyla kularyla,
Ne gzeldir benim yurdum.

Nehirleri rmaklar,
Zmrt gibi topraklar.
Aalar yapraklar,
Ne gzeldir benim yurdum.

Yaylasyla ovasyla,
Deresiyle tepesiyle.
Sularyla havasyla,
Ne gzeldir benim yurdum.
Abdrahman TEPE

DNELM CEVAPLAYALIM
air birinci drtlkte ne anlatmak istiyor?
kinci drtlkte air topra neye benzetiyor?
Son drtlkte air, yurdun hangi zelliklerinden sz ediyor?

12
 n Hazrlk
Kitapla dostluunuz ne zaman balad?
Kitaplarmz korumak iin neler yapmalyz?

MTN RYASI
mit uykusunda ok gzel bir rya grd:
Ryasnda yemyeil bir imenlikte kotu. Bir sre sonra, yaklat
yerin kitap aac orman olduunu grd. ok ard. Aalardan ve
onun meyveleri olan kitaplardan gzn alamad. Srekli seslendi:
Hey, buralarda kimse yok mu? Buras neresi?
Ormann iine girince tam ortadaki aa konutu:
Buras doal bir orman. Her ocuk, okuyabilecei kadar kitab dal-
larmzdan kopararak alabilir. Bu ses ormanda yanklanp durdu.
mit, ekine ekine en alttaki kitab ald. Aalar hep birlikte
Aferin, aferin! diye uuldatlar. O zaman mit hzla ve olabildiince
13
ok kitap toplamaya koyuldu. Ah, keke hepsini tayabilsem. Tmne
sahip olabilsem! diye aklndan geirdi. O srada aalar, Olur mu
hi... Baka ocuklar da kitap okumal, diye seslendiler.
mit ryasnda bir kucak kitaba tam sahip oluyordu ki, uyanverdi.

Ayla KUTLU

SZ VARLIIMIZ
Doal - nsan eliyle yaplmam kendiliinden olumu.
Yank - Sesin bir yere arpp geri dnmesi.

DNELM CEVAPLAYALIM
mit, ryasnda kendisini nerede gryor?
Aalardan, meyve yerine neler sarkyor?
mit, kitaplar toplarken aklndan neler geiriyor?
mit, kitaplara sahip olabiliyor mu? Niin?

RENELM - ANLATALIM

Kitaplar, doruyu, iyiyi, gzeli bulmay yardm eden

dostlarmzdr. Kitaplarla dostluumuz kk yalarda
balarsa, byynce de srer.

Siz de kitaplnzdaki (eer varsa) kitaplardan

beendiiniz bir tanesini arkadalarnza tantnz. Tantrken
ksaca kitabn konusunu, adn ve yazarn belirtiniz.

14
 OKUMAK
Eskiden kitaplar imdiki gibi deilmi, tomar biimindeymi. Sonra biri ka-
tlar kesip st ste koymu. Gutenberg de bir bask makinesi icat edince kitap
okumak bir keyif olmu. Eletrik de bulununca herkes geceleri de kitap okumaya
balam
Okumak; yemek, uyumak gibi bir gereksinimdir. Okumadan yaamak ola-
naksz gibidir. ada insan okuyan insandr. Okumann yeri, yurdu, saati, daki-
kas yoktur. Ama bizde kime sorarsan:
- Zamanm yok.
- Kitap alacak param yok.
- Bo ver der.
Kitap okumak iin zaman bulamayanlara aarm. Gazetelerde okuyorum,
nl kiilere soruyorlar:
- Bo zamanlarnzda ne yaparsnz?
- Kitap okurum.
Sanki kitap, bo zamanlar deerlendirmek iin bir ara; fndk, fstk, kabak
ekirdeidir. Hem bo zaman ne demek? Zaman neden bo oluyor? Belki de kii-
nin boluundan, deil mi? Kitap saa sola ders vermek iin deil, insan kendi
kendisini yetitirmesi iindir. Okumak, ancak dnmekle birleince deerlenir.
lhan SELUK

DNELM CEVAPLAYALIM
Bask makinesi kimin buluudur, bu buluun bize ne yarar
olmutur?
Okumak, yaammzda niin nemlidir?
ada insan kime denir?
lkemizde kitap neden az okunuyor?
nsann kendi kendini yetitirmesi ne demektir?

15
 KTABIM

Okumay, yazmay, Doruluk ve gzellik,

Grdm, rendim senden. Senin yolun insana.
Bykleri saymay, Bize sensin stelik,
Yine rendim senden. retmen, ana, baba.

Sende bilgi, grg, Seni temiz tutarm,

Sende btn gerekler. Kirletmem hibir zaman.
Sayfalarn aar, Esirgerim, okarm,
Okurum birer birer. Usanmam okumaktan.
smail Hakk TALAS

R ANLADINIZ MI?
iire gre air kitaplarndan neler reniyor?
air gerekleri renmek iin ne yaptn sylyor?
air, Bize sensin stelik retmen, ana, baba diyor. Bylece
kitab retmene, anneye ve babaya benzetiyor. Bu benzetmenin sebebi
nedir?

16
 n Hazrlk
En yakn arkadan kimdir?
Arkada seerken nelere dikkat edersin?

K ARKADA
ki arkada ormanda yryorlard. Birdenbire nlerine bir ay kt. Birisi
koup kat, bir aaca trmand, kendini gizledi.
br ise ortada kalakald. Ne yapabilirdi ki? Ancak yzkoyun yere yatp
l taklidi yaparsa belki kurtuldu.
Dndn de yapt.
Ay gelip onu koklamaya balaynca da soluunu tuttu.
Ay ekip gidince, aaca trmanm olan indi, arkadann yanna geldi.
Glerek, Sylesene dedi, Ay senin kulana ne fsldad?
Ne mi fsldad? Bana, arkadalar tehlikedeyken kap giden kiilerden sa-
knmam syledi!
Lev Tolstoy

SZ VARLIIMIZ
Saknmak - Korku veya dnce ile bir eyi yapmaktan uzak durmak.
Taklit - Birinin davranlarn, konumasn tekrarlayarak benzetme.
Yzkoyun - Yzst; yz aa gelecek biimde yatmak.

DNELM CEVAPLAYALIM
Ormanda yryen kiiler kimlerdir?
Ayy grnce ne yapyorlar?
Ortada kalan niin yere yatyor?
Yere yatan kii ne zaman soluunu tutuyor?
Aataki adam yere inince nasl davranyor?
Yerdeki adam, arkadana nasl karlk veriyor?

17
 HKAYE HARTASI OLUTURALIM
Okuduunuz hikayeye gre aadaki haritay tamamlaynz.

Kiiler Olay

................................. ................................
................................. ................................
................................. ................................

Hikayenin ad

.................................
.................................
.................................

Yer Zaman

................................. .................................
................................. .................................
................................. .................................

ETKNLK: Aadaki yantlara uygun sorular yaznz.

Soru:.
Cevap: Ormanda yryorlarm.
Soru: .
Cevap: Yere yatarak l taklidi yapm.

18
 n Hazrlk
Hangi alanlarda daha baarlsnz?
En iyi yaptnz i nedir?

ORKESTRA

Gene bizim sokan ocuklar toplanmlard. Yalnz Orhan aralarnda yok-

tu. O, trotinetini duvara dayam kardan onlara bakyordu. Evden karken beni
grdler mi, grmediler mi bilmiyorum ama, hi oral olmadlar. ok ateli
konuuyorlar, ada bir orkestra kurmak isteklerini tartyorlard. Orkestra
olunca, kar mahalle ocuklarna bir msamere verecekler, elde ettikleri parayla
da plesi bir lastik top alacaklar. Fakat byle ada bir orkestra iin algclar
gerekiyordu.
- Ben piyano alarm, dedi ablas mzik okuluna giden kz.
- Sklmayn, ben gene keman alarm, dedi babas devlet operasnda ke-
man alan ocuk.
- Ben de varm Ben ben dum dum diye davula vururum, ister-
seniz zurna da alarm, dedi ingene ocuu.

19
 - Haydi be, diye atld ilerinden en yals, dn alay deil bu Orkestra
olmal bu, yeni bir orkestra
ocuklar bir ara sustular, sonra birer birer herkes ne alacan syledi. De-
mek orkestra kurulmutu, artk. Orhandan baka hepsi orkestrada yer alacakt.
- Haydi imdi bize gidelim, prova yapalm, dedi en yals.
- Ben de geleceim, dedi Orhan kardan.
- Olmaz, dediler koro halinde teki ocuklar, olmaz, boyun daha bir kar,
biraz daha by, syle baban azack kulaklarndan eksin Sonra
- Ben artk bydm, kk deilim, ben de geleceim, diye ayak diredi
Orhan.
tekiler:
- Olmaz diye tekrar ettiler Sonra sen alg almasn bilmiyorsun Pein
bir alg ren karde, sonra bakarz
- Ay, diye yerinden srayverdi. Orhan, ben hepinizden iyi gramafon al-
masn bilirim.
Bu szleri syler sylemez, trotinetine bindi, prova yaplacak eve bir ku, bir
gvercin gibi uarak onlardan pein vard.
Fakat msamereyi verdiler mi, vermediler mi, yeni top aldlar m, almadlar
m, ite bunu bilmiyorum.
Necati ZEKERYA

DNELM CEVAPLAYALIM
Arkadalarnzn hangi davranlar sizi zer?
Orhan orkestraya katlmad iin neler hissetmi olabilir?
ocuklarn Orhana kar davranlar hakknda ne dnyorsunuz?
Yaptklar doru mu?
Siz Orhanla ilgili grnz onu krmadan nasl ifade ederdiniz?

20
 n Hazrlk
Bilgi edinmenin yollar nelerdir?

BLGLER SAKLAYAN KAPLUMBAA

Bir gn, bir kaplumbaa, dnyann en bilgili varl olmak istemi. Tm bil-
gileri toplamaya balam. Bulduu her bilgiyi bir mleye koymu. stn yap-
raklarla rtm.
Aradan aylar, yllar gemi. mlek bilgilerle dolmu.
Kaplumbaa:
- Dnyann tm bilgilerini topladm. Bundan byle insanlar da hayvanlar
da bilmediklerini bana soracaklar. Benden bir ey renmek iin nmde sraya
girecekler. diye seviniyormu.
- Kaplumbaa, bilgiyle dolu mlei saklamak istemi. Topraa gmmeyi
dnm. Ancak bulurlar endiesiyle bundan vazgemi. Gnlerce dnm.
Sonunda bir aacn tepesindeki dallarn arasna saklamaya karar vermi.
- mlei, iple boynuna asm. Aaca trmanmaya balam. Ancak bir tr-
l kamam. Her defasnda yoruluyor ve aaya kayyormu.
Kaplumbaay bir avc grm.
21
 - Aaca byle kamazsn, demi avc. mlei boynuna deil, srtna ba-
lamalsn. Ama yine de aaca kamazsn. nk aa dallar, nnde en geldir.
Amacna ulaman iin nce nndeki engelleri kaldrmalsn.
Tm bilgileri topladn sanan kaplumbaa, yeni bir ey daha renmi.
yle bir avcya bakm. mlei yere vurarak krm. Tm bilgiler, yeniden dn-
yaya dalm.
Blent HAVORA

SZ VARLIIMIZ
Bilgi - nsanlarn aklnn erebilecei olgu ve gerelerin btn.
mlek Topraktan yaplm tencerenin ad.

DNELM CEVAPLAYALIM
Kaplumbaa ne olmak istiyor?
Kaplumbaa, bilgileri nerede topluyor?
Kaplumbaa, toplad bilgileri neden saklamak istiyor?
Kaplumbaa, dncesinden neden vazgeiyor?
Kaplumbaa, dncesinden vazgeince ne yapyor?
Kaplumbaann toplad bilgilere ne oluyor?

ANLATALIM-YAZALIM
1. Kaplumbaann dncesini ve bu dncesini gerekletirmek iin
yaptklarn doru buluyor musunuz? Neden?
2. Bilgilerin tm saklanm olsayd, uygarlk bu denli geliebilir
miydi? Neden?
3. Sizce teknolojinin bu denli gelimesini kimlere borluyuz?

22
n Hazrlk
Gmen kularla ilgili neler biliyorsunuz?
Baz kularn neden g ettiklerini aratrp reniniz?

GMEN KULAR
Gelmeden k, yamadan kar,
Gidin, gidin gzel kular.
Uzak gney illerinde,
Bol yiyecek, bol gne var.

Trklerle gidersiniz,
Kim gsterir yolu size?
rktmez mi kalbinizi,
Yce dalar cokun deniz?

Gkte olup sra sra,

Szldnz ufuklara.
Gmen kular, gzel kular,
Gene gelin ilkbahara
Zeki TUNABOYLU
SZ VARLIIMIZ
rktmek Korkutmak

DNELM CEVAPLAYALIM
air, kularn nereye, niin gitmelerini istiyor?
Uzak gney illerinde, dizesiyle ne anlatyor?
air, kulara niin Trklerle gidersiniz diyor?
air, kularn ilkbaharda ne yapmalarn istiyor?
Televizyonda, kularn yaamyla ilgili belgeseller izleyelim.

23
 n Hazrlk
Sonbaharda yeil hangi renge dnyor?
Yapraklara ne oluyor?

UMAK STEYEN KARINCA

Yavru karnca, o ilkbahar ilk kez yuva dna km. Gnei, iekleri, i-
menleri ok sevmi. Yuvasnn stnde ykselen kavak aacn da ok sevmi.
Yavru karnca her gn alyormu. Yiyecek krntlar, tohumlar topluyor-
mu. Topladklarn yuvasna getiriyormu. Her akam kavak aacndaki kulara
bakyormu. Sonra da Keke ben de uabilsem. diyormu. Yavru karncann bu
dileini kavak da biliyormu.
Bir gn kavak, yavru karncaya Umay ok istediini biliyorum. Sana sz
veriyorum. Sonbahar gelince seni uuracam. demi. Yavru karnca buna ok
sevinmi. Sonunda sonbahar gelmi. Aalarn yapraklar sararm. Serin rzgarlar
esmeye balam.

24
 Bir gn kavak, yavru karncaya seslenmi. Yavru karnca bugn umak ister
misin? demi. O da sevinle Elbette! demi. Kavak da yavru karncaya En yu-
kardaki dallarma doru k. u byk sar yapramn zerine gel. Sk sk tu-
tun. demi. Yavru karnca, kavan dediklerini yapm. Az sonra bir rzgar esmi.
Kavak sallanm. Yavru karncann yerletii sar yaprak, aatan ayrlm. Yap-
rak iki yana sallanarak yere dmeye balam. Yavru karnca Uuyorum! Uu-
yorum! diye sevinle baryormu. Sonunda yavru karnca yere inmi. Umak
ok houna gitmi. Hemen aaca trmanmaya balam. Yeniden umak istemi.
Yavru karnca artk her gn bir yapraa biniyormu. Kavan yksek dalla-
rndan aa doru uarak iniyormu. Ta ki k gelip kavak aacnda hi yaprak
kalmayncaya kadar.
lker KKSAL

DNELM CEVAPLAYALIM
Yavru karncann dilei neymi?
Kavak karncaya ne sz vermi?
Kavak karncann umasn nasl salam?
Karncann uma sevinci ne zamana kadar srm?

DNELM TARTIALIM
Sonbaharn geldiini nasl anlarz?
Sonbaharda yaplan k hazrlklar nelerdir?

DNELM YAZALIM
Verilen anahtar kelimeleri ve artrd baka kelimeleri bularak
Sonbahar mevsimini betimleyin.
Anahtar kelimeler: sonbahar, yapraklar, renkler, rzgar, bulutlar, yamur,
bo ku yuvalar.

25
 n Hazrlk
Tutsaklk ve zgrlk kelimelerin anlamlarn tahmin edin, sonra
szlkte bulup karlatrn.

TUTSAKLIK

Gneli bir sonbahar gnyd. Yal bir adam, elinde bastonu ar ar

yryordu. Kardan bir ocuun geldiini grd. ocuun elinde bir kafes,
kafeste de iki ku vard. Kular, kafesi gagalyor, dar kmak iin rpnp
duruyorlard. Yal adam, kularn bu halinden znt duydu. Sonra ocua
sordu:
- Nereye gidiyorsun kk?
- Pazara
- Ne yapacaksn?
- Kular satacam.
- Peki, kaa satacaksn?
- Her birini be yz bin liraya.
- yleyse ben alrm bu kular. Bana satmaz msn?
- Elbette satarm, niin satmayaym?
Yal adam, cebinden para karp ocua verdi. Kafesi ald. nce
kulardan birini kard. Biraz okadktan sonra kuu salverdi. Ku, yle bir
silkindi, kanatlarn at, sevinle umaya balad. Ayn eyi ikinci ku iin de
yapt.
Yal adamn yapt, kk ocuu artmt. nce elindeki paraya,
sonra da yal adama bakt.
- Neden byle yaptn amca? Kular niin braktn, diye sordu.
Adam glmsedi. Kk ocua yaklap onun ban okad. Sonra
ocuun sorusunu yle cevaplandrd:
- Kular niin mi braktm? unun iin: Yllar nce byk bir sava
olmutu. Yurdumuzu dmanlardan kurtarmak iin savatk. Ben savata

26
dmanlarn eline dtm, tutsak oldum. Tpk bu kafesteki kular gibiydim.
Dilediim gibi davranamyor, istediim gibi hareket edemiyordum. Tutsaklk
ne kt, ne ac bir ey olduunu anladm
Yal adam konumasna ara verdi, derin bir soluk ald. Sonra yle de-
vam etti:
- Bilmem anladn m evlat, kular niin braktm? Sonra onlar ka-
fes kuu deil ki Brakalm diledikleri gibi usunlar, istedikleri yere
konsunlar. Tutsaklktan kurtulsunlar
Yal adam bunlar anlattktan sonra bastonuna dayana dayana yryp
gitti. Kk ocuk onun arkasndan bakyor, anlattklarn dnyordu
Emin ZDEMR

SZ VARLIIMIZ
Salvermek Brakmak, koyuvermek, serbest brakmak.
Tutsak avata ele geen kii, esir.

DNELM CEVAPLAYALIM
Okuduunuz metinde anlatlan olay, ne zaman geiyor?
Yal adam, neden znt duyuyor?
ocuk kular neden pazara gtryor?
Kular nasl serbest kalyor?
ocuk, yal adamn davrann nasl karlyor?
Yal adam kular neden serbest brakyor?

Hayvanlar da ok iyi koullarda olsalar bile, zgr olmadklar

bir yerde yaamak istemezler.

27
 ANLATALIM
Okuduunuz metinde yal adam kular kafeste grnce
gemite yaad bir olay anmsamtr? Bazen bir olay insanlara
gemite yaadklar olaylar anmsatr. Siz byle bir durumla
karlatnz m? Karlatysanz ksaca anlatnz.

RENELM
Gerek ya da geree uygun olaylar anlatan ksa yazlara yk
denir. ykler belli bir zaman ve yerde, kiilerin bandan geen
olaylar anlatrlar. Anlatlan olaylar ve dncelerin z, o yknn
konusudur. Olaylarda ad geen nemli kiiler ise yknn
kahramanlardr.

DNELM CEVAPLAYALIM
Okuduunuz yknn konusu nedir? Birka cmle ile
zetleyiniz.
yklerin, olaylarn yeri, zaman, ve kiileri belirtilerek
anlatldn biliyorsunuz. Buna gre, okuduunuz yazy
aadaki sorular erevesinde zetleyerek anlatnz.
Olay nerede geiyor?
Olayn zaman iin ne syleyebilirsiniz?
Olaydaki kiiler kimlerdir?

28
 GZ

Soyunan aalarn,
Dklen yapraklar,
Bir sar yorgan gibi,
rtyor topraklar.

eit eit renkleri,

Soluyor ieklerin,
Kapanyor gzleri,
Yaramaz bceklerin.

ocuklara uzaktan,
Haykryor esen yel:
Korunun slanmaktan,
Yamur var, geliyor sel!...
Hasan Ali YCEL

SZ VARLIIMIZ
Yel Rzgr.
Sel Srekli yaan yamurdan veya eriyen kardan oluan, getii yerlere
zarar veren takn su, su takn.

DNELM CEVAPLAYALIM
Aalar yapraklarn ne zaman ve neden dker?
iirin birinci drtlnden ne anlyorsunuz?
Sonbaharda ieklerde ve bceklerde ne gibi deiiklikler olur?
iirle ilgili bir soru da siz sorunuz?

29
 n Hazrlk
Ktphanelerin yararlar nelerdir?

KTPHANELER
Osman, Anadolu kylerinden birinde yayordu. Yazlar; ba, bahe ilerine
yardm ediyor, kn da okula gidiyordu. retmenleri:
- Sizi bu yl ehre gtreceim ocuklar. Orada ok eyler grecek, ok
eyler reneceksiniz, demiti.
Sonunda gidecekleri gn geldi att. Otobse bindiler. ehre vardlar. Ne ka-
dar deiikti buras! Bir kere kylerden ok kalabalk ve bykt. Kocaman koca-
man binalar vard. Hele u otomobiller Bu kadar otomobili hi bir arada grme-
milerdi.
Yaya geidi, klar, otobs, dolmu, trafik Byk maazalar, yryen
merdivenler, asansrler Postahane, ktphaneler, mzeler, daha neler neler
zellikle ktphaneler ocuklarn ilgisini ekmiti. Osman, kye dnnce yle
diyecekti:
- Byke bir binaya girdik. Bilseniz ne ok kitap vard. Belki de bizim tar-
ladaki msrlardan daha ok. stelik salonlar ocuklarla dolu. Hepsinin nnde
kitaplar. Been beendiini oku. Ama t kmyordu. te buras ktphane. Bir de
sorumlusu var ktphanenin. Hatta kylere kitap gtren bir de otobs gelecekmi
yaknda. Gezici Ktphane diyorlarm buna. Bizim kye de kitap getirecekmi.
retmen ve ocuklar, kye dnmek zere otobse bindiler.
Osman, yol boyunca ehirde grdklerini dnd. Ktphaneleri ve mze-
leri tanmann mutluluunu yaad.
Atilla AKIROLU

SZ VARLIIMIZ
Ktphane Halka ak okuma yeri.
Mze Sanat ve bilim eserlerinin saklad, halka gsterilmek iin
sergilendii yer veya yap.
dn leride geri verilmek artyla alnan veya verilen eya, para, mal.

30
DNELM CEVAPLAYALIM
Osman nerede yayordu?
retmen, rencileri neden ehre gtrmek istedi?
ocuklar, ehre gidince neden ardlar?
Bu gezide, rencilerin en ok ilgisini eken nedir?
Osman, ktphane hakknda neler anlatt?
Osman bu geziden memnun muydu? Niin?

DNELM-ANLATALIM
Ktphanede uyulmas gereken kurallar nelerdir? Anlatnz.

ocuk Dergileri
ocuklara ynelik btn dergiler ocuk dergileridir.
Dergideki balk ve yazlar ocuklarn ilgi, ihtiya ve yalarna
gre hazrlanr. Dergideki resimler ocuklarn ilgisini arttrr.
Okulda hangi ocuk dergilerini okuyorsunuz?
Senin ilgini eken balk ve blmler hangileridir?
Elence blmnde neler var?
Bildiin baka ocuk dergileri var m?

Gnlk Gazete
Ailende hangi gazeteler okunuyor?
Bildiin gazete adlarn yaz.
Senin derginle gnlk gazeteyi karlatr. Ayda ka kez
kyor?

31
KYMZN HER EY VAR

Salt bir grseniz

Ah kymz
Her eyi vardr
Ama her eyi.

Koca okulu
Drt be emesi
Bir deirmeni.

Salt bir grseniz

Siz kymz
Her eyi gzel
Ama her eyi.

Ovas yakn
Sular gm
Topra altn.
Fahri KAYA

DNELM CEVAPLAYALIM
Sen kye hi gittin mi?
Gittiin kyn okulunu grdn m?
Kyde baka ne grdn?
Kydeki ve kentteki evler arasnda fark nedir?

32
 n Hazrlk
Nasreddin Hocann nasl bir kiilii vardr?

BLENLER BLMEYENLERE ANLATSIN

Vaaz vermek iin krsye kan Hoca, kendisini dinleyenlere sormu:
- Ey cemaat, bugn size ne syleyeceimi biliyor musunuz?
- Bilmiyoruz, demiler.
- Bilmediinize gre ne syleyebilirim ki, deyip inmi krsden.
Ertesi hafta, cemaata yine ayn soruyu sorduunda, bu kez:
- Biliyoruz, yantn alm.
- Mademki biliyorsunuz demi, o zaman sylememe de gerek yok.
- Bu durumda cemaat yeleri, bir araya gelip konuyu grmler. Hoca
yine ayn soruyu sorarsa, bir ksmnn biliyoruz, bir ksmnn da bilmiyoruz
demesine karar vermiler.
Bir hafta sonra, Hoca yine krsye kp beklendii zere ayn soruyu sor-
unca, nceden szletikleri gibi:
- Kimimiz biliyor, kimimiz bilmiyor, yantn vermiler.
- Bunun zerine Hoca gayet pikin:
- yleyse, demi. Bilenler bilmeyenlere anlatsn.
Mehmet HANGRMEN
Nasreddin Hoca Fkralar

33
SZ VARLIIMIZ
Vaaz vermek t vermek zere konuma yapmak anlamndadr.

RENELM
Olaylar glmece anlayyla dile getiren nl halk bilgesi
Nasreddin Hocadan bir fkra okudunuz. 13. yzyl balarnda yaad
sylenen Nasreddin Hocann doum yeri olarak Svrhisar bilinmektedir.
Daha sonra Konyann Akehir kasabasnda yaamn srdrm ve orada
lmtr. Adna yaplan trbe Akehirdedir.
Nasreddin Hoca fkralar, Trk halknn duyu ve dn
zelliklerini yanstr.

DNELM CEVAPLAYALIM
Okuduunuz fkrada, halkn hangi zellikleri hissettiriliyor? rnek
cmleler okuyarak aklaynz.
Hocann sorusuna Biliyoruz cevabn veren topluluk, hakl m?
Ertesi hafta, halktan farkl yant alan Hoca, ne syleyeceini niin
aklamam olabilir.
Hocann tutumuna kar, halk hangi karar alyor?
Cemaat, ne syleyecei konusunda Hocay konuturabiliyor mu?
Okuduunuz fkradan, Hocann hangi kiisel zelliklerini rendiniz?

DNELM TARTIALIM ANLATALIM

Fkray beendiniz mi? Niin? Snfa konuunuz.
Fkralar, gldrc ve dndrc zellikleri olan yazlardr.
Nasreddin Hoca fkralarndan rnekleri, snfta anlatnz. Bu
fkralarda verilmek istenen mesajlar hakkndaki dncelerinizi
aklaynz.
Fkra anlatma, bir sz sanatdr. yi bir anlatc msnz? Snfa bir
Fkra anlatma yarmas dzenleyiniz. Anlatmda baarl olan
arkadalarnz alklayarak dllendiriniz.

34
 n Hazrlk
Bykleriniz size nasl tler verir?
Dede ve nineleriniz size neler anlatr?
BR AVU KL
Kyn birinde yal bir adam yayordu. Adam gngrm biriydi. Bilmedii
ey yok gibiydi. Ksa srede kyn akl hocas olmu kmt. Bir derdi, bir sknts
olan hemen ona bavuruyordu. Adam da herkese yardm etmekten holanyordu.
Gerekten de dediklerini yapanlar iyi sonu alyordu.
Yal adamn kaln kaln, deri kapl kitaplar vard. Gn boyu kitaplar okur,
kyllere anlatyordu. Bunun iin de kyller ona Bilgibaba adn taktlar. Bir ey ol-
sa, aralarnda bir tartma ksa, Durun, nce Bilgibabaya soralm, grelim o ne
diyecek? derlerdi.
O akam Bilgibaba kaln kapl bir kitabn sayfalar arasnda dalp gitmiti. Kap
alnd. At. Gelen kap komusunun kk kz Ayeydi.
- Hayrola Aye, ne istiyorsun? Bir ey mi oldu, dedi.
- Yooo, bir ey yok. Kibritimiz yok da ate almaya geldim, dedi Aye.
Bilgibaba, Ayenin eline bakt. Bir eyler yoktu. Neyle gtrecekti atei?
- Ate var, var ya, atei gtrecek kab getirmemisin. Nasl gtreceksin?
- Kaba gerek yok, ben gtrrm atei, dedi Aye.
Bilgibabann merak daha da artt. Bu kz kendisiyle alay m ediyordu? Hi
kap olmadan atei gtrebilir miydi? Olana var myd bunun? akn akn
Ayenin yzne bakt.
Bilgibabann bu aknl Ayenin houna gitmiti. Bakn, nasl gt-
receim? dedi. Sonra ocaa doru yrd. meldi. nce sol avucunu klle dol-
durdu. Bu kln arasn da iki ufak ate paras koydu, zerini klle rtt. Glm-
seyerek Hoa kal, Bilgibaba! deyip kt gitti.
Yal adam arp kalmt. Kk Ayenin bu buluu allak bullak etmiti
Bilgibabann akln.
- Bunca ya yaadm, bunca lke gezdim, bunca kitap okudum. Ayenin
dndn dnemedim
Demek insan ocuktan da baz eyler renebiliyormu. renmenin ya
yoktur derler ya...
Emin ZDEMR
35
SZ VARLIIMIZ
Gngrm Tecrbeli, iyi gnler yaam.
Akl hocas Birine yol gsteren kimse.
Allak bullak etmek Altn stne getirmek, karmakark yapmak.

DNELM CEVAPLAYALIM
Okuduunuz ykde yal adamn hangi zelliklerinden sz
ediliyor?
Kyller, yal adama neden Bilgibaba diyorlar?
Ayenin istei, Bilgibabay neden meraklandryor?
Aye, atei hangi yolla gtryor?
Bilgibaba, neyi dnemiyor?
Okuduunuz metnin ana dncesi nedir?

ETKNLK:
Okuduunuz metinde, Aye, Bilgibabann akl edemedii bir
yntemle atei tayor. Sizce Aye, bu bilgiye nasl sahip olmutur?
Aranzda tartnz.
Varacanz ortak sonucu birka cmleyle yaznz.

AIKLAMA
nsanlar, bilgi edinmek iin eitli yollara bavururlar. Okumak,
gezmek, grmek, dnlenmek bilgi edinme yollarndan bazlardr. Bunun
dnda, insanlar gnlk yaamlarnda gzlem ve deneyimleriyle de bilgi
sahibi olabilirler.

36
 n Hazrlk
Savan, savaan toplumlara verdii zararlar nelerdir?

BARIIN GVERCN

Televizyon o akam, komu bir lkede savan ktn duyurdu. Tanklar,

sava uaklarn, sava gemilerini gsterdi. Bar, sava sevmiyordu. nk sava
alk, gzya demekti. Duygularn, dncelerini anlatmak iin konusu bar olan
bir resim yapmaya karar verdi.
Bar, apak bir gvercin izdi nce. Azna zeytin dal verdi. Kanadnn iki-
sine de Bar Gvercini yazd. Kocaman bir deniz, sonsuz gkyz koydu n-
ne. Ufuklara dalar sralad. stne de koca bir gne yapt. Sonra parlak renkler-
le boyad onlar. Gnlk gnelik bir dnya oluturdu.
Resmi tamamlaynca, resim defterini kapatp antasna koydu.

37
 Ertesi gn, yapt resmi retmenine gstermek istedi. Resim defterini
atnda ard. Yapt bar gvercini yoktu orada. Onun yerine tanklar, toplar,
sava uaklar vard. Her yer sava alanna dnmt. Masmavi deniz, sonsuz gk-
yz alevlerle tutumu yanyordu.
- Olamaz, diye bard. Ben bar gvercini yapmtm buraya.
Gzleri doldu Barn. Aalayacak gibi oldu.
- Anlyorum, dedi retmeni. Sava balamasn bir yerde. Balaynca tm
gzellikleri bir anda ktlklere evirir.
Bar, hzla kapad resim defterini. O gnden sonra savalara daha ok kzar
oldu. Tabanca, tank gibi oyuncaklarla oynamad.
Mehmet GLER

SZ VARLIIMIZ
Tank - elikle kapl ve silahl, motorlu sava tat.
Apak - ok beyaz, bembeyaz.
Zeytin dal - Zeytin dalna benzetilerek yaplan ve bar simgeleyen ubuk.

DNELM CEVAPLAYALIM
Bar, niin bar konulu resim yapmaya karar verdi?
Bar, resim nasl yapt; resimle, gnlk gnelik dnyay nasl
oluturdu?
Bar, niin ard, aknln nasl gsterdi?
retmen, Barn yapt resimdeki deiiklii nasl aklad?
Resimdeki deiiklik Bar nasl etkiledi?

38
METNN ZELLKLER

OLAY YAZISININ BLMLER

Barn Gvercini adl metin bir olay yazsdr. Olay yazs, dnce
yazs gibi giri, gelime ve sonu blmlerinden oluur. Bu nedenle Barn
Gvercini adl metinde de giri, gelime, sonu blmleri bulunmaktadr.

Giri blm, metinde olayn balad blmdr.

Barn Gvercini adl metnin bu blmnde:
1. Televizyonun sava haberini duyurmas,
2. Barn savala ilgili duygu ve dnceleri,
3. Barn resim yapmaya karar vermesi anlatlmaktadr.

Gelime blm, olayn veya olaylarn gelitii blmdr. Metnin

bu blmnde:
1. Barn yapt resim,
2. Resimdeki beklenmeyen deiiklik ve buna Bar ile retmenin
tepkisi belirtilmektedir.

Sonu blm, metindeki olay ve olaylarn sonuland blmdr.

Metinde, Barn savaa kar kmas sonu blmdr.
Yukardaki aklamalara gre metnin giri, gelime ve sonu
blmlerini gsteriniz.

39
 n Hazrlk
Sz vermek ne demektir? Anlamn szlkten bulunuz. Bir
cmlede kullanarak syleyiniz.

KARTAL LE BAYKU
Kartal ile bayku dost olmular. Aralarnda bir de bar anlamas imza-
lamlar. Birbirlerinin yavrularn yemeyeceklerine sz vermiler.
Kartal baykua:
- O zaman yavrularn bana gster ya da iyice tarif et. Anlat bana, demi.
Bayku balam anlatmaya:
- Benim yavrularm, yavrularn en sevimlisidir. Grnce onlar kesinlikle
tanrsn. Yeter ki bunu unutma ve aklnda iyi tut.
Bir akam zeri kartal, yem ararken bir viranelikte bir ku srs grm.
Yavrular ok irkin, stelik de bet sesliymiler.
Kartal:
- Bu yavrular dostumuz baykuun olamaz. nk yavrularnn ok gzel
olduunu syledi bana. Bunlar ise ok irkin eyler, demi. Btn yavrular bir
rpda yemi ve oradan uzaklam.
Yuvasna dnen bayku, balam dvnp alamaya. Oradan geen bir bay-
ku:
- Bouna alama! demi. Su senin. Sen kartala anlatmasn bilemedin.
Dnyada en sevimli ve en gzel bize gre yavrularmz deil midir? Kartal bunu
nereden bilecek?
La Fontaineden Semeler

OKUYALIM-ANLATALIM-YAZALIM
Sz verip de onu yerine getirmeyen kiilerin durumlar iin neler
sylersiniz?
Sz verdiiniz halde yerine getiremediiniz bir durumunuz oldu mu?
Sonunda neler hissettiniz?
Yavrularn yenmesinde, size gre su kartaln m yoksa baykuun
mudur?
Okuduunuz bu paradan kardnz sonucu syleyiniz.

40
 n Hazrlk
Bir pastann yaplmas iin neler gereklidir?
birlii ile neler yaplabilir? Ksaca anlatnz.

SHRL PASTA
Bir gn amcam evimize gelmi, bizi Pazar gn iin le yemeine davet
etmiti. O gn bize, bin kiinin alarak hazrlad bir pasta ikram edeceini de
szlerine eklemiti. Hayretle haykrmt.
Bin kiinin piirdii pasta ha!... Aman Allahm!... Bir cami kubbesi kadar
bir ey olmal bu Pazar gnn sabrszlkla bekledik.
Pazar gn gelip att. Amcam evine vardmzda nce ardk. Her ey
eskisi gibiydi. Halbuki biz bahede da gibi pasta olacan dnyorduk.
Yemee oturduk. orba, et, patates ve sebze yemei vard. Yemei yedik ama,
aklmz hep pastada idi. Heyecandan titriyorduk. Nihayet kap ald. Teyzem bir
tepsi iinde pastay getirdi. Bu, ok defa teyzemin yapt zml pasta idi. Hi de
yle byk deildi
Erkek kardeim:
- Amca, dedi. Bu senin bize vadettiin pasta deil ki
Amcam:
- Bu ite, diye cevap verdi.
Kardeim:

41
 - yi ama Sen bize tam bin adamn hazrlad pasta demitin.
- Dediin doru yavrum Bak bir kere dnelim pasta yapmak iin
nce bize un gerek. Un yapmak iin ka kiinin altn dn bir kere
nce tarla srlecek, ekilecek, hasat yaplacak. Pulluk iin, ortak iin,
tohum sama makinas iin, bir sr madencinin, demircinin, marangozun al-
mas lazm. Sonra yumurtaya, ste, ekere ihtiyacmz var. Bunlar meydana getir-
mek iin alan elleri dn. Daha bitmedi. Kuru zmle mandalna lazm. Bunlar
deiik illerimizden geliyor. Btn bunlar retim yerlerinden tketim yerlerine
gemiler, trenler ve arabalar getiriyor. Gemileri, trenleri, arabalar yapmak iin ka
yz ii almtr biliyor musunuz? Bir de bunlara limanlar, demiryollarn, istas-
yonlar, depolar ekle Btn bu mallarn iinde konulduu sandklar, uvallar
yapan elleri dn.
Gzlerimiz falta gibi almt. Kz kardeim:
- Doru amca Binlerce el alm bu pastay yapmak iin.
Amcam:
- Dahas var, dedi. Teyzen bu pastay hazrlarken frn kulland. Tabaklara
koydu. Btn bunlar yapan elleri de hesaba katn.
Bize bir pasta hazrlamak iin alan eller, saylmayacak kadar oktu. Hay-
retler iinde kaldk. Pastay yerken; o deerli, plesi elleri dnyorduk.
Rza AKDEMR

SZ VARLIIMIZ
retmek Ekonomik bir etkinlik sonucu elde etmek. oaltmak.
Tketim retilen veya yaplan maddelerin kullanlp harcanmas.
Fal ta Deiik biim ve renklerdeki ta.

DNELM CEVAPLAYALIM
Bu yazdaki ocuun amcas, onlar niin eve davet etti?
ocuklar bin kiiye yetecek pastay neye benzetiyor? Niin?
Davet gn ocuklar niin hayrete dtler?
Amcas bin kiinin hazrlad pasta szyle neyi anlatmak
istemitir?

42
n Hazrlk
Uramadan, almadan baarya ulaabilir miyiz?

ALIALIM
Ar gezer, iek emer,
Kular uar, bir yem arar.
Orman renkten renge girer,
Her tarafta almak var.

Tembellikten saknalm,
almann zamandr.
nsanl taknalm,
insann bir candr.

Cennet gibi her yerimiz,

Sevin ile dolmaldr.
Bunun iin herbirimiz,
sahibi olmaldr.
Ali Ulvi ELVE
DNELM CEVAPLAYALIM
Ar ve kularn yapt almalar nelerdir?
Tembel olanlar baarya ulaabilir mi?
Baarl olmamz iin her birimiz ne yapmalyz?
Bir ii baaryla tamamladmz zaman kendimizi nasl hissederiz?

43
 n Hazrlk
Atatrkn hayat ile ilgili bildiklerini hatrla.

ATATRK

Bir gn sordum babama;

Atatrk neden byk?
ocuum dedi bana,
Onu seviyor her Trk.

ok kt bir zamand,
Uurumdayd vatan.
O byk kahramand,
Yurdumuzu kurtaran.

Onu biz deil yalnz,

stn tanr her millet.
En byk eserdir,
Kurduu Cumhuriyet.
. Hakk TALAS

DNELM CEVAPLAYALIM
ocuk, babasna ne soruyor?
Atatrk neden byktr?
iir ka drtlk ve ka msradan olumutur?

44
 n Hazrlk
Evde bulunduunuz zamanlarda arkadalarnzla nasl
haberleiyorsunuz?
Telefonda en sk kiminle konuuyorsunuz?

BORANIN TELEFONU
Bora okuldan eve koa koa geldi. Kapnn ziline st ste bast. Annesi ka-
py at anda Bora koarak ieriye girdi. antasn brakt, mutfaa doru kotu.
- Anne, bana iki tane bo yourt kab verir misin?
Ama kk olsun. Bir de ip istiyorum, dedi.
Annesi:
- Bora, niin bu kadar acele ediyorsun? Henz ellerini bile ykamadn,
zerini de deitirmedin.
Kardei Beste, akn akn onlar izliyordu.
- Anneciim, zr dilerim. Seni zmek istememitim. Okulda bir deney
yaptk da ok houma gitti. Onu hemen size gstermek istiyorum.
- Tamam, istediklerini hazrladm. Al bakalm dedi annesi. Bunlarla ne
yapacan merak ettim dorusu. (1)
- Bir telefon yapacam.
Beste:
- Ama onlardan telefon olmaz ki dedi.
Bora:
- Snfta yaptk, ok gzel oldu Hem de ok elendik.
Haydi gel birlikte yapalm, ister misin, dedi Bora.
Beste:
- sterim, haydi yapalm, dedi.
45
 Bora:
- Yourt kaplarnn dibine kk birer delik aacaz. pin her iki ucunda
bu deliklerden geireceiz. Sonra ularna birer byk dm atacaz. Bir
ucundan sen tutacaksn. Dier ucu da bende kalacak. pi gerginletirdikten sonra
karlkl oturdular.
Bora:
- imdi sen elindeki kab kulana tut. Ben de elimdeki kabn iine doru
konuaym. Beni duyuyor musun Beste? (2)
Beste aabeyini duyduunu kafasn sallayarak anlatmaya alt. Daha sonra
Beste yourt kabn azna, Bora da kulana tuttu. imdi Beste konuuyordu.
Annesi:
- Aferin Bora, bu ok gzel bir deney. Beste de sana ok yardmc oldu,
deil mi dedi.
Bora:
- Evet anneciim. kinize de teekkr ederim.
Bora ve Beste, o gn akama kadar bu telefon ile oynadlar.
ocuk Dergisinden Alnmtr

(1) ve (2) iaretlerinin olduu yerlerde durdurularak aadaki sorular

ynelterek rencilerden cevap vermeleri istenir.
(1) Sizce Bora yourt kaplar ve ip ile ne yapacak?
(2) Sizce Beste abeini duyuyor muydu?

5N 1K SORULARI
Bora annesinden ne istedi?
Bora niin acele ediyordu?
Bora deneyi nasl yapt?
Deneyi yaparken Boraya kim yardmc oldu?
Bora telefon yapmay nerede rendi?
Bora ve Beste telefonu ne zaman yapt?

GNLK HAYATLA LKLENDRME

Telefonda konuurken nelere dikkat ediyorsunuz?
Yanl numara evirdiinizde ne yapyorsunuz?

46
 n Hazrlk
Telefonun, yaammza getirdii kolaylklar nelerdir, syleyiniz.

TELEFONUN BULUNMASI
Bay Watson ( Vatsn), buraya gelin ltfen! Sizi grmek istiyorum.
Konuan, Alexander Graham Bell (Aleksandr Graham Bel); syledii ise
telefona sylenen ve duyulabilen ilk tmcedir.
Alexander Graham Bel, 1847de Edinburgda dnyaya geldi. Edinburg ve
Londrada eitimini tamamlad. Daha sonra Kanadaya g etti.
Ksa zamanda bilgisini ve yeteneklerini evresine kabul ettiren Bell, Boston
niversitesi profesrlne atand.
O sralarda Bell, telgraf zerinde almalar yapyordu: Bir hat zerinden,
arka arkaya pek ok mesaj yollamaya alyordu. Bir yandan da elektrikten yarar-
lanarak konumay iletme zerinde alyordu.
Bell ve yardmcs Watson, tuttuklar ucuz bir evin iki odasnda, gece
gndz, durmadan alyorlard. Evin mahzeninde elindeki arac kulana

47
yaptrp dinleyen Watson, birden irkildi. Tek tek anlalabilen szckler
geliyordu kullana!... Ak seik bir tmce duyuluyordu aratan: Bay Watson,
buraya geliniz ltfen! Sizi grmek istiyorum.
Ahizeyi elinden frlatan Watson, bir ocuk heyecanyla merdivenleri ifter
ifter yukar kotu, soluk solua haykrarak Bell in oturduu odaya dald.
Duydum dediklerinizi! Sylediiniz duyuluyordu!
O yl Bell, Philadelphia (Filadelfiya)da dzenlenen bir fuarda telefonunu
sergiledi. Ne var ki kimse pek ilgilenmemiti bu arala. Fakat bir gn, Brezilya im-
paratoru ahizeyi eline ald. Telin br ucundaki Bellin konutuklar duyuluyordu.
Aman Tanrm! diye haykrd imparator, Konuuyor bu!
te o andan sonra telefon, fuarn eref kesinde yer ald.
alar Boyunca 100 Byk nsan Kitabndan

SZ VARLIIMIZ
Ahize Telefonun azmza ve kullamza dayadmz sesi ileten paras.
Profesr niversite ve yksek retim kurulularnda en st derecede
olan retim yesi.

DNELM CEVAPLAYALIM
Alexandar Graham Bell hangi buluuyla yeni bir r at?
Bell ve yardmcs, telefonu bulmak iin nasl altlar?
Bu almalar metnin hangi paragraflarnda anlatlyor?
Telefon hangi olaydan sonra fuarn eref kesinde yerini ald?

Merakllar iin:
Telefonu Antonyo Muccinin icat ettiini,Yunanca tele uzak, fon ses,
telefon uzaktan gelen ses olduunu biliyor muydunuz?

48
RENELM
Bir tandmzla telefon konumas yapalm. Telefon konumasnda
srasyla unlar uygulayalm:
- Ahizeyi kaldrp konuacamz kiinin telefon numarasn
evirelim ya da tulayalm.
- Karmzdaki kiinin sesini duyunca iyi gnler dileyip kendimizi
tantalm.
- letmek istediklerimizi ksa ve z olarak anlatalm.
- Kar tarafn sorularna dzgn tmcelerle ksa karlklar verelim.
- Konumay iyi gnler dileyerek bitirelim.
- Aradnz kii yerine bir bakas knca o kiiye iletilmek zere
not brakalm.
Gnmzde en ok kullandmz iletiim arac, telefondur. Telefonu
kullanrken grg kurallarna uymalyz.
- Telefonda ksa ve z konumal, telefonu ekonomik kullanmalyz.
Gereksiz ve uzun konumalarla karmzdakinin zamann
almamaya dikkat etmeliyiz.
- Telefonla konuurken barmamalyz.
zellikle yaygn olarak kullanlan cep telefonlarnda da konuma
incelliklerine uyulmal, uymayanlar nazike uyarlmaldr.
- Tren, otobs gibi toplu taama aralarnda; lokanta, tiyatro gibi
kapal yerlerde cep telefonlar kapatlmaldr.
- Sokakta, caddede cep telefonlaryla konuarak yrnmemelidir.
- Srclerin telefonla konuarak ara kullanmalar da sakncal ve
yasaktr.
Telefonla nasl konuulacan snfta oyunlatrarak canlandralm.
rendiklerimizi uygulamay unutmayalm.

49
R OKUYALIM

SHRL SZLER
sihirli sz bilirim;
yumuak, tatl sz
Onlara nem veririm,
de birbirinden z.

Ltfen!szcdr biri;
Yavaa sylenir.
Ne zaman gelirse yeri,
Adna nezaket denir.

Dieri: Rica ederim!

ten gelir sylenii.
Sras geldike derim,
Yumuar iiten kii.

zr dilerim!dieri;
Sesin derinlerden gelsin,
Ban eerek de ki
Seni affedebilsin

Unutma ltfen bunlar!

Sze bala rica ile.
Eer olmazsa yarar,
Yavaack zr dile.
mer OSMANOV

50
 n Hazrlk
retmenin amacna ulamas iin renciler nasl olmaldr?
Neler yapmaldr?

RETMENMZ
Yeni retmenimiz, bu sabah ki derste kendini bana sevdirdi. Snfa girdii-
mizde o, yerine oturmutu. Eski rencilerden birou, kapdan selamlyor,
Gnaydn retmenim! diyordu.
Bu sevgi gsterilerinin onu sevindirecek yerde zd belli oluyordu.
Sonra byk bir dikkatle hepimizi ayr ayr gzden geirdi. Yz kzarm
ve kk kabarcklarla kaplanm bir ocuk grd. Ban ellerinin arasna alp ate-
ine bakt. Nesi olduunu soruyordu ki bir ocuk, srann zerine karak arkasn-
dan soytarlk yapmaya balad. retmen, hzla geri dndnde onu grd. o-
cuk, hemen yerine oturdu; ban ne eerek cezasn beklemeye balad.
retmenimiz sadece:
- Bir daha yapma! dedi.
Dersimiz bittiinde, retmen ksa bir zaman sessizce bize bakt. yilik dolu
sesiyle ar ar konutu:
- Dinleyin ocuklarm! nmzde, birlikte geirilecek bir ylmz var. Bu
zaman iyi geirmek iin hep beraber uraalm. Sizler benim ocuklarm ol-
malsnz. Ben, sizi her zaman seveceim. Siz de bana, iyi ve temiz yrekli
ocuklar olduunuzu gsterin. Okulumuz bir aile yuvas olacak. Sizler, benim
vn ve umut kaynam olacaksnz. Biliyorum, sylediklerime iinizden Evet
diyorsunuz, hepinize teekkr ederim.
Konuma bitince, srann zerine kan ocuk, retmene yaklat. Titreyen
bir sesle sordu:
51
 - Benim suumu balyor musunuz retmenim?
retmen, onu alnndan pt:
- Haydi, yerine git ocuum! dedi.
Edmondo de AMCS

SZ VARLIIMIZ
Soytarlk Sz ve davranlaryla rencileri gldrmek.
Umut kayna Gven duygusu veren kimse veya ey.
Gzden geirmek zelliklerini anlamak iin rencileri incelemek.

DNELM CEVAPLAYALIM
retmene sevgilerini kimler, nasl gsteriyorlard? Bu sevgi
gsterisinden retmen nasl etkileniyordu?
retmen, rencilerini gzden geirirken kimi grd; onunla nasl
ilgilendi?
renci, neden cezasn beklemeye balad? Ceza greceini
dnen renciye, retmen nasl karlk verdi?
retmenin, rencilerinden beklentileri nelerdir?
retmen kimi, niin alnndan pt?
retmenin ve rencilerin bu davrann nasl karlyorsunuz?
retmenin, renciye tepki gstermemesini; rencinin sonradan
suunun balanmasn istemesini neye balyorsunuz?

ETKNLK:
ANLATALIM
retmeninizi niin sevdiinizi, ona olan sevginizi ve saygnz nasl
gsterdiinizi anlatnz.

52
n Hazrlk
retmenim deyince aklnza gelen drt kelimeyi syleyiniz.

RETMENM

retmenim, canm benim,

Doru yolu gsterenim.
Bilgiler saan gneim,
retmenim, canm benim.

nsan eiten insansn,

Uluslar kurtaransn.
Bizleri hep koruyansn,
retmenim, canm benim.

Her gn snfa gelirsin,

Bizlere mutluluk verirsin.
Yaamda byk rehbersin,
retmenim, canm benim.
Mehmet HENGRMEN

DNELM CEVAPLAYALIM YAZALIM

Birinci drtlkte retmen neye benzetilmitir?
iirde retmenin nemini belirten gzel szleri (dizeleri) bulunuz
ve defterinize yaznz.

53
 n Hazrlk
Size gre Hayat nedir? syleyiniz.

HAYATI RENMEK STEYEN OCUK

Bir zamanlar hayatndan ikayet eden bir oduncu vard.
Bir gn yine syleniyordu:
- Ah bu hayat! Ah bu hayat!..
Bu szleri duyan yedi yandaki olan ona merakla sordu:
- Baba, hayat ne demek?
Adam:
- Byynce anlarsn, dedi.
Ama ocuk kesinlikle bir cevap istiyordu.
Sorusunu tekrarlad. Babas:
- ocuk merak ediyorsan gelip geene sor. Belki sana iyi bir karlk
veren bulunur.
Ertesi gn bisikletli iki gence rastlad. Sorusunu onlara sorunca
birincisi:
54
 - Hayat, temiz havadan yararlanmak, gne nda oynamaktr.
kincisiyse:
Hayat evrene bakmak, uzaklara gidip her zaman iin bir eyler
aramaktr. Bylece insann grgs artar.
ocuk, ormann yaknndaki odunlar kesen adama:
- Hayatn ne demek olduunu biliyor musunuz? diye sordu.
- Hayat almaktr, dedi adam.
Baka bir gn rastlad kylye sordu. Kyl yerden bir avu toprak
alp:
- Hayat budur! Bunun zerine attn ukurlara tohum atar, zaman
gelince de budayn alrsn. Bazlar bundan meyve, bazlar da sebze alr.
ocuk bebeiyle gelen bir anne grd. Sorusunu ona da yneltti. Anne:
- Hayat, benim stmle byyen u kk bebektir. Bu grdn
yavru, zamanlaaa byyp bir adam olacaktr, dedi.
Bir gn annesi onu kasabaya gtrd. rencilerin arkasnda giden
retmene yaklat. Sorusunu sorunca, retmen glmseyerek:
- Hayat renmektir yavrum. renmek isteyen bir kimse iin hibir
ey nemsiz deildir. nsan her yerde renebilir, sevebilir Hayat budur
ite.
ocuk artk hayatn ne olduunu biliyordu. Kendisi
evresindekiler yerdeki tatan, gkteki bulutlara kadar her ey Hayat ne
kadar bykt
Hayat birok eylerin birlemesinden oluuyordu. Gk, toprak, su,
yldzlar Hayat anlamak iin insann evresine yle bir bakmas
yeterliydi.
Bunu anlad iin de ok mutluydu
kr Enis REG

55
SZ VARLIIMIZ
Grg Bir toplum iinde var olan ve uyulmas gereken sayg ve incellik
kurallar.
Dorama atlyesi Aatan yaplan kullanm aralarnn retildii kk
i yeri.

DNELM CEVAPLAYALIM
Oduncu, neden srekli olarak ikayet ediyordu? Bu duygularn nasl
ifade ediyor?
Olu babasna ne sordu?
Bisikletli genlere gre, hayat ne demektir?
Ormandaki adam, Hayat almaktr. demekle neleri anlatmak
istemitir?
Kylye gre, hayat ne demektir?
Anne, hayat neden bebee benzetiyor?
retmene gre, hayat ne demektir?
ocuk, neden ok mutlu oldu?

DNELM TARTIALIM
Bilmemek deil, renmemek ayptr. sznden ne anlyorsunuz?
Yaznz.
Kyde mi, yoksa ehirde mi yaamay isterdiniz? Bu konuyu snfta
tartnz.
Ky ve kent arasndaki benzerlik ve farkllklar syleyiniz.

56
 EK ARABANI
Koma diyor anne her zaman. Her zaman sylyor. Gelgelelim, Ayenin bir
kulandan girip brnden kyor. Neye benziyor peki?
Ne neye benziyor? Hani Ayenin bir kulandan girip brnden kan ey.
Aye byle szlere ok glyor. Anne buna benzeyen bir ey syleyince,
Annecim, bak bak! diye baryor. Anne her seferinde aldanyor. Soruyor.
Neye bakaym?
Hani bu kulamdan girip bu kulamdan kan ey var ya, bak bak uuyor,
bak bak ite urada. Anne glyor.
Delidiyor. Bunlar deyimlerdir. Her dilde byle deyimler vardr. rnein e-
kil git demek istediimiz zaman, ek araban deriz. Hani araba? Ayenin ok
houna gidiyor.
Baka? Baka? Daha syle, nolur. Ben ok seviyorum.
rnein, mmmh, ey, rnein, etekleri zil alyor.
Aaa! Ne komik! Ne demek?
ok sevinmi, sevincinden uuyor demek.
Nerede uuyor? Gkyznde mi?
Bak o da bir deyim. Sonra, kplere binmek var. Yani ok kzm demek. Dama
kmak var. Aye yeni szckler, ataszleri renmeye yle dkn ki, szlk
elinden hi dmyor.
Ayla INAROLU

DNELM CEVAPLAYALIM
Ayenin bir kulandan girip br kulandan kan szck nedir?
Aye, annesini her seferinde ne syleyerek aldatyor?
Ayenin elinden dmeyen nedir?
Paradaki birinci, ikinci ve nc soru tmcelerinin altn krmz
kalemle iz.
nlem iaretiyle biten tmcenin altn mavi kalemle iz.

57
 ATASZLER

Syleyeni bilinmeyen ksa, zl, ve t verici szlere atasz

denir. Ataszleri halk tarafndan ortak olarak benimsenen, ksa ve zl
tler veren kalplam szlerdir. Bu szler bir toplumun duygu,
dnce ve kltrn yanstr. Ataszlerinin ounda, szckler kendi
anlamnda kullanlmaz.

Aadaki ataszleri inceleyelim

Sakla saman, gelir zaman. En deersiz eylerin gerekli

olaca zamanlar vardr anlamna gelir.

Dost kara gnde belli olur. - Gerek dostlarn kt gnlerde

insann yannda yer alaca anlamndadr.

Bir elin nesi var, iki elin sesi var. Glkler karsnda
ibirlii yapmann gereklilii anlamndadr.

Ak aka kara gn iindir. nsann ilerdeki hayatnda kt

gnleri olacan dnerek bu gnden tutumlu olmas gerektii
anlamndadr.

58
 n Hazrlk
Zamanmz ve paramz kullanrken nasl tutumlu olabiliriz?
Tasarruf etmeyen insanlar hangi glklerle karlarlar?
DAMLAYA DAMLAYA GL OLUR

Byk babam, kardeim Metinle bana, bir kumbara almt. Kumbaray ve-
rirken:
- Zeynep, Metin, buraya gelin, demiti. Kulanza kpe olsun. Damlaya
damlaya gl olur. Syleyin bakaym, damlaya damlaya ne olur?
Byk babam hep byledir. Bize bir ey syleyince, arkasndan hemen
sorar:
- Damlaya damlaya ne olur?
Biz de hemen yant veririz:
- Gl olur, byk baba.
- stedii yant alnca da bizi, szle dllendirir ve Afferin! der.
Bizim evde, bu ataszyle ilgili konuma, her gn birka kez yinelenir:
- Damlaya damlaya ne olur?
- Gl olur!
- Afferiiin!
Bir gn Metin, antasnda kalemini bulamad; nk,yine onu yitirmiti.
Annem, bunu duyunca yaknd. Metine:
- Hi tutumlu deilsin, dedi. Sana kalem almaktan artk usandm.
Annem, szn bitirir bitirmez, byk babam t vermeye balad:
- Bir olmadan bin olmaz. Ne olmaz?
Metin:
- Bin olmaz! Dedi.
Byk babam, Afferin! dedikten sonra, o nl ataszn yeniledi:
- Damlaya damlaya gl olur. Syle bakaym Metin, ne olur?
Bu kez ben, Metinden nce davranp:
-Gl olmaz! dedim.

59
 Dedem, bu yant beklemiyordu. Bana dnd:
- Zeynep, dedi. Damlaya damlaya gl olmaz m?
Ben de kararlydm:
- Olmaz! dedim.
Byk babam, kalarn atarak soru sormay srdrd:
- Ya ne olur?
- Damlalarn dt yer ukursa gl olur, dedim. Ama ukur deilse!...
Damlar, damlar, damlar
- Eee! Sonra?
- Sel olur, akar gider.
Aziz NESN

SZ VARLIIMIZ
Atasz Uzun deneme ve gzlemlere dayanlarak sylenmi ve halka
mal olmu zl szler.
Kulana kpe olmak Baa gelen bir durumdan alnan dersi hi
unutmamak.

DNELM CEVAPLAYALIM
Byk baba kumbaray Zeynep ve Metine verirken onlara neler
tlemektedir?
Zeynep, Byk baba hep byledir. Szyle, onun hangi zelliini
belirtmektedir?
Zeynepin evinde, her gn hangi konuma yinelenmektedir?
Anne, kalemini yitiren Metini nasl eletirmekte ve ondan nasl
yaknmaktadr?
Dedenin, Zeynepten beklemedii yant nedir?
Zeynepe gre damlalar neden gl olmamaktadr?

60
 n Hazrlk
Tilki hangi zellikleriyle tannmtr?

TLK LE ZMLER
Bir akam zeri tilki gneleniyormu. Acaba akam ne yesem?diye
dnyormu. Birden aklna gelmi:
Buldum! diye sevinmi. Geen akam bir asmann stnde zmler gr-
mtm. Hemen hemen olgunlamlard. Gidip bakaym, olmularsa bir salkm
koparaym. demi.
Koarak asmalarn bulunduu baheye gitmi. Bahe yksek duvarlarla ev-
riliymi. zmler duvarn stnden sarkyormu. Bakm, zmler sar sar sal-
kmlar zerinde duruyor.
Haklymm, zmler tam yenecek hale gelmi, diye mrldanm.
Hayatmda bu kadar iri zmler grmemitim.
Kimsecikler var m yok mu? diye evresine baknm. Kimseyi gr-
meyince en byk salkma doru sram ama bir trl salkm tutamam. Birka
kez daha sram, gene olmam.

61
 Tilkinin kafas iyiden iyiye bozulmu. zmleri almay iyice kafasna
koymu. Derin bir nefes alarak bu kere daha ok sram. Gene yetiememi. So-
nunda ulaamyacan anlam. Hayal krklna uram ama hi bozuntuya ver-
memi.
zmler zaten olmamt. diyerek evinin yolunu tutmu.
Bu masal bize, Kedi uzanamad ciere pis der. ataszn hatrlatyor,
yle deil mi?
Ezop Masallar

SZ VARLIIMIZ
Asma Dallar ardak zerine yaylan zm vb. bitkiler.
Hayal krkl stenilen bir eyin gereklemeyiinden duyulan znt.
Salkm zm gibi, birou bir sap zerinde bir arada bulunan meyve.
Olgunlamak Meyvelerin olgun duruma gelmesi.

DNELM CEVAPLAYALIM
Tilki gnelenirken ne dnyormu?
Tilkinin sevinmesinin nedeni neymi?
zmler neredeymi?
Tilkinin grd zmler naslm?
Tilki zmlere ulamak iin neler yapm?

ETKNLK:
Masaln sonundaki ataszn yaznz. Anlamn aklaynz.
.............
.Masaln sonuna ayn anlamda olacak baka bir atasz yaznz.
.................................................................................................
Masaldaki tilkinin hangi davrann yanl buluyorsunuz? Yaznz.
.........................

62
n Hazrlk
nsanlar aralarnda nasl anlarlar?
Konutuumuz dilin, ana dilimizin ad nedir?

GZEL TRKEM
Konuurum hep neeyle,
Var m benim dilim gibi?
Geliirim hep Trkeyle,
Var m benim dilim gibi?

Trkedir benim dilim,

Her kelimesi bir ilim.
Yceltmektir hep hedefim,
Var m benim dilim gibi?

Trkm Trke konuurum,

adala kouyorum.
Bilgelere soruyorum,
Var m benim dilim gibi?

Gelin Trke konualm,

Trke ile anlaalm.
Dnyaya da duyuralm,
Var m bizim dilimiz gibi?
Erdal TAKPR

ETKNLK:
 Dilin iletiim kurmaktaki nemi ve ana dilinin nemi
zerine tartnz.
(Pantomim - Beden dilini kullanarak etkinlik yapnz).

63
 n Hazrlk
Atatrkn harf devrimini yapmas hakknda bildiklerinizi
aklaynz.

YA AYDA UYGULANIR YA DA H
Atatrkn gerekletirdii devrimlerden biri, eski Arap abecesi yerine yeni
Trk abecesinin konulmasdr. Harf devrimi diye anlan bu giriim sayesinde,
okuma yazma bilenlerin says ksa zamanda olduka artmtr.
Ne var ki bu deiiklie giderken Atatrk, birtakm glklerle
karlamtr. Bu glkler arasnda en nemlisi, yeni abecenin uygulan tarih ve
biiminin belirlenmesiyle ilgili olan idi.
Yeni Trk abecesi zerinde alan uzmanlar yle dnyorlard: Halkn
bu yeni abeceye alabilmesi iin en az be yllk bir sreye gereksinim vard. Bu
be yllk gei dneminde gazeteler, nce yeni harflerle yaz ve haberler iin birer

64
stn ayracaklard. Zamanla bu stn says artrlacak, sonunda yaz ve haberler
tmyle yeni abeceye gre yaymlanacakt.
Okullarda yeni abeceye gei de ayn yntemle, yani yava yava, rencile-
ri altra altra gerekleecekti. Ders kitaplar ile teki yazl retim gerelerinin
hazrlanmasnda da ayn yol izlenecekti.
Atatrk, bir gn Dil Uzmanlar Kurulu Bakann ard ve ona yle dedi:
- Uygulamaya gei iin be yl dnmsnz, yle mi?
- Evet
Atatrk, kararl bir biimde ve emir niteliinde kesin grn bildirdi:
- Hayr, ay!...
Bakan armt. lkede yaymlanan gazete, dergi ve kitaplarn tm nasl
byle ksa bir zamanda yeni Trk abecesine gre baslabilirdi?
Atatrk, ileri grl ve ak szl bir insand. Bakann aknl henz
gemeden, unlar dyledi:
Ya ayda uygulayabiliriz ya da hi uygulayamayz. Arap harflerine ayr-
lacak stunlar yok mu? Onlarn says bire de inse herkez yalnz onu okur. Be yl
sonra ie yeniden balamamz gerekir. Hele bu arada bir bunalmla karlarsak ya
da bir sava karsa Attmz admlar da geri ekmek durumunda kalrz.
Ferhan OUZKAN

SZ VARLIIMIZ
Giriim Bir ie, bir eye balama.
Stun Gazete, dergi veya kitap sayfalarnn aaya doru ayrlm dar
blmlerinden her biri.
Uzman Belli bir ite, belli bir konuda bilgi, gr ve becerisi ok olan
kimse.

65
DNELM CEVAPLAYALIM
Ksa srede okuma yazma bilenlerin says neden artmtr?
Uzmanlar, halkn bu abeceye alabilmesi iin nasl bir yol
izlenmesini neriyorlar?
Atatrk, yeni Trk harflerine gei iin aylk sreyi hangi
gerekelere dayandryor?

ANLATALIM
Okuduunuz metnin hangi blmnden Atatrkn ileri grl ve
ak szl bir insan olduunu anlyoruz? Bu blm bulup defterinize
yaznz. Atatrkn ileri grll ve ak szllne rnekler
veriniz.

66
 n Hazrlk
Okula niin gidiyoruz?
Okulunuzu seviyor musunuz? Neden?

MECE
Akdere, iki derecik arasnda, elektrik, suyu, toprak yolu olan irin bir orman
kydr. Dereciklerin arasnda Akdere Ky lkretim okulu ne de gzel grn-
yordu! Kymzn okuluna byk bir istekle gidiyorum.
Bir gn dersliin kaps vuruldu. Resmi elbiseli, polis apkal birisi ieri gir-
di ve heyecanl bir sesle:
- mece retmenim, imece!
- Nasl! Anlayamadm. Ne dedin?
- Okulun bahe duvarlar imece yntemiyle yaplacakm.
Merak ettim ve heyecanla retmenime sordum:
- mece nasl bir ey retmenim?
- ocuklar, imecenin ne olduunu ileride daha iyi reneceksiniz. Ama ben
ksaca aklayacam. mece, birok kiinin el birlii ile bir ii gnll olarak
yapmasdr.
- retmenim, bizim tarladaki pamuklar imece yntemiyle toplayabilir
miyiz?
- Evet ocuklar, arkadanzn sylediini imece yntemiyle yapabiliriz.
leriki gnlerde imece ynteminin ne olduunu hep birlikte greceiz. Okul-
umuzun bahe duvarlarn el birlii ile yapacaz.
Birka gn sonra ky meydannda topland. Koca koca kazanlarda yemekler
piirildi ve yendi. Yemekten sonra kymzn muhtar meydana karak yle de-
di:
- Arkadalar, yarn ie balyoruz. Herkes bir araba ta ve evinde olan mal-
zemesinden getirsin.

67
 Talar geldi. Tm malzemeler hazrland. El birlii ile ie baland. Ksa za-
manda okulumuzun bahe duvarlar yapld. Ben ve arkadalarm mutlu. ret-
menim ve ky halk mutluydu.
Y:aar KEMAL

SZ VARLIIMIZ
El birlii Bir i yapmak iin birleme, beraberlik, dayanma.
.

DNELM CEVAPLAYALIM
Akdere ky nasl bir yerdir?
ocuun okula byk bir istekle gelmesinin nedeni nedir?
mece ile neler yaplabilir?
nsanlarn birbirleriyle yardmlamas neden ok gzeldir?
Dayanmay, yardmlamay anlatan ataszleri bulalm,
arkadalara okuyalm.
Okulunuzun kurulu tarihini biliyor musunuz?
Okul bilgi ocadr, ataszn anlam nedir?

68
n Hazrlk
Yeni Yl dilekleriniz nelerdir?

YEN YIL
Ocak, ubat, Mart derken,
Geldi att ylba.
Yeni yla girerken,
Artt herkesin ya.

Her yl bilgimize,
Yenisini ekliyor.
Yeni yl hepimizden,
Baarlar bekliyor.

Bir yl geti abucak,

Yeni yl kutlu olsun.
Hepimizin gnlne,
Mutluluk, nee dolsun.
Erol . KARABIYIK

DNELM CEVAPLAYALIM
Yeni yl gelince insann ya ne olur?
Biz yeni yldan neler bekliyoruz?
Yeni yl bizden neler bekliyor?
aire gre bir yl nasl gemi?

69
n Hazrlk
Kimlerin yeni yln kutlamak isterdin?
te sana bir ka yeni yl tebrik kart rnei.

YEN YIL TEBRK KARTI HAZIRLAYALIM

Zerda arkadalarna mektup gndermek istiyor.

Hangi srayla neler yapmas gerektiini hatrlyor musun?
Doru biimde numaralandr.

Zarf kapatyorum.
Zarfn stne pul yaptryorum.
Mektubu yazyorum.
Zarf postalyorum.
1 Kat satn alyorum.
Zarfa adresi yazyorum.
Kad zarfn iine koyuyorum.

70
 n Hazrlk
Elini pencereden karp kar tanesinin dmesini bekle!
Dt m? Avucunda ne hissetin? Kar tanesine ne oldu?

KAR TANESNN SERVEN

Karl bir gnde pencereden dary izliyordum. Kar taneleri uua dne her
yere konuyorlard. amar ipinin, aalarn, duvarlarn, her eyin stne.
Byk bit kar tanesi pencereye doru yaklayordu. Elimi pencereden kar-
p kar tanesinin altna tuttum. Avucumun iine yavaa kondu. Nasl da temiz ve
beyazd. Ne kadar gzel ve dzgn biimi vard. Kendi kendime: u kar tanesi di-
le gelip bana bandan geenleri anlatabilse. dedim.
Kar tanesi dile geldi ve bana: Servenimi renmek istersen dinle de anla-
taym. dedi.
Birka ay ncesine kadar bir damla suydum. Sonra byle bir an geldi ki bu-
harlaverdim. Benim gibi binlerce damlack da buharlat. Bu yeni halimizle yle
hafiftik ki durmadan ykseliyorduk.

71
 Hava soumutu. Gneten hibir haber yoktu. Yamur olup yeryzne
dnmek istiyorduk. Yar su, yar buhar halindeydik. Yamur olmak zereyken ha-
va ylesine soudu ki titredim.
Arkadalarmdan biri: u anda stnde bulunduumuz yer, k mevsimin-
dedir. dedi. Baka yerler daha scak olabilir. Bu anszn bastran souk bizim
yamur olmamz nleyecek. Bak! Ben kar oluyorum. Sen de
Arkadam szn srdremedi. Yeryzne kar olup kayd. Onun ardndan
ben ve benim gibi binlerce zerrecik, kar olup yeryzne yadk.
Denizdeyken ardm. Oysa artk ok hafiftim. Saman gibi savruluyordum.
Rzgar dileimi yerine getirdi. Beni buralara frd. Elini uzanm grnce bir
dost eli yaknl duydum.
Burada kar tanesinin sz kesiliverdi. Baktm ki bir su damlacna dn-
m.
Samet BEHRENG

SZ VARLIIMIZ
Zerrecik ok kk parack.
Serven Macera.

DNELM CEVAPLAYALIM
Kar taneleri nasl yayormu?
Bir damla su, nasl kar tanesi olmu?
Kar tanesi, rzgardan ne istemi?
Servenini anlatrken, kar tanesinin sesi neden kesilivermi?

DNELM-ANLATALIM-YAZALIM
Kar, canllar iin nemli midir? Snfta arkadalarmza anlatalm.
Bu metinden anladklarmz birka tmceyle yazalm.

72
n Hazrlk
K mevsiminin zelliklerini aratralm.
K, deyince aklnza gelen drt kelimeyi syleyiniz.

KAR SEVGS
Kar yad yine bizlere hediye,
Kar yad yine gnllere elence.
Kar yad yine her yer bayram,
Btn herey beyaz oldu yine.

Kar yad yine her ey gzel,

Kar yad yine heryer temiz.
Kar yad yine ocuklar neeli,
Btn herey beyaz oldu yine.
Samet BEHRENG

DNELM CEVAPLAYALIM
Kar yanca ne olur?
K mevsimine neden ocuklar sevinir?

73
 BEYAZ PRENS
Geen gn doum gnmd. Teyzem bana siyah bir balk hediye etti. Minik
bir akvaryum hazrladk onun iin. Odann en gzel kesine yerletirdik. Sonra da
ona isim aramaya baladk. Teyzemi tanmalsnz. ok tatl biridir! Her zaman
ilgin dnceleri vardr. Kimsenin aklna gelmeyeni pat, diye syleyiverir. Kk
siyah baln ismini teyzem koydu: Beyaz Prens. Komik, deil mi?
Beyaz Prensin geliiyle birlikte, evde her ey deiti. Sabahlar kim nce
kalkarsa doru akvaryumun bana gidiyor. Ona Gnaydn! diyor. Annem bana
kitap okuyaca zaman, akvaryumun yan ban oturuyoruz. Beyaz Prens de dinle-
yebilsin diye!
Arkadalarm oyun oynamak iin geldiklerinde Beyaz Prens de ok sevi-
niyor. Sevinten dans etmeye balyor. Geceleri ben uyumak iin yatama yatyor-
um. O da bir keye ekilip gzlerini yumuyor. Ama nce kocaman dudaklarn
cama yaptryor. Bana iyi geceler pc gnderiyor.
Pelin Yavuz OSMAN
DNELM CEVAPLAYALIM
Teyzesi, ocua hangi hayvan hediye ediyor?
Ona hangi ismi koyuyorlar?
Siz olsaydnz ona hangi ismi koyardnz?
Beyaz Prens uyumadan nce ne yapyor?

DNELM TARTIALIM
Evde hayvan besliyor musunuz? Besliyorsanz birlikte neler
yaptnz anlatr msnz?

Beslemek iin bir hayvan edindiimizde bize den sorumluluklar

nelerdir?

74
 n Hazrlk
A gzl olmak ne demektir?

ALTIN YUMURTLAYAN TAVUK

Adamn biri, bir tavuk alm. Bu tavuk her gn bir altn yumurta
yumurtluyormu. Ama adam ok sabrszm. Her gn bir altn yumurtay az
buluyormu. Birden zengin olmak istiyormu.
Adam dnm. Anlald! Bu tavuun karn altn dolu. En iyisi, keseyim
onu. Btn altnlar alaym. demi.
Adam, alm ba, kesmi hayvan. Bakm ki tavuun karnnda ne altn
var ne gm. Adam ok piman olmu. Ama neye yarar? Zengin olmay
dlerken yoksul olmu.
Mevlt KAPLAN

DNELM CEVAPLAYALIM
Adamn tavuunun zellii neymi?
Adam tavuu neden kesmi?
Adam zengin olmay dlerken neyle karlam?
Okuduunuz yazda ne anlatlmak isteniyor?
Yaznn son blmn okuyarak syleyiniz.

75
 HOROZ LE TLK

Akll, akgz bir horoz,

Aata nbet bekliyormu.
Tilki yanam gler yzle:
- Karde, demi mjde!
Savalara son verildi son!
Haberi yaymaya geldim.
n aa pelim.
Haydi bekletme duramam pek,
Yirmi kym var gidilecek.
- Tilki karde, demi horoz,
Bundan ho haber olmaz.
Bak, iki kurt da geliyor kardan,
Onlar da mjdeci anlalan.
Hoa kal, demi tilki.
Ben koaym, yolum uzun
pmek baka zamana kalsn.
La Fontaine Masallar
76
DNELM CEVAPLAYALIM
Horozun zellikleri nelerdir?
Tilkinin horoza gler yzl yaklamasndaki asl amac nedir?
Tilki hangi zelliiyle tannr?
Horozun kurtuluunu salayan kimlerdir?

HATIRLAYALIM
Hayvanlarn konuturulduu ve yaanmas mmkn olmayan
olaylarn anlatrld bir yaz okudunuz.
Bu yazda olduu gibi bilinmeyen bir zamanda ve bilinmiyen bir
yerde gemi olaanst olaylarn anlatld bu masal trne fabl
denir.
Fabllarn kahramanlar hayvanlar, bitkiler ya da cansz varlklardr.
Ancak bu varlklar insan gibi konuup hareket ederler. nsanlar gibi
kusurlar, iyi ve kt yanlar vardr. Fabl reticidir, bir ders verme
amac tar.

77
 n Hazrlk
Evde ka eit giysiniz var?
Giysilerinizi gnlk giysiler ve zel gnlerde, bayramlarda,
dnlerde, ziyaretlerde giyilen giysiler olarak ayryor musunuz?
Neden?

KK OYA
Kk Oya dnyaya geldii zaman, babaannesinin ne kadar ok sevindiini
bilemezsiniz. Uzun yllar kalbinde yatan bir istekti bu. Kendisinin kz evlad olma-
mt, torunlarnn da hepsi oland, o sevinmesin de kim sevinsin.
Oyay adeta o bytt, hep titredi stne; aman dmesin aman mesin,
aman bu olmasn derken, Oya ok mark oldu. Her ey yemek istemedii gibi,
her ey giymek de istemiyordu. Babaannesi eski terzilerdendi. Kendi beenisine
gre arda Oyaya bir ey bulamad m, oturup kendi dikerdi, hem de yle dikerdi
ki herkesin gz kalrd. Zaten Oyann her ey giymek istemeyii bundand.
Bir gn de annesi:
- Oya kzm, haydi teyzene kadar kouver, Seyhan Hanmn aya geleceini
syle, vakti varsa o da buyursun.
- Giderim, yeni entarimi giydirirsen!
- Kzm, yeni entarini onlar gelince giyersin.
- Hayr! Teyzemin ilk grmesini istiyorum.
- lk grecek de ne olacak sanki!
- Beenip beenmeyeceini anlamak istiyorum.
- Babaannenin diktii entariyi hi beenmez olur mu?

78
 Annesi de grd grmedi, bir gn nce dikilen yeni entarisini Oyaya
gidirdi. Oya, masallardaki peri kzlar kadar gzel oldu; beyaz entari, beyaz
oraplar, beyaz sandallar, bana taklan beyaz kordela. Sevine sevine teyzesine
gitti.
yi ama, gn nce kalburdan boanrcasna yamur yamt. Teyzesinin
soka yamurlu gnlerde bir amurlua dnrd. Oya, kuru yerlerden geerken
beyaz ayakkablarn kirletmemee dikkat ediyordu. O anda yakndaki bir kapdan
minik bir kpek grnd. Oyann kalbi kt kt atma balad. Bir an iki dman
gibi baktlar. Kimin kimden korktuu belli deildi.Kpek havlaynca Oya
kamaya balad. Bundan cesaretlenen kpek peine dt. Oya ka, kpek ko..,
bir anda Oyann aya kayd, yzkoyun amurlara dt. Kpek ard. Oya ile
gz gze geldiler. Allah belan versin senin, deyince Oya, kpek utanm gibi
kat. Ama biraz nce periler kadar gzel olan Oya, imdi neye benziyorduNe
yapsn, teyzesinin evine daha yz adm vard, ok kr meydanda kimsecikler
yoktu, kimse bir ey grmedi. Zile bast. Kapy teyzesi at, at ama amasyla
lk koparmas bir oldu. Oya ieri girince, hepsi etrafn sard. Ne oldu?,
Bunu kim yapt? diye sormaya baladlar.
Oya anlatnca hepsi glmekten krld. Ne yapsn Oya, o da glmeye balad.
Teyzesi onu banyoya alp biraz nce giydii entarisini soyarken, Oya annesini d-
nyordu, ne diyecekti o
Recep BUGAR
DNELM CEVAPLAYALIM
Oya teyzesine gitmek iin nasl bir art kouyor?
Oya giymi olduu yeni elbisesiyle neye benziyor?
Oyann karsna kim kyor?
Oyann yeni elbisesine ne oluyor?
Sizler, Oyann davrann doru buluyor musunuz?

DNELM-ANLATALIM
Okuldan eve gittiinizde okul giysilerinizle sokaa kp oyun
oynuyor musunuz?
Giysilerimizi nasl korumanz gerekiyor?
zel gnlerde giysilerinize neden zen gstermelisiniz?

79
 n Hazrlk
Evinizin adresini syleyiniz ve yaznz.
Nasl bir evde yaamak isterdiniz?

ALTIN PENCEREL EV

Vaktiyle kk bir ocuk, her akam, uzak bir evin altn pencerelerini seyre-
derdi. Bu ev, vadinin sonunda, yksek bir tepenin zerindeydi. Pencereleri, batan
gnein nlar altnda, karanlk basncaya kadar prl prl yanard. Bu evde
yaayan insanlarnda ok zengin ve ok mutlu olduklarn dnrd. ocuk da, bu
gzelliklere yakn olmadn dnerek, zle zle kendi evine dner, yatard.
Gnn birinde bu altn pencereli eve gitmek iin babasndan izin ald. Koa
koa vadiye indi, dzl geti. Altn pencereleri yakndan grme heyecanyle ka-
ranln bastn bile fark edememiti.
Altn pencereli evin bulunduu tepeye karken yorulmutu. Nefes nefese
yolun yarsna vard srada uyuyakald. Uyannca, ok vakit kaybettiini, anlad;
gece olmutu. Yoluna devam etti.
Biraz sonra afak skp de klar tepenin zerine vurduu vakit, ektii
yorgunluklarn karln grd. Altn pencereli eve gelmiti! Bu evi, tuhaf biim-

80
li damndan tanyordu. Ama hayret! Evin pencereleri altndan deil, bildiimiz
camdand. Hem de tozdan topraktan donuklaan bu camlar, hi parlamyordu.
ocuk donakald. Hayal krklna urad. Altn pencereli evi ryada m
grdm acaba? dedi. Bu dnce ile arkasna dnp kar tepeye baknca
gzlerine inanamad. Altn pencereli ev oradayd! Pencereleri, dou gneinin
nlaryla, altn gibi parlyordu. Hem de bu altn pencereli ev, kendi evleriydi.
ocuk annesinin piirdii orbann kokusunu duyar gibi oldu iinde bir sevin
dodu.
Artk beklemedi. Hemen tepeden indi, vadiyi bir nefeste geti. Ayaklar ac-
d, srt ard halde, evinin bulunduu tepeye koa koa trmand. Eikte baba-
sna:
- Babacm! Dedi, bizim ev de altn pencereleri olan bir evmi. inde
yaayanlar da mutlu insanlarm. Altn pencereli evimizi hi satmayalm. Vadinin
en gzel evi bizim evimiz! Diye haykrd.
Btn Dnya Derginden

SZ VARLIIMIZ
Vadi ki da arasnda geit.
afak Gne domadan az nce beliren aydnlk.
Tuhaf Allmam.
Eik Kap boluunun alt yannda bulunan alak basamak.
In Bir k kaynandan karak her yne yaylp giden k demeti.

DNELM CEVAPLAYALIM
ocuk, her akam nereyi seyrederdi?
ocuk, niin zlrd?
ocuk, altn pencereli evi grmek iin ne yapt?
Eve yaklatnda neler grd?
Kendi evlerine baknca neler hissetti?
ocuk babasndan ne istedi?

81
 Yaratclk:

Hayalinizdeki evi planlayp resim, iir, gzel yaz yoluyla ifade

edebilirsiniz. Deneyin!

Metnin iskeletini oluturarak gstermeye alalm.

Gruplara ayrln. yky bir daha dikkatli okuyun.

Aada verilenlerden yararlanarak yknn iskeletini oluturun.

Cmle __________________________________
Ne anlatldn (ieriini) betimliyor

Deyim fade __________________________________

nemli olan belirtme - gzel dnce

Bir Sz __________________________________
Anlamn ya da temel konuyu anlatan sz

Simge aret __________________________________

ya da Resim aret ya da resimle ierilii belirtmek (izmek)

Renk ___________________________________
Duygular ifade eden renk

Tamamla: ykde en iyi olan ey ocuun ______________________

___________________________________ anlamasdr.

82
 n Hazrlk
Yapabileceiniz ileri bakalarndan beklemek doru mudur?
Niin?

OLACAKSAN ASLAN OL
Bir kurt akama kadar dolam, avlanacak bir ey bulamamt. Etrafa
baknrken bir tilki grd. Tilkinin yanna giderek sordu:
- Merhaba, tilki karde! Burada ne yapyorsun byle?
Tilki, krk ayan gstererek:
- Ayam krld. Burada oturdum, yemeimi bekliyorum, dedi.
Kurt:
- Ben sabahtan beri dolayorum. Avlanacak bir ey bulamadm. Sen krk
ayanla oturduun yerde nasl avlanrsn? Diye sordu.
Tilki:
- Allah, herkesin yiyeceini ayana yollar, dedi.
Tam bu srada aslann biri geyik kovalyordu. Geyii onlara yakn bir yerde
yakalad. Karnn iyice doyurduktan sonra gitti. Tilki allklarn arasndan karak:
- Grdn m, Yemeimiz ayamza geldi, dedi.
Ertesi gn kurt avlanmaya kmad. Bir maaraya ekilerek yemeinin aya-
na gelmesini bekledi. Ancak, maaraya ne gelen oldu, ne de giden ... Kurt,

83
ormana kp avlanmak istedi. Ama alktan ok halsiz dmt. Karsna kan
yal bir bayku onun derdini sordu. Kurt, bandan geenleri anlatnca bayku:
- Zavall kurt? Niin krk ayakl bir tilki olmaya zeniyorsun? Aslan olmaya
zensene, dedi.
Kurt, bu szler zerine kendine geldi. Ormana kotu! Av buldu, avland. -
mr boyu ba dik, karn tok yaad.
Mehmet HENGRMEN

SZ VARLIIMIZ
Av - Bir hayvannn baka bir hayvan yemek iin yakalamas.
Ba dik yaamak - Kimseye gereksinim duymadan yaamak.

DNELM CEVAPLAYALIM
Aadaki sorularn cevaplarn defterinize yaznz.
1. Tilki niin oturuyor?
2. Aslan, karnn nasl doyuruyor?
3. Kurt, marada niin bekliyor?
4. Bayku kurda ne diyor?
5. Kurt sonunda ne yapyor?

DNELM ANLATALIM
rnek insan nasl olmaldr? Kimleri rnek almalyz? Snfa
konuunuz.
Bakalarna gereksinim duymadan yaamak ne demektir?
Byklerinizden reniniz. rendiklerinizi snfta arkadalarnza
da anlatnz.

84
 n Hazrlk
Budayn ekmee kadar yolculuunu anlatan szleri srasyla syleyin.
Tarla srlr, buday ekilir...

KK KIRMIZI TAVUK
Gnlerden bir gn, Kk Krmz Tavuk yaad iftliin avlusunda
eelenirken altn sars bir buday baa bulmu.
Bu budaylar kim ekmek ister? diye sormu.
Ben istemem, demi rdek.
Ben istemem, demi kedi.
Ben istemem, demi kpek.
Gzel! demi Kk Krmz Tavuk, Ben ekerim yleyse ve ekmi
budaylar. Aradan biraz zaman geince, budaylar boy atp olgunlam.
Bu budaylar kim bimek ister? diye sormu Kk Krmz Tavuk.
Ben istemem, demi rdek.
Ben istemem, demi kedi.
Ben istemem, demi kpek.
Gzel! demi Kk Krmz Tavuk, Benbierim yleyse ve bimi
budaylar.
imdi, demi Kk Krmz Tavuk. Bu budaylar kim dvmek ister?
Ben istemem, demi rdek.
85
 Ben istemem, demi kedi.
Ben istemem, demi kpek.
Gzel! demi Kk Krmz Tavuk.
Ben dverim yleyse ve dvm budaylar.
Budaylar dvldnde Bu budaylar kim deirmene gtrp tmek ister
diye sormu.
Ben istemem, demi rdek.
Ben istemem, demi kedi.
Ben istemem, demi kpek.
Gzel! demi Kk Krmz Tavuk.
Ben gtrrm yleyse ve gtrm budaylar deirmene. Budaylar
tlp un olunca, Kim ekmek piirmek ister bu undan? diye sormu.
Ben istemem, demi rdek.
Ben istemem, demi kedi.
Ben istemem, demi kpek.
Gzel! demi Kk Krmz Tavuk.
Ben piiririm yleyse. Ve lezzetli mi lezzetli koca bir somun ekmek
piirmi. Sonra demi ki, Kim yemek ister bu ekmekten?
Ben isterim ben! demi rdek.
Ben isterim ben! demi kedi.
Ben isterim ben! demi kpek.
Hayr, siz deil! demi Kk Krmz Tavuk.
Ben yiyeceim. ve yavrularn yanna arp onlarla paylam mis gibi
ekmei.
ngiliz Halk yks

Aadaki tmceleri tamamlaynz.

Ben kk krmz tavuun yerinde olsaydm; _____________________

Ben, rdein yerinde olsaydm; ________________________________
Ben, kedinin yerinde olsaydm; ________________________________
Ben, kpein yerinde olsaydm; ________________________________

86
 n Hazrlk
stnlk gstermek iyi bir davran mdr? Snfta tartnz.

GKKUAININ HKAYES
Dnyann btn renkleri bir gn bir araya toplanmlar ve hangi rengin en
nemli, en zel olduunu tartmaya balamlar:

YEL demi ki: "Elbette en nemli renk benim. Ben hayatn ve umudun
rengiyim. imenler, aalar, yapraklar iin seilmiim. yle bir yeryzne bakn,
her taraf benim rengimle kapl..."

MAV hemen atlm: "Sen sadece yeryznn rengisin. Ya ben? Ben, hem
gkyznn, hem denizin rengiyim."

SARI sz alm: "Siz dalga m geiyorsunuz? Ben bu dnyaya scaklk

veren rengim. Gnein rengiyim. Ben olmazsam souktan donarsnz hepiniz."

87
 TURUNCU onun szn kesmi: "Ya ben? Ben salk ve direncin
rengiyim. nsan yaam iin gerekli vitaminler hep benim rengimde bulunur.
Portakal, havucu dnn...

KIRMIZI daha fazla dayanamam: Ben hepinizden stnm!!! Ben kan

rengiyim!! Kan olmadan hayat olur mu? Atein rengiyim.

MOR ayaa kalkm: Hepinizden stn benim. Ben asalet ve gcn

rengiyim. Btn krallar, liderler beni semilerdir.

Btn renkler hep bir azdan kavgaya tutumular. Her biri dierini itip ka-
kyor "En byk benim!" diyormu. Derken... bir anda imekler akm ve ya-
mur damlacklar gkten dmeye balam... Btn renkler neye uradklarn a-
rm, korkuyla birbirlerine sarlmlar ve YAMUR'un sesi duyulmu:

"Siz renkler! Bu kavganzn anlam ne? Siz bilmiyor musunuz ki her biriniz
farkl bir grev iin yaratldnz, birbirinizden farklsnz ve her biriniz kendinize
zelsiniz. imdi el ele tutuun ve bana gelin."

Renkler bunun zerine kendilerinden ok utanmlar, el ele tutuup birlikte

gkyzne havalanmlar ve bir yay eklini almlar. Yamur onlara "Bundan by-
le..." demi... "...her yamur yadnda siz birleip bir renk cmb hlinde gk-
yznden yeryzne uzanacaksnz ve insanlar sizi grdke huzur duyacaklar,
g bulacaklar. nsanlara yarnlar iin umut olacaksnz, gkyzn bir kuak gibi
saracaksnz ve size GKKUAI diyecekler. Anlatk m?"

Bu yzden ne zaman dnyamz yamurla ykansa, ardndan gkyznde

GKKUSAI belirir..
Biz de gkkuandaki o renkler gibi birbirimizden farklyz, ve hepimiz
zeliz.
ocuk Dergisinden Alnmtr

88
DNELM CEVAPLAYALIM
Hangi renkler kavga etmi?
Renklerin kavga etme sebebi neymi? Aklaynz.
Arkadanza:Ben senden daha fazla bilirim, alkanm ve
gzelim dediiniz oldu mu?
Sizce bu davran doru mu? Derste tartnz.

DNELM TARTIALIM
Siz, stnlk gterdiiniz veya size stnlk davrannda
bulunanlar olmu mudur?
Bu durumda insan kendini nasl hisseder? Aklayn.

ETKNLK
Oyun ya da dram trnn ne olduunu biliyor musunuz?
Her dramda kiilerin bir rol vardr. Roller nceden kiilere uygun
ayarlanr. Siz de okuduunuz metinden bir renk seip rolleri aranzda
paylanz ve metni snfta canlandrnz?

RENELM ANLATALIM

Diyalog - ki ya da daha ok kiinin karlkl konumasdr.

Okuduunuz metin konumaya dayal yazlm bir metindir. Karlkl
konumalar daha ok dram tr eserlerinde kullanlr.
Dram tr eserler canlandrlm ekilde sahnelenerek tiyatrolarda
sunulur. Siz hi tiyatroya gittiniz mi? Orada grp yaadklarnz, snfta
arkadalarnza anlatnz. Gitmediyseniz retmeninizden veya
byklerinizden sizleri tiyatroya gtrmelerini isteyiniz.

89
 HABERLEME

DNELM TARTIALIM
nceden insanlar nasl haberleiyorlarm? Tartnz.

KELME HAZNES:
Haberleme, deyince aklnza gelen kelimeleri syleyiniz.

LETM ARALARININ GELM

Eski alarda insanlar eitli sesler kararak haberleiyorlard.

Daha sonra davullarla, tan zerinde resimler izerek, ate yakarak
haberleiyorlard.

90
 Mektupla heberleme yaznn icadndan sonra balad. Mektuplar
yayalarla ya da atl kiilerle bir yerden baka yere gtrlyordu.
Mektup tayan zel eitilmi gvercinler ve kpekler yetitiriliyordu.

Bir gn, ok byk bir bulu yapld. Haber tm dnyaya yayld:

ELEKTRK bulundu. Telgraf, telefon, radyo, televizyon, gazete gibi
aralar elektrik bulunduktan sonra yapld.

91
 Gnmzde ise iletiim aralar ok geliti. Uzay aratrmalar
gelitike iletiimde de hzl gelimeler oluyordu.
Uzaya yerletirilen uydular, iletiimi hzlandrmaktadr.

Gnmzde kullanlan en nemli kitle iletiim aralar

televizyon ve bilgisayardr.

Bilgisayarda neler yapabilirsin?

eitli oyunlar oynayabilirsin, mzik dinleyebilirsin, film
seyredebilirsin, ders alabilirsin, ilgini eken yeni bilgiler edinebilirsin,
mektuplaabilirsin.
nternet sayesinde ok daha hzl haberleebilirsin.
e-mail, ifre (password), @in ne olduunu biliyor musun?
e-mail, internetin yardmyla gnderilen elektronik postadr.

92
 n Hazrlk
Televizyonun yararlar ve zararlar nelerdir?

TELEVZYON TUTKUSU
Ali, her gn okuldan gelince televizyonun karsna geermi. Annesi ile ba-
bas da durmadan Derslerine almalsn. derlermi. Bir gn Alilerin televizyo-
nu bozulmu. Eyvah! imdi ne olacak? Ali ne seyredecek? Balam alamaya.
Babas televizyonu tamirciye gtreceini syleyip Aliyi yattrm.
Ertesi gn, Ali okuldan gelip de televizyonu gremeyince ok sklm.
devlerini bitirmeye karar vermi.
Ali bir sonraki gn de devini yapm. devi bitince annesine gidip Canm
sklyor, ne yapaym imdi ben? diye sormu. Annesi, Bugn sana bir kitap al-
dm. Onu okuyabilirsin. demi. Ali o gn annesinin ald kitab okumu.
retmen, Alinin kitap okuduunu fark etmi. devlerini de zenerek yapt-
n grnce ona pek iyi vermi. Ali daha da baarl olmak iin ok alyormu.
Okul ktphanesinden ald kitaplar okumak da houna gidiyormu. Okuduu ki-
taplar annesine de anlatyormu. Artk Alinin yapacak ok ura varm.
Glin ALPGE
SZ VARLIIMIZ
Televizyon - Sesli ve grntl bir haberleme aracdr.

93
OKUYALIM CEVAPLAYALIM
Aadaki sorularn cevaplarn defterinize yaznz.
1. Ali, okuldan gelince ne yapyor?
2. Annesi ve babas Aliye her zaman ne sylyorlar?
3. Alinin can sklnca annesine yapmasn sylyor?
4. retmen, Aliye niin pek iyi veriyor?
5. Televizyon bozulduktan sonra Ali nelerle urayor?

DNELM TARTIALIM
lke ve dnya olaylar en abuk televizyondan izlenir. Televizyonda
ok eitli programlar yaynlanr. ocuklar bu programlardan, byklerinin
izin verdiklerini izlerler.
Siz, hangi programlar izliyorsunuz?
Bu programlardan neler reniyorsunuz? Snfa tartnz.

Senin iin ilgin olan TV PROGRAMLAR:

Eitimsel programlar: Yeni bilgiler edinirsin. Bilgilerini geniletirsin.
Bilimsel programlar: Bilimsel aratrmalarnda eriilen sonular
anlattan yaynlardr.
ocuk yarma programlar: Burada ocuklar bilgilerini sergileyerek
yarrlar.
RADYO YAYINLARI: Senin ilgini ekecek olanlar unlardr:
Mzikli yaynlar: Bu yaynlarda ok sayda ocuk arklar
dinleyebilirsin. ocuk festivallerinde sylenen EN Y olan arklar
dinleyip renebilirsin.
ocuk drama yaynlar: Dramay, artistlerin seslerinden etkileme
efektlerle dinleyebilirsin.

Merakllar iin:
lk televizyonun 1929 ylnda retildiini;
lk dzenli televizyon yaynlarnn 1939 ylnda ngilterede balatldn
biliyor muydunuz?

94
 n Hazrlk
ocuklarn iddet ieren oyuncaklarla oynamalarnn
sakncalarn anlatnz.

OYUNCAK SLAH

Oturma odamz aydnlk, scak, sessizdi. Fakat bu sessizlik bozuldu birden!

nce bir takrt duyuldu. Peinden de ninemin sesi Tam o srada kk kardeim
okuyla nledi.
- Hey, yaasn! Vurdum ninemi! Alnnn tam ortasndan vurdum!
Ninem, ellerini alnna bastryordu. Bir ey sylemiyordu ya, ac ektii
belliydi. Babam, kardeime kzarak oyuncak tfei elinden ald. Kardeim, kendi
evikliiyle yatak odasna kat.
Ninem, babama dnerek:
- O kk. Onu sulu greceine, kendi suunu bil, dedi.
Babam, akn:
- Kendi suum mu?
Ninem:
- O silah sen anlamadn m? Tfeklerin kendisi de ktdr, oyuncaklar
da Oyuncak silahlar veriyorsunuz ocuklarn eline. ocuklar byynce de
silah eksinler istiyorsunuz.
Babam, alayc konutu:
- Vay, neler biliyorsunuz byle!...
Ninem fkelendi:
- Bilirim ya!... Sen beni cahil mi bellersin? Silahlar, savalar benim yrei-
mi yakt Benim babacm; Yemen llerine gitti, gelmedi! Amcam, Bal-
kanlarda girdi topraa. ki daycm, Allahuekber dalarda dondu kald. Kocam;

95
anakkale Sava topalyd. Torunumun biri Korede kald. Bunca sava acs
yaam biri, silahlarn ktln bilmez mi?
Kalkt, ayrld odadan. Gecenin geri kalan blmn suskun, neesiz
geirdik.
Abbas CILGA

SZ VARLIIMIZ
nlemek Yksek sesle armak, seslenmek.
l Kumluk, susuz ve ssz geni arazi.

DNELM CEVAPLAYALIM
Metni kim anlatyor? Olay nerede geiyor?
Oturma odasnn sessizlii nasl bozuluyor?
Babas kznca kk ocuk ne yapyor?
Nine, ocuun babasn neden sulu buluyor?
Silahlar ve savalar neden ninenin yreini yakyor?

SZL VE YAZILI ANLATIM

Okuduunuz metni, olay srasn bozmadan, zetleyerek anlatalm.
Metnin ana dncesi nedir?
Metindeki ninenin dncelerine katlyor musunuz?
Setiimiz oyunlar ve oyuncaklar, bizi iyi ynde etkileyip
gelitirmelidir. Niin?
Yukardaki konuyu snfa tartalm. Tartarak baz oyun ve
oyuncaklarn olumlu ve olumsuz yanlarn da belirterek rnekler
verelim.

96
 n Hazrlk
Hi ambulans grdnz m?
Ambulans sesinin taklidini yapnz?

LK YARDIM OYUNU
Dersimizde ilk yardm konusunu ileyecektik.
Az nce elinde ilk yardm antasyla snfa giren retmenimiz:
- ocuklar, hepinize soruyorum. Yolda yaralanm bir insan grdnzde
ne yaparsnz?
Biraz dnn, sonra srayla sylemenizi isteyeceim.
lk parmak kaldran Tlin oldu:
- Hemen yerde yatann yanna gider, ona yi misin? diye sorarm.
Tm snf gdklanm gibi katla katla gldk.retmenimiz de gld.
- Tlinciim, dedi. Zaten o insan iyi olsa, yerde upuzun yatmazd. yle deil
mi?
retmenimizin sorusunu yantlamak iin sramz beklemeden, tm snf
parmak kaldrmtk. retmenimiz, Metine sz verdi:
- Syle bakalm Metin.
Metin o denli heyecanl bir arkadamzd ki sesinin yettiince barverdi:
- mdaaaaaat, kurtarn!...
97
 Snf, Metinin lyla n n tt.
- te retmenim byle barrm.
retmenimiz Metine:
- Bu denli barmana gerek yoktu Metin, dedi.
Metin zr diledi ama snfn kaps ardna dek ald. Okul mdrmz ok
heyecanlanmt:
- Ne oldu yangn m var? mdat sesi, kurtarn sesi bu snftan m geldi?
retmenimiz glerek mdr beyin yanna yaklat:
- Dersimiz ilk yardm mdr bey. Metin kendini fazla kaptrd derse, birden
barverdi, dedi.
- Aman aman ben de bir ey oldu sandm, dedi ve kapy ekti, gitti.
retmenimiz bu kez Ahmete sz verdi. Ahmed de:
- Yerde yatann ayaklarndan bacaklarndan tutup kaldrmaya alrm,
demez mi? Yine glmeye baladk.
- Ah Ahmet ah! Hi olur mu?
Parmam kaldrdm. retmenim bana sz verdi:
- retmenim, le bir durumda hemen hastaneye telefon ederim. Hastann
olduu yeri belirtirim. evreden yardm isterim. Ambulans gelinceye dek oradan
ayrlamam, beklerim, dedim.
retmenim sylediklerimi beenmiti.
- Aferin Can, senin gibi yapmak gerekir, dedi.
Sevin ZG

DNELM CEVAPLAYALIM
Arkadalar Tlinin yantna neden gldler?
Metinin mdat kurtarn! barmasnn nedeni nedir?
retmenin sorusunu kim doru yantlad? Ne syledi?

DNELM TARTIALIM
Neden evde ve otomobilde ilk yardm antasnn bulundurulmas
gerekir? Aklaynz.

98
 n Hazrlk
Bir ie balamadan nce ne yapmalyz? Anlatnz.

MNK KELEBEK

pek kanatl, minik bir kelebek kozasndan erken kmt. Parlayan gnee
kand, gnlerce sren uykusundan uyand. Zanneti ki mart aynda bahar geldi.
Umak zamannn geldiini sand. Merakla at gzlerini. Yzn gkyzne
evirince uuan kar tanelerini grd. Belki biraz souk ama olsun, iime temiz
bir hava dolsun. dedi. Gezer dolar, dnyay tanrm dncesiyle sevince
kapld. Oysa henz geceyi ve gndz bile bilmiyordu.
Karn akt; ama evresinde iek de grnmyordu. Durmadan yere beyaz
beyaz taneler dyordu. Kar tanelerinden birine: Hey arkada! Ben dnyaya yeni
geldim. dm. Arkada olalm m? diye bard.

99
 Kar tanesi yere dmeden yantlad: Bizler havada ok kalamayz, yere d-
er kayboluruz. Sen kozana geri dn. Bahar gelince karsn. Yeri g o zaman
tanrsn. Saklan bir kuytuya, me. Kar tanesi kelebee saygyla gld, ok
gemeden yere dt.
Minik kelebek gkyznde tek bana dolat, durdu. Kozas orada olsayd,
birazck uyurdu. Piman oldu. stelik hava karard, gece oldu. Artk are yoktu.
Havaya aldand, souktan dondu.
Evet ocuklar, anladnz sanrm. Hazr deilken hibir ie balamayn. yi
dnn, hi acele etmeyin. Ama ge kalp da kimseyi bekletmeyin. Tm umutlar
bir anda boa gitmesin. Herkes mutlu olsun.
Feyyaz SALAM

SZ VARLIIMIZ
Koza pek bceinin rd ve iine kapand korunak.

Kuytu Issz, sessiz ve gze arpmayan, tenha yer.

DNELM CEVAPLAYALIM
Minik kelebek, kozasndan niin erken kt?
Kelebek, neden ok sevindi?
Kar tanesi, kelebei nasl uyard?
Kelebek neden piman oldu?
Kelebein sonu ne oldu?
Bu masal bize ne retti?

100
SERBEST OKUMA

FTNN D
Vaktiyle bir ifti varm,
Tecrbeli ihtiyarm.
Hastalanp yatm bir gn;
ocuklar mahzun, kskn,
Toplanmlar etrafna.
Demi: Kulak verin bana!
nk artk yavrularm,
leceim, ihtiyarm.
Son szleri babanzn,
Aklnzda iyi kalsn.
Tarlamzda hazine var,
Kazarsanz altn kar.

ifti lr gn sonra,
Tarla kalr ocuklara.
Kazma krek alarak
indeki ta, toprak
Yapar gibi urarlar.
Ne altn var, ne mangr var.
Fakat dolar imdi tarla,
Altn gibi baaklarla.
ifti unu demek ister:
Haydan gelen, huya gider,
Hazr para abuk yenir,
almamz hazinedir.
brahim Alaeddin GVSA

dev: iiri bir masal gibi yazmaya alnz.

101
 n Hazrlk
Doum gnnz nasl kutlarsnz?

YA GN
Can ok sevdii dedesiyle birlikte berbere gidip salarn kestirdi.
Dkkandan ktktan sonra yle bir konumay balatt:
- Dede, yarn benim ya gnm, altya basacam. Ya sen ka yandasn?
Benden ne kadar ok byksn?
- Ah! Kuzum nereden bileyim?
- Doum kadn yok mu senin?
- Var ama o katta yazlanlar tam deil.
- Niin benimki tam da senin deil?
- ocuk olduum yllarda ok eyler bakayd. Sz gelimi, erkek ocuklar
imam katlarna ge yazdrrlard. Beni, yeni domuum gibi yazdklar zaman
kocaman bir ocuktum, sokakta bile boydalarmla rahat rahat oynuyordum.
- Peki dede, aa yukar ka yana varsn?
- Yetmiten fazla
- Ne kadardr o yetmi?
- Annenin ve babann yalarn bir araya getir, ite ondan biraz fazla.
- Ay dede!... ne dedin?
- ocuk, nerden geldi bu sorular aklna?
- Bilseydin be dedeciim senin de ya gnn kutlardk.

102
 - Dedeyi bir glmedir ald, sonra Cana dnp yle ekledi:
- Bilseydim de, o zaman byle bir adet yoktu
- Olsun! imdi kutlardk.
- imdi!
- Evet imdi.
Dede derin bir ah ekti, sonra:
- Hadi, hadi, acele et, bak saat onbiri gemi, ar kapanmadan senin o
patentlerini alalm.
- Dede, patent deil, paten!
Dede nce gld, sonra da:
- Peki, ben yine yanl etmeyeyim satcdan onlar sen iste, olmaz m?
Ertesi gn cumartesiydi; annesi, baka gnlerden farkl bir kahvalt
hazrlad. Hepsi kulaklarn ekti; yanaklarndan pt. Dedesinin ald patenler
kadar gzel hediyeler de masadayd. Onlar anne babas almt. leden sonra,
komu ocuklar geldi. Birlikte glp elendiler, izgi film seyrettiler.
Akamst amcalar, teyzeleri, daylar eve geldi. Trk, ark sylediler,
elendiler. Sra ya gn pastasna gelince, Can ayaa kalkt, kocaman pasta
ban eline ald, sonra bu ii tek bana yapamayacak bahanesiyle dedesinden
yardm istedi. Ikisi birlikte pastay kesip yarya ayrdlar. Aman bir grseydiniz, ne
ok sevinli, ne ok mutluydu her ikisi
Recep BUGAR

SZ VARLIIMIZ
Paten Buz stne kaymak iin kullanlan elik takl ayakkab.

DNELM CEVAPLAYALIM
Senin ya gnn ne zamandr?
Ya gnnde aldn hediyelere sevindin mi?
Yaknlarnn ve arkadalarnn ya gnn biliyor musun?

103
BR GEMM OLSA

Bir gemim olsa

Byk yelkenli,
Bayraklar yldzdan
Dlerimin gemisi benim olsa.
Bir gemim olsa
Usam gkyznde.
Ulasam yldzlara
Gezinsem uzayda.
Bir gemim olsa
Dlerimde,
Ku kadar zgr olduum
Bir gemi,
Uar giderdim
Bir gemim olsa
Eyll SERT
DNELM CEVAPLAYALIM
air nasl bir gemisinin olmasn istiyor?
iirde ilenen ana duygu nedir?
air gkyznde neden umak istiyor?
Ku kadar zgr olmak sznden anladklarnz yazn?
Bu iiri siz yazsaydnz nasl bir balk kullanrdnz? Neden?

DNELM TARTIALIM
Metindeki gibi bir geminiz olsayd nereleri gezmek isterdiniz?
Nasl bir dnya hayal ediyorsunuz?

104
 n Hazrlk
En ok hangi masal seviyorsunuz?

PNOKYO KOCA BURUN

Gepetto Baba, Pinokyonun burnunu yapp bitirdii zaman burnun hemen
uzamaya baladn grm. Burun o kadar uzam ki, bir dakkika iinde o koca-
man bir ey olmu. Zavall Gepetto Baba, onu elinden geldiince yontup ksaltyor-
mu ama, o kesip kssaltka mark burun kendiliinden uzuyormu.
te o gndr bu gndr, Pinokyo ne zaman yalan sylerse, burnu hemen
uzamaya balyormu.
Bir gn Gepetto Baba, bakkaldan peynir almas iin Pinokyoya para vermi.
Ama Pinokyo parayla eker alm. Eve dndnde Gepetto Babaya demi ki:
Babacm paray drdm.
Bu yalan syler sylemez Pinokyonun burnu bir kar uzarm.
Gepetto Baba: Paray nasl drdn Pinokyo? diye sormu.
Pinokyo: Hayr drmedim, kular elimden kapt, demi.

105
 Ama bu ikinci yalan zerine burnu ylesine uzam ki, Pinokyo bir yandan
br yana dnemez olmu.
Gepetto Baba glmeye balam.
Pinokyo: Neden glyorsun? diye sormu.
Gepetto Baba: Yalan sylyorsun da, ona glyorum. Yalan abuk ortaya
kar, Pinokyo. nk iki trl yalan vardr: Bir, ksa bacakl yalan, iki, uzun bu-
runlu yalan. Senin yalanlarn uzun burunlu cinsinden.
Pinokyo yle utanm ki oradan kamak istemi. Balam alayp szlama-
ya. Neyse ki bir iyilik perisi Pinokyonun haline acm. Elini rpm. Ksa srede
o kocaman burnu ufalm, eski haline dnm. Pinokyoyu grseniz, yle sevinmi
ki! O gnden sonra bir daha yalan sylememi hi.
COLLOD

SZ VARLIIMIZ
Yontmak - Bir eye istenilen biimi vermek iin d blmn keskin bir
arala bimek, kesmek.
Cins Tr, eit.
Alayp szlamak - ok alamak.

DNELM CEVAPLAYALIM
Pinokyonun babasna yalan sylemesi doru mu?
Pinokyonun burnu neden uzuyor?
Ne dersin senin de burnun arasra uzuyor mu?

ETKNLK:
 Bu masal kahramannn evinize geldiini hayal ediniz.
 Misafirinizle birlikte neler yapardnz?
 Hayalinizde canlandrdklarnz syleyiniz.

106
 FLM

Senin en ok beendiin film hangisidir?

izgi film kahramanlarndan hangisini en ok beeniyorsun?
Sinemada hi film izledin mi?

Film: Resimlerin sihirli hareketidir. Aktrlerin yapt btn hareketler

film bandna ekilir. Resimler hzl bir hareketle yaplr 1 saniyede 24 resim
ekilir. Filmin yapmnda byk bir ekip alr. Filmler sinemalardan mada
televizyon ve DVDde izlenir.

Film eitleri:

izgi film: ocuklarn sevdii film eidi izgi filmidir. izgi filmlerini
yapan insanlara Animatr denir. Kahramann bir hareketi iin ok
sayda resmin yaplmas gerekir.

Sinema filmi: Gerek aktrlerle ekilen filimlerdir,bir buuk ya da iki

saat srebilir.

Ksa metrajl film: sresi 20den 40 dakikaya kadardr.

Uzun metrajl film: 1den 2 saat kadar sreyledir.

DNELM CEVAPLAYALIM
Arkadalarnzla beraber bir film izleyin. zledikten sonra snfta
anlatn.
En ok sevdiin izgi film kahramannn resmini iz.

107
n Hazrlk
nsanlar niin almak zorundadrlar?
Hayatta hangi insanlar baarya ulaamazlar?

TEMBEL TAVAN
Bir zamanlar ormanda korkun bir kuraklk balam. Yaz gelip getii hal-
de, tek bir damla bile yamur yamam. Susuzluk hayvanlarn canna tak edince,
bu duruma bir are bulmak iin toplanmlar. lerinden birisinin teklifi zerine, bir
kuyu kazmaya karar verip almaya balamlar. Btn hayvanlar, hatta kular bi-
le gece gndz alyormu. Ancak tavan; "Ben daha ok km!" diyerek a-
lmak istemiyormu. Tavann byle nazlanmas dier btn hayvanlar ok kz-
drm.
Hayvanlarn emei boa kmam. Kazdklar kuyudan buz gibi bir su kn-
ca, herkes ok sevinmi. Kana kana iip ykanmlar. Kuyunun kazlmasna yardm
etmeyen tavana ise su vermemiler. Kral aslan, tavann kuyuya yaklamasn n-
lemek iin, kuyunun bana her gn bir nbeti grevlendirmi.
Bir gece kuyuda nbet tutma sras file gelmi. Tavan filin kulana bar-
m. Fil yle bir zplam ki, btn ta ve topraklar kuyunun iine dkm.Bylece
108
kuyu kapanm. Bu duruma ok zlen fil alamaya balam. "Benim yzmden
oldu!" diyormu. "imdi ne ieceiz, hem sabah olunca dier hayvanlara ne diye-
ceim?"
"Bu kadar zlme!" ikimiz beraberce alrsak, sabaha kadar kuyuyu temizleyip
aarz, demi tavan.
Fil: "Ama sen kk ve zayfsn!" demi. Tavan yle cevap vermi;
"Sen beni imdi gr! Bak ki nasl alyorum."
Sabaha kadar fille birlikte kuyuyu amay baarmlar. Ertesi gn fil, btn
hayvanlara tavann alkanln anlatmaya balam. Herkes tavan alklayp,
kuyudan su imeyi hak ettiini sylemi.
Tavan sadece su iebildiine deil, dier hayvanlarla yeniden dost olduu-
na da ok sevinmi. Kendisini ormann bir yesi gibi grmek onu mutlu ediyor-
mu.
Hasan Selim HACIOLU

DNELM CEVAPLAYALIM
Susuzluk olayna are bulmak iin hayvanlar ne yapyor?
Hayvanlardan hangisi almak istemiyor?
Hayvanlarn emei boa km m?
Tavana neden su verilmiyor?
Tavan kuyudan su imeyi nasl baaryor?

ETKNLK
alkanlk insana neler kazandrr?
Emeksiz yemek olmaz. Atasznn anlamn snfa konuunuz.
Konu ile ilgili rnekler vermeyi unutmaynz.
Tembel olmann zararlar nelerdir? Snfta tartnz.

109
 n Hazrlk
Annenizi mutlu etmek iin neler yapmamz gerektiini snfa
tartnz.

ANNENN ELLER
Anneler gnnde retmenimiz bir dev vermiti bize annemizin elleri
hakknda bir yaz hazrlayacaktk. retmenimiz fazla amad konuyu Yalnz
annelerimizin alkanlndan, gayretinden bahsetti birka kelime ile
ki gn sonra retmenimiz, snfta, yazdmz devleri okutuyordu. Sra
bir kz arkadamzn yazsna gelmiti. yle balyordu yaz:
Annemizin elleri ellerinden biri ile annem yayk yayar. Dieri ile kucan-
da kitabn tutar. Dieri ile babamn ceketini tler. Dieri ile yemek piirir. Dieri
ile ben okula gitmeden nce salarm rer. Dieri ile
retmenimiz glerek:
- Ne demek bu kzm? Dieri ile Dieri ile Bu kadar eli olur mu insa-
nn?
Alayc bir ekilde glmeye balamtk. Kz arkadamz kendinden emin,
rahat bir halde cevap verdi:

110
 - Olur retmenim! ki eli babam iin Yedi ocuu var. Her biri iin iki el
hesaplarsanz on drt eder. Mutfak, bahe iin de ikier elden alt el eder. Yok-
sullar iin de, iki el katn buna Dua iin de iki el dnn Tam yirmi alt el
eder. Annemin tam yirmi alt eli var.
Daha evvel gltmz iin utanmtk. Bamz ne eildi. ret-
menimizin yzndeki hayret ifadesi kaybolmutu. Ciddi, heyecandan titreyen bir
sesle:
- Yazdklarn doru, ok doru sevgili kzm, dedi.
Rza AKDEMR

SZ VARLIIMIZ
Gayret Olaanst istekle alma, aba.
Sama Yersiz, akla aykr, tutarsz.
Ciddi aka olmayan, gerek.
Kendinden emin Kendine gvenen.

OKUYALIM CEVAPLAYALIM
1. retmen, rencilerine verdii devin konusu neymi?
2. devin verildii gnn zel bir anlam var m?
3. Kz renci yazsn tamamlamadan nce retmeni ona ne diyor,
niin?
4. retmenin bu davran zerine dier renciler ne yapyorlar,
niin?
5. Kz renci, retmenine hangi aklamalarda bulunuyor?
6. Bu aklamalardan sonra, dier rencilerin tutumlarnda ne gibi
deimeler oluyor?

DNELM-ANLATALIM-YAZALIM
Bu yazda anlatlan doru, yanl davran ve tutumlar belirleyerek,
snfnzda tartnz.
Annelerimizin aile iindeki yerini ve nemini anlatan bir yaz
yaznz.

111
 ANNEM

Elim sensin, kolum sen,

Dorulukta yolum sen,
Sen birazck zlsen,
Dayanamam ben annem.

Sevgi her eye deer,

Tm sevgini bana ver,
Yanmda yoksan eer,
Uyuyamam ben annem.

Ksmezsin zdm diye,

Kzmazsn bilmem niye,
Gnlndeki sevgiye,
Doyamam hi ben annem.

Tutunacak dalmsm,
Yanamda almsn,
Canm, glm, balmsn,
Olamam sensiz annem.
Nejat SEFERCOLU

112
SZ VARLIIMIZ
Eli kolu olmak Yaplacak her ite yardmc olmak.
Dorulukta yolum sen Takip edeceim, izleyeceim, rnek insan.
Tutunacak dal Gvenilecek kimse.

DNELM CEVAPLAYALIM
ocuk annesine Elim, kolum ve dorulukta yolum sensin demekle
ne anlatmak istiyor?
ocuun dayanamad durum nedir?
ocuk annesinden ne istiyor?
ocuk niin uyuyamyor?
Annesi ocuuna nasl davranyor?
Tutunacak dalmsn demekle ne anlatlmak isteniyor?
Son drtlkte, ocuk, annesine olan sevgisini nasl belirtiyor?

DNELM-ANLATALIM-YAZALIM
Bu yl anneler gnnde, anneniz iin neler yaptnz?
Ana bata ta imi, her derde ila imi. szn aklayan ksa bir
yaz yazn.

113
 n Hazrlk
Ormanlarmz bekleyen tehlikeler nelerdir?

AACIM YANDI HAYALLERM YANDI

Gecenin bir yarsnda Uyann yangn var! Orman yanyor diye baran
komularmzn sesiyle uyandm. Hemen yataktan frladm. Annemi, babam kal-
drmak istemedim. Onlar kalkm darya bile kmlard.
Ben de sokaa frladm. nsanlarn yzndeki ac beni korkutmutu. Canm
acyordu. Bir kede bzm alyordum. inde oyun oynadm ormanm
yanyordu. lerinden benim de aacm vard. Her gn su verdiim, dikenlerden
temizlediim arkadam. Dert ortam. Anlarm paylatm dostum. Acaba o da
m yanyor? diye dndke daha ok zlyordum. Acm daha da byyordu.
Meem yanyor. Ben aresiz, onlar seyrediyordum.
Bir an omuzumda gl bir el hissettim. Kendine gel! diye baryordu.
Bu el tandkt. Bama dklen suyun etkisiyle ablam tandm. Aacmn yand-
n dnmek beni ok etkilemiti. Kendimi kaybetmitim. Birka dakika sonra an-
cak kendime gelebildim.
Etrafa baktm. Kimsecikler yoktu. Ablama nereye gittiklerini sordum. Ab-
lam, yangn sndrmeye gittiklerini syledi. Ben duramazdm. Yangn yerine git-
meliydim. Ablama ne yapabileceimi sordum. Bana apay alp gitmemi syledi.

114
apay alarak yangn yerine vardm. Herkes oradayd. Orman grevlileri, kasaba-
nn itfaiyesi, kyller karnca gibi alyorlard.
Ben de apamla otlar temizlemeye baladm. Sabahn ilk klar ile yangn
sndrdk. Aacmn yerine baktm. Meem yanmt. ok zlmtm. Koarak
eve geldim. Odama ekildim. Uyumaya alyordum. Uyandmda gne batmak
zereydi. Babam yangna ar scaklarn neden olduunu syledi.
Ormann yanmayan blgesine gittim. Oradaki meelerin palamutlarn topla-
dm. Aacmn bulunduu yerin etrafna diktim.
Her gn yanlarna gittim. Su verdim. Yaban otlardan temizledim. Aradan
bir yl geti. On yedi tanesi yeermiti. ok sevindim. Kendime sz verdim. Daha
ok fidan dikeceim. Onlar sevgimle byteceim.
Gizem Rya PALALI

SZ VARLIIMIZ
tfaiye - Yangn sndrme kuruluu.
Palamut - Mee trlerinin uzunca, fnda benzeyen, sert ve przl, bir
yksk iinde bulunan, tanen bakmndan zengin meyvesi.

DNELM CEVAPLAYALIM
ocuu uykudan uyandran neymi?
ocuk neden alam?
Meelerin palamutlarn nereye dikmi?
ocuk neden sevinmi?

DNELM TARTIALIM
Yeil alanlarn ve ormanlarn gittike azalmas hayatmz nasl
etkiler?
Yangndan sonra yanan alanlarn yeniden kazanlmas iin neler
yaplmaldr?
Orman yangnlarn nedenleri nelerdir?
Orman yangnlarndan hangi canllar zarar grr?

115
 n Hazrlk
Hangi mevsimi en ok seviyorsunuz?
Nedenini snfta arkadalarnza anlatarak aklaynz.

LKBAHAR, YAZ, SONBAHAR VE KI KARDELER

Dnyann sonuna ya da drt adm kala bir da varm. Bu dan hemen ar-
dndan minnack bir dere akarm. Bu derenin iinde susam byklnde balklar
yzermi. Dere kysnda zplayan kurbaalar da ufackm.
Da da o kadar kkm ki sereler bir kouda da yryerek
aabilirlermi. Ama gerek bir dam ve zerinde bir utan bir uca iplik gibi ince
bir patika varm. Bu patika, dadan ormana kadar uzarm.
Orman kk deil, bildiimiz orman byklndeymi. Orman sakinleri
nee iinde yaarlarm. Hele ormann ortasnda evi olan drt karde hep neeli ve
sevinli olurmu. lkbahar, Yaz, Sonbahar ve Km bu kardelerin ad.
Gnn birinde kardeler arasnda bir tartma km. Kk ve nemsiz bir
tartmaym. Hangi ku daha yksee uabilir diye tartrlarken kavga etmiler.
Her biri farkl bir ku ad sylyor, dierlerinin sylediine iddetle kar kyor-
mu.
Gnlerce, haftalarca tartmlar. Sonunda ilkbahar yle demi: Biz bu ko-
nuyu dnyann sonuna kadar tartabiliriz. Ben skldm. Gidiyorum.
Bylece yola km. ncecik patika boyunca dnyann merkezine kadar git-
mi ve sonra da geri dnm.
lkbahar bu yolculuu ay srm. Dndnde insanlarn kendini grnce
ne kadar ok sevindiklerini anlatm. Herkesin en iyi lkbahar! dediini gururla
eklemi.
Bu szlere Yaz dayanamam. O da ayn yolculuu yapm. ay sonra geri
dndnde o da halinden memnunmu. nk insanlar onu da sevgiyle kar-
lam, tahllar olgunlatrd iin teekkr etmiler.
Madem bu i byle, ben de yola kmalym diye dnm Sonbahar. Ara-
dan ay gemi. Sonbahar glcklerle dnm, ormandaki evlerine. nsanlarn
116
kendini nasl sevinle karladn, ceviz, elma, zm, armut gibi meyvelerle ik-
ramda bulunduklarn anlata anlata bitirememi.
Sonunda K da harekete gemi. Tam ay sonra dnm. Dierleri gibi o
da mutluymu. nsanlar onu grnce de ok sevinmi. ocuklar oyunlar oynam,
beyaz karlarla kapl krlar kyllerin ocak balarnda tatl sohbetler yapmasn sa-
lam.
K bunlar anlatrken birden bir kardeinin eksik olduunu hissetmi. Evet,
gerekten de lkbahar yokmu aralarnda.
te lkbahar, Yaz, Sonbahar ve K kardelerin bu yolculuklar dnya dnya
olaldan beri devam ediyor.
MACAR MASALI

SZ VARLIIMIZ
Minnack - ok kk.
Aabilmek Bir yerin te yanna gemek.
Tahl - Buday, arpa, msr, yulaf, avdar, pirin gibi rnler.
Sohbet Dosta, arkadaa konarak ho bir vakit geirme, sylei.

DNELM CEVAPLAYALIM
Ormann ortasnda bulunan evde neeli ve mutlu ka karde
yayormu ve bunlarn isimleri neymi?
Kardeler hangi konuda tartmaya balamlar?
Tartma sonunda lkbahar karde ne demi?
Her kardein yolculuu ka ay srm?
nsanlar kardelerin yolculuu esnasnda hangisine en ok sevinmi?
Sizce, kardelerinn yolculuu hala devam ediyor mu?

117
n Hazrlk
lkbaharda evrenizde ne gibi deiiklikler meydana gelmektedir?

LKBAHAR

Gkyz mavi, duru,

Karlar eridi yer yer.
Sokaklar, yerler sulu,
Kular hep ark syler.

Dnd krlang, leylek,

Yeerdi btn krlar.
At bademler iek,
Boy att hep ayrlar.

Gne ok scak,
Ayor tomurcuklar.
Kurmalyz salncak,
Bahar geldi ocuklar.
Ali ERTAN

118
SZ VARLIIMIZ
Badem Bir aa tr.
Boy att Boyu uzad, byd.
ayr zerinde ot biten, dz ve nemli yer.
Duru Bulank olmayan, temiz.
Tomurcuk Bir bitkinin zerindeki almak zere olan iek.

DNELM CEVAPLAYALIM
lkbahar iirini kim yazmtr? Syleyiniz.
lkbahar mevsiminde gkyz nasldr?
lkbaharda hangi kular geri dnyor?
lkbahar mevsiminde hangi aalar iek ayor?
lkbaharda ocuklar ne yapmaldr?

DNELM TARTIALIM
lkbaharda hava durumunda ne gibi deiiklikler meydana gelir?
Snfa konuunuz.
Evinizde ilkbahara hazrlk olarak hangi iler yapld? Ksaca
anlatnz.

119
 n Hazrlk
Annenizin tlerini dinlemediiniz anlar oldu mu?
Olduysa banza ne gibi eyler geldi? Snfta aklaynz.
BENEKL

Anne karaca, evlerini spryordu. Yavrusunun okuldan dnn bekliyor-

du. Yavru karaca ok yaramazd. Bazen okul dn eve ge gelirdi. Dier hay-
vanlarla oynamaya dalard. Benekli bugn de ge kalmt. Hava kararmak zerey-
di. Anne karaca endieliydi. Yine ge kald. dedi. Yaknlarnda yaayan arkada-
na gitti. Onun yavrusu eve dneli ok olmutu. Anne karaca daha ok merak etti.
Acaba yavrumun bana bir ey mi geldi? diye dnd. Ormana doru komaya
balad.
Gne batmt. Orman sessiz ve karanlkt. Anne karaca Orman ne kadar
rktc diye dnd. Olanca hzyla oradan oraya kouyordu. Tam o srada bir
inleme sesi duydu. Evet! Bu Beneklinin sesiydi. Benekli! Benekli! diye seslendi.
Bu defa hkra benzer bir ses duydu. Anne karaca Benekli neredesin? Seni
bulamyorum. diye bard. Benekli Anneciim, ukurun dibindeyim. dedi.

120
 Anne karaca bir srayta ukurun bana geldi. Benekli aada yatyordu.
Baca yaralanmt. Anne karaca, korkudan titreyen yavrusunu yavaa kaldrd.
Onu kucaklad. Benekli birdenbire bacann arsn unuttu. Teekkr ederim
anneciim. Sz veriyorum. Artk evime hep zamannda dneceim. dedi. Uyku-
dan ve yorgunluktan gzleri kapanyordu.
Anne karaca glmsedi. Sonra birlikte evlerine komaya baladlar.
kran OUZKAN

DNELM CEVAPLAYALIM
Yavru karaca okul dn ne yapyor?
Anne karaca neden endieleniyor?
Anne karaca, yavru karacay bulmak iin nereye kouyor?
Anne karaca, yavru karacay, nerede buluyor?
Yavru karaca annesine ne sz veriyor?

121
 Kelime Zinciri
lkbahar deyince aklnza gelen kelimeleri syleyiniz.

LKYAZ NEREDE

Anne pencereyi ap glerekten konutu:

- te ilkyaz! Odamza giriyor.
Kk olu Toni aakald:
- lkyaz nerede? Onu gremiyorum? Odaya giren yok ki!
O anda nine kapy ap seslendi:
- Dar, baheye bakn! lkyaz gelmi bizlere! te bahedeki elma acnn
yaprana konmu.
Toni bakt, bakt, oysa orada sadece kocaman ve alacal bir kelebei gr-
yordu.
- Nine, ilkyaz nerede? Neden ben onu gremiyorum?
- te, gzlerinin nnde uuyor!
- Nerede sizin o ilkyaznz? diyerek alamakl konutu Toni.

122
 O zaman avluya Toninin babas geldi.
- Ge bak Toni! lkyaz orada!
- Oh, baba ne ilkyaz canm? diye seslendi Toni. Bu basbaay leylek.
Kavaktaki yuvasna konacak neredeyse.
Odann pencereleri btnyle akt. Evin her kesi gneli havayla doldu.
- Elma aacnn dallarn ak baharlar brmt.
Arlarn vzlamalar iitiliyordu. iek am. Yasemin ieine ise ak, sar,
ve alacal kelebekler konuyordu.
Hepsi neeli, gleryzlyd. Baba da, anne de, nine de sevinliydi. Toni a-
rmcasna bir onlara, bir baheye bakyordu. Bir anda onun da yzn sevin,
glmseme sard.
- imdi ilkyazn nerede olduunu biliyorum artk! sevinli sevinli
seslendi.
- iekler, arlar, kelebekler, krlanglar, leylekler ile scak gne; te
bunlarn hepsi de ilkyaz demektir.
Video PODGORE

DNELM CEVAPLAYALIM
lkbahar mevsiminin geldiini nasl anlarz?
Bahar geldii iin hangi varlklar neler yapt?
Metinde ilkbaharn hangi zelliklerinden sz ediliyor?
Toni anne, baba ve ninenin duygularnda hangi deiiklikleri
hissediyor?
Toni ilkbaharn nerede olduu nasl anlyor?

123
SERBEST OKUMA

ORHANIN BR NSAN OYUNU

Days Orhan sevdii kadar kimseyi sevmezmi. Orhan onun gl, Orhan
onun sevinci, Orhan onun her eyi.
- Day, dondurma, derse Orhan:
- te para, haydi, git al, der days.
- Day, ikolata, dese Orhan:
- te para haydi, git al, der days.
Evde Orhannn her istedii yerine gelir, ku st de istese bulunur. Fakat
bugn ne oldu?
Bugn Orhan ocuk yurduna gitmedi.
Bugn Orhan bykannesine kt bir sz syledi. Bykannesi de dayana-
mad:
- Krolaydn ouk! Dedi.
Orhann gzleri parldad, aklna bir nisan geldi. Bugn bir nisand talihine.
O bunun iin ok eyler biliyordu.
- Anne, anne, diye bard var gcyle Orhan, ko, ko, kroldum!
Annesi soluk solua kotu.
- Tut beni anne, deceim, dedi Orhan, annesinin koluna dayand. Bir eli
gzndeydi.
- Eyvah, ocuk nazar ald, dedi annesi.
- Ya, beddua ettiniz, dedi yapmack alayla Orhan.
- Ah ben ne ettim, dilim kurusun, dedi bykannesi.

124
 Orhan sandalyeye oturttular, sonra alamaya baladlar. Tam bu srada
Orhann days iten dnd. Orhann birdenbire kr olduunu anlaynca, ard,
oyun olmasn diye aklndan ok eyler geirdi. Orhana bir nisanla ilgili hazrald
oyunu bile unuttu.
- Orhan, yavrum, dedi annesi, bak bak kim geldi.
- Grmyorum! dedi Orhan.
Gzleri nne ok eyler ydlar.
- Grmyorum, grmyorum, grmyorum! dedi Orhan.
- Hayd doktora gtreyim, dedi days.
- Aaaa stemem!... Yok! Yok!... dedi Orhan.
Derken bir glmsemedir beliriverdi dudaklarnda. Days o zaman dm
zmt. Cebinden bir onluk kard:
- te bu yzlk, dedi, haydi doktora gidelim.
Yzlk deil o, dedi Orhan.
- Ama nasl deil
- Deil, dedi Orhan, onluk o, ben kr deilim
- A demek yle, bizimle alay ediyorsun, dedi annesi.
- Afferin yavrum, bizi ldrttn!... dedi bykannesi.
Kzmayn, kzmayn, bugn bir nisandr, dedi Orhan, sonra da bir srayta
kendisini daysnn kucanda buldu.
Necati ZEKERYA

SZ VARLIIMIZ
Talih Baht, ans.
Nazar Belli kimselerde bulunduuna inanlan, kskanlk veya hayranlkla
bakldnda insanlara hatta cansz nesnelere ktlk verdiine inanlan
uursuzluk.
Beddua Birinin kt duruma dmesini gnlden isteme.
Ylmak ok sayda, birikmi.

125
 n Hazrlk
Bayram ncesi hangi hazrlklar yaplr?

BAYRAM YER
Ninem, bayramn birinci gnnden tutturdu:
- Beni bayram yerine gtr, diye.
- Nineciim, pamuk nineciim, sen byksn bayramn birinci gn evde
oturmalsn. Komular ve akrabalar elini pmeye gelecek, dedim.
- Olur, dedi, ama gnlszd.
- ocuk gibi olmutu son zamanlarda nineciim. ayet istei yerine getiril-
mezse, ocuk gibi ksyordu. Onun iin bayramn ikinci sabah bindirdim ninemi
bir otobse, bayram yerine gtrdm.

126
 Yllardr bayram yerine gelmemitim. Eskiden anneler ocuklarn bayram yeri-
ne gtrrd. Onlar atl karncaya, dnme dolaba bindirirdi. Alana geldiimizde
bayram yeri yoktu. Yerine koca koca binalar dikilmiti.
Oradan geen birine sordum ve bayram yerinin ilerdeki blok apartmanlarn ar-
kasna tandn rendim. Ninemle birlikte alana yrdk.
Alana gelince ninem:
- Aaa yavrum, bayram yeri bu mu, dedi. Ne kadar klm.
- Grmedin mi nine apartman dikmiler alanlara, dedim.
- Hani o keten helvaclar, hani o krk leblebiciler?
Ninemin arad hi birey kalmamt artk. zlmt ninem. O eski bayram
yerinden eser kalmamt artk.
Karagz adrna gitmek istedi. Onun da olmadn renince buruk bir ses-
le Eve gidelim dedi. Otobs durana doru yrdk. Ninem:
- Yr olum yr, dedi. Yr de daha fazla burada durup eski bayram
anlarm ykmayaym.
Muzaffer ZG

DNELM ANLATALIM
Aile byklerinizden ocukluklarnda yaadklar bayramlarn nasl
olduunu renin. rendiklerinizi snfta anlatnz.

DNELM TARTIALIM
Bayramlarn nasl kutlanlmas gerektii ile ilgili dncelerinizi
snfta anlatarak bu konuda tartnz.

127
 n Hazrlk
everemizin temiz olmas neden nemlidir?

TEMZ EVRE

Temiz evre istiyoruz,

Doay ok seviyoruz.
Prl prl bir dnya
Yaamaya hasretiz biz.

Denizler bizim, gller bizim,

Ovalar bizim, dalar bizim,
Bu hazine hepimizin,
Bugn iin varz biz.

Doay temiz tutalm,

Yerlere p atmayalm,
Hepimiz el ele verip
Yeil bir dnya kuralm.

Beherengi Dizisi

DNELM CEVAPLAYALIM
Okulumuzu ve evremizi korumak iin neler yapyoruz?
evremizi neden temiz tutmalyz.

128
 n Hazrlk
Piknie gider misiniz? Ne zaman?
Piknikte neler yapmaktan holanrsnz?
Piknik yaptktan sonra evremizi temizlemeli miyiz? Niin?

ULE PKNKTE

Sabah kalktnda ule ok mutluydu. nk ailesiyle piknie gidecekti. He-

men banyoya giderek elini yzn ykad. ule, her sabah, kalkar kalmaz bunlar
yapmas gerektiini biliyordu. Sabah temizliini yaptktan sonra piknik iin aile-
siyle yola ktlar.
Gzel bir yolculuktan sonra piknik alanna vardlar. Piknik alan ok gzeldi.
Hava mis gibi kokuyordu. Etraf tertemizdi. Yemeklerini yediler. Yeni tant ar-
kadalar ile oyunlar oynadlar. Piknikte ok elendiler. Akama doru baz aileler
gitmek iin toparlanmaya balad. Bir saat sonra pek ou piknik yerinden ayrl-

129
mt. ule evresine baktnda birden ok zld. Sabah geldiklerinde piknik yeri
tertemizdi.
Oysa imdi evre ok kt grnyordu. pler toplanmadan braklmt.
Her tarafta bo ieler vard. Pek ok aacn dallar krlmt. Aalar, iekler ve
kelebekler sanki alyordu. Kular da ksmt. Hi tmyorlard.
ulenin ablas, ule ve arkadalarn toplad. Onlara evreyi temiz tutmann
nemini anlatt. Her birlikte pleri toplamaya baladlar. Ksa sre sonra piknik
yeri tertemiz olmutu. ocuklar sevinle etrafa bakyordu.
Hlya AT

DNELM CEVAPLAYALIM
ule nereye gidecek?
Piknik alan nasld?
ule ve arkadalar en sonunda ne yaptlar?

DNELM TARTIALIM
Yere p atan arkadalarnza ne sylersiniz?
Siz plerinizi nereye atyorsunuz?
evrenizde kirlilie en ok neler sebep oluyor?
evremizi niin koruyup gzelletirmeliyiz.
evrenizi korumak iin neler yapyorsunuz? Anlatnz.

130
n Hazrlk
ocuklarn doutan sahip olduklar haklarn neler olduunu
hatrlaynz.
ava ve bar kelimeleri zerine rencileri dndrerek
grlerini alnz?

DNYAYI BZE VERSELER

Neler yaparz, neler.
Yeni batan yaratrz
Sevgiyle donatrz

Kara, sar, ak,

Kzlderili demeden,
Biz, ocuuz anlarz.
Sevgiyi paylarz,
Gerek dostluk yaratrz.
Neler yaparz neler
Dnyay bize verseler

Doay ieklerle donatrz,

Btn iekleri oyuncak yaparz,
Gzel bir dnya onlar da etkiler.
Savaamaz bykler.
Sonsuz bar salarz,
Dnyay bize verseler

Neler yaparz, neler,

Sevgiyle donatrz,
Bayram olur, btn gnler,
Dnyay bize verseler
Hakk ZKAN

131
SZ VARLIIMIZ
Dostluk Sevilen, yakn arkada olma durumu.
Sevgiyle donatmak Sevgiyi, evresine yaymak.
Sonsuz bar salamak nsanlar arasndaki bar kalc hale getirmek.
Yeni batan yaratmak Bir eye yeniden biim veremek.

DNELM CEVAPLAYALIM
ocuklar, neden dnyann kendilerine verilmesini istiyorlar?
ocuklar, gerek dostluu nasl yaratmay dnyorlar?
ocuklar, gzel bir dnya yaratmak iin neler yapmay dnyorlar?
ocuklara gre bykleri ne etkiler?
Okuduunuz iirin ana duygusu nedir?

ETKNLK:
ANLATALIM
1. ocuk Haklar Szlemesini bulup okuyunuz. Bu szleme ile
ocuklara tannan haklardan yararlanabiliyor musunuz?
Dncelerinizi birka tmceyle aklaynz ve yaznz.
2. Dnya ocuk gnnde, okulunuzda dzenlediiniz etkinliklerin neler
olduunu anlatnz.

132
 OCUK VE AA

- ocuk! Hey ocuk! Gelir misin buraya?

Ahmet emminin ocuk diye seslendii delikanl, elindeki hortumu topraa
brakarak kotu. Yal adamn srkleyerek getirmeye alt fidana yapt.
- Yardm edeyim. Nereye dikeceksin?
- Bilmem ki ocuk, diye mrldand. Elini kaldrarak:
- Buraya! Diye elindeki kazmay vurdu topraa.
- Dur emmi, ben kazaym.
Fidan, boylu boyunca topraa uzatp kazmay kapt. Hnerli elleriyle abu-
cak ukuru at.
Kolay kolay her eyleri beenmeyen Ahmet emmi:
- ocuk, dedi. Bir mr fidan dikmi gibisin. Elin yakyor bu ie.
ocuk, fidann karsna geti, zevkle izledi.
- Kiraz! Mrldand. Ahmet emmi ban sallaynca ocuk:
- Nereden aldn? Diye sordu. Buraya kiraz dikmek nasl aklna geldi?
Ahmet emmi:
- Fidan tayan kamyondan dt, diye gld.
ocuk duyduklarna inanamad.
- Dt m?
Ahmet emmi:
- Dt, diye tekrarlad. Bir kamyon dolusu fidand. Dikmeye gtryorlar-
d her halde. Braksam, kuruyup lecekti. Ben de aldm getirdim. Niye buraya
diktiime gelince. Bir yl sonrasn dnen buday eker, on yl sonrasn dnen
aa diker. Ben kendimi dnyorum. Alamayanlar meyvesinden yesin,
yorulanlar glgesinde serinlensin istiyorum
Bakma muhta bir yavruya, bir dosta nasl yaklalrsa yle yaklat
aaca.Avularyla fidann krpe bedenini okad.
Verilen emek boa gitmedi. Gen fidan, dier canllar gibi byd.
Meyvesiyle, glgesiyle herkesin aac oldu.
Birsen Trkz GNGR

133
SZ VARLIIMIZ
Hnerli Becerikli, elinden i gelen.

DNELM CEVAPLAYALIM
Ahmet emmi fidan nereden alm?
ocuun Ahmet emmiye teklifi neydi?
Fidann dikilmesiyle ilgili olarak Ahmet emmi ocua ne dedi?
Ahmet emminin fidan diktirmesinin nedeni neydi?
Dikilen fidandan insanlar nasl yararland?

DNELM TARTIALIM
evremizi aalandrmann ne gibi yararlar olduunu
arkadalarmzla tartalm.
Resimlerde grdklerimizi defterimize yazalm.

134
 SUYUM

Derelerde, gllerde, Ama, ekmeime,

Gklerimde sen varsn! Mrekkebime giren!
Bulut bulut ykselir, Krlara, ovalara,
Yamur olur yaarsn! Brt bcee can veren!

Btn canl varlklar, Seninle yaar her ey,

Tabiat sana muhta! Seninle atar nabzm!
u ota, u iee, Hayat bulur seninle,
Sensin hayat ve ila Scak gnlerim, yazm!
smail Hakk TALAS
SZ VARLIIMIZ
Brt bcek - eitli bcekler.
Nabz Kalp at.

DNELM CEVAPLAYALIM
iirde hangi dizeler suyun yamura dntn anlatyor?
iirde suya muhta olan varlklar hangileridir?
Su niin ilaca benzetilmitir?
Suyun yemek, ekmek ve mrekkebe girmesini nasl aklarsnz?

DNELM-ANLATALIM-YAZALIM
iirde tm canllar iin suyun nemi belirtilmektedir.
Biz de canllar iin gerekli olan su, hava ve gnein nemini belirten
bir iir yazmay deneyelim.

135
 HACVAT LE KARAGZ
Hacivat: Aaah, bana bir elence, yar bana bir elence! Aman aman
aman! Vay Karagzm, gnaydn. Hayrl sabahlar olsun.
Karagz: Silsileni sansarlar bosun!
Hacivat: Yahu Karagzm, ben buraya seninle barmaya geldim.
Karagz: Sen barmaya deil, ya karmaya ya yarmaya gelirsin ...
Hacivat: Aman karagzm, sana yok bir kt szm.
Baralm iki gzm!
Karagz: Ah, ah benim bu kara yazm, talihsiz bam. Dnn hele bir
Hacivat arkadam...
Hacivat: Tabi arkadan ya! Hem yle iyi bir arkadan ki sana bilgisayar
retecek.
Karagz: Bilgisayar m? Allah Allah, o da ne?
Hacivat: Bilgileri ona veriyorsun. Onun bir beyni var...
Karagz: Beyni mi var? Salatas da olur mu?
136
Hacivat: Karagzm akln fikrin yemekte. Ben sana bilgisayarn
beyninden sz ediyorum. Lokantadaki beyinden deil.

(Hacivat Karagze bilgisayar tantyor. Karagz fareyi alp inceliyor.

Hacivat bilgisayar ayor ve nasl yaz yazlacan anlatyor.)

Hacivat: imdi Karagz yazacaz. nce kye bas. Sonra a, sonra r...
Karagz: Sende bizi iyice okuma yazma bilmez sandn Hacivat. unlara
basacam, deil mi? te Karagz yazdk. imdi de oyun
oynayalm.

Hey Hayy Hak! Ekrana iyi bak. Beni yenersen yine yersin dayak. Anladn m
Hacivat!
Hseyin YURTTA

AIKLAMA:
Hacivat ile Karagz birbirlerini ok severler. Buna ramen
Karagzn yanl anlamalar sebebiyle sk sk kavga ederler. Her
kavga sonunda da mutlaka barrlar.

DNELM TARTIALIM
Arkadanzla tarttnzda onunla barmak iin neler yapardnz?
Sizce, insanlar neden arkadalara ihtiya duyarlar?
Arkadalk olmazsa yaamamz nasl olurdu?

137
 Karagz zerine:

Karagz bir glge oyunudur. Bu oyunda, deriden yaplm

insan, hayvan, bitki ya da eya ekilleri vardr. ekiller arkadan
k verilerek beyaz bir perdeye yanstlr. Seslendirmeyi perde
gerisindeki Karagz sanats yapar.
Glge oyununun Trk toplumunda ne zaman
kullanlmaya baland kesin olarak bilinmiyor. Karagz, ok
uzun yllar ilgiyle izlenmi. Gnmzde televizyon, tiyatro ve
sinemann yaygnlamasyla Karagze olan ilgi azalmtr.

138
 KIR EKLER

Karlar erimi, ykseklerden inen sular dere yataklarna akmaya balamt.

Okuldan kan ocuklarn en byk zevki, yollarnn kenarndan geen bir dere-
ciin zerinden atlamakt.
O yl ikinci snfa giden Fato da baylyordu bu ie Eve her gn incecik
dereciin stnden atlayp geliyordu. Anne ve ablas da bu durumu bildikleri iin
birazck gecikmesine gz yumuyorlard.
Fakat o gn Fato, her zamankinden fazla gecikince merak ettiller. Ablas,
onun dnn drt gzle bekliyordu. Fato, onun neesi, sevinciydi
- Ablacm, bahar geldi artk! Dars yle lk, yle canl, yle gzel
kiAalar ptrak ptrak, beyaz iek am, yerlerden yemyeil iekler f-
krm. Kelebekler uuup duruyor. Kular cvl cvl, Gne insann yzn
okuyor Canm hi eve girmek istemiyor
Ablas, tekerlekli iskemlesinde hayranlkla dinliyordu onun okulu anlat-
n.
- Ne gzel, dedi. Sanki grm gibi oldum hepsini
Fato ok duygulu, ince dnceli bir ocuktu. i ezilerek ban nne
edi.
- Onlara dokunmak, onlar koklamak ister miydin, diye sordu.
Ablas, ksa kesilmi sar salarn sevgiyle okayarak gld:
- Elbette canm, kim istemez!
Hibir ey sylemedi Fato. Yarn bir sprz yapacakt ablasna. Anlaml
anlaml bakt.
Ertesi gn okuldan dnte yolunu deitirip kr ieklerinin olduu yukar
mahalleye sapt.
Birsen Trkz GNGR

139
SZ VARLIIMIZ
Dere Akarsu, genellikle yazn kuruyan kk akarsu.
skemle iek vazosu vb. konulan kk masa.
imen Otla rtl yer.

DNELM CEVAPLAYALIM
Olay hangi mevsimde gerekleiyor?
Metinde kimlerden sz ediliyor?
Fato, o gn eve niin ge gidiyor?
Ablas, Fatoun szlerini nasl karlyor?
Fato, ablas iin ne yapmak istiyor? Bunun nedeni ne olabilir?

ETKNLK:
Metne yeni bir balk yaznz.
Metnin sonunda ne olduunu tahmin ediniz. .
Fatoun ablas ile ilgili duygularnz yaznz. .

ETKNLK: Fatou bize tantr msnz?

D grnm

....
Kiilik zellikleri

...

140
 n Hazrlk
Annenizi ve babanz evde yemek yaparken ya da bir eyi tamir
ederken gzlemleyiniz.
Bu ileri nasl yaptklarn anlamaya alnz.

KK USTA

Merakl olun ocuklar! Her eyi merak edin. renme, merakla balar.
retmenimiz byle dedi. Hepimiz bamz evirip Ahmete baktk. nk
iimizde en merakl arkada Ahmetti. Bilenlere durmadan sorar, her eyi ren-
meye alrd. Merakl Ahmet koymutuk adn. Krlarda, tarlalarda dolarken
durmadan ta toplard. Bcekleri, bitkileri incelerdi. Aklna bir ii takar, onu z-
mek iin urar dururdu.
Bir gn kuzu gtmeye gitmitik. Tula gibi dzgn talar vard orada. Onlar
toplamaya balad.
- Ne yapacaksn bunlar Ahmet?
- eme yapacam.
Gleceim geldi ama kendimi tuttum.
- Nasl yapacaksn?
- Talarn arasna har koyacam.
Okul yaplrken grmtm. Ustalarn birok arac vard: eki, mala, akul
(ekl), gnye Onlar olmadan nasl yapacakt? Bize benzemeyen bir ocuktu
Ahmet. Onu beeniyordum.
Babasyla kasabaya gitti. emeleri inceledi. Ustalarla konutu. Plan izdi.
Gereler aldrd. Ali emminin de yardmyla emeyi bittirdi. Kyde saygnl bir-
den artmt. Kk Usta diyorlard Ahmete.
Bir gn ellerine baktm.

141
 - Ahmet arkada, dedim. Bu senin ellerinde ne var? Niye bu kadar hnerli
bu eller?
- Ellerimiz beynimizin emrinde, dedi. Her ey burada balar, diyerek
kafasn gsterdi.
Ben inanyorum ki gnn birinde, Ahmet, nl bir ta ustas olacak. Mimar
Sinan gibi! O da tpk byle balam.
Talip APAYDIN

SZ VARLIIMIZ
Gtmek Hayvan ya da hayvan srsn nne katp atlatarak srmek,
dolatrmak.
Har Yapda, tula veya talarn rgsn pekitirmek iin kullanlan
kum, kire, imento gibi karm.

DNELM CEVAPLAYALIM
retmen rencilerine ne demi?
Ahmetin zellii neymi?
Ahmet, arkadana ne yapmak istediini sylemi?
Kyde Ahmetin saygnl nasl artm?
Ahmet, ellerini merak edenlere ne demi?

SZL VE YAZILI ANLATIM

Evimizde yaplan bir onarm iini dikkatle izleyelim. Bu i
yaplrken hangi ara gerelerden yararlandn renelim. Onarm
iinde kullanlan ara gerelerin adlarn defterimize yazalm.

142
 n Hazrlk
Yalan sylemenin zararlar nelerdir? Aratralm, renelim.

YALANCI
Evvel zaman iinde,
Kalbur zaman iinde,
Bir kk oban varm,
Yalanclk yaparm.
Bir gn km krlara,
iekli bayrlara,
Yalanclktan barm,
Ky halkn arm.
Sopay alan komu,
Fakat kurt falan yokmu,
Herkez kzm sylenmi,
oban glm, elenmi.
oban yine barm,
Ky halkn arm,
Fakat kimse gitmemi,
Kuzular da kurtlar yemi.
Halk Masal
DNELM TARTIALIM
obann davrann doru buluyor musunuz? Neden?
Siz hi yalan sylediniz mi? Yalan sylemesine sebep neydi?

Yazalm:
Yalanc oban masalln herhalde biliyorsunuz. Bu iir o masal.
iiri dz yaz masal biiminde yazmaya alnz.

143
 APKA SATICI VE MAYMUNLAR

apka satarak geinen bir adamn yolu bir gn bir ormana dm. Adam bi-
raz yrdkten sonra scaktan ve yorgunluktan bunalm, bir aacn altna oturmu.
apkalarla dolu sepetini de yere koymu ve uykuya dalm.
Birka saat sonra adam tuhaf sesler duyarak uyanm.
Bir de bakm ki yanndaki sepet bombo. apkalar gitmi. Kafasn kaldrp
aaca bakm ki, aacn dallarnda bir sru maymun, her birinin kafasnda adamn
apkalar...
Adam dnmee balam:
Ben imdi ne yapcam, apkalar bu maymunlardan nasl geri alacam?
Dnceli bir ekilde kafasn karken bakm ki, maymunlar da adamn
taklidini yapyorlar, kafalarn kayorlar.
Adam ellerini havaya kaldrm, maymunlarda...
Derken adam ne yapacagn bulmu, kendi kafasndaki apkay karp yere
atm, maymunlar da...
Adam bylece btn apkalar geri alm, sepetine koyup yoluna devam et-
mi. Aradan 50 yl gemi...
Artk adamn bir torunu varm, o da dedesi gibi apka satcs olmu.

144
 Gnlerden bir gn onun da yolu ayn ormana dm. Hava yine ok scak-
m ve gen adam bir aacn altna oturmu, apkalarla dolu sepetini yanna koy-
mu ve uykuya dalm...
Bir saat sonra uyanm, birde bakm ki sepetin iinde apkalar yok...
Derken tuhaf sesler duymu, birde kafasn kaldrm ki aacn stnde bir
sr maymun, hepsinin kafasnda birer apka.
Dunm... Dedem yllar nce bana bir hikaye anlatmt... ne yapacam
ok iyi biliyorum...
Adam kafasn kamaya balam, maymunlar da aynsn yapmlar...
Adam ellerini havaya kaldrm, maymunlar da...
ve adam glmseyerek kendi bandaki apkay karm yere atm...
O anda aataki maymunlardan biri yere inmi, adamn yere att apkay
kapm, adama da bir tokat atm ve yle demi:
Sadece senin mi deden var!!!
Hindistan Masal

DNELM CEVAPLAYALIM
apka satcsnn dinlenip uyuya kalmasyla maymunlar ne
yapmlar?
apka satcs maymunlardan apkalar nasl geri alabilmi?
apka satcs torununa neler anlatm?
apka satcs, dedesi gibi maymunlardan apkalarn geri alabilmi
mi?
Bu masalda komik olan nedir?
Okuduunuz metinde sizi gldren blm hangisidir?

145
n Hazrlk
Okul bahesinin daha da gzel olmas iin ne gibi almalar
yapabiliriz?

AA DYOR K

Ben kk bir aacm,

Yurdumun bir bahesinde.
Topraklar tterek grn,
Dallarm ieklensin de.

Her eyimle yararlym,

nsanoluna dnyada.
ieim, yapram, glgem,
ri dall zerdalimle.

Kular mutlu arksn,

Hep dallarmda sylerler.
en arlar vzr vzr,
Kokuma koup gelirler.

Sakn, sakn dalmz,

ocuklar ekip krmayn.
aknzla gvdemizde,
Derin yaralar amayn.
Halim YACIOLU

146
SZ VARLIIMIZ
Zerdalim Kays aacnn Akdeniz lkelerinde yetitirilen kk meyve
tr.
ak Alp kapanan bir veya birka azl kk cep ba.

DNELM CEVAPLAYALIM
iirin ana duygusu nedir?
iirin son drtlnde, aa kimlerden neler istiyor?
Sen bir aa olsaydn insanlara neler sylerdin?
iirde aa, doay ve insan yaamn nasl etkiliyor?

ETKNLK:
Sevdiiniz bir aacn resmini yapnz.
Her hangi bir yerde aatan meyve koparp yediniz mi?
Aatan yemek insana nasl tad verir?

Aada aalarla (ormanlarla) ilgili sylenmi gzel szler ve

syleyenlerin ad verilmitir. nceleyelim.

Ormansz yurt,
vatan deildir. Aa dikmek deil,
ATATRK bytmek sorundur.
VOLTER

Ya kesen, ba keser.
Trk Atasz

147
 OCUKLARIN RETT

Sinirli, cimri, zengin bir adam varm. Hi kimseye iyilik etmez, hibir yok-
sula bir kuru vermezmi. Fakat her geen gn huzursuzluu artarm. Dnyas
kararp ba arm adamn
Bir gn yapayalz bir yolculua km. Epeyce yrdkten sonra kk bir
kasabann evresine gelmi. Bir duvarn dibine oturup dinlenmeye balam. Bir-
den duvarn arkasnda konuan iki ocuun sesini duymu. ocuklardan birisi:
- Keke ok param olsayd, diyormu.
br:
- ok paran olsa ne yapardn? diye sormu.
- Ne mi yapardm? Paramn biraz ile ehrimizde byk bir ktphane yap-
trrdm. ocuklar orada aradklar her kitab bulurlard. Biliyorsun, kasabamzda
pek ok yoksul insan var. Onlarn barnmas, rahata yaamas iin de seve seve
paramn birazn harcardm. Okulumuz yklacak kadar eski Yeniden prl prl
bir okul yaptrrdm hemen. Bir de hamam yaptrrdm ehrimize. Gelen giden
parasz ykanr, temizlenirdi. ehrimizin en gzel yerine ocuk baheleri
yaptrrdm. ine binlerce oyuncak doldurur, ocuklarn sevin iinde
oynamalarn salardm. Herkes gler, sevinle el ele rpard.
br ocuk atlm hemen:
- Dur bakalm. Paray hemen bitiriyor musun?
- Vah! Demi birinci ocuk. Halbuki yapacam iler bitmemiti daha
Duvarn arkasndaki huzursuz zenginin yrei ciz etmi. Ban souk ta-
lara dayararak mrldanm:
- Boa yaamm ben. Ellerinde bir kurular bile olmayan bu ocuklar
kadar bile olamadm. Evet, evet; huzurlu olabilmek iin hi durmadan para
biriktirmenin anlamszl ortada. Bundan sonra hep iyilik yapacam, iyiliklerle
yaayacam, demi.
Ahmet EFE

148
SZ VARLIIMIZ
Huzursuz Kararsz, tedirgin, rahatsz.
Barnmak Bir yerde yaamak.

DNELM CEVAPLAYALIM
Zengin adamn zellikleri nelerdir?
ocuun ok paras olsayd neler yapacakt?
Zengin adam, ocuklarn konumalarndan nasl etkilendi?
Okuduunuz metinden ne anladnz syleyelim.

DNELM TARTIALIM
Tutumluluk, cimrilik midir?
kisi arasndaki fark snfta tartalm.

149
n Hazrlk
Tatil deyince aklnza gelen drt kelimeyi syleyiniz.

HOAKAL
Her gn sabah erkenden,
abuk okula kotuk,
Hibir eyler bilmezsken,
Bilgilere kavutuk.

Okulum, kucanda,
Ne ho zaman geirdik,
Senin gzel yuvanda,
Biraz daha serpildik.

ay senden uzaz,
Yuvam bizi yine al,
Seni hi unutmayacaz,
Gzel okul hoakal.
ocuk Dergisinden Alnmtr

SZ VARLIIMIZ
Serpildik Bydk, geniledik, yayldk.

DNELM CEVAPLAYALIM
Niin tatil yapyoruz?
Tatilde neler yapmay planlyorsunuz?

150
151
 CMLE

HATIRLAYALIM
Bir duyguyu, dnceyi, dilei, istei tam olarak anlatan sz
dizilerine cmle (tmce) denildiini geen yl renmitin.

rnek:
Aylin bugn ok yorulmu.
Meyveleri iyice ykamalyz.

Cmlede Kelime Says

Cmlede szck says snrlanamaz.
Cmle anlatlacaklara gre uzatllabilir.

rnek:
Geldim.
Erken geldim.
Okuldan erken geldim.
Bugn okuldan erken geldim.

Cmleler, szcklerden oluur.

Cmleler, bir szckten oluabildii
gibi birden fazla szckten de oluabilir.
nemli olan duygu ve dncenin tam
ve doru olarak anlatlmasdr.

152
 CMLENN ZELLKLER

1. Cmleye her zaman byk harfle balanr.

lkbaharda erik aac iek at.
Eve gidince devlerimi yapacam.

2. Cmlelerin sonuna nokta iareti (.) konur.

Bugn hava yamurlu.
Televizyonda belgesel film balad.

3. Soru anlam tayan cmlelerin sonuna soru iareti (?) konur.

Pazardan meyve alr msn?
Okullar ne zaman kapanyor?

4. Coku, heyecan, sevin, korku anlam tayan cmlelerin sonuna

nlem iareti (!) konur.
Eyvah, elektrikler kesilmi!
abuk! Ua karacaz.

5. Cmleden sonra rnek ya da aklama varsa, cmlenin sonuna iki

nokta iareti (:) konur.
Sonbahar meyveleri: Erik, zm, ceviz, kestane
retmenimiz bize: ok aln. dedi.

Cmlelerin sonunda (.), (?), (!), (:)

imleri bulunuyorsa cmle bitmi
demektir. Bundan sonra yazacanz
cmlenin ilk harfi byk yazlacaktr.

153
 CMLENN TEMEL ELER
YKLEM VE ZNE
Szcklerin, cmlede aldklar grev biimlerine e denir.

Cmlede iki temel e vardr.

YKLEM
Cmlede yaplan ii bildiren szckler

Ahmet kitap okuyor.

Ahmet ne yapyor?
Okuyor. (yklem)

Ku, dala kondu.

Ku ne yapt?
Kondu. (yklem)

Yamur yayor.
Yamur ne yapyor?
__________________

Bir cmlede yaplan ii, oluu, hareketi,

bildiren szcklere yklem denir.

154
 ZNE
Cmlede i yapan bildiren szckler

Ahmet kitap okuyor.

Okuyan kim?
Ahmet. (zne)

Ku, dala kondu.

Konan ne?
Ku. (zne)

Yamur yayor.
Yaan ne?
_________________

Cmledeki ii, oluu, hareketi yapan

bildiren szcklere zne denir.

zneyi bulmak iin ykleme Kim? ve Ne? sorularn sorarz.

Kim? sorusu, znesi sadece insan olan yklemlere sorulur. (Ahmet).

Ne? sorusu, znesi insan olmayan yklemlere sorulur. (Ku ve Yamur).

155
 Neler rendim?

Kim? Okan. Ne yapyor? Oynuyor.

Sorulara cevap ver ve cmleleri yaz.

Kim? ..........................................................................
Ne yapyor? ...............................................................

Kim? ..........................................................................
Ne yapyor? ...............................................................

Kim? ..........................................................................
Ne yapyor? ...............................................................

Kim? ..........................................................................
Ne yapyor? ...............................................................

Unutma! Kim? Sorusuna cevap cmlenin znesidir.

Ne yapyor? Sorusuna cevap cmlenin yklemidir.

156
 elerin Dizililerine Gre Cmleler

Kurall (Dz) Cmleler

Cemile mektup yazyor. Osman top oynuyor. Sevin civcivleri besliyor.

Yukardaki cmlelerde:
i, hareketi bildiren szckler hangileridir.
Bu szcklerin cmledeki grevleri nelerdir?
Bu szckler cmlenin neresinde bulunuyor?

Ali amca resim iziyor. Utku devlerini okuyor.

Yklemi sonda olan cmlelere kurall (dz) cmleler denir.

157
 elerin Dizililerine Gre Cmleler

Devrik Cmleler

ifti tayor saman. Kitap okuyor Ahmet. Top oynuyor ocuklar.

Yukardaki cmlelerde:
Yukardaki cmlelerin yklemlerini bulunuz.
Yklemler cmlenin neresinde bulunuyor?
Bu cmleleri kurall (dz) cmleler yapn.
Bu cmleleri kurral cmle yaparken hangi enin
yerini deitirdin?

Yklemleri cmlenin sonunda olmayan, ortada ya da bata

olan cmlelere devrik cmleler denir.

158
 SESLER
HATIRLAYALIM ve TAMAMLAYALIM:

Seslerin yazdaki iaretlerine __________ denir.

Bir dilde kullanlan harflerin belirli bir ekilde sralanmasna
_____________________ denir.
Trk alfabesinde _______ harf vardr.
Alfabemizdeki nsz harfler _______ tanedir, nl harfler ________ tanedir.

RENKL BALONLAR

159
 Neler rendim?

Aada verilen nsz harfler arasnda nl

harf koyarak szc oluturalm. Kaln ve
ince nl harfleri noktal yerlere yazalm.

Szck Kaln nl nce nl

f nc n fincan a i

kyk ________ ________ ________

gn ________ ________ ________

snm ________ ________ ________

hky ________ ________ ________

160
 BYK NL UYUMU

K K
A
K A V U N L E K K R A Z
U E A
N K Z

______________________ ______________________ ______________________

Hangi meyvenin nl harflerinin hepsi ince nldr? ____________________

Hangi meyvenin nl harflerinin hepsi kaln nldr? _____________________
Hangi meyvenin nl harfleri ince ve kaln nldr? _____________________

Unutma!
Trke bir szckte nl harflerin hepsi kaln ya da
inceyse bu kurala byk nl uyumu kural denir.

VAR? YOK?
Verilen szckte byk nl uyumu kural varsa V, yoksa Y, yazn.

portakal hazine mevsim

randevu kstebek brtlen
mzik stakoz ikolata
ambulans gne bitki
itfaiye pusula ekoloji

161
 KORUYUCU NSZLER
nsy
Aada verilen szckleri nl ile biten bir tarafa, nsz ile biten dier
tarafa dizin.
Deniz, dere, kitap, kap, kalem, orman, pencere, dolap, iek, dalga.

nl ile biten nsz ile biten

________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________
________________________

nl ile biten szce nl ile balayan bir ek getirilirse szck

ile ek arasna n, s, , y, nszlerden biri getirilir.
Bu nszlere koruyucu nszler denir.

Pencere+e pencere pencere+y+e pencereye

Aadaki szcklerde koruyucu nszleri ve ald eklerin durumunu inceleyelim:

Szck koruyucu nszler ald ek szck ve ek

tahta y - tahtay
yedi -er yedier
abi s -i abisi
tencere n -in tencerenin

Unutma!
Trke kkenli szcklerde iki nl yan yana gelmez.

162
 HECE

babam , bilgisayar, bir szcklerini azmzn ka hareketi ile sylyoruz.

babam ba bam (2)

te, bu ekilde azmzn her hareketiyle sylediimiz ses ya

da ses topluluklarna hece denir.
Bir szc azmzn ka hareketiyle sylyorsak, szcn o kadar
hecesi var demektir.

araba - a ra ba = heceli
Hecenin zellikleri
1 2 3
Her hecede mutlaka nl harf
olmas gerekir.
bardak - bar dak = iki heceli nl harfler kendi balarna bir
1 2 hecedir; a, e, , i, o, , u, .
nsz harfler kendi balarna hece
Ot - ot = bir heceli olamazlar. nsz harfler nl harf
yardmyla okunur, be, ce, e, de
1

Bir szcn hece saysn bulmak iin; iinde bulunan nl harfleri

saymak yeterlidir.
o y u n = iki heceli k e l e b e k = heceli
1 - 2 = oyun 1 - 2 - 3 = kelebek

Trkede bir hece en fazla drt harften meydana gelir.

Mert = bir hece renk = bir hece Trk = bir hece

Hecelerin birlemesiyle szckler meydana gelir.

163
 GZL MESAJ

Szckleri hecelere bln ve kutulara yerletirin.

Ama mesaj burada bitmiyor. Devam et!

164
 YAZIM KURALLARI

SATIR SONUNA SIMAYAN

KELMELERN YAZIMI

ou kez yazdmz kelimeler satr sonuna smaz. Alt satra yazmak zorunda
kalrz. Bunu yaparken kelimelerin hecelerinden bir ksm alt satra yazlr.

Ayrma ilemini hece hece yaparz. nk hece paralanmaz.

Ayrdmz hecenin sonuna ksa izgi ( - ) koyarz.

imdi bu kural rneklerle inceleyelim.

Szckleri hecelere ayrarak satr sonuna smayan szcklerin btn
eitlerini yazn.

rnek:
televizyon te-levizyon tele-vizyon televiz-yon
sandalye _________ __________ __________
emsiye _________ __________ __________

Satr sonuna smayan ve devam alt satra yazlan bir kelimeyi

nasl okuruz?
Alt satra yazlan hecelerle birletirerek okuruz.

dev:
Defter sayfanz uzunluuna doru ikiye katlayn.
Kitaptan ilediiniz bir metni kadn sol tarafna yazn. Satr
sonuna smayan szckleri hecelere ayrrken dikkat edin!

165
 ADLAR

evremizdeki varlklarn hepsinin birer ad (ismi) vardr.

Mehmet: Erkek ad
Adm Mehmet.
Kurt: Hayvan ad Kurtlar seviyorum.
Aa: Bitki ad Aalar suladm.

Aadaki cmleleri okuyalm:

Ahmet kitap okuyor.
Bahedeki aalar suladk.
Cemil basket oynuyor.
Pembe renkle yazlan szckler, birer addr.

Unutma!
Canl ve cansz varlklar tantan szcklere ad denir.
Adlar, sana bir varl, bir duyguyu tantmaya yarayan szcklerdir.

ADLAR

Anlamlarna gre Saylarna gre Olularna gre

zel ad Tekil ad Somut ad

Ortak ad oul ad Soyut ad

Topluluk adlar

166
 Varlklarn Anlamlarna Gre Adlar

ZEL AD
Bir benzeri bulunmayan varlk adlarna zel ad denir.

ORTAK AD
Dnyada benzeri ok olan varlk adlarna ortak (cins) ad denir.

ZEL ORTAK
Aynur defter
skp silgi
Ohri ayva

Varlklarn Saylarna Gre Adlar

TEKIL AD
Ayn tr varlklardan yalnz bir tanesini bildiren adlara tekil ad denir.

OUL AD
Ayn tr varlklardan birden ounu bildiren adlara oul ad denir.

Tekil bir ad oul yapmak iin sonuna -ler, -lar ekleri getirtirilir.
TEKIL OUL
balk balklar
kalem kalemler
Trk Trkler

TOPLULUK ADI
Tekil durumda olduklar halde okluk ifade eden adlara topluluk ad denir.
Deste, sr, ordu, grup, buket gibi adlar topluluk adlardr.

167
 Varlklarn Olularna Gre Adlar

SOMUT AD
Grebildiimiz, dokunup hissedebildiimiz varlklara verilen adlara
somut (madde) adlar denir.

SOYUT AD
Gremediimiz, dokunup hissedemediimiz sadece dnce yoluyla
hissedebildiimiz varlklara verilen adlara soyut (mana) adlar denir.

SOMUT SOYUT
kalem rya
armut sevgi
anne sevin

DEV: Aada verilen adlar anlam eitlerine gre tabloda dizin:

Ahmet, nee, armut, oda, sevgi, deste, kurt, rya, Aktan, kalemler,
gller, Sevda, aa, rmak, insan, hayvanlar, duygu, el, silgiler, araba,
eki, ta, orman, ordu, rmak, Utku, buket, sr, dere.

ZEL ORTAK TEKL OUL TOPLULUK SOMUT SOYUT

Aktan ta araba kalemler orman aa sevgi

168
 ANLAMLARI BAKIMINDAN SZCKLER

E Anlaml ve Zt Anlaml Szckler

E Anlaml Szckler
buket demet
Yazllar ve okunular farkl, anlamlar ayn olan d rya
szcklere e anlaml (anlamda) szckler denir. yl sene
Sonbahar gelince yapraklar dklr. hediye armaan
Gz gelince yapraklar dklr. ak beyaz

Zt Anlaml Szckler
kirli temiz
Anlamlar birbirinin tersi olan szcklere zt iyi kt
anlaml (kart) szckler denir. ok az
Dnyada artk sava olmasn. bat dou
Tm insanlar bar iinde yaasn. siyah beyaz

Uygulama

Aada verilen szcklerin e Aada verilen szcklerin zt

anlamlarn karlarna yazn: anlamlarn karlarna yazn:
ya slak acemi usta
ad - ___________ art - ___________
cmle - ___________ geni - ___________
cevap - ___________ zengin - ___________

169
 AD (SM) TAMLAMALARI

steimizi ifade edebilmek iin bazen bir ad yeterli olmayabilir.

Bu durumda bir ya da birden fazla adla bu ad tamamlamak
gerekir.

ki ya da daha fazla adn belli kurallar iinde bir araya

gelerek oluturduklar sz grubuna ad tamlamas denir.

Ad tamlamalarnda birinci ada tamlayan, ikinci ada

tamlanan denir.

Tamlayan Tamlanan
kalem kutusu kalem kutusu
not defteri not defteri
ev kaps ev kaps
bahe iei bahe iei
orba ka orba ka

170
 AD DURUMLARI

1. Dedem bana sar civciv ald.

2. Hain kedi, civcivi gzetliyordu.
3. Aye, civcive suyunu verdi.
4. Minik civcivde uzun bir gaga vard.
5. Bu civcivden sana hayr gelmez.

Civciv szc birinci cmlede ek almam, ikinci cmlede i,

nc cmlede e, drdnc cmlede ., beinci cmlede
.. ekini almtr.

Verilen cmlelerde ekleri kaldrp yeniden oku.

Anlamlar var m?

Unutma:
Adlarda eklenen i, -e, -de, -den ekleri cmlelere anlam
kazandrr, cmleleri anlaml klar.

Uygulama

Ekleri yerletirin:
Avc filgzetliyordu.
Yavru fil. avclar saldrd.
Fil. uzun bir hortum vardr.
Fil... daha uzun olan hayvan zrafadr.

171
 Adn be durumu
1. civciv eksizdir, adn yaln durumundadr.
2. civcivi -i ekini almtr, adn -i durumundadr.
3. civcive -e ekini almtr, adn -e durumundadr.
4. civcivde -de ekini almtr, adn -de durumundadr.
5. civcivden -den ekini almtr, adn -den durumundadr.

Unutma:
zel adlara eklenen i, -e, -de, -den ekleri kesme iareti () ile
ayrlr. rnek: Cemili, Erdeme, Kalkandelende, Ohriden.

ADLARDA KLTME

Bir varln kk olduunu anlatmak istenildii srada addan

nce minik, ufak, kk gibi szckler getirilir.

Minik kpek
Kk ocuk
Ufak ev

ou kez adlardan nce getirilen minik, ufak, kk gibi szcklerin

yerine cek, -cik, -ceiz gibi ekler getirtirilerek adlara kltme anlam katar.

Kpekcik minik kpek

ocukcaz kk ocuk
Evcik kk ev

172
 Varlklarn zelliklerini Bildiren Szckler

SIFAT (N AD)
ki elma aldm.
Mavi elbisemi ok seviyorum.
Kk ocuk uyand.
Yukardaki cmlelerde geen elma, elbise, ocuk szckleri birer addr. Bu
adlarn nnde onlar niteleyen ve ya belirten mavi, iki, kk szckleri vardr.
Adlarn nne gelerek onlarn rengini, durumunu, saysn,
biimini belirten szcklere sfat denir.

Varlklarn renklerini belirten sfatlar: Siyah kap siyah (sfat)

Yeil elma yeil (sfat)

Varlklarn ekillerini belirten sfatlar: Uzun aa uzun (sfat)

Kaln duvar kaln (sfat)

Varlklarn saylarn belirten sfatlar: Be gn be (sfat)

Beinci ay beinci (sfat)

Varlklarn durumunu belirten sfatlar: Yeni ev yeni (sfat)

Gen kz gen (sfat)

ARET (GSTERME) SIFATLARI

aret sfatlar (bu, u, o) varlklarn yerlerini iaret yoluyla

belirten sfatlardr. Yakndaki varlklar iin bu, biraz uzakta olanlar
iin u, ok uzakta olan ya da grnmeyenler iin o sfat kullanlr.

bu kalem yakndakiler iin

u sra biraz uzaktakiler iin
o ky ok uzaktakiler iin

173
 Adn Yerini Tutan Szckler

ADIL (ZAMR)

Biz yarn geziye gideceiz.

Ben bu akam televizyon seyredeceim.
Onlar, sokaa kp oyun oynadlar.

Yukardaki cmlelerde geen alt izili szckler adlarn yerine

kullanlmtr.
biz sz syleyen birden fazla kii,
ben sz syleyen kiiyi ifade eder,
onlar yanmzda bulunmayan kiiller yerine kullanlmtr.

Trkede ben, sen, o, biz, siz, onlar, bana, sana szcklerini

sylerken ya da yazarken ad olan szcklerin yerine kullanrz.

Cmlede adn yerini tutan szcklere adl (zamir) denir.

dev: Cmlede geen adllarn altn izelim.

Sen bugn bana neden gelmedin?

Bunu ne zaman okudun?
Onlar aradm, ama telefonu amadlar.
Bunu ktphaneden aldm.
Hangisini daha ok beendin?

174
 EYLEM (FL)

Utku ders alyor.

Dn gece yamur yam.
Annem ie gitti.

Yukardaki cmlelerde alt izili ve koyu yazlm szckler i, olu

ve hareketi bildiriyor.

Cmlede i, olu, hareket bildiren szcklere eylem (fiil) denir.

Utku ders alyor. Bir i bildiriyor.

Dn gece yamur yam. Bir olu bildiriyor.
Annem ie gitti. Bir hareket bildiriyor.

EYLEMLERDE ZAMAN

Eylemler cmlede iin, oluun, hareketin ya sylenen zamann ya

sylendii zamandan nceyi ya da sylenen zamandan sonra anlamn
katar.

Baz eylemler cmleye her zaman anlam katar.

Yzm ykadm. Sylenen zamandan nce gemi zaman

Yzm ykyorum. Sylenen zaman imdiki zmaan

Yzm ykayacam. Sylenen zamandan sonra gelecek zaman

175
 M SORU EKNN YAZILII

mi eki cmleye soru anlam kazandrr. Byk nl

uyumuna gre mi soru eki m, mu, m eklinde ve
her zaman sonuna getirildii szckten ayr yazlr.

Salarn kestirdin mi?

Bizimle okula gelir misin?
devlerini altn m?

dev: Aadaki cmlelerin sonuna uygun soru ekleri yaznz.

Sen de st ier misin?

Aylin gittin ?
Yeni kitabn okudun ?
devlerinizi yaptnz ?
Yarn sinemaya gidecek ?

176
 NOKTALAMA ARETLER

NOKTA (.)

Tamamlanm cmlelerin sonuna nokta iareti konur.

Annem yemek yapyor.
Sonbaharda havalar sour.

Ksaltmalardan sonra nokta iareti konur.

Doktor - Dr. Mahalle - Mah.

Sra bildiren saylarn sonuna getirilir ve sayya inci

anlamn katar.
1.ay - (birinci ay) 4.snf - (drdnc snf)

K NOKTA (:)

Aklanmas yaplacak kelime veya cmleden sonra iki

nokta kullanlr.
am: yapran hi dkmeyen deerli bir aa.

Annem evden karken:

- Sakn okulda terleme.

177
 KESME ARET ()

zel adlarn sonuna gelen ekleri ayrmak iin kullanlr.

Doum gn iin Kemale hediye aldk.
Ohriye bu hafta sonu gideceiz.

VRGL (,)

Cmlede e grevli szckleri ayrmak iin virgl

iareti kullanlr.
Siyah sal, gzlkl kz.
oban koyunlar, kuzular otlatmaya gtrd.

Mektup ve dilekelerde hitap szcklerinden sonra

virgl iareti kullanlr.
Sevgili ablacam,
Deerli retmenim,

KISA ZG (-)

Satr sonlarna smayan szckleri hecelere ayrmak iin

kullanlr.
Baarl olmak iin ok oku-
malyz.

178
 TIRNAK ARET ( )

1. Kitap, dergi, gazete adlar rnak iinde gsterilir.

a) Necati Zekeriyadan Bizim Sokan ocuklar
kitabn okudum.
b) Tomurcuk ocuk dergisidir.
c) Babam Zaman gazetesine abonedir.

2. Yayn (program) film, tiyatro temsillerin adlar trnak

iinde gsterilir.
Sihirli ev, Acemi Cad, Pinokyo,
Hacivat ve Karagz, Uur Bcei.

3. Sokak, otel, irket adlar trnak iinde gsterilir.

Meneke Sok. No: 1.
Holiday nn Otel
Aliolu Anonim irketleri

4. Bir yaz iinde bakasndan aktarlan yaz ya da

szlerin bana ve sonuna konur.

Atatrk "Yurtta sulh cihanda sulh" szyle

bara verdii nemi dile getirmitir.

179
 Yazm (mla) Kurallar
Byk Harflerin Kullanld Yerler

Cmlenin ilk harfi her zaman byk yazlr;

Gkyznde szle szle uzaklatlar.

zel adlarn ilk harfi, cmlenin neresinde olursa olsun byk

harfle yazlr;
Dersi Ahmet anlatt.

iirlerin her msras byk harfle balar;

Hibir eyler bilmezsken,

Bilgilere kavutuk.

Ksaltmalar byk harfle balar. Kurum ve kurulu adlarndaki

ksaltmalard harfler arasnda nokta konmaz;

Eitim ve Bilim Bakanl EBB

Devlet Demir Yollar DDY

Mektuplarda, hitap ve zarfn zerine yazlan adreslerin her

szc byk harfle yazlr;
Sevgili Aylin,
Deniz Caddesi, Pamuk Sokak No:2

180
181
 NDEKLER

NSZ . 5
OKULA AIRI ................... 7
BR TATL ANISI ............................................................. 9
NE GZELDR BENM YURDUM ................................ 12
MTN RUAYSI ........................................................... 13
OKUMAK ........................................................................... 14
KTABIM ............................................................................ 15
K ARKADA ................................................................... 17
ORKESTRA ........................................................................ 19
BLGLER SAKLAYAN KAPLUMBAA ................... 21
GMEN KULAR .......................................................... 23
UMAK STEYEN KARINCA ........................................ 24
TUTSAKLIK ....................................................................... 26
GZ ...................................................................................... 29
KTPHANELER ............................................................. 30
KYMZN HER EY VAR ...................................... 32
BLENLER BLMEYENLERE ANLATSIN ................... 33
BR AVU KL ................................................................. 35
BARIIN GVERCN ...................................................... 37
KARTAL LE BAYKU .................................................... 40
SHRL PASTA ................................................................. 41
ALIALIM ....................................................................... 43
ATATRK ........................................................................... 44
BORANIN TELEFONU ..................................................... 45
TELEFONUN BULUNMASI ............................................ 47
SHRL SZLER .............................................................. 50
RETMENMZ .............................................................. 51
RETMENM .................................................................. 53
HAYATI RENMEK STEYEN OCUK ................... 54
EK ARABANI ................................................................... 57
ATASZLER ..................................................................... 58
DAMLAYA DAMLAYA GL OLUR .............................. 59
TLK LE ZMLER ...................................................... 61
GZEL TRKEM ............................................................ 63
YA AYDA UYGULANIR YA DA H ....................... 64
MECE ................................................................................... 67
182
YEN YIL .......................................................................... 69
KAR TANESNN SERVEN ...................................... 71
KAR SEVGS ................................................................. 73
BEYAZ PRENS ................................................................ 74
ALTIN YUMURTLAYAN TAVUK ............................... 75
HOROZ LE TLK ......................................................... 76
KK OYA .................................................................... 78
ALTIN PENCEREL EV ................................................. 80
OLACAKSAN ASLAN OL ........................................... ... 83
KK KIRMIZI TAVUK ............................................ 85
GKKUAININ HKAYES ....................................... 87
HABERLEME ................................................................. 90
TELEVZYON TUTKUSU .............................................. 93
OYUNCAK SLAH ........................................................... 95
LK YARDIM OYUNU .................................................... 97
MNK KELEBEK ........................................................... 99
FTNN D ........................................................ 101
YA GN ........................................................................ 102
BR GEMM OLSA .......................................................... 104
PNOKYO KOCA BURUN .............................................. 105
FLM ................................................................................... 107
TEMBEL TAVAN ........................................................... 108
ANNEMN ELLER .......................................................... 110
ANNEM .............................................................................. 112
AACIM YANDI HAYALLERM YANDI ................... 114
LKBAHAR, YAZ, SONBAHAR VE KI Kardeler .... 116
LBAHAR ........................................................................... 118
BENEKL ........................................................................... 120
LKYAZ NEREDE ............................................................ 122
ORHANIN BR NSAN OYUNU ..................................... 124
BAYRAM YER ................................................................ 126
TEMZ EVRE ................................................................. 128
ULE PKNKTE .............................................................. 129
DNYAYI BZE VERSELER ......................................... 131
OCUK VE AA ........................................................... 133
SUYUM ............................................................................... 135
HACVAT LE KARAGZ ............................................. 136
KIR EKLER .............................................................. 139
KK USTA ................................................................... 141
YALANCI ........................................................................... 143
APKA SATICI VE MAYMUNLAR .............................. 144
183
AA DYOR K .............................................................. 146
OCUKLARIN RETT .......................................... 148
HOAKAL ....................................................................... 150

DLMZ RENELM ....................................... 151

CMLE ................................................................... 152
CMLENN ZELLKLER ................................ 153
YKLEM ................................................................. 154
ZNE ........................................................................ 155
NELER RENDM .............................................. 156
KURALLI (DZ) CMLELER ............................ 157
DEVRK CMLELER ........................................... 158
SESLER ................................................................... 159
NELER RENDM ............................................. 160
BYK NL UYUMU ........................................ 161
KORUYUCU NSZLER ..................................... 162
HECE ........................................................................ 163
GZL MESAJ ......................................................... 164
YAZIM KURALLARI ............................................ 165
ADLAR ..................................................................... 166
ANLAMLARI BAKIMINDAN SZCKLER .... 169
AD TAMLAMALARI ............................................. 170
AD DURUMLARI ................................................... 171
ADLARDA KLTME ....................................... 172
SIFAT (N AD) ....................................................... 173
ADIL (ZAMR) ........................................................ 174
EYLEM (FL) ......................................................... 175
M SORU EKNN YAZILII ................................ 176
NOKTALAMA ARETLER ............................... 177
YAZIM KURALLARI ............................................. 180

NDEKLER ......................................................... 182

184