Professional Documents
Culture Documents
Ayurvedasūtra
Ayurvedasūtra
By Anonymous
A SARIT edition of chapters 15
Notes Statement
E-text prepared by Zoe Slatoff from Shamasastry 1922. TEI encoding by D. Wujastyk and Patrick Mc
Allister.
Source Description
Title: Ayurvedasutram Yoganandanathakrtabhasyasametam = The
Ayurvedasutram ; with the commentary of Yoganandanatha
Editor: Rudrapatnam Shamasastry (18681944)
Publisher: University of Mysore
Place of Publication: Mysore
Date: 1922
Note: Copyright (C) 1922-2004 Rudrapatnam Shamasastry (18681944. (See
URL: http://copyright.gov.in/Documents/handbook.html)
Language Usage
sa 95%
en-GB 5%
Revision Description
2010-11: Conversion to TEI by Dominik Wujastyk.
2011-01: Addition of revisionDesc element by Patrick Mc Allister
2013-03-15: Updated and simplified the TEI header, to bring it in line with current SARIT
practice, by Dominik Wujastyk.
Chapter 1 3
Chapter 1
1.1 athto dhtusthadoagatyavikrahetubhtrthavrdhakadravyyadyt
1.2 ciryuricchpravttiryurvedrthapururthopapdik
1.3 taddhetubhtrtha raket
1.4 nendriytillantipanau
1.5 doavddhikayopapdakau
1.6 lakanyapi tath
1.7 yogyaistacca nivartayet
1.8 anmaplana kuryt
1.9 ma hi sarvarogm
1.10 dibhtamha brahm
1.11 tannivttiranmayam
1.12 anmay tmna sammanyate
1.13 ahampratyaya karmakart
1.14 sthnavnahakr
1.15 yvadarog abhimanyate
1.16 sa eva bhukte
1.17 ajo hyadhiht
1.18 bhukte viayabhogn
1.19 anya karma bhukta
1.20 ya kart karmabhog
1.21 kart arr
1.22 aarr nnnamatti
1.23 na kevala arra bhogayogyamtmano yogt
1.24 ajau hyadhihitau
1.25 anyo nnamatti
1.26 anattyevamanya
1.27 sati arre bhogya
1.28 ag arr
1.29 yvatktividhdhe kya
1.30 majmayakryahetukacittakobhabhayanigrahavigraho graha
1.31 majmayakryahetuknyahetukmayanivartak aprvgahetuk
1.32 doasacrbhvajsthikaransdisandhijarujaastreaike nivartak
1.33 prakamnaprathamapraydhigatanisstmtapratiprayhtayogavibhgadhtupoak
asurasdandarogavnajara
1.35 ya eva veda
1.36 sa ciryurbhavati
1.37 tadeva bheajam
1.38 saiva cikits
1.39 tvad dravyvalokana kuryt
4 Chapter 1
Chapter 2
2.1 dvirasrtharasahnrthahnarasavnanilanivraka
2.2 asahasratriatsirstriacchalyatadvayadaottarasandhayo navtisnyupeidhar
bhavanti
2.3 saptadhtudharssaptaystanmadhyagagrahakaljta svduraso nilaprakopa harati
2.4 aamo garbhaya strm
2.5 sva sva svoma sravadrastma cauja | sva sva svasya svayameva heturbhavati
2.6 irapipdaprvaphordarajaghainopasthapyvagni bhavanti
2.7 rotratvakcakurjihvghrstath
2.8 sarandhrakbhyantaradharstrayastrayassir |
pdayocatutriatsarandhrakbhyantaradhar
2.9 pdasthitapadmamavarajanaka catustriatsirvtam
2.10 jnupadmagatamivarajanaka catustriatsirvtam
2.11 uvartmakamrupradeapadma viatisirvtam
2.12 varajanaka roipradeapadma viatisirvtam
2.13 lvarajanaka roipradeapadma catustriatsirvtam
2.14 evarajanaka kaipradeagatapadma catustriatsirvtam
2.15 aivarajanaka bjagataprvagatapadma catustriatsirvtam
2.16 ovarnjanaka vakaapradeagata padma dvdaasirvtam
2.17 auvarajanaka bjapradeagata padma dvisirvtam
2.19 gaghavarajanakamehrapradeastriaisirvta
2.20 occraahetuka phadeagata padma catustriatsirvtam
2.21 occraahetuka phadeagata padma catustriatsirvtam
2.22 cachavarotpdaka tatprvapadma caturdaasirvtam
2.23 jajhavaroccraahetuka jaharnalapadma caturdaasirvtam
2.24 avarotpdaka nbhipradeapadma viatisirvtam
2.25 ahavarotpdaka nbhipradeapadma triatsirvtam
2.26 ahavarahetuka romarjiprvagata dvviatisirvtam
2.27 avardhrabhta htkamala triatsirvtam
2.28 tathavarotpdaka stanadvayapadma pacatsirvtam
2.29 dadhavarotpdaka kahadeapadma pacatsirvtam
2.30 navarotpdaka grvpadma oaasirvtam
2.31 paphavarotpdaka bhupadma oaasirvtam
2.32 babhavarajanaka prakohapradeapadma pacatsirvtam
2.33 mavaroccraahetuka sakalaabdrthajpaka hastagatapadma pacatsirvtam
2.34 yavarajpaka rasabandhanapadma dvisirvtam
2.35 rephavarotpdakamohapadma oaasirvtam
2.36 lavarajanaka vcaspatipradeastha dvisirvtam
2.37 vavarotpdaka nsikgragatapadma catustriatsirvtam
2.38 avarajpaka gandhavahapadma dvisirvtam
Chapter 2 7
2.39 avarotpdakatludvayapadmamekaikasiravtam
2.40 savarajpakamakipradeagatapadma catupacatsirvtam
2.41 havarotpdaka pakapradeapadma dvisirvtam
2.42 avarotpdakamapgadeapadma dvisirvtam
2.43 kavarajpaka dantapaktipradeapadma triatsirvtam
2.44 rephotpdaka kapolapadma ravaradevattmakam
2.45 sirsyadoagatijtaabda karayo prapadyate
2.46 rikttirikttiprssir na vedhy
2.47 tssir marmayag rikt
2.48 sirsgvibhgavidhi jtv vimocayet
2.49 nrujvayavddau pitarau
2.50 uddhayauddhadoauddhnalauddhendriyaguahetukaprthivadravyai praj
prajyante
2.51 ukraoitasannipto yoni
2.52 yonymvirabhdajo vidhicodita
2.53 yvadhrnuguarpavn bhavati
2.54 yvadrogyad ras nivartak
2.55 yvadabhyavahtarasebhyo mtja playet
2.56 reto dhiktpitu putro bhavati
2.57 raktdhiknmtu putrik bhavati
2.58 dvisamo yatra ano bhavati
2.59 ajo nn jyate
2.61 caturthe hni snyt
2.62 uddh pati vrajet
2.63 prajkmstvatprayatna mithuna tvaddhetukam
2.64 dvicatuahadaadvdae hani jth putr taditare hani jt putrik
2.65 prathamartau poaka nivartakam
2.66 tadrdhve tau oaka tadanantaramapi oakaras garbhbhivardhak
yvatklopayogy
2.67 prathamadvitrimseu madhuraras pavanahar nivartak
2.68 catupacaasu mseu amlaras pittahar nivartak
2.69 ahanavamsearas kaphaoakh pravartak
2.70 nivartyo vikra
2.71 mavddhivikrassarvarogahetubhta
2.72 tattaddravya tattatkle tattadviaye tattannivartyeu nivartakam
2.73 nivartaka bheajam
2.74 doatrayahetuka
2.75 sarvajantnmanmaplana nivartakam
2.76 vahnipravardhakadravya yvaccharropavhaajaharnalapravardhakadravyam
2.77 tattadarthssnehayogy pravardhak
2.78 viuddhasnehamaya nivartakam
2.79 aggasago gavilepandaggavibhajana vibhti
2.80 antarvatnjanyajtaved antarvatnghtdanajanya
2.81 khecar janayatassaha srpi pakiarre
8 Chapter 2
Chapter 3
3.1 atha yognusanam
3.3 praktipuruntarmukhajnagocarapratyayapraktiparimo yoga
3.4 raja udrekadasthira bahirmukhtsukhadukhahetu
3.5 tama udrektktyktyjntkrodhdhibhirniyamito mha
3.6 stvikodaytsukham
3.7 madhurarasnndandanustvikaguahetukam
3.8 amlbhtnndana rjasaguakrakam
3.9 kaukstamoguahetuk
3.10 mumukormdhuryam
3.11 mlarasdantsukhamekamanubhyate
3.12 uaraso dukhnuagtsukha janayati
3.13 tad draussvarpvasthnam
3.14 sukhadukhamohtmikdhystrayaprdurbhavanti
3.15 tadrajastaddhetuguabhtajtam
3.16 yathroganivartak oakapoak
3.17 yogyayogo yoga
3.18 cittavibhramo viparyaya
3.19 atasmistaditi pratyaya
3.20 pittdhikaikajttptaakha
3.21 s pratti pittaviruddhhrajany
3.22 atinirkae doapramy saayo bhavati
3.23 atyantnimiady cakurindriyadoassambhavati
3.24 rajastamoguahetukadravyaparimakt pittdvibhramo bhavati
3.25 tadviaye ckuyanubhtrtheu
3.26 yvadgarbhayastha pia tvaddravyapariplanam
3.27 adoajtapia kvacinnivartayet
3.28 nimitte hi pathya bheajam
3.29 yvadhraparimajt kli
3.30 kli kle, akli akle
3.31 yvatprastutamaharaharbheajam
3.32 yvadudbhtaoakaguajt ruja tattadudbhtapoakadravya tatra bheajam
3.33 manissaraakrya kartavyam
3.34 yvaddhtvakurbhivardhakadravybhvajtarog tatpoakasaskrayukta-snehdayo
nivartak
3.35 mturhrarashrajanitvayavasthitaras pravartak
3.36 avikra nirkyain mtja pyayet
3.37 yogyadravyea ca tnpoayet
3.38 yvatstanyap tvadblak stanyapnam
3.39 blayogyanivartaka kuryt
10 Chapter 3
3.40 rotrendriycchabdajnam
3.41 rasanendriyajanyabhramdmavirasadodikaikarastsaayavibhramau bhavata
3.42 ghrendriydgandhaprattistath
3.43 rotrendriycchabdajna tath
3.44 oakadravydhikyajtskpratibandhakapavannalagatijtadoaviayakaviparyayajna
prampratibandhakahetukam
3.45 srdradravya tatra bheajam
3.46 sasnehamrdra kryam
3.47 ckuapratttarajanyabhinnaviayakajnapram pramam
3.48 nirdoacakustatra janakam
3.49 cakurghtalaigikajna pramam
3.50 bhrambhvajanakamptavacanamgama
3.51 doajanyajnaviayako viparyaya
3.52 abdaprayogajanitajnaprattiviayo vikalpa
3.53 sadasatsambandhavivekavidhirahitajnaviayakam
3.54 abhvapratyayvalamban vtti nidr
3.55 s pratti tiktakaurasavaddravydandbhavati
3.56 pramennubhtrthsapramoa smti
3.57 madhurarasaparimjjtastvikodayt so yamiti vyapadea
3.58 itarendriyayogavirmo ntarniyamito bhysa
3.59 viayavirgata pravhotsht punapunarabhiniveana vairgyam
3.60 dnurvikaviayatvakaraasajstath
3.61 tbhy cittavttinirodha
3.62 yvaddhtusirdisacaratprpnavynodnasamnnilanirodhana bhramahetukam
3.63 sannaviayakajnahetukntartmntakaraayogbhysavat pavananirodhandarog
sa ciryurbhavati
3.64 tasmtprdipacakaphalbhta kryam
3.65 adenendriyetm manas sayujyate
3.66 sarvadhtava satvavaa gat
3.67 yatkle yadyoge yathvidhi phalaprad praj prajyante
3.68 tatsayogajtadhtava pravartakh (y kmayeta duhitara priy syaditi | t
nihya dadyt | priyaiva bhavati | sa na tu punargacchati)
3.69 strpusvtmabhgau bhinnamrtessiskay
3.70 praktipuruau pitarviti smtau
3.71 vttivyavahitasvarpanihamana utshtpunapunarabhiniveana yogbhysa
3.72 dartiayodbhtabhyobhyonirkyogdiu bhmi
3.73 t nihya dadyt
3.74 priyaiva bhavati
3.75 neha punargacchati
3.76 aihikmumikaviaynubhvyabhogaikanyamiti jna vairgyam
3.77 aviaynandtmakanairantaryajnnandahetuka vairgyam
3.78 tasmddhtavastadrogabhmyvaambh
3.79 bhogyatana arram
3.80 tatparamapuruakhyterguavaityam
Chapter 3 11
Chapter 4
4.1 gatgatmtavadgatasamdhikriyay yogasnnidhyam
4.2 tvrasayogkhymsanna samdhi
4.3 savega kriyheturdhatarasaskra
4.4 gatgatopyabhedavat samdhiphala csannam
4.5 mdumadhytimtratvttato viea
4.6 mdumadhytimtr ityupyabhed
4.7 mdusayogo madhyamasayogastvrasayogaca
4.8 tridh bhedanena vyornavayogino bhavanti
4.9 pacadaakamala jaghdeagata sahasrasirdhraka pacanmarmagatam
4.10 gatgatasaskropakrakapavanayogassamdhi
4.11 varapreritaceraya hithitakryoddeyaviayapravartakaceraya arram
4.12 uddharashrajanyadhtupreritasirgatapavanavaaccalantmakam
4.13 jaghpadmapoakmtapravhaparimayogavaaccalati
4.14 lavaarasajanyapavanayogarasapravartaka kleakarmavipkayparma puruaviea
vara
4.15 srotomrgasirtriatadhardaadaapadma prattigamangamana ceraya bhavati
4.16 svdvamlalavaarasajanynilasiray prayan jaghanapadmaviaya pracalati
4.17 svdurasavirasadravydandajrdmmbuvddhirudara jyate
4.18 svdurasavadvirecanadravya tatra bheajam
4.19 anaianaireva recayet
4.20 pavandyaprakopdagnerbala poayankriykrama
4.21 virasadravydanjrajanyasirmrgasthitapavanavigaty sirrastiprasravad
ajrdmmbuvddherudara jyate
4.23 pavanaprakopahetukarktitalalaghvativedanrucivivaravirassyatandrmrchdhab
hramatjvartisrgaptatva pittaprakopodarmayahetukam
4.24 vsakhsabhramavidhatimiratvakpalitatanuretodhtusirjtarasa kapha kapha karoti
4.25 pavanapittaprakopajanakadvitrirasajtnusarita uktobhayalakaagrasta-
vtapittodarmayo jeya
4.26 kaphapittaprakopajanakadvitrirasajtnusaritatattallakaalakitakapha-pittodarmayo
jeya | kaphavtodarmaya dvitrirasajtnusaritobhayalakaa-
jnajanyakaphavtmaya vidyt |
rassmsamedovikrajanakadvitrirasnusaritatattallakaajnagocarapavanapittakap
hodarmayo dussdhya
4.27 krimijanakaplhodarmayastath
4.28 kavamlalavaarasavaddravydanajtamalamrgvarodhant
tatsirrandhramrgagatordhvahtparipraapavanaprakopant
puophavisarparukprado bhavati
Chapter 4 13
4.29 bhramavamipipscharditmrchntarvidhgaspandanruciput
pittapnuobhalakaam | pdajnujaghrorukaiphabjaprvti vyathtisra-
rkattitasarvgaspandana pavanaobhapulakaam
4.30 vsakhsanskipakmakarakapoladantrtipnasairastodana
puobhavisarpmayalakaam
4.31 bhyaviagrastavaddhtudak
4.32 vtapittarasavirasadravyasasargajtavtagatirodhandrassgdhtuvidaat-
tvakplitya purogahetukam
4.33 hdi sthitmapittaviasra pdapadmaoakam
avarabodhakacatustriatsirsasargavadamtapravharodhantpavanajanymay
pravardhante
4.34 amtapravhlavlopajvyvarodbodhaka
sarandhrakbhyantaradharaasirmapittaviasragrasana pavanaprakopahetukam
4.35 sirmrgagatapavanamsadhtvanustajnujaghorubjaprvapadmagata i, u, , e, o, ai
varodbodhakasarandhrakbhyantaradharasirmrgagatapavanagati-
nirodhndanilaprkopo bhavati
4.36 tatsirmrgagatapavanaprakopabheddhihnopdhibhedtpavanavikra-bhed |
mapittaviarasavirodhiddravya bheajam
4.37 prvasmddvigua pthutay bhti
4.38 trisahasrasirhetuka madhurbhta jvalayati
4.39 prajotpdakahetubhta bhavati
4.40 madhurarasdandasgdhturbhavati
4.41 mlarasdana msadhtuprada bhavati
4.42 lavaaraso medodhtuprada
4.43 dyadvidhtusra jaghpadmahetukam
4.44 tiktarasbhivardhita medodhtusthitadaadalapadma kaipradeagatam |
sahasrasirdgatmta tasya tatpoakam | tiktarasdhikakaphaprademta tatra
doajanyam | pigalmrgdgatapavananirodhana subheaja supoakam
4.45 bahi pavana recayet tameva prayet
4.46 tasmcciryurbhavati
4.47 candrakalyatamarutpracoditapadma mukulbhavati | sryakalgatapavand vikasati
4.49 akamalnmdibhta mldhrakam
4.50 tiktoaarasapradnajanyamedomajjdhrakadaadalapadma sahasrasird gatmta
tatra sicati
4.51 ipigalgatmta sicati
4.52 sarvrthn hetubhtn sarvasukhasdhakam
4.53 praktipuruayoraikya bhavati
4.54 prthivvayavdhikyopalabdhiryatra tatsraka prthivaguam
4.55 ekadoanivartaka yvattadekasrakam
4.56 abdravyvayavdhikyajanyasvdurasopalabdhiryadyattattatsrakam
4.57 ye ye arrssamadravytmak tatra tatra kiciducitasvdurasa
4.58 tatpavananivartaka subheajam
4.59 analadravyvayavdhikyajtdhikarpopalambhakayvadrasavaddravya tatsrakam
4.60 gaganadravydhikaabdaguopalambhakatva pramam
14 Chapter 4
Chapter 5
5.1 nbheradhastdrdhva hdi sthitavtapittakaphadossamast asamast asamagr
anyonya te mayotpdak
5.2 yatrasth ye rasstattadudbhtajtste dhtupoak
5.3 dvirasrtharasahnrthahnarasavnanilanivraka
5.4 madhurtimadhura kramdvtapittaghnau kapha kuruta
5.5 mltymlau ca tath
5.6 lavaa pavana hanti | kaphapittakaraam
5.7 hndhikalavaarasa kaphapavana hanti pitta kurute
5.8 tikta kaphapitta hanti mruta kurute
5.9 kau kapha hanti | vtapittahetukam
5.10 kauktikauka kaphnila hanti | pitta kurute
5.11 kaya kaphapitta hanti | mruta kurute | hndhikakaya kaphamruta hanti |
pitta kurute
5.12 doe tridoahetvanyahetukavikraviruddhayvadrasaikabhvtmakaikarasdi
nivartaka
5.13 rasdidravyasrajssakalmayanivartak
5.14 adoadhtupoakasrakam
5.15 pakvmayag pavandy svdukayakaukaistiktmlalavaai klapkajayogyai
dhraarecaktmakadravyairvividhai dvividhmay pravardhante
5.16 bhguau gurumandau | snigdhahimvpa | lakasndratargne | mdusthit
gurumruta | sukmaviad viyata | viruddhaviayak pratikrak |
deadehakladravyakarma yathyogo yvadrogaptaka
5.17 svasthsvasthssmajmayssadoag vidoag
5.19 dehadeakladravyakarma yathyogakaraa yvadrogaghtakam
5.20 virasaviamapacanajtadvidoaikavidhadhtumrgag dvidoag
5.21 caramarasapacatarogastridoaga
5.22 yvaddoapacana nirvitarka
5.23 yvaddhtuprasddhno doapacanakla
5.24 viruddharasajtayvaddhtvadhirohadekadhtuka
5.25 rasjravirasdhikaviruddharasajadodhikaikavabhibhtassvasthnacyuto
bahirujjvalayan jvarassmajta
5.26 viamarasapacanarasavirasdiyvaddhtuprasddhno doapacanakla
5.27 ekamekaadhtugatssusdhy
5.28 dvirasadvidoapracramsamedonugatarasapradhnaikadoapacanadvidoaj
dussdhy
5.29 evamanyonyadoajtca
5.30 dvirasdhikaikajtatridoarasarpnuguarog asdhy
5.31 evamekadhtugatcsdhy
5.32 adossadossamadossaruj ruja
16 Chapter 5