Produkcja I Przechowalnictwo Ziarna Zboz I Nasion Oleistych

W
WIITTOOLLDD G
GUUDDAACCZZEEW KII,, IIW
WSSK WOON
NAAK
KOONNOOPPKKAA,,
WIITTOOLLDD K
W KOOZZIIRROOKK,, M
MAAGGOORRZZAATTAA T
TAASSKKAA
PRODUKCJA I PRZECHOWALNICTWO
ZIARNA ZB I NASION OLEISTYCH
PPRRZZEEW
WOOD
DNNIIK
KDDO
O ZZAAJJ
LLAABBO ORRYYJJN
ORRAATTO NYYC
CHH
K
KAATTEED
DRRA
A PPRRZZEETTW
WRRSSTTW
WAA II CCH
HEEM
MIIII SSU
URRO
OWWCC
WW RRO
OLLIIN
NNNY
YCCH
H
W
WYYD
DZZIIA
A N
NAAU
UKKII O
O Y
YWWN
NOOCCII
U
UNNIIW
WEERRSSY
YTTEETT W
WAARRM
MII
SSK
KOO -- M
MAAZZU
URRSSK
KII W
WOOLLSSZZTTY
YNNIIEE
KatedraPrzetwrstwaiChemiiSurowcwRolinnych
WICZENIE 1
KOMPUTEROWE SYSTEMY ANALIZY OBRAZU W OCENIE CECH GEOMETRYCZNYCH I

ANALIZIE STANU POWIERZCHNI ZIARNA ZB I NASION OLEISTYCH
1. Podstawy teoretyczne
Szybki rozwj techniki cyfrowej, a w szczeglnoci sprztu komputerowego

przeznaczonego do automatycznej analizy obrazu przyczyni si do gwatownego rozwoju bada
wykorzystujcych cyfrowe systemy wizyjne. Zakres ich stosowania stale si powiksza o nowe
dziedziny nauki i nowe techniki badawcze. Analiza obrazu jest szeroko stosowana w medycynie
- midzy innymi do analizy zdj rentgenowskich i preparatw krwi, w biochemii - do
obserwacji zmian ste i rozmieszczenia jonw Ca2+, Mg2+, K+, Na+, H+ w komrkach,
pomiarw zmian napi powierzchniowych roztworw powierzchniowo aktywnych, jak rwnie
w fizyce, mechanice, technice laserowej, czy automatyce do rozpoznawania obrazw w
systemach wizyjnych robotw przemysowych.
Analiza obrazu jest take coraz czciej stosowana w inynierii i technologii ywnoci
jako zasada systemw pomiarowych i sterujcych on line. Dotychczasowy stan bada
wskazuje na moliwo szerokiego stosowania komputerowych systemw analizy obrazu
szczeglnie w klasyfikacji i ocenie materiaw ziarnistych takich jak: ziarno zb, nasiona
oleiste, kawa, ale rwnie: nasiona grochu i fasoli, owoce i warzywa (jabka, liwki, kapusta,
pomidory, ziemniaki itp.). Klasyfikacja oparta o systemy wizyjne jest prosta, szybka,
nie wymagajca przygotowania prbki (np. rozdrabniania) i stosowania odczynnikw
chemicznych.
2
BUDOWA KOMPUTEROWEGO SYSTEMU ANALIZY OBRAZU (Rys. 1)
Wzmacniacz Urzdzenia wejciowe
Inny ni mikroskopowy
Kamera obraz wejciowy
CCD
Konwerter Mikroskop
A/C
Monitor tekstowy
Monitor graficzny
Ukad przetwarzania Ukad zarzdzajcy:

obrazw komputer PC
o pamici operacyjnej ( HDD, SVGA, software )
od 0 do 32 MB
Piro wietlne Drukarka Pami Urzdzenie do

komputerowa masowa fotografii
Sie
Urzdzenia wyjciowe
Rys.1. Budowa komputerowego systemu analizy obrazu
3
System analizy obrazu skada si z nastpujcych czci (rys. 2, fot. 1):

urzdzenie wejciowe (kamery CCD o wysokiej rozdzielczoci i precyzji odtwarzania
geometrii przestrzennej analizowanego obrazu; uywane s zarwno kamery czarno-biae,
jak i kolorowe (dobr kamery zaleny jest od posiadanej karty analizy obrazu i potrzeb);
kamera moe by sprzona z mikroskopem w zalenoci od skali bada (mikro, makro);
urzdzenie wejciowe moe stanowi rwnie skaner - w przypadku analizy zdj),
wzmacniacz sygnau (wspczesne kamery CCD posiadaj wzmacniacz zintegrowany
z ukadem optycznym),
jednostka komputerowa skadajca si z dwch czci:
1) karty analizy obrazu z monitorem graficznym (karta umoliwia przetworzenie informacji
otrzymanej z kamery CCD na posta cyfrow i wywietleniu
jej na monitorze),
2) jednostki centralnej (komputera klasy PC z monitorem tekstowym i pakietem
oprogramowania - stanowi ona ukad zarzdzajcy prac caego systemu),
urzdzenia wyjciowe (np. drukarka, ploter, pami dyskowa i tamowa, urzdzenia
do fotografii itp.: urzdzenia te su do zapamitania i zobrazowania uzyskanych
informacji).
4
KARTA AKTYWIZACJI
OBRAZU
K
A
M
E
R
A KOMPUTER
OWIETLENIE MONITOR
DRUKARKA
Rys. 2. Elementy zestawu komputerowej analizy obrazu
Fot. 1. Stanowisko pomiarowe cyfrowej analizy obrazu (DIA)
5
Proces przetwarzania i analizy obrazu moemy podzieli na nastpujce gwne etapy (rys. 3):
DZIAANIE KOMPUTEROWEGO SYSTEMU ANALIZY OBRAZU
Skalowanie ekranu
Podwietlanie obiektw
Obraz szary Obraz szary

owietlony owietlony
od dou od gry
Filtracja
Binaryzacja wg
odcienia szaroci
Histogram
100
90
80
Liczba pikseli
70
60
50
40
30
20
10
0
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250
Odcie szaroci
Segmentacja obrazu i pomiar

jego cech
Opis obiektw
Wyniki pomiarw
Wydruk wynikw Tabele, wykresy Zapisywanie danych
Rys. 3. Algorytm komputerowego systemu analizy cech obrazu
6
1) uzyskanie obrazu i przetworzenie go do postaci cyfrowej

Sygna (obraz) rejestrowany przez kamer CCD jest wzmacniany, a nastpnie
przetwarzany na sygna cyfrowy. Obraz jest zapamitywany przez kart analizy obrazu
w postaci macierzy o wymiarach np. 512 x 512 pikseli z informacj o odcieniu szaroci kadego
elementu w skali np. od 0 do 255 (piksel jest to najmniejszy wyrnialny element obrazu,
ktremu przypisany jest okrelony atrybut - numer odcienia szaroci). O wymiarach
rejestrowanej macierzy decyduje rozdzielczo karty analizy obrazu i kamery CCD.
2) wstpne przetworzenie obrazu (filtracja)

Gwnym celem tego etapu jest polepszenie jakoci obrazu, czyli jego filtracja. Istnieje
wiele metod filtracji, z ktrych najwaniejsze to:
metody jednopunktowe
W metodach tych przetwarzaniu podlega kady element obrazu z osobna (na jego
warto nie wpywa warto elementw ssiednich). Oglna posta funkcji przetwarzania jest
nastpujca:
g (x,y) = h [f (x,y)]
gdzie: f(x,y) - sygna wejciowy,
g(x,y) - sygna przetworzony (wyjciowy),
h[] - operator przetwarzajcy wartoci poszczeglnych pikseli obrazu wejciowego
na posta wyjciow. Istnieje moliwo zastosowania jednego (lub wicej)
z wielu operatorw. Przetwarzanie realizowane jest kolejno lub wspbienie.
Najczciej stosowan technik realizacji tego odwzorowania jest tzw. technika look up the
tabel. Polega ona na nadaniu nowych wartoci jasnoci poszczeglnym pikselom tak, aby obraz
opisany by penym zakresem poziomw intensywnoci (odcieni szaroci).
metody wykorzystujce analiz piksela i jego otoczenia
W tej grupie metod na kocow warto przetwarzanego elementu wpywa warto
elementw ssiadujcych.
Spord wielu filtrw dziaajcych wg tej zasady wymieni naley filtry:
uredniajce - wyrwnujce obraz,
medianowe - pozwalajce na eliminacj pojedynczych punktw zdecydowanie rnicych
si od ta lub wyostrzajce obraz,
konwolucyjne - wyostrzajce obraz i poprawiajce jego jako,
dolnoprzepustowe - usuwajce pojedyncze zakcenia i wygadzajce obraz,
grnoprzepustowe - wykorzystywane m.in. do detekcji krawdzi;
7
gradienty specjalne Sobela, Robertsa, Rewitta wykorzystywane m.in. do detekcji krawdzi

i naronikw w wybranym kierunku np. pnoc, poudnie czy pnocny-wschd lub -zachd.
Moliwe jest rwnie stosowanie wielu rnych filtracji i obrbka obrazu polegajca na
dodawaniu poszczeglnych przefiltrowanych obrazw, czy ich odejmowaniu, urednianiu lub
wyciganiu czci wsplnej.
We wstpnym przetwarzaniu obrazu due znaczenie ma dobr odpowiedniego owietlenia.
W zalenoci od rodzaju badanych obiektw wykorzystuje si takie rda wiata, jak: arwka,
halogen, jarzeniwka, laser oraz lampa stroboskopowa. Najczciej wykorzystuje si owietlenie
laserowe, strukturalne lub owietlenie sterowane z procesora wizyjnego.
3) binaryzacja obrazu
Celem tego etapu jest znaczna redukcja informacji zawartych w analizowanym obrazie.
Binaryzacj obrazu realizujemy przez progowanie (tzw. thresholding). Ustalajc pewn warto
jasnoci jako prg, dokonywana jest zmiana wartoci atrybutw poszczeglnych elementw
skadowych wg zalenoci:
{
1 , gdy f ( x , y )
b ( x, y ) =
0 , gdy f ( x , y ) <
Gwnym problemem binaryzacji obrazu jest dobranie odpowiedniej wartoci progowej

takiej, aby widoczne byy wszystkie istotne elementy analizowanego obrazu.
Binaryzacja polega wic na zamianie obrazu o penej skali odcieni szaroci na obraz, ktrego
elementy skadowe posiadaj jeden z dwch atrybutw:
" 0 " to
" 1 "- obiekt
4) segmentacja obrazu oraz wyznaczenie jego cech i analiza wynikw

Segmentacja polega na wyodrbnieniu widocznych na obrazie obiektw i okreleniu
ich lokalizacji.
Wyznaczenie cech obrazu polega na gromadzeniu jak najwikszej iloci informacji
o analizowanych obiektach. W zalenoci od potrzeb np. dla czstek materiau ziarnistego mog
to by nastpujce wielkoci: dugo, szeroko, pole powierzchni (definiowane jako liczba
8
pikseli znajdujcych si wewntrz obrysu obiektu), czy te obwd (tzn. liczba pikseli
stanowicych obrys obiektu). W przypadku wyskalowania obrazu i wprowadzenia ukadu
wsprzdnych kartezjaskich moliwe jest rwnie okrelenie nastpujcych wielkoci:
maksymalnych wymiarw w kierunku osi X lub Y, wsprzdnych rodka cikoci
i momentw geometrycznych.
Tak due iloci informacji, o analizowanych obiektach, w wielu przypadkach mona zredukowa
poprzez wyznaczenie wybranych wspczynnikw ksztatu, ktre skutecznie mog zastpi
pewn ilo danych otrzymanych w procesie segmentacji.
Najczciej wykorzystywane wspczynniki ksztatu wyraone s nastpujcymi zalenociami:
S
wspczynnik konturu obwodu obiektu W=
L2
S
wspczynnik cyrkularnoci W1 = 2

L
wspczynnik cyrkularnoci W2 =

L
wspczynnik Malinowskiej W3 = 1
2 S
S
wspczynnik Blaira-Blissa W4 =
2 ( r 2 ) d s
S3
wspczynnik Danielssona W5 =
( ds ) 2
s
( d )2
wspczynnik Haralicka W6 =
n d2 1
rmin
wspczynnik Lp1 W7 =
Rmax
L
wspczynnik Lp2 W8 = max
L
2 S
wspczynnik Mz W9 =
L
gdzie:
L - obwd rzutu obiektu,
S - pole rzutu obiektu,
r - odlego elementu pola ds od rodka cikoci obiektu,
l - minimalna odlego elementu od konturu obiektu,
9
d - odlego pikseli konturu obiektu od jego rodka cikoci,

n - liczba punktw konturu,
rmin - minimalna odlego konturu od rodka cikoci,
Rmax - maksymalna odlego konturu od rodka cikoci,
Lmax - maksymalny gabaryt obiektu.
Dodatkowe informacje o badanych obiektach uzyskuje si poprzez analiz ich gstoci

optycznej (zmiennoci odcieni szaroci). Standardowymi parametrami wykorzystywanymi do
tych bada s: gsto optyczna powierzchni obiektu (wyraona histogramem), maksymalny
(max) i minimalny (min) odcie szaroci, rnica max - min odcie szaroci, redni odcie
szaroci i odchylenie standardowe.
Analiza otrzymanych wynikw jest najwaniejsz czci pracy z systemem wizyjnym.
Czsto pomimo wczeniejszego uproszczenia opisu obrazu istnieje konieczno dalszej, jeszcze
wikszej, redukcji informacji. Moemy tego dokona za pomoc zastosowania oblicze
statystycznych, tzn.: wartoci redniej, mediany, mody, odchylenia standardowego, wariancji.
Parametry te dokadnie opisuj analizowany obraz i mog suy do rozpoznawania danej klasy
obiektw np. ziarna pszenicy od innych rodzajw zb i zanieczyszcze.
2. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest:

zapoznanie si z budow i prac komputerowego systemu analizy obrazu oraz
moliwociami jego wykorzystania w analizie cech fizycznych materiaw sypkich
(ziarna zb i nasion);
praktyczne okrelenie: cech geometrycznych i jakoci optycznej (barwy) powierzchni ziarna
zb i nasion oleistych za pomoc zestawu komputerowej analizy obrazu;
manualne wyznaczenie cech geometrycznych ziarna zb i nasion oleistych;
wyznaczenie wartoci
okrelenie rnic w badanych cechach fizycznych dla rnych rodzajw i odmian ziarna
zb i nasion oleistych.
10
3. Materia bada
Materiaem bada s prby ziarna pszenicy, yta, pszenyta lub jczmienia (fasoli,
grochu, fasoli, soi, rzepaku lub bobiku) okrelonych odmian. Z bdcych do dyspozycji
rodzajw ziarna naley wybra 3 odmiany i wykona oznaczenia cech fizycznych w 5-ciu
powtrzeniach. W analizie wizyjnej naley wybra po 3-4 prby ziarna (nasion) rnych
gatunkw, o zrnicowanej wilgotnoci i wykona jego analiz za pomoc komputerowego
systemu analizy obrazu.
4. Zadania do wykonania
(a) pomiar cech geometrycznych ziarna i nasion,
(b) analiza gstoci optycznej (pomiar barwy) powierzchni ziarna i nasion.
5. Sposb wykonania wiczenia i opis urzdze pomiarowych

(a) pomiar cech geometrycznych metod komputerowej analizy obrazu
na pytce pomiarowej umieci wzorzec odlegoci (papier milimetrowy). Wzorzec owietli
wiatem biaym " od gry ",
wprowadzi uzyskany obraz do pamici komputera. Na jego podstawie wykona kalibracj
systemu (kalibracj zapisa jako plik o okrelonej nazwie),
prbk 20 - 30 ziaren (nasion), o okrelonej wilgotnoci (uoonych rwnolegle wzgldem
siebie), umieszcza pojedynczo na pytce pomiarowej, wprowadzi obraz obiektu do pamici
komputera (zapisa),
wykona binaryzacj obrazu (warto progowa powinna by staa dla wszystkich
analizowanych prb),
wykona pomiar podstawowych cech geometrycznych (dugo, szeroko, rednic, obwd,
pole powierzchni) - otrzymane dane zapisa,
w arkuszu kalkulacyjnym (np. MS Excel) wykona obliczenia nastpujcych
wspczynnikw ksztatu: W, W1, W2, W3, W9,
wykona w/w czynnoci dla pozostaych analizowanych prbek,
obliczy wartoci rednie, median, mod, odchylenie standardowe oraz wspczynnik
zmiennoci wszystkich wyznaczonych wielkoci dla poszczeglnych prb.
(b) analiza gstoci optycznej (barwy) powierzchni metod komputerowej analizy obrazu
wykona kalibracj ukadu pomiarowego,
11
prbk 20 - 30 ziaren (nasion), o okrelonej wilgotnoci (uoonych rwnolegle wzgldem

siebie), umieci na pytce pomiarowej oraz owietli - uzyskany obraz zapisa,
wykona binaryzacj obrazu (warto progowa powinna by staa dla wszystkich
analizowanych prb),
wykona analiz stanu powierzchni, tj. dokona pomiaru barwy ziaren (nasion) wyznaczajc
poziomy szaroci oraz skadowe modeli barw: RGB, HSI, CIEL*a*b*.
obliczy nastpujce wielkoci:
- rnic pomidzy max - min odcieniem szaroci oraz skadow barwy,
- redni odcie szaroci oraz wartoci rednie skadowych modeli barw,
- odchylenie standardowe,
- wspczynnik zmiennoci.
6. Analiza wynikw
Uzyskane wyniki zestawi w formie tabel i wykresw zalenoci. Wyznaczy dla

wartoci kadej cechy redni bd pomiaru i jego precyzj. Na podstawie otrzymanych wynikw
dokona ich analizy i przedstawi wnioski. Do sprawozdania doczy wyniki analizy.
12
WICZENIE 2
ANALIZA RNIC ODMIANOWYCH WE WACIWOCIACH FIZYCZNYCH

ZIARNA ZB CECHY MASOWE
Cechy masowe ziarna maj znaczenie w technologii przechowywania i przetwrstwie

ziarna zb. Masa waciwa i masa 1000 ziaren informuje o stopniu wypenienia ziarna
skadnikami chemicznymi, o jego budowie morfologicznej, a take decyduje o ilociowym
skadzie produktw przemiau.
Masa waciwa ziarna zaley od jego skadu chemicznego a to ze wzgldu
na zrnicowane masy waciwe poszczeglnych skadnikw. Stwierdzono, e najwiksz mas
waciw 1,458 1,630 g/cm3 - charakteryzuje si skrobia. Masa waciwa biaek wynosi
1,345 g/cm3 (w tym glutenu 1,242 1,313 g/cm3), a tuszczu 0,892-0,999 g/cm3.
Przecitna masa waciwa ziarna zb w stanie absolutnie suchym przedstawia si
nastpujco [g/cm3]:
pszenica - 1,29 - 1,49
yto - 1,23 - 1,44
jczmie - 1,13 - 1,27
owies - 0,95 - 1,08
kukurydza - 1,19 - 1,25
ry - 1,11 - 1,12
Masa 1000 nasion jest podstawowym wskanikiem jakoci towarowej ziarna zb i jest
wyrniajc cech dla rnych odmian (Fot.1,2). Uzaleniona od niej jest wydajno wielu
procesw czy operacji jednostkowych, np. decyduje ona o wydajnoci obuskiwania ryu, a
wspczynnik korelacji wynosi 0,96.
Stwierdzono rwnie, e wycig mki wzrasta z 69,5% do 74,6% wraz ze wzrostem
masy 1000 ziaren z 18,2 g do 41,5 g. Jest to zwizane ze zwikszeniem wzgldnego udziau
bielma skrobiowego w ziarnie, gdy przy wzrocie masy 1000 ziaren z 15,0 do 30,0 g, zawarto
skrobiowej czci bielma wzrasta z 64 do 80%.
13
Gsto w stanie zsypnym (gsto usypna, masa objtociowa) oraz porowato

warstwy ziarna s ze sob cile powizane.
Gsto to masa okrelonej objtoci ziarna, na ktre skadaj si ziarna waciwe,
zanieczyszczenia i powietrze z przestrzeni midzyziarnowych. Zaleno midzy masowymi
cechami ziarna, a porowatoci warstwy mona opisa nastpujcym wzorem:
2
P= 100 [%] [1]

gdzie:
P - porowato warstwy ziarna,
- masa waciwa ziarna [kg/m3],
2 - gsto w stanie zsypnym [kg/m3].
Przykadowe wartoci gstoci w stanie zsypnym wybranych rodzajw ziarna zb [kg/m3]:
pszenica - 750 - 850
yto - 670 - 750
jczmie - 480 - 680
owies - 300 - 550
proso - 680 - 750
kukurydza - 600 - 850
gryka - 460 - 550
pszenyto - 608 - 675
Gsto w stanie zsypnym ma istotny wpyw na wycig mki podczas przemiau ziarna.
Dla pszenicy twardej stwierdzono np., e przy obnieniu gstoci
z 819 - 843 kg/m3 do 691 - 716 kg/m3 wycig mki zmniejszy si z 72,1 do 66,4%.
Gsto w stanie zsypnym decyduje rwnie o adownoci zbiornikw magazynowych, a
porowato warstwy, ziarna wahajca si dla zb w granicach 35 60 %, o atwoci
prowadzenia zabiegw konserwacyjnych, np. aktywnej wentylacji.
2. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest okrelenie istotnoci rnic w badanych waciwociach fizycznych
dla rnych rodzajw ziarna zb lub ich rnych odmian.
14
3. Materia bada
Materiaem bada s prby ziarna pszenicy, yta, pszenyta lub jczmienia okrelonych
odmian. Z bdcych do dyspozycji rodzajw ziarna naley wybra 3 odmiany
i wykona oznaczenia cech fizycznych w 5-ciu powtrzeniach.
(c) oznaczenie wilgotnoci,
(d) oznaczenie masy 1000 ziaren,
(e) oznaczenie masy waciwej,
(f) oznaczenie gstoci w stanie zsypnym,
(g) oznaczenie porowatoci warstwy ziarna.

(a) oznaczenie wilgotnoci - wg PN-91/A-74010 i PN-90/A-74009
(b) mas 1000 ziaren - wg PN-68/R-74017
Na wibrujc powierzchni robocz (1) licznika nasion LN-S-50 (Fot. 1) rozsypa okoo
100 g ziarna, nastawi dan ilo nasion do odliczenia na liczniku (2) np. 250 szt., wczy
urzdzenie przyciskiem sie (3) i start (4). Pokrto regulujce (5) szybko przesuwu nasion
ustawi w pozycji rodkowej na skali. Pod koniec liczenia danej iloci nasion, licznik przy
wcinitym przycisku czuo (6) zwolni tempo liczenia ostatnich
10-ciu nasion. Odliczon ilo nasion zway na wadze technicznej z dokadnoci do 0,1 g
i przeliczy na mas 1000 nasion.
15
Fot. 1. Licznik nasion LN-S-50

1- wibrujca powierzchnia robocza
2- licznik nastawny
3- wcznik urzdzenia
4- pokrto regulacji szybkoci podawania nasion
5- przycisk regulujcy czuo
(c) oznaczenie masy waciwej metod objtociow
Na wadze technicznej odway 25 g ziarna. Policzy ilo nasion w nawace i przesypa
cao do biurety o pojemnoci 100 cm3, wypenionej 50 cm3 wody. Odczyta poziom wody w
biurecie po wsypaniu ziarna. Z rnicy poziomw obliczy jego mas waciw ze wzoru:
m
Mw = [kg/m3] [2]
V
gdzie:
Mw - masa waciwa,
m - masa prbki ziarna [kg] o objtoci V [m3].
Znajc ilo ziaren w prbie obliczy objto zastpcz jednego ziarna (Vz).
16
(d) gsto w stanie zsypnym wg PN-73/R-74007

Przyrzd do pomiaru gstoci w stanie zsypnym tzw. wag holendersk, przedstawiono
na fotografii 2 i 3. Skada si ona z nastpujcych elementw: wagi (1), naczynia pomiarowego o
objtoci 250 cm3 (2), noa (3), krka opadowego (4), nadstawki (5) i odwanikw (6).
Fot. 2. Elementy wagi holenderskiej

1) waga, 2) naczynie pomiarowe, 3) n, 4) krek opadowy, 5 nadstawka, 6) odwaniki
Fot. 3. Waga holenderska po zoeniu do oznaczania gstoci w stanie zsypnym
17
Sposb wykonania pomiarw:

1) sprawdzi wytarowanie naczynia pomiarowego zawieszajc na jednym ramieniu wagi
naczynie z krkiem opadowym, na drugim rwnowac jego ciar przeciwwag,
2) w szczelin naczynia wprowadzi n,
3) na n pooy krek opadowy,
4) doczy nadstawk,
5) pojemnikiem nabra prb ziarna i z wysokoci 3 - 4 cm napenia ziarnem nadstawk,
strumieniem rwnomiernie skierowanym na rodek w czasie okoo 8 sek.,
6) po napenieniu nadstawki wycign szybkim ruchem n, przytrzymujc rk pojemnik.
Gdy krek z ziarnem opadnie na dno pojemnika odci nadmiar ziarna przez cakowite
wsunicie noa do szczeliny. Czynno t wykonywa ostronie, tak, aby nie wstrzsn
gstociomierzem; w przypadku wstrznicia oznaczenie powtrzy,
7) wysypa nadmiar ziarna z nadstawki, zdj nadstawk, wyj n i zway pojemnik
na wadze, dokadajc odpowiednie krki odwanikw,
8) otrzymany wynik przeliczy na kg/m3.
(e) oznaczenie porowatoci warstwy ziarna
Porowato naley obliczy z danych uzyskanych z oznaczenia masy waciwej i gstoci
w stanie zsypnym wg wzoru [1].
6. Analiza wynikw
Uzyskane wyniki zestawi w formie tabel i wykresw zalenoci. Na tej podstawie

przeprowadzi analiz numeryczn uzyskanych wynikw oznacze i wybra najkorzystniejsz
do przetwrstwa odmian. Okreli odmiany, dla ktrych wartoci rnic wyznaczonych cech
fizycznych nie przekraczaj bdu dowiadczenia.
Do sprawozdania doczy wyniki analizy.
18
WICZENIE 3
WYZNACZANIE WARTOCI CECH FIZYCZNYCH ZIARNA ZB -

CECHY POWIERZCHNIOWE
Cechy powierzchniowe, podobnie jak inne waciwoci fizyczne ziarna s istotne w wielu
operacjach jednostkowych procesu przetwrstwa zb. Znajomo wartoci
tych cech odgrywa szczegln rol w projektowaniu magazynw (np. okrelenie wysokoci
pryzm w magazynach podogowych), konstrukcji lejw zsypowych, silosw i komr
magazynowych.
Pynno materiaw sypkich ma duy wpyw na ich skadowanie w silosach, zarwno ze
wzgldu na technologi skadowania, jak i obliczenia wytrzymaociowe.
Znajomo waciwoci fizycznych masy zboowej jest wymagana do okrelenia
napre dziaajcych na boczne ciany elewatora. Do opisu si dziaajcych na ciany boczne
wykorzystuje si powszechnie rwnanie Janssena:
wRg ' K h
Lh = [ 1 exp ( )] [kPa] [1]
1000 ' R
gdzie:
Lh - cinienie wywierane na ciany boczne na gbokoci h,
w - gsto ziarna w stanie zsypnym [kg/m3],
R - rednica hydrauliczna elewatora [m],
g - przypieszenie ziemskie [m/s2],
- bezwymiarowy wspczynnik tarcia zewntrznego przechowywanego ziarna,
h - gboko mierzona od powierzchni ziarna w silosie [m],
K - stosunek cinienia wywieranego na ciany boczne do cinienia wywieranego na dno
zbiornika. Jest on okrelany na podstawie wspczynnika tarcia wewntrznego ziarna,
np. wedug Canadian Farm Building Code, 1983.
Skadow pionow siy dziaajcej na jednostk dugoci dna zbiornika Pv mona
obliczy na podstawie wzoru:
wgh
PV = ( LV ) R [N/m] [2]
1000
19
gdzie:
Pv- skadowa pionowa siy dziaajcej na jednostk dugoci dna zbiornika,
Lv - skadowa pionowa cinienia na gbokoci h [kPa].
Do waciwoci fizycznych, ktre wpywaj na rozkad si i cinie w zbiornikach nale:

gsto ziarna w stanie zsypnym oraz wspczynniki tarcia zewntrznego i wewntrznego ziarna.
Na podstawie przeprowadzonej analizy podanych rwna wynika, e:
zmniejszenie gstoci ziarna w stanie zsypnym powoduje proporcjonalny spadek si
dziaajcych na ciany boczne i dno silosa,
wzrost wspczynnikw tarcia zewntrznego i wewntrznego ziarna powoduje zmniejszenie
cinienia na ciany boczne silosa,
wzrost wspczynnika tarcia zewntrznego powoduje zwikszenie si dziaajcych na dno
zbiornika,
wzrost wspczynnika tarcia wewntrznego ziarna powoduje zmniejszenie si dziaajcych na
dno zbiornika.
Cechy powierzchniowe s rwnie podstaw do rozdzielania skadnikw mieszanin
ziarnistych, zwaszcza w maszynach typu tarciowego takich jak: selektory, ptniarki, mijki.
Wykorzystuje si je rwnie w rozdzielaczach magnetycznych do rozdzielania ziarna lub nasion
o rnej chropowatoci powierzchni (wykorzystujc ich odmienn zdolno do zatrzymywania
sproszkowanych preparatw ferromagnetycznych).
Znajomo tych cech, jest niezbdna take przy rozwizywaniu problemw transportu
nasion lub ziarna przy pomocy przenonikw. Jedn z cech okrelajcych waciwoci
powierzchniowe ziarna jest jego sypko. Okrela si j jako zdolno wzajemnego
przemieszczania si ziarniakw pod wpywem dziaania si zewntrznych ograniczonych jednak
przyczepnoci i tarciem powierzchni styku ziarniakw. Sypko ziarna, zwana te jego
ruchliwoci, zaley przede wszystkim od stanu gwnego skadnika masy ziarna, a mniej od
domieszek. Przy swobodnym spadaniu ziarniakw na paszczyzn poziom powstaje stoek, o
okrelonym naturalnym stoku, ktrego kt nachylenia nazywamy ktem naturalnego stoku lub
ktem usypu. Kt ten jest rny dla poszczeglnych gatunkw ziarniakw i zaley m.in. od ich
ksztatu, budowy, wilgotnoci i obecnoci zanieczyszcze.
Najwiksz sypko maj ziarniaki suche, okrge lub zblione do kuli i o powierzchni gadkiej
(Tab.1).
20
Tabela 1
Przykadowe wartoci kta usypu [o] dla ziarna zb o rnej wilgotnoci
Wilgotno ziarna [%]
Gatunek
11,1 11,9 14,6 15,3 17,8 20,7 22,1
Pszenica - - - 30 - 38
yto 23 - - - 34 - -
Jczmie - 28 - - 32 - -
Owies - - 32 - - 41 -
Inn miar cech sypkoci jest kt zsypu. Definiuje si go jako najmniejszy kt

nachylenia paszczyzny, przy ktrym nastpuje zelizg po niej materiau sypkiego [o]. Warto
tego kta jest zazwyczaj o kilka stopni nisza ni kta usypu.
Z pozostaych cech powierzchniowych naley wymieni rwnie wspczynnik
tarcia statycznego, definiowany podobnie jak kt zsypu lecz, wyraony wartoci tangensa kta
(Tab. 2).
Tabela 2
Przykadowe wartoci wspczynnika tarcia statycznego (tg ) dla wybranych odmian ziarna
pszenyta
Odmiana
Rodzaj powierzchni
BOLERO GRADO MAH 183
Drewno 0,43 0,43 0,58
Stal 0,37 0,36 0,52
Guma 0,38 0,36 0,44
2. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest wyznaczenie wartoci cech powierzchniowych ziarna
jako materiau wyjciowego do oblicze konstrukcyjnych, planowania transportu
i magazynowania.
3. Materia bada
Materiaem bada s prby ziarna pszenicy, yta, pszenyta lub jczmienia okrelonych
odmian. Z bdcych do dyspozycji rodzajw ziarna naley wybra 3 odmiany
i wykona oznaczenia cech fizycznych w 5-ciu powtrzeniach.
21
(a) oznaczenie wilgotnoci,
(b) oznaczenie kta usypu,
(c) oznaczenie kta zsypu,
(d) oznaczenie wspczynnika tarcia statycznego.

(a) oznaczenie wilgotnoci - wg PN-91/A-74010 i PN-90/A74009
(b) oznaczenie kta usypu - wg Zielenkowa
Do cylindra pomiarowego (1) przyrzdu (Fot. 1) wsypa ilo ziarna wypeniajc cao
objtoci. Pod otwr wysypowy podstawi zlewk. Penym, jednostajnym ruchem wycign
zasuw (2) i po swobodnym wysypaniu si ziarna odczyta kt usypu ze skali przyrzdu (3).
Wysypa pozosta w cylindrze cz ziarna i powtrzy pomiar.
Fot. 1. Przyrzd do oznaczania kta usypu wg Zielenkowa

(c) oznaczenie kta zsypu - wg Zielenkowa
Ustawi przyrzd pomiarowy w pooeniu pocztkowym (Fot. 2), napeni cakowicie
ziarnem, a jego nadmiar zgarn linijk. Przed pomiarem sprawdzi przy pomocy pionu (1)
prawidowo ustawienia przyrzdu. Powolnym, jednostajnym ruchem przechyli cz robocz
przyrzdu do pozycji pomiarowej i odczeka, a ziarno przestanie si zsypywa. Warto kta
22
zsypu odczyta ze skali przyrzdu (2). Po dokonaniu pomiaru wysypa pozostae ziarno i
powtrzy pomiar.
Fot. 2a. Przyrzd do oznaczania kta zsypu wg Zielenkowa (pooenie pocztkowe)

1- pion
2- skala pomiarowa
Fot. 2b. Przyrzd do oznaczania kta zsypu wg Zielenkowa (pooenie pomiarowe)
23
(d) oznaczenie wspczynnika tarcia statycznego

Przyrzd do pomiaru wspczynnika tarcia statycznego (rwni pochy) przedstawiono
na fotografii 3. Skada si ona z rynny pomiarowej (1), na ktr nakada si wybrany rodzaj
materiau, skali pomiarowej (2) oraz pokrta podnoszcego rami dwigni (3). Na ustawione
poziomo rami dwigni (pooenie 0), w jego grnej czci (4) rozsypa 2 3 g badanego
ziarna (w jednej warstwie i linii). Pokrcajc pokrtem doprowadzi do pozycji, w ktrej ziarno
zaczyna si zsypywa i odczyta wynik ze skali (z tablic odczyta warto tg ). Usun
pozostae ziarniaki i powtrzy pomiar.
Fot. 3. Przyrzd do oznaczania wspczynnika tarcia statycznego

1- rynna pomiarowa z wymienialn powierzchni
2- skala pomiarowa
3- pokrto dwigni
4- miejsce na prb ziarna
6. Analiza wynikw
Uzyskane wyniki zestawi w formie tabel i wykresw zalenoci. Na tej podstawie
wyznaczy dla analizowanych prb, warto kta usypu, kta zsypu i wspczynnika tarcia
statycznego. W celu zapewnienia przydatnoci do celw konstrukcyjnych i projektowania,
gospodarki magazynowej oraz transportowej wyznaczy dla wartoci kadej cechy redni bd
pomiaru i jego precyzj.
24
WICZENIE 4
JAKO TECHNOLOGICZNA PRZECHOWYWANIA ZIARNA ZB
W przetwrstwie ziarna zb due znaczenie posiada zachowanie niezmienionej jakoci

surowca w czasie przechowywania. W ziarnie zb, ktre jest ukadem biologicznym
moe nastpowa w wyniku dziaania enzymw obnianie jakoci technologicznej.
Najwiksze znaczenie, z punktu widzenia przechowalnictwa zb, maj enzymy lipolityczne,
ktre na skutek niskich wymaga (dziaaj przy aktywnoci wodnej powyej 0,2) mog
przyczynia si do wzrostu grzybw pleniowych, a przez to do wzrostu aktywnoci enzymw
amylolitycznych i proteolitycznych.
Zmiany, ktre nastpuj w ziarnie podczas przechowywania, zale od skadu ziarna oraz
parametrw przechowywania. Wraz z upywem czasu ronie w nim, nawet przy wilgotnoci
niszej od wilgotnoci krytycznej (ok. 14,5 %), ilo wolnych kwasw tuszczowych, zwizana z
dziaaniem lipaz rodzimych i grzybowych (grzyby pleniowe uaktywniaj si przy wilgotnoci
powyej 12,9 %). Podobne procesy zachodz podczas przechowywania mki, gdy wykazano,
e wolne kwasy tuszczowe pocztkowo nagromadzaj si szybko, potem coraz wolniej, szybciej
w mkach sabych, a wolniej w mocnych. W tabeli 1 przedstawiono zmiany wybranych
skadnikw w przechowywanej mce pszennej.
Nagromadzanie si wolnych kwasw tuszczowych ma zwizek ze zmniejszaniem si
iloci triacylogliceroli. Uwolnione kwasy nienasycone ulegaj nastpnie przemianom
oksydatywnym, intensyfikowanym poniej 8 % wilgotnoci. Po przekroczeniu pewnego zakresu
iloci produktw utlenionych pojawiaj si wady zapachu, smaku, a tym samym obnienie
jakoci technologicznej ziarna.
Spord enzymw amylolitycznych najwiksze znaczenie posiada - amylaza
(katalizuje ona hydroliz wielocukrowcw waciwych - skrobi). - amylaza ziarna pszenicy
stanowi ok. 0,1 % biaka ziarna. Optymalne pH - amylazy wystpujcej w ziarnie pszenicy,
yta, pszenyta, jczmienia i owsa wynosi 4,3 - 6,0 - optymalna temperatura dziaania 50 - 56
oC.
Tabela 1
Wpyw czasu i temperatury przechowywania mki pszennej na zawarto wybranych
skadnikw chemicznych
Czas przechowywania Pocztek Po 20 tygodniach przechowywania

Temperatura przechowywania przechowywania 10oC 25oC
Wilgotno - 9,5 % 10,4 % 9,5 % 10,4 %
Karotenoidy [g/g] 3,94 3,55 3,49 2,88 2,85
Kwasowo tuszczowa
22,7 35,7 40,4 52,3 56,8
[mg KOH/100 g]
Wolne kwasy tuszczowe
5,6 9,4 10,8 13,6 15,4
[% kwasu C18:0]
Liczba kolonii pleni [kolonie/g] 50-80 70-95 70-95 80-120 80-130
Tuszcz wolny [%] 1,93 1,88 1,86 1,92 1,84
w tym: lipidy niepolarne 86,5 86,2 86,1 85,0 85,8
Glikolipidy 7,4 7,3 7,0 7,4 7,5
Fosfolipidy 5,9 6,2 6,0 6,3 6,0
Tuszcz zwizany [%] 0,49 0,49 0,49 0,49 0,49
w tym: lipidy niepolarne 20,4 19,9 19,6 20,9 21,2
glikolipidy 49,6 49,3 48,9 48,6 49,1
fosfolipidy 30,3 30,6 31,0 30,2 29,7
Wyrniamy dwa typy - amylazy:

- green (zielona) - amylaza rozwijajcego si ziarna,
- malt (sodowa) - amylaza ziarna kiekujcego.
W przechowalnictwie ziarna zb ogromne znaczenie odgrywa malt - amylaza,
ktra rozmieszczona jest gwnie w owocni pod warstw komrek aleuronowych.
Przy wzrocie wilgotnoci ziarna i podczas kiekowania (sodowania) cakowita ilo
- amylazy, ktrej poow stanowi forma zwizana, znacznie si zwiksza. Amylazy ziarna
ulegaj termicznej inaktywacji w temperaturze wyszej od 70 oC.
Aktywno amylolityczn okrelamy najczciej porednio przez pomiar liczby
opadania. Metoda ta opiera si na pomiarze upynnienia skrobi mki w zawiesinie wodnej,
w temperaturze wrzenia wody, przy czym skrobia kleikuje i tworzy lepk zawiesin zalenie od
aktywnoci - amylazy. Im aktywno - amylazy wiksza, tym lepko mniejsza, a czas
opadania mieszada mniejszy.
26
Enzymy proteolityczne, podobnie jak enzymy amylolityczne, maj due znaczenie

w technologii zb. Aktywno enzymw proteolitycznych nie jest jednakowa we wszystkich
czciach ziarniaka. Najwysz aktywno wykazuje warstwa komrek aleuronowych i zarodek
(tarczka). Wzgldna aktywno proteaz warstwy aleuronowej jest ok. 5 razy wiksza od
aktywnoci proteolitycznej zarodka.
Podobnie jak amylazy wikszo proteaz wystpuje w formie zwizanej. Optymalne pH
dla proteaz ziarna pszenicy wynosi 3,7 - 4,4 , a dla yta i pszenyta 4,0 - 4,5.
Proteazy wraliwe s ponadto na czynniki blokujce grupy sulfhydrylowe powodujce
zmiany w trzeciorzdowej strukturze enzymu. Do niebiakowych inhibitorw proteaz zaliczy
mona wiele czynnikw utleniajcych m.in. bromiany, jodany, nadsiarczany, kwas jodooctowy,
nadtlenki kwasw tuszczowych oraz tlen.
Poraenie ziarna zb i nasion podczas przechowywania przez szkodniki magazynowe
oraz rozwj pleni, moe spowodowa zwikszenie aktywnoci proteolitycznej ziarna. Wynika
to ze wzrostu wilgotnoci i temperatury ziarna wskutek gromadzenia si wody i ciepa jako
produktw oddychania. Podczas porastania ziarna (w zych warunkach przechowywania)
aktywno proteolityczna wzrasta dziesiciokrotnie. Skutkiem duej aktywnoci proteaz w
ziarnie jest hydroliza biaek, a w szczeglnoci biaek glutenowych. Poprzez rozszczepienie
acuchw gliadyny i gluteniny nastpuje zmiana waciwoci reologicznych glutenu. Gluten
traci sprysto, staje si bardziej lepki (wzrost rozpywalnoci). Z ziarna, w ktrym zaszy
due zmiany w strukturze biaek glutenowych, otrzymujemy mk o niskiej wartoci
wypiekowej (mikisz pieczywa jest wilgotny).
Aktywno proteolityczn ziarna oceniamy najczciej porednio poprzez:
(a) okrelenie iloci glutenu mokrego (jego sprystoci i rozpywalnoci),
(b) okrelenie liczby sedymentacji,
(c) okrelenie indeksu glutenowego (GI).
Obecnie zalecane jest posugiwanie si indeksem glutenowym, jako metod prost,
szybk i wysokoskorelowan z jakoci glutenu.
Oznaczenie indeksu glutenowego (GI) ziarna pszenicy przebiega wg nastpujcych etapw:

1) rozdrobnienie ziarna pszenicy w mynie laboratoryjnym FALLING NUMBER 3100,
2) oddzielenie glutenu przez mechaniczne wymywanie za pomoc urzdzenia
GLUTOMATIC 2100 (lub 2200) firmy Falling Number,
27
3) oznaczenie GI na podstawie iloci przecinitego glutenu, w specjalnej wirwce (GLUTEN

CENTRIFUGE 2015) wyposaonej w kasetk z sitkiem o oczkach 840 m i prdkoci
obrotowej 6000 5 obr. / min.
Indeks glutenowy obliczamy z zalenoci:
masa glutenu na sicie

GI = 100 [%] [1]
zawarto glutenu
Optymalna warto GI zaley od przeznaczenia ziarna (mki).

Przykadowe przydatnoci mki w zalenoci od wartoci indeksu glutenowego
przedstawia tabela 2.
Tabela 2
Przeznaczenie mki w zalenoci od jej jakoci (na podstawie Technical profile: measurement of
gluten quality. World Grain, p. 24-25, October 1990)
Objto
Ilo glutenu Zawarto
GI pieczywa ze
Przeznaczenie mokrego biaka
[%] 100 g mki
[%] [% s.m.]
[cm3]
Mka na
75 5 21 2 8,9 0,2 740 25
herbatniki
Mka do uytku
67 3 24 1 9,8 0,3 760 20
domowego
Mka piekarska:
saba 72 4 27 2 11,2 0,3 860 25
rednia 77 4 29 1 12,1 0,2 930 20
specjalna 74 3 31 2 13,1 0,2 1000 20
Optymalne warunki przechowywania ziarna warunkujce obnienie aktywnoci

enzymatycznej wynosz:
wilgotno ziarna 11 - 12 %,
wzgldna wilgotno powietrza 65 - 75 %,
temperatura 4 - 25 oC.
Obrt i klasyfikacja ziarna pszenicy odbywa si w oparciu o normy (Tab. 3).
28
Tabela 3
Normy jakociowe ziarna pszenicy (wg BN-88/9131-04)
Normy obowizujce Normy projektowane

Wyrnik pszenica Pszenica
kl.I kl.II kl.III
chlebowa jakociowa
Wilgotno [%] 15 15
Ciar nasypowy [kg / hl] - 75

Ilo glutenu [%] 30 26 20 25 30
Rozpywalno glutenu [mm] 6 9 15 5 4
Liczba opadania [sek.] 250 200 150 220 240
Zawarto biaka [% s.m.] - 11,5 14
Liczba sedymentacji [cm3] - 25 30
GI - Gluten Index [%] - 40 50
Zanieczyszczeniaa/ [%]:
ogem 6 6
nieuyteczne 2 2
a/
Trwaj prace nad now norm (projekt z grudnia 1994 r. Pszenica. Oznaczanie
zanieczyszcze PN-R-74015)
Normy jakoci ziarna yta okrela norma BN-88/9131-05.
2. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest praktyczne okrelenie zmian aktywnoci enzymatycznej

amylazy w funkcji warunkw przechowywania. Zaleno pomidzy wilgotnoci, aktywnoci
amylazy a waciwociami funkcjonalnymi biaek glutenowych i fizykochemicznych skrobii.
29
3. Materia bada
Materiaem do wykonania wiczenia jest ziarno pszenicy, yta lub jczmienia

okrelonych odmian o rnej wilgotnoci, przechowywane w rnych parametrach powietrza
zewntrznego.
(b) oznaczenie liczby opadania,
(c) oznaczenie zawartoci glutenu mokrego,
(d) oznaczenie liczby sedymentacji,
(e) wyznaczenie wartoci przemiaowej.
5. Sposb wykonania wiczenia

(b) oznaczenie liczby opadania - wg Pertena-Hagberga (ISO No 3093)
rozdrobni 100 g ziarna w rutowniku do liczby opadania (myn laboratoryjny
FALLING NUMBER 3100),
oznaczy wilgotno mki rutynow metod odwoawcz,
pobra prbk mki (w iloci wyznaczonej na podstawie tabeli 4) i przenie do probwki
wiskozymetrycznej - wykona oznaczenie rwnolege,
doda 25 cm3 wody destylowanej,
sporzdzi homogeniczn zawiesin przez intensywne wstrzsanie (rut przylegajc
do wewntrznych cianek zepchn do zawiesiny),
umieci w probwce mieszadeko,
umieci probwk w ani wodnej,
uruchomi urzdzenie FALLING NUMBER 1600,
odczyta warto liczby opadania,
wyniki zestawi w formie tabeli,
zinterpretowa otrzymane wyniki wg tabeli 5.
30
Tabela 4
Ilo mki do oznaczania liczby opadania w zalenoci od jej wilgotnoci
Wilgotno [%] Nawaka [g] Wilgotno [%] Nawaka [g]
9,0 6,4 14,0 6,9

,2 6,45 ,2 -,,-
,4 -,,- ,4 6,95
,6 -,,- ,6 -,,-
,8 6, 5 ,8 7,0
10,0 6,5 15,0 7,0
,2 6,55 ,2 -,,-
,4 -,,- ,4 7,05
,6 -,,- ,6 -,,-
,8 6,6 ,8 7,1
11,0 6,6 16,0 7,1
,2 -,,- ,2 7,15
,4 6,65 ,4 -,,-
,6 -,,- ,6 -,,-
,8 6,7 ,8 7,2
12,0 6,7 17,0 7,2
,2 -,,- ,2 7,25
,4 6,75 ,4 -,,-
,6 -,,- ,6 7,3
,8 6,8 ,8 -,,-
13,0 6,8 18, 0 7,3
,2 -,,-
,4 6,85
,6 -,,-
,8 6,9
31
Tabela 5
Aktywno amylolityczna ziarna w zalenoci od wartoci liczby opadania
Liczba opadania
Aktywno
Pszenica yto
80 70 Bardzo wysoka
90 - 150 90 - 175 Wysoka
175 - 250 175 - 200 rednia
300 250 Niska
(c) oznaczenie zawartoci glutenu - wg PN-77/A-74041

rozdrobni w rutowniku (mynek laboratoryjny typ W - 1) ok. 100 g ziarna, tak aby
przesiew przez sito 250 m stanowi co najmniej 50 % masy ziarna,
odway 50 g mki i wsypa do modzierza,
dodawa stopniowo ok. 25 cm3 wody wodocigowej i zarabia ciasto przez wygniatanie w
modzierzu do chwili, gdy do cian nie bd przylega czstki ciasta,
z ciasta uformowa kulk i umieci j w parownicy, zala wod do cakowitego zanurzenia i
pozostawi na 20 min.,
wykona wymywanie glutenu:
Do modzierza o pojemnoci 2 dm3 wla ok. 1 dm3 wody wodocigowej. Kulk ciasta
macza w wodzie i wygniata j palcami w celu oddzielenia skrobi (wykonywa ostronie
!!!). Wod zla przez sito, a pozostajce na sicie czstki glutenu doczy do ciasta.
Czynno powtarza kilkakrotnie do momentu, gdy woda przestanie wykazywa reakcj na
obecno skrobi.
z wymytego glutenu dobrze wycisn wod (przez cinicie w doni) i zway otrzymany
gluten z dokadnoci do 0,01 g,
obliczy zawarto glutenu mokrego [%],
wyniki zestawi w formie tabeli.
(d) oznaczenie wskanika sedymentacyjnego (test Zeleny'ego) - wg PN-93/A-74019
ziarno pszenicy o wilgotnoci 13 - 15 % rozdrobni w mynie laboratoryjnym
AGROMATIC AQC 109,
otrzyman mk przesia przez sito 150 mm,
32
z uzyskanego przesiewu pobra prbk 3,2 g mki z dokadnoci 0,05 g,

umieci prbk w cylindrze pomiarowym i doda 50 cm3 roztworu bkitu
bromofenolowego,
zamkn cylinder korkiem i wytrzsa w uoeniu poziomym, wykonujc ok. 12 ruchw w
kadym kierunku, przez ok. 5 sekund,
umieci cylinder w wytrzsarce, uruchomi zegar sygnalizacyjny i wytrzsark,
po 5 minutach wyj cylinder i doda 25 cm3 odczynnika testu sedymentacyjnego,
ponownie umieci cylinder w wytrzsarce i kontynuowa wytrzsanie,
po upywie 10 minut od rozpoczcia wytrzsania wyj cylinder z wytrzsarki,
umieci cylinder w statywie (w pozycji pionowej),
dokadnie po upywie 5 minut odczyta objto osadu z dokadnoci 0,5 cm3,
wynik kocowy poda w liczbach cakowitych jako redni arytmetyczn z trzech
rwnolegych oznacze (jeeli prowadzcy zajcia nie okreli inaczej),
(e) wyznaczenie wartoci przemiaowej
odway 100 g ziarna z dokadnoci 0,01 g,
wsypa ziarno do komory myna laboratoryjnego AGROMATIC AQC 109
wczy myn na bieg do przodu,
otworzy szczelin zasilajc myna (wielko szczeliny podaje prowadzcy zajcia),
rozdrobni ziarno,
wyczy stoper w momencie zakoczenia przemiau (brak ziarna w okienku kontrolnym),
zebra mk i otrby do wytarowanych zlewek,
zway uzyskane frakcje,
powtrzy pomiar,
6. Analiza wynikw
Sporzdzi zbiorcz tabel wynikw. Na jej podstawie okreli zalenoci pomidzy:

a/. liczb opadania a wilgotnoci,
b/. zawartoci glutenu a wilgotnoci,
c/. liczb sedymentacji a wilgotnoci,
d/. wartoci przemiaow a wilgotnoci.
33
Wskazane jest przedstawi graficznie w/w zalenoci np. za pomoc diagramw.

Dla w/w zalenoci naley rwnie wyznaczy procentowe zmiany ilociowe w stosunku
do prby kontrolnej.
34
WICZENIE 5
WPYW PARAMETRW I CZASU PRZECHOWYWANIA NA CECHY

CHEMICZNE I TECHNOLOGICZNE NASION OLEISTYCH
W okresie zbioru, transportu i przechowywania nasiona oleiste nie powinny zmienia

swej jakoci. Powinny zawiera jak najmniejsz zawarto zanieczyszcze powstaych podczas
przechowywania. Surowce olejarskie naraone s na rne formy psucia si, bowiem nasiona s
ywym materiaem biologicznym, ktry oddycha wydzielajc CO2 i ciepo.
Warunkiem waciwego przechowywania nasion jest optymalna jego wilgotno - woda
reguluje bowiem oddychanie, rozwj mikroflory i dziaalno enzymw. Zjawiska te powoduj
w okrelonych warunkach wzrost temperatury, ktra przypiesza zarwno reakcje chemiczne,
jak i intensyfikuje oddychanie nasion.
Wobec maych moliwoci obniania temperatury (metoda nieekonomiczna) gwnym
sposobem ochrony nasion oleistych przed psuciem si pozostaje utrzymanie
ich w odpowiedniej wilgotnoci.
Podobnie jak inne nasiona, rzepak dy do uzyskania rwnowagi higroskopijnej
z otaczajcym powietrzem, okrelanej jako wilgotno rwnowagowa (Wn):
Wn = 14 X / 100 [%] [1]

gdzie:
Wn wilgotno rwnowagowa,
X zawarto substancji nietuszczowych.
Midzy zawartoci wody w nasionach, a wilgotnoci wzgldn otaczajcego powietrza

wystpuje cisa zaleno:
Wn = A (Wz)n [%] [2]

gdzie:
35
Wn wilgotno rwnowagowa,
Wz - wilgotno wzgldna powietrza,
A,n - stae charakterystyczne dla poszczeglnych surowcw (np. dla lnu i sonecznika
A=0,0623, n=1,14).
Warto Wn zaley rwnie od histerezy sorpcyjnej; w zalenoci od tego, czy nasiona
w okrelonej wilgotnoci i temperaturze powietrza zwikszaj swoj zawarto wody
lub obniaj, stan rwnowagi ustala si na zrnicowanym poziomie.
Wilgotno, przy ktrej pojawia si woda wolna nazywamy wilgotnoci krytyczn
(graniczn). W wypadku istnienia wody wolnej nastpuje szybki wzrost aktywnoci
enzymatycznej i rozwj mikroflory wraz z okrelonymi skutkami dla jakoci nasion.
Poziom tej wilgotnoci zaley od zawartoci skadnikw hydrofilowych, a wic w nasionach
rzepaku jest tym niszy, im wiksza jest zawarto oleju.
Ilociow zaleno okrela rwnanie:
Wn ( 100 a )
Wk = [%] [3]
100
gdzie:
Wk - wilgotno krytyczna,
Wn - wilgotno czci hydrofilowej nasion, dla nasion skrobiowo-biakowych
wynosi 14 %,
a - zawarto tuszczu w nasionach [%].
Na tej podstawie okrelono wilgotnoci krytyczne dla rzepaku jarego i ozimego (Tab. 1).
Tabela 1
Wilgotno krytyczna rzepaku jarego i ozimego (przyjto wilgotno skadnika hydrofilowego
13 - 16 %)
Odmiana Zawarto tuszczu [%] Wilgotno krytyczna
rzepaku Minimalna Maksymalna [%]
30 9,111,2
Jary
34 8,610,5
39 7,9-9,8
Ozimy
45 7,2-9,9
36
Nasiona rzepaku przeznaczone do skadowania nie powinny mie wikszej wilgotnoci

ni 8 %, gdy nastpuje wwczas istotny wzrost zawartoci wolnych kwasw tuszczowych.
Przy podwyszonej wilgotnoci nasion (8,5 - 11 %) moe rozwija si rozkruszek, ktrego
dziaanie rwnie wpywa na wzrost liczby kwasowej tuszczu. Z drugiej strony spadek
wilgotnoci poniej 6 % pociga za sob inne trudnoci technologiczne
(np. wzrost iloci nasion pokruszonych). W praktyce przemysowej reguluje si wilgotno
nasion w zakresie 6 - 8 %, przy wilgotnoci wzgldnej powietrza 30 - 70 %, co zabezpiecza
nasiona zarwno przed przesuszeniem jak i nawileniem.
Uszkodzenia nasion (np. na skutek dziaalnoci rozkruszka, uszkodze mechanicznych w
transporcie czy termicznych podczas suszenia) powoduj wzrost kwasowoci tuszczu w czasie
przechowywania oraz wzmoone jego utlenianie, a tym samym wzrost strat rafinacyjnych.
Istotny wpyw na jako oleju ma aktywno lipazy. Lipazy mog dziaa przy niskiej
aktywnoci wodnej (aw) nasion, ich zakres dziaania wynosi 0,2 < aw < 0,85. Ze wzrostem
zawartoci wody w surowcu (aw > 0,85) maleje aktywno lipolityczna.
Jednoczenie jednak nastpuje gwatowny rozwj mikroflory, ktry - pomimo niesprzyjajcych
warunkw dziaania lipaz - powoduje sumaryczny wzrost aktywnoci lipolitycznej. Aktywno
lipolityczna zaley w najwikszym stopniu od wilgotnoci surowca i maleje przy jej obnianiu.
Wynika z tego zasada suszenia nasion bezporednio po zbiorze lub stosowania innych technik
konserwacji obniajcych rozwj mikroflory i lipaz. Wzmoona aktywno lipaz i
lipooksygenaz powoduje wzrost liczby kwasowej (LK) i nadtlenkowej (LOO) oleju
otrzymanego z nasion przechowywanych w zych warunkach.
Niezmiernie wan rol w przechowalnictwie nasion oleistych, a szczeglnie rzepaku,
odgrywa rwnie aktywno fosfolipaz. Fosfolipazy dziaajc w le przechowywanych
nasionach rzepaku powoduj:
wzrost iloci fosfolipidw niehydratujcych,
zmniejszenie iloci lecytyny,
zwikszenie iloci zanieczyszcze koloidalnych w oleju,
zwikszenie strat rafinacyjnych.
Rwnolegle z hydroliz triacylogliceroli przebiega degradacja substancji
nietuszczowych, wskutek czego olej staje si ciemny - zwiksza si w nim zawarto fosforu,
azotu, siarki (na skutek dziaalnoci mirozynazy) i innych produktw rozkadu zwizkw
kompleksowych. Produkty te atwo przechodz do oleju zwikszajc ilo zanieczyszcze
i utrudniajc tym samym rafinacj oleju.
37
W wyniku dziaalnoci enzymw lipolitycznych wzrasta rwnie zawarto mono-

i diacylogliceroli zwikszajcych skonno do pienienia i emulgowania tuszczu (mog wic
wystpi trudnoci przy rozdziale oleju od myde w czasie odkwaszania oleju).
Olej pochodzcy z zepsutych nasion trudno rwnie prawidowo odwoni z uwagi
na wysok zawarto zwizkw zapachowych pochodzcych m.in. z degradacji tuszczu,
zwaszcza przy rwnoczesnym zniszczeniu naturalnych przeciwutleniaczy.
Prawidowe suszenie nasion wpywa istotnie na ograniczenie nie tyle aktywnoci lipaz
rodzimych, co rozwj mikroflory, a to determinuje waciwe przechowywanie i wynikajc
z niego dobr jako technologiczn nasion oleistych.
Istnieje wiele metod suszenia nasion rzepaku, spord ktrych najlepsza jest metoda
fluidalna. Niezalenie jednak od metody naley przestrzega zachowania optymalnych
parametrw procesu suszenia (im wysza wilgotno materiau, tym wolniej naley obnia
wilgotno do wymaganego poziomu).
Niewaciwe suszenie powoduje przede wszystkim:
wzrost iloci nasion spalonych, co w czasie ich przechowywania powoduje wzrost LK,
wzrost iloci nasion martwych, ktre trudniej przechowywa,
przesuszenie nasion, ktre prowadzi do powstawania duej iloci pyw podczas
rozdrabniania, ktre z kolei:
utrudniaj toczenie,
zwikszaj ilo zanieczyszcze nierozpuszczalnych w oleju toczeniowym,
zatykaj zoe ekstrakcyjne i utrudniaj perkolacj rozpuszczalnika.
Suszenie powinno wic by tak prowadzone, aby w jego wyniku nasiona byy biologicznie
ywe. Parametry procesu suszenia wpywaj ponadto na ilo mikro- i makrouszkodze
pozostajcych w prostym zwizku ze wzmoon hydroliz tuszczu i wzrostem LK.
Skadowanie nasion oleistych moe odbywa si w silosach lub magazynach (komorowe,
podogowe).
Optymalne warunki przechowywania nasion rzepaku wynosz:

wilgotno nasion 6 - 8 %,
wzgldna wilgotno powietrza 30 - 70 %,
temperatura 4 25oC.
Naturalne ubytki masy dobrze skadowanych nasion rzepaku nie przekraczaj 1 %.
38
2. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest praktyczne okrelenie zmian jakoci nasion oleistych (rzepaku) w
funkcji warunkw przechowywania. Poznanie zwizkw pomidzy jakoci nasion, a iloci i
jakoci wydobytego oleju i wpywu parametrw i czasu przechowywania nasion oleistych na
ich cechy chemiczne i technologiczne.
3. Materia bada
Materiaem do wykonania wiczenia s nasiona rzepaku okrelonych odmian,

przechowywane w rnych parametrach powietrza zewntrznego.
a) ocena organoleptyczna rzepaku,
b) oznaczenie wilgotnoci rzepaku,
c) oznaczenie zanieczyszcze,
d) oznaczenie zawartoci nasion przypalonych i niedojrzaych,
e) wydobycie tuszczu metod toczenia i jego oczyszczenie,
f) ocena jakoci tuszczu
- oznaczenie liczby kwasowej (LK),
- oznaczenie liczby nadtlenkowej (LOO),
- oznaczenie barwy oleju.

a) ocena organoleptyczna rzepaku - wg PN-R-66149
b) oznaczenie wilgotnoci rzepaku - wg PN-62/R-66163
c) oznaczenie zanieczyszcze - wg PN-73/R-66147 oraz PN-90/R-66151
d) oznaczenie zawartoci nasion przypalonych i niedojrzaych - wg PN-90/R-66145
e) wydobycie tuszczu metod toczenia i jego oczyszczenie
300 g nasion kondycjonowa w suszarce w czasie 1 godziny,
Temperatura pocztkowa suszarki 60oC, kocowa 110oC; temperatur podnosi
nastpujco: po 10 min. - 90oC,
po 20 min. - 100oC,
po 30 min. - 110oC,
39
gorce nasiona podda natychmiast toczeniu w laboratoryjnej prasie limakowej

KOMET typ CA 59 G,
olej oczyci przez odwirowanie ( = 3000 obr./min., t = 10 min.).
f) oznaczenie liczby kwasowej (LK) - wg PN-74/R-66165
g) oznaczenie liczby nadtlenkowej (LOO) - wg PN-ISO-3960
h) oznaczenie barwy oleju - wg PN-A-86934
6. Analiza wynikw
Wyniki wszystkich pomiarw zestawi w formie tabeli i na jej podstawie okreli

poprawno przechowywania rzepaku oraz operacji technologicznych poprzedzajcych
przechowywanie.
40
WICZENIE 6
TWARDO ZIARNA I NASION OLEISTYCH W FUNKCJI WILGOTNOCI
Spord waciwoci fizycznych surowcw rolinnych istotn rol odgrywaj

ich waciwoci mechaniczne (opieraj si one na prawach mechaniki cia staych - zachowaniu
si materiau pod wpywem dziaania si). Wpyw na nie maj: cechy geometryczne (ksztaty
i wymiary), masowe (gsto i porowato), waciwoci higroskopijne oraz tekstura
powierzchni.
Reologia jako dzia mechaniki klasycznej zajmuje si powstawaniem i zmiennoci
odksztace w czasie w ciaach materialnych w rnych warunkach termodynamicznych
i fizykochemicznych. Surowce rolinne wykazuj rnorodne zachowanie pod wpywem
dziaania si (wystpuje odksztacenie materiau, zmiana jego ksztatu i w ostatecznym efekcie
zniszczenie struktury wewntrznej i rozpad na mniejsze czci).
Z reologicznego punktu widzenia wyrniamy trzy typy deformacji: spryst, plastyczn
i lepk. W przypadku produktw ywnociowych nie wystpuj powysze czyste deformacje,
ale ich zoenia, np. deformacje lepko - spryste. Deformacja ta zachodzi w owocach i
warzywach, grochu, ziarnie zb, ciecie z mki pszennej. Jedn z wielkoci okrelajcych
waciwoci reologiczne ziarna jest jego twardo.
Twardoci ziarna nazywamy jego odporno na dziaanie si, czy te wielko siy
niezbdnej do zniszczenia jego struktury wewntrznej.
Gwnymi czynnikami ksztatujcymi twardo ziarna s:
a) struktura matrycy biakowej,
b) rnice genetyczne,
c) czynniki agro-klimatyczne.
Twardo ziarna zb moe by tumaczona dwojako:
Teoria 1 Na twardo ziarna wpywa struktura biakowej czci bielma, a waciwie rnice
w cigoci matrycy biakowej (cilejsze - luniejsze przyleganie skadnikw bielma
wpywa na twardo ziarniaka).
41
Teoria 2 Rnice w twardoci spowodowane s obecnoci czynnikw cementujcych pomidzy

biakiem i skrobi (siy adhezji, siy jonowe).
W pszenicach twardych matryca biakowa jest ciga i cile przylega do ziarenek

skrobi. Z tego powodu oddzielenie skrobi od biaka jest trudne. Std te stopie uszkodzenia
skrobi w czasie przemiau jest wikszy.
W pszenicach mikkich jest odwrotnie. Stopie uszkodzenia skrobi moe by mniejszy.
Matryca biakowa ma tu struktur maych fragmentw, midzy ktre wtoczone jest powietrze.
Powoduje to pkanie ziarna, pod wpywem siy, na fragmenty lub agregaty, na ktrych
powierzchni znajduj si ziarna skrobiowe bez ochronnej warstwy biakowej. Ponadto w
wolnych przestrzeniach wiato ulega rozproszeniu, co daje mczysty wygld takiego ziarniaka.
Na twardo ziarna najsilniej oddziauje zawarto wody w ziarnie. Ziarno suche (do 11 %)
charakteryzuje si stabiln twardoci, natomiast ziarno o wilgotnoci wyszej wykazuje spadek
twardoci. Skadaj si na to dwie przyczyny:
wzgldne zmniejszenie zawartoci suchej substancji oraz
zmniejszenie siy wiza pomidzy skrobi, a biakiem i naruszenie struktury ziarna poprzez
wytworzenie wewntrznych napre spowodowanych rnym stopniem pcznienia
poszczeglnych skadnikw.
Mka pszenna o dobrych waciwociach wypiekowych powinna zawiera pewn ilo
skrobi uszkodzonej (ok. 10 %), ktra ma wpyw midzy innymi na wodochonno mki,
zdolno tworzenia CO2, struktur mikiszu i objto chleba. Nadmierna ilo skrobi
uszkodzonej jest niepodana, gdy moe powodowa zwikszenie kleistoci mikiszu,
zmniejszenie objtoci bochenka chleba, czy nadmierne pociemnienie skrki. Mka o zbyt
drobnej granulacji moe mie mechanicznie naruszony ukad biakowy, co ma istotny zwizek z
jej przydatnoci technologiczn.
Na upakowanie skadnikw w komrce duy wpyw mog rwnie wywiera
powtarzajce si cykle nawilania i suszenia.
Hydratacja biaek i skrobi powoduje rozlunienie ich wzajemnych pocze. Matryca biakowa
staje si sabsza i atwiej zachodzi jej plastyczna deformacja w czasie przemiau. Tumaczy to
tzw. zmikczanie pszenic w wyniku nastpujcych po sobie okresw deszczowych i
sonecznych. Na upakowanie to wpywa rwnie sposb suszenia ziarna po zbiorze.
Znajomo twardoci ziarna warunkuje prawidowy przebieg transportu, czyszczenia
i rozdrobienia ziarna, a take decyduje o jego przydatnoci technologicznej.
Istnieje wiele metod okrelania twardoci ziarna, spord ktrych najwaniejsze to:
42
a) pomiary penetrometryczne,
b) pomiar si potrzebnych do rozdrobienia ziarna,
c) oznaczenie indeksu twardoci,
d) pomiar pracy potrzebnej do rozdrobnienia ziarna,
e) wyznaczenie granulacji przez rozdrabnianie i przesiewanie (indeks granulacji - PSI),
f) pomiar twardoci za pomoc uniwersalnego aparatu do pomiarw reologicznych
INSTRON (umoliwia kompleksow analiz tekstury),
g) pomiar twardoci metod NIR.
Konieczno obiektywnego pomiaru twardoci ziarna ma zatem istotne znaczenie
w wielu procesach przetwrczych.
2. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest praktyczne okrelenie twardoci ziarniakw w funkcji wilgotnoci

ziarna zb i nasion oleistych. Technika pomiaru twardoci przy pomocy uniwersalnego
przyrzdu do bada wytrzymaociowych INSTRON 4301 dla wybranych gatunkw i odmian
ziarna zb i nasion oleistych. Prognozowanie uszkodze mechanicznych. Zapoznanie si z
budow i prac aparatu INSTRON 4301, jak rwnie moliwociami jego wykorzystania
do okrelania cech reologicznych materiaw ziarnistych.
3. Materia bada
Materiaem bada jest:

- ziarno pszenicy, yta lub jczmienia okrelonych odmian,
- nasiona grochu, fasoli lub bobiku.
Naley wybra 2 prby ziarna (nasion) rnych gatunkw, o zrnicowanej wilgotnoci,
i wykona pomiar jego twardoci za pomoc aparatu INSTRON.
UWAGA !!!
Rodzaj i parametry testu okrela i nadzoruje prowadzcy zajcia.
Wszelkie manipulacje przy aparacie bez zgody i nadzoru prowadzcego
WZBRONIONE !!!
43
(b) pomiar twardoci za pomoc UMT INSTRON 4301,
(c) pomiar czasu rozdrabniania,
(d) oznaczenie indeksu granulacji (PSI).

(b) pomiar twardoci za pomoc UMT INSTRON 4301
wczy zasilanie i sprawdzi rezultat autotestu (prawidowa praca rezultat 3999),
wykona kalibracj gowicy,
wczy cze IEEE umoliwiajce przeprowadzenie analizy przy uyciu komputera,
wczy komputer i uruchomi program,
wybra rodzaj testu pomiarowego,
umieci prbk na pycie pomiarowej,
ustawi (wyzerowa) dugo pomiarow (z pulpitu sterowniczego),
przeprowadzi test,
wydrukowa raport pomiarowy,
zapisa dane w postaci pliku o okrelonej nazwie (*.MDR),
sporzdzi wykresy wartoci siy w zalenoci od przemieszczenia (odksztacenia),
wyniki pomiarw zestawi w tabeli,
wykona analiz wynikw i przedstawi wnioski.
(c) pomiar czasu rozdrabniania
odway 100 g ziarna z dokadnoci 0,01 g,
wsypa ziarno do komory myna laboratoryjnego AGROMATIC AQC 109
wczy myn na bieg do przodu,
jednoczenie wczy stoper i otworzy szczelin zasilajc myna (wielko szczeliny
podaje prowadzcy zajcia),
rozdrobni ziarno,
wyczy stoper w momencie zakoczenia przemiau (brak ziarna w okienku kontrolnym),
zebra mk i otrby,
powtrzy pomiar,
wyniki przeliczy na mas 1 kg,
44
wyniki zestawi w formie tabeli i zalenoci graficznych.

(d) oznaczenie indeksu granulacji PSI (Particle Size Index) - wg Williamsa i Soberinga
odway 22 - 23 g pszenicy (pszenica nie powinna zawiera wicej ni 1 % zanieczyszcze,
wilgotno ziarna w granicach 11 - 13 %),
rozdrobni ziarno na mynie laboratoryjnym FALLING NUMBER 3100,
odway 10 g mki / 0,01 g /,
przenie prbk na sito o rozmiarze oczek 200 mesh - 74 m (na odsiewaczu
laboratoryjnym),
doda okoo 50 g caych ziaren lub kostki gumowe (na sito), aby unikn utknicia czstek
na sicie podczas przesiewania,
wyczy przesiewacz,
przesiewa przez 10 min.,
zway przesiew z dokadnoci do 0,01 g,
wykona rwnolege powtrzenie,
obliczy PSI z zalenoci:
% PSI = masa przesiewu 10 [1]
Mona obliczy indeks granulacji w przeliczeniu na such mas:
86
PSI / 14% / = PSI [2]
100 W
gdzie:
W - wilgotno mki.
zestawi wyniki w formie tabeli i zalenoci graficznych oraz okreli typ pszenicy
na podstawie tabeli 1.
45
Tabela 1
Kategorie twardoci badanych pszenic (wg P.C.Williamsa i D.C. Soberinga)
Proponowana klasyfikacja % PSI / mill Cyclone Typ pszenicy a/
Ekstra twarda Poniej 33 Durum
Bardzo twarda 34 42 Durum, HW
Twarda 43 47 HW, HRS, HRW
rednio twarda 48 54 HW, HRS, HRW
rednio mikka 55 61 SRS, SWS
Mikka 62 67 SRS, SWS
Bardzo mikka 68 73 SWW, SRW, SWS, club
Ekstra mikka Powyej 74 SRW, Diploidy, SWW, club
a/
objanienie:
HW hard white
HRS hard red spring
HRW hard red winter
SRS soft red spring
SWS soft white spring
SWW soft white winter
SRW soft red winter
club triticum compactum
Diploidy T. monococcum, Aegilops itd.
6. Analiza wynikw
Sporzdzi zbiorcz tabel wynikw. Na jej podstawie okreli zalenoci pomidzy:

- wilgotnoci ziarna (lub nasion) a twardoci,
- twardoci a cechami geometrycznymi,
- dokona klasyfikacji ziarna pszenicy na podstawie PSI.
46

Produkcja I Przechowalnictwo Ziarna Zboz I Nasion Oleistych

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Produkcja I Przechowalnictwo Ziarna Zboz I Nasion Oleistych

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

W

KOMPUTEROWE SYSTEMY ANALIZY OBRAZU W OCENIE CECH GEOMETRYCZNYCH I

Szybki rozwj techniki cyfrowej, a w szczeglnoci sprztu komputerowego

BUDOWA KOMPUTEROWEGO SYSTEMU ANALIZY OBRAZU (Rys. 1)

Wzmacniacz Urzdzenia wejciowe

Ukad przetwarzania Ukad zarzdzajcy:

Piro wietlne Drukarka Pami Urzdzenie do

Rys.1. Budowa komputerowego systemu analizy obrazu

System analizy obrazu skada si z nastpujcych czci (rys. 2, fot. 1):

Rys. 2. Elementy zestawu komputerowej analizy obrazu

Fot. 1. Stanowisko pomiarowe cyfrowej analizy obrazu (DIA)

Obraz szary Obraz szary

Segmentacja obrazu i pomiar

Wydruk wynikw Tabele, wykresy Zapisywanie danych

Rys. 3. Algorytm komputerowego systemu analizy cech obrazu

1) uzyskanie obrazu i przetworzenie go do postaci cyfrowej

2) wstpne przetworzenie obrazu (filtracja)

gradienty specjalne Sobela, Robertsa, Rewitta wykorzystywane m.in. do detekcji krawdzi

Gwnym problemem binaryzacji obrazu jest dobranie odpowiedniej wartoci progowej

4) segmentacja obrazu oraz wyznaczenie jego cech i analiza wynikw

Najczciej wykorzystywane wspczynniki ksztatu wyraone s nastpujcymi zalenociami:

d - odlego pikseli konturu obiektu od jego rodka cikoci,

Dodatkowe informacje o badanych obiektach uzyskuje si poprzez analiz ich gstoci

Celem wiczenia jest:

5. Sposb wykonania wiczenia i opis urzdze pomiarowych

prbk 20 - 30 ziaren (nasion), o okrelonej wilgotnoci (uoonych rwnolegle wzgldem

Uzyskane wyniki zestawi w formie tabel i wykresw zalenoci. Wyznaczy dla

ANALIZA RNIC ODMIANOWYCH WE WACIWOCIACH FIZYCZNYCH

Cechy masowe ziarna maj znaczenie w technologii przechowywania i przetwrstwie

Gsto w stanie zsypnym (gsto usypna, masa objtociowa) oraz porowato

5. Sposb wykonania wiczenia i opis urzdze pomiarowych

Fot. 1. Licznik nasion LN-S-50

(d) gsto w stanie zsypnym wg PN-73/R-74007

Fot. 2. Elementy wagi holenderskiej

Fot. 3. Waga holenderska po zoeniu do oznaczania gstoci w stanie zsypnym

Sposb wykonania pomiarw:

Uzyskane wyniki zestawi w formie tabel i wykresw zalenoci. Na tej podstawie

WYZNACZANIE WARTOCI CECH FIZYCZNYCH ZIARNA ZB -

Do waciwoci fizycznych, ktre wpywaj na rozkad si i cinie w zbiornikach nale:

Inn miar cech sypkoci jest kt zsypu. Definiuje si go jako najmniejszy kt

5. Sposb wykonania wiczenia i opis urzdze pomiarowych

Fot. 1. Przyrzd do oznaczania kta usypu wg Zielenkowa

Fot. 2a. Przyrzd do oznaczania kta zsypu wg Zielenkowa (pooenie pocztkowe)

Fot. 2b. Przyrzd do oznaczania kta zsypu wg Zielenkowa (pooenie pomiarowe)

(d) oznaczenie wspczynnika tarcia statycznego

Fot. 3. Przyrzd do oznaczania wspczynnika tarcia statycznego

JAKO TECHNOLOGICZNA PRZECHOWYWANIA ZIARNA ZB

W przetwrstwie ziarna zb due znaczenie posiada zachowanie niezmienionej jakoci

Czas przechowywania Pocztek Po 20 tygodniach przechowywania

Wyrniamy dwa typy - amylazy:

Enzymy proteolityczne, podobnie jak enzymy amylolityczne, maj due znaczenie

Oznaczenie indeksu glutenowego (GI) ziarna pszenicy przebiega wg nastpujcych etapw:

3) oznaczenie GI na podstawie iloci przecinitego glutenu, w specjalnej wirwce (GLUTEN

masa glutenu na sicie

Optymalna warto GI zaley od przeznaczenia ziarna (mki).

Optymalne warunki przechowywania ziarna warunkujce obnienie aktywnoci

Obrt i klasyfikacja ziarna pszenicy odbywa si w oparciu o normy (Tab. 3).

Normy obowizujce Normy projektowane

Ciar nasypowy [kg / hl] - 75

Celem wiczenia jest praktyczne okrelenie zmian aktywnoci enzymatycznej

Materiaem do wykonania wiczenia jest ziarno pszenicy, yta lub jczmienia

5. Sposb wykonania wiczenia

Wilgotno [%] Nawaka [g] Wilgotno [%] Nawaka [g]