T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN
GLENDRLMES PROJES)

SERAMK VE CAM TEKNOLOJS

ZGN FORM EKLLENDRME

ANKARA 2008
 Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;
Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl
Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda
kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim
programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik
gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).
Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye
rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm,
denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve
Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.
Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii
kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve
yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.
rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilir.
Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak
datlr.
Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda
satlamaz.
 NDEKLER

AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. EKLLENDRME YNTEMLER ................................................................................... 3
1.1. Elle ekillendirme......................................................................................................... 3
1.1.1. imdik Yntemi .................................................................................................... 3
1.1.2. Sucuk Yntemi ...................................................................................................... 4
1.1.3. Plaka (levha) Yntemi ........................................................................................... 4
1.1.4. ablonla ekillendirme Yntemi ........................................................................... 4
1.1.5. mleki Tornasnda Elle ekillendirme Yntemi ............................................... 4
1.2. Kalpla ekillendirme ................................................................................................... 4
1.3. Presleme Yolu ile ekillendirme................................................................................... 4
UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 5
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10
RENME FAALYET- 2 .................................................................................................. 12
2. ZGN FORMLARI PRME YNTEM .................................................................... 12
2.1. zgn Formu Piirmede Dikkat Edilecek Hususlar ................................................... 12
2.2. zgn Formu Piirmeden Kaynaklanan Hatalar......................................................... 13
2.3. zgn Form Piirme ................................................................................................... 13
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 14
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 15
RENME FAALYET- 3 .................................................................................................. 17
3. ZGN FORMLARDA KULLANILAN SIR ETLER............................................. 17
3.1. Artistik Srlar .............................................................................................................. 17
3.2. Artistik Sr eitleri .................................................................................................... 17
3.2.1. Mat Srlar............................................................................................................. 17
3.2.2. Krakle Srlar ........................................................................................................ 18
3.2.3. Toplamal Srlar................................................................................................... 18
3.2.4. Akc Srlar .......................................................................................................... 18
3.2.5. Kristal Srlar ........................................................................................................ 18
3.2.6. Aventrin Srlar ................................................................................................... 19
3.2.7. Redksiyon Srlar ................................................................................................ 19
3.3. Uygulama rnekleri.................................................................................................... 19
3.4. lem Basamaklar....................................................................................................... 22
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 23
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 26
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 30
NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 31
KAYNAKA ......................................................................................................................... 32

i
 AIKLAMALAR

AIKLAMALAR
KOD 215ESB193
ALAN Seramik ve Cam Teknolojisi
DAL/MESLEK Serbest seramik ekillendirme
MODLN ADI zgn Form ekillendirme

amur biimlendirme tekniklerini kullanarak tasarm

MODLN
biimlendirme, rtulama, kurutma, piirme ve tasarma uygun
TANIMI
srlamadan oluan renme mataryalidir.

SRE 40/32 + (40+32)

N KOUL zgn Form Tasarm modln alm olmak
Tasarlad zgn form tasarmn tekniine uygun olarak
YETERLK ekillendirip biskvi piirimini, srlamasn ve srl piirimlerini
yapmak

Genel Ama
Uygun ortam salandnda tasarladnz zgn form tasarmn
teknie uygun olarak ekillendirip biskvi ve srl piirimlerini
yapabileceksiniz.
Amalar
Gerekli ortam saglandnda;
MODLN AMACI
1. Tekniine uygun ekillendirmeyi yapp formun rtuunu
yapabileceksiniz.
2. ekillendirmesi tamamlanan formu, uygun koullarda
kurutarak biskvi piirimini yapabileceksiniz.
3. Tasarm iin uygun srlar kulanarak formu tekniine uygun
srlayabilecek ve piirebileceksiniz.

Ortam
Aydnlk, geni ortam
ETM RETM
Donanm
ORTAMLARI VE
Tahta masa, mermer masa, turnet, modelaj kalemleri, plastic
DONANIMLARI
amur, misina, marapa, snger, fra, cetvel, sistire, spatula,
deiik ekillerde ve llerde kalplar, amur tornas

LME VE Tamamladgnz her faliyet sonrasnda uygulamasn yaptgnz

DEERLENDRME her faliyet iin kendinizi degerlendireceksiniz.

ii
 GR

GR
Sevgili renci,

Seramik, dnyann en eski el sanatlarndan birisidir. nsanolunun atei bulmasyla ve

amurdan yaptklar formlar piirmeyi kefetmeleri ile seramik, insan hayatnda yerini
almtr.Bugn evimizde ss eyasndan tutun da uzay mekiklerinin gvdesine kadar bir sr
alanda seramik karmza kmaktadr.

Tasarm ilkelerini kavrayarak, kiisel birikim, yaratclk, estetik ve seramik amuru

biimlendirme yntem ve tekniklerini kullanarak yaplan almalar sonucu yeni eserler
ortaya kar. Bu eserler kiinin yetenei, ilgisi ve sevgisine eitim yolu ile yeterlilik
kazandrlmasn salar.

Bu modl tamamladnzda; zgn tasarm yapma becerisi kazanarak, seramik

hammaddelerini tanr, ekillendirme yntemlerini kavrar, srlamay renirsiniz. Plastik
sanatlarn temel ilkelerini kavrar, seramik ve sanat alanndaki yenilikleri izlerseniz ve
yaratc olma gereini kavrayarak zgn form ekillendirme becerisi kazanarak yeni rnler
ortaya karrsnz.

1
2
 RENME FAALYET1

RENME FAALYET1
AMA

Bu faliyette verilen bilgiler dorultusunda uygun ortam salandnda zgn form

tasarmnza bal kalarak istenilen ekillendirme yntemleri kullanlarak form
ekillendireceksiniz.

ARATIRMA

zgn form ekillendirme yntemlerini aratrnz. Bu yntemlerle yaplan rnekler

toplaynz ve arkadalarnzla snfta inceleyiniz.Yaptnz tasarma en uygun ekillendirme
yntemini seiniz .Seramik teknoloji kitaplarn inceleyerek kurutma hakknda bilgi
toplaynz ve bu bilgileri snfta arkadalarnzla paylanz.

Bu aratrma iin seramik atlyelerinden, okullarn seramik blmlerinden,

ktphaneler ve internetten yararlanabilirsiniz.

1. EKLLENDRME YNTEMLER
Yumuak ve yorulabilir halde bulunan, su ile birleince plastik zellii olan toprak,
eitli yntemlerle biimlendirilir. Yorulan, havas alnan ve hazr duruma gelen amurlar,
eitli yntemlerle ekillendirilir. Seramikte kullanlan ekillendirme yntemleri eitlidir:

1.1. Elle ekillendirme

El becerisi ile yaplan ekillendirme yntemleridir.

1.1.1. imdik Yntemi

Bunun iin orta byklkte kvam almaya uygun bir amur paras alnr ve elde
yuvarlanarak dzgn bir yuvarlak top haline getirilir. atlamamas iin ara sra eller
slatlarak ekillendirilmeye balanr. Yuvarlak amur topuna elin baparma ile ortas
bastrlarak yava yava evrilir ve baparmak ile iaret parma arasnda hafif ancak eit
basn uygulamas ile amur form yaplr. Srekli evrilerek inceltilir ve yzeylerinin ayn
kalnlkta olmas salanr (bk. Resim 13. 16).

3
1.1.2. Sucuk Yntemi

Sucuklar st ste konularak ve kaynatrlarak yaplr. st ste alld iin hatalar

fark edilir. Sucuklarn arasna entik atlarak balk (sulu amur) srlr ve paralar iyice
kaynatrlr.Bu ekilde devam edililerek form biimi gerekletirilir.stenilen byklkte
yaplr.Et kalnl formun bykl ile orantl olarak geliir (bk Resim 10, 22 , 27, 30,
31).

1.1.3. Plaka (levha) Yntemi

Dik kenarl, keli formlarn yapmnda kullanlr. Yorulup hazrlanan kil, eit
kalnlkta merdane yardm ile alarak inceltilir. Yaplacak formun zelliklerine gre
dzeltilerek plakalar kesilir ve birbirine yaptrlarak istenilen biim oluturulur. amur;
naylon, kuma gibi bir malzemenin zerine almaldr. Form oluturulurken birleme yerleri
entiklenmeli ve balkla yaptrlmaldr. Dikkatli kaynama yaplmazsa atlaklar krlr
veya frnda patlamalar meydana gelebilir (bk. Resim 11, 25, 29, 30, 34, 35).

1.1.4. ablonla ekillendirme Yntemi

Plaka yntemi ile bir arada kullanlan bir yntemdir. anak veya benzeri formun
dna veya iine hazrlanan plaka, yava ve dikkatli yedirilerek anak formlar yaplabilir.
ablon ile amurun kolay ayrlmas iin aralarna naylon, kuma, kt gibi malzemeler
konmaldr. amur, deri sertliine gelince kalp formdan ayrlarak kurumaya braklr. Yzey
dekor almalar yaylr ve frnlanr (bk. Resim 28).

1.1.5. mleki Tornasnda Elle ekillendirme Yntemi

Torna ile ekillendirme ok gelimi ve ilk alardan gnmze kadar kullanlan bir
yntemdir. Tornann zerine konulan bir kil topu ile eitli ykseklikte ve genilikte
silindirik biimler yaplabilir.

mleki tornas zerine amur konulup dndrmek suretiyle istenilen ekilleri

vermeye yarayan st geni tabanl ve altnda ayakla evrilebilir ark bulunan, zerinde
srekli dnen amur ktlesine parmak ve elle dokunarak eit basn uygulamas ile istenilen
ekli vermeye yarayan alettir. Bu yntemi kullanabilmek iin beceri ve tecrbe gerekir (bk.
Resim 24, 31).

1.2. Kalpla ekillendirme

Al kalp ve ark yardm ile yaplan ekillendirme yntemleridir. (bk. Resim 23).

1.3. Presleme Yolu ile ekillendirme

Kuru, yar kuru ve plastik amurlarn belli bir basnla kalplara sktrlarak
ekillendirilmesine presle ekillendirme denir.

4
 UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aadaki tasarm yaplm olan zgn formu ekillendirme yntemlerini kullanarak
ekillendiriniz (ekil 1).

ekil 1

Aada bir zgn formun uygulama aamalar verilmitir. lem basamaklarndan

faydalanarak semi olduunuz zgn formu (ekil 1) uygun ekillendirme yntemleriyle
ekillendiriniz.

5
 lem Basamaklar neriler
Kullanacanz ara-gerelerinizi alma ortamn hazr hale getiriniz.
hazrlaynz.
nl giyiniz.
Plastik amuru yourunuz. nlnz giymeyi unutmaynz.
amurdan balk hazrlaynz.
Semi oldugunuz zgn formun
llerini belirleyiniz. amuru iyice havas kalmayacak ekilde
Forma uygun ekillendirme yourunuz
yntemlerini belirleyiniz.

entikleyip amur srmeyi unutmaynz.

amuru merdane yardm ile anz. amurun havasn almak iin hava
kabarcklarn patlatp iyice dzeltiniz.

amurun oluan havasn alnz, daha ablon yntemi ve sucuk yntemini

sonra amuru daire eklinde anz. kurallarna uygun ekilde kullannz.

amurun nem orann iyi ayarlaynz.

ablonu amurdan ayrmak iin ktla

kaplaynz.

Kalp kartma aamasnda amura dengeli

amuru dikkatli eviriniz. basn uygulaynz.

6

Ters evirdiiniz taba iyice bastrarak
kaynatrnz.
D yzeyini iyice dzeltiniz
lemi ters evirerek iinden kalb
kartnz
Iki kere yaplan ilem sonucu iki
paray entikleyip balklayarak
birbirine yaptrnz.
Kalbn zerinden bez parasn aldktan
sonra modelaj kalemi ile dzeltiniz.
Kalb amurun ierisinden karrken
olduka yumuak ve fazla bastrmadan
karmalyz.
ki paray birbirine tuttururken ikisini de
iyice entikleyiniz ve balk srnz.
Birbirine yaptrlan parann etrafn
iyice modelaj kalemleri ve elinizi
kullanarak dzeltiniz.
Islak snger kullanarak yzeyin przsz
olmasn salaynz.
7
 Sucuklarn esnek olmasna zen gsteriniz.

amurun nem orann dengede tutunuz.

Modelaj kalemi yardm ile dzgn bir

ekilde dzeltiniz.

Biten iinizi iyice kontrol ettikten sonra

dekor sslemesine hazrlaynz.

Tamamlanan ilem sonucu snger

yardm ile yzey dzgn olana kadar
dzeltiniz.

zerine belirlediiniz sslemeyi

uygularken oyma aletini ok bastrmadan
kullannz.iniz bittikten sonra sngerle
dzeltiniz.

Az ksmna sucuklar yardm ile

azlk yapnz.

Kurumaya braktnz formu kontroll bir

ekilde kurutunuz.alma alannz temiz
Bitmi iinizin nem dengesini kontrol braknz
ederek kurumaya braknz.

8
 zerinde allacak hale gelen forma
dekor uygulamas yapnz.

ekillendirmesi biten zgn form

almasn frnlamak zere kurumaya
braknz.
Zaman verimli kullannz.

Bitmi rnnz teknik ve dekoratif alardan istediiniz nitelikte olup olmadn

kontrol ediniz.

9
 LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Bu faaliyet sonunda kazandnz bilgileri aadaki sorular cevaplandrarak lnz.

A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki cmlelerin bana doru ise D yanl ise Y koyunuz.

1. ( ) Sucuk yntemi genellikle yuvarlak formlarn ekillendirilmesinde kullanlr.

2. ( ) allan formun et kalnl, bykl ile orantldr.

3. ( ) Plaka yntemi keli ve kenarl formlarda uygulanr.

4. ( ) Tornada ekillendirmeyi herkes rahatlkla yapabilir.

5. ( ) ablon ile ekillendirme plaka yntemi ile birlikte kullanlan bir yntemdir.

6. ( ) ekillendirme yntemlerinde birletirme ilemi yaplrken balk kullanmaya gerek

yoktur.

7. ( ) Kurutma ilemini yaparken kontroll olmak gereklidir.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme

kriteri)karlatrnz doru ise uygulamal teste geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme
faaliyetlerinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz

10
B. UYGULAMALI TEST

renme faaliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda biimlendirme

yntemlerini kullanarak zgn form tasarmnz ekillendiriniz. Bu uygulamay aadaki
kriterlere gre deerlendiriniz.

Bu faliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerileri EVET

ve HAYIR kutucuklarna (x) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Ara gerecinizi doru olarak seip hazr hale getirdiniz

mi?
2. nlgnz giydiniz mi?
3. alma ortamn hazrladnz m?
4. Plastik amuru tekniine uygun yourdunuz mu?
5. Bal doru ve kvamna gre hazrladnz m?
6. Tasarmn yapm olduunuz zgn formun llerini
belirlediniz m?
7. Setiiniz yntemleri tekniine uygun yaptnz m?
8. amurun nem orann srekli kontrol ettiniz mi?

9. Biimlendirmeyi devam ettirirken tasarma uygun devam

ettiini kontrol ettiniz mi?
10. almanz yaparken elinizi fazla bastrmadan
kullandnz m?
11. Formu modelaj kalemleri ve sngerle rtuladnz m?
12. Kontroll kurutma gerekletirdiniz mi?
13. iniz bittikten sonra alma alannz temizlediniz mi?
14. Zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME

Cevaplarnz Evet ise yeni bir uygulama faaliyetine geebilirsiniz Hayr

cevaplarnz arlkta ise tekrar faaliyeti gzden geiriniz. Kendinizi eksik bulduunuz
ksmlar tamamlaynz.

11
 RENME FAALYET2

AMA RENME FAALYET- 2

Bu faaliyette verilen bilgiler dorultusunda uygun ortam salandnda
ekillendirdiiniz zgn formlarnz piirme yntemlerini doru kullanarak piirme
becerisini kazanacaksnz.

ARATIRMA
Rtu yapma, uygun koullarda kurutma ilemini gerekletirme yollarn ve
frnlamadaki nemini aratrnz. Kurutma yntemlerini, biskvi frnlamann nemini,srl
piirmenin nemini aratrnz.zgn form piirmede dikkat edilecek hususlar belirleyiniz
ve oluacak hatalar giderme yollarn aratrnz .Bu bilgileri snfta arkadalarnzla
paylanz.

Bu aratrma iin seramik teknoloji kitaplar, seramik atlyeleri, okullarn seramik

blmleri, ktpaneler ve internetten yararlanabilirsiniz.

2. ZGN FORMLARI PRME YNTEM

Frn, s retebilen yap olarak nitelendirebiliriz. Frn, seramik retiminin nemli
aamalarndan birisidir. Seramik endstirisinde frnlarn stlmasnda kat, sv, gaz yaktlar
ve elektirikli enerji kullanlmaktadr. zgn form almalarnn piirilmesinde genellikle
elektirikli frnlar kullanlmaktadr.

2.1. zgn Formu Piirmede Dikkat Edilecek Hususlar

Frnlama aamasna gelmeden nce elle veya tornada eitli yntemlerle
ekillendirilmi, kurumu, zgn formlar zmpara, bak, snger ve su yardm ile dzeltilir
ve frna hazr hale getirilir. Dekor sslemeleri, zn seramik form slak iken yaplmaldr.
Daha sonra frnlamaya hazr hale getirilir; iyice kuruduktan sonra frna yklenir. Biskvi
piirimi yaplrken ierisindeki suyu kontroll brakmas iin frn ss yava yava
kmaldr. Kullanlan amurun zelliine gre frnlama yaplmaldr.

Krmz amur, daha dk derecede (700C -850C) amotlu killerden yaplan rnler
daha yksek derecede (900C1000C) piirilir. Biskvi frnlama denilen bu ilk piirmede
formlar, frna eit olarak, dengeli bir biimde st ste veya i ie yerletirilir. Frn tellerine
yakn konulmamaldr. nceliklerine gre frna yerletirilmelidir. Frnlar enerji pahall
gz nne alnarak doldurulmaldr.

12
2.2. zgn Formu Piirmeden Kaynaklanan Hatalar
zgn formun ekillendirilmesi yaplrken et kalnlnn farkl olmas, piirme
srasnda problem yaratr. Formun boyuna gore et kalnl ayarlanmaldr. Srl piirim
yaplrken, srn ok kaln olmas sr hatalarnn domasna neden olur. Objelerin frn rafna
yapmamas iin slak snger yardm ile iyice silinmelidir ve objelerin birbirine
yapmamas iin ise, birbirine deimemesine zen gsterilmelidir. Piirmede snn ayar
ok nemlidir; fazla s rnlerin deforme olmasna neden olur, az s ise srlamada problem
yaratr ve rnn bozulmasna neden olur. Frn ii duvarlar ile iki rn arasnda en 1,5-2
cm aklk braklmaldr. zgn formlarn biskv ve srl piiriminde formlarn ve srlarn
gelimesi iin yerletirmenin ok dikkatli yaplmaldr; nk frn ii hava dolamnn
engellenmemesi gerekir.

rnlerin piirme ilemi bittikten sonra frn yava yava soutulmaya braklmal,
100 Cnin altna indikten sonra frn almaldr. Yoksa hzl soutma; patlamalara, srn
atlamasna neden olabilir ve frnn fizksel yapsna zarar verebilir.

Srlama derecesinin zerine klmas, sr toplanmasna, srrn fazla kristallemesine,

srrn beklenilenden farkl grnt oluturmasna neden olur. Srl piirim frn boaltlrken
snn oda scaklna dmesi beklenmelidir. Yoksa sr yzeylerinde hzl soutmadan
kaynaklanan klcal atlamalar meydana gelebilir. Frn scaklnn ok abuk ykselmesi
sonucu ortaya pime atlaklar kar. Bu olay daha ok kimyasal suyun utuu 400-600 C
arasnda olur.

Dier bir piirme hatas da, mallarda pime sonucu grlen imelerdir. Bunun nedeni,
scakln ani ykselmesi maln yzeyinin zinterlemesi ve arada kalan gaz tabakasnn
genileyerek, iip dar bask yapmasdr.

2.3. zgn Form Piirme

Tasarma uygun ekillendirlen zgn form kullanld, malzemeye gre frnn ss
ayarlanarak biskvi piirimi yaplr. Biskvi piirimi ssna bal olarak uygun srlama
yaplp, bu srra uygun s ayarlanarak piirme yaplr. Srl mamllerin alt temizlenerek
kasete veya rafa yerletirilir. Srl piirim frn boaltlrken snn oda scaklna dmesi
beklenmelidir. Biskvi piirimde eer hzl piirim olduysa 100Cye gelindiinde frn 1saat
bekletilmelidir. Piirim yava ise buna gerek yoktur. Frnlar doldururken frn ierisinde
kesinlikle toz kalmamaldr. Enerji pahall z nne alnarak frn doldurulmaldr.

13
 UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada zgn bir formun frnlama aamalar verilmitir. lem bamaklarndan
faydalanarak semi olduunuz zgn formumun frnlama aamalarn uygulaynz.
lem Basamaklar
zgn form biskvi piirimi iin
uygun alma ortamn hazrlaynz.
Biskvi piirimi iin frn kurallarna
uygun bir ekilde ykleyiniz.
Frn yakarken gvenlik nlemlerini
alnz.
Frn Biskvi piirimi iin gerekli
dereceye getirerek altrnz.
Srlanan objeyi srl piirim iin uygun
hale getiriniz.
Srlanan formlar kuralna uygun
olarak frna yerletiriniz.
Srn zelliine uygun s derecesinde
piiriniz.
Srl piirimde frnn boaltlmasnda
gerekli kurallara uyunuz
neriler
Atlye nl giyiniz.
Frn temizleyiniz.
Formlara uygun raf ve raf ayaklar seerek
yklemeyi yapnz.
Gvenlik nlemlerini alnz.
Is ayarn yapnz
Srlanan formlarn alt ksmn slak snger
yardm ile siliniz.
Formlar, birbirine ve frn tellerine
demeyecek ekilde yerletiriniz.
Ayn piirmeye uygun s derecesindeki
formlar bir arada yklemeye dikkat ediniz.
Frnn oda scaklna gelmesini bekleyiniz.
Biten ilerinizi kontrol ederek oluan hatalar
varsa nedenleri zerinde tartnz.
14
 LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
zgn form tasarlama ile ilili yapm olduunuz uygulama faliyetlerindeki
almalar tekrar ederek, deerlendirme leine gre kendiniz veya arkadanzla deierek
deerlendiriniz.

A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki cmlelerin bana doru ise D yanl ise Y koyunuz.

1. ( ) Frn, s retebilen aratr.

2. ( ) zgn form ekillendirmede et kalnlklarnn farkl olmas piirmeyi etkilemez.

3. ( ) Frn ii duvar ile iki parka arasnda en az 0,5 cm aralk olmaldr.

4. ( ) Biskvi ve srl piirimde hava dolamnn engellenmesi gerekir.

5. ( ) Biskvi piiriminin ss srl piirimin ssn etkilemez.

6. ( ) Biskvi piiriminde formlarn nem oran nemli deildir.

7. ( ) Her srrn s derecesi farkldr.

8. ( ) Hzl soutma sonucunda formda patlamalar, atlamalar ve srrn atlamas ve

deformasyonu ortaya kar.

9. ( ) Gerek biskvi gerek ise srl piirimde frn boaltmada s oran oda scaklna
yakn olmaldr.

10. ( ) Srl piirimde formlarn birbirne dememesi gerekmektedir.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme lei

karlatrnz; cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Cevaplarnz yanl ise
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

15
B. UYGULAMALI TEST

renme faliyetinde kazandnz bilgiler dorultusunda frnlamada uygulanan

kurallar uygulaynz. Bu uygulamay aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. zgn form biskvi piirimi iin uygun alma ortamn
hazrladnz m?
2. Biskvi piirimi iin frn kurallarna uygun bir ekilde
yklediniz mi?
3. Frn yakarken gvenlik nlemlerini aldnz m?

4. Frn biskvi piirimi iin gerekli dereceye getirerek

altrdnz m?

5. Srlanan objeyi srl piirim iin uygun hale getirdiniz mi?

6. Srlanan formlar kuralna uygun olarak frna yerletirdiniz
mi?
7. Srn zelliine uygun s derecesinde piirme yaptnz m?
8. Srl piirimde frnn boaltlmasnda gerekli kurallara
uydunuz mu?
9. Frn yklerken zaman iyi kullandnz m?
10. Frn boalttktan sonra frnn temizliini yaptnz m?

DEERLENDRME

Cevaplarnz Evet ise yeni bir uygulama faaliyetine geebilirsiniz. Hayr

cevaplarnz arlkta ise tekrar faaliyeti gzden geiriniz. Kendinizi eksik bulduunuz
ksmlar tamamlaynz.

16
 RENME FAALYET3

AMA
RENME FAALYET- 3

Bu faliyette verilecek bilgiler dorultusunda uygun ortam salandnda tasarm iin

uygun srlar kullanarak formu tekniine uygun srlayacak ve sr piirimini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Sr ile ilgili seramik teknoloji kitaplarn inceleyiniz. Deiik sr reeteleri aratrnz.
Srlama yntemlerini reniniz ve uygun yntemleri arkadalarnzla tartnz. Artistik srlar
ve eitleri zerine topladnz dkmanlar ve bilgileri arkadalarnzla paylanz.

Bu aratrma iin seramik atlyelerinden, ktphanelerden, seramik teknoloji

kitaplarndan, internet sitelerinden yararlannz.

3. ZGN FORMLARDA KULLANILAN SIR

ETLER
3.1. Artistik Srlar
Artistik sr ad toplanan srlar, endstriyel retimde az kullanlan veye hi
kullanlmayan, buna karn endstriyel yntemler ile retilen paralar da kapsamak zere
kullanld her rne sanatsal deerler katan srlardr.

Artistik srlarn en belirgin zellii, srlarn doku ve renk zelliidir. Artistik srlarda
ise renk ve zellikle doku elde etmede, rastlantlardan bir zellii gibi yararlanlr.

3.2. Artistik Sr eitleri

3.2.1. Mat Srlar

Seramik rnlerin yzeyini mat bir sr tabakas ile kaplayan, genellikle rtc zellik
gsteren ve parann kalitesini arttrc zellikteki srlar olarak tanmlanabilir.

Mat srlar, alttaki amur ne renkte pierse pisin rnn kalitesini, bu amur rengini
gizleyebilen stteki mat sr belirler. Mat srlar ile seramik paralarn eitli dekor olanaklar
vardr. Mat sr bileimine gre eitli renk ve oksitler ile renklendirlebilecei gibi zerine
parlak ve akc srlar srlerek, ortaya kabilecek dekor olanaklarndan da yararlanlr. Mat
srlar hemen hemen hi akc deildir.

17
 Mat sr retiminde en ok kullanlan yntem, renksiz saydam bir srn eitli katklar
ile matlatrlmasdr. Her katk maddesi de sra farkl bir yzey dokusu ve renklendirmede
de farkl zellikleri kazandrr. Matlatrmadaki fark, srn trne de byk lde baldr.

3.2.2. Krakle Srlar

Krakle sr, yzeyin belirgin bir atlak a ile kapl srlar olarak tanmlanr. Artistik
amalar ile srlar da krakle yzeyler oluturmak iin srn altndaki amurdan kuvarts ve kalk
uzaklatrlr. Bunun sonucunda amurdan uzaklamas ile amur ile sr arasndaki ara tabaka
ilikileride zayflayacandan sr, atlakla yapay olarak itilmi olur. Srda krakleyi artrmak
iin, srn genleme kat saysn olabildiince ykseltmek gerekir. Kural olarak, srn
atlakla yaknl srn kaln srlmesi ile doru orantldr.

Sr atlamalarna ssleme zellii asndan belirginletirmek iin, atlaklarn aralar

renklendirilir. En basit ekli ile atlaklar pas, ini mrekkebi veya is ile ovularak grnr
ekle getirilebilir.

Deri kraklesi, atlaklarn aras ve derinlii gz ile grlebilir.

3.2.3. Toplamal Srlar

Pime srasnda damarlar ve adacklar eklinde ekilerek, yzeyde alttaki sr veya
amur grlecek ekilde toplanan srlardr.

3.2.4. Akc Srlar

Akc srlar, yaplar gerei pime srasnda normalden fazla akan artistik srlardr.
Genellikle mat veya az akkan parlak srlarn zerine srlerek kullanlan akc srlar, pime
srasnda dier sr ile kararak parka zerinde ilgin artistic dokular oluturur.

Srlarn renklendiriciler ile farkl renklerde boyanmalar sonucu, srn artistik deeri
daha da artabilir.

Akc srlarn artistik deerini daha da artrmak iin bu srlarn matlatrlmas yoluna
da gidilebilir. Matlk salayacak olan maddelerin viskozitelerinin ok dk olmas akc sr
yapmnda nemlidir.

3.2.5. Kristal Srlar

Bir srda kristallemenin ortaya kmasnda eitli faktrler rol oynar. Bu faktrlerin
banda srn akkanlnn olduundan fazla olmas gelir. Her maddenin kristalleri gerekli
oluum ve byme eilimi gsterir. Her maddenin oluturduu kristal, renk ve ekil
bakmndan farkldr. inko ile ubuk eklinde, bazen apraz ve birbiri zerinde, rutin
ubuklardan oluan demetler eklinde molibden ile iek grnmde, ounlukla camdan
oluan buz kristalleri gibi, bazen de yldz formunda, demir oksit ile aventurin trnde
krmz altn renginde zellikle gne nda parldayan kristaller elde edilir. Souma yava
yaplmaldr.

18
3.2.6. Aventrin Srlar

Adn aventrin mineralinden almtr. Bu mineralin esas yapsn kuvarts oluturup,

iinde saysz parlak glimmer veya demir tanecikleri barnr.

3.2.7. Redksiyon Srlar

Artistik sr grubuna giren srlar ounlukla renkli srlar olup, indirgen piirim srasnda
srdaki renk veren oksitlerin deer deitirmesi ve bu neden ile de renk tonlar oluturmas
esasna dayanr.

Rediksiyon ile elde edilen srlar renk, grnm ve elde edili yntemlerine gre, kendi
aralarnda da gruplara ayrlr.

3.2.7.1. Lsterli Srlar

Yzeylerinde de indirgeme ile elde edilen sedefli, metalik ve dalgal renkli

grmmler oluan srlardr. Elde edilmelerinde eitli madde ve yntemlerden yararlanlr.
Lster dokusu, esas srdan dorudan indirgen piirim ile elde edildii gibi, hazr pimi bir
srn zerine boya gibi srlerek veya pskrtlerek uygulanan lsterler ile de elde edilebilir.
Bunlar dk derecede piirilir.

3.2.7.2. in Krmzs

lk kez inliler tarafndan kullanlmtr. Bu srn ilgin yn indirgen atmosferde

bakr oksit ile krmz rengin elde edilmesidir. in krmzs srlarda kullanlan bakr oksidin
katk oran arttka krmz renk alr ve giderek yeile dnr. Kullanlan srn akc
olmasnn da krmz renk zerinde olumlu etkisi vardr.

3.2.7.3. Seladon Srlar

Seladon srlarn renkleri gri-yeilden sar-yeile kadar deiir. Renk zerinde rol
oynayan etkenler, bata redksiyon olmak zere, srn bileiminde yer alan demir, krom,
kalay, titan ve nikel bileikleridir. Dk scaklklarda seladon yeili elde etmek iin ,ayn
renkteki bir astarn zerine saydam veya yar rtc bir srda ekilebilir.

3.3. Uygulama rnekleri

Deiik artistik srlarla srlanm, bitmi seramik rneklerini greceksiniz. Bunlar
inceleyerek almalarnza k tutunuz.

19
 Resim: 1 Resim: 2

Resim: 3 Resim: 4

Resim: 5 Resim: 6

20
 Resim: 7 Resim: 8

Resim: 9 Resim: 10 Resim: 11

Resim: 12 Resim: 13 Resim: 14

21
 Resim: 15 Resim: 16 Resim: 17

3.4. lem Basamaklar

zgn form ekillendirme ilemi bittikten sonra biskvi piirimi yaplr.Daha sonra
srasyla;

Tasarma uygun artistik zellikler tayan bir sr seilir.

Seilen sr hazrlanr.
zgn ekillenmesi tamamlanan form srlanmak zere hazrlanr (slak bir snger
yardm ile zerindeki tozlar temizlenir).
Atlye ortamna ve objeye bal olarak srlama yntemi belirlenir ve srlama
yaplr.
Sr zerinde rtu ilemi tamamlanr. Formun alt srdan slak snger yardm ile
temizlenir.
Srlanan iler frna birbirine demeyecek ekilde yklenir. Uygun derecede
piirilir.
Frn souduktan sonra boaltlr.

22
 UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Aada zgn bir formun srlanmasnda kullanlan sr eitleri ve zellikleri
verilmitir. lem bamaklarndan faydalanarak semi olduunuz zgn formu uygun sr ile
srlaynz ve piiriniz
.
lem Basamaklar
zgn form srlama yapmak iin ve srl
piirim iin uygun alma ortamn
hazrlaynz.
zgn formlar srlamak iin temiz sngerle
siliniz.
zgn forma uygun artistik bir sr seiniz.
Doru srlama teknii ile srlaynz.
Srlanan objeyi srl piirim iin uygun hale
getiriniz.
Srlanan formlar kuralna uygun olarak
frna yerletiriniz.
Srn zelliine uygun s derecesinde
piiriniz.
Srl piirimde frnn boaltlmasnda
gerekli kurallara uyunuz.
neriler
Atlye nl giyiniz.
Frn temizleyiniz.
Srlarnz hazrlaynz.
Formlara uygun raf ve raf ayaklar
seerek yklemeyi yapnz.
Srlarn zelliklerini iyice kavraynz.
Srlama tekniklerinden atlye ortamna
ve doru olan yntemi seerek
srlamay yapnz.
Srlanan formlarn alt ksmn slak
snger yardm ile siliniz.
Formlar, birbirine ve frn tellerine
demeyecek ekilde yerletiriniz.
Ayn piirmeye uygun s
derecesindeki formlar bir arada
yklemeye dikkat ediniz.
Frnn oda scaklna gelmesini
bekleyiniz.
Biten ilerinizi kontrol ederek oluan
hatalar varsa nedenleri zerinde
tartnz.

DEERLENDRME

zgn form tasarlama ile ilgili yapm olduunuz uygulama faliyetlerindeki

almalar tekrar ederek, deerlendirme leine gre kendiniz veya arkadanzla deierek
deerlendiriniz.

23
A. OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Aadaki cmlelerin bana doru ise D yanl ise Y koyunuz.

1. ( ) Artistik srlarn en belirgin zellii srlarn doku ve renk zellikleridir.

2. ( ) Mat sr retiminde en ok kullanlan yntem, renksiz saydam bir srn eitli

katklar ile matlatrlmasdr.

3. ( ) Sr atlaklarn ssleme zellii asndan belirginletirmek iin atlaklar olduu

gibi brakmak gerekir.

4. ( ) Akc srlar, yaplar gerei pime srasnda normalden fazla akan artistik srlardr.

5. ( ) Artistik srlara matlk salayacak olan maddenin viskozitelerinin ok yksek

olmalar gerekir.

6. ( ) Srn olduundan fazla akkan olmas kristal bir sr elde etmemizi salar.

7. ( ) Kristal srlarn elde edilmesinde souma ilemi hzl yaplmaldr.

8. ( ) Aventrin srlarn genel yapsn kuvarts oluturur iinde demir tanecikleri barnr.

9. ( ) Srlama ilemi yaplrken biskvi piirimi yaplan form kaln srlanmaldr.

10. ( ) Genellikle srlama yntemlerinden, pskrtme ve daldrma yntemleri kullanlr.

DEERLENDRME

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme lei)

karlatrnz cevaplarnz doru ise uygulamal teste geiniz. Cevaplarnz yanl ise
renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

24
UYGULAMALI TEST

renme faliyetinde kazandnz beceriler dorultusunda frnlama kurallarn

uygulaynz. Bu uygulamay aadaki kritere gre deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. zgn form biskvi piirimi iin uygun alma ortamn
hazrladnz m?
2. Biskvi piirimi iin frn kurallarna uygun bir ekilde
yklediniz mi?
3. Frn yakarken gvenlik nlemlerini aldnz m?

4. Frn biskvi piirimi iin gerekli dereceye getirerek

altrdnz m?

5. Srlanan objeyi srl piirim iin uygun hale getirdiniz mi?

6. Srlanan formlar kuralna uygun olarak frna yerletirdiniz
mi?
7. Srn zelliine uygun s derecesinde piirme yaptnz m?
8. Srl piirimde frnn boaltlmasnda gerekli kurallara
uydunuz mu?
9. Frn yklerlerken zaman iyi kullandnz m?
10. Frn boalttktan sonra frnn temizliini yaptnz m?

DEERLENDRME

Cevaplarnz Evet ise yeni bir uygulama faaliyetine geebilirsiniz. Hayr

cevaplarnz arlkta ise tekrar faaliyeti gzden geiriniz. Kendinizi eksik bulduunuz
ksmlar tamamlaynz.

25
 MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME
PERFORMANS TEST (YETERLLK LME)

Kazanlan tecrbeleri gz nnde bulundurularak ekillendirme atlyesinde zgn

form ekillendirme ilemini kendi banza yapabilirsiniz. Aada eitli ekillendirme
yntemleri kullanlarak retilen, srlanan zgn form rnekleri grlmektedir. rnekleri
inceleyerek kendi zevkiniz ve yaratclnz dorultusunda bir tane zgn form tasarm
yapnz ve en az iki ekillendirme yntemi kullanarak ekillendiriniz. Biskvi piirimini
yapnz, uygun artistik srla srlaynz ve srl piirimini yapnz. Bu uygulama ile yaptnz
almay aadaki kriterlere gre deerlendiriniz.

Resim: 18 Resim: 19 Resim: 20

Resim: 21 Resim: 22 Resim: 23

26
Resim: 24 Resim: 25 Resim: 26

Resim: 27 Resim: 28

Resim: 29 Resim: 30

27
Resim: 31 Resim: 32 Resim: 33

Resim: 34 Resim: 35

28
Gerekli Malzemeler
Ahap masa
Mermer masa
Turnet
amur tornas
Modelaj kalemleri
Misina, marafa
Bak, snger, fra
Cetvel, gnye, sistire veya spatula
Deiik llerde ablon kalplar
Bez, kat, naylon torbalar

DEERLENDRME LE
Bu uygulama kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz becerilerinizi
Evet ve Hayr kutucuklarna (x) iareti koyarak kontrol ediniz.

Deerlendirme ltleri Evet Hayr

1. Ara gerecinizi doru olarak seip hazr hale getirdiniz mi?
2. nlnz giydiniz mi?
3. Tasarmn yapm olduunuz zgn formu ekillendirmek
iin uygulayacanz yntemleri belirlediniz mi?
4. amurunuzu hazrladnz m?
5. amurunuzu zgn form tasarmna uygun olarak
biimlendirdiniz mi?
6. Biimlendirmesi biten zgn formunuzu kurutma ilkelerine
uygun olarak kuruttunuz mu?
7. Kuruyan formunuzu biskvi biirim kurallarna uygun
olarak piirdiniz mi?
8. Piirmi olduunuz zgn formunuzu srlamaya hazr hale
getirdiniz mi?
9. zgn formunuza uygun olarak artistik bir sr seerek
hazrladnz m
10. zgn formunuzu semi olduunuz uygun srlama
yntemi ile doru bir ekilde srladnz m?
11. Srl piirimi tekniklerine uygun piirdiniz mi ?
12. evrenizdeki insanlarla iyi ilikiler kurdunuz mu ?
13. Temiz ve dzenli altnz m?
14. Ekonomiye dikkat ederek zaman iyi kullandnz m?

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterini)
karlatrnz. Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir daha gzden
geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Cevaplarnz doru ise bir
sonraki modle gemek iin ilili kiiler ile iletiim kurunuz.
29
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET- 1 CEVAP ANAHTARI

Sorular Cevaplar
1 D
2 D
3 D
4 Y
5 D
6 Y
7 D

RENME FAALYET- 2 CEVAP ANAHTARI

Sorular Cevaplar
1 D
2 Y
3 Y
4 Y
5 Y
6 Y
7 D
8 D
9 D
10 D

RENME FAALYET- 3 CEVAP ANAHTARI

Sorular Cevaplar
1 D
2 D
3 Y
4 D
5 Y
6 D
7 Y
8 D
9 Y
10 D

30
 NERLEN KAYNAKLAR

NERLEN KAYNAKLAR
www.kale.com.tr

www.kimkimdir.com.tr

www.gencbilim.com.tr

31
 KAYNAKA

KAYNAKA
AYDA, Yrd. Do.Dr. Deniz, Seramik Tasarm, Ya-Pa Yaynlar, stanbul,
2001.

ARCASOY, Do. Ate, Seramik Teknolojisi, MGSF Seramik Anasanat Dal

Yay. No: 1, 1983.

DOAN, aduman, Seramik Teknolojisi, stanbul, 1985.

Eczacba Sanat Ansiklopedisi /Yap-Endstri Merkezi Yaynlar 1997, 1.2.3.

ciltler

Peter Lane / Ceramic Form Desingn & Decoration (A&C Black London 1985)

32