UstunYetenekliCocuklar PDF

stn Yetenekli ocuklar ve Aileleri
stn Yetenekli
ocuklar ve Aileleri
Prof. Dr. Yaar ZBAY
Prof. Dr. Yaar ZBAY
www
aep www
gov.tr
gov.tr
ISBN: 978-605-4628-54-4
Prof. Dr. Yaar ZBAY
stn Yetenekli ocuklar

ve Aileleri
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl
Aile ve Toplum Hizmetleri
Genel Mdrl
Copyright
2013, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl

Bu kitabn tm yayn haklar sakldr.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlnn
izni olmakszn tamam veya herhangi
bir blm herhangi bir biimde veya
yntemde, elektronik, mekanik, fotokopi,
kayt olarak oaltlamaz, yaynlanamaz.
Kapak Fotoraf Dikkat!

Shutterstock Bu blmde konu ile ilgili zel-
likle dikkat edilmesi gereken
hususlar vurgulanmaktadr.
Fotoraf
Fotolia, Shutterstock
Redaksiyon ve Dzelti
Psk. Aynur Goncu Git, Aratr! Git, Bavur!
Bu blmde ana metinde
anlatlan konunun farkl bir
ynnn ele alnd ya da
Yapm ve Bask ncesi Hazrlk
daha ayrntl bilgilerin edinilebi-
YD Yazlm lecei farkl kaynaklara iaret
ODT Teknokent kizler Blok edilmekte; ayrca konu ile ilgili
Zemin Kat ankaya/ANKARA bavurulabilecek baz kurum
0312 210 17 64 ve kurulular tantlmaktadr.
www.ydyazilim.com
ISBN:
978-605-4628-54-4
Biliyor muydunuz?
Ankara, 2013 Bu blmde ana metin ile
balantl ilgi ekici bilgiler ve
ayrntlar sunulmaktadr.
Bask
Hangar Marka letiimi ve Reklam Hizmetleri
Konur Sokak, No: 57/4 Kzlay - Ankara
Tel: +90 312 425 07 34
Faks: +90 312 425 07 36
letiim
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl
Adres: Eskiehir Yolu Stz Mah. 2177.
Sokak No: 10/A ankaya / ANKARA
Tel : +90 312 705 55 00
Faks: +90 312 705 55 99 - www.aile.gov.tr
i i n d e k i l e r
6 stn Zek ve Yetenek Nedir?
15 stn veya zel Yetenekli ocua Sahip
Olmak ster misiniz?
20 stn Yetenekli ocuklarn Belirgin
zellikleri Nelerdir?
28 Okul ncesi adaki stn Yetenekli ocuklar
32 stn Yetenekli ocuklarn Genel zellikleri
46 stn Yetenekli ocuumla Nasl Baa kabilirim?
54 stn Yeteneklilerle Baa kmada
Zorlanlan Konular
70 Trkiyede stn Yetenekli ocuklarn Eitsel
Deerlendirme/Tanlama ve Yerletirme Sreci
86 lkemizdeki Uygulamalar
100 stn Yetenekli ocuklarn Aileleri
S u n u
Toplumun ekirdei olan aile kurumu, yaps ve temel ilevleri bakmndan

alternatifi olmayan bir kurumdur. Aile kurumu; ocuklarn bakm ve yetitiril-
mesi, yeni kuaklara kltrel kimliin ve deerlerin kazandrlmas, tarihsel ve
toplumsal bilincin aktarlmas gibi temel ilevleriyle birlikte birey ile toplum ara-
snda temel bir kprdr.
Ailenin her trden toplumsal sorundan etkilendii ve yaanan toplumsal
sorunlarn zmne nemli katklar salayan bir kurum olduu bilinmektedir.
Salkl aile yaps yalnz kendi yeleri iin deil, iinde yaad toplum iin de bir
denge ve gven unsurudur. Tm toplumlar iin aile kurumunu vazgeilmez klan
zellii potansiyelinde tad koruyucu, nleyici ve eitici gcdr.
Toplumsal deime ile birlikte aileler hayatlarn devam ettirirken birtakm
destek ve yardmlara gereksinim duymaktadrlar. Bu durumda an gereksinim-
leri karsnda aile bireylerinin zel olarak hazrlanm aile eitim programlar
yoluyla da desteklenmesi nem kazanmaktadr.
Aile eitiminin nemi ve bu alanda atlmas gereken admlar Anayasamz-
da, Hkmet Programnda ve Kalknma Planlarnda aka belirtilmi olup bu
alanda alnmas gereken tedbirler sralanmtr. Aile eitimi programlaryla aile
bireylerinin yeni bilgiler edinmeleri ve bak alarn gelitirmeleri hedeflenmek-
tedir. Bu hedefe ynelik gerekletirilen her aba, aile kurumunun yeni toplumsal
artlara daha kolay uyum salamasna ve dinamik gcn koruyarak sorun z-
me kabiliyetinin ykselmesine nemli katklar salayacaktr.
Eitim ailede balar ilkesinden hareketle Bakanlmz tarafndan hazr-
lanan Aile Eitim Program (AEP), bilgi ann gereklerine uygun olarak toplu-
mun dikkatinin ailenin nemine ekilmesi, aile bireylerinin karlatklar sorun-
lar en aza indirebilmeleri ve sorunlarn aile odanda zlmesine ynelik olarak
hazrlanmtr. Koruyucu ve nleyici bir sosyal politika hedefi olarak lkemiz iin
nemli bir kazanm olan Aile Eitim Program; Aile Eitimi ve letiimi, Hukuk,
ktisat, Medya ve Salk olmak zere 5 alan ve 26 modlden meydana gelmektedir.
lkemizde aileye ynelik eitim programlar, kamu kurum ve kurulular,
yerel ynetimler, sivil toplum kurulular ve zel kurulular tarafndan yrtl-
mektedir. Aile Eitim Programn dier yetikin eitimlerinden farkl klan, geni
kapsaml bir mfredat ieriiyle aile odakl bir eitim program olmasdr. Ayn
zamanda dinamik bir program olmas nedeni ile yeni ve gncel ieriklerle zengin-
letirilmeye ihtiya duyan bir program niteliindedir.
Aile Eitim Program, program gelitirme ilkelerine bal kalnarak zgn
bir srete gelitirilmitir. lkemizin kendine zg toplumsal ve kltrel artlar
dikkate alnarak hazrlanan program evrensel deerler iermektedir. Programn
hazrlanmasnda alannda uzman ve yetkin akademisyenler ile ilgili kamu kurum
ve kurulularnn, zel sektr temsilcilerinin ve sivil toplum kurulularnn biri-
kimlerinden yararlanlmtr.
Aileler iin bir bavuru kayna zellii tayan bu eitim setinin nemli bir
ihtiyac karlayaca inancyla programn hazrlk ve uygulama srecinde grev
alan tm emei geenlere, program zveri ile uygulayanlar ile faydalanan ailele-
rimize teekkr ediyorum.
Do. Dr. Ayenur SLAM

Aile ve Sosyal Politikalar Bakan
6 s t n Ye t e n e k l i o c u k l a r v e A i l e l e r i
A L E E T M V E L E T M
s t n Z e k v e Ye t e n e k N e d i r ? 7
nite 1
stn Zek ve
Yetenek Nedir?
Her birey dnyaya belli zelliklerle gelmitir. Her

doutan getirilen zelliin evrenin etkisiyle ortaya
kmas, gelimesi ve sonular vermesi beklenir. Bu
kapsamda zeka ve yetenekler doutan sahip olduumuz,
fakat sonradan gelitirdiimiz zelliklerimizdir.
Zeka daha genel, btn yeteneklerin ortak bir noktas,
her tr uyarana uyum salama ve problem zme
zelliidir. Bu nedenle zeka kavram yzyl akn bilimsel
kullanm ile insanlarn zihinsel olarak genel potansiyelini
belirtmek iin kullanlmaktadr. Yzyllk gemii gz
nne alndnda, zekann llmesi ile birlikte belli bir
dzeyin zerinde olan insanlar yksek zekaya veya stn
yetenee sahip olarak adlandrlmtr.
stn yetenekliliin sadece stn genel zeka
potansiyeline sahip olma ile snrl olmamasndan
dolay, gnmzde stn zekal yerine stn
yetenekli kavramnn kullanm tercih edilmektedir.
Bunun bir dier nedeni zekann daha ok etiketleyici
olmasdr. stn Yeteneklilik kavramnn yannda
zel yeteneklilik kavramn tercih edenlerin olduu
bilinmektedir.
stn Zek ve Yetenek Nedir?

stn Yetenekli ocuk Kimdir?
stn yetenekli ocuk ABD Eitim Bakanlna gre ayn
ya, deneyim veya evre artlarna sahip akranlarna gre,
stn performans gsteren veya yksek dzeyde baar elde
eden ocuklar ve genlerdir. Bu ocuk ve genler olaanst
entelektel, yaratc ve liderlik kapasitesine sahip olduklar
iin sanatsal alanlarda yksek performans sergilerler. Bu
zellikteki bireyler, genellikle okul tarafndan salanmayan
eitim hizmeti veya faaliyetlerine ihtiya duyarlar. stn
yetenekli ocuklar ve genler tm kltrel gruplarda, tm
sosyo-ekonomik dzeylerde bulunabilmektedir.
stn yetenekli ocuk; sekin yeteneklerinden dolay,
stn yetenekli ocuklar belirleme konusunda yeterlilii
olan, bu alanda profesyonel olarak bilinen kiiler tarafndan
belirlenmi ocuktur. Bu ocuklar, yksek dzeyde yaratc
zeliklere ve belli bir grev alannda dev sorumluluuna
sahiptirler.
stn yetenek, insanlk yaam iin temel deeri olan ve iyi
tanmlanm yetenek alanlarnda sahip olunan olaanst
potansiyel veya kapasitedir.
Renzulli (1986), yaratcln sergileyerek baar gsteren
bireyler zerinde yapt incelemeler sonucunda stn
yeteneklilii u ekilde tanmlamtr; stn Gnmzde

yeteneklilik, insan zelliinin temel zellik stn/zel yetenek sadece
genel zeka ile snrl olarak grl-
arasndaki ilikiden oluur. Bunlar; memektedir. Yksek akademik baar,
keif ve icat yetenei, yaratc davranlar
Yetenek; genel ve zel yetenek
yetenei, liderlik yetenei, ilikilerdeki baar
Yaratclk yetenei, grsel ve performansa dayal sanat
dallarndaki yetenei, sportif yetenek
Motivasyondur. gibi eitli alanlarda gsterilen baar
stn/zel yetenek olarak
stn yetenekli ocuklar, bunlarn birleimini grlmektedir.
gelitirme yeteneine sahip ve bunlar insan
performansnn nemli alanlarndan birinde
kullanabilenlerdir. eklinde stn yeteneklilik kavramnda
yaratcln da nemli yeri olduunu vurgulam; bunun
zerine bu tarihten itibaren geleneksel zeka testleri ve zeka
blm puanlarnn stn yeteneklilii tanlamada yetersiz
kald gr arlk kazanmtr.
Btn bu tanmlamalar incelendiinde stn yetenek,
kendi bana ayrcalkl bir zellik ya da yalnzca baz
kiilerde gzlenen bir zellik deil, yetenek dzeyi ne
olursa olsun tm insanlarda gzlenen zelliklerin var
olu derecesindeki, grlme sklndaki, ortaya k
zamanndaki ve bir araya geliindeki zgnlkten
kaynaklanan bir zellik olarak grlmektedir. Dier
bir deyile, stn yetenekliler farkl trden insanlar
deil, baz zelliklerinin dalm, skl, zamanlamas
ve kompozisyonu asndan farkllk gsteren kiiler
olarak ifade edilebilir. Ayn zamanda bu kiilerin, yksek
akademik baar, keif ve icat yetenei, yaratc davranlar
yetenei, liderlik yetenei, bireysel ve bireyler aras Farkl zeka
ilikilerde baar, grsel ve performansa dayal sanat alanlarndaki baarya
dallarndaki yetenei olmak zere eitli alanlarda baar Tarihten rnekler verilecek
olunursa Picasso resimde,
gsterdikleri sylenebilir. rnein, tarihten rnekler Mozart mzikte, Einstein fizikte
verilecek olunursa Picasso resimde, Mozart mzikte, ve Edison elektrik alannda
Einstein fizikte ve Edison elektrik alannda insanla insanla nemli eserler
armaan etmiler-
nemli icatlar, eserler armaan etmilerdir. dir.
stn yetenekli ocuklar standart zeka testlerinde
yaklak olarak 130 ve zeri puan alan ocuklardr. stn
yetenekliler tarihinde bu lt ile ocuklar stn yetenekli
olarak kabul edildii ve ilem yapld bilinmektedir.
Parlak ocuklar stn Yetenekli midir?

ocuunuz derslerinde stn baar sergiliyor,
devlerini zamannda ve eksiksiz yapyor, istenilenleri
dzgn ve itinal bir ekilde reniyor ve yerine
getiriyor. ocuunuz acaba stn yetenekli midir?
Bu soruya genelde olumlu cevap veremiyoruz. Bu tr
zelliklere sahip ocuklar stn yetenekli olmaktan ok
parlak ocuklar olarak adlandrlmaktadr.
Aada parlak ocuk ile stn yetenekli ocua ait
zelliklerin bazlar sralanmtr.
Parlak ocuk stn Yetenekli ocuk

Cevaplar bilir Soru sorar
lgilidir Merakldr
Eilimlidir Zihinsel ve fiziksel olarak katlmc
Parlak dnceleri vardr Garip ve sama dnceleri vardr
ok alr Ortalkta oynar fakat testlerde iyidir
Sorular cevaplandrr Ayrntlar sorgular
Grubun stndedir Grubun tesindedir
Duygusal tepkiler verir ve
lgiyle dinler
dncelerini syler
Kolay renir Zaten bilir
Ustalamak iin 6-8 tekrar yapar Ustalamak iin 1-2 tekrar yapar
Dnceleri anlar Soyut dnr
Akranlarndan keyf alr Yetikinleri tercih eder
Kolayca kavrar karmlar yapar
devlerini bitirir Projeler tasarlar
Alcdr Youndur
Doru kopyalar Yeni tasarm yapar
Okuldan holanr renmeden holanr
Bilgiyi olduu gibi alr Bilgiyi kendine gre deitirir
Bir teknikerdir Bir yenilikidir
Ezbercidir yi tahmin edicidir
Dzgn ardk sunumdan holanr Karmaklkla mcadele eder
Uyanktr Sinsi bir gzlemcidir
Kendi renmesinden honuttur Kendi kendisini eletirir
stn Yetenekli ocuklarla lgili Yanl nanlar Nelerdir?

stn yetenekli ocuklarn zelliklerine gemeden
nce bu ocuklarla ilgili toplumsal algnn ne olduuna
da bakmak gerekmektedir. stn yetenekli ocuklarla
ilgili birok yanl bilgi sz konusudur. Oysa bu yanl
bilgi ve inanlar bu ocuklarn belirlenmesinde,
eitimlerinde ve toplumsal hayata geilerinde olumsuz
etkiler ortaya karmaktadr.
stn yetenekli ocuklar, zel eitim alannn en
gz ard edilen ve eitim olanaklarndan yeterince
yararlanamayan grubudur. Bilim ve sanat alanlarndaki
katklarna, uygarlk dzeyini oluturmadaki abalarna
karn, bu ocuklarn yetitirilmesine yeterli ilgi ve
aba gsterilmemektedir. Bunun en nemli nedenleri
arasnda, bu ocuklara ilikin n yarglarn yatt
gzlemlenmektedir. Bu nyarglarn bir ksmn ylece

sralayabiliriz.
stn yetenekli ocuklar bakalar kendilerine
sylemedike farkl olduklarn bilmezler,
Yardm almakszn kendi yollarn kendileri bulurlar,
Disipline etmek dier ocuklardan daha zordur,
Akademik, fiziksel, toplumsal ve duygusal alardan
eit geliirler.
Bu ocuklar zaten stn, onlar iin fazladan bir
eitime ihtiya yoktur.
stn yetenekliler, her ortamda kendilerini
gelitirebilirler.
stn Yeteneklileri yetitirmek kolaydr.
stn yetenekli ocuklar sosyal uyumsuz olurlar.
stn Yetenekli ocuklar bencil ve
benmerkezcidirler.
stn Yetenekli ocuklar ok duygusal olduklar iin
gerek yaama ayak uyduramazlar.
Byk kafal, elimsiz olurlar.
Dnya olaylarna ok duyarl olduklar iin kolaylkla
intihar eilimi gsterebilirler.
stn veya zel yetenekli ocuklarda davransal ve
ruhsal bozukluklar gzlenir.
stn veya zel yetenekli ocuklar erken geliir,

erken sonlanrlar, ksa mrldrler.
stn veya zel yetenekliler ar hareketlidir.
stn veya zel yetenekliler sska, ksa boylu, iri
kafal, elimsiz ve gzlkl olurlar.
stn veya zel yeteneklileri eitirsek sekin bir snf
yaratrz.
stn veya zel yetenekli ocuklar dier insanlar
aalamaktan holanrlar.
Yukarda sralanan yanl inanlar ve alglar gerekte

stn yetenekli ocuklar yanstmamaktadr. Ksaca
stn yetenekli ocuklar kendileri iin uygun eitime,
geliime ve psikolojik destee ihtiya duyarlar.
s t n v e y a z e l Ye t e n e k l i o c u a S a h i p O l m a k s t e r m i s i n i z ? 15
nite 2
stn veya zel
Yetenekli ocua
Sahip Olmak
ster misiniz?
Bebek beklemekte olan bir anne aday olduunuzu

varsayn.
Size, zek dzeyi dehaya yakn bir ocua sahip olmak
iin hamilelikte zel beslenme ve tedbirler nerilse, bu
beslenme ve tedbirleri uygular msnz? Ya da snfnza
stn yetenekli bir rencinin verileceini renseniz
ne yaparsnz?
Bunlara benzer sorularn yantlarn aratran

aratrmaclar, toplumun bu ocuklara kar ok
olumlu tutumlar iinde olmadklarn, ana babalarn
zihin engelli ocua sahip olmaya benzer tutumlar
sergilediklerini, retmenlerin de benzer davranlar
gsterdiklerini belirtmektedir. Yine aratrmalar
tutumlarn uygun eitimle deitirilebileceini
belirtmektedir.
Yukarda ortaya konan bak as eitli roman,
tiyatro, film ve zellikle TV dizilerine esin kayna
olmu ve stn veya zel yetenekli ocuklara ilikin
olumsuz bir imge olmasna neden olmutur. Bu
olumsuz yarg kalplar, stn veya zel yetenekli
ocuklarn kendilerini gizlemelerine, zelliklerini
gstermemelerine ve hatta ve baz durumlarda, zellikle
ergenlik alarnda, yetenek ve zek dzeylerine uygun

olmayan okul baars gstermelerine neden olmaktadr.
Zaman ierisinde, zel eitim alannn en ok ihmal
edilen alan yukarda deinilen yarg kalplar nedeniyle
stn veya zel yetenekli ocuklar olmutur. Uygarlk
dzeyi dediimiz, insanl daha iyiye, daha stn/zel yetenekli
gzele doru gtren, birikimleri, bulular ve ocuklarn bilim ve sanat
alanlarndaki katklarn ortaya
yaratlar ortaya koyanlar phesiz sradan karmak ve uygarlk dzeyindeki kat-
insanlar olmamtr. Dnyay gelitiren klarn desteklemek, yani kendi varolu-
ve ileriye gtren, olaanst zellikleri larn tam anlamyla ortaya koyabilmelerini
salamak iin eitimlerinde, yetitirilme-
bulunan, bu bir avu zel gereksinimli lerinde yeterli ilgi ve aba gsterilmelidir.
stn nitelikli kiilere ynelik nlemler, nk bu ocuklar gelecein fikir ve
bilim adamlar, liderleri, sanatlar-
nemlerine ramen yeterince alnamamtr. dr. Ve insanla byk katklar
zel eitim konusu olmas gereken btn salayabilirler.
ayrcalkl (farkl gereksinimli) ocuklarn, byle
bir eitime niin gereksinimleri olduunu savunmak
olduka kolaydr. Ancak gerek zel eitim alan
iinde gerekse alan dnda birok kii, olaanst
zihinsel yetenekleri bulunan bu ocuklarn niin
zel eitimin konusu olmas gerektiini kolaylkla
benimsememektedirler. Bunun sonucu olarak, zel
eitimin dier dallar olan grme, iitme ve zihin
engelliler konusunda nemli admlar atarak, bu
gruplarn srekli rgn eitim iine alnmasn
salarken, yllardr stn veya zel yetenekli ocuklar
kapsam d tutulduu belirtilmektedir. Burada bu
ocuklarn neden zel eitim kapsam iinde ele
alnmalar gerektii, zellikleri, zel gereksinimleri ve
tm eitim ihtiyalar ele alnmaya allacaktr.
stn Yeteneklilere zel Bir Eitim Vermek

Gerekli midir?
lk, orta ve bir dereceye kadar ortaretim,
programlarnn ncelikle ocuklarn ounluunun
bulunduu olaan yeteneklere gre dzenlenmi
olduunu grlmektedir. Bu durum, stn yetenekli
veya zel yetenekli ocuklarn yeteneklerinin ok

azn kullanarak ilkokul, ortaokul ve lisede baarl
olmalarn salamaktadr. Ancak renim kademeleri
ykseldiinde okul baarszlnn artmakta olduunu
syleyebiliriz. Bunun sonucu, ilkokula balayan bu
ocuklar programa ilgisiz kalmakta, edindikleri bilgi
dzeyi, zihinsel dzeyine uygun olarak olabileceinin
ok gerisine dmektedir. Bylece
ocuun gizilgcnn byk bir
blmn renim yerine baka
alanlara kaydrabilecei sylenebilir.
Buna karn stn yetenekli ocuklarn
byk bir ounluu yksek enerjiye
sahiptir ve akranlarndan farkl olarak
srekli yenilik isterler. Bugnk
eitim sisteminde uygulanan mfredat
programlar, normal rencilerin
renme kapasitesi gz nnde
bulundurularak hazrland iin,
programn kapsad alanlar ve
konular stn yetenekli rencilerin
ihtiyalarna cevap verememektedir.
Bu nedenle stn yetenekliler,
normal snf ortamnda, baz
nlemler alnmad takdirde eitli
olumsuzluklar yaayabilmektedirler.
Bu olumsuzluklardan bazlar aada
belirtilmitir
stn yetenekli ocuklar evlerinde,
okulda ve evrelerinde fark edilmez ve
desteklenmezse, bu zellii ocua ar
bir yk getirebilir. Bu durum, sadece
ocuk iin deil, onunla ilikisi olanlar
iin de bir problem oluturabilir.
Okulda yaplan almalar ve verilen
devler seviyelerine uygun olmazsa, okul
onlar iin skc bir hale gelebilir.

stn yetenekli bir ocuun okulda elde ettii kolay
baar veya zorlanmamas ocukta etkili alma
alkanlklarnn gelimesini engelleyebilir.
Dier ocuklardan fazla bilgiye sahip olmak, ok soru
sormak, bildiklerini szel olarak anlatma istedii,
bazen retmen ve arkadalaryla olan ilikilerini
olumsuz ynde etkileyebilir.
stn yetenekli ocuklar genelde konumay sevdikleri
iin, gerek ders dnda kme tartmalarnda,
gerekse ders srasnda, retmenin snf ynetimini
zorlatrabilir.
Ksaca stn yetenekli ocuk, normal snfta kendi
zelliklerine ve ihtiyalarna uygun bir atmosfer
bulamayabilir.
s t n Ye t e n e k l i o c u k l a r n B e l i r g i n z e l l i k l e r i N e l e r d i r ? 21
nite 3
stn Yetenekli
ocuklarn Belirgin
stn Yetenekli ocuklarn Fiziksel zellikleri
Halk arasnda yaygn bir kanaate gre stn yetenekli

ocuklar akranlarna gre fiziksel olarak zayf, elimsiz,
gelimemi, daha az ekici, sal bozuk ve ksa mrl
olurlar. Sebep olarak yksek dnce ve zekya sahip
olmalar ve bundan dolay fiziksel geliimin ve uzun
yaamann engellendii ileri srlr.
stn Yetenekli ocuklarn Belirgin

Bu alanda birok aratrmalar yaplmtr. Aratrma
sonular bu kanaatin sadece yanlln deil,
tamamen aksini ispatlamtr. Yukarda on
madde halinde sralanan kriterlere gre seilen
Osmanl Dev- stn yetenekli ocuklarn normal akranlar ile
leti stn yetenekli kyaslandnda doumdan lme kadar her ya
ocuklarn eitimlerine seviyesinde fiziksel geliim ve salkta onlardan stn
zen gsteren ilk toplumlardan
biridir. Osmanl mparatorluu olduklar saptanmtr. Hatta iftiharla belirtebiliriz
zamannda ENDERUN okullar ad ki dnyada stn yetenekli ocuklarn eitimlerine
altnda kurulan okullara, fiziksel
zen gsteren ilk toplumlardan biri de Osmanldr.
olarak gelimi, gzel ve ekici
ocuklar seilerek alnr Osmanl imparatorluu zamannda ENDERUN
ve zel bir eitim okullarna alnan rencilerin seiminde
verilirdi.
ocuklarn stn fiziksel geliimleri, fiziki
gzellikleri ve ekici olular stn yetenekliliin
tek belirgin zellii ve kriteri olarak kullanlyordu.
Ordular fethettikleri yerlerde bedenen gelimi,
gzel ve ekici ocuklar topluyor, saray bu
ocuklar Enderun okullarnda zel bir eitime
tabi tutuyor, yetitiriyordu.
Son zamanlara kadar bu konuda yaplan bilimsel

inceleme ve aratrmalarn bulgular da Osmanl
Devletinin zamannda kulland bu kriterin doruluunu
desteklemitir. stn yetenekli ocuklarn aileleri zerinde
yaplan aratrmalara gre ok az bir istisna ile bu ocuklar,
sosyal ve ekonomik seviyesi stn olan ailelerden Yaplan bilimsel
gelmektedir. Bedeni geliim, salkl ve kuvvetli aratrmalarla da kantlan-
mtr ki; stn/zel yetenekli
olmak, uygun beslenme rejimi ile ilikili olduu ocuklarn yatlarna gre daha iri,
belirtilmektedir. Salkl doumun da, annenin kuvvetli ve salkl olduu grlm-
tr. Bu durumun, ocuun uygun
gebelik srasnda takip ettii sk bir beslenme
beslenme rejimi ile ilikili olduu gibi
rejimi ile ilgi derecesi ok fazladr. stn yetenekli annenin gebelik srasnda takip ettii,
ocuklarn aileleri genellikle beslenmeye itina gsteren sk beslenme rejimi ve salkl
doumun da ilgisi olduu
ailelerdir. Bu konuda Laycook ve John S. Caylorun belirtilmektedir.
son zamanlarda yapm olduklar aratrma farkl bir
sonuca ulamtr. Aratrma 20.000 resmi okul rencisi
arasndan seilen
81 ift zerinde yaplmtr. Denek olarak seilen 81 ift
ayn aileden gelen, ayn okula devam eden, ayn evde
beslenip byyen rencilerdir. Bu seilen iftlerden
birinin zek blm (IQ) 120-130, dierininki ise 100-
110du. Aratrmaclar stn yetenekli ocuklardan ald
sonular stn yetenekli olmayan fakat ayn artlarla
yaayan elerinden alnan sonularla karlatrdlar.
Farkllk yerine birbirine nerede ise tpa tp benzerlikler
buldular. Sonu olarak stn Yetenekli ocuklarn
geldikleri ailelerde herkes, her zek seviyesindeki

ocuk, orada uygulanan beslenme rejimi ve bakma
bal olarak byk doarlar. Kuvvetli ve daha salkl
olurlar. stn bedeni zellikler, stn yetenekli olmann
bir sonucu olmaktan ziyade stn beslenme ve bakm
sonucudur yargsna varmlardr.
Doumdan lme kadar her yata stn fiziksel

zellikler, stn yetenekli olmann belirgin bir iareti
olarak grlmemelidir. Ancak dier zellikler yannda
destekleyici bir unsur olarak kabul edilmesi uygun
olacaktr.
Bu zellikler en genel ve yaygn ekliyle aada verilmitir.
Bunlar;
Szck hazinelerinin genilii, zenginlii,
Szckleri tam anlamlaryla kullan,
Hzl renebilme, geni ilgi alan,
Soyut dnebilme,
Problemler konusunda empati kurma,
Analiz gc , yaratclk,
Problem zebilme,
Israr ve sebatllk,
Gl hafza ve nsezi,
Mizah ve espiri yapabilme,
lgi ve merak zenginlii,
Aktif ve gzlem yapmaya doal eilim,
nsiyatif kullanma ve akl yrtme,
Eletirici yaklam,
Hizmet etme arzusu,
Keif ve icatlar yapabilme,
Bir yetenek alannda stn performans,
Yeni ve zor deneyimleri tercih,
zgn ifade biimleri,
stn Yetenekli ocuklarn Psiko-Sosyal zellikleri

1. Arkada olarak kendileri seviyesinde zekya sahip
ve ilgilerinde benzerlik ve paralellik olan kimseleri
seebilirler. Genellikle kendi yatlarndan stn
olanlarla arkadalk ederler.
2. Bakalar ile anlamay ve geinmeyi becerirler.
3. Genellikle akalar, esprileri olgunca anlama, bir
eyin aka tarafn, tuhaflklarn grme kabiliyetine
sahiptirler. Olgunca tatl olarak aka yapmasn ve
akadan holanmay, uygun espriler yapmay erken
yalarda becerirler.
4. Bakalar ile yakn, iten dostluk kurabilirler.
Kurduklar dostluklar uzun zaman devam ettirirler.
Dostluklar gnlk oyun ilgilerinin ve yararlarn
tesine uzanr.
5. Baka ocuklarn yaamlarna derin ve duyarl bir
yaklam gsterirler. Onlarn kiiliklerini son derece
gerek ynleriyle anlayabilirler.
6. Mensup olduu gruplarda hakem ve politika yapc
olarak tannrlar. Dier bir deyimle gruplarndaki
uzlamazlklarn hakemliini yaparlar ve politik
olarak idare ederler.
7. Duygusal gerilimlerini korkusuzca duruma en uygun
ekilde ifade ederler. Duygusal gsterileri uygun ve
kararldr.
8. Katldklar sosyal aktivitelerde olumlu yapc ve
verimli katkda bulunurlar.
9. Olduka poplerdirler. Mensup olduklar gruplarn
ekseri yeleri tarafndan sevilirler.
10. Bildii, tand yetikinlerin, genlerin ve
akranlarnn byk bir ounluu tarafndan aka
kabul edilirler.
11. Her yeni sosyal durumla uramak ve onu yenmek
iin alk olunmayan bir kapasiteye sahiptirler.
12. Yeni sosyal durumlara kolayca uyabilirler. evrenin

sosyal deerlerini abuk kavrar, davranlarn ona
gre uydurmay kolayca baarrlar.
14. D dnya ile etkileimlerinde olgundurlar.
15. Byk ounlukta dnce dnyasnda serbeste risk
alrlar ve risk almaktan holanrlar.
16. nsanln daha idealize ettii istek, ihtiya ve
deerlere sahiptirler.
17. Toplumda renk, rk ve din ayrm ile ilgili n
yarglara sahip deildirler. Herkesi rengine, rkna,
dinine bakmakszn olduu gibi kabul ederler.
18. Toplumsal kural ve dzeni kendileri iin de gerekli
grrler.
19. Bir yandan birok sosyal problemlerle karlarken
dier yandan bunlara uygun zm yollar bulurlar.
Bilmemiz, gereken son bir gerek ise bu stn sosyal
zellikler, ocuun doumunda mevcut deildir. Bu
zellikler kaltm yolu ile gemez. Kaltmn rn
deildirler. Bu stn sosyal zelliklerin byk ounluu
stn yetenekli ocuklarn sosyal evrelerinde salanan
stn sosyal olanaklar ve etkileim sonucu kazanlr.
Dnyada hibir insan, stn bir sosyal evrede
yaamakszn ve iliki kurup yeteri kadar pratik yapma
olanaklarna sahip olmakszn bu saylan stn
stn sosyal zellikler sosyal zellikleri gelitiremez. eitli olanaklara
kaltmn rn deildirler. sahip zengin ve stn evre, stn yetenekli
Bu nedenle stn yetenekli ocukla-
rn, stn sosyal zellikler gelitirebilme- ocuklara arzu edilen stn sosyal zellikleri
leri iin sosyal evrelerinde salanan stn gelitirmek iin imkn salar. stn
sosyal imkanlar, etkileimler olduka nem
arz etmektedir. Farkl kurslar, etkinlikler, hobiler,
yeteneklilik stn sosyal zellikleri
takm oyunlar, grup etkinlikleri, geziler ocu- gelitirmek iin gereken faktrlerden
un sosyal geliiminde etkili olabilecei gibi biridir. stn yetenein gelimesi gerekli
psikolojik ynden de olumlu etki yaratacaktr.
Aslnda zengin sosyal ortam ve etkile- ortamn ve bu ortamda yeterli pratik
imler tm ocuklarn psiko-sosyal yapmann ve yaantlarn salanmas ile
geliimi asndan nemli mmkn olur. Bunun iin stn yetenekli
grlmektedir.
ocuklarn mmkn olduu kadar erken
tannmas son derece nemlidir. Tanndktan sonra,

ana, babalar ve retmenlerin ocuun ynelimine ve
gelimesine rehberlik yapmas gerekir. stn yetenein
kendi kendine gelimesi olduka zordur. Sahip
olduklar zellik ve doalarna uygun evre koullar
bulamadklarnda gelimeleri sekteye urarlar.
Kiilik zellikleri
Mkemmeliyeti eilimleri yksektir
Sorumluluk almaktan ve onu yerine getirmekten
holanrlar.
Gruptan ok yalnz oynamay ve almay tercih
ederler.
ok fazla merakldrlar ve srekli soru sorarlar,
sorgularlar.
Grup normlarna fazla uymazlar. Kendilerince doru
olanda srar ederler.
Otorite ile atrlar, kendilerine bireylerin
dayatlmasndan holanmazlar.
Gnlk aktivitelerde sakar, dikkatsiz ve yava
olabilirler.
Zorluk derecesi yksek olan grevlerden holanrlar.
nandklar konularda kararl ve inatdrlar.
O k u l n c e s i a d a k i s t n Ye t e n e k l i o c u k l a r 29
nite 4
Okul ncesi adaki
stn Yetenekli
ocuklar
Uzun dikkat sresi
Anne-baba veya bakan kiiyi erken tanma ve glme
Ses, ar ve acya kar ar reaksiyon
Geliimsel dnm noktalarnda (yrme, konuma
v.b.) hzl ilerleme
Olaanst hafza
Hzl renme ve bundan holanma
Erken ve kapsaml dil geliimi
Kitaplara kar ar ilgi
Merak
Espri yapma yetenei
Soyut muhakeme ve problem zme becerileri
Canl hayal gc
Duyarllk ve sevecenlik
Srekli soru sorma
Arkadalar ile oynarken lider olma
Grld gibi farkl ve ayrcalkl zelliklerle donanml
olarak dnyaya gelen bu ocuklar, okul a ncesi (0-6
ya) ou zaman gzard edilirler.
Okul ncesi adaki

stn Yetenekli ocuklar
stn yetenekli ocuklar zerinde yaplan incelemelerin
byk bir ounluu alt ya ve st ocuklar zerinde
yaplmtr. Bunun nedenlerinin banda 0-6 ya grubu
ocuklarn yeteneklerinin herhangi bir ara veya testle
ortaya karma zorluu gelmektedir. Fakat bilinen bir gerek
erken tehisle erken eitim programna vakit geirmeden
balamasnn ne kadar nemli olduudur. stn yetenekli,
okul ncesi dnemi ocuklarnn geliim ve davran
zellikleri aadaki blmde aklanmtr.
O k u l n c e s i a d a k i s t n Ye t e n e k l i o c u k l a r 31
stn Yetenekli Okul ncesi ocuklarn

Davran zellikleri
Yetenek Davran zellii
1) Hzl renir.
2) Merakldr.
3) Dikkatli ve uyanktr.
4) Yatlarna gre ileri dzeyde szel yetenee sahiptir.
5) Erken yata okumaya ve kitaplara kar ilgisi geliir.
Zihinsel 6) Kendinden daha byk ocuklarla birlikte olmaktan holanr.
7) lgilerinin peinden koar.
8) Uzun dikkat sresine sahiptir.
9) Yana gre yksek mizah duygusuna sahiptir.
10) Yeni ve zor deneyimleri tercih eder.
11) Elde ettii bilgileri uzun sre hafzasnda tutabilir.
12) Yatlarna gre problem zme ve planlama becerisi yksektir.
1) ok soru sorar.
2) Orijinal dncelere sahiptir.
3) Yalnz almay tercih eder.
Yaratclk
4) rendii yeni bir deneyimi kendisi denemek ve yapmak ister.
5) Hayal gc yatlarna gre yksektir.
6) Bir amaca ulamak iin pek ok yol dnr.
7) Baz eyleri kendi dncesi dorultusunda yapmak ister.
8) Yatndan beklenmeyen ve ustalk gerektiren cevaplar verir.
1) Yetikinlerle ve dier ocuklarla ok kolay iletiim kurar.

2) Yeni durumlara kolay uyum salar.
Liderlik
3) Hedeflere ulamak iin alrken dier kiilere bask yapabilir.
4) Dnceleri bakalar tarafndan deer grr.
5) Yatlar tarafndan ilk seilen kii olarak gzlemlenir.
1) Orijinal tonlar retir

2) Tonal hafzasnn seviyesini sergileyebilir.
Mzik 3) Mzik aktivitelerinden holanr.
4) Mzie kar hassastr.
5) rnek ritmi kolaylkla tekrar eder.
6) Ritim rneklerini, melodileri ve tonlar kolaylkla ayrt eder.
1) izim, boyama gibi etkinliklere ekstra zaman ayrr.

2) Canl varlklarn dnda imgesel objeler izer.
3) Nesneleri ayrntlar ile hatrlar.
Resim
4) Yaptklarndan tatmin olur.
5) Resim ve plastik sanatlar ile ilgili sanat etkinliklerine nem verir.
6) Sanat etkinliklerinde uzun dikkat sresine sahiptir.
7) Sanat etkinliklerini dzenleme konusunda planlamacdr
ALE ETM VE LETM

s t n Ye t e n e k l i o c u k l a r n G e n e l z e l l i k l e r i 33
nite 5
stn Yetenekli
ocuklarn Genel
zellikleri
Baz stn yetenekli ocuklar, akademik

alan bata olmak zere pek ok alanda
stn veya zel yetenekliyken, bazlar ise
sadece bir alanda stn ve zel yetenee
sahip olabilirler.
stn Yetenekli
ocuklarn Genel zellikleri
Ortak kanaate gre stn yetenekli ocuklarn genel
zelliklerini aadaki ekilde sralamak mmkndr.
stn Yetenekli ocuklar, genelde daha erken yrrler
ve erken konuurlar.
Genelde, okuma-yazmay okula balamadan nce
renirler.
Bu ocuklar, atlas, ansiklopedi, szlk gibi bavuru
kitaplarna ar ilgi duyarlar.
stn Yetenekli ocuklar, evreye kar ar ilgi duyar
ve srekli soru sorarlar.
stn Yetenekli ocuklar, olaylarn neden sonu
ilikilerine daha fazla odaklanrlar.
stn Yetenekli ocuklarn evrelerine kar ar ilgi
duymalar, beraberinde gl bir gzlem ve mantk
yrtme gcne sahip olmay gerektirir. Bu ocuklar,
aralarnda iliki yok gibi gzken olaylar arasndaki
balanty ok abuk kurarlar ve verilen ipularndan
genelleme yaparlar.
stn zihinsel yetenek dinamik bir sretir.
Geliim zellikleri ve evresel koullarla deikenlik
sergileyebilir.
stn Yetenekli ocuklarn fiziksel ve zihinsel

enerjileri yksektir.
stn Yetenekli ocuklar, yeni karlat bir konuyu
kavramakta ve konunun mantn anlamakta
gecikmez ve glk ekmez.
stn Yetenekli ocuklar, dikkatlerini bir konu
zerinde uzun sre younlatrabilirler.
stn Yetenekli ocuklarn kelime hazineleri genitir
ve sahip olduklar bu potansiyeli yerli yerinde
kullanrlar.
stn Yetenekli baz ocuklarn yazlar gzel
deildir ve yazl deerlendirmelerde baarl
olamadklar gzlenir. Ayrca, oktan semeli
snavlarda da baarsz olmalar sz konusudur.
stn Yetenekli ocuklar, kvrak zekya sahip,
hareketli ve srekli yaratc faaliyetlerde bulunmay
seven ocuklardr.
Sosyal liderlik zellii gelien stn yetenekli
ocuklar, faaliyetin planlanmas, grubun
ynetilmesi ve faaliyet organizasyonu gibi ilerde,
belirgin olarak ne karlar.
Kendi koyduklar kurallarn geerli olmasn ve bu
kurallara uyulmasn isterler.
stn Yetenekli ocuklar, genelde stn ya da zel yetenekli
kendilerinden byk ocuklarla ocuklar arayp tarayarak
bulmak, erken yata tespit etmek
ve yetikinlerle birlikte olmaktan gerekmektedir. Bu ocuklar tespit
holanrlar. edilmezlerse, byk ynlar iinde yok olup
gitmeleri sz konusudur. Bu durum da lkeler
stn Yetenekli ocuklar, dier ve insanln geliimi adna byk kayplar
ocuklara oranla uykuya daha az demektir. Bu konuda ailelere byk grev d-
gereksinim duyarlar. mektedir. ocuklarn iyi gzlemlemeli, takip
etmeli, ocuklarnn geliiminde hissettikleri
stn Yetenekli ocuklar, en kk farkllklar bile retmenleriyle,
kendilerini eletirel gzle incelerler gerekirse uzmanlarla (psikolog, ocuk
geliimci, psikolojik danman, sosyal
ve acmaszca eletirebilirler. hizmet uzman ) paylamalar
ok nem kazanmaktadr.
Yaratclk zellikleri
Yaratc zellie sahip kiiler zihinsel hareketlilie ve
esneklie sahiptirler. Bu kiiler sorunlara yeni veya
uygun yaklamlar bulabilirler ve ters den durumlar
deerlendirebilirler.
Duyarllk: Yaratc ocuklar sorunlarn zn kavrar ve

onlarn zm olaslklarn sezer. Sorunlarn zm
iin gerekli esas gelere, ara ve gerelere duyarlk
gsterir.
Dncelerinde Akclk: Yaratc ocuk bir duruma
tepkide bulunurken, bir sorunun zm ile urarken
ok eitli fikirlere sahip olmaya ve birok zm
yollarn renmeye ynelir. Bunlarn, durum iin en
orijinal ve uygun denini kolaylkla seer ve duruma
rahatlkla uygular.
Esneklik: Yaratc ocuk yeni bir duruma kolayca adapte
olma ve o duruma gre deime yeteneine sahiptir.
Bir yntemden dierine kolaylkla geebilir, esnektir,
katlktan holanmaz.
Orijinallik: Yaratc kimsenin en belirgin zelliklerinden
birisi herhangi bir duruma verdii cevaplarda bir
bakalk oluudur. zellikle yaratclk yeteneine
sahip olduu alanda allagelmi cevaplar, tepkilerden
tamamen farkl tepkiler ve cevaplar verir.
Yeniden Tanmlama ve Dzenleme: Yaratc kimse
gizli olarak etrafndaki nesnelerin fonksiyonlarn
allagelmi olandan farkl grme yeteneine sahiptir.
Onlar anlar ve yepyeni bir ynde ve yntemde kullanr.
Soyutlama-zetleme ve Analiz Etme Yetenei:
Yaratc kii; ayrt etme, ayrntlar bulma, karlat
durumu nemli para ve anlamlarna gre soyutlama,
analiz etme yeteneine sahiptir. Yaratc kii durum
ve konularn zn, nemli ksmlarn ve tm
ayrntlarn nem derecesine gre ayrr. Onlar en
uygun ekilde kullanr.
Bileim (Sentez) Yetenei: Birbiriyle balants olmayan
para ve geleri, birbiriyle uyumlu bir ekilde yepyeni
bir sentez oluturacak ekilde birletirme yeteneine
sahiptir.
Tutarl Bir ekilde Yeniden Dzenleme: Yaratc kii,
yetenekli olduu alanda durumlarn, nesnelerin
paralarn ahenkli ve tutarl bir ekilde yeniden
dzenler, yepyeni yaptlar oluturur.
Duyarllk zellikleri
stn yetenekli ocuklar iin nemli zelliklerden
biri ar duyarllk, hassasiyettir. Bu zellik tm stn
yetenekli ocuklarda farkl dzeyde de olsa grlr.
stn yetenekli ocuklar, soyut ve karmak dnme
yaplarna sahiptirler. stn yetenekli ocuklarn ses
tonunda ve konumalarda var olan vurgulara ynelik
ince bir duyarlklar vardr ve buradan hareketle baka
kiilerin ruhsal durumlarna ynelik karmlarda
bulunabilirler. Yksek hassasiyet ve ahlak konularna
ynelik erken ilgi, ou zaman ar boyutlardaki
bir adalet duygusuyla ortaya kabilir. Sosyal ve
ahlaki muhakeme ile bu ocuklar etrafndakileri
zorlayabilirler.
stn yetenekli ocuklar, her yata birtakm
problemlerin net ve kesin olarak farkndadrlar:
Yksek farkndalk ve gzlem yetenei sayesinde sava,
alk, gc ktye kullanma, iddet gibi olumsuz
birtakm davranlar ya da olaylar karsnda korku
gelitirebilirler. Bunlarn yannda bu ocuklarn farkl
ek korkular da olabilir. Bunlarn arasnda lm,
hastalk, hamilelik, dk yapma, i bulamama,
arkada bulamama, yalnz kalma, sevilmeme ve
zihinsel yetersizlii olma gibi konular saylabilir.
stn yetenekli ocuklarn bu yksek duyarl,
onlar sosyal yaantdan bir miktar uzaklatrabilir
ve hatta kendilerinde yanl bir ey olduunu bile
dnebilirler. Bu younluktaki duyarlk hem
olumlu hem de olumsuz etkilere neden olabilir. Bunu
belirleyen kritik nokta, ocuun alglamas ve verdii
dntle ilgilidir. ocuk bu duyarlln bakalaryla
paylayorsa isel gerilimi biraz olsun azalabilir.
renme zellikleri
stn veya zel yetenekli ocuk, ok eitli konularda
derin ve youn bilgilere sahiptir. renmede hz ve
derinlikleri en belirgin zellikleridir. Sunulan bilgileri
kolaylkla zmser ve anmsar. Karmak materyalleri,
kendisi iin anlaml olan paralara ayrarak anlamaya

alr. Herkese bilinen yantlarn mantksal yann
grr. Kesin ve dikkatli bir gzlemcidir. Yann st
seviyedeki szckleri, anlamlarn bilerek yerinde
kullanr. Kurduklar cmle ve kullandklar kelimelerle
bykleri artrlar.
Sra d bir dnme ve sorun zme yetenei, stn
yetenekli ocuklarn en nemli zelliidir. Dier
zellikler arasnda, renme yeteneinin ok iyi
olmas, kavrama hznn ykseklii, allmn dnda
bellek performanslar, zel bir bilgi edinme ve ileme
stn/zel yetenekli kapasitesinin sonular yer almaktadr.
ocuklar bir ya da bir ok stn yetenekli ocuklar kapsaml ve ounlukla
alanda akranlarna gre st
performans gsteren yaratclk yalarndan beklenmeyen bir kelime daarcna
yan gl olan ve balad ii sahip olurlar. stn yetenekli ocuklarn yaklak
tamamlama, stesinden gelmede, yars kendi arzulad iin ve pek yardm almakszn,
yksek grev anlay bulunan
sra d bir dnme ve sorun
stelik henz okula balamadan nce okumay
zme yetenei olan renirler. Ayrca bu ocuklar ok hzl ve ok fazla
ocuklardr. okurlar ve say dizisini erken renirler.
1. Keskin gzlem gc, abuk kavrama
2. Sra d olan inceleme arzusu
3. Soyut dnme gc
4. Sebep-sonu ilikilerine ilgi
5. Bellek gc
6. Szel yeterlilik
7. Sorgulayc tutum
8. Entelektel merakllk, aratrmaclk
9. sel motivasyon
10. Hzl dnme
11. Eletirel dnme gc, phecilik
12. Yaratclk ve mucitlik
13. Dikkati younlatrma gc
14. Tutarl ve amaca ynelik davran
15. Dierlerine kar duyarlk
16. Yksek enerji
17. Bireysel alma istei
Liderlik zellikleri
Liderlik stn yetenekli ocuklarn psikososyal
zelliklerinden biridir. stn veya zel yetenekli
ocuklar, akademik ve eitsel etkinliklere katlma
ve srdrme zelliine sahiptirler. Sorumluluk
duygular yksek ve aldklar grevleri yksek
sorumluluk duygusuyla yerine getirmeye alrlar.
Verilen grevlerdeki sonular yksek zgven
duygusuyla sunabilirler. Akranlar tarafndan sevilir
ve takip edilirler.
Sosyal liderlik zellii gelien stn yetenekli
ocuklar, faaliyetlerin planlanmas, grubun
ynetilmesi ve faaliyet organizasyonu gibi ilerde,
belirgin olarak ne karlar. Kendi koyduklar
kurallarn geerli olmasn ve bu kurallara
uyulmasn isterler, uyulmadnda ise ar rahatsz
olurlar.
stn Yetenekli Olmann Olumsuz

Ynleri Var mdr?
Girite de ifade edildii gibi stn yeteneklilik
tamamen olumlu zelliklerden olumamaktadr.
stn yeteneklilik beraberinde birok baa
klmas, almas gereken sonular da beraberinde
getirmektedir.
1. Akranlarn Kmseme: stn yetenekliliin
doal sonucu olarak akranlar ondan kanr.
Yetikinler onu az kalabalk olarak adlandrr
ve arkada edinemez.
2. Yana Gre leri Dil Becerisi: Bunun sonucu
olarak snf dzeyinin stnde szckler kullanr,
bunlar arkadalar anlamaz. Bylece dier
ocuklar onu kendini beenmi ve ukala olarak
alglar ve onu dlarlar.
3. Yaratc Dnme: Problemleri retmenin

betimledii biimde deil kendi usulne gre zer.
Bunun sonucu olarak retmen, rencinin otoriteye
kar saygsz davrandn dnerek kendini tehdit
altnda kalm gibi alglar ve atma yaanr.
4. Hzl Dnme : Tekdzeliklerden kolaylkla sklr
ve grevini tamamlamayabilir. Dier taraftan verilen
iten hzl biimde uzaklaarak etrafta kendince
uraacak baka iler arar. Bu davran nedeniyle
retmenince olumsuz, derse katlmayan, davran
problemleri olan ve dier ocuklar iin kt rol
modeli sunan bir ocuk olarak alglanr.
5. st Dzey Enerji: Kolaylkla dikkati ve ilgisi her
eyle bozulabilir. Hibir eyi tamamlayamaz. Bu
zellii nedeniyle renci ayn anda birden ok
projeyi yapmaya soyunabilir. Sahip olduu yksek
enerji yanl biimde ADHD (Dikkat Eksiklii ve
Hiperaktivite) olarak alglanmasna neden olur.
6. Youn Odaklanma Gc: Bazen ilgi duyduu bir
konu zerinde uzun sre younlar, ayrnt iinde
kaybolur ve teslim tarihini karr. Bunun doal
sonucu olarak ilerini tamamlayamad iin hayal
krkl yaar ve yaatr.
7. Yetikin Dzeyinde Dnme Becerisi: Dnce
dzeyine sosyal becerileri elik etmedii iin genelde
zor durumda kalr. Dnme olgunluunu yetikinler
arasnda sergileyince yetikinlerce onaylanmaz.
stn Yeteneklilerin Olumsuz zelliklerini zetlersek;

Rutin devlerden abuk sklrlar.
leri kendi bildikleri gibi yapmak isterler.
Snfta ok fazla dikkat ekebilirler.
Bakalarnn gremedii ilikileri grebilir ve
dersin ounu sadece bu konuda tartmaya
ayrmak isteyebilirler.
Bazen bir projeyi bitirip dierine balamay
istemeyebilirler.
ocuun stn yete-
Ara sra hayallere dalarlar ve dikkatleri dalr. nekli olarak etiketlenme-
Dier rencilerin snk ve baarsz si, stesinden gelemeyecei
bir yk oluturmasna, kendi-
grnmelerine sebep olabilirler. sinden ar beklenti gelitiril-
Kendilerine ok da faydal olmayan ilere mesine neden olabilecei gibi
gereinden fazla zaman ayrabilirler. bakalar ile olan ilikilerini
de olumsuz etkileye-
Yersiz espriler yapabilirler. cektir.
Bazen gereinden fazla yeniliki olabilirler.
Baarszlktan ok abuk etkilenebilirler.
Ar derecede otoriter olabilirler.
Bakalarnn fikirlerine yeterince nem
vermeyebilirler.
stn Yetenekli ocuumuza

Sen stn Yeteneklisin Demeyelim mi?
Her bireyde ve her trl etiketleme bireyin iyi
oluu zerinde olumsuz etkiler oluturabilir. Bu
durum stn yetenekliler iin de geerlidir. stn
yetenekli ocuun etiketlenmesi, onun srekli olarak
stn yetenekli olduuna ilikin bir deerlendirme
yaplmasna neden olur.
Bu deerlendirmenin sreklilii ocukta
stesinden gelemeyecei bir yk oluturur.
Her ocuun ayrcalkl bir birey olarak deil,
normal bir birey olarak dier insanlarla etkileim
halinde yaayabilecei, salkl bir yetikin
yaam srdrebilecei, dier insanlarla ortak
zelliklerinin olduunu kabullenebilecei, bakalarn

tekiletirmeyecei, kendisini salkl olarak
deerlendirebilecei bir kendilik algsna ihtiyac vardr.
Bu nedenle etiketleme ounlukla aadaki olumsuz
sonular dourur.
Etiketleme ocuun kendisini farkl grmesine ve
bakalaryla doal ve normal iliki kurmasna engel
olur.
Etiketleme akran ilikilerini olumsuz etkiler.
Kendisinden ar beklenti gelitirilmesine neden
olur.
Zayf ve daha az yeterli olduu ynleri srekli gz
ard edilir.
Kardelerin ihmaline neden olur.
stn yetenekli olarak etiketlenen ocuk, bundan
her trl ikincil kazan elde etmek ister
Etiketlenen ocuk disipline edilme konusunda daha
fazla diren gsterir.
stn Yetenekli ocuklarn htiyalar

Geliimsel adan stn yetenekli ocuklarn ihtiyalar
akranlarna gre farkllk sergiler. stn yetenekli
ocuklarn zihinsel heyecan, glklerle mcadele,
yaratclk, kefetme ve retme asndan ihtiya ve
beklentileri yatlarna oranla daha fazladr. Erken
ocuklukta, stn yetenekli ocuklarn bilisel geliimi,
aile iinde edindikleri deneyimlere baldr. Bu adan,
stn yetenekli ocuu olan ailelerin, ocuklarnn
zelliklerini ve bunlara zg ihtiyalarnn farknda
olmalar ocuklarn geliimini tevik eder.
Genel olarak stn yetenekli ocuklarn ihtiyalar
aada verilmitir:
Her stn yetenekli ocuk dier akranlar gibi bir
birey olarak geliimini her ynyle tamamlamaya
ihtiya duyar.
stn yetenekli ocuk, bakalar tarafndan tannmaya

ve anlalmaya ihtiya duyar. evresindeki insanlarn
stn veya zel yeteneklilie gsterdii tepkiler ve
kendisi ile ilgili hissettikleri, onu duygusal olarak
ypratabilir.
stn yetenekli ocuklar, ebeveynleri tarafndan
sevilmelerinin nedeni olarak baarl ve yetenekli
olmalarn grrler. Bu nedenle de srekli baarl ve
en iyi olma kaygs tarlar ki bu durum, kendilerinde
huzursuzluk ve gvensizlik yaratr.
stn yetenekli ocuklar, geliimleri boyunca,
yeteneklerinden yararlanabilecekleri ve kendilerini
gsterebilecekleri bir eitim modeline ihtiya
duyarlar. Bu ihtiyalar karlanmaz ise sahip olduklar
zellikleri ortaya karma ans bulamazlar. Bu
riskle karlamamak ve yeteneklerinin atl duruma
dmemesi iin ocuklarn, erken tanlanmaya
ihtiyalar vardr.
stn yetenekli ocuklarn tanlanmasnda, ebeveyn-
retmen ibirliine ihtiya vardr. Bu ortak alma,
tanlamann erken ve doru yaplmasn salamann
tesinde, bu ocuklarn zihinsel, bedensel, duygusal
ve sosyal alardan gelimelerinde de nemli katklar
salar.
stn yetenekli ocuk, bir btn olarak
deerlendirilmeye; yetenekli olduu alanlarn dnda
da zellikleri ve fiziksel, duygusal, sosyal ihtiyalar
olduunun bilinmesine ihtiya duyar.
Her ocuk gibi, stn yetenekli ocuklar da fiziksel
aktivitelerle ilgilenmeye ihtiya duyarlar. Fiziksel
aktivitelere katlmak ve oyunun hayatlarnn bir
paras olmaktan karmak onlarn geliimini engeller.
stn yetenekli ocuklarn yeteneklerini
gelitirebilmelerine ynelik verilecek eitimin yan
sra, kendilerine uygun imknlarn salanmasna

da ihtiyalar vardr. Bu evre koullar ve
dzenlemeleri salanmadnda stn yetenekliler
iin geliimlerini srdrmek mmkn olmayabilir.
stn yetenekli ocuklar, farkl ya gruplarndan
ve farkl snflara devam eden, kendileriyle benzer
zelliklere ve yeteneklere sahip ocuklarla iletiim
kurmaya ihtiya duyarlar.
stn yetenekli ocuklar, ynlendirilmekten
holanmazlar. Kendilerine verilen direktifler
dorultusunda hareket etmeleri beklenirse,
istenmeyen tepkiler verirler.
stn yetenekli ocuklar sahip olduklar
zelliklerin ve yeteneklerin yneticisi kendilerinin
olmasn isterler. Bu nedenle ocuklarn kendi
zelliklerine liderlik etme ihtiyalar vardr.
stn yetenekli ocuklar, daha fazla bilgiye
ulaabilmek iin evde ve okulda ulaabilecekleri
daha fazla bilgi kaynaklarna ihtiya duyarlar.
stn yetenekli ocuklar, srekli benzer
faaliyetlerde bulunmaktan holanmazlar.
Bu nedenle onlarn yeteneklerini ortaya
koyabilecekleri ve gelitirebilecekleri farkl
etkinliklerle ilgilenmeye ihtiyalar vardr.
stn yetenekli ocuklar, okuldaki derslerini
fazla aba harcamakszn takip edebildikleri iin,
renim hayatlar boyunca uzun sreli, dzenli ve
planl ders alma alkanl kazanamazlar. Bu
nedenle, onlarn eitim yaantlarnn bandan
itibaren uzun sreli, dzenli ve planl alma
alkanln kazanma konusunda rehberlie
ihtiyalar vardr.
stn yetenekli ocuklar, zaman basks altnda
almakta zorlanrlar. Bu ocuklarn kendi
zamanlarn kendilerinin ynetmelerine

ihtiyalar vardr.
stn yetenekli ocuklar, kendilerini
gelitirebilecekleri, yeteneklerini
sergileyebilecekleri, farkllklarn ortaya
koyabilecekleri bir okula ihtiya duyarlar.
stn yetenekli ocuklara, zelliklerine uygun
ve potansiyellerini gelitirebilecekleri bir eitim
ierii sunulmaldr. Bu programlar ocuklarn
ihtiyalar dorultusunda farkllatrlm ve
bireysel eitim program niteliinde olmaldr.
stn yetenekli ocuklar, tam yaplandrlm
eitim programlarndan ok, yar yaplandrlm
veya yaplandrlmam eitim programlarna
ihtiya duyarlar.
stn yetenekli ocuklar iin hazrlanacak
programlarn aratrma, inceleme, gezi, deney
ve gzlem yapmaya ve soyut dnmeye ynelik
hazrlanmas gerekmektedir.
zel yetenekli ocuklara

akademik baarlar sebebiyle
arkadalar tarafndan lakap taklabil-
mektedir. ocuklar, bundan korunmak iin
kendilerini gizleyebilmekte, tartmalardan, ku-
lplerden kendilerini geri ekebilmektedir. Akran
basks, zel yetenekli ocuklar zerinde negatif
bir etki oluturabilmektedir. Bu etki, zel yetenekli
ocuklarda dlanma ve reddedilme duygusuna,
geri ekilme ve daha dk baar gsterme
gibi problemlere yol aabilmektedir. Bu
durumda aile ve retmenin ibirliine
geerek ocua destek vermesi
gerekmektedir.
s t n Ye t e n e k l i o c u u m l a N a s l B a a k a b i l i r i m ? 47
nite 6
stn Yetenekli
ocuumla Nasl
Baa kabilirim ?
stn yetenekli ocuklarn sahip olduklar

zelliklerden dolay baz sorunlar da beraberinde
yaamalar doaldr. Bu sorunlar korku, kayg,
mkemmeliyetilik, iednklk, depresyon,
dk baar, dk motivasyon ve ar dnme
gibi konular olabilir.
stn Yetenekli ocuumla

Nasl Baa kabilirim ?
Korku/Kayg
stn yetenekli ocuklar bir ok konuda kayg
ve korku dzeyleri dk olmasna ramen,
zihinsel zellikleri, duygusal zellikleri ve ar
duyarllklarndan dolay baz konularda ar korku
ve kayg yaayabilirler. Bunlarn bir ksm yersiz ve
gereksiz gibi grlebilir. Gelecekle ilgili kayglar,
performans kayglar, aile bireyleriyle ilgili kayglar,
kiileraras ilikiler ile ilgili kayglar bir ok zaman
gndeme gelebilir. Bu tr kayglarn stn yetenekli
ocuklar iin normal olduunun bilinmesi gerekir.
Bu tr bir farkndalk ocuun evresindekilerin de
kayglar ile ocua elik etmelerini engeller.
Dk Baar
Snavlarda ok yksek baar elde edemiyorum bunu
hem kendinizin hem de ocuunuzun bir ok kez
dile getirdiine ahit olmusunuzdur. Bir oumuz
ocuklarmzn snavdan ald puandan ok daha
zeki olduunu, ald notun onun gerek potansiyelini
yanstmadna inanrz.
Bir ok kii stn yetenekli ocuklarn
snavlardan/testlerden ok daha yksek puan
alacaklarn dnrler, bir ksm gerekten de
beklentilerle tutarl olarak olduka iyi bir performans
gsterebilir. Ancak bir grup stn yetenekli ocuk
standart testlerde kendisinden beklenilen baary
gsteremez. Yaplan aratrmalar ve bu ocuklarla
alan uzmanlar bir dizi faktrn bu dk baar
performansn aklayabileceini gstermektedir.
Bunlar, motivasyon dkl, mkemmeliyetilik,
ar dnme, ar kendine gven, ar snav kaygs,
danklk veya stn yeteneklilie elik eden baka
sorunlar olabilir.
Dk Motivasyon
Bir ok stn yetenekli ocuk iin baarya ulamadaki
en nemli engellerden biri snavlardan elde edilecek
baarya anlam yklenmemesidir. Yani bu baarnn
nemsenmemesidir. Elbette, elde edilecek baary
nemsemek ona ulamay garanti etmez ve baarszlk
bir ok nedenle ilikili olabilir ancak baary
nemsememenin genellikle baarszl garantiledii
sylenebilir. Eer bir ocuk baarl olmak iin yeteri
kadar istekli deilse, bu dk motivasyonun dier
faktrlerden nce ele alnmas ve gerekli zm yollarnn
retilmesi gerekir. Dk motivasyonlu ocuklar
genellikle retmenlerini dinlemezler, eitimlerine
yardmc olacak ek ders saatlerini karrlar ve en zengin
ierikteki eitim programlarndan bile minimum baar
elde ederler.
Btn dier problemler gibi dk motivasyon

da daha ortaya kmadan fark edilmeli ve gerekli
ocuunuza sevil- nlemler alnmaldr. Ancak bu ou zaman neredeyse
diini hissettirin. Onu imkanszdr. Problem ortaya ktktan sonra hala
sadece baarlarndan, stn
yeteneinden dolay deil, sizin yaplabilecek bir eyler vardr. Bunlar ksaca u ekilde
ocuunuz olduu iin, her y- zetlenebilir:
nyle sevdiinizi, baarsz
olsa da onu sevece- Motivasyonu dk olan ocuun peinden gitmek,
inizi syleyin. yalvarmak, dil dkmek, kaynaklar nne sermek,
almas iin srar etmek genellikle olumlu sonu
vermez. Aksine, bu davranlar ocuun almama
ve sorumluluu stnden atma davranlarna yol
aan koullar daha da glendirebilir. Anne-babalar,
ocuklarn baarya motive etmek iin mutlaka bir
eyler yapmalar gerektiini, daha fazla aba sarf
etmeleri gerektiini dnebilirler, ancak daha fazla
aba ve basknn alma motivasyonu dk olan bir
ocukta hi bir ie yaramayacan unutmamaldrlar.
Motivasyonu dk ocuun motive olmas iin ksr
dngy krn. Mevcut allagelen alkanlklar
gzden geirmek gerekir. Bunun iin ksr dngy
krmak gerekecektir.
Motivasyonu dk olan ocuunuzu nelerin motive
edebileceini bulmaya aln. Herkesin nemsedii
bir eyler vardr. renci bazen zel bir objeye kar
zel bir ilgisi olabilir. Eitim bazen bamszlk
kazanma arac olabilir. rnein motivasyonu dk
olan bir lise rencisi iin baarl olmak farkl bir
ortama gitme frsat verecek ok iyi bir niversiteye
gitme yolu olabilir ve bu anlamda bir zgrleme
yaama olasl ocuu almaya motive edebilir.
stn yetenekli ocua baarl olmak iin bir neden
yaratmak, gerekten baarl olmay istemek iin iyi bir
basamak olabilir.
Eer ocuunuzu akademik alanda motive edecek
bir eyler bulamazsanz dier dl ya da ceza
seeneklerini denemek bir yol olabilir. Ona aile iinde

bir dizi ayrcalklar tanmak, hafta sonunda istedii
bir eyi yapmasna izin vermek gibi seenekler
denenebilir. Ancak dl ya da ceza sistemini
kullanmann bir dizi tehlikeyi iinde barndrdn
gzden karmamanz gerekir. Mantkl olmayan
istekler, tutulmayan szler, yerine getirilmeyen
vaatler ya da bo tehditlerin sizin ocuun gzndeki
inandrclnz ve gvenirliinizi tehlikeye
sokacan unutmayn. Bu tr giriimler ocuk iin
ikincil kazan yolu olarak kullanlacaktr. Ayrca,
ocuu almaya motive etmek iin dsal dl
ya da ceza ile ulalan baar ksa sreli olabilir.
Dsal pekitireler yerine rencilere almay
ve renmeyi sevdirecek eyleri kefetmesi iin
cesaretlendirmek daha etkili bir yntem olabilir.
Eer bu yaplamyorsa dl ya da cezann
sadece baarszl bir sre daha erteleyebilecei
unutulmamaldr.
stn yetenekli ocuklarn isel motivasyonlar daha
gldr. Dk motivasyon ocua dsal basklarn
fazla olduunu gsterir. Bunlarn gzden geirilip
yaplmamas gerekir.
Ar Dnme
stn yetenekli ocuklar olaylar farkl alardan
grme becerisine sahiptirler. Onlar dier insanlarn
grmedikleri eyleri grebilirler. Deiik olaslklar
gndeme getirebilirler. Bu zellikleri bir ok alanda
istenilir bir zellik olmasna ramen zellikle oktan
semeli snavlarda onlar iin nemli bir engel
yaratabilir. Ortalama bir zekaya sahip olan ocuklar
seenekler arasndan en uygun seenei seip
iaretleme eilimindeyken, stn yetenekli ocuklar
her seenek iin bir dizi geerli argman retebilirler
ve doru seenei kolaylkla bulup iaretleyemezler.
Mkemmelliyetilik
stn yetenekli ocuklar genellikle baar iin
olduka isteklidirler ve detaylara dikkat ederler. Baar
motivasyonunun yksek olmas ve ayrntlara dikkat
etme zellikleri genellikle olumlu zellikler olmasna
ramen arya katnda, mkemmeliyetilie yol
aabilir. Bu mkemmelliyetilik ocukta btn sorular
en doru ekilde yantlamaya ynelik ar bir motivasyon
oluturarak, yanl yapma korkusu ve yanl yapmaktan
takntl bir ekilde kanma davran dourabilir. Belirli
bir zaman iinde cevaplandrlp bitirilmesi gereken
(zaman basks) testlerde, rencilerin hzl bir ekilde
sorular okuyup, doru seenei hzl bir ekilde seerek
sorularda ilerlemeyi gerektirir. Ancak, mkemmelliyeti
olan ocuklar btn sorular en doru cevaplama
motivasyonu ile baz sorularda taklarak gereksiz yere ok
fazla zaman harcayabilirler. Mkemmelliyeti ocuklar
ak ulu klasik tarzda yaplan snavlarda ok daha fazla
zorlanabilirler. Mkemmel bir metin yazma abas ile hi
bir ey yazamayabilirler.
Mkemmelliyetilii hemen ortadan kaldracak
kolay bir yol bulunmamaktadr. Ancak, baz neriler
sunulabilir:
lk basamak bunun bir problem olduunu kabul
etmektir. Bazen bir testten alnan dk bir not
sadece bir nottur bazen ise bu dk nottan karlacak
gerek dersler vardr. renci mkemmele ulama
abalarnn kendisine zarar verdiini kabul etmelidir.
Bunun bir problem olduunun kabul edilmesinin
ardndan, mkkemmelliyetilie alternatif yeni
davran stillerinin gelitirilmesi gerekir. lk olarak
yaplan baz hatalara ve eksikliklere ramen yaplan
bir eyin hala ok iyi zelliklere sahip olabilecei
kabul edilmelidir. Ksa zaman basks altnda
yaplacak, ksa sreli devler kk hatalar ortaya
karabilir ve ocuun hata yapmaya ilikin tolerans

artrabilir. Bir dakika iinde ka tane matematik
problemi zebilirsin? Yirmi dakika iinde iyi ksa
bir kompozisyon yazabilir misin? Bu grevleri
yerine getirmek, mkemmel olmayan koullarda
da bu grevlerin baarlabileceine ilikin inanlar
glendirerek ocuun mkemmellik abalarn
azaltabilir. Mkemmelliyetilik birok zaman
beklentileri karlamaya ynelik olabilir. Bu anlamda
ocuk zerinde nasl bir beklenti oluturulduu
gzden geirilmelidir.
Depresyon
stn yetenekli ocuklar performanslarndan dolay,
akranlar ve dier yetikinler ile olan ilikilerden dolay
kendilerini tam olarak ifade etme ve gsterme ans
bulamaz iseler tepkisel depresyona girebilirler. Bu
durum onlarda daha ok ie kapanma, iletiimsizlik,
motivasyon dkl, itahszlk, daha ok uyku
sorunlar, hi bir eyden memnun olmama gibi
durumlara neden olabilir. Bu ise onlarn genel olarak
mutsuz, neesiz, isteksiz ve enerji dzeylerinin dk
olmasna neden olabilir.
s t n Ye t e n e k l i l e r l e B a a k m a d a Z o r l a n l a n K o n u l a r 55
nite 7
stn Yeteneklilerle
Baa kmada
Zorlanlan Konular
Ar Soru Sorma
stn ve zel yetenekli ocuk akranlarna kyasla
renme hzlar ok yksek olduu iin bilgiye atr.
Bu ocuklar yaadklar evre ve dnya hakknda hi
durmakszn bilgi edinmeye alrlar. Bazlar her ey
hakknda bilgilenmek isterken bazlar da bir ekirge
gibi bir konudan dierine ya da bir ilgi alanndan
dierine atlayabilirler. Bazlar ise belli bir zaman
diliminde sadece zel bir konuya ilgi duyarlar ve
bu konu etrafnda zaman harcayarak bilgi toplarlar.
Neredeyse sonsuz denebilecek kadar ok soru
sorabilirler. Ayaa kalktklar dakikadan, uyuduklar
ana kadar dnya ile ilikili pek ok bilgi edinmek
isterler.
stn Yeteneklilerle Baa kmada

Zorlanlan Konular
Ebeveynlerin neden, ne zaman, ne iin, kim gibi
(5N 1K) sorulara hazrlkl olmas iin belli bir n
hazrlk yapmas ya da bu hazrln yaplabilmesi iin
eitli dzenlemelerde bulunmas gereklidir. rnein
aile, bavurabilecei kaynak kitaplar her zaman elinin
altnda bulundurmaldr. Kaynak ya da yararl kitaplar
arasnda ansiklopediler, atlaslar saylabilir. Ek olarak
internetten yararlanmak zere belli adresleri ya da
arama motorlarn nceden bilmeli ksaca bilgiye
giden yollar hakknda bilgi sahibi olmaldr. Tm
bu kaynaklarn el altnda ve her an ulaabilir olmas
aileyi kstl zaman dilimlerinde faydalanabilecei
ktphanelere daha az baml hale getirecektir.
Etkinlikler ile renme

stn yetenekli ocuklar ve aileleri renme
ve kefetme srelerinin sonunda bir etkinliin
retildiini fark ederler. Baz ocuklar ylesine etkin ve
hareketlidir ki yanllkla dikkat eksiklii hiperaktivite
bozukluu tans alma olaslklar ile kar karyadr.
evrelerindeki dnyay merak ettiklerinden, zorluktan
ve karmaklktan holandklar iin bu hareketli

davran rntsn sergileyebilirler. Bazen durumu ya
da olay olduundan ok daha kark bir hale getirirler.
Sonsuz gibi gzken enerjilerini bir amaca ulamak
iin kullanrlar. Hem zihinsel hem de fiziksel adan
etkindirler. Dier yandan dikkat eksiklii hiperaktivite
tans alm ocuklar ise ou zaman bir ama Ailelerin zihinsel adan
dorultusunda hareket etmezler. etkin olduu kadar fiziksel
olarak da srekli etkin olan
Bedenlerinin yannda beyinlerini de ok stn/zel yetenekli ocuklarnn
enerjilerini boaltmalarna yardmc
iyi altrrlar. Bu durum onlarn uykuya olacak ynlendirmeler ve planla-
dalma srelerinde de belli aksaklklarn malar yapmada uzmanlardan
ortaya kmasna neden olabilir. Bylelikle yardm almalar olduka
nemlidir.
zihinlerini dinlendirmede ve rahatlamada zorluk
yaayabilirler. Aile, bu etkin hareketlerini, hayal
glerini ve enerjilerini boaltmada plan yapp onlar
ynlendirerek yardmc olabilir.
Kusursuz Bellee Sahip Olma

Bilisel zellikler asndan stn olan bu ocuklar,
bunu en ok bellek gcyle sergilerler.
stn yetenekli ocuklarn byk bir ounluu
kusursuz bir bellee sahiptir. Ailelerinin unuttuklar
birtakm noktalar da onlara yardmc olurlar. Bu
ocuklar zel gnlerde, ylba ya da bayramlarda
aldklar hediyeleri ya da kendilerine verilen szleri
ok iyi hatrlarlar. zellikle verilen szlerin ve konulan
kurallarn ylmaz bekileri olurlar. Ebeveyn veya
byklerin elikilerini kolayca yakalarlar.
Erken renenler
Farkllklarn olmasna ramen stn yetenekli
ocuk erken yalarnda yatlarna nazaran daha
nce konumasn ve yrmesini renir. Fakat baz
durumlarda ocuklar tam doru ve dzgn cmlelerle
konumaya balayncaya kadar szel iletiim kurmada
isteksiz davranabilirler. Benzer bir ekilde tam olarak
dengelerini salamadan yrmek istemeyebilirler.
Genellikle bu ocuklar pek ok eyi bir ya da iki

tekrardan sonra renirler. Tek bir tekrardan sonra
kolaylkla renebilirler, hatta onlarn renmesini
istemediiniz bir takm bilgiler olduunda da durum
bundan farkl olmaz.
stn yetenekli ocuklar ok konuurlar ve yatlarna
gre zengin bir dil kullanrlar. Kendilerini ifade
etme ve duygularn daha zengin yaama olarak
sergilenen bu durum akranlaryla iletiim kurmada ve
paylamda zorluk yaamalarna neden olabilir.
Ezamanl Olmayan Geliim

stn yetenekli ocuklarn yatlaryla kyaslandnda
duygusal, fiziksel yada zihinsel zelliklerinin farkl
zamanlarda geliebildii grlmektedir. Bu nedenle
stn yetenekli pek ok ocuk bu alanlarda belli
performans gsteren fakl gruptaki ocuklarla
arkadalk yapmay tercih ederler.
stn yetenekli ocuun, tm geliim alanlarnda
ayn geliim dzeyinde olmas sz konusu olmaz.
Her bir geliim alan yalarnn gerektirdii geliime
uygun olmayabilir. yandaki ocuk okuma yazma
renebilir ama hala duygusal ve psikomotor olarak
yandadr. Aile ve ocuun bakmndan, eitiminden
sorumlu insanlarn bu e zamanl olmayan geliim
zelliklerinin farknda olmalar ve buna uygun tutum
ve ortam hazrlamalar gerekmektedir. Bu durum aile
iin olduka nemli bir stres kaynadr.
Motor Becerilerdeki Farkllklar

Her ocuk ayn motor zelliklere sahip olmas
gerekmedii gibi, stn/zel yetenekli ocuklar
da dier akranlarndan farkl olabilirler. Bir ok
stn yetenekli ocuk akranlaryla ayn psikomotor
dzeyinde olmayabilir. Dier taraftan stn yetenekli
ocuk motor davranlar ve etkinlikleri gerektiren
durumlardan kanma eilimi sergileyebilir. Bu

durum ocukla yaayanlar ve uraanlar zorlayc
boyutlara gelebilir. Bu zellikleri zaman iinde ve dier
stn zelliklerine tevik edilmeleriyle ele alnmas
gerekmektedir.
Bilmi ey!
stn yetenekli ocuklar kendilerini ifade etmede
ve szel becerilerini sergilemede srarc olurlar.
stn yetenekli ocuk sahip olduu stn dil
becerisini istedii bir takm eyleri elde etmek iin
kullanabilir. Bununla birlikte ana baba, onun dikte
ettii bir takm kural ve ynergeleri kabul etmeme
durumundadr. Aile, nemli olan noktalarn farkna
vararak kurallarn oluturmaldr. Bylelikle ocuk
kendini daha gvende hissedecektir. Bu ocuklarn
stn yetenekli olmalar kurallara uymamak iin
hibir zaman bir mazeret olamaz. Ancak, ocuklara
ok kat kurallar konulduunda bu durum kendini
dier ocuklara kar hrn davranma ve fkelenme
eklinde yansr. Ayn durum stn yetenekli ocuklar
iin de sz konusudur. Fakat onlar durumu bir adm
ileriye tayarak yalan sylemeyi ve erken yalarda
ihtiya duyduklar eyleri almay renebilirler. Bu
nedenden dolay, zellikle stn yetenekli ocuklara
her zaman adil ve saygl davranmak ok nemlidir.
Erikinlerle Arkadalk
Kendi akranlaryla arkada olmaktan ok stn
yetenekli ocuklar ailedeki yetikinlerle veya dier
erikinlerle iletiim iinde olmak isteyebilirler. Bu
tr bir seim ve eilimin eitli sebepleri olabilir.
rnein; stn yetenekli ocuk yann getirdii
limitlerden dolay bir huzursuzluk iindeyse
yatlaryla bir ilikiye girmektense erikinlerle kurulan
bir iliki onun iin daha uygun sonular dourabilir.
Erikinlerin iletiiminden mutluluk duyar ve onlarn
arkadalklarn tercih edebilirler. Hatta byle bir

ocuk ailesini en iyi arkadalar olarak kabul edebilir.
Bu ocuklarn bilisel ve dil becerileri erikinler ile
iliteim kurmalarn kolaylatrsa da genel olarak
sorun yaamalar muhtemeldir.
Risk Almann nemi

stn yetenekli ocuklarn risk alma potansiyelleri
yksektir. Bu durum ocuklarn hem girikenlikleri
ile hem de riskli davranlar semeleri ile ilgilidir.
Birok stn yetenekli ocuk ayn zamanda dikkat
eksiklii ve hiperaktivite sorunu da yaayabilir. Baz
erikinler, ocuklarnn kendilerinden daha az risk alr
olularn ansl bir durum olarak grrler. Bu durum
en azndan fiziksel bir takm zorluklarla kar karya
gelindiinde olduka olumlu bir ekilde gzkmesine
ramen, yeni bir aktivite ile karlaan stn yetenekli
ocuk bir adm geri ekilebilir ya da denemek bile
istemeyebilir. Bunun sebebi bu ocuklarn kendilerini
fazlaca eletirmesi ve ounlukla kendilerinde eksik
olan ynleri bulup karmalardr. Kendilerine
olan gvende eksiklik yaayan bu ocuklar bir ey
hakknda tamamen bilgi sahibi olmak ya da onun
nasl altna dair net ve kesin bir bilgiye sahip
olmak ihtiyac iindedirler. Bir sz vermeden nce
onunla ilgili pek ok eyi bilmek zorunda olduklarn
dnrler.
Baz stn yetenekli ocuklar yeni eyler denemeye
ekinirler. nk yanl yapmaktan, hatal
olmaktan, aptal durumuna dmekten ok korkarlar.
Dier ocuklar bu yeni eyleri gerekletirirken
gzlemlemeyi tercih ederler. Model alarak renmeyi
benimserler fakat ocuun baarsz olmaya kar
gelitirdii ar bir korkusu varsa onun kendini
daha rahat ve iyi hissetmesi konusunda aileden ve
retmenlerinden destek almaya ihtiyac vardr. Bir
eyi ilk denemede yapamamak, baarl olamamak
utanlacak bir durum ya da baarszlk olarak
addedilecek bir durum deildir. Baarsz olmak,

bunun tekrar ya da hata yapmak hibir zaman insan
gvenilmez bir kii yapmaz.
Ailenin olumsuz konumalardan kanmas ve bu
gibi tuzaklardan uzak durmas gerekir. Bu asla ie
yaramayacak. gibi cmleler ocuun kendi hayal
gcn kullanmasn engeller ve bu ocuk iin
istenebilecek en son eydir. Aile ya da retmenin
ocuun ortaya kard ii takdir etmesi
gerekmektedir. Bunu baarmak iin gerekten ok
aba sarf ettiini grebiliyorum. gibi cmlelerle ocuu
cesaretlendirmek gerekmektedir. Risk almak kabul Ailenin
edilebilir bir atmosferin varln gerektirmektedir. ocukla iletiimdeki
ocua her zaman denemesi ve sonuta ne olumlu-olumsuz tutumlar,
ocukla empati, aile ii ilikileri
olduunu grmesi iin frsatlar verilmelidir.
glendirecek noktalar hakknda
ocua belli riskleri alarak yeni eyler renmesi daha fazla bilgi iin AEP Aile ve
Yaam Becerileri kitab Aile
iin izin verilmesi gerekmektedir. Gerekirse
i letiimin Temel
retmen ya da anne bunun iin model olur. Pek Unsurlar blmne
ok ocuk erikinlerin bir takm becerileri ok abuk baknz.
edindiklerini dnrler. ocua yardmc olmann
bir baka yolu da her sorunu tek bir doru yantnn
olmad gereini ocukla paylamaktr. Aadaki
sorulardan balayabilirsiniz.
Bir Komedyene Sahip Olmak

stn yetenekli ocuklarn genellikle espri yetenekleri
olduka gelimitir. Dnyay anlama becerileri olduka
yksek seviyededir ve bu nedenle uygun espriyi
rahatlkla yakalayabilirler. akalardaki nemli noktalar
rahatlkla fark ederler. Bu durum hem duyduklar
hem de kendi yaptklar akalar iin geerlidir. Bunun
yannda dier ocuklar bu zel noktalarn bir ksmn
karabilirler. Byle bir durumda ocuk dierlerinin
akay anlamamasndan dolay kendilerini kt
hissedebilirler. Baz ocuklar srf bu nedenden dolay
erikinlerin arkadalklarn tercih edebilirler. Bu
ocuklar szcklerle oynayp bir takm espriler retirler.

Bir aile ocuunun ancak erikinlerin anlayabilecei
esprileri drt yandan itibaren anlayabildiini
bildirmitir.
Ender de olsa baz durumlarda stn yetenekli
ocuklarn espri anlaylar olumsuz bir ifade
alarak, rahatsz edici bir duruma gelebilir. Bunun
nne geilmesi iin aile yada retmenin ocuu,
insanlarn bu ekilde kk drlmesinden yada
utandrlmasndan kesinlikle hi holanmayacaklar
konusunda bilgilendirmeleri gerekmektedir.
Hzl ve Derin renenler

Genellikle tm stn yetenekli ocuklar temel becerileri
yatlarndan daha hzl ve daha iyi renebilirler.
renilen yeni bilgiler iin daha az tekrara ve altrma
yapmaya ihtiya duyarlar. lgilendikleri bir etkinliin
tekrar tekrar stnden gitmek onlar iin olduka skc
olabilir ve kolaylkla gdlenmelerini kaybederler.
Bunun sonucunda dikkatsizlik nedeniyle hatalar
yaplabilir, zenilmemi defterler ya da bitirilmemi
devlerle kar karya kalnabilir. Baz retmenler bu
durumu motivasyon eksikliine balayp bunu ocua
kar kullanrlar.
stn yetenekli ocuklarn pek ok farkl alana kar
ilgileri vardr. Belli bir zaman diliminde belirgin bir
konu zerinde younlarlar. ok erken yalarda
ilgilendikleri konu zerinde zelleebilirler.
Pek ok stn yetenekli ocuk proje balatmaktan ve
yapmaktan holanr. Hobi ve koleksiyona dkndrler.
Bir takm bilgilere kendi balarna ulamay ve kendi
balarna renmeyi severler. ocuklarn derinlemesine
renmelerine ve ilgilendikleri konularda kendi
dzeylerinde bir eyleri planlayp gerekletirmelerine
ortam ve imkan hazrlanmas gerekir. Taleplerinin
ve giriimlerinin younluu ebeveynleri zaman

zaman yorabilir. Bu konuda gerektiinde dardan
yardm almak durumu kolaylatrc ve daha kolay
baa kmak iin bir yol olabilir.
Ar Duyarllk
stn yetenekli ocuklarn en belirgin
zelliklerinden biri ar duyarllklardr. Bu
duyarllk dzeyi bu ocuklar yaamla ilgili bir ok
konuda incinebilir klacaktr. Bu duyarllklarndan
tr ocuklar deiik korku ve kayglar
gelitirebilirler.
Erken yata olmalarna ramen bu ocuklar
lmn farkl boyutlarnn farknda olabilirler.
lmn anlamn sorgulayabilirler ve lme
konusunda bir takntya sahip olabilirler. lmle
ilgili bir takm dramatik sahneleri drama eklinde
oynayabilir ya da kaza ile lm bir canly
gmmek iin eve getirebilirler.
lmn olaan bir doal sre olmasna karlk
aile bireylerinin bunun stesinden gelmesi olduka
zordur. ou yetikin ise ocuklarla konumaktan
kanrlar. Bunun sonucu olarak ocuklar
sululuk gibi uygun olmayan hislere kaplabilirler.
ocuklarn sorularna erikinler tarafndan byk
bir ak yreklilikle cevap verilmelidir. nk
konuulmadnda ocuklar doru olmayan
karsamalarda bulunabilirler.
stn yetenekli ocuklarn bu yksek duyarll
onlar sosyal yaantdan bir miktar uzaklatrabilir
ve hatta kendilerinde yanl bir ey bile olduunu
dnebilirler.
stn yetenekli ocuklar ilgilendikleri konular
iin olduka uzun bir sre dikkatlerini
toplayabilirler. Bununla birlikte benzer bir durum
devlerin tamamlanmasnda gereklemeyebilir.
ocuk devlerini tamamlamadan nce zaten
kendi sevdii konuyu ieren kitaplar, bilgisayar

yada projesiyle youn olarak ilgilendiinden
ailesinin onu yemee ardn duymayabilir.
Bu durum onun ailesini gz ard etmesinden ya
da duymazdan gelmesinden deil arldnn
farknda olmayndandr. Eer ocuk arldn
duymazsa nazik bir kucaklama ya da dokunmaya
onu uyarabilirsiniz. Bunun yannda gz konta da
mkemmel olarak ie yaramaktadr. Barp armak
genellikle aileleri amalarna ulatrmad gibi
ocuklarnn da duyarszlamasn salar. Barma
alkanl olan ailelerin ocuklar genellikle bu
durumda grmezden gelme davrann kazanabilirler.
Baz zamanlarda ocuk kendini duyusal uyaran
bombardmanna tutulmu gibi hissedebilir. ocuu
bu duygudan kurtarmak iin onun rahatlamasn
salamal ya da evde daha sessiz ve sakin bir keye
gitmesi iin ynlendirilmelidir. Anne-babalar
mutlaka evlerinde ocuun i huzuru ve mutluluk
iinde olabilecei zel bir yer hazrlamaldrlar.
stn yetenekli ocuklar zellikle grme, ses ve
evreden gelen pek ok uyarana olduka hassastr.
Doadan, mzikten ve renklerden derin bir ekilde
etkilenirler. ou kiinin gremedii ufak noktalar
ve ayrntlar onlar yakalayabilir. Gvenli ve i huzuru
veren bireylere rahatlamalar gerektiinde ihtiya
gsterirler. Baz ocuklar uykuya dalmada problemler
yaayabilirler. Bunun sebebi de zihinlerinin ar
yklenmesidir. Onlara srekli uyaran salayan
kitap, televizyon gibi aralar brakamamalardr.
Bazen, hemen uykuya dalarlar fakat gecenin bir
yarsnda zihinleri pek ok gzel dncelerle dolu
olarak uyanrlar. Bu gibi durumlar iin aile, ocuun
ba ucunda kayt cihaz bulundurmas, tavsiye
edilir. Bylelikle ertesi gn bu harika fikirlerini
kaybetmeyeceini ya da unutmayacan bilen ocuk
rahatlam bir ekilde tekrar uykusuna dnecektir.
Zihinsel ykn belli aralklarla boaltlmas
gerektiinden, bir takm rahatlama tekniklerine

yer verilebilir. Bununla birlikte fiziksel egzersizler
zaman zaman ylesine rahatlatc olurlar ki ocuklar
bu durumu alkanlk haline getirebilirler. Bunun
nedeni ar egzersizlerden beynin kaslarn arsn
hafifletmek iin kard morfin benzeri maddelerdir.
Bu maddeler beyin tarafndan doal bir ekilde
retilir. Bu maddelerin verdii rahatl hisseden
ocuk yeniden ar egzersiz yapmak iin motive olmu
olur. Eer bu durum youn bir ekilde yaanrsa
fizik egzersizlerinin uygulamasnda arya kalm
olur. Aile byle bir durumla karlatnda ocuun
stn yetenekli ocuk-
dengeyi salamas iin ona egzersiz planlar yaparak larda zihinsel ykn fazla
yardmc olmas gerekmektedir. Ayrca onu yeni olmas sebebiyle ailenin zaman
oyunlar renmesi, yeni arkadalklar edinmesi zaman fiziksel egzersizler, nefes
egzersizleri, meditasyon, geveme
ve bylelikle rahatlamas iin ynlendirmelidir. egzersizleri gibi yntemleri uygu-
Bunlarn yannda ar duyarlla kar alnabilecek layabilecekleri ortamlar, kurslar
nemli nlemlerin banda ocuklarn doa ile i ie planlamas ocuu
rahatlatacaktr.
olmalardr.
ocuklar in Geveme Teknikleri

ocua zihnini bir noktada younlatrarak yada
meditasyon yaparak rahatlamasn retebilirsiniz.
rnein; ak bir zihnin tamamen kendine dnk
bir ekilde btn d uyaranlardan uzak, kendi iinde
bir tutarllk ve rahatlk saladktan sonra, iindeki
dnceleri ynlendirmeye izin verilebilir. Daha
kk ocuklarda bu oyuna dntrlebilir.
Bir rahatlama pozisyonunda nefes allar sayma iki
trl etki salar. Bu egzersiz hem rahatlamay hem
de pek ok fikrin peinde koan zihnin biraz daha
kontrol altnda tutulmasna yardmc olur. ocuun
1den balayarak 10a kadar nefes alp veriini
saymasn salayn. Bu egzersize ocuk kendini daha
rahat ve zinde hissedinceye kadar devam edebilir.
ocuun rahatlamas iin farkl fiziksel etkinliklerden
yararlanlabilir. Onu yatar ya da oturur bir durumda
gzleri kapal ve rahatlamaya hazr bir pozisyon almasn

salayabilirsiniz. Daha sonra tm kaslarn ayaktan baa
olacak ekilde teker teker kasp daha sonra da serbest
brakmasn isteyebilirsiniz. Bylelikle ocuk farknda
olmadan gndelik hayatnda vcudunun bir noktasn
istemsiz olarak kastnda bu duyguyu hatrlayarak
derhal geveyecektir.
stn/zel yetenekli ocuklar iin bir dier geveme
yolu ise akranlaryla veya ailesiyle oynamaktr. ocuklar
iin bir ok adan iyiletirici, gelitirici, stres ve kaygy
dzenleyici zellii vardr.
Dzenli Olmak ya da Olmamak

stn yetenekli ocuklar her zaman dzenli ve tertipli
olmayabilir. Danklk ve karklk iin gelitirdikleri
zel bir toleranslar vardr. Bu ocuklar gelecekteki
enerji krizini zebilirler ama bu gn aradklar bir
kalemi bulamayabilirler. Odalarnda yar tamamlanm
projeler, lego ehirler, pul koleksiyonlar ve pek ok farkl
ilgi alanna dair eyalar vardr. dev katlarnn temiz
ve dzenli olarak verilmesi kukusuz bu ocuklar iin
ncelikli neme sahip eyler arasnda saylmaz. Benzer
bir ekilde odalar da bu kurala katlr. Aslnda derli toplu
olmann standard kiiden kiiye deimektedir. stn
yetenekli ocuklar genellikle eyalarn atmaktan nefret
ederler. rnein gzel bir kayay nerede, nasl ve ne
zaman bulduklarn ok net hatrlamakla birlikte ertesi
gn okula gtrmek zorunda olduklar kitab bulmalar
uzun bir sreyi alabilir. Gzlemleri olduka keskindir
ve detaylar konusunda da farkndalk seviyeleri olduka
yksektir. Eer etraflarnda bir ey kayp ya da eksikse
bunu hemen fark ederler. Ailelerin bu noktada ocuun
haklarna sayg gstermesi gerekir. Ona ait olan eyalar
odada yer kaplyor diye bir torbaya doldurulup atlamaz.
Byk bir ounlukla okullar zaman kullanma ve
tertipli olma becerilerini retmez. Bundan dolay
ailelerin bu noktada verecekleri destek ok nemlidir.
rnein, aileler haftalk ya da aylk Neleri saklamak
istiyorum oturumlar dzenleyebilirler. ocuun okula
ait bir takm notlarn ya da onun iin nemli olan pek

ok eyi atmak istememesi doaldr. Bununla birlikte
aile bu notlar belli bir konu bal altnda dzenli
tutmasna ve her birinin belli bir konu bal altnda
dosyalanp zel yerlerde saklamas konusunda onu
cesaretlendirmelidir.
Dzeni salamak iin kutu, dosyalama sistemleri ve
dier dzenleyicilerden yararlanlabilir. zerindeki
etikete konu ya da numara veren ocuk bunlar
dzgn bir ekilde saklayabilir. Ayrca okul yaz
tatiline girdiinde aile tekrar Bu sene hakknda neler
hatrlamak istiyorum? oturumu dzenleyebilir. Gemi
yla ait ne tr belgelerin saklanaca ve hangilerinden
kurtulunaca hakknda ocuun bir karara varmas
gerekmektedir. Uygun proje yada almalarnn
bir portfolyo iinde saklanmas sayesinde ileride
retmenlerin onu daha iyi deerlendirmesine olanak
tanyacak bir sistem de kurulmu olur. ocuun
eyalarn saklamak iin kutulardan yararlanlacaksa
onun yaratcln kullanarak kutuyu bir sanat eseri
haline dntrmesi de desteklenebilir. Bu kutular
dolduunda yeniden dzenleme yaplabilir.
ocuun kendisinin rgtledii bir alannn olmasna
ve bu alann greceli olarak daha az dank olmasna
yardmc olunmaldr. Bu durumda aileler bir takm
kurallardan yararlanabilirler, rnein; cumartesi
sabah hibir ey yerde durmamaldr. Odada iecek
kutularnn bulundurulmasna izin verilmez. ocuun
gnlk kulland eyalar gnlk olarak yerlerine
kaldrlr.
Tm bunlarn yannda ocuun dzenli olma
konusundaki dnceleri alnabilir ve bu konuda
liderlik, nclk yapmas istenebilir.
Erken Okuyanlar
Baz stn yetenekli ocuklar okumay kendi balarna
renirler. Genellikle bu ocuklarn ne zaman ve nasl
okuma kodunu sktkleri konusunda herhangi bir
fikrimiz olmayabilir. Bununla birlikte erken okuma

hibir zaman stn yetenekliliin tek bana bir
gstergesi olarak grlmemelidir.
Baz ocuklar okumasn veya iki ya gibi erken
bir dnemde renirler. Bu ocuklarn bazlarna
okuma konusunda aileleri, kreteki retmenleri ya
da bakclar yardmc olmutur. Dier stn yetenekli
ocuklarn ise farkl alanlarda ilgileri olabilir ve okuma
onlar iin ncelikli konular arasnda saylmayabilir.
Ana okullarnda ya da birinci snfta okumasn
renemeyen bir renci iin de kesin olarak stn
yetenekli olmad deerlendirmesi yaplamaz.
Erken okuyan ocuklarda dili ustalkla kullanma,
erken ocukluk dneminde uzun sreli dikkat,
sembollerin uygun biimde kullanlmas, erken neden
sonu ilikisini bulma becerilerinin toplam ocuun
stn olduuna dair deerlendirmemizi etkileyecek
ip ularndan sadece bazlardr. ok yksek seviyede
stn yetenekli olan ocuklar 4 yan altnda okumasn
renebilirler. Bu tr ocuklarla alan okul ncesi
kurumlar onun geliimine ve ihtiyalarna bal olarak
kendi programlarn ayarlamak zorundadrlar.
letiim
ou stn yetenekli ocuk evresiyle i birlii iinde,
sosyal ve sevgi nesnesi olur. ounlukla lider olarak
grlr. Ailelerin bu ocuklar olumlu bir istikamete
doru ynlendirmelerinde fayda vardr. Doru
ynlendirme yaplmadnda bu ocuklar istenmeyen
grup ve sosyal ortamlara kolaylkla katlp iinde
bulunduklar ortam ynetebilirler.
stn yetenekli ocuklarn ailelerinin ok daha ansl
olduu ve bu ailelerin ilerinin ok daha kolay olduu
kans yanl bir inantr. Aslnda bu durum aileler iin
olduka zorludur. Bu ocuklar rnein, ok daha fazla
kaynaa ihtiyalar vardr. Benzer ekilde de aile iinde
ok daha fazla iletiim iinde olmaya ihtiya gsterirler.

Aileleri ocuklarnn okul sonrasnda ya da hafta
sonunda ne yaptklaryla ilgili bilgili olmaya ihtiyalar
vardr. Bu ocuklarn kimlerle arkadalk ettii olduka
nemlidir. Aileler ocuklarn arkadalarn arayarak
kendilerini tantmal ve aileler arasndaki ilk iletiimi
balatmaldr.
Zaman iinde pek ok ocuun ailelerinin kendi
hayatlarna daha az karmasn isterken bu iliki
diplomatik bir ekilde her zaman scak tutulmaldr.
Yatlarn oluturduu gruplarn etkisi her ocuk
zerinde inanlmaz bir basknn olumasn salayabilir.
rnein; belli bir zamana kadar hem davranlar hem
de akademik baarsnn ok yksek olduu bir kz
ocuunun davranlar okul baars tam zt ynde
deimitir. Aile durumu sanki kzmz deil de evde
bir yabanc ile birlikteymi gibi hissediyoruz. diyerek
duygularn paylamtr. Bu gzlemden bir sre sonra
ise aile, kzlarnn madde bamll hakknda bilgi
sahibi olmutur. Aile, yaam ortamn pozitif bir havaya
sokacak ortak aktiviteler dzenlemelidir. ocuk ile daha
fazla birlikte zaman geirmek, onunla daha fazla iletiim
kurmak demektir.
T r k i y e d e s t n Ye t e n e k l i o c u k l a r n E i t s e l D e e r l e n d i r m e / T a n l a m a v e Ye r l e t i r m e S r e c i 71
nite 8
Trkiyede
stn Yetenekli
ocuklarn Eitsel
Deerlendirme/Tanlama
ve Yerletirme Sreci
zel eitime gereksinimli bireyi tanmak, ona

salanacak hizmetleri ve sunulacak eitimin ieriini
belirlemekte olduka nemlidir. Bu kapsamda
yetersizlikten etkilenmi ya da stn nitelikleri olan
ocuklarn en erken zamanda farkna varlarak gl
ve zayf ynlerinin aa karlmas gerekmektedir.
Bu sebeple akranlarndan farkl olan ve zel bir
eitime gereksinim duyan ocuklarn eitsel adan
deerlendirilmeleri, onlarn gelecei ve toplumsal
katklar asndan nemlidir. Deerlendirme,
rencilerin akademik, davransal ya da fiziksel
zelliklerini belirlemek ve bu zelliklere uygun yasal
ve eitsel karar alma sreci olarak tanmlanmaktadr.
zellikleri ve gereksinimleri aka ortaya konulmayan
bir rencinin bamsz ve mutlu bir birey olarak
geliimini tamamlamas olduka zor olacaktr.
Trkiyede stn Yetenekli

ocuklarn Eitsel Deerlendirme/Tanlama
ve Yerletirme Sreci
Trk Milli Eitim Sisteminin milyonlarca renci
ve yzbinlerce eitimciyi bnyesinde barndran,
ok byk bir eitim sistemi olduu bilinmektedir.
Bu sistem ierisinde zel gereksinimli ocuklarn
farkna varlmas, bu ocuklarn doru bir ekilde
deerlendirilmesi, bunun ardndan uygun bir eitim
ortamna yerletirilmesi de ciddi bir sre olarak ele
alnmaldr. zel gereksinimli renciler, eitim bata
olmak zere birok alanda ksa, orta sreli ya da srekli
destee gereksinim duyarlar. Eitim ortamlarnda
da zel gereksinimli renci iin sunulacak ierik ve
kullanlacak yntemlerin hangilerinin renci iin
uygun olacann bilinmesi retmenler iin nemli
bir gerekliliktir. Bu bireylerin eitim ortamlarnda
nasl destekleneceinin anlalmasnda ise eitsel
deerlendirme ve tanlama devreye girmektedir.
Eitsel deerlendirme, zel gereksinimli ocuklara

sunulacak hizmetler iin yasal ve eitsel kararlar Okul aile
ibirliinin nemi,
vermede yararlanlan ve eitim asndan nemli
okul seimi ve Ailenin
bilgilerin sistematik olarak derlendii bir sretir. okul seimine aktif katlm
Eitsel deerlendirme srecinin blmleri belli hakknda ek bilgi iin AEP
bir sray izler ve bu sra ierisinde birbirleri ile Okul ve Aile Kitabnn Okul
ve Aile likileri
balant halindedir. Eitsel deerlendirme sreci; blmne bak-
zel gereksinimli olduu tahmin edilen rencinin nz.
tarama- ilk belirleme sreci, bavuru ncesi sre,
bavuru sreci, ayrntl deerlendirme, yerletirme,
BEP hazrlama, ve izleme gibi aamalardan oluan bir
sretir .
Eitsel Deerlendirme ve Tanlama Sreci Bir birlii

Srecidir
ocuklarn yetitirilmesinde ilk ve en nemli kurum
ailedir. zel gereksinimli ocuklarn yetitirilmesinde
ise aileye byk grev ve sorumluluk yklenir.
22.11.2001 tarih ve 4721 sayl Trk Meden
Kanununun velayet ve velayetin kapsam blmnde
yer alan eitim balkl 340. maddesinde Ana ve
baba, ocuu olanaklarna gre eitirler ve onun
bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlk ve toplumsal
geliimini salar ve korurlar. Anne ve baba ocua,
zellikle stn ve zel yetenei olanlarla, bedensel
ve zihinsel zrl olanlara, yetenek ve eilimlerine Betts ve Neihart
uygun decek lde, genel ve meslek bir eitim adl iki aratrmac
tarafndan yaplan alma-
salarlar ifadesi ile ailenin zel eitim ile ilgili da, davran, duygu ve ihtiyalar
ykml olduu belirtilmitir. temelinde, zel yetenekli ocuklar alt
farkl profile ayrlmaktadr. 1) Baarl
Eitsel deerlendirme ve tanlama srecinde 2) Aykr 3) Yeteneini Gizleyen 4)
ekip almasnn nemi byktr. Bu ekilde Okulu Terk Eden 5) kincil htiyac
Olan 6) Bamsz renen
ekip yelerinin uzmanlklarn bir arada harekete olarak alt tipe ayrl-
geirmek suretiyle en doru bilgiler derlenebilir. mtr.
Yetersizlii fark edilen bir renci iin bavuru ncesi
sreler uygulamaya koyulduunda okul idaresi ve
retmenlerin bu srele ilgili olarak ocuun velisini
de bilgilendirmeleri gerekmektedir. Ailelerin ocuklar

ile ilgili yasal hak ve sorumluluklarn da bilmeleri
olduka nemlidir . Bu nedenle okul ve uzmanlarn
aileyi doru bir ekilde bilgilendirmeleri gerekir. Anne-
babalar ise, ocuklarnn okul yaantsn desteklemeli
ve retmenlerin uygulamalarn takip etmelidirler.
retmenlerin evde yapmas iin verdikleri devleri ve
grevleri bilmeli, ocuklarna destek olmaldrlar. Anne-
babalar ocuklarnn geliim zelliklerinin farknda
olmal, ocuklarnn performans dzeyi hakknda
fikir sahibi olmal ve gerektiinde retmenleri bu
konuda bilgilendirmelidirler. Ayrca aileler ocuklarnn
eitimleri ile ilgili okula malzeme salamak, snfta
gnll retmen yardmcl yapmak gibi eitli
destekler sunabilirler. Tm yukarda belirtilenler
ibirliini vurgulamaktadr.
Eitsel Deerlendirme Srecine Aktif Katlm

Eitsel tanlama srecinde RAMdaki uzmanlar, veli
grmesi de yaparlar. Bu grmelerde ailelerin
uzmanlara itenlikle ve aklkla yardmc olmalar
ocuklarnn deerlendirilmesinde nemli katk
salayacaktr. nk aileler, ocuklarnn davran
biimini, gemiteki salk durumunu, evde, mahallede
ve toplumdaki sosyal ve duygusal davranlarn
herkesten daha iyi bilirler.
Trkiyedeki RAM (Rehberlik Aratrma
Merkezlerinin)larn fiziki artlar ocuklarn gnlk
yaam ve z bakm becerilerini anlamak iin yeterli
olmayabilir. Byle durumlarda ocuun yeterlilikleri
ile ilgili bilgiler ocua ve ailelere sorulabilir. Ailelerin
burada, doru ve ak bilgi paylamnda bulunmalar
ocuklarnn doru bir ekilde deerlendirilmesinde
yararl olacaktr. Baz aratrma sonular zel eitim
hizmetlerinden yararlanabilmek iin baz ailelerin
ibirliinden kandklar ve ocuklar ile ilgili yanltc
bilgi verebildiklerini gstermektedir. Bu aratrmalara
gre aileler destek eitim hizmeti alabilmek adna baka
kii ya da kurumlarca ynlendirilebilmektedir. Oysa

veli, okul ve uzmanlar arasnda salanacak egdm,
karlkl gven ve anlay byle durumlarn nne
geebilir.
Eitsel deerlendirme ve tanlama srecinin
sonucunda ocuk ile ilgili resmi yerletirme karar ve
destek eitim karar verilmektedir. Uzmanlar aileye
bu sre hakknda bilgi vermeli ve ocuk iin en
uygun kararn alnmasnda, ailenin beklentilerinin
ve verdii bilgilerin nemine vurgu yapmaldrlar.
Burada uzmanlar renci ile etkili bir iletiim kurmal
ve sre hakknda bilgilendirmeyi renci iin de
tekrarlamalar yararl olacaktr.
RAMlarda gerekletirilen eitsel deerlendirme ve
tanlama sreci (ayrntl deerlendirme) sonucunda
eer bireyin resmi zel eitim hizmetlerinden
yararlanmasnn uygun olduu dnlrse,
yerletirme karar verilir. Byle durumlarda, renciler
iin ynlendirme ve yerletirme sreci balar.
zel eitim okul ve kurumlarnda eitim ve/veya destek

eitim hizmeti alacak bireyler, eitim plan ve zel eitim
deerlendirme kurul raporu ile okul ve kurumlara
dorudan bavurabilirler. Ancak, ynlendirme kavram
renci velilerinin RAMca belli bir zel eitim okuluna
ynlendirilecei eklinde alglanmamaldr. RAMlar
velilere rencilerin eitim alabilecekleri kurumlarn
zellikleri hakknda genel bilgi verebilirler.
stn Yetenekli ocuklar in Eitim

Modelleri Nelerdir?
zel eitim kapsam iinde ele alnmas tartmal olan
stn veya zel yetenekliler iin son yllarda bir ok
lkede eitimleri konusunda nemli admlar atlm
bulunmaktadr.
Bu ocuklara normal ocuklara uygulanandan farkl
eitim uygulamak, yeni yaklamlar bulmak iin
harcanacak aba genel eitime katkda bulunacak
ve genel eitimin niteliini artracaktr. Konuya
bu varsaymlar dorultusunda bakldnda gz
nnde bulundurulmas gereken gerek karmza
kmaktadr. Bunlar;
1. stn veya zel yetenekli ocuklar arayp,
tarayarak bulmak gerekmektedir. nk bu
ocuklarn ou kendiliinden ortaya kmazlar.
Belirlenmezseler byk ynlar iinde yok olup
giderler.
2. Taranp bulunan stn veya zel yetenekli
ocuklarn, zel eitim nlemleriyle en iyi biimde
gelimelerini salamak gerekmektedir. Bu ynyle
olaan programlarn yaratabilecei sorunlara daha
nce deinilmiti.
3. stn yetenekli ocuklarn ksa srede hayata
hazrlanmalarn salayarak, uzun sre verimli
biimde topluma katkda bulunmalarn
gerekletirme eitimin ncelikleri arasndadr.
stn veya zel yetenekli ocuklar iin gelitirilmi

Ayr eitim
olan eitim nlemlerinin yarar ve sakncalarnn modelinde, stn/zel
bilinmesi Trkiyedeki uygulamalar iin nem yetenekli ocuklar, normal
tamaktadr. stn yetenekli ocuklara ynelik akranlarndan soyutlandklar iin
onlarla etkileim ve iletiim kurma
uygulanan eitim modelleri AYRI ETM ve becerileri gelimeyebilir. Akranlarn-
BRLKTE ETM olmak zere iki ana gruba dan daha zel olduklar dncesiyle;
bencillik, zel benlik duygusu,
ayrlmaktadr.
gurur gelitirebilirler ve olum-
suz kiilik geliimine
Geleneksel Eitim Modelleri neden olabilir.
Ayr Eitim: stn veya zel yetenekli ocuklar

iin, zel olarak dzenlenmi eitim ortamlarnda,
zel olarak yetitirilmi retmenlerle, zel olarak
gelitirilmi programlarn homojen gruplara
uyguland eitim uygulamalardr.
Birlikte Eitim: stn veya zel yetenekli ocuklar
akran gruplarndan ayrmadan ayn eitim ortamnda
destek hizmetlerinin ve programlarn sunulduu
eitim ortamlardr.
Ayr Eitim
Bu uygulamada stn veya zel yetenekli
ocuklar belirli zellik ve dzey yaknlklarna
gre gruplanmakta, bu grubun zelliklerine ve
gereksinmelerine gre zel eitim programlar
gelitirilmekte ve bu programlar eitli eitsel
dzenlemeler ierisinde uygulanmaktadr. Bunlarn
balcalar aada verilmitir.
zel Okul
stn veya zel yetenekli ocuklarn belirli zel
amal okullarda toplanp eitilmesine verilen addr.
Trkiyede Fen Liseleri, Anadolu Gzel Sanatlar
Liseleri, nan Vakf Lisesi bu biimde rgtlenmi
olan kurumlardr. Tarihsel geliim asndan ilk rnek
ise Osmanlda Enderun Mektebidir.
Yararlar:
Programdaki btn ocuklar homojen bir grup
oluturduu iin en st dzeyde rencilerin
birbirlerini desteklemelerini ve yarmalarn salar.
Tek bana olma duygusunu azaltr.
Eitsel gereksinmelerini karlayacak, zel
gelitirilmi programlar kullanlr.
eitli alanlarda genilemesine ve derinliine
renme gereksinmelerini karlayacak zel
donanmlara olanak salar.
stn veya zel yetenekli ocuklarn eitimi,
zel olarak seilmi ve yetitirilmi retmenlerle
salanr.
ocuklarn yetenekleri ynnde ve dzeyinde
geliimlere yer verilir.
Krsal blgelerde olanlar iin daha iyi eitim ortam
salanabilir.
Sakncalar:
stn veya zel yetenekli ocuklarn, dier
ocuklarla etkileimde bulunmalarn nleyecei
iin, toplumla btnlememelerini ve bencil
olmalarn salar, liderlik zelliklerinin geliimini
engeller.
ocuklar ok erken yata uzmanlk alanlarna
ynlendirmesi, daha sonra baka alanlara
kaymalarn engelleyebilir.
ocuklarn birok stn zelliklerinin toplum iin
ilevsel hale gelmesini engelleyebilir.
Tm nlemler ierisinde en pahal olandr.
Burada belirtilen ve belirtilmeyen bir ok sakncalar
nedeniyle zel okullarda stn veya zel yeteneklilerin
eitimi artk gelimi lkelerde rencinin dzeyi
akranlarndan ok stn olmad yani deha
dzeyinde olmad takdirde tercih edilmemektedir.
Birlikte Eitim
stn veya zel yetenekli ve yaratc ocuklarn
akranlaryla ayn eitim ortamnda, birlikte
(kaynatrma) eitimlerini kapsayan bu uygulamann
da deiik biimleri bulunmaktadr. Bunlarn balcalar
hzlandrma ve zenginletirmedir.
Hzlandrma
Bu eitim modeli stn veya zel yetenekli
ocuklara uygulanacak olan eitimin
sunulu biimiyle ilgili bir yaklamdr. ki
farkl uygulamas bulunmaktadr:
1. Okula Erken Balatma

stn veya zel yetenekli olduu
erken yalarda ortaya kan ocuklarn
takvim yana baklmakszn okula
balama yandan bir ya da iki yl erken
balatlmas biimindeki uygulamadr. Bir
ok lkede bu uygulama yaplmaktadr.
Savunucularna gre erken gelimi
ocuun okula alnmamas onun
geliimine engel olmaktadr. Ancak, ilk
bakta kabul edilebilir bir gr gibi
grnse de, ocuun okula balad
zamanki bedensel, toplumsal ve duygusal
geliimi dikkate alnmadan yaplrsa bir
ok sorunun ortaya kmasna neden
olabilir. Okuldan holanmama, duygusal ve
toplumsal adan iletiim kurma zorluklar, kk kaslarda
bozulma, bedensel etkinliklerde yeterince geliemedii
iin ortaya kan baarszlk sonucu kendine gvensizlik
gibi durumlar bunlardan bazlardr.
2. Snf Atlatma:
ocuk okula baladktan sonra, okul baarsna, uzman
grlerine ve psikometrik lm sonularna gre,
renim ve zek dzeylerine uygun bir ya da iki st

snfa atlatlarak yaplan bir uygulamadr. Bu yntemle
ocuun renme hzna uygun bir hzlandrma
yaplarak akademik gelimesi salanabilir. Bu
uygulamann en sakncal yan, ocuun sadece zihinsel
geliimini, dzeyini ve bilgisini dikkate alarak onu
kendi akranlarndan ayrp yaa daha byklerin,
bedensel ve duygusal geliim asndan farkl olanlarn
yannda eitmeye zorlamasdr. Bu yntemle stn veya
zel yetenekli bir ocuk, drt yllk renimi ya da
daha az zamanda tamamlayabilir. Bu nlem zellikle
Terman Aratrma Grubunda (Amerikal psikolog) ve
ondan sonra olduka yaygn kullanlmaya balanm
ancak yukarda deinilen temel sakncasndan sonra
ve zellikle ilkretimde yaplan snf atlatmada
rencilerin bilgileri arasndaki boluklar doldurmada
gsterdikleri baarszlk nedeniyle snrlandrlmtr.
Aratrma sonular bu uygulamann ortaretimde
ve zellikle niversitede uygulanmasnn sz konusu
sakncalar ortadan kaldrabilecei ve iyi sonular
alnabileceini belirtmektedirler. Bu uygulama, zel
program, ara-gere, personel ve mekan gerektirmedii
iin pahal olmayan bir eitim nlemi olarak
deerlendirilmektedir.
Zenginletirme
stn veya zel Yetenekli ocuklarn kendi akranlar
arasnda ve normal snflarda tutularak programlarn
gereksinmelerine yant verecek ekilde eitlendirilmesi
ve zenginletirilmesi yoluyla yaplan uygulamadr.
Gnmzde, Trkiye dndaki hemen hemen gelimi
her lkede en yaygn biimde uygulanan program
modeli zenginletirmedir. Okullarda uygulanmakta
olan ilgi kmesi almalar buna olanak tanmakla
birlikte, retmenlerin bu alanda yetitirilmemi
olmas, snf saylarnn kalabalkl uygulama
olanan kstlamaktadr. Bu eitim uygulamasnda
alnmas gereken baz nlemler sz konusudur. Bunlar;
Mfredata derinlemesine ve geniliine eklemeler
yapma,
Bireyin gereksinimine gre mfredat ilerletme,

aamalarn belirleme,
lgi ve gereksinimlere gre materyalleri
eitlendirme,
Yaratclk ve eletirisel dnmeyi, problem zme,
iletiim ve toplumsal becerileri gelitirme,
Zenginletirme, kiinin geliimini salayacak
renilmi bilgilerin, gereksiz yineleme ya da
konulardan yetenek dzeyinin altndaki konular
ilerken sklmas yerine, bir seenek olarak kullanlan
bir uygulama biimi olduu da sylenebilir.
Yararlar
stn veya zel Yetenekli ocuklar normal
akranlarndan ayrmadan, birlikte eitimlerine
yer vermeden, duygusal-sosyal geliimlerini tevik
eder.
stn veya zel Yetenekli ocuklarn hem
ileri olduklar alanlarda kendi hz, yeterlilik
ve kapasitelerine gre gelimelerini salarken,
akranlaryla dier alanlarda birlikte olmalarn,
etkileimde bulunmalarn, birlikte renme ve
retmelerine olanak salar.
ocuklar daha uyumlu ve esnek olmalarn
olanakl klar.
Tm ocuklar bir arada eitildii iin ebeveynlerce
daha fazla destek grr.
renmeyi Zenginletiren Okul

Tarama, retim, bilgi alar, danma, iletiim
hizmetlerinin yer ald renme ortam
Normal snflar
Yetenek kefi ve yetenek alanlarn zenginletirme
Toplum bilgi kaynaklarn kullanma
Uzmanlam programlar
renme merkezleri
Zenginletirme Programnn Amalar

Yetileri tmyle kullanabilmek,
Bilgi bazn geniletmek,
Alglamay derinletirmek,
Yeti dzeylerini ykseltmek,
renme motivasyonu salamak,
Arzu edilecek eitim, dnme ve paylama
yntemlerini alamak,
nisiyatifi cesaretlendirmek,
Yaratcla ans vermektir.
Dikey ya da yatay zenginletirme olabildii gibi,
tm snfn katlabilecei dnerli kap uygulamas
diyebileceimiz l zenginletirme uygulamalar da
vardr. Normal snfta alt/yedi ayr ders varsa, stn
yetenekli renci iin buna bir iki ders daha eklenebilir.
Bu bir tr yatay zenginletirmedir. Yani etkinliklerin
trlerini oaltma sz konusudur. Dikey zenginletirme
ders ve etkinlik says ayn kalmakta, fakat stn
yetenekli renci normallerin iledii konuda daha
derinliine alma yapmaktadr.
Zenginletirme program uygulanrken dikkate
alnmas gerekenler yle zetlenebilir.
erik yaygn olan programn zerinde olmal,
ok eitli konulardan olumal,

erik renci seimini ortaya karc olmaldr,
Karmaklk dzeyi ileri konular seilmeli,
Temel yeteneklerde yksek baary salayc olmal,
Yaratc dnme ve problem zmeyi gelitirici
olmal,
Motivasyonu artrc olmaldr.
stn yetenekli ocuklarn eitim programlar

ocuklarn ilgi ve yeteneklerine gre
zenginletirilmelidir. Zenginletirme programlarnn
genellikle u esaslar gz nnde bulundurmas
gerekmektedir.
Zenginletirme okuldaki btn retim dallar ile
ilgili olarak uygulanabilir.
Zenginletirme almalar ileri stn yetenekli
rencilerin ilgisini uyarabilecek nitelikte olmal,
mekanik, anlamsz tekrarlamalardan kanlmaldr.
Bununla, snf iinde ilenmekte olan konularla ilgili
olarak bol sayda tekrardan baka zellii olmayan
ev devleri, ders d almalar kastedilmektedir.
Seilecek zenginletirme konular, rencinin kendi
bana inceleme, gzlem ve aratrma etkinlikleri
yapabilmesine elverili olmaldr.
Seminer tr almalar, kme tartmalar, inceleme
ve aratrma niteliinde olan grevler, herhangi bir
konu ya da durumun deerlendirilmesi niteliindeki

almalar verilmelidir.
lkokul dzeyinde yabanc dil retimi sk sk
uygulanmakta ve nerilmektedir. Bundan baka
fen bilgisi, matematik, elektronik, gzel sanatlar
ve benzeri alanlarda, ncelikle kendi abalar ile
alabileceklerin zel renim niteleri verilebilir.
Mze, fabrika ve eitli bilim ve teknoloji
merkezlerine ziyaretler tertiplemek ve burada
yeteneklerine uygun bir dzeyde gzlemler ve
incelemeler yaptrp snfa raporlar getirmek de
yararl olur.
Zenginletirme programnn etkili ve yararl
olabilmesi iin retici filmler, atlas, ansiklopedi,
yerkre, szlkler ve benzeri ders aralarnn el
altnda bulundurulmas da nerilmektedir.
Zenginletirme stratejileri, programn sre ve ieriine
ilikin hedeflere ulamada uygulanan yntemleri
kapsamaktadr. Srelerden yaratc dnme, problem
zme , eletirel dnme, sorgulayc dnme ve
benzeri ierikte ise bu srelerin gelitirdii konular,
projeler ve etkinlikler belirtilmektedir. Normal eitim
programna ek srelerin konu ve etkinliklerin
deiik biimde eklenmesi tarznda uygulanmaktadr.
Bunun yan sra konular, karmak ve soyut seilirken,
derinlemesine ve kapsaml olarak ilenir.
Zenginletirme yaplrken fakl yntemler de
kullanlmaldr. Zenginletirmede kullanlan
teknik ve yntemler, aratrma merkezi, programl
retim, etkileimli materyal, bamsz alma,
bilgisayar, asistanlk, aratrma, ders, staj, oklu zeka
yntemi ve proje tabanl renme gibi yntemlerdir.
Zenginletirme, rencilerde aratrma, yaratclk ve
eletirel dnme becerilerini gelitirmeyi amalamakta
ve rencilerin bilisel, sosyal ve duygusal gelimelerini
salamaktadr.
Snf, ktphane (okul ii ya da okul d), koridorlar
ve okulda bulunan btn alanlar zenginletirme yeri
olarak kullanlrken, okul dnda bulunan halk

eitim merkezleri, mzeler, toplant merkezleri de
tm evre zenginletirme alan olarak kullanlabilir.
Zenginletirmenin yeri olmad gibi kesin bir zaman
da yoktur. Her zaman zenginletirme yaplabilir
ve hazrlanan program uygulanabilir. Snfta,
teneffslerde, ders aralarnda, okuldan sonra, hafta
sonu ve yaz tatilinde de zenginletirme program
yaplabilecei belirtilmektedir.
Sonu olarak, bugn en ok benimsenen ve
yaygnlaan uygulamalardan birisi program
zenginletirmedir. Bu durumda, ileri stn yetenekli
renci yana uygun olan snfta tutulmaktadr. Yalnz
zel ya da gezici retmenlerin yardmyla olaan
programn dnda ve stnde zellikle ilgi ve zel
yeteneklerine uygun olan konularda daha ileri dzeyde
renim grmektedir. Bunlar arasnda yabanc dil,
mzik, teknik, fen bilgisi, matematik ve dierleri
gsterilebilir. Bu tr almalar iin olaan program
iinde gerekli zaman ve yer ayrlmaktadr. Bazlar
hzlandrmann da bir tr zenginletirme olduunu
belirtmektedir.
lkemizdeki Uygulamalar 87
nite 9
lkemizdeki
Uygulamalar
Bilim ve Sanat Merkezleri (Bilsem) -1994-
BLSEMden 1994 ylnda kuruluundan itibaren

Trkiyede stn yeteneklilerin eitimi alannda
nemli bir boluu doldurmaya ynelik bir giriimdir.
Bu kurumlarn temel ilevi stn ve zel yetenekli
ocuklarn eitim ihtiyalarnn karlanmas yannda,
duygusal ve sosyal ihtiyalarnn da ihmal edilmesinin
nne gemektir.
lkemizdeki Uygulamalar
BLSEMler, uygulamada mfredat zenginletirmeleriyle
rencilerin yaratclklarn gelitirmeye almakta,
ayrca rencileri bir btn olarak ele alp duygusal ve
sosyal ynden de gelimelerini salayacak etkinlikleri
mfredatla btnletirmektedir. Bu eitim; gerek
yaam ve sorun durumlarn ilgililerle birlikte tehis
etmek, zm nerileri retmek, bunlar uygulamak
ve deerlendirme raporlarn yazmak gibi aamalardan
oluan proje almalar ile hem yaparak yaayarak
renmeye olanak vermekte, hem de endstrinin gen
yeteneklerden yararlanmasna frsat salamaktadr.
yle ki BLSEMlerin ilevi yakn evrenin her trl
retim, yapm, teknoloji, bilim, sanat ve hizmet
ihtiyacna ynelik proje gelitirmek ve projeleri yaama
geirmektir. Bu nedenle BLSEMlerde renim gren
renciler, rgn eitimleri dndaki zamanlarda
ilgi ve yetenekleri dorultusunda proje tabanl eitim
almaktadrlar.
BLSEMlerde yntem olarak retmenlerin renciye

retmesi yerine, rencilerin kendi belirleyecekleri
projeler iinde kendi zmlerini uygulamalar
ve sre iinde ilgili konuyu renmeleri modeli
uygulanr. Bununla birlikte MEB, Bilim ve Sanat
Merkezleri Ynergesinde, programlar hazrlanrken
rencilerin canl ve nesnelerle olan ilikisini iyi
gzlemlemeye dayal, analiz, sentez ve deerlendirme
yapma gibi st bilisel dnme becerilerini
gelitirmesini salayan eitli yntem ve tekniklerin
planlanmasna ve uygulamasna dikkat edildii
belirtilmektedir.
Ayrca Bilim ve Sanat Merkezlerine renci seimine
ynelik geerlik ve gvenirlik almalar yaplm
testler kullanlmaya balanmtr. Bilim ve Sanat
retmenler
Merkezlerinde eitime devam eden renciler ulusal tarafndan aday gsterilen
veya uluslar aras eitli yarmalara katlmakta ve ocuklar yln belli bir zamannda
derece almaktadrlar. stn yetenekli rencilere BLSEMlerin tanlama srecine dhil
edilirler. BLSEMler tarafndan, aday
ynelik yaz-k kamplar, bilim kamplar gibi ocuk saysnn fazla olmas nedeniyle
zenginletirme almalar dzenlenmektedir. ncelikle akademik baar dzeyini len
grup testleri uygulanarak eleme yaplmak-
ta, ardndan standardize bireysel zek
Eitim Programlar testi (WISC) uygulanmaktadr. Zek
Blm 130 ve st olan ocuklar
BLSEMlere kabul edil-
Uyum mektedir.
Oryantasyon, bireyin yeni durumlara altrlmasdr.
Hayatn her dneminde bireyin karlat yeni
durumlar vardr. lk defa okula balama, ilk ie girme,
ilk kez bir semte veya ehre tanma, evlenme vs. rnek
olarak verilebilir. Bireyin, alk olduunun dnda
yeni bir yaama, srece girmesi o kiide ister istemez
bir gerginlik hissi oluturur. Oryantasyon bir eit
gerginlii azaltma, yeni duruma daha kolay uyum
salamay gerekletirme hizmetidir. Kiinin yeni
durumlara, bulunduu evreye salkl bir ekilde uyum
salamas o evreyi ve zelliklerini ok iyi tanmasyla
mmkndr.
Duruma altrma oryantasyon (uyum), eitim-
retim dneminin balamas ile kurumlarn ald
ilk haftalarda yaplr, sresi on hafta ile snrldr.

Oryantasyon hizmetleri program nceden hazrlanr,
grev dalm ve i blmleri yaplr.
Oryantasyon hizmeti, sadece rencilere ynelik deil,
ailelerle BLSEM bnyesinde yer alan retmen ve
kurum alanlarna ynelik olarak da hazrlanmaktadr
Uyum programlar ocuklarn/rencilerin belli
gruplara ayrlmasyla gerekletirilir. rencilerin
gruplanmalar srasnda hazr bulunuluklar, snf ve
ya seviyeleri gz nne alnmtr. Uyum etkinlikleri
10 haftalk bir sreyi kapsayacak ekilde planlanm ve
uygulanmtr.
Destek Eitimi
Milli Eitim Bakanl Bilim ve Sanat Merkezleri
Ynergesinin 4. blmnn 16. maddesinde belirtildii
zere uyum programn takip eden destek eitimi
program, 8 alt alanda gerekletirilir:
letiim Becerileri
Grupla alma Teknikleri
renme Yntemleri
Problem zme Teknikleri
Bilimsel Aratrma Teknikleri
Yabanc Dil
Bilgisayar
Sosyal Etkinlikler
Destek eitimi ile ilgili bir rnek stanbul BLSEMden

verilebilir. 10 Aralk 2007 gn Destek Programn
balatan stanbul BLSEM, bilim etkinliklerini;
matematik, fizik, kimya, biyoloji ve tarih; sanat ve spor
etkinliklerini resim, mzik, dans, drama ve seramik;
destek eitim etkinliklerini ise felsefe, ngilizce,
bilgisayar ve dil sanatlar alt disiplinlerini kapsayacak
ve Haziran 2008de sona erecek ekilde planlam ve
gerekletirmitir.
BYF (Bireysel Yetenekleri Fark Ettirici Program)

ocuk/rencilerin bilisel, duyusal, sosyal ve
devinisel kapasiteleri dikkate alnarak uyum ve
destek eitimi programnda yaplan gzlemler ve
alnan geri bildirimler sonucu belirlenen bireysel
yetenek alan/alanlar dorultusunda renci
gruplar oluturulur.
ocuk/rencilerin sahip olduklar bireysel
yeteneklerini fark ettirebilmek amacyla akademik
bilgilere dayal olarak yaratclklarn ne karan
ve bireysel farkllklaryla ilgili disiplinlere ynelik
programlar hazrlanr ve uygulanr.
renme ortamlar, yaratc dnmeyi daha ok
destekleyen ada eitim ara ve gereciyle donatlr.
Programlar, ocuk/renci merkezli eitim
anlayna gre disiplinler aras ilikiler dikkate
alnarak modler yapda hazrlanr.
Bireysel yetenekleri fark ettirici dnemde disiplinler
aras ilikiler dikkate alnarak proje retim
almalar devam ettirilir ve projeler destek eitimi
programna gre daha kapsaml hazrlanr.
Bireysel yetenekleri fark ettirici programlar sonunda,
ocuk/renciler hakknda yaplan btn gzlemler
ve alnan geri bildirimler, retmenler kurulunda
deerlendirilerek ocuk/rencinin ilgi ve yetenek
alan/alanlar belirlenir.
zel Yetenekleri Gelitirme Program

zel yetenekleri gelitirici programlar,
ocuk/renci merkezli eitim anlayna uygun
olarak disiplinler aras modler yapda olur.
zel yetenekleri gelitirici programlarda
ocuk/rencilere disiplinler ve disiplinler aras
ilikiler dikkate alnarak herhangi bir disiplinde
derinlemesine veya ileri dzeyde bilgi, beceri ve
davran kazanmalar salanr.
ocuk/rencilerin bireysel ilgi ve yeteneklerinin

farknda olmalarn, kapasitelerini gelitirerek en
st dzeyde kullanmalarn salayacak eitim bu
dnemde verilir.
ocuk/rencilerce bu dnemde, daha ok zel
yetenek alan/alanlarna ynelik proje retim
almalar yaplr( Milli Eitim Bakanl Bilim ve
Sanat Merkezleri Ynergesi).
Proje retimi ve Hazrlama Program

Merkezlerdeki btn etkinliklerin temelinde proje
retme ve gelitirme almalar esas alnr.
Proje hazrlama ve gelitirme konularnda bilgi ve
beceri kazandrmak zere kurumdaki lider
ve/veya danman retmenler araclyla gerekli n
renmeler salanr ve proje ynergeleri hazrlanp
rnekler sunulur.
ocuk/rencilerce lider ve/veya danman
retmenlerin rehberliinde proje konular belirler.
Yntem olarak retmenlerin ocuk/rencilere
bilgi aktarmasndan ok, kendi seecekleri projeler
dorultusunda almalar, gelitirdikleri zm
uygulamalar ve bu sre ierisinde renmeleri
temel alnr.
ocuk/renciler ilgi, yetenek ve tercihlerine gre
35 kiiden oluan proje gruplarna ayrlr ve kendi
setikleri proje zerinde alarak gerektiinde
bireysel proje retme almalar da yaplr. Proje
konularnn belirlenmesi, seilmesi ve sonularnn
deerlendirilip gelitirilmesinde evredeki i yeri,
yerel ynetimler, gnll kurum ve kurulular ve
niversitelerden yararlanlr.
Projeler ilgili kurum ve kurulularda
gelitirilebilecei gibi, gerektiinde uzman kiilerden
de destek salanr.
Projelerin konusu ve seiminde herhangi bir
snrlama yaplmaz. Her trl retim, hizmet,
bilimsel alma ve sanat etkinlikleri

projelendirilir.
Projeler, disiplinler aras alma ve farkl
becerilerin sentezini gerekletirmeye ynelik
hazrlanr.
ocuk/rencilerin, lider ve/veya danman
retmenler rehberliinde planlama, uygulama
ve deerlendirme aamalarn yaparak,
yaayarak, renen; reten, sorun zen, yaratc
dnebilen, evresi ile iletiim kurabilen,
bilimsel aratrma ve bulu yapabilen bireyler
olarak yetitirilmeleri salanr.
Proje retimi yaplrken eitim-retim
ortamlar, her trl evre artlarna ak, ok
amal, sosyal ve psikolojik ynden i birliine
ak ve motive edici olacak ekilde dzenlenir.
BLSEMlerin dnda Trkiyede stn
yeteneklilere ynelik farkl eitim dzeylerinde
eitim kurumlar mevcuttur.
Beyazt Ford Otosan lkretim Okulu
Tev nan Trke zel Lisesi (Tevitl)
Hasan Ali Ycel Eitim Fakltesi zel Eitim
Blm stn Zekllar retmenlii Lisans
Program
Eskiehir niversitesi stn Yeteneklilerin
Eitimi Anabilim Dal (Lisansst Eitim)
TBTAK (Trkiye Bilimsel ve Teknolojik
Aratrma Kurumu
Beyazt Ford Otosan lkretim Okulu -2002-

30 Haziran 2002 stanbul niversitesinde
imzalanan protokol ile stn yetenekli rencilere
ynelik zel eitim uygulamalar yaplmaktadr.
18.02.2008 tarihinde zel retim Rehberlik
ve Danma Hizmetleri Genel Mdrlne
balanan kurumda projenin bilimsel bir ekilde

deerlendirilmesine ynelik almalar balatlmtr.
Tev nan Trke zel Lisesi (Tevitl) -2002-

TEVTL, lkemizdeki stn zek ve zel yetenekli
ocuklara, ihtiya duyduklar zel eitimi lise
dzeyindeki ya grubuna, karma ve yatl olarak
veren bir kurumdur. 1993 ylnda, Sezai Trke
tarafndan kurulmutur. 2001 ylndan bu yana, okul
eitim-retim etkinliklerini Trk Eitim Vakf
bnyesinde srdrmektedir.
1990 ylnda i adam Sezai Trke, ei nan
Trkein adn yaatacak, maddi olanaklar
snrl stn/zel yetenekli ocuklarn eitilecei
bir okul amak iin bir vakf kurmu, bu ama
dorultusunda, Vakf 1993 ylnda 416 dnmlk
arazi stnde yz rencinin yatl eitim grecei
zel nan Lisesini amtr. Okul, halen Trk Eitim
Vakf nan Trke zel Lisesi (TEVTL) ad
altnda Gebzede eitim vermeye devam etmektedir.
Ayrca mzik yetenei olan renciler iin Gher
& Shel Pekinel mzik blm de bulunmaktadr.
lkretim okullarnn 8. snflarnda renim
grmekte olup, 6. ve 7. snf Trke, Matematik ve
Fen Bilgisi derslerinin her birinin ylsonu notu en az
4 (drt), 6 ve 7. Snf SBS puannn her birinin en az
455 olan mali durumlar dk olan renciler okula
bavuru yapabilmektedir. Bavuru sonras renci
seimi 3 aamaldr: Bu aamalar srasyla,
Snav (bilgi ve yatknlk), Bireysel Deerlendirme,
Gzlem Kamp dr. Gzlem kampnda renciler
farkl disiplin ve yetenek alanlarnda proje ve
testlerle deerlendirilmektedirler. Bu alanlarn yan
sra, adaylarn yatl renime uyumlar, takm
almasna yatknlklar ve motivasyon dzeyi de
dikkate alnmaktadr.
Trkiye stn Yetenekli ocuklar Eitim Vakf

(TYEV): Bir grup anne baba ve stn yetenein
gelitirilmesine gnl vermi bilim adam, eitimci
ve iadam 1993 ylnda stanbulda Trkiye stn
Yetenekli ocuklar Eitim Vakfn kurmutur. Konuyla
ilgili bilimsel toplantlar dzenleyen, panellere katlan
ve ilgili dier kii ve kurulularla ibirlii yapan
Vakf, son yllarda stn yetenekli ocuklara okul d
zenginletirme etkinlikleri sunmaktadr.
TYEV amalarn lkemizdeki stn yetenekli
ocuklarn doumlarndan, yksek renimlerini Trkiye stn
tamamlamalarna kadar geen sre iinde, aile Yetenekli ocuklar
ve okullarndaki eitim ve gelime ortamna Vakfnn faaliyetlerini
ayrntl olarak
katkda bulunmak eklinde belirlemitir. incelemek iin
Bu balamda, eitimlerini zenginletirmek, http://tuycev.com
okullar ile sosyal ve kltrel alma adresine
ortamlarn oluturmak ve bu etkinliklere bakabilirsiniz.
katlmalarn salamak olarak belirtmitir. Bu
ama dorultusunda atlye almalar (go, mini lab
ocuk ,sanat , ritm, Oyuncak Tasarm vb), geziler
yapmaktadrlar.
stn Yeteneklilerin Eitimi Federasyonu (UYEF):

Federasyon stn yeteneklilerin eitimini destekleme
derneklerini bir at altnda toplamak, mesleki
konularda bilgi al-veriini gerekletirmek, yelerin
ilgili olduu zel ve resmi kurulularla ilikilerini
gelitirmek, YEFin faaliyet alanna giren konularda
kamuoyunu aydnlatc almalar yapmak, kltrel
ve sosyal konularda fikirler retmek, lobicilik
faaliyetlerinde bulunmak, eitli konularda bilimsel
aratrmalar yaptrarak kamuoyunu aydnlatmak,
mevcut yasalar erevesinde yurtii ve yurtdndaki
benzer kurulularla ibirliklerini gelitirmek suretiyle
yelerinin ve lkenin bunlardan yararlanmasn
salamak amacyla kurulmutur. Merkezi
Ankara dadr.
stn Yeteneklilere Ynelik Devlet

Kurumlarndaki Dier Hizmetler
Trkiye Bilimsel ve TBTAK (Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma
Teknolojik Aratrma
Kurumunun (TBTAK) Kurumu): Bilimsel ve teknolojik alanlarda aratrma
lise ve niversite rencilerine ve teknolojik gelimeyi, ulusal ekonomik kalknma
verdii burslar, stn/zel yetenekli hedeflerine gre dzenlemek, koordine etmek,
ocuklarn eitime destekleri
hakknda ayrntl bilgi iin (http:// desteklemek ve zendirmekle grevli, idari ve mali
www.biltek.tubitak.gov. tr/) zerklie sahip bir kurulutur. Amalar arasnda
adresine bakabilirsiniz gelecein bilim adamlarn kefetmek ve tevik
etmekte vardr.
TBTAK her yl lise ve niversite rencileri
arasndan fen ve matematik alanlarnda olaan
stn baar gsteren rencileri seerek zel burslar
vermektedir. Ayrca lisans diplomas alm olanlar iin
NATO ve Ford Vakf yoluyla d lkelerde uzmanlk
burslar da salanmaktadr.
Ayrca stn yetenekli bireylerin eitimini iyiletirmek
zere Milli Eitim Bakanl koordinasyonunda,
stn Yetenekli Bireyler Strateji ve Uygulama Plan
2013-2017 hazrlanmas iin almalar balatlmtr.
TBTAK aratrmasna gre; Trkiyede 0-24 ya
aralnda 682 bin stn zekal birey vardr ve bu say
nfusun yzde 2sini oluturmaktadr.
stn Yeteneklilerin Eitiminde Dikkat

Edilecek Noktalar
Eitimle ilgili temel konular farkl alardan ve
kaynaklardan aada derlenmitir.
stn yetenekli ocuk bireysel olarak sistemli
bir ekilde gzlenmeli, gerektiinde deiik
kaynaklardan ocukla ilgili bilgi toplanmal, ilgileri
ve ihtiyalar mmkn olduunca gereki dzeyde
saptanmaldr.
Snf programnda ve uygulamalarda stn

yetenekli ocuun ihtiyalarna cevap verebilecek
gerekli deiiklikler yaplmaldr. Bu dzenlemeler
ocuklarn dzenli snf programnn daha
ilerisine geme ihtiyalarn karlayacak dzeyde
olmaldr.
ocuklarn tam potansiyellerini kullanmalarna Anadolu
frsat tanyacak uygulamalar ve evresel niversitesi stn
Zekllarn Eitimi Anabilim Dal
dzenlemeler yaplmaldr. Bakanl tarafndan, TBTAKn
Program amalar ve uygulamalar ezber ibirlii ile zel yetenekli rencilere, rgn
eitimlerine ek olarak bireysel farkllklarna
ve bilgi edinmenin tesinde dnme uygun destekleyici eitim etkinlikleri sunmay
becerilerinin geliimine olanak amalayan stn Yetenekliler Eitim Program
tanmaldr. (YEP) uygulanmaktadr. YEP rencileri,
niversitede alan retim yelerinden ve
Eitimde bireyselletirmeye nem bilim insanlarndan dersler alarak kendilerini
gelitirme olana bulmaktadrlar. Ayrntl
verilmelidir. Grup etkinliklerinde mutlaka
bilgi iin; http://www.uyep.
stn yetenekli ocuun dzeyine uygun anadolu.edu.tr/Hakkimizda.
sorular sorma, dncelerini ve bulduu html). Baknz.
zm nerilerini aklama frsatlar verme
v.b. yollarla grup iinde sklmamas ve ortam
monoton bulmamas salanmaldr.
stn yetenekli ocuklarn sorduklar sorular,
tatmin edici dzeyde cevaplandrlmaldr. Bu
ocuklar iin yzeysel cevaplar yeterli deildir,
sorularna derinlemesine ve ayrntl cevaplar
almak isterler. Yetikin sorunun cevabn tam
olarak bilmiyorsa yzeysel cevap vererek soruyu
geitirmek yerine kaynaklardan bilgi edinerek
ocuun istedii dzeyde aklama yapma yoluna
gitmelidir.
stn yetenekli ocuklar tm geliim alanlarnda
ayn dzeyde gelime gstermeyebilirler. ocuun
yetenekli olduu alan dikkate alarak dier geliim
alanlarnda da benzer dzeyde performans
beklemek, ocuun, bu yksek beklentiye uygun
davranamamaktan dolay kaygya girip yetersizlik
duymasna ve zgvenini kaybetmesine neden
olacaktr. Yetikinlerin, ocuktan beklenti

dzeylerini, deiik geliim alanlarndaki
farkl kapasiteye uygun biimde belirlemeleri
gerekmektedir.
Yetikinler bu ocuklarn yeteneklerini kullanarak
gelitirdikleri rnlerini (resim, hareket, dnce
veya orijinal bir yap) ortaya koymalarna ya da
sergilemelerine olanak tanmaldr. Bu abalar
mutlaka dllendirilmeli ve yeni rnler ortaya
koymas iin ocuk gdlenmelidir. Byle bir
yaklam ocuun yeteneklerini gelitirmesi
ynndeki giriimlerini artracaktr.
stn yetenekli ocuk normal geliim gsteren
ocuklarla olduu kadar, ilgileri ve ihtiyalar
ynnden kendine benzeyen stn yeteneklilerle
de iletiim kurma ihtiyac iindedir. Olanaklar
elverdiinde her iki ocuk grubuyla da bir araya
gelebilecei (deiik zamanlarda) ortamlar
salanmaldr. ocuk kendisi gibi yeteneklilerle
bir arada olduu zamanlarda kendisini farkl bir
kii olarak hissetmeyip kendine gven duygusunu
gelitirebilir. Ayrca yeteneine ilikin ortak ynleri
paylamak, ocua haz vererek duygusal ynden
rahatlamasn salayacaktr.
stn yetenekli ocuklarn stnlklerini belirgin
bir ekilde abartmak, bu ocuklar hep n planda
tutmak v.b. yaklamlar snftaki dier ocuklarn
onlara kar dmanlk, kskanlk gibi olumsuz
duygular gelitirmesine ve grup dna itmelerine
neden olabilir. Bu nedenle eitimcilerin, ocuklar
arasndaki iletiimin ve arkadalk ilikilerinin
olumlu ynde gelimesine olanak tanyacak bir
yaklam sergilemesi gerekmektedir.
Baz durumlarda stn yetenekli ocuklar
kendilerinden beklenen performansa uygun baar
dzeyine ulaamayabilirler. Bunun nedenleri
irdelenmelidir. Etkinlikler skc gelmitir, dier

ocuklarn renme hz dikkatini datmtr ya
da duygusal problemleri vardr vb. Baarszla
neden olan problem aratrlarak bulunmal ve
uygun nlemler alnmaldr. Baarszln zerinde
durulmamas ve gerekli nlemlerin alnmamas,
ocuun renmekten zevk almasn (ki bu zellik
stn yeteneklilerin en nemli zelliklerinden
birisidir) engelleyecektir. Okul ortamna kar
ilgisini kaybetmesine neden olabilecektir. Daha ileri
aamalarda ise ocuun ie kapanarak kendini sosyal
ynden izole etmesine yol aabilecektir.
stn/zel yetenekli
stn yetenekli ocuklar karlatklar ocuklara uygun eitim
problemleri kendilerine zg yollarla ve ortam salanmazsa, yeteneklerini
kendi kendilerine zme eilimindedirler. gelitiremez ve kullanamazlar. renme
isteklerini yitirebilirler. ine kapanp kendi
Baa kamadklar durumlarda dnyalarna ekilebilirler. Bu nedenle ailelerin
sorunlarn her zaman darya ocuklarnn eitimi zerinde titizlikle durma-
yanstmak istemeyebilirler. Bu nedenle lar, gerekirse Rehberlik Aratrma Merkez-
lerinden (RAM), okul rehberlik servislerin-
zellikle eitimciler bu ocuklara kar den, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlna
duyarl ve uyank davranmaldrlar. bal Sosyal Hizmet Merkezlerindeki
Bu gibi durumlarn gzden karlmas, (SHM)uzmanlardan yardm
alabilirler.
ocuklarn byk sknt iine girmelerini
engelleme olanan ortadan kaldrabilir.
Eer stn yetenekli ocuklar iin uygun eitim
ortam salanamaz ise bu ocuklar, dzenli snf
programn baarmak iin yeterli performans
gsterebilirler ancak, asla yeteneklerini gelitiremez
ve kullanamazlar. Baarszlklarla baa kmay
renemezler ve en nemlisi renme isteklerini
yitirebilirler. ine kapanp kendi dnyalarna
ekilebilirler. Okuldan kama yollar ararlar,
dierleri ile iletiimde ykc, krc olabilirler.
Unutmamaldr ki; yetenek alan ve dzeyi ne
olursa olsun, btn stn yetenekli ocuklar da bir
ocuktur ve ocukluklarn yaamaya, ocuk gibi
davranmaya ihtiya duyarlar.
s t n Ye t e n e k l i o c u k l a r n A i l e l e r i 101
nite 10
stn Yetenekli
ocuklarn Aileleri
Anne ve baba olarak, stn yetenekli ocua

yapabileceiniz en byk yardm ocuunuzun dier
ocuklardan farkl olmadn kabul etmektir. stn
yetenekli ocuklar da dier ocuklar gibi sevgi ve anlaya
ihtiya duyarlar. Toplumun en temel ve en kk kurumu
olan ailenin lkemizde bu balamda karlat en nemli
sorun, farkllkla ba etme becerisidir. Ailelerin byk bir
ksm, stn yetenein ne demek olduunu, ocuklarnn
stn yetenekli olup olmadn ve ne yapmalar
gerektiini bilememektedir. Ailelerin fark ettikleri tek
durum ve gerek ocuun farkl olduudur. Bu farklln,
zaman ierisinde genellikle bir avantaj deil dezavantaj
olarak ortaya kaca ve ailenin zmesi gereken bir dizi
sorun haline dnecei unutulmamaldr. ocuklarn
olumlu ynde gelimeleri iin okulla ibirlii arttr.
retmenden ve gerekirse bu konuda almalar yapan
eitim kurumlarndan da her zaman bilgi ve yardm
alnabilir. Okuldaki etkinlikler evde de srdrlmelidir.
stn yetenee sahip bireylerin topluma katkda
bulunabilmeleri iin, normal okul programlarnn
tesinde farkllatrlm eitim programlar ve
hizmetlerine gereksinim vardr. Bu noktada ailelere de
byk grev dmektedir.
stn Yetenekli ocuklarn Aileleri

stn Yetenekli ocukla Ba Etmede
Ailelere neriler
1. stn yetenekli ocuunuzun dier ocuklar gibi
sevgiye olduu kadar denetlenmeye, disiplinli
bir ilgiye, ana-babasnca kabul edilmeye, kiisel
bamszln kazanmaya ve sorumluluklar almaya
gereksinimi olduunu unutmaynz.
2. En iyi biimde geliebilmesi iin ana ve babann
ocuk geliimi ile ilgili deer sistemleri birbirine
uygun olmaldr. ocuk yetitirilirken, nelerin
verilip nelerin verilmemesi konusunda ana-baba
arasnda byk gr ayrlklarnn bulunmamas
gerekmektedir.
3. Ortak sorumluluk alnmal, ocuun
yetitirilmesinde ana-baba birlikte abalamak
durumundadr. Saylar, zaman, szcklerin
syleniini v.b retirken, gerek evde gerekse
evrede ortak bir sorumluluk almalar nemlidir.
4. stn yetenekli ocuun okuma, mzik, iir,
dncelerini tartma ve kendini ifade etme
becerilerini gelitirmesi zerinde nemle durulmal,

ocua bol bol kitaplar okunmaldr, ilgi duyduu
okuldaki faaliyetleri yakndan izlenmelidir. stn/zel yetenekli
ocua sahip ailelerin,
5. stn yetenekli ocuklar cinsiyet, lm,
ocuklaryla iletiimi,
hastalk, sava, parasal konular gibi yetikin iletiimlerinde dikkat etmeleri
sorunlarna yatlarndan nce ilgi gereken noktalar , dier kardelerle
duyarlar ve duyarldrlar. Bu alanlardaki olan ilikilerinde anne-baba tutumlar
deneyimlerinin eksiklii sonucu, sorunlar ve davranlar hakknda daha fazla
zmede glklerle karlarlar, ana- bilgi iin, AEP Aile ve Yaam
babalar onlara bu alanlarda gerekli Becerileri kitabnda Etkili ve
Yetkin Ebeveynlik
yardmlar yapmaldr.
blmne baknz.
6. yi kitaplarn, dergilerin ve dier kaynaklarn evde
ocuun eitimindeki nemi dikkate alnmaldr.
Ansiklopedi ve benzer kaynaklar bu kapsamdadr.
7. ocuun, salam bir renme temeli kazanmas
iin mzelere, tarihi yerlere, sanat galerilerine, v.b
yerlere gtrlmesi gerekmektedir.
8. Ana-baba ocuun sorularna yeter artk eklinde
cevap vermemelidir. ocuun tm sorularna,
elden geldiince yant verilmelidir.
9. stn yetenekli ocuun ilgi alanlarnn eitlilii
unutulmamaldr. Ancak ilgisini belli bir konuda
uzun sre younlatramayabilir. Bu nedenle
ocuun ilgilerini destekleyerek, bir konuya daha
uzun sre ayrmasn salamak, ana-babalara den
bir grevdir.
10. TV seyretmek, dergi okumak, oyun oynamak ve
benzeri etkinlikleri yapmak da onlarn hakkdr.
Ana-babalar ocuklarnn tm yaantsn ar
biimde ynlendirmekten de kanmaldr.
11. ocuun hayalleri, varsa hayali arkadalar,
allmn dndaki dnceleriyle dorudan ya Btn ocuklarda
olduu gibi stn/zel ye-
da dolayl biimde olumsuz tutum taknmaktan ve tenekli ocuklarn yetitirilme-
alay etmekten kanmaldrlar. sinde de anne-babalarn birlikte
12. ocuun ilgi ve stnlk gsterdii dallarda, abalamalar, ortak sorumluluk
almalar, ok fazla gr ayrlna
ana babalar yetersiz kaldklarnda, olanaklar el dmemeleri ocuun salkl
verdiince etkinliklere ynlendirmelidir. geliimi iin olduka
13. Gerektiinde profesyonel yardm almaktan nemlidir.
kanlmamaldr.
Ailenin Kendi inde Farkllkla Ba Etmesi

evresel faktrler her ocuun ortamdan farkl uyarlar
ve etkiler almasna yol amaktadr. Aileye stn
yetenekli bir yenin katlmasyla birlikte aile mevcut
dinamikleri ve allagelmi rol kalplar deiir. Ailede
baka ocuklar varsa yeni gelenle onlar arasnda yaplan
kyaslamalar byk kardelerde zaten bir lde doal
olarak bulunan kskanlk duygularn bytr. Farkl
istek ve ihtiyalar ile ailenin bu yndeki davranlar,
adil olmayan bir yaklam olarak yorumlanabilir. Ana-
babann zamann, enerjisini ve kaynaklarn kullanan
stn yetenekli ocuk, dier kardelerinin hakkn
yemekle sulanabilir. Her ne kadar ocuklar ayn evi ve
ana-babay paylasalar da stn performans sergileyen
karde, tekilerin greli baarszln ve sradanln
ortaya kartt iin aile ii dinamikleri deitirir.
lerleyen yllarda, stn yeteneklinin kardeleri de
benzer zellikler gstermiyorsa, kardelerine kar
kark duygular besleyebilir. rnein, stnl
karsnda kskanlk/imrenme; ihtiyalarnn
karlanamamas/yeterince frsat verilmemesi karsnda
acma; baars ile vnme, baarszl karsnda
zlme ya da sevinme ve her koulda kendi yaam ile
onunkini kyaslama gibi davranlar sergileyebilir.
Normalin stnde yetenekle donatlm ocuun
kardeleri ile arasndaki farkllk, anne-baba tarafndan
iyi idare edilmezse tm aile ilikilerini bozan ve
ocuklarn zgvenini ciddi lde zedeleyen sonular
dourabilir.
stn yetenekli ocuklarn yeteneklerini besleyip
gelitirmekle beraber her ynden rnek bir insan
olarak yetimeleri salanmaldr. Bunun iin de
onlarn zerinde dnecekleri, yapacaklar ara ve
gereler salanmaldr.
stn yetenekli ocuun, asla evin patronu olmasna
izin vermemeli, ancak kararlar almada katlm ve
evde sorumluluk almas salanmaldr.
Ailede ocuklardan bir tanesi stn yetenekli,

dierleri normal ise bu ailede bir sorun olabilecei
dnlmelidir. Bu sorun dikkatle ele alnmazsa
bundan hem stn yetenekli ocuk hem de normal
ocuk zarar grebilir. stn yetenekli, niteliinden
dolay aile iinde daima dllendirilirse marabilir,
kendini beenebilir, ksacas stnlk duygusu
gelitirir. Dier yandan normal ocuk, kendini
kk grebilir, kendisinin deeri olmad kansna
kaplabilir. Buna benzer bir sorun da anne-babalarn
normal ocuklarn davranlar iin tandklar
snrszla kar, stn yetenekli ocuk iin koyduklar
kstlamadan doar. Bu da dier kardeleri gibi
rahat hareket edemeyen stn yetenekli ocuun
alnganlna neden olur. Bu durumda, ana-babalarn
tarafsz olmas, normal ocuklarn da yapt iyi ileri
de dllendirmesi; belirli bir ayrm yapmamas
nerilir.
Ailenin evreyle Ba Etmesi

Aile yaknlar, komular ve arkada evresi stn
yetenekli ocuu uyumsuz, bana buyruk, grupla
uzlamak yerine kendi ilgilerinin peinden giden,
liderlik hevesinde, bakalarnn hatasn gsteren,
bilgilik taslayan, kendini beenmi bir kiilik olarak
yorumlayabilir. ocuklar zamanla bu yarglar
iselletirerek gerekten byle davranmaya balayabilir.
Bu tr ocuklarn, yatlarndan ok yetikinlerle iliki
gelitirmeyi tercih ettikleri gzlemlenir. Bu nedenle
akran evresi sz konusu olduunda stn yetenekli
ocuk, birlikte olunmas zor bir ocuktur. Bu zorluk,
tamamen aileye yansr. Bir anlamda ocukla evresi
arasnda skp kalan aile, bir yandan dlanma ya da
cezalandrlma tehlikesi ile kar karya kalan ocuu
korumaya alrken, bir yandan da ocuu normlara
uymaya, farklln, stnln trplemeye
zorlayabilir. Aile iin bebekliinde evreye kar
vnme vesilesi olan ocuk, zamanla evreye
kar sululuk ve utan verici problem bir ocua
dnebilir.
Aile Olarak Ne Tr Zenginletirme Etkinlikleri

Yapmalyz?
Zenginletirme ya da zenginletirilmi etkinlikler gibi
kavramlar sk sk yanl anlalmakta, bu kavramlara
ailenin zenginliinin yan sra, para ile satn alnacak
oyuncak, malzeme, zel paral eitim olanaklar
gibi maddi zenginlie ilikin anlamlar yklendii
belirtilmektedir. Burada vurgulanan yaantlarn
zenginletirilmesidir. Yani, farkl meknlar, nesneler,
kiilerle etkileim; anlaml ve kritik olaylar, ocuun
geliiminin o annda nemli yaantlarla karlama
ansnn varl dile getirilmektedir.
Yetikinler iin gnlk yaamn sradan olaylar
saylabilecek pek ok etkinlik ocuklar iin yepyeni,
heyecan dolu ve kalc izlere yol aar nitelikte olabilir.
Bir hafta sonu sinema, kayak, piknik, akraba ya da
arkada ziyaretleri, tarihi ya da turistik bir yere gitmek
bunlara rnek verilebilir.
Ailelerin ocuun Yaantsn Zenginletirmek in

Yapabilecei Etkinlikler
Doada keif
Doa yry
Doa le liki
Piknik
Hafta sonu gezisi
Kamp kurma
Yzme
Dalglk
Yelken
Balk tutma
Seyahatler
Akraba ve dost ziyaretleri
Aile Etkinlikleri
Park, bahe, kltr merkezi gezileri

Aile trenleri hazrl
Ailece okuma ve tartma
Evcil hayvan besleme
Hayvanat bahesi gezisi
Tren, otobs, vapur gezileri
Yemek piirme, tamirat, dekorasyon
Ev oyunlar
Sinema, tiyatroya gitme (birlikte)

Grup Etkinlikleri
Arkadalarla dolama
Tartma gruplar
Gnll kurulularla alma
Yerel organizasyonlara yardma gitme
Bisiklete binme
Grup oyunlar
Yavru Tema, Gen Tema gibi gruplara katlma
zcilik
Mzik grubu
Kitap okuma
Hikye, iir, roman yazma
Tiyatro-drama
Fotoraflk
Fen ve teknoloji ile ilgili gzlem ve deneyler
Evcil hayvanlar
evre koruma
Arkeoloji ve sanat tarihi
Hobiler
Tasarm
Tak yapma
Bahe bakm, iek yetitirme
Gazete, dergi karma
Resim, grafik, heykel
Gkyz gzlemi
Matematik oyunlar
Tarih, felsefe, psikoloji tartma gruplar
Koleksiyonculuk
Ahap oyma
Batik, kuma boyama, kuma bask
lkyardm
stn Yetenekli ocuklarn retmen

ve Ailelerine Ynelik Birlikte
Yapabilecekleri Etkinlikler
stn yetenekli ocuklarn yetenek, ilgi ve ihtiyalarna
cevap verme konusunda ailesine ve retmenlerine ok
byk grevler dmektedir. nk onlar yatlarndan
daha fazla, ayrntl ve derinlemesine renmek
isterler. Bu sebeple aadaki rnekler gibi etkinlikler
uygulamak, bu tip zellik tayan ocua sahip aileler
ve retmenlerin ocua ihtiyalar dorultusunda
destek vermelerine imkn salayabilir. nerilen farkl
etkinliklerden nemlileri aada verilmitir.
1. Karlatrma ve Ztlk
Kitaptaki iki karakter, tand iki insan, iki televizyon
ovu, iki kpek arasndaki benzerlik ve farkllklarn
neler olduunu sormak. Buna ocuun ya ve dzeyine
gre eklemeler yaplabilir.
2. Farkl Yollarla Gruplama Yapmak
ocuun alageldiinden farkl olarak, sevdii
televizyon ovlar, tand insanlar, oyuncaklar,
iecekleri, gnn saatleri, duygular, kyafetleri, farkl
geometrik ekilleri gruplama konusunda farkl yollar
bulmasna olanak vermek.
3. ocuklara Bilgisayar Kullanmay retmek
Dinozorlar, facemaker (yz yaratma) gibi baz
programlar bu ocuklar tarafndan zevkle
kullanlmaktadr.
4. Farkl Oyuncaklar
Deiik oyuncaklar sunmak ve bu materyallerle zgn
tasarmlar retmesine frsat vermek.
5. Farkl Dnme Becerileri
Basit mantksal yap-bozlar ve labirentler sunarak kritik
dnme ve problem zme becerilerini retmek.
6. Tahmin Etme Becerisini Gelitirmek

Bir televizyon ovunda Sonra ne olacak?, kitapta,
insanlarn yaam konusunda Ne dnyorsun?
veya Bu ocuk kzgn m?, Sence ne dnyor? gibi
tahminlerde bulunmasn istemek.
7. Eer Olursa
Darda imlerin stne bir para ekmek brakrsak

veya Bykannene mektup gndermek istersen
veya Eer insanlar uabilseydi, Btn arkadalarna
kzsaydn ne olurdu? gibi sorular sormak.
Bu tr sorular ocuklarn hayal dnyalarn
zenginletirir, imgeleme yapmalarna olanak salar ve
varsaymsal/soyut dnme becerilerini gelitirir.
8. Karma Hayvanlar
Birka tane hayvan semesini isteyip bazlarnn
zelliklerini dei toku etmesini istedikten sonra ortaya
kan yeni tr hayvan izmesini veya oyun hamuru
modelini yapmasn veya onunla ilgili bir hikye
yazmasn istemek.
9. Bilim, Doa ve evre le lgili Kitaplar Okumak
Bu ocuklar bilim, doa ve evre hakkndaki
kitaplardan genellikle ok holanrlar.
10. Kayt Cihazna yk, Gzlem vb. Kayd Yapmak
ocua tanabilir kk bir kayt cihaznn ve
mikrofonun nasl kullanldn anlatarak bir hikaye,
ark, ev veya okulun etrafnda bir gezi yapp daha sonra
dinlediinde neler grdn hatrlayabilmesi iin
grdklerini kaydetmesini istemek.
Sonu olarak bu ocuklar birbirlerinden farkl ve benzer
zelliklere sahip olup, benzerliklerini ve farkllklarn
dikkate alan, gelimekte ve deimekte olan dnyaya
ayak uydurmalarn salayacak bir eitim srecine
gereksinim duymaktadr.
Aileler Neler Yapabilir?

stn yetenekli ocuklar gelecein liderleri, bilim
adamlar, fikir adamlar ve sanatlardr. stn
yetenekli bir ocuun yetimesindeki kilit nokta,
farkllna, fikirlerine ve hayallerine saygl olmaktr.
Yeteneklerin gelimesi iin zel mfredatlar, yazlmlar
ve programlar yannda huzurlu, gvenli ve scak bir aile
ve okul ortam da gereklidir.
stn yetenekli ocuklar, genellikle kendilerini
yatlaryla ayn seviyede grmezler. Bir ksm
dlanmlk veya bir keye itilmilik hissine kaplr.
ine kapanklklar nedeniyle arkadalar az olabilir.
Okullardaki dersler onlar skabilir. Bunlardan bazlar,
yatlaryla birlikte olabilmek iin yeteri kadar baarl
olmak istemeyebilir. Eer duygular beslenmezse,
toplum dnda kalabilir, hatta sua meyilli hale
gelebilirler. Yetikinler, bu ocuklarn zel ihtiyalarn
fark ettiklerinde, potansiyellerini deerlendirebilmeleri
iin onlara yardmc olmaldrlar. ocuun akademik ve
sosyal becerilerindeki fark, anne-baba birlikte gzleyip
deerlendirmeli, snf retmeni bu durum hakknda
bilgilendirilerek yardm talebinde bulunulmaldr. Dier
yaplabilecekler aada zetlenmitir.
ocuunuza zengin bir evre oluturun. Eitici
oyuncaklar, spor yapma imkn, mze, tiyatro veya
botanik gezileri gibi.
ocuunuza kitap okuyun. Zaman zaman
okuduunuz hikyeyi bir yerinde keserek, ondan
tamamlamasn isteyin.
ocuunuza dndrc sorular sorun. Mesela,
Eer insanlar uabilse ne olurdu? Eer btn
arkadalarna kssen ne yapardn? Eer yamur
yamasa ne olurdu? gibi.
Ondan grd ya da setii bir hayvann resmini
yapmasn isteyin. Daha sonra bu resme yeni paralar
ekleyerek hayali bir hayvan izip izemeyeceini
sorun.
Nesnelerin birbiriyle ortak ve farkl ynlerini bulmas
iin tevik edin. Mesela, en sevdii oyuncaklar ayn

ekilli oyuncaklar, ayn renkteki oyuncaklar.
ok deiik bir yemek piirmek iin, ondan fikir
isteyin.
ocuunuzun dncelerini dinlemek iin ona
zaman ayrn.
Fikirlerini asla eletirmeyin. ok sama, ok
mantksz, bu yanl gibi onun reticiliini
ldrebilecek ifadeler kullanmayn.
rnek alabilecei yetikinlerle grmesi iin ortam
salayn.
lgilerini pekitirin, nne yeni ilgi alanlar an.
ocuunuzun yaparak ve yaayarak renmesini
salayn. Mesela, onu hayvanat bahesine gtrp,
hayvanlar ve zellikleri hakknda bilgi verebilirsiniz.
Yana uygun sorumluluklar verin.
Zihinsel baarlarn ar derecede vurgulamayn.
rettii eyleri sergileme imkan verin.
zel bir ocua sahip olan anne-baba ocuun
merakn engellememeli; ocuk, kendi yolunu
bulmaya alrken onu durdurmamaldr.
ok ynl geliimi zendirme, szel ve
saysal becerileri, mantk ve akl yrtmeyi,
ilikilendirebilme, iletiim gibi sosyal becerileri,
deerleri ve yaratcl dengeli bymeyi salayacak
biimde desteklemek gerekir.
Farkll kabul etme, stn yeteneklilerin farklln
gereki biimde grmeli ve gelitirilmesine katkda
bulunulmaldr.
stnlklerinin farkna varan, evresindeki kiileri
ynlendirebileceini gren stn yeteneklilerin,
snrlarn grmeye ihtiyac vardr. Hem kendi
glerinin snrlarn hem de evrenin tahamml
snrlarn snamak isterler.
Bir usta retici, bir Mentor bulma, ocuun
yetenek alannda o konudan iyi-anlayan, bir anlamda
o iin ustas olan bir yetikinle almas, kendisine
rol modeli alabilecei nitelikte bir yetikinle iletiim

iine girmesi, geliimini hzlandrr ve ynlendirir.
Zenginletirilmi etkinliklerle desteklemek, yaz-boz,
satran, labirent oyunlar, mzik vb. malzemeler,
oyuncaklar almak, doa ile iliki kurmasn
salamak, aile etkinlikleri dzenlemek, sinema,
tiyatro, grup oyunlarna katlma ve eitli hobilerin
Ailenin olumas desteklenmelidir.
ocua koyaca
kurallar, demokrat bir
stn Yetenekli ocuklar Yetitirirken

tutum gelitirmek , ocukla
birlikte vakit geirmek olduka
nemlidir. Daha fazla bilgi iin,
AEP Evlilikte letiim ve Yaam
Ebeveynlerin Oynamas Gereken Roller
Becerileri kitabnn Salkl Normal olmayan stn yetenekli ocuk normal
Aile, Salksz Aile ortamlarda gelimez. Uygun ortamn salanmas
blmne baknz.
ebeveynlerin grevidir. Bu nedenle ebeveynler ncelikle
ocua zaman ayrmaldr. Yaadklar yaamn tmn
onunla paylamal ve onu dlamamaldr. Onlarn tm
geliimini gzlemlemeli ve belirli zelliklerini mutlaka
kayt altna almaldr. ocuk ondan yardm istediinde
mutlaka bunu salamaldr. Ebeveyn tutumlar
ierisinde en salkl ve stn yetenekliler iin de uygun
olan demokratik tutumlardr. Demokratik ebeveynler;
scak ilikilerin ok fazla olduu ve kontroln en alt
dzeyde yapld ailelerde, sosyal yeterlik ve z gven
en st dzeyde geliir. z gveni gelien ocuklar yeni
ortamlarda risk almaya daha hazr ocuklardr.
ocuunuza Yardm Etmek in Neler Yapabilirsiniz?

ocuu byk lde anlamaya almak etkili ana
baba olmann ilk kuraldr.
stn Yetenekli ocuunuz iin mkemmel
ebeveyn olma yerine iyi ebeveyn olmak yeterlidir.
stn Yetenekli ocuun duygusal olarak
youn olduunu, bunun onu aksi ve patron gibi
davranmasna yol aabilecei gerei ile ba etmeniz
gerekir.
ocuunuzun geliimsel ihtiyalarnn ne olduu

konusunda profesyonel yardm almalsnz.
stn yetenekli ocuu olan dier ailelerle,
retmenlerle bir araya gelebilmenin ve
rgtlenmenin yollarn bulmalsnz.
ocuunuzun sosyal geliimini dikkatli olarak
gzlemlemelisiniz.
ocuunuz ve dier aile bireyleri ile iletiim
becerilerinizi gelitirmelisiniz.
ocuunuzu stn yetenekli olduu iin deil,
ocuunuz olduu iin sevildiini hissettirin.
ocuunuzun sorduu sorulardan yola karak, onu
ilgilendii konularda aratrmaya ynlendirin. lgi,
ynelim ve isteklerini belirleyebilmelerine yardmc
olur.
ocuunuzu dier karde veya akranlaryla
kyaslamayn.
ocuunuzun sorduu sorular sabrla ve byk bir
zevkle cevaplamaya hazr olun.
ocuunuz iin evde uymas gereken kurallar
ve ltleri onunla birlikte belirleyin, aile yeleri
arasnda tutarllk olmasna zen gsterin.
Baarlarn ar abartmayn ve umursamaz ya da
olduundan aa biimde deerlendirmeyin.
Beklentilerinizi ok aa ya da ok yukarda
tutmayn.
Mutlaka evde sorumluluklar ve grevler almasn
salayn.
Evin patronu olmasna izin vermeyin, ancak ev
iinde ve kendisiyle ilgili verilecek kararlarda onun
fikrini aln.
Zihinsel bymesi kadar, fiziksel ve toplumsal
becerilerini gelitirmesini tevik edin.
lgi, ynelim ve isteklerini belirleyebilmesi iin
seenekli ortamlar hazrlayn.
ocuunuza bir ekilde yetmeyeceinizi ve
yardm/destek almanz gerektiini unutmayn.
Normal ocuklarn sergilemi olduu her davran

stn ocuklarn da gsterebileceini asla
unutmayn.
ocuumuza dengeli bir yaam alan oluturarak
onu btn ynlerden geliebilecei etkinliklere dhil
etmeliyiz.
stn ocuklarn en nemli zelliklerinden biri
de meraktr. Byle durumlarda ocua kar
tepkisiz kalmak yerine, ocuklarnn gereksinimini
karlayacak baka zm yollar bulmaldrlar.
rnein, kitaplardan, ansiklopedilerden ve uzman
kiilerden faydalanmak gibi.
ocuklarmza tutarl bir disiplin uygulamalyz.
stn ocuklara stnlklerinden dolay zel
imtiyazlar tanmamalyz.
Ailelerin stn Yetenekli ocuklarn

Eitiminde Dikkat Etmeleri Gereken
nemli Konular
Merak
Son olarak bu blmde aile olarak
yaplmas-yaplmamas gerekenler burada belli
konu balklaryla ve gerekenler zetle verilmeye
allmtr.
stn yetenekli ocuklarn en nemli zelliklerinden
biri meraktr. Bazen yetikinler ocuklarnn sorularn
yantlamakta zorlua urayabilirler. Byle durumlarda
ocua kar tepkisiz kalmak yerine, baka zm
yollar aramak uygun olabilir. rnein, kitaplardan,
ansiklopedilerden, dost ve uzman kiilerden
yararlanmak gibi. Aslnda ok kk yalardan
itibaren bu tr sorularn yantlanmas, ocuklarda
niin sorusunun yerlemesine neden olacak ve yaam
boyunca srekli daha iyiyi, gerei arama abalar iin
zemin hazrlam olacaktr. ocuklarn sorularna
yeterli cevap verilemediinde drst olunmas gerekir.
Yetikinin ocuunun Tepkilerine Kar Duyarll

Anne-babalarn ve dier yetikinlerin, ocuunun
tepkilerine kar duyarsz olmamasnn saysz
yararlar vardr. Daha bebeklik dneminde ocuun
seslendirmelerine yetikinin szel tepkilerde
bulunmas, daha sonralar, ocuun ilgisini
younlatrd konularda ilgili aklamalar getirip ek
bilgiler vermesi, en ufak baarsn dllendirmesi,
yasaklarn nedenini aklayp alternatif yollar
bulmakta yardmc olmas, hem ocuun kendine
olan gvenini arttracak hem de renme atlmlarn
destekleyecektir.
Geliim Alanlarnn Gelime Hz

ocuklardaki tm geliim alanlarnn ayn hzda
gelimedii gereinin de bilinmesin de yarar vardr.
ou kez zihinsel geliim sosyal ve duygusal geliimden
daha ileri durumdadr. Byle hallerde, ocuun sosyal
geliiminin zihinsel geliimiyle ayn hzda ilerleme
gsterdii varsaylrsa, ocua, sosyal ynden fazla
sorumluluklar yklenebilir ve kendisinde atma ve
gereksiz gerginlikler iin zemin hazrlanm olur.
lgi ve Yetenekler
stn yeteneklilikle ilgili nemli bir nokta,
bu tr ocuklarn her alanda stnlk
gstermeyebilecekleri gereidir. ocuklarn
hangi alanlarda aba gsterme giriiminde
olduklarn, yeteneklerinin hangi alan ya da
alanlarda younlatn saptamann en kolay yolu,
davranlarn gzleyerek ipular yakalamaktr.
ocuun setii kitaplarn tr, kendisiyle
yaplan konuma ve tartmalar, onun istek ve
ilgileri konusunda fikirler verebilir. Bu ilgi ve
yetenekleri gze alnmadan bir alma programnn
hazrlanmas, ocukta endie ve gerginlik
yaratabilir. Bunun sonucunda kendisinde yetersizlik
duygularnn ve olumsuz benlik kavramnn
olumas ise kanlmaz olur.
Sosyal Etkileim
Akranlaryla sosyal etkileime girmesi konusunda,
ailenin ocua yardmc olmasnn byk yararlar
vardr.
stn yetenee sahip ocuklarn, zihinsel adan
ayn dzeydeki yatlaryla iletiim kurma ve sosyal
etkileim iinde olma gibi gereksinimleri vardr. Eer
bu tr ocuklar bu gereksinimlerini tek bir arkada
grubunda karlayamyorlarsa, o zaman farkl iki
arkada grubuna sahip olmalar dnlebilir. Bu
gruplardan biri zihinsel dzeyde ortak noktalar
olan, birbirlerini bu ynde tevik eden ve birbirleriyle
zdeleebilen ocuklardan oluabilir. Bylece
ocuk, stn yeteneinden tr sklp kendisini
grup d brakmak isteyen evresindeki bireylerden
arndrlm olur. Ayrca, stn yetenekli ocuun,
yana uygun decek grup etkinliklerine de katlmas
gerekir. Bu etkinlikler arasnda izcilik, kamp kurma,
spor, dans saylabilir. Bylece kendi zek dzeyinin
altnda bulunan farkl bir arkada grubuyla kendisi
arasnda, zihinsel etkinliklerin dnda, ortak noktalar
doabilir. Bunun sonucunda da bu tr arkadalarna
tahamml artabilecei gibi, kendisinin de onlar
tarafndan kabul grmesi, gereinde onlara nderlik
etmesi, dncelerinden yararlanmalarn salamas
kolaylaabilir. te aileye, ocuuna byle bir ortam
hazrlama asndan byk grevler dmektedir.
Psikomotor Beceriler
stn Yetenekli ocuklarla ilgili olarak
karlalabilecek bir baka sorun da harekete dayal
(psikomotor) becerilerinin beklenen dzeyde
olmamasdr. Bu durum genellikle yetikinlerin
ocuktaki sadece zihinsel stnle taklp, baz
becerilerinin gelimesini tevik etmekte baarsz
olmalarndandr. Oysa, uygun zamanlarda bu
becerilerin gelimesi iin yeterli frsat salanmazsa,
daha sonra bunlar gelitirmek imkanszlar.
Bunun sonucunda da ocuklar eitli spor oyunlar

denemekte isteksiz olabilirler, baarsz olmaktan
korkabilirler ve beceriksizliklerinden dolay
utanabilirler. Bylece sosyal gelimeleri iin ok yararl
olabilecek etkinliklerin dnda kalabilirler.
Her Alanda stnlk Beklentisi

stn Yetenekli ocuklarla ilgili olarak yetikinler
tarafndan benimsenen bir yanllk da onlarn her
alanda stnlk gstereceklerini zannetmeleridir.
ou zaman Niin aritmetikte olduu gibi sosyal
derslerden de yksek not almyorsun? ya da Niin
kimyaya kompozisyona ayrdn kadar zaman
ayrmyorsun? gibi sorularn ocuklara yneltildiini
duyarz. Aslnda anne babalarn balca grevi,
bamsz davranabilen bireyler yetitirmek olmaldr.
Eer srekli olarak hedefler yetikinler tarafndan
dtan korunursa, bu durumda ocuklara kendi
amalar iin dnme frsat tannmam olur.
ocuklara, ilgi alanlarn kendilerinin belirlemeleri
iin ans tannrsa, kendilerini daha iyi tanma
frsat bulabilecekleri gibi, karar verme alkanln
da edinebilirler. Bylece d evrenin denetimini
stlenebilirler, kendilerine ve bakalarna kar
sorumluluk duygusu gelitirebilirler.
Anne babalarn srekli olarak onlar iin hedefler
belirlemeleri, ne yapacaklarn sylemeleri ve
standartlar oluturmalar halinde ise d denetimin
esiri olmalar kanlmaz olur.
Yaratclk
Bamszl engelleyici bu tr bir tutum, yaratcln
da ba dmandr. Oysa bireye stnlk niteliini
kazandran en nemli zelliklerden biri yaratclktr.
Bu da ancak kendine gvenmesine, kendi kendini
idare etmesine, karar verme alkanln edinmesine,
dncelerini aka sylemesine frsat veren
demokratik bir aile tutumu iinde geliebilir.

Unutulmamaldr ki, uygarlkta atlan her yeni adm,
yaratcln rndr.
alma Alkanl
stn Yetenekli ocuklarn baz durumlarda
potansiyelleri orannda baar gsterememeleri,
doru alma alkanlna sahip olamamalarndan
kaynaklanr. Zamannn ounu boa harcayp, son
anda bir ey retme abas iine giren ocuk, doal
olarak gizli gcnn meyvelerini tatma ansna sahip
olamaz. ocuuna bu konuda i disiplin kazandrm
ailelerde ise bu tr soruna rastlanmaz.
Televizyon
ocuun kendisine pek yarar salamayacak
programlar pasif bir ekilde izlemesini engellemek
iin de ailenin nlem almasnda yarar vardr. Aile
bireyleriyle satran oynamak ya da ilgi duyulan
konularda tartmaya girmek, mzelere ya da fabrika
gibi, mesleklerin tannmasnda yardmc olacak
yerlere geziler yapmak, sanat etkinlikleri izlemek
gibi faaliyetler, pasif izleme davranna alternatif
oluturacak etkinlikler arasnda saylabilir. Bylece
ocuk, hem zamann deerlendirmi hem de ilgi
alann geniletmi olur. Kitaplara ilgi ekmek de bir
baka nemli zm yoludur.
Yetikinler Tarafndan Dinlenme Gereksinimi

stn Yetenekli ocuklarn, kendi dncelerini,
deerlendirmelerini, vardklar sonularn ve
gzlemlerini dinleyen anne -babaya, teki ocuklardan
daha fazla gereksinimleri vardr. Srekli zihinleri
alan bu ocuklar, gn boyunca birok bilgi
toplarlar. Bu bilgileri iyice zmleyebilmek iin,
onlarn analizini ve deerlendirmelerini yapma
gereini duyarlar, ite ocuklar kendilerini dinleyen ve
gereinde yardmc olabilen yetikinlerle edindikleri
bu bilgiler konusunda konutuka, dnceler
arasnda daha ok bant kurabilirler, boluklar

grebilirler ve sonuca gidebilirler. Eer anne-
baba bu grevlerini yrtmekte zorluk ekerlerse,
ocuklarnn, aile iinden ya da dndan bu rol
stlenecek bir bireyle temasa gemelerini salamalar
yararl olur.
Benimsenecek Deer Yarglar ve Yaam Biimi

stn Yetenekli ocuklar da normal ocuklar gibi
eitli geliim evrelerine deneyimsiz balar, zaman
zaman kendilerini gvensiz hissedebilir ve uyum
sorunlar gsterebilirler. Bu nedenle kendilerine
rehberlik edecek ve gven verecek yetikinlere
gereksinim duyarlar. Anne-babalarn, bu konuda
yardmc olmalar iin, ocuklarna benimsetmek
istedikleri deer yarglarn ve yaam biimini bizzat
kendilerinin yaayarak gstermeleri olumlu sonular
verebilir. Somut yaayan bir modelle zdelemek,
szcklerin oluturduu soyut kavramlarla
zdelemekten daha kolaydr, ilke, Sylediimi
yap,deil, Yaptm yap, olmaldr. Sonu olarak
unu syleyebiliriz. stn ocuun topluma yararl bir
retkenlik iinde olmas, sadece kendi gizil gcnn
deil, yukardaki aklamalardan da anlalaca
gibi, gereksinmelerine duyarl bir aile ortamnn da
rndr.
Baarsz stn Yetenekli ocuklarn

Baz zellikleri ve Tutumlar
Yksek baarl ve baarsz stn yeteneklilerin
zellikleri ve tutumlar zerinde yaplan aratrmalar
sonunda nemli baz farkllklar bulunmutur. Her
iki grubun zellikleri ve tutumlar birbirleri ile
kyaslanmtr. Genellikle baarsz ve ok baarsz
stn yetenekli ocuklarda aada sralanan
zelliklerin ve tutumlarn belirgin olduu ortaya
kmtr. Bunlar,
Kendilerine kar az gvenli, moralleri dk ve

bilisel olarak renme motivasyonuna sahip
deillerdir.
alma alkanlklar azdr. nk almay
denedikleri zaman ok iyi reneceklerini mit
ederler.
Sistematik ve planl almazlar.
Sosyal durumlarda sevmek ve sevilmekte nemli
derecede dk puan alrlar.
Anti sosyal olmaya ynelirler, sosyal etkinliklere kar
az ilgilenirler ve akranlar ile akademik konular
tartmaya hi ilgi duymazlar veya ok az ilgi
duyarlar.
Okul ii ve okul d etkinliklerde ok az aktiftirler.
retmenlerine ve okul almalarna kar olumsuz
tavr ve davranlar gsterirler.
Kendilerini bir grupta kabul ettirecek ve onlara
satacaklar hnerleri vardr. Veya ok azn
kullanrlar.
Macera ve heyecan dolu mesleklerden
holandklarn sylerler.
Olumsuz benlik kavram sfatlarn ok kullanr ve
onlara nem verirler.
Belki de salk durumlarna bal veya okuldaki
tutumlarla ilgili olarak sk sk okula devamszlk
gsterirler.
Mekanik, resim ve sanat konular ile ilgilenirler.
Fen daln en kolay ve en ok holandklar
konular, yabanc dil ve matematii ise en zor ve hi
holanmadklar konular olarak nitelerler.
Dil ile ilgili yetenekleri, dile dayal olmayan
alanlardaki yetenekleriden nemli derecede dktr.
Kendi dnyalarna dalmay ve az atlgan olmay
tercih ederler. Ancak motor kontrol gerektiren
durumlarda tepkilerini tutmak ve ayarlamak iin
daha yeterli olmay isterler.
Hayallerinde ve hayal srelerinde daha ok gelecee
oryante olmu grnrler.
An dllerle az ilgilenirler. Gelecek amalar

planlamak iin nceden verilen dllerden haz alma
eilimi gsterirler.
Olumsuz davranlarda birbirlerini desteklerler.
Okul almalarnda baarl olmak konusunda
mitsizdirler.
Bazlar okul ve ders konularn ok kolay bulurlar ve
bu konularn kendileri iin ok anlamsz olduundan
ilgilenmediklerini nemle belirtirler.
Erkek stn yetenekli ocuklar kendileri hakknda
ok olumsuz duygulara sahiptirler. Kzlar ise
kendilerine kar bazen ok olumlu, bazen ok
olumsuz ularda deiik duygulara sahiptirler.
Bu zelliklerin hepsinin ayn ocukta olmas
dnlmemelidir. Ancak ocuun durumuna gre
bir veya birkan srekli olarak grmek mmkndr.
Bu ocuklarn motivasyon noksanl, ilgi noksanl
ve onlara yaplan d basklar ve gereklemesi olanak
d istekler yznden renmeye kar istenmeyen
bir seri tutum ve davranlar gelitirdikleri grlr, bu
tutum ve davranlarn tr ve says ile olumsuzluk
derecesi ocuun iinde bulunduu ortama ve gemi
yaantlarna gre deiebilir.
Tm belirtilenler nda bu konumdaki stn
yetenekli ocua profesyonel bir yardmn gerekli
olduu unutulmamaldr.
E T K i N L i K L E R
stn Yetenekli ocuklarla ilgili snflandrlm bilgiler

kark olarak verilmitir. Tabloda bilgilerin ait olduu
stunlar numaralandrlmtr. imdi, numaralar
uygun olan blmlere yazn.
stn Yeteneki ocuklarn stn Yetenekli ocuklarla

Sorunlar Baakmada Zorlanlan Konular
1 2
1 Korku / Kayg
1 Dk Baar
1 Dk Motivasyon
1 Mkemmelliyetilik
1 Depresyon
2 Ar Soru Sorma
2 rktc Bellee Sahip Olma
2 Erken renenler
2 Dzenli olmak yada olmamak

stn yetenekli ocuunuzun eitiminde dikkat

etmeniz gereken konularda neler yapabileceinizi
yazn.
ocuunuz merakl. Ne yapardnz?
ocuunuzun ilgi ve yeteneklerini gelitirmek iin ne yapardnz?

ocuunuzun sosyal etkileimini arttrmanz gerekiyor.

Ne yapardnz?
ocuunuzun alma alkanlklarn

deitirmek iin ne yapardnz?
stn yetenekli ocuklarla baa kmada zorlanlan konular siz

nasl aardnz? Einizle tartn.
ocuunuz ok fazla soru soruyor!
ocuunuzun kusursuz bir bellei var ve hibir eyi unutmuyor!
ocuunuzun arkadalar hep yetikin!
ocuunuz ar duyarl!
ocuunuz srarc ve tam bir bilmi!

D A H A FA Z L A B L G N . . .
Baka Ne Okuyabilirim, Hangi Eitimlere

Katlabilirim?
Bu kitaptan faydalandysanz ve bu konuda daha fazla bilgiye
ulamak istiyorsanz AEP (Aile Eitim Program)in dier
kitaplarn da okuyabilirsiniz ve bu kitaplarn ieriklerinin daha
aam ri kapsaml bir ekilde ele alnd AEP eitimlerine katlabilirsiniz.
Aile YBecerile
1. Aile ve Yaam Becerileri
Aile
Yaa
m Bece
CANEL
riler
Nilgn
Azize
i
2. Evlilikte letiim ve Yaam Becerileri

Azize
Nilg
n CANE
L
ww
w
agoilv.ter
3. Okul ve Aile
4. Hayatn lk eyrei 0-18 Ya Geliimi
le
ve Ai
Okul
Okul
ZOLU
EN GA
ve Aile
a M
A. Esr
Hangi Kuruma Bavurabilirim, Kimlere

Hayatn
A. Esra
lk ey
MEN
GAZO
LU
rei
Ha
(0-18
lk e yatn 0 -18
Ya Gel
Danabilirim?
iimi)
yrei Ya
lmaz.
yla Sat
Aye
Esra
MEN
Gelii
GAZO
Para
LU
Aye
www
aep ww
w
agoilv.ter
m i
Esra
gov.tr
ME
w
aeww
gov.tp
N GAZ
www
Aada isimleri listelenen kurumlar bu kitabn konusuyla ilgili

r
aile
OL
gov.tr
U
alanlarda faaliyet gstermektedir. Yardm almak istediinizde

bu kurumlarla balantya geip yetkililere danabilirsiniz:
1. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl
l Mdrlkleri
Sosyal Hizmet Merkezleri
2. Mili Eitim Bakanl
Rehberlik Aratrma Merkezleri (RAM)
3-TBTAK (Trkiye Bilimsel ve Teknolojik
Aratrma Kurumu)
http://biltek.tubitak.org.tr
4. Anadolu niversitesi stn Zekallar Eitimi
Ana Bilim Dal Bakanl
http://www.uyep.anadolu.edu.tr
5. Trkiye stn Yetenekli ocuklar Vakf
http://tuycev.com
Kitaplar ve AEP Hakkndaki Sorularnz in

Kaynaka
Akarsu, F. (2004). stn Yetenekli ocuklarn Ailelerinin Sorunlar. stn
Yetenekli ocuklar Seilmi Makaleler Kitab. (Haz. M.R. irin, A.
Kulakszolu, A. E. Bilgili) stanbul: ocuk Vakf Yaynlar.
(s.447 459).
Akarsu, F. (2004). stn Yetenekliler. stn Yetenekli ocuklar Seilmi
Makaleler Kitab.(Haz. M.R. irin, A. Kulakszolu, A.E. Bilgili)
stanbul: ocuk Vakf Yaynlar. (s.127 154).
Akamete, A.G. (2010). Genel Eitim Okullarnda zel Gereksinimi Olan
renciler ve zel Eitim. (3.Bask) Ankara: Kk Yaynclk
Ataman, A. (1973). Cumhuriyet Dneminde stn Yetenekli ocuklarn
Yetitirilmesine likin Yasal Olanaklar. 50.Yla Armaan. Ankara
niversitesi, Eitim Fakltesi Yaynlar, No: 36, Ankara: s. 175-186
(Aye Gl Gzel)
Ataman, A. (2004a). Aileler ve retmenler stn Yetenekli ocuklara Nasl
Yardmc Olabilir? stn Yetenekli ocuklar Seilmi Makaleler Kitab.
(Haz. M.R. irin, A. Kulakszolu, A. E. Bilgili) stanbul: ocuk Vakf
Yaynlar. (s. 467 480).
Ataman, A. (2004b). stn Yetenekli ve stn zel Yetenekli ocuklar.
stn Yetenekli ocuklar Seilmi Makaleler Kitab.(Haz. M.R. irin,
A. Kulakszolu, A. E. Bilgili) stanbul: ocuk Vakf Yaynlar.
(s. 155 168).
Ataman, A. B. (2008) stn Yetenekli ocuklarda Aile Ortamnn
Baz Demografik Deikenler Asndan ncelenmesi: stanbul
Bilsem rnei. Yeditepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.
Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi: stanbul.
Bakiolu, A. ve Levent, F. (2013) stn Yeteneklilerin Eitiminde Trkiye
in neriler. stn Yetenekli Eitimi Aratrmalar Dergisi, 1(1),
31-44,
Baltac, R. (2013) stn Zeky Yetenee Dntrmek: Geliimsel Bir Teori
Olarak Ayrmsal stn Zek ve Yetenek Modeli. Ankara niversitesi
Eitim Bilimleri Fakltesi zel Eitim Dergisi, 14(1) 1-20
Bekta, M. (2007). Hayat Bilgisi Dersinde Ailelerin oklu Zek Kuram
Hakknda Bilgilendirilme Biimlerinin Ve rencilerin Farkl Baskn
Zek Gruplarnda Yer Almalarnn Proje Baarlar ve Tutumlarna
Etkisi. Yaymlanmmam Doktora Tezi. Gazi niversitesi Eitim
Bilimleri Enstits: Ankara.
Bildiren, A. (2013). stn Yetenekli rencilerin renme Stillerinin
ncelenmesi. stn Yetenekliler Eitimi Aratrmalar Dergisi, 1(1),
10-21.
Bilgili, A.E. (2000). stn Yetenekli ocuklarn Eitimi Sorunu. (Sosyal
Sorumluluk Yaklam). M. . Atatrk Eilim Fakltesi Eitim
Bilimleri Dergisi, 12, 59-74
alar, Doan (2004) stn Yetenekli ocuklarn zellikleri. stn
Yetenekli ocuklar Seilmi Makaleler Kitab.(Haz. M.R. irin, A.
(s.111125). 2004
etinkaya, . ve . Dner (2012) Trkiyede stn Yeteneklilere Tannan
Haklarn ncelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 2/3
(Aralk /December 2012) ss. 7-20.
Dalolu, H.E. ve Alemdar, M. (2010). stn yetenekli bir ocuun
ebeveyni olmak. Kastamonu Eitim Dergisi, 18(3), 849-860
Davaslgil, . (2004). stn ocuklara Sahip Ailelerin Eitimi. stn

Yetenekli ocuklar Seilmi Makaleler Kitab.(Haz. M.R. irin, A.
(s. 461 467).
Delisle, J.R. (2006). Parenting gifted kids: Tips for raising happy and
successful children. Waco, TX. Prufrock Press.
Ehrlich, V. (1989). Gifted Children. A Guide for parents and Teachers.
New York: Trillium Press.
En, M. (1979). stn Beyin Gc. Ankara: A.. Eitim Bilimleri
Fakltesi Yayn.
Fertig, C. (2009). Raising gifted children: A parenting success handbook.
Waco, TX. Prufrock Press.
Hra, N. (2013) stn Yetenekli rencilerin Yaz Bilim Kamp
Deneyimleri. stn Yetenekli Eitimi Aratrmalar Dergisi, 1(1), 22-
30, http://orgm.meb.gov.tr/
Kanl, E. (2011). stn Yetenekli Ve Normal Ergenlerin Mkemmeliyetilik,
Depresyon Ve Kayg Dzeyleri Arasndaki likilerin ncelenmesi. M..
Atatrk Eitim Fakltesi Eitim Bilimleri Dergisi, 33, 103-121
Karaku, F. (2010). stn Yetenekli ocuklarn Anne Babalarnn
Karlatklar Glkler. Mersin niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi,
6(1), 127 144.
Klein, B. (2007). Raising gifted kids: Everything you need to know to help
your exceptional child thrive. Washington, DC: American Management
Association.
Kuzu, .Y. Ve enol, C. (2011). Bilim ve Sanat Merkezlerinde Kullanlan
retim Yntemlerinin ncelenmesi. Eitim Bilimleri ve Uygulama
Dergisi. 10 (19), 1-24
Levent, F. (2011). stn Yetenekli ocuklarn Haklar El Kitab. Ana Baba
ve retmenler in. ocuk Vakf Yaynlar. I. Trkiye ocuk Haklar
Kongresi. stanbul.
Neihart, M., Reis, S.M., Robinson, N.M., & Moon, S.M. (2002). The social
and emotional development of gifted children. What we do know?
Washington, DC: Prufrock Press.
pengin, E. (2011). stn Yetenekli rencilerin Bak Asyla stn
Zek Etiketinin rencelerin eitli Alglar zerindeki Etkileri.
Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Anadolu niversitesi Eitim
Bilimleri Enstits, Eskiehir
Sak, U. (2010). stn Yetenekli renciler. (Ed. H.brahim Diken) zel
Eitime Gereksinimi Olan renciler ve zel Eitim (2. Bask) Ankara:
PegemA Yaynclk
Sak, U. (2011). stn yetenekliler eitim programlar modeli (YEP) ve
Sosyal Geerlilii. Eitim ve Bilim Dergisi, 36(161), 213-229.
Sak, U. ve Demirel, . (2011). Yetenek Hiyerarisi: stn Yetenek Trlerinin
Toplumsal Deerleri zerine Bir Aratrma. Trk stn Zeka ve Eitim
Dergisi, 1(1), 61-76.
Walker, Y.S. (2002). The survival guide for parents of gifted kids.
Minneapolis: Free Spirit Publishing Inc.
Webb, J.T., Gore, J.L., AMend, E.R., & DeVries, A.R. (2007). A parents
guide to gifted children. Tucson, AZ: Great Potential Press.
Prof. Dr. Yaar zbay

01.01.1966 ylnda Samsunun Terme ilesinde dodu. lk
ve orta renimini Termede tamamlad. Karadeniz Teknik
niversitesi Fatih Eitim Fakltesi Rehberlik ve Psikolojik
Danmanlk lisans programndan 1986 ylnda mezun oldu.
1987 ylnda ayn blmde aratrma grevlisi olarak greve
balad. Ocak 1988 ylnda lisans st eitim yapmak zere
Amerika Birleik Devletlerinde grevlendirildi. 1990 ylnda
Psikolojik Danmanlk ve Eitim Psikoloji alanlarnda yksek
lisansn, 1993 ylnda Danmanlk Psikolojisinde Uluslar aras
rencilerin Kltrlenme stresi, afektif yaantlar ve baakma
davranlar adl doktora tez almas ile doktorasn tamamlad.
1993 ylnda Trkiyeye dnd ve yardmc doent olarak greve
balad. 1997 ylnda Doent nvan ald. 1996-2004 yllar
arasnda Karadeniz Teknik niversitesinde Blm Bakan
yardmcl, Dekan yardmc, Blm Bakanl ve Faklte
Kurulu yelii gibi grevler srdrd. ubat 2004 ylnda Gazi
niversitesi Gazi Eitim Fakltesinde Profesrlk kadrosuna
atand. u anda ayn fakltede Psikolojik Danma ve Rehberlik
Anabilim Dalnda retim yesi olarak grevini srdrmekte
olup, Hasan Kalyoncu niversitesinde yar zamanl olarak
grevlendirilmi bulunmaktadr.
Prof. Dr. zbay, ulusal ve uluslar aras dzeyde stres ynetimi,

ana-baba eitimi, iletiim, aile danmanl eitimi, empati
eitimi gibi konularda eitim ve seminerler vermektedir. Geliim
ve renme Psikolojisi, Eitim Psikolojisi ve Rehberlik ve
Psikolojik Danma, Psikolojik Danmada Gncel Yaklamlar
adl kitaplarnn yannda, ulusal ve uluslar aras dzeyde 100den
fazla aratrmas mevcuttur. Dr. zbay, Ulusal ve Uluslararas
lekte TBTAK, DPT, BAP, MEB, ASPB projelerinin yannda
Dnya Bankas projelerinde de proje yrtcl yapmtr.
Evli ve iki ocuk babas olup, Almanca ve ngilizce bilmektedir.

Notlar:
Notlar:
Notlar:
Notlar:
stn Yetenekli ocuklar ve Aileleri
stn Yetenekli
ocuklar ve Aileleri
Prof. Dr. Yaar ZBAY
Prof. Dr. Yaar ZBAY
www
aep www
gov.tr
gov.tr
ISBN: 978-605-4628-54-4

UstunYetenekliCocuklar PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

UstunYetenekliCocuklar PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

stn Yetenekli ocuklar ve Aileleri

stn Yetenekli ocuklar

2013, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl

Kapak Fotoraf Dikkat!

Toplumun ekirdei olan aile kurumu, yaps ve temel ilevleri bakmndan

Do. Dr. Ayenur SLAM

Her birey dnyaya belli zelliklerle gelmitir. Her

stn Zek ve Yetenek Nedir?

yeteneklilii u ekilde tanmlamtr; stn Gnmzde

Parlak ocuklar stn Yetenekli midir?

Parlak ocuk stn Yetenekli ocuk

stn Yetenekli ocuklarla lgili Yanl nanlar Nelerdir?

gzlemlenmektedir. Bu nyarglarn bir ksmn ylece

stn veya zel yetenekli ocuklar erken geliir,

Yukarda sralanan yanl inanlar ve alglar gerekte

Bebek beklemekte olan bir anne aday olduunuzu

Bunlara benzer sorularn yantlarn aratran

ergenlik alarnda, yetenek ve zek dzeylerine uygun

stn Yeteneklilere zel Bir Eitim Vermek

veya zel yetenekli ocuklarn yeteneklerinin ok

onlar iin skc bir hale gelebilir.

stn Yetenekli ocuklarn Fiziksel zellikleri

Halk arasnda yaygn bir kanaate gre stn yetenekli

stn Yetenekli ocuklarn Belirgin

Son zamanlara kadar bu konuda yaplan bilimsel

geldikleri ailelerde herkes, her zek seviyesindeki

Doumdan lme kadar her yata stn fiziksel

stn Yetenekli ocuklarn Psiko-Sosyal zellikleri

12. Yeni sosyal durumlara kolayca uyabilirler. evrenin

tannmas son derece nemlidir. Tanndktan sonra,

Okul ncesi adaki

stn Yetenekli Okul ncesi ocuklarn

1) Yetikinlerle ve dier ocuklarla ok kolay iletiim kurar.

1) Orijinal tonlar retir

1) izim, boyama gibi etkinliklere ekstra zaman ayrr.

ALE ETM VE LETM

Baz stn yetenekli ocuklar, akademik

stn Yetenekli ocuklarn fiziksel ve zihinsel

Duyarllk: Yaratc ocuklar sorunlarn zn kavrar ve

kendisi iin anlaml olan paralara ayrarak anlamaya

stn Yetenekli Olmann Olumsuz

3. Yaratc Dnme: Problemleri retmenin

stn Yeteneklilerin Olumsuz zelliklerini zetlersek;

stn Yetenekli ocuumuza

zelliklerinin olduunu kabullenebilecei, bakalarn

stn Yetenekli ocuklarn htiyalar

stn yetenekli ocuk, bakalar tarafndan tannmaya

sra, kendilerine uygun imknlarn salanmasna

zamanlarn kendilerinin ynetmelerine

zel yetenekli ocuklara

stn yetenekli ocuklarn sahip olduklar

stn Yetenekli ocuumla

Btn dier problemler gibi dk motivasyon

seeneklerini denemek bir yol olabilir. Ona aile iinde

karabilir ve ocuun hata yapmaya ilikin tolerans

stn Yeteneklilerle Baa kmada

Etkinlikler ile renme

ve karmaklktan holandklar iin bu hareketli

Kusursuz Bellee Sahip Olma

Genellikle bu ocuklar pek ok eyi bir ya da iki

Ezamanl Olmayan Geliim

Motor Becerilerdeki Farkllklar

durumlardan kanma eilimi sergileyebilir. Bu