ERGTME,DKM VE

KATILAMA
GR

Metalik malzemeler ounlukla ergitme ve dkm
yntemi ile retilirler.

Baz metalik malzemeler sinterleme ile retilir.
rnein W alamlar.

Dkm srasnda kullanlan kalp kullanlarak
metalik malzeme ekillendirilebilir. rnein
motor bloklar, o ekle sahip kalplar kullanlarak
dklr.

Veya katlaan malzeme daha sonra
termomekanik ilemlerle veya talal imalat
yntemleriyle son haline getirilir.
DKM

Metalin ergitilmesi

Kalba dklmesi

Katlamas
DKM YNTEMNN AVANTAJLARI

Kompleks ekillere sahip paralar retilebilir

Dsal ve isel ekiller retilebilir

Parann son hali veya son haline yakn durumu imal
edilebilir.

ok byk paralar retilebilir

Baz dkm yntemleri ile seri retim de yaplabilir.
DKM YNTEMNN DEZAVANTAJLARI

Farkl dkm yntemlerinin farkl
dezavantajlar sz konusudur.
 Mekanik zelliklerde meydana gelen kstllk.
 Kum dkm ynteminde dklen paralarn
boyutlarndaki dk hassasiyet ve yzey
kalitesi
 Scak ergimi metalin alanlar asndan
yaratabilecei tehlikeler
 evresel problemler
DKM LE RETLEBLECEK PARALAR

Byk paralar
 motor blou
 makina gvdeleri
 tren raylar
 borular
 byk heykeller

Kk paralar
 ziynet eyalar
 mikro elektronik cihazlarn paralar (dili,mil vs)

Btn metalik malzemeler dkm yntemi ile

elde edilebilir.
ERGTME

Ark ergitme

ndksiyon ile ergitme

Potal frnlar ile ergitme
ARK ERGTME

Yksek scaklklara(3300-3400oC) klabilir.

Karbon elektrotlar kullanlr.

Alamn homojen olmasna dikkat edilmelidir.
NDKSYONLA ERGTME

Bobinlerden geen alternatif akm, ergitilecek olan metal yn iinde de bir alternatif
akm oluturur. Bu akm metalin iinde bir s oluturur.

Metal ergidiinde, erimi haldeki metalin iindeki elektromanyetik alan, bobinlerdeki
elektromanyetik alan ile etkileir ve bu etkileimin oluturduu kuvvetlere sv metalin
karmasn salar.

Bylece sv metalin iinde kompozisyon ve scaklk dalm olduka homojen olur.

Dezavantaj

2500oC nin zerine klamaz. (ok yksek frekans gerekiyor)

Indksiyon ocaklarndaki alternatif akmn frekans 50Hz or 60Hz ile 10,000Hz
arasnda deiir.
POTALI FIRINLAR

Is kayna olarak gaz veya elektrik akm
kullanlr.
DKM

ki eit kalp
 a: ak kalp

En basit durum. stenen ekle sahip ak kalp.
 b:kapal kalp

Kalp geometrisi daha kompleks ve bir kap sistemine
ihtiya duyar.
KALIP TPLER

Tek kullanmlk kalp kullanm.
 Kum, al ve balayc kullanlarak yaplr
 Dklen paray karmak iin kalbn
bozulmas gerekmektedir.

Kalc kalp kullanm.
 Metallerden ve nadiren de refrakter
seramiklerden yaplr.
 Bir ok kez kullanlabilirler.
AVANTAJLAR-DEZAVANTAJLAR

Tek kullanmlk kalplar ile ok kompleks
ekillere sahip paralar dklebilir.

Kalc kalplarda dklen paralarn ekli
ok kompleks olamaz.

Kalc kalplar, yksek retim oranlarnda
daha ekonomiktir.
KATILAMA BZMES
Dkmden hemen sonraki
balang seviyesi Svnn bzmesinden dolay
meydana gelen seviye azalmas

Kalp duvarndaki
Ergimi ilk katlama
metal

Kat termal
Katlama bzmesinden dolay bzmesi
meydana gelen seviye azalmas
Bzme
boluu
Ergimi
metal
Kat
metal
KATILAMA BZMES

Katlarn younluu svlardan yksek olduu iin, hemen
hemen btn metallerde meydana gelir.

Sadece su,Germanyum ve Bizmut bir istisna gsterir.

Bu yzden katlamadan dolay bir hacim azalmas meydana

gelir.

Yksek karbon ieren dkme demirlerde grlmez.

Bzmenin elde edilecek rnn boyutlarn etkilememesi

iin, kalp boyutlar bu bzme miktar gz nne alnarak
son ekilden daha byk yaplr.
10.HAFTA
KATILAMA
EKRDEKLENME

ekirdeklenme - Bir malzeme iinde yeni bir fazn olumaya
balamas prosesi.

Kritik yarap (r*) -SvKat dnmnde katnn kararl bir

ekilde olumas ve daha sonra byyebilmesi iin gerekli olan
minimum ekirdek yarap.

Ergime scaklnn altna soutma (undercooling) -

ekirdeklenmenin oluabilmesi iin, sv metalin soutulmas gereken
scaklk.

Homojen ekirdeklenme - Kritik yarapa sahip ekirdeklerin

herhangi bir emprite kullanmadan sv atomlarnn biraraya gelerek
olumas.

Heterojen ekirdeklenme -Kritik yarapa sahip ekirdeklerin

emprite yzeyleri zerinde sv atomlarnn biraraya gelerek olumas
EKRDEKLENME

Gs=4r2sk (Yzey serbest enerji deiimi)

Sv

Kat-sv Kat
arayzeyi

Ghacim=(4/3)r3Gv
(Hacim serbest enerji deiimi)
EKRDEKLENME
Toplam Gibbs serbest enerjisi deiimi:
4 Herhangi bir scaklkta
G = 4r 2 sk + r 3Gv
3 G = H TS
G
=0 Hf in ve Sf in scaklktan bamsz
r olduunu kabul edersek:
8r sk + 4r 2 Gv = 0
H f
G = H f T
Kritik yarap: Terg
2 sk T
r* =
G = H f 1
Gv T
erg

T T
Ergime scaklnda; G = H f erg
T
G = 0 = H f Terg S f erg
Kritik yarap:
H f T
S f = 2 sk Terg G = H f
r *
= T
Terg H f T olur erg
EKRDEKLENME
Homojen ekirdeklenme
Ergime Fzyon Sv-kat iin gerekli
Scakl enerjisi Yzey enerjis tipik soutma miktar
Terg Hf sk T
RNEK

Bakr iin kritik 236oC deerinde bir soutma uygulandnda, kritik
ekirdek yarapn hesaplaynz.
EKRDEKLENME HIZI

ekirdeklenme hznn scakla bal deiimi

Tkatlama
KONTROLL EKRDEKLENME

Tane boyutunun kltlmesi - Kontroll bir ekilde heterojen
ekirdeklerin svya eklenmesi sayesinde, svkat dnm
sayesinde oluan tanelerin says artm olur. Bylece ortalama
tane boyutu klm olur ki bu zellikle mekanik zellikler
asndan avantajl bir durumdur.

Dispersion sertletirmesi -Disperse halde fazlarn dardan

eklenmesi ile mekanik dayanm olduka yksek malzemeler elde
edilebilir.

Kathal faz dnm - Kat halde oluan faz dnmlerinin

kontrol edilmesi elde edilen malzemenin zelliklerini olduka
byk oranda etkiler.

Hzl soutma - ekirdeklenmenin engellenmesi sayesinde cazip

zelliklere sahip amorf malzemeler elde edilebilir.
KATILAMA YAPISI
Souk kalp yzeyinden
ekirdeklenme balar tanelerbyr

Sv Sv

ekirdekler Kenar taneleri

Kalbn merkezinde meydana gelen
Bu taneler kalbn merkezine doru ekirdeklenmeden dolay e eksenli
kolonsal bir ekilde bymeye devam eder taneler byr
Kolonsal taneler Eeksenli taneler

Sv
ARA
BYME MEKANZMASI-SAF METALLER
 Svnn scakl katlama scaklnn zerinde olduunda, kat-sv yzeyinde
bulunan dzensizlik byyemeyecektir.
 Bunun sebebi dzensizlie svdan giren s enerjisinin dzensizlikten kan s
enerjsinden fazla olmasdr.
 Bylece dzensizlikte birim zamanda biriken s enerjisi pozitif olacandan
dzensizlik ergiyecektir.

Byme yn

Dzensizlik

Kat Sv
Scaklk

Katlama scakl

Kat-sv yzeyinden olan mesafe

BYME MEKANZMASI-ALAIMLAR
 Eer sv ergime scaklnn altna soutulursa kat-sv yzeyindeki dzensizlik hzl
bir ekilde dendirit olarak katlaacaktr.
 Fzyon ss darya verildii iin svnn scakl tekrar katlama scaklna
kacaktr.

elikSEM fotoraf
KATILAMA YAPISI-KURZ

Saf metallerde (a-b)
 Kalp yzeyinden merkeze doru kolonsal ve dz yzeyli (dendiritik deil!) taneler
byr.
 Kalp merkezinden kalp kenarlarna doru eeksenli taneler byr.

Alamlarda veya emprite ieren saf metallerde (c-d)
 Kolonsal kristaller dendiritik olarak oluur
 Kalp merkezinden kenarlara doru byyen eeksenli taneler ise saf metallerdeki
durum ile ayndr.

Saf metaller

Alamlar veya emprite

ieren saf metaller
DENDRTK YAPI

Bir Co-Fe-Ta-B alamndaki dendiritik yap
DENDRTK YAPI

Bir Co-Fe-Ta-B alamndaki kolonsal dendiritik yap
KATILAMA ZAMANI
Toplam katlama zaman dkmn ekline (geometrisine) ve byklne gre
deiir.

Chvorinov bantsna gre toplam katlama zaman:

n
V Cm: kalp sabiti
ttop = Cm
A V: kalbn hacmi
A: kalbn yzey alan
n2

Cm u faktrlere baldr:
 Kalp malzemesi
 Dklen metalin termal zellikleri
 Dkm scaklnn ergime scaklna gre fark

Cm deeri ayn kalp malzemesi, dklen metal ve dkm scakl iin nceden
belirlenmelidir. Kalbn ekli deise bile dier faktrlere bal tespit edilen Cm
deeri kullanlabilir.
KATILAMA ZAMANI
Chvorinov bantsna gre:
Dier faktrler (Cm ve n) sabit olmak
kouluyla,V/A oran bydke katlama
zaman da uzamaktadr.
RNEK

irketiniz 5cm kalnlnda 45cm apnda pirin diskler
retmektedir. Prosesin kalp sabiti Cm=3.5 dk/cm2 olduu
bilinmektedir. Sizden katlama zamann %25 azaltmanz
istenmektedir. Bunu salamak iin retimi yaplan disklerin
kalnl ne olmaldr?

45cm
5cm
ZM
R = 45cm Kalbn hacmi; Kalbn yzey alan
x = 5cm A = 2r 2 + 2rx
V = r 2 x
Cm = 3.5dk / cm 2 A = 2 (22.5) 2 + 2 22.5 5
V = 22.5 5 = 7952cm
2 3

A = 3888cm 2

Katlama zaman
n
V
ttop = Cm
A
2
7952
ttop = 3.5 = 14.6dk
3888

Katlama zaman % 25 azaltldnda ; 0.7514.6=10.95dk olur

ZM DEVAM
Katlama zamannn 10.95 dk. olmas isteniyor

Kalbn hacmi; Kalbn yzey alan

V = r x 2 A = 2r 2 + 2rx

Katlama zaman
n
V
ttop = Cm
A
2
r 2 x
ttop = 3.5 = 10.95dk
2r + 2rx
2

x = 4.2cm
KNCL DENDRT KOL AIKLII

Kat Sv

kincil dendirit
kol akl

Bir alminyum alamndaki dendiritler.

KNCL DENDRT KOL AIKLII

Katlama zamannn ikincil dendirit kol aklna olan etkisi.

Katlama zaman arttka ikincil dendirit kol akl da bymektedir.
kol akl (cm)
kincil dendirit

Katlama zaman (sn)

KNCL DENDRT KOL AIKLII

kincil dendirit kol aklnn bir alminyum alamnn mekanik zelliklerine
olan etkisi

ekme dayanm (ksi)

ekme
dayanm

% Uzama
% uzama

kincil dendirit kol akl (cm)

RNEK

Uzunluu 30cm, ve genilii 20cm olan bir alminyum
alam dkm sonucu elde edilen alamn ekme
dayanmnn 40ksi olmas iin plakann kalnl ne
olmaldr?

Chvorinov sabitini 7.2 dk/cm2 olarak alnz.
 ZM
Dkmn kalnlna x dersek;
ekme dayanm (ksi)

ekme Dkm hacmi:

% Uzama
dayanm
V = 30.20.x = 600 xcm3
Toplam yzey alan
% uzama A = 2 30 20 + 2 30 x + 2 20 x
A = 1200 + 100 x
9x10-3cm
kincil dendirit kol akl (cm)
Katlama zaman
n
V
ttop = Cm
A
2
kol akl (cm)

600 x
5dk = 7.2
kincil dendirit

1200 + 100 x

x = 1.935cm olarak bulunur

310sn
Katlama zaman (sn)
SOUMA ERLER

Saf bir metal sabit scaklkta (ergime scaklnda) katlar

Aadaki ekilde saf bir metalin souma erisi grlmektedir

Dkm scakl

Svnn soumas
Katlama tamamlanmtr
Katlama
Scaklk

balangc
Terg Katlama scakl

Katlama
zaman
Katnn soumas
Toplam katlama zaman

Zaman
SOUMA ERLER
(a)Dardan ekirdek eklenmemi
(inokle edilmemi) bir saf metalin souma
erisi.
ekirdeklenmenin olmas iin Ergime
noktasnn altna (C noktasna) inilmek
zorunda.
C noktasnda ekirdeklenme balyor,
fzyon ss (Hf) darya verildii iin bu
s svnn scakln artryor.
Metal sabit scaklkta (ergime
scaklnda) katlamaya devam ediyor.
E noktasnda katlama tamamlanyor.

(b) Saf fakat ekirdeklenme iin harici

mdahelede bulunulmu bir ergimi
metalin souma erisi
Ergime scaklnn altna soutma
gerekmiyor.
Katlama, ergime scaklnda balyor.
SAF METALLERN KATILAMASI

Kalp yzeyinin souk olmasndan dolay, metal
kalba doldurulur doldurulmaz kalbn yzeyinde
ince bir tabaka oluur.

Bu ince tabaka gittike kalnlaarak, bir kabuk

oluturur.

Katlama hz u faktrlere baldr

 Sv metalin ssnn kalba transfer edilme hzna
 Eriyik haldeki metalin termal zelliklerine
SAF METALLERN KATILAMASI
Saf bir metalin katlamas sonucu oluan karakteristik tane yaps.
Kalp yzeyine yakn blgelerde geliigzel yerleime sahip taneler
bulunmaktadr.
Kalbn merkezine doru da byk kolonsal taneler bulunur.