UKUROVA NVERSTES

SALII & GVENL KURULLARI

ETM REHBER

Yayma Hazrlayan: Prof. Dr. Ferdi TANIR

SAM-2014
Sayn Sal ve Gvenlii Kurulu yesi

ukurova niversitesi iindeki ilgili akademik birimlerin ibirlii ile yurt iinde ve yurt dnda,
Sal ve Gvenlii-SG ile ilgili her alanda eitim, bilimsel aratrma, uygulama, inceleme,
klinik uygulama almalarn yapmak ve danmanlk hizmeti ile proje yrtcl hizmeti
vermek amac ile Rektrlmz tarafndan, ukurova niversitesi SG Eitim, Uygulama ve
Aratrma Merkezi (SAM) kurulmutur. SAM Ynetim Kurulu: Prof. Dr. Ferdi TANIR
(Mdr-Tp Fakltesi), Prof. Dr. Elin YOLDACAN (Mdr Yrd.-Tp Fakltesi), Prof. Dr. Suphi
URAL (Mhendislik-Mimarlk Fakltesi), Prof. Dr. Mesut BAIBYK (Mhendislik-Mimarlk
Fakltesi), Prof. Dr. Ali BAYAT (Ziraat Fakltesi), Do. Dr. Zeki OKUR (Hukuk Fakltesi) ve Do.
Dr. Ozan ENKAL (Eitim Fakltesi)dan oluturulmutur. niversitemizin dier birimlerinde
grev yapan ve SG ile ilgili almalar bulunan 12 retim yesi ile alma ve Sosyal
Gvenlik Bakanl Adana ilinde grev yapan i tefti bamfettiinden oluan 15 ok
deerli Danma Kurulu yemiz de bulunmaktadr. SAM, temel olarak ukurova
niversitesindeki SG almalarnn kurulu, rgtlenme ve uygulamalarnn
koordinatrln yrtmek ve SG konularnda yaplacak her tr aratrma, eitim, proje ve
uygulamalara destek olmak amac ile kurulmutur. Geici olarak Medikososyal Merkezi (B)
girii st katta bulunan drt odada almalarna balayan merkezimiz iin bir sekreter
grevlendirilmitir. Rektrlmzce, 2016 ylna kadar tamamlanmas ngrlen iki katl
yeni binasnn st katnda hizmetine devam edecek olan merkezimizin, giri katnda ukurova
niversitesi Ortak Salk ve Gvenlik Biriminin oluturulmas planlanmtr.

niversitemizde oluturulan drt SG Kurulunun yelerine yasal dzenleme gerei verilmesi

gereken bilgilendirme eitimleri, SAM ynetim kurulu yeleri tarafndan 03-04 ve 07-09
Temmuz 2014 tarihlerinde kurullarda grevlendirilen 47 yeye verilmitir. Bu
bilgilendirmelerin, kurullarda grev alan ve daha sonra alacak olan yelere srekli danlacak
bir kaynak-el kitap eklinde bulundurulabilmesi amac ile ynetim kurulu yelerimiz
tarafndan elinizdeki rehber hazrlanm ve Rektrlmz tarafndan niversitemiz
basmevinde bastrlmtr. Okurlarna yararl olmas diliyor, sayg ve sevgilerimizi sunuyoruz.

Prof. Dr. Ferdi TANIR

SAM Mdr
 NDEKLER

Konu Hazrlayan Sayfa

Sal ve Gvenlii Kurulunun Grev ve Yetkileri Prof. Dr. Ferdi TANIR 1-7

Sal ve Gvenliinde Mevzuat ve Standartlar Do. Dr. Zeki OKUR 8-22

Kazalar ve Tehlikeli Vakalar Prof. Dr. Mesut BAIBYK 23-25

Prof. Dr. Ali BAYAT

Hijyeninin Temel lkeleri Prof. Dr. Ferdi TANIR 26-28

Acil Durum nlemleri Prof. Dr. Mesut BAIBYK 29-39

Meslek Hastalklar Prof. Dr. Elin YOLDACAN 40-46

Prof. Dr. Ferdi TANIR

Risk Deerlendirmesi Prof. Dr. Suphi URAL 47-63

Prof. Dr. Ali BAYAT

yerlerine Ait zel Riskler Prof. Dr. Suphi URAL 64-75

Do. Dr. Ozan ENKAL

letiim Teknikleri Prof. Dr. Elin YOLDACAN 76-78

Do. Dr. Ozan ENKAL

Kaynaklar 79
 SALII ve GVENL KURULUNUN
GREV ve YETKLER
Prof. Dr. Ferdi TANIR

SALII KAVRAMI

Sal; btn mesleklerde alanlarn; bedensel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerinin

korunmas, gelitirilmesi, en st dzeyde srdrlmesi, iin insana iinin kendi iine
uyumunun salanmas ve bu amaca ulamak iin i ortamnn sal ve gvenlii gelitirecek
ekilde dzenlenmesidir. (WHO-ILO-1951;1995)

Gvenlii; alanlarn i kazalarna uramalarn nlemek ve gvenli alma ortamn oluturmak

iin alnmas gereken nlemlerdir.

Sal ve Gvenlii; yerlerinde iin yrtlmesi ile oluan tehlikelerden, sala zarar
verebilecek artlardan korunmak iin yaplan bilimsel almalardr. Bu almalar, alanlar
ile iletmenin ve retimin gvenliini, yani alan ve evresinin korunmasn temel alan
nlemlerdir.

SALII ve GVENL (SG) UYGULAMA LKELER

1. Uygun ie yerletirme

2. yeri risklerinin saptanmas

3. yeri risklerinin kontrol

4. Aralkl kontrol muayeneleri

5. yerinde salk ve gvenlik hizmetleri

6. Salk eitimi ve danmanlk

YASAL DAYANAK

6331 Sayl Sal ve Gvenlii Kanunu 30.06.2012, 28339 R.G.

MADDE 1: (1) Bu Kanunun amac; iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas ve mevcut

salk ve gvenlik artlarnn iyiletirilmesi iin iveren ve alanlarn grev, yetki,
sorumluluk, hak ve ykmllklerini dzenlemektir.

MADDE 2: (1) Bu Kanun; kamu ve zel sektre ait btn ilere ve iyerlerine, bu iyerlerinin
iverenleri ile iveren vekillerine, rak ve stajyerler de dhil olmak zere tm alanlarna
faaliyet konularna baklmakszn uygulanr.

stisna: Trk Silahlar Kuvvetler, Milli stihbarat Tekilat, emniyet, afet mdahale ekipleri, ev
hizmetleri, kendi nam ve hesabna tek bana alanlar bu kanun kapsam dndadr.
verenin genel ykmll

MADDE 4: (1) veren, alanlarn ile ilgili salk ve gvenliini salamakla ykml olup bu
erevede;

a) Mesleki risklerin nlenmesi, eitim ve bilgi verilmesi dhil her trl tedbirin alnmas,
organizasyonun yaplmas, gerekli ara ve gerelerin salanmas, salk ve gvenlik
tedbirlerinin deien artlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyiletirilmesi iin
almalar yapar.

b) yerinde alnan i sal ve gvenlii tedbirlerine uyulup uyulmadn izler, denetler ve

uygunsuzluklarn giderilmesini salar.

c) Risk deerlendirmesi yapar veya yaptrr.

) alana grev verirken, alann salk ve gvenlik ynnden ie uygunluunu gz nne

alr.

d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dndaki alanlarn hayati ve zel tehlike bulunan
yerlere girmemesi iin gerekli tedbirleri alr.

(2) yeri dndaki uzman kii ve kurululardan hizmet alnmas, iverenin sorumluluklarn
ortadan kaldrmaz.

(3) alanlarn i sal ve gvenlii alanndaki ykmllkleri, iverenin sorumluluklarn

etkilemez.

(4) veren, i sal ve gvenlii tedbirlerinin maliyetini alanlara yanstamaz.

Madde 5: Risklerden korunma ilkeleri

Madde 6: sal ve gvenlii hizmetleri

Madde 10: Risk deerlendirmesi, kontrol, lm ve aratrma

Madde 11: Acil durum planlar, yangnla mcadele ve ilk yardm

Madde 14: kazas ve meslek hastalklarnn kayt ve bildirimi

Madde 15: Salk gzetimi

Madde 16-17: alanlarn bilgilendirilmesi ve eitimi

Madde 19: alanlarn ykmllkleri

Madde 20: alan temsilcisi

SG Kurulu

Madde 22: (1) Elli ve daha fazla alann bulunduu ve alt aydan fazla sren srekli ilerin
yapld iyerlerinde iveren, SG ile ilgili almalarda bulunmak zere kurul oluturur.
veren, SG mevzuatna uygun kurul kararlarn uygular.
(2) Alt aydan fazla sren asl iveren-alt iveren ilikisinin bulunduu hallerde;
a) Asl iveren ve alt iveren tarafndan ayr ayr kurul oluturulmu ise, faaliyetlerin
yrtlmesi ve kararlarn uygulanmas konusunda i birlii ve koordinasyon asl iverence
salanr.
b) Asl iveren tarafndan kurul oluturulmu ise, kurul oluturmas gerekmeyen alt iveren,
koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar.
c) yerinde kurul oluturmas gerekmeyen asl iveren, alt iverenin oluturduu kurula i
birlii ve koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar.
) Kurul oluturmas gerekmeyen asl iveren ve alt iverenin toplam alan says elliden
fazla ise, koordinasyonu asl iverence yaplmak kaydyla, asl iveren ve alt iveren
tarafndan birlikte bir kurul oluturulur.
(3) Ayn alma alannda birden fazla iverenin bulunmas ve bu iverenlerce birden fazla
kurulun oluturulmas hlinde iverenler, birbirlerinin almalarn etkileyebilecek kurul
kararlar hakknda dier iverenleri bilgilendirir.

Madde 30: Bu yasa hkmlerinin denetimi ve uygulamalarnn dzenlenmesinin bazlarn

Salk Bakanlna danarak genel olarak alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl
kontrolndedir.

Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik 18.01.2013, 28532 R.G.

Ama
(1) Bu Ynetmeliin amac, i sal ve gvenlii ile ilgili almalarda bulunmak zere i
sal ve gvenlii kurullarnn hangi iyerlerinde kurulaca ve bu kurullarn oluumu, grev
ve yetkileri, alma usul ve esaslar ile birden ok kurul bulunmas halinde kurullar arasnda
koordinasyon ve ibirlii yntemlerini belirlemektir.
Kapsam
(1) Bu Ynetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu kapsamna
giren, elli ve daha fazla alann bulunduu ve alt aydan fazla sren srekli ilerin yapld
iyerlerini kapsar.
verenin ykmll
(1) Elli ve daha fazla alann bulunduu ve alt aydan fazla sren srekli ilerin yapld
iyerlerinde iveren, i sal ve gvenlii ile ilgili almalarda bulunmak zere kurul
oluturur.
(2) Alt aydan fazla sren asl iveren-alt iveren ilikisinin bulunduu hallerde;
a) Asl iveren alt iverenin alan saylar ayr ayr elli ve daha fazla ise asl iveren ve alt
iveren ayr ayr kurul kurar. sal ve gvenlii faaliyetlerinin yrtlmesi ve kurullarca
alnan kararlarn uygulanmas konusunda ibirlii ve koordinasyon asl iverence salanr.
b) Bir iyerinde sadece asl iverenin alan says elli ve daha fazla ise bu durumda kurul asl
iverence kurulur. Kurul oluturma ykmll bulunmayan alt iveren, kurul tarafndan
alnan kararlarn uygulanmas ile ilgili olarak koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili
bir temsilci atar.
c) Alt iverenin alan says elli ve daha fazla, asl iverenin alan says ellinin altnda ise
iyerinde kurul alt iverence oluturulur. Asl iveren alt iverenin oluturduu kurula ibirlii
ve koordinasyonu salamak zere vekleten yetkili bir temsilci atar.
) Asl iveren ve alt iverenin alan saylar ayr ayr ellinin altnda ve toplam alan says
elliden fazla bulunduu durumlarda ise koordinasyon asl iverence yaplmak kaydyla, asl
iveren ve alt iveren tarafndan birlikte bir kurul oluturulur. Kurulun oluumunda yeler 6
nc maddeye gre her iki iverenin ortak karar ile atanr.
(3) Asl iveren alt iveren ilikisi bulunmayan ve ayn alma alannda birden fazla iverenin
bulunmas ve bu iverenlerce birden fazla kurulun oluturulmas hlinde iverenler,
birbirlerinin almalarn etkileyebilecek kurul kararlar hakknda dier iverenleri
bilgilendirir.
(4) verenler, i sal ve gvenlii mevzuatna uygun kurul kararlarn uygular.

SG Kurul Denetimi

* Ayn iverene ait birden ok iyerinde Kurul varsa veren; -gr birlii salamak iin
iyerlerinin SG raporlarn, en az 3 ayda bir, ilgili teknik eleman ve uzmanlarca (ukurova
niversitesinde SAM tarafndan) inceletir.

Kurulun oluumu
(1) Kurul aada belirtilen kiilerden oluur:
a) veren veya iveren vekili,
b) gvenlii uzman,
c) yeri hekimi,
) nsan kaynaklar, personel, sosyal iler veya idari ve mali ileri yrtmekle grevli bir kii,
d) Bulunmas halinde sivil savunma uzman,
e) Bulunmas halinde formen, ustaba veya usta,
f) alan temsilcisi, iyerinde birden ok alan temsilcisi olmas halinde ba temsilci.
(2) Kurulun bakan iveren veya iveren vekili, kurulun sekreteri ise i gvenlii uzmandr.
gvenlii uzmannn tam zamanl alma zorunluluu olmayan iyerlerinde ise kurul
sekretaryas; insan kaynaklar, personel, sosyal iler veya idari ve mali ileri yrtmekle
grevli bir kii tarafndan yrtlr.
(3) Bu maddenin birinci fkrasnn (b), (c), () ve (d) bentlerinde gsterilen yeler iveren veya
iveren vekili tarafndan atanrlar.
(4) Birden fazla i gvenlii uzman ve iyeri hekiminin bulunduu iyerlerinde iveren
tarafndan grevlendirme yaplr. gvenlii uzmannn grevlendirilmesinde o iyerinin
tehlike snfna uygun uzmanlar arasndan birisi grevlendirilir.
(5) Bu maddenin birinci fkrasnn (e) bendinde belirtilen ye o iyerindeki formen, ustaba
veya ustalarn yardan fazlasnn katlaca toplantda ak oyla seilir. Seimle
belirlenememesi halinde iveren tarafndan atanr.
(6) Bu maddenin birinci fkrasnn (e) ve (f) bentlerinde sz geen kurul yelerinin ayn
usullerle yedekleri seilir.
(7) 4 nc maddenin ikinci fkrasnn () bendine gre kurulacak kurullarda yeler ve kurul
sekreteri asl iveren ve alt iveren tarafndan ortak kararla atanr.
*ukurova niversitesinde yukardaki kurallara gre SGBa sorularak 4 grup (T, T, AT-1 ve
AT-2) oluturulmutur.

SG Kurulu elemanlar

A) veren veya iveren vekili-Bakan

B) gvenlii uzman-Sekreter (2016)

C) yeri hekimi (2016)

) K, personel, sosyal-idari mali ilerden bir kii-Sekreter/2

D) Bulunmas halinde sivil savunma uzman

E) Bulunmas halinde formen, ustaba veya usta ve yedei

F) alan temsilcisi, >1 temsilcide ba temsilci ve yedei

-yeler asl-alt iverenin ortak karar ile atanr...

Eitim
(1) veren tarafndan, kurulun yelerine ve yedeklerine i sal ve gvenlii konularnda
eitim verilmesi salanr. Kurul yelerinin ve yedeklerinin eitimleri asgari aadaki konular
kapsar;
A) Kurulun grev ve yetkileri,
B) sal ve gvenlii konularnda ulusal mevzuat ve standartlar,
C) Ska rastlanan i kazalar ve tehlikeli vakalarn nedenleri,
) hijyeninin temel ilkeleri,
D) letiim teknikleri,
E) Acil durum nlemleri,
F) Meslek hastalklar,
G) yerlerine ait zel riskler,
) Risk deerlendirmesi.
(2) Asl iveren alt iveren ilikilerinde ortak kurul oluumunda eitimden her iki iveren
birlikte sorumludur.

SG Kurulunun Grev ve Yetkileri

a) yerinin niteliine uygun SG i ynergesi hazrlamak

b) SG konularnda alanlara rehberlik

c) yerinde SG ilikin tehlikeleri ve nlemleri deerlendirmek, belirlemek

d) yerinde her i kazas, olas durumlar veya meslek hastalnda yahut SG ynelik bir
tehlikede aratrma-inceleme yapmak, nlemleri raporlama

e) yerinde SG eitimi planlamak, SG kurallar programlarn hazrlamak, iveren-

iveren vekili onayna sunmak, programlar izlemek, eksiklik halinde geri bildirimde
bulunmak

f) yerindeki bakm ve onarm almalarnda gerekli gvenlik tedbirlerini planlamak, bu

tedbirlerin uygulamalarn kontrol etmek

g) yerindeki yangn, doal afet, sabotaj ve benzeri tehlikeler iin alnan tedbirlerin
yeterliliini ve ekiplerin almalarn izlemek
h) yeri SG durumu yllk raporunu hazrlamak, yllk almalar deerlendirmek, ertesi
yl programn iverene teklif etmek
i) SG Kanunu 13.maddedeki almaktan kanma hakk talepleri ile ilgili acilen
toplanarak karar vermek
j) yerinde teknoloji, i organizasyonu, alma artlar, sosyal ilikiler ve alma ortam
faktrlerini etkilerini kapsayan nleme politikas gelitirme almalar yapmak

(2) Kurul yeleri bu Ynetmelikle kendilerine verilen grevleri yapmalarndan dolay haklar
kstlanamaz, kt davran ve muameleye maruz kalamazlar.

SG Kurulunun alma Usulleri

a) En az ayda bir kere (ok Tehlikeli) toplanr. Tehlikeli iyerlerinde iki ay, Az Tehlikeli
iyerlerinde ayda bir toplanr

b) Toplant gndemi, yeri, gn ve saati en az 48 saat nce kurul yelerine bildirilir

c) lml, uzuv kaypl veya ar i kazas yada zel bir tedbiri gerektiren nemli
hallerde, yelerden biri kurulu olaanst toplantya arabilir. Bu teklifler kurul
bakanna-sekreterine yaplmaldr

d) Toplantlar alma saatleri iinde yaplr

 e) Kurul, ye salt ounluu ile iveren/vekili bakanlnda toplanr ve katlan salt
ounluu ile karar alr. ekimser oy yoktur, eitlikte bakan oyunun oluu tarafa
gre karar alnr. ounluk yoksa veya herhangi bir neden ile toplant olmazsa tutanak
dzenlenir

f) Her toplantda, kararlar ieren bir tutanak dzenlenir ve imzalanr

g) mzal kararlar iverene bildirilmi saylr, tutanak saklanr

h) Alnan kararlar ilgililere duyurulur, alanlara gerekirse iln edilir

i) Toplant ncesi, bir nceki kararlar ve ilgili uygulamalar hakknda bakan-sekreter

tarafndan kurula bilgi verilir ve gndeme geilir

veren ve vekilinin Ykmllkleri

1) Kurul iin gerekli toplant yeri, ara ve gerelerini salar

2) Tutanaklar, kaza ve inceleme raporlar, kurulca yaplan denetim raporlar, i

mfettilerinin incelemesini salamak amacyla, iyerinde bulundurur

SG Kurulunun Ykmllkleri

1) Yapacaklar tekliflerde, tavsiyelerde ve kararlarda iyerinin durumunu, iverenin

olanaklarn gz nnde bulundurur

2) yerlerinin yapm-retim teknikleri, ticari srlar ve ekonomik durumlar, grdkleri ve

rendiklerini gizli tutmak zorundadr

3) SG ynnden yetkili kuruma, i mfettilerine, tefti ve incelemelerde kolaylk salar

alanlarn ykmll

1) SG Kurulunun kurallar, yasaklar ve alnan kararlarna uyar

2) SG iin her uygulamada kurul ile ibirlii yapar

3) Kurulun karar ve/veya uygulama glkleri hakknda alan temsilcisi ile kurula bilgi verir.
 SALII ve GVENLNDE MEVZUAT ve STANDARTLAR
Do. Dr. Zeki OKUR

Hukuk; kiiler veya devletleraras ilikileri dzenleyen kurallardr. Drde ayrlr:

1.DN 2. AHLAK 3.GRG 4.RF-ADET

Hukuk Yaptrmlar

Manevi yaptrm

Maddi yaptrm

Hukuk Kurallarnn zellikleri

-Toplumsal yaam dzenler -Deikendir

-Kamu gc ile desteklenmitir -Srekli ve geneldir

-Maddi yaptrm gc vardr -Soyuttur

Hukuku

i ile iveren ilikilerini dzenleyen hukuk daldr. kiye ayrlr:

Bireysel Hukuku

Kollektif i hukuku

Hukuku lkeleri

iyi koruma ilkesi

i lehine yorum ilkesi

i-iveren arasndaki dengenin salanmas

 ILOnun verilerine gre lml i kazas oranlarnda en iyi olan lke ngiltere olup,
lkemizdeki i kazas oran bu lkenin oranndan yaklak 15 kat daha fazladr.

ILO rakamlarna gre lml i kazas oranlarnda en fazla orana sahip lke Trkiye ile
birlikte Hindistan ve Rusyadr.

LKELER CDD KAZASI LM RSK

ngiltere 211 9
Avusturalya 417 12
ABD 2.800 23
Yunanistan 83 40
Japonya 2.414 46
Fransa 1.082 55
Almanya 2.840 87
Brezilya 3.129 90
TRKYE 798 283

Dnemi Meslek Hastalna Kazasna Bal Kazas ve

Bal lmler* lmler* Meslek Hastal
Sonucu Toplam
lm Says*
2012 1 744 745
2011 10 1 700 1 710
2010 10 1 444 1 454
2009 0 1 171 1 171
2008 1 865 866
2007 1 1 043 1 044
2006 9 1 592 1 601
2005 24 1 072 1 096
2004 2 841 843
2003 1 810 811
2002 6 872 878
2001 1 008
 Yz bin iide i kazas oranlarnda dier lkelere gre lkemiz metal eya imalat
sektrnde ilk sralarda yer alrken, lml i kazalarnda inaat, imalat ve nakliyat,
maden sektrlerinde ilk lke iinde yer almaktadr. (ILO)

* Sal ve Gvenlii; iyerlerinde iin yrtlmesi srasnda, eitli nedenlerden

kaynaklanan sala zarar verebilecek koullardan korunmak amacyla yaplan sistemli ve
bilimsel almalardr.

* Sal ve Gvenliinin Amac:

Salkl ve gvenli bir alma ortam salamak,

alma ortamndan kaynaklanan salk ve gvenlik risklerini nlemek,

alanlarn salk, gvenlik ve refahn salamak ve gelitirmek,

retimin devamlln salamak,

Verimi artrmaktr.

* sal ve gvenliinin ncelikli hedefi; alanlar, i kazalarndan ve meslek hastalklarndan

korumaktr.

sal ve gvenlii konusunda devlet, ii ve iveren kesiminin birbirinden farkl

ancak birbirini tamamlayan grevleri vardr.

DEVLET Mevzuat yapma, tekilatlanma, denetim, yaptrm, uygulama

VEREN nlem Alma

Alnan nlemlere Uyma

Sal ve Gvenlii Mevzuat

-Anayasann 50, 55 ve 56 maddeleri

-Borlar Kanunu

-Belediyeler Kanunu

-1936 ylnda karlm olan 3008 sayl ilk Kanunu,

-1971 ylnda yrrle giren 1475 sayl kanun,

 -2003 ylnda karlan 4857 sayl Kanununun 5. blmnde 77- 89 maddeleri arasnda
dzenlenmi ve bunlara bal ynetmelik ve teblileri ile daha ok 50 ve zeri ii altran
sanayi iyerlerini kapsayan bir dzenlemeydi.

Uluslararas Szlemeler

-155 No'lu s Salii ve Gvenlii ve alsma Ortamna likin Szleme ve

-161 No'lu Sal Hizmetlerine likin Szleme

-187 sayl i sal ve gvenliini gelitirme ereve szlemesi (08.10.2013)

-AB 89/391 Direktifi

Kanunlar

4857 sayl Kanunu, 6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu, 6098 sayl Trk Borlar
Kanunu, 1593 sayl Umumi Hfzsshha Kanunu, 3572 sayl yeri Ama Ve alma
Ruhsatlarna Dair Kanun, 5393 sayl Belediye Kanunu, 3308 sayl Mesleki Eitim Kanunu, 854
sayl Deniz Kanunu, 5510 sayl Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu, 3213
sayl Maden Kanunu, 3194 sayl mar Kanunu, 3153 sayl Radyoloji, Radyum ve Elektrikle
Tedavi ve Dier Fizyoterapi Messeseleri Hakknda Kanun.

Ynetmelikler

- sal ve gvenlii hizmetleri ynetmelii,

- gvenlii uzmanlarnn grev yetki ve eitimleri hakknda ynetmelik,

-yeri hekimleri ve dier salk personelinin grev yetki ve eitimleri hakknda ynetmelik,
vb.

verenin grev ve sorumluluklar

yerlerinde i sal ve gvenlii nlemlerinin alnmas ykmll, iverenlerin gzetme

borcunun doal sonucudur.

Bu bor;

akdinin ieriinden,

Kamu hukuku kural nitelii tayan i sal ve gvenliine ilikin hkmlerden

kaynaklanr.
 Gerekli her trl nlemi alma ykmll

altrma yasana uyma

Eitim verme ve bilgilendirme ykmll

rgtlenme ykmll

Denetleme ykmll

Kayt ve Bildirim

inin korunmas

TBK MADDE 417- veren, hizmet ilikisinde iinin kiiliini korumak ve sayg
gstermek ve iyerinde drstlk ilkelerine uygun bir dzeni salamakla, zellikle
iilerin psikolojik ve cinsel tacize uramamalar ve bu tr tacizlere uram olanlarn
daha fazla zarar grmemeleri iin gerekli nlemleri almakla ykmldr.

veren, iyerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi
almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak; iiler de i sal ve gvenlii
konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldr.

verenin yukardaki hkmler dhil, kanuna ve szlemeye aykr davran nedeniyle

iinin lm, vcut btnlnn zedelenmesi veya kiilik haklarnn ihlaline bal
zararlarn tazmini, szlemeye aykrlktan doan sorumluluk hkmlerine tabidir.

verenin iyi Koruma Borcu veren, hizmet ilikisinde iinin kiiliini korumak
ve sayg gstermek ve iyerinde drstlk ilkelerine uygun bir dzeni salamakla,
zellikle iilerin psikolojik ve cinsel tacize uramamalar ve bu tr tacizlere uram
olanlarn daha fazla zarar grmemeleri iin gerekli nlemleri almakla ykmldr
(Trk Borlar Kanunu m. 417/I).

veren, iyerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl nlemi
almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak; iiler de i sal ve gvenlii
konusunda alnan her trl nleme uymakla ykmldr (Trk Borlar Kanunu m.
417/II).

4857 sayl Kanunu

Sal ve gvenliine ilikin eitli dzenlemeler ngrlmektedir.

Ancak ana dzenlemelerin md.77 vd. nn 6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu kapsamna
tanmtr.
altrma Yasana Uyma

Salk durumu gece almalarna msait olmayan iiler gece postalarnda

altrlamaz (Salk Rapor olmal).

15 yan tamamlamam ve ilkrenimini bitirmemi kiiler altrlamaz.

Maden ocaklar ile kablo demesi, kanalizasyon ve tnel inaat gibi yeraltnda veya
su altnda allacak ilerde 18 yan doldurmam erkek ve her yataki kadnlarn
altrlmas yasaktr.

Sanayi kapsamndaki ilerde on sekiz yan doldurmam ocuk ve gen iilerin gece
altrlmas yasaktr.

Kadn iilerin, doumdan nce sekiz ve doumdan sonra sekiz hafta olmak zere
toplam on alt haftalk sre iin altrlmamalar esastr. Doktorun onay ile kadn ii
isterse doumdan nceki haftaya kadar iyerinde alabilir, kalan sreyi
doumdan sonra kullanabilir.

6331 Sayl Sal ve Gvenlii Kanunu

20/06/2012 Tarihinde TBMMnde Kabul edilmi, 30/06/2012 tarihinde Resmi Gazetede

Yaymlanarak (Kademeli olarak) Yrrle Girmitir.

Kanunun Amac: yerlerinde SG; Sal ve Gvenliinin salanmas ile mevcut salk ve gvenlik
artlarnn iyiletirilmesi iin iveren ve alanlarn grev, yetki, sorumluluk, hak ve ykmllklerini
dzenlemektir.

Kapsam: Kamu ve zel btn iyerleri, Memur ve ii btn alanlar kapsamaktadr.

stisnalar: Genel kolluk kuvvetleri, milli istihbarat tekilat, afet ve acil durum birimlerinin
mdahale faaliyetleri, ev hizmetleri, alan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabna mal
ve hizmet retimi yapanlarda, ceza infaz kurumlarnn i yurdu, eitim, gvenlik ve meslek
edindirme faaliyetlerinde 6331 sayl kanun hkmleri uygulanmayacaktr.

Kanunun 6.7. maddeleri;

-50 zeri alan olan iyerleri iin 01 Ocak 2013te,

-50den az alan olan tehlikeli ve ok tehlikeli snfta yer alan iyerleri iin 01 Ocak 2014te,

yrrle girmitir.

-Kamu kurumlar ile 50den az alan olan ve az tehlikeli snfta yer alan iyerleri iin 01
Temmuz 2016te girecektir.
Belirgin zellikleri

Risk deerlendirmesi

alanlarn katlm

Uzman katksnn salanmas

alanlarn bilgilendirilmesi

alanlarn eitimi

Koruma nleme anlay

6331 SAYILI Kanunun 9. maddesi gereince karlan sal ve Gvenliine ilikin yeri
Tehlike Snflar Tebliine gre iyerleri;

-Az Tehlikeli iyerleri (Reel imalat ii)

-Tehlikeli yerleri (elektrikli ekipmanlarn onarm)

-ok tehlikeli yerleri (Ham petrol karlmas, iletilmesi, tanmas) olarak tehlike
grubuna ayrlmtr.

* yerinin tehlike snfnn tayininde o iyerinde yaplan asl i esas alnr.

verenin Ykmllkleri

6331 sayl Kanunun 4. maddesinde belirtildii zere iveren;

1. lk olarak alanlarn ile ilgili salk ve gvenliini salamakla ykmldr. Bunun iin;

Mesleki risklerin nlenmek iin tedbirler alr,

alanlara sal ve Gvenlii konusunda Eitim aldrlmas,

Organizasyon, ara ve gereleri yaplan ie uygun hale getirir,

Salk ve Gvenlik tedbirlerini deien artlara uygun hale getirir.

2. kinci olarak iveren; denetim ve gzetim ykmll vardr.

veren SG kurallaryla ilgili tm tedbirleri aldktan sonra alanlarn bu kurallara riayet edip
etmediini denetlemekle ykmldr. Herhangi bir uyumsuzluk durumunda uygunsuzluu
giderir.
3. veren risk deerlendirmesi yapar ya da yaptrr.

veren tarafndan oluturulan bir ekip tarafndan gerekletirilir.(veren veya vekili + iyeri
hekimi + i gvenlii uzman + alan temsilcileri + iyerindeki destek elemanlar +
iyerindeki tm birimleri temsil edecek ekilde belirlenen alanlar)

Risk deerlendirmeleri almalar iin gerekli ara, gere, mekan ve zaman iverence
karlanr.

4. veren alana grev verirken, alann salk ve gvenlik ynnden ie uygunluunu gz

nne alr. Hangi ie hangi alann uygun olduu konusunda dikkatli davranmak
ykmll vardr.

sal ve gvenlii konusunda;

yeri dndaki uzman kii ve kurululardan hizmet alnmas, iverenin

sorumluluklarn ortadan kaldrmaz.

alanlarn i sal ve gvenlii alanndaki ykmllkleri, iverenin

sorumluluklarn etkilemez.

veren, i sal ve gvenlii tedbirlerinin maliyetini alanlara yanstamaz.

Sal ve Gvenlii Kurulu

Elli ve daha fazla alann bulunduu Alt aydan fazla sren srekli ilerin yapld
iyerlerinde iveren, i sal ve gvenlii ile ilgili almalarda bulunmak zere kurul
oluturur.

veren, i sal ve gvenlii mevzuatna uygun kurul kararlarn uygulamak

zorundadr.

Yeri Hekimi ve Dier Salk Personelinin Grev Yetki, Sorumluluk ve Eitimleri

Hakkndaki Ynetmelie gre;

yerinde alan says 10dan az ve i az tehlikeliyse ise alan bana ylda en az 25

dakika,

Az tehlikeli iyerlerinde ayda alan bana 4 dakika,

Tehlikeli iyerlerinde ayda alan bana 6 dakika,

ok tehlikeli iyerlerinde ayda alan bana 8 dakika,

-Az tehlikeli iyerlerinde alan says 2000den fazla ise,

-Tehlikeli iyerlerinde alan says 1500den fazla ise,

-ok tehlikeli iyerlerinde alan says 1000den fazla ise,en az bir i yeri hekimi
grevlendirmek zorundadr.

Gvenlii Uzmanlarnn Grev, Yetki, Sorumluluk ve Eitimleri Hakknda Ynetmelie

Gre;

ok Tehlikeli snfta yer alan ilerde A snf i gvenlii uzman grevlendirilir.

Tehlike snfta yer alan ilerde A veya B snf i gvenlii uzman grevlendirilir.

Az tehlikeli snfta yer alan ilerde A,B veya C snf i gvenlii uzman grevlendirilir.

yerinde alan says 10dan az ve i az tehlikeliyse ise alan bana ylda en az 60

dakika,

Az tehlikeli iyerlerinde ayda alan bana 6 dakika,

Tehlikeli iyerlerinde ayda alan bana 8 dakika,

ok tehlikeli iyerlerinde ayda alan bana 12 dakika,

-Az tehlikeli iyerlerinde alan says 2000den fazla ise,

-Tehlikeli iyerlerinde alan says 1500den fazla ise,

-ok tehlikeli iyerlerinde alan says 1000den fazla ise, i sal ve gvenlii uzman
grevlendirmek zorundadr.

gvenlii uzmannn yetkileri

Kanun kapsamnda i gvenlii uzmanlar, yetkileri dolaysyla i verene kar sorumlu

olacaklardr. Bu sorumluluk kapsamnda SG uzmanlar i sal ve gvenlii ile ilgili
hususlar i verene iletecek, ancak hayati tehlike arz eden durumlarda iverenin
nlem almad hallerde dorudan SGB bavurabilecektir.

kazasnn meydana gelmesi durumunda ihmali tespit edilen i gvenlii uzmannn

veya iyeri hekiminin yetki belgesi askya alnacaktr.
alanlarn Ykmlkleri

*alanlar, i sal ve gvenlii konusunda aldklar eitim ve talimatlar dorultusunda

almak,

*Kiisel koruyucu donanmlar doru kullanmak,

*yerinde gvenlik ynnden karlat eksiklikleri iverene veya alan temsilcisine

bildirmek,

*yerinde i sal ve gvenliinin salanabilmesi iin iveren ve alan temsilcisi ile ibirlii
yapmak zorundadrlar.

*alanlar;

-yerindeki makine, cihaz, ara, gere, tehlikeli madde, tama ekipman ve dier retim
aralarn kurallara uygun ekilde kullanmak, bunlarn gvenlik donanmlarn doru olarak
kullanmak, keyfi olarak karmamak ve deitirmemek.

-Kendilerine salanan kiisel koruyucu donanm doru kullanmak ve korumak zorundadr.

Kurallara uymamann yaptrm

4857 Sayl Kanunu 25-II verenin hakl nedenle derhal fesih hakk;

) inin kendi istei veya savsamas yznden iin gvenliini tehlikeye drmesi, iyerinin
mal olan veya mal olmayp da eli altnda bulunan makineleri, tesisat veya baka eya ve
maddeleri otuz gnlk cretinin tutaryla deyemeyecek derecede hasara ve kayba
uratmas...

Nedeniyle usulne uygun olarak (yazl olarak 2 kez uyardan sonra),

inin i szlemesini bir tazminat demeksizin feshedebilir.

alann iten kanma hakk

alanlar ciddi ve yakn tehlikenin nlenemez olduu durumlarda birinci fkradaki usule
uymak zorunda olmakszn iyerini veya tehlikeli blgeyi terk ederek belirlenen gvenli yere
gider. alanlarn bu hareketlerinden dolay haklar kstlanamaz.

szlemesiyle alanlar, talep etmelerine ramen gerekli tedbirlerin alnmad

durumlarda,

tabi olduklar kanun hkmlerine gre i szlemelerini feshedebilir. Toplu szleme

veya toplu i

szlemesi ile alan kamu personeli, bu maddeye gre almad dnemde fiilen
alm saylr.
Eitim

*alanlara ie balamadan nce,

*alma yeri veya i deiikliinde,

* ekipmannn deimesi hlinde veya yeni teknoloji uygulanmas hlinde,

* kazas geiren veya meslek hastalna yakalanan alana ie balamadan nce

*Herhangi bir sebeple alt aydan fazla sreyle iten uzak kalanlara tekrar ie balatlmadan
nce bilgi yenileme eitimi verilir.

alanlarn SG Eitimlerinin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik md 6. bu eitimler;

*ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde ylda bir defa,

*Tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde iki ylda bir defa,

*Az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde ylda bir defa tekrarlanr.

Salk Gzetimi

alanlar;

1) e girilerinde,

2) deiikliinde,

3) kazas, meslek hastal veya salk nedeniyle tekrarlanan iten uzaklamalardan

sonra ie dnlerinde iinin talep etmesi hlinde,

4) in devam sresince, alann ve iin nitelii ile iyerinin tehlike snfna gre
Bakanlka belirlenen dzenli aralklarla, Salk gzetiminden geirilmek zorundadr.

VEREN;

a) kazalarn kazadan sonraki i gn iinde,

b) meslek hastalklarn, rendii tarihten itibaren i gn iinde Sosyal Gvenlik

Kurumuna bildirmekle ykmldr.
 KAZASININ HUKUK SONUCU

1. Borlar Kanunu (6098)

Maddi Tazminat Gremezlik (49)

- Tedavi Masraflar

- alma Gcnn Kaybndan Doan Zararlar

- ktisadi Gelecein Sarslmasndan Doan Zararlar

Maddi Tazminat Destekten Yoksun Kalma (53)

Manevi Tazminat (56)

2. SSGSSK (5510)

Haklar (16)

-Geici/Srekli gremezlik

-Hak Sahiplerine Gelir

-Evlenme Yardm

-Cenaze Yardm

veren Rcuu (21)

in Durdurulmas

6331 sayl kanunun 25. maddesinde alanlar iin hayati tehlike oluturan bir durumun
varl tespit edildiinde iin durdurulmasna karar verilir. Kanunun i yeri iin yaptrm
trlerinden biri de budur.

dari Para Cezalar

gvenlii uzman altrmamak 5.601,00 TL

yeri hekimi altrmamak 5.601,00 TL

Dier salk personeli altrmamak 2.800,00 TL

yeri salk ve gvenlik birimini kurmamak 1.680,00 TL

yerinde alnan i sal ve gvenlii tedbirlerini izlememek, denetlememek ve

uygunsuzluklar gidermemek

2.240,00 TL

Risk deerlendirilmesi yapmamak veya yaptrmamak

3.361,00 TL, aykrln devam ettii her ay iin 5.041,00 TL

-Bu cezalar gerekesi bildirilerek alma ve Kurumu il mdrnce verilir.

 kazas ve meslek hastaln SGKya bildirim eksiklii-2.240,00 TL.

Salk gzetimine tabi tutulmayan yada salk raporu olmayan her alan iin
1.120,00 TL.

Bilgilendirilmeyen her alan iin 1.120,00 TL.

SG eitimi verilmeyen her ii iin 1.120,00 TL.

Durdurulan ii nlem almadan devam ettirme 11.230,00TL.

Byk kaza nleme politika belgesi veya gvenlik raporu hazrlamama - 56.018 TL.

Gvenlik raporuna onay almadan alan, durdurulan iyerinde faaliyette bulunan

iveren - 89.629 TL.

-Bu cezalar gerekesi bildirilerek alma ve Kurumu il mdrnce verilir.

6331 Sayl Kanunun Getirdikleri

Kanun, i sal ve gvenliinde en iyi koullar hedefleyerek; i kazas yada meslek hastal
ktktan sonra neler yaplaca ile deil, i kazas ve meslek hastaln nlemek iin atlacak
admlar esas almtr. Bu nedenle zetle;

sal ve gvenlii konusu ilk kez mstakil bir kanunda ele alnd.

Kamu ve zel sektr ayrm gzetmeksizin, tm alanlar kanun kapsamna alnd.

Kuralc bir yaklam yerine, nleyici yaklam esas alnd.

yerleri, yaplan iin niteliine gre tehlike snflarna ayrlyor.

Btn i yerlerinde i gvenlii uzman, i yeri hekimi gibi uzman personel grev
yapacak.

verenler ortak salk ve gvenlik birimlerinden hizmet alabilecek.

Devlet, 10 dan az alan olan iletmelerin i sal ve gvenlii hizmetleri

giderlerini destekleyecek.

kazalarn ve meslek hastalklarn nleme adna nceden risk deerlendirmesi

yaplacak.

alanlar belli aralklarla salk gzetiminden geirilecek.

kazalar ve meslek hastalklarnn kaytlar daha etkin ve gncel hale getirilecek.

 50 ve daha fazla alann bulunduu tm iyerlerinde, i sal ve gvenlii kurulu
oluturulacak.

yerlerinde acil durum planlar hazrlanacak.

veren tm alanlarn i sal ve gvenlii ile alma hayatna dair hak ve

sorumluluklar hakknda bilgilendirecek.

alanlar i yerlerindeki i sal ve gvenlii faaliyetlerine aktif katlm salayacak.

Hayati tehlike durumunda i yerlerinin tamamnda veya bir blmnde i

durdurulabilecek.

Kanunun baz hkmleri aamal olarak hayata geirilecek yeni durumlara uyum
kolaylaacak.

Byk endstriyel kaza riski tayan iyerleri, gvenlik raporu ve kaza nleme politika
belgesi olmadan ie balayamayacak.

Kanun uygulamasn kolaylatrmak iin, etkin idari yaptrm uygulanacak.

 KAZALARI ve TEHLKEL VAKALAR

Prof. Dr. Mesut BAIBYK

Prof. Dr. Ali BAYAT

sal ve gvenlii iyerlerinde alanlarn normal salkl hallerini srdrmeleri iin

yrtlen faaliyetlerin tmdr. sal ve gvenlii aadaki verilen gruplar kapsar.
Bunlar;

1-Szlemeli personel

2-Geici personel

3-Ziyareti

sal ve gvenliinin amac;

1-alanlari korumak

2-retim gvenliini salamak

3-letme gvenliini salamak

Kazalarnn ana nedenleri olarak insana bal faktrler, evresel nedenler ve eitim
yetersizlii saylabilir. Kazalarnn sebeplerinin %88I insan kaynakl , %10u teknik kaynakl
ve %2si ise dier sebepler olarak sralanabilir.

Kazalarnn insani sebepleri

a) Bilgisizlik, kaza yapma olasl yksek olma, yeteneklerin geici olarak zarar grmesi,
rnein, yorgunluk, uykusuzluk, alkol, ttn, sakinletirici analjezikler ilalarn kullanlmas ile
reaksiyon yeteneinin zayflamas, tepki hznn uzamas gibi.

b) Yeteneklerin kronik beden hastalklar nedeniyle srekli zarar grmesi; ileri derecede
grme, iitme yetersizlikleri, renk krl,

c) e uyumsuzluk

d) Tehlikeyi nemsememe,

e) hmal ve tedbirsizlik

f) Yorgunluk

g) Disiplinsizlik, ii ciddiye almama

h) Moral bozukluu

) Eitim eksiklii, ii yapmada usta olmamak

i) Yetki ve sorumluluklarn belli olmamas

j) nc ahslarn etkisi

k) tatminsizlii

l) Gvensizlik

m) Psikomotor koordinasyon yetenei

n) Hatal yarg-n yarg

o) Ar sevin, keder, gerginlik, sknt gibi duygular iinde olmak saylabilir.

Kazalarnn teknik nedenleri

kazalarnn yaklak %10luk blmn oluturan teknik nedenler:

- iyerinin makine ve tezgahlarnn yanl planlanmas, uyumsuzluu,

- yetersiz aydnlatma, stma,

- koruyucusuz makine,

- kiisel koruyucularn eksik ve uygun olmamas,

- kaygan ve/veya przl zemin saylabilir.

te yandan i kazalarna neden olan etmenler dorudan etki eden etmenler ve dolayl etki
eden etmenler olarak sralama yaplabilir.

Dorudan etki eden nedenler;

Gvensiz Hareketler ve Gvensiz durumlardr. Katkda bulunan nedenler ise iinin fiziksel
durumu, iinin fiziksel durumu, zayf gvenlik ynetimi performansdr.

Gvensiz hareketler

Kiisel zelliklerin risk almaya eilimli olma ve beklenmeyen tutumlar ierisine girme gibi
belirli baz davran eilimlerine neden olduu belirtilmektedir. Bu davran eilimleri
gvensiz davranlarla sonulanabilir. inin yapmas gereken bir hareketi yapmamas veya
yapmamas gereken bir hareketi yapmasdr. Gvensiz hareketlere aadaki rnekler
verilebilir.
*Koruyucu malzeme kullanmama

*Tehlikeli blgede alma

*Verilen emri uygulamama

Gvensiz durumlar

Yetersiz kiisel koruyucu donanm kullanm

Koruyucusuz makine kullanm
Arzal aralar ve ekipmanlar
Dar alma alanlar
alma alannda tertip dzen eksiklii
Yrme yollarna malzeme ylmas
Kaygan zemin.
Yere dklm kimyasal ve yal sv
Uygun olmayan depolama
Tehlikeli kimyasallar uygun olmayan ekilde depolanmas
Aydnlatma yetersizlii
Uygun olmayan elektrik donanm
yerin temiz ve dzenli olmamas
Ortam havasnn tehlikeli olmas
Grltl alma ortam
Bakm ilemlerinin zamannda yaplmamas
Gvenli olmayan alma alanlar merdiven ve demeler
Kiisel koruyucu kullanmama
Prosedr ve talimatlara uymama
Makine alrken mdahale
Uygun olmayan tama ekilleri
Ar i yk altnda alma
ve ynetici stresi altnda alma
Alkol uyuturucu ve ila etkisi
Dalgn zgn ve fkeli alma
Gereksiz tela
Uykusuzluk
Yorgunluk
Bilgi ve beceri eksiklii
retim zorlamas
 HJYENNN TEMEL LKELER
Prof. Dr. Ferdi TANIR

Hijyen Bilimi; Salnn korunmas, gelitirilmesi, yaamn uzun srmesi iin salk bilgilerini
sentezleyerek uygulayan ve btncl yaklam gerektiren bir bilimdir.
Endstriyel Hijyen-i Hijyeni; yerinde hastalk ve verimsizlik yaratan evresel faktrleri ve
stresleri gzlemleyen, deerlendiren ve kontrol altna alan teknik, sosyal bir bilim ve sanattr.

Hijyenle lgili Baz Tanmlar

Sanitasyon: Salk iin uygun koullarn yaratlmas ve srdrlmesi ilemidir.
Dezenfeksiyon: Patojen mikroorganizmalardan arndrma ilemidir.
Sterilizasyon: Btn canl mikroorganizmalarn, canl sporlarn, virslerin ldrlmesi,
ortamn canllardan arndrlmas ilemidir.
Antiseptik: Mikroplar ldrebilen veya remelerini durdurabilen maddelerdir.

Yasal Dayanaklar
1. 6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu, 30.06.2012 tarih ve 28339 sayl Resmi
Gazete
2. Sal ve Gvenlii Hizmetleri Ynetmelii, 29.12.2012 tarih ve 28512 sayl Resmi
Gazete
3. Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik, 18.01.2013 tarih ve 28532 sayl
Resmi Gazete
4. Kanserojen veya Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri
Hakknda Ynetmelik, 06.08.2013 tarih ve 28730 sayl Resmi Gazete
5. Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik,
12.08.2013 tarih ve 28733 sayl Resmi Gazete
6. Hijyeni lm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakknda Ynetmelik,
20.08.2013 tarih ve 28741 sayl Resmi Gazete

Kiisel Hijyen
nsann evresel etkilerden saln koruma iin yapt uygulamalardr. Bal olduu kiisel
faktrler:
Kiilik
Cinsiyet
Genetik ve rk yaps
Beslenme ve hastalk durumu
Kltr
Sosyoekonomik durum
Fizik kapasite
Kiisel Hijyen Kurallar
1. Salkl-yeteri miktarda ime-kullanma suyunun olmas
2. Yeterli ve dengeli beslenmek, zel alan dnda yiyecek yememek
3. El, az, di, vcut temizlii ve bakmnn dzenli yaplmas
4. Kiisel koruyucu donanmn uygun kullanm ve bakm
5. Dzenli egzersiz yapmak

HJYEN
yeri ortamndaki sal olumsuz etkileyen risklerin(iyeri ortam faktrlerinin) kontrol altna
alnmasdr.

Hijyeni Temel lkeleri

1)Tahmin edebilme
2)Tanyabilme
3) Deerlendirebilme
4) Riskleri denetleyebilme

yeri Ortam Faktrleri

Fiziksel (scaklk,basn,grlt,radyasyon, vibrasyon) faktrler
Biyolojik-biyomekanik faktrler
Kimyasal (metal, gaz-buhar, asit-alkali, solvent, pestisid, plastikler, boyalar, kanserojen
vb.) faktrler
Tozlar
Ergonomik-mekanik faktrler
Psiko-sosyal faktrlerdir.

Tehlikeleri nleyici Kontrol Yntemleri

1. Kaynanda kontrol
2. Ortamda kontrol
3. Alcda kontrol

1. Kaynanda kontrol
En etkili koruyucu yntemlerdir. nce risk deerlendirmesi ile kullanlan ve retilen zararl
maddeler, malzemeler vb. belirlenir. Daha sonra iyerine zelliklerine gre aadaki
yntemlerden iyerine uygun olanlar kullanlr:
1. Madde ve/veya makine kullanm ortadan kaldrlr
2. Etkenin daha az zararlsyla deiimi-ikame(Substitution) gerekletirilir.
-Etil alkol yerine Metil alkol, Benzen yerine Toluen gibi
3. retim yntemi deitirilir
2. Ortamda Kontrol
Kaynakta kontrol mmkn deilse veya ek olarak alnan iyerindeki dier teknik nlemlerdir.

En ok kullanlan yntemleri:
-Kapatma-kapal sistem
-Ayrma-ortam ayrma
-Havalandrma-aspirasyon
-Islak-ya yntem uygulamasdr.

Havalandrma-Aspirasyon
Ortamda kontrol yntemlerindendir. Ama;
1.alma ortamn ar scak,-souk, kuruluk ve nemden korumak ve
2.lemlerle oluan zararl maddelerin alanlarca solunmasn nlemektir.
Bu amalara uygun olarak:
a.Lokal aspirasyon ve/veya
b.Genel havalandrma yaplr.

3. Alcda Kontrol
En az etkili olan koruyucu yntemlerdir.

Sal ve Gvenlii ile iyerine zel eitimlerin verilmesi

Gerekli Kiisel Koruyucu Donanmn kullandrlmas
allan yerin deiimi veya rotasyonu, allan srenin ksaltlmas
 ACL DURUM NLEMLER

Prof. Dr. Mesut BAIBYK

yerlerinde Acil Durumlar Hakknda Ynetmelik

Resm Gazete18 Haziran 2013 SALI Say : 28681

BRNC BLM

Ama, Kapsam, Dayanak ve Tanmlar

Ama

MADDE 1 (1) Bu Ynetmeliin amac, iyerlerinde acil durum planlarnn hazrlanmas,

nleme, koruma, tahliye, yangnla mcadele, ilk yardm ve benzeri konularda yaplmas
gereken almalar ile bu durumlarn gvenli olarak ynetilmesi ve bu konularda
grevlendirilecek alanlarn belirlenmesi ile ilgili usul ve esaslar dzenlemektir.

Kapsam

MADDE 2 (1) Bu Ynetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayl Sal ve Gvenlii Kanunu
kapsamnda yer alan iyerlerini kapsar.

6331 sayl yasa da olan tanm: (h) yeri: Mal veya hizmet retmek amacyla maddi olan ve
olmayan unsurlar ile alann birlikte rgtlendii, iverenin iyerinde rettii mal veya
hizmet ile nitelik ynnden ball bulunan ve ayn ynetim altnda rgtlenen iyerine
bal yerler ile dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden
ve mesleki eitim yerleri ve avlu gibi dier eklentiler ve aralar da ieren organizasyonu,

Dayanak

MADDE 3 (1) Bu Ynetmelik, Sal ve Gvenlii Kanununun 11 inci, 12 nci ve 30 uncu

maddelerine dayanlarak hazrlanmtr.

6331 sayl Yasann 11. Maddesi

Acil durum planlar, yangnla mcadele ve ilk yardm

MADDE 11 (1) veren;

a) alma ortam, kullanlan maddeler, i ekipman ile evre artlarn dikkate alarak
meydana gelebilecek acil durumlar nceden deerlendirerek, alanlar ve alma evresini
etkilemesi mmkn ve muhtemel acil durumlar belirler ve bunlarn olumsuz etkilerini
nleyici ve snrlandrc tedbirleri alr.
b) Acil durumlarn olumsuz etkilerinden korunmak zere gerekli lm ve deerlendirmeleri
yapar, acil durum planlarn hazrlar.

c) Acil durumlarla mcadele iin iyerinin bykl ve tad zel tehlikeler, yaplan iin
nitelii, alan says ile iyerinde bulunan dier kiileri dikkate alarak; nleme, koruma,
tahliye, yangnla mcadele, ilk yardm ve benzeri konularda uygun donanma sahip ve bu
konularda eitimli yeterli sayda kiiyi grevlendirir, ara ve gereleri salayarak eitim ve
tatbikatlar yaptrr ve ekiplerin her zaman hazr bulunmalarn salar.

) zellikle ilk yardm, acil tbbi mdahale, kurtarma ve yangnla mcadele konularnda, iyeri
dndaki kurulularla irtibat salayacak gerekli dzenlemeleri yapar.

6331 Sayl Kanun Madde 12

Tahliye

MADDE 12 (1) Ciddi, yakn ve nlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda

iveren;

a) alanlarn ii brakarak derhal alma yerlerinden ayrlp gvenli bir yere gidebilmeleri
iin, nceden gerekli dzenlemeleri yapar ve alanlara gerekli talimatlar verir.

b) Durumun devam etmesi hlinde, zorunluluk olmadka, gerekli donanma sahip ve zel
olarak grevlendirilenler dndaki alanlardan ilerine devam etmelerini isteyemez.

(2) veren, alanlarn kendileri veya dier kiilerin gvenlii iin ciddi ve yakn bir tehlike ile
karlatklar ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonularn
nlenmesi iin, bilgileri ve mevcut teknik donanmlar erevesinde mdahale edebilmelerine
imkn salar. Byle bir durumda alanlar, ihmal veya dikkatsiz davranlar olmadka
yaptklar mdahaleden dolay sorumlu tutulamaz.

6331 Sayl Yasann 30. Maddesi

MADDE 30 (1) Aadaki konular ile bunlara ilikin usul ve esaslar Bakanlka karlacak
ynetmeliklerle dzenlenir:

Madde 30 (5/d) Yaplan iin nitelii, alan says, iyerinin bykl, kullanlan, depolanan
ve retilen maddeler, i ekipman ve iyerinin konumu gibi hususlar dikkate alnarak acil
durum planlarnn hazrlanmas, nleme, koruma, tahliye, ilk yardm ve benzeri konular ile bu
konularda grevlendirilecek kiiler.

Tanmlar

MADDE 4 (1) Bu Ynetmelikte geen;

a) Acil durum: yerinin tamamnda veya bir ksmnda meydana gelebilecek yangn, patlama,
tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yaylm, doal afet gibi acil mdahale,
mcadele, ilkyardm veya tahliye gerektiren olaylar,

b) Acil durum plan: yerlerinde meydana gelebilecek acil durumlarda yaplacak i ve ilemler
dahil bilgilerin ve uygulamaya ynelik eylemlerin yer ald plan,

c) Gvenli yer: Acil durumlarn olumsuz sonularndan alanlarn etkilenmeyecei mesafede

veya korunakta belirlenmi yeri ifade eder.

Acil duruma;

a) Fabrika kurulu hatas,

Yangn, byk retim arzalar,

kazalar

Kimyasal madde kazalar (sznt, dklme, parlama, patlama)

Tehlikeli madde reten, kullanan ve depolayan iletmelere yaknlk

b) nsan hatas

Byk retim arzalar

Toplu gda zehirlenmeleri

kazalar

Kimyasal madde kazalar (sznt, dklme, parlama, patlama)

Enerji kesilmesi

Havayolu koridoru

Tehlikeli madde reten,kullanan ve depolayan iletmelere yaknlk

Sava hali

c) Doal olaylar

Deprem, sel, yamur, frtna, ar scak, ar souk

Youn kar ya

Hava ve su kirlilii

Enerji kesilmesi

Haarat salgn
d) Ara arpmas

Tesise arpma eklinde kaza

Trafik kazalar

e) Sabotaj

neden olur

ACL DURUMDA

a) Yangn

b) Patlama

c) Zehir salnm

d) Ykm sonular ortaya kar.

KNC BLM

veren ve alanlarn Ykmll

verenin ykmllkleri

MADDE 5 (1) verenin acil durumlara ilikin ykmllkleri aada belirtilmitir:

a) alma ortam, kullanlan maddeler, i ekipman ile evre artlarn dikkate alarak
meydana gelebilecek ve alan ile alma evresini etkileyecek acil durumlar nceden
deerlendirerek muhtemel acil durumlar belirler.

b) Acil durumlarn olumsuz etkilerini nleyici ve snrlandrc tedbirleri alr.

c) Acil durumlarn olumsuz etkilerinden korunmak zere gerekli lm ve deerlendirmeleri

yapar.

) Acil durum planlarn hazrlar ve tatbikatlarn yaplmasn salar.

d) Acil durumlarla mcadele iin iyerinin bykl ve tad zel tehlikeler, yaplan iin
nitelii, alan says ile iyerinde bulunan dier kiileri dikkate alarak; nleme, koruma,
tahliye, yangnla mcadele, ilk yardm ve benzeri konularda uygun donanma sahip ve bu
konularda eitimli yeterli sayda alan grevlendirir ve her zaman hazr bulunmalarn
salar.

e) zellikle ilk yardm, acil tbbi mdahale, kurtarma ve yangnla mcadele konularnda, iyeri
dndaki kurulularla irtibat salayacak gerekli dzenlemeleri yapar.
f) Acil durumlarda enerji kaynaklarnn ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar
yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek ekilde devre d braklmas ile ilgili
gerekli dzenlemeleri yapar.

g) Varsa alt iveren ve geici i ilikisi kurulan iverenin alanlar ile mteri ve ziyareti gibi
iyerinde bulunan dier kiileri acil durumlar konusunda bilgilendirir.

(2) Acil durumlarla ilgili zel grevlendirilen alanlarn sorumluluklar iverenlerin konuya
ilikin ykmlln ortadan kaldrmaz.

alanlarn ykmllk ve sorumluluklar

MADDE 6 (1) alanlarn acil durumlarla ilgili ykmllkleri aada belirtilmitir:

a) Acil durum plannda belirtilen hususlar dahilinde alnan nleyici ve snrlandrc tedbirlere
uymak.

b) yerindeki makine, cihaz, ara, gere, tesis ve binalarda kendileri ve dier kiilerin salk
ve gvenliini tehlikeye drecek acil durum ile karlatklarnda; hemen en yakn amirine,
acil durumla ilgili grevlendirilen sorumluya veya alan temsilcisine haber vermek.

c) Acil durumun giderilmesi iin, iveren ile iyeri dndaki ilgili kurululardan olay yerine
intikal eden ekiplerin talimatlarna uymak.

) Acil durumlar srasnda kendisinin ve alma arkadalarnn hayatn tehlikeye

drmeyecek ekilde davranmak.

(2) veren, alanlarn kendileri veya dier kiilerin gvenlii iin ciddi ve yakn bir tehlike ile
karlatklar ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonularn
nlenmesi iin, bilgileri ve mevcut teknik donanmlar erevesinde mdahale edebilmelerine
imkn salar. Byle bir durumda alanlar, ihmal veya dikkatsiz davranlar olmadka
yaptklar mdahaleden dolay sorumlu tutulamaz.

NC BLM

Acil Durum Plannn Hazrlanmas

Acil durum plan

MADDE 7 (1) Acil durum plan, tm iyerleri iin tasarm veya kurulu aamasndan
balamak zere acil durumlarn belirlenmesi, bunlarn olumsuz etkilerini nleyici ve
snrlandrc tedbirlerin alnmas, grevlendirilecek kiilerin belirlenmesi, acil durum
mdahale ve tahliye yntemlerinin oluturulmas, dokmantasyon, tatbikat ve acil durum
plannn yenilenmesi aamalar izlenerek hazrlanr.
Acil durumlarn belirlenmesi

MADDE 8 (1) yerinde meydana gelebilecek acil durumlar aadaki hususlar dikkate
alnarak belirlenir:

a) Risk deerlendirmesi sonular.

b) Yangn, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yaylm ve patlama ihtimali.

c) lk yardm ve tahliye gerektirecek olaylar.

) Doal afetlerin meydana gelme ihtimali.

d) Sabotaj ihtimali.

nleyici ve snrlandrc tedbirler

MADDE 9 (1) veren, belirledii mmkn ve muhtemel acil durumlarn oluturabilecei

zararlar nlemek ve daha byk etkilerini snrlandrmak zere gerekli tedbirleri alr.

(2) Acil durumlarn olumsuz etkilerinden korunmak zere tedbirler belirlenirken gerekli
olduu durumda lm ve deerlendirmeler yaplr.

(3) Alnacak tedbirler, risklerden korunma ilkelerine uygun olur ve toplu korumay esas alr.

Acil durum mdahale ve tahliye yntemleri

MADDE 10 (1) verence acil durumlarn meydana gelmesi halinde uyar verme, arama,
kurtarma, tahliye, haberleme, ilk yardm ve yangnla mcadele gibi uygulanmas gereken
acil durum mdahale yntemleri belirlenir ve yazl hale getirilir.

(2) Tahliye sonras, iyeri dhilinde kalm olabilecek alanlarn belirlenmesi iin saym da
dhil olmak zere gerekli kontroller yaplr.

(3) veren, iyerinde acil durumlarn meydana gelmesi halinde alanlarn bu durumun
olumsuz etkilerinden korunmas iin bulunduklar yerden gvenli bir yere gidebilmeleri
amacyla izlenebilecek uygun tahliye dzenlemelerini acil durum plannda belirtir ve
alanlara nceden gerekli talimatlar verir.

(4) yerlerinde yal, engelli, gebe veya kre var ise ocuklara tahliye esnasnda refakat
edilmesi iin tedbirler alnr.

(5) Acil durum mdahale ve tahliye yntemleri oluturulurken 27/11/2007 tarihli ve

2007/12937 sayl Bakanlar Kurulu Kararyla yrrle konulan Binalarn Yangndan
Korunmas Hakknda Ynetmelik hkmleri dikkate alnr.

(6) Acil durum mdahale ve tahliye yntemleri oluturulurken alanlar dnda mteri,
ziyareti gibi iyerinde bulunmas muhtemel dier kiiler de gz nnde bulundurulur.
Grevlendirilecek alanlarn belirlenmesi

MADDE 11 (1) veren; iyerlerinde tehlike snflarn tespit eden Teblide belirlenmi olan
ok tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde 30 alana, tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde 40
alana ve az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde 50 alana kadar;

a) Arama, kurtarma ve tahliye,

b) Yangnla mcadele,

konularnn her biri iin uygun donanma sahip ve zel eitimli en az birer alan destek
eleman olarak grevlendirir. yerinde bunlar aan saylarda alann bulunmas halinde,
tehlike snfna gre her 30, 40 ve 50ye kadar alan iin birer destek eleman daha
grevlendirir.

(2) veren, ilkyardm konusunda 22/5/2002 tarihli ve 24762 sayl Resm Gazetede
yaymlanan lkyardm Ynetmelii esaslarna gre destek eleman grevlendirir.

(3) Her konu iin birden fazla alann grevlendirilmesi gereken iyerlerinde bu alanlar
konularna gre ekipler halinde koordineli olarak grev yapar. Her ekipte bir ekip ba
bulunur.

(4) veren tarafndan acil durumlarda ekipler aras gerekli koordinasyonu salamak zere
alanlar arasndan bir sorumlu grevlendirilir.

(5) 10dan az alan olan ve az tehlikeli snfta yer alan iyerlerinde birinci fkrada belirtilen
ykmll yerine getirmek zere bir kii grevlendirilmesi yeterlidir.

Dokmantasyon

MADDE 12 (1) Acil durum plan asgar aadaki hususlar kapsayacak ekilde dokmante
edilir:

a) yerinin unvan, adresi ve iverenin ad.

b) Hazrlayanlarn ad, soyad ve unvan.

c) Hazrland tarih ve geerlilik tarihi.

) Belirlenen acil durumlar.

d) Alnan nleyici ve snrlandrc tedbirler.

e) Acil durum mdahale ve tahliye yntemleri.

f) Aadaki unsurlar ieren iyerini veya iyerinin blmlerini gsteren kroki:

1) Yangn sndrme amal kullanlacaklar da dhil olmak zere acil durum ekipmanlarnn
bulunduu yerler.
2) lkyardm malzemelerinin bulunduu yerler.

3) Ka yollar, toplanma yerleri ve bulunmas halinde uyar sistemlerinin de yer ald tahliye
plan.

4) Grevlendirilen alanlarn ve varsa yedeklerinin ad, soyad, unvan, sorumluluk alan ve

iletiim bilgileri.

5) lk yardm, acil tbbi mdahale, kurtarma ve yangnla mcadele konularnda iyeri dndaki
kurulularn irtibat numaralar.

(2) Acil durum plannn sayfalar numaralandrlarak; hazrlayan kiiler tarafndan her sayfas
paraflanp, son sayfas imzalanr ve sz konusu plan, acil durumla mcadele edecek ekiplerin
kolayca ulaabilecei ekilde iyerinde saklanr.

(3) Acil durum plan kapsamnda hazrlanan kroki bina iinde kolayca grlebilecek yerlerde
asl olarak bulundurulur.
Tatbikat

MADDE 13 (1) Hazrlanan acil durum plannn uygulama admlarnn dzenli olarak takip
edilebilmesi ve uygulanabilirliinden emin olmak iin iyerlerinde ylda en az bir defa olmak
zere tatbikat yaplr, denetlenir ve gzden geirilerek gerekli dzeltici ve nleyici faaliyetler
yaplr. Gerekletirilen tatbikatn tarihi, grlen eksiklikler ve bu eksiklikler dorultusunda
yaplacak dzenlemeleri ieren tatbikat raporu hazrlanr.

(2) Gerekletirilen tatbikat neticesinde varsa aksayan ynler ve kazanlan deneyimlere gre
acil durum planlar gzden geirilerek gerekli dzeltmeler yaplr.

(3) Birden fazla iyerinin bulunduu i merkezleri, i hanlarndaki iyerlerinde tatbikatlar

ynetimin koordinasyonu ile yrtlr.

Acil durum plannn yenilenmesi

MADDE 14 (1) yerinde, belirlenmi olan acil durumlar etkileyebilecek veya yeni acil
durumlarn ortaya kmasna neden olacak deiikliklerin meydana gelmesi halinde etkinin
byklne gre acil durum plan tamamen veya ksmen yenilenir.

(2) Birinci fkrada belirtilen durumlardan bamsz olarak, hazrlanm olan acil durum
planlar; tehlike snfna gre ok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli iyerlerinde srasyla en ge
iki, drt ve alt ylda bir yenilenir.

alanlarn bilgilendirilmesi ve eitim

MADDE 15 (1) Tm alanlar acil durum planlar ile arama, kurtarma ve tahliye, yangnla
mcadele, ilkyardm konularnda grevlendirilen kiiler hakknda bilgilendirilir.
(2) e yeni alnan alana, i sal ve gvenlii eitimlerine ilave olarak acil durum planlar
ile ilgili bilgilendirme yaplr.

(3) Acil durum konularyla ilgili zel olarak grevlendirilenler, yrtecekleri faaliyetler ile ilgili
zel olarak eitilir. 11 inci maddenin birinci fkras uyarnca grevlendirilen alanlara,
eitimlerin iyerinde i gvenlii uzman veya iyeri hekimi tarafndan verilmesi halinde, bu
durum iveren ile eitim verenlerce imzalanarak belgelendirilir.

DRDNC BLM

eitli ve Son Hkmler

Asl iveren ve alt iveren ilikisinin bulunduu iyerlerinde acil durum planlar

MADDE 18 (1) Bir iyerinde bir veya daha fazla alt iveren bulunmas halinde acil durum
planlarnn hazrlanmas konusunda iyerinin btn iin asl iveren, kendi alma alan ve
yaptklar iler ile snrl olmak zere alt iverenler sorumludur.

Bir aydan ksa sreli geici ilerde acil durum planlamas

MADDE 19 (1) Bir aydan ksa sreli ilerde, iyerinin veya yaplacak iin mahiyeti itibaryla
alanlar dorudan etkilemesi muhtemel acil durumlar iin bu Ynetmelik kapsamnda
yaplan zel grevlendirmeler iverence yaplr ve alanlar zel grevi bulunanlar ve acil
durumlar ile ilgili bilgilendirilir.

Acil durum plan rehberleri

MADDE 20 (1) Kamu kurum ve kurulular, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular,
ii-iveren ve memur sendikalar ile kamu yararna alan sivil toplum kurulularnn faaliyet
gsterdikleri sektrde hazrladklar rehber taslaklarndan, Bakanlka bu Ynetmelik
hkmlerine uygunluu ynnden deerlendirilerek onaylanan taslaklar, Bakanlk tarafndan
sektr, meslek veya yaplan ilere zg acil durum plan rehberleri olarak yaymlanr.
Mevcut acil durum planlar ve tatbikatlar

GEC MADDE 1 (1) 6331 sayl Kanun gereince ve bu Ynetmeliin yaym tarihi
ncesinde;

a) Hazrlanm olan acil durum planlar bir yl ierisinde Ynetmelie gre gzden geirilerek
revize edilir.

b) yerlerinde gerekletirilmi olan tatbikatlar sresince geerli saylr.

Ekip eitimlerinin tamamlanmas

GEC MADDE 2 (1) Bu Ynetmelik kapsamnda kurulacak olan ekiplerin eitimleri, bu

Ynetmeliin yaym tarihinden itibaren bir yl iinde tamamlanr.

Yrrlk

MADDE 21 (1) Bu Ynetmelik yaym tarihinde yrrle girer.

Yrtme

MADDE 22 (1) Bu Ynetmelik hkmlerini alma ve Sosyal Gvenlik Bakan yrtr

 MESLEK HASTALIKLARI
Prof. Dr. Elin YOLDACAN
Prof. Dr. Ferdi TANIR

A. Tanm, nemi ve Epidemiyolojisi

alan bir kiinin salk sorunlar 3 grupta ele alnabilir. Bunlardan birincisi genel
salk sorunlardr. alan kiiler de toplumun dier bireyleri gibi toplumdaki genel
hastalklara yakalanabilirler. Bu salk sorunlarnn ortaya kmasnda alma hayatnn,
belirli bir ite alyor olmann zel bir nemi yoktur.

Bir dier grup ise dorudan alma hayatnda karlalan faktrlerin etkisi ile
meydana gelen, belirli bir ie zg olmayan, ancak baz ilerde alyor olmann bu
hastalklarn ortaya kmasnda bir miktar rol oynayabildii sorunlardr ki bu grupta yer alan
salk sorunlarna da ile ilikili hastalklar ad verilmektedir. Gerekte ile ilikili hastalklar
genellikle kronik ve dejeneratif hastalklardr. Koroner kalp hastal, kronik bronit, baz
kanserler, hipertansiyon, dejeneratif artrit gibi hastalklar bu grupta yer alr.

nc grup olan Meslek hastalklar, gerekte seyrek olan salk sorunlardr.

Bununla birlikte meslek hastalklar alma hayatna zg olan ok ciddi sonulanabilen
salk sorunlardr. Bunun tesinde meslek hastalklar iyerinde yaplacak dzenlemelerle
korunulabilir olan salk sorunlardr. Bu yzden i sal almalarnda meslek hastalklar
konusunun zel bir nemi vardr. yeri ortamnda bulunan ve alan kiinin iini yaparken
karlat bu etkenlere bal olarak ortaya kan hastalklar Meslek hastal olarak bilinir.
Meslek hastalklarnda hastala neden olan etken kiinin alt i yerinde olduu iin bu
hastalklarda yaplan i ile hastalk arasnda nedensel balant vardr.

Meslek hastalklarna, yaplan ile ilgili maruziyetlerin balad ilk dnemlerden

itibaren rastlanmaktadr. Kurun zehirlenmelerine Yunanllar ve Romallar, Skorbte
Cenevizli, Portekiz, spanyol denizciler, Kmr pnmokonyozuna Romanyallarn ilk mesleki
salk kaytlarnda rastlanr. lk mesleki kanser, ngilterede baca iilerinin is ve kurumla
maruziyeti sonucu testis kanseri olarak tarihe gemitir.

Uluslararas alma rgtnn ( ILO ) 2005 yl verilerine gre bir yl ierisinde dnyada 2.2
milyon insan i kazas veya meslek hastalklar nedeniyle hayatn kaybetmektedir. e bal
lmlerin bete drd ( 1.7 milyon ) meslek hastal nedeniyle meydana gelmektedir. Yzde
onu kalc veya uzun sreli sakatlklarla sonulanan 160 milyon meslek hastal vakas
bildirilmektedir .

Dnyada i kazas ve meslek hastalklarna bal lmlerin dalm incelendiinde mesleki

kanserler % 32 ile ilk srada yer almakta, onun ardndan % 23 ile kalp damar sistemi
hastalklar gelmektedir. Hastalklarn maliyeti incelendiinde ise % 40 ile kas iskelet sistemi
hastalklar en ok harcama yaplan hastalk grubu olarak karmza kmaktadr.
Trkiye de meslek hastalklar ile ilgili elde edilen veriler sadece Sosyal Gvenlik Kurumu
istatistikleriyle snrldr. SGK istatistikleri alanlarn tmn kapsamamakta, ikolu ve
hastalk snflarna gre meslek hastalklar verileri elde edilememektedir. 2006 ylnda
sigortal ii says 7.818.642dr ve saptanan meslek hastal says 574tr. lkeler arasnda
deimekle birlikte, ylda her bin alan iin 412 yeni meslek hastal olgusu beklenirken;
her yz alan iin 2-10 ile ilgili hastalk olgusu beklenmektedir Daha nce sz ettiimiz gibi,
saptayamadmz meslek hastal says 90.000 dolaylarndadr.

Trkiyede meslek hastalklarnn durumuna baktmzda: En byk blmn kurun

zehirlenmesi ve pnmokonyozlarn tekil ettiini ve kaytlarda mesleki deri hastalklarnn ve
kas-iskelet sistemi rahatszlklarnn hemen hi bulunmadn grmekteyiz. Trkiyede
meslek hastal saysnn az oluunun nedeninin meslek hastal olgularnn kaytlardaki
skntlar olduu dnlmektedir. rnein 2002 ylnda bildirimi yaplm olan 601 meslek
hastal olgusunun 313 tanesi kmr madencilii, 139 tanesi de nakil aralar imali
ikollarnda grlmtr. Bu durumda btn meslek hastal olgularnn %75,2si bu iki
ikolunda grlm olmaktadr. Oysa lkedeki btn iyerlerinin %2,2si ve btn alanlarn
%4,1i bu iki ikolunda alan kiilerdir.

Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanununda (16.06.2006, No 5510) Meslek

hastal tanm u ekilde yer almaktadr Madde 14-Meslek hastal, sigortalnn alt
veya yapt iin niteliinden dolay tekrarlanan bir sebeple veya iin yrtm artlar
yznden urad geici veya srekli hastalk, bedensel veya ruhsal zrllk halleridir.
Tanmdaki tekrarlanan bir sebeple ifadesinden, Meslek hastalnn meydana gelmesinde i
yeri ortamndaki etken ile ok defa ve uzun sreli bir etkilenim kastedilmektedir. Yani etken
ile bir defa veya ksa sreli karlama sonucunda deil de ayn etken ile uzun sreli bir temas
durumunda hastaln meydana geleceine iaret edilmektedir. lgili mevzuatta iki Meslek
hastalyla ilgili olarak sre belirlemesi yer almaktadr. Meslek hastal konusunda bir baka
zellik de, kiinin iten ayrlmasndan sonra ortaya kabilen hastalk durumlardr. Bu gibi
durumlar iin de sre tanmlamas yaplmtr (iverenin ykmllk sresi) ve bu sre
deiik hastalklar iin farkldr. 506 sayl kanuna gre, tespit edilmi olan hastalklar listesi
dnda herhangi bir Meslek hastal saylp saylmamas zerinde kabilecek uyumazlklar
Sosyal Sigortalar Kurumu Yksek Salk Kurulunca karara balanr.

B. Meslek Hastalnn zellikleri

1. Kiiler ie girite, fiziksel ve ruhsal bakmdan salkldr

2. te belirli bir sre altktan sonra hastalk ortaya kar
3. yerinde sala zararl kimyasal, fiziksel, biyolojik etmenler vardr
4. Etmenler zaman zaman da olsa MAK deerinin zerindedir
5. Kii zararl etmenlere maruz kalmtr
6. zgn ikayetler, fizik muayene bulgular, meslek yks-anamnezi, meslek
hastaln dndrmelidir
7. Laboratuvar tetkikleri (alan-ortam) bunu teyit etmelidir
8. Birden fazla kiide grlebilir
9. Balangta alma ortamndan uzaklanca hastalk geriler(mesleki Ca,
pnmokonyoz, iitme kusuru hari)
10. yeri ortamna dnnce nksler-tekrarlar meydana gelir
11. Alerji testleri mspet (olumlu) olmaldr
Etkeni belli Meslek Hastalndan tamamen korunmak mmkndr, tmyle nlenebilir
hastalklardr.

Buna ek olarak, meslek hastalklar ok deiik i kollarnda grlr, ok deiik semptomlar-

ikayetler olabilir, ok deiik klinik-hastalk tablolar gsterir.

C. Meslek Hastal Trleri

yerlerinde bulunan farkl etkenlere bal olarak meslek hastalklar da farkl trlerde
olabilir. te yandan etkilenim sonucu ortaya kan hastalklar birden fazla organ ve
sistemlerle ilgili belirti ve bulgularla seyredebilir. Bu nedenle meslek hastalklarnn
snflandrlmasnda ikili bir yaklam esas alnr; etkene gre snflama ve hastalk tablosunda
yer alan organ ve sistemlere gre snflama yaplr.

ILO nun yapt snflama hem etkenleri hem de etkilenen organlar kapsamaktadr;

I-Etkenlerin neden olduu MESLEK HASTALII

-Kimyasal etkenlerle (maden, gaz-buhar, pestisid)

-Fiziksel etkenlerle (s, grlt, n, basn, titreim)
-Biyolojik etkenlerin neden olduu

II-Hedef Organlarda Grlen MESLEK HASTALII

Solunum sistemi hastalklar

Mesleki deri hastalklar
Mesleki kas-iskelet sistemi hastalklar

III-Mesleki Kanserler

IV-Dier

Etkenlerine Gre Meslek Hastalklar ncelendiinde;

a) Fiziksel nedenli meslek hastalklar:Bu grupta iyeri ortamnda bulunan balca fiziksel
etkenlere bal olarak geliebilecek meslek hastalklar yer alr. Sk rnekleri olarak grltye
bal iitme kayb, scak ve souk ortamda alanlarda grlen meslek hastalklar, iyonizen
ve non-iyonizan radyasyonun etkilerine bal hastalklar, yksek ve dk basncn neden
olduu salk sorunlar, titreim etkisi ve tekrarlayan (repetitive) ilemler nedeniyle meydana
gelen hastalklar vs. saylabilir.

b) Biyolojik faktrlere bal meslek hastalklar: Bu grupta balca salk personeli ile tarm ve
hayvanclk ilerinde alanlarda grlen ve mikro organizmalarn neden olduu hastalklar
bulunur. Bu grupta yer alan hastalklarn bazlar hem insanlarda hem de hayvanlarda
grlebilir. Tberkloz, arbon, brusellozis, parazit hastalklar biyolojik nedenli meslek
hastalklarnn en ok bilinen rnekleridir.
c) Tozlarla meydana gelen meslek hastalklar: En ou solunum sistemi ile ilgili olmak zere
tozlarn yol at eitli hastalklar vardr. Baz tozlar deri ve mukozalarda irriten etki yapar,
bazlar akcierlerde depolanr, fibrotik reaksiyona neden olarak kronik solunum sistemi
hastalklarna yol aar, bazlar ise kanser gelimesine neden olur. Toz maruziyeti en ok
madencilikte sorundur. Bununla birlikte toprak ve seramik malzeme imali, demir dkm ileri
gibi pek ok alanda toz maruziyeti sz konusu olabilir. Bu ilerde alanlar inorganik tozlarla
karlarlar. te yandan dokumaclk, tarm ve hayvanclk gibi baz mesleklerde alanlar da
bu ileri srasnda baz organik tozlarla karlarlar. Organik tozlara bal olarak da baz
meslek hastal tablolar tanmlanmtr.

d) Kimyasal nedenli meslek hastalklar: yeri ortam faktrleri olarak en ok karlalan

etkenler kimyasal maddelerdir. eitli ilerde kullanlan kimyasal maddelerin says binlerle
ifade edilecek kadar oktur. Bu maddelerin hepsi insan sal bakmndan sakncal etki
gstermemekle birlikte, olduka ok sayda kimyasal maddeye bal meslek hastal da
grlmektedir. Sk olarak karlalan rnekleri arasnda kurun, cva gibi ar metallerle
meydana gelen zehirlenmeler, karbonmonoksit, hidrojen siyanr, kkrt dioksit gibi zehirli
ve irriten gazlarn yol at hastalklar, benzen, toluen, hekzan, trikloretilen vb. solventlerin
neden olduu salk sorunlar, asit ve alkali maddeler, pestisidler, kanserojen maddelerin
neden olduu hastalklar vs. saylabilir. Bu maddelerin bazlar ldrc olabilen zehirlenme
tablolarna yol aabilir, bazlar sinir sistemi belirtileri ve davran bozukluklar ile seyredebilir
veya malign hastalklarn gelimesine neden olabilir.

e) Ergonomik faktrlere bal meslek hastalklar:alma srasnda sala uygun olmayan

duru ve alma ekilleri, arlk kaldrma ve tama, hzl alma temposu gibi faktrler de
baz salk sorunlarnn nedeni olabilir.

Sosyal Sigorta lemleri Ynetmeliinde ise meslek hastalklar be grup halinde listelenmitir.
Bylelikle meslek hastalklar listesinde be grup iinde toplam olarak 120 hastalk yer
almaktadr(4)
Meslek hastalklar snflamas yledir;
A grubu:Kimyasal nedenli meslek hastalklar Bu grupta 25 deiik kimyasal etken grubunda
toplam 67 hastalk yer alr.
B grubu: Mesleksel deri hastalklar Bu grupta deri kanseri ve kanser d deri hastalklar
olmak zere 2 hastalk vardr.
C grubu:Pnmokonyozlar ve dier mesleki solunum sistemi hastalklar.Bu grupta alt tr
etkene bal toplam 9 hastalk bulunmaktadr.
D grubu: Mesleki bulac hastalklar Bu grupta drt grup etkene bal toplam 30 hastalk yer
almaktadr.
E grubu: Fiziksel nedenli meslek hastalklar Bu grupta yedi grup fiziksel etkene bal toplam
12 hastalk vardr.

D.Meslek Hastalklarnda Tan

Meslek hastal Tespitinin nemi

Bir alann MESLEK HASTALII, iyerinde salk riskinin varln kantlar ve o iyerinde
alan ok sayda iinin korunabilmesi iin nlem alnmasn salar. Meslek hastalnda
iyileme etkenle balantnn erken dnemde kesilmesiyle daha hzldr, salk harcamalar
der, etkilenme sresi ksalnca grlen hastalk (maluliyet) nlenir, iverence denecek
tazminatlarn da nne geer.

Meslek hastalklar konusunda ncelikle yaplmas gereken, hastalk tablosuna doru bir
klinik tan konmasdr. Ancak meslek hastalklar bakmndan yalnzca klinik tan konmas
yeterli deildir. Sz konusu hastaln meslek hastal olarak tanmlanmas iin klinik
tannn yan sra, bu hastaln belirli bir ite alyor olmaktan dolay meydana geldiinin,
yani hastaln meslekle ilikisinin de ortaya konmas gerekir. Bunun iin ise hastann meslek
yksnn renilmesi gereklidir. Gnmzden 300 yl nce Ramazzini tarafndan iaret
edilen alma yks alnmasnn meslek hastalklar konusunda byk nemi vardr.
Ayrntl meslek yks, hastann halen ya da son olarak yapt iin yan sra varsa nceki
ilerinin de renilmesi anlamna gelir. Hatta ayrntl alma yks alnrken, hastann
iyerinde alt blm, yapt i, kulland ve alma srasnda karlat maddeler, hatta
varsa i d uralar, alkanlklar veya hobileri nedeniyle olabilecek etkilenmeleri de
renilmelidir. yi bir hastalk yks alnmas, iyi bir mesleki yks alnmas, tam bir
sistemik fizik muayene ve rutin laboratuvar (alan ve iyeri) tetkikleri yaplarak tan
konabilir.

I : yk ve Fizik Muayene

II : Laboratuvar incelemeleri

III : yeri ortam lmleri

I. yk ve Fizik Muayene

Ayrntl alma yksnde u bilgilerin renilmesi nerilmektedir:

1-Btn ilerin tanmlanmas: Kimi zaman hastalk, kiinin son olarak almakta olduu ii ile
deil, daha nce alt baka bir i ile ilikili olabilir. Hatta hastalk baladktan sonra kiinin
i deitirilmi olabilir. Bu yzden ayrntl alma yks iin, kiinin son olarak yapt iin
renilmesi yeterli deildir, daha nce alm olduu iler de tarih sras ile renilmelidir.

2- yeri maruziyetleri: allan iyerinde hastann esas olarak yapt iin ne olduu ve bu ii
yaparken hangi maddelerle temas olduu sorgulanmaldr.

3- Belirtilerin zaman ilikisi: Hastaln belirtilerinin alma temposu ile ilikisi de tan
bakmndan ynlendirici olabilir.

4. Benzeri yaknmalar olan baka iilerin varl: Bir iyerinde bir iide meslek hastal
belirtilerin ortaya km olmas durumunda, o iyerinde alan dier iiler arasnda benzeri
belirtileri olan baka iilerin de varl ok olaandr. Bu nedenle hastadan yk alnrken,
iyerindeki alma arkadalar arasnda benzeri yaknmalar olan baka kiilerin bulunup
bulunmad renilmelidir
5. d etkilenmeler: Meslek hastalklarnda bazen i dndaki etkilenmelerin de rol
olabilir. d etkilenme baka bir ite alma ve bu ekilde etkilenme olabilecei gibi, baz
hobiler ve alkanlklar nedeniyle de olabilir. Oturulan yer evresinde doal olarak veya
atklar eklinde bulunan baz maddeler de iyerindeki maruziyetlerle etkileim yapabilir.

Klinik deerlendirmeler olarak fizik muayene de tan bakmndan nemlidir. Hastalk trne
gre deiik olmak zere saptanacak fizik bulgular tanya yardmcdr. Bunun tesinde klinik
deerlendirme olarak baz fizyolojik deerlendirmeler, endoskopik muayeneler vs de
yararldr. rnein grltye bal iitme kaybnn deerlendirilmesinde odyolojik muayene
ok yararldr. Benzeri ekilde mesleksel akcier hastalklarnda solunum fonksiyon testleri,
hem tan iin hem de hastaln neden olduu solunum fonksiyon bozukluunun derecesini
tayin iin yarar salar. Fizyolojik deerlendirme rnekleri olarak gereken durumlarda EMG,
EKG, EEG gibi incelemelerden de yararlanlr. Bronkoskopi, sistoskopi gibi baz endoskopik
yntemler de gerektiinde meslek hastalklarnda tan arac olarak kullanlan yntemler
arasndadr.

II. Laboratuvar incelemeleri

Hastalklarn tansnda bata yk olmak zere klinik deerlendirmeler esas olmakla birlikte
kesin tannn bir laboratuar bulgusuna dayandrlmas gereklidir. Meslek hastalklarnn
tansnda da eitli laboratuar yntemlerinden yararlanlr. Bu laboratuar yntemleri balca 3
grupta ele alnabilir:

1. Radyolojik yntemler: Meslek hastalklar incelemesinde radyolojik yntemler en ok

solunum sistemi hastalklar alannda kullanlr. Radyoloji, mesleksel akcier hastalklarnn
tansnda olduu kadar snflandrlmasnda ve yaygnlnn deerlendirilmesinde de
yararldr. Hastaln niteliine gre kimi zaman CT ve MR tekniklerinden de yararlanlr. Bir
radyolojik yntem olmamakla birlikte ultrason yntemi de meslek hastalklar tansnda
kullanlmaktadr.

2. Biyokimyasal yntemler: Meslek hastalklar iinde en ok grlenler kimyasal nedenli

olanlardr. Bu yzden tan amal olarak biyokimyasal yntemler ok kullanlr. Bu
kapsamdaki yntemlerle etken maddenin kendisi, metaboliti veya etken maddenin yol at
bir baka kimyasal deiiklik saptanabilir. ncelenen materyal ok defa kan, idrar gibi vcut
svlardr. Bununla birlikte bazen nefeste veya deiik doku rneklerinde biyokimyasal testler
yaplabilir. Baz kimyasallar vcutta herhangi bir metabolik ileme uramakszn aynen idrarla
vs. atlr. Kan veya idrarda kurun, cva, kadmiyum gibi ar metallerin tayini veya nefeste
benzen tayini etken maddenin saptanmas rnekleridir. 3. Patolojik incelemeler: ok sk
olmamakla birlikte bazen meslek hastalklarnn tansnda patolojik incelemelerden de
yararlanlr. Deri, bbrek, karacier veya akcier rnekleri patolojik olarak incelenir ve baz
meslek hastalklarnn tans bu yolla yaplabilir. rnein akcier dokusunda asbest lifinin
gsterilmesi asbest maruziyetinin kesin kantdr. Kimi zaman sitolojik incelemeler de meslek
hastalklarnn tansnda yararl olabilir. Balgamda, plevra svsnda veya idrarda sitolojik
incelemeler yaplabilir.
*yk ve Fizik Muayene ve Laboratuvar Bulgular sonucu Hastaln Klinik Tans Konur.

III. yeri ortam lmleri ( Meslek ile ilikinin kurulmas)

Meslek hastalklarnn tansnda hastalk tablosuna klinik olarak tan konmasnn yan sra,
hastaln meslekle olan ilikisinin de ortaya konmas gereklidir. Bunun iin de hastaln
nedeni olan faktrn iyeri ortamnda olduu gsterilmelidir. in nitelii bakmndan
iyerinde hangi tr faktrlerin bulunabilecei tahmin edilebilir. Ancak bu faktrlerin
iyerindeki dzeyinin, izin verilen snrlarn zerinde olup olmadnn lmlere dayal olarak
ortaya konmas gereklidir. yerinde nceden yaplm i hijyeni almalarna ait raporlar
varsa bu raporlar yararl olabilir. Byle bir deerlendirme nceden yaplmamsa, hastaln
ortaya kmasn izleyen dnemde iyerine gidilmek suretiyle gerekli lmler yaplmaldr.
Sk grlen meslek hastal trlerine uygun olmak zere iyerlerinde en ok yaplan
deerlendirme rnekleri olarak grlt lm, iyeri havasnda miktar ve tr bakmndan
toz lm, eitli metal ve gazlarn tayini, radyasyon, termal konfor deerlendirmeleri vb.
lm ve deerlendirmeler saylabilir.

*yeri Ortamnda Etkileyen Faktrler Saptanarak( Meslek ile ilikisi )Klinik Tan ile
Deerlendirilir: Meslek Hastal Tansn Alr.

Etkilenim-Maruziyet sresi; zararl etkinin balamasyla hastalk belirtilerinin kmas iin

gereken en az sredir. Ykmllk sresi(liability period); zararl mesleksel etkinin sona
ermesi ile hastaln ortaya kmasna kadar geebilecek en uzun sre Hastalklara gre
deimekte olup, bulac hastalklarda ykmllk sresi inkbasyon sresi kadardr.

E. Meslek Hastalndan Korunma

Uygulanmas Gereken Tedbirler

1.Tbbi korunma tedbirleri

e giri muayeneleri
Periyodik muayeneler
ilerin eitimi ve uyarlmas

2.Kaynakta kontrol, etkenin sala en az zararl hale getirilmesi

3.yerine ait korunma tedbirleri ve ortamda kontrol-allan yerden ayrma, kapatma,

havalandrma

4.Kiisel korunma tedbirleri (Alcda kontrol-KKD, eitim, uyar levhalar vb.)

5.Yasal ykmllklere uyum

 RSK DEERLENDRMES
Prof. Dr. Suphi URAL
Prof. Dr. Ali BAYAT

Tehlike: alma ortamndaki veya evredeki herhangi bir unsurun zarar verme
potansiyelidir.

Risk: Tehlikeden dolay lm, yaralanma veya hastaln meydana gelme olasl ile meydana
gelen olayn iddetinin bilekesidir (TS 18001).

Tehlikelerin Tannmas
u soru tehlikeleri tanmlamamza olanak tanr;
1. Tehlike Kaynaklar nelerdir?
2. Bu tehlikeden kim ya da ne zarar grebilir?
3. Zarar nasl ortaya kabilir?

Tehlike kaynana gre olas riskler

Tehlike Kayna Risk

Kapal Ortamda
alma Bir tank iinde kaynak yapan alann yangna maruz kalmas ya da kaynak
gazlarndan zehirlenmesi

Elektrik Enerjisi
zolasyonu yetersiz ya da hatal elektrikli bir i ekipmann kullanan alann
elektrik okuna kaplmas

Elle tama Ar ykleri elle tayan alann, kas-iskelet sistemi hastalklarna

yakalanmas

Grlt Srekli olarak yksek seviyede grltl ilerde alanlarn kalc iitme
kaybna uramas
Not: Yksek ses iddeti dzeyi 85 dB(A)nn zerindedir.

Oksi-yanc gaz Koruyucusu olmayan bir oksi-yanc gaz sistemi ile alan iinin kazaya
sistemi uramas

Yksekte alma Kiinin yksekten dmesi

Malzeme dmesi
Risk deerlendirmesi
alma ortam yada evrede var olan tehlikelerden kaynaklanan riskleri, sistematik bir yolla
ortaya karmak, yok etmek veya kabul edilebilir seviyeye indirmek iin nitel ve nicel
yntemler kullanlarak yaplan almalardr.

Kabul Edilebilir Risk

Risk deerlendirme ynetmeliinde, Kabul edilebilir risk seviyesi, Yasal ykmllklere ve
iyerinin nleme politikasna uygun, kayp veya yaralanma oluturmayacak risk seviyesini
ifade etmektedir.

Gvenlik
in yaplmas ve yrtm srasnda oluan risk ya da risklerin, tanmlanm bir zaman aral
sresince, kabul edilemez dzeyin dnda kalma yetenei.

Analiz Edilen Risklerin Derecelerine Gre Alnacak nlemlerin Belirlenmesi

Kabul edilebilir risk (KERD): Alnan nlemleri srdrn,

Dk risk: Basit nlemler alarak ve en az zaman harcayarak KERD e indirin,
Orta risk: Daha fazla nlem alarak ve zaman harcayarak KERD e indirin,
Yksek risk: letmenin tm kaynaklarn seferber ederek KERD e indirin,
Kabul edilemez risk: O blmde ii durdurma dahil tm nlemleri alarak KERD e indirin.

Sal ve GvenliiRisk Deerlendirmesi ilikisi

Sal ve Gvenliinde hedeflenen, i kazalar ve meslek hastalklarn ORTADAN

KALDIRMAK veya en azndan KABUL EDLEBLR SEVYELERE DRMEKTR. Risk
Deerlendirmesi bu hedefe ulamak iin kullanlan bilimsel yntemlerden birisidir.

Risk Deerlendirmesi Yapma Nedenleri

a) Mevzuat ynnden zorunluluk
b) Salayaca psiko-sosyal ve ekonomik yararlar ynnden
I-letme asndan yararlar
II-lke asndan
a) Mevzuat ynnden zorunluluk

Kanun No. 4857

MADDE 77 verenler iyerlerinde i sal ve gvenliinin salanmas iin gerekli her trl
nlemi almak, ara ve gereleri noksansz bulundurmak,
verenler :
-iyerinde alnan i sal ve gvenlii nlemlerine uyulup uyulmadn denetlemek,
-iileri kar karya bulunduklar mesleki riskler, alnmas gerekli tedbirler, yasal hak ve
sorumluluklar konusunda bilgilendirmek ve gerekli i sal ve gvenlii eitimini vermek
zorundadrlar.
Madde 78e dayanlarak karlm olan ynetmeliklerde iveren, iyerinde risk deerlendirmesi
yaplmasndan sorumlu tutulmutur.

Sal Hizmetlerine likin 161 Sayl Ilo Szlemesi

Madde 5: Her iverenin istihdam ettii iilerin salk ve gvenlii iin sorumluluu sakl
kalmak kaydyla ve iilerin i sal ve gvenlii konusunda katlmnn gereklilii gz nne
alnarak, i sal hizmetleri, iletmedeki i risklerine uygun ve yeterli olacak ekilde
aadaki grevleri kapsayacaktr.
yerlerinde sala zararl risklerin tanmlanmas ve deerlendirilmesi;

Trkiye Cumhuriyeti Anayasas

Madde 90: Usulne gre yrrle konulmu milletleraras antlamalar kanun hkmndedir.

5763 sayl Kanunun 78.maddesi madde bal ile birlikte deitirilmitir;

Bu Kanuna tabi iyerlerinde SG artlarnn belirlenmesi ve gerekli nlemlerin alnmas,
iyerlerinde kullanlan ara, gere, makina ve hammaddeler yznden kabilecek i kazalar
ve meslek hastalklarnn nlenmesi ve zel durumlar sebebiyle korunmas gereken kiilerin
alma artlarnn dzenlenmesi, ayrca SG mevzuatna uygunluu ynnden;ii says, iin
ve iyerinin zellikleri ile tehlikesi dikkate alnarak iletme belgesi almas gereken iyerleri ile
belgelendirilmesi gereken iler veya rnler ve bu belge veya belgelerin alnmasna ilikin
usul ve esaslar, SG ile ilgili konularda yaplacak RSK DEERLENDRMES...usul ve
esaslar...SGBnca karlacak ynetmeliklerle belirlenir.

Kanun No. 6331

Madde 4: verenler; Risk deerlendirmesi yapar veya yaptrr.

b) Salayaca psiko-sosyal ve ekonomik yararlar

I-letme asndan yararlar

kazas ve meslek hastalklarnn nlenmesine ynelik yaplacak bu almalarn sonucunda
alnacak nlemlerle;
-letmenin salk giderleri azalacak,
-Tazminat giderleri azalacak,
-Gvenli alma ortamnda verimlilik artacak,
-alanlarn motivasyonu artacak,
-alanlar katlm artacak,
-retimde kalite ykselecek,
-letme gven ve prestij kazanacak,
-Pazar pay ykselecek,
-Ekonomik ynden gl hale gelecektir.
II-lke asndan
-alanlardan hastalanan ve i gremez durumuna denlerin says azalacak,
-Gayri safi milli haslann yaklak %3 kadar kayp azalacak, bu elde edilen gelir lke
kalknmasnda kullanlacak,
-Salk ve rehabilitasyon harcamalar azalacak,
-Bir btn olarak toplum salk gstergeleri iyileecek,
-alma barna katk salayacak,
-Refah toplumuna dnm hzlandracak,
-lkemiz uluslar aras alanda prestij kazanacaktr.

5 Admda Risk Deerlendirme

1. Planlama yaplr
2. Riskler belirlenir ve analiz yaplr
3. Kontrol nlemleri belirlenir
4. Kontrol nlemleri tamamlanr
5. zlemeler ve deerlendirmeler tekrarlanr

1.Planlama: u anda neredeyiz? Nerede olmak istiyoruz? Oraya nasl ularz? Yol belirlenir.
Kim/kimler tarafndan, ne kadar srede, hangi yntemlerle yaplacak, balay ve biti
tarihleri ne olacak, hangi kaynaklar ve ne kadar kullanlacak planlanr.
2.Risklerin belirlenmesi:
nceleme almalarndan nce aadaki veriler toplanarak deerlendirilecek,
nceleme ve tespit almalarnda kullanlmak zere hazrlanacaktr;
Kimyevi, fiziki ve biyolojik ajanlarn listelenmesi
aktivitelerinin gzden geirilmesi
Ortam lm raporlarnn incelenmesi
Kaza ve hadise raporlarnn incelenmesi
Literatr taramas
malat verilerinin deerlendirilmesi
Uzman grlerinden yararlanma
Teknik periyodik kontrol raporlar
SG Kurul yllk faaliyet raporlarnn deerlendirilmesi ve dierleri.
 *yerinizi i akna uygun olarak hibir noktay atlamadan dolan ve mantken nelerin
alanlara, rnlere ve i ekipmanlarnza zarar verebileceine bakn.
*ncelikle btn tehlikeleri ve tehlike kaynaklarn byk-kk, nemli-nemsiz ayrt
etmeden belirleyin ve bir tehlike listesi oluturun.
*Bu i iin ile ilgili herkesin dncelerini dikkate aln. (RSK DEERLENDRMES EKP
DR)
* kazas ve meslek hastalklar kaytlarn dikkate aln.
*reticilerin talimatlar ve malzeme gvenlik bilgi formlar tehlikelerin tespit edilmesinde
ve risklerin doru bir ekilde ele alnmasnda yardmc olacaktr.

*Bu admn arzu edilen sonucu iyerinde olan btn tehlikelerin listelenmesidir

*Bu admda iyerinde kaza ve zarar verme potansiyeli olan her ey aratrlr
*Neyi nasl arayacanza karar verin
*nceleme almalarna balayacak ekibin aadaki hazrlklar yapmas faydal olacaktr;
*ncelemede takip edilecek usul ve yntemler belirlenmelidir.
*ncelemede rehber olarak kullanlmak zere kontrol listeleri hazrlanmaldr.
*ncelemeye katlacak kiiler iyerinin zelliklerine gre dikkatlice belirlenmelidir.

Tehlike ve risklerin rnekleri

Tehlike Kayna Risk

Asma kat platform korkuluu yok Yksekten dme

Preste ak kalpla alma yaplyor. El - Parmak kopmas

- yerinde solvent ieren cila kullanlyor. - Solvent buharlarndan etkilenme

- Cilann ierii belli deil. - Buharn parlamas

3 yerde krk fi-priz var - Elektrik arpmas

- Ksa devre
- Yangn

- Kaak akma kaplma

Seyyar kablolar yerlerde ve kontrolsz
- Taklp dme

Kaynak dumanlar sonucu solunum yolu

Kaynakhanede havalandrma sistemi yok
hastalanmalar
Risk deerlendirmesi srecinde;
Neredeyse kayp verecek olaylar (ramak kalma)
Kaypla sonulanmayan olaylar
Allmadk olaylar dikkate alnmaldr.

*Ramak Kalma - Ucuz Atlatma:

Bir eyin olaca kesin olarak bilinir ama henz olmamtr.

nleyici tedbirler burada ok nemlidir.

veren olaylar ve ucuz atlatmalar bilmelidir.

*Riskleri deerlendirirken tehlikenin neden olduu olayn sonular (iddeti) ve olasl

dikkate alnmaldr.
Olaslk Ortaya kma Olasl
ok Kk Ylda Bir
Kk Ayda Bir
Orta Ayda Bir
Yksek Haftada Bir
ok Yksek Her Gn
Sonu Derecelendirme
ok Hafif Saati Kayb Yok, ilk Yardm Gerekir
Hafif Gn Kayb Yok, ilk Yardm Gerekir
Orta Hafif Yaralanma, Tedavi Gerekir
Ciddi lm, Ciddi Yaralanma, Meslek Hastal
ok Ciddi Birden ok lm

Risk Dzeyi-Skoru Tablosu- RSK= Olaslk X iddet hesab ile

Olaslk Sonu ok ok
Ciddi Orta Hafif
Ciddi Hafif

5 4 3 2 1

ok
5 25 20 15 10 5
Yksek

Yksek 4 20 16 12 8 4

Orta 3 15 12 9 4 3

Kk 2 10 8 6 4 2

ok
1 5 4 3 2 1
Kk
 KABUL EDLEMEZ RSK

DKKATE DEER RSK

KABUL EDLEBLR RSK

Tablo 3. Risk analiz sonularnn eylemleri

SONU EYLEM

KABUL EDLEMEZ RSK Bu risklerle ilgili hemen alma yapn. i

15, 16, 20, 25
durdurma dahil tm nlemler alnmaldr.

DKKATE DEER RSK Bu risklere mmkn olduu kadar abuk

8, 9, 10, 12
mdahale edilmelidir.

KABUL EDLEBLR RSK Acil tedbir gerektirmeyebilir. Alnan

1, 2, 3, 4, 5, 6
nlemleri srdrmelidir.

Risk deerlendirmesinin yaplaca zamanlar

A. e balanmas durumunda
yerinin kurulup retime balamasndan hemen sonra, yada iyerinin daha nce kurulmu ve risk
analizi ve deerlendirilmesi almalarnn hi yaplmam olmas halinde,

B. Deiiklik durumunda
yerinde, i, yer, el, retim teknolojisi deiiklii, yeni bir tehlikenin ortaya kmas yada
uygulamalarn gzden geirilmesinde yeni bir durumun tespit edilmi olmas durumlarndan birinin
gereklemesi halinde,

C. kazas, meslek hastal, olay vb. durumunda

yerinin tamamn yada byk ksmn etkileyebilecek bir kaza, i kazas, meslek hastal yada olay
vb. durumun meydana gelmi olmas halinde

D. Dzenli aralklarla

yerinden ve etkilenme alanndan kaynaklanan tehlikelerin ve bu tehlikeler sonucu ortaya kan

risklerin yapsna ve faaliyetlerdeki ya da iteki deiimin derecesine bal olarak dzenli aralklarla
yaplacaktr.
3. Kontrol nlemlerinin belirlenmesi
Bu admda risklerin kabul edilebilir dzeye indirilmesi iin gerekli kontrol tedbirlerine karar
verilir. Kontrol ncelikleri;

1.Temel kural, tehlikenin tamamen ortadan kaldrlmasdr, bu mmkn deilse,

2. Daha az riskli yntem, madde, makine ve tehizat ile ikame

3. alma ynteminin, prosesin veya makine ve tehizatn tekrar tasarm

4. Tehlikenin izole edilmesi-yaltm

Riske maruziyeti dier tedbirlerle ORTADAN TAMAMEN KALDIRILAMIYOR SE;

dari tedbirlerle zme gidilmelidir ya da

Uygun kiisel koruyucu donanm kullanm salanmaldr.
Dikkat: Uyguladnz Yntem Bir Riski nlerken Baka Bir Tehlikeye Yol Amasn !!!

4. Kontrol nlemleri tamamlanmas

Kontrol tedbirlerinin tamamlanmas u hususlar ierir;
alma yntemlerinin gelitirilmesi
letiim
Eitim ve retimin salanmas
Denetim
Bakm
5. zlemeler ve deerlendirmeler tekrarlanmas
Bu admda en azndan u sorularn cevabn verebilmelisiniz;
*Seilmi kontrol tedbirleri planland gibi tamamlanm m?
*Seilmi kontrol tedbirleri yerinde tedbirler mi?
*Bu kontrol tedbirleri uygulanm m?
*Bu kontrol tedbirleri doru bir ekilde uygulanm m?
*Deerlendirdiiniz risklere maruziyet ortadan kaldrlm veya yeterince azaltlm m?
*Yaptnz deiiklikler amalarnza uygun olarak sonulanm m?

Kayt ve Dokmantasyon
Kaytlar;
-Konunun salk ve gvenlii hususunda hkm verilmesi,
-Hukuki srete ispat kolayl,
-Fayda-maliyet analizlerinde veri kolayl,
-Risk deerlendirme almalar iin gerekli bilgilerin temin edilmesi,
-Risk azaltmas almalarna yn verilmesi,
-yeri Salk ve Gvenlik Ynergesi hazrlamada kullanlmas, vb. hususlarda faydal olur.
* Alnan nlemlerin etkinliinin llebilmesi iin mutlaka kayt tutulmal, veriler dokman
haline getirilmelidir.
Risk Analiz Metotlar
-HAZOP (Tehlike ve letilebilme almas Metodolojisi )
-MATRS
-CHECK LST(Kontrol listesi)
-Preliminary Hazard Analysis (PHA; n tehlike analizi)
-Job Safety Analysis (JSA; i gvenlik analizi)
-Preliminary Risk Analysis (PRA; n risk analizi)
-Event Tree Analysis (ETA; olay aac analizi)
-What if..? (Olursa ne olur) veya benzerleri gibi risk analiz yntemlerinden biri kullanarak
analiz edilmeli ve bu analiz sonularna gre nce hangi risklerin nlenmesi gerektii
deerlendirilmelidir .

CHECK LST-KONTROL LSTES LE RSK DEERLENDRMES

Bir iyerinde risk deerlendirmesi ile ilgili proses/uygulama be basit admda tamamlanr.
1. ADIM: Bilgi toplama
2. ADIM: Tehlikelerin belirlenmesi
3. ADIM: Tehlikelerden kaynaklana risklerin deerlendirilmesi-Risk analiz tablosundaki yerin
Belirlenmesi
4. ADIM: Riski ortadan kaldrmak veya azaltmak iin uygulamalarn planlanmas,
deerlendirmenin gzden geirilmesi
5. ADIM: Risk deerlendirmenin yazl hale getirilmesi

BRNC ADIM: Bilgi toplamada gerekli bilgiler;

Tehlike kaynaklar tek tek tanmlanmal.
Tanmlanan tehlikelerin potansiyel sonular neler olabilir belirlenmeli.
stenmeyen sonular iin hangi koruyucu tedbirler alnm belirlenmeli.
Kazalar, meslek hastalklar ve dier ile ilgili hastalklar bu tehlikelerin sonular olarak
raporlanm m ?
yeri ile ilgili yasal ykmllkler nelerdir belirlenmeli.
Bilgi toplama kaynaklar;
yerinde kullanlan ekipmann, malzemelerin ya da maddelerin teknik verilerinden,
Teknolojik prosedrlerden ve i rehberlerinden,
yerinde var olan grlt, titreim, gibi etkenlerin ve termal konfor artlarnn lm
sonularndan,
kazalar ve meslek hastalklarnn kaytlarndan
Kimyasal maddelerin madde gvenlik bilgi formlarndan
lgili mevzuat ve standartlardan
Bilimsel ve teknik literatrden
 Bu bilgiler ayn zamanda;
o alma ortamn,
o yerinde yaplan ileri,
o yeri dnda yaplan ileri,
o yerinde etkili olabilecek harici etkenleri (rnein, nc taraflarca gerekletirilen
grevler, hava koullar) gzlemlenerek de toplanabilir.
KNC ADIM:
yerindeki tehlikelerin belirlenmesi iin kendi apa ve uralarnzn yan sra GENEL
EKLST den de faydalanabilirsiniz.
Bir tehlikenin varl biliniyorsa GENEL EKLST de belirtilen o tehlikenin kartndaki
EVET iaretlenir.
Tehlikenin varl tespit edilemiyorsa HAYIR iaretlenir.
Bir tehlikenin olduundan emin olunmuyorsa;
TEHLKE-ZEL EKLST kullanlabilir. GENEL EKLSTin beinci stununda gsterilen
tehlike eklistlerde de yoksa Avrupa Ajansnn web sitesinden (http://hwi.osha.europa.eu)
daha fazla bilgiye ulalabilir.

zel eklist - Ofiste alma

A: yerinizde tehlike var m?
EVET: En azndan bir cevabnz (X) onay iaretli eklinde belirtmiseniz.
Ltfen aadaki listenin tehlikelerin olduu tm durumlar kapsamadn unutmaynz.

SORU EVET HAYIR

YER ORTAMI
yeri zemini (delikler ve engeller olmakszn) uygun olarak
X
kaplanm m?
yerinde uygun iklimlendirme (rnein, ilgili mevzuata ve
standartlara gre-scaklk, gneten kaynaklanan radyasyon, nem X
ve hava akm) var m?
ilerin alt alan yeterli mi? X
allan alandaki klandrma yeterli mi? X
Ekranl aralarla alma yapldnda ekran zerine den n
engellenmesi ya da azaltlmas amacyla gerekli nlemler (rnein
X
baknz;Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri
Hakkndaki Ynetmelik) alnd m?
Ik kaynaklar, pencereler ve kaplar, verniklenmi mobilyalar ya
X
da duvarlar bilgisayar ekrannda yansmalara neden oluyor mu?
yeri ortamndaki grlt dikkatin dalmasna ve sesli iletiimin
X
engellenmesine neden oluyor mu?
Aadaki sektrler iin hazrlanm kontrol listeleri-eklistler aadadr:
1. Ofiste alma
2. naat
3. Araba tamiri
4. Gda ileme
5. Aa ileri
6. Tarm
7. Kk lekli yerst madencilii

NC ADIM:

A. Tanmlanm her bir tehlike iin:

Bir tehlikeden kaynaklanan zararn olaslk ve iddetini dikkate alarak riskin kk, orta ya da
yksek olduuna karar verilir.
Bu karar verebilmek iin aadaki tablo kullanlabilir.

OLASILIKLAR
ok seyrek: Bir iinin mesleki kariyeri boyunca gereklemeyebilir.
Orta sklkta: Bir iinin mesleki kariyeri boyunca sadece birka kez gerekleebilir.
ok sk: Bir iinin mesleki kariyeri boyunca defalarca gerekleebilir.

DDETLER
Kk apta yaralanma: Uzun sreli rahatszlk vermeyen kazalar ve hastalklar (rnein,
kk izikler, gz tahrileri, ba arlar vb. gibi).
Orta apta yaralanma: gn kayb ile sonulanan kazalar ve hastalklar (rnein,
yaralanmalar, basit krklar, incinmeler, vcudun bir blmnde ikinci derece yanklar, cilt
alerjileri vb. gibi).
Byk zarar: Ar ve kalc rahatszlklara neden olan kazalar ve hastalklar (rnein; lmler,
amptasyon-kesilmeler, uzuv kaypl krklar, kanser, vcudun byk bir blmnde ikinci ya
da nc derece yanklar, vb. gibi).
B. Bir tehlikeden kaynaklanan riskin kabul edilebilir ya da kabul edilemez olduuna karar
verme:
Genelde; Yksek risk kabul edilemez,
Dk ve orta risk kabul edilebilir.
Eer risk ilgili yasal gereklerle badamyorsa o risk kabul edilemez.
Unutmaynz: Risk deerlendirmenizi iilerinizin aktif katlm ile gerekletirmelisiniz. Riskin
kabul edilebilirliine karar verdiiniz zaman, deerlendirmenizin ynetiminde iilerinizin
cinsiyet, ya ve salklarn dikkate almay unutmaynz.

DRDNC ADIM:
Bir tehlikeden kaynaklanan riskin ortadan kaldrlmas ya da en aza indirilmesi iin eylemlerin
planlanmas:
Riskin yksek ve kabul edilemez bir dzeyde olduu deerlendirilmise,
lknce bunun azaltlmas ynnde eylemler gerekletirilir.
Risk orta dzeyde ve kabul edilebilir olarak deerlendirilmise, eylemlerin riskin bu
dzeyin altna drlmesi ynnde planlanmas tavsiye edilir.
Risk dk dzeyde ve kabul edilebilir olarak deerlendirilmise, riskin bu dzeyde
kalmasnn salanmas gereklidir.
Koruyucu ve nleyici tedbirler u ncelikler sralamasna dikkat edilerek
uygulanmaldr:
Tehlikenin/riskin ortadan kaldrlmas,
Tehlikenin/riskin idari dzenlemelerle en aza indirilmesi,
Tehlikenin/riskin toplu koruma nlemleri ile en aza indirmesi,
Tehlikenin/riskin uygun kiisel koruyucu donanm ile en aza indirilmesi.

BENC ADIM:
Risk deerlendirmesinin yazl hale getirilmesidir. RSK DEERLENDRME FORMU kullanlarak
risk deerlendirmesi, her bir iyeri iin yazl hale getirilebilir. ncelikle temel bilgiler (Risk
deerlendirmesinin yapld iyerinin ad ve adresi, iyerinde alan kiilerin adlar,
deerlendirme tarihi ve deerlendirmeyi yapan kiilerin adlar) kaydedilir.

Risk Deerlendirmesini Gerekletirenlerin mzalar

Yetkililerin mzalar .
*RSK DEERLENDRME FORMUnun 2. stununda yer alan blme, belirlenen tehlikeleri
(GENEL EKLSTte EVET denilenler) kaydedilir.

*Belirlenen her bir tehlike iin; 3. stuna bir tehlikeden kaynaklanan riskin azaltlmas iin
uygulanacak koruyucu/nleyici tedbirler kaydedilir.

*Risk deerlendirme sonular (rnein, yksek/kabul edilemez) 4. stuna kaydedilir.

*5. stuna da riskin azaltlmas iin planlanan eylemler kaydedilir.

*Sonu olarak bir iyeri iin RSK DEERLENDRME RAPORU kapak, bir sonraki slaytlarda verilen
liste halinde hazrlanan sayfa ayrca, bu sayfaya ilave olarak risk deerlendirmesine belirlenen ve
varlan sonularn yorumlarn ieren sonu kanat blmnn yazld sahifeden oluan bir rapor
hazrlanm olur. Bu raporun yrrl iin de rapor iveren veya iveren vekiline yaz ile verilir
veya gnderilir.

MATRS YNTEM

Takm Tezghnda Risk Deerlendirmesi

Bu makinelerde i kazas sonucu olduka fazla sayda yaralanma ve uzuv kayb olmaktadr.

1) TEMEL VERLER

A) Tanmlar

Tala: Metal, ahap, petrol esasl teflon, vb. malzemelere istenilen ekli verebilmek iin
zerlerinden kaldrlan, kesilen ya da soyulan paral ya da srekli paracklardr.

Koruyucu: Makinelerin transmisyon dzenlerinde, hareketli paralarnda ve operasyon

noktalarnda kullanlan koruma dzeni ile gvenli olmayan durumlarda kullanlacak
durdurma sisteminin btndr.

Transmisyon dzeni: G aktaran miller, volanlar, kasnaklar, kaylar, bilyeler, kranklar,

kavramalar, dili dzenleri, zincir ve dilisi gibi elemanlardr.

Operasyon noktas: Makine ve tezghta tala kaldran, ekillendiren, ezen, delen, kesen veya
baka ekilde ilem yapan ksm ile i alp verirken tehlikeli olan blgelerdir.

Hareketli paralar: Makine ve tezgahlarda g aktarmayan ancak hareket eden (kalem

tespit balklar, besleme merdaneleri, vargel tablalar gibi) elemanlardr.
C) Faaliyetin Tantm

Tezgah bir seramik fabrikasnn, 350 m2 oturum alan ve 4.50 m. tavan ykseklii olan
takmhanesinde imalat ve yedek para retimi ilerinde kullanlmaktadr. Yaplan ilemler
tornalama, di ama, delik delme gibi ilerdir. Tezgh vardiya halinde almakta ve
toplam drt operatr tarafndan kullanlmaktadr. Operatrlerden birisi ustalk belgesi sahibi
dier meslek lisesi mezunudur.
D) alma evresinin ncelenmesi

inde 12 adet tezgahn bulunduu bir atlyedir. Atlye iinde kaynak ve tabanca boya ileri
de yaplmaktadr. Atlyedeki i yk dzenlidir. Atlyenin genel aydnlatmas yeterli deildir.
Duvarlarn badana ve boyas ypranp kirlenmitir. Yemek ve ara dinlenmesi dzenlidir. yeri
ulam imknlar yeterlidir.

E) Operatr ve alanlar

Takmhanede bir posta ba ve 16 ii almaktadr. Atlyede vardiya allmakta gndz

vardiyasnda 10 ii, gece vardiyalarnda 3er ii bulunmaktadr. Atlye dier blmlerden
ayrlm durumdadr. Ancak buraya herkes rahatlkla girip kmaktadr. Operatrlerin kdem
durumu 1 ile 15 yl arasnda olup ortalama kdem 3 yl civarndadr. i sirklasyonu (ie-giri
klar) orta seviyededir.

2) EMNYETL ALIMA KOULLARI

Mevzuatn ncelenmesi

yerlerindeki Makinelerde ve Tezgahlarda Alnacak Gvenlik Tedbirleri

Madde 170 - Torna ve benzeri tezgahlar ile yaplan almalarda, aadaki tedbirler
alnacaktr:

1) Tezgahlarn operasyon noktalar, koruyucu iine alnacaktr.

2) ilerin elle fren yapmalar nlenecektir.

3) Tezgahlarda tala frlamalarna kar gerekli tedbirler alnacaktr.

4) ubuk malzemeler, uygun koruyucu iine alnacaktr.

5) Aa tornalarnda, para frlamasna kar, tedbir alnacaktr.

3) TEHLKELERN BELRLENMES

1. Operatrlerin 4nnde en az 4-5 defa gzne apak kat,

2. Bir tanesinin zmpara yaparken iaret parman kaybettii,

3. En ok ellerinde tala kesiinin olutuu,

4. Birisinin orta seviyede grme bozukluu olduu (1. 5 Miyop)

5. Aydnlatma lambasnn 220 V. le alt,

6. eitli iler yapld gerekesi ile siper kullanlmad,

7. in zellii itibar ile ok fazla lmn yaplmakta olduu,

8. Uzun para ilerken veya keserken fener mili uundan malzemenin tat,

9.Tala sramalarna kar paravann bulunmad, tespit edilmitir.

4) TEHLKE VE RSK ANALZ

5) RSK DEERLENDRMES

Kaynak lerinde Risk Ynetimi Vaka

 YERLERNE AT ZEL RSKLER
Prof. Dr. Suphi URAL
Do. Dr. Ozan ENKAL

TANIMLAR

Risk szcnn kkeni ya Arapa rzk/rzk ya da Latince riziko (risicum)

szcklerinden kmtr (Ansell, 1992)
Trk Dil Kurumu Szlnde risk Zarara urama tehlikesi olarak
tanmlanmaktadr.
Amerikan Gvenlik Mhendisleri Derneinin yapt tanmlamaya gre risk Bir
etkinlik veya durumun yaratabilecei tehlike olaslklarnn ve bunlarn
dourabilecei sonularn birlikte irdelenmesinden ortaya kan
deerlendirmedir.

Tehlike: yerinde var olan ya da dardan gelebilecek, alan veya iyerini

etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli (Ynetmelik)

Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayp, yaralanma ya da baka zararl sonu meydana

gelme ihtimali (Ynetmelik)
 Tehlike Kayna
Tehlikeli Durumlar
Tehlikeli Davranlar
RSKLER

Tehlikelerin Tannmas

u soru tehlikeleri tanmlamamza olanak tanr;

Tehlike Kaynaklar nelerdir

Bu tehlikeden kim yada ne zarar grebilir?

Zarar nasl ortaya kabilir?

Tehlike Kayna
Tehlikeler

Grlt

Yap hasarlar,

itme kayb,

Psikolojik Etkiler

Flora ve Fauna zerindeki olumsuz etkiler

Titreim

Yap hasarlar,

Heyelan,

Psikolojik Etkiler

Flora ve Fauna zerindeki olumsuz etkiler

Toz

Makine hasarlar,

Meslek hastalklar,

lm,

Flora ve Fauna zerindeki olumsuz etkiler

Tehlike Risk

Kapal Ortamda alma Bir tank iinde kaynak yapan alann yangna maruz kalmas
ya da kaynak gazlarndan zehirlenmesi

Elektrik Enerjisi zolasyonu yetersiz ya da hatal elektrikli bir i ekipmann

kullanan alann elektrik okuna kaplmas

Elle tama Ar ykleri elle tayan alann, kas-iskelet sistemi

hastalklarna yakalanmas
Grlt Srekli olarak yksek seviyede grltl ilerde alanlarn kalc
iitme kaybna uramas

Not: Yksek ses iddeti dzeyi 85 dB(A)nn zerindedir.

Makina Koruyucusu olmayan bir oksi-yanc gaz sistemi ile alan iinin
kazaya uramas

Ykseklik Kiinin yksekten dmesi

Malzeme dmesi

zel Riskler

Kapal alanlar
Gazlar ve Tozlar
Tehlikeli Atklar

Kapal Alanlarda almalarda Sal ve Gvenlii

Kapal Alan

Bir kiinin iine girebilecei ve alma yapabilecei byklkte

Giri ve k iin kstl yeri olan

Doal havalandrmas iyi olmayan

Srekli alma iin tasarm yaplmam yer.

Kapal ve Dar Alan rnekleri

Kazan, degazr, frn

Boru hatt, ukur, pompa istasyonu
Reaksiyon veya proses kaplar,
Septik tank,
Silo, depo tanklar, mavnalar
Kanalizasyon, yardmc tesis tonoz ve bodrum katlar, menhol
Hendek, sarnlar
Havalandrma Sorunu

eri ve dar hava dolamnn az olduu koullar dardaki atmosfer artlarndan

daha g bir ortam yaratrlar.

eriye ldrc gazlar kaabilir.

Organik maddeler bozunabilir.

Paslanma vb kimyasal reaksiyonlar sonucu ortamdaki oksijen az olabilir.

a) Havalandrma

ncelikli olarak problemler zlmelidir

Kapal sahada dzeltmek istediiniz tehlikeler hakknda haberdar olunmaldr

eri salanacak temiz hava gvenli bir ortamdan ekilmelidir

Kapal saha iindeki malzeme zararl seviyede bulunursa mutlaka havalandrlmal ve

giri ncesi ortadan kaldrlmaldr

Dardan temiz hava verilerek ierideki malzeme karlr veya seyreltilir ve oksijen
salanmaldr.

b) Patlama ve yangn

Kapal alanlardaki gazlar ve bu gazlarn karmlar baz zamanlarda tehlikeli durumlar

oluturabilir. Bu da bir yangna veya patlamaya neden olabilir.
Patlamann olabilmesi iin e gereklidir:

Oksijen

Hava ile karlk yeterli konsantrasyonda patlayc madde

Tutumaya neden olacak kaynak (scaklk art, kvlcmlanma vs.)

Yangn ve patlamadan korunma

Kapal alanlara bal baca veya havalandrma sistemi dzenli olarak kontrol
edilmelidir,

Kapal alanlarda sigara, kibrit, akmak gibi tehlike unsurlar bulunmamaldr.

Herhangi bir tehlike annda ortama uygun aletler hazr olmaldr.

k kaps rahat ve gvenli olmaldr.

Parlayc Atmosfer

Kritik Etkenler:

Hava/gaz karmlar patlamaya neden olabilir.

Tipik tututurma kaynaklar:

Kvlcm veya elektrikli bir alet

Kaynak/kesme ilemleri

Sigara imek

Toksik gaz birikimi

Menholler genelde uzun sre kapal kalrlar. Hidrojen slfr gibi doal oluan toksinler
menhollerin iinde birikebilirler.

Toksik ortamlar

rnn kapal sahada depolanmas:

Temizlik srasnda gaz ortaya kmas (ta asitleri)

 c) Aydnlatma

yi bir aydnlatmann alanlar zerindeki olumlu etkisi yle zetlenebilir:

yi bir aydnlatma grme keskinliini(gzn ayrt edebilirliini) artrr.Baklan eya

daha iyi grlr.

Oksijen htiyac

Kapal sahann iindeyken oksijen solunumu nedeniyle ortamdaki karbon dioksit miktar
artacaktr. Oksijen %19dan aaya dtnde ortam iin oksijen eksikliinden sz
edilir. Bu eksiklik de kapal saha iindekileri bilin kayb ve lm riski ile
karlatracaktr.

Oksijenin az olduu ortamlarda;

%12-14 Solunum says artar. Zayf dnme ve deerlendirme geliir.

%10-12 Solunum says artar. Dudaklar mavileir.

%8-10 Baygnlk. Bulant, Kusma. Bilin kayb.

%6-8 8 dakika - lm, 6 dakika - %50 lm. 4-5 dakika kurtarma mmkn
olabilir.

%4-6 40 saniye iinde koma ve lm.

 d) alma sistemi

Kapal ve dar alanlarda alma izni alndktan sonra ortam artlarna gre uygun olan
lmler ve tespitler yaplmaldr. Bu tespitler sahann almaya uygunluunu aklar.
lmlere dayanlarak yaplacak ilerin taslak ve uygulama aamalar ele alnabilir.

Yetkilendirme ve izin sistemi

Tm alanlar kapal sahaya giriin, geerli bir izin olmadan yasak olduu konusunda
bilgilendirilmelidir.

zin belgesi zerinde giri izni verilen kiiler isimlerini yazmaldr.

zni, yetkilendirilmi yneticiler vermelidir.

-Departman yneticileri

-Mdrler

-efler

-Ustalar

Kapal sahada alma izni

Kapal sahaya giri Kapal Saha Giri zni ile balar.

Kapal saha giri izni

Yeri ve tanm:

Giri nedeni:

zin verilen (Firma ismi):

zin sistemi gereklerine gre vasfl bir kii (SG uzman) yeri grmeli ve giri yaplacak
koullar deerlendirmelidir.

Kapal sahada alma izni

Giri yapacak kiinin maruz kalaca tm tehlikeler, yan ilemler, prosesler ve programl
iler gzden geirilmelidir. Tespit edilen her bir tehlike iin Kapal Saha Giri zninde
gerekli kar tedbirler tanmlanmaldr.
 Kilitleme/ Kart Asma

Kapal Saha Giri zni

Gerekler

Topraklama evet hayr

Kilitleme/Kart Asma evet hayr

Gerekli kar nlemler ayn zamanda tanabilir aletlerdeki topraklamadan kaynaklanabilecek

elektriksel oklarn nlenmesini de kapsamaldr.

Kapal sahada ve yaknndaki ekipmanlarda da kilitleme kart asma ekipman gerekebilir.

Gzc

Kapal sahaya giren kiiyi gzleyecek ve kapal sahann dnda bekleyecek olan ve
gerektiinde kapal alana giren kiinin dar kmasna yardmc olmak zere, acil yardm
aracak olan eleman.

Gvenlii Sorumlusu

Tehlikeleri deerlendiren, gereken ekipmanlar belirleyip Kapal Sahaya Giri znini

yaymlayan kiidir.

Gzleme / Kurtarma

Kapal sahada lenlerin %50sinin kurtarclardan olabilecei bilinmeli.

Acil durum ekipman ve Kiisel Koruyucu Donanm-KKD konusunda eitilmi olmallar.

Kapal sahann iinde

Kurtarma gerektiren, artlar ortaya karsa ve giri yapan kapal sahadan kendi bana
kamaz ise gzc derhal acil yardm armaldr!

e) Kullanlacak i ekipmanlar

Kiisel Koruyucu Donanmlar

Kapal Saha Giri zni

Gerekler

Gz korumas

evet hayr

Solunum korumas

evet hayr

Srekli Havalandrma

evet hayr

Vcut korumas

evet hayr

El korumas

evet hayr

Ayak korumas

evet hayr

Gz ve kafa yaralanmalar her zaman bir potansiyel olduundan gzlkler ve baret mutlaka
kullanlmaldr. lave olarak respiratr, emniyet ayakkabs, eldiven ve dier kkd olabilir.

Kurtarma ve Gvenlik Ekipmanlar

Normal bir gvenli bir giri veya k, ve acil kurtarma iin yntemler oluturulmaldr.
Sklkla vinli ayak, hayat ipi ve tm vcut koruyucu acil kurtarma ilerinde
kullanlmaktadr. Merdivenler basit ilerde giri ve k iin kullanlabilir..

Merakl tipleri ve o sahadan sadece gei yapanlar korumak zere bariyer konulmaldr.

Delikler ve aklklar allmad koullarda kapal tutulmaldr.

Hava maskeleri

Tehlikeli malzemenin konsantrasyonu zararl seviyede kalacak olursa, gvenli hava tedariki
iin maske kullanlmas gerekebilir.

kaz Levhalar

kaz levhalar yayalarn grebilecei ekilde yerletirilmeli. kaz levhalar tehlikeyi

ve gerekli faaliyeti kapsamaldr.

 LETM TEKNKLER
Prof. Dr. Elin YOLDACAN
Do. Dr. Ozan ENKAL

LETM
Duygu, dnce ya da bilgilerin akla gelebilecek her trl yolla bakalarna aktarlmasdr.
*ki insan birbirinin farkna vard anda balar
*Kiilerin syledii /sylemedii, yapt /yapmad her eyin anlam vardr.

Etkili iletiimin amalar

Kendimizi doru ifade etmek
Karmzdakini doru anlamak
Anlamak ve anlalmak

Szl letiim
Sesin tonu, vurgusu ve ykseklii iyi ayarlanmaldr
Gl bir girile balanmaldr
Konular arasnda yumuak gei olmaldr
Ak, net, anlalabilir szckler kullanlmaldr
Olumlu ynde, uygun dozda mizah yaplmaldr
Belli szck veya ifadeleri tekrardan kanlmaldr.

Szsz letiim
Beden dili
Yz ifadeleri gler yz, gz temas
Jestler, mimikler
Hevesli, cokulu grnmek
Kyafet
Oda iinde dolamak
Dikkat ekici hareketlerden kanmak
Yapay engellere dikkat etmek

letiimde;
Beden dili % 55
Ses tonu % 38
Szler % 7 etkilidir.

Dil ile iletiim

nsanlarn karlkl konumalar dille iletiimdir
Kiilerin ne syledikleri nemlidir...
Nasl syledikleri daha da nemlidir!
 Beden Dili

Beden Dilinin eleri

Beden Duruu
Mimikler
Jestler
Gz Temas
Ban Kullanm
Ayaklarn Kullanm
Mesafe
Oturmak in Seilen Yer
Oturma Biimi
Giysi ve taklar
D grnm

Mimikler

Evrensel yz ifadeleri

Mutluluk Korku fke Hayret

znt Tiksinti
Mesafe

EMPAT

Empati (eduyum) (duygudalk)

Yunanca "En-" ( i, iine, iinde) ve "-patheia" (duygu, ac, hissetme, alglama)
anlamndadr,
Ayn duygular hissetmedir.

Empati Uygulamalar
Dinlemeye gerekten istekli olunuz
lgili olunuz
Acele etmeyiniz
Soru sorunuz
Dinlediinizi beden diliyle belli ediniz
Tartmaya deil, anlamaya alnz
nce dinleyiniz, sonra konuunuz.
KAYNAKLAR

1. 6331- Sal ve Gvenlii Kanunu, 30.06.2012 tarih ve 28339 sayl Resmi Gazete
2. Sal ve Gvenlii Hizmetleri Ynetmelii, 29.12.2012 tarih ve 28512 sayl Resmi Gazete
3. Sal ve Gvenlii Kurullar Hakknda Ynetmelik, 18.01.2013 tarih ve 28532 R.G.
4. alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimlerinin Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik-
15.05.2013, 28648 R.G.
5. yerlerinde Acil Durumlar Hakknda Ynetmelik-18.06.2013, 28681 R.G.
6. Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortas Kanunu 16.06.2006, No 5510.
7. Sosyal Sigorta lemleri Ynetmelii, 12 Mays 2010 R.G.No: 27579.
8. Bilir N, Yldz AN. Sal ve Gvenlii. Ankara, Hacettepe niv. Yaynlar; 2004.

9. Kanserojen veya Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri

Hakknda Ynetmelik, 06.08.2013 tarih ve 28730 sayl Resmi Gazete

10. Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik,

12.08.2013 tarih ve 28733 sayl Resmi Gazete

11. Hijyeni lm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakknda Ynetmelik,

20.08.2013 tarih ve 28741 sayl Resmi Gazete
12. SGB-SGGM. Meslek Hastalklar Rehberi. Berk M, Onal B, Gven R. Ankara, 2011
13. SGB-SGGM. alma Yaamnda Salk Gzetimi Rehberi. Ankara, 2011
14. Gven, R, Editr: zyardmc. Mesleksel Hastalklar Kitab, Blm I, Mesleksel
Hastalklarna, Uluda n. Basmevi, Bursa, 2007.
15. SGB-SGGM. 5 Admda Risk Deerlendirmesi. Ankara, 2007.

16. Sal ve Gvenlii Risk Deerlendirmesi Ynetmelii, 29.12.2012 tarih ve 28512

sayl Resmi Gazete.

17. Anda M. Risk Deperlendirme Rehberi. stanbul, 2010.

18. Risk assessment. https://osha.europa.eu/en/topics/riskassessment
19. Pease A. Body Language-Beden Dili. Rota Yaynlar, stanbul, 1997.
20. Kak E. maj-letiim ve Beden dili. Hayat Yaynlar, stanbul, 2006.
21. McKay M, Davis M. letiim Becerileri, Brooker's Professional English, stanbul, 2006.
22. Dkmen . letiim atmalar ve empati. Sistem Yaynclk, stanbul, 2008.
23. Balta Z, Balta A. Bedenin Dili. Remzi Kitabevi, stanbul, 2009.
24. zgren A. . Dikkat Vcudunuz Konuuyor. Elma Yaynlar, stanbul, 2010.
25. Acar N.V. nsan likileri, letiim. Nobel Kitabevi, Ankara, 2010.