Pisidia Antiokheia Koloni Sikkeleri

T.
C
SLEYMAN DEMREL NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
ARKEOLOJ ANABLM DALI
KLASK ARKEOLOJ BLM DALI
YALVA MZESNDE YER ALAN PISIDIA ANTIOKHEIASI

ROMA KOLON SKKELER
YKSEK LSANS TEZ
DANIMAN
Do. Dr. Mehmet ZHANLI
HAZIRLAYAN
Erturul AKI
ISPARTA - 2011
NSZ
Arkeolojinin kk ama nemli eserlerinden olan sikkeler, gnmzde gerek

Arkeologlar, gerek Eski a Tarihileri, gerek de Sanat Tarihileri iin birok
konuda zm salayan nemli bir kaynak olarak grlmtr. M.. 7. yy.n
ortalarnda Lydiallar tarafndan bulunarak gnmze dein basmnn devam
etmesiyle gemiten gnmze dnemsel olarak tipolojisi, arl, malzemesi
deise de ilevi deimeyen nemli kaynaklardr.
Tarihi bir belge nitelii tayan sikkeler, yazl belgeler ve arkeolojik

buluntularla birlikte incelendiinde bizleri pek ok konuda bilgilendirirler. Sikke, bir
alveri arac olmasnn yan sra dnemin siyasi, sosyal, dini, mimari ve sanatsal
yaamndan da bilgiler aktarmaktadr. Ayrca kentlerin, devletlerin ve
imparatorluklarn ekonomik yaps hakknda da bilgiler sunmaktadr.
Antiokheia, Pisidia Blgesinde Romallarn koloniletirdii ve evre kentlere

gre nemli bir kavak noktasndadr. Kent M.. 1. yy.dan balayarak M.S. 3. yy.a
kadar sikke darp etmitir. Bugn kente ait sikkelerin byk ounluu Yalva
Mzesinde yer almaktadr.
Yalva Mzesinde yer alan Pisidia Antiokheias sikkelerini aratrmamda

bana her konuda yardmc olan ve yol gsteren deerli hocalarm Do. Dr. Mehmet
ZHANLI ve Yrd. Do. Dr. Aya ZCANa, konu ile ilgili mzedeki sikkeleri
yerinde incelememe izin veren ve gerekli kolayl salayan Kltr ve Turizm
Bakanl Kltr Varlklar ve Mzeler Genel Mdrl yetkililerine, Yalva
Arkeoloji Mzesindeki almalarm srasnda gereken yardm gsteren zgr
OMAK ve Burcu KARAKURT ELMLye, mze grevlilerine, antik
kaynaklara ulamak konusundaki yardmlar iin Glcan AROLUna,
almalarm srasnda bana yardmc olan rencilerim Ecem DKMTA, Selin
ZKAN ve Zekiye DNMEZ, Hazel KOa, ayrca benden maddi ve manevi
desteini esirgemeyen aileme sonsuz teekkr ederim.
ii
ZET
YALVA MZESNDE YER ALAN PSDA ANTOKHEASI ROMA

KOLON SKKELER
Erturul AKI
Sleyman Demirel niversitesi, Arkeoloji Blm
Yksek Lisans Tezi 95 sayfa, Haziran 2011-06-07
Danman: Do. Dr. Mehmet ZHANLI
Bu tezin amac, Yalva Mzesinde yer alan Roma Dnemine ait Pisidia
Antiokheia Antik kenti sikkelerinin; Pisidia Blgesi ierisinde kentin siyasi ve
ekonomik durumunun aratrlmas ve bu sre ierisinde Romann koloniletirme,
Romallatrma hareketlerinin sikkeler nda deerlendirilmesidir. Kentin, siyasi
ve ekonomik olarak Roma Dneminin deerlendirilmesi iin sikkelerinden
yararlanlmtr.
lk olarak, Lydiallarn kulland sikkeleri anlamamz iin gemiine

bakmamzda yarar vardr. Sikke, deme ve deiim arac olarak kullanlan, arl
ve ayar belli bir l sistemine gre otorite tarafndan belirlenmi, zerinde resim
bulunan metal paradr. nsanlar yerleik dzene gemeden nce ihtiyalarn
kendileri karladklar iin herhangi bir deiim gereksinimi sz konusu deildi.
Yerleik yaama ve toplayclktan reticilie gei ile rnlerin insanlar ve
sonrasnda toplumlar arasnda deiimi de sz konusu olmutur.
kinci olarak, sikkeler kronolojik olarak deerlendirilmitir. lk sikkeler

Lydiallar Dneminde altn ve gmn karm elektrondan baslmtr. Klasik
dnemde ise sikkelerin zerinde genellikle pagan tanr betimlemeleri ve kentlerin
armalar yer alrken Helenistik Dnemde sikke zerinde sikkeyi basan otoritenin
dnda sikke basmnda grevli magistratlarn isimleri de gemeye devam
iii
etmektedir. Roma Dneminde ise Roma mparatorlarnn portreleri arlkl olarak
yer alrken imparatorlar bunu bir siyasi propaganda arac olarak da kullanmlardr.
nc olarak, Pisidia Blgesinin tarihsel geliimi iinde Antiokheia Antik

Kentinin tarihine baktmzda kentin tarihi blge tarihiyle paralellik gstermektedir.
Blgede yaam Prehistorik Dnemden gnmze dein srmektedir. Hellenistik
Dnemde (M. 333) Byk skenderin blgeyi egemenlik altna almasyla ve M.
323te skenderin Babylonda lmesiyle imparatorluun topraklar halefleri arasnda
paylalmtr. Tm bu gelimelerden Anadolu ve Pisidia Blgesi de etkilenmitir.
Hellenistik krallklar arasnda sre gelen mcadeleden yaralanan Roma
mparatorluu Anadolu ve Pisidia Blgesini egemenlik altna almtr. M. 25te
Galatia kral Amyntasn ldrlmesiyle Antiokheia Antik Kenti Koloni olarak
adlandrld; bylece kent ve blge tarihinde bar salanarak, ekonomi glendi.
Drdnc olarak, kentte baslan Roma koloni sikkeleri tipolojik olarak

deerlendirilmitir. Pisidia Antiokheia Antik kenti M. 1. yyn ikinci yarsnda
imparatorluun koloni kenti ilan edilmitir. Bylelikle sikkeler zerinden kentin
Roma Koloni Dnemine ait ekonomisi hakknda bilgi edinilmektedir. Ayrca koloni
dnemi boyunca kentin imparatorluk tarafndan nasl Romallatrlmaya
alldn, bu politikann da yerel halklarn geleneklerine, dini inanlarna sayg
duyularak ince bir denge siyaseti izlendiini gstermektedir.
Anahtar Kelimeler: Sikke nedir? Sikkenin Tarihsel Dnm, Pisidia ve

Kent Tarihi, Pisidia Antiokheias Roma koloni sikkeleri.
iv
ABSTRACT
ROMAN COLONY PERIOD PSDA ANTOKHEA ANTIQUE CITY

COINS IN YALVA MUSEUM
Erturul AKI
Sleyman Demirel University, Archaeology Department
Post Graduate Thesis 95 page, June 2011-05-17
Counselor: Associate Professor Dr. Mehmet ZHANLI
The aim of this thesis is to investigate Roman Colony Period Pisidia

Antiokheia Antique city coins in Yalva Museum, to evaluate the citys in Pisidia
Region political and economical situation, in this process to appreciate Romes
colonize and assimilation actions taking the coins into account. To evaluate citys
colony period by means of politics and economics coins were utilized. In this
context, besides the importance of coins in historical period, it is a source for
branches as Archaeology Prehistoric Period and Art History. This source has been
changed over the past.
Firstly, it is useful for us to look upon its past to understand the work that was
found first by Lydians. Coin, used as a payment and exchange tool, its weight and
fineness are decided by the authority according to a specific measurement system, is
a a piece of metal with a picture on it. Before humans settled down, as they were
supplying their needs themselves, there was no need for exchanging. Goods being
changed among people and societies was under consideration with the progression to
settled life and from gathering to production.
Secondly, coins were evaluated chchronologically. The first coins in Lydian

Period were minted of electron mixture of silver and gold. While in the Classical
Period there were usually Gods descriptions and and citys emblems on the coins,
except the authority mented the coin, names of magistrats worked in menting were
mentioned in Hellenistic Period. In Roman Period, portraits of emperors were mostly
placed and the emperors also used this as a propaganda device.
v
Thirdly, when we scan Antiokheis Antique Citys history in Pisidia Regions
historical development, citys history is parallel to regions history. There has been
life in the region since Prehistoric Period. In Hellenistic Period Alexander the Great
controlled the region and after he died in Babylon in B.C. 323, land of the empire
was shared by his successors. The Anatolia and region were affected by all these.
The struggle among Hellenistic kingdoms, Rome Empires dominating Anatolia and
Pisidia, Amyntass being killed in 25 B.C. and Antiokheia Antique citys being
declared as a colony, there was peace and economic relief in citys and regions
history.
Forthly, when we look at Roman colony coins minted in the city, besides
coins being used as a propaganda device, they give information about citys
political, commercial history. Pisidia Antiokheia Antique city was claimed as a
colony city of empire in the second half of 1st century B.C. So, by coins, information
about citys economy in Roman Colony Period is gained. Also, during the colony
period how the city was being tried to go under assimilation by emperorship, this
policy was followed slightly by respecting traditions and religious beliefs of natives.
Key words: What is coin?, Coins Historical Transformation, Pisidia and

Citys History, P. Antiokheia Roman Colony coins..
vi
NDEKLER
NSZ ........................................................................................................................ ii
ZET.......................................................................................................................... iii
ABSTRACT ................................................................................................................ v
NDEKLER ........................................................................................................ vii
KATALOG VE RESMLER .................................................................................... x
EKLLER DZN ................................................................................................ xiii
TABOLOLAR DZN ........................................................................................... xiv
KISALTMALAR ..................................................................................................... xv
BLM I
GR
1.1. Konunun Tanm ve nemi ............................................................................... 1
1.2. Aratrma Metodu ve Amac ............................................................................. 1
BLM II
SKKE HAKKINDA GENEL BLGLER
2.1.Sikkenin Tanm ................................................................................................ 3
2.2. Sikkenin cadndan nceki Ticaret Anlay .................................................. 3
2.3. Sikke Darb ve Teknikleri.................................................................................. 4
BLM III
ROMA DNEMNDE SKKENN ORTAYA IKII VE TARHSEL
GELM
3.1. Roma mparatorluk Dnemi ehir Sikkeleri ..................................................... 7
BLM IV
HELLENSTK VE ROMA DNEMNDE PSDA BLGES
BLM V
PSDA ANTOKHEASI ANTK KENT
5.1. Snrlar ............................................................................................................ 12
5.2. Tarihi ............................................................................................................... 12
vii
BLM VI
PSDA ANTOKHEASI SKKELER
6.1. Ge Hellenistik ve Pisidia Antiokheias Roma Koloni Sikkeleri ................... 15
6.1.1. Tipoloji 17
6.1.1.1. Ge Hellenistik - Erken Roma Sikkeleri (M. 1. YY- M.S 1.YY) ... 17
6.1.1.2. Augustus (M. 27- M.S 14) .............................................................. 18
6.1.1.3. Cladius (41-54)................................................................................... 19
6.1.1.4. Titus (79-81)....................................................................................... 19
6.1.1.5. Hadrianus (117-138) .......................................................................... 20
6.1.1.6. Antoninus Pius (138-161) .................................................................. 21
6.1.1.7. Diva Faustina ..................................................................................... 22
6.1.1.8. Lucius Verus (161-169) ..................................................................... 23
6.1.1.9. Marcus Aurelius (161-180) ................................................................ 24
6.1.1.10. Faustina Junior ................................................................................. 25
6.1.1.11. Commodus (180-193) ...................................................................... 26
6.1.1.12. Septimius Severus (193-211) ........................................................... 27
6.1.1.13. Iulia Domna (193-211) ..................................................................... 28
6.1.1.14. Geta (211)......................................................................................... 29
6.1.1.15. Caracalla (211-217) .......................................................................... 30
6.1.1.16. Elegabalus (218-222) ....................................................................... 31
6.1.1.17. Severus Alexander (222-235) .......................................................... 33
6.1.1.18. III. Gordianus (238-244) .................................................................. 34
6.1.1.19. I. Philippus (244-249) ...................................................................... 35
6.1.1.20. II. Philippus (247-249) ..................................................................... 36
6.1.1.21. Traianus Decius (249-251) ............................................................... 37
6.1.1.22. Trebonianus Gallus (251-253) ......................................................... 38
6.1.1.23. Valerianus (253-260) ....................................................................... 39
6.1.1.24. Gallienus (253-268) ......................................................................... 40
6.1.2. Sikkeler zerinde Yer alan Tanr, Tanra ve Kahramanlar 42
6.1.2.1. Men: ................................................................................................... 42
6.1.2.2. Hermes: .............................................................................................. 44
6.1.2.3. Genius ................................................................................................ 44
6.1.2.4. Anthios ............................................................................................... 45
6.1.2.5. Fortuna ............................................................................................... 46
viii
6.1.2.6. Herakles.............................................................................................. 46
6.1.3. Antiokheia Sikkelerinin Arka Yz Tipleri 47
6.1.3.1. Koloni Tipleri ..................................................................................... 47
6.1.3.1.1. ift Sren Rahip ......................................................................... 47
6.1.3.2. Askeri Tipler ...................................................................................... 47
6.1.3.2.1. Kartal .......................................................................................... 47
6.1.3.2.2. Standart ...................................................................................... 48
6.1.3.3. Mitolojik Tipler .................................................................................. 48
6.1.3.3.1. Remus-Romulus-Kurt ................................................................ 48
6.1.3.4. Doa ile Balantl Tipler................................................................... 49
6.1.3.4.1. Horoz .......................................................................................... 49
6.1.3.4.2. Boa ........................................................................................... 49
6.1.3.5. Objeler-Atribler ................................................................................ 49
6.1.3.5.1. Karlkl Bereket Boynuzu-Kerykeion...................................... 49
6.2. Antiokheia Sikkelerinde Kentin Adlandrlmas ............................................. 50
7.DEERLENDRME ............................................................................................ 51
8. SONU .................................................................................................................. 55
KATALOG ............................................................................................................... 57
RESMLER .............................................................................................................. 76
HARTALAR ...........................................................................................................89
KAYNAKA ............................................................................................................90
ZGEM ..............................................................................................................94
ix
KATALOG VE RESMLER
Resim 1. Envanter No: 23474 .............................................................................. L.I/76

Resim 2. Envanter No: 1082 ................................................................................ L.I/76
Resim 3. Envanter No: 196 .................................................................................. L.I/76
Resim 5. Envanter No: 16019 ............................................................................. L.I/76
Resim 10. Envanter No: 1023 .............................................................................. L.I/76
Resim 11. Envanter No: 14944 ........................................................................... L.II/77
Resim 12. Envanter No: 1700 ............................................................................. L.II/77
Resim 13. Envanter No: 22607 .......................................................................... L.II/77
Resim 15. Envanter No: 102 ............................................................................... L.II/77
Resim 18. Envanter No: 1124 ............................................................................. L.II/77
Resim 19. Envanter No: 2551 ............................................................................L.III/78
Resim 20. Envanter No: 14379 .........................................................................L.III/78
Resim 21. Envanter No: 2623 ...........................................................................L.III/78
Resim 22. Envanter No: 114 ..............................................................................L.III/78
Resim 27. Envanter No: 1972 ........................................................................... L.IV/79
Resim 29. Envanter No: 14315 ........................................................................ L.IV/79
x
Resim 33. Envanter No: 14378 ........................................................................ L.IV/79
Resim 34. Envanter No: 911 ............................................................................. L.IV/79
Resim 35. Envanter No: 23385 ........................................................................... L.V/80
Resim 36. Envanter No: 2673 ............................................................................. L.V/80
Resim 40. Envanter No: 902 ............................................................................... L.V/80
Resim 41. Envanter No: 12065 ........................................................................... L.V/80
Resim 43. Envanter No: 2659 ........................................................................... L.VI/81
Resim 44. Envanter No: 896 ............................................................................. L.VI/81
Resim 45. Envanter No: 18640 ......................................................................... L.VI/81
Resim 48. Envanter No: 15010 ........................................................................ L.VI/81
Resim 51. Envanter No: 20304 ........................................................................ L.VII/82
Resim 52. Envanter No: 169 ............................................................................ L.VII/82
Resim 53. Envanter No: 16251 ....................................................................... L.VII/82
Resim 55. Envanter No: 1172 .......................................................................... L.VII/82
Resim 56. Envanter No: 993 ............................................................................ L.VII/82
Resim 59. Envanter No: 15020 ....................................................................... L.VIII/83
Resim 60. Envanter No: 20315 ...................................................................... L.VIII/83
Resim 62. Envanter No: 2012 ......................................................................... L.VIII/83
xi
xii
EKLLER DZN
ekil 1. Antik ada Sikke Basm .............................................................................. 4
ekil 2. Yalva Mzesine Satn alma ve Ba Yolu ile Gelen Sikkelerin l ve

lelere Gre Dalm .................................................................................87
ekil 3. Yalva Mzesindeki Pisidia Antiokheias Koloni Sikkelerinin Kronolojik
Dalm. ......................................................................................................88
xiii
TABOLOLAR DZN
Tablo 1. Yalva Mzesindeki Pisidia Antiokheia Koloni Sikkelerinin Dalm ......84

Tablo 1.1. Yalva .......................................................................................................84
Tablo 1.2. Gelendost ..................................................................................................85
Tablo 1.3. Isparta .......................................................................................................85
Tablo 1.4. Konya ........................................................................................................85
Tablo 2. ahlarn, Sat ve Ba Yoluyla Getirdii Pisidia Antiokheias Koloni
Sikkeleri .......................................................................................................86
xiv
KISALTMALAR
AE : Bronz
A.Y : Arka Yz
AR : Gm
ev : eviri
d. : doru
Gr. : Gram
.Y : n Yz
R : Resim
Ref : Referans
Y.Y : Yz Yl
xv
BLM I
GR
1.1. Konunun Tanm ve nemi
nemli bir yazl belge nitelii tayan sikkeler, bulunduu alann

adlandrlmasnda, tarihlendirilmesinde ve anlamlandrlmasnda nemli bir grev
stlenmitir. Sikke zerinde grlen lejantlar, darphane ismi, tarihler, imparator
portreleri, tanr ve tanra betimlemeleri kentin: sosyal, dini, siyasi, tarihi, askeri ve
sanatsal alanda nasl bir deiim ve dnm gsterdiini anlatmaktadr. Bu
balamda gnmzde Isparta li, Yalva lesi snrlar ierisinde yer alan Pisidia
Antiokheias antik kentine ait birok sikkeyi barndran Yalva Arkeoloji Mzesinde
bulunan Ge Hellenistik ve Roma Koloni sikkeleri, kentle ilgili siyasi, tarihi, kltrel
ve ticari bilgiler vermesi bakmndan bu alma kapsamnda incelenmitir.
Pisidia Blgesinde yer alan ve Augustus Dneminde Colonia Caeserae ve Res

Gestae Divi Augusti unvan almas ayrca bir Roma Garnizonu olarak Roma
Dneminde ayaa kaldrlan kentin sikkeleri, ayr bir neme sahiptir.
1.2. Aratrma Metodu ve Amac
Yapm olduum bu almada Yalva Mzesinde yer alan Pisidia

Antiokheias Roma Dnemi Koloni sikkeleri bal altnda bugn Yalva
Arkeoloji Mzesinde korunan ve bugne kadar allmam olan bu sikkeleri
inceledim.
almamdaki temel ama, Yalva Arkeoloji Mzesinde bulunan Pisidia

Antiokheia sikkelerinin deerlendirmesini yapp, elde bulunan sikke rneklerine gre
kent hakknda baz sonulara ulamaktr. almada ilk i olarak Kltr Bakanl
Antlar ve Mzeler Genel Mdrlnden alnan izinle Yalva Arkeoloji
Mzesindeki sikkelerin kayt altnda tutulduu envanter defterleri incelenerek kente
ait sikkeler tespit edilmitir. Daha sonra envanter numaralarna gre fotoraflar
ekilip nce kendi ilerinde kronolojik daha sonrada tipolojik olarak ayrlmlar, her
sikkenin ayr ayr incelenmesi ve fotoraflarnn ekilmesi ile katalog haline
1
getirilmitir. Ayrca sikkeler incelenip eitli kaynaklardan yaralanlarak envanter
defteri ve sikkelerin tipolojileri kontrol edilmitir.
2
BLM II
SKKE HAKKINDA GENEL BLGLER
2.1.Sikkenin Tanm
Sikke, zerinde onu darp eden devlet veya kent tarafndan konulan birtakm
resimlerin, yazlarn basl olduu metal bir deme aracdr. Devlet bu paray basar
ve sonra geri almay taahht eder ki bu taahht bir anlamda itibar ve gvenle
ilikilidir1. Ayrca, sikkeler Antik dnemde kentlerin ve devletlerin varln
gsteren, belirli bir corafyada ve blgede yaayan halklar temsil eden ticari,
kltrel ve tarihsel belge nitelii tayan zaman zaman propaganda amacyla da
kullanlan iletiim aracdr.
2.2. Sikkenin cadndan nceki Ticaret Anlay
nsanlarn henz yerleik dzene gemedikleri dnemlerde para dncesi

bilinmiyordu. Kendi gereksinimlerini kendileri karlamaya altklar iin, mal
deiimi (takas) veya maln deerini saptamak ancak yerleik dzene geildikten
sonra ortaya kmtr2.
Neolitik Dnemle birlikte insanlar yerleik hayata gemi bunu takip eden
dnemlerde tarm ve ticaretin gelimesiyle birlikte ticaret ortaya kmtr. Tarm ve
ticaretin ortaya kmasyla dei toku (takas) sistemi deme ekli olarak ortaya
kmtr. Takas sistemiyle birlikte al verite deerli olarak grlen eyalar,
buday, arpa, at, inek, kz derisi, metal ubuklar ayakl kazan kullanlmtr.
M.. 624 Drakon kanunlarnda hayvan olarak tespit edilmi cezalar bulunmaktadr.
Latincede para demek olan Pecunia kelimesi ise, hayvan manasna gelen Pecusdan
tremitir. Homeros destanlarnda ise hayvanlar artk para deil, kymet ls
olarak deerlendirilmitir3.
Ticaretin ve ilikilerin artmasyla birlikte hayvanlar l olarak kullanmdan

km takas usul yerini Lidyallarla birlikte Para olarak adlandrlan metal paraya
1
Tekin 2006, 1.
2
Tekin 1998, 22.
3
a.g.e., 22-23.
3
brakmtr4. M.. 7. yz ylda takas usul yerini Bat Anadolu ehir devletlerinin ve
Lidyallarn kara ve deniz ticaretinden pay almak istemesiyle blgede sikke
baslmaya balanmtr.
2.3. Sikke Darb ve Teknikleri
Bat Anadoluda M.. VII. yy. ortalarnda kullanlmaya balanan sikkeler

elektrondan yaplmaktayd. Eriyik haldeki sikke metali dz bir zemine dklerek
eki ile vurularak dzeltiliyordu. Bu yntemde ortaya kan eki izleri zamanla
sikkelerin resmi olarak iaretlenmesi fikrini ortaya karmtr5.
Sikke darb Argyrokepeion ad verilen darphane6de gerekletirilirdi.

Genellikle kentlerin merkezinde bulunan darphaneler, ok nemli kentler, bakentler
ve varl kantlanm yerler haricinde ok byk yap kompleksleri deildir. Zaten
darphane iin gerekli olanlar ok karmak bir zellie sahip deildir ve byk bir
ihtimalle sadece ihtiya olduunda kullanlm olmaldr. Darphanenin ileyii ve
kullanlan teknoloji hakknda gravrler, gnmze kadar gelen kalplar ve yaplan
incelemeler hakknda bilgi vermektedir. zerinde darp iinin yapld bir rs, sikke
pulunu stmaya yarayan bir ocak, bu pullar tartmak iin kullanlan tart, kalp
hazrlamada kullanlan aletler, stlan pulu rse tutup tamak iin maa, eki ve st
kalp stampas gerekmekteydi7 (ekil 1).
ekil 1. Antik ada Sikke Basm
4
Atlan 1976, 1-3.
5
a.g.e., 3.
6
Tlay 2006, 28.
7
Tekin 1998, 23.
4
nceleri ubuk haline getirilmi madenlerden kesilerek elde edilen sikke pulu
zamanla daha dzgn formlarda pul elde etme gibi teknik nedenlerden dolay madeni
stp kalba dkme yntemiyle elde edilmitir. Sikke darbnda nceleri tek kalp
kullanlmtr8. rs zerine ters ve ibkey olarak n yz kalb ilenir ya da nceden
hazrlanm kalp yerletirilir, stlan sikke pulu rs zerine koyulur ve bunun
zerine yerletirilen stampaya ekile vurularak kalbn dz ve dbkey olarak
sikke puluna gemesi salanrd9. Bu yntemle elde edilen sikkenin arka yz ya
kaba braklr ya da kazma yntemiyle izgisel, geometrik ekillerle doldurulurdu.
Zamanla arka yz iin de eitli kalplar yaplm, rs kalb ile n yz, stampa
kalb ile arka yz betimi tek bir ilemle oluturulan sikkeler elde edilmitir. Ayrca
alt kalba metal eriyii dorudan dklerek de ayn yntem uygulanmtr. Bu
ilemde sertletirilmi bronz kalplar kullanlrd. Bu yntemin uygulannda st
kalp alt kalba gre daha abuk anrd. Yaplan denemelerde bir alt kalptan 10-15
bin civarnda, st kalptan ise bunun yars kadar darp yaplabildii grlmtr. Bu
yntem ok sayda sikkenin incelendii numismatik almalarnda kalp ilikilerini
ortaya koymak ve bir darphanenin bast sikkelerin belli bir sralamaya gre
dzenlenmesinde kullanlmaktadr10.
8
Atlan 1976, 3.
9
Tlay 2006, 187.
10
Atlan 1976, 3.
5
BLM III
ROMA DNEMNDE SKKENN ORTAYA IKII VE TARHSEL

GELM
Romann Cumhuriyet Dnemi (M.. 289-230) sikkeleri de Hellenistik

Dnem sikkeleri iinde deerlendirilirler. Fakat bu sikkelerin tarihsel sreci
tartmaldr ve kesin bir ekil almamtr. talya yarmadasnda da sikkenin
icadndan nce parann eitli aamalar geirdii ve Yunan corafyasnda olduu
gibi, burada da hayvanlarn para olarak kullanld Latincedeki Pecunia ve Peculatus
kelimelerinden anlalmaktadr11.
Aes Rude: ham bakr denilen ve tartlarak kullanlan para ekli talyada,
M.. 10-3.yylar arasnda kullanlmtr. Aes Rudeyi, Aes Signatum (Damgal
bakr) denilen para ekli takip etmitir12. Romann, ilk ar bakr sikkesi olan ve
dkme suretiyle elde edilen Aes Grave13, Romann orta talya hkimiyetini kurduu
Samnit harpleri sonunda baslmtr.
Romada 289dan itibaren bir birine paralel olarak birok As serisi baslm
ve btn I. Kartaca harbi esnasnda (M.. 264-241) sikkelerin ne tiplerinde, ne de
arlklarnda her hangi bir deiiklik yaplmamtr. Sikke zerindeki Prora, 338de
Romaya kar ayaklanan Latinlere kar kazanlm olan Antium Deniz zaferi ve
perian edilen dman donanmasn veya konsul C. Duiliusun I. Kartaca harplerinde
kazand ilk deniz muharebesini hatrlatmak maksadyla konmutur.
Romann Tarent ve Pyrrhos savalar neticesinde Gney talya hkimiyetini

kurduu 269 tarihinde ise Romann Roma-Campania gm sikkeleri ad verilen ilk
gm sikkeleri baslmtr. Romann asl gm sikkesi olan Denarius ise M.. 187
ylndan itibaren baslmaya balanmtr14.
11
Atlan 1976, 18.
12
Baydur 1998, 13.
13
Tulay 2001, 175.
14
a.g.e., 2001, 65-66.
6
Romada ilk darphane M.. 289da capitol da Juno Moneta mabedi yannda
15
alm , bu isim sonradan darphaneye gemitir. lk gm sikkeler iin ise Roma,
Ostia, Beneventum ve Tarent darphaneleri kullanlmtr. Buna ramen bu
darphanelerin idaresi de Romadan yaplmaktayd. Roma darphanesi M.. 41de
kapatlm, sonra tekrar Caligula zamannda devaml olarak faaliyete gemitir16.
mparatorluk dnemiyle (M.. 30- M.S 284) birlikte sikke basma yetkisi
dorudan doruya imparatora gemitir. Roma mparatorluk dneminin esas sikkesi
yine Aureusdur. Bu devrin ikinci nemli sikkesi, ilk defa mparator Caracalla (211-
217) zamannda baslm ve adn mparatorun adndan alm olan
Antoninianusdur17. Diocletianus zamannda ise bu sikkenin yerini Follis almtr18.
Roma mparatorluu dneminde devlet sikkeleri yannda baka sikkelerde

baslmtr ki bunlardan birisi Eyalet sikkeleridir. Bunlarda devlet namna basldklar
halde, devletin her tarafnda deil, belirli eyaletlerin snrlar dhilinde geerli idi. n
yzlerinde mparator portre, isim ve unvanlar; arka yzlerde eitli tipler yer
almtr. Suriye Eyaleti sikkeleri gmten tetradrahmi olarak yalnz Antiokheia
sonra Tyros ve dier Suriye ehirlerinde baslmlardr. Yazlar Yunanca, arka
yzlerde ekseriya kartal resmi vardr. Douda baslm olanlarn zerinde yaz
Yunanca, Batdakilerde Latincedir.
Eyalet sikkelerinin dnda, idare altndaki krallarda sikke basmlardr ki

bunlardan en nemlisi Bosporos Krallarnn altn sikkeleridir. M.S. 3. yy. sonunda
bakr sikke haline gelmiler ve I. Constantinus (306-337) zamannda ortadan
kaldrlmlardr19.
3.1. Roma mparatorluk Dnemi ehir Sikkeleri
Roma mparatorluunun Grek ehirleri tarafndan baslan yerel ihtiyalar

karlamak zere baslm olan bakr sikkelerdir. Sikke basma hakk onlara
mparator Augustus ve dier mparatorlar tarafndan verilmitir. Bat Eyaletlerindeki
15
Howgego C. (ev. Ouz Tekin) 1998, 31.
16
Atlan 1976, 19-21.
17
Tulay 2001, 24.
18
Tulay 2001, 85.
19
Atlan 1976, 21-23.
7
ehir sikkelerinin basmna 1. yyda son verilmitir. Buralarda Devlet sikkeleri
kullanlrken, Douda mparatorluun, o yllarda zelliklede M.S 2. yzyln 2. yars
ile 3. yzyln birinci yarsnda her sahada ilerlemeye uygun olarak saylar gittike
artan Grek ehirlerinin sikkeleri mparator Gallienus (M.S. 253-268), baz yerlerde
ise mparator II. Cladius (M.S. 268-270) veya Tacitus (M.S. 275-276) zamanna
kadar devam etmitir.
Diocletianus sikke reformunda sikke basma messeselerini de kknden

deitirmi ve bu yeni tekilat bundan sonra devaml olarak kalmtr. Bu reformda
devlet, eyalet ve ehir sikkelerinin yan yana baslmalar ekline kati olarak son
verildi ve yalnz devlet sikkeleri basld. mparatorluun her tarafnda kurulan ve
merkezden idare edilen 20 darphane, madenden sikke basmakta ve sikkeler
zerinde kendilerini belli etmektedirler. Tek veya birka harfle gsterilen
darphaneler, sikkelerin arka yzlerinde ve kesit iinde yer alyordu. Bylece R=
Roma; TR= Trier; SSC= Siscia; Con= Constantinopolis; A= Alexandreiay
gstermektedir.
Bu dnem sikkeleri zerinde mparator unvan ve isimleri kullanlrken

Cumhuriyet Dneminde grlen memur isimleri de kaldrlmtr. Ayrca
mparatorlar sikkeler zerinde kendilerini boncuklardan ve talardan yaplm
diadem, nimbus, ssl mifer veya silahlar, ssl elbiseler ve ucunda kartal bulunan
asa ile tasvir ettirmilerdir. Arka yzde ise sk kullanlan baz ksaltmalar yer
almtr, bunlar: Gloria Exercitus= ordunun zaferi, Salus Rei Publicae= herkesin
sal eklinde yer almaktadr. Romann bu ge dneminde pagan inancna ait tanr
ve dini motifler yer alrken Bizans Dnemiyle birlikte pagan inancna ait motifler
ortadan kaldrlm ve Hristiyanl sembolize eden iaretler yerini almaya
balamtr20.
20
Atlan 1976, 23-28.
8
BLM IV
HELLENSTK VE ROMA DNEMNDE PSDA BLGES
Makedonya kral Byk skender M.. 334 ylnda Helles Pontusu geerek
Anadoluya ayak basar. Ayn tarihte Granikosta yapt savata Pers kuvvetlerini
malup ederek sratle Bat Anadolu ehirleri zerine yrr ve Lykiay olduka
kolay bir ekilde kendine balar.
Byk skender, Pamphilya ehirlerinden Perge, Side ve Aspendosu aldktan

sonra Pisidiann engebeli arazisini ap Phrygiaya gitme niyetindedir. skender
bylelikle Pisidiallara gvde gsterisi yapacakt ancak dnd gibi olmad.
Milyas ve Yenice boazna geit veren Yenice Boaznn Termessoslular tarafndan
kapatldn grd. Birka gn kaybeden skender iin uzayacan anlaynca
kuatmadan vazgeti. Termessoslulara dman olan Selgeliler skendere dostluk
teklifine gelirler ve kral onlarla anlama yapar ve Selgeliler sonuna kadar skendere
sadk kalrlar. skender Selgelilerin ve Pergelilerin yardmyla Deme Boazndan
Sagalassosa ular ve etin savalar sonunda buray da alr ancak savatan kaan
birok Pisidial askerin yok edilmesi amacyla skender, Arrianosa sefere kma
grevini verir. Arrianos Pisidiada bulunan ehirlerin bir ksmn sava zoruyla bir
ksmn da bar yoluyla alr.
Byk skenderin Sagalassosa kadar kuzeye ktktan sonra tekrar gneye

ve douya giderek btn Pisidia ehirleriyle temas etmesi mmkn deildir.
Arrianos'un bu ifadesiyle Byk skenderin yolu zerindeki Pisidia ehirlerini
kastettii dnlebilir. Yine Arrianos, kraln, Sagalassostan itibaren, beinci gnde
Kelainaiye vasl olduunu kaydeder. Buda dncemizi hakl gsterecek bir delil
olabilir.
Blgenin sava ve zgrlne dkn halk, engebeli arazi nedeniyle hafif

silahlar kullandndan, iyi tahkim edilmi ve stratejik konumlu ehirlerine ramen
Byk skenderin muhteem Makedon falanksna kar koyamamlardr. Byk
skender M.. 333 ylnda Lykia ve Pamphylia satrap tayin ettii Nearkhos'a
eyaletin tanzimi dnda Pamphylia ve Pisidia'da alnamam olan yerlerin zapt
9
grevini de verdi. Bu durumun Pisidia zerinde skender mparatorluu ynnden
pek etkili sonular olmamtr. Bunu diadokhlar devrinde ki olaylardan
anlamaktayz. Byk skenderin haleflerinin birbirleriyle yaptklar mcadeleler
esnasnda, hemen pek az zarar gren Pisidiallar, hrriyetlerini korumulardr21.
Byk skender 13 Haziran 323de Babylonda ldnde, salnda

yaplmasn n grd dounun fethi byk lde tamamlanmtr. Tunadan
ndusa ve Aral glnden Msr ilerine kadar uzanan geni topraklarda eitli uluslar
imparatorun varlyla bir arada duruyorlard. mparator yerine varis brakmadan
lnce imparatorluk sarslmaya balad. Makedonya yasalarna gre, yeni kral ordu
meclisi seme yetkisine haizdi ama meclis kral seemedi skenderin ailesinden de
seilecek sfatlara sahip kimse olmaynca i karklklar boy gstermeye balad.
Bylece topraklar skenderin halefleri arasnda ynetilme kargaasna yol at.
skenderin fethettii topraklarda karklk hkim olup bundan kk Asya da zarar
grmtr.
M.. 307'de Antigonos Monophtalmos'un ynetimine giren Pisidia, M.. 301

ylnda psos Sava'nda galip gelen Seleukoslar'a baland. III. Antiokhos'u yenen
Roma tarafndan Apameia Bar (M.. 188) ile Bergama kral II. Eumenes'e verildi.
M.. 133te Asia Eyaleti resmi olarak kurulduu tespit edilmekle beraber,
Aristonikonun isyan bu yeni ele geen blgenin hemen organize edilmesine engel
olmutur. Eyalet ancak bu isyann M.. 129 ylnda M. Perperna tarafndan
bastrlmasndan sonra, Manius Aquillius tarafndan kurulmutur. Augustus
zamannda M.. 25 ylnda Roma'nn Galatia Eyaletine dhil edildi ve bu dnemde
blgenin nemli ehirleri olan Antiokheia, Kremna, Olbasa ve Komama
koloniletirildi. Vespasianus Dneminde M.S. 74 ylnda Lykia ve Pamphylia ile
birlikte yeniden rgtlendi. Roma uygarlnn blgeyi etkisi altna almas
balangta ok yava olduysa da kentleme II. yzylda hz kazand ve blge Roma
yaplaryla donand.
eitli imparatorlarn destekleriyle, M.S. II. yy.n sonuna kadar blgede

youn bir imar faaliyeti olduu gzlemlenir. Yeni yollar, blgenin ehirlerini
21
zsait 1985, 123 vd..
10
birbirine balad. mparatorluk kerken bile, zellikle Termessosta ve dier btn
Pisidia ehirlerinde birok yap vard. nc yzyln ortalarndan balayarak, asiler
dou Pisidiada g kazandlar ve Kremnay zapt ederek buray s olarak
kullandlar. mparator Probus (M.S. 276 282 yllar arasnda hkmdarlk yapt)
Kk Asyaya geldi ve blgeyi ekyalardan temizledi.
M.S. 4. yy.n ilk yllar, Pisidia ehirlerinin knn balangcna iaret

eder. Bu sre ierisinde koloniler arasnda enteresan bir durum geliti. Blgede
birok Roma vatanda yaamasna ramen Yunanca sadece yaz dilinde kullanlan
Latinceden daha yaygnd. Bildirgeler hem Yunanca hem de Latince olarak iki resmi
dilde yazlyordu ve bylelikle insanlar bildirgeleri anlayabiliyorlard. M.S. 297
ylnda Diocletianus'un dzenlemesiyle blge Lykia ile birlikte Diocesis Asiana adl
ynetsel blme katld22.
22
zsait 1985, 27-102.
11
BLM V
PSDA ANTOKHEASI ANTK KENT
5.1. Snrlar
Pisidia Antiokheias, Akdeniz, Ege ve Anadolu blgelerinin kesitii

Gller Yresinde, Isparta iline bal Yalva ilesinin yaklak 1 km.
kuzeydousunda bulunmaktadr. En yksek noktasnda 1236 metreye ulaan bir
tepenin zerine kurulu kentin kuzeyinde, gneybat ynnde Gelendost ilesini
geerek Eirdir Glne ulaan Anthius nehri akmaktadr. Kentin kurulu olduu
arazi douda Sultan Dalar, kuzeyde Karaku Da, gneydouda Kzl Da,
gneybatda Kirili Da ve Eirdir Glnn kuzey sahiliyle evrilidir.23
5.2. Tarihi
20. yyln balarnda Pisidia Antiokheia kenti Sir W. M. Ramsey tarafndan

aratrlmtr. Pisidia Antiokheias da Apollonia gibi bir Seleukos kolonisidir. Fakat
kurulu tarihini kesinlikle bilemiyoruz. Kent, Seleukos kral I. Antiokhos tarafndan
kurulmutur. Byk Antiokhos ile Apemeia bar grmeleri srasnda (M.. 190-
188) Antiokheia, Magnesia ad Meanderdan getirilien kolonistler tarafndan
koloniletirilmitir24.
M.S 189da Romallarn Byk Antiochus karsndaki zaferinden sonra

Antiokheia zerk duruma gelmitir. Galatia ve Pisidia Blgelerinin sorumlusu
Amyntasn idaresi altna girinceye kadar durumunu korumutur. Fakat onun bu
dnemdeki tarihi hakknda bilgimiz bulunmamaktadr. M.. 39-36 yllar arasnda
bir tarihte Amyntasn idaresi altna giren Antiokheia onun M.. 25te
ldrlmesiyle blgenin btn ehirleri gibi Galatia eyaletine dhil edilmitir.
Yukarda da deindiimiz gibi Antiokheia M.. 25te veya biraz sonra

Coloniae Caesarea adyla Roma kolonisi stats verilmitir25. mparator
Vespasiann M.S. 76da 80. Konsulln dzenlemesi ve onun ansna sikke
23
zsait 1985, 131-134.
24
Kryzanowska 1970, 13-14.
25
zsait, 1985, 131-134.
12
bastrmas; ayrca kolonilerin 100. yl kutlanmasyla, kurulu yl M.. 25 olarak
sabitlenmitir.
mparator Augustus dneminde, Pisidia koloni kentleri Antiokheia hari ortak

zellik gsterirler; bu durum iin ak nedenler vardr: birincisi tarihlerinde srekli
belirsizlik vard; ikincisi nceki dnemleri varsaymlar zerinden tartld iin ayn
ama ve ayn zamanda kurulduklar dnlmektedir; aslnda amalar tek tip Pisidia
medeniyeti yaratmakt.
Antiokheia evresinde Pisidiann tepelerini aarak, Apolloniadan

Iconicuma uzanan yol hatt, ehrin nemli ticari merkezlere balanmasn salad.
ehir Sultan Dalar eteklerine ina edilmiti ve Gneye, Douya, Batya bakan
krsal kesimi evreliyordu. Saldrlar sadece Pisidiann i tarafndan gelebiliyordu.
Dier yandan Phrygiann kuzeydou blmlerine eriim salanabiliyordu.
Antiokheiann bu blgede koloni olarak kurulmasnn asl nedeni ok gl askeri
nlemler almakt26.
Beinci ve yedinci alayn emekli askerleri (Lejyonerler) Antiokheiaya

yerletiler; bylece kentte yaayan halk daha fazla hakka sahip oldu ve yerleenlerle
kaynamaya balad27.
ehir pek ok Latince yaztnda kantlad gibi yaklak olarak iki yzyldan
fazla statsn korumutur. Pisidiada kurulan koloniler iinde en fazla
Romallatrlm kent Antiokheia idi. ehre IUS ITALICUM bahedildi.
Koloninin resmi dili Latince idi, fakat halk Yunanca konumaktayd. ehrin
yneticilerinin imparatorluk ailesi ve onlarn akrabalaryla srekli bir iliki iinde
olduklarn inaa edilen yaplarn isim ve fonksiyonlar ve ele geen yaztlar
aklamaktadr.
Latincenin M.S. 295 ylna kadar resmi dil olarak kullanldn imparator ve
Legatlar iin olan yaztlar kantlamaktadr. Fakat bu tarihten sonraki Decurionlarn
(koloni senatrleri) protokolleri ounlukla Yunanca yazlmtr. Sikkeler zerinde
de II. Cladius (M.S. 268-270) dneminin sonlarna kadar Latince ibarelere rastlanlr.
26
Levck 1967, 100-120.
27
13
Daha sonra Latincenin yerini Yunanca almtr. Bunu yaztlarda ve Tanr Men iin
adaklarda Latince orannn Yunancaya nazaran ok azalmasndan da anlamaktayz.
Kolonide yaayan pek ok kii imparatorluk idaresinde grev almtr.

Bunlar arasnda M.S. 90 ylnda dou eyaletlerinde I. Konsl C. Caristanius
Frontodur. Traianus zamannda, Anicius Maximusu Bithynia eyaleti Prokonsl
olarak grlr.
Antiokheia, M.S. 3. yyn hemen sonunda kurulan geniletilmi Pisidia

eyaletinin Metropolisi olmutur. Kilise kaytlarndan anladmza gre, ehir Bizans
Dneminde de nemini korumutur28.
28
zsait 1985, 131-134.
14
BLM VI
PSDA ANTOKHEASI SKKELER
6.1. Ge Hellenistik ve Pisidia Antiokheias Roma Koloni Sikkeleri
Antiokheiann tarihini renmek iin sikkelerini incelemek yerinde olacaktr.

ehrin bilinen en eski sikkeleri M.. 1. yyn sonuna tarihlenmektedir. Koloni ncesi
sikkelerinde ounlukla tanr Men grlmektedir29. Ayrca koloni dnemi ncesine
ait sikkelerde kentin ismi ANTI OXEN olarak gemektedir. Kentin, zerinde Tanr
Men bulunan sikkelerinde, Phryg bal grlmektedir. Bunlarn yan sra arka
yznde Boa ve Rozet bulunan sikkeler de yer almaktadr.30
Kataloglarda grlen sikkeler genellikle Roma mparatorluu dnemine aittir.

Augustustan (M.. 27-M.S. 14) balayarak I. Theodosius (M.S. 379-395)
Dnemine dek devam eder31.
Erken dnem, Antiokheia sikkeleri zerindeki betimlemeler Roma

kolonileriyle ayn zelliklere sahip figrlerden oluuyor. Bu tr betimlemeler Pisidia
ehrinin dnda, Antiokheia gibi Roma smrgesi olan dier Orta Anadolu
ehirlerinde de grlr. Bu resimler bir taraftan Roma ile koloni birlemesinin altn
izerken, dier taraftan koloni kuruluunun davranlarn anmsatr. Bu tr
ekillenmi betimlemeler, smrge iin tahsis edilmi topraklarn snrlar; iki kzle
birlemi bir sabann yardmyla izilerek bir ya da iki canly temsil eder. Augustus
Dnemi sikkelerinin arka yznde de ayn betimlemeyi grebiliriz.
Pisidia Antiokheia ehrine ait sikkelerde CC harfleriyle birletirilmi bir

ifti adam betimlemesi grebiliriz. Titus zamanndan itibaren, Coloniae Caserea
Antiokheia, lejantlarnn grld ok sayda sikke baslmtr. Antiokheia sikkeleri
zerindeki bu figr, ifti bir adamn betimlemesi, Severuslar Dneminde grlr ve
Gallienus zamanna kadar devam eder.
29
zsait 1985, 131-134.
30
31
Talalan 1997, 16.
15
Anadolunun dier Roma kolonilerinde, ehirlerin smrgeci zelliinin
altn izmek iin, iftilik yapmakta olan insan betimlemesi grlmektedir.
Smrgeci karakter figrlerinin arasnda, askeri ekilleri temsil eden arka yz
betimlemeleri, az bir grubu oluturur. Roma sikkelerinde bu daha sk grlr.
Marcus Antoninusun askeri betimlemeleri zerindeki balantlar, Vespasianus
Dneminden Septimius Severus Dnemine kadar ar basmaktadr.
III. Gordianus Dnemindeki sikkelerde Vexillumun iki yannda yer alan iki
kartal, bu dnemin karakteristik bir zelliidir. Daha sonra kartallar, iki signa ile yer
deitirir. Antiokheiann ge dnem sikkelerindeki bu resmin skl muhtemelen
Perslere kar olan kyller tarafndan canlandrlm, 3. yyn ikinci yarsnda bu
ehirde diriltilmi askeri gelenein nemini verir.
ehrin smrge zelliiyle btnlemi daha ok yaygn olan bu

betimlemelerin yannda, zel bir yeri olan IUS ITALICUMun kazanlmasn
kutlamak iin bir betimlemeyle Antiokheiann sikkelerinde karlaabiliriz. IUS
ITALICUM, Forum Romanumda kurulan Marsyas heykeli ile sembolize edilmitir.
Bu heykelin resimleri bu hakk kazanan btn Roma kolonilerinin sikkelerini
sslemektedir. Antiokheia sikkelerinde, bu betimlemeler Antoninus Pius ve Marcus
Aurelius zamannda baslmtr32.
mparatorluk dnemi sikkeleri zerinde yer alan betimlemeler, n yzde;

Hermes, Kerykeion, Herakles veya Men ba, arka yzde; Horoz, Olak tasviri
vardr. Kentin ismi bu sikkeler zerinde Anti Colo, Antioch, Coloniae ve Antioch
Colo olarak geer. Roma koloni sikkelerinin n yznde mparator veya einin
profilden, arka yzde; Zeus, Athena, Artemis, Apollon, Hermes, Dionysos, Kybele,
Genius Signum ve tapnak tasvirlerine rastlanlr. Bu sikkeler zerinde, Ant Col, Col
Caes Antioch, Antioche Ge Col Ca, Coloniae Antioch, Antioch Fortuna Coloniae,
Anti Coloni SR eklinde kentin ismi belirtilmitir.
32
16
Sikkelerden, koloninin M.S. 3. yyda en iyi seviyesine ulatn
anlamaktayz zira kent M.S. 3. yyn sonlarnda kurulan geniletilmi Pisidia
eyaletinin metropolisi durumuna gelmitir.33
6.1.1. Tipoloji
6.1.1.1. Ge Hellenistik - Erken Roma Sikkeleri (M. 1. YY- M.S 1.YY)
Ge Hellenistik - Erken Roma sikkelerine ait katalogda sekiz adet sikke

bulunmaktadr. Sikkelerin n yz ve arka yzlerine gre sekiz tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ Tanr Men sola d.; ANTIOCH

A.Y/ Ayakta, saa d. Horoz; COLO34 (L.I/ R. 1).
TP 2: .Y/ Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, sola d.; ANTIOCH A.Y/
Ayakta profilden Horoz, saa d.; COLO35 (L.I/ R. 2).
TP 3: .Y/ Tanr Hermes bst, sola d.; ANTIO[CH]
A.Y/ Ayakta profilden Horoz, sola d.; COLO36 (L.I/ R. 3).
TP 4: Y/ mparator bst, saa d.; ANTIOCH
A.Y/ Ayakta profilden Horoz, saa d.; COLONI37 (L.I/ R. 4).
TP 5: .Y/ Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, saa d.; ANTIOCH A.Y/
Ayakta profilden Horoz, saa d.; COL38 (L.I/ R. 5).
TP 6: .Y/ Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, saa d.; ANTIOCH A.Y/
Ayakta profilden hrgl Boa, saa d.; COL39 (L.I/ R. 6).
TP 7: .Y/ Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, sola d.; A.Y/ Ayakta
profilden Boa, saa d.; ANTIOC40 (L.I/ R. 7).
TP 8: .Y/ Tanr Hermes bst, sola d.; ANTIOC
A.Y/ Ate suna; COLONIAE41 (L.I/ R. 8).
33
Talalan 1997, 16.
34
Kryzanowska 1970, Table 21, III/4-5.
35
a.g.e., Table 22, XXII/23.
36
a.g.e., Table 8, XIII/14.
37
a.g.e., Table 21, I/2.
38
Kryzanowska 1970, Table 22, XVI/19.
39
SNG Copenhag 1956, R. 9.
40
Kryzanowska 1970, Table 21, IV/7.
41
17
6.1.1.2. Augustus (M. 27- M.S 14)
I. Caesarn byk yeeni olan Gaius Octavius, M.. 63 ylnda Romada

dodu. 15 Martta Caesarn ldrlmesinden ve mirasnn kendisine kaldnn
aklanmasndan sonra devletin en gl adam oldu. M.. 43te Marcus Antonius
ve Lepidus ile ikinci koalisyonda yer ald42. M.. 31deki Actium savanda Marcus
Antoniusu yenilgiye uratnca, Romann tek hkimi olarak kald ve birka yl
sonra, M.. 27de Senato kendisine Augustus unvann vererek Roma devletinin
en byk gc ilan etti43. 19 Austos 14te, 76 yanda, Campaniadaki Nolada
hayata veda etti.
mparatorun Anadoluda ve Pisidia Blgesinde yapt nemli ilerden biride

koloni kentlerinin kurulmasyd. mparatorluk topraklarn kontrol altnda tutabilmek
iin, Cumhuriyet Dneminde olduu gibi, imparatorluun eitli blgelerinde
koloniler kurmutur. Augustus Dneminde Anadoluda Pisidia Blgesinde kurulan
koloni kentlerini u ekilde sralayabiliriz:
Colonia Caesarea (Antiochia), Colonia Iulia Augusta Olbesena (Olbasa);

Colonia Iulia Augusta Comama (Comamenorum); Colonia Iulia Augusta Felix
Cremna (Cremnensium); Colonia Iulia Augusta Parlais44.
mparator Augustus sikkeleri zerinde isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
AVGVSTVS
AVGVSTVS DIVI F
CAESAR AVGVSTVS DIVI F PATER PATRIAE45
Katalogda yer alan Pisidia Antiokheias mparator Augustus Dnemine ait

sikkelerin n ve arka yzlerine gre bir tip belirlenmitir.
42
Sear 1964, 48.
43
Tekin 1998, 36.
44
Tekin 2008, 223-224.
45
Tlay 2001, 36.
18
TP 1: .Y/ mparator bst, saa d.; CAISAR.
A.Y/ Kartall standart arasnda, AVGVS; etrafnda COL CAES (L.I/ R.

46
9) .
6.1.1.3. Cladius (41-54)
Nero Drusus ile Gen Antoniann ocuu olan Cladius M.. 10da
Lugdunumda dodu47. M.S. 37de yeeni Caligula Cladiusu senatr yapt. Yapt
ilk ilerden biri, yeeni Caligulann katillerini cezalandrmak oldu. Ynetimi
srasnda olduka iyi bir i ve d politika izledi. Onun zamannda Mauretenia (M.S.
42), Britannia (M.S. 43), Lykia (M.S. 43), Iudaea (M.S. 44), Trakya (M.S. 46), eyalet
haline getirilerek Roma topraklarna katld48.
Cladius (M.S. 49) ikinci ei olan Agrippina ile evlendi ve Neroyu manevi
olu olarak kabul etti. M.S. 51 ylnda Neroya Princeps Iuventutis (Genlerin Lideri/
Genler Arasnda Birinci) unvan verilerek Roma tahtnn meru varisi olduu ilan
edildi. Bir sre sonra Agrippina olunun taht alacandan emin olduktan sonra
Cladiusun yemeine zehir koyarak Cladiusu ldrd. 64 yandayken Cladius
ld49.
Katalogda yer alan Cladius Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine

gre iki tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES CLAVD[IVS] A.Y/ ki
standart arasnda Labarium; A[N]T[IOCH] COL/ S.R (L.I/ R. 10)50.
TP 2: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES CLAVDIVS A.Y/ ki
standart arasnda Labarium; ANTIOCH CL /S.R (L.II/ R. 11) 51.
6.1.1.4. Titus (79-81)
Titus, 30 Kasm 39da Romada dodu. M.S. 61-64 yllar arasnda Germania
ve Britanniada askeri tribunus olarak grev yapt ve M.S. 65te questor oldu. M.S.
46
Kryzanowska 1970, Levha I, Table I, I/2.
47
Seaby 1979, 7.
48
Tekin 2008, 232.
49
Meijer (ev. Grkan Ergn) 2006, 38-39.
50
51
a.g.e, Table 38, IV/17.
19
70de Hierousalemi (Kuds) ald ve 71de Vespasianus onu imparatorluun
ynetimine ortak etti. M.S. 24 Austos 79da Vezv yanarda patlad. Ardndan
Romada byk bir yangn kt ve veba salgn ba gsterdi. mparator Titus halk
iin ne kadar ok uratysa da aniden M.S 81de ld52.
mparator Titus sikkeleri zerinde isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
IMPERATOR T CAESAR AVGVSTI F
IMP T CAES VESP AVG P M TR P COS VIII
IMP T CAES VESP AVG P M TR P P P COS VIII
IMP TITVS CAES VESPASIAN AVG P M53
Katalogda yer alan Titus Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine gre
bir tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ Defne elenkli tacyla imparator bst, saa d.; [IMP] PONT
AY/ Rahip bir ift kz ile ift srmekte, stte hilal ve ANT, altta COL54
(L.II/ R. 12).
6.1.1.5. Hadrianus (117-138)
Publius Aelius Hadrianus M.S. 76 Ocak aynda spanyada Italicada dodu.

Babas ldkten sonra Traianus tarafndan korundu. M.S. 100de Traianusun byk
yeeni Sabina ile evlendi. Traianusun lm haberi gelince askerler Hadrianusu
imparator ilan ettiler. M.S. 121-133 yllar arasnda imparatorluun eitli yerlerine
geziler dzenledi. M.S. 138de bir hastalk sonucu hayatn kaybetti55.
mparator Hadrianusun sikkeleri zerindeki isimler ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
52
Tekin 2008, 240-242.
53
Tulay 2001, 201.
54
SNG Paris 1994, R. 1076.
55
Tekin 1998, 38.
20
HADRIANVS AVGVSTVS
AVGVSTVS HADRIANVS P P
HADRIANVS AVG COS III P P
IMP CAESAR TRAIAN HADRIANVS AVG
IMP CAESAR TRAIANVS HADRIANVS AVG
IMP CAESAR TRAIANVS HADRIANVS AVG P M TR P COS III
IMP CAES TPA HADRIANO AVG P P56
Katalogda yer alan Hadrianus Dnemine sikkelerin n ve arka yzlerine gre

iki tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAESAR TRAIANVS

HADRIANVS AVG P M TR P COS III
A.Y/ Ayakta sol elinde mzrak tutan figr57 (L.II/ R. 13).
TP 2: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; TRAIAN HADRIANVS
A.Y/ Tahtta oturan Nehir Tanrs58 (L.II/ R. 14).
6.1.1.6. Antoninus Pius (138-161)
Titus Aurelius Fulvius Boionius Arrius Antoninus M.S. 86da Lanuviumda

dodu. M.S. 130da consul, be yl sonrada Asya Proconsl oldu. M.S. 138de
Hadrianus tarafndan evlatlk edinilerek tahtn varisi yapld. Hadrianusun
lmnden sonra da imparator oldu. Britaniada kan bir ayaklanmay bastrd ve
M.S. 161de ld59.
mparator Antoninus Piusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
56
Tulay 2001, 93-94.
57
Seaby 1968, R. 651, 134.
58
a.g.e., 1968, R. 845, 138.
59
Tekin 1998, 38.
21
ANTONINVS AVG PIVS PP
ANTONINVS AVG PIVS PP IMP II
ANTONINVS AVG PIVS PP TR P
ANTONINVS AVG PIVS PP TR P XI
ANTONINVS AVG PIVS PP TR P COS III
IMP CAES T AEL HADR ANTONINVS AVG PIVS P P60
Katalogda yer alan Antoninus Pius Dnemine sikkelerin n ve arka yzlerine

gre tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; [ANTONI]NVS PIVS FELX
AVG
A.Y/ Cepheden, kanatlar ak kartal; ANTIOCH COL61 (L.II/ R. 15).
TP 2: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; ANTONINVS AVG PIVS
A.Y/ Ayakta, sol elinde Nike sa elinde mzrak tayan Tanr Men; MENSIS
COLONAES ANTIOCH62 (L.II/ R. 16).
TP 3: .Y/ mparator saa d.; ANTONINVS AVG PIVS PP COS IVI[LI] A.Y/
Ayakta, sol elinde mzrak sa yannda ate altarna sunu yapan Genius;
GENIO COLONI CAE ANTIOCH63 (L.II/ R. 17).
6.1.1.7. Diva Faustina
Annia Galeria Faustina, Annius Verusun kzyd. Antoninus Pius ile evlendi
ve ondan drt ocuk sahibi oldu. M.S. 138de kocas tarafndan Augusta unvan
verildi. M.S. 141de ld64.
mparatorie Diva Faustinann sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
60
Tulay 2001, 24.
61
SNG Deutschland 1964, R. 4946.
62
Kryzanowska 1970, Table 5, I/1.
63
Kryzanowska 1970, Table 5, X/19.
64
Teki 1998, 38.
22
FAVSTINA AVG ANTONINI AVG PI IP P
DIVA FAVSTINA
DIVA AVGVSTA FAVSTINA65
Katalogda yer alan Diva Faustina Dnemine ait, sikkelerin n ve arka

yzlerine gre bir tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ Salar omuzlarnda imparatorie bst, saa d.; IVLIA

DOMNA AVG
A.Y/ Cepheden, kanatlar ak kartal; ANTIOC[H] COLONI 66 (L.II/ R. 18).
6.1.1.8. Lucius Verus (161-169)
L. Ceionius Commodus, Aeliusun olu olarak M.S. 130da dnyaya geldi67.

Babas ldnde, Hadrianusun ricas zerine Antoninus Pius tarafndan evlatlk
edinildi. Antoninusun lmnden sonra M. Aurelius ile taht paylat68. Parthiadaki
karklklar dzeltmek iin douya gitti. Armenia ve Parthiadaki baarlarndan
dolay Armeniacus ve Parthicus unvanlarn ald. M.S. 169da Kuzey talyada
ld69.
mparator Lucius Verusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
IMP CAES L AVREL VERVS AVG.
IMP CAES L VERVS AVG.
IMP L AVREL VERVS AVG.
IMP L VERVS AVG.
L VERVS AVG.
65
Tulay 2001, 82.
66
67
Tekin 1998, 38.
68
Seaby 1954, 228.
69
Meijer 2006, 68-69.
23
L VERVS AVG ARMENIACVS.
L VERVS AVG ARM PARTH MAX.
VERVS AVG.70
Katalogda yer alan Lucius Verus Dnemine ait sikkelerin n ve arka

TP 1: .Y/ mparator bst, sola d.; M AVRELIVS CAESAR
A.Y/ Ayakta, omzunda hilaili ile sol elinde Nike, sa elinde asa tayan Tanr
Men; ANTIOCH COLONIAE 71( L.III/ R. 19).
6.1.1.9. Marcus Aurelius (161-180)
M.S. 121 Nisan aynda Romada dnyaya gelen Marcus Aurelius, Antoninus
Pius tarafndan evlatlk edinildi ve Marcus Aelius Aurelius Verus adn ald. M.S.
140da consul oldu; bir sre sonrada Antoninus Piusun kz Annia Galeria Faustina
(Kk Faustina) ile evlendi. M.S. 161de vey kardei verus ile birlikte consul iken,
Antoninus Piusun lmesi zerine imparator oldu. Kardei L. Verusu da idarede sz
sahibi yapt. Parthlarn Armeniay istila etmeleri zerine kardei Verus Armeniaya,
kendisi Romadaki kontrol salamak zere orada kald. M.S. 180 Martnda
Romada ld72.
mparator Marcus Aureliusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
AVRELIVS CAESAR AVG PII F.
AVRELIVS CAESAR AVG PII F.COS.
AVRELIVS CAESAR AVG PII FIL.
AVRELIVS CAES ANTON AVG PII F.
70
Seaby 1954, 228.
71
72
Tekin 2008, 253-255.
24
AVRELIVS CAESAR ANTONINI AVG PII FEL.
M ANTONINVS AVG GERM SARM.
M ANTONINVS AVG TR P XXIII.
M AVREL ANTONINVS AVG.
M AVRELANTONINVS AVG ARM PARTH MAX.
IMP M ANTONINVS AVG.
IMP CAES M AVREL ANTONINVS AVG P M.73
Katalogda yer alan Marcus Aurelius Dnemine ait sikkelerin n ve arka

TP 1: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; AVR ANTONIANV[S]
A.Y/ Ayakta, sol elinde bereket boynuzu tayan Fortuna; ANTIOCH CN

COL CAES74 (L.III/ R. 20).
6.1.1.10. Faustina Junior
Annia Galeria Faustina, Antoninus Pius ve Byk Faustinann kz idi. M.S.

145te Marcus Aurelius ile evlendi. Bir yl sonra ilk ocuklar dnyaya geldiinde
Faustinaya Augusta unvan verildi. M.S. 176da Kilikiada ld75.
mparatorie Faustina Juniorun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
FAVSTINA AVG PII AVG FIL.
FAVSTINAE AVG PII AVG FIL.76
Katalogda yer alan Faustina Junior Dnemine ait sikkelerin n ve arka

yzlerine bir tip belirlenmitir.
73
Tulay 2001, 136.
74
Seaby 1968, R. 628, 23.
75
Tekin 1998, 38.
76
Tulay 2001, 82.
25
TP 1: .Y/ Salar arkada topuzlu imparatorie bst, saa d.; FAVSTINA
AVG
A.Y/ Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH COLONI77

(L.III/ R. 21).
6.1.1.11. Commodus (180-193)
Lucius Aurelius Commodus, Marcus Aurelius ve Kk Faustinann

ocuklar olarak M.S. 161 Austosunda Lanuviumda dodu. M.S. 177de consul
oldu, Augustus ve Paterpatriae (vatann babas) unvanlarn ald. son yllarnda ruhsal
ynden rahatszlanmt kendisini Herculesin soyundan geldiine inandrmt. M.S.
192 Aralk aynn son gnlerinde ldrld. Senato tarafndan ans lanetlendi78.
mparator Commodusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
L AVREL COMMODVS AVG TR P III.
L AVREL COMMODVS AVG TR P IIII.
L AEL AVREL COMM AVG P FEL.
M COMM ANT P FEL AVG BRIT.
M COMMODVS ANTONINVS AVG.
M COMMODVS ANTONINVS AVG PIVS.79
Katalogda yer alan Commodus Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine

gre drt tip belirlenmitir.
77
78
Tekin 2008, 255-258.
79
Tulay 2001, 56.
26
TP 1: .Y/ mparator bst, saa d.; TEP C COMO
A.Y/ Cepheden, kanatlar ak kartal; ANTIOCH COLON80 (L.III/ R. 22).
TP 2: .Y/ mparator bst, sola d.; [M] COM[MODVS]
A.Y/ Ayakta, sol elinde Nike sa elinde asa tayan Tanr Men; ANTIOCH
COLONI81 (L.III/ R. 23).
TP 3: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CO[MMODVS]
A.Y/ Ayakta, sol elinde bereket boynuzu sa elinde baak tayan Genius;
ANTIOCH COL82 (L.III/ R. 24).
TP 4: .Y/ mparator bst, sola d.; VENABE CO[MMODVS]
A.Y/ Ayakta, sol elinde Nike sa elinde mzrak tayan Tanr Men; ANTIOCH
COLON83 (L.III/ R. 25).
TP 5: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; AVGVSTVS
A.Y/ Omzunda hilal ile ba kapal bst, sola d.; ANTIOCH COL84 (L.III/ R. 26).
6.1.1.12. Septimius Severus (193-211)
Lucius Septimius Severus M.S. 145te Kuzey Afrikadaki Leptis Magnada

dnyaya geldi. Askerlikteki kabiliyeti ve iyi ilikileri sayesinde abuk ykseldi.
Yukar Pannonia valisi iken Pertinaxn ldrld haberi gelince askerleri
tarafndan imparator ilan edildi. Iulianus, Niger ve Albinusu saf d brakarak
imparatorluun tek hkimi oldu. M.S. 208de Britanniaya giderek aday tamamen
kontrol altna ald. Fakat Romaya dnemeden M.S. 211de Yorkda ld85.
mparator Septimus Severusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
IMP CAE L SEP SEV PERT AVG.
IMP CAE L SEP SEV PERT AVG COS II.
L SEPT SEV PERT AVG IMP.
SEVERVS AVG PART MAX.
80
81
Kryzanowska 1970, Table 14, IX/12.
82
Sear Davd 1982, R. 2006, 187.
83
84
SNG Paris 1994, R. 1092.
85
Tekin 2008, 261-264.
27
SEVERVS PIVS AVG.
SEVERVS PIVS AVG BRIT.86
Katalogda yer alan Septimius Severus Dnemine ait sikkelerin n ve arka

yzlerine gre drt tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; SEVRVS PIVS AVG
A.Y/ Ayakta, sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal tayan Genius;
ANTIOCHE GE COL CA87 (L.IV/ R. 27).
TP 2: .Y/ Defne elenkli imparator bst, sola d.; IMP CAES L SEP SEV
A.Y/ Ayakta, omzunda hilali, sa elinde asas ile Tanr Men; ANTIOCH
COLONIAE88 (L.IV/ R. 28).
TP 3: .Y/ mparator bst, sola d.
A.Y/ Ayakta, sol elinde nike sa elinde baak tayan Tanr Men; ANTIOCH
COLONIAE89 (L.IV/ R. 29).
TP 4: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES L SEPT SEV PERT
AVG
A.Y/ Ayakta, baaklar ve ylan ile Fortuna; ANTIOCHI FORTVNA COLONIA90
(L.IV/ R. 30).
6.1.1.13. Iulia Domna (193-211)
Iulia Domna, Syria doumluydu. Daha sonra Romaya gelip, Septimius

Severus Gallia Lugdunensis valisi iken onunla evlendi. Caracalla ve Geta adlarnda
iki ocuklar oldu. Geta, kardei Caracallann emri ile annesinin kollarnda
ldrld. Fakat daha sonra Caracalla da Douda bir seferi srasnda M.S 217de
ldrld. Bunun zerine zntsnden a brakarak lme terk etti91.
mparatorie Iulia Domna adna baslan sikkelerin zerindeki isimleri ve

unvanlar u ekilde gemektedir.
86
Tulay 2001, 184.
87
88
a.g.e., R. 4926.
89
SNG Paris 1994, R. 1118.
90
Kryzanowska 1970, Table 15-16, XIII/18.
91
Tekin 2008, 264.
28
IVLIA DOMNA AVG.
IVLIA AVGVSTA.
DIVA IVLIA AVGVSTA.92
Katalogda yer alan Iulia Domna Dnemine ait sikkelerin n ve arka

yzlerine gre be tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ Salar arkada topuzlu imparatorie bst, saa d.; IVLIA DOMNA
AVG
A.Y/ Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH COLONIAE93
(L.IV/ R. 31).
TP 2: .Y/ Salar arkada topuzlu imparatorie bst, saa d.; DOMNA
A.Y/ Ayakta, sol elinde Nike sa elinde asa tayan Tanr Men; CH COLONI 94
(L.IV/ R.32).
TP 3: .Y/ mparatorie bst, saa d.; IVLIA AVGVSTA
A.Y/ Ayakta, sol elinde bereket boynuzu tayan Fortuna; ANTIOCH CN COL
CAES95 (L.IV/ R.33).
TP 4: .Y/ mparatorie bst, saa d.; IVLIA ROMANA
ANTIOCH GENI COL96 (L.IV/ R.34).
TP 5: .Y/ Salar arkada topuzlu imparatorie bst, saa d.; IVLIA AVG
A.Y/ Ayakta, sol elinde bereket boynuzu sa elinde sunu kab tayan Genius;
COLONAASEHE97 (L.V/ R.35).
6.1.1.14. Geta (211)
Publius Septimius Geta, Severus ve Domnann ocuklar olarak M.S. 189da

Romada dnyaya geldi. Katlm olduu Britanniadaki sefer sonrasnda, kazanlan
zaferden tr, Augustus unvan verildi; bylece Severus ve Caracalla ile birlikte
92
Tulay 2001, 108.
93
Kryzanowska 1970, Table 16, XI/22.
94
95
96
97
Sear Davd 1982, R. 2421, 227.
29
ortak imparator oldu. Severus ldkten sonra iki kardein aras bozuldu ve Caracalla
M.S. 212de kardei Getay annesinin kollar arasnda ldrtt98.
mparator Getann sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
L SEPTIMVS GETA CAES.
P SEPT GETA CAES PONT.
P SEPTIMVS GETA CAES.
IMP CAES P SEPT GETA PIVS AVG.
P SEPT GETA PIVS AVG BRIT.
P SEPTIMIVS GETA PIVS AVG BRIT.99
Katalogda yer alan Geta Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine gre
iki tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CAES P SEPT GETA
AVG
A.Y/ Ayakta, omzunda hilali ile Tanr Men, sol elinde mzrak tar; ANTIOCH COL
CAESAR/S.R100 (L.V/ R.36).
TP 2: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CAES P SEP GETA AVG
ANTIOCH GENI COL CAES101 (L.V/ R.37).
6.1.1.15. Caracalla (211-217)
Iulius Bassianus, Severus ve Iulia Domnann olu olarak M.S. 188de

Lugdunumda dnyaya geldi. Daha sonra Marcus Aurelius Antoninus adn ald.
Severusun lmnden sonra, kardei Geta ile birlikte imparatorluk yapt. Fakat M.S.
212de kardei Getay ldrtt. M.S. 213te Germaniaya giderek Alemanlar
98
Tekin 2008, 265-267.
99
Tulay 2001, 89.
100
SNG Paris 1994, R. 1161.
101
30
yenilgiye uratt. Oradayken giydii caracallus denen bir German giysisi nedeniyle
Caracalla lakabn ald. Daha sonra M.S. 214te Douya bir sefer dzenledi. M.S.
217de praetor prefecti Macrinus tarafndan Carrhaeda ldrld102.
mparator Getann sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
IMP CAE M AVR ANT AVG P TR P.
ANTONINVS AVGVSTVS.
ANTONINVS PIVS AVG.
ANTONINVS PIVS AVG BRIT.
ANTONINVS AVG GERM.
M AVR ANTON CAES PONTIF.
M AVR ANTONINVS CAES.103
Katalogda yer alan Caracalla Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine

TP 1: .Y/ mparator bst, saa d.; ANTON AVG

ANTIOCH GEN COL CAES104 (L.V/ R.38).
TP 2: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.
A.Y/ Tahta oturan Genius, sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal tar.
Solunda S, sanda C105 (L.V/ R.39).
6.1.1.16. Elegabalus (218-222)
Gerek ad Varius Avitus Bassianus olan Elegabalus, M.S. 204 ylnda

Syriadaki Emesada dodu. Iulia Domnann kz kardei Iulia Maesann kz Iulia
102
Tekin 2008, 265.
103
Tulay 2001, 50.
104
Kryzanowska 1970, Table 17, XIV/30.
105
www.wildwinds.com/coins/ric/caracalla/t.html.
31
Soaemiasn oluydu106. mparator Marciniusun tahttan indirilmesi srecinde, henz
14 yandayken Emesa yaknndaki Raphanaeadaki III. Gallica lejyonu kararghnda
askerler tarafndan imparator ilan edildi107.
nn ve Elegabalus adn ise Emesadaki Gne Tanrs El-Gabaln rahibi

olmasna borluydu. mparatorluu dneminde Romada Gne Tanrs klt kabul
grd. Iulia Mamaea ve Iulia Maesa kkrtmalaryla askerleri tarafndan
praetorlarn kararghnda M.S. 222de ldrlerek cesedi Tiber Nehrine atld108.
mparator Elegabalusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
ANTONINVS PIVS FEL AVG.
IMP ANTONINVS AVG.
IMP ANTONINVS PIVS AVG.
IMP CAES ANTONINVS AVG.
IMP CAES M AVR ANTONINVS AVG.109
Katalogda yer alan Elegabalus Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine

TP 1: .Y/ Defne lenkli imparator bst, saa d.; ANTONINVS PIVS

A.Y/ Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH COLONI110 (L.V/
R.40).
TP 2: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.;[ANTONINVS] PIVS AVG
A.Y/ Ayakta, sol elinde bereket boynuzu tayan Genius; ANTIOCH GEN COLO111
(L.V/ R. 41).
106
Seaby 1969, 109.
107
Tekin 2008, 268-269.
108
Meijer (ev. Grkan Ergin) 2006, 86-88.
109
Tulay 2001, 75.
110
111
SNG Paris 1994, R. 1179.
32
6.1.1.17. Severus Alexander (222-235)
Severus Alexander M.S 1 Ekim 208de Fenikede dodu. ocukluu Syriada

geen imparator, Emesada Gne Tanrs rahibiydi. Elegabalusun askerleri
tarafndan ldrlmesiyle senato tarafndan 14 yandayken imparator ilan edildi
fakat ya kk olduu iin annesi Iulia Mamaea ile 16 kiilik bir Danma Meclisi
kuruldu112.
Severus Alexander Douda Sasanileri (M.S. 232) yenerek Romaya dnd

ertesi yl Germanlarn Roma topraklarna saldrlarn nlemek iin sefere kt (M.S.
234). Germanlara kar pasif davranan imparator askerlerin bu durum karsnda
rahatsz olmasyla Trakyal bir asker olan Maximinus Thrax imparator ilan ettiler.
M.S. 25 Mart 235de annesi ve Severus Alexanderi ldrdler bylelikle Severuslar
slalesi son buldu113.
mparator Severus Alexanderin sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
M AVR ALEXANDER CAES.
IMP ALEXANDER PIVS AVG.
IMP ALEXANDER PIVS AVG.
IMP C M AVR SEV ALEXAND AVG.
IMP CAES M AVR SEV ALEXANDER AVG.
IMP SEV ALEXAND AVG.114
Katalogda yer alan Severus Alexander Dnemine ait sikkelerin n ve arka

yzlerine gre drt tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; SEV ALEXAND[ER]
112
Tekin 2008, 270-271.
113
Seaby 1969, 130.
s114 Tulay 2001, 184-185.
33
A.Y/ Ayakta, Dii kurt Remus ve Romulusu emzirirken, saa d.; ANTIOCH
COLONI115 (L.V/ R. 42).
TP 2: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP A[L]E XANDER
A.Y/ Karlkl bereket boynuzu arasnda Kerykeion; ANTIOCH COLONI116 (L.VI/
R. 43).
TP 3: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP SEV[ERVS] ALEXANDER
A.Y/ Cepheden, kanatlar ak kartal; ANTIOCH COL117 (L.VI/ R. 44).
TP 4: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP SEV ALEXANDER
A.Y/ Saa doru uzanm Nehir Tanrs, sa elinde bereket boynuzu, arkasnda
sazlk; ANTIOCH COL, altta ANTHIVS118 (L.VI/ R. 45).
6.1.1.18. III. Gordianus (238-244)
III. Gordianus olarak bilinen Marcus Antoninus Gordianus M.S. 20 Ocak 225
ylnda dodu. Maximinus zamannda Gordianus taraftarlarnca Romada Caesar ilan
edildi. Pupienus ve Balbinusun ldrlmelerinin ardndan da Praetorlar tarafndan
imparator ilan edildi119.
Douda Sasanilerle (M.S. 241) Tuna boylarnda Gothlarla (M.S. 243)

savat ve geri pskrtt. Sasanileri M.S. 243te yenerek Nisibis ve Karrhai
kentlerini Roma topraklarna yeniden katt. Sasani bakenti Ktesiphona ilerlemek
zereyken Timesitheus hastalanarak ld; onun yerine Praetor muhafzlarnn
komutan Philippus Arabus geti. Philippusun amac III. Gordianusun yerine
gemekti. Sonunda, Frat Nehri yaknnda Zaitha mevkiinde 25 ubat 244te askerler
tarafndan ldrld120.
mparator III. Gordianusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
IMP CAES GORDIANVS PIVS AVG.
IMP CAES M ANT GORDIANVS AVG.
115
www.wildwinds.com /coins/greece/pisidia/antioch/t.html.
116
Kryzanowska 1970, Table 25, XV/29.
117
118
SNG Copenhagen 1956, R. 58.
119
Tekin 2008, 272-273.
120
Seaby 1971, 1.
34
IMP GORDIANVS PIVS FEL AVG.121
Katalogda yer alan III. Gordianus Dnemine ait sikkelerin n ve arka

yzlerine gre yedi tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CAES M A N GORDIANVS AVG

A.Y/ Ayakta, incir aac dal altnda dii kurt Romus ve Romulusu emzirirken;
CAES ANTIOCH COL/S.R122 (L.VI/ R. 46).
TP 2: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CAES M ANTO GORDIANVS AVG
A.Y/ SR etrafnda; ANTIOCHIA COLONIA CAES/S.R123 (L.VI/ R. 47).
TP 3: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CAES ANT GORDIANVS
A.Y/ Ayakta, sol elinde bereket boynuzu sa elinde Labarium tar durumda tanra;
FORTVNA COL CC FS ANTI/S.R124 (L.VI/ R. 48).
TP 4: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES GORDIAN AVG
A.Y/ Quadratum arkasnda imparator, atlar koar; ANTIOCH COL/S.R125 (L.VI/ R.
49).
TP 5: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CAES M ANT GORDIANIOVS
A.Y/ ift sren rahip; CAES ANTIOCH COL/S.R126 (L.VI/ R. 50).
TP 6: .Y/ Defne elenkli tacyla imparator bst, saa d; IMP CAES M ANT
GORDIANIOVS
A.Y/ Ayakta, ba kapal imparator, nnde altar ve zerinde elenk bulunan
standart; ANTIOCH COL/S.R127 (L.VII/ R.51).
TP 7. .Y/ mparator bst, saa d.
A.Y/ Phyrg poloslu, omzunda hilali ile Tanr Men; COL CAES ANTIOCH/ S.R128
(L.VII/ R. 52).
6.1.1.19. I. Philippus (244-249)
Arap lakapl I. Philippus M.S. 204te Arabiadaki Trakhonitiste dodu. III.

Gordianusun askerler tarafndan ldrlmesinden sonra, ordu I Philippusu
imparator ilan etti (M.S. 244)129. Tuna Nehri snrndaki Dac kabilelerinden
Carplarn Tunay geerek Roma topraklarna saldrmalar zerine Romadan
121
Tulay 2001, 90.
122
SNG Paris 1994, R. 1200.
123
a.g.e., R. 1228.
124
Kryzanowska 1970, Table 27, XVIII/105.
125
Kryzanowska 1970, Table 26-27, III/12.
126
a.g.e., Table 27, XII/61.
127
a.g.e., Table 27, XI/92.
128
SNG Paris 1994, R. 1251, Kryzanowska 1970, Table 27, XXIX/107.
129
Seaby 1971, 11.
35
ayrlarak Daciaya hareket etti (M.S. 246). Carplar yenilgiye uratmasndan sonra
Carpius Maximus unvan ald. ehir prafectusu ve senatr Decius, Gothlara kar
nemli baarlar kazand askerler Deciusu imparator olarak grmek istiyorlard.
Sonunda Philippus ile Decius kar karya geldiler. Decius ordusunun banda
Romaya yrrken iki ordu Kuzey talyadaki Veronada karlat Philippus yenildi
ve askerler tarafndan ldrld130.
mparator I. Philippusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
IMP C M IVL PHILIPPVS P F AVG P M.
IMP M IVL PHILIPPVS AVG.
IMP PHILIPPVS AVG.131
Katalogda yer alan I. Philippus Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine

gre tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP MIVL PHILIPPVS A[VG]

A.Y/ ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHIO132 ( L.VII/ R. 53).
TP 2: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP M IVL PHILIPPVS
A.Y/ Ayakta, sol elinde nike sa elinde mzrak tayan ve omzunda hilali ile Tanr
Men; ANTIOCHIO COL/S.R133 (L.VII/ R. 54).
TP 3: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP IVL PHILIPPVS AVG PM
A.Y/ Ayakta, elinde Lobutuyla Herakles; ANTIOCH COL CAES/ S.R134 (L.VII/ R.
55).
6.1.1.20. II. Philippus (247-249)
Otaciliann olu Marcus Severus Philippus, yedi yandayken babas Otacilia

ona Caesar unvan verdi. M.S 247 ylnda Augustus Payesiyle onurlandrld. M.S.
130
Tekin 2008, 273-274.
131
Tulay 2001, 162.
132
Kryzanowska 1970, Table 29, V/7.
133
SNG Paris 1994, R.1263.
134
36
249 ylnda Deius tarafndan savata babas ldrld daha sonra da mparator II.
Philippus, annesinin kollarnda Praetor muhafzlar tarafndan ldrld135.
mparator II. Philippusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
M IVL PHILIPPVS CAES.
IMP M IVL PHILIPPVS AVG.
IMP PIHILIPPVS AVG.136
Katalogda yer alan II. Philippus Dnemine ait sikkelerin n ve arka

yzlerine gre tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP M IVL PHILIPPVS AVG
A.Y/ ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHI CL SR137(L.VII/ R. 56).
TP 2: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP IVLI PHILIPPVS
A.Y/ ki standart arasnda kartal kabartmal Labarium; CAES ANTIOCH CL/S.R138
(L.VII/ R. 57).
TP 3: .Y/ Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CM PHILIPPVS
PFAVG
A.Y/ Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH
COLONI/S.R139(L.VII/ R. 58).
6.1.1.21. Traianus Decius (249-251)
C. Messius Quintus Traianus Decius, Budaliada dodu. Aa Moesiada

valilik yapt. I. Philippus tarafndan Tuna blgesindeki karklklar ve
ayaklanmalar kontrol altna almakla grevlendirildi. M.S. 249da askerleri
tarafndan imparator ilan edildi140. Veronada I. Philippus ile yapt sava kazand
ve onu ldrd. Hkmdarlnn ounu Gothlara kar savamak iin Balkanlarda
135
Seaby 1971, 19.
136
Tulay 2001, 162.
137
138
a.g.e., Table 28, I/20.
139
140
Tekin 2008, 274-275.
37
geirdi. M.S. 251de olu Herennius Etruscus ile birlikte tuzaa drlp
ldrld141.
mparator Traianus Deciusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
IMP C M Q TRAIANVS DECIVS AVG.
IMP TRAIANVS AVG DECIVS.142
IMP CAE TRA DEC AVG.
IMP CAE TRA DECIVS AVG.
IMP C DECIVS AVG.143
Katalogda yer alan Traianus Decius Dnemine ait sikkelerin n ve arka

yzlerine gre iki tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CAES[AR]

A.Y/ Saa doru uzanm Nehir Tanrs, sa elinde bereket boynuzu ile; ANTIOCH
COL CAES144 (L.VIII/ R. 59).
TP 2: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP TRAIAN DECIVS
A.Y/ ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCH COLO /S.R145 (L.VIII/ R.
60).
6.1.1.22. Trebonianus Gallus (251-253)
C. Vibius Trebonianus Gallus, Perugiada dodu. Traianus Decius ile birlikte

Gothlara kar savat. Askerler tarafndan imparator ilan edildi. Romaya dndkten
sonra bir sre Hostilianus ile birlikte iktidar oldu. Onun lmnden sonra Gallusun
olu Volusianus Augustus ilan edildi. Trebonianus Gallus Dnemindeki en nemli
141
Seaby 1971, 24.
142
Tulay 2001, 203.
143
Seaby 1971, 24.
144
145
38
olaylar veba salgn ile Pers ve Goth saldrlardr. Gallus ve olu askerleri tarafndan
M.S. 253te ldrld146.
mparator Trajan Deciusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u

ekilde gemektedir.
IMP CAE C VIB TREB GALLVS P F AVG.
IMP CAES C VIBIVS TREBONIANVS GALLVS AVG.
IMP C GALLVS AVG.147
Katalogda yer alan Trebonianus Gallus Dnemine ait sikkelerin n ve arka

TP 1: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP C VIIP CALVS

SIANO AVG
A.Y/ ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHIO CL/S.R (L.VIII/

R. 61).
6.1.1.23. Valerianus (253-260)
Valerianus M.S. 190 dodu ancak doum yeri kesin bilinmemektedir.

Severus Alexander zamannda consullk yapar. mparator Gallus, Aemilianusa
kar kendisinden yardm istemi ancak ge kalnd iin Gallus ldrlm ve
Valerianus da kendi askerleri tarafndan imparator ilan edildi. Aemilianusunda
kendi askerleri tarafndan ldrlmesinden sonra tek bana imparator kalan
Valerianus, Romaya gelerek senatodan imparatorluk yetki ve unvanlarn M.S.
253te ald148.
Valerianus zamannda Veba salgnyla urarken dier yandan Gothlara kar

savat, Douda Sasani mparatoru I. apurla mcadele etti. Sasaniler,
Mezepotamya, Syria, Kilikia ve Kappadokiada pek ok yeri yakp yktlar; Roma
146
Tekin 2008, 275.
147
Tulay 2001, 203.
148
Tekin 2008, 276-277.
39
mparatoru esir dt ve imparatorluk byk bir hezimet yaad. Valerianusun
akbeti ise bilinmiyor; ancak esir olarak yaam son bulduu tahmin edilmektedir149.
mparator Valerianusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u ekilde

gemektedir.
IMP C P LIC VALERIANVS AVG.
IMP C P LIC VALERIANVS P F AVG.
IMP VALERIANVS AVG.
IMP VALERIANVS P AVG.
VALERIANVS P F AVG.150
Katalogda yer alan Valerianus Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine

gre bir tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP C P LICINIVS

VALERIANVS PF
A.Y/ ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHI COL/ SR151

(L.VIII/ R. 62).
6.1.1.24. Gallienus (253-268)
P. Licinius Egnatius Gallienus, M.S. 218de Milanoda dodu. Babas

Valerianus tarafndan ortak imparator ilan edildi. Gallienus zamannn ounu
Germen kabileleriyle mcadele ederek geirdi. Douya giden Valerianusun M.S.
260da Perslerin eline esir dmesinden sonra imparatorluun tek hkimi olarak
kald. M.S. 268de ldrld152.
149
Seaby 1971, 49.
150
Tulay 2001, 208.
151
SNG Paris 1994, R. 1322-1323.
152
Tekin 2008, 277-278.
40
mparator Gallienusun sikkeleri zerindeki isimleri ve unvanlar u ekilde
gemektedir.
IMP CAES GALLIENVS AVG.
GALLIENVS AVG.
GALLIENVS P F AVG.
IMP GALLIENVS AVG.
IMP GALLIENVS P F AVG.
IMP C P LIC GALLIENVS AVG.
IMP C P LIC GALLIENVS P F AVG.
IMP GALLIENVS P F AVG GERM.
GALLIENVS PIVS AVG.153
Katalogda yer alan Gallienus Dnemine ait sikkelerin n ve arka yzlerine

gre be tip belirlenmitir.
TP 1: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP GALLIHNVS

A.Y/ Dii kurt, Romus ve Romulusu emzirmekte; [ANTI]OCH COL/ S.R154
(L.VIII/ R. 63).
TP 2: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CAES GALLIENVS PIVS
A.Y/ Ayakta, incir aac dal altnda dii kurt Romus ve Romulusu emzirmekte;
ANTIOCH COL/S.R155 (L.VIII/ R. 64).
TP 3: .Y/ Defne elenkli tacyla imparator bst, saa d.; IMP CALIHNVS PIVS
AVG
A.Y/ ift sren rahip, stte hilal; ANTIOCH COL/S.R156 (L.VIII/ R. 65).
TP 4: .Y/ ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES CALIHNVS [PIVS
AVG]
A.Y/ ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCH CL/ S.R157 (L.VIII/ R. 66).
TP 5: .Y/ mparator bst, saa d.; IMP CP GALI ..T
153
Tulay 2001, 87.
154
SNG Paris 1994, R. 1324-1325.
155
a.g.e., R. 1326.
156
a.g.e., R. 1327.
157
a.g.e., R. 1332.
41
A.Y/ S.R etrafnda; ANTIOCH CL/158 (L.VIII/ R. 67).
6.1.2. Sikkeler zerinde Yer alan Tanr, Tanra ve Kahramanlar
6.1.2.1. Men:
Phrygia ay tanrs. Yaya veya at zerinde Phryg bal giymi, am kozala

ve asa tutar ekilde, omzunda hilalle tanmlanr159. Bat Anadoludaki en nemli
tanrlardandr. Klt blgesi Mysia Abbaitis ve Bat Phrygiadan douda Pisidia ve
Lakoniaya ve Hermuz vadisi boyunca yaylmtr. Anadoluda Roma mparatorluk
Dneminde bulunan 370 kadar yaztta Mene salk, gvenlik ve zenginlik iin dua
edilir; atribt, tek bana ya da Menin omuzlarnn arkasnda betimlenen hilaldir.
Men, mezarlarn koruyucusudur. Birok yerel klt olan Men, ou kez yerel bir
sfat tar.
Men, ayrca Pisidiadaki Antiokheia kentinin ba tanrsyd. Tanrnn kutsal

alannda M.. 175-125 arasnda yaplan, basamakl bir krepis zerinde ykselen
peripteral, 6x11 stunlu on tapna yer alr160.
Men kltnn en nemli merkezi olan Antiokheiada M.. 1. yyn ikinci

yarsndan koloni dnemine kadar darp edilen sikkelerin n yzlerinde Menin defne
elenkli ve yldz balkl bst yer almaktadr. Bu sikkelerin arka yzleri boa
betimlidir. Sadece bir tanesinde palmiye dal tutan Nike grlmektedir. Koloni
dneminde darp edilen sikkelerde n yzlerde Men bst, arka yzlerde ise horoz,
boa, kei veya yanan yuvarlak sunak betimleri bulunmaktadr.
Antoninus Pius, Lucius Verus, Marcus Aurelius, Commodus, Pascanius

Niger, Septimus Severus, Julia Domna, Caracalla, Geta, Elegabalus, III. Gordianus I.
Philippus, II. Philippus ve Volusianusun portrelerinin bulunduu sikkelerin arka
yzlerinde Men ayakta Phyrg balkl, omuzlarnda hilal, Khiton ve Himationlu sol
elinde tropaion tayor. Nike, sa elinde asa tutarken, sol ayak bukranion stnde,
ayaklarnn dibinde horoz ile betimlenmitir. Marcus Aurelius, Septimius Severus,
III. Gordianus Dnemlerine ait baz sikkelerde Men hilalli ve Phryg bal ile
158
Kryzanowska 1970, Table 37, IX/29.
159
Tulay 2001, 140.
160
Er 2004, 228.
42
Septimus Severus Dneminde, Antiokheia atribular ile en ok kolu bir stuna dayal
ve Nike globus zerinde betimlenmitir.
III. Gordianus Dnemine ait baz sikkelerde Tanr, Nike, Bukranion, Horozu
ve karsnda Tykhe betimlenmitir, iki tanrnn arasnda bir sunak vardr. Yine bu
dneme ait bir sikkede Men alt stunlu, atsnda kalkan, akroterlerinde kartal ve iki
Nike figr olan bir tapnakta ayakta apkal ve hilalli, sa elinde asa sol elinde
globus zerinde Nike ile betimlenmitir161.
Katalogda yer alan sikkelere baktmzda, Erken Roma Dnemine ait

sikkelerde: n yznde, profilden saa162 (L.I/ R. 5) ve sola dnk Tanr Men,
banda Phyrg polosu ve omuzlar zerinde hilalle betimlenmitir. Arka yznde ise
profilden saa ve sola dnk horoz yer almaktadr163 (L.I/ R. 2). Tanr Men, dier bir
rnekte ise, yine n yznde Profilden saa164 (L.I/ R. 6) ve sola dnk biimde,
banda Phryg polosu ve omuzlar zerinde hilalle betimlenmitir. Arka yznde ise
profilden saa dnk ayakta hrgl boa yer almaktadr165 (L.I/ R. 7).
Antoninus Pius166 (L.II/ R. 16), Lucius Verus167 (L.III/ R. 19), Commodus168

(L.III/ R. 23), Septimus Severus169 (L.IV/ R. 28), Geta170 (L.V/ R. 36), Philippus I171
(L.VII/ R. 54) dnemlerine ait sikkelerde n yzlerinde imparator portreleri yer
alrken arka yzlerinde Tanr Men, ayakta ve banda Phryg polosuyla, omuzlar
zerinde hilali ile betimlenirken sa yannda horozu ile betimlenmektedir.
mparator Commodus172 (L.III/ R. 26) ve III. Gordianus173 (L.VII/ R. 52)

Dnemine ait sikkelerin arka yznde Tanr Men, sola dnk banda polosuyla ve
omuzlar zerinde hilali ile portresi yer almaktadr.
161
Karakaya 2007, 48-49.
162
Kryzanowska 1970, Table 22, XVI/19.
163
a.g.e., Table 22, XXII/23.
164
165
166
167
168
a.g.e., Table 14, IX/12.
169
170
SNG Paris 1994, R. 1161.
171
a.g.e., R.1263.
172
SNG Paris 1994, R. 1092.
43
6.1.2.2. Hermes:
Zeus ile Maiann oludur. Tanrlarn zellikle de Zeusun habercisidir.

Sanatlarn, obanlarn, tccarlarn ve hrszlarn tanrs, ayn zamanda Pann
babasdr. Kanatl apka, kanatl ayakkablar, para kesesi ve kerykeion atribleridir.
Latince karl Mercuriustur174.
Pisidia Antiokheiada imparatorluk dnemi sikkelerin n yznde Hermes

bst, arka yznde kerykeion, dier bir sikkede n yzde haberci sopas ile elbiseli
Hermes, Antoninus Pius ve Marcus Aurelius dnemi sikkelerinde Hermes bst
elbiseli ve Hermesin sol omzunda kerykeion arka yznde ise yuvarlak sunak
betimleri yer almaktadr175.
Katalogda yer alan sikkelere baktmzda, Erken Roma Koloni Dnemine

ait sikkelerde: n yzde profilden sola dnk Hermes bst, omuzu zerinde
kerykeionu ile yer alrken, arka yznde ise, ayakta ve profilden sola dnk horoz
betimlenmektedir176 (L.I/ R. 3). Dier bir sikkeye baktmzda ise n yznde
profilden sola dnk Hermes bst, omuzu zerinde kerykeionu ile yer alrken,
noktal bordr ierisinde yanan yuvarlak sunak betimlenmektedir177 (L.I/ R. 8).
6.1.2.3. Genius
Genius, Latincede ruh, deha, yetenek, varlk, yaamn esas anlamna

gelmektedir. Patera, bereket boynuzu tutan erkek olarak tanmlanr. M.S. 4. yy.
ncesinde bazen Serapis ba tutar ekilde tanmlanmtr. nsanlarn doarken,
onlarla birlikte doduklarna inanlan tanrlatrlm bilin ve ruhun yansma
biimidir178.
Katalogda yer alan sikkelere baktmzda, Antoninus Pius179(L.II/ R. 17),

Septimus Severus180 (L.IV/ R. 28), Julia Domna181 (L.IV/ R. 33), Geta182 (L.V/ R.
173
a.g.e., R. 1251, Kryzanowska Table 27, XXIX/107.
174
Tulay 2001, 98.
175
Karakaya 2007, 156-157.
176
Kryzanowska 1970, Table 8, XIII/14.
177
SNG Copenhagen, 1956/R.18.
178
Tulay 2001, 88.
179
44
37), Caracalla183 (L.V/ R. 38) Dnemlerine ait sikkelerin n yzlerinde imparator
portreleri yer alrken, arka yzlerinde ise, Genius, ayakta sol elinde bereket boynuzu
tutarken sa elinde aa dal tutmaktadr.
Genius, Antoninus Pius Dneminde sikkenin arka yznde, ayakta sol elinde
mzra, sa elinde aa dal tutar ve sa yanndaki sunaa sunuda bulunur184 (L.II/
R. 17) ekilde betimlenmitir.
Caracalla Dneminde ise; sikkenin, n yznde imparator portresi yer

alrken, arka yznde tahta oturur durumda Genius, sol elinde bereket boynuzu sa
elinde aa dal tutmaktadr185 (L.V/ R. 39).
6.1.2.4. Anthios
Anthios Nehrinin tanrs olup nehrin adn tamaktadr. Antiokheiada

Elegabalus, Severus Alexander, I. Philippus, Decius Trajanus, Trebonianus Gallus ve
Gallienus dnemi sikkelerinde nehir tanrs Anthios st taraf plak olarak uzanm,
sa elinde bereket boynuzu, solda devrilmi su kab, arkada kam ile III. Gordianus
dneminde ise Tykhenin ayaklarnn nnde yzerken betimlenmitir186.
Katalogda yer alan Severus Alexander187 (L.VI/ R. 45) ve Trajan Decius188

(L.VIII/ R. 59) Dnemine ait sikkelerin n yzlerinde imparator portresi yer alrken,
arka yznde ise Anthios st taraf plak olarak uzanm sa elinde bereket boynuzu
ve arkada kam ile betimlenmektedir.
180
SNG Paris 1994, R. 1118.
181
182
183
Kryzanowska 1970, Table 17, XIV/30.
184
185
www.wildwinds.com/coins/ric/caracalla/t.html.
186
Karakaya 2007, 58.
187
SNG Copenhagen, R.58.
188
45
6.1.2.5. Fortuna
Fortuna, kader ve ans tanrasdr. Gemi dmeni, bereket boynuzu, zeytin

dal, patera tutan kadn olarak tanmlanr. Yunancada karl Tykhedir189.
Fortuna Pisidiadaki koloni ehirlerinin sikkelerinde Septimus Severusdan

Maximinus Thraxa kadar grlmektedir190. Antiokheiada Antoninus Pius, Septimus
Severus, Julia Domna, Caracalla, Geta Plautilla sikkelerinde FORTVNA
COLONIAE ANTIOCH yazs ile birlikte ayakta, uzun elbiseli, kalathoslu, sa
elinde bereket boynuzu ve nde sunak bulunmaktadr. Severus Alexander dneminde
Fortuna kalathoslu, ayakta sada vexillum, sol kolunda bereket boynuzu
grlmektedir. III. Gordianus dneminde drt stunlu ve kemerli tapnakta stunlar
arasnda ayakta Fortuna ift khitonlu, sa elinde bereket boynuzu, solda asa nnde
sunak, yine ayn dnemde, ift khitonlu ve kalathoslu kayada oturuyor. Sa eli
dizinde sol elinde ha ha ve iki baak tutuyor, sa aya yzen nehir tanrs Anthios
zerindedir191.
Katalogda yer alan Septimius Severus192 (L.IV/ R. 30) ve III. Gordianus193

(L.VI/ R. 48) dnemine ait sikkelerin n yznde imparator portresi yer alrken, arka
yznde ise, Ayakta ve cepheden verilmi Genius sol elinde bereket boynuzu sa
elinde Vexillum tarmaktadr.
6.1.2.6. Herakles
Zeus ile Alkamenenin olu, asl ad Alkidastr. Yar tanr kahraman,

sikkeler zerinde Conservator, Defensor, Victor gibi unvanlarla grlr. M.S. I.
yy.dan itibaren Byk Konstantinusa kadar kullanlmtr. Elinde sopas, omzunda
aslan postu ile tanmlanmtr. Bazen sadece sopas ile tanmlanr. Latincede
Hercules olarak gemektedir194. Antiokheiada, Marcus Aurelius dnemi sikkelerinin
189
Tulay 2001, 85.
190
zsait 1985, 146.
191
Karakaya 2007, 228.
192
Kryzanowska 1970, Table 15-16, XIII/18.
193
a.g.e., Table 27, XVIII/105.
194
Tulay 2001, 97-98.
46
n yznde sakalsz, aslan postlu Herakles bst, arka yznde ise Hermes bst
bulunmaktadr195.
Katalogda yer alan I. Philippus dnemine ait sikkenin n yznde imparator

portresi yer alrken, arka yznde ise, Herakles Ayakta ve saa dnk elinde
Lobutuyla196 (L.VII/ R. 55) bulunmaktadr.
6.1.3. Antiokheia Sikkelerinin Arka Yz Tipleri
6.1.3.1. Koloni Tipleri
Koloni tipleri, koloni kentlerinin kullanm olduklar bir tipdir. Roma

imparatorluu tarafndan koloni kenti olarak kurulan kentlerin snrlar, saban/pulluk
ile belirlenmitir. Bu nedenle koloni kentleri de bu durumu sikkelerinde saban/pulluk
ya da ift sren Augustus, ift sren rahip, ift sren kolonistler eklinde tasvir
etmilerdir.
6.1.3.1.1. ift Sren Rahip
TP 1: ki kz ile ift sren rahip, stte hilal saa d. (L. II/ R.12)197
mparator Titus dneminde tasvir edilmitir.
TP 2: ki standart tayan boa, arkasnda ift sren rahip saa d., III.
Gordianus (L.VI/ R. 50)198 ve Gallienus (L.VIII/ R.65)199 dnemlerinde tasvir
edilmitir.
6.1.3.2. Askeri Tipler
6.1.3.2.1. Kartal
TP 1: Kartal, cepheden, kanatlar ak, ba saa d. Antoninus Pius (L.II/

R.15)200, Diva Faustina (L.II/ R.18)201, Commodus (L.III/ R.22)202, Severus
Alexander (L.VI/ R.44)203 dnemlerinde tasvir edilmitir.
195
Karakaya 2007, 150.
196
197
SNG Paris 1076, Kryzanowska I/4.
198
Kryzanowska 1970, Table 27, XII/61.
199
SNG Paris 1994, R. 1327.
47
6.1.3.2.2. Standart
TP 1: ki standart arasnda Labarium, altta/ S.R. Cladius (L.I/ R.10)204

dnemlerinde tasvir edilmitir.
TP 2: ki standart arasnda kartall Labarium, altta/ S.R. I. Philippus

(L.VII/ R.53)205, Trajan Decius (L.VIII/ R.60)206, Trebonianus Gallus (L.VIII/ R.61),
Gallienus (L.VIII/ R.66)207 dnemlerinde tasvir edilmitir.
TP 3: ki standart arasnda kartall Labarium, arasnda/ S.R. II. Philippus

(L.VII/R.56)208, Valerianus (L.VIII/ R.62)209 dnemlerinde tasvir edilmitir.
TP 4: ki standart arasnda Labarium, stlerinde kartal, altta/ S.R II.

Philippus (L.VII/ R.57)210 dneminde tasvir edilmitir.
TP 5: standart, stlerinde karlkl iki kartal Augustus (L.I/ R.9)211

dneminde tasvir edilmitir.
6.1.3.3. Mitolojik Tipler
6.1.3.3.1. Remus-Romulus-Kurt
Romallar ehirlerinin kurulu efsanesini masal deil de bir gerek gibi

gstererek ve gelitirerek, imparatorluk ve emperyalizm stne kurulu devletlerine
bir arka plan oluturarak ok eskilere dayanan bir tarih yaratmlardr.
Romulus-Remus efsanesinde de birok gerek efsaneletirilmitir. Bu

efsaneler yerine gre gerekmi gibi gsterilmitir. Romulus-Remus efsanesi de
200
201
202
203
204
205
206
Kryzanowska 1970, Tablo 30, I/2.
207
SNG Paris 1994, R. 1332.
208
209
SNG Paris 1994, R. 1322.
210
211
Kryzanowska 1970, Table I, I/2.
48
bunlardan biridir ve en nemlisidir. Romulus- Remus ve kurt tasviri, Roma
imparatorluk sikkelerinin arka yznde ok tasvir edilen bir tiptir.
TP 1: Kurt saa d., Romulus ve Remusu emzirmekte. Severus Alexander

(L.V/R.42)212 dneminde tasvir edilmitir.
TP 2: Kurt saa d., Romulus ve Remusu emzirmekte, altta/ S.R III.

Gordianus (L.VI/ R.46)213, Gallienus (L.VIII/ R.63)214 dnemlerinde tasvir
edilmitir.
6.1.3.4. Doa ile Balantl Tipler
6.1.3.4.1. Horoz
TP 1: Horoz, ayakta, saa d. (L.I/ R.1)215 Erken Roma dneminde

imparator bstsz sikkelerde tasvir edilmitir.
TP 2: Horoz, ayakta, sola d. (L.I/ R.3)216 Erken Roma dneminde

6.1.3.4.2. Boa
TP 1: Hrgl Boa, ayakta, saa d. (L.I/ R.6)217 Erken Roma dneminde

6.1.3.5. Objeler-Atribler
6.1.3.5.1. Karlkl Bereket Boynuzu-Kerykeion
TP 1: Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion Faustina Junior (L.III/

218
R.21) , Elegabalus (L.V/ R.40)219, Severus Alexander (L.VI/ R.43)220 dnemlerinde
tasvir edilmitir.
212
www.wildwinds.com/coins/greece/pisidia/antioch/t.html.
213
SNG Paris 1994, R. 1200.
214
SNG Paris 1994, R. 1324-1325.
215
Kryzanowska 1970, Table 21, III/4-5.
216
217
SNG Copenhagen 1956, R. 9.
49
TP 2: Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion, S.R. II. Philippus
(L.VII/ R.58)221 dneminde tasvir edilmitir.
6.2. Antiokheia Sikkelerinde Kentin Adlandrlmas
Kentin ismi, (M.. 1. yy. ile M.S. 3. yy.) katalogda yer alan sikkelerde,
Latince olarak u ekilde gemektedir: ANTIOCH/ COLO/ COLONI/ COLONIAE,
AVGVS COL CAES, IMP CAES CLAVDIVS/ ANTIOCH CL, ANT COL,
MENSIS COLONAES ANTIOCH, GENIO COLONI CAE ANTIOCH, ANTIOCH
CN COL CAES, ANTIOCH COLON, ANTIOCHE GE COL CA, ANTIOCHI
FORTVNA COLONIA, ANTIOCH GENI COL, COLONAASEHE, ANTIOCH
COL CAESAR/S.R, ANTIOCH COL/ ANTHIVS, FORTVNA COL CC FS
ANTI/S.R, ANTIOCH CL/.
218
219
220
Kryzanowska 1970, Table 25, XV/29.
221
50
7.DEERLENDRME
Ispartaya bal Yalva lesinde yer alan Yalva Arkeoloji Mzesinin

deposunda yaklak 24.000 sikke bulunmaktadr. Depoda yer alan bu sikkelerin
byk bir ksmn Roma Dnemi sikkeleri oluturmaktadr. Pisidia Blgesi Antik
kentlerine ait bir ok sikke ierisinde Antiokheia Roma Koloni sikkelerinin
allmam olmas ayrca dikkat ekmektedir. Kent sikkeleriyle ilgili daha nce
yaplan bilimsel aratrmalar ve yaynlarda, Roma mparatorluk ve Bizans Dnemi
sikkeleri allmtr.
Yalva Arkeoloji Mzesindeki Antiokheia Koloni sikkeleri, ana balk

altnda deerlendirilmitir. Bu sikkelerin n yzlerinde, genellikle imparator ve
imparatorie bstleri tasvir edilmitir. mparator bstsz darp edilen sikkelerin n
yzlerinde ise kentin kurucusu ya da tanr balar tasvir edilmitir. Arka yzlerinde
ise Tanr Menin atrb Horoz tasvir edilmitir.
n yzde tasvir edilen imparator balarndaki elenkler daha ok Roma

imparatorlar tarafndan propaganda amac ile kullanlmtr. Bilindii kadar ile ilk
imparator Augustus ile ortaya kan ve corona civica olarak adlandrlan defne
dalndan rlm elenkler, yukarda da vurguland gibi, genellikle Roma
imparatorlar tarafndan propaganda amac ile kullanlmtr. Corona Civica
ikonografik adan hem birlikte bulunan kiinin imparator olduuna iaret etmekte,
hem de o imparatorun halk iin ne kadar iyi, hogrl ve yardmsever bir insan
olduunu gstermektedir. zellikle imparatorlar, olaslkla yeni kurumsallatrmaya
altklar monariyi halka daha yumak bir ekilde gstermeye alm
olmaldrlar.
Koloni kentlerine yerletirilen askerkerin standartlar, Romann simgesi olan

ikizler ve dii kurd, Genius gibi birok betimleme Antiokheia sikkeleri zerinde
tasvir edilmitir. Roma simgelerinin yan sra zamanla yerel simgelerde sikkeler
zerinde etkisini gstermekle beraber Antiokheiada, kkl bir gelenekten geldii
iin Roma ynetimi tarafndan dllendirilmitir. Bylelikle ilk olarak Septimius
Severus dneminde darp edilen sikkelerde kullanlan S R harfleri, bu sikkelerin
Roma Senatosu tarafndan kontrol edildiini ve desteklendiini gstermektedir.
51
Antiokheiada darp edilen koloni sikkelerinin arka yz betimlerinde Horoz,
Hrgl Boa, Tanr Men, Fortuna, Genius, Anthios, Herakles, ift sren rahip,
Cepheden Kartal, Standart, Dii Kurt-Remus ve Romulus, Karlkl bereket boynuzu
arasnda Kerykeion, Quadriga, altar olmak zere toplam 15 arka yz tipi kullanlm
olup kendi ierisinde irdelenmitir.
Romann kurulu efsanesine dayandrlan Dii kurt-Remus ve Romulusun

Romada ok nemli bir yeri vardr. Roma bu tasviri Antiokheiay Romallatrma
adna kullanmtr. Katalogda, III. Gordianus ve Gallienus dnemlerinde grlen
efsane, koloni kentlerinin Romallatrlma abasnn bir gstergesidir.
Tanr Men ve Horoz Antiokheia sikkelerinin n ve arka yzlerinde Ge

Hellenistik ve Roma dnemi boyunca sikkeler zerinde sklkla grlmektedir.
Katalogdaki sikkelerde ayakta sol elinde asas, sa elinde bereket boynuzu ve
yannda horozu ile tasvir edilen Men Antiokheiann yerel Tanrs olup nemini Roma
dnemi boyunca korumutur.
Trajan Decius dnemine ait sikkenin arka yznde Anthios aynn tanrs,
Anthiosun, st plak ve sa elinde bereket boynuzu tutup arkasnda sazlk dalnn
grlmesi Antihios aynda bu tanrya ait klt alannn olabileceine iaret
etmektedir. Bunun yan sra Romann Tanr Men ve Anthiosu sikkelerde tasvir
etmesi yereli grmezlikten gelmediine iarettir.
Roma Antiokheiada yerellii halka ho grnmek iin dikkate alrken

Romallatrma politikasn da srmektedir. Kader ve ans tanras Fortuna, Ruhsal
varlk Genius, Herakles gibi Romal ve yunanl mitolojik tasvirlerle kendi inan ve
kltrn alamaya almaktadr.
Cepheden verilmi Kartal, Standart, Quadriga zerinde mparator tasvirleri

ise Romann kent zerindeki askeri hakimiyetni ve kentteki siyasi gcn, sikkeler
zerinden propaganda yaparak gstermektedir.
Koloni toprak snrlarn betimleyen ift sren rahip veya ift sren kadn
tasviri, sikkeler zerinde kentin kolonileletirldiine iaret etmenin yan sra kentin
snrlarnn Roma kontrol altnda olduunu gstermektedir.
52
Ge Hellenistik Erken Roma dnemi sikkelerinin arka yzlerinde Hrgl
Boa tasvirinin yer almas boann kutsalln gstermektedir. Kentte yer alan
Augustus Tapna stoalarnda boa kabartmalarn yer almas sikke tasvirleri ile
mimari kabartmalar arasnda balant olduunu gstermektedir.
Antiokheia kenti, ismini Sleukos Kral I. Antiochostan almtr. Kentin

adlandrlmas, sikkeler zerinde, Ge Hellenistik dnemde Yunanca ANTIXEON
olarak grlrken Romann M. 25 Galatia Kral Amyntas yenilgiye uratmasyla
kenti Colonia Caseariae olarak adlandrmtr. Kentin koloni olarak adlandrlmasyla
Romal Lejyonlar kente yerletirilmitir. Bylece sikkeler zerindeki Yunanca
adlandrmann yerini arka yzlerde; COLONIAE ANTIOC, ANTIOCH COLON,
ANTIOCH COL, n yzlerde ise Roma mparator isimleri ise Latince olarak yer
almtr. Kentte yaz karakteri ve dilin deitirilmeye allmas erken dnemde zor
olsada 3. yya kadar Latince arlk kazanmtr. 3.yy sonrasnda ise Latince ve
Yunanca bir arada kullanlmaya balanrken 4. yydan sonra Latincenin nemi
azalmtr. Romann Latinceyi belli bir dnem kent halkna kabul ettirmi olmas
kentin asker kkenli kolonistlerin yerli halk askere alp Latinceyi emekli oluncaya
kadar retmesiyle gl klmtr. Roma gcn ve etkisini kent zerinde
kaybetmeye baladktan sonra dilinin de etkisi krlm ve Yunanca kullanlmaya
balanm olmaldr.
Ge Hellenistik dnemden Roma M.S 3. yz yl iine alan bu sre zarfnda

koloni sikkeleri n ve arka yz tipleri olarak kendi ilerinde kronolojik ve tipolojik
olarak deerlendirilmitir. Yalva Mzesindeki 122 Antiokheia Roma koloni
sikkesinin satn alma ve ba yoluyla geldiini envanter kaytlarndan bilmekteyiz.
Nereden satn alnd nereden geldii envanter defter kaytlarnda grnsede
sikkelerin nereden kt kesin bilinmemektedir. Ama tm bu olaslklara ramen
122 Antiokheia Koloni sikkesinin geldikleri yerlere gre ayrarak istatitik (Tablo 1/
Grafik 1) almas yaptk, sikkelerin kentin Roma dnemindeki siyasi kapsama
alannn Konya Beyehir ve Seydiehirden Isparta merkeze, sar kyne, Gelendost
Madenli hatt boyunca sikkelerin dalm tespit edilmekle birlikte Yalva mahalle ve
kylerinden arlkl olarak sikke geldiini grdk. Antik kentin dnda bu kadar
53
younlukta sikkelerin dalm alan gstermesi kentin kapsama alannn ne kadar
geni olduunu bizlere gstermitir.
Sikkelerin krononlojik olarak dalmna baktmzda envanter defterine

kaytl en ok sikkenin Erken Roma, Titus, Septimius Severus, Iulia Domna
dnemleri olduu grlmektedir. Bu dnemlere ait sikkelerin ounlukta olmas
kentin fazla sikke basm olduunu bu dnemler ierisinde sikkelerin deerinin
dm olabileceini gstermektedir. Septimius Severus dneminde kent
sikkelerinde S.R (Senatus Romanus) Roma Senatosunun ksaltmasn grmekteyiz.
Septimius Severus, nemini yitirmeye balayan Antiokheiaann yeniden nem
kazanmas iin kenti Roma Senatosuyla dllendirmitir. Bylece, kentin nemli
yerlerine heykeller dikilmi, Septimius Severusa teekkr edilmitir. Septimius
Severusla birlikte ei Iulia Domna adnada bu dnemde ok sayda sikke baslmtr.
Antiokheiallar sadece imparatora deil einede minnet borlu olduklarn bylelikle
gstermi olmallar.
54
8. SONU
Antiokheia, Pisidia Blgesi antik kentlerinin bir ou gibi Ge Hellenistik

dnemeden itibaren sikke basmaya balamtr. Bu dnemde baslan sikkeler
zerinde kentin ismi yunanca ANTIXEON olarak gemektedir ve bir ounda
Tanr Men tasvir edilmektedir. M. 25ten sonra kent sikkeleri zerinde ANTIOCH
COL, ANTIOCHE COLONIA eklinde lejantlarn grlmesi ile Yunancann yannda
Latincenin kullanld grlmektedir.
Roma mparatorluunun, kenti koloni olarak adlandrmasyla Latince arlk

kazanmatr. Erken Roma dnemi ile Ge Roma dnemi arasnda baslan sikkeler
zerinde Latince lejantlar yer almaktadr. Kent bu dnem ierisinde Roma dilinin ve
kltrnn etkisi altnda ekillenmitir.
Sikkeler zerinde yerel, Romal ve koloni tasvirlerin yer almas Romann

Antiokheia zerinde denge politikas uyguladn gstermektedir. Yerel Tanrlar,
Men ve Anthiosun yannda Romal Fortuna, Genius, Dii kurt-Remus ve Romulus
ayn zamanda koloni tasviri olarak ift sren rahip tasviri sikkeler zerinde yer
almas, denge politikasn gstermektedir.
Sikkeler zerinde kentin COLONIA ANTIOCH, ANTIOCH COLON olarak

adlandrlmas kenti, Anadoluda ayrcalkl klmtr.
Roma mparatorluu Antiokheiaya kentini Romallatrmaya alm olsada

kentin kkl bir kltre ve inanca sahip olmasyla sonuca ulaamamtr. Kent Roma
dneminde her nekadar Roma yaplaryla donatlm, emekli askerler yerletirilmi
ve Latince zorunlu hale getirilmi olsada sikkelerine baktmzda Romann blgede
etkin olmak ve kendini kabul ettirmek iin yerli halkn inan ve kltrn gz ard
edemediini gstermektedir. Yerletirilen emekli askerler, Romallatrma ve
Koloniletrime abas iine girmi olsalar dahi buna, ne zaman yetmi ne de halk
asimile olmutur. Latincenin yerine Yunancann arlk kazanmas, ykselen
Hristiyanlk inancyla Roma, eyaletler ve koloni kentler zerinde g kaybetmitir.
Bylece imparatorluun kent zerinde etkisi krlmaya balam, yerletirilen
kolonistler zamanla kent kltr etkisinde kaybolmulardr.
55
Antiokheia koloni kenti olmasyla ekononmik ve ticari anlamda byk nem
kazanm ancak Romallatrma politikasylada kltrel anlamda zarar grmtr.
Dier Pisidia kentlerinden farkl olarak Antiokheia hakimiyet altnda kalmam
blgede hakim konuma ykselmitir. nemli bir klt merkezi olan Tanr Men
tapna, sikkeler zerinde grlmesiyle kentin gemiine ve Roma dnemi
ierisindeki otoritesine damga vurmutur.
Antiokheia Hellenistik dnemden itibaren varln bast sikkeler ve

hakimiyet altna girdii Roma dneminde ise sikkeler zerindeki yerel tasvirlerle
gstererek tam bir Romallamaya bir anlamda dur diyebilmitir.
Anadolu kentleri belli dnemlerde egemenlik altna girmi olsalarda kkl

gelenekleri, inan yaplar ve zgrlne dkn yaplaryla etkisi altna girdikleri
gleri zamanla saf d etmeyi baarmlardr. Antiokheia antik kentinin
sikkelerinde de Anadolunun gl geleneini kentin Roma kltrn, kendi iinde
benimseyip yerellie sahip kt grlmektedir.
56
KATALOG
Ispartaya bal Yalva Mzesinde bulunan envanter defterine kaytl

tarihlenebilen, 1i gm 121i bronz olmak zere 122 adet Pisidia Antiokheias
Roma Koloni sikkelerinden 67si katalogda kronolojik olarak numaralandrlp kendi
ilerinde n ve arka yzlerine gre gruplandrlmtr.
ERKEN KOLON SKKELER M.. 1.-M.S. 1. YY
1. Envanter No: 23474
.Y: Sola d., bst; ANTIOCH.
A.Y: Saa d., Horoz; COLO.
AE 4.4 gr.
REF.: Kryzanowska III/4-5.
.Y: Fhryg poloslu, omzunda hilali ile Tanr Men, sola d.; ANTIOCH.
A.Y: Saa d., Horoz; COLO.
AE 4.4 gr.
REF.: Kryzanowska XXII/23.
3. Envanter No: 196
.Y: Tanr Hermes bst, sola d.; ANTIO [OCH]
A.Y: Sola d., Horoz; COLO
AE 1.3 gr.
REF.: Kryzanowska XIII/14.
57
.Y: Saa d., bst; ANTIOCH.
A.Y: Saa d., Horoz; COLONI.
AE 1.5 gr.
REF.: Kryzanowska I/2
.Y: Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, saa d.; ANTIOCH.
A.Y: Saa d., Horoz; COL.
AE 1.56 gr.
REF.: Kryzanowska XVI/19.
.Y: Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, saa d.; ANTIOCH.
A.Y:, Ayakta hrgl Boa, saa d.; COL.
AE 1.56 gr.
REF.: SNG Copenhagen, 1956/ R.9.
.Y: Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, sola d.
A.Y: Saa dnk boa; ANTIOC[H]
AE 1.54 gr.
REF.: Kryzanowska IV/7.
58
.Y: Tanr Hermes bst, sola d.; ANTIOC[H]
A.Y: Ate suna; COLONIAE.
AE 1.5 gr.
RE.: SNG Copenhagen, 1956/R.18.
MPARATOR AUGUSTUS (M.. 27- M.S. 14)
.Y: mparator bst, saa d.; CAISAR.
A.Y: standart, zerinde kanatlar ak kartallar; AVGVS COL CAES.
AE 9.00 gr.
RE.: Kryzanowska I/2.
MPARATOR CLAUDIUS (M.S. 41-54)
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES CLAVD [IVS]
A.Y: ki standart arasnda Labarium; A[N]T[IOCH] COL/ S.R.
AE 1.5 gr.
RE.: Kryzanowska IV/4.
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES CLAVDIVS.
A.Y: ki standart arasnda Labarium; ANTIOCH CL /S.R.
AE 7.92 gr.
59
REF.: Kryzanowska IV/17.
MPARATOR TITUS (M.S. 79-81)
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; [IMP] PONT
A.Y: ift sren rahip, stte hilal; ANT COL.
AE 4.8 gr.
REF.: SNG Paris 1076, Kryzanowska I/4.
MPARATOR HADRIANUS (M.S. 117-138)
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAESAR TRAIANVS

HADRIANVS AVG P M TR P COS III
A.Y: Felicitas, ayakta sol elinde mzrak tutar.
AE 13.66 gr.
REF.: Seaby A., Volume II, R. 651.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; [IMP] TRAIAN HADRIANVS
[AVG].
A.Y: Tahtta oturur durumda Nehir Tanrs.
AR 2.92 gr.
60
ANTONINUS PIUS (M.S. 138-161)
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; [ANTONI]NVS PIVS FELX AVG.
A.Y: Cepheden, kanatlar ak kartal; ANTIOCH COL.
AE 2.4 gr.
REF.: SNG Deutschland 1964, R. 4946.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; ANTONINVS AVG PIVS
A.Y: Tanr Men, ayakta sol elinde Nike, sa elinde mzrak; MENSIS COLONAES
ANTIOCH.
AE 6.91 gr.
REF.: Kryzanowska I/1.
.Y: mparator bst, saa d.; ANTONINVS AVG PIVS PP COS IVI[..]
A.Y: Genius, ayakta sol elinde mzrak sa yannda ate atlar; GENIO COLONI
CAE ANTIOCH.
AE 7.70 gr.
REF.: Kryzanowska X-19.
DIVA FAUSTINA
.Y: Salar omuzlarna dm imparatorie bst, saa d.; DIVA FAVSTINA

AVG.
61
A.Y: Cepheden, kanatlar ak kartal, ba saa; ANTIOC[H] COLONI.
AE 3.9 gr.
LUCIUS VERUS (M.S. 161-169)
.Y: mparator bst, sola d.; M AVRELIVS CAESAR
A.Y: Ayakta omzunda hilal ile Tanr Men, sol elinde Nike, sa elinde asa;
ANTIOCH COLONIAE.
AE 5.3 gr.
MARCUS AURELIUS (M.S. 161-180)
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; AVR ANTONIANV[S].
A.Y: Ayakta Fortuna, sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal ile;
ANTIOCH CN COL CAES.
AE 4.92 gr.
FAUSTINA IUNIOR
.Y: Salar arkada topuzlu imparatorie bst, saa d.; AVG FAVSTINA.
A.Y: Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH COLONI.
62
AE 5.82 gr.
MPARATOR COMMODUS (M.S. 166-177)
.Y: mparator bst, saa d.; TEP C COMO.
A.Y: Cepheden, kanatlar ak kartal, ba saa; ANTIOCH COLON.
AE 2.1 gr.
REF.: SNG Deutschland , R. 4923. SNG Paris, 1097. SNG Deutschland, 1968-4923.
.Y: mparator bst, sola d.; [IMP] COM[MODVS].
A.Y: Tanr Men, ayakta sol elinde Nike sa elinde asa; ANTIOCH COLONI.
AE 5.23 gr
REF.: Kryzanowska IX/12.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CO [MMODVS].
A.Y: Fortuna, ayakta sol elinde bereket boynuzu sa elinde baak; ANTIOCH
COL.
AE 5 gr.
REF.: Sear David, R. 2006.
.Y: mparator bst, sola d.; VENABE CO [MMODVS]
63
A.Y: Tanr Men, ayakta sol elinde Nike sa elinde mzrak; ANTIOCH COLON.
AE 6.48 gr
Resim 26. Envanter No: 2633
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; AVGVSTVS
A.Y: Omzunda ay ile ba kapal kadn bst; ANTIOCH COL
AE 6.5 gr.
REF.: SNG Paris, R.1092.
MPARATOR SEPTIMIUS SEVERUS (M.S. 193-211)
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; SEVRVS PIVS AVG
A.Y: Genius, ayakta sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal; ANTIOCHE
GE COL CA
AE 5.5 gr.
.Y: Defne elenkli imparator bst, sola d.; IMP CAES L SEP SEV
A.Y: Men, ayakta omzunda hilali ve sa elinde asas ile; ANTIOCH COLONIAE
AE 4.6 gr.
64
.Y: mparator bst, sola d.
A.Y: Men, ayakta sol elinde nike sa elinde baak; ANTIOCH COLONIAE
AE 4.49 gr.
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES L SEPT SEV PERT AVG
A.Y: Fortuna, ayakta baaklar ve ylan ile; ANTIOCHI FORTVNA COLONIA
AE 5.1 gr.
IULIA DOMNA (M.S. 193-211)
.Y: Salar arkada topuz halde imparatorie bst, saa d.; IVLIA DOMNA AVG
A.Y: Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH COLONIAE
AE 3.9 gr.
REF.: Kryzanowska XI/22.
.Y: Salar arkada topuz halde imparatorie portresi, saa d.; [IVLIA] DOMNA
[AVG]
A.Y: Tanr Men, ayakta sol elinde nike sa elinde asa; [ANTIO]CH COLONI[AE]
AE 5.67 gr.
65
.Y: mparatorie bst, saa d.; IVLIA AVGVSTA
A.Y: Fortuna, ayakta sol elinde bereket boynuzu; ANTIOCH CN COL CAES
AE 5.72 gr.
.Y: mparatorie bst. Saa d.; IVLIA ROMANA
A.Y: Genius, ayakta sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal; ANTIOCH
GENI COL
AE 4.5 gr.
.Y: Salar arkada topuz halde imparatorie bst, saa d.; IVLIA AVG
A.Y: Genius, ayakta sol elinde bereket boynuzu sa elinde sunu kab;
COLONAASEHE
AE 7.78 gr.
REF.: Greek mperial Coins, R. 2421.
MPARATOR GETA (M.S. 211)
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CAES P SEPT GETA AVG
66
A.Y: Ayakta, omzunda hilali ile Tanr Men, sol elinde mzrak; ANTIOCH COL
CAESAR/S.R
AE 23.8 gr.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP CAES P SEP GETA AVG
A.Y: Genius, ayakta sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal; ANTIOCH
GENI COL CAES
AE 4.45 gr.
REF.: SNG Deutschland, 1964/R.4941.
MPARATOR CARACALLA (M.S. 211-217)
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; ANTON AVG
A.Y: Genius, ayakta sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal ile; ANTIOCH
GEN COL CAES
AE 6.3 gr.
REF.: Kryzanowska XIV/30.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.
A.Y: Tahta Genius, sol elinde bereket boynuzu sa elinde aa dal; S.C
AE 22.79 gr.
REF.: www.wildwinds.com/coins/ric/caracalla/t.html.
67
MPARATOR ELEGABALUS (M.S. 218-222)
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; ANTONINVS PIVS
A.Y: Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH COLONI
AE 2.98 gr.
REF.: Kryzanowska X/12.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; [ANTONINVS] PIVS AVG
A.Y: Genius, ayakta sol elinde bereket boynuzu; ANTIOCH GEN COLO
AE 4.01 gr.
REF.: SNG Paris, 1179.
MPARATOR SEVERUS ALEXANDER (M.S. 222-235)
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; SEV ALEXAND[ER]
A.Y: Ayakta, dii kurt Romus ve Romulusu emzirir, saa d.; ANTIOCH COLONI
AE 2.74 gr.
REF.: www.wildwinds.com /coins/greece/pisidia/antioch/t.html.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP A[L]EXANDR[V]
A.Y: Karlkl bereket boynuzu arasnda Kerykeion; ANTIOCH COLONI
AE 2.7 gr.
68
REF.: Kryzanowska XV/29.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP SEV[ERVS] ALEXANDER
A.Y: Cepheden, kanatlar ak kartal; ANTIOCH COL
AE 2.3 gr.
REF.: Kryzanowska XIII/28
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP SEV ALEXANDER
A.Y: Nehir Tanrs, saa doru uzanm, sa elinde bereket boynuzu, arkasnda
sazlk; ANTIOCH COL, altta ANTHIVS
AE 11.61 gr.
REF.: SNG Copenhagen, R.58.
MPARATOR GORDIANUS III (M.S. 238-244)
.Y: mparator bst, saa d.; IMP CAES M A N GORDIANVS AVG
A.Y: Dii kurt Romus ve Romulusu emzirir, saa d.; CAES ANTIOCH COL/S.R
AE 28.5 gr.
REF.: SNG Paris 1994, R.1200.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP CAES M ANTO GORDIANVS AVG
A.Y: SR etrafnda; ANTIOCHIA COLONIA CAES/S.R
69
AE 26.5 gr.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP CAES ANT GORDIANVS
A.Y: Fortuna, ayakta sol elinde bereket boynuzu sa elinde Labarium; FORTVNA
COL CC FS ANTI[OCH] /S.R
AE 12.60 gr.
REF.: Kryzanowska XXVIII/105.
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES GORDIAN AVG
A.Y: Quadratum arkasnda imparator; ANTIOCH COL/S.R
AE 11.17 gr.
REF.: Kryzanowska III/12.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP CAES M ANT GORDIANIOVS
A.Y: ki standart tayan boa, arkasnda ift sren rahip; CAES ANTIOCH
COL/S.R
AE 24.98 gr.
REF.: Kryzanowska XII/61.
.Y:Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CAES M ANT GORDIANIOVS
70
A.Y: mparator, ayakta ve nnde altar, standart; ANTIOCH COL/ S.R
AE 21.27 gr.
REF.: Kryzanowska XXI/92.
.Y: mparator bst, saa d.
A.Y: Phryg poloslu omzunda hilali ile Tanr Men, saa d.; COL CAES ANTIOCH/
S.R
AE 6.4 gr.
REF.: SNG Paris 1994, R. 1251, Kryzanowska Table 27, XXIX/107
MPARATOR I. PHILIPPUS M.S (M.S. 244-249)
.Y: mparator bst, saa d.; IMP MIVL PHILIPPVS A[VG]
A.Y: ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHIO CLA/S.R
AE 8.62 gr.
REF.: Kryzanowska V/7.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP M IVL PHILIPPVS
A.Y: Tanr Men, ayakta sol elinde nike sa elinde mzrak; ANTIOCHIO COL/S.R
AE 6.91 gr.
REF.:SNG Paris, R.1263.
71
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP IVL PHILIPPVS AVG PM
A.Y: Herakles, ayakta Lobutuyla; ANTIOCH COL CAES/ S.R
AE 10.72 gr.
REF.: SNG Deutschland, 1964, R.4974.
MPARATOR II. PHILIPPUS (M.S. 247-249)
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP M IVL PHILIPPVS AVG
A.Y: ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHI CL/ S.R
AE 8.4 gr.
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP IVLI PHILIPPVS
A.Y: ki standart arasnda kartall Labarium; CAES ANTIOCH CL/S.R
AE 8.42 gr.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CM PHILIPPVS PFAVG
A.Y: Karlkl bereket boynuzu arasnda kerykeion; ANTIOCH COLONI /S.R
AE 5.04 gr.
72
REF.: Kryzanowski V/31.
MPARATOR TRAANUS DECUS (M.S. 249-251)
.Y: Saa dnk imparator portresi; IMP CAES[AR]
A.Y: Saa uzanm Nehir Tanrs, sa elinde bereket boynuzu; ANTIOCH COL
CAES
AE 7.27 gr.
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP TRAIAN DECIVS
A.Y: ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCH COLO /S.R
AE 23.27 gr.
REF.: Kryzanowska 1970, Table 30, I/2.
MPARATOR TREBONIANUS GALLUS (M.S. 251-253)
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP C VIIP CALVS SIANO AVG
A.Y: ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHIO CL /S.R
AE 5.91 gr.
REF.:
73
MPARATOR VALERANUS (M.S. 253-260)
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP C P LICINIVS VALERIANVS PF
A.Y: ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCHI COL /S.R
AE 5 gr.
REF.: SNG Paris, R.1322-1323.
MPARATOR GALLIENUS (M.S. 253-268)
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP GALLIHNVS
A.Y: Dii kurt Romus ve Romulusu emzirir; [ANTI]OCH COL/ S.R
AE 10.36 gr.
REF.: SNG Paris, 1324-1325.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP CAES GALLIENVS PIVS
A.Y: Dii kurt, Romus ve Romulusu emzirir; ANTIOCH COL /S.R
AE 10.6 gr.
.Y: Defne elenkli imparator bst, saa d.; IMP CALIHNVS PIVS AVG
A.Y: ki standart tayan boa, arkasnda ift sren rahip; ANTIOCH COL/S.R
AE 13.2 gr.
74
.Y: ua tacyla imparator bst, saa d.; IMP CAES CALIHNVS
A.Y: ki standart arasnda kartall Labarium; ANTIOCH CL /S.R
AE 5.29 gr.
.Y: mparator bst, saa d.; IMP CP ALI ..T
A.Y: S.R etrafnda; ANTIOCH CL /
AE 6.65 gr.
REF.: Kryzanowska IX/29.
75
RESMLER
Lev. I
1. 2.
3. 4.
5. 6.
7. 8.
9. 10.
76
Lev. II
11. 12.
13. 14.
15. 16.
17. 18.
77
Lev. III
19. 20.
21. 22.
23. 24.
25. 26.
78
Lev. IV
27. 28.
29. 30.
31. 32.
33. 34.
79
Lev. V
35. 36.
37. 38.
39. 40.
41. 42.
80
Lev. VI
43. 44.
45. 46.
47. 48.
49. 50.
81
Lev. VII
51. 52.
53. 54.
55. 56.
57. 58.
82
Lev. VIII
59. 60.
61. 62.
63. 64.
65. 66.
67.
83
Tablo 1. Yalva Mzesindeki Pisidia Antiokheias Roma Koloni Sikkelerinin
Dalm
Tablo 1.1. Yalva
Abaclar Elegabalus 1 1
Erken Roma 1
Grg 2
Iulia Domna 1
Titus 1
Ka 3
Caracalla 2
Titus 1
Kayukar 2
Cladius 1
Erken Roma 2
Titus 4
Antoninus Pius 1
Septimius Severus 7
Kzlca III. Gordianus 1
Iulia Domna 4 22
Faustina Iunior 1
Mahalle Lucius Verus 1
Commodus 1
Septimius Severus 2
Mderris 3
Diva Faustina 1
Erken Roma 1
Pazaraa
Titus 1
Iulia Domna 1 4
III. Gordianus 1
Titus 1
Pazaryukar Septimius Severus 3
Geta 1 6
Gallienus 1
Terziler Septimius Severus 1 1
Krkler Geta 1 1
Kumdanl Titus 1 1
Augustus 1
zgney
Septimius Severus 1 2
Kasaba Erken Roma 6
Titus 3
Tokmack Antoninus Pius 1
Lucius Verus 1 12
Valerianus 1
Ayval Erken Roma 1 1
Erken Roma 1
Ky Balarba
Erken Roma 1 2
amharman Titus 1 1
84
Titus 1
Antoninus Pius 1
Elbengi- Septimius Severus 1
Stdibi Commodus 1
6
I.Philippus 1
Severus Alexander 1
Hisarard Septimius Severus 1 1
lei Diva Faustina 1 1
Krkba Titus 2 2
Koruyaka Titus 1 1
zbayat Iulia Domna 1 1
Erken Roma 2
Titus 2
Sar Septimius Severus 1
7
Iulia Domna 1
Commodus 1
Y.Kakara Titus 1 1
Antik Pisidia
Erken Roma 2 2
Kent Antiokheia
Tablo 1.2. Gelendost

Kasaba Ball Titus 1 1
alt Titus 1 1
Ky
Madenli Iulia Domna 1 1
Tablo 1.3. Isparta

elebiler Iulia Domna 1 1
Mahalle Erken Roma 1
Yediehitler 2
Severus Alexander 1
Yenice Antoninus Pius 1 1
Tablo 1.4. Konya

Septimius Severus 3
Seydiehir/
I.Philippus 4
Kisecik 1
Kasaba
III. Gordianus 1
Beyehir Hadrianus 1 3
Trajan Decius 1
85
Tablo 2. ahlarn, Sat ve Ba Yoluyla Getirdii Pisidia Antiokheias Roma Koloni
Sikkeleri
Abdurrahman Trajan Decius 1

AYTEN
Trebonianus Gallus 1
Gallienus 1
III. Gordianus 2 8
Cladius 1
Commodus 2
Mevlt CEYLAN Elegabalus 1 1
Mehmet KILI Gallienus 1 1
Mehmet NEVRUZ Gallienus 3 3
Reat ARMAAN I. Philippus 1
II. Philippus 2 6
III. Gordianus 2
Hadrianus 1
Halil YAAR Marcus Aurelius 1 3
Severus Alexander 2
86
ekil 2. Yalva Mzesine Satn alma ve Ba Yolu ile Gelen Roma Koloni Sikkelerinin Dalm
87
0
5
10
15
20
25
Erken Roma
Augustus
Cladius
Titus
Hadrianus
Antoninus Pius
Kronolojik Dalm.
Diva Faustina
Lucius Verus
Marcus Aurelius
Faustina Junior
Commodus
Septimius Severus
Iulia Domna
Geta
Caracalla
Elegabalus
Severus Alexander
III. Gordianus
I. Philippus
II. Philippus
Trajan Decius
Trebonianus Gallus
Valerianus
Gallienus
ekil 3. Yalva Mzesindeki Pisidia Antiokheias Roma Koloni Sikkelerinin
88
HARTALAR
89
KAYNAKA
Akit 1970: Akit O., Roma mparatorluk Tarihi (M.S. 193-395), stanbul, 1970.
Akit 1976: Akit O., Roma mparatorluk Tarihi (M.. 27-M.S 192), stanbul,
1976.
Atlan 1970: Atlan, S., Roma Tarihinin Ana Hatlar, 1. Ksm Cumhuriyet Devri,
stanbul, 1970.
Atlan 1976: Atlan S., 1947-1967 Yllar Side Kazlar Srasnda Elde Edilen
Sikkeler, stanbul, 1976.
Atlan 1993: Atlan S., Grek Sikkeleri, stanbul, 1993.
Aulock: Aulock von Hans, Mnzen und Stadte Pisidiens, Tbingen.
Aulock 1964: Aulock v Sammlung, Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland,

Pidien Lykaonien saurien, Berlin, 1964.
Aulock 1968: Aulock v Sammlung, Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland,

Berlin, 1968.
Baydur 1981: Baydur N., Roma Sikkeleri, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Say:
12/13, 1981.
Baydur 1998: Baydur N., Roma Sikkeleri, stanbul, 1998.
Bear 1996: Bear D., Pisidia Antiocheiasndan Yeni Yaztlar, XIV. AST I, 1996.
Bear 1997: Bear D., Pisidia Antiocheiasndan Yeni Yaztlar, XIV. AST I, 1997.
Bear 1999: Bear D., Pisidia Antiocheia Tiyatrosunun Yaztlar XVII. AST I, 1999.
Carradice-P. 2001: Carradice, I.- Price, M., Hellen Dnyasnda Sikke (ev. Ouz
Tekin), Homer Kitabevi, stanbul, 2001.
Er Yasemin 2004: Er Y., Klasik Arkeoloji Szl, Ankara, 2004.
Erhat 1999: Erhat A., Mitoloji Szl, stanbul, 1999.
90
French- Mitchell 1977 : French D. H. Mitchell, S., Roma mparatorluunun lk
Devrinde Pisidiada Yollar ve Ulam, TAD, XXIV-1, 1977,
213-218.
Fnley 2006: Fnley M.I, Antik a Ekonomisi (ev. Hatice Palaz Erdemir),
stanbul, 2006.
Gktrk 2002: Gktrk M. T., Anadoluda Her Sikke Bir ehir; Anadoluda Sikke
Basan Kentler zerine Alfabetik Bir nceleme, Anadolu Medeniyet-
leri Mzesi 2001 Yll, 2002.
Gkalp Demirel 2009: Gkalp Demirel Z., Yalva Mzesi Bizans Sikkeleri,
Ankara, 2009.
Hill 1982: Hill G. F., Britisch Museum Coins Cataloque of the Greek Coins of
Lykia, Pamphilya and Pisidia, 1982.
Homeros: Homeros, lyada, (ev. A. Erhat/A. Kadir), stanbul, 1998.
Howgego 1998: Howgego C., Sikkelerin Inda Eski a Tarihi (ev. Ouz
Tekin), Homer Kitabevi, stanbul, 1998.
Kraft 1972: Konrad K., Das System Der Kaiserzeitlichen Mnzpragung in Klein-
asien, Berlin, 1972.
Kryzanowska 1970: Kryzanowska, A., Monnaies Coloniales, DAntioche De Piside,

Tome 7, Warszawa, 1970.
Kstkl 2010: Kstkl N., Yalva Tarihi zerine Aratrmalar (Tanzimattan

Cumhuriyete), Ankara, 2010.
Lanckoronski 1982: Lanckoronski K., Stadte Pamphyliens und Pisidiens II, Berlin,
1982.
Levick 1958: Levick B., An honorific inscription from Pisidian Antioch Anat St.
8, 1958.
Levick 1967: Levick B., Roman Colonies in Southem Asia Minor, Oxford, 1967.
91
Mattngly 1965: Mattngly Harold, Coins of The Roman Empire in the Britisch
Museum, Augustus to Vitellus, London, 1965.
Meijer 2006: Meijer F., mparatorlar Yataklarnda lmez, (ev. Grkan Ergin),
stanbul, 2006.
Mrkholm 2000: Mrkholm O., Erken Hellenistik a Sikkeleri, (ev. Ouz

Tekin), 2000.
zsait 1980: zsait Mehmet, lk a Tarihinde Pisidia, Balangtan Byk

skender Devrinin Sonuna Kadar, stanbul, 1980.
zsait 1985: zsait Mehmet, Hellenistik ve Roma Devrinde Pisidya Tarih, stanbul,
1985.
Seaby 1968: Seaby H. A., Roman Slver Coins Tiberius to Commodus, London,
1968.
Seaby 1969: Seaby H. A., Roman Slver Coins Pertinax to Balbinus and Pupienus,
London, 1969.
Seaby 1971: Seaby H. A., Roman Slver Coins Gordian III to Postumus, London,
1971.
Sear 1964: Sear David R., Roman Coins and Their Values, London, 1964.
Sear 1982: Sear David R., Greek mperial Coins and their values, London, 1982.
SNG 1956: Sylloge Nummorum Graecorum, The Royal Collection of Coins and
Medals Danish National Museum, Pisidiea, Copenhagen, 1956.
SNG 1994: Sylloge Nummorum Graecorum France, Cabinet Medailles Pamphylie

Pisidie Lycanoie Galatie, Paris, 1994.
Talalan 1997: Talalan M., I.Uluslararas Pisidia Antiocheia Sempozyumu,

Pisidia Antiocheiasnn tarihesi, Yalva/Isparta, 1997.
Tekin 2008: Tekin O., Eski Yunan ve Roma Tarihine Giri, stanbul, 2008.
92
Tekin 2006: Tekin O., Osmanl Bankas Ariv Aratrma Merkezi, Sikkeler,
Devletler, Hkmdarlar: Eskiada Anadoluda Parann Siyasal, Kltrel ve
Ekonomik Rol, stanbul, 2006.
www.wildwinds.com.
93
ZGEM
Kiisel Bilgiler:
Ad ve Soyad: Erturul AKI
Doum Yeri: MERSN
Doum Yl: 14.02.1984
Medeni Hali: Bekr
Eitim Durumu:
Lise: 1998 - 2001 Mersin 19 Mays Lisesi
Lisans: 2003 - 2008 Akdeniz niversitesi. Fen-Edebiyat Fakltesi
Yksek Lisans: 2008 - Sleyman Demirel niversitesi. Sosyal Bilimler Enstits
Yabanc Dil(ler) ve Dzeyi:

Almanca. Orta Dzeyde
Deneyimi:
1: 2011 SD Yalva MYO-TBMYO Turizm Rehberlik- Mimari Restorasyon
Blm cretli r. Gr.
2: 2010 Isparta Yalva P. Antiokheia Kazs ve SD Yalva MYO-TBMYO
Turizm Rehberlik- Mimari Restorasyon, GSF Tekstil Tasarm Blm, cretli r.
Gr.
3: 2009 Isparta Yalva P. Antiokheia Kazs ve SD Yalva MYO Restorasyon-
Konservasyon Blm cretli r. Gr.
4: 2008 Antalya Side Agoras-Isparta Yalva P. Antiokheia Kazs
5: 2007 Burdur Glhisar Kbyra-Antalya Side Agoras Kazs
6: 2006 Mersin Mzesi Stajer renci-Tarsus Ge Roma Hamam Kazs
94
Bilimsel Yaynlar ve almalar:
1. ISPARTA L DEERLER ve DEER YARATMA POTANSYEL

BLDR ve SEMPOZYUMLARI 26 NSAN-3 MAYIS 2010: Isparta ili
Yalva Mzesi ve Pisidia Antiokheia Antik Kenti 2009 ylnda aa kan
Sikkelerin Turizm Potansiyeline Kazandrlmas.
2. Akdeniz niversitesi Arkeoloji Blm Antik Sidenin sorunlar konferans,

konu: 1. Derce sit alan iindeki Antik Sidenin sorunlarnn kanunlar yoluyla
irdelenmesi
3. Sleyman Demirel niversitesi Arkeoloji Blm Antiokheia Sempozyumu:

2009-2010-2011 Yl Pisidia Antiokheia Antik Kentinde karlan Sikkelerin
Deerlendirilmesi
4. SD Yalva TBMYO 2010, Yalva Kltr-Sanat Sempozyumu, Yalva

Halknn Kltrel Deerlere Baknn Anketler Yoluyla Derlendirilmesi
5. Pisidia Blgesi Antik Kentlerinin Sikkeler Inda Tantlmas, Yalva MYO

Konferans Salonu
95

Pisidia Antiokheia Koloni Sikkeleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Pisidia Antiokheia Koloni Sikkeleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.

YALVA MZESNDE YER ALAN PISIDIA ANTIOKHEIASI

YKSEK LSANS TEZ

Do. Dr. Mehmet ZHANLI

Arkeolojinin kk ama nemli eserlerinden olan sikkeler, gnmzde gerek

Tarihi bir belge nitelii tayan sikkeler, yazl belgeler ve arkeolojik

Antiokheia, Pisidia Blgesinde Romallarn koloniletirdii ve evre kentlere

Yalva Mzesinde yer alan Pisidia Antiokheias sikkelerini aratrmamda

YALVA MZESNDE YER ALAN PSDA ANTOKHEASI ROMA

Sleyman Demirel niversitesi, Arkeoloji Blm

Yksek Lisans Tezi 95 sayfa, Haziran 2011-06-07

Danman: Do. Dr. Mehmet ZHANLI

lk olarak, Lydiallarn kulland sikkeleri anlamamz iin gemiine

kinci olarak, sikkeler kronolojik olarak deerlendirilmitir. lk sikkeler

nc olarak, Pisidia Blgesinin tarihsel geliimi iinde Antiokheia Antik

Drdnc olarak, kentte baslan Roma koloni sikkeleri tipolojik olarak

Anahtar Kelimeler: Sikke nedir? Sikkenin Tarihsel Dnm, Pisidia ve

ROMAN COLONY PERIOD PSDA ANTOKHEA ANTIQUE CITY

Sleyman Demirel University, Archaeology Department

Post Graduate Thesis 95 page, June 2011-05-17

Counselor: Associate Professor Dr. Mehmet ZHANLI

The aim of this thesis is to investigate Roman Colony Period Pisidia

Secondly, coins were evaluated chchronologically. The first coins in Lydian

Key words: What is coin?, Coins Historical Transformation, Pisidia and

Resim 1. Envanter No: 23474 .............................................................................. L.I/76

ekil 1. Antik ada Sikke Basm .............................................................................. 4

ekil 2. Yalva Mzesine Satn alma ve Ba Yolu ile Gelen Sikkelerin l ve

Tablo 1. Yalva Mzesindeki Pisidia Antiokheia Koloni Sikkelerinin Dalm ......84

1.1. Konunun Tanm ve nemi

nemli bir yazl belge nitelii tayan sikkeler, bulunduu alann

Pisidia Blgesinde yer alan ve Augustus Dneminde Colonia Caeserae ve Res

1.2. Aratrma Metodu ve Amac

Yapm olduum bu almada Yalva Mzesinde yer alan Pisidia

almamdaki temel ama, Yalva Arkeoloji Mzesinde bulunan Pisidia

SKKE HAKKINDA GENEL BLGLER

2.2. Sikkenin cadndan nceki Ticaret Anlay

nsanlarn henz yerleik dzene gemedikleri dnemlerde para dncesi

Ticaretin ve ilikilerin artmasyla birlikte hayvanlar l olarak kullanmdan

2.3. Sikke Darb ve Teknikleri

Bat Anadoluda M.. VII. yy. ortalarnda kullanlmaya balanan sikkeler

Sikke darb Argyrokepeion ad verilen darphane6de gerekletirilirdi.

ekil 1. Antik ada Sikke Basm

ROMA DNEMNDE SKKENN ORTAYA IKII VE TARHSEL

Romann Cumhuriyet Dnemi (M.. 289-230) sikkeleri de Hellenistik

Romann Tarent ve Pyrrhos savalar neticesinde Gney talya hkimiyetini

Roma mparatorluu dneminde devlet sikkeleri yannda baka sikkelerde

Eyalet sikkelerinin dnda, idare altndaki krallarda sikke basmlardr ki

3.1. Roma mparatorluk Dnemi ehir Sikkeleri

Roma mparatorluunun Grek ehirleri tarafndan baslan yerel ihtiyalar

Diocletianus sikke reformunda sikke basma messeselerini de kknden

Bu dnem sikkeleri zerinde mparator unvan ve isimleri kullanlrken

HELLENSTK VE ROMA DNEMNDE PSDA BLGES

Byk skender, Pamphilya ehirlerinden Perge, Side ve Aspendosu aldktan

Byk skenderin Sagalassosa kadar kuzeye ktktan sonra tekrar gneye

Blgenin sava ve zgrlne dkn halk, engebeli arazi nedeniyle hafif

Byk skender 13 Haziran 323de Babylonda ldnde, salnda

M.. 307'de Antigonos Monophtalmos'un ynetimine giren Pisidia, M.. 301

eitli imparatorlarn destekleriyle, M.S. II. yy.n sonuna kadar blgede

M.S. 4. yy.n ilk yllar, Pisidia ehirlerinin knn balangcna iaret

PSDA ANTOKHEASI ANTK KENT

Pisidia Antiokheias, Akdeniz, Ege ve Anadolu blgelerinin kesitii

20. yyln balarnda Pisidia Antiokheia kenti Sir W. M. Ramsey tarafndan

M.S 189da Romallarn Byk Antiochus karsndaki zaferinden sonra

Yukarda da deindiimiz gibi Antiokheia M.. 25te veya biraz sonra