เอกสารประกอบการศึกษาวิชากฎหมายลักษณะนิติกรรมสัญญา (น.

๑๐๑)
ผศ. ดร. กิตติศักดิ์ ปรกติ
๓. เจตนาและความมีผลแหงการแสดงเจตนา (มาตรา ๑๖๘-๑๗๐. ๓๖๑-๓๖๒)
อุทาหรณ
๑. ก. ปดประกาศไวที่ตนไมริมถนนขางบานของตน ขอความวา ผูใดพบเห็นสุนัขของขาพเจา
และนําสงคืนใหขาพเจา ขาพเจายินดีใหรางวัล ๕๐๐ บาท ปรากฏวาในวันรุง ขึ้น ข. ไดนําสุนัขของ ก. มา
สงคืน โดย ข. มิไดเคยอานประกาศของ ก. เลย ดังนี้ ก. จะตองใชรางวัลแก ข. หรือไม
๒. ก. เปนผูเชาบานของ ข. ตามสัญญาเชาระหวาง ก. กับ ข. นั้น ก. มีสิทธิบอกเลิกสัญญาเชา
โดยตองบอกลวงหนา ๑ เดือน โดยใหมีผลเมือ่ สิ้นเดือนถัดไปนับแตบอกเลิกสัญญา ตอมา ก. ตองการ
บอกเลิกสัญญา จึงเขียนจดหมายบอกเลิกสัญญาไปยัง ข. เมื่อ ๑๕ มกราคม แลวสงจดหมายโดยสอดไวใน
ตูจดหมายของ ข. เมื่อวันที่ ๒๒ มกราคม ดังนี้ทานจงวินิจฉัยวา การบอกเลิกสัญญาของ ก. มีผลหรือไม
หากปรากฏวาในวันที่ ๒๐ มกราคม ศาลไดมีคําสั่งให ก. เปนคนไรความสามารถ
๓. ก. เชารถยนตจาก ข. เปนรายเดือนโดยตกลงกันวา หาก ก. จะเลิกสัญญาเชารถรายนี้ จะตอง
บอกเลิกสํญญาลวงหนา ๑ สัปดาหกอนสิ้นเดือน มิฉะนั้นบริษัทผูใหเชาจะคิดคาเชาในอัตราคาเชาราย
เดือนอีก ๑ เดือน ปรากฏวา ก. ประสงคจะบอกเลิกสัญญาจึงไดโทรศัพทบอกเลิกสัญญาไปยัง ข. แต
ขณะที่ ก. โทรศัพทไปยังสํานักงานของ ข. นั้นเปนวันศุกรเวลา ๑๖.๓๐ นาฬิกา แลว สํานักงานของ ข.
เลิกงานพอดี แตมีเครื่องตอบรับโทรศัพทอัตโนมัติ ก. จึงอัดเสียงไวในเครื่องตอบรับโทรศัพทวาตน
ประสงคจะบอกเลิกสัญญาเมื่อถึงกําหนดครบเดือนในอีก ๑ สัปดาหขางหนา
ปรากฏวา ข. ไดรับฟงขอความที่ ก. ฝากไวในเครื่องตอบรับในวันจันทรถัดมา ดังนี้ทานจง
วินิจฉัยวา การบอกเลิกสัญญามีผลหรือไม หากกําหนดวันสุดทายที่จะบอกเลิกสัญญาไดคือวันศุกรที่ผาน
มา
๔. ก. บอกเลิกสัญญาไปยัง ข. โดยทางจดหมายแตปรากฏวาจดหมายมิไดไปถึง ข. ใน
วันรุงขึ้นตามปกติ แตกลับไปถึง ข. ลาชากวาปกติถึง ๒ วัน และพนกําหนดบอกเลิกสัญญาไปแลว ๑ วัน
ปรากฏตอไปดวยวา แสตมปที่ ก. ติดไวนั้นหลุดหายไป พนักงานไปรษณียจึงเรียกคาปรับจาก ข. ผูรับ
จดหมาย ข. ไมยินยอมชําระคาปรับและบอกปดไมรับจดหมาย โดยอางวา ก. ไมไดตดิ แสดมปใหถูกตอง
ดังนี้ทานจงวินจิ ฉัยวาการบอกเลิกสัญญาของ ก. มีผลหรือไม เพราะเหตุใด
๕. กรณีจะเปนอยางไร ถาไปรษณียสงไปถึง ข. ตามปกติ แตวาเวลานั้น ข. เดินทางไปพักผอน
ไมอยูบานในวันที่ไปรษณียสงมาถึง และกวา ข. ไดรับจดหมายลงทะเบียนของ ก. ที่บอกเลิกสัญญาก็เมื่อ
กลับถึงบานภายหลังจากพนกําหนดบอกเลิกสัญญาไปแลว
๖. ถา ข. เปนบุคคลเสมือนไรความสามารถ เพราะติดสุราเรื้อรัง วันหนึ่ง ข. ไดรับจดหมาย
บอกเลิกสัญญาเชาบาน ๑ ฉบับและจดหมายเสนอขายสินคาจาก ก. อีกฉบับหนึ่งโดย ก. มายื่นจดหมายทั้ง
สองฉบับให ข. ดวยมือตนเอง ถามวาการเลิกสัญญาและการทําคําเสนอดังกลาวมีผลหรือไม เพราะเหตุ
ใด

๔๓
๓. การสงเจตนาและการที่เจตนาไปถึงผูรับ
๓.๑ ขอพิจารณาเบื้องตน
การแสดงเจตนาที่มุงโดยตรงตอการผูกนิตสิ ัมพันธขึ้นระหวางบุคคลนัน้ ปกติเมื่อไดแสดง
ออกไปแลว คนทั่วไปยอมเขาใจวามีผลผูกพันผูแสดงเจตนาในทันที แตในแงกฎหมายนั้นอาจมี
ปญหาใหตองพิจารณาวาการแสดงเจตนามีผลเมื่อใด เพียงใด อยางซับซอนหลายกรณี เพราะ
เจตนาที่แสดงออกไปนั้นอาจจะมิไดไปถึงคูกรณีอีกฝายหนึ่งโดยทันที หรือหลังจากไดแสดงเจตนา
ออกไปแลว ผูแ สดงเจตนาถึงแกความตาย หรือเปลี่ยนใจไมประสงคจะผูกพันอีกตอไป หรืออาจ
ประสงคจะเพิกถอนเจตนาทีไ่ ดแสดงออกไปแลว หรือระหวางเวลาที่เจตนายังไปไมถึงผูรับ อาจ
เกิดเหตุอยางหนึ่งอยางใดที่ทาํ ใหเจตนานัน้ บิดเบือน บกพรองหรือเสียไป หรือเมื่อเจตนาสงไปถึง
สถานที่อยูของผูรับ ปรากฏวาผูรับไมอยู หรือผูรับใชใหบุคคลอื่นรับการแสดงเจตนาแทนตน หรือ
ผูรับเจตนาอาจไมเขาใจเจตนาที่แสดงออกนั้น ๆ จะเห็นไดวาในกรณีตาง ๆ เหลานี้มีประโยชนได
เสียของผูเกี่ยวของที่ตองนํามาประกอบการพิจารณาในแงกฎหมายหลายกรณีดว ยกัน

การจะพิจารณาวาเจตนาที่ไดแสดงออกไปนั้นมีผลเมื่อใดนั้น มีชวงเวลาตาง ๆ ที่อาจนํามา

พิจารณาไดอยางนอย ๔ ชวงเวลาแตกตางกัน คือเวลาที่ผูแสดงเจตนาไดแสดงเจตนาใหปรากฏ
รับรูได (Doctrine of Utterance) เวลาที่ผูแสดงเจตนาสงเจตนานั้นไปยังผูรับ (Doctrine of
Dispatch) เวลาที่เจตนาไปถึงผูรับ (Doctrine of Reception) และเวลาทีผ่ ูรับทราบถึงเจตนานั้น
(Doctrine of Perception)

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยไดวางหลักวาดวยการแสดงเจตนามีผลเมื่อใดไวหลาย
กรณี ทั้งนี้โดยอาศัยการพิเคราะหชั่งน้ําหนักผลประโยชนของผูเกี่ยวของเปนเกณฑ

ในกรณีที่การแสดงเจตนานั้นเปนเรื่องผลประโยชนของผูแ สดงเจตนาแตผูเดียว ไม

กระทบตอประโยชนไดเสียของบุคคลอื่นนอกจากผูแ สดงเจตนา ดังนี้เห็นไดชัดวากฎหมายยอม
รับรองใหเจตนานั้นมีผลทันทีที่แสดงออก กรณีที่สําคัญไดแกการแสดงเจตนาที่ไมจําเปนตองมี
ผูรับการแสดงเจตนา เชนการทําพินัยกรรม การแสดงเจตนานั้น ๆ ยอมมีผลทันทีนับแตผูทํา
พินัยกรรมไดแสดงออก โดยไมตองคํานึงถึงวาผูทําพินัยกรรมจะตองแจงใหผูใดรับรูดวยหรือไม
และไมวาผูรับพินัยกรรมจะรูห รือไมรูก็ตาม ในบางกรณีที่เปนการแสดงเจตนาโดยไมตองมีผูรับ
การแสดงเจตนา เชนการประกาศหรือโฆษณาใหคํามั่นจะใหรางวัลดังกรณีตามมาตรา ๓๖๒ ปพพ.
ดังนี้ การแสดงเจตนาใหปรากฏรับรูไดดวยการประกาศโฆษณาจะใหรางวัลยอมมีผลผูกพันทันทีที่
ผูแสดงเจตนาไดแสดงเจตนาออกไปใหเปนที่รับรูกันได และยอมผูกพันแมไมมีผูใดรับรูเลย

๔๔
 แตถาการแสดงเจตนานัน้ มีคกู รณีมีผลประโยชนเกี่ยวของหลายฝาย ดังนี้กฎหมายก็ยอ ม
จะตองคํานึงถึงประโยชนของผูเกี่ยวของดวยเชนการแสดงเจตนาบอกเลิกสัญญา โดยที่ผลของการ
บอกเลิกสัญญายอมทําใหนิตสิ ัมพันธระหวางคูกรณีที่มีอยูตามความผูกพันทางสัญญาตองสิ้นสุด
ลง เปนกรณีที่เปนการแสดงเจตนาที่ตองมีผูรับการแสดงเจตนา กฎหมายคํานึงถึงประโยชนของ
คูกรณีทั้งสองฝายและแยกพิจารณาออกเปนสองกรณี คือกรณีท่เี ปนการแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะ
ตอหนาซึ่งสามารถติดตอเขาใจกันไดทันที กฎหมายถือวาเจตนามีผลเมื่อคูกรณีที่เปนผูรับการ
แสดงเจตนาไดทราบการแสดงเจตนานั้น (มาตรา ๑๖๘ ปพพ.) สวนการแสดงเจตนาตอผูอยูหาง
โดยระยะทางนั้น เปนกรณีที่ไมอาจติดตอเขาใจกันไดในทันที กฎหมายจึงกําหนดใหการแสดง
เจตนามีผลเมือ่ เจตนานั้นไดสงไปถึงผูรับแลว (มาตรา ๑๖๙ ปพพ.) โดยไมตองคํานึงถึงวาผูรับ
เจตนาจะทราบการแสดงเจตนานั้นหรือไม ดังนี้เปนตน

๓.๒ การแสดงเจตนา
๑) ขอพิจารณาเบื้องตนเกี่ยวกับการแสดงเจตนา
การแสดงเจตนาในที่นี้มุงหมายถึงการที่บุคคลแสดงเจตนาโดยมุงตอการผูกนิติสัมพันธ
ขึ้นระหวางบุคคลใหเปนที่ปรากฏรับรูได ดังนั้นการแสดงเจตนานัน้ ๆ ตองเปนการแสดงเจตนาที่
สําเร็จเด็ดขาดลงแลว หากเพียงแตผแู สดงเจตนากําลังอยูใ นระหวางตระเตรียมการแสดงเจตนา
ดังนี้ยังถือไมไดวาผูแสดงเจตนานั้นไดแสดงเจตนาสําเร็จเด็ดขาดลงแลว เชน การรางพินัยกรรมไว
บนกระดาษในลักษณะที่เห็นไดชัดวาผูรางยังไมประสงคใหเปนพินัยกรรมสมบูรณแบบ หรือการ
ลงนามในจดหมายที่จะสงไปยังผูรับแลวแตยังไมไดสง ทั้งนี้เพราะผูแสดงเจตนายังอาจเปลี่ยนใจ
เปลี่ยนแปลงเนื้อหาแหงเจตนาที่ตนประสงคจะแสดงออกได อยางไรก็ตาม การแสดงเจตนานั้น ๆ
ยอมสําเร็จเด็ดขาด หากผูแสดงเจตนาไดกระทําการทั้งปวงในลักษณะที่วิญูชนเขาใจไดวาได
แสดงเจตนาไปโดยเด็ดขาดแลว

ในการแสดงเจตนานั้นยังตองพิจารณาตอไปดวยวา เปนการแสดงเจตนาประเภทที่ตอ งมี

ผูรับการแสดงเจตนาหรือไม

ถาเปนการแสดงเจตนาประเภทที่ไมตองมีผูรบั การแสดงเจตนา ดังนีก้ ารแสดงเจตนายอม

สําเร็จเมื่อผูแสดงเจตนาไดแสดงเจตนาใหปรากฏรับรูได ดังเชนกรณีการแสดงเจตนาดวยการ
โฆษณาคํามั่นจะใหรางวัลในอุทาหรณขอ ๑) หรือการทําพินัยกรรมซึ่งเปนการแสดงเจตนาชนิดที่

๔๕
ไมตองมีผูรับการแสดงเจตนา ดังนี้การแสดงเจตนายอมสําเร็จลงโดยไมตองสงเจตนาไปยังผูใด ใน
เรื่องโฆษณาใหคํามั่นจะใหรางวัล (มาตรา ๓๖๒ ปพพ.) การที่ผูโฆษณานําประกาศไปติดไวกับ
ตนไม ก็ทําใหการแสดงเจตนานั้น ๆ มีผลผูกพันแลว แมวาจะไมมีผูใดเห็นประกาศดังกลาวเลยก็
ตาม

แตถาเปนการแสดงเจตนาประเภทที่ตองมีผูรับการแสดงเจตนา ดังนีก้ ารแสดงเจตนาจะ

สําเร็จลงไดก็เมื่อไดสง เจตนานั้นไปยังผูรับแลวในลักษณะที่ผูแสดงเจตนาคาดหมายไดวาเจตนา
นั้นยอมไปถึงผูรับ

ก) กรณีการแสดงเจตนาดวยวาจาตอผูอยูเฉพาะหนา เจตนายอมมีผลเมื่อผูแสดงเจตนาได
กลาววาจาแสดงเจตนาออกไปในลักษณะที่ผูรับการแสดงเจตนายอมรับรูและเขาใจหรือ
รับทราบไดทันที เชนกลาววาจานัน้ ตอหนา หรือโดยทางโทรศัพท (มาตรา ๑๖๘ ปพพ.)
แตถาผูรับการแสดงเจตนาไมอยูในฐานะที่อาจเขาใจการแสดงเจตนาเชนนั้นไดตามปกติ
เชนบอกเลิกสัญญาในขณะอยูในที่สาธารณะทามกลางฝูงชนมีเสียงอึกทึกอื้ออึง หรือ
ระหวางกําลังมีการแขงขันฟุตบอล หรือตะโกนบอกเลิกสัญญาบนทองถนนที่มีเสียงอึกทึก
และอีกฝายหนึ่งไมอาจเขาใจเนื้อหาแหงการแสดงเจตนานั้น ๆ แมจะมีผูอื่นไดยนิ หรือ
เขาใจการแสดงเจตนานัน้ ได แตหากผูรับการแสดงเจตนาไมอยูในฐานะที่จะเขาใจได
ดังนี้ยังถือไมไดวาผูแสดงเจตนาไดแสดงเจตนาออกไปในลักษณะที่ผูรบั การแสดงเจตนา
อาจรับรูเขาใจได จึงเปนกรณีที่ตองถือวายังไมมีการแสดงเจตนา หรือในกรณีที่ผูแสดง
เจตนาไดแสดงเจตนาทางโทรศัพทโดยพูดโทรศัพทกับบุคคลอื่น หรือโทรศัพทผิดตัว
ดังนี้ถือไมไดวา ไดมีการแสดงเจตนาตอผูรบั การแสดงเจตนาแลว

ข) การแสดงเจตนาดวยวาจาตอผูมิไดอยูเฉพาะหนา การแสดงเจตนาในกรณีนี้ตองกระทํา
โดยใหผูอื่นแสดงเจตนาดวยการบอกกลาวแทน ในกรณีเชนนีก้ ารแสดงเจตนานัน้ ๆ ยอม
สําเร็จลง หากผูแสดงเจตนาไดบอกกลาวขอความแกผูที่ไดรับมอบหมายใหนําขอความ
นั้นไปบอกแกผูรับการแสดงเจตนา ตัวอยางเชน ก. สั่งคนขับรถของตนใหไปบอกกลาว
แก ข. ดวยวาจา ดังนี้ถือวา ก. ไดแสดงเจตนาแลว แตปญ  หาวาเจตนาที่ ก. แสดงออกแลว
นั้นจะไปถึง ข. หรือจะมีผลหรือไมเปนเรือ่ งที่จะตองพิจารณาตอไปภายหลัง การแสดง
เจตนาโดยมอบหมายใหผูอนื่ บอกกลาวแทนนั้น อาจไรผลได เชนในกรณีที่บุคคลผูไดรับ
มอบหมายลืมบอกกลาว เปนตน

๔๖
ค) การแสดงเจตนาเปนหนังสือตอผูอยูเฉพาะหนา จะถือวาไดมีการแสดงเจตนาก็ตอเมือ่ ผู
แสดงเจตนาไดสงมอบหนังสือนั้นใหแกผรู ับการแสดงเจตนาแลว การทําหลักฐานเปน
หนังสือ หรือทําเปนหนังสือโดยมิไดมกี ารสงมอบหนังสือนั้นใหอยูในเงื้อมมือของผูรับ
การแสดงเจตนายังถือไมไดวาเปนการแสดงเจตนาสําเร็จ ตัวอยางเชนในพิธีลงนามสัญญา
โดยทําเปนหนังสือระหวางกัน แมคูกรณีทงั้ สองฝายจะไดลงนามในหนังสือนั้นแลว หาก
ยังมิไดสงมอบหนังสือที่ตนลงนามใหแกกนั ดังนี้การแสดงเจตนายังไมสําเร็จ

ง) การแสดงเจตนาเปนหนังสือตอผูมิไดอยูเฉพาะหนา จะถือวาการแสดงเจตนาสําเร็จลงไดก็
ตอเมื่อไดมีการสงหนังสือนั้นไปตามทางการสงหนังสือตามปกติเสียกอน เชนหนังสือ
แสดงเจตนาฉบับหนึ่งจะถือไดวาไดสงไปยังผูรับแลวก็ตอ เมื่อผูสงไดสงหนังสือนั้นไป
ทางไปรษณีย หรือสงมอบใหแกบุคคลผูไดรับมอบหมายใหนําสงหนังสือนั้นตอไปยัง
ไปรษณียแลว ถาผูแสดงเจตนายังมิไดสงหนังสือพนออกจากเงื้อมมือของตน เชนเขียน
หนังสือเสร็จแลว แตยังไมไดสงคงทิ้งไวบนโตะเขียนหนังสือหรือใสลิ้นชักเก็บไว ก็ยังถือ
ไมไดวา มีการแสดงเจตนาสําเร็จเด็ดขาดลงไป1 เพราะผูแสดงเจตนาอาจจะยังตองการคิด
ทบทวนใหแนใจเสียกอนสง ดังนี้หากตอมามีบุคคลอื่น เชนเลขานุการ หรือภริยาของผู
แสดงเจตนาพบเห็นหนังสือนั้น และสําคัญผิดวาผูแสดงเจตนาประสงคจะสงหนังสือไปยัง
ผูรับจึงนําหนังสือนั้นไปสงทางไปรษณียด ังนี้ยังถือไมไดวาผูแสดงเจตนาไดแสดงเจตนา
แลว ทั้งนี้เพราะหนังสือดังกลาวมิใชหนังสือแสดงเจตนา และมิไดสงไปตามเจตนาของผู
แสดงเจตนา

อนึ่ง ในปจจุบนั การแสดงเจตนาเปนหนังสืออาจทําไดหลายทางเชน การสงโทรเลข จะถือ

วาผูสงโทรเลขไดแสดงเจตนาแลวก็ตอเมือ่ ไดสงขอความที่แสดงเจตนาใหแกเจาพนักงาน
โทรเลขแลว หรือในกรณีมกี ารแสดงเจตนาผานเครื่องมือสื่อสารสมัยใหม เชนเทเล็กซ
หรือโทรพิมพถือวาการแสดงเจตนาสําเร็จลงเมื่อไดพิมพขอความลงไป หรือในการสง
ขอความทางโทรสารจะถือวาการแสดงเจตนาสําเร็จลงก็ตอเมื่อไดบันทึกขอความและได
สงขอความนั้นไปยังเครื่องรับผานทางเครื่องโทรสารแลว หรือการสงเจตนาไปทาง

1
ตัวอยางเชน คําพิพากษาฎีกาที่ ๓๕๕๐/๒๕๒๖ ตามประกาศระบุวาผูชนะการประกวดขอเสนอจะตองมา
ทําสัญญากับจําเลยภายใน ๑๕ วัน นับแตวันที่ไดรับแจงจากจําเลย แมผูอํานวยการองคการจําเลยจะไดลงชื่อ
ในหนังสือแจงใหโจทกทราบวาโจทก็เปนผูชนะการประกวด ขอใหมาทําสัญญา แตจําเลยก็ยังมิไดสง
หนังสือไปใหโจทกทราบ ……ถือไมไดวาจําเลยไดแสดงเจตนายินยอมรับวาโจทกเปนผูชนะการประกวด
ราคาและใหมาทําสัญญากับจําเลยได

๔๗
 จดหมายอิเลคโทรนิคส จะถือวาแสดงเจตนาสําเร็จไดกต็ อเมื่อไดบันทึกขอความเสร็จแลว
และไดสงขอความนั้นไปโดยโอนขอมูลเขาไปในเครือขายขอมูลขาวสารอิเลคโทรนิคส
แลว

๒) ผลของการแสดงเจตนา
ก) กรณีที่เปนการแสดงเจตนาประเภทไมตองมีผูรับการแสดงเจตนา เชนการทําพินัยกรรม
หรือการโฆษณาคํามั่นจะใหรางวัล เปนการแสดงเจตนาที่ไมตองมีผูใดมารับการแสดง
เจตนา เพราะพินัยกรรมนั้นมิไดทําขึ้นโดยมุงหมายใหทายาทรูเสมอไป หรือการโฆษณา
คํามั่นจะใหรางวัลก็เปนการประกาศเจตนาของผูโฆษณาเปนสําคัญ เมื่อผูแสดงเจตนาได
แสดงเจตนาออกไปสําเร็จเด็ดขาดแลว การแสดงเจตนานัน้ ยอมมีผล แตในกรณีที่เปนการ
แสดงเจตนาประเภทตองมีผรู ับการแสดงเจตนา ดังนี้การแสดงเจตนาเพียงอยางเดียวยังไม
เพียงพอ ตองมีการสงเจตนานั้นไปยังผูรับ และเจตนาที่สงไปจะมีผลไดก็ตอเมื่อเจตนานั้น
ไปถึงผูรับในพฤติการณที่ผรู ับอาจรูเขาใจเจตนานัน้ ไดดว ย การแสดงเจตนาจึงเปนเพียง
องคประกอบสําคัญขอหนึ่งของความมีผลแหงการแสดงเจตนานัน้ ๆ ซึ่งตองพิจารณาแยก
เปนกรณีแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะหนา หรือแสดงเจตนาตอผูอยูหางโดยระยะทาง อันจะ
ไดกลาวตอไป

ข) ในกรณีที่ผูแสดงเจตนาถึงแกความตายหรือกลายเปนคนไรความสามารถ หรือเสมือนไร
ความสามารถ ความตายหรือความไรความสามารถภายหลังไดแสดงเจตนาและไดสง
เจตนานัน้ ไปแลวไมสงผลยอนหลังใหการแสดงเจตนาเสื่อมเสียไป (มาตรา ๑๖๙ วรรค
สอง ปพพ. แตถาเปนเรื่องคําเสนอสนองก็ตองพิจารณามาตรา ๓๖๐ ปพพ. ประกอบ)

ในกรณีอุทาหรณที่ ๒) แม ก. จะยังมีความสามารถขณะเขียนจดหมายแสดงเจตนา แต

ขณะที่ ก. แสดงเจตนาโดยสงเจตนานั้นออกไป ก. ไดกลายเปนคนไรความสามารถไปเสีย
แลว ดังนีก้ ารแสดงเจตนาของ ก. ยอมตกเปนโมฆียะ เพราะเปนการแสดงเจตนาของคนไร
ความสามารถ (มาตรา ๒๙ ปพพ.) ในกรณีนี้ถาศาลมีคําสั่งให ก. เปนคนไรความสามารถ
ในวันที่ ๒๓ มกราคม คือหลังจากที่ ก. สงเจตนาออกไปแลว ดังนีเ้ จตนาที่สงออกไปแลว
ยอมไมไดรับผลกระทบใด ๆ และแมวาคําบอกกลาวของ ก. จะไปถึง ข. ภายหลัง เชนไป
ถึงในวันที่ ๒๔ มกราคม คําบอกกลาวเลิกสัญญาของ ก. ก็ยงั มีผลสมบูรณ

๔๘
 สวนในกรณีทผี่ ูแสดงเจตนาไดสงเจตนาออกไป เชนบอกกลาวเลิกสัญญาแลว หากผูแ สดง
เจตนาถึงแกความตาย ดังนี้การแสดงเจตนาหรือการบอกกลาวเลิกสัญญานั้นยอมไมเสื่อม
เสียไป (มาตรา ๑๖๙ วรรคสอง ปพพ.)

นอกจากกรณีการบอกเลิกสัญญาซึ่งเปนการแสดงเจตนาที่ตองมีผูรับการแสดงเจตนาอยาง
หนึ่งแลว การบอกลางโมฆียะกรรมก็จดั เปนการแสดงเจตนาที่ตองมีผูรับการแสดงเจตนา
เชนกัน ดังนั้น หากผูบอกลางโมฆียะกรรมสงเจตนาไปแลวถึงแกความตายหรือกลายเปน
คนไรความสามารถ การบอกลางโมฆียะกรรมนั้น ๆ ยอมไมเสื่อมเสียไปดวยเหตุผล
เดียวกัน

๓.๓ การที่เจตนาไปถึงผูรับ
กรณีที่เปนการแสดงเจตนาประเภทที่ตองมีผูรับการแสดงเจตนาเราอาจแบงแยกผูรับการ
แสดงเจตนาออกเปนสองพวก คือ ผูอยูเฉพาะหนาพวกหนึ่ง กับผูมไิ ดอยูเฉพาะหนาอีกพวกหนึ่ง
ผูอยูเฉพาะหนานั้นไดแกผูที่เปนคูกรณีในนิติกรรมที่สามารถติดตอทําความเขาใจกันไดทันที สวน
พวกมิไดอยูเ ฉพาะหนานั้น หมายถึงพวกที่ไมสามารถติดตอทําความเขาใจกันไดในทันที เชนอยู
หางกันโดยระยะทาง จําเปนตองใชระยะเวลาระยะหนึ่ง

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยเดิมไดบญ ั ญัติหลักเกณฑเกี่ยวกับความมีผลของการ
แสดงเจตนาตอผูมิไดอยูเฉพาะหนาไวในมาตรา ๑๓๐ ปพพ.(เดิม) โดยมิไดกลาวถึงกรณีการแสดง
เจตนาตอผูอยูเฉพาะหนา2 แตนักนิติศาสตรก็ไดอาศัยหลักการตีความกฎหมายวางหลักความมีผล
ของการแสดงเจตนาเอาไววายอมมีผลเมื่อไดมีการแสดงเจตนาใหเปนทีเ่ ขาใจกันไดแกผูรับการ
แสดงเจตนา3 ตอมาในประมวลกฎหมายแพงฉบับที่ชําระใหมไดรับเอาหลักที่นักนิตศิ าสตรวางไว

2
ในประมวลกฎหมายแพงเยอรมัน ซึ่งเปนที่มาของประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยของไทย ก็มิไดวาง
หลักความมีผลของการแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะหนาไวเชนกัน สวนผลของการแสดงเจตนาตอผูมิไดอยู
เฉพาะหนานั้น กฎหมายแพงเยอรมันวางไวในมาตรา ๑๓๐ วรรคแรก
3
โปรดดูพระยาเทพวิฑุร, คําอธิบายประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ ๑-๒, กรุงเทพ ฯ (พิมพใหม)
พ.ศ. ๒๕๐๒, หนา ๔๖๐ ซึ่งกลาววา “สําหรับผูที่อยูเฉพาะหนากัน…จะตองใชหลักวา ไดรูจริงเห็นจริงการ
แสดงเจตนาจึงจะมีผล” และเสนีย ปราโมช, นิติกรรมและหนี้, แกไขเพิ่มเติม พ.ศ. ๒๕๐๕, พิมพซ้ํา พ.ศ.
๒๕๒๗, หนา ๔๑ ไดกลาวอธิบายไวโดยอาง Doctrine of Perception วา “การแสดงเจตนาเฉพาะหนาจะ
สมบูรณเปนการแสดงเจตนาตอเมื่อไดแสดงความหมายที่เขาใจกันไดออกมา” ประกอบ หุตะสิงห, หนา
๗๑ ก็กลาววา “การแสดงเจตนาตอบุคคลซึ่งอยูเฉพาะหนากันนั้น จะตองใชหลักที่วา คูกรณีอีกฝายหนึ่งได

๔๙
นี้มาวางเปนหลักความมีผลแหงการแสดงเจตนาประเภทตองมีผูรับการแสดงเจตนาไวโดยแจงชัด
กลาวคือ สําหรับการแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะหนานั้นการแสดงเจตนามีผลนับแตผูรับการแสดง
เจตนาไดทราบการแสดงเจตนานั้น (มาตรา ๑๖๘ ปพพ.) สวนการแสดงเจตนาตอผูม ิไดอยูเฉพาะ
หนาใหถือวามีผลนับแตเวลาที่การแสดงเจตนานั้นไปถึงผูรับการแสดงเจตนา (มาตรา ๑๖๙ ปพพ.)

๑) การแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะหนามีผลเมื่อทราบ
ขอที่ควรพิจารณาเปนเบื้องตนก็คือ ที่กฎหมายวางหลักวาเจตนามีผลเมือ่ ผูรับการแสดง
เจตนาไดทราบการแสดงเจตนานั้น (มาตรา ๑๖๘ ปพพ.) หมายความวาอยางไร จะหมายถึงทราบ
ในลักษณะรูเขาใจเปนการเฉพาะตัวผูรับการแสดงเจตนา หรือจะหมายถึงควรไดทราบตามวิสัย
วิญูชน ขอนี้หากตีความหมายใหแคบ โดยหมายถึงทราบเฉพาะตัวผูรับการแสดงเจตนาก็จะเปน
การยากที่บุคคลอื่นหรือคูกรณีจะหยัง่ รูถึงความรับรูภายในของผูรับการแสดงเจตนาได ดังนั้นจึง
ควรตีความอยางกวาง กลาวคือเจตนายอมมีผลเมื่อผูรับการแสดงเจตนาไดทราบหรือควรไดทราบ
ตามวิสัยแหงวิญูชนในพฤติการณนนั้ ๆ ตัวอยางเชน ก. บอกกลาวเลิกสัญญาตอหนา ข. ดวย
วาจาแต ข. ไมไดยิน เพราะขณะที่ ก. บอกสัญญานั้น ทั้งสองอยูในที่มีเสียงดังอึกทึกไมมีทางที่ ข.
จะไดยิน ดังนีก้ ารบอกเลิกสัญญาของ ก. ไมมีผลเปนการเลิกสัญญา

ในกรณีที่มีการแสดงเจตนาเปนลายลักษณอักษรหรือเปนหนังสือตอผูอ ยูเฉพาะหนา การ

แสดงเจตนานัน้ ยอมเปนที่รบั ทราบหรือรับรูเขาใจไดแกผูรับการแสดงเจตนา ตอเมื่อมีการสงมอบ
หนังสือนั้นไปยังผูรับ เพราะการแสดงเจตนานั้นไดตกอยูในเงื้อมมือของผูรับแลว แตถามีการ
นําเอาการแสดงเจตนานัน้ ไปซุกซอนไวในกระเปาของผูร ับการแสดงเจตนาอยางลับ ๆ ดังนี้แม
เจตนาจะไปอยูในเงื้อมมือหรือเขตอํานาจของผูรับแลวแตก็ยงั ถือไมไดวาผูรับเจตนานั้นไดทราบ
หรือควรไดทราบถึงเจตนานัน้ ตามวิสัยแหงวิญูชน

การแสดงเจตนาดวยวาจาตอผูอยูเฉพาะหนาจะถือวาผูรบั การแสดงเจตนารับทราบการ
แสดงเจตนานี้เมื่อใด ไดกลาวแลววาควรถือเกณฑรับทราบหรือควรไดรับทราบเปนสําคัญ ดังนั้น
หากผูรับการแสดงเจตนาไมยอมรับ หรือปฏิเสธไมรับรูการแสดงเจตนา ผูแสดงเจตนาเพียงแต

ทราบถึงการแสดงเจตนานั้น” และโปรดดู จี๊ด เศรษฐบุตร, นิติกรรมและสัญญา, แกไขเพิ่มเติม พ.ศ.

๒๕๒๘, หนา ๑๔๘ ซึ่งอธิบายวาการแสดงเจตนานั้นมีผลเมื่อ “รูไปถึง” คูกรณีอีกฝายหนึ่ง จากตัวอยาง
เหลานี้แมจะไมมีผูอธิบายหลักทฤษฎีที่อยูเบื้องหลังอยางชัดแจง แตก็แสดงใหเห็นไดวาความเห็นแตเดิมนั้น
ยังก้ํากึ่งกันอยูระหวางทฤษฎีที่ถือวาเจตนามีผลเมื่อ “รู” หรือเมื่อ “ไปถึง” คูกรณีอีกฝายหนึ่ง

๕๐
แสดงเจตนาใหผูรับการแสดงเจตนาอาจรับรูในลักษณะที่อาจคาดหมายไดวาผูรับการแสดงเจตนา
ยอมเขาใจเจตนาที่ไดแสดงไวแลวไดกเ็ ปนการเพียงพอจะถือไดวาไดรบั ทราบการแสดงเจตนานั้น
ๆ แลว จะเห็นไดวาหากการที่ผูรับการแสดงเจตนาไมทราบการแสดงเจตนานั้นเปนเพราะ
พฤติการณที่อาจโทษผูรับการแสดงเจตนาได ดังนี้ผแู สดงเจตนาไมควรตองรับความเสี่ยงอันอาจ
เกิดจากการทีผ่ ูรับการแสดงเจตนาไมทราบการแสดงเจตนานั้น ๆ โดยนัยนี้ ทฤษฎีที่ใชัอธิบาย
ความมีผลของการแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะหนาจึงไมใชทฤษฎีเจตนามีผลเมื่อผูรับได “รู” เจตนา
นั้นดังที่มีผูทรงคุณวุฒิบางทานแสดงความเห็นไว4 แตควรเปนทฤษฎีที่ถือวาเจตนายอมมีผลเมื่อ
“ควรไดรู” มากกวา

อยางไรก็ดี ถาเปนกรณีที่ผูรับเจตนาไมอาจเขาใจการแสดงเจตนานัน้ ไดเพราะพฤติการณที่

ผูรับเจตนาไมตองรับผิดชอบ เชนเปนเพราะผูรับการแสดงเจตนาเปนคนหูหนวก หรือมิไดตั้งใจฟง
จะถือไดวาเจตนานั้นเปนที่รับทราบของผูรับไดก็ตอเมื่อ ผูแสดงเจตนาไมมีเหตุที่จะคาดหมายไดวา
ผูรับการแสดงเจตนาจะไมสามารถรับทราบการแสดงเจตนานั้น ๆ หรืออาจเขาใจความหมายของ
การแสดงเจตนาผิดไป กรณีที่มีเหตุควรคาดหมายวาผูร ับการแสดงเจตนาจะไมรูหรือไมเขาใจ เชน
ก. บอกกลาวเลิกสัญญาตอ ข. ซึ่งเปนที่รูกันวาเปนคนหูตึง ดังนี้ ก. ตองทําการใหแนใจไดวา ข. ได
ทราบคําบอกกลาวนั้นแลว

๒) การแสดงเจตนาตอผูมิไดอยูเฉพาะหนามีผลเมื่อไปถึง
ก) การที่เจตนาไปถึงผูรับหมายถึงเจตนาที่สง ไปนั้นไดเดินทางไปอยูในเงือ้ มมือของผูรบั การ
แสดงเจตนาแลว
(๑) ที่วาไปอยูใ นเงื้อมมือของผูรับการแสดงเจตนานี้ หมายถึงเขาไปอยูในอํานาจทางเขตแดน
ของผูรับการแสดงเจตนาในลักษณะที่ผูรับการแสดงเจตนาอยูในฐานะที่อาจรับรูเนื้อหา
แหงการแสดงเจตนาเชนนั้นได เชนสงจดหมายไปยังผูรับโดยหยอนลงในตูจดหมายใน
เวลากลางคืน ดังนี้ถือไดวาจดหมายนั้นตกอยูในเงื้อมมือของผูรับในตอนเชาวันรุงขึน้ ใน
เวลาอันควรคาดหมายไดวา วิญูชนยอมไขตูจดหมายของตน

4
โปรดดูตัวอยางความเห็นที่แตกตางจากที่นี้ไดจาก จําป โสตถิพันธุ, นิติกรรมสัญญา (พิมพครั้งที่ ๔),
กรุงเทพ ฯ, พ.ศ. ๒๕๔๒, หนา ๑๐๔, ๑๐๕-๑๐๖ ซึ่งไดอธิบายวาการแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะหนานี้การ
แสดงเจตนายอมมีผลตาม “ทฤษฎีรู” กลาวคือเมื่อผูรับการแสดงเจตนาไดรูถึงเนื้อหาของการแสดงเจตนา
นั้นจริง ๆ

๕๑
 ในอุทาหรณ ๓) การที่ ก. โทรศัพทบอกเลิกสัญญาไปยัง ข. โดยบันทึกเสียงไวในเครื่อง
ตอบรับโทรศัพท เปนกรณีแสดงเจตนาตอผูมิไดอยูเฉพาะหนา เพราะคูก รณีไมอาจติดตอ
เขาใจกันไดทนั ที การแสดงเจตนาของ ก. ไปถึง ข. โดยการบันทึกเสียงไวในเครื่อง
บันทึกเสียงเปนการสงขอความที่แสดงเจตนาใหไปอยูในเงื้อมมือของ ข. แลว ถือไดวา
เจตนาไปถึง ข. แลวทันทีที่มกี ารบันทึกเสียง

การสงจดหมายไปยังที่อยูของผูรับ ยอมถือไดวาจดหมายนั้นตกไปอยูในเงื้อมมือของผูรับ
แลว แมในระหวางนัน้ ผูรับไมอยูบาน เชนเดินทางไปพักผอนตางจังหวัดก็ตาม

(๒) การ “ไปถึง” ของเจตนาดังกลาวนี้จะตองปรากฏดวยวาตามพฤติการณปกติผูรับการแสดง

เจตนายอมอยูในฐานะที่จะรับรูการแสดงเจตนาเชนนั้นได5 โดยนัยเชนนี้ความมีผลแหง
เจตนายอมเปนไปในทํานองเดียวกับกรณีการแสดงเจตนาตอผูอยูเฉพาะหนา คือมีผลเมื่อ
ผูรับการแสดงเจตนา “ควรไดรู” ถึงเจตนาที่มีผูสงเขามาอยูในเงื้อมมือของตนแลวนัน่ เอง
นับแตเวลาที่เจตนานั้นไปถึงในลักษณะทีผ่ ูรับการแสดงเจตนาควรไดรู หากไมรูยอมเปน
พฤติการณที่ผรู ับการแสดงเจตนาตองรับผิดชอบตอความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นนับแตนนั้ เอง

หลักเกณฑดังกลาวนี้จะมีความสําคัญอยางยิ่งยวดในการวินิจฉัยปญหาวาไดมกี ารแสดง
เจตนาภายในกําหนด เชนไดมีการบอกเลิกสัญญาภายในกําหนดหรือไม ทั้งนี้จะตองถือ
เกณฑวาผูรับการแสดงเจตนาควรไดรูถึงเจตนาซึ่งตกอยูใ นเงื้อมมือของตนไดเมื่อใด

ตัวอยางเชน การโทรศัพทไปยังสถานประกอบการหลังเลิกงานแลวและบันทึกเสียงไวใน
เครื่องตอบรับโทรศัพท ดังนีต้ ามพฤติการณปกติยอมคาดหมายไดวา เจตนาที่แสดงออก
ยอมไปถึงผูรับในลักษณะทีเ่ ขาอาจรับรูไดตามปกติในวันทําการถัดไป ดังนี้ในอุทาหรณ
๓) ถาปรากฏวา ก. โทรศัพทไปยัง ข. หลังเลิกงานในวันศุกรและบันทึกเสียงไว การแสดง
เจตนานัน้ ยอมไปถึง ข. ในวันจันทรตอนเชา ซึ่งเปนเวลาที่พนกําหนดที่ ก. มีสิทธิบอกเลิก
สัญญาไปแลว

5
แนวความคิดในเรื่องนี้เปนแนวคิดที่มีที่มาจากนักนิติศาสตรเยอรมัน โปรดดู ประกอบ หุตะสิงห, นิติกรรม
, แกไขเพิ่มเติม พ.ศ. ๒๕๑๘, หนา ๖๒ ซึ่งอธิบายคําวาไปถึง วาไมจําเปนตองรู แตตองไดสงเจตนาไปจน
เขาไปอยูในอํานาจของผูรับซึ่งโดยพฤติการณตามปกติผูรับยอมมีโอกาสที่จะรูถึงการแสดงเจตนานั้นได
แลว

๕๒
ข) กรณีที่ผูรับการแสดงเจตนาใชบุคคลอื่นใหทําการแทน ดังนี้การจะพิจารณาวาเจตนาไปถึง
ผูรับเมื่อใด ขึ้นอยูกับขอเท็จจริงวาผูที่ถูกใชใหทําการแทนนั้นเปนตัวแทนผูรับการแสดง
เจตนา หรือเปนเพียงผูถูกใชใหมารับการแสดงเจตนาหรือเปนแตเพียงผูที่ถูกใชใหสง
เจตนาแทนผูแสดงเจตนา

(๑) ในกรณีที่ใชบคุ คลอื่นเปนตัวแทนผูรับการแสดงเจตนา ดังนี้การแสดงเจตนายอมไปถึง

ผูรับทันที่ที่ไปถึงตัวแทนของผูรับการแสดงเจตนา

(๒) แตถาบุคคลอื่นนั้นเปนผูถูกใชใหรับการแสดงเจตนาโดยมิไดเปนตัวแทน ดังนี้ตองถือวา

เจตนายอมไปถึงผูรับเมื่อถึงเวลาที่ควรคาดหมายไดตามปกติวาผูที่ถูกใชใหรับการแสดง
เจตนาแทนนี้ควรจะไดบอกกลาวแกผูรับการแสดงเจตนาแลว ในกรณีที่ คนใชในบาน
หรือญาติพี่นองหรือบริวารที่อาศัยอยูในบานของผูรับการแสดงเจตนา เปนผูรับการแสดง
เจตนาไวแทนแลวลืม หรือสงมอบลาชา หรือสงผิด หรือมิไดสงเลย เหลานี้เปนกรณีที่ผูรับ
การแสดงเจตนาตองรับภาระความเสี่ยงเอาเอง

(๓) แตถาบุคคลอื่นนั้นมิไดเปนผูที่ถูกใชใหรบั การแสดงเจตนาแทน ดังนีผ้ ูแสดงเจตนายอม

เปนผูรับภาระความเสี่ยงในความผิดพลาดหรือลาชาในการสงเจตนานัน้ ไปยังผูรับการ
แสดงเจตนา ในกรณีเชนนี้บคุ คลอื่นนั้นเปนบุคคลที่ผูแสดงเจตนาใชใหสงเจตนาใหตน
ในกรณีเชนนีจ้ ะถือวาเจตนาที่แสดงออกไปถึงผูรับการแสดงเจตนาเมื่อผูรับมอบหมายให
สงเจตนาไดสง เจตนาใหไปอยูในเงื้อมมือของผูรับการแสดงเจตนาแลว

(๔) อยางไรก็ดี เจตนาที่ไดสงไปแลวอาจสิ้นผลไป หากปรากฏวามีการเพิกถอนการแสดง

เจตนาไปถึงผูร ับการแสดงเจตนากอนหรือพรอมกันกับการแสดงเจตนานั้น (มาตรา ๑๖๙
วรรคแรกตอนทาย ปพพ.)

ตัวอยางเชน ก. แสดงเจตนาซื้อสินคาไปยัง ข. ทางจดหมาย แตเมื่อสงจดหมายไปทาง

ไปรษณียแลว ก.ไดรับขอเสนอที่ดีกวาจึงตัดสินใจยกเลิกคําเสนอซื้อของตนไปยัง ข. โดย
สงโทรเลขยกเลิกการแสดงเจตนาของตนที่ไดสงไปทางไปรษณีย ดังนี้ถาโทรเลขยกเลิก
การแสดงเจตนาไปถึงกอนจดหมาย ก็เปนการเพิกถอนการแสดงเจตนาที่มีผล แตหากการ
เพิกถอนนัน้ ไปถึงภายหลังดังนี้ไมถือเปนการเพิกถอน แตหาก ข. รูอยูแ ลววามีการเพิก

๕๓
 ถอนกอนที่จะไดรับการแสดงเจตนาคราวแรก ดังนี้แมการแสดงเจตนาเพิกถอนยังไปไม
ถึงก็อาจถือไดวา ข. ไมมีเหตุควรไดรับการคุมครองไมใหถูกเพิกถอนแตประการใด

สวนในกรณีทเี่ จตนาบอกถอนไปถึงพรอมกันกับเจตนาทีแ่ สดงไวกอนนั้น การบอกถอน

ยอมมีผล เพราะเมื่อมีเจตนาสงมาถึงผูรับพรอมกันหลายเจตนา และเจตนานั้นขัดแยงหรือ
หักลางกัน ยอมเปนกรณีที่มเี หตุควรสงสัยวาระหวางเจตนาที่มาถึงพรอมกันนี้เจตนาที่
แทจริงเปนอยางไร หากถือหลักวากฎหมายยอมรับรองเจตนาที่แทจริงใหมีผลบังคับ
เวนเสียแตจะมีเหตุควรคุมครองคูกรณีอีกฝายหนึ่งยิ่งกวา ดังนี้เรายอมเห็นไดวาในระหวาง
การแสดงเจตนาหลายครั้งทีม่ าถึงพรอมกันนั้น เจตนาทีแ่ สดงออกครั้งหลังสุดยอมเปน
เจตนาที่แทจริง ดังนั้นหากคําบอกกลาวเพิกถอนการแสดงเจตนาไปถึงพรอมกับเจตนาที่
ไดแสดงไวกอนนั้น การบอกกลาวนั้นยอมมีผล

๓) กรณีมีอุปสรรคขัดขวางการไปถึงของเจตนา
ในกรณีที่เจตนาที่สงไปไมถึง หรือไปถึงลาชา เพราะพฤติการณซึ่งผูรับการแสดงเจตนา
ตองรับผิดชอบ กรณีนี้เปนกรณีที่ไมมีกฎหมายกําหนดไว จึงตองพิเคราะหปญหาโดยคํานึงถึง
ประโยชนสวนไดเสียของคูก รณีประกอบ
ก) กรณีที่ผูรับการแสดงเจตนาปฏิเสธไมยอมรับหนังสือที่แสดงเจตนา หรือไมยอมฟงการ
บอกกลาวแสดงเจตนา ดังนีอ้ าจแยกพิจารณาเปนกรณีใหญ ๆ ได ๒ กรณี

(๑) การปฏิเสธไมรับหรือไมฟงคําบอกกลาวโดยชอบ ดังนี้เปนกรณีที่ผูแสดงเจตนาตอง

รับภาระความเสี่ยงอันเกิดจากการที่เจตนาไปไมถึงผูรับเอาเอง

ตัวอยางเชน การแสดงเจตนาที่ทําเปนจดหมายนั้น มิไดใสซองปดแสตมปใหครบถวน

เปนเหตุใหผูรบั อาจตองเสียคาปรับ ดังนี้ผูรับยอมมีสิทธิโดยชอบที่จะปฏิเสธไมรับ
จดหมาย ดังกรณีในอุทาหรณ ๔) การบอกเลิกสัญญายอมไมมีผล หรือในกรณีที่ผูสง
เจตนาทางจดหมายจาหนาไมชัดเจนวาผูรับเจตนาเปนผูรับจดหมายเปนเหตุใหผูรับปฏิเสธ
ไมรับจดหมาย หรือผูรับการแสดงเจตนาปฏิเสธไมยอมรับคําบอกกลาวดวยวาจาที่
แสดงออกในลักษณะเปนการดูหมิ่นผูรับการแสดงเจตนา เปนตน

(๒) กรณีที่การปฏิเสธไมรับการแสดงเจตนาเปนไปโดยมิชอบ ดังนี้การปฏิเสธนั้นยอมเปน

โทษแกผูรับการแสดงเจตนา และถือไดวาการแสดงเจตนายอมไปถึงผูร ับแลว ทั้งนี้เพราะ

๕๔
 ถือไดวาผูรับอยูในฐานะทีจ่ ะรับรูการแสดงเจตนาไดแลว จึงถือไดวาการแสดงเจตนาไป
ถึงผูรับแลว6

ข) กรณีเจตนาไปถึงผูรับลาชา อาจมีผลสําคัญหากการแสดงเจตนาเชนนั้นจะตองไปถึงผูรับ
ภายในกําหนดแนนอน เชนการบอกเลิกสัญญาที่ตองกระทําภายในกําหนดเวลา ดังนี้ตอ งพิจารณา
วาเหตุแหงความลาชานั้นมีใครตองรับผิดชอบหรือไม หากเหตุที่ทําใหเจตนาไปถึงผูร ับลาชานั้น
เปนเพราะพฤติการณที่ผูรับการแสดงเจตนาตองรับผิดชอบ ผูรับการแสดงเจตนายอมไมอาจยกเหตุ
ที่เจตนาไปถึงลาชาขึ้นกลาวอางได เชนผูรบั การแสดงเจตนาจงใจขัดขวางไมใหเจตนาไปถึงตน
หรือทําการหนวงเหนีย่ วโดยปราศจากเหตุผลสมควร อยางไรก็ตามกรณีเชนนีย้ อมพิสูจนกันไดยาก
หรือในกรณีทผี่ ูรับการแสดงเจตนามิไดหาทางปองกันการที่เจตนาจะมาถึงตนลาชาไปทั้ง ๆ ที่มี
หนาที่ตองกระทําเชนนัน้ ตัวอยางเชนกรณีที่ผูรับเจตนาเปนพอคาหรือนักธุรกิจ เขายอมมีหนาที่
จัดระเบียบใหเอกสารและไปรษณียที่มาถึงสถานประกอบการของตนเดินไปตามกระบวนการ
อยางเรียบรอยโดยไมตองคํานึงวาจะเปนความผิดของผูมีชื่อที่มีการจาหนาไวหรือไม เพียงแตเหตุ
แหงความลาชานั้นอยูใ นขอบเขตที่เขาตองรับผิดชอบก็เพียงพอแลว ตามปกติบุคคลซึ่งควร
คาดหมายวาจะมีการแสดงเจตนามาถึงเขาอยูเสมอยอมตองวางระบบรองรับไวใหการแสดงเจตนา
เชนนั้นมาถึงเขาไดโดยรวดเร็วปราศจากอุปสรรค ดวยเหตุนี้ลูกจางหรือคนงานจึงตองแจงที่อยูของ
ตนระหวางพักรอนใหนายจางทราบ มิฉะนั้นเขาอาจตองรับภาระเสี่ยงภัยในกรณีที่มกี ารเลิกจาง
และหนังสือเลิกจางไปถึงเขาโดยลาชา

แตถาผูรับการแสดงเจตนามิไดมีหนาที่ขางตน ดังนี้ผูแสดงเจตนายอมตองรับภาระความ
เสี่ยงเอาเอง หากการแสดงเจตนาของเขาไปถึงผูรับลาชา โดยเฉพาะอยางยิ่งในกรณีที่ผูแสดง
เจตนาควรไดรูถึงเหตุอุปสรรคขัดขวางและมีเหตุควรคาดหมายไดวาอาจมีอุปสรรคขัดขวางมิให
ผูรับเจตนาไดรับเจตนาทันกําหนด

6
ดูตัวอยางคําพิพากษาฎีกาที่ ๕๗๘๕/๒๕๓๙ การที่เจาหนาที่ไปรษณียนําหนังสือบอกเลิกสัญญาของโจทก
ไปสงที่ภูมิลําเนาของจําเลย แมไมพบจําเลยและไมมีผูใดรับไวเพราะจําเลยหลีกเลี่ยงไมยอมรับ ก็ถือวา
หนังสือบอกเลิกสัญญาไปถึงจําเลย และมีผลเปนการบอกเลิกสัญญาแลว; คําพิพากษาฎีกาที่ ๘๒๒/
๒๕๓๔ โจทกไดสงหนังสือบอกเลิกการเชาไปยังจําเลย ณ หองพิพาทแลว แตสงไมไดโดยมีหมายเหตุการ
จายไปรษณียภัณฑแจงเหตุขัดของวา ผูรับไมยอมรับ จึงถือไดวามีการบอกเลิกการเชาไปยังจําเลยโดยชอบ
แลว

๕๕
 ดวยเหตุนี้ หากปรากฏวานายจางสงหนังสือบอกกลาวเลิกจางไปยังสถานที่พักของลูกจาง
ในระหวางที่ลกู จางไดรับวันหยุดพักผอนประจําปและเดินทางไปยังสถานที่แหงอืน่ ดังนั้นตองถือ
วาหนังสือเลิกจางไปถึงลูกจางในวันแรกทีล่ ูกจางควรกลับถึงสถานที่พักของตน
ในกรณีเหลานี้ จะเห็นไดวาเจตนาที่สงไปถึงผูรับจะไปถึงผูรับเมื่อใดยอมขึ้นอยูกับ
พฤติการณวา ผูรับการแสดงเจตนาควรตองรับภาระเสี่ยงตอการที่เจตนาไปถึงลาชาหรือไมเพียงใด
ดวย
ตามอุทาหรณ ๕) ถือไดวาหนังสือเลิกจางไดไปถึง ข. แลว หาก ข. ควรคาดหมายไดวาตน
จะถูกเลิกจาง แตถา ข. ไมอาจคาดหมายไดวาตนอาจถูกเลิกจางในระหวางที่ตนใชสทิ ธิลาหยุด
พักผอน การทีค่ ําบอกกลาวไปถึงลาชายอมตองตกเปนพับแกนายจางคือ ก.

ค) การที่เจตนาไปไมถึงผูรับเพราะมีอุปสรรคขัดขวางอยางหนึ่งอยางใด กรณีจะเปนคุณหรือ
เปนโทษแกฝายผูแสดงเจตนาหรือแกฝายผูร ับการแสดงเจตนายอมตองพิจารณาจากประโยชนได
เสียของคูกรณีประกอบดวย ถามีอุปสรรคขัดขวางมิใหเจตนาไปถึงผูรับ และอุปสรรคนั้นเปน
เพราะพฤติการณที่ผูแสดงเจตนาตองรับผิดชอบ ดังนีย้ อมถือไดวาเจตนาไปไมถึงผูรับ แตถาเปน
อุปสรรคอันเกิดจากพฤติการณที่ผูรับการแสดงเจตนาตองรับผิดชอบ ดังนี้ถือเสมือนวาเจตนาไปถึง
แลวโดยไมมีอปุ สรรคมาแตแรก อยางไรก็ดตี องเปนกรณีที่ผูแสดงเจตนาตองขวนขวายรักษาสิทธิ
ของตนดวย หากผูแสดงเจตนาไมขวนขวายสงเจตนาไปยังผูรับอีกครั้งก็เปนกรณีที่ถือไดวาผูแสดง
เจตนามิไดถือวาอุปสรรคเปนเรื่องสําคัญ แตถาผูสงเจตนาไดทําการทุกอยางเพื่อใหสงเจตนานั้นไป
ยังผูรับใหได ดังนี้หากมีขอขัดของใหสงเจตนานั้นไมไดเพราะพฤติการณที่ผูรับเจตนาตอง
รับผิดชอบก็ตองถือวาเจตนานั้นไปถึงแลว และผูรับเจตนาตองเปนฝายรับภาระความเสี่ยงจาก
ขอขัดของนั้นเอง

ตัวอยางเชน ก. แสดงเจตนาบอกเลิกสัญญาทางไปรษณีย แตปรากฏวาไปรษณียแ จง

กลับมาวา “ไมมีผูรับตามจาหนา” ดังนี้ ก. จะตองพยายามที่จะหาทางสงจดหมายไปยังผูรับตอไป
ทุกวิถีทาง และในกรณีจําเปนอาจตองสงเอกสารไปตามกระบวนการในวิธีพิจารณาความแพง
ดังนี้หากความพยายามในครัง้ หลังประสบความสําเร็จ ก็อาจถือเสมือนวาเจตนานั้นไดไปถึงมา
ตั้งแตคราวแรกแลวดวย

๔) เจตนาไปถึงผูรับในกรณีพิเศษ

๕๖
ก) กรณีสงเจตนาไปถึงบุคคลไรความสามารถหรือมีความสามารถจํากัด
(๑) มาตรา ๑๗๐ วรรคแรกวางหลักเกณฑในทางเปนคุณแกผไู รความสามารถ กลาวคือผูสง
เจตนาไปถึงผูไ รความสามารถไมอาจอางการแสดงเจตนาขึ้นตอสูผูไรความสามารถได เวนแต
ผูแทนโดยชอบธรรม ผูอนุบาล หรือผูพิทักษแลวแตกรณี จะไดรูถึงการแสดงเจตนานัน้ แลว ดังที่
กฎหมายบัญญัติไววา
“การแสดงเจตนาซึ่งกระทําตอผูเยาวหรือผูที่ศาลสั่งใหเปนคนไรความสามารถหรือคน
เสมือนไรความสามารถ จะยกขึ้นเปนขอตอสูผูรับการแสดงเจตนาไมได เวนแตผแู ทนโดยชอบ
ธรรม ผูอนุบาล หรือผูพิทักษแลวแตกรณีของผูรับการแสดงเจตนานัน้ ไดรูดวย หรือไดใหความ
ยินยอมไวกอนแลว”

(๒) สวนกรณีที่ผูเยาวหรือคนเสมือนไรความสามารถอาจทําไดเองโดยลําพัง การแสดงเจตนา

ยอมมีผลตามปกติคือมีผลเมื่อไปถึงผูรับ โดยผูแทนโดยชอบธรรมของผูไรความสามารถไมตอง
รับรูหรือยินยอมดวยก็ได

ดังนี้กรณีตามอุทาหรณขอ ๖) ถือไดวาการบอกกลาวเลิกสัญญาก็ดี การบอกกลาวคําเสนอ

ก็ดี ลวนมีผลตอคนเสมือนไรความสามารถทันที่ที่เจตนานั้นไปถึง เพราะการรับคําเสนอเปนกรณีที่
คนเสมือนไรความสามารถทําไดเอง ไมตองขอความยินยอม

ข) การแสดงเจตนาตอบุคคลผูหมดสติหรือขาดสติสัมปชัญญะชั่วคราว
กรณีดังกลาวนี้ไมมีกฎหมายบัญญัติไวโดยตรง แตก็อาจอนุโลมหลักในมาตรา ๑๖๘, ๑๖๙
ปพพ. มาปรับใชได กลาวคือการแสดงเจตนาตอผูอยูตอ หนายอมมีผลเมื่อผูรับการแสดงเจตนา
รับทราบการแสดงเจตนานัน้ สวนการแสดงเจตนาตอผูมไิ ดอยูตอหนายอมมีผลเมื่อเจตนานั้นไปถึง

ตัวอยางเชน ในการแสดงเจตนาตอผูมิไดอยูเฉพาะหนาโดยทําเปนจดหมายสอดใสใน
ตูจดหมาย ดังนี้หากตามพฤติการณปกติผรู ับเจตนาอาจรูไ ดเมื่อใดเจตนาก็ไปถึงเมื่อนัน้ โดยไมตอง
คํานึงถึงวาขณะนั้นผูรับยังคงเมาหมดสติหรือเสียสติไปหรือไม แตถาเปนการแสดงเจตนาดวยวาจา
ดังนี้ถือไมไดวา คนเมาหรือหมดสติซึ่งเปนผูรับการแสดงเจตนาจะสามารถรับทราบการแสดง
เจตนาไดในระหวางที่หมดสติ การแสดงเจตนานั้นยอมไมมีผล

๕๗