T.C.

Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl Yaynlar - 16

Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Terimleri Szl

Proje Yneticisi: Erol YANAR

Proje Koordinatr: Aysu Mge YEL

Yayma Hazrlama: Sema KATRAN Gaye LEN Yeim ERSZ Ali ERCAN

Tashih: Mustafa TEMUR Elif SELUK

Yapm ve Grafik Tasarm: Rhtm Ajans - www.rihtimajans.com

Bask: zel Matbaas - 0312 230 66 03

ISBN: 978-975-493-031-3

1. Bask; Ankara, Mart 2011

2. Bask; Ankara, Kasm 2012

Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Strateji Gelitirme Bakanl, 2012

5846 Sayl Fikir Eserleri Kanunu gereince yaz ile izin almakszn oaltlamaz.
Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.

Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Terimleri Szl ile ilgili her trl yorum ve nerileriniz iin:
Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Strateji Gelitirme Bakanl
Hakk Turayli Cad. No: 5 Emek-ankaya/ANKARA
Tel: (0312) 203 13 43

Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Bakanl, Strateji Gelitirme Bakanlnn koordinasyonun-

da hazrlanp sunulmutur.
ULATIRMA
DENZCLK
ve
HABERLEME
TERMLER
SZL
KOORDNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMA
STRATEJ GELTRME BAKANLII
Kenan BOZGEYK - Strateji Gelitirme Bakan Aysu Mge YEL - Uzman Sema NDER - ef
Gaye LEN - Veri Hazrlama ve Kontrol letmeni Yeim ERSZ - Memur
Mustafa TEMUR - Uzman Yardmcs Elif SELUK - Uzman Yardmcs

ALIMA GRUBU
DLH NAATI GENEL MDRL
Rasim ALICIOLU - ube Md. V. Yavuz YEN - Yksek Mhendis Serdar NSAL - Yksek Mhendis
Cem KBRTOLU - Mhendis Yakup UYSAL - Mhendis Halil NGREN - Mhendis
Murat FEYZFAR - Mhendis Glsen KZROLU - Mhendis L.Seval BLTEKN - Mimar
Serkan UAR - Tekniker Aynur TAZE - Tekniker

KARAYOLLARI GENEL MDRL

lhan KAVASOLU - ube Mdr Sina KZROLU - ube Md. Yard. brahim KAYA - ef
Ali Rza AKBOYRAZ - ef Glnur YAVUZ - ef Murat Dursun BARUT - ef Y.Adil T - ef
Nurgl GKE - ef Birol DEMR - ef kr Serdar UMMAN - Mhendis Burhan LHAN - ehir
Plancs

KARA ULATIRMASI GENEL MDRL

Hseyin YILMAZ - Gen.Md.Yard. Ahmet GNER - Gen.Md.Yard. Zafer DALAR - Daire Bakan
M.Celal TMER - Daire Bakan Ylmaz KILAVUZ - Daire Bakan Yaar ASLER - Daire Bakan
zzet IIK - Daire Bakan Nurhan TFEKOLU - Daire Bakan Mahmut GRSES - Daire Bakan
Serpil HABBOLU - ube Mdr Nihal KURAK - Memur

TCDD LETMES GENEL MDRL

Mehmet TURAK - Daire Bakan Mehmet UYSAL - ube Mdr Halim ZGM - ube Mdr
Aydn YILMAZ - ube Mdr smail TOPU - ube Mdr Servet TEKN - ube Md. V.
Kamuran BASKIN - Ba Mhendis Hacer TULUMTA - Uzman Mhendis
Erdal AKGN - Uzman Mhendis zer KUTLAY - Mhendis Esat KARADUMAN - Mhendis
idem KK - Mtercim akir AKTA - Barepartitr

DHM GENEL MDRL

Gkhan SORKUNLU - ube Mdr Zerrin KURT - ube Md. V. Cansel BEN - ube Md. V. Meh-
tap YBAR - ef Sevda TURHAN ER - Hava Trafik Kontrolr Bahadr GBEOLU - Mhendis Fatih
AKSOY - Mhendis Bnyamin Doan - Mhendis Ahmet KSE - Mhendis
Semih KARABULUT - Tekniker

SVL HAVACILIK GENEL MDRL

Burcu SULTAR - Mhendis

DENZCLK MSTEARLII
smail Hakk GEDKOLU - Uzman Tanfer TEMZKAN - ef

KIYI EMNYET GENEL MDRL

Mustafa ALIKAN - Daire Bakan

HABERLEME GENEL MDRL

Erkin GNER - Daire Bakan Muzaffer ALIKAN - Mhendis

BLG TEKNOLOJLER VE LETM KURUMU

Nurdan ASLAN - Yksek Mhendis

TRKSAT ve Kablo TV Hizmetleri A..

Anter TANRIVERD - Memur

PTT GENEL MDRL

Cemal DNER - Daire Baka n Candan ENYZ - ube Mdr Burcu YILDIZ - Memur

THY A.O
Yasemin ZTRK

POA
Alp KARAHAN - Mdr

TSHD
Musa ALOLU - Genel Sekreter
07 SUNU (Bir Szl Olmak)

08 GR (Bir Yerde Bir Szlk Varsa)

11 KARAYOLU TERMLER

80 KISALTMALAR (Karayolu)

90 DEMRYOLU TERMLER

141 KISALTMALAR (Demiryolu)

150 HAVAYOLU TERMLER

256 KISALTMALAR (Havayolu)

287 DENZCLK TERMLER

339 KISALTMALAR (Denizcilik)

351 HABERLEME TERMLER

385 KISALTMALAR (Haberleme)

BR SZL OLMAK
Btn uygarlklarn ykselmesinde yolun ve yol kav-
ramnn kaldra etkisi vardr. Haberleme de bu yol
kavramnn iindedir. Yaz ve yazl kltr, uygarlkla-
rn evrensel bir anlam kazanmasnda, gelecek ku-
aklara aktarlmasnda en az yol kadar nem arz
eder.
Dier yandan, ulam ve haberleme, doas gerei
toplumun btn kesimlerini birebir etkiledii kadar,
lkenin iinde bulunduu blgeden balayarak o l-
keyle ticari, sosyal ve kltrel ilikisi olan lkeleri de
etkilemesi asndan evrensel bir nitelie sahiptir. Binali YILDIRIM
T.C. Ulatrma Denizcilik
Ulamn her alannda, biliim ve haberlemede ka- ve Haberleme Bakan
tettiimiz mesafe sadece lke olarak bizim kazan-
cmz deil, iinde bulunduumuz corafyann da bir
kazancdr. Bugne kadar ulatrma ve haberleme
alannda eksikliini hissettiimiz bir szlk alma-
snn yaplmas da hem sektrmz hem de litera-
trmz asndan nemli bir kazantr.
Ulatrma ve Haberleme Terimleri Szl, ala-
nnda bir ilk olduu kadar, ilgililer iin bir baucu
kitab deeri tamakta ve yabanc terimlere Trke
karlk nerilmesi bakmndan da nem arz etmek-
tedir. Anlamlandrma ve ad koyma nceliine sahip
olanlarn dnyada sz sahibi olduu gerei akldan
karlmamaldr.
Ulatrma ve Haberleme Terimleri Szl al-
masnda emei geen arkadalarm tebrik ediyo-
rum.
BR YERDE BR SZLK VARSA

Szlkler bir dilin envanteridir. O dilin sz varln gsterme-

nin yannda, dili kullanan toplumdaki deiimleri de szlk-
lerden izlemek mmkndr. Alan szlkleri ise o alanda a-
lmalar yapanlar iin birincil kaynak olma zelliine sahiptir.
Ulatrmann tm alt sektrlerini kapsayacak ekilde hazrla-
nan Ulatrma Denizcilik ve Haberleme Terimleri Szl
almasnn, nemli bir ihtiyac karlayan bir alan szl
almas olaca dnlmektedir. Ayrca bu alma, ula-
trma ve haberlemenin her dalnda geliimin seyrinin de fo-
torafn vermektedir.
Kreselleme ile birlikte teknolojik gelime abalar tm
dnyaya hakim olmaya balam; ulatrma ve haberleme
sektryle ilgili pek ok kavram, 21. yzyln karakteristiini
oluturmutur. Ekonominin can damar olan ulatrma ve ha-
berleme sektrnde yaanan hzl deiim ok sayda yeni
kavramn kullanmn da beraberinde getirmitir.
Dilimize eklenen bu yeni kavramlarda anlam birliini sala-
mak, bugne kadar yaplm almalar gzden geirmek ve
gncellemek suretiyle hazrlanan bu alma iin Bakanl-
mz bal, ilgili ve ilikili kurulularnn katlm ile aada
isimleri belirtilen sektr alma gruplar oluturulmutur:
Karayolu alma Grubu: Kara Ulatrmas Genel Mdrl
(KUGM) ve Karayollar Genel Mdrl (KGM),
Demiryolu alma Grubu: Trkiye Cumhuriyeti Devlet Demir-
yollar (TCDD), Trkiye Lokomotif ve Motor Sanayii Anonim
irketi (TLOMSA), Trkiye Vagon Sanayii Anonim irketi
(TVASA), Trkiye Demiryolu Makinalar Sanayii Anonim
irketi (TDEMSA) ve Demiryollar, Limanlar, Hava Mey-
danlar (DLH) naat Genel Mdrl,
Denizyolu alma Grubu: Denizcilik Mstearl, DLH naat
Genel Mdrl ve Ky Emniyeti Genel Mdrl (KEGM),
Havayolu alma Grubu: Devlet Hava Meydanlar letmesi
(DHM) Genel Mdrl, Sivil Havaclk Genel Mdrl
(SHGM) ve DLH naat Genel Mdrl,
Haberleme alma Grubu: Haberleme Genel Mdrl
(HGM), Trksat Uydu Haberleme Kablo TV ve letme Ano-
nim irketi (TRKSAT), Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu
(BTK), Trkiye Posta Telgraf Tekilat Genel Mdrl (PTT).
Sektr alma gruplar, faaliyet alanlarna ilikin verdikleri
hizmetlerden, kullandklar ekipmana ve hizmetten faydala-
nanlarn bu hizmetleri alrken kullandklar aralara kadar ge-
ni bir yelpazede kullanlan terimleri;

Terim ngilizce karl Trke aklamas

formatna uygun olarak dzenlemilerdir. Ender olarak, ak-

lanmasna gerek grlmeyen baz kelime veya deyimlerin
yalnzca ngilizcesi verilmitir. ngilizce kelimelerin imlsnda,
dnya apnda daha geni kabul grmesinden dolay Ameri-
kan ngilizcesi tercih edilmitir.
Ayrca sektrde en ok kullanlan ve bilinmesinde fayda g-
rlen ksaltmalar da;

Ksaltma Alm Trke karl

formatna uygun olarak dzenlenmilerdir.

Sektrel alma gruplar tarafndan tamamlanan almalar
Bakanlmz Strateji Gelitirme Bakanlna gnderilmi ve
bu almalar incelenerek eksik grlen hususlar tespit edil-
mi; gerekli dzeltme ve dzenlemeler yaplmtr.
Bakanlmzn ortak almas olan bu szln, ancak onu
kullananlarn katklar ile gelitirilip zenginletirilebilecei
dnlmektedir.
Ayrca gelien teknoloji, ihtiyalarn deimesi zaman iinde
yeni szcklerin ve terimlerin eklenmesini de gerektirecek;
dilimizdeki sadeleme eilimi de daha uygun karlklarn bu-
lunmasna ve yerlemesine olanak salayacaktr.
kinci basksn okumakta olduunuz Ulatrma Denizcilik ve
Haberleme Terimleri Szl kullanclarn katklaryla her
basmnda daha da geliecektir.

Strateji Gelitirme Bakanl

Proje Ynetim ve Koordinasyon Grubu
KARAYOLU
terimleri
ada
A oturan kprlerin temel sistemle-
ada / island
Yayalarn geme ve durmalarna,
tatlardan inip binmelerine yara-
yan, trafik akmlarn dzenleme ve
trafik gvenliini salama amacyla
yaplm olan, aralarn bulunama-
yaca, koruyucu tertibatla belirlen-
mi blm ve alan.
adblue / adblue
Dizel yaktl ar hizmet tatlarnn
oluturduu azot oksit salnmn
azaltmak iin kullanlan su bazl re
zeltisi.
afuyman / scour
Kpr ayanda oyulma.
agrega / aggregate
Belirli gradasyona ve kaliteye sa-
hip kaya paralar, akl, krmata,
kum vb. gibi mineral malzeme veya
bunlarn karm.
ar kusurlu ara / gross defective
Muayene sonucunda tamirine ihti-
ya duyulacak derecede eksiklikler
tespit olunan ara.
ar tat / heavy vehicle
Karayolu zerinde seyreden oto-
bs, kamyon, kamyon+rmork ve
ekici+yar rmork tipi tatlar.
ahap zgara / wooden grid
Salam zemin zerine oturan kp-
r temelleri altnda kullanlan; ze-
min ile kpr temel taban arasnda
elastomer mesnet grevi grerek,
zeminden yapya aktarlan deprem
kuvvetlerini snmleyen ahap ele-
man.
ahap kazk / wooden pile
Tama gc zayf ve gevek malze-
melerden oluan zeminler zerine
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
rinde kullanlan; zeminden yapya
aktarlan deprem kuvvetlerini s-
nmleyen ve yk salam zemine
aktaran ahap elemanlar.
ahap kpr / wooden bridge
Temel sistemi, ayaklar ve demesi
tamamen ahap olan kpr.
akaryakt istasyonu / gas station,
fuel station
Aralarn esas itibariyle akaryakt,
ya ve basnl hava gibi ihtiyalar-
nn saland yerdir.
akll ulam sistemleri / intelli-
gent transportation systems
Bilgi ve iletiim teknolojilerinin
ulatrma sektrne uygulanmas
(trafik ynetimi, yol kullanclarn
bilgilendirme, elektronik cret top-
lama sistemleri vb).
aks / axle
zerinde bir veya daha fazla tekerle-
in dnd, otomobil eksenine dik
bir mil.
ak / battery
Elektrik enerjisini kimyasal enerji
halinde depo ederek, devrelerine
elektrikli alclar baland zaman
bu kimyasal enerjiyi tekrar elektrik
enerjisine eviren cihaz.
altrma / adaptation
Dere yatandan ya da skmden
karlan orijinal kpr talarnn
birleim yerlerinin dzeltilerek kul-
lanlmas.
aliyman / alignment
Yolun proje yatay hattndaki doru-
sal ksm.
alt geit / underpass
Karayolunun dier bir karayolu veya
12

demir yolunu alttan gemesini sa-
layan yap.
alt temel tabakas / subbase course
styap temel tabakasn tamak
zere taban zemini zerine yerleti-
rilen, belirli fiziksel zelliklere sahip
granler malzemeden olumu st-
yap tabakas.
alvyal zemin / alluvial soil Bitm emlsiyonlarnda kullan-
Akarsularn sspansiyon ierisinde
tamas ve bunu takip eden sedi-
mantasyonla kerek oluan zemin.
ampatman / encasement
Kademeli temel.
ana kiri / diaphragm
Kprnn tayc boyuna kirii.
ana kontrol merkezi / main con-
trol center
Otoyol cret toplama sistemlerinin
ve trafik ynetim sistemlerinin bal
olduu genel merkez.
ana yol / main road (arterial road)
Ana trafie ak olan ve bunu ke-
sen karayolundaki trafiin bu yolu
geerken veya bu yola girerken ilk
gei hakkn vermesi gerektii ia-
retlerle belirlenmi karayolu.
analiz sresi / analysis period
lk inaat ve ileride yaplacak takvi-
ye dahil olmak zere, deiik proje-
lendirmelerin ekonomik karlatr-
malarnn yapld zaman dilimi.
ankraj yaplmas / anchorage
Uygulanan ekme yknn yk ta-
yan tabakaya aktarlmas.
anroman / riprap
Kpr ayaklarn ve akarsu kena-
rndaki yaplar oyulmaya kar ko-
ruyan iri talarla yaplan tahkimat
eidi.
13
KARAYOLU
terimleri
ara muayene istasyonu
antifriz / antifreeze
Suyun donma scakln drp,
motorun souk havalarda zarar gr-
mesini nlemek amacyla motorun
soutma suyuna katlan etilen glikol
gibi maddeler.
anyonik bitm emlsiyonu / ani-
onic bitumen emulsion
lan emlgatrlerin bitmde z-
nen ksm negatif ykl ise retilen
emlsiyon anyonik bitm emlsiyo-
nudur.
aplikasyon / application
Yol ekseninin veya yapnn araziye
uygulanmas.
ara soutma / intercooling, after-
cooling
Turboarjerden silindirlere giden
havann havayla (intercooling) veya
suyla (aftercooling) soutulmas.
araba / car
Tekerlekli, motorlu veya motorsuz
her tr kara tat.
ara / vehicle
Karayolunda kullanlabilen motor-
lu, motorsuz ve zel amal tatlar
ile i makineleri ve lastik tekerlekli
traktrlerin genel ad.
ara geme / passing
Trafikte ayn ynde seyreden ara-
lardan arkada bulunan aracn nde-
ki ara ya da aralar soldaki erit-
ten gemesi.
ara muayene istasyonu / vehicle
inspection station
Aralarn niteliklerinin tespit ve
kontrol edildii, bunun iin gerekli
cihaz ve personeli bulunan ve ara
muayenesinin yapld ve muayene
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ara muayene raporu
kanallarnn olduu sabit yapdaki
tesisler.
ara muayene raporu / vehicle in-
spection report
Karayolu aralarnn zellikleri ve
teknik bilgiler ile muayene sonula-
rnn yer ald/ilendii belge.
ara sahibi / vehicle owner
Ara iin adna yetkili idarece tescil
belgesi verilmi veya sahiplik veya
sat belgesi dzenlenmi kiidir.
ara tart istasyonu / vehicle weigh
station
Aralarn ykl veya yksz olarak
sabit veya tanabilir cihazlarla tar-
tld yer.
aratrma ukuru / test pit
Yerinde deney yapmak ve rnek al-
mak iin alm olan ukurlardr.
arazi deneyi / in-situ test
Zemin ve kayalarn baz mhendis-
lik zelliklerinin arazide belirlen-
mesine ynelik olarak yaplan deney.
arazi tat / land vehicle
Karayolunda yolcu veya yk taya-
bilecek ekilde imal edilmi olmakla
beraber btn tekerlekleri motor-
dan g alan veya alabilen motorlu
tat.
arazz kamyon / sprinkler truck
Sulama kamyonu.
arzi servis / occasional service
Dzenli yolcu tamacl ve mekik
servis tanmlarna girmeyen servis.
ariyet malzemesi / borrow material
Yarmadan kan malzemenin dolgu
iin yeterli miktarda veya uygun
nitelikte olmamas halinde uygun
bir malzeme ocandan alnan mal-
zeme.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ariyet oca / borrow pit
Ariyet malzemesinin temin edildii
ocak.
arka dikiz aynas / rear view mirror
Arkadan gelen aralar grmeyi sa-
layan ayna.
arkadan arpmal kaza / rear-
end collision
Ayn ynde giden aralardan ar-
kadan gidenin nndeki bir araca
arpmas sonucu meydana gelen
kaza tipi.
arivolt (ss kemeri) / archivolt
Tayc kemerin zerinde ve ona bi-
tiik olarak yaplan dekoratif amal
da takn kemer.
art ekim / post tension
Kalbn iine yerletirilen ngerme
donatlarnn, beton dkldkten
sonra, beton yeterli mukavemeti ka-
zannca germe ileminin yaplmas.
asfalt betonu / asphalt concrete
Belirli gradasyondaki agrega ve fil-
ler ile bitml balaycnn belirli
artlarda karmndan meydana
gelen yksek nitelie sahip bir scak
karm.
asfalt distribtr / asphalt dis-
tributor
Bitm emlsiyon pskrtme maki-
nesi.
14

asfalt emlsiyonu / asphalt emul-
sion
Bitmn su iinde uygun emlgatr-
ler araclyla dalmas ile oluan
malzeme.
asfalt kaplama / asphalt pavement
Mineral agrega ile bitml bala-
ycnn karm ile elde edilen yol
kaplamas.
asfalt kazyc / asphalt milling ma-
chine
mrn tamamlam bitml scak
karm tabakalarnn kaznmas
amacyla kullanlan ara.
asfalt plenti / asphalt plant
Bitml scak karm retim tesisi.
asfalt yol / asphalt road
Karm formlne gre; krlm ve olarak ithalat ve ihracatn salayan
elenmi deiik gradasyonda agre-
15
KARAYOLU
terimleri
ATA karnesi
ga ile bitml balaycnn plentte
kartrlarak temel zerine, proje-
sindeki profil ve en kesitine uygun
olarak yaplan yol.
asfalt yzey tabakas / asphalt
surface course
Bir asfalt kaplamann genellikle
anma tabakas olarak da isimlen-
dirilen en st tabakas.
asma kpr / suspension bridge
Gelen ykn tayc halatlar arac-
lyla ana tayc kabloya ve ank-
rajlar vastasyla zemin veya kayaya
aktarld kpr tipi.
astar tabakas / prime coat
Emici bir yzeye uygulanm, dk
vizkositeli sv asfalt.
andrc / abrasive
Kar ve buz mcadelesinde kullanl-
mak zere en byk dane boyu 9,5
mmden byk olmayan elenmi
kum, krlm elenmi ocak ta, c-
ruf vb. malzemeler.
anma (malzemede) / abrasion
Yap malzemelerinin yzeylerinin
eitli etkiler (hava, su vb.) nedeniy-
le bozulmas.
anma tabakas / wearing course
Binder tabakas zerine gelen ve
styapnn en st tabakasn olutu-
ran bitml scak karm tabakas.
ATA karnesi / ATA (temporary ad-
mission) carnet
Uluslararas ATA szlemesi ve e-
yann yurt dna karlma amacna
gre farkllk gsteren ek szleme-
ler kapsamnda, taraf lkeler ara-
snda, baka herhangi bir belgeye
gerek duyulmakszn, eyann geici
gmrk belgeleri.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ataman (makinede)
ataman (makinede) / attach-
ment
Makineye taklarak, farkl ilerin
yaplmasna olanak salayan ilave
tehizat.
avan proje / preliminary design
Projenin uygulamadan nceki, ke-
sinlememi hali.
ayrc / separator
Tat yollarn veya yol blmleri-
ni birbirinden ayran, bir taraftaki
tatlarn dier tarafa gemesini
yasaklayan, engelleyen veya zorla-
tran karayolu yaps, trafik tertibat
veya gereci.
ayrlma eridi (yavalama eri-
di) / deceleration lane
Bir platformdan ayrlacak olan bir
tatn hzl trafik akmndan ayrl-
dktan sonra ilerideki kurba gvenle
girmek iin yavalamasn salayan
bir hz deitirme eridi.
azami arlk / maximum weight
Tatn gvenle tayabilecei azami
ykle birlikte arl.
azami dingil arl / maximum
axle load
Aralarn karayolu yaplarnda g-
venle ve yapya zarar vermeden
geebilmeleri iin saptanan dingil
arl.
azami toplam arlk / maximum
total weight
Aralarn karayollarnda gvenle ve
yapya zarar vermeden geebilmele-
ri iin saptanan toplam arlk.
baba ta / king post stone
Kprbalarna ve korkuluun ba-
lang ksmlarna konulan zellikli
talar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
B
ba kirii / transverse beam
Kolonlarn burkulmasn nlemek
iin, kolonlar arasna yaplan altyap
eleman.
balant pimi / king pin
Yar rmorkun ekicinin beinci te-
keri ile balantsn salayan ve dv-
me elikten mamul bir para.
balant yolu / link road
Bir kavak yaknnda karayolu tat
yollarnn birbirine balanmasn
salayan, kavak alan dnda kalan
ve tek ynl trafie ayrlm olan ka-
rayolu ksm.
bakm ekibi / maintenance team
ube hudutlar iindeki yollarda ba-
km ve onarm hizmetlerini yrt-
mek zere bakm iilerinden olu-
turulan ekip.
bakm iisi / maintenance worker
Bakm hizmetlerini yerine getiren
sanat snf personel.
bakmevi / maintenance center
ube efliklerine bal olarak yol ba-
km hizmetlerini yrten birim.
banket / shoulder
Yaya yolu ayrlmam karayolunda,
tat yolu kenar ile ev ba veya
hendek i st kenar arasnda kalan
ve olaan olarak yayalarn ve hay-
vanlarn kullanaca, zorunlu hal-
lerde de aralarn faydalanabilecei
ksm.
barbakan / weep hole
Yapnn arkasndan gelen suyu bo-
altmak zere istinat duvarlar ze-
rinde braklan drenaj eleman.
16
 KARAYOLU
terimleri

beton katk malzemesi

bask sivri kemer / lowered pointed arkada kazc ksmdan oluan i

arch makinesi.
zengi izgisini bee blerek orta-
daki blmn iki noktasndan kar-
lkl olarak izilen daire yaylarnn
kesimesi ile meydana gelen ve Trk
mimarisinde ok kullanlm olan
kemer tipi.
basit kirili kpr / simple beam
bridge
ki serbest utan elastomer mes- beinci teker (eki tablas) /
netlere oturan ve srekli olmayan fifth wheel
(moment aktarmayan) ana kirilerle
ekici kamyon asileri zerinde,
yaplan kpr sistemi.
aracn boyuna monte edilmi ve yar
basit plak kpr / simple slab rmorklarn balant pimi (king
bridge pin) ad verilen balant elemann
ki serbest utan elastomer mesnet- iine gvenli bir ekilde kilitleyecek
lere oturan ve srekli olmayan (mo- halde tasarlanm olan bir para.
ment aktarmayan) beton plak de-
me ile yaplan kpr sistemi.
bakas hesabna yaplan ta-
ma / transport for the account of
someone else
Bir tamaclk iletmesi tarafndan
creti alnmak suretiyle gerekleti-
rilen tama ilemi.
balang-son etd / origin-des- beton / concrete
tination study imento, agrega, su ve gerektiin-
Bir blgedeki yolcu ve yk trafiinin de kimyasal ve mineral katklarn
seyahat balang ve biti noktalar uygun oranlarda ve homojen olarak
hakknda bilgi toplama amal yap- kartrlmasyla oluturulan, ba-
lan ett. Yol kenar anket uygulama langta plastik kvamda olup ekil
yntemi, plaka kayt yntemi, posta verilebilen, zamanla imentonun
creti denmi kartlar yntemi gibi hidratasyonu ile katlap sertle-
eitli yntemler uygulanr. erek mukavemet kazanan bir yap
balk kirii / bent cop malzemesi.
Kpr ayaklarnn zerinde bulu- beton katk malzemesi / concrete
nan ve ana kirileri tayan altyap additives
eleman.
Betonun baz zelliklerini iyiletir-
bekoloder, bekokepe / backhoe mek veya betona zel nitelikler ka-
loader zandrmak amacyla kullanlan ince
nnde yklemeyi salayan kepe, malzeme.

17 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

beton kemer kpr
beton kemer kpr / concrete
arch bridge
Ana akl kemer eklinde olan, ba-
snca alan kpr sistemi.
beton sklmesi / peel off
Betonun eitli nedenlerle ufalanp
dklmesi.
bezeme (ssleme) / ornament
Mimarlk rn ve her tr kullanm
eyas zerinde ssleme amacyla
yaplan almalarn tm.
bifuel ara / bi-fuel vehicle
ki farkl yakt ile alabilen ara.
Farkl yaktlar farkl depolarda mu-
hafaza edilirler. Yaktlardan biri
benzin veya mazot, dieri ise CNG ,
LPG veya hidrojendir.
bilgi iaretleri / informatory signs
Yol kullanclarn, yol ve evresi ile
yol gzerghnda bulunan yerleme
birimleri ve yolculuk srasnda gere-
kebilecek dier yardmc hizmetler
hakknda bilgilendiren iaretler.
binder tabakas / binder course
Temel tabakas zerine gelen bitm-
l scak karm tabakas.
binek oto / riding automobile
Esasen insan tama amacna yne-
lilk olarak tasarlanm otomobil.
birim i / unit work
Keif zetinde ismi ve fiyat bulu-
nan, l ve denmesi ayr yaplan i
ksmlar.
birim maliyet / unit cost
Yol bileenlerinin yapm, bakm, i-
letme vb. harcamalarnn birim cin-
sinden maliyeti.
birim tat / unit vehicle
Yar rmorku veya rmorkuyla bir-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
likte ekiciyi veya ara tescil bel-
gesinde rmork takabilir ifadesi
varsa rmorkuyla birlikte veya tek
bana kamyonu ifade eden terim.
bisiklet / bicycle
En ok 3 tekerlei olan ve zerinde
bulunan insann adale gc ile pedal
veya tekerlei dndrmesi suretiyle
hareket eden ve yolcu tamalarnda
kullanlmayan motorsuz tat.
bisiklet yolu / bicycle road, cycle
track
Karayolunun, sadece bisikletlilerin
kullanmalarna ayrlan ksm.
bitm / bitumen
Ham petroln rafine edilmesinden
elde edilen ya da doal asfalt olarak
bulunan, hemen hemen ya da tama-
men toluende znen ve ortam s-
caklnda ok viskoz ya da katya ya-
kn olan, grnrde buharlamayan,
adeziv ve su geirmeyen malzeme.
bitm emlsiyonu / bitumen
emulsion
Bitmn su iinde uygun emlgatr-
ler araclyla dalmas ile oluan
malzeme.
bitml balayc / bituminous
binder
Ana bileeni bitm olan balaycla-
rn tmn kapsayan malzeme.
bitml temel tabakas / bitumi-
nous base course
Balayc veya balaycsz bir temel
tabakas zerine ina edilen bitml
balaycl scak karm tabakas.
bombe (yol at eimi) / camber
Yol platformundaki sularn yzeysel
drenajn salamak amacyla yol en-
kesitinde eksenden iki kenara doru
uygulanan negatif eim.
18

bordr / kerb, curb
Kaldrm ve refjleri yoldan ayrmak
ve yol yzeyine gelen sular rgarla-
ra iletmek vb. amalarla, kaldrm ve
refj kenarlarna dizilen eitli boy
ve kesitlerde betondan imal edilen
yap eleman.
bosaj / bossage
Antik duvar rgsnde dikdrtgen-
ler prizmas biiminde yontulmu
ta bloklarnn hafif dbkey bra-
klm, kaba ya da dz olarak ilene-
bilen n yzlerine verilen ad.
bo giri / unladen entry
Bo bir aracn yk veya yolcu almak
ve aracn kaytl olduu lke toprak-
larna bu yk veya yolcuyu brak-
mak iin dier lkenin topraklarna
girmesi.
boaltma / unloading
Ykn aratan indirilmesi.
boaltma gz (hafifletme
gz) / discharcing cell
Feyezan durumunda alan ve ayn
zamanda kpr ayaklarna aktar-
lan ykleri azaltmak amac ile al-
m gz.
boluklu plak kpr / hollow slab
bridge
Tabliyesinde boluk bulunan kpr.
bowstring kpr / bowstring
girder bridge
Ana tayc sistemi beton kemer
olup, ara ubuklar ile styapy ta-
yan kpr sistemi.
boya ve cam krecii tabanca-
lar / paint and glass bead spray gun
Boya ve cam kreciinin yola atl-
masn salayan ekipmanlar.
boykesit / profile, longitudinal
section
19
KARAYOLU
terimleri
brkner
Yol ekseninin dey dzlemdeki iz-
dm veya kotlu yol ekseni.
boyuna devaml izgi / longitudi-
nal continuous line
erit izgilerinde boyuna devaml
izgi trafikte seyir halinde tatlarn
nndeki aralar gememeleri ge-
rektiini belirtir.
boyuna kesikli izgi / longitudi-
nal dashed line
Trafikte seyir halinde tatlarn
nndeki tatlar geebileceklerini
belirten izgi.
boyuna paralel devaml iki
izgi / longitudinal double continu-
ous line
Trafikte seyir halinde her iki ynde-
ki trafikte de ndeki aralarn gei-
lemeyeceini belirten izgi.
blnm yol / dual carriageway,
divided road
Bir yndeki trafie ait tat yolunun
bir ayrc ile belirli ekilde dier
yndeki tat yolundan ayrlmas ile
meydana gelen karayolu.
brkner / mass haul diagram
Yarmadan dolguya veya ariyetten
dolguya ve yarmadan depoya yap-
lacak en ekonomik tamalarn ve
bunlarn mesafelerinin grafik gs-
terimi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
buzla mcadele
buzla mcadele / ice removal
Yaan karn buzlamasn ya da yol
sathndaki nemin ve suyun buzla-
masn nlemek amal tuz yada tuz-
andrc ile yaplan alma.
bz (boru) menfez / pipe culvert
Yzeysel drenaj iin kullanlan daire
kesitli demirsiz yaplar.
C rulmas.
canl bitkisel siper / living tree
fence
Bitkisel kar siperi.
cep / lay-bay
Tatlarn ksa sreli durular iin
faydalandklar belirli uzunluktaki
geniletilmi yol ksm.
CMR belgesi / CMR road waybill
CMR anlamasnn hkmlerini ka-
bul eden lkelerce kullanlan bir ka-
rayolu tama belgesi.
aplanm moloz ta / hammer-
dressed rubble stone
Kenarlar ekile dzeltilmi dik-
drtgen ya da ok kenar yzl dz-
gn yzeyli ta.
arpacak / bolster
Talarn kenarlarndaki fazlalklar
dzeltmekte kullanlan geni azl
ta aleti.
arpma yast / crash cushion
Genellikle refj balarnda kullanlan
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ve kaza annda aracn ierisinde bulu-
nanlarn maruz kalaca iddeti azal-
tacak ekilde tasarlanan ekipman.
atlak / cracks
Asfalt kaplamann tama gcn
kaybetmesi sonucu yzeyde oluan
bozulma ekli.
atlaklarn doldurulmas / crack
sealing
Yol styapsndaki atlaklarn bi-
tml balayc malzeme ile doldu-
evresel etki deerlendirmesi
(ED) n raporu / draft environ-
mental impact assessment (DEIA)
evresel etki deerlendirmesi a-
lmalarnn sonularn ieren n
rapor.
ekici / truck tractor, road tractor
Rmork ve yar rmorklar ekmek
iin imal edilmi olan ve yk tama-
yan motorlu tat.
ekme kaz / tension pile
Kpr temellerinde kullanlan ve
kirii kendine doru ekerek sk bir
zemine sabitleyen kazk.
elik a / steel wire mesh
Tat yoluna evlerden ta, kaya vb.
dmesini engellemek amacyla kul-
lanlan tel a.
elik kafes kirili kpr / steel
truss girder bridge
Deiik tiplerdeki profilli demir-
lerin genler oluturacak ekilde
levhalara balanmas suretiyle imal
edilen ana kirilerle yaplan kpr
sistemi.
elik kirili kpr / steel bridge
Kirileri elik malzeme ile yaplan
kpr.
20

elik kutu kesitli kpr / steel
bax girder bridge
styaps elik saclardan kutu ek-
linde oluturulan kpr sistemi.
ereve kiri kpr / rigid frame
beam bridge
styaps ile altyaps monolitik (be-
raber) alan ve kiri ile tasarlanan
kpr sistemi.
ereve plak kpr / rigid frame
slab bridge
styaps ile altyaps monolitik (be-
raber) alan ve tabliyesi plak olan
kpr sistemi.
evre yolu / peripheral road
Transit trafiin kent merkezine gir-
meksizin geiini salamak ama-
cyla yaplan ve kenti kuaklayan
karayolu.
durdurucular / avalanche
arresters
n akn yavalatmak ve dur- imento erbeti / grout
durmak amacyla birikme blge-
sinin st snrna yakn ina edilen
yaplar.
engelleri / avalanche retarders
patikalarna ina edilen, n yerletirilmesi ilemi.
hareket enerjisini datarak bi-
rikme blgesinin kltlmesini
salayan yaplar.
saptrc yaplar / avalanche Dijital zellii olmayan harita, ana-
deflectors
n ak ynn deitirmek ama- izgisel yk / line load
cyla ina edilen sedde ve duvarlar.
tneli / snow shed
Yolu etkilerinden korumak ama-
cyla yaplan tnel.
kmal kirili kpr / cantilever
beam bridge
lk mesnedin solunda, ikinci mesne-
21
KARAYOLU
terimleri
ok blmeli gaz konteyneri
din sanda konsolu olan kirili kp-
r sistemi.
kmal plak kpr / cantilever
slab bridge
lk mesnedin solunda, ikinci mesne-
din sanda konsolu olan plak tabli-
yeli kpr sistemi.
ift tamburlu asfalt silindiri /
double drum asphalt roller
Metal yzeyli iki adet silindire sahip
asfalt dzleme arac; ift bandajl yol
silindiri.
imento / cement
Su ile kartrldnda hidratasyon
reaksiyonlar ve prosesler nedeniy-
le priz alan ve sertleen bir hamur
(pasta) oluturan, sertleme sonra-
s suyun altnda bile dayanmn ve
kararlln koruyan, inorganik ve
ince tlm hidrolik balayc.
imentolu akc har.
izgi imlendirme / stripe sodding
Dolgu evlerinde im paralarnn
yola paralel olarak izgiler halinde
izgisel harita / graphical, analog
map
log harita.
Dorusal yayl yk.
ok blmeli gaz konteyneri /
multiple element gas container
Bir balant elemanyla birbirine
balanan ve sabit bir yzeye veya
yere tutturulmu birden fazla blm
veya eleman ieren yap.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ok eritli yollar
ok eritli yollar / multilane roads
Her bir yndeki trafik iin en az iki
eridi bulunan ve 3 kmden daha ksa
olmamak koulu ile trafiin periyo-
dik olarak kesintiye uratlabilecei
eriim kontrolsz veya yar kontrol-
l karayollar.
kme (kaplamada) / falling
down
atlaklar kapsayan veya kapsama-
yan ve esas kaplama sathna naza-
ran alakta kalm nispeten kk
boyuttaki yerler.
rten / gargoyle, drainpipe
Kpr demelerinin zerine gelen
kar ve yamur sularn kprden
uzaklatrmak iin yaplan, tempan
duvarlarndan dar doru uzanan
yonu ta oluk.
rtme (tarih kprler) /
extraction
Sklmesi mmkn olmayan yer-
lerde yonu ta imalatn etrafndaki
salam olan talara zarar vermeden
gerekli grlen yerlerde yeterli de-
rinlikte tan alnarak yerine salam
talarn yerletirilmesi ii.
D tek yaplar.
da geidi / mountain pass
Bir da ya da tepe srasnda, bir ta-
raftan br tarafa gei imkn tan-
yan alak noktaya verilen isim.
datm iletmecisi / distributor
Tek parada en fazla 5 kilogram
arlndaki kargolarn ksa srede
kapdan kapya kendi nam ve hesab-
na datmn yapan gerek ve tzel
kiiler.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dairesel kemer / circular arch
Yarm ember biiminde, yarap ile
ykseklii eit olan kemer.
damtma (destilasyon) / distil-
lation
Bitml malzemelerin, belirtilmi
scaklklarda buharlaan miktar ile
kalntnn miktar ve niteliini tayin
etmek.
damper kasa / dump box
Kamyonlara zel hidrolik donanm
sayesinde, kasa iindeki dkme y-
kn boaltlabilmesi iin 45 derece-
lik eim alabilen kasa tipi.
damperli kamyon / dump truck
Kasasn arkaya ya da yana yatrarak
ykn boaltabilen kamyon tr.
dayanma yaplar / retaining
structures
Yol platformunun tasarm standart-
larna uygun olarak yerletirilebil-
meleri iin her iki tarafnda yery-
z kotlarnda fark yaratmak zere
hazrlanan; kpr kanat duvarlar,
kazlara destek, doal topografyaya
dolgu evinin paralel gitmesi veya
kamulatrma nedeniyle evi snr-
landrmak amacyla tasarlanan des-
debi / flow
Akarsuyun herhangi bir kesitinden
birim zamanda geen su miktar.
debriyaj / clutch
Motorla vites kutusu arasndaki irti-
bat keserek vites deitirme olana-
salayan aktarma organ.
debue / debushing
Kpr ve menfezlerde suyun geii-
ne ayrlan kesit.
22

demiryolu geidi (hemzemin
geit) / railway crossing (level
crossing, grade crossing)
Karayolu ile demiryolunun ayn se-
viyede kesitii bariyerli veya bari-
yersiz geit.
dengeli konsol / balanced cantilever
Yapm teknii asndan, kirilerin dikiz aynas / rear-view mirror
ayan her iki tarafna doru eit
uzunluktaki imalatla ilerleyen bir
kpr yapm sistemi.
depo alan / waste deposit
Yarma fazlas veya niteliksiz kaz
malzemesinin depolanaca alan.
depo malzemesi / waste material
Yarma fazlas veya niteliksiz kaz
malzemesi.
deprem takozu / shear key
Kprlerde deprem etkilerini s-
nmleyecek yap eleman.
derivasyon / derivation
alma alann kuruya almak iin
suyun ynlendirilmesi ilemi.
derz / joint
ki yap gereci, eleman ya da yapnn
iki blm arasnda kalan aralk.
derz dolgusu / joint filler, sealer
Ek dolgusu, macun.
dever / superelevation
Yatay kurplarda merkezka kuvveti
nedeniyle tatlarn darya savrul- mesi iin yaplan ett.
malarn nlemek iin yol platformu-
na uygulanan enine eim.
devlet yolu / state road
Belediyeler veya dier kurumlarn
sorumluluunda bulunan yollar d-
nda kalan ve transit trafii illere,
limanlara, tersanelere, havaalanla-
rna, demiryolu istasyonlarna ve
23
KARAYOLU
terimleri
dingil edeerlik faktr
snr kaplarna kesintisiz olarak
ulatran ana karayolu.
d boylama kiri / fascia beam
diferansiyel / differential
Bir akstaki iki teker arasndaki de-
vir dengesini salayan aksam.
Arkadan gelen aralar grmeyi sa-
layan ayna.
dilatasyon / expansion
Genleme, genileme.
dinamometre / dynamometer
Motorun k gcn len bir alet,
motor test cihaz, bremze tezgh.
dingil / axle
Tekerleklerin merkezinden geen ve
tatn altna enlemesine yerletiril-
mi mil, aks.
dingil arl / axle load
Aralarda ayn dingile bal teker-
leklerden karayolu yapsna aktar-
lan arlk.
dingil arl etd / axle load
survey
Karayolu zerinde seyreden ar
tat trafiinin, karakteristik zel-
liklerini yol styaplarnn projelen-
dirilmesinde kullanlacak tat ede-
erlik faktrlerini ve karayolu yk
tamalarn tespit etmek amacyla
dingil arl deerlerinin belirlen-
dingil aral/dingil akl /
wheelbase
Birbirini takip eden tekerleklerin
merkezleri arasndaki mesafe.
dingil edeerlik faktr / axle
load equivalency factor
Belirli bir dingil yknn bir stya-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
direksiyon
pya yapt etkiye (zarar faktr)
eit bir etki oluturan standart din-
gil yk (8,2 ton) tekerrr says.
direksiyon / steering
Tata istenilen yn vermeye ve ta-
t belirli bir dorultuda gtrmeye
yarayan dzenek.
direksiyon simidi / steering wheel
Srcnn uygulad hareketle di-
reksiyon milinin dnmesini sala-
yan para.
dolduran / filler
Tehlikeli maddeleri tanklara, tan-
kerlere, mobil tanklara ya da tank
konteynerlere, batarya tanklara, ok
blmeli gaz konteynerine, bir araca
veya byk ya da kk bir kontey-
nere dkme olarak dolum yapan i-
letme.
dolgu / fill
Yol gabarisinin proje dey hat (kr-
mz hat) kotlarna uygun olarak te-
kil edilebilmesi amacyla yaplan ve
doal zemin ile yol styaps arasn-
da kalan ksm.
donatl zemin / reinforced earth
Projede gsterilen veya idare tara-
fndan belirtilen yerlerde, kamula-
trma alannn snrl olduu yerler-
de, kpr kenar ayaklar evresinde
vb. yerlerde temel betonu zerine,
prekast yzey elemanlarnn (pa-
nel), geri dolgu tabakalar ierisine
yerletirilen yksek aderansl scak-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
daldrma galvaniz kapamal elik e-
ritler veya yksek ekme dayanml
plastik eritlere balanmas ile ina
edilen yap.
dnel kavak / roundabout
Trafiin bir orta ada etrafndaki
platformda tek ve saat ibresinin aksi
ynnde hareket ettii veya daha
fazla yolun birlemesiyle oluan e-
dzey kavak.
deme (tarih kprler) / floor
zerinden aralarn ve insanlarn
getii, genellikle kesme ta veya ar-
navut kaldrm tarznda ta malze-
me ile kaplanan kpr blm.
drenaj / drainage
Yamur, kar veya dolu olarak yol
yzeyine veya yaknna den y-
zeysel sular ile yeralt sularnn yola
zarar vermeyecek biimde uzakla-
trlmas.
drenaj alan / drainage area (basin)
Toporafik olarak snrlar belli ve
iindeki btn yzey sularn belirli
bir ynde boaltan arazi paras.
duktilite / ductility
ekilerek uzatld zaman byk
gerilmeler altnda kopmaya kar
malzemenin gsterdii diren.
durak / stop
Kamu hizmeti yapan yolcu tatla-
rnn yolcu veya hizmetlileri bindir-
meleri, indirmeleri veya duraklama-
lar iin yatay ve dey iaretlerle
belirlenmi yer.
duraklama / standing
Trafik zorunluluklar dnda ara-
larn, yolcu indirmek ve bindirmek,
eya yklemek, boaltmak veya
beklemek amac ile ksa bir sre iin
durdurulmas.
24

durma / stopping
Krmz k, yetkililerin dur iareti,
yol kapanmas gibi her trl trafik
zorunluluklar nedeni ile aracn dur-
durulmas.
duru gr mesafesi / stopping
sight distance
Srclerin bir tehlikeyi fark edip
durabilmeleri iin gerekli mesafe.
duyarllk analizi / sensitivity
analysis
Bir projenin kapsamnda yer alan
deikenlerin projenin fayda ve ma-
liyetlerini nasl ve ne derecede et-
kileyeceini belirlemek iin yaplan
analiz.
dey gabari / vertical clearence
dey iaretleme / vertical signing
Yol kaplamas dna dikilen direk
ve benzeri elemanlara monte edilen
trafik iaret levhalar ile dier trafik
kontrol elemanlarn kapsar.
dey kurp / vertical curve
Birbirini izleyen farkl eimlerde-
ki proje dey hatlarn birletiren
parabolik veya dairesel dey yol
kesimi.
dey yk / vertical load
dz bakl dozer / bull dozer
dz demir / plain bar
Dz demir ubuk, nervrsz demir.
dz kaplama / plain cover slab
Tempan duvar ile kpr giri ve
klarndaki kanat duvarlarnda
kullanlan dikdrtgen eklindeki
talar.
dzeltme tabakas / correction
course, adjustment course
Mevcut bir yzeydeki dzensizlik-
leri, zerine yaplacak kaplamann
25
KARAYOLU
terimleri
ekonomik analiz
inasndan nce gidermek amacyla
kullanlan, deiebilen kalnlkl ta-
baka.
dzenli sefer / regular journey
Tespit edilmi bir gzerghta nce-
den aklanm yerleme birimleri
arasnda belirli bir zaman ve cret
tarifesine gre yaplan tamalar.
dzenli yolcu servisi / regular
passenger service
Bir zaman tarifesine uygun olarak
ve oturma biletlerinin cretlendi-
rildii belirli bir gzergh zerinde
ikili ve transit yolcu tanan hizmet
tr.
E
eim / grade
Kot farknn ara mesafeye oran.
eimli bakl dozer / tilt dozer
ekipba / foreman
ube hudutlar iindeki yollarda ba-
km ve onarm hizmetlerini yrt-
mek zere bakm iilerinden olu-
turulan ekibe amirlik yapan kii.
ekonomik analiz / economic
analysis
Yatrm nerisine balanan kaynak-
larn geli yerine bakmadan, bu kay-
naklarn salayaca fayda dzeyini
belirlemek ve buna dayal olarak bir
projenin red ya da kabul edilmesi
veya seenek nerilerinin karla-
trlmasn, bir baka ifadeyle bir
yatrm nerisinin kullanaca kay-
naklar dikkate alarak salayaca
faydalar ynnden yeterli lde ca-
zip olup olmadn ortaya karmak
iin yaplan analiz.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ekonomik fizibilite
ekonomik fizibilite / economic
feasibility
Bir yatrmn pozitif ve negatif de-
erlerinin karlatrlarak, ekono-
mik adan yaplabilir olup olmad-
nn aratrlmas.
ekonomik maliyet / economic cost
Ekonomik analize konu olan mali-
yetlerin vergiler hari toplam.
ekspres yol / expressway
Snrl erime kontroll ve nemli
kesime noktalarnn kprl kav-
ak olarak tekil edildii blnm
ana karayolu.
elastomer mesnet / elastomeric
bearing
elek analizi / sieve analysis
Zemindeki tanelerin bykl ve
bunlarn miktarlarnn belirlenmesi
amac ile yaplan tane boyu analizi.
elevasyon / elevation
Kpr aya.
emanet harcama / force account
expenditure
Kuruluun kendi btesi, elemanlar ve
makine park ile gerekletirdii faali-
yetlere ilikin yaplan harcamalar.
emlak beyan deeri / real estate
value statement
Emlak vergisi kanununa gre ge-
nel beyan dnemlerinde tanmaz
maliki veya hissedarlar tarafndan
belediyelere verilen emlak beyanna-
melerinde belirtilen deer.
emniyet kemeri / safety belt, seat
belt
emniyetsiz ara / unsafe vehicle
Can ve mal emniyeti ile trafik g-
venlii asndan tehlikeli olacak de-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
recede kusurlar / eksiklikler tespit
edilen ara.
en dk su seviyesi / lowest
water level
Su seviyesinin en az olduu dnem-
deki kotu.
en yksek su seviyesi / highest
water level
Su seviyesinin en fazla olduu d-
nemdeki kotu.
enkesit / cross section
Yol gvdesi tabakalar ve elemanla-
rnn yeterli genilikte bir arazi kul-
lanmn da kapsayacak ekilde ek-
sene dik dey dzlem ile arakesiti.
enleme kirii / diaphragm
Ana kiriler arasnda bulunan ve ri-
jit bir ereve olumasn salayan
kiri.
erime kontroll karayolu (oto-
yol) / access controlled highway
(motorway)
zellikle transit trafie tahsis edi-
len, belirli yerler ve artlar dnda
giri ve kn yasakland; yaya,
hayvan ve motorsuz aralarn gire-
medii, ancak izin verilen motorlu
aralarn yararland ve trafiin
zel kontrole tbi tutulduu kara-
yolu.
esas aklk / main span
En byk aklk.
26

esnek styap / flexible superstruc-
ture
Tesviye yzeyi ile sk bir temas
salayan ve ykleri taban zemini-
ne datan bir styap ekli olup,
stabilitesi agrega kilitlenmesine,
dane srtnmesine ve kohezyona
baldr.
esneklik / resilience
Yol styapsnn yk altnda olua-
bilecek deiimleri karlayabilme
yetenei.
esneklik modl (Mr) / resilient
modulus
styap malzemelerinin tekrar eden
ykler altndaki elastiklik modl.
edeer dingil yk standart
dingil says (EDY) / equivalent
axle load
Deiik arlkta ve saydaki dingil
yklerinin bir styapda meydana
getirdii toplam etkiye edeer bir
etki oluturan 8,2 ton dingil yk-
nn tekerrr says.
edzey kavak / intersection
ki veya daha fazla karayolunun ayn
dzlemde kesimesi sonucunda olu-
an kavak tr.
eitlik / station equation
Ripaj, varyant veya lm farkllk-
lar nedeni ile kotta veya kilometre-
de yaplan deiikliklerin geri (G) ve
ileri () olarak belirtilmesi (rnein
6+845.12G/6+840.33 gibi).
eya/kargo terminali / goods/
cargo terminal
Karayolu tama ynetmeliinde
belirtilen zellikleri haiz ve yurt ii
ve uluslararas eya/kargo tama-
clar/iletmecileri veya acenteleri,
komisyoncular, tama ileri orga-
27
KARAYOLU
terimleri
fay
nizatrleri ile bunlarn eya/kargo
gnderenlerine/gnderilenlerine
hizmet veren yap veya tesis.
eya/yk / goods/load
nsandan baka tanabilen canl
veya cansz her trl nesne.
etriye / stirrup
Ana tayc donatnn etrafna sar-
lan demir.
ett paftas / map sheet
Yol projesi yapmnda kullanlmak
zere gerekli grlen genilikte
ve gzergh boyunca 1/2000 veya
1/1000 gibi deiik leklerde ha-
zrlanm olan harita.
evsahibi lke / host country
Tamacnn aracnn kaytl olmad-
ve tamacnn yerleik olmad
lkede faaliyet gsterdii kit taraf
topraklar.
EX1 / EX1
Tm lkelere tanacak rnle ilgi-
li btn bilgileri ieren ihracatlar
birlii ve k yaplacak gmrn
onaylad belge.
F
farkl seviyeli kavak / interc-
hange
ki veya daha fazla karayolunun
farkl dzlemlerde kesimesi ile olu-
an kavak.
fauna / fauna
Jeolojik bir dnemle ya da yreyle
ilgili, hayvanlarn tmnn yaam.
fay /fault
Kayalarn bir dzlem boyunca gz-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
fayda
le grlecek miktarda kayma gs-
termesi olay sonucu oluan yap.
fayda / benefit
Projenin ekonomik mr sresince
beklenen kazanlar.
fayda/maliyet oran / benefit-
cost ratio
Bir yatrmn belli bir faiz oranna
gre indirgenmi gelirlerinin topla-
m ile indirgenmi giderlerinin top-
lam arasndaki oran.
fera verme / alienation
Gayrimenkul malikinin mlkiyet
hakkn devretmek veya zerinde
bakas lehine bir hak kurmak ama-
cyla tapu sicil mdrlne gelip,
dzenlenen resm senedi imzalaya-
rak bakas lehine tescilini istemesi
eylemi.
feyezan / overflow
Akarsuyun debisinin olaan d bir
ekilde artt tehlikeli derecedeki
sel durumlar.
figre / windrow
Temel ve temel alt tabakalarnn
tekili srasnda, serilmeye hazr va-
ziyette, yol boyunca, bir kenara dz-
gn ve niform bir biimde konmu
malzeme yn.
filler malzeme / filler
Balayc malzemenin zelliklerinde
deiiklik yapmak amacyla kar-
mlara eklenen ince daneli minarel
toz.
finansal analiz / financial analysis
Projenin gereklemesi iin kurulu
dneminde gerekli toplam yatrm
tutar ve aldktan sonraki iletme
dneminde gerektirdii iletme gi-
derleri ile salad gelirleri tahmin
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
etmek ve bu tahminler erevesinde
yatrm nerisini deerlendirerek
baar derecesini belirlemek iin ya-
plan analiz.
finansal maliyet / financial cost
Finansal analize konu olan maliyet-
lerin her trl vergiler, faiz, fonlar,
sbvansiyonlar, kamulatrma be-
deli dahil toplam.
finier (serici) / finisher, paving
and laying machine
Yol styapsnn (alttemel, temel, bi-
tml scak karm ve beton) seril-
mesinde kullanlan ara.
forekazk / bored pile
Yerinde yaplan bir derin temel ele-
man.
fotogrametri / photogrammetry
Hava fotoraf veya uydu grnts
kullanlarak nesnelerin boyut, ekil,
konum gibi balca geometrik zel-
liklerinin llmesi, bilgi toplanma-
s ilemi.
fren lambas / brake light
Aracn arkasnda bulunan ve src
fren pedalna bastnda yanan lamba.
fren mesafesi / brake distance
Fren balatalarnn tambura dedii
anda tatn bulunduu yer ile ta-
tn durduu yer arasndaki mesafe.
frigofirik ara / refrigerated ve-
hicle
Is deiimine duyarl gda madde-
leri, ilalar ve baz kimyasal madde-
lerin tanmas iin tasarlanp imal
edilen, duvar kalnlklar ve izolas-
yon deeri tanan malzemenin s
deiimine duyarllk boyutlarna
bal olarak deien ve bir soutucu
nitesi bulunan karayolu tat.
28
 KARAYOLU
terimleri

gei stnl

G geici erh / interim annotation

Yaplacak olan bir tapu ileminde
gabari / clearance template ayni hakkn ispat veya eksik belge-
Aralarn ykl veya yksz ola- sini tamamlamas iin ilgilisine sre
rak karayolunda gvenli seyirlerini verilerek mevcut haklar tehlikeli
temin amac ile uzunluk, genilik ve bir gelecekten kurtarma dncesi-
yksekliklerini belirleyen ller. ne dayanan bir hukuki messese.
(Karayollar Trafik Yn. Tanm) gei belgesi / permit
Ykl veya yksz aralarn uzun- Uluslararas anlamalar erevesin-
luk, genilik ve yksekliklerinin de, kit taraflardan biri tarafndan
azami snrlarn belirleyen lleri. kendi topraklarna girmek ve k-
(Karayolu Tama Yn. Tanm) mak veya bu topraklardan transit
gemek zere dier lkede kaytl
gabyon tel kafes / gabion cage,
bir karayolu aracna verilen belge.
basket
Tahkimatta kullanlan ii ta ile dolu gei erisi / transition clothoid
tel sepet. curve
Kurplarda merkezka kuvvetinin ta-
gaga / launching nose ta olan etkisine kar ani olmayan
tme srme metodunda styap s- dzenli bir gei salamak amacyla
rlrken kar tarafa mesnetlenme- aliyman ile kurp arasna yerletiri-
sini salayacak geici elik sistem. len eri paras.
galvanize (galvanizli) / galva- gei gr mesafesi / passing
nized sight distance
Ergimi inkoya batrlarak, yani s- ki eritli yollarda bir tatn dier
cak-daldrma yntemiyle ya da elek- bir tat gvenli bir ekilde geebil-
trolitik yoldan, malzemenin inko ile mesi iin zt ynde seyreden tatlar
kaplanmas ilemi. arasndaki emniyetli mesafe.
garguy / drainage ditch gei hakk / right of way
Kprde suyu tahliye eden ksm. Yayalarn ve ara kullananlarn dier
gayrimenkul (tanmaz mal) / yaya ve ara kullananlara gre, yolu
real estate (immovable) kullanma srasndaki ncelik hakk.
Arazi, arsa, bamsz blm gibi bir gei creti / passage fee
yerden bir yere tanamayan, yerin- Bir lkeye ait tatn dier bir lke-
de sabit duran eyler. ye/lke zerinden tama yaparken
geici depolama yeri / provisional dedii gei creti.
storage location gei stnl / priority of way
Eyann gmre sunulmasndan Grev srasnda, belirli ara sr-
sonra gmrke onaylanm bir i- clerinin can ve mal gvenliini
lem veya kullanma tbi tutuluncaya tehlikeye sokmamak art ile trafik
kadar gmrk idaresince geici ola- kstlama veya yasaklarna bal ol-
rak depolanmasna izin verilen yer. mamalar.

29 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

gei yolu
gei yolu / passageway
Aralarn bir mlke girip kmas
iin yaplm olan yolun, karayolu
zerinde bulunan ksm.
genel bte / general budget, mas-
ter budget
Yllk gelir ve gider kalemlerinin
hepsini kapsayan bte.
genleme derzi / expansion joint
Farkl genlemelerden dolay olua-
bilecek hasarlar nlemek iin ele-
manlar arasna braklan boluk.
genleme katsays / expansion
coefficient
geometrik standart / geometric
standards
Yolun genilik, eim, kurp yarap-
lar, proje hz ve trafik says gibi
ller.
gerber kiri kpr / gerber beam
bridge
styap kirilerinde derz olan s-
reksiz, moment almayan styap
sistemi.
gerber plak kpr / gerber plate
bridge
styaps plaktan oluan ve akl-
nda derz olan sreksiz, moment
aktarmayan kpr sistemi.
gergi kirii / tie beam
Yksek I-kesitli kirilerde burulma-
y engelleyen apraz kiriler.
giderler (maliyetler) / costs
Projenin balangcndan ekonomik
mrnn sonuna kadar geen sre
iindeki gerekli harcamalar.
gido / guide bank
Suyun ak ynn dzenleyici yap.
gnderen / consigner
Eyay tamacya teslim eden, gn-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
derileni belirleyen ve tama senedi-
ni imzalayan kii.
gnderilen / consignee
Sevk irsaliyesi, tama irsaliyesi ve
tama senedinde belirtilen eyann
teslim edilecei kii.
gnye / square
Bir doruya dik gelen baka do-
rular izmeye yarayan L veya dik
gen biimindeki izgilik.
gr mesafesi / sight distance
Karayolu gvenlii asndan sr-
clerin, kendi eridinde seyir ha-
linde iken ilerisinde beklemedik bir
objeyle karlatklarnda kontroll
manevra yapabilmelerini salaya-
cak mesafe.
gradasyon / gradation
Malzeme iinde bulunan eitli boy-
daki tanelerin arlka oranlar.
greyder / scraper
Tesviye ilerinde, ev meyillendir-
me, hendek kazma ve yol yapm iin
kullanlan ok amal makine.
grobeton / lean concrete
Dk dayanml demirsiz beton.
guse / gusset, haunch
Ek, para, ilave, takviye, kebent.
g aktarma organlar / power
drive train
Motordan sonra sralanan, debriyaj
(kavrama), anzman (vites kutusu),
kardan mili (aft) ve diferansiyel
gibi elemanlar.
gmrk k beyannamesi /
customs declaration form
hracatta, gmrk mevzuat uyarn-
ca doldurularak ilgili ihracat birli-
i tarafndan onaylanmasn mte-
akip gmrk idaresine tevdi edilen
belge.
30

gvenlik danman / safety
adviser
fa edecei grevler ve nitelikle-
ri ADRnin A ekinin 1inci blm
1.8.3nc ksmnda belirtilen ve
eitim sertifikasna sahip ve bu
amala bakanlka yetkilendirilmi
olan gerek kii.
gvenlik kontrol / safety audit
Planlanm bir karayolu projesinin
veya mevcut (trafie ak) yol veya
kavaklarn belirli usllere uygun
olarak trafik gvenlii ynnden
bamsz uzman bir ekip tarafndan
incelenmesi.
gzergh (geki) / route
Karayolunun harita zerinde takip
etmi olduu yatay hat.
H
hacim/kapasite / volume/
capacity
Trafik eritlerinde oluacak talep
akm hacminin kapasiteye oran.
hafif kusurlu ara / slightly
defective
Muayenesi sonrasnda yeniden mu-
ayenesine gerek duyulmayan trde
bir eksiklii bulunan ara.
hafif rmork / light trailer
Azami ykl arl 750 kg geme-
yen rmork veya yar rmork.
hafif ykl ticari tat / light
commerical vehicle (LCV)
Yolcu tama kapasitesi yaklak
8-14 kii olan veya toplam ykl
arl 3,5 tonu gemeyen tat. Belirli hz zerinde gerekleen ar-
31
KARAYOLU
terimleri
hava yast
hafifletme odac / relieving cell
Kpr ayaklarna gelen arl
azaltmak amac ile kpr gvdesinin
iine alm olan odack.
hakedi / milestone (payment
certificate)
Yaplan iin karl olarak dzenle-
nen deme belgesi.
halihazr harita / base map
Yerleme alanlarnn mevcut yap ve
arazi kullanm durumlarn gste-
ren eykselti erili, kot ve koordi-
natl, detayl ve lekli haritalar.
har / mortar
Yapda ta ya da tula duvar rg-
snde kullanlan, rgy oluturan
geleri birbirine balayan malzeme.
hareket halinde arlk lm/
weigh-in-motion (WIM)
Hareket halindeki tatlarn dingil
arlklar ve toplam arlklarn
lme ii.
hareketli arlk lm cihaz /
weigh-in-motion (WIM)
Seyir halindeki her bir tatn boyu-
nu, dingil saysn, dingil arlkla-
rn, hzn ve tatlar aras mesafe
verilerini asfalt altna monte edilen
sensrler araclyla toplayan oto-
matik trafik saym ve snflandrma
sistemi.
hareketli kpr / movable bridge
Asansr, dner tabliyeli, baskl, vs.
kpr.
hareketli mesnet / movable sup-
port, expansion bearing
hareketli yk / live load
hasar endeksi / damage index
hava yast / air bag
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hava fotoraf
pmalarda alarak src veya
yolcularn yaralanmasn engelleyen
pasif gvenlik sistemi eleman.
hava fotoraf / aerial photograph
Daha ok uak iine yerletirilen al-
c yardmyla havadan ekilen resim.
hazine arazisi / treasury land
Hazinenin mlkiyetinde bulunan
arazi.
hemzemin / level
Ayn seviyede olma durumu.
hendek / ditch
Karayolunda platformdan veya ev-
lerinden gelen yzeysel sular top-
layp uygun yerlere dearj eden y-
zeysel drenaj yaps.
hendek temizlii / cleaning of
ditch
Yol yzeyi ve yaknndan gelen y-
zeysel sular tahliye eden hendekle-
rin tesirli bir ekilde almalar iin
yaplan ot, imen, yaprak, toprak,
kaya vb.lerin temizlenmesi ii.
heyelan / landslide
Bir yarma veya dolgu evinde yerel
stabilitenin bozulmas sonucu bir
kayma yzeyi boyunca meydana ge-
len kme.
heyelan temizlii / landslide
cleaning
Toprak kaymas sonucu oluan biri-
kimin temizlenmesi.
hz sabitleyici / cruise control
Aralar belli bir hzda tutan ve s-
rcnn ayan gazdan ekmesine
olanak tanyan bir sistem.
hz snr / speed limit
Karayolu kesimlerinde uygulanan
yasa ile belirlenmi maksimum
(veya minimum) yasal hz.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hisse / share
Bir tanmaz maln tam mlkiyeti-
nin bir ksmna karlk gelen pay.
hizmet kabiliyeti (servis kabili-
yeti) / service ability
Bir styapnn belirli bir gzleme
annda yksek hz ve hacimdeki
tat trafiine hizmet edebilme ka-
biliyeti. (Hizmet kabiliyeti derecesi
AASHTOya gre 5 ile 0 arasndaki
bir say ile tanmlanr.)
hizmet seviyesi / level of service
Bir trafik akmnn genellikle yo-
unluk, hz ve seyahat sresi, ma-
nevra serbestlii, trafik kesilmeleri
ile konfor ve uygunluk alarndan
iletme koullarn tanmlayan bir
kalite ls. Hizmet seviyesi A ile F
arasnda 6 farkl seviyede tanmla-
nr. A hizmet seviyesi en iyi iletme
koullarn, F hizmet seviyesi ise en
kt iletme koullarn belirtir.
Horasan harc / Khorasan mortar
Pimi tula, kiremit paralarnn
tokmakla dvlp toz haline getiril-
mesinden sonra bir elekten geirile-
rek elde edilen ince tozun veya ta
tozunun kire ve su ile kartrlma-
s ile elde edilen har.
I
IMDG Kodu / The International
Maritime Dangerous Goods Code
Denizyoluyla tanan tehlikeli yk-
lere ilikin uluslararas kodu.
kl ve sesli iaretler / traffic
signs and signals
Trafii dzenlemede kullanlan k-
32

l ve sesli, sabit veya tanabilir, elle
kumanda edilebilen veya otomatik
alan, zerinde eitli renk, ekil,
sembol, yaz bulunan ve belirli yan-
ma sresi olan, k veya sesle zel
bir talimatn aktarlmasn salayan
trafik tertibat.
i krllk oran / internal rate of
return
Bir yatrm projesinin gelecek yllar-
da salayaca faydalarn bugnk
deerlerinin toplamn, yatrm har-
camalarnn bugnk deerlerinin
toplamna eitleyen iskonto oran.
ifraz / parcelling out
Tapu ktnde tek parsel olarak
kaytl bulunan bir tanmaz maln
dzenlenen haritalara gre birden
ok paraya ayrlarak tapu kt-
ne tescil edilmesi ilemi.
ihale / tender
Yaptrlacak i, temin edilecek mal
veya hizmet almn stlenecek fir-
mann istekliler arasndan seilme-
si ilemi.
iki ynl karayolu / two-way road
Tat yolunun her iki yndeki tat
trafii iin kullanld karayolu.
ikili tamaclk / bilateral
transport
kit taraflardan birinin toprakla-
rnda balayp, dier kit taraf top-
raklarnda son bulan ve dolu veya
bo tatlarla yaplan tamaclk.
33
KARAYOLU
terimleri
imar uygulamas
iksa duvar / sheeting wall
Yarma evlerini desteklemek veya
benzeri bir amala ina edilmi kr-
gir veya betonarme duvar.
iktisap / acquisition
Edinme, kazanma.
il yolu / provincial road
Belediyeler veya dier kurumlarn
sorumluluunda bulunan yollar
dnda kalan illeri birbirine, dev-
let yollarn limanlara, tersanelere,
hava alanlarna, demiryolu istas-
yonlarna ve kamu ihtiyacnn ge-
rektirdii dier yerlere balayan
ve bir il snr iinde balayp biten
karayolu.
imar plan / development plan,
zoning plan
Belde halknn sosyal ve kltrel ge-
reksinimlerini karlamay, salkl
ve gvenli evre oluturmay, yaam
kalitesini arttrmay hedefleyen ve
bu amala beldenin ekonomik, de-
mografik, sosyal, kltrel, tarihsel,
fiziksel zelliklerine ilikin ara-
trmalara ve verilere dayal olarak
hazrlanan; kentsel yerleme ve ge-
lime eilimlerini alternatif zm-
ler oluturmak suretiyle belirleyen,
arazi kullanm, koruma, kstlama
kararlar, rgtlenme ve uygulama
ilkelerini ieren pafta rapor ve not-
lardan oluan belge.
imar uygulamas / zoning
Yerleme yerleri ile bu yerlerdeki
yaplamalarn plan, fen, salk ve
evre artlarna uygun oluumunu
salamak amacyla bulunduu yere
gre belediye veya valiliklerce yap-
lan ve bu yerlerde ina edilecek res-
m ve zel btn yaplar dzenleyen
imar plan hazrlama ilemi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
imitasyon (kprlerde)
imitasyon (kprlerde) /
imitation
Orijinal talarn krlan, kopan ksm-
larnn, tan kendi tozu kullanlarak
hazrlanan har ile tamamlanmas.
ince tesviye tabakas / thin
surface layer
Kaya yarmalarda yzey dzgnl-
n salamak iin tesviye kotuna
gre fazla kaz yaplarak bu kaz ye-
rine seme malzeme koymak sure-
tiyle yaplan tabaka.
Toprak yarmalarda tesviye kotu-
na indirilmi zeminin riperlenmek/
srlmek v.b. suretlerde kabartla-
rak, yeniden sktrlmas ve baz
hallerde imento, kire vb. ile stabi-
lize edilmesi suretiyle elde gedilen
tabaka.
Baz hallerde uygun kaz malzeme-
siyle yaplan dolgunun en st taba-
kas.
ince tesviye yzeyi / thin levelling
surface
nce tesviyesi yaplm yol altyaps
zemininin en st yzeyidir.
ince yonu ta / hammer-dressed
stone
Grnen yzleri tarak, mur, mucar-
ta ya da dz kalemle ilenmi ta.
indirgeme oran (i) / discount
rate
Gelecekte oluacak fayda ve maliyet-
lerin bugnk deerinin hesaplan-
masnda kullanlan oran.
intermodal tamaclk /
intermodal transport
Ayn ykleme nitesindeki veya ka-
rayolu tatndaki rnlerin, elle-
lenmeden birden fazla tamaclk
tr kullanlarak hareket ettirilmesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
inaat derzi / construction joint
Farkl genlemelerden dolay olua-
bilecek hasarlar nlemek iin yap-
lar arasnda braklan boluk.
intikal ve reaksiyon mesafesi /
perception distance
Srcnn grd engeli algla-
mas, tanmas ve alnacak nlemi
tasarlamas ile fren uygulamas iin
gerekli zaman zarfnda tatn alm
olduu mesafe.
irtifak hakk / easement
Sahibine hakkn konusu tanmaz
mal zerinde kullanma ve yararlan-
ma yetkisi veren snrl ayn hakla-
rn genel ad.
iskele / scaffold
Yap elemanlar ina edilirken ii-
lerin gvenle alabilmesi iin ve
kalp altlarnda da tayc sistem
olarak oluturulan platform.
istiap haddi / maximum load
Bir tatn veya aracn gvenle ta-
yabilecei ve imalat standardnda
belirtilen en ok yk arl ve hiz-
metli says; tama kapasitesi
istikaf / preliminary survey
(bkz. n ett)
istinat duvar / retaining wall
Dolgu evlerini desteklemek veya
benzeri bir amala ina edilmi kr-
gir veya betonarme dayanma duvar.
i makineleri / construction mac-
hinery, construction equipment
Yol inaat makineleri ile benzeri
tarm, sanayi, bayndrlk, mill sa-
vunma ile eitli kurulularn i ve
hizmetlerinde kullanlan; i amac-
na gre zerine eitli ekipmanlar
monte edilmi; karayolunda insan,
hayvan, yk tamasnda kullanla-
mayan motorlu aralar.
34

iaretleme / signing
Tat yolu ile bordr, ada, ayrc, oto
korkuluk gibi karayolu elemanlar
zerindeki eitli renkte izgi, ekil,
sembol, yaz ve yanstc ve benzer-
leri ile zel bir talimatn aktarlma-
sn salayan tertibat.
iaret levhas / traffic sign
Sabit veya tanabilir bir mesnet
zerine yerletirilmi ve zerindeki
sembol, renk ve yaz ile zel bir tali-
matn aktarlmasn salayan trafik
tertibat.
iaretlenmi (tayin edilmi)
yasal hz / posted speed
Belirli bir mahal iin trafik tanzim
iaretleri ile belirtilmi, uyulmas
zorunlu maksimum yasal tat hz-
dr. Hz deerleri trafik tanzim ia-
retleriyle gsterilir.
igal (tanmazn) / real estate
occupation
Tapu ktnde kaytl iken maliki-
nin istemi ile terkin edilmi bir ta-
nmazn mlkiyetinin kazanlmas.
ileten / vehicle operator
Ara sahibi olan veya mlkiyeti mu-
hafaza kaydyla satta alc sfatyla
sicilde kaytl grlen veya aracn
uzun sreli kiralama, dnleme
veya rehni gibi hallerde kirac, dn
veya rehin alan kiidir. Ancak ilgili
tarafndan baka bir kiinin arac
kendi hesabna, tehlikesi kendisine
ait olmak zere ilettii ve ara ze-
rinde fiil tasarrufu bulunduu ispat
edilirse, bu kimse ileten saylr.
iletme hz / operating speed
Serbest akm koullarnda srcle-
rin yaptklar hzlar.
iletme maliyeti / operating cost
Yolun fonksiyonel yapsnn korun-
35
KARAYOLU
terimleri
kabotaj
mas iin gerekli rutin bakm dahil
tm harcamalar.
itme srme metodu (kprler-
de) / incremental launch (bridges)
Kprlerde kirilerin yerinde imal
edilerek imalatn srekli olduu ve
styap sisteminin srlerek olutu-
rulduu yapm sistemi.
izin/gei belgesi / permit
Taraflardan birisinde kaytl olan
bir karayolu aracnn dier tarafn
lkesine giri ve k iin veya bu
lkede seyahat edebilmesi iin dier
tarafa hazrlanan izin belgesi.
J
jeodezi / geodesy
Yeryuvarnn ekil, boyut ve gravite
alan ile zamana bal deiimleri-
nin boyutlu bir koordinat siste-
minde tanmlanmasn amalayan
bir bilim dal.
K
kaba yonu ta / rustication stone
ekile kaba olarak ilenmi ta.
kabin / cab
Ara ofr mahalli, ofr kabini.
kabotaj / cabotage
Bir kit taraf topraklarnda yerleik
tamac tarafndan yk ve yolcunun
dier kit taraf topraklar iinde bu
topraklarda belirlenmi ykleme ve
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kadastro
boaltma noktalar arasnda tan-
mas faaliyetleri.
kadastro / cadastre
Tanmaz mallarn snrlarnn arazi
ve harita zerinde belirtilerek huku-
ki durumlarnn ve zerindeki hak-
larn tespit edilmesi ilemi.
kademeli hendekler / benching
ditches
Kafa ve topuk hendeklerini arazi ei-
mine uydurma zorunluu nedeniyle
ounlukla eimin %25i at du-
rumlarda, suyun enerjisinin krla-
rak tanmasn salamak amac ile
yaplan basamakl bir ak izgisine
sahip beton kaplamal hendekler.
kafa hendei / intercepting ditch,
head ditch
Yarma kesimlerinde yzeysel sula-
rn yarma evlerine ve yol gvdesine
zarar vermesini nlemek amacyla
yarma evi ile doal toporafyann
kesime izgisinden (ev kaz iz-
gisi) yama yukar tarafta alan
drenaj yaps.
kafa kafaya arpmal kaza /
head-on collision
Zt ynlerden gelen aralarn kar-
lkl arpmas ile oluan kaza.
kalem (tarih kprlerde) /
chisel
Yontma ilerinde kullanlan ucu siv-
ri veya keskin alet.
kalp / formwork
Beton yaplarda betona ekil vermek
iin kullanlan; ahap, metal vb. mal-
zemeden yaplan geici veya kalc
form.
kalp arabas / form traveller
Kalp tayc.
kalibrasyon / calibration
Belirlenmi koullar altnda, l-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
len bykln gerek deeri (refe-
rans) ile onu len aletin verdii ne-
tice arasnda balant kurma ilemi.
kalite gvence / quality assurance
Kalite ynetiminin, kalite artlar-
nn gerekletirilmesi iin gvence
salamaya odaklanan blm.
kalite iyiletirme / quality
improvement
Kalite ynetiminin, kalite artlar-
nn gerekletirilmesi yeteneini
arttrmaya odaklanan blm.
kalite kontrol / quality control
Kalite ynetiminin, kalite artlar-
nn gerekletirilmesine odaklanan
blm.
kalite plan / quality plan
Szleme gerei proje kapsamnda
yaplacak imalat ve kullanlacak mal-
zemelere uygulanacak kalite kontrol
ilemlerini belirten dokman.
kalite planlamas / quality
planning
Kalite ynetiminin, kalite hedefleri-
nin oluturulmasna odaklanan ve
kalite hedeflerinin gerekletirilme-
si iin gerekli i proseslerini ve ilgili
kaynaklarn belirleyen blm.
kalite politikas / quality policy
Bir kuruluun st ynetimi tarafn-
dan kabul edilen, balayc olarak
yazl beyan edilen, kalite ile ilgili
btn amalar ve ynlendirmesi.
kalite ynetim sistemi / quality
management system
Bir kuruluu kalite asndan yn-
lendiren ve kontrol eden ynetim
sistemi.
kalite ynetimi / quality management
Bir kuruluun kalite bakmndan
sevk ve idaresi iin koordine edilmi
faaliyetler.
36

kalk noktas / point of departure
Yolcunun tata bindii veya eyann
tamacya teslim edildii yer.
kama / wedge
Talar paralamadan yarmakta kul-
lanlan sivri ulu yass alet.
kamp tat / camper vehicle
Yk tamasnda kullanlmayan, i
dizayn tatil yapmaya uygun tehizat-
larla donatlm, hizmet edebilecei
kadar yolcu tayabilen motorlu tat.
kamu hizmeti tat / public ser-
vice vehicle
Kamu hizmeti iin yk veya yolcu ta-
mas yapan btn tatlar.
kamu yarar / public interest
kamulatrma (istimlak) / ex-
propriation
Devlet veya dier kamu tzel kiile-
rinin, kamu yararnn gerektirdii
hallerde, karlklarn pein de-
mek artyla, zel mlkiyette bulu-
nan tanmaz mallarn tamamna
veya bir ksmna el koymas ilemi.
kamulatrma bedeli / expropri-
ation price
Kamulatrma iin ilgili kanunlarda
erevesi izilen esaslara gre belir-
lenen bedel.
kamulatrma sahas / expropri-
ation area
Yol yzeyi, hendekler, evler, sanat
yaplar, kprler, ariyet yerleri,
37
KARAYOLU
terimleri
kanal ama ve vidanjr kamyonu
malzeme ocaklar ve dier ksmlar
ile yolun yapm ve emniyeti iin ka-
mulatrlan arazi.
kamulatrma ta / expropriati-
on post
Snrn belirlenmesi iin kamulatr-
ma sahasnda ve geniliin deitii
noktalarda demirli ve demirsiz ola-
rak betondan yaplm eleman.
kamyon / lorry, truck
zin verilen azami ykl arl 3,5
tondan fazla olan ve eya/yk ta-
mak iin imal edilmi motorlu tat.
kamyonet / light truck, pickup
zin verilebilen azami ykl arl
3.500 kg gemeyen ve yk tamak
iin imal edilmi motorlu tat.
kanal ama ve vidanjr kam-
yonu / combined canal jetting &
sewage truck
Tkal rgar kanallarn su pskrte-
rek ama ve vidanjr grevini yapan
kamyon.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kanal (tarih kprlerde)

kanal (tarih kprlerde) / canal

Yonu talar zerinde kenetlerin
oturabilmesi iin alan yuva.
kanalize etme / channelization
Tatlarn veya yayalarn dzenli
ve gvenli hareketlerini salamak kaplama ta / cover slab
zere birbirleri ile kesien hareket- Ayak, selyaran, kemer, tempan duva-
lerin yardmc eritler, ykseltilmi r, deme, korkuluk gibi kpr ele-
adalar, tarama, izgi ve dier trafik manlarnn d yzeyini rten talar.
iaretleri gibi elemanlar ile ynlen-
dirilmesi ve dzenlenmesi. kaput / hood, bonnet
Aralarda motoru rten, alr kapa-
kanat duvar / wing wall nr biimde yaplan kapak.
Genellikle taknlarda yatak dna
kar ba / snow plough
taan akarsularn evredeki arazi-
ye dalmasn ve kprnn kenar Tata monte edilebilen kar kreme
ayaklar civarnda meydana gele- ba.
bilecek oyulmalar nlemek zere
kprnn bulunduu akarsuyun iki
sahili boyunca yaplan duvar.
kantar / weighing machine
Aralarn tartld lm yeri.
kapal kap seyahati / closed-do- kar direi / snow pole
ors travel Karn yoldan uzaklatrlmas es-
Her ikisi de aracn kaytl olduu nasnda, yol platformunu belirleyen
lke topraklarnda bulunan bir ha- iaretler.
reket noktasndan dn noktasna kar mcadelesi / snow removal
kadar indirip bindirmeden tek bir K programna dahil yollarn trafi-
ara zerinde tek bir yolcu grubu- e ak bulundurulmas iin yaplan
nun tanmas. almalarn tm.
kapal kasa kamyon / box truck kar rotatifi kamyon / snow
Yanlar ve tavan kapal olan, sadece blower truck
arka kapan almasyla yklenebi- Kar pskrterek ve yol platformu-
len yar rmork snf. nun dna atarak temizleyen kam-
yon.
kaplama / pavement
Yol styapsnn kaymaya, trafiin
andrmasna ve iklim koullarnn
ayrtrma etkisine kar koyarken
ayn zamanda yk tayan en st
tabakas.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 38


kar siperi / snow fence
Kar ile mcadelede kullanlan ve yol
boyunca rzgarn esme yn, idde-
ti vb. gibi baz faktrlere bal olarak
yerletirilen parmaklk, it, prefab-
rik vb. elemanlar.
karayolu / highway, road
Trafik iin kamunun yararlanmas-
na ak olan arazi eridi, yol, otoyol,
kprler ve benzeri yap ve alanlar.
karayolu kapasitesi / highway/
road capacity
Mevcut yol, trafik ve kontrol koul-
lar altnda verilen bir zaman sre-
sinde, bir erit veya bir platformun
belli bir kesiminden kabul edilebilir
ller iinde gemesi beklenen aza-
mi tat says.
karayolu karnesi / logbook
UBAK zin Belgesinin ayrlmaz bir
paras olan, bo ve dolu seferler
dahil olmak zere ilgili zin Belgesi
kapsamnda gerekletirilen ta-
malar hakknda kronolojik srada
verilen bilgileri ieren kaytlarn tu-
tulduu seyir defteri.
karayolu tasnif ve aktarma
merkezi / road classification and
transfer center
Kargo tamalarnda indirme, bin-
dirme, ykleme, boaltma, aktarma,
tasnif ve datm hizmetlerinin ya-
pld yer.
karayolu tama ynetmelii /
road transport regulation
Karayolu tama faaliyetlerini d-
zenleme amacyla Ulatrma, Deniz-
cilik ve Haberleme Bakanlnca
yaymlanan ynetmelik.
karayolu yap yaklama mesa-
fesi / highway building approach
distance
39
KARAYOLU
terimleri
kargo tasnif ve aktarma merkezi
Karayolu kenarnda yaplacak tesis-
lerin, nitelik ve nicelikleri kanun ve
ynetmeliklere gre deien kara-
yolu snr izgisine yaklaabilecei
en ksa mesafe.
kardan mili, aft / propeller shaft
G aktarma organlarnda hareketi
vites kutusundan diferansiyele ile-
ten mil.
kardkon / shore protection
Yaklam imlasn tutmak, kpry
ve yaklam imlasn akarsuyun za-
rarl tesirlerinden korumak iin ya-
plan tahkimat eiti.
krgir / masonry
Doal ya da yapay ta ve bloklarn
har ad verilen balayc malzeme-
lerle veya harsz olarak rlmesiyle
oluturulan yapm sistemi.
krgir kpr / stone bridge
kargo / cargo
Tek parada en fazla yz kilogram
gemeyen, genellikle ambalaj ve kap
ierisinde olan kk boyutlu koli,
sandk, paket gibi para eya.
kargo iletmecisi / cargo operator
Bamsz bir iyerinin kullanma
hakkna sahip olan ve kargoyu tes-
lim alarak ksa srede gnderilene
ulatrmak amacyla kendi gzetimi
ve denetimi altnda ykleme, boalt-
ma, depolama, istifleme, aktarma ve
gnderilene teslim gibi hizmetleri
yerine getiren, tamay yapan veya
yaptran ve bundan doacak sorum-
luluu stlenen kii.
kargo tasnif ve aktarma merkezi
/ cargo classification & transhipment
center
Kargo tamalarnda indirme, bin-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
katlma eridi (hzlanma eridi)
dirme, ykleme, boaltma, aktarma,
tasnif ve datm hizmetlerinin
yapld yer.
katlma eridi (hzlanma eridi)
/ acceleration lane
Bir platforma giren bir tatn ze-
rinde seyredecei ve hzn, transit
trafie daha gvenle katlacak d-
zeye karmasna olanak vermek ve
ana platformdaki trafie de gerekli
olabilecek manevra ve davranlar
yapabilmesi iin gerekli zaman ve
mesafeyi brakmak amacyla tesis
edilmi erit.
katyonik bitm emlsiyonu /
cationic bitumen emulsion
Bitm emlsiyonlarnda kullanlan
emlgatrlerin bitmde znen
ksm pozitif ykl ise retilen kat-
yonik bitm emlsiyonudur.
kavisli kaplama / curved cover slab
Tempan duvar ile kpr giri ve
klarndaki kanat duvarlarnda
kullanlan yamuk veya gen eklin-
deki talar.
kavak / junction
ki veya daha fazla karayolunun ke-
simesi, birlemesi ve ayrlmas ile
oluan ortak alan.
kaya bulonu / rock bolt
Projelerde gsterilen veya idare ta-
rafndan belirtilen yerlerde, durayl
olmayan kaya bloklarn yerinde sa-
bitlenmesi iin tek olarak, kayann
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kesme dayanmnn artrlmas iin
sistematik olarak uygulanan destek
eleman.
kayar kalp / slip form
Kayarak ilerleyen kalp.
kayc mesnet / sliding support
Dorusal veya dairesel hareket eden
mesnet.
kayt / registration
Yetkili bir idare tarafndan aracn
sahibini, teknik zelliklerini ve ara-
cn kayt numarasn gsteren bir
tantm belgesinin verilmesi.
kaza kara noktas / accident black
spot
Belirli bir nedenden dolay belirli bir
kaza trnn younlat ve belir-
lenen bir kriteri aan veya kriterin
ald kesim veya nokta.
kazazede / casualty
Kazaya uram, kaza geirmi olan
kimse.
kaz / excavation
Yol gvdesinin oluturulabilmesi
iin yaplan, yol tabannn oturaca
yerde bulunan ve uygun nitelikte ol-
mayan zayf tabii zemin tabakasnn
kaldrlmas, kazdan kan nitelii
uygun malzemenin dolgularn ta-
mamlanmas iin yeterli miktarda
olmamas halinde ariyet yerlerinde
yaplan ilem; sanat yaplar temel-
leri, drenaj ve su akn salamak
iin yaplan ilemlerin tm.
kazn tama gc / bearing
capacity of a pile
Kazn o zemin ierisinde tayabi-
lecei yk kapasitesi.
kazk aral / pile spacing
Kazklar arasndaki mesafe.
40

kazk boyu / pile length
Kazn uzunluu.
kazkl temel / pile foundation
Siltli, killi vb. salam olmayan ze-
minlerde temele gelen yk zemine
aktaran derin bir temel eidi.
kemer / arch
Bir akln geilmesi amacyla, ke-
narlar ayaklara oturtmak suretiy-
le yay eklinde yaplan krgir yap
paras.
kemer akl / arch span
Kemerin oturduu iki mesnet ara-
sndaki mesafe ya da iki zengi ara-
sndaki yatay uzaklk.
kemer aln / archivolt
Kemere cephesinden bakldnda
grnen ta dizisi.
kemer karn / intrados
Kemerin alt (i) yzey alan.
kemer srt / extrados
Kemerin st (yzey) alan.
kenar aklk / end span
Kenar ayaklarn yanndaki aklklar.
kenar ayak / abutment
Kprnn banda ve sonundaki
ayaklar.
kenar ayak perdesi / backwall
Kazk ayakl kprlerde imlann ke-
nar ayak kazklarna itki vermemesi
iin kazk ayaklara yaplan perde.
kenar izgisi / border line
Kaplama zerinde karayolu eridi-
nin d snrn gsteren izgi.
kenar dikmesi / marker post
Yolun dorultusunu ve kenarlarn
gstermek zere, yol kenarlarna be-
lirli aralklarla yerletirilen eleman.
41
KARAYOLU
terimleri
kent (ehir)
kenar hendei / side ditch
Yol yzeyi ve yaknndan gelen y-
zeysel sularn toplanp yol boyunca
akt ksm.
kenar ta / curb stone
Yol platformunun snrlarn ve yo-
lun gidi ynn gstermek zere,
yol kenarlarna belli aralklarla yer-
letirilen k yanstc eleman.
kendi hesabna tamaclk /
transport on own account
Yolcu ve mal tamaclnn, teeb-
bsn kendi ticari/ekonomik faali-
yetinden kaynaklanan nedenlerle
veya alanlarn tamak amacyla
yaplmas ya da kr amal olma-
yan bir kurulu tarafndan, kendi
yelerine sosyal hizmet salamak
amacyla cretsiz olarak gerekle-
tirilmesi.
kendiliinden yerleen beton /
self-compacting concrete
Beton dkmnde vibrasyon ve s-
ktrma gerektirmeyen, kendi ar-
l ile youn donatl blgelerde bile
kalb tamamen doldurabilen, yer-
leebilen, sertlemi haliyle youn-
luu, homojenlii ve kalcl vib-
rasyonla kalba yerletirilmi beton
zelliinde olan beton.
kenet / clamp
Talar birbirine balamakta kulla-
nlan, iki ucu kvrk, 5-8 mm kaln-
lk, 50-60 mm genilik ve 20-30 cm
uzunluunda, yatay demir ubuk.
kent (ehir) / urban area
Nfus ounluunun ticaret, sanayi
veya ynetimle ilgili ilerle urat-
, tarmsal etkinliklerin olmad
yerleim alan.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kesilme
kesilme / setting
Bitm krecikleri etrafndaki yk-
lerin muhtelif yollarla kaybolmas
dolaysyla kreciklerin yan yana
gelerek bir bitm filmi meydana ge-
tirmesi.
kesin proje / final design
Onayl n projesine uygun olarak;
yol, kpr, viyadk, tnel vb.nin her
trl elemannn daha byk lekli
ekilde boyutlandrld, detaylan-
drld proje.
keski / nipper
Genel anlamda talar kesmeye ve
yontmaya yarayan alet.
kesme dii (kpr kenar ayak
temellerinde) / shear key
keson / caisson
Salam zeminin derinde olmas ve
kazk temellere gre daha geni
karne ve salam temel yapmak ge-
rektii durumlarda zemin zerinde
ii bo olarak ina edilen kanivo ve
arlndan da yararlanlarak iste-
nilen derinlie indirilerek uygula-
nan temel biimi.
k-faktr / k-factor
Yl iinde gzlemlenen saatlik en
yksek trafik hacminin (30., 50.,
100. veya 200. saat) yllk ortalama
gnlk trafie gre deiimi.
krmz kot / grade elevation
Karayolu gzergh zerindeki her-
hangi bir noktann bitmi yol kapla-
ma st kotu.
k program / winter program
Bakm altnda tutulan karayollar-
nn k mevsiminde trafie ak bu-
lundurulmas iin uygulanan prog-
ram.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
k program haritas / winter
program map
K programndaki yollarn nem
derecelerine gre daim ak tutu-
lacak yollar ve imkn bulunduka
ak tutulacak yollar olarak belir-
lendii harita.
ky kenar izgisi / shore edge line
Deniz, tabii ve suni gller ile akarsu-
larda, ky izgisinden sonraki kara
ynnde su hareketlerinin olutur-
duu kumluk, akllk, kayalk, ta-
lk, sazlk, bataklk ve benzeri alan-
larn doal snr.
kymet takdiri (deerleme) /
valuation
Belirgin zelliklere sahip olan kesin
bir pazar ve fiyat olmayan tanr
veya tanmaz mallarn parasal de-
erini ortaya koyma veya tahmin
ilemi.
kilit ta / keystone
Kemer kubbe ve tonozlarn tepe
noktalarna konan, stne gelen
arl yanndaki talara aktaran
ta, anahtar ta.
kilometre / kilometer
Yol zerinde herhangi bir noktann
proje balangcna olan uzaklnn
kilometre + metre olarak ifadesi
(15+225.05 gibi).
kilometre eitlii / station
equation
Ripaj, varyant veya lm farkllk-
lar nedeni ile kotta veya kilometre-
de yaplan deiikliklerin geri (G) ve
ileri () olarak belirtilmesi (rnein
6+845.12G/6+840.33 gibi).
kimyasal katk / chemical additive
Taze ve sertlemi betonun baz
42

zelliklerini deitirmek iin kar-
trma ilemi esnasnda betona i-
mento ktlesine oranla ok az mik-
tarda eklenen malzeme.
kiralk tat / hired vehicle
Karl alnmak zere ve belirli
bir sre iin bakas hesabna ya da
aracn sahibi olan iletme ile bir kira
szlemesi imzalanmak suretiyle
kendi hesabna karayoluyla ulusla-
raras eya tamacl ile itigal
eden bir iletmeye ait olan herhangi
bir tat.
kiri / beam
kitabe / inscription
Bir ant eserin zerine eseri yapt-
rann ad ve yl gibi tantm ve bilgi-
lendirme amal yazlan yazt.
klasik (alaturka, oluklu) kire-
mit / pantile
Yarm silindir eklinde, ularndan
biri tekinden biraz daha geni olan,
%20-%30 arasndaki at eimlerin-
de kullanlabilen kiremit cinsi.
kolon / column
Ykleri temele tayan dikey eleman.
kombine tamaclk / combined
transport
Tamacln byk ksmnn de-
miryolu, i suyolu veya denizyolu ile
yapld, tamann balang veya
son etabnn mmkn olan en ksa
mesafeyle kara tamaclyla ya-
pld intermodal tamaclk tr. kontrol kesim numaras /
komisyoncu / commission agent
Yk veren kiiye yke uygun arac
bulan ve ara sahibinden komisyon
alan kii.
kompozit kpr / composite
bridge
43
KARAYOLU
terimleri
kontrol kesim numaras
Kirileri elik, demesi betonarme
olan kpr sistemi.
koni / cone
zellikle yol almalarnn olduu
yerlerde kullanlan trafik kontrol
eleman.
konimento / bill of loading
zerinde tanan ykn ierii ile
ilgili bilgiler bulunan yk tama se-
nedi.
konteyner / container
Bir tama donanm paras olarak,
ykleme biimi korunarak veya bo-
zulmadan birden ok tama tryle
tanmasna imkan verebilen, ta-
ma yolunda aktarma ve istiflemeye,
kolaylkla doldurulup boaltlmaya,
birok kez kullanlmaya uygun ve
dayankl malzemeden imal edilmi
kapal yap.
kontrol belgesi / inspection ser-
tificate
Otobsler ve yolcu otobsleri iin
yolcu manifestosu.
kontrol kesim haritas / control
section map
Karayollarn tekil eden her snf-
tan yolun kontrol kesimler halinde
gsterildii karayolu haritas. Bu
haritada, karayollar zerinde bulu-
nan yerleim yerleri ile yol kavak-
lar, uzunluklar ile birlikte gsteril-
mektedir.
control section number
Karayolunun belirli noktalardan
belirli uzunluklarda blnmesi ile
olumakta olup, bu noktalar ele
alnan kesimi aklkla tanmlaya-
bilecek noktalar olmaldr. Uzunlu-
u yolun zelliklerine ve kesimin
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kontrol mhendisi
balang ve biti noktalarn gs-
terecek belirtilerin varlna bal
olarak saptanmaktadr. Devlet ve il
yollarnda kavaklar ve il snrlar
balang ve biti noktalar olarak
seilmektedir.
kontrol mhendisi / control
engineer
banda idareyi temsil etmek ze-
re yetkilendirilerek atanan, iin ya-
pln ve kullanlan malzemelerin
proje ve artnamelerde istenilen ni-
telikte olup olmadn kontrol eden,
mavir veya kontrollk birimi.
koridor / corridor
Planlanan veya mevcut bir yolun
balang ve bitim mahallerini kap-
sayan, toporafik snrlamalara gre
deiken genilikte olabilen ve erit-
sel olarak nitelenebilecek bir alan.
korkuluk (tarihi kprlerde) /
parapet
Kprnn iki tarafnda ve tempan
duvarnn zerinde ykselen, gei-
te gvenlii salayan kpr eleman.
korni / corniche
Kprnn her iki tarafnda tempan
duvar ile korkuluu ayran, boydan
boya giden dz veya profilli knt.
korozyon / corrosion
Baz maddelerin kimyasal yoldan
malzemeyi tahrip etmeleri olayna
verilen genel ad.
kot / elevation
Herhangi bir noktann belirli bir
dzleme gre alaklk veya yksek-
lii, rakm.
kota / quota
ki kit tarafn yetkili makamlar
arasnda yllk olarak teati edilen
izin belgesi says.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kotlu plan / detailed elevation plan
(bkz. plankote)
kpr / bridge
Hesap akl 10mden byk (10m
dahil) akarsu, vadi, karayolu, demir-
yolu gibi engelleri gemek amacyla
kullanlan karayolu yaps.
kpr altyaps / bridge substruc-
ture
Kprnn styaps altnda kalan
ayak ve temel ksmlar.
kpr bakm / bridge maintenance
Kpr ve kpr ile ilgili bir yapnn
ngrlen grevi srekli olarak ye-
rine getirmesini salamak amac ile
orijinal yapsnn muhafazas iin
yaplan alma.
kpr boyu / bridge length
Kprnn bandaki yaklam pla-
ile kesitii izgiden, sonundaki
yaklam pla ile kesitii izgiye
kadar olan toplam uzunluk.
kpr cinsi / bridge type
Kprnn yapld malzemeye gre
(betonarme, elik vb.) adlandrlmas.
kpr eimi (tarih kprler) /
gradient slope
Byk gz zerinden yanlara doru
verilen ve iki tarafta yol seviyesi ile
birleen eim.
kpr envanteri / bridge inven-
tory
Kprye ait tm elemanlarn ve ya-
plarn geometriye dayal ihtiya
duyulan bilgilerinin topland ve
deerlendirildii bilgi kaynaklar.
kpr genilii / bridge width
Kpr tabliyesi enkesitinin d ke-
narlar arasndaki mesafe.
44

kpr (kemer) gz / arch
Kprnn ayaklar arasndaki boluk.
kpr korkuluu / bridge railing
Kpr boyunca her iki tarafta bulu-
nan koruyucu parmaklklar.
kpr muayenesi / bridge inspe-
ction
Kpr elemanlarnn incelenerek
hasarlarnn tespit edilmesi ve kayt
altna alnmas.
kpr onarm / bridge repair
Kprlerden gvenli trafik aknn
salanmas iin kpr elemanlarn-
daki veya kpry koruyan yap-
lardaki hasarlarn giderilmesi ya da
hasarl elemanlarn deitirilmesi.
kpr plankotesi / bridge survey
map
Kpr lm haritas.
kpr antiyesi / bridge site
Kpr inaat sahas.
kpr tabliyesi / deck, slab
Kpr ayaklar zerinde bulunan
styap eleman.
kpr tipi / bridge type
Kpr sistemi (basit kiri, ngeril-
meli vb.).
kpr styaps / bridge supers-
tructure
Kprnn ayaklar stnde kalan
ksm.
kpr yaya yolu / bridge sidewalk
Kpr tabliyesinin her iki tarafnda
yayalarn zerinden emniyetli yr-
meleri iin ayrlm ksm.
kprl kavak / bridge crossing,
flyover junction
ki veya daha fazla yolun kesitii
45
KARAYOLU
terimleri
kutu menfez
noktada bir kpr vastasyla, hare-
ket halindeki trafii etkilemeyecek
ekilde oluturulan kavak sistemi.
kurp (yatay ve dey kurp) /
curve
Proje yatay ve dey hattndaki do-
rusal kesimleri birletiren erisel
veya dairesel karayolu kesimi.
kurp genilemesi / curve widening
Dar kurplarda uzun aralarn dn-
n kolaylatrmak iin platform
geniliinin arttrlmas.
kurunsuz benzin / unleaded
gasoline
Organik kurun bileikleri katlma-
m benzin.
kusurlar tablosu / checklist of
defects
Ara Muayenesi Sonucu Belirlenen
Eksikliklere likin Kusur Grupla-
r Ynergesi kapsamnda Karayolu
Dzenleme Genel Mdrlnce
dzenlenen ve arata tespit edilen
eksiklikleri/kusurlar belirten ve
bu eksikliklerin/kusurlarn hangi
kusur grubuna girdiini gsteren
tablo.
kusursuz ara / defect-free
Muayene edilen arata herhangi bir
eksikliin bulunmamas hali.
kutu kiri / box girder, hollow
girder
En kesiti kutu eklinde olan, ii bo-
luklu kiri tipi; kutu kesitli kiri.
kutu menfez / box culvert
Yzeysel drenaj srasnda, dolgunun
bir tarafnda biriken veya bu taraf-
tan gelen akarsuyu yol gvdesinin
dier tarafna geirmek zere kul-
lanlan kare veya dikdrtgen kesitli
betonarme su geidi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kk ukurlarn doldurulmas

kk ukurlarn doldurulmas
/ filling
Yol st yapsndaki mnferit ukur-
larn yama malzemesi ile doldurula-
rak onarlmas.
klah / cone
Selyaranlarn at rts.
klnk / flat pick
Kayalar paralamakta ve yumuak
talar sayalamakta kullanlan sivri
kazma. lastik tekerlekli ekskavatr /
kr etmek / asphalt curing rubber-wheeled excavator
Sv petrol asfalt ierisine katlan Deiik seviyelerdeki zemini snrl
benzinin, gazyann ve mazotun miktarda kazmak, gevek malze-
buharlamas. naat esnasnda sv meyi ya da kazlm topra bir yere
petrol asfaltlar tam olarak kr edi- ymak ya da yklemek iin kullan-
lemez, kr inaat sonrasnda da bir lan lastik tekerlekli i makinesi.
sre devam eder. Bu sre yava kr
eden (SC) cinsi sv petrol asfaltlar
iin birka yl da srebilir.
kresel mesnet / spherical bearing

L
lase / lase, group of combined curve
Ksa mesafede ykselmek gerekti- lastik tekerlekli silindir / rub-
inde birbirini ksa aralklarla izle- ber-wheeled roller
yen ok saydaki kk yatay kurp-
lar ile oluturulan yol kesimi.
lastik / tyre, tire
Aralarn yol zerinde gidiini sa-
layan temel para.
lastik tekerlekli dozer / rubber-
wheeled dozer
nnde geni bir ba olan, toprak
tesviyesinde kullanlan, lastik te-
kerlekli bir i makinesi.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 46


lastik tekerlekli ykleyici /
rubber-wheeled loader
Malzemeyi bir yerden alp baka bir
yere yklemek iin kullanlan ma-
kine.
lastik tekerlekli traktr / farm
tractor
Belirli artlarda rmork ve yar r-
mork ekebilen, ancak ticari amala
tamada kullanlmayan tarm arac.
lojistik iletmecisi / logistics
operator
Tamaclk faaliyetinin yan sra;
bamsz bir iyerinin kullanm hak-
kna sahip olarak mterilerine ait
eyay teslim aldktan sonra kendi
gzetim ve denetimi altnda ykle-
me, boaltma, depolama, istifleme,
paketleme, tasnif, etiketleme, sipa-
ri planlamas, datm, teslimat ve
benzeri hizmetlerin tamamn veya
bir ksmn stlenen gerek veya t-
zel kii.
lowbed (alak asi yar rmork)
/ lowbed semi-trailer
47
KARAYOLU
terimleri
mal
Yerden ykseklii azaltlm, ar
tamalar iin zel yar rmork.
M
madrga (madraba) / lump
hummer
Mur ve benzeri aletlerin bana vu-
rularak kullanlan 2-3 kg arln-
daki bir eit ta ekici.
mafsal / pin, hinge
Pim, mil.
mahmuz / dike
Setleme.
mahrece iade beyannamesi /
decleration for returning the goods
to the country of origin
Mahrecine iade eyann ithalats
tarafndan geldii yere geri gnde-
rilmesi iin dzenlenen belge.
mal / mulch
Yol boylarnda dikilen bitkilerin ge-
liip topra tutmasna kar geen
srete toprak yzeyinin d etken-
lere kar korunmas ve toprak ne-
minin muhafaza edilmesi amacyla
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
manivela
kullanlan polietilen, odun tala,
am ibreleri vb. materyal.
manivela / crank lever
Talar tama amal kullanlan, bir
ucunun bal bulunduu bir nokta
etrafnda dnen bir tr kaldra.
mansap / downstream
Ak aa, suyun sanat yaplarn-
dan kt ksm.
mar motoru / starter motor
Akden ald elektrik enerjisini
elektomanyetizma prensibine gre
mekanik enerjiye evirerek, olu-
turulan bu mekanik enerji ile mar
dilisi zerinden motorun volan
dndrlerek ihtiya duyulan ilk
hareketi salayan para.
mekik servis / shuttle service
nceden oluturulmu yolcu grupla-
rnn, dar ve gidi dn seyahat-
lerinde tek bir hareket noktasndan
alnp tek bir var noktasna tan-
mas.
memba / upstream
Suyun sanat yapsna geldii ksm.
menfez / culvert
Mcavir alanlardan yola gelecek her
trl suyu, yolun iletme sresi bo-
yunca yerine getirecei fonksiyonu
zedelemeyecek ekilde yoldan gei-
rerek uzaklatrmak iin yol gvde-
si altnda ina edilen ve akl 10
metreye kadar olan sanat yaps.
menfez temizlii / maintenance
of culvert
Yeralt dren tesislerine ait dearj
noktalarnn teressbat, kar, buz,
al, ot ve benzeri yabanc maddelere
kar korunmalarnn salanmas.
mermer / marble
Kalkerlerin bakalaarak kristalle-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
mesi sonucu oluan ta.
meskun mahal / residential area
l, ile, kasaba, ky, toplu iyeri veya
sanayi blgeleri gibi insanlarn top-
luca yaadklar; yol, su, elektrik,
ulam, p toplama, kanalizasyon,
aydnlatma gibi kamu hizmetlerin-
den istifade ettikleri toplu yaam ve
alma alanlarn ve bu alanlarn
bitiminden 500 metreye kadar olan
mesafeyi kapsayan yer.
mesleki saygnlk / good repute
Ticari alanda ve meslein icras ile
ilgili konularda kt hret sahibi
olmamak.
mesleki yeterlilik / professional
competence
Meslein icras ile ilgili eitim, bilgi,
beceri ve donanma sahip olmak.
mesleki yeterlilik belgesi / pro-
fessional competence certificate
Karayolu Tama Ynetmeliinde
ngrlen ve kiilerde mesleki ye-
terliliin bulunduunu gsteren
belge.
mesleki yeterlilik eitimi / pro-
fessional competence training
Karayolu Tama Ynetmelii kap-
samndaki faaliyetlerle ilgili bir
mesleki yeterliliin kazandrlmas
amacyla verilecek eitim.
mesleki yeterlilik eitimi ta-
mamlama belgesi / professional
competence completion certificate
Mesleki yeterlilik eitimini tamam-
lam olanlara bu eitimi veren ku-
rulua verilen belge.
mesleki yeterlilik eitimi yetki
belgesi / licence for professional
competence training
Karayolu Tama Ynetmelii kap-
48

samnda mesleki yeterlilik eitimi
vermek zere faaliyette bulunacak
gerek ve tzel kiilere Bakanlka
verilecek yetki belgesi.
mesleki yeterlilik snav / profes-
sional competence exam
Kiilerde mesleki yeterliliin bu-
lunup bulunmadnn anlalmas
amacyla yaplacak snav.
mesnet / bearing
Ayaklar zerine yerletirilen, kp-
rleri olumsuz etkilerden koruyan
yap eleman.
metamorfik kaya / metamorphic
rock
Kayalarn yeni bir ortamda, deiik
fiziksel ve kimyasal artlar altnda
uradklar kat haldeki mineralo-
jik ve yapsal deiiklie neden olan
metamorfizmann oluturduu ka-
yalar.
metroloji / metrology
lm bilimi ve uygulanabilir olma-
snn salanmas.
mcr / stone chips
Tek boy, krlm, keli ta malzeme.
mcr serici / chip spreader
Sathi kaplamalarda mcr (agrega)
seriminde kullanlan bir ara veya
ekipman.
mineral katk / mineral additive
Betonun baz zelliklerini iyiletir-
49
KARAYOLU
terimleri
motor kilidi
mek veya betona zel nitelikler ka-
zandrmak amacyla kullanlan ince
malzemeler.
mini kazk / mini pile
Sanat yaplarnn temellerinde kul-
lanlan, boyutlar kk olan kazk.
minibs / minibus
Yaps itibariyle srcsnden ba-
ka 8 ila 14 oturma yeri olan ve insan
tamak iin imal edilmi bulunan
motorlu tat.
modifiye bitm / modified bitu-
men
retim srasnda bir ya da daha fazla
kimyasal katk kullanlarak reolojik
zellikleri iyiletirilen bitm.
moloz ta / rubble stone
Dorudan doruya ocaktan kt
ekliyle kullanlan veya yalnzca ya-
tak yzleri mmkn olduu lde
ekile dzeltilerek kullanlan ta.
motor / engine
Aracn hareketi iin gerekli gc
salayan aksam.
motor kilidi / immobilizer
Kontak anahtarnn karlmasnn
ardndan hrszla kar motorun
elektronik olarak kilitlenmesini sa-
layan sistem.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
motorlu bisiklet
motorlu bisiklet / moped
Silindir hacmi 50 santimetrekp
gemeyen, iten patlamal motor-
la donatlm ve imal hz saatte 50
kmden az olan bisiklettir.
motosiklet / motorcycle
2 veya 3 tekerlekli sepetli veya se-
petsiz motorlu aralar. Bunlardan
karoserisi yk tayabilecek ekilde
sandkl veya zel biimde yaplm
olan ve yolcu tamalarnda kulla-
nlmayan 3 tekerlekli motosikletlere
yk motosikleti (triportr) denir.
mozeta (mucarta) / bush hammer
Sert talarn yzn dzlemekte
kullanlan bir eit dili tokmak.
muayene kanal / technical inspection
channel
Muayeneye gelen aralarn Ara
Muayene stasyonlarnn Almas,
letilmesi ve Ara Muayenesi Hak-
knda Ynetmelikte belirtilen usul
ve esaslar dahilinde tm muayene-
lerinin yapld, muayene ara ve
gereleri ile donatlan peron.
mur / chisel
Sayalanm olan talarn kabasn
almakta veya oyuk amakta kullan-
lan sivri ulu elik kalem.
mcavir alan / urban area
mar mevzuatna gre belediyelerin
kontrol ve sorumluluu altndaki
alan.
mhimmat / ammunition
Tahripleri dahil ederek savunma ve
saldryla balantl olarak kullan-
mak iin patlayclar, sevk barutu,
fiek, balatc, terkip veya nkleer,
biyolojik ve kimyasal malzemelerle
ykl cihaz.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
mavir / consultant
dare adna kontrollk hizmetlerini
yrten kii veya firma, danman.
mtemilat / outbuilding
Tanmazn kullanmn kolaylat-
ran ek tesis.
mteahhit (yklenici) / contractor
Szlemede belirtilen artlar ieri-
sinde ii yapmay, bunun iin gerekli
her trl malzeme, ii, makine, alet
vb.nin teminini ve iin tamamlan-
masn zerine alan zel veya tzel
kii.
mtemmim cz / integral part
Btnleyici para, asl eyin temel
unsuru olan ve o ey yok edilmedik-
e, zarara uratlmadka veya yap-
s deitirilmedike ondan ayrlma-
sna olanak bulunmayan para.
N
nakliyat ambar / warehouse
Bir veya birden fazla gnderenden
toplu veya para ba eyann teslim
alnarak iletmecinin gzetimi ve
denetimi altnda ykleme, boalt-
ma, depolama, istifleme, aktarma ve
gnderilene teslim gibi hizmetlerin
yapld yer.
nakliyat ambar iletmecisi /
warehouse operator
Bamsz bir iyerinin kullanma
hakkna sahip olan ve eyay teslim
alarak kendi gzetim ve denetimi al-
tnda ykleme, boaltma, depolama,
istifleme, aktarma ve gnderilene
teslim gibi hizmetleri yerine geti-
ren; tamay yapan veya yaptran
50

ve bundan doacak sorumluluu
stlenen kii.
nakliyeci / carrier
Tamaclkla uraan kii Bir tatn, karayolunun belli bir
navlun / freightage
Nakliye bedelinin katma deer ver-
gisi hari tutarn ifade eden terim.
nehir yata / river bed
Nehir taban.
nervr / rib
Betonla aderans arttrmak amacy-
la ubuun yzeyinde oluturulmu,
ubuk eksenine belirli bir ayla
veya alarla yer alan ve ubuk bo-
yunca devam eden kntlar.
nervrl demir / ribbed bar
Yzeyi dzgn olmayan demir.
net bugnk deer / net present
value
Bir yatrmn belli bir faiz oranna
gre indirgenmi giderlerinin topla-
m ile indirgenmi net gelirleri top-
lam arasndaki fark.
nihai evresel etki deerlendir-
mesi raporu / final environmental
impact assessment
evresel etki deerlendirmesi al-
malarnn sonularn ieren detayl
rapor.
nihai proje / final project, as built
Kesin ve uygulama (tatbikat) proje-
lerine gre yapm almalar sonu-
cunda oluan deiiklikleri de iine
alan ve en son durumu yanstan pro-
jeler.
ni / niche
Duvar iinde braklan oyuk, girinti.
nivelman / leveling
Arazide tespit edilmi noktalar ara-
51
KARAYOLU
terimleri
ordino
sndaki ykseklik farklarnn belir-
lenmesi ii.
nokta hz / spot speed
noktasndan getii andaki hz.
O
ofset / offset, oblique parallel lines
Geometrik burun ile fiziksel burun
arasnda kalan blgede yaplan ta-
rama.
okul geidi / school crossing
Genel olarak okul ncesi, ilkretim
ve orta dereceli okullarn evresin-
de zellikle rencilerin gemesi
iin tat yolundan ayrlm ve bir
trafik iareti ile belirlenmi alan.
okul tat / school vehicle, school
bus
Genel olarak okul ncesi, ilkretim
ve orta dereceli okullarn rencile-
ri ile gzetici ve hizmetlilerin tan-
malarnda kullanlan tat.
oluk (tekerlek izinden oluan)
/ rutting
Asfalt kaplamalarda aralarn te-
kerlek izleri boyunca meydana gelen
kmeler.
ondlasyon / corrugation, waves
Yol zerinde, trafik akna gre eni-
ne dorultuda ve birbirine yakn be-
lirli aralklarla oluan dalgaya ben-
zer yzey deformasyonu.
ordino / waybill
Konimento karlnda, yurt dn-
dan gelen maln gmrkten ekil-
mesi iin verilen emir.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
organik zemin

organik zemin/ organic soil ka en az 15 oturma yeri olan ve insan

Genellikle ok skabilen ve tama tamak iin imal edilmi bulunan
gleri dk, yksek dzeyde orga- motorlu tat.
nik malzeme ieren zeminlere denir.
orta ayak / pier
Kprnn kenar ayaklar dndaki
ayaklar.
orta ykl ticari tat / medium
commercial vehicle
Yolcu tama kapasitesi yaklak 14-
25 kii olan tatlar ve toplam ykl
arl yaklak 3,5 ton ile 10 ton otokorkuluk / guardrail
arasnda olan kamyon. Bir yolun kenarna ya da gidi ve d-
ortak borulu enjeksiyon / com- n eritlerinin ortasna yatay ola-
mon rail rak yerletirilen metal ya da beton
Tutuculu pskrtme de denen, kiri.
yeni nesil dizel motorlarda kullan- otomatik grnt karartma /
lan bir yakt enjeksiyon sistemi.
autodimming
ortalama seyahat hz / average Dikiz aynalarnda kullanlan duyar-
travelling speed
l aynann daha youn krarak,
Belirli bir yol kesimi uzunluunun,
kararmas.
o kesimde seyreden tatlarn tm
durma ve duraklama sreleri dahil otomatik trafik saym cihaz /
edilerek belirlenen ortalama seya- automatic traffic counting device
hat sresine blnmesi ile bulunan
Herhangi bir kullancya ihtiya
hz.
duymakszn eitli sensrler arac-
ortalama seyir hz / average lyla yoldan geen tatlar sayan
running speed cihaz.
Belirli bir yol kesimi uzunluunun,
bu kesimden geen tatlarn ortala- otomobil / automobile, car
ma seyir sresine bir tatn bir se- Yaps itibariyle srcsnden ba-
yahat boyunca hareket halinde bu- ka en ok 7 oturma yeri olan ve insan
lunduu zaman dilimlerinin toplam tamak iin imal edilmi bulunan
blnmesiyle bulunan hz. motorlu tat.
ortofoto / orthophoto otoyol / motorway
Hava fotoraf veya uydu grnts
Yksek standartlara sahip, trafik
kullanlarak elde edilen, harita gibi
seyrinde asgari hz snrlamas uy-
belli bir lei olan fotorafik g-
rnt. gulanan, seyahat hz yksek ve ze-
rinde erime kontrolnn uygulan-
otobs / bus
d karayolu.
Yaps itibariyle srcsnden ba-

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 52


dl (bonus) belgesi / bonus
permit
kili anlamalar gerei yabanc lke-
lerden zel artlara bal olarak kota
harici temin edilen gei belgesi.
lme belirsizlii / uncertainty of
measurement
Makul olarak llen bykle at-
fedilen deerlerin dalmn karak-
terize eden ve l sonucuyla ilgili
olan parametre.
l yk / dead load
Kprnn kendi arl.
n cam / windshield, windscreen
n ett (istikaf) / preliminary
survey
Balang ve sonu tespit edilen iki
nokta arasnda grecei hizmet
(yerleim, sosyal ve ekonomik) ba-
kmndan uzunluk, toprak ileri,
drenaj, jeolojik ve toporafik yap ile
trafik ve gelime faktrleri gibi hu-
suslar gz nnde tutularak, kara-
yolu geometrik standartlar ile tra-
53
KARAYOLU
terimleri
ngerilmeli nekim kpr
fik gvenliini teknik ve ekonomik
olarak karlayacak yol gzergh-
nn veya gzerghlarnn haritalar
zerinde veya arazide aratrlmas.
n far / headlight, headlamp
n proje / preliminary/tentative
design
Kesin gzerghn ve yaklak mali-
yetinin belirlenmesi iin alternatif
hatlarda yaplan mhendislik al-
malar.
n radye / apron
Menfezlerde kanat duvarlar arasn-
daki ksm.
ngerilmeli artekim kpr /
pre-stressed post-tension bridge
Betonu dkldkten sonra ngerme
halatlar gerilen kpr sistemi.
ngerilmeli beton / pre-stressed
concrete
Betona dkmden nce veya ser-
bestletikten sonra basn verme
teknolojisinde kullanlan beton.
ngerilmeli kazk / pre-stressed pile
ngerme teknolojisiyle imal edilen ve
ilave temel destei salamak amacy-
la yaplan derin temel eleman.
ngerilmeli kiri / pre-stressed
beam
indeki germe kablolar veya ke-
narlarndan sktrlarak kesme ve
ekme gerilmelerinin elimine edil-
dii beton kullanlarak imal edilen
eleman.
ngerilmeli nekim kpr /
pre-stressed pretension bridge
ngerme halatlar gerildikten sonra
betonu dklen, fabrik ortamda d-
klen hazr kirili kpr sistemi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ngerme elii

ngerme elii / pre-stressing nmlarn deitiren ya da deitir-

steel ten iletmeler.
ngerme donats / pre-stressed paletli delici / crawler drill
tendon Kaya delme makinesi.
ngerme halat / pre-stressing
strand
rlme / weaving
Ayn ynde hareket eden trafik
akmlarnn katlma ve ayrlma su-
retiyle kesimeleri.
zel amal tat / special-purpose
vehicle
zel amala insan veya eya ta-
mak iin imal edilmi olan ve itfaiye,
paletli dozer / crawler dozer
cankurtaran, cenaze, radyo, sinema,
televizyon, ktphane, aratrma nnde geni bir ba olan, toprak
aralar ile bozuk veya hasara u- tesviyesinde kullanlan paletli i
ram tat ve aralar ekmek veya makinesi.
tamak, kaldrmak gibi zel ilerde
kullanlan motorlu aralar.
zmal tat / equity vehicle
Ara tescil belgesinde yetki belgesi
sahibi adna kaytl tat.

paletli ekskavatr / crawler exca-

vator
P Deiik seviyelerdeki zemini snrl
miktarda kazmak, gevek malze-
pafta / map sheet
meyi ya da kazlm topra bir yere
Arazilerin teknik usullere gre l-
ymak ya da yklemek iin kullan-
lp belli oranda kltlerek bir
lan paletli i makinesi.
altla izilmi haritas.
paketleyen / packer
Tehlikeli maddeleri, byk paketler
ve orta boy hacimli konteynerler de
dahil olmak zere, paketlere koyan
ve gerektiinde paketleri tanmak
zere hazr hale getiren iletmeler
ile tehlikeli maddeleri paketleten ya
da bu mallarn paketlerini ya da ta-

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 54


palmet / palm leaf
Bir sapn iki tarafnda simetrik ola-
rak sralanm uzunca yapraklardan
oluan, sluplatrlm bitkisel be- lar altnda llm deeri.
zeme motifi.
palplan / sheet pile
Gevek zeminlerde yanal kmeleri
nlemek iin elik, demir vb. malze-
melerden yaplan plaka eklindeki
kazk.
palye / bench
Yksek yarma ve dolgularda ev sta-
bilitesi iin dzenlenen kademe.
palye hendei / bench ditch
Palyeli olarak yaplan yarma ve dol-
gularda eve ve palyeye gelen yzey-
sel sularn toplanp dearj edildii
drenaj yaps.
panel kpr / panel bridge
Yklan kprnn yerine yenisi yap-
lncaya kadar trafik aknn kesin-
tiye uramamas iin yaplan geici
kpr.
parafin / paraffin
Bitm oluturan yapdan biri-
si olan parafinler veya alifatikler
dorusal, boyutlu zincirsi yapda
olup mumsu veya yas bir zellik
gsterir.
para bana tama / transport
per piece
park alan / parking area
Aralarn yol kenarnda ksa sre-
li bekleme amacyla kullandklar
alan.
park etme / parking
Aralarn, durma ve duraklamas ge-
reken haller dnda braklmas.
parlama noktas / flash point
Bir maddenin buharnn alev tema-
55
KARAYOLU
terimleri
pere
snda geici olarak alev ald fakat
yanmaya devam etmedii en dk
scakln, tespit edilmi deney art-
parsel / parcel
Snrlar haritalarla belli edilmi
arazi paras.
parselasyon / parcelling
mar parselleri oluturmak amacy-
la, parseller ierisinde yol, meydan,
yeil alan, park, otopark vb. kamu
hizmetlerine ayrlan yerlerden her-
hangi birini veya birkan kapsaya-
cak ekilde yaplan, tanmaz malla-
r ayrma ilemi.
pas pay / concrete cover
Demir ve beton yzeyi arasndaki
beton.
patina / patina
Talarn yzeyinde zamanla oluan
renk ve doku deiiklikleri.
patlayc madde / explosive
material
ADRnin A ekinin 2nci blm,
2.2.1inci alt ksmnda ifade edilen
maddeler.
payanda / buttress
Destek.
penetrasyon / penetration
Bitml malzemelerin, standart bir
inenin belirli bir yk altnda ve s-
rede, belirli scaklktaki bir numune
ierisine dikey olarak girdii derin-
lik cinsinden ifade edilen kvamll-
.
pere / riprap
Tahkimat veya dolgu yzeylerinin
su vb. etkilere kar korunmas ama-
cyla istenilen kalnlkta dzgn ta
ile yaplan harl veya kuru kaplama.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
periyodik muayene
periyodik muayene / periodical
technical inspection
Aralarn cinslerine, kullanma ama
ve ekillerine uygun olarak Ara Mu-
ayene stasyonlarnn Almas, le-
tilmesi ve Ara Muayenesi Hakknda
Ynetmelikte belirlenen srelerde
yaplmas gereken muayene.
personel servis arac / personnel
vehicle
Herhangi bir kamu kurum ve kuru-
luu veya zel veya tzel kiilerin
personelini bir akit karl tayan
ahs veya irketlere ait minibs
veya otobs trndeki ticari ara.
petrol tankeri / oil tanker truck
Akaryakt tayan byk yk kam-
yonu.
peyzaj / landscape
Karayolunun doal evre zerindeki
olumsuz etkilerini en aza indirebil-
mek, ev stabilitesine katkda bu-
lunmak, grlt ve egzoz gazlarna
kar engel oluturmak, yola estetik
bir grnm kazandrmak amacyla
yaplan tasarm ve uygulama al-
malar.
pilon / pylon
Kule.
plak kpr / slab bridge
(bkz. basit plak kpr.)
plankote / detailed elevation plan
Herhangi bir kavak, tesis veya sa-
nat yapsnn yaplaca arazi bl-
mnn kotlu, tesviye erili detayl
plan.
platform / platform
Karayolunun, tat yolu (kaplama)
ile yaya yolu (kaldrm) veya banke-
tinden oluan ksm.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
plentmiks / plant mix
Plentte (tesiste) kartrma.
plentmiks temel / plant mix base
Belirli gradasyon limitleri ierisinde
srekli gradasyon verecek ekilde
kaba ve ince olmak zere en az
ayr tane boyutu grubunun uygun
oranda su ile bir plentte kartrl-
masyla hazrlanan malzemenin
projesinde belirtilen plan, profil ve
enkesitlere uygun olarak bir ya da
birden fazla tabakalar halinde se-
rilip sktrlmasyla oluturulan
tabaka.
polimer / polymer
Birok kk molekln birleerek
oluturduu byk molekl zinciri.
polimer modifiye bitm (PMB) /
polymer modified bitumen
Genellikle asfalt kaplamalarda te-
kerlek izi oluumunu, kaplamalar-
daki atlaklar, bitmn oksidasyo-
nunu ya da kaplamann sudan dolay
zarar grmesini kontrol altna almak
amacyla bitme bir ya da daha fazla
organik polimerler kartrlmas ile
oluan bitml balayc.
polimer modifiye bitm eml-
siyonu / polymer modified bitumen
emulsion
Datlan faz polimer modifiye bi-
tm olan emlsiyon ya da lateks ile
modifiye edilen bitm emlsiyonu.
pot mesnet / pot bearing
profil (boykesit) / profile, longitu-
dinal section
Yol ekseninin dey dzlemdeki iz
dm veya kotlu yol ekseni.
proje / design
Yolun ve yol yaplarnn imalat nce-
si ve imalata ynelik esas ve detayla-
56
 KARAYOLU
terimleri

rampa
rnn belirtildii rapor, hesaplama- aksiyona girip balayc zellii olan
lar ve izim paftalar. rnler karan, ince toz halindeki
proje dey hatt / vertical align- silisli ve alminli madde.
ment pskrtme beton / shotcrete
Yolun boyuna kesiti (profil) zerin- Sv harcn yzeylere pskrtlmesi
de yolun bitmi haline ait kotlar be- ile imal edilen beton.
lirleyen dey eksen izgisi.
proje edy deeri / project equiva-
lent axle load
Yolun proje sresi iinde tek ynde
gemesi beklenen toplam edeer
8,2 ton standart dingil yk teker- R
rr says. radye temel / raft foundation
proje gabarisi / design clearance Yayl temel, kaya ve talarla peki-
Aralarn ykl veya yksz olarak tirilen temel ukuru zerine ince
karayolunda gvenli seyirlerini te- beton dklp dzeltilerek yaplan
min amacyla karayolu yaplarnn temel.
(kpr, tnel vb.) uzunluk, genilik
rakm / altitude
ve yksekliklerini belirleyen ller.
Herhangi bir noktann deniz seviye-
proje hz (tasarm hz) / design sine gre ykseklii.
speed
Yol tasarm yaplrken tatlarn
rakortman / transition, taper
gvenli ve konforlu hareketlerini Yn veya eim deiikliklerini g-
salayan (kurp yarap, eim, dever venlik ve konfor gereksinimlerine
vb.) karakteristikleri belirlemek iin uygun bir sreklilik ve hzda gerek-
nceden kabul edilmi olan teorik letirmek amacyla kullanlan eri.
hz deeri. rampa / ramp, sliproad
proje yatay hatt / horizontal Farkl dzeydeki iki platformu bir-
alignment birine balayan yol kesimi.
Planda yolun doru paralar (aliy-
man), daire yaylar (kurp) veya ge-
i erilerinden oluan yol eridinin
harita zerinde takip ettii iz.
putrel / beam
Kiri.
puzolan / pozzolana
Kendi kendine balayclk zellii
ok az olan veya hi olmayan ancak
uygun rutubet artlarnda ve nor-
mal ortam scaklnda kire ile re-

57 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

raster harita

raster harita / raster map rodmiks / road mix

Mevcut bir haritann yansma de- Plentte veya yolda kartrma sonu-
erlerinin belli bir znrlkte ve cunda elde edilen bakm malzemesi.
renk derinliinde koordinatl olarak rgar / manhole
depoland bilgisayar dosyas. Yol yzey sularn yer yer ana drenaj
refj / median kanalna dearj etmek iin bordr
Yolun geli ve gidi eritlerini bir- kenarna yaplan tesis.
birinden ayran, yol platformunun rlve / drawn up
ortasnda bulunan toprak, beton vb. Bir yapnn boyutlarnn llendi-
malzemeden oluan blm. rilmesi.
refj hendei / median ditch rmork / trailer
Blnm yollarn deverli kesim- Motorlu arala ekilen, insan veya
lerinde refje doru akan platform yk tamak iin imal edilmi mo-
yzey suyu ile kendi yzey suyunu torsuz tat.
toplamak amacyla refjde tekil
edilmi olan hendek.
refj mahalli bakmevi / snow
and ice control center
Kar ve buz mcadele merkezi.
reglaj / grading, finishing
nce tesviye.
retarder / retarder
Ar vastalar gvenli ve etkin bir
ekilde yavalatan yksek verimli
hidrolik sistemle alan, srtnme-
siz, anmasz bir fren sistemi.
rper / benchmark
ricat duvar / return walls Yol boyunca en fazla 500 metrede bir
Kpr kenar ayaklarnda kpr dzenlenen ve gidi-dn nivelma-
eksenine paralel olarak yaplan ve n ile koordinatlanlar belirlenmi
arasndaki imlay tutmaya yarayan
sabit nokta.
duvar.
rijit styap / rigid pavemet rtret / top level of foundation
Nispeten yksek eilme mukave- Temelle zemin stnde kalan yap
metine sahip ve portlant imento- ksmn ayran dzlem, temelin st
sundan yaplm tek tabakal plak kotu.
vastas ile ykleri taban zeminine
datan styap tipi. rzgr hesab / wind design
Kpr projesi yaplrken lm
ripaj / relocation
yaplm rzgar kuvvetlerine gre
Yol gvenliini salamak, yap ve
kpr tasarm yaplmas.
toprak ilerini azaltmak amac ile
yol ekseninin enine kesit iinde kay-
drlmas.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 58


S Temel tabakas zerine belirli zel-
sabit otomatik trafik saym ve
snflandrma sistemi / perma-
nent automatic traffic counting and
classification system
Yoldan geen tatlarn srekli ola-
rak saym ve snflandrmasnn
yaplmas amacyla yol kenar veya
zerine kurulan sistem.
saak (otoyollarda) / canopy
Gie saa.
saa dn eridi / right turning
lane
Bir kavakta saa dn yapan ta-
tlara ayrlm, platformun normal
kaplanm genilii iindeki bir tra-
fik eridi veya transit trafik eritle-
rinin sanda ve onlara bitiik yar-
dmc bir erit.
sahil tahkimat / shore protection
Kprnn kenar ayaklarn, yol dol-
gusunu suyun etkilerinden korumak
iin yaplan ve belli arlktaki blok
kayalardan oluan yap.
sanat snf personel / engineer-
ing personnel
Mhendislik iisi.
sanat yaps / engineering struc-
ture
Kpr, tnel, menfez, istinat/iksa
duvar, tahkimat vb. gibi mhendis-
lik yaplar.
sarsma bantlar / rumble strips
Aracn tekerlekleri araclyla ile-
tilen titreim vastasyla dikkatsiz
srcleri uyararak ortaya kabile-
cek bir tehlikeyi nlemeye yarayan
yatay yol iaretleri.
sathi kaplama / surface treatment,
surface dressing
59
KARAYOLU
terimleri
sehim
likteki bitml balayc ve agrega-
nn birbiri pei sra serilip sktrl-
d kaplama tr.
sayalamak / sizing
Ocaktan alnan eitli byklkteki
talarn ucu sivri balyozlarla ekil-
lendirilmesi ilemi.
saysal arazi modeli / digital
terrain model
Arazi yzeyinin x, y, z koordinatlar
ile saysal olarak temsil edilmesi.
saysal harita / digital map
Bilgisayar ortamnda klasik dosya
ve veritaban dosyas eklinde tutu-
lan harita.
seme malzeme / selected material
Tabann tama gcn arttrmak
iin dolgu, yarma ve styap taban-
larna projesinde belirtilen kaln-
lkta getirilerek serilip sktrlan,
ariyet ocaklarndan veya kaz mal-
zemelerinden temin edilen, fiziksel
zellikleri artnamede belirtilen
dolgu malzemesi.
sed (sedde) duvar / berm wall
Genellikle taknlarda yatak dna
taan akarsularn evredeki araziye
dalmasn nlemek zere iki sahil
boyunca gerektii kadar yaplan du-
var.
sedimanter kayalar / sedimen-
tary rock
Yer yzne etkili fiziksel ve kimya-
sal koullar altnda ilksel kayacn
anp, tanp, birikmesi ve sertle-
erek tekrar bir kaya oluturmas
olayna sedimantasyon, bu oluan
kayaca da sedimanter kaya denir.
sehim / deflection, sag
Eilme, sarkma.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
sektr kuruluu
sektr kuruluu / sectoral orga-
nization
yeleri gerek veya tzel kiiler
olan, asgari yz yeye sahip ve
yelerinin en az %80i yetki belge-
si sahibi olarak KTY kapsamndaki
faaliyetlerde bulunan dernek, vakf,
birlik ve benzeri sivil toplum kuru-
lular.
sel tahribat (sel hasar) / flood
damage
Srekli yaan yamurdan veya eri-
yen kardan oluan takn su sonucu
meydana gelen hasar.
selyaran / flood splitter
Suyun ayaklara zarar vermeden
gzler arasndan geiini salayan
ve eitli ekillerde yaplan kpr
eleman.
serbest akm hz / free flow speed
Dk younluklu bir yol kesimin-
de herhangi bir kontrol gecikmesi
olmakszn srclerin istedikleri
hzda seyrettikleri hzlarn ortala-
mas.
serbest blge ilem formu / free
zone disposition form
Serbest blgede faaliyette bulunan
kiilerin yaptklar her trl alm
satm ilemi ile ilgili olarak dzenle-
nen belge.
servis alan (otoyollarda) /
;service area, rest area
A, B, C tipi otoyol hizmet tesisi. Oto-
yol kullanclar iin konaklama,
yeme ime, tuvalet, dinlenme alanla-
r gibi hizmetlerin bulunduu ve kul-
lanclarn aralarnn park, akarya-
kt, yedek para, ykama, yalama,
lastik tamiri, acil bakm servisi gibi
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
gereksinimlerini karlayabilecekle-
ri deiik byklklerde ve deiik
kapsamlardaki alanlar.
servis istasyonu / service station
Karayolunda seyreden aralarn ba-
km, onarm, yalama ve ykama gibi
ilerinin yapld tesis.
servis yolu / service road
Yapm, bakm ve onarm almala-
rnn yaplabilmesi iin trafiin gei-
ci olarak kanalize edildii yol.
sevk irsaliyesi / waybill
Yurt ii tamalarda, gnderen tara-
fndan gnderilen eya iin dzen-
lenen; eyann ieriini, arln,
hacmini, paketleme veya ambalaj
ekli ile gerek deerini belirleyen
ve gnderenin beyanna dayanan
ilgili mevzuat hkmleri uyarnca
dzenlenen belge.
seyir defteri / logbook
UBAK belgesi kapsamnda yaplan
tamalarda ilgili tamalarn kro-
nolojik sraya gre kaytlarn ieren
belge.
seyir hz / running speed
Belirli bir yol kesimi uzunluunun,
tatn bu kesimdeki seyir zamanna
blnmesiyle bulunan hz.
seyir teras (sofa) / view terrace
Kpr demesinden yksek tutu-
lan ve kitabe kk ile genellikle
karlkl olarak ina edilen, ta se-
dirli bir dinlenme ve seyirlik yer.
seyyar ara muayene istasyonu
/ mobile inspection station
Tanabilir/mobil nitelikte olan ve
zerinde fren, far, egzoz emisyon l-
m cihazlar ile dier alet ve cihaz-
larn bulunduu ve aralarn muaye-
nesinin yapld istasyon.
60

sktrlm gaz / compressed gas
ADRnin A ekinin 2nci blm,
2.2.2.1.2nci alt ksmnda ifade edi-
len maddeler.
sv petrol asfalt / cut-back bitumen
Ham petroln kolay uucu bileen-
lerinin damtma yoluyla uzaklat-
rlmasndan sonraki kalntya, ham
petroln kaynama noktas yksek
bir bileeninin, gazya tipinde orta
derecede bir zc veya nafta ya da
benzin tipi ok uucu bir zc ka-
rtrlmasyla elde edilen yumuak
balayclar.
1- Yava kr olan sv petrol asfaltla-
r (SC): Ham petrol damtma kalnt-
sna, ham petroln kaynama noktas
yksek, mazot gibi, bir bileeninin
kartrlmasyla elde edilen yumu-
ak balayclar.
2- Orta hzda kr olan sv petrol
asfaltlar (MC): Ham petrol damt-
ma kalnts ile gazya tipinde orta
derecede uucu bir zcnn ka-
rtrlmasndan elde edilen bitml
balayclar.
3- abuk kr olan sv petrol asfalt-
lar (RC): Ham petroln damtma
kalnts ile, nafta veya benzin tipi
ok uucu bir zcnn kartrl-
masndan elde edilen bitml bala-
yclar.
svlama / liquefaction
Dinamik ykler ve boluk suyu ba-
sncndaki art ve kayma dayan-
mndaki d sonucu zeminin kat
halden sv hale geme sreci.
silecek / wiper
Aracn n cam, arka cam ve farlar-
daki su, kar ve pislikleri temizlemek
amacyla kullanlan, bir kol ve kau-
uk lastikten oluan para.
61
KARAYOLU
terimleri
smel
silkot / seal coat
Genellikle 1,25 cmden daha ince
kalnlkta ve bir asfalt kaplamann
yzeyini su geirmez hale getirmek
iin kullanlan yzeysel kaplama.
sis lambas / fog lamp
Sisli havalarda kullanlan far.
sivri kemer / pointed arch
Yarap kemer aklnn yarsn-
dan byk olan kemer.
siyah kot / ground elevation
Karayolu gzergh zerindeki her-
hangi bir noktann doal arazi kotu.
soutma / cooling
some noktas / point of intersection
Aliymanlarn kesime noktas.
sondaj / sondage, drilling
Aratrma yaplan bir alanda alttaki
yerleme katmanlarn tespit etmek
ve incelemek amacyla dar bir alan-
da yaplan derin kaz.
sorumluluk sigortas / liability
insurance
Zorunlu karayolu tamaclk mali
sorumluluk sigortas.
soyulma / stripping
Daha ok suyun etkisi ile bitml
balaycnn agrega yzeyinden ay-
rlmas.
sklme / raveling
Agrega danelerinin kaplamadaki
yerlerinden ayrlmas ile meydana
gelen, yzeyden aaya ve yanlara
doru gelien bozulma.
smel / footing
Kolon altna yk daha geni alana
yaymak amacyla yaplan temel ele-
man.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
szlemeli tat
szlemeli tat / contracted ve-
hicle
Yetki belgesi sahibinin noterden
yaplm bir tama geliri paylam
veya kira szlemesine dayanarak
kendi unvan ve sorumluluu altnda
altraca, bakasna ait tat.
spiral / spiral
Deitirilebilen dner paralar ile
ta levha ve demir kesmek, ta sil-
mek, pas gidermek gibi ilerde kul-
lanlan elektrikli el aygt.
stabilite / stability
Kaplamann deformasyona
gsterdii diren.
stabilize yol / aggregate road
Granler alt temel tabakas kalnl
en az 20 cm ve granler temel taba-
kas kalnl en az 10 cm olarak ina
edilen yol.
su kemeri / aqueduct
Uzak mesafelerden su getirmek iin
yaplm kemerli suyolu.
su srtmesi / water damage
su terazisi / bubble level, spirit level
Marangozlukta, dlgerlikte, duvar-
clkta yatay ve dey dzlemi bul-
mak iin kullanlan basit dze.
su yaltm / water proofing
Yapy suyun etkilerinden korumak
iin yaplan ilem.
sulu tohum ekimi / hydro-seeding
zel imal edilmi, hareketli tanklar
iinde kartrlan su, tohum, kim-
yasal stabilizatr, mal materyali ve
gbrenin zel bir pskrtme sistemi
ile ev yzeyine pskrtlmesi ilemi.
susturucu / silencer, muffler
Atk gazlarn kt egzoz borusu-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
nun hemen nnde egzoz borusunda
oluan grlt seviyesinin azaltl-
masna yardmc olan para.
kar sprge / road sweeper
Yol temizleme arac veya ekipman.
srekli kiri kpr / continuous
beam bridge
Mesnetler zerinde sreklilii de-
vam eden kirileri olan kpr sis-
temi.
srekli plak kpr / continuous
slab bridge
Mesnetler zerinde sreklilii de-
vam eden ve plak demesi olan kp-
r sistemi.
srekli temel / continuous footing
Mtemadi temel, erit temel.
srtnme katsays / coefficient
of friction (COF)
ki yzeyi temas halinde tutan kuv-
vetin srtnme kuvvetine oran.
srtnme kaz / friction pile
Etrafndaki evre srtnmesi ile y-
kn nemli bir ksmn tayan yan
srtnmeli, yzen kazk.
src / driver
Karayolunda, motorlu veya motor-
suz bir arac veya tat sevk ve idare
eden kii.
62

ahmerdan / power hammer
Destekleyici kazklar veya spndaj
kazklarn zemine akmaya yara-
yan, arl birka tonu bulabilen
byk eki veya bu ekile donatl- seyredebilmeleri iin tat yolunun
m makine.
akul (ekl) / plumb
Ucuna kk, konik madeni bir ar-
lk balanm ipten ibaret alet.
antiye efi / site chief engineer
Mteahhit adna iin yaplmasn
teknik ve idari bakmdan yrten,
i sresince antiyede bulunan, m-
teahhit tarafndan kendisine temsil
yetkisi verilen ve Mhendis ve Mi-
mar Odalar Kanununa gre bu yet-
kiyi ve sorumluluu tayabilecek
kii.
anzman, vites kutusu / trans-
mission, gear box
Srcye deiik hz seenekleri su- min; a, yatay/dey dzlemlerin
nan aksam.
asi / chassis
Hareketli aralarn iskeleti, ereve.
ehir geii / city crossing
Yolun yerleim yeri ierisinde kalan
blm.
ehirleraras tama / inter-city
transport
Herhangi bir ilin herhangi bir nok-
tasndan veya yerleim biriminden
balayp dier bir ilin herhangi bir
noktasnda veya yerleim biriminde
biten tama.
erh / restriction
63
KARAYOLU
terimleri
ufa hakk
Gayrimenkul malikinin temlik hak-
knn yasaklanmas, kstlanmas
veya kiisel haklarn kuvvetlendiril-
mesi amacyla nc kiileri uyar-
c mahiyette tapu ktnn erh-
ler stununa yazlan hususlar.
erit / lane
Tatlarn bir dizi halinde gvenli
izgilerle ayrlm blm.
erit izgisi / lane line
Kaplama zerinde trafik akm erit-
lerini birbirinden ayran ve eritle-
rin i snrlarn gsteren izgi.
erit denetim birimi / lane con-
troller
erit zerine tesis edilen elektronik
cihazlar denetleyen nite.
ev / slope
Yolun doal arazi ile balantsn
salamak iin yarma ve dolgularda
oluturulan eimli yzey.
ev deeri / slope ratio
evlerin yatayla yapm olduu ei-
birbirlerine oran veya yzde olarak
ifadesi.
ofr / driver
Karayolunda, ticari olarak tescil edil-
mi bir motorlu tat sren kii.
ube eflii / center of district
Yollarn, sanat yaplarnn ve yola ait
tesislerin muhafaza, bakm ve ona-
rmlarnn salanmas amacyla bl-
ge mdrlklerinde bakm bam-
hendisliine bal bakm alt birimi.
ufa hakk / right of pre-emption,
first right of purchase
nalm, ncelikle alm hakk. Hak-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ut duvar
kn ilikin bulunduu tanmaz ma- Kamyon, kamyonet ya da minibs
ln satlmas halinde onu dier alc- gibi aralarda bulunan ve yaplan h-
lara gre ncelikli satn alma hakk . zn kaydn tutan bir cihaz.
ut duvar / break wall
Suyun akn dzenleyen yap.

T takometre / tachometer
Motor devir gstergesi, krank mili-
T1 / T1 nin dakikada yapt devir saysn
Avrupa Birlii lkeleri ile EFTA l- srcye bildiren gsterge.
keleri arasndaki ticari mallarn do-
tali yol / secondary road
lamna veya birlik d lkelere ait
Genel olarak zerindeki trafik yo-
mallarn birlik lkeleri arasndaki
unluu bakmndan, baland
dolamna imkan veren belge.
yoldan daha az nemde olan yol.
tablal kiri / T-beam
talveg hatt / thalweg line
Enkesiti T eklinde olan kiri (T-kiri).
Dere yatann en derin noktalarn
tadilat muayenesi / technical birletiren izgi.
inspection for modifications
zerinde deiiklik (tadilat) yaplan tandem silindir / tandem roller
aralar iin zorunlu olan muayene. ift aks bandajl (tamburlu) silindir.
tahsis / assignment
Bir kanun hkmne dayal olarak
belirli ve genel bir amacn gerekle-
tirilmesi iin artl olarak bir tan-
maz maln artlar tayan kii veya
kurululara bir resmi yaz ile devri
ilemi.
takipte harcanan zaman yzde-
si / percent time spent following
Gei yetersizlii sebebiyle yava
tanker / tanker
seyreden tatlarn arkasnda olu-
an kuyruklarda seyahat etme mec- Petrol, benzin gibi akaryakt rn-
buriyetindeki tatlarn ortalama leriyle, sanayi ile ilgili ya vb. sv
seyahat zaman yzdesi. maddeleri tayan gemi veya kam-
yon.
takograf / tachograph

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 64


tank-konteyner ya da tanabi-
lir tank iletmecisi / tank-contai-
ner or portable tank operator
Tank konteyner, tanabilir tank ya
da tankerlerin adna kaytl olduu
ya da bunlar bir szlemeye dayal
olarak ileten iletmeciler.
tarak (kprler) / shell
Yumuak talarn veya mozaik s-
vann yzn ilemekte kullanlan
az dili elik alet.
tarifeli kargo tama / regular
cargo transport
letmecinin kargo kabul veya da-
tm yapt merkezi, ubesi veya
acentesinin bulunduu yerleim yer-
leri arasnda nceden belirlenen bir
cret tarifesine gre yaplan dzenli
kargo tamalar.
tarih kprlerde agrega / agg-
regate (in historical bridges)
Har, sva gibi malzemelerin ana
blmn meydana getiren krma-
ta, ta tozu, tula kr, tula tozu,
kum, akl gibi malzemeler.
65
KARAYOLU
terimleri
ta iareti
ta (kaya) / stone (rock)
Kimi ktlelerden kopan ya da kopa-
rlan ve trl yap ilerinde kullan-
lan, sert ve kat madde.
ta kpr / stone bridge
Ta malzemesi kullanlarak kemer
eklinde yaplm yap.
ta mastik asfalt / stone mastic
asphalt
Kaba agrega danelerinin birbirine
temasnn saland bir iskelet ile
boluklar dolduran ince agrega, fil-
ler ve bitml balaycdan oluan,
anma tabakasnda kullanlan bir
scak karm.
ta radye temel / stone raft foun-
dation
Suyun temel tabannda yapaca
oyulmalarn nlenmesi, temel stabi-
litesinin salanmas ve talveg kotu-
nun zgn hale getirilmesi amacyla,
kprnn zemine oturduu yzeyi
projesinde gsterildii ekliyle bir
deme gibi boydan boya kaplayan
ta temel.
ta aleti / masonry tools
Ta yontmakta ve ilemekte kulla-
nlan alet.
ta iareti / lapidary sign
Kpr yapmnda alan iiler ta-
rafndan talara ilenen harf ve ru-
muzlar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
tama gzergh
tama gzergh / transport
route
Tamaclkta, tamann balad
kalk noktasndan bittii var nok-
tasna kadar ara duraklar da dahil
takip edilen yol.
tama irsaliyesi / transport
waybill
Tama faaliyetinde bulunanlarn,
tanmasn stlendikleri bir veya
birden ok gnderilen ve gnderene
ait ayn tatta, ayn zamanda ta-
nan eya veya kargo iin ilgili mev-
zuat hkmleri uyarnca dzenledi-
i belge.
tama ileri komisyoncusu /
freight forwarder
creti karlnda kendi namna ve
bir mvekkil hesabna eya tatma-
y meslek edinmi kii.
tama ileri organizatr /
transportation organizer
Karayolu Tama Kanununu, Karayo-
lu Tama Ynetmelii ve ilgili dier
mevzuatn tamaclk sfat ile faali-
yet gsterenlere getirdikleri ykm-
llk ve sorumluluklar erevesinde
tamac kabul edilerek, bu ynetmeli-
e gre eya tamacl alannda yet-
ki belgesi alm gerek ve tzel kiile-
rin imkn, kabiliyet ve kapasiteleri ile
gerektiinde dier tama trlerinden
de yararlanarak veya bunlar kullana-
rak kombine tamaclk dahil kendi
nam ve hesabna eya tamas yapt-
rarak tama faturas dzenleyen ger-
ek ve tzel kiiler.
tama kapasitesi / load capacity
Bir aracn teknik olarak gvenle ta-
yabilecei azami yk arl veya
yolcu says.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
tama senedi / transport bill
Eya ve kargo tamalarnda gnde-
ren ile yetki belgesi sahibi arasnda
akdedilen, ilgili dier mevzuat ve
bu ynetmelikle belirlenen bilgileri
ihtiva eden szleme belgesi veya
bu tr bir szlemede bulunmas ge-
reken bilgileri ihtiva etmesi halinde
tama senedi yerine geecek olan
tama faturas, tama irsaliyesi
veya irsaliyeli tama faturas.
tama snr / loading limit,
transportation limit
Bir aracn gvenle tayabilecei,
azami yk arl veya yolcu ve hiz-
metli says.
tamac / carrier
25/2/2004 tarihli ve 25384 sayl
Resm Gazetede yaymlanan Kara-
yolu Tama Ynetmeliine gre C1,
C2, E2, K1, K2, L1, L2, R1, R2 yetki
belgesi sahipleri.
tamaclk / transport
Bir aracn bo veya dolu olarak seyri.
tamaclk iletmesi/tamac-
lk operatr (nakliyeci) / trans-
port operator, haulier
Karayolu ile uluslararas eya ta-
macl mesleini icra eden ve
kurulduu lkedeki yetkili merci
tarafndan uluslararas tama faali-
yetlerini gerekletirmek iin usule
uygun ekilde dzenlenmi yetki
belgesine sahip olan herhangi bir
zel ya da tzel kii.
tanabilir otomatik trafik sa-
ym ve snflandrma sistemi /
portable automatic traffic counting
and classification system
Yoldan geen tatlarn istenilen za-
man aralklarnda saym ve snflan-
66

drmasnn yaplmas amacyla yol
kenar veya zerine kurulan tana-
bilir sistemler.
tat / vehicle
Karayolunda insan, hayvan ve yk
tamaya yarayan aralardr. Bun-
lardan makine gc ile yrtlen-
lere motorlu tat, insan ve hayvan
gc ile yrtlenlere motorsuz
tat denir.
tat-km / vehicle-km
Bir motorlu kara tatnn bir kilo-
metre mesafedeki hareketiyle elde
edilen trafik l birimi.
tat aral / headway
Tatlar arasndaki mesafe (ayn tra-
fik eridinde birbirini takip eden iki
tatn n tamponlarnn, yolun ayn
noktasndan geii iin gereken sa-
niye cinsinden zaman aral).
tat belgesi / vehicle certificate
Yetki belgesi sahibinin kullanaca
tatlarn niteliini ve saysn liste
halinde gsteren, yetki belgesinden
ayr ve yetki belgesinin eki olarak
dzenlenen belge.
tat edeerlik faktr / vehicle
equivalency factor
Otomobil, orta ykl ticari tat,
otobs, kamyon veya treyler cin-
sinden bir tatn her bir geiinin
styapya verdii zarara eit bir etki
yaratan standart dingil yk teker-
rr says.
tat iletme giderleri / vehicle
operating costs
Farkl tat cinsi (otomobil, otobs,
kamyon, treyler) ve mekanik zellik-
leri, yol gzerghnn yatay ve dey
geometrik zellikleri, yol gzerg-
hnn fiziksel zellikleri, yol sath
durumu (yol yzey dzgnszl),
67
KARAYOLU
terimleri
tekerlek izi
hz ve evre gibi birok faktre ba-
l olarak deien; yakt, motor ya,
lastik, tat bakm ve onarm, amor-
tisman ve src zaman gibi gider-
ler toplam.
tat kart / vehicle card
Bir tatn en az bir yetki belgesinin
eki tat belgesinde kaytl olduunu
ve sz konusu yetki belgesi altnda
altrlabileceini gsteren belge.
tat katar / vehicle series/road
train
Karayolunda bir birim olarak sey-
retmek zere birbirine balanm
en az bir eken ve en ok iki ekilen
rmork veya bir yar rmork ile bir
rmorktan oluan ara.
tat yolu / roadway, carriageway
Kaplamal veya kaplamasz ban-
ketler arasnda kalan ve tatlarn
gven ve konforla hareket etmesini
salayan yol kesimi.
tehlikeli maddeler / dangerous
goods, hazardous materials (Haz
Mat)
ADRnin A ekinin 3nc blmnde
ifade edilen maddeler.
tehlikeli mallar/dangerous goods
ADRye gre tehlikeli mal snfna
giren mallar.
tehlikeli yk / dangerous cargo
Tamaclk mevzuatna gre tehlikeli
olarak kabul edilen yk.
tek ynl karayolu / one-way
street
Tat yolunun yalnz bir yndeki ta-
t trafii iin kullanld karayolu.
tekerlek izi / tracking
Tatlarn ayn izi takiben gitmeleri
sonucu yol yzeyinde oluan boyuna
knt veya renk deiimi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
teknik dzenleme
teknik dzenleme / technical
regulation
Teknik kurallar, dorudan veya bir
standarda, teknik artnameye veya
uygulama klavuzuna atfta bulu-
narak ya da bunlarn muhtevalarn
kapsayacak ekilde ortaya koyan
dokman.
teknik artname / technical spe-
cification
Bir rn, ilem veya hizmet tarafn-
dan karlanacak teknik kurallar
tarif eden dokman.
temel / foundation
styapdan gelen ykleri zemine ak-
tarmak amacyla ina edilen ve ze-
min iinde kalan tayc ksm.
temel pabucu / footing
Smel, tek temel.
temel tabakas / base course
Kaplama tabakas ile ince tesviye
yzeyi veya alt temel tabakas ara-
snda balanty, yk dalmn ve
dzgnl salayan, yola gelen
ykleri tayan ve alt temel veya yol
tabanna aktaran tabaka.
tempan (klf) duvar / spandrel
wall
Kpr gvdesini memba ve mansap
tarafnda snrlayan duvar.
terleme / bleeding
Bitml (asfalt) yollarda, balayc-
nn scaklk etkisi ile kaplama yze-
yine kmas.
terminal / terminal, station
nsan veya eya tamalarnda, ara-
larn indirme, bindirme, ykleme,
boaltma, aktarma yaptklar ve
ayrca bilet sat ile bekleme, haber-
leme, ehir ulam ve benzeri hiz-
metlerin de saland yerdir.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
terminal iletmecisi / terminal
operator
Karayolu Tama Ynetmeliinde
tanmlanan bir yolcu veya eya/kar-
go terminalini ileten gerek veya
tzel kiiler.
ters sehim / camber
Bombe.
tescil / registration
Ayni ve ahsi haklara ynelik ilem-
lerin gerekleri yerine getirildikten
sonra tarih ve yevmiye numaras ile
tapu ktne yazm.
tesir izgisi / influence line
Birim dey yk sistem zerinde
hareket ederken, birim ykn her-
hangi bir konumunda, sistemin bir
noktasndaki kesit zoru veya mes-
net tepkisi gibi herhangi bir byk-
ln hesaplanan deerinin birim
ykn hizasnda koordinat olarak
alnmasyla izilen diyagram.
teslim alan / consignee
Sevk irsaliyesi, tama irsaliyesi ve
tama senedinde belirtilen eyann
teslim edilecei kii.
tespit muayenesi / detection
Aralar zerinde tescile ilikin hu-
suslarn tespitinin yapld muaye-
ne (logo iletilmesi veya sklmesi,
aracn renginin deitirilmesi, mo-
tor ve asi numaralarnn tespiti,
servis aralarna kuak taklmas
veya sklmesi, takograf taktrl-
mas veya sktrlmesi, hususi ola-
rak tescilli aralarn ticari taksiye
veya ticari taksilerin hususi aralara
dntrlmesi gibi).
tevhit / unification
Tapu sicilinde ayr ayr kaytl bir-
birine bitiik birden fazla tanmaz
maln tek bir tapuya balanarak, tek
bir parsel halini almas.
68
 KARAYOLU
terimleri

topuk (dolgu ev dibi) hendei

TIR karnesi / TIR carnet feye tanmasyla elde edilen trafik

TIR szlemesi kapsamnda, ulusla- l birimi.
raras kara tamaclnn, dolay- toplayc yol / frontage road, fee-
syla uluslararas ticaretin kolayla- der, collector road
trlmasn salayan gmrk transit
Ana yolun bitiiinde ve ona paralel,
belgesi.
yresel trafii toplayp datmaya
yarayan servis yolu .
toplulatrma / land consolidation
Paralanm, dalm, ekilleri bo-
zulmu arazilerin retim tekniinin
gelitirilmesi ve daha ekonomik ola-
rak yararlanma, muhafaza ve zirai
sulama tedbirlerinin alnabilmesi
iin arazilerin birletirme suretiyle
bir araya toplanmas.
toprak ileri / earth works
Her cins zemin ve kaya birimlerde
yaplan kaz, dolgu vb. tesviye ileri.
toprak yol / earth road
Stabilize edici maddeler ile takviye
trmanma eridi / climbing lane edilip su geirmez ve daha mukavim
Karayolunda eimin yksek olduu hale getirilmi veya getirilmemi ve
kesimlerin k ynnde kapasite tesviye ile gerekli enkesit ekli veril-
ve trafik gvenliini artrmak ama- mi doal yol.
cyla ar tatlarn kullanmalar toprakarme / reinforced earth
iin yaplm olan ilave erit. Temel betonu zerine, prekast yzey
timsah srt atlak / alligator elemanlarn (panel), geri dolgu taba-
cracks kalar ierisine yerletirilen yksek
Trafik ykleri altnda asfalt kaplama aderansl scak-daldrma galvaniz
tabakasnn yorularak tama gc- kaplamal elik eritler veya yksek
n kaybetmesi sonucunda yol kapla- ekme dayanml plastik eritlere
masnda timsahn srtna benzeyen balanmas ile ina edilen donatl
birok kk bloklar tekil edecek zemin duvar.
ekilde meydana gelen, birbiri ile il- topuk (dolgu ev dibi) hendei /
gili atlaklar. heel (slope base) ditch
tip enkesit / typical cross section Yolun dolguda tekil edildii ke-
Yolun standart kesimini temsil eden simlerde; kenar, palye, kafa ve refj
detay lleri verilmi enine kesit. hendeklerinden, dren borular ve
kollektrlerin enine dearjndan,
ton-km / ton-km bordr dm oluklarndan, dolgu
Bir ton ykn bir kilometre mesa- evinden ve arazi eiminin dolguya

69 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

trafik
doru olduu kesimlerde araziden
gelen sular toplayarak menfezlere
veya derelere boaltan drenaj yaps.
trafik / traffic
Yayalarn, hayvanlarn ve aralarn
karayollar zerindeki hal ve hare-
ketleri.
trafik akm saym / traffic flow
count
Bir yol kesiminin belirli bir nokta-
sndan her iki ynde geen tatlarn
belirli bir zamanda nceden karar-
latrlan sre ve sklklarla sayca
tespit ilemi.
trafik hacim haritas / traffic
flow map
Karayolu ann kesimler itibariyle
yllk ortalama gnlk trafik deer-
lerinin tat snflarna gre harita
zerinde gsterilmesi.
trafik hacmi / traffic volume
Verilen bir sre ierisinde belirlenen
bir yol kesiminden veya noktasn-
dan geen toplam tat says.
trafik iaretleri / traffic signs
Sabit veya tanabilir bir mesnet
zerine yerletirilmi ve zerindeki
sembol, renk ve yaz ile zel bir tali-
matn aktarlmasn salayan trafik
tertibat.
Trafii dzenleme amac ile kulla-
nlan iaret levhalar, kl ve sesli
iaretler, yer iaretlemeleri ile trafik
zabtas veya dier yetkililerin trafii
ynetmek iin yaptklar hareketler.
trafik kazas / traffic accident,
traffic collision
Karayolu zerinde hareket halinde
olan bir veya birden fazla aracn ka-
rt lm, yaralanma veya zararla
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
sonulanm olan olay.
trafik kontrol elemanlar / traf-
fic control devices
Trafik gvenlii ve dzeninin sa-
lanmasna ynelik olarak karayolu-
na dikilmi veya yerletirilmi trafik
iaretleri ile dier tertibatlar.
trafik skkl / traffic conges-
tion
Trafiin ok yava ilerledii ve
ara kuyruklarnn olutuu trafik
durumu.
trafik sinyalizasyonu / traffic
signalization
zellikle kavaklarda veya yaya
geitlerinde kullanlan ve trafiin
daha gvenli akn salayan trafik
kontrol elemanlar.
trafik eridi / traffic lane
Tatlarn bir dizi halinde gvenli
seyredebilmeleri iin tat yolunun
ayrlm blm.
trafik tanzim iaretleri / traffic
regulatory signs
Yol kullanclarn, eitli yasaklama
ve kstlamalar hakknda bilgilendi-
ren iaretler.
trafik uyar iaretleri / traffic
warning signs
Yol kullanclarn, yol zerindeki
bir tehlike konusunda uyaran ve bu
tehlikenin zellii konusunda bilgi-
lendiren iaretler.
trafik younluu / traffic density
Belli bir anda belirli bir yol veya erit
uzunluunu igal eden tat says.
trafikten men / disqualification
form driving
Trafik zabtasnca, kanunda belirti-
70
 KARAYOLU
terimleri

tnel
len hallerde arala ilgili belgelerin
alnmas ve aracn belirli bir yere e-
kilerek trafikten alkonulmas.
trampa / barter
Tanr veya tanmaz bir maln ba-
ka bir malla deitirilmesi.
tramvay / tram
Genellikle yerleim birimleri ieri-
sinde insan tamasnda kullanlan,
turuncu plaka / orange plate
karayolunda tekerlekleri raylar ze- Tehlikeli madde tayan tatlarda,
rinde hareket eden ve hareket gc- dikey dzleme yerletirilmi ekil-
n dardan salayan tat. de, 40 cm tabana ve 30 cmden daha
transit gmrk beyannamesi / az ykseklie sahip, 15 mmden
transit declaration form daha az genilikte siyah snrlar
hra veya transit mallarn yurt d olan, aracn bykl ve yaps
edilmek zere tanmasnda gm- yeterli yzey alanna sahip deilse
rk idarelerince dzenlenen belge. boyutlar taban 30 mm, ykseklii
120 mm ve siyah kenar 10 mmye
transit refakat belgesi/transit kadar azaltlabilecek, st ksmna
accompanying document tehlike tanma numaras, alt ksm-
Transit rejime tbi tutulan eyaya na da UN numaras yazlan, dikey
elik eden ve beyanname bilgileri eksene dik olacak ekilde tatn n
dorultusunda gmrk mevzuatna ve arka tarafna birer adet taklan
uygun olarak otomasyon sistemin- turuncu renkli reflektrl dikdrt-
den alnan belge. gen plakalar.
transit tamaclk / through tuz serici / salt spreader
transport Kar ve buz mcadelesinde kaplama
zerine tuz serpmede kullanlan bir
kit taraflardan birine ait tatlarn
ara veya ekipman.
dier kit taraf topraklar zerinden
geerek ve bu topraklarda ykleme/
boaltma veya yolcu indirme/bindir-
me olmakszn yaplan tamaclk.
turbolag / turbo lag
Gaz pedalna basld andan itiba-
ren turbo devreye girene kadar ge-
en zaman.
turboarjer / turbocharger
Gcn egzoz gazndan alan, motora
daha fazla hava girmesini salayan tnel / tunnel
sistem. Yer altnda yaplacak kaz ile isteni-

71 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

tnel portal
len kesitte boluk oluturulmas ve
desteklenmesi ile ina edilen yer alt
yaps.
tnel portal / tunnel portal
Yol gzerghnda bulunan tnelle-
rin giri ve k yz.
tvenan malzeme / all-in-aggre-
gate material
Ocaktan temin edilen ilenmemi
malzeme.
U cret toplama maliyeti / toll
UBAK belgesi / ECMT/CEMT permit
Ulatrma Bakanlar Avrupa Konfe-
rans Sekretaryas tarafndan lke-
lerin baz kotasna gre tahsis edilen
ok tarafl uluslararas tama bel-
gesi.
u kaz / end bearing pile
Ucu salam tabakaya oturan, ta-
yc grevini en alt ksmnn yapt
kazk.
uluslararas tama / internatio-
nal transport
Trkiyeden veya Trkiyeye kara-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yoluyla, Trkiye zerinden karayo-
luyla transit, Trkiyeye denizyolu,
demiryolu ve havayolu ile gelip ka-
rayolundan nc lkelere yaplan
tamalar.
UN numaras / UN number
Madde veya paralarn Birlemi
Milletler rnek dzenlemelerinden
alnm drt basamakl tanmlama
numaras.
uygulama projesi / shop drawing,
application project
Uygulamaya esas olan proje.
uzaktan alglama / remote
sensing
Havadan fotoraf ekme gibi, fizik-
sel zelliklerle ilgili uzak mesafeler-
den bilgi toplama yntemi.
collection cost
Karayollar andaki cretli yollarda
cret toplama hizmetleri iin yap-
lan harcama.
nc lke tamacl / third
country transport
kit taraflardan birine ait tatlar-
la, dier kit taraf topraklarndan
nc bir lkeye veya bunun aksi
ynde yaplan tamalar.
st geit / overpass
Karayolunun dier bir karayolu
veya demiryolunu stten gemesini
salayan yap.
72
 KARAYOLU
terimleri

vin
Trafik akn kesmemek iin bir rasyonlu ve tamburlar kei ayakl i
yolun stnden geirilen kpr bii- makinesi.
minde st ak geit
styap taban / superstructure
subgrade, formation level
Tesviye yzeyi altnda kalan, yarma
veya dolgularda styapnn tama
gcne etkisi olabilecek bir derinli-
e kadar devam eden ve tama gc
styap projelendirmesinde etkin
olan tabaka. vibrasyonlu silindir / vibratory
roller
zengi ta / springer
Zemin sktrma ilerinde kullanlan
Bir kemer yaynn balad ve ayaa titreimli (vibrasyonlu) i makinesi.
oturduu noktadaki ilk ta, yastk
ta. vidal kompresr / screw com-
pressor
Basnl hava retmek iin birbirine
gemi rotor iftinin kullanld po-
zitif yer deitirmeli makine.

V
var noktas / point of arrival
Yolcu bileti veya tama senedinde
gsterilen, yolcu veya eyann gt-
rlmek istendii yer.
varyant / diversion, variant
Yolun bir ksmnn veya tamamnn
vidanjr kamyon / sewage truck
eitli nedenler ile deitirilmi ksm. Kanalizasyon, foseptik vb. ukurlar-
dan herhangi bir tip svy iindeki
vaziyet plan / sketch of site view partikllerle beraber eken ara.
Yol gzerghnn genel zelliklerini
gsteren kk lekli plan.
verevlik as / skew angle
Gzergh kesen bir yapnn yol ek-
senine dik olmayan bir a ile yolu
kesmesi durumu.
vibrasyonlu kei aya silindir /
vibratory pad foot roller vin / crane
nce daneli zeminlerde daha iyi s- Ykleri kaldrp bir baka yere ak-
ktrma yapmak iin kullanlan vib- tarmaya yarayan makine.

73 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

vinli kamyon
vinli kamyon / crane truck
Kamyon zerine monte edilmi, ar
cisimleri kaldrmakta kullanlan
makine.
viskozite / viscosity
Bir akkann, i srtnmelerinden
dolay, harekete kar diren gster-
mesini salayan zellii ve bu zel-
liin kabul edilmi bir metoda gre
bulunan nmerik deeri.
viyadk / viaduct
Akl ve ykseklii ok byk
olan vadiden, demiryolu veya ka-
rayolunun geiini salayan, yol ve
kavak kesimelerini ortadan kal-
drmak iin yaplan kpr.
Y yarma / cut
ya alan / precipitation area
Kpr ve menfezlere gelen sularn
topland alan.
yaklam pla / approach slab
Kprnn giri ve knda kenar
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ayak balk kirii zerine dayanan
kpr styap eleman.
yama almas / patching
Bir yol kaplamasndaki kk, lokal
onarmlarn yaplmas.
yandan arpmal kaza / sideway
collision
Bir aracn dier bir araca yandan
veya belirli bir a ile arpmas ile
meydana gelen kaza.
yapay puzolan / artificial pozzo-
lona
tlerek kullanlan, 600-900
Cde piirilmi kil veya ist ile su
iinde hzla soutulan yksek frn
cruf (tula, kiremit vb.).
yar otomatik anzman / semi-
automatic transmission
Dz vites ile otomatik vites arasnda
yer alan yar otomatik bir vites sis-
temi.
yar rmork / semi-trailer
Bir ksm motorlu tat veya ara
zerine oturan, tad ykn ve
kendi arlnn bir ksm motorlu
ara tarafndan tanan rmork.
styap alt kotunun zerinde kalan
kaz hacmi.
yarma hendei / cut ditch
Yarmalarda platform ve evlerden
gelen sular toplayp uygun yerlere
boaltan yaplar.
74

yasal hz /statutory speed
Farkl yol snflarna, ara cinsle-
rine ve yerleim yerleri zellikle-
rine gre iaretlenmi yasal (tayin
edilmi) hzn olmad kesimlerde
uygulanan kanunla belirlenmi hz
snrlar.
yatay gabari / horizontal clearance
Yatay aklk.
yatay iaretleme / horizantal
signing
Trafiin dzenlenmesi, baz yasak-
lama ve kstlamalarn belirtilmesi
ve yolu kullananlara rehberlik etme-
si amacyla yol yzeyine izilen iz-
giler, oklar, yaz ve semboller.
yatay kurp / horizontal curve
Yolun aliymanlar birletiren erisel
ksm.
yatay yk / horizontal load
Yatay dorultuda etkiyen yk.
yaya / pedestrian
Aralarda bulunmayan, karayolun-
da hareketsiz veya hareket halinde
bulunan insan.
yaya geidi / pedestrian crossing,
crosswalk
Tat yolunda, yayalarn gvenli ge-
ebilmelerini salamak zere, trafik
iaretleri ile belirlenmi alan.
yaya geidi taramas / zebra
crossing
Yayalarn gemesi iin iaretlenmi
izgili yaya geidi.
yaya kaldrm / sidewalk, footway
Karayolunun tat yolu kenar ile
gerek ve tzel kiilere ait mlkler
arasnda kalan ve sadece yayalarn
kullanmna ayrlm olan ksm. mesafeyi kapsayan yer.
75
KARAYOLU
terimleri
yerleim alan
yaya kprs / pedestrian bridge
Sadece yayalar iin yaplan kpr.
yayl yk / distributed load
Noktasal olmayan yk.
yazl talimat / written instructi-
ons
ADRnin 5.4.3nc ksmnda belir-
tildii ekilde; gnderen tarafndan
srcye verilmek zere hazrlanan
ve tama esnasnda oluabilecek bir
kaza durumunda alnacak tedbirler
ile tanan madde veya maddeler ile
ilgili zelliklerin yazl olduu belge.
yeralt suyu / underground water
Ya olarak yeryzne den ya da
yeryznde bulunan sularn, yere-
kimi etkisiyle yerin altna szp, ora-
da birikmesiyle oluan sular.
yeralt suyu drenaj / subsurface
drainage
Yeralt suyunun yola zarar vermeye-
cek ekilde uzaklatrlmas.
yerinde dkme beton / concrete
cast on site
Yerinde imal edilen beton.
yerleik olunan lke / country of
residence
Tamacnn yerleik olduu ve ara-
cn kayt edildii lke.
yerleim alan / residental area
l, ile, kasaba, ky, toplu iyeri veya
sanayi blgeleri gibi insanlarn top-
luca yaadklar; yol, su, elektrik,
ulam, p toplama, kanalizasyon,
aydnlatma gibi kamu hizmetlerin-
den istifade ettikleri toplu yaam ve
alma alanlarn ve bu alanlarn
bitiminden 500 metreye kadar olan
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yerleim yeri

yerleim yeri / residence

Kendisine ulaan karayollar zerin-
de snrnn balangc ve bitimi bir
iaret levhas ile belirlenmi olan
yerleme, alma ve barnma amac
ile insanlarn yararlandklar yap
ve tesislerin bir arada bulunduu
yol altyaps taban / subgrade
ve karayolu trafiine etkileri tespit
Yol altyapsnn oturduu tabii ze-
edilmi ve idari taksimatla belirlen- min yzeyi veya iyiletirilmi tabii
mi olan il, ile, ky veya mezra gibi zemin yzeyi.
yerler.
yol bakm / road maintenance
yeil tat / green vehicle Yol ve yol ile ilgili bir tesisin ngr-
Tamaclarn uluslararas tama- len grevi srekli olarak yerine ge-
larda kullandklar ve UBAK Karayo- tirmesini salamak amac ile orijinal
yapsnn muhafazas iin yaplan
lu alma Grubunun UBAK Kulla-
alma.
nm Klavuzunda aklanan grlt
ve egzoz emisyon deerlerine haiz yol boyu tesisleri / roadside ser-
vice facilities
tat.
Aralarn akaryakt, LPG, ya ve ba-
yllk ortalama gnlk ar snl hava gibi ihtiyalar ile konak-
tat trafii / annual average daily lama, mola gibi dier ihtiyalarnn
heavy vehicle traffic da saland yer.

Bir yl boyunca, yolun bir noktasn- yol butonu / road stud

dan veya kesiminden her iki ynde Tat yolu zerine yaptrmak ve
geen toplam ar tat trafiinin akmak suretiyle yerletirilen, kul-
lan yerine gre eitli rengi ve yan-
gn saysna blnmesiyle elde edi-
stc zellii olan elemanlar.
len trafik hacmi.
yol izgi makinesi / road marking
yllk ortalama gnlk trafik / machine
annual average daily traffic Yol st yatay iaretleme yapan ma-
Bir yl boyunca, yolun bir noktasndan kine.
veya kesiminden her iki ynde geen
toplam trafiin gn saysna bln-
mesiyle elde edilen trafik hacmi.
yol / road, highway
Kara ulatrma aralarnn gidi ge-
liini temin amacyla ortaya getiri-
len yapnn btn.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 76


yol d kaya kamyonu / off-road
truck, articulated dump truck
yol durumu / road condition
Bakm altndaki yollarn her mev-
simde srekli trafie ak bulun-
durulmasnn izlenmesi, durumun
gncel rapor edilmesi.
yol envanteri / road inventory
Yolu tekil eden tm yaplarn geo-
metriye dayal bilgileri ile 300 met-
re uzakla kadar yolun sanda ve
solunda ihtiya duyulan bilgilerinin
topland ve deerlendirildii bilgi
kaynaklar.
yol kullanm creti / road use
charge
Bir lkeye ait tatn dier bir lke-
ye/lke zerinden yapt tama-
larda o lkenin karayolu altyaps-
n kullanmasndan dolay dedii
cret.
yol styaps / pavement
Trafik ykn tamak zere yap-
lan ve kaplama, temel, alt temel ta-
bakalarn iine alan yol yaps.
yol yapm gideri / road construction
cost
Altyap (toprak ileri, sanat yaplar,
ettproje, kamulatrma ve kpr-
ler) ve styap (yol sath cinsi) gi-
derleri toplam.
77
KARAYOLU
terimleri
yolboyu geliimi
yola elverililik muayene belge-
si / roadworthiness test certificate
Yola elverililik muayenesi sonucun-
da muayenesi onaylanan tatlar ile
rmork ve yar rmorklara verilmek
zere dzenlenen belge.
yola elverililik muayene rapo-
ru / roadworthiness test report
Karayolu aralarnn zellikleri ve
teknik bilgiler ile yola elverililik
muayene sonularnn yer ald/i-
lendii belge.
yola elverililik muayenesi /
roadworthiness inspection
Ulatrma Bakanlar Avrupa Kon-
feransnn (UBAK) ITF/TMB/TR
(2008) 12 numaral kullanm kla-
vuzunda belirlenen tatlarn egzoz
emisyon ve motor grlt seviye-
lerinin maksimum deerleri ile r-
mork ve yar rmorklarnn sahip
olmas gereken gvenlik kurallar-
nn bulunup bulunmadnn denet-
lenmesi.
yola terk / renunciation for road
mar planlarnn uygulan srasn-
da tanmaz mal maliklerince bedel-
li veya bedelsiz olarak imar planna
uygun biimde tanmazn tamam-
nn veya bir ksmnn yola terk edil-
mesi ilemi.
yol boyu dinlenme alan / roadsi-
de park , rest area
Karayollarndan yararlanan src
ve yolcularn ksa sreli dinlenmele-
rine imkan salayan alan.
yolboyu geliimi / roadside plan-
ting
Yolun evreye olan olumsuz etkisini
en az dzeye indirmek, gvenli tra-
fik aknn salanmasna yardm
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yolcu
olmak, estetik bir grnm olutur-
mak ve yolun araziye fonksiyonel
olarak uyumunu salamak.
yolcu / passenger
Arac kullanan src ile hizmetliler
dnda arata bulunan kiiler.
yolcu-km / passenger-km
Bir yolcunun bir kilometre mesafeye
tanmasyla elde edilen trafik l
birimi.
yolcu bileti / passenger ticket
Yolcunun tanmas ykmlln
ieren, ynetmelikte ngrlen ekil
ve artlar ihtiva eden ve yolcuya ve-
rilmesi zorunlu belge.
yoldan ihdas / creating parcel
from road
Yolun kapanmas nedeniyle oluan
tanmaz maln, dzenlenecek hari-
taya gre yoldan ayrlarak, bir par-
sel numaras altnda ilgisine gre
belediye, ky, Karayollar Genel M-
drl veya Hazine adna tescili
ilemi.
yonu ta / freestone
Yatak ve yan yzleri mur veya tarak
ile dzeltilmi dikdrtgen veya dz-
gn ekil verilmi talar.
yn oklar / arrow markings
erit seimi ve ynlendirme amacy-
la kaplama stne ve eritlerin orta-
sna izilen ok biimindeki figrler.
yk tama kapasitesi / load
capacity
Bir aracn gvenle tayabilecei
azami yk arl veya yolcu ve hiz-
metli saysdr.
ykleme / loading
ykleyen / loader
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Tehlikeli maddeleri tata ya da
byk konteynerlere ykleyen i-
letmeler ile dorudan maddelerin
sahibi olarak tehlikeli maddeleri ta-
yana teslim eden ya da kendi adna
tamay gerekletiren iletmeler.
ykl arlk / loaded weight
Bir tatn yksz arl ile ta-
makta olduu src, hizmetli, yol-
cu ve eyann toplam arl.
yk motosikleti (triportr) /
freight trike
Karoserisi yk tayabilecek ekilde
sandkl veya zel biimde yaplm
olan ve yolcu tamalarnda kullanl-
mayan 3 tekerlekli motosiklet.
yksz arlk / kerb/curb weight
zerinde insan veya eya (yk) bu-
lunmayan ve akaryakt deposu dolu
olan bir aracn tanmas zorunlu
alet, edevat ve donatm ile birlikte
toplam arl.
yzeysel temel / spread founda-
tion, spread footing
Z
zayf zemin / soft soil
Tama gc yetersiz zemin.
zemin ivisi / soil nailing
Projelerde gsterilen veya idare ta-
rafndan belirtilen yerlerde, yukar-
dan aaya doru kademeli olarak
yaplan kazda ev yzeyinde alan
deliklere, elik donatlarn yerle-
tirilerek enjeksiyon yaplmas ile
oluturulan ivili duvar.
78
 KARAYOLU
terimleri

zorunlu muayene

zvana / mortise
Talarn birbirine balantsnda kul-
lanlan; kare kesitli, kaln ve basz
bir ivi eklinde yahut yass ve ula-
ra doru genileyen formda kurun-
la tespit edilen demir yap esi.
zirve (pik) saat / peak hour
Tat trafiinin en youn olduu
saat.
zirve saat faktr / peak hour
factor
Saatlik en yksek trafik hacminin
ayn saat iinde verilen bir zaman
periyodundaki (genellikle 15 daki-
ka) maksimum akm deerine oran.
zorunlu muayene / compulsory
technical inspection
Muayene sresi dolmadan kazaya
karmas sonucu yetkili zabtaca
muayenesi gerekli grlen ve teknik
artlara uygunsuzluu trafik zabta-
snca tespit edilen aralarn muaye-
neleri.

79 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

KISALTMALAR
A/C air conditioning Klima
A/T automatic transmission Otomatik anzman
AADHVT annual average daily heavy vehicle traffic Yllk ortalama gnlk ar tat
trafii
AADT annual average daily traffic Yllk ortalama gnlk trafik
AASHTO American Association of State Highway and Transportation Officials Ameri-
ka Eyalet Yollar ve Ulam alanlar Kurumu
AB Avrupa Birlii
ABC active body control Otomobilin yanlara ne ve geriye doru kaslmasn nleyen
hidro elektronik sistem
ABS antilock brake system Kilitlenmeyen fren sistemi
ABV anti-backfire valve Geri tepmeyi nleyici subap
AC alternative current Alternatif akm
ACI American Concrete Institute Amerikan beton enstits
ACPA American Concrete Pavement Association Amerikan beton yollar kurumu
ADN European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Go-
ods by Inland Waterways Tehlikeli Mallarn Suyollar ile Uluslararas Tamaclna
likin Avrupa Anlamas
ADR European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Go-
ods by Road Tehlikeli Mallarn Karayolu ile Uluslararas Tamaclna likin Avrupa
Anlamas
ADT average daily traffic Ortalama gnlk trafik
AETR European Agreement Concerning the Work of Crews of Vehicles Engaged in In-
ternational Road Transport Uluslararas karayolu Tamacl Yapan Tatlarda alan
Personelin almalarna likin Avrupa Anlamas
AFR air fuel ratio Hava/yakt oran
AFV alternative fueled vehicle Alternatif yaktl tat
AG alak gerilim 1000 volttan dk gerilim
AI Asphalt Institute Asfalt Enstits
AIAM Association of International Automobile Manufacturers Uluslararas Otomobil
malatlar Birlii
AIRAC Aeronautical Information Regulation and Control Havaclk Bilgi Dzenleme
ve Kontrol
AKM ana kontrol merkezi Otoyol cret toplama sistemlerinin ve trafik ynetim sis-
temlerinin bal olduu genel merkez

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 80

 KARAYOLU
terimleri

ANSI American National Standarts Institute Amerikan Ulusal Standartlar Enstits

ARM Ara Muayene stasyonu Aralarn niteliklerini tespit ve kontrol edebilecek ci-
haz ve personeli bulunan ve teknik kontrol yaplan yer
ASC automatic spin counter, automatic stability control Hzlanma srasnda tahrik
tekerleklerinin patinaj yapmasn nleyen sistem
ASCD automatic speed control device Hz otomatik olarak kontrol eden lazerli radar
sistemi
ASM auto shift manual Otomatik olarak vites deitirmeye olanak salayan sral ma-
nuel anzman
ASR anti slip regulation lk kalkta ve hzlanmada, tahrik tekerleklerinin ar dnme-
sini engelleyerek, aracn gvenli hareketini salayan patinaj nleyici sistem
ASTM American Society for Testing and Materials Amerika Test ve Malzeme Kurumu
ATF automatic transmission fluid Otomatik hz kutusu (anzman) ya
ATIS advanced traveller information systems leri yolcu bilgilendirme sistemleri
ATP Agreement on the International Carriage of Perishable Foodstuffs and on the
Special Equipment to Be Used for Such Carriage Bozulabilir Gda Maddelerinin Ulus-
lararas Tamacl ve Bu Tamaclk Faaliyetinde Kullanlacak zel Ekipmana likin
Anlama
ATS automatic tire stabilizer Lastik patladnda yola dengeli bir ekilde devam edil-
mesini salayan sistem
AUS akll ulam sistemleri Elektronik teknolojisinin ulatrma sektrne uygulamas
AVCS automatic vehicle classification system Aralarn aks saylar, ykseklikleri ve
akslar aras mesafe gibi zelliklerini otomatik olarak belirlemeye yarayan elektrome-
kanik veya elektronik otomatik ara snflandrma sistemi
AVI automatic vehicle identification Otomatik ara tanlama
AWD all wheel drive Tm tekerleklerden tahrikli
BHP brake horsepower Fren beygir gc
BKM blge kontrol merkezi Otoyol cret toplama sistemlerinin ve trafik ynetim
sistemlerinin bal olduu blge mdrl veya belli bir otoyol kesimi bazndaki
merkez
BSEC Black Sea Economic Cooperation Karadeniz Ekonomik birlii (KE)
BSI British Standarts Institute ngiliz Standartlar Enstits
BSK bitml scak karm Agregas stlmak suretiyle hazrlanm bitml karm
CBR california bearing ratio Kaliforniya tama oran (%)
CCTV closed-circuit television Kameral grnt izleme sistemi
CEN European Committee for Standardization Avrupa Standart Komitesi

81 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

CMR convention marchandises routiers Eyalarn karayolundan uluslararas nakliyat
iin mukavele szlemesi
CNG compressed natural gas Sktrlm doalgaz
CORTE Confederation of Organisations in Road Transport Enforcement Karayolu Ta-
macl Uygulamalarndaki Kurumlar Konfederasyonu
CRDI common rail direct injection Tutuculu pskrtme veya ortak boru anlam-
na gelen, dizel motorlarda kullanlan bir yakt enjeksiyon sistemi
CTP cam takviyeli polyester Yolun dorultusunu ve kenarlarn gstermek zere, yol
kenarlarna belirli aralklarla yerletirilen eleman
CVT constantly variable transmission Deiken oranl anzman
CVVT continuously variable valve timing Srekli deiken subap zamanlama sistemi
BGT imento balayc granl temel
ED evresel etki deerlendirmesi
DC direct current Doru akm
DGM duru gr mesafesiSrclerin bir tehlikeyi fark edip durabilmeleri iin ge-
rekli mesafe
DI direct injection Dizel ve benzinli motorlarda direkt enjeksiyon
DIN Deutsches Institut fr Normung Alman Standartlar Enstits
DM deiken mesaj iareti Seyahat edenlere deien yol durumuna dair mesajlarn
gsterildii ba st mesaj gstergesi
DMS dynamic message sign Deiken mesaj iareti
DOHC double overhead camshaft stten ift kam mili
DSC dynamic stability control Drt tekerlein yola en gvenli ekilde basmasn sa-
layan sistem
DSP dynamic shift program anzman ayarlarn srcnn kullanm tarzna gre de-
itiren gelimi otomatik anzman
E ROAD European road Avrupa karayollar
EAS elektronik active steering n tekerleklerin ani direksiyon hareketleri sebebiyle
yol tutuu bozmasn engellemeye alan aktif direksiyon sistemi
EBD electronic braking distribution Fren gcnn drt tekerlekte eit olmasn sala-
yan hidrolik dalm destek sistemi
EBS electronic braking system Elektronik kontroll fren sistemi
ECAS electronically controlled air suspension Aracn yerden yksekliini azaltan ve
oaltan elektronik kontroll haval sspansiyon
ECO Economic Cooperation Organization Ekonomik birlii Tekilat
ECU electronic control unit Elektronik kontrol nitesi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 82

 KARAYOLU
terimleri

EDC electronic damping control Yol ve hz durumuna gre amortisrlerin elektronik

olarak ayarlanmas
EDY edeer dingil yk
EGR exhaust gas recirculation Egzoz gaz devridaimi
EN European Norm Avrupa standard
ERCA European Root Certification Authority Saysal takograf sistemi avrupa kk ser-
tifikasyon otoritesi
ESCAP Economic and Social Commission for Asia and Pacific Asya ve Pasifik Ekono-
mik ve Sosyal Komisyonu
ESP electronic stability program Elektronik denge program
ETC electronic toll collection Elektronik cret toplama
ETC electronic traction control Elektronik olarak eki kontrol (patinaj annda motor
gcn kontrol eden sistem)
ETRTO European Tyre and Rim Technical Organization Avrupa Lastik ve Jant Teknik
Organizasyonu
EU European Union Avrupa Birlii
F/O fiber/optic Fiber optik kablo/lif
FHWA Federal Highway Administration Ulusal Karayollar daresi (ABD)
FSI fuel straight injection Direkt benzin pskrtmesi
FUBDEK fiber optik kablo u denetim kabini Yol boyunca tesis edilen fiber optik
kablonun bal olduu u denetim kabini
FWD front wheel drive nden ekili
FWD falling weight deflectometer Den arlkl deflektometre
GEN generator Jeneratr
GIS geographic information system Corafi bilgi sistemi
GKM gie kontrol merkezi Otoyol cret toplama sistemlerinin gie sahas baznda
bal olduu merkez
GND ground Elektrik devrelerinde topraklama, asileme, zemin, toprak
GPS global positioning system Kresel konumlandrma sistemi
GSI geological strength index Jeolojik dayanm (mukavemet) endeksi
GSM global system for mobile communication Mobil haberleme iin kresel sistem
GT granler temel
HCV heavy commercial vehicle Ar ticari tat
HD heavy duty Ar hizmet
HDM-4 highway development&management software Yol gelitirme ve ynetim
program

83 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

HEEP highway engineering exchange program Yol mhendislii deiim program
HYTT hafif ykl ticari tat
I/P instrument panel Gsterge panosu
ID inside diameter ap
IGN ignition Ateleme
IMDG Kodu international maritime dangerous goods code Tehlikeli mallar uluslara-
ras denizcilik kodu
INJ injection Enjeksiyon, pskrtme
IR infrared Kzltesi
IRF International Road Federation Uluslararas Yol Federasyonu
IRI international roughness index Uluslararas yol yzey dzgnszl endeksi
IRU International Road Transport Union Uluslararas Karayolu Tamacl Birlii
ISO International Standards Organization Uluslararas Standartlar Organizasyonu
ITC United Nations Economic Commission for Europe Inland Transport Committee
Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Ulam Komitesi
ITF International Transport Forum Uluslararas Ulatrma Forumu
ITS intelligent transport systems Akll ulam sistemleri
IVSC Integrated vehicle speed control Entegre tat hz kontrol
DB ihlal deerlendirme birimi Gei creti ihlali yapan aralarn ilemlerinin yr-
tld merkez
JRC Joint Research Centre Avrupa Komisyonu Ortak Aratrma Merkezi
JTRC Joint Transport Research Centre Ortak Tamaclk Aratrma Merkezi
K K NO kontrol kesim numaras Her kontrol kesimin balad yere verilen numara
KBS kent bilgi sistemi Veri taban kent ile ilgili bilgiler olan corafi bilgi sistemi
KGS kartl gei sistemi Temassz kart kullanlarak otoyol gei cretinin topland
sistem
KB kart ilem birimi Nakit kartl gei sistemi kartlarnn sat ve kredi ykleme
nitesi
KK Kamu hale Kurumu
KTFMYEY Karayolu Tamaclk Faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eitimi Ynetmelii 03/09/
2004 tarih ve 25572 sayl Resm Gazetede yaymlanarak yrrle giren ynetmelik
KKGS Kart kredili kartl gei sistemi kart Kartl gei sisteminde kullanlan, kredi
kart veya banka hesab ile ilikilendirilmi kart
KTK Karayolu Tama Kanunu 19/07/2003 tarih ve 25173 sayl Resm Gazetede ya-
ymlanarak yrrle giren kanun

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 84

 KARAYOLU
terimleri

KT Karayolu Teknik artnamesi

KTY Karayolu Tama Ynetmelii 11/06/2009 tarih ve 27255 Resm Gazetede yaym-
lanarak yrrle giren ynetmelik
KYT kredi ykleme terminali Nakit kartl gei sistemi kartlarna bankalar tarafndan
para yklemede kullanlan el terminali
LCD liquid crystal display Sv kristal ekran
LCV light commercial vehicle Hafif ticari tat
LDT light duty truck Hafif hizmet kamyonu, kamyonet
LDV light duty vehicle Hafif hizmet tat
LED light emitting diode Ik yayan diyot
LH left hand Sol taraf
LHD left hand drive Soldan direksiyonlu
LPG liquefied petroleum gas Svlatrlm petrol gaz
LSD limited slip differential Snrl kaydrmal diferansiyel
M/T manual transmission Dz anzman
MPFI multiport fuel injection ok delikli yakt enjeksiyonu
MSFF miles since first fail lk arzadan bu yana gidilen mil
MYB Mesleki yeterlilik belgesi
MYE Mesleki yeterlilik eitimi
MYETBE Mesleki yeterlilik eitimi tamamlama belgesi
NATM new Austrian tunneling method Avusturya tarz yeni tnel ama yntemi
NATO-PBIST NATO - Planning Board for Inland Surface Transport NATO - Dahili
Sath Tamacl Planlama Kurulu
NATO- SCEPC NATO- Senior Civil Emergency Planning Committee NATO - Sivil Ola-
anst Hal Planlama Yksek Komitesi
NKGS Kart nakit kartl gei sistemi kart Kartl gei sisteminde kullanlan, zerine
para yklenebilir trden kart
NOTAM Notice to Airmen Havaclara Duyuru
O/D overdrive Ar hz veya hz am
OBD on board diagnosis Ara ii arza tehis sistemi
OD outside diameter D ap
ODY orta dzey ynetici
OECD Organization for Economic Cooperation and Development Ekonomik birlii
ve Kalknma Tekilat
OEM original equipment manufacturer Orijinal ekipman imalats

85 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

OG orta gerilim 1.000 volt ile 34.500 volt aras gerilim
OGS otomatik gei sistemi Ara ii elektronik nite kullanlarak otoyol gei creti-
nin topland sistem
OGT ortalama gnlk trafik Bir yoldan bir gnden ok bir yldan az olan bir zaman
sreci iinde geen toplam tat saysnn bu zaman sreci iindeki gn saysna b-
lnmesi ile bulunan trafik hacmi
OHC overhead camshaft stten kam mili
OHT otoyol hizmet tesisi Otoyollarda tiplerine gre deiik mesafelerde, aralar iin
akaryakt, bakm ve park alanlar ile src ve yolcular iin yeme, ime ve dinlenme
birimleri ile gezinti ve yaya yollarnn bulunduu tesis
OYTT orta ykl ticari tat
P/N part number Para numaras
P/S power steering Hidrolik direksiyon
PCA Portland Cement Association Portland imento Birlii
PCV positive crankcase ventilation Pozitif karter havalandrma
PIARC World Road Association (eski ad Permanent International Association of Road
Congress) Dnya Yol Birlii
PMB polimer modifiye bitm
PMT plentmiks temel
PPP public private partnership Kamu zel sektr ortakl
PTO power take-of G alma kutusu
QTY quantity Adet, miktar
RH right hand Sa taraf
RHD right hand drive Sadan direksiyonlu
RID regulations concerning the international carriage of dangerous goods by rail Tren
ile tehlikeli mallarn uluslararas tamaclna ilikin dzenlemeler
RMR rock mass rating Kaya ktle puanlamas
RPM revolutions per minute Dakikadaki devir says
RQD rock quality designation Kaya kalite gstergesi
RWD rearward Arka, arkada
RWIS road weather information system Yol hava koullar bilgi sistemi
SAE Society of Automotive Engineers Otomotiv Mhendisleri Birlii
SC 1 United Nations Economic Commission for Europe Working Party on Road Trans-
port Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Karayolu Tamacl alma
Grubu
SCR selective catalytic reduction Seimli katalitik indirgeme sistemi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 86

 KARAYOLU
terimleri

SEI Support to the European Integration AB entegrasyon srecinin desteklenmesi

faaliyetleri
SI International System of Units Uluslararas birimler sistemi
SK sathi kaplama Agrega ile bitml bir balaycdan oluan ince kaplama
SOHC single overhead camshaft stten tek kam mili
SRC Src belgesi
SRC1 Src belgesi 1 Uluslararas yolcu tamacl yapmak isteyenlerin sahip ol-
mas gereken mesleki yeterlilik belgesi
SRC2 Src belgesi 2 Yurt ii yolcu tamacl yapmak isteyenlerin sahip olmas
gereken mesleki yeterlilik belgesi
SRC3 Src belgesi 3 Uluslararas eya-kargo tamacl yapmak isteyenlerin sahip
olmas gereken mesleki yeterlilik belgesi
SRC4 Src belgesi 4 Yurt ii eya-kargo tamacl yapmak isteyenlerin sahip ol-
mas gereken mesleki yeterlilik belgesi
SRC5 Src belgesi 5 Tehlikeli madde tamacl yapmak isteyenlerin sahip olmas
gereken mesleki yeterlilik belgesi
TAD transit accompanying document Transit rejime tbi tutulan eyaya elik eden
ve beyanname bilgileri dorultusunda gmrk mevzuatna uygun olarak otomasyon
isteminden alnan belge.
TB Tat Belgesi
TC turbocharger Turboarjer, ar doldurucu
TMB Trkiye imento Mstahsilleri Birlii
TDI turbocharged direct injection Turboarj beslemeli direkt pskrtmeli (dizel mo-
torlar iin)
TEF tat edeerlik faktr
TEM Trans-European Motorway Trans-Avrupa Kuzey Gney Otoyolu
TEMSTAT Trans-European Motorway Statistics Trans-Avrupa Kuzey Gney Otoyolu
statistikleri
TEN-T Trans-European Transport Network Trans-Avrupa Ulatrma Alar
TFSI turbocharged fuel straight injection Turboarj beslemeli direkt benzin pskrt-
meli
TINA Transport Infrastructure Needs Assessment Ulatrma Altyap htya Deer-
lendirmesi
TIR Transports Internationaux Routiers Birlemi Milletler bnyesinde, 15 Ocak 1959
tarihinde Cenevrede imzalanan szleme
TK Tat Kart
TMA ta mastik asfalt

87 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

TMYB Tehlikeli Madde Tamacl Mesleki Yeterlilik Eitimi Yetki Belgesi
TR-A Digital Tachograph System Turkish Authority Saysal takograf sistemi trkiye
ulusal otoritesi
TR-A Policy Digital Tachograph System Turkish Authority Policy Saysal Takograf Sis-
temi Trkiye Gvenlik Politikas Belgesi
TR-CA Turkish Certification Authority Saysal Takograf Sistemi Trkiye Sertifikalan-
drma Otoritesi
TR-CP Turkish Card Personalizing Organization Saysal Takograf Sistemi
Trkiye Kart Kiiselletiricisi
TRACECA Transport Corridor Europa-Caucasus-Asia Avrupa-Kafkasya ve Asya Ko-
ridoru
TSE Trk Standartlar Enstits
TSI twincharged straight injection Turboarjer ve sperarjer beslemeli direkt enjek-
siyonlu motor
TURKAK Trk Akreditasyon Kurumu
TUTGA Trkiye Ulusal Temel GPS A Trkiye geneline dalm sabit GPS noktala-
rndan oluan bir a
TYS trafik ynetim sistemi Trafiin ynetimi amacyla yol boyunca tesis edilen haber-
leme, kontrol ve enformasyon sistemleri
UBAK Ulatrma Bakanlar Avrupa Konferans 1953te kurulan hkmetler aras bir
kurulu
U-Net Ulatrma Net Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl kara ulatrmas
otomasyon projesi
UN United Nations Birlemi Milletler
UN/ECE United Nations Economic Commission for Europe Birlemi Milletler Avrupa
Ekonomik Komisyonu (BM/AEK)
UNESCAP United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific
Birlemi Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu
DY st dzey ynetici
TS cret toplama sistemi Otoyollardan gei cretlerinin toplanmas iin kurulmu
olan sistem
VAC vacuum Vakum
VASIS Visual Approach Slope Indicator Systems Grerek Yaklama ni stikamet Gs-
tergesi
VATS vehicle anti-theft system Tat hrszlk nleme sistemi
VGT variable geometry turbocharger Deiken geometrili turboarjer
VICS vehicle information and communication system Ara bilgi ve haberleme sistemi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 88

 KARAYOLU
terimleri

VIN vehicle identification number Tat kimlik numaras

VPWR vehicle power Tat gc
VTEC variable-valve timing and electronic-lift control Deiken zamanlamal supap
kontrol sistemi
VTS variable traffic sign Deiken trafik iareti
VVT-i continuously variable intake valve timing Srekli deiken emme supab za-
manlamas
W/B wheelbase Dingiller aras mesafe
WDC Stations Weight and Dimension Control Stations Arlk ve Boyut Kontrol s-
tasyonlar
WIM weigh in motion Hareketli arlk lm cihaz
WMA warm mix asphalt Scak karm asfalt
WP. 15 The Working Party on the Transport of Dangerous Goods of the United Nati-
ons Economic Commission for Europe Birlemi Milletler Avrupa Ekonomik Komisyo-
nu Tehlikeli Mallarn Tanmas alma Grubu
YB yetki belgesi Karayolu Tama Ynetmelii kapsamnda bir faaliyette bulunacak
gerek ve tzel kiilere alma izni veren ve Bakanlka dzenlenen belge
YEMB Yola Elverililik Muayene Belgesi
YG yksek gerilim 34.500 volttan yksek gerilim
YD yap-ilet-devret Altyap yatrmlarnn finansmannda kullanlan bir metot
YKD yol kenar denetim istasyonu Aralarn denetimlerinin yapld sabit yapdaki
tesisler
YOGATT yllk ortalama gnlk ar tat trafii
YOGT yllk ortalama gnlk trafik
ZEV zero emission vehicle Sfr emisyonlu tat
ZTECH zero emission technology Sfr emisyon teknolojisi

89 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

DEMRYOLU
terimleri
AC pantograf

A aklk donanm / span equip-

ment
AC pantograf / AC pantograph Destekler aras kullanlan malzeme
Elektrikli demiryolu vastalarnda (iki direk aras kullanlan malzeme-
(eken aralarda) alternatif akm- ler).
l katener sisteminden AC elektrik
enerjisinin alnmas maksadyla kul-
lanlan ekipman.
AC katener sistemi / AC catenary
system
Alternatif akml katener sistemi.

aklk ortas / mid-span

ki destek orta noktas (eksen).

ak alan / open area

Gar, istasyon ve ambarlarda tama
amal ayrlm, st ak, zemini
toprak veya betonlanm ya da ta
ve ahap deme yaplm olan bo
sahalar.
ak alann kullanm protokol
/ open area usage protocol
Tama amal ak alanlarn kulla-
nlmas iin yaplan protokol.
aklk / span length
ki katener direi aras mesafe.
aderans / adherence, adhesion
Yapma.
aderans faktr / adherence
factor
Lokomotifin ardndaki yk kayma-
dan ekmesi yeteneini hesaplama-
ya yarayan katsaylardan biri.
adezyon faktr / adhesion factor
Lokomotifin ardndaki yk kayma-
dan ekmesi yeteneini hesaplama-
ya yarayan katsaylardan biri.
aerodinamik temas kuvveti /
aerodynamic contact force
Ak halindeki gazn temas ettii ci-
simler zerinde uygulad kuvvet
etkisi.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 92


ar vagon ve ara / heavy wagon
and vehicle
Daras ile iindeki ykn toplam 80
ton ve daha fazla olan eken ve eki-
len ara.
akm ekme kalitesi / quality of
current collection
Pantografn havai hattan ekmi
olduu elektrik akmnn kalitesini
belirleyen bir l.
aksam / accessory
Ksmlar.
aktarma arabas / transfer table
zerindeki ray penesine bir vagon
veya lokomotifin yerletirildii
araba.
akuple / coupled
Birbirine bal olan.
akupleman / coupling
Tren fren tesisat balant ekipman.
alaltma kuvveti, indirme kuv-
veti (pantograf) / lowering force
Ykseltilmi durumdaki pantograf-
lar alaltmak iin kullanlan kuv-
vet.
alfanmerik gstergeler / alpha-
numeric indicators
Asli sinyallerin yardmc iarlarn
veren gstergeler.
aliyman / line with good alignment
Kurp bulunmayan doru hat.
alc / consignee
Gnderici tarafndan gnderilen
dolu vagonu var istasyonunda tes-
lim alan ve tahliye eden gerek ve
tzel kii.
altyap / infrastructure
93
DEMRYOLU
terimleri
ankraj
Demiryolu aralarnn seyrinde ve
trafiin emniyetinde gerekli olan
btn demiryolu hatlar ve sabit te-
sisleri.
ambalaj / package
Demiryolu ile tanacak eya korun-
mas iin kullanlan malzemeler ve
kaplar.
ambar efi / warehouse chief
Mdrlklerin ve lojistik eflikle-
rinin bulunduu yerlerde mteri
ilikileri ve ykleme boaltma hiz-
metlerini yapan grevli.
amortisman / depreciation
Ypranma pay.
ana hat / main track
ana yol / main line
stasyonlar birbirine balayan ve
iki istasyon giri iaretleri arasnda
kalan yol ile istasyon ve saydinglere
sapmadan geilen yollar.
ana yol k sinyali / main line
exit signal
stasyona ait bir ana yol zerine -
k makaslarndan nce tesis edilen
yol boyu sinyali.
anahtarlama cihaz / switching
device
Elektrik devrelerini ap kapamaya
yarayan cihaz.
anklaman / interlocking
Sinyalizasyon sistemlerinin mantk
ve karar sistemi.
ankraj / anchor
Bir eyi kendisinin ardndaki daha
salam ve stabil bir yere gmme, sa-
bitleme ilemi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ankraj akl
ankraj akl / anchor span
Ankraj ile direk aras mesafe.
ankraj an / bell washer ancho-
rage
Ankraj yapmak iin kullanlan direk.
ankraj direi / anchor mast
Lente yaplm direk (katener ilet-
kenlerinin sonlandrld direk ).
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ankraj kuvveti / anchoring force
ankraj noktas / anchoring point
Ankrajn tesis edildii yer, nokta.
ankraj teli / anchoring wire
ankraj uzunluu / anchor length
anma gc / nominal power
Bir cihazn elektrik harcarken eke-
bilecei en byk g.
antifriz / anti-freeze
Don nleyici madde.
antiminman / mid-point anchor
Katener hattnn istenmeyen boyu-
na hareketini engellemek ve ayn
zamanda bir tel kopmas durumun-
da kateneri etap boyunun yarsnda
tutmak iin kullanlan sistem.
antivan / anti-wind device, wind
resisting tie
Sistemin ar rzgarlardan etkilei-
mini azaltp, iletkenin rzgardan do-
lay yatay hareketini snrlayan ask.
94

antivan teli / wind stay
Katener donanmn rzgara kar
salamlamak iin kullanlan tel.
apleti / wheel flat
Tekerlek yuvarlanma dairesinin
dzlemesi.
ara hz snr / vehicle speed limit
arayz / interface
Sistem ile kullanc arasnda iletii-
mi salayan yntem.
arza kayt defteri / fault log
ark / arc
Elektrik akmnn bir ynden diger
yne geii srasnda aa kan k-
vlcm.
armut hatt / loop line
Genellikle byk garlarda bulunan
ve dn ilerinin saland yol
hatt.
asenkron motor / asynchronous
engine
Alternatif akmla alan bir tip mo-
tor.
asli sinyaller / fundamental signals
Tren trafii veya manevralar yne-
ten yol boyu sinyalleri.
aa tutma kuvveti / holding
down force
Pantografn inik tutulmas iin ge-
rekli kuvvet.
95
DEMRYOLU
terimleri
azami yk
anma direnci / wear resistance
Anmaya kar dayanm.
ATC sistemi / automatic train con-
trol system
Otomatik sinyalizasyon alglaycl
tren kontrol sistemi.
ATS sistemi / automatic train stop
system
Tren dizisini veya tren setini sren
makinistin demiryolu hattndaki
sinyal klarna uymamas duru-
munda komple tren dizisini veya
tren setini otomatik olarak durdu-
ran sistem.
avanproje / preliminary design
(draft)
n tasar.
ayakl kprl vin / gantry
crane
ster sabit ayaklar, isterse sabit hat-
larda lastik tekerlekler stnde ile-
yen ksmen snrl manevral ayak-
lar zerinde monte edilmi yatay bir
kprden ibaret asl vin.
aydnlatma kulesi / lighting mast,
lighting pylon
Aydnlatma direi.
ayrma-blme duvarlar / parti-
tion walls
Kapal tipte vagonlarn iinde bu-
lunan eyann emniyete alnmasn
salayan blmler.
ayrma yolu / marshalling track
Manevra yolu.
azami fren eimi / maximum
braking gradient
Tren dizisine veya tren setine acil
durum dnda uygulanabilecek en
fazla fren miktar.
azami yk / load limit
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
baga
B
baga / busing, thimble, insert
Bur.
bagaj kondktr / baggage man
Trende bagaj ilemi yapan grevli.
bagaj servisi / baggage service
bamsz otomatik germe / inde-
pendent automatic tensioning
Tellerin ayr ayr otomatik germe ci-
hazyla ankre edilmesi.
balant ubuu / connection rod
Pistonu krank miline balayan ubuk.
balant malzemeleri / track
fastenings
Cvata, somun vb. malzemeler.
bakm periyodu, bakm sresi /
maintenance cycle
Bakm takvimi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
balast / track ballast
Ta kr.
balast alt tabakas / underlayer
of ballast
balast bozulmas / ballast spoil
Balast kayb, balast at.
balast derinlii / ballast depth
balast eleme / ballast cleaning,
sifting of the ballast
Balastn, balast eleme makinesi ile
eleklerden geirilerek 3 ila 6 cm ap
aralndaki malzeme haricindeki
dier unsurlarn atlmas, 3 ila 6 cm
ap aralndaki malzemenin tek-
rar yola serilmesi ii.
balast eleme makinesi / ballast
tamper, tamping machine
3 ila 6 cm ap aralndaki malzeme
haricindeki dier unsurlar hattan
uzaklatran, 3 ila 6 cm ap aral-
ndaki malzemenin tekrar yola se-
rilmesini salayan makine.
balast eleme ve kazma maki-
nesi / ballast-scarifier and screening
machine
96

Yolun kotunun daha aaya alnma-
s iin de kullanlan ve bu ilemi ba-
lastn altndaki tabakay kazyarak
salayan makine.
balast enkesiti / ballast profile
Demiryollarnda yol platformunun
yzeyinden ray st seviyesine kadar
olan hattn enkesiti ierisinde yer
alan balasta ait enkesit (balast ka-
lnl 30 cmdir).
balast figre sahas / ballast
storage site
Balastn ocakta retildikten sonra
ve demiryolu hattna serilmeden
nce stokland saha.
balast reglatr / ballast regulator
Demiryolu hattna serili balast
olmas gereken enkesite getiren
makine.
balast serme / ballasting, laying
the ballast
Yeni yolda balastn hatta verilmesi.
balast taban / base of ballast
Balastn platform ile birletii yer.
balast takviye makinesi / track
re-ballasting machine
Mevcut yollarda eksilen balastn de-
miryolu hattna ilavesini salayan
alttan oluklu balast vagonu.
97
DEMRYOLU
terimleri
balast yenileme
balast takviyesi / re-ballasting
Mevcut yolda eksilen balastn ilave
edilmesi.
balast tama arac / ballast hop-
per, ballast car
Balast tamasnn yapld alttan
oluklu balast vagonlar.
balast temizlemesi / clearing
ballast
lk retim esnasnda ve ihtiya du-
yulursa figre sahasnda hatta se-
rilmeden nce (fazla tozlanma ve a-
murlama olmas halinde) balastn
ykanmas ilemi.
balast treni / ballast train
Balastn tanmas iin uygun va-
gonlarla tekil edilen i treni.
balast tutucu / ballast retainer,
ballast curb
Platformun dar olduu ve dolgu ze-
rinde yer ald durumlarda balastn
platform zerinden kaymasn nle-
mek zere yaplan koruyucu duvar.
balastla salanan yol elastiki-
yeti / elasticity of the ballast, resili-
ence of the ballast
Balastn traversten gelen yk plat-
forma aktarmas ile oluan elastiki-
yet.
balast yata / ballast stool, ballast
bed, ballast pit
Balast serilme alan.
balast yayc / ballast spreader
Balastn demiryoluna denmesini
salayan makine.
balast yenileme / renewal of the
ballast
Balastn elenmesi, elendikten sonra
uygun byklkteki balastn tek-
rar yola serilmesi, eksik balastn
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
balast nitesi
ilave edilmesi ve reglatr makine- bariyer / barrier
si yardmyla hatta serili balastn Hemzemin geitlerde alr-kapanr
enkesitine getirilmesi ilemlerinin dzenek.
toplam.
bariyer bekisi / crossing keeper
balast nitesi / ballast component, Hemzemin geitlerde bariyeri ap
ballast element kapayan grevli.
Balast elemesi yapan makinelerin
bariyerli hemzemin geit / level
bir blm.
crossing with barriers
balastl yol / ballasted track Her iki ynde bariyerler ile koruma
balastsz yol / rigid track, ballast- altna alnm kontroll hemzemin
less track geitler.
Balast denmemi yol, rijit yol. bas montaj / push-off
baliz / balise letkenin hat ekseninden direin
Manyetik iletim teknolojisini kulla- aksi istikametinde olduu montaj
narak tren hareketi iin gerekli bil- tr.
gileri tren st sistemlere ileten yol
boyu ekipman.
bandaj / tyre
Tekerlek kasna.
bandajl tekerlek / tyred wheel
Kasnakl tekerlek.
banliy abonman kart / subur-
ban subscription card
Satld banliy blgesindeki yolcu-
lara belirli bir sre ierisinde gnlk
seyahat hakk tanyan kart.
banliy hatt / suburban line
ehir evresi hatt.
basit makas / single turnout, turn-
out, ordinary points
Bir yoldan dier bir yola geii sa-
layan makas.
basit makas blm / turnout
sector
basit makas durumu / turnout
position
Basit makasn yn.
basit makas yarap / turnout
barnma yolu / passing track radius
stasyon ve saydinglerde ana yolun Makasn bal olduu yollardan sa-
dnda kalan sapmal yollar. pan yolun yarap.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 98


baskl kpr / bascule bridge
Klapeli kpr.
balang istasyonu (direkt
balant) / direct connection
Direkt balant istasyonu.
balk / cylinder head
Dizel motor silindir bal.
bamakinist / head driver
Kdemli makinist.
barepartitr / chief distribution
board
Yk dairesi ve yk servis mdrlk-
lerinde, yk tamalar ile ilgili ola-
rak vagon ve tren planlamas ileri
yapan grevli.
batk yol / sunken track
km yol.
bedpleyt / bed plate
Taban plakas.
beki / watchman
bekili bariyer / manually control-
led barrier
Elle kontrol edilen bariyer dzenei.
bekili hemzemin geit / manned
level crossing
Beki grevlendirilmi hemzemin
geit.
bekili mekanik bariyer / man-
ned mechanical gate
Beki grevlendirilen mekanik ba-
riyer.
bekisiz hemzemin geit / un-
manned level crossing
Beki bulunmayan hemzemin geit.
bekleme hatt / holding track
stasyonlarda hatt- cari denilen ana
hatlara makaslarla bal barnma
99
DEMRYOLU
terimleri
blok
yollar ve ykleme rampalarnda
kr yol denilen, bir tarafta giri k
yaplan yollar iin kullanlan ifade.
bekletilmekte olan vagonlar
iin toplama hatt / recessing si-
ding
ekme hatt.
besleme hatt / feeder line
Elektriksel besleme yapmak iin
kullanlan hat, fider hatt.
beton bloklu yol / concrete slab
track
Balastsz yol.
beton deme / concrete slab
beton travers / concrete sleeper
Demiryollarnda kullanlan ve ieri-
sinde gergi elikleri kullanlan beto-
narme bir imalat.
bildirim / notification
Yol boyu sinyalleri tarafndan veri-
len, tren trafiinin sevk ve idaresine
ynelik renkli ihbar.
bileik katener donanm / com-
pound catenary equipment
bilet / ticket
Yolcu seyahat belgesi.
bilet brosu / booking office
bilet kontrolr / platform ticket
controller
Garda bilet kontrol ilemlerini yeri-
ne getiren grevli.
birletirme ucu / nose easement
blok / block, signal block
TS ve DRS sisteminin uyguland
blgelerde, ayn anda iinde tren,
lokomotif, makina ve tren gibi ilem
gren bir tek demiryolu aracnn
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
blok yk treni
bulunmasna izin verilen ve bu ara
seyirlerinin sinyal bildirileri ile ida-
re edildii, snrlar kumandal veya
otomatik sinyallerle belirlenmi yol
kesimi.
blok yk treni / block train, unit
train
ktan vara kadar manevraya
tbi tutulmadan giden yk treni.
bloklu yol (hat) / block track,
block line
ktan vara kadar manevraya
tbi tutulmadan giden hat.
blover / blower
Elektrik motorlarn soutmak iin
veya dizel motorun yanma odasna
hava salayan frc.
bobo / Bo-Bo
Drt dingilli iki bojili, her dingili
tahrikli lokomotif.
boden / flange
Tekerlek seti.
boji / bogie
Cer arac yry takm.
bonding / bonding
ki para arasndaki elektriksel ir-
tibat.
bo konteyner mobil vinci /
empty container forklift
8-12 ton kapasiteli bo konteyner el-
leleyen vin.
bo vagonlar toplama hatt /
empties siding
boaltma hatt / unloading track
Rampalarda ykleme ve boaltma
ileri iin yaplan ve genellikle kr
yol olarak ina edilen yollar.
boylama bariyer / longitudinal
barrier
Kesintisiz bariyer.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
boyuna makas kiri / longitudinal
truss
Boyuna kafes kiri.
bozuk balast / foul ballast
braga / braga
Dingil atal irtibat paras.
buatagres / grease box, axle box
Aks balarnda yer alan rulman mu-
hafazas.
buluma / meeting of trains
Tek hatlarda ayr veya aksi ynler-
den gelen trenlerin bir istasyon veya
saydingde birbirleri ile karlama-
lar.
buster transformatr, buster
trafo / booster transformer
Katener besleme sistemlerinde top-
raktaki akmlar geri dn iletkeni-
ne eken transformatr.
buz zc / de-icer, defroster
Buzlanma giderici.
byk yarapl kurp / curve of
wide radius, large-radius curve
Geni kurp, yumuak viraj
bz / pipe-culvert
Boru tipi menfez.
C
cer / traction
ekme.
cer dairesi / traction department
Lokomotif, tren seti, tren dizisi ve
vagonlarn bakm onarm ve ile-
tilmesi iin yolcu ve yk dairesi ih-
tiyalarn organize eden ve temin
eden daire.
100

cer kancas / draw-bar, traction
draw hook
cer kancas ekme mili / shackle
draw bar
cer motoru / traction motor
eken ara aks tahrik elektrik mo-
toru.
cer tertibat ta kavramas /
draw bar sleeve joint
Kanca mili ile cer ubuu arasndaki
kavrama cvatas.
co co / Co-Co
Alt dingilli iki bojili, her dingili tah-
rikli lokomotif.
cruf / cinder
Tortu.
akl / gravel
alan pantograf / working
pantograph
Aktif haldeki yani akm eken pan-
tograf; pantograf bakm almas.
alan ray / running rail
Seyrsefere ak olan, iletmeye ak
olan yol.
alan taraf / running face, run-
ning edge
yz, alan yz.
alma aral / operating range
Aracn alabildii en dk ve en
yksek deerler aras.
alma scakl / working tem-
perature
Aracn alabildii en dk ve en
101
DEMRYOLU
terimleri
korumas
yksek scaklk dereceleri.
arpma gerilmesi / impact stress
Darbe gerilmesi.
arpma koruna / impact protec-
tion
Darbe koruna.
atlak travers / split sleeper
atma gbek / built-up crossing
Bileik gbek.
atma mterek gbek / built-up
common crossing
eken ara / tractive stock
Demiryolu zerinde kendi gleri ile
hareket etme yetenei olan her trl
ara.
eken ara mevcudu / number of
tractive stock
eki montaj / pull-off
letkenin hat ekseninden direk isti-
kametinde olduu montaj tr.
ekileme / hammering
Dvme.
ekilen ara / hauled stock
Her trl yk ve yolcu tamasnda
kullanlan vagonlar.
ekilen ara mevcudu / number
of hauled stock
ekilen ara park / wagon fleet
Vagon park.
ekme kpr / drawbridge
elik kiri / metal girder, metal
beam
Metal kiri, putrel.
elik makas traversi / switch
points on steel sleeper
korumas / avalanche protecti-
on, avalanche shed
Heyelan siperi, siperi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
k istasyonu

k istasyonu / departure station

Tamann balad iyeri.
k ray / trailing rail
Terk edilen ray.
k sinyali / baffle reflection
k ekosu.
ift balant / double junction
ift hat / double track
ift kollu pantograf / double-arm
pantograph
ki kollu (akm toplayan balk) ok hatl yol / multiple-track line
pantograf. ift hatl, hatl, drt hatl yollar
ift konsol hobanl takml di- ifade eden terim.
rek / mast with twin cantilevers oklu dizel nite / multiple diesel unit
ki adet konsol-hoban takm tayan Lokomotif+vagon dizisi dnda, g-
direk. cn dizel motordan temin eden, her
iki tarafa hareket eden tren dizisi.
oklu elektrikli nite / multiple
electrical unit
Lokomotif+vagon dizisi dnda, g-
cn demiryolu hatt boyunca st
tarafta ekilen katener (elektrik
hatt) hattndan salayan, her iki ta-
rafa hareket eden tren dizisi.

ift kumandal makas / dual

control switch
ift tarafl bileik makas / two-
way switch
ift tarafl alan hat / two-way
D
working track DC pantograf / DC pantograph
ift traversli conta / double slee- Elektrikli demiryolu vastalarnda
per joint (eken aralarda) doru akml ka-
ift yarm bariyer / double half- tener sisteminden DC elektrik ener-
barrier jisinin alnmas maksadyla kullan-
lan ekipman.
ift ynl baklava gbek / switch
diamond dairesel (sargsal) dner hat /
iftli seyir telleri / twin contact winding line
wires Ylan hat.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 102


dar yarapl da yolu (gzer-
gh) / spiral mountain route
Spiral da yolu.
davarkovan / cowcathcer
Lokomotifin nnde bulunan, ray-
lardaki herhangi bir objeyi savu-
turmaya yarayan blm.
dayanak duvar / retaining wall
dayankllk / endurance
demir kpr / steel bridge
demir travers / steel sleeper
zerine raylarn yerletirildii, yere
enine konulmu demir paralarn
herbiri.
demiryolcu / railroader, railway
worker
Trenle ilgili ite alan.
demiryolu hatt / rail line
Kilometrenin sfr alnd (balan-
g noktas) istasyon veya gar ile ki-
lometrenin sonland istasyon veya
gar arasndaki demiryolu.
demiryolu istimlak snr / line-
side expropriation range
103
DEMRYOLU
terimleri
deray
Demiryolu kamulatrma snr.
demiryolu kprs / railway
bridge
Demiryolunun stten getii kp-
rler.
demiryolu ebekesi / railway
network
Demiryolu a.
denge arl / balance weight
Otomatik gergi cihaznda kullanlan
arlk.
deniz konteyneri / sea container
Yukar kaldrlarak blmeli gemi ii-
ne istiflenen yeterince salam kon-
teyner.
depo / storage, shed
Yklenicilerin kendilerine ait veya
yaplan szlemeler gerei kullanm
hakkna sahip olduklar depolama
hizmetlerinin yapld tesis.
depo efi / shed superintendent
depozito / deposit
Mteriler tarafndan talep edilen
vagon siparilerinde alnan cret.
deray / derailment
Raydan kma.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
deray limiti
deray limiti / derailment limit
Demiryolu aracnn devrilmeden
gidebilecei kabul edilen en yksek
hz.
deraya kar gvenlik / safety
measures against derailment
Raydan kmaya kar gvenlik.
deraymandan korunma / derail-
ment protection
Raydan kmaya kar korunma.
destek / prop, stanchion, shore
Payanda.
destekleme / shoring
Payandalama.
detayl profil / detailed profile
Ayrntl kesit.
devaml frenleme / sustained
braking
devre kesici / circuit breaker
Elektriksel kesme yapmaya yarayan
cihaz.
dezeksman (eksen kakl) /
stagger
Seyir telinin yol ekseninden yatay
olarak karlmas.
Pantografn anan eritlerinin
ayn yerden anmasn nlemek
iin, kontak telinin birbirini izleyen
katener ask noktalarnda yol ekse-
ninin zt taraflarna yer deiimi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dezeksman sprme boyu /
length of stagger sweep
Dezeksman deerlerine gre pan-
tograf tipi.
dier ahslar / third parties
Mlkiyet, kiralama ve sair hukuki
sebeplerle eken/ekilen demiryo-
lu aralarn elinde bulunduran ve
TCDD ile i yapan yerli/yabanc ger-
ek veya tzel kiiler.
dier ahslara ait trenler /
trains belonging to third parties,
trains owned by third parties
TCDD dnda kalan yerli ve yaban-
c, gerek ve tzel kiilerle yabanc
demiryolu kurulular ve bu kuru-
lularn bal ortaklklarna ait yk
trenleri.
dier yollar / other lines
Ana yol ve barnma yollar dnda
manevra, ykleme, boaltma ve ben-
zeri hizmetler iin ayrlm yollar.
dinamik fren / dynamic brake
Lokomotiflerde fren esnasnda ek
elektrik reterek sisteme datan
mekanizma.
dinamik kalkm / dynamic uplift
Pantograf geii srasnda kontak teli
yksekliindeki deiim miktar.
dinamik seyir teli konumu /
dynamic contact wire position
Tren ekerken hareket eden seyir
teli konumu.
104

dinamik temas kuvveti / dynam-
ic contact force
Tren ekerken etkiyen temas kuv-
veti.
dingil / axle
Tekerlek aks.
dingil arl / axle weight
Demiryolu hatlarnda vagonlarda
dingil bana gelecek arlk.
dingil basnc / axle pressure
Demiryolu hatlarnda vagonlarda
dingil bana gelecek basn miktar.
dingil atal / axle guard
Dingil balarnda bulunan rulman
kutularnn bulunduu ksm.
dingil ekartman / axle gauge
Dingil akl.
dingil-ekartman deiim nok-
tas / axle-gauge changeover point
Ray aklnn deitii noktalarda lecei ideal sre.
dingil ekartman deiiklii iin tes-
pit edilen mevkiler.
dingil sayc / axle counter
Belirli bir hat kesimindeki tren mev-
cudiyet ve gaybubetinin tespiti iin
kullanlan ekipman.
dingil yk / axle load
Demiryolu hatlarnda vagonlarda
dingil bana gelecek yk miktar.
direk / pole, post, pillar, pylon, mast
Kazk, stun, destek, payanda.
dirsek ray / joggled rail
Eri ray.
disjonktr / vacum circuit breaker
Vakumlu devre kesici.
dispeer / dispatcher, traffic con-
troller
Sevkeder.
105
DEMRYOLU
terimleri
dolgunun evi
dizel-elektrik lokomotif / diesel-
electric locomotive
Dizel motordan ald dnme mo-
mentini elektrik aksam vastasyla
tekerlere ileterek hareket salayan
lokomotif.
dizel-hidrolik lokomotif / diesel-
hydraulic locomotive
Dizel motordan ald dnme mo-
mentini hidrolik aksam vastasyla
tekerlere ileterek hareket salayan
lokomotif.
dizi tekili / set composition
Katar oluturma.
dizi yapma istasyonu / marshal-
ling depot, sorting station
Dizi tekili istasyonu.
doal seyir sresi / natural du-
ration
Bir trenin iki istasyon veya sayding
arasn normal koullarda katedebi-
dorudan balama / direct
fastening
Balamada kullanlan malzemenin
bir ucunun eyaya, dier ucunun va-
gona balanmas.
dokunmasz kart / contactless
card
Otomatik cret toplama sisteminde
turnike geilerinde kullanlan (te-
massz) elektronik entegre devreli
kart.
dolayl balama / indirect faste-
ning
Balamada kullanlan malzemenin
eyann stnden geirilerek her iki
ucunun vagona balanmas.
dolgu yapma / embanking, filling up
dolgunun evi / slope of embank-
ment
Dolgunun eilimi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dolu gvdeli kiri
dolu gvdeli kiri / plate girder,
web plate girder
Korniyer ve levhalardan oluturulan
yapma kiri.
dolu konteyner mobil vinci /
reach stacker
40 ton kapasiteli dolu konteyner el-
leleyen vin.
dkme eya / bulk
Vagonlara toplu olarak yklenen
akl, kmr gibi kk paral e-
yalar.
dndrme / slewing
Ripaj.
dn akm / return current
Dn iletkeninden, raylardan ve
topraktan trafo merkezine geri d-
nen akm.
dn iletkeni / return wire
Dn akmn tayan iletken.
drt hatl yol / four-track line
Drt yolu bulunan, genellikle byk-
ehirlerde banliy mntkalarndaki
yollar.
dk contalarn tamiri / rectifi-
cation of low joints
Dk contalarn slah.
dz hat / sraight track, tangent
track, level line, level track, plain line
dz kap / lattice barrier, gate
barrier
Dz bariyer.
dzgn profilli hat / line with
good profile
dzgn profilli olmayan hat /
line with uneven profile
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
E
ebat / size
Boyutlar.
egzoz strou / exhaust stroke
Drt zamanl motorda silindirde ya-
nan karmn dar atld aama.
eim / slope, incline, gradient
eim deiimi / gradient change,
eim kuvveti / gradient force
Rampa kuvveti.
eim oran / gradient ratio
eri eksenli hat / curved track
Kurptaki hat.
ekartman / gauge
Ray akl.
ekartman ayarlama arac /
gauge-setting device
Ray akl ayarlama arac.
ekartman bozukluu / encroach-
ment on the clearance gauge
ki ray arasndaki mesafe 1435
mmnin altna dmesi.
ekartman ubuu / cross-tie,
gauge-bar, assister bar
ki ray arasndaki mesafeyi lmeye
yarayan madeni cetvel.
ekartman daralmas / tightening
of the gauge
ki ray arasndaki mesafenin 1435
mmnin altna dmesi.
ekartman deitirme istasyonu
/ change-of-gauge station
Ekartman standartlar farkl lke-
lerden gelen vagonlarn yryen ak-
samnn ayarland (deitirildii)
istasyonlar.
ekartman genilemesi / gauge
spread
106

ki ray arasndaki mesafenin 1435
mmnin stne kmas.
ekartman ler / gauge measure,
gauge rule
ki ray arasndaki mesafeyi len
makine.
ekartman tanzimi / regauging,
gauge adjustment, rectification of
track gauge
ki ray arasndaki mesafenin stan-
dartlar dna kmas halinde yola
bakm, onarm yaplmak suretiyle
ekartman akl standardna geti-
rilmesi ii.
ekipman / overlap
Katener hattnn sreklilii asn-
dan etaplarn sonunda oluturulan
birden fazla aklkla etaplarn bir-
biriyle elektriksel olarak irtibatn
salayan blge.
ekipman blge / overlap span
ki bamsz katener iletkenin me-
kanik ve elektriksel olarak birleti-
rildii yer.
107
DEMRYOLU
terimleri
emici tabaka
el buraj makinesi / vibrating
compactor
Titreimli sktrc.
el freni / hand brake
Elle kontrol edilebilen, her lokomotif
ve vagonda bulunan fren.
el kumandal makas kolu / hand-
operated switch lever
Bazlarnn u ksmnda top eklinde
arl da olan makas kolunun insan
gc ile kumanda edilerek almas.
elastik krampon / elastic spike
Elastik gergi kskac.
elektrifikasyon gabari ayar
(tashihi) / electrification gauge
adjustment
Elektrifikasyon gabarisine uygun
ayarlama yaplmas.
elektrik blok snr / electric
block boundary
Ray hatt blok elektrifikasyon snr.
elektrikli demiryolu / electric
railway
Cer enerjisinin elektrikli hatlardan
saland demiryolu.
elektrikli hat / electrified track
Cer enerjisinin elektrikli hatlardan
saland demiryolu hatt.
elektriksel aklk / electrical
clearance
Elektriksel gvenlik asndan ol-
mas gereken mesafe.
eleme / screening
elenmi balast / screened ballast
elleleme / handling
Ykleme-boaltma.
emici tabaka / absorbing layer
zolasyon tabakas.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
emniyet blgesi (tama blgesi)
emniyet blgesi (tama blgesi)
/ overlap
Tanml bir hzda hareket eden bir
trenin dur bildirimi veren bir sinya-
lin nnde duramamas durumun-
da, duruncaya kadar geecek zaman
zarfnda katedecei mesafe.
emniyet vagonu / safety wagon
Demiryolu ile eya tamaclnda
trafik ve iletme gvenliinin sa-
lanmas iin kullanlan yk vagonu.
emniyet yolu / safety line
Trenlerin emniyeti iin ayrlm yol.
emplantasyon / implantation
Direk ekseni ile hat ekseni arasnda-
ki mesafe.
entegre bakm / comprehensive
way and works maintenance
Kapsaml olarak gerekletirilen b-
tnlemi bakm etkinlikleri.
envanter / inventory
en az seyir sresi / minimum
duration
Bir trenin iki istasyon veya sayding
arasn gidebilecei en ksa sre.
en yksek hz / maximum speed
Bir trenin iki istasyon veya sayding
veyahut kilometre arasndaki izin
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
verilen en fazla hz.
esnek malzeme / flexible material
Birden fazla vagona yklenen ve
tama srasnda yolun eklini alan
malzemeler.
esneme hatt / spring line
zengi seviyesi.
etap boyu / tension length
Katenerde iki sabit ankraj noktas
arasndaki bir ankraj noktas ile bir
otomatik gergi cihaz ya da iki oto-
matik gergi cihaz arasndaki mesafe.
ezilme / lip, burr, crushing
apak prz.
F
fabrika veya atlye demiryolu /
factory railway
Demiryolu aralarnn bakm, ona-
rm ve revizyonlarn yapmak zere
tehiz edilmi fabrikalar veya bakm
atlyeleri.
fer etme / laying
Serme.
flamal sinyal / wig-wag signal
Krmz ve yeil bayrakl sinyal.
flarl geit / automatic open
crossing with flasher
Otomatik geit.
flarl hemzemin geit / auto-
motic level crossing with flasher
Otomatik hemzemin geit.
formen / foreman
verence iilerin bana getirilmi;
denetim, ynetim grevi verilmi
yetkili, ustaba.
108

forsmajr / force majeure
Ortaya kmas demiryolu kuruluu-
nun elinde olmayan zorlayc durum,
mcbir sebeb.
fortrafik / heavy traffic
Youn trafik.
fy / leaf
izelge.
fren kumu (frenleme kumu) /
sand-drag
Demiryolunda daha iyi fren yapabil-
mek iin kullanlan kum.
fren prjr / brake purge valve,
bleed valve
Fren zme valfi (sistemdeki havay
boaltan valf).
fren tertibat / brake gear
Fren sistemini oluturan elemanlar.
frigorifik / frigorific
Soutmal veya souk haval.
furgon vagonu / luggage coach
Bagaj vagonu, yk vagonu.
G
gabari / gauge
l snr. gei hakk / right of way
gabari ayar / gauge adjustment
Gabari tashihi.
gabyoni / lattice, wire screen
Tel kafes.
gar / railway station
Demiryoluyla yolculuk edenlerin
ihtiyalarnn geni lde karlan- boyundaki ray.
d byk tren istasyonu.
109
DEMRYOLU
terimleri
gei ray
gar mdr / station manager
gardfren / brakeman
Tren sonundaki vagonda seyahat
eden frenci.
garguy / drainage ditch
Kpr ve menfezlerde drenaj aparat.
gaz/hidrolik gerdirmeli / gas/
hydraulic tensioning
Hattn arlk ile deil hidrolik veya
gazla gerdirilmesi.
geici (muvakkat) tek hat / tem-
porary single track
Mevcut demiryolunun almalar
nedeniyle deplase edilmesi gerekti-
inde ina edilen geici iletme hatt.
geici blok stun / temporary
block post
geirimsizlik / impermeability
Szdrmazlk.
gei hz / transition velocity
Ray deitirme esnasnda llen hz.
gei ray / profile transition rail
39.520 kg/m, 49.430 kg/m ve
60.240 kg/mlik raylarn birbirleri-
ne balantsn salamak zere zel
olarak imal edilen yaklak 12 m
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
geit
geit / crossing
Hemzemin geitlerin ksa ad.
geit bariyeri motoru / crossing-
barrier engine
Hemzemin geitlerde bariyerleri
kaldrp indirmeye gerekli gc sa-
layan motorlar.
geit beki kulbesi / crossing-
keepers house
geit bekisi / crossing keeper
geli hatt / arrival track, arrival
line, arrival siding, reception track
genel antrepo / general warehouse
Mterilerin eyasnn konulduu
ve kullanabilecei yer.
genleme / dilation, expansion
genleme contas / expansion joint
genleme demiri / expansion iron
gerdirme kuvveti / tensile force
letkenleri gerdirmek iin kullanlan
gerdirme kuvveti.
gergi ubuu / stretcher bar
Vagon asisinde destek iin kullan-
lan ubuk.
geri dn iletkeni / return con-
ductor
Cer geri dn akm iin amalanan
yolu oluturan devrenin bir blm-
n kapsayan ve geri dn akmn
trafo merkezlerine balayan iletken.
gevek ke / loose heel, spring
tongue
Esnek dil.
gidi gelili hat / reversible line,
contraflow track
ift ynl yol.
gidi peronu / departure platform
giri hatt / entry track
giri hol / entrance hall
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
giri ray / facing rail
Binilen ray.
giri sinyali / entrance signal
stasyon giriindeki makas kesimin-
den nce tesis edilen sinyal.
giri yolu / entrance line
stasyon veya saydinglerde trenle-
rin girii iin serbest braklm, -
k sinyali veya limit iareti ile son
bulan yol.
gie memuru / booking clerk
Bilet satan grevli.
gk / overbreak, collapse of tunnel
km, kaym toprak; knt,
yknt.
gmlek / liner
Silindir gmlei.
gmme / embedding
ine yerletirme.
gnderici / consignor
TCDD dnda mal gnderen yerli ve
yabanc gerek ve tzel kiiler.
grev bileti / privilege ticket
Grevli kiilere verilen bilet.
grev cetveli / duty roster
Grev izelgesi.
gr mesafesi / sight distance
grafik / diagram
Trenlerin istasyonlardan kalk ve
varn gsteren orer grafii.
gnlk bakm / daily maintenance
gzergh / route
Tren hareketi iin anklaman tara-
fndan emniyete ve kilitlemeye al-
nan belirli bir hat kesimi.
gzergh etd / route study
110

gzergh istikafnn yaplmas speed
/ route reconnoitering
Gzergh tetkiki.
gzergh kesimi / route section
Gzerghn biti noktas.
gzergh maliyeti / route cost
Proje yapm maliyeti.
H Kilometrenin sfr alnd istasyon
hamule / freight
Yk.
hangar / depot
Byk depo.
hasar / damage
Zarar.
hat / line, track
Yol.
hat aklnn daraltlmas / hattn ekseninden kaymas /
tightening of the gauge
Ekartman daraltlmas.
hat aral / interval
Hat akl.
hat deitirme / track change
Trenin makastan geerek dier yola
girmesi.
hat eimi / cant, inclination of the
track
hat iisi / trackman
hat kesimesi / crossing of tracks
hat kontrol / patrolling
hat koruma yaps / track-protect-
ing structure
hat livre hz / permissible line
111
DEMRYOLU
terimleri
hattn tashihi
zin verilen hat hz.
hat zellikleri / line characteristics
Yolun hangi ylda, ne tip malzeme
kullanlarak ina edildii, hattn ha-
lihazrdaki durumu, geometrik zel-
likleri gibi nitelikleri.
hat tamirat / track repair
Yolda yaplan her trl bakm, ona-
rm almas.
hat uzunluu / track length, line
mileage
veya gar ile kilometrenin sonland
istasyon veya gar arasndaki demir-
yolu uzunluu.
hatt- cari / main line
Makaslarn doru olarak tanzim
edildii istasyonlar aras uzanp gi-
den yollar.
hattn dresaj / lining of the track
Demiryolu hattnn denmesi.
disalignment of the track
Yolun aplikasyonu yapldktan son-
ra olmas gereken hat eksenine gre
yolda saa sola kaymalar olumas.
hattn eksenine getirilmesi /
realignment of the track
Yolun aplikasyonu yapldktan son-
ra olmas gereken hat eksenine gre
yolda saa sola kaymalar varsa bu-
nun giderilmesi ve yolun olmas ge-
reken yerine getirilmesi.
hattn kazklarla iaretlenmesi
/ pegging out, staking a line
Yolun aplikasyonunun alnarak r-
per noktalarnn belirlenmesi.
hattn tashihi / adjusting the
track, aligning the track
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hattn yk tama kapasitesi
Aplikasyon yaplarak, yolun geomet-
rik eksenine getirilmesi.
hattn yk tama kapasitesi /
carrying capacity of the track
Yolun yk tama gc, yeterlilii.
hava motoru / air engine
Basnl hava enerjisini lineer veya
dairesel dnme hareketine evire-
rek mekanik enerji salayan motor.
havai temas hatt / overhead con-
tact line
Elektrikli tren dizisi veya elektrikli
lokomotifin enerji ald, demiryolu
hatt boyunca yukarda uzanan te-
mas hatt.
hemzemin geit / level crossing
Karayoluyla ayn dzeyde olan tren
yolu geidi.
hemzemin geit kaps / level
crossing gate
hemzemin geit kaps kilidi /
gate lock
hemzemin geidin uzaktan
kontrol / remote control of level
crossing
hemzemin geitlerin elenmesi /
elimination of level crossings
hz izleme / speed monitoring
Hzn gzlenmesi, takibi.
hz kontrol / speed control
Hz denetimi.
hz snr (tekayydat) kaldran
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
pano / speed limit termination in-
dicator
Hz snrlamasnn son bulduu yere
konulan ve hz snrlamasnn son
bulduunun ve normal seyre geri
dnlebileceinin iareti olan d
yeil ii beyaz disk.
hz snrlamas (tekayydat) /
speed restriction
Hzn belli bir deerin stne kma-
snn engellenmesi.
hz snrlamas uygulanan hat /
line subject to speed restriction, spe-
ed restriction on open line
Hz snrlamas uygulanan alan, te-
kayydat.
hz snrlayc cihaz / speed-limit-
ing device
hz uyar panosu / speed warning
board
Belli bir hzn stne kldnda
uyar veren pano.
hz zaman erisi / velocity-time
curve
Hzn zamana gre deiimini gste-
ren eri.
hizmet d / out of service
hizmet veren hat / track in service
hortuvar / buffer stop
Kr yol tamponu.
hurda ray / scrap rail
hzme / set of tracks
stasyonlarn tren tekil, datm,
kabul ve sevk yollarnn toplu olarak
bulunduu alandan bir makasla ay-
rlan ve baka bir alanda toplu ola-
rak bulunan yollar.
112

idari tamalar / non-profit traffic
dareye ait tama.
ihata / surrounding wall
Kuatc duvar.
iki yol iin konsol hoban takm
/ two-track cantilever
ki yolun katener tellerini tutan bir-
den fazla saydaki elemandan oluan
destek takm.
iki ynl makas / double-throw
switch, wye switch
ki taraf da sapan yol olan makaslar.
ikincil hat / secondary line
Tali hat.
ikiz direk / twin poles
ift direk.
iletken ray ekartman / contact-
rail gauge
Elektrikli ray gabarisi.
iltisak hatt / branch line
Gerek istasyon dhilindeki hatlar-
dan, gerekse ana hattan ayrlmak
suretiyle gerek ve tzel ahs arazi-
lerine yaplm demiryolu ve tesisle-
ri balant hatt.
inbisat tanzimi / rail adjustment
Genleme aralnn ayarlanmas.
imdat freni / emergency brake
imdat treni / emergency train
mdat makinas veya treni, yolda
kalan loko veya trene yardm etmek
iin gnderilen makine/tren.
ini eimi / descent, downhill
ini eimli hat / downhill line
interkol / air cooler, intercooler
113
DEMRYOLU
terimleri
izolatr
Hava soutucusu.
iple dresaj yapm / string lining
Yoldaki eksen kaymalarnn iple d-
zeltilmesi.
irat masraf / annuity
Bir meblan kasaya hem gelir hem
gider olarak kaydedilmesi.
ispit / wheel rim
Tekerlek emberi.
istasyon / station
Trafikle ilgili hizmetlerin yrtl-
d, yolcu ve eya tamas yap-
maya yarayan tesislerin bulunduu,
gar mdrl, gar eflii, istasyon
eflii, sayding statsndeki yerler.
istasyon tesisleri / station instal-
lations
stasyon kullanm alanlar.
istiap / loading
Dolum, ykleme
istiap haddi / loading limit
Dolum snr.
istif / stack
Usulne uygun dzenlenmi eya
istinat duvar / retaining wall
Koruma duvar.
istisnai tama / special consign-
ment
Tanmas glk arz eden eya.
i katar / work train, service train
Hizmet treni.
ilemeyen hat / idle track
izabe / melting
Ergitme.
izolatr / insulator
Yaltkan.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
izole cebire
A rg kiri.
kafes kirili kpr / lattice-girder
bridge, truss bridge
A rg kirili kpr.
kaldrma / uplift
Trenin geii esnasnda seyir telinin
izole cebire / insulated bar, insulat- yukar doru hareketi.
ing fish-plate
kalkm, ykselme / uplift
Yaltml ubuk. Pantograf geisi srasnda kontak teli
izoleli balant / insulated joint yksekliindeki deiim miktar.
Yaltml balant. kalk hatt / departure track
izoleli blge / insulated area kantar / weighing machine
Katener tellerinde braklan yaltm- Mekanik, elektromekanik, elektro-
nik veya dinamik tm vagon tart
l kesim.
aralar.
izoleli hat kesimi / insulated sec- kapal hat / out-of-service track
tion of track Hizmet d hat.
izoleli ray / insulated rail kar siperi / snow fence, snow shed,
snow wall
Kar duvar.
kar tneli / snow gallery, snow
shed, avalanche gallery

J Yolun kardan korunmas iin yap-

lan tneller.
jeolojik arazi haritas / geologic karambol / collision
survey map arpma.
jeton / token karayolu kprs / road bridge
Banliy trenlerine binmek iin tur- Karayolunun demiryolunun stn-
nike geilerinde para yerine kulla- den getii kprler.
nlan kk metal marka. kardan aft / cardan shaft
G ileten mil.
karkas / frame
skelet.

K
kartela / label, tag
Etiket.
kadastro / land survey katar / rolling stock
Arazi haritacl. Tren dizisi.
kafes kiri / lattice beam, lattice katener / catenary
girder, open-web beam Elektrikli cer temas hava hatlar:

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 114


tat gabarisinin st snrndan yk-
sekte (veya yanna) yerletirilmi
olan ve tat tavanna monteli akm
toplama donanm vastasyla tat-
lara elektrik enerjisi salayan bir
temas hatt.
katener hatt direi / catenary
support
kavalet kpr / trestle bridge
Ahap ayakl kpr.
kavakl yol / intersecting line
Birden fazla makasn getii yol.
kayalarn kaldrlmas / removal
of rocks
Kayalarn temizlenmesi.
kayma plakas / gliding plate,
sliding plate
Kayma seleti.
115
DEMRYOLU
terimleri
kondktr
kaynak / weld
kaynak alomas / welding torch
Hamla.
kaynak arj / welding portion
Kaynak porsiyonu.
kaynakl hat / welded track
kazk / peg stage
aret.
kazklama / pegging
aretleme.
kemer kmesi / sagging of the
arch
Kemerin bel vermesi.
kenardan kontroll hemzemin
geit / level crossing with barriers
operated at site
kesim / route corridor
Blge.
kesien hat / gauntlated track,
interlaced track
kesime serbestlii / crossing
free
kvlcm / sparking
kompakt ykleme / compact
loading
Yk ile vagon yan ve aln duvarlar
arasnn uygun malzeme ile doldu-
rulmas.
kompartman / compartment
Vagon blm.
kompartman vagonu / compart-
ment coach
Blmlendirilmi yolcu vagonu.
kondvit / auxiliary reservoir
Katar ana hava borusu.
kondktr / conductor
Bilet denetisi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
konsol direi
konsol direi / post bracket
Konsol tayc.
konsol hoban takm / cantilever
Katener tellerini tutan birden fazla
saydaki elemandan oluan destek
takm.
konsol kiri / cantilever beam,
overhanging beam, cantilever girder,
overhanging girder
kma kiri.
kontak teli, seyir teli / contact
wire
Elektrikli lokomotiflerin elektrii
ald tel; temas teli
kontak teli antiminman ank-
raj / contact wire mid-point anchor
Kontak telinin orta noktada sabit-
lenmesinin salanmas.
konteyner / container
Modlar aras tarifeler iin uygun
donanmda, genellikle istiflenebilir,
tekrar kullanlmas iin yeterince
salam, yk tamada kullanlan b-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yk kutu.
kontroll hemzemin geit /
controlled level crossing
Bekili ya da otomatik kontroll geit.
kontrolr / inspector
Demiryolunda ve demiryolu ze-
rinde hareket eden tm sistem ve
aralar ieren tm olaylar bal
bulunduu (cer, yolcu, yk vb.) ser-
vis mdrne kar sorumlu olarak
kontrol eden ve denetleyen memur.
kontur kurp / reverse curve
Ters kurp.
korozyon / corrosion
Anma.
korumal hemzemin geit / pro-
tected level crossing
Bariyerli geit.
korunaksz (ak) hemzemin
geit / open level crossing
Kontrolsz ve korumasz geit.
korunma yuvas / shelter-hole
Snma hcresi.
koum takm / coupling set
Cer aralarnn balant ekipman.
koum takm pernosu / draw
bar pin
Koum takm pimi.
kotlara gre yanal yol hareketi
/ track displacement to fixed markers
Sabitlenmi iaretlere gre yolun
sapmas.
kmr ubuu / brush
DC veya AC elektrik motorlarnda
akmn kmr ile iletilmesini sala-
yan kolektr akm ileticisi.
kpr rijitlii / bridge stiffness
116

Kprnn eilmeye mukavemeti.
kpr sehimi / bridge displace-
ment
Kpr yer deitirmesi.
kr yol / dead end track
Bir tampon tesisi ile son bulan ve de-
vam olmayan yol.
ke stunu / corner post
kt durumda olan hat / track in
bad condition
zerinde demiryolu aralarnn ile-
mesine uygun koullara sahip olma-
yan hat.
krank mili / crank shaft
Motorda pistonlar tarafndan dn-
drlen mil.
kreozot banyosu / sweating of the
creosote
erbetleme banyosu.
kritik hz / critical speed
Katener sisteminde uygulanabilecek
azami hz.
kullanlabilir hat uzunluu /
length of available track
kullanlmayan hat / unused track
kum enjektr / sander
Kaymay nlemek iin tekerlere kum
pskrten mekanizma.
kum hatt / sand track
kumanda merkezi / control office
Tren trafiinin sevk ve idare edildii
iyeri.
kumandal blok sinyali / com-
manded block signal
stasyon giri sinyalinden bir nceki
kumandal sinyal.
kuplr / coupler
117
DEMRYOLU
terimleri
kpete, korkuluk silmesi
Demiryolu aralarnn birbirine ke-
netlenmesini salayan para.
kupon / coupon
Biletin sahibine belirli hizmet ve
gei hakk gibi olanaklardan yarar-
lanma hakk salayan eki.
kupon ray / make-up rail, closing
rail
Ksa ray, kapama ray.
kurp/curve
Demiryolunda viraj
kuru duvar kaplama / drystone
facing
Ta duvar kaplama.
kuru liman / dry port
Deniz limanna dorudan balants
olan i terminal.
kusinet / bearing, chair, rail chair
Yatak.
kusur toleranslar / distortion
tolerances
kuetli vagon / couchette car
Blmlendirilmi gndz-gece po-
zisyonlu yolcu vagonu.
kutrani makas / crossover
apraz makas.
kuvve bilgisi / situation graph
eken ve ekilen ara durum izel-
gesi.
kk yarapl kurp / small
radius curve
Dar kurp, keskin viraj.
kpete / railing
Parmaklk, korkuluk, ray malzemesi.
kpete, korkuluk silmesi /
hand-rail
Tutamak kolu.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
lavaj
L lokomotif hatt / locomotive track
lavaj / recleaning
Ykama.
liman demiryolu / harbour rail-
way
Liman hatt.
lisans / license
Gerek ve tzel kiilere dolum/bo-
altm ve stoklama hizmetlerinin
yapld tesis ile tamalar konu-
sunda faaliyet gsterebilmeleri iin
ilgili resmi makamlar tarafndan
izin verildiini gsterir belge.
livre / timetable
Tren tarife kitap.
lojistik memuru / logistics officer
Lojistik mdrlklerinin bulundu-
u yerlerde lojistik mdrne kar
sorumlu olarak mteri ilikilerini
ve ykleme boaltma hizmetlerini
yapan grevli.
lojistik mdr / logistics director
Gar ve ambar mdrlklerinin bu-
lunduu yerdeki mteri ilikileri
ve ykleme boaltma hizmetlerinin
yapld iyeri amiri.
lojistik efi / logistics chief
lokomotif / locomotive
Vagonlar eken, tekerlekli buharl,
elektrikli ya da termik motorlu ma-
kine.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Depo hatt.
lokotest / locomotive testing plant
Lokomotifin performans testinin
yapld birim.
M
mafsall konsol hoban takm /
hinged cantilever
Katener tellerini tutan ve aa yu-
kar hareket edebilen konsol ve ho-
ban takm.
mahre / departure point
k yeri.
makas / switch
stasyon ve saydinglerde bir yoldan
dier bir yola geii salayan yol do-
nanmlar.
makas as / crossing angle
Kesime as.
makas ba / front of turnout
stasyon veya garlarn ilk giri ve
son k makaslarnn kilometresi.
makas stc sistemi / point hea-
ter system
Makasn hareketli aksamlar arasn-
daki kar ve buz gibi makas hareketi-
ni engelleyebilecek unsurlar eriten
sistem.
118
 DEMRYOLU
terimleri

manifold

makas kilitleme tertibat / point

lock, switch box, lever box
makas kiri / trussed beam, trus-
sed girder, truss
makas kutusu / switch box, lever
box, switch stand
makinist / driver
Makasn hareket mekanizmasnn
Treni kullanan kii.
olduu kutu.
makinist yardmcs / drivers
makas manevra kolu / point
assistant
rodding, switch rodding
Makas topunun bal olduu ubuk. maksimum aralk / maximum
range
makas mekanizmas / point mac-
hine, point mechanism, switch drive,
maksimum alma ykseklii /
maximum working height
switch mechanism
maksimum hz / maximum speed
makas motoru / point machines,
Cer aracnn yapabilecei emniyetli
switch motor
en yksek hz.
Makas ekipmannn tahrik ve kon-
trol iin kullanlan ekipman. maksimum yk / maximum load
makas tanzimi / setting control manevra / humping, shunting
Makas dzenlemesi. Vagon atma.

makas yn / turnout direction manevra ubuu / driving rod

Makasn tanzim olduu yol.
makas / pointsman, switchman
Trenlerin yol deitirmesi iin ma-
kas kullanan grevli.
Krs irtibat ubuu.
manevra ekibi / shunting gang
manevra ekip efi / passenger
yard foreman

makasn saa tanzimi / diverging manevra gzergh / shunting

to right
makasn sola tanzimi / diverging
to left
makasn sklmesi / dismanting
of turnout
Mevcut makasn yenileme veya iptal
nedeniyle yerinden sklerek aln-
mas.
makineli yol bakm / mechanical
track maintanance
Yol yenileme, buraj, eleme, reglatr
vb. makineleri kullanlarak yolda ge-
rekli bakm, onarmn yaplmas.
route
manevra hatt / shunting track
manevra istasyonu (gar m-
selles) / sectioning point, switching
station, tie station
manevra lokomotifi / shunter
Vagon dizilerinin istasyonlarda ma-
nevralarn yapmak iin kullanlan
hz dk torku yksek lokomotif
eidi.
manifold / manifold
Motorda eksozu toplayan ya da yakt
karmn silindirlere ileten aparat.

119 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

markiz

markiz / driver cab kaynak.

eken ara kumanda kabini. muamba / wagon cover
merkez gar / central station UIC standarlarna gre imal edilmi,
mesafe-zaman grafii / distance- tama srasnda eyann korunma-
time curve sn salayan malzeme.
Mesafe ile zaman arasndaki ilikiyi mutalebe / demand
gsteren grafik. Tama dzensizliklerine ilikin
mesajeri / parcel mteri talepleri.
Para eya. mutlak fren mesafesi / absolute
megul hat / occupied track braking distance
mevkut tevziat / timed distribu- mberrit / oil cooler
tion Ya soutucusu.
Sreli, periyodik datm. mnferit vagon tamas / single
mevrud / arrival wagon transportation
Gelen. Blok tren oluturacak kadar hacimli
meyilli hemzemin geit / bevelled olmayan eyann tanmas.
grade crossing mselles hatt / Y track, wye track
mcr / ballast chipping, chips, flint Trenlerin yn deitirmesi iin -
gen hatt.
Yol yapmnda kullanlan ta krn-
ts. mstakil uyar sistemi
/ individual warning system
mntka / district
Blge, ksm.
minimum hz / minimum speed
modrabl / driver brake valve
Makinist fren valfi.
monoblok beton travers / mono-
bloc concrete sleeper
N
nemden rme / deterioration
Tek para (yekpare) beton travers.
through moisture
monoblok ngermeli beton tra- Pas, ieklenme gibi nedenlerle -
vers / monobloc prestressed-con-
rme.
crete sleeper
Tek para (yekpare) ngermeli be- normal hat / standard-gauge track
ton travers. Standart akla sahip hat.
monoblok tekerlek / solid wheel ntr blge / neutral section
Tek para (yekpare) tekerlek.
ki trafo merkezi arasnda faz ak-
mukavemet kayna / strength masn nlemek amacyla oluturu-
welding lan enerjisiz blge.
Dayankll arttrmak iin yaplan

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 120

 DEMRYOLU
terimleri

otomatik gerdirme cihaz

oto drezin / track motor car

Motorlu drezin.

O
oluklu kontak teli, oluklu seyir
teli / grooved contact wire
Akm toplayclarn temas ettii
bir temas hava hattnn elektrik
iletkeni.
otomatik bariyer / automatic
optimal gzergh / optimal route
barrier
En uygun, ideal gzergh.
Hemzemin geitte bariyerin otoma-
ordino / waybill
tik dzenek olmas.
Havale emri, teslim kd.
orer / timetable otomatik blok sinyali / automatic
Tren plan. block signal
ki istasyon arasndaki ak hat ke-
orer grafii / timetable graphic
Tren planlarnn yol-zaman grafii siminde kumandal blok sinyalleri
olarak gsterilmesi. veya kumandal sinyaller arasnda
yer alan yol boyu sinyalleri.
orta peron / island platform
Ada peron. otomatik gerdirme cihaz / auto-
ortak otomatik gerdirme / com- matic tensioning device
mon automatic tensioning Belirli scaklk snrlar iinde iletke-
Kontak telinin ve tayc telin ba- nin mekanik gerginliini otomatik
lansiye ile (birlikte) otomatik germe
olarak belirli bir deerde tutan ger-
cihazna balanmas.
dirme aparat.

121 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

otomatik gerilmeli seyir teli
otomatik gerilmeli seyir teli /
automatically tensioned contact wire
Reglarize hareketli olan seyir teli.
otomatik gerilmi katener /
automatically tensioned catenary
Otomatik germe cihaz ile ankre
edilmi elektrikli cer hava hatt.
otomatik gerilmi donanm /
automatically tensioned equipment
Belirli scaklk snrlar ierisinde
iletkenlerin mekanik gerginliinin
sabit tutulmas.
otomatik hemzemin geit / auto-
matic level crossing
Otomatik bariyerli gei.
otomatik hz kontrol / automat-
ic speed control
Makinistin vermi olduu hz komu-
tunu yolun durumuna gre uyarla-
yarak demiryolu tatnn hzn sa-
bit olarak salayan sistem.
otomatik k sinyalli hemze-
min geit / level crossing with auto-
matic light signals
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Tren geecei zaman otomatik k
sinyali veren hemzemin geit.
otomatik koum takm / auto-
matic coupler
Lokomotifleri veya vagonlar birbi-
rine otomatik olarak balamak iin
kullanlan ekipman.
ke yata / heel chair
Mafsall dilli makas iin mafsal yata.
ne geme / overtaking of trains
Ayn yne giden iki trenden, arkada-
ki trenin bir istasyon veya saydingde
ndeki trenin nne gemesi.
rt tabakas / blanketing layer
Kaplama tabakas.
zel antrepo / special warehouse
leticisine ait eyann konulmas
amacyla kurulan gmrk deneti-
mindeki yer.
zel hat / private line
Demiryolu arazileri zerine yaplan
mteri balant yolu.
zel hemzemin geit / occupation
crossing
zet beyan / summary declaration
Gmre sunulan eya tama ara-
larn tanmlayan belge.
122
 DEMRYOLU
terimleri

peron

P
palet (istif raf) / pallet
Ykn ellelenmesini kolaylatran,
normalde aatan yaplm kalkk
bir platform. (stif raflar standart
llerde olup Avrupada en ok
1000mm x 1200mm (ISO) ve 800mm
x 1200mm (CEN) paletler kullanl-
maktadr.)
pandl / dropper
Seyir teli ve portr teli arasna dey paral cer tertibat / noncontinu-
monte edilen, seyir telinin sehimsiz ous draw-gear
olarak aslmasn salayan iletken. Birden ok paradan oluan cer ter-
tibat.
park gar / home station
Vagonun park edilecei gar.
parmaklk / parapet
Korkuluk, gs siperi.
paten / sliding plate
Kayma plakas.
patinaj / skidding
Yolun kaygan olmas nedeniyle te-
kerlek hareketine ramen tatn
ilerleyememesi.
patinaj izleri / wheel burns, engine
pantograf / pantograph burn, wheel-slip marks
Katenerden elektrik alan meka- pencere kasas / window frame
nizma. Pencere erevesi, sve.
parabol / transition curve, gradu- peron / platform
ated transition curve Yolcu platformu.
Rekordman parabol, gei erisi,
altrma erisi.
parafudr / surge arrester
Ani elektriksel darbelerde ve ar
gerilimlerde, darbe ve gerilimleri
topraa ileten cihaz.

123 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

peron hol

peron hol / overall roof of a stati- Portaln boyu (karlkl iki portal
on, overall span of a station direinin ka yol aras kullanld).
peron kaplamas / platform coping portal tutucu tel / headspan wire
Peronun parke kaplama, ta, mer- Portal sisteminin direklere tutun-
mer ve benzeri yap malzemeleriyle masn salayan elik teller.
kaplanmas. portal yap / portal structure
pilot klavuz / pilotman Birden fazla yolu ierisine alan destek.
nden giden.
piston / piston
Motor silindirinin iinde hareket
eden disk.
piston tesiri / piston effect
Basn tesiri.
pivo / pivot
asi-boji aras merkezleme gbei.
plakal hat / slab track
Balastsz yol.
plastik kaplamal travers / rub-
ber-coated sleeper
Tabanna plastik kaplanarak imal
edilen beton traversler.
platform / formation
Yolun dendii zemin.
platform altnn oyulmas /
washout of the embankment postaba / works foreman, char-
D etkenlerle (sel, yer alt suyu, top- geman
rak kaymas vb.) platformun altnda avu.
veya kenarlarnda meydana gelen
pot travers / pot sleeper
kme veya oyulmalar.
Takoz travers.
platform erozyonu / erosion of the
embankment poz / relaying
Platform anmas. Yol yenileme.
pnmatik / pneumatic poz yeri / track renewal site
Hava basnc ile alan. Yol yenileme yeri.
pnmatik balast enjeksiyon prefabrik eleman / prefabricated
makinesi / pneumatic ballast injec- unit
tion machine Prefabrik nite.
port fi / consignment note prop / probe
Tama belgesi. lm aletlerinde genelde ortam ko-
portal akl / headspan ullarna tepki veren ksm.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 124


puantaj cetveli / score card
Deerlendirme izelgesi.
pullanma / scale off
nce tabaka halinde soyulma.
pulman vagon / pullman coach
Koltuklu yolcu vagonu.
R Rayn kk malzemelerle traverse
radyo enterferans (radyo etki-
leim) / radio interference
Radyo paraziti.
rakor / sleeve
Balant paras.
rambursman / reimbursement
Eya bedeli.
rampa / ramp
Ykleme, boaltma ilerini kolayla-
trmak iin vagon demesi seviye-
sine kadar ykseltilmi ta, toprak
veya beton yerler.
rampa hatt / track on rising gra-
dient
rampa yukar hat / up line
ranfor / runforce
eken ara destei.
rapel kolu / steady arm
Seyir telini hat zerinde tutan kol.
125
DEMRYOLU
terimleri
ray devresi
ray / rail
Tren, tramvay ve benzeri tatlarda
tekerleklerin zerinde hareket etti-
i demirden yol.
ray balants / rail fastening, rail
joint
balants.
ray contas / rail joint
Rayn ray ile cebire denilen malzeme
ile birletirmesi.
ray contas dkl / depres-
sion of rail joints
Contadaki iki ray arasndaki kot fark.
ray atla / rail crack
ray ektirme cihaz / rail puller
ray elii / rail steel
ray deitirme / rerailing
Takviye pozu.
ray delme / drilling of the rail, rail
drill
htiya duyulmas halinde iki ray
arasna conta balants iin gereken
deliklerin ray balarna almas.
ray delme makinesi / rail-drilling
machine
Ray balarna conta tekili iin delik-
ler almasnda kullanlan makine.
ray devresi / track circuit
Belirli bir hat kesimindeki tren mev-
cudiyet ve gaybubetinin tespiti iin
kullanlan ekipman.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ray direnci lm gereci

ray direnci lm gereci / rail ray kayna / rail welding

resistance measuring device ki rayn birbirine kaynatlmas.
Rayn direncini len alet.
ray kaynak makinesi / rail-weld-
ray dorultma makinesi / rail ing machine
straightener
Raylardaki erilikleri dzelten ma-
kine.
ray eimi / rail inclination
ray eme gereci / rail-bending
device, rail bender
ray gerdirme cihaz / rail tensor
ray kesiti / rail section
ray gvdesi / web of rail
Rayn ba ksmndan bakldndaki
Rayn mantar ile taban arasnda ekli.
uzanan ksm.
ray krlmas / rail breakage, rail
ray gvdesinde dikey bozulma fracture
/ vertical deformation of the web of
the rail ray kskac / rail clip
Rayn ii kuvvetiyle hareket ettiril-
ray hasar / rail damage
mesini salayan basit bir alet.
ray izolasyonu / rail insulation
Rayn yaltm. ray kramponu / dog spike
Demir traverslerde ray-travers ba-
ray kaldrac / rail lifter lantsn salayan ivi.
Ray manivelas.
ray kusur saptama aleti / rail
defect detector
Ray dedektr.
ray kusuru / rail defect
Rayda oluan bozukluklar.
ray makas / rail pinch bar
Rayn ii kuvvetiyle hareket ettiril-
mesini salayan basit bir alet.

ray kaldrma krikosu / rail-lif- ray muayene arac / rail-inspec-

ting jack tion vehicle
El buraj veya kaynak yaplrken
rayn bir ksmnn kaldrlmas iin
kullanlan kriko.
ray kancas / rail hip, rail tongs
Rayn ii kuvvetiyle hareket ettiril-
mesini salayan basit bir alet.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 126


ray muayenesi / rail examination
ray profili / rail profile
Rayn ba ksmndan bakldndaki
ekli.
ray profili test apereyi / rail
profile test apparatus
Ray profilinin test edilmesi amacyla
kullanlan alet.
ray seviyesinden ykseklik /
height above rail level
ray srnmesi / rail creep
Rayn ba ksmndan tutularak bo-
yuna srklenerek tanmas.
ray taban / foot of rail, base of rail,
flange of rail
Ray zemini.
ray tama vagonu / rail-carrying
wagon
ray talama makinesi / rail-grind-
ing train
ray testeresi / rail saw
Rayn kesilmesi iin kullanlan tes-
tere.
ray ucu / end of rail
Rayn ba taraf.
ray uzamas / expansion of rail
ray yalama cihaz / rail lubricator
127
DEMRYOLU
terimleri
revizr
Ray yalamak iin kullanlan cihaz.
ray yata / rail bed
Travers zerinde rayn oturduu
yer.
ray yenileme arac / re-railing
device
ray yorulmas / rail fatigue
Rayn mrn doldurmu olmas.
ray yzeyi / rail surface
Rayn mantar ksmnn yzeyi.
raylarn deitirilmesi / replace-
ment of rails
redresr / rectifier
Dorultucu. Alternatif gerilimi do-
ru gerilime eviren mekanizma.
refrigerant / refrigerator
Soutucu.
rekordman / transition from one
gradient to another
Bir eimden dierine gei.
repartisyon / repartition
Yk vagonu ve tren planlamas.
repartisyon brosu / repartition
office
Yk vagon ve trenlerinin planlama-
sn yapan iyeri.
repartitr / repartitioner
Yk vagon ve trenlerinin planlama-
sn yapan kii.
revizr / wagon technician
Vagon teknisyeni.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
rijit konsol hoban takm

rijit konsol hoban takm / rigid

cantilever S
Katener tellerini tutan sabit konsol sabit hz blgesi / constant velo-
ve hoban takm. city domain
sabit pencere / fixed window
Almaz pencere.
sabit sonlandrma donanm /
fixed termination equipment
Kontak teli ve tayc telin reglari-
ze olmayan fiks ankraj donanm.

rijit ykleme / rigid loading

Vagona yklenen eyann hi hare-
ket etmeyecek ekilde salamlat-
rlmas.
risturn / return
Geri deme (prim).
rodaj / running-in sabit sonlandrmal seyir teli /
Altrma. fixed termination contact wire
Reglarize olmayan fiks seyir teli.
ro-ro rampas / ro-ro ramp
Bir gemi veya demiryolu vagonu sabo / brake shoe
zerine veya bir gemi veya demiryo- Fren pabucu.
lu vagonu zerinden srlmek ze- sadme / bump
re, karayolu aralarna imkan veren, arpma.
genellikle ayarlanabilen dz veya
eik bir rampa. sahada beton dkm / cast-in-
place concrete
rdvans / lease charges
sahada yol iaretleme / in-situ
Vagon kira creti. track marking
rmork vagon / trailer wagon sapan ksm, ayrlan ksm /
ekilen vagon. deflecting section
rzgara direnme balantl ka- sapan yol / branch track, diverting
tener donanm / catenary equip- track
ment with wind resisting tie sarn vagonu / tank wagon
zel olarak tasarlanm sv tayc
yk vagonu.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 128


sayding yolu / siding line
Yan yol.
sejur karl cret / layover
charge
Yabanc lke demiryolu idarelerine
ait vagonlarn lkemizde mteri
emrinde kaldklar sreler iin al-
nan cret.
seksiyon izolatr / insulated
section
Devaml olarak pantografla temas
salamak zere, seyir teli arasna
srekli geii salayacak ekilde
konulan kzakl ya da benzer cihazl
izolatrlerden oluan yaltm nokta-
lar.
seksiyonman blge / insulated
overlap
Art arda gelen iki seksiyona ait seyir
tellerinin ular paralel almaya
msaade edecek ekilde birbiri ze-
rinden geirilmesiyle oluturulan
izole noktalar.
serbest geit / open crossing
Bariyersiz geit.
serbest liman / free port
Mallarn ilgili resim ve vergilerini
demeksizin retilebildii ve/veya
stoklanabildii blge.
serbest ykseklik / headroom,
free headroom
129
DEMRYOLU
terimleri
seyir teli yatay profili
sert malzemeler / rigid materials
Birden fazla vagona yklenen ve
tama srasnda yolun eklini alma-
yan malzemeler (beton, elik direk-
ler vs.).
sert nokta / hard spot
servis tneli / service tunnel, pilot
tunnel
Yedek alan tnel.
servis yolu / service track
Geici olarak yaplm demiryolu.
ses emici balast / sound-absorbing
ballast
ses izolasyon tabakas / sound-
absorbing layer
Ses emme tabakas.
seviye gstergesi / level indicator
seyir teli / contact wire
Lokomotif pantografnn temas
ettii, enerji alnan iletken.
seyir teli yatay profili / contact
wire horizontal profile
Seyir teli dnkl.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
seyir teli yatay profili

seyir teli ykseklii / contact wire sktrma strou / compression

height stroke
Ray st kotu ile seyir teli arasnda- Drt zamanl motorda silindir iin-
ki dey mesafe. deki karmn piston tarafndan s-
ktrld aama.
snr kazklar / peg
stimlak snrlarn gsteren kazk-
lar.
srt srta konsol hoban takml
direk / mast with back-to-back
cantilevers
emsiye tipi iki veya daha fazla kon-
sol-hoban takm tayan direk.

seyir teli ykselimi, seyir teli

kalkm / contact wire uplift
Pantografn seyir teline yapt te-
mas sonucu seyir telinde meydana
gelen kalkma miktar.
seyrihafif / minimum speed
Dk hz.
seyriseri / maximum speed silindir / cylinder
Yksek hz. Motorda yanma olaynn gerekle-
seyrsefer / traffic erek pistona hareket verilen ksm.
Trafik. silisli elik sac / grain-oriented
seyyar kar siperleri / portable stator steel
snow fence zel stator elii.
Tanabilir kar siperleri.
sinyalizasyon limiti / fouling
seyyar kaynak makinesi / mobile point
welding equipment Yol boyu sinyalizasyon ekipmanla-
Demiryolu zerinde hareket edebi- rnn yerleimlerine ait tasarmda
len kaynak makinesi. kullanlan limit noktas.
sipari defteri / order book
stasyon ve lojistik mdrlk/ef-
liklerinde yk vagon taleplerinin
kaydedildii defter.
sistem ykseklii / system height

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 130


Bir ask noktasnda, seyir teli ile
portr teli eksenleri arasndaki d-
ey mesafe.
sistematik bakm / systematic
maintenance
Dzenli bakm.
sofaj / heating
Istma.
souk lokomotif / cold engine
Herhangi bir nedenle, kendi gc ile
hareket ettirilemeyen, faal olmayan
lokomotif.
som nveli izolatr / solid core
insulator
Kat malzemeden izolatr.
somaj creti / wagon standstill fee
Vagonlarn mteriler tarafndan,
tannan muafiyetler haricinde bek-
letilmesi halinde alnan cret.
sklm hat / dismantled track
Ray, travers vb. styap elemanlar-
nn sklerek alnd yollar. gate
standart d kruvazman / non-
standard diamond crossing
apraz kesime.
standart kruvazman / standard
diamond crossing
Standart apraz gei.
standart ray boyu / standard
length of rail
Standarlarla uyumlu ray boyu.
startpilot / startpilot
Eter pskrtc.
statik kalkm, statik ykselme,
/ static uplift
Normal durumlardaki kontak teli
ykseklii.
strok / stroke
Drt zamanl motorda pistonun si-
lindir ierisinde ald mesafe.
131
DEMRYOLU
terimleri
ekillendirilmi seyir teli
su boaltma kanal / drain channel
Drenaj kanal.
sundurma / shed
st kapal yer.
supalan / onboard delivery
Ara st eya teslimi.
supleman / supplement
Ek.
susta / spring
Yay.
susta balant pimi / spring sus-
pension link pin
srekli eim / continuous gradient
srekli kaynakl hat / continuous
welded line
En az istasyonlar aras conta kullan-
makszn kaynaklanan hatlar.
srgl bariyer / sliding barrier
Kaymal bariyer, makaral hemze-
min geit bariyeri.
srme hemzemin geit / sliding
Srgl hemzemin geit.
ahmerdan / drop-hammer
Pres (dvme).
asi / chassis
Lokomotif ya da vagon gvdesi.
azbf / cowcatcher
Kreyici.
ekillendirilmi seyir teli /
shaped contact wire
Eksen kakl verilmi temas teli.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ev
section under repair
tampon / buffer
arpmalarn etkisini azaltmak iin
demiryolu aralarnn n ve arkala-
rnda bulunan donanm.
tarla hemzemin geit / accommo-
dation crossing
ev / bevel tasman / subsidence of the track
Meyil (eim). Hattn oturmas, kmesi.

imendifer / railroad, railway, tama gzergh / transport

train route
Tamann k ve var garlar ara-
Demiryolu, tren.
sndaki parkuru.
minman takozu / anchor, anti-
tama kapasitesi / carrying ca-
creep device, rail anchor
pacity
Ankraj cihaz. Demiryolu hatlar stnde tanabi-
ube hatt / feeder line lecek eya miktar.
tayc iskele / supporting trestle
Tayc direk.
tayc kablo (otomatik geril-
meli) / carrying cable (automatical-
T ly tensioned)
Otomatik germe cihaz ile ankre
taban eimi / base of slope edilmi tayc tel (portr teli).
ev taban (etei).
tayc kiri / supporting beam,
taban plakas / footplate supporting girder
Markiz tabanndaki sac. Tayc konstrksiyon.
tahliye bacas / escape funnel tayc servisi / porterage service
Boaltma bacas. Tayc hizmeti.
tahmil / loading tatili edevat (somaj) creti /
Ykleme. wagon standstill fee
tam dezeksman / full stagger Vagonlarn mteriler tarafndan,
Kontak telindeki maksimum eksen tannan muafiyetler haricinde bek-
kakl. letilmesi halinde alnan cret.
tam vagon eya tamas / full tazyik / compression
wagon good transportation Basn.
Tama iin bir vagonun gndericiye tehlike kprs / emergency
tamamen tahsis edilmesi. bridge
tamir edilen hat blm / track Yedek kpr, ihtiya kprs.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 132


tehlikeli madde / hazardous ma-
terials
Parlayc, patlayc, yakc veya
yanmay kolaylatrc, tahri edi-
ci, zehirleyici, radyoaktif maddeler
ile bir arada bulunduklar eya iin
tehlikeli olan veya muhafazalar iin
hususi tertip ve tesislere lzum gs-
teren, ancak kendi tabiatna uygun
olarak tesis edilen yerlerde muhafa-
za edilen eyalar.
tehlikeli seyir teli ykselimi /
dangerous contact wire uplift
Temas telinde anormal boyuna yk-
seklik eim farkll. Demiryolu hattnn kontroln yap-
tek hat / single line, single track,
single-track line
Tek hatl gzergh.
tek hat iletmecilii / single line
operation
Tek hat zerinde ift ynl iletme-
cilik.
tek hattan ift hatta giri ma-
kas / points leading from single to
double line
tek rayl demiryolu / monorail
tek tarafl apraz makas / single
slip
Yarm ingiliz makas.
tekerlekli hemzemin geit kap-
s / crossing gate on wheels
tekil eya / single good
Vagonlara tek olarak yklenen eya.
tekrar sevk / reforwarding
Tam vagon ilemli olarak tamaya
verilen eyann var istasyonuna
geldikten sonra alcs tarafndan
baka bir istasyona gnderilmesi
ilemi.
temas kayb / loss of contact, con-
tact loss
133
DEMRYOLU
terimleri
totman
Temasn kesilmesi, yok olmas.
temas kuvveti / contact force
Lokomotif pantograf ile seyir teli
arasndaki etkileim kuvveti.
tesellm / acceptance
Teslim alma.
tesellm defteri / arrivals book
Eyann tesliminin kayt edildii
defter.
teslim hatt / exchange track
Aktarma datma yolu.
test treni / test train
mak zere tehiz edilmi tren dizisi.
test yolu / test section of track
Lokomotif ve vagonlarn testlerinin
yapld hat.
tevzi / distribution
Datma.
trmanma kapasitesi / climbing
capability
trnakl selet / hook baseplate
Kancal selet.
tike / tag
Tart etiketi.
toplam yol uzunluu / total track
mileage, total lenght of track
Yolun toplam kilometresi.
topran (zeminin) katlatrl-
mas / solidifying of earth
Zeminin sertletirilmesi.
tortu / residue
Artk.
totman / driver emergency brake
Makinist emniyet freni.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
trafii snrlandrlm tek hat

trafii snrlandrlm tek hat / tramvay ray / channel rail, groo-

single track with restricted traffic ved rail
trafiin almas / opening to Oluklu ray.
traffic transmisyon / transmission
Tren trafiinin yeniden balamas. Aktarma.
trafiin kesitii noktada dzey tren / train
ayrmlatrma yaps / grade Demiryolunda yolcu ve yk ta-
separation structure makta kullanlan, bir veya birka lo-
Ykseklik farkndan faydalanarak komotif tarafndan ekilen vagonlar
yaplan alt/st geit kprs. dizisi, katar, imendifer.
trafik cetveli / train form tren refakat memuru / train
Trenlerin ilk k istasyonundan son Tren gzergh boyunca grevli me-
var istasyonuna kadar olan var, mur.
duru, kalk, buluma, ne geme tren iptali / cancellation of train
ilemleri ile yolda meydana gelen her
Yk olmamas ya da loko olmamas
trl aksaklk ve dzensizliklerin
nedeniyle planlanan bir trenin o gn
kaydedilmesine yarayan, trene ait i-
iptal edilerek bildirilmesi.
lemlerin kontrolne, lokomotif ve va-
gonlarn hareketlerine ait istatistiki tren seyir memuru / movements
bilgilerin tespitine ve iletme sonula- inspector
rnn deerlendirilmesine esas tekil Tren efi.
eden form.
tren takip mesafesi / train
trafik kontrolr / dispatcher headway
Sorumlu olduu hat kesiminde al- Trenlerin emniyetli seyri iin arala-
an trenlerin trafiini, bu ynetme- rnda braklmas gereken minimum
lik hkmlerine uygun olarak trafik sre.
kumanda merkezinden telefonla
tringala / brake rod
veya kumanda makinas araclyla
Fren ubuu.
verecei emir ve kumandalarla za-
mannda, akc, ekonomik ve gvenli triyaj / triage
bir ekilde yrten personel. Datm.
trafo merkezi / substation triyaj hatt / classification yard
Katener hattna enerji salanan, tra- line, sorting line
fo ve koruma kumanda cihazlarn- Datm yolu.
dan oluan merkez. turion / axle journal
Aks yata.
turnike / turnstile
Bariyer.
tnel / tunnel
Yer altndan kaz yaplmak suretiyle

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 134


oluturulan geitler.
tnel akl / tunnel face
Tnel yz.
tnel ama makinesi / tunnelling
machine
tnel girii / tunnel entrance
Tnel az.
tnel tavan / back, crown, roof
Tnel tepesi.
U
Uluslararas Demiryolu Birlii /
International Union of Railways
Merkezi Fransada olup demiryolu
ulatrmasnn emniyetli bir biim-
de salanmas iin gerekli tm stan-
dartlar oluturan ve bata Avrupa
devletlerinin ilgili kurumlar olmak
zere, TCDDnin de ye olduu ulus-
lararas kurulu.
uzun kaynakl ray / very long
welded rail
Srekli kaynakl ray.
uzunlamasna ekme / longitu-
dinal pull
cretli refakat / charged
attendant
TCDD tarifelerinde belirtilen eya
tamalarnda gndericinin veya ve-
kilinin eya ile birlikte cretli seya-
hat etmesi.
135
DEMRYOLU
terimleri
var istasyonu
cretsiz refakat / free attendant
TCDD tarifelerinde belirtilen eya
tamalarnda gndericinin veya
vekilinin eya ile birlikte cretsiz
seyahat etmesi.
nc ahs vagonu / third party
wagon
TCDD dnda gerek veya tzel a-
hslara ait vagonlar.
V
vagon / wagon, car, railcar, coach
Yk ya da yolcu tayan demiryolu
arac.
vagonet / wagonette, small coach
Yana ya da arkaya doru devrilebi-
len ve baz toprak dzleme ilerinde
kullanlan kk vagon.
vagon devirici / wagon discharger
Vagondaki yk boaltmaya yara-
yan mekanizma.
vagon dikmesi / stanchion
Vagonlarn yan ve alnlarnda bulunan
eyann emniyete alnmasnda kulla-
nlan hareketli emniyet paralar.
vagon rotasyonu / wagon turna-
round
Vagonlarn iki dolumu arasnda geen
yllk ortalama sre.
var istasyonu / arrival station
Tama iin gnderici tarafndan be-
lirtilen var yeri.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
var peronu
var peronu / arrival hall
vasistas penceresi / transom
window
apraz kirili pencere.
vidal koum takm / screw
coupling
Vidal tat balant eleman.
Y yanal yol sapmasnn gzlen-
Y- halat boyu / stitch wire length
eitli hzlara gre deiiklik gste-
ren Y-halatnn boyu.
Y- halat / stitch wire
Temas telinin destein her bir tara-
fndaki birer noktada katenere ba-
land kesintisiz ksa bir telden bir
veya daha fazla ask teli ile askya
alnd bir katener ask sisteminde
kullanlan yardmc tel.
yabanc idare / foreign railway
operator
Dier lkelerdeki demiryolu idare-
leri.
yabanc vagon / foreign wagon
Yabanc lke demiryol idarelerine
ait vagon.
yalama / lubrication
Srtnme ile alan iki metal par-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ann en az dzeyde anmasn
salamak amacyla yaplan yalama
ilemi.
yan koruma / flange protection
Bir gzergh tarafndan emniyete
alnan blgeyi belirli bir pozisyon-
daki makas zerinden ihlal edebile-
cek olas bir ara geiinin engellen-
mesi iin, anlan makasn tanml bir
pozisyonda kilitlenmesi.
mesi / monitoring of lateral track
displacement
yap gabarisi / construction gauge
Demiryolu tesisleri ls.
yap numaras / structure number
Hat boyunca bulunan katener destek
noktalarnn numaralar.
yardm hatt / relief line
yardmc katener / auxiliary cat-
enary
Ana katenerden askya alnan ve
temas teli veya tellerini dorudan
pandller vastasyla dektekleyen
katener.
yardmc tel / auxiliary wire
Katener sisteminde kullanlan Y-ha-
lat ve pandller.
yardmc tel askl basit seyir
teli / trolley wire with auxiliairy wire
suspension
Basit katener.
yardmc yol / auxiliary track
stasyon yan yolu.
yar dezeksman / half stagger
Kontak telindeki maksimum eksen
kaklnn yars.
136

yava yk treni / slow freight train
Ara istasyonlarda vagon alverii
yapan yk treni.
yay gerdirmeli / spring tensioning
Hattn arlk ile deil yayla gerdi-
rilmesi.
yaya geidi / barrow crossing
Yayalarn demiryolunu gemek iin
kullanklar alt, st veya hemzemin
geit.
yaya kprs / footbridge
Yayalarn demiryolunu gemek iin
kulland kpr.
yedek ray / spare rail
Olas olaanst durumlarda kulla-
nlmak zere yedek olarak tutulan
raylar.
yeni hat / new track
yeniden kullanlan ray / rail for
re-use, recovered rail
Komple yol yenilemelerinden kan
ve kullanlabilir durumda olup daha
az nemi haiz (istasyon yan yollar
gibi) yerlerde kullanlan ray.
yeralt demiryolu tneli / un-
derground tunnel, subway tunnel
Yeraltndan kaz yaplarak olutu-
rulan tnelden demiryolu geiinin
salanmas.
137
DEMRYOLU
terimleri
yol iaretleme
yerinde kontroll hemzemin
geit / level crossing with barriers
operated locally
yldzlanma / star-cracking
Cebire delii evresinde oluan yl-
dz eklinde krk.
yol alan / permanent-way area
yol bakm iisi / lengthman
Yol tamirat yapan grevli.
yol bakm vagonu / track overhaul car
Yol bakm amacyla kullanlan va-
gon.
yol bakm / track maintenance
Yolda oluun sorunlarn giderilmesi
amacyla yaplan ilemler.
yol boyu sinyali / wayside signal
Tren trafiinin sevk ve idaresine
ynelik bildirimleri veren kl yol
boyu ekipman.
yol bozukluu / track distortion,
unevenness of the track
Yolun alt veya styapsndaki olum-
suzluklar neticesi yolun geometrik
zelliklerinin toleranslar dna k-
mas.
yol almas / track work
Yolda bakm, onarm vb. iler iin
yaplan her trl almaya verilen
genel ad.
yol avuu / gang foreman
Yol ekibinin sorumlusu.
yol diyagram / track diagram
Hat emas.
yol ekipmanlar / permanent-way
equipment
yol iaretleme / marking of a
track, pegging-out of a track
Yolun aplikesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yol iisi
yol iisi / platelayer, trackman
Yol ilerinde alan demiryolu iisi.
yol kamas / warping of the track
Yol deformasyonu, yolun burkul-
mas.
yol kapatma / break in the track,
track obstruction, line obstruction
Yolun bir sreliine trafie kapatl-
mas.
yol kusuru / track defect
yol malzeme deposu / permanent
way depot
Yol malzemelerinin konulduu,
tm veya bir ksm kapal yerler.
yol malzemeleri / track material
gantry
Yolda kullanlan her trl yol st-
yap (ray, travers, balast, cebire vb.)
malzemeleri.
yol muayene arac / track inspec-
tion vehicle
Yolun gvenlii ve servis kalitesi ile
ilgili parametreleri ve yol geometri-
sini kontrol eden aralar.
yol muayene vagonu / testing and
recording car, track inspection coach
Yol muayene aralarnda kullanlan
ekipmann kurulduu vagon.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yol personeli / permanent-way
staff
Yolda alan tm ii ve memur per-
sonel.
yol uzunluu / track length
Mevcut hattn toplam kilometresi.
yol yapmna izin verilmeyen
alanlar / prohibited areas
Korunan alanlar.
yol yata / track bed
Yol taban.
yol yatandaki erozyon / wash-
out
Altyapdaki erezyon.
yol yenileme / renewal of track
Mevcut demiryollarndaki ray ve
traverslerin deitirilmesi ilemi.
yol yenileme makinesi / track
renewal machine
Mevcut demiryollarndaki ray ve
traversleri deitiren aralar.
yol zemini / track formation
Yolun zerine geldii doal tabaka.
yolcu-kilometre / operating per-
formance, passenger-km
letme performans.
yolcu parkuru / passenger track
Yolcunun seyir gzergh.
yolcu peronu / passenger platform
Yolcunun trene inip bindii plat-
form.
138
 DEMRYOLU
terimleri

yzeysel kusur

yolcu salonu / passenger waiting

room
yolcu servisi / passenger service
yolcu transferi/sevki / passenger
transfer
Yolcu tama.
yolcu vagon park / passenger
rolling stock ykleme beikleri / loading
Vagon mevcudu. cradles
Ykn vagonlara dengeli datlma-
yolun mukavemetinin arttrl- sn salamak iin kullanlan ykle-
mas / strength of the track me aralar.
yolun sa, solu / right, left handsi- ykleme iskelesi / gangway
de of track
ykleme ve boaltma hatt /
Kilometrenin art ynne dnld-
loading/unloading line
nde sadaki ksm yolun san,
soldaki ksm da yolun solunu belirler. yklenici / contractor
yolun sklmesi / dismantling of Ykleme/boaltma ve stoklama ile
track, removal of track tama yapan, TCDD dnda kalan
yerli ve yabanc gerek ve tzel a-
Hattn herhangi bir nedenle skle-
hslar.
rek malzemesinin alnmas.
yksek hacimli konteyner /
yk gabarisi / freight gauge high-volume container
Gvenli tama ls. Uzunluu ve genilii ISO standart-
yk hatt / freight line larna uygun fakat ykseklii 9 6
(2,9m) olan konteyner.
yk katar / freight train
ykseltilmi statr mesafesi /
Bir veya birden ok lokomotif tara-
levitation stator gauge
fndan ekilen ve yk tayan birden
Tayc statrler aras mesafe.
ok yk vagonundan oluan tren
seti. ykseltme mekanizmas / rai-
sing mechanism
yk rampas / loading dock
yzeysel kusur / surface defect
yk testi / load test
Yzey krlmalar.
Lokomotiflerin cer gcn, vagonla-
rn tayabilecei yk lmek iin
yaplan test.
yk vagonu / freight wagon
Demiryolu ile yk tamada kullan-
lan ara.

139 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

zemin deitirilmesi

Z
zemin deitirilmesi / soil repla-
cement
Projenin zemine gelen alannn yer
deitirmesi.
zemin sktrlmas / compac-
ting of earth, solidifying of earth
Zeminin ykleri tayacak duruma
getirilmesi.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 140

 DEMRYOLU
terimleri

KISALTMALAR
AAR / Association of American Railroads Amerikan Demiryollar Birlii
AASHTO / American Association of State Highway and Transportation Officials Ameri-
kan Devlet Karayollar ve Ulatrma Memurlar Birlii
AC / alternating current Alternatif akm
ACI / American Concrete Institute Amerikan Beton Enstits
ADR / European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Go-
ods by Road Tehlikeli Mallarn Karayolu ile Uluslararas Tamaclna likin Avrupa
Anlamas
AF / audio frequency Ses frekans
AFC / automatic fare collection Otomatik cret toplama
AICCF / International Railway Congress Association Uluslararas Demiryolu Kongreler
Birlii
AISC / American Institute of Steel Construction Amerikan elik Konstrksiyon Ensti-
ts
ANSI / American National Standards Institute Amerikan Ulusal Standartlar Enstits
API / American Petroleum Institute Amerikan Petrol Enstits
APU / auxiliary power unit Yardmc g nitesi
AREA / American Railway Engineering Association Amerikan Demiryolu Mhendislii
Birlii
ASTM / American Society of Testing and Materials Amerikan Test ve Malzeme Dernei
ATC / automatic train control Otomatik tren kontrol
ATM / asynchronous transfer modus Asenkron aktarma modu
ATO / automatic train operation Otomatik tren iletimi
ATP / automatic train protection Otomatik tren korumas
ATR / automatic train regulation Otomatik tren ayarlama
ATS / automatic train supervision Otomatik tren denetimi
AWS / American Welding Society Amerikan kaynak birlii
BART / Bay Area Rapid Transit (San Francisco, USA) Krfez Blgesi Metrosu (San Fran-
cisco, ABD)
BCC / Bureau Central de Clearing Merkezi Takas Brosu
BOQ / BQ / bill of quantity Metraj cetveli
BOT / build-operate-transfer Yapiletdevret
BSI / British Standards Institute ngiliz Standartlar Enstits
CAD / computer-aided design/drawing Bilgisayar destekli tasarm/izim
CAR / corrective action request/requirement Dzeltici faaliyet istei/artnamesi
CB / circuit breaker Devre kesici

141 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

CBR / California Bearing Ratio California Tama Oran
CCB / Configuration Control Board Dzenleme Kontrol Kurulu
CCCS / command control and communications system Kumanda kontrol ve iletiim
sistemi
CCD / charge coupled device Ykten balaml aygt
CCIR / Comit Consultatif International de Radio Uluslararas Radyo Danma Komitesi
CCITT / Comit Consultatif International Telegraphique et Telephonique (now: ITU)
Uluslararas Telgraf ve Telefon Danma Komitesi (imdiki adyla: ITU)
CCTV / closed-circuit television Kapal devre televizyon
CCU / central control unit Merkez kumanda nitesi
CD-ROM / compact disc read only memory Kompakt disk salt okunur bellek
CEB / Comit Europen du Bton (European Concrete Committee) Avrupa Beton Ko-
mitesi
CEEPE / European Center of Employers and Enterprises Providing Public Services Avru-
pa Kamu letmesi Merkezi
CENELEC / European Committee for Electrotechnical Standardisation Avrupa Elektro-
teknik Standardizasyon Komitesi
CFC / chlorofluorocarbons Kloroflorokarbonlar
CIM / International Convention Concerning the Carriage of Goods by Rail Uluslararas
Demiryolu Eya Tamas Szlemesi
CIRIA / Construction Industry Research & Information Association naat Endstrisi
Aratrma ve Biliim Dernei
CIT / International Rail Transport Committee Demiryolu ile Tamalar Uluslararas Ko-
mitesi
COC / conditions of contract Szleme koullar
COSHH / control of substances hazardous to health Sala zararl maddelerin kon-
trol
COTIF / Convention Concerning International Carriage by Rail Uluslararas Demiryolu
Tamalarna likin Szleme
CPM / critical path method Kritik yol yntemi
CR / commuter rail Banliy demiryolu hatt
CT / current transformer Akm transformatr
CTC / centralized traffic control Trenlerin trafiinin elektrikli sinyallerle merkezden
idaresi sistemi (TS)
DAB / dispute adjudication board htilaf zmleme kurulu
dB / decibels Desibel
DB / Deutsche Bahn (German Railways) Alman Demiryollar
DBE / design basis earthquake Temel tasarm depremi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 142

 DEMRYOLU
terimleri

DC / direct current Doru akm

DfT / Department for Transport (UK) ngiltere Ulatrma Bakanl
DSI / Danish Standard Institute Danimarka Standartlar Enstits
DTMF / dual tone multi frequency signalling system ki tonlu ok frekansl sinyalizas-
yon sistemi
DUTS / digital universal telephone system Saysal niversal telefon sistemi
E&M / electrical and mechanical Elektrik ve mekanik
ECE / Economic Commission for Europe Avrupa Ekonomik Komisyonu
ECS / environmental control system evre koruma sistemi
EIA / environmental impact assessment evresel etki deerlendirmesi (ED)
EIRENE / European Integrated Radio Enhanced Network Avrupa Entegre Radyo Des-
tekli A
EMC / electromagnetic compatibility Elektromanyetik uyumluluk
EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik parazit
EMP / electromagnetic pulse Elektromanyetik darbe sinyali
EMS / environmental management system evre ynetim sistemi
EMU / electric multiple units oklu elektrik birimleri
EN / European Norm (standard) Avrupa Normu (standard)
ERQ / employers requirement verenin artnamesi
ERRI / European Railway Research Institute Avrupa Demiryollar Aratrma Enstits
ERTMS / European Rail Traffic Management System Avrupa Demiryolu Trafii Ynetim
Sistemi
ETCS / European Train Control System Avrupa Tren Kontrol Sistemi
ETSI / European Telecommunications Standards Institute Avrupa Telekomnikasyon
Standartlar Enstits
EUROFIMA / European Company for the Financing of Railroad Rolling Stock Avrupa
Demiryolu Malzemesi Finansman irketi
FAT / factory acceptance test Fabrika kabul testi
FIDIC / Fdration International Des Ingnieurs-Conseils (International Federation of
Consulting Engineers) Uluslararas Mavir Mhendisler Federasyonu
FIP / Fdration International de la Prcontrainte (International Prestressing Federati-
on) Uluslararas ngerme Federasyonu
FMEA / failure mode and effect analysis Arza modu ve etki analizi
FMECA / failure modes and effects criticality analysis Arza modlar ve etkileri kritiklik
analizi
FTE / Forum Train Europa Avrupa Tren Forumu
GCU / general contract of the use for wagons Yk vagonlarnn tek tip kullanm sz-
lemesi

143 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

GPS / global positioning system Kresel yer bulma sistemi
GSM / global system for mobile communication Kresel mobil iletiim sistemi
GUI / graphical user interface Grafik kullanc arayz
HAZID / hazards identification Tehlike tanm
HAZOP / hazard operability study Tehlike iletilebilirlik almas
HDPE / high density polyethylene Yksek younluklu polietilen
HMI / human machine interface nsan makine arabirimi
HRC / high rupturing capacity fuse Yksek krlma dayanml sigorta
HSCB / high speed circuit breakers Yksek hzl devre kesiciler
HSE / health and safety executive (United Kingdom) Salk ve gvenlik yneticisi (n-
giltere )
HSMS / health and safety management systems Salk ve gvenlik ynetim sistemleri
HV / high voltage Yksek gerilim
HVAC / heating, ventilation, air conditioning Istma, havalandrma, iklimlendirme
Hz / hertz Hertz
IAPH / International Association of Ports and Harbors Uluslararas Limanlar ve Liman
letmeleri Birlii
IC / inter city (passenger and freight) ehirler aras (yolcu ve yk)
ICE / Institution of Civil Engineers (United Kingdom) naat Mhendisleri Enstits
(ngiltere)
IEC / International Electrotechnical Commission Uluslararas Elektroteknik Komisyonu
IEEE / Institute of Electrical and Electronics Engineers Elektrik ve Elektronik Mhendis-
leri Enstits
IES / US Illuminating Engineering Society ABD Aydnlatma Mhendislii Topluluu
ILS / integrated logistics support Entegre lojistik destek
IMDG / International Maritime Dangerous Goods Code Tehlikeli Mallar Uluslararas
Denizcilik Kodu
IMO / International Maritime Organization Uluslararas Denizcilik Tekilat
IMT / immersed tunnel Batrma tnel
IRCA / international register of certificated auditors Uluslararas onayl denetiler kayd
ISDN / integrated services digital network Tmleik hizmetler saysal a
ISO / International Sandards Organisation Uluslararas Standartlar rgt
ISRM / International Society for Rock Mechanics Uluslararas Kaya Mekanii Birlii
IT / information technology Bilgi teknolojisi
ITA / International Tunnelling Association Uluslararas Tnel Ama Birlii
ITP / inspection and test plan / integrated test plan Muayene ve test plan / tmleik
test plan

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 144

 DEMRYOLU
terimleri

ITU / International Telecommunication Union -(former CCITT) Uluslararas Telekom-

nikasyon Birlii (nceki adyla CCITT)
JBIC / Japan Bank for International Cooperation Japonya Uluslararas birlii Bankas
JIS / Japan Industrial Standards Japon Endstriyel Standartlar
JSCE / Japan Society of Civil Engineers Japonya naat Mhendisleri Birlii
JV / joint venture Ortak giriim
kA / kiloamperes Kiloamper
kHz / kilohertz Kilohertz
kV / kilovolts Kilovolt
LAN / local area network Yerel alan a
LCD / liquid crystal display Sv kristal ekran
LRU / line replaceable unit - modules Hat yenileme nitesi modlleri
LSF / low smoke fume Az dumanl
LV / low voltage Alak gerilim
MB / megabyte Megabayt
Mbps / megabits per second Saniyede milyon bit
MCB / miniature circuit breaker Minyatr devre kesici
MCE / maximum credible earthquake Olas en byk deprem
MEM / memo Ksa not
MHz / megahertz Megahertz
MKBD / mean kms between defects Kusurlar aras kilometreler ortalamas
MMI / man machine interface nsanmakine arabirimi
MMS / maintenance management system Bakm ynetim sistemi
MOE / Ministry of the Environment evre Bakanl
MSS / maximum safe speed Maksimum gvenli hz
MTBF / mean time between failures Arzalar aras ortalama sre
MTBSF / mean time between service failures Sistem arzalar aras ortalama sre
MTS / multi-functional telephone system ok-fonksiyonlu telefon sistemi
MTTR / mean time to repair Ortalama onarm sresi
MUX / multiplexer/multiplex equipment oullayc/oklu ekipman
MV / medium voltage Orta gerilim
MVA / megavolt ampere Megavolt amper
MVB / multi vehicle bus ok aral yol
MW / messenger wire Klavuz kablo
NATM / New Austrian Tunnelling Method Yeni Avusturya Tnel Ama Yntemi
NEC / US National Electric Code ABD Ulusal Elektrik Yasas

145 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

NEHRP / USGS National Earthquake Hazards Reduction Program USGS Ulusal Dep-
rem Tehlikelerini Azaltma Program
NEMA / US National Electric Manufacturers Association ABD Ulusal Elektrik reticileri
Birlii
NFPA / US National Fire Protection Association ABD Ulusal Yangndan Korunma Birlii
NHM / the harmonised commodity code Uluslararas eya katalogu
O&M / operations and maintenance letim ve bakm
OCC / operation control centre letim kontrol merkezi
OCCAC, OCAC, OC&AC / operation control centre and administration building le-
tim kontrol merkezi ve idari bina
OCTI / Central Office for International Railway Transport Demiryolu ile Uluslarars
Tamalar Merkez Ofisi
ODA / official development assistance (Japan) Resm gelitirme yardm (Japonya)
OEM / original equipment manufacturer Orijinal ekipman imalats
OF / optical fibre Optik lif
OHLE / overhead line electrification Havai hat elektrifikasyonu
OHSA / Occupational Health And Safety Administration/Act (USA) i Sal ve
Gvenlii daresi veya i Sal ve Gvenlii Yasas (ABD)
OTIF / Intergovernmental Organization for International Carriage by Rail Uluslararas
Demiryolu Tamalarna likin Hkmetler Aras rgt
PA / public address Anons sistemi
PABX / private automatic branch exchange zel otomatik telefon santrali
PBX / private branch exchange zel telefon santrali
PCB / polychlorinated biphenyl Poliklorlu bifenil
PCM / pulse code modulation Darbe kodu modlasyonu
PDH / plesiochronous digital hierarchy Ezamanl saysal hiyerari
PIARC / Permanent International Association of Road Congresses - World Road Associ-
ation Uluslararas Karayolu Kongreleri Daimi Birlii Dnya Karayolu Birlii
PID / passenger information displays Yolcu bilgilendirme gstergeleri
PIU / project implementation unit Proje uygulama birimi
PLC / programmable logic controller Programlanabilir mantk kontrolr
PMP / project management plan Proje ynetim plan
PSU / power supply unit G besleme nitesi
PTI / positive train identification Pozitif tren tanmlama sistemi
QA / quality assurance Kalite gvence
QC / quality control Kalite kontrol
QDS / quality document schedule Kalite dokman program

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 146

 DEMRYOLU
terimleri

QMS / quality management system Kalite ynetim sistemi

QP / quality plan Kalite plan
RAMS / reliability, availability, maintainability and safety Gvenilirlik, kullanlabilirlik,
bakm kolayl ve gvenlik
rbc / radio block centre Radyo blok merkezi.
RCD / residual current device Artk akm cihaz
RF / radio frequency Radyo frekans
RIC / Regulation Concerning the Reciprocal Use of Coaches in International Traffic
Uluslararas Trafikte Yolcu Vagonlar ve Furgonlarn Karlkl Kullanlmas Hakkndaki
Anlama
RID / Regulation Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Rail
Tehlikeli Mallarn Demiryolu ile Ululslararas Tamacla likin Anlama
RIV / Agreement Governing the Exchange and the Use of Wagons between Railways
Undertaking Demiryolu Kurulular Arasnda Vagonlarn Deiimi ve Kullanlmasna
likin Anlama
ROW / right of way Gei stnl
RPM / revolutions per minute Dakikada devir says
RTU / remote terminal unit Uzak terminal nitesi
Rx / receiver (frequency) Alc (frekans)
SAP / systems assurance plan Sistem gvence plan
SAT / site acceptance test Saha kabul testi
SCADA / supervisory control and data acquisition Denetim kontrol ve veri toplama
sistemi
SCIL / safety critical items list Gvenlik asndan kritik kalemler listesi
SDH / synchronous digital hierarchy / transmission system Senkron saysal hiyerari /
iletim sistemi
SEE / safety evaluation earthquake Gvenlik deerlendirme depremi
SI / Systme international dunits (international system of units) Uluslararas birimler
sistemi
SLS / serviceability limit state Kullanllk snr deerleri
SOR / station operation room stasyon iletim odas
SPT / standard penetration test Standart penetrasyon deneyi
STM / synchroner transfer modus Senkron aktarma modu
TBM / tunnel boring machine Tnel ama makinesi
TEA / Tariff Europe-Asia Demiryolu ile Eya Tamalar Avrupa-Asya Gmrk Tarifesi
TER / Trans-European Railway Project Trans Avrupa Demiryolu Projesi
TEU / twenty foot equivalent unit Yirmi ayaka edeer birim (trafik aklarnn veya
kapasitelerinin istatistiki ls olarak kullanlan bir birim)

147 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

THD / total harmonic distortion Toplam harmonik distorsiyon
TMS / train monitoring system Tren izleme sistemi
TPS / traction power supply system Cer gc besleme sistemi
TSE / Turkish Standards Institute Trk Standartlar Enstits
TCT / traffic control by telephone Trenlerin trafiinin merkezden telefonla idaresi sis-
temi
TV / television Televizyon
TVM / ticket vending machines Bilet sat makineleri
Tx / transmitter (frequency) Verici (frekans)
UIC / International Union of Railways Uluslararas Demiryolu Birlii
UIMC / International Union of Railway Medical Services Uluslaras Demiryolu Salk
Hizmetleri Birlii
ULS / ultimate limit state Ar yk limitleri
UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz g kayna
USGS / United States Geological Survey ABD Jeolojik Ett Aratrmas
UTM / universal transverse mercator niversal apraz merkator
VAT / value added tax Katma deer vergisi
VDU / video display unit Video grnt birimi
VM / video matrix Video matrisi
VT / voltage transformer Gerilim transformatr
WAN / wide area network Geni alan a
WBS / work breakdown structure ak yaps
WTB / wire train bus Telli tren yolu

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 148

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
HAVAYOLU
terimleri
A grubu alma ruhsat
A aciliyet / urgency/immediacy
A grubu alma ruhsat / work-
ing license group A
Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynet-
melii (SHY-22) hkmlerine uy-
gun olarak havaalanlarnda, 5inci
maddede belirtilen hizmet trleri-
nin tamam veya en az yolcu trafik,
yk kontrol ve haberleme, ramp,
kargo ve posta, uak temizlik, birim
ykleme gerelerinin kontrol iin
en az uluslararas trafie ak
havaalannda tekilatlanarak hava
tayclarna yer hizmeti yapmak
zere yetkilendirilmi zel hukuk
tzel kiilerine her bir hizmet tr
iin verilecek alma belgeleri.
absorpsiyon / absorption
Bir kat veya svnn znme ya
da bileik oluturarak ktlesinde
molekllerin kimyasal veya fiziksel
tecridi.
acil durum / emergency
Hava meydannda, normal hizmet
ak dnda, personel, ara, gere
ve malzeme kullanm, takviyesi, il-
gili kurum ve kurulularla ibirlii
ve koordinasyonu gerektiren, g-
venlik, kaza-krm, yahut kurtarma
ile ilgili her trl durum.
acil durum plan / emergency plan
Hava meydannda her trl acil du-
rumda, bu duruma uygun olarak,
ara, gere ve personel kullanmn
ve takviyesini, ilgili kurum ve ku-
rulularla ibirliinin koordinesini
dzenleyen ve ICAO Ek-14 ve SHY-
14Aya gre hazrlanan plan.
acil durum safhalar / emergency
phases
phe hali, alarm hali ve tehlike hali
anlamnda kullanlan genel terim.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Hava arac veya dier aralar ile ile-
rindeki ya da civarndaki insanlarn
gvenlii ile ilgili durumu belirtmek
iin kullanlan ifade.
ADS-C Anlamas / ADS-C Agree-
ment
ADS-C veri raporlama koullarnn
(rnein; hava trafik hizmetlerinin
salanmasnda ADS-Cnin kullanl-
masna dair daha nce mutabk ka-
lnd zere; hava trafik hizmetleri
nitesi tarafndan ihtiya duyulan
veri ve ADS-C raporlarnn skl)
tesis edildii bir raporlama plan.
adsorpsiyon / adsorption
Molekllerin bir kat veya sv yze-
yinde tutunmas.
AFTN (Havaclk Sabit Haber-
leme A) Sistemi / AFTN (Aero-
nautical Fixed Telecommunications
Network ) System
Uu emniyet mesajlarnn datm,
NOTAM bilgilerinin, hava durum ra-
porlarnn iletimi gibi yazl bilgile-
rin Hava Trafik birimleri arasnda e
zamanl olarak deiimi iin teleks
haberlemesinin teknolojiye uyarla-
np bilgisayar altyaps ile networke
tanmasyla oluturulmu global
bir haberleme saylabilecek bir ha-
berleme teknii.
agrega / aggregate
Krmata; olduka sert kum, akl,
veya krmata gibi imento veya
bitm ile kartrlarak beton, har
sva veya asfalt elde edilen doal
kaya materyali.
a / net
Uan ykleme mahallerinde veya
uak ykleme aralarnda ykn
yk kompartman ierisinde veya
152

ULD (Birim Ykleme Gereci) iinde
tutulmasn salamak amacyla yer-
letirilmi a dzeni.
ar agrega / heavyweight aggre-
gate
Birim arl 2600 kg/m3 ten daha
byk olan agrega.
AIC (Havaclk Bilgi Genelge-
leri/ Aeronautical Information
Circular)
Bir NOTAM zellii tamayan ya da
AIPye alnacak zellii olmayan, an-
cak hava seyrseferi uu emniyeti,
teknik, idari ve hukuki konulardan
oluan bilgileri ieren uyar yayn-
lar.
AIM hizmeti / AIM service
Uluslararas hava seyrseferinin
emniyet, dzen, kalite ve etkinliini
arttrmak iin ihtiya duyulan hava-
clk bilgi/verilerini ve haberleme
akn salamak amacyla dijital or-
tamda verilen hizmet.
AIP (Havaclk Bilgi Yayn) /
AIP (Aeronautical Information Pub-
lication)
Bir devlet veya o devletin yetkili kl-
d otorite tarafndan yaymlanan,
hava seyrseferine temel tekil eden
ve son durumu bildiren havaclk bil-
gilerini ieren yayn.
AIP dzeltmeleri / AIP amend-
ment
AIPde yer alan bilgilerde yaplan ka-
lc deiiklik.
AIP eki / AIP supplement
AIPde yer alan kalc bilgilere ek
zellii tayan, 3 ay veya daha uzun
sreli geici deiiklikler ile uzun
metin ve grafiklerden oluan ksa
sreli bilgiler.
153
HAVAYOLU
terimleri
AIS/MAP Birimi
air starter arac / air starter
Baz uaklarn motor ilk hareke-
ti iin gerekli olan yksek basnl
hava ihtiyacn karlamak zere
imal edilmi zel donanml aralar.
AIRAC Sistemi / AIRAC System
Uu ve iletme asndan nemli de-
iiklikler yaplmas gerektiinde,
ICAO tarafndan belirlenen 28 gn-
lk aralklara gre ortak yrrlk
tarihlerine bal kalarak deiiklik-
leri nceden bildirmeyi amalayan
bir sistem.
AIRAC AIP dzeltmeleri / AIRAC
AIP amendments
AIRAC Sistemine gre operasyonel
nemi olan kalc deiiklikler AI-
RAC yrrlk tarihinde AIPye al-
nr.
AIRMET bilgisi / AIRMET infor-
mation
Alak irtifa hava arac uularnn
gvenliini olumsuz etkileyebile-
cek ve ilgili uu bilgi blgesindeki
(FIR) ve onun alt blgesindeki alak
irtifa uular iin yaymlanm hava
tahmin raporunda nceden bulun-
mayan belirli yol boyu hava durumu
olaylarnn ortaya kmasyla ya da
beklenmesiyle ilgili olarak bir mete-
oroloji nbeti ofisi (MWO) tarafn-
dan yaymlanan hava durum bilgisi.
AIS birimi / AIS unit
Hava seyrseferinin emniyet, d-
zen, kalite ve etkinliini arttrmak
iin ihtiya duyulan havaclk bilgi/
verilerinin salanmas, hazrlanma-
s, formatlanmas, yaymlanmas ve
arivlenmesi faaliyetlerinin yr-
tld AIM hizmet birimi.
AIS/MAP Birimi / AIS/MAP Unit
Havaclk bilgi/verilerinin ve harita-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
AIS/MAP Hizmeti
larnn, Uluslararas Sivil Havaclk
Tekilat (ICAO) Annex-4, Annex-15,
Doc-8126 ve Doc-8697de yer alan
usul ve esaslar erevesinde hazr-
lanmas ve kullanma sunulmas
hizmetinin yrtld hizmet
salayc kurulu DHM Genel M-
drl (SSD. Bk.l Merkez AIM
ube Mdrl) bnyesindeki AIM
hizmet birimi.
AIS/MAP Hizmeti / AIS/MAP
Service
Havaclk bilgi/verilerinin ve harita-
larnn, Uluslararas Sivil Havaclk
Tekilatnn (ICAO) Annex 4, Annex
15, Doc-8126 ve Doc-8697de yer
alan usul ve esaslar erevesinde
hazrlanmasn ve kullanma sunul-
mas hizmeti
akaryakt hidrant arac / dis-
penser
Apron zerinde bulunan akaryakt
ikmal deposu ile irtibat bulunan
yakt piti/valfi ile uak arasnda ya-
kt dolum ilemini gerekletiren ve
zerinde pompa, saya, mikro filtre,
dolum hortumlar gibi donanmlar
bulunan ara.
akaryakt ikmal tankeri / fuel-
ling tanker
Hidrant sistemi ile yakt ikmali yap-
lamayan havaalanlarnda uaklara
yakt verilmesi ve/veya yakt nakli
iin kullanlan zel donanml ara.
ak kontrol / flow control
Sektrler aras bilgi aknn kontro-
ln salayan sistem.
akkanlatrc / plasticizer
Betonda ayn kvamn veya ilenebi-
lirliin daha az su ile elde edilmesini
salayan kimyasal katk malzemesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
akrobatik uu / acrobatic flight
Bir hava aracnn genel durumunda
istenilerek yaplan manevralarla
meydana getirilen ani deiiklik,
normal d bir olay veya hznda-
ki anormal deiikliklerle yaplan
uu.
aktif NOTAM / active NOTAM
Gn ve saate gre aktif hale gelen
NOTAM.
aktif yol-noktas / active way
point
Seyrsefer kolayl salamak ama-
cyla belirlenmi yol noktas.
alarm hali / alert phase
Bir hava aracnn ve iinde bulunan
kimselerin gvenlii ile ilgili kayg
duyulan, belirsizliin mevcut oldu-
u, endie edilen durum.
alarm hizmeti / alerting service
Arama-kurtarma almalar iin
kurulan nite tarafndan verilen
hizmet.
alak takatli (younluklu) k-
lar / low intensity lights
Hassas yaklamasz pistlerde kulla-
nlan dk k iddetine haiz k-
lar.
alalma hz ayarlamalar / de-
scend speed adjustments
Meydan var zamann belirlemek
amacyla yaplan hz azaltma hesap-
lamalar.
aldis (sinyal) lambas / aldis
(signalling) lamp
Kule operatr ile uak pilotu ara-
sndaki iletiimi salayan sistemle-
rin devre d kalmas durumunda,
mors kodlar ile haberlemeyi sala-
mak zere, kontrol kulesinde, sinyal
154
 HAVAYOLU
terimleri

aletli yaklama ve uygulamalar

lambas (aldis) bulundurulur. Sinyal (100 ft) az olduu veya hibir karar
lambas; krmz-yeil-beyaz renkte yksekliinin bulunmad ve pist
sinyal verebilmektedir. gr mesafesinin en az 175 m oldu-
aletli (uu) meteorolojik ko- u operasyonlar iin ngrlen,
ullar / instrument (flight) meteo- b- Karar yksekliinin 15 mden
rological conditions (50 ft) az olduu veya hibir karar
yksekliinin bulunmad ve pist
Grerek meteorolojik koullar
gr mesafesinin 175 mden az ol-
(VMC) iin belirtilen en dk de-
duu, fakat 50 mden az olmad
erlerden daha az olan gr, bu-
operasyonlar iin ngrlen,
luttan uzaklk ve tavan terimleriyle
aklanan meteorolojik koullar. c- Hibir karar yksekliinin ve
hibir pist gr mesafesi snrlama-
aletli ini sistemi / instrument snn bulunmad operasyonlar iin
landing system (ILS) ngrlen, pist yzeyine doru ve
Yaklama ilemi boyunca pilota pist yzeyi boyunca ILS veya MLS ile
dikey ve yatay rehberlik yapan ve hizmet veren bir aletli pist.
elektronik cihazlardan oluan has-
aletli uu kurallar / instrument
sas aletli yaklama sistemi.
flight rules
aletli pist / instrument runvay Aletli meteorolojik artlar altnda
A) Hassas olmayan yaklama pis- uuun idaresini salayan kurallar
ti. Direkt bir yaklama iin yeterli btn.
olan, en azndan istikamet bilgisi
salayan grsel yardmclarn ve bir aletli uu sresi / instrument
grsel olmayan yardmcnn hizmet flight time
verdii bir aletli pist. Pilotun baka bir harici referans
B) Hassas yaklama pisti, katego- noktas almakszn yalnzca aletle-
ri I. Karar yksekliinin en az 60 m ri referans alarak bir hava aracn
(200 ft) olduu ve gr mesafesinin uurduu sre.
en az 800 m veya pist gr mesafe- aletli yaklama usul / instru-
sinin en az 550 m olduu operasyon- ment approach procedure
lar iin ngrlen, ILS veya MLS ve Ua ilk yaklama fiksinden veya
grsel yardmclar ile hizmet veren tanmlanm geli yolunun ban-
bir aletli pist. dan iniin tamamlanaca bir nok-
C) Hassas yaklama pisti, katego- taya getiren, ayet ini tamamlana-
ri II. Karar yksekliinin 60 mden mayacaksa bir bekleme noktasna
(200 ft) az olduu, fakat 30 mden getiren veya belirli bir ykseklie
(100 ft) az olmad ve pist gr trmandran, manialardan koru-
mesafesinin en az 300 m olduu ope- yarak uu aletlerinin yardmyla
rasyonlar iin ngrlen, ILS veya yaplan daha nceden belirlenmi
MLS ve grsel yardmclar ile hizmet manevralar serisi.
veren bir aletli pist.
D) Hassas yaklama pisti, kate- aletli yaklama ve uygulamala-
gori III. r / practice instrument approach
a- Karar yksekliinin 30 mden VFR veya IFR uaklar tarafndan pi-

155 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

aletli yaklama yol noktas
lot eitimi veya profesyonel anlam-
da gsteriler amacyla yaplan aletli
yaklama uygulamalar.
aletli yaklama yol noktas /
instrument approach way point
Yaklama prosedrleri tanmnda
kullanlabilen pozisyon fiksleri, ilk
yaklama yol noktas ve son yakla-
ma yol noktas gibi deerlendiril-
mektedir.
aletsiz pist / non-instrument
runway
Grerek yaklama prosedrleri kul-
lanlarak hava aralarnn operas-
yonlar iin ngrlen bir pist.
alevlenme noktas / ignition
degree
Standart bir kapta hazrlanan bi-
tml malzemenin belirli bir hz-
la stlmas esnasnda bir alevcik
yardm ile tespit edilen alevlenme
anndaki scakl.
alkali agrega reaksiyonu / alka-
li-aggregate reaction
Portland imentosundan veya baz
agrega bileimlerinden gelen alka-
lilerle beton veya har arasndaki
kimyasal reaksiyon.
alkali karbonat reaksiyonu /
alkali-carbonate reaction
Kalsitik kireta, dolomitik kire-
ta veya kalsit, kil ieren ince taneli
dolomitik kireta agregalarndan
oluan karbonat reaksiyonu.
alkali silika reaksiyonu / alkali-
silica reaction
Genellikle imentodan kaynaklanan
alkali oksitlerle (NA 2O, K 2O) reaktif
silika formlar ieren agregalar ara-
snda oluan, betonda genleme et-
kisi yaratan kimyasal bir reaksiyon.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
altimetre / altimetre
Hava basncn (havann arln)
len bir eit madeni barometre.
alt-st ilemi / bottom-up process
D iaret ve komutlarla aktivite
kontrol yapmak.
alt-st yaklama / bottom-up
approach
Tek bir bileim nedeniyle balayan ya
da her bir tekrarnda artarak devam
eden bir problem ya da frsat iin ha-
zrlanan zel bilimsel yaklama.
alvyon / alluvium
Akarsular tarafndan tanan kil,
kum, akl gibi ktle paralarnn,
suyun ak hznn azalmas sonucu
elverili yerlere birikmesiyle mey-
dana gelen tortular.
AMHS (Havaclk Mesaj leme
Sistemi) / Aeronautical Message
Handling System)
Haberlemedeki insan faktrnden
kaynaklanan hatalar en aza indir-
gemek iin ayn standartta ve ayn
protokolde alan data network-
leri kurmak ve bylece bilgisayar
destekli insan-hata-risk faktrn
azaltan gvenli sistemlere geii
salamak iin mevcut haberleme
sistemlerinin gnmz teknolo-
jisine uygun olarak yeniden yap-
landrlmas ve artan haberleme
gereksinimlerine cevap verebilecek
yksek performansta global bir
network sistemi zerine tabanlan-
drlm yeni sistemin uygulanmas.
ana pist(ler) / primary runway(s)
artlar msait olduunda dierleri-
ne nazaran kullanlmas tercih edi-
len pist(ler).
analog sinyal / analog signal
Genlii zamanla deien srekli sin-
yaller.
156

anlald / roger
Son mesajnzn tamamn aldm
anlamnda kullanlan ifade.
anlama mektubu / letter of
agreement
Komu hava trafik kontrol niteleri
arasnda, kontrol sorumluluunun
devri konusunda yaplan anlama.
anten / antenna
Radyo frekans enerjisini bir hzme
ierisine odaklayan elektromekanik
cihaz.
antrasit / anthracite
Yksek karbon ierikli kmr.
antrepo / entrepot-warehouse
Gmrk gzetimi altnda bulunan
eyann konulmas amacyla hava
meydan ierisinde veya dnda
bulunan ve kuruluunda aranlacak
koullar ve nitelikleri ynetmelikle
belirlenen yer.
apron / apron
Bir kara hava alannda hava arala-
rnn yolcu, posta ve kargo indirme
bindirme, yakt ikmali, bakm ve
park etme amalarna ynelik ta-
nmlanm alan.
157
HAVAYOLU
terimleri
apron ynetim hizmeti
apron aydnlatma sistemi/apron
floodlighting fystems
Gece kullanlmas ngrlen bir
havaalannda, uaklarn, yolcularn
ve aralarn apron blgesindeki fa-
aliyetlerini srdrebilmeleri iin,
pilotlarn ve ara srclerinin
gzn kamatrmayacak, dzgn
ve ortalama bir aydnlk seviyesini
salamak zere, yksek seviyeli di-
rekler zerinden yaplan aydnlatma
sistemi.
apron kart / apron identification
card
lkemiz havalimanlarnda, Devlet
Hava Meydanlar letmesinin per-
sonele salad, terminal ve bro
girii iin kullanlan manyetik kart.
apron otobs /apron bus
Yaps itibariyle srcsnden baka
en az 15 oturma yeri olmakla birlik-
te, apronda daha fazla yolcu tamak
iin zel imal edilmi bulunan otur-
ma yeri 15ten az da olabilen ve insan
tamak iin imal edilmi bulunan
motorlu tat.
apron taksi yolu / apron taxiway
Apron zerinde, aprona gei iin
kullanlan taksi yolu sisteminin bir
ksm.
apron ynetim hizmeti / apron
management service
Apron zerindeki hava aralar ve
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ara bekleme pozisyonu
tatlarn etkinlik ve hareketlerini
dzenlemeyi salayan hizmet.
ara bekleme pozisyonu / inter-
mediate holding position
Aralarn ve taksi yapan hava arala-
rnn durup, havaalan kontrol kulesi
tarafndan bu ynde bir talimat ve-
rildiinde, ilerlemesine izin verilene
kadar beklemeleri iin trafik kontrol
amal ngrlen belirli bir yer.
ara bekleme pozisyonu klar
/ intermediate holding position lights
Dk gr artlarnda, pist hassas
ve kritik sahalar ncesinde ua
bekletmek zere ara bekleme pozis-
yonu oluturulduunda ya da taksi
yollarnn kesitii kavaklarda,
taksi yolu zerine tesis edilen sar
renkli klar.
ara yaklama blm / interme-
diate approach segment
Aletli yaklama usulnn ara ve son
yaklama fiksi veya noktas arasn-
da kalan blm.
ara servis yolu / vehicle service
road
Genel olarak PAT Sahalarnn ara
trafiince kullanlmas iin izgiler-
le belirlenmi ksm.
ara yol bekleme pozisyonu /
road-holding position
Aralarn beklemeleri iin gerekebi-
lecek, tayin edilmi bir yer.
arama / search
Gayri kanuni eylem yapmak zere
kullanlabilecek silah, patlayc ve
benzeri maddelerin; yolcu, bagaj ve
dier eyalar ile havaclk faaliyet-
lerinde kullanlan materyallerde
tespiti iin ulusal mevzuat ereve-
sinde gvenlik birimleri tarafndan
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
fiziki, teknik veya dier arama yn-
temi ile yaplan uygulama.
aratrma / investigation
Yaanan yasad bir olay veya olum-
suzluklar nedeniyle, uluslararas
standart ve tavsiyeler asndan
yaplmas gereken ve yaanan ak-
saklk, zafiyet ve sorumluluun kay-
nann nedenlerini ortaya koymak
iin yaplan ilem.
arazi engeline doru kontroll
uu / controlled flight into terrain
Normal fonksiyonlu bir uan yere,
suya ya da bir engele doru yapt
uu.
ARFF birimi / ARFF unit
Havaalanlarnda ve yakn evresin-
de meydana gelebilecek uak kaza
krm ve yangnlar ile havaalan s-
nrlar ierisindeki bina ve tesislerde
oluabilecek yangnlara zamannda
ve uygun mdahalede bulunarak
maddi ve manevi kayplar nlemek
veya asgari seviyeye indirmek ama-
cyla havaalanlarnda istihdam edi-
len kurtarma ve yangnla mcadele
personeli tarafndan oluturulan
birim.
ARFF personeli / aircraft rescue
and fire fighting personnel
Havaalanlarnda uak kaza krm ve
yangnlara mdahale etmek zere
istihdam edilen personel.
arndrlm (steril) alan / sterile
area
Hava meydannda, yolcu ve kabin
bagajlarnn son kontrol edildii
nokta ile uak arasnda kalan blge.
arka lob / back lobe
Bir antenin arkasna yaylan enerji-
nin lobu.
158

artrma / augmentation
Temel uydu bilgisi ile birlikte siste-
min performansnn artmas.
asfalt / asphalt
Ana maddesi katran olan ve yollarn
kaplanmasnda kullanlan karm.
asgari alalma irtifa / minimum
descend altitude
Elektronik szl hatt bilgisinin
salanmad standart alet yakla-
ma prosedr uygulamalarnda, son
yaklamada veya turlu yaklama s-
rasnda alalmaya msaade edilen,
deniz seviyesi zerinde feet cinsin-
den ifade edilen en dk irtifa.
asgari alma irtifa / minimum
reception altitude
Bir kavak noktasnn tanmlanabi-
lecei en dk irtifa.
asgari bekleme irtifa / minimum
holding altitude
Bir bekleme paterni iin seyrsefer
ve iletiim sinyal kapsamas ve ma-
nia ama gereksinimlerini salayan
en dk irtifa.
asgari katedi irtifa / minimum
crossing altitude
Asgari yol IFR irtifa (MEA) daha
yksek olan bir yola doru ilerleyen
bir hava aracnn belirli fiksleri kat-
etmesi gereken asgari irtifa.
asgari sektr irtifa / minimum
sector altitude
Acil durum artlarnda kullanla-
bilecek, bir radyo seyrsefer yar-
dmcs merkez olmak zere 46 km
(25NM) yarapl bir sektr iinde
kalan sahada bulunan tm mania-
lardan asgari 300 m (1000 feet) yk-
seklik salayan en dk irtifa.
159
HAVAYOLU
terimleri
ATM alma pozisyonlar iin temel gereksinimler
asgari seyrsefer performans
artnamesi / minimum navigation
performance specification
MNPS dizaynl hava sahasnda ope-
rasyon yapabilmesi maksadyla, bir
uan asgrai seyrsefer perfor-
mans kabiliyetine sahip olmas iin
gerekli olan standartlarn bir dzen-
lemesi.
asgari yakt / minimum fuel
Bir uan kabul edilebilir bir mik-
tarda gecikmeli veya gecikmesiz
olarak var yerine ulamas iin ge-
rekli olan yakt miktar.
anma / abrasion
Beton yzeyinde srtnmeye bal
olarak gelien ypranma.
ama sahas / clearway
zerinde bir uan belirli bir yk-
seklie kadar ilk trmannn bir
blmn gerekletirebilecei uy-
gun bir alan olarak seilmi veya
hazrlanm, ilgili otoritenin kon-
trol altnda bulunan, yerde veya su
zerinde belirlenmi dikdrtgen bir
saha.
ataletsel seyrsefer sistemi /
inertial navigation system
Geni kapsaml seyrsefer iin bilgi-
sayar destekli bir uak sistemi.
ATC sistemi uyumluluu / ATC
system harmonization
nitelerdeki standart uygulamalar-
la sistem performansnn karla-
trlarak aralarndaki uyumun belir-
lenmesi.
ATM alma pozisyonlar iin
temel gereksinimler / core require-
ments for ATM working positions
alma pozisyonu geliimi iin me-
totlar ve aralar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ATS yolu
ATS yolu / ATS route
SID, STAR, havayolu, tavsiyeli yol
ve kontrolsz yollar da dahil olmak
zere gerektiinde trafik akn
ynlendirmek iin oluturulmu
yollar.
atterberg limitleri / atterberg
limits
Likit, plastik atterberg limitleri ve
bzlme limitler arasndaki snr su
ierikleri.
Avrupa Hava Seyrsefer Emni-
yeti Tekilat (EUROCONTROL)
/ European Organisation for the
Safety of Air Navigation
Avrupa seyrsefer emniyetini sa-
lamak zere kurulan ve Trkiyenin
de yesi olduu ok uluslu organi-
zasyon.
Avrupa Hava Trafik Ynetim
Sistemi / European Air Traffic Man-
agement System
ECAC yesi lkelerin hava trafik sis-
temlerini egdml hale getirerek,
ini-kalk zamanlarndaki gecik-
meleri azaltmak, tercih edilen uu
profilleri ile uu emniyeti, lke g-
venlii, evresel etkiler gibi konular-
da minimum tahditleri planlamak.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Avrupa Havaclk Emniyeti Oto-
ritesi / European Aviation Safety
Agency
EASE, 15 Temmuz 2002 tarihinde
hizmete balayan, Avrupa Hava Sa-
has ile ilgili bir emniyet kurumu.
Avrupa Kresel Seyrsefer Kap-
lama Hizmeti / European Global
Navigation Overlay Service
GPS, GLONASS, 3 ynl haberleme
salayan uydu ve yerden referans
salayan istasyon sistemlerinin
kullanm ile, Avrupa sahasnda kul-
lanm ve kapasite artnn salan-
mas.
Avrupa Sivil Havaclk Kon-
ferans / European Civil Aviation
Conference
1955ten beri faaliyetlerine devam
eden ve amac Avrupa hava ta-
maclk sisteminin glendirilmesi,
gvenli ve etkili geliiminin devam
ettirilmesi olan uluslararas bir or-
ganizasyon.
ayrma / separation
Uaklarn seviye ve pozisyon olarak
birbirlerine tehlike tekil etmeyecek
ekilde belli kriterler gz nne al-
narak uurulmalar.
ayrma minimumu / separation
minima
Hava trafik kontrol usullerinin uy-
gulanmasna ynelik, uaklar ara-
sndaki asgari uzunlamasna, yanla-
masna veya dikey mesafeler.
ayrlm paralel operasyonlar /
segregated parallel operations
Bir pistin yalnzca yaklamalar iin
ve dierinin yalnzca kalklar iin
kullanld, paralel veya paralele
yakn aletli pistlerde e zamanl ya-
plan operasyonlar.
160

bagaj kontrol ve el tipi metal arama dedektr operatr
azaltlm dikey ayrma mini-
mas / reduced vertical seperation
minima
Hava sahas kapasitesinin arttrl-
mas amacyla, uu seviyesi 29.000
feet ile 41.000 feet (dahil) arasn-
da, 2000 feet olan dikey ayrmann
1000 feet olarak azaltlmas.
azaltlm dikey ayrma mini-
mas k noktas / reduced verti-
cal seperation minima exit point
Bir hava aracnn RVSM (azaltlm
dikey ayrma minimas) sahasndan
k noktas.
azaltlm dikey ayrma mini-
mas giri noktas / reduced verti-
cal seperation minima entry point
Avrupa RVSM hava sahasna girme-
den nce, girdii srada ya da hemen
sonrasnda, uan getii veya ge-
mesinin beklendii ilk rapor nokta-
s.
azaltlm dikey ayrma mini-
mas onay / reduced vertical sepa-
ration minima approval
lgili devlet otoritesi tarafndan be-
lirli kriterler gz nne alnarak, bir
uan RVSM onaynn verilmesi i-
lemi.
azami kalk arl / maximum
take-off weight
Hava aracnn uua elverililik ser-
tifikasnda, uu el kitabnda veya
dier resm kaytlarda belirtilen kal-
ka elverili azami arl. nakledilene kadar, yolcu ya da g-
161
HAVAYOLU
terimleri
B
B grubu alma ruhsat / wor-
king license group B
Havaalanlar yer hizmetleri ynet-
melii (SHY-22) hkmlerine uygun
olarak havaalanlarnda 5inci mad-
dede belirtilen hizmet trlerinin
tamamn veya bir ksmn kendileri
iin yapacak hava tayclarna her
bir hizmet tr iin verilecek al-
ma belgeleri.
bagaj / baggage
ICAOya gre operatrn izniyle,
uakta tanan ya da uaa ykle-
nen, yolcu ve mrettebatn kiisel
eyalar.
bagaj arabas / baggage cart
PAT Sahasnda bagaj ve kargo vb.
yk naklinde kullanlan, motorlu
aralarla ekilen tama arac.
bagaj ayrma alan (utalt) /
chute
Bagajlarn ilgili uaklara yklenmek
zere tasnif edildii alan.
bagaj eker (traktr) /tractor
Bagaj arabas, dolly, ekerli merdi-
ven vb. aralar eken motorlu ara.
bagaj depo alan / baggage-stor-
age area
Gvenlik kontrolnden geen ve
check-ine verilen bagajn hava ara-
cna tanmak zere bekletilmesi
amacyla depo edildii alan ile yan-
l ynlendirilmi bagajn, ilgili yere
revliler tarafndan talep olunana ya
da baka bir trl elden kartlana
kadar bekletilebilecei alan/alanlar.
bagaj kontrol ve el tipi metal
arama dedektr operatr /
baggage control and handheld metal
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
baml paralel yaklamalar
detector operator
Sertifikal Meydan Emniyet ube
Mdrl personeli veya ilgili ku-
rum/kurulu sertifikal zel gven-
lik personeli.
baml paralel yaklamalar /
dependent parallel approaches
Birbirine komu, uzatlm pist mer-
kez hatlar zerinde uan uaklar
arasnda radar ayrma minimalar-
nn nasl olacann tarif edildii pa-
ralel veya paralele yakn aletli pist-
lere yaplan e zamanl yaklamalar.
bamsz paralel yaklamalar /
independent parallel approaches
Birbirine komu uzatlm pist mer-
kez hatlar zerinde uan uaklar
arasnda radar ayrma minimalar-
nn nasl olacann tarif edilmedi-
i paralel veya paralele yakn aletli
pistlere e zamanl yaplan yakla-
malar.
bakm / maintenance
Uu cesi kontrol hari olmak ze-
re, birlikte veya ayr yaplmak zere
hava aracnn muayenesi, revizyonu,
para deiimi, onarm, arza veya
hasar giderimi.
bakm k / end of maintenance
Bakm yaplan hava arac veya kom-
ponentinin bakm kuruluu tara-
fndan yeniden hizmete hazr hale
getirilmesi.
bakm kuruluu / maintenance
organization
SHY 145-01e uygun olarak bakm
yapmak zere yetkilendirilmi kamu
kurum ve kurulular ile gerek veya
tzel kiilere ait iletmeler.
bakm kuruluu el kitab / main-
tenance organization handbook
EASA part-145 / SHY-145 gerei,
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
bakm yetki sertifikas sahibinin so-
rumluluk ve faaliyetlerinin aklan-
d otorite onayl dokman.
band geirgen filtre / band pass
filter
Ayarland frekans aralndaki
frekanslarn geiine izin veren, ara-
ln dndaki freakanslarn geme-
sini engelleyen elektronik filtre.
band genilii (radyo haberle-
mesinde) / bandwidth
Radyo haberlemesinde; belirli bir
aralktaki iletiim yaplabildii
en yksek ve en dk frekanslar
arasndaki fark ifade eder. Birimi
hertzdir.
band genilii (bilgisayar ha-
berlemesinde) / bandwidth
Bilgisayar haberlemesinde; bir ile-
tiim ortamnn tayabilecei bil-
gi miktarn ifade eder. Birimi bit/
sndir.
banket / shoulder
Kaplama ile bitiiindeki yzey ara-
snda gei salayacak ekilde hazr-
lanm, kaplamann kenarna bitiik
bir alan.
banket kapasitesi / inbank ca-
pacity
Bir su yatanda banketleri ama-
dan tanan debi.
baret / barette
Belli bir mesafeden ksa bir k hat-
t gibi grlebilecek ekilde, yakn
aralklarla yan yana sralanm
veya daha fazla havaclk yer .
baret sistem yaklama klar
/barette system approach lighting
systems
Yaklama hattnda yer alan klar-
162

dan en az tanesinin yan yana ge-
tirilmesi ile, uzaktan bakldnda
klarn izgi olarak grnd, 30
metre aralklarla yerletirilmi ba-
ret eklindeki klardan oluan ve
150nci ve 30nc metrelerde yak-
lama hattna dik olarak tesis edilen
2 adet apraz bar klarndan olu-
an yaklama k sistemi.
basl haberleme / printed com-
munication
Tm mesajlarn datmlarnn ya-
pld devre terminallerinde yer
alan, devaml ya da otomatik olarak
basl kayt imkn salayan haber-
leme sistemi.
basn irtifas / pressure altitude
Standart atmosferdeki basncn kar-
l olan ve irtifa olarak belirtilen
atmosfer basnc.
basit yaklama k sistemi /
simple approach lighting systems
Hassas yaklamasz pistlerde, mm-
kn olmas halinde eikten itibaren
420 metre uzunluunda tesis edilen
yaklama k sistemi.
balang noktas / datum
Baka miktarlarn hesaplanmasna
ynelik bir referans veya esas niteli-
inde olabilecek herhangi bir miktar
veya miktarlar seti.
bataklk topra / bog soil
Turba zerine szlm toprak ta-
bakas veya bataklk altnda kalan
bataklk bitkisi ile rtl toprak ze-
min.
batimetrik / bathymetric
Suyun derinlii ile ilikili.
baud / baud
Veri haberlemelerinde saniyede
163
HAVAYOLU
terimleri
bekleme usul
gnderilen sembol says. 1 baud = 1
sembol/sn.
bazalt / basalt
Yerkabuunun atlaklarndan d-
ar kan erimi lavlarn souyup
katlamasyla oluan volkanik br
kaya tr.
bekleme fiksi / holding fix
Uan bekleme yaparken pozisyo-
nunu belirleyip srdrmek iin refe-
rans olarak kulland, pilota seyr-
sefer yardmclar ya da yerde grsel
bir referansla tanmlanabilen belirli
bir nokta.
bekleme noktas / standby point
Acil durumun eidine gre kurtar-
ma ve yangnla mcadele ekiplerinin
daha etkin olabilmeleri iin hazr
bulunduklar blgeler.
bekleme noktas (uak iin) /
holding point
Pisti ihlal etmeden kalk iin taksi
yapan uan bekleyebilecei tanm-
lanm bir saha.
bekleme usul / holding procedure
Bir uan sonraki ATC msaadesini
beklerken belirlenmi bir hava saha-
snda tutulmas iin nceden belir-
lenmi manevra.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
bekleme yeri
bekleme yeri / holding bay
Uaklarn verimli yzey hareketini
kolaylatrmak zere uaklarn bek-
letilebilecei veya yanndan geebi-
lecei, iaretlenmi bir alan.
beklenmedik olay plan / contin-
gency plan
Havaalannda, operasyon veya zel
harekt gerektiren acil durum-
larda, gvenlik glerinin ve grev
verilen ilgili dier birimlerin kulla-
nlmasn dzenleyen ve eitli dav-
ranlar ihtiva eden plan.
belirlenmi RNAV rotas / desig-
nated RNAV route
Bir VOR/DME seyrsefer cihaz kap-
samndaki geerli dk ve yksek
irtifa deerlerini temel alan saha
seyrsefer rotas.
belirsizlik safhas / uncertainty
phase
Bir hava arac ve iindekilerin g-
venlii konusunda belirsizliin mev-
cut olduu durum.
bentonit / bentonite
Aluminyum ve magnezyumca zen-
gin volkanik kl , tf ve lavlarn kim-
yasal ayrmas ile veya bozulma-
syla olumu ok kk kristallere
sahip kil minerallerinden (balca
montmorillonit) oluan ve arlkl
olarak kolloidal silis yapda, yumu-
ak, gzenekli ve kolayca ekil veri-
lebilir ak bir kaya.
beton / concrete
Kum, akl ya da krmata, imento,
su ve gerektiinde katk maddeleri
kullanlarak elde edilen yap malze-
mesi.
beton basn dayanm / concrete
compressive strenght
Betonun basn mukavemeti stan-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dart kr koullarnda saklanm (20
C 2C kirece doygun su ierisinde),
28 gnlk silindir (15 cm ap, 30 cm
ykseklik) veya kp (15 cm kenarl)
numuneler zerinde llr.
beton dizayn / concrete design
Dkm yaplacak beton ile ilgili tm
tasarmlar.
beton karm oran / concrete
mix ratio
1 m3 yerine yerletirilmi beton ie-
risine girecek olan malzemelerin kg
cinsinden miktarlar.
beton karma suyu / concrete
mixing water
Kuru haldeki imento ve agregay
plastik, ilenebilir bir ktle haline
getirmeye yarayan sv.
beton kr / curing of concrete
Beton yerletirildikten sonra veya
beton rnlerinin imalatndan
sonra oluabilecek su kaybn en-
gellemek ve hidratasyon reaksiyon-
larnn uygun ekilde ve zamanda
gereklemesini salamak iin yap-
lan iler.
beton suyunun yzeye kmas
(kusma) / bleeding
Deme betonu dklnce, st y-
zeyindeki suyun buharlamaya
balayarak betonu terk edip havaya
karmas ve bu suyun yerine beto-
nun bnyesindeki suyun yukar, st
yze doru gelmesi.
beyan edilen mesafeler - heli-
portlar / declared distances - heli-
ports
A) Mevcut kalk mesafesi (TODAH).
Son yaklama ve kalk kousu
uzunluu art kalk tamamlama-
164

lar iin helikopterler iin mevcut
ve elverili beyan edilen helikopter
ama sahasnn (varsa) uzunluu.
B) Reddedilmi mevcut kalk mesafe-
si (RTODAH). Reddedilmi bir kalk
tamamlamalar iin performans snf
1de iletilen helikopterler iin mevcut
ve elverili beyan edilen son yaklama
ve kalk alannn uzunluu.
C) Mevcut ini mesafesi (LDAH). Son
yaklama ve kalk alannn uzunlu-
u art ini manevrasn belirli bir
ykseklikten tamamlayabilmeleri
iin helikopterler iin mevcut ve el-
verili beyan edilen herhangi bir ek
alan.
bilgi grntleme sistemi / data
display system
lenmi verinin gsterimine olanak
salayan elektronik veya elektrome-
kanik sistem.
bilgi ynetimi / information man-
agement
Gncelletirilmi bilginin ilgili bi-
rimlere zamannda datlmas.
bilgisayar esasl eitim / comput-
er-based training
Bilgisayar alma ortamnda inte-
raktif yntemlerle (interaktif cevap-
lama, konu anlatm gibi) renciye
zgr bireysel alma ritmini kul-
landrarak bilgi ve yetenek kazand-
rlmas.
bilgisayar kontroll veri top-
lama ve izleme sistemi / SCADA
(supervisory control and data acqui-
sition) systems
Elektrik datm, kumanda, kontrol
ve yedek enerji sistemlerinin izlen-
mesi, kumandas, kontrol ve kayt
altna alnabilmesi iin gelitirilen
yazlm ve donanm sistemlerinin
tamam.
165
HAVAYOLU
terimleri
birincil plot bilgisi
bilinen sevkiyat/gnderici
(kargo iin) / known consignor
(cargo)
Malzemenin havayolu ile nakliye-
sinin kendi hesabna yaplmas iin
sz konusu malzemenin gnderici-
sidir ve yetkili bir acente ile ya da
bu dokmanda yer alan kriterlere
uygun bir hava taycs ile i kurar.
bilinen sevkiyat/gnderici
(posta iin) / known consignor
(post)
Postann havayolu ile nakliyesinin
kendi hesabna yaplmas iin sz-
konusu postann gndericisi olup,
yetkili bir posta kurumu/idaresi ile
alr.
binder / binder
Asfaltn balayc tabakas.
birim arlk deneyi / unit weight
test
Hacmi bilinen birim arlk kaplar
ve tart ile yaplan deney.
birim ykleme aralar (uldler)
/ unit load devices (ulds)
Bir uan snrlama (emniyet) sis-
temiyle dorudan arabirim grevi
gren ve IATA ULD Teknik Kurulu
tarafndan tescillenmi aralar.
birincil gzetim radar / primary
surveillance radar
Bir vericiden yaylan EM dalgalarn,
nesneye arpp geri dnmesi, bu s-
re iin gereken zamandan yola k-
larak nesnenin mesafesi ve antenin
o andaki konumu ile nesnenin yn-
nn hesapland bir radar sistemi.
birincil plot bilgisi / primary plot
information
Bir uan radardaki pozisyonun be-
lirlenmesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
birleik
birleik / combined
Genelde radar grnt ve izleri iin
kullanlan birincil ve ikincil gzetim
radar verilerinden yararlanlan bir
radar mesaj.
birleik ayrma / composite sepa-
ration
Uaklar, birleik yol sistemi ile uy-
gulanan ayrma minimalarn (ya-
tay/dikey) azaltarak ayrma yntemi.
birleik plot / combined plot
Birincil ve ikincil gzetim radar bil-
gilerinin bir radar grnts ze-
rinde birletirilmesi.
birleik VOR ve TACAN / com-
bined VOR and TACAN
VOR, TACAN ve DME seyrsefer yar-
dmc cihazlarnn birlikte bulundu-
u bir seyrsefer yardmc sitesi.
birletirilmi/konsolide kargo
/ combined/consolidated cargo
Farkl kiiler tarafndan tarifeli bir
hava taycsnn dnda baka bir
kiiyle hava yolu ile tanmas iin
anlama yaplm birden ok farkl
gnderilerin tek bir pakette birleti-
rilmesi.
bitm / bitumen
Keskin bir koku, alev ve koyu duman
kararak yanan, karbon ve hidrojen
bakmndan ok zengin doal yakt
maddelerinin genel ad.
bomba alarm / bomb alert
Yetkili makamlar tarafndan bomba
tehdidine kar uygulanmak zere,
acil durum plannn harekete gei-
rilmesi iin verilen alarm durumu
ile hava aracnda veya herhangi bir
sivil havaclk tesisinde, pheli bir
cismin bulunmas zerine ilan edi-
len durum.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
bomba tehdidi / bomb threat
Herhangi bir ekilde renilen, yer-
deki veya uu halindeki hava ara-
cn veya hava meydann, sivil ha-
vaclk tesisini ya da ahsi bir alan,
patlatma sonucu tehlikeli bir duru-
ma sokacak bir patlayc, baka bir
madde veya aletle ilgili, doru veya
yanl bilgi.
bo uu / ferry flight
Bir uan yolcu ve yk tamakszn
uurulmas.
boluk oran / void ratio
Belirli bir gzenekli ortam rnein-
deki boluk hacminin kat parack
hacmine oran.
boluk suyu / pore water
Kaya atlaklar arasnda bulunan su.
boyama arac / ground painting
vehicle
PAT Sahalar iaretlemelerinin bo-
yanmasnda kullanlan zel dona-
nml ara.
blgesel hava tamacl /
regional air transportation
Koltuk kapasitesi en az yirmi, en faz-
la doksan dokuz olan uaklar ile i
veya d hatlarda yaplan ticari hava
tamacl.
bulut tavan / ceiling
20.000 feetin (6000 m) altnda ve
gkyznn yarsndan fazlasn
kaplayan bulutlarn en alt tabakas-
nn tabannn yeryz ve su yzeyi
zerinden ykseklii.
buzlanma / icing
Herhangi bir yerde hava scaklnn
0oCnin altna dmesi sonucu, dei-
ik yzeylerde bulunan suyun dona-
rak tabaka ya da tabakalar olutu-
rulmas.
166

buzlanma zme / de-icing
Uaklarn yzeylerinde oluan bu-
zun ve karn temizlenmesi ilemi.
buzlanma zme / buz nleme
alan / de-icing/anti-icing pad
Buz giderici / buz nleyici ilemden
gemek zere bir uan park etme-
sine ynelik bir i alan ve iki veya
daha fazla mobil buz giderici/nleyi-
ci ekipmann manevralarna ynelik
d alan kapsayan bir alan.
buzlanmay nleme / anti-icing
Uaklarn yzeylerinde buz ve kar
olumasn engelleme ilemi.
Btnletirilmi Havaclk Bilgi
Paketi / Integrated Aeronautical
Information Package
AIP, AIP Dzeltmeleri (AIP AMDT ve
AIRAC AIP AMDT), AIP Ekleri (AIP
SUP), NOTAM, Uuncesi Bilgi
Bltenleri (PIB), AIC, kontrol liste-
leri ve zetleri
btnlk (havaclk verileri) /
integrity (aeronautical data)
Bir havaclk bilgisinin ve onun de-
erinin, oluumundan veya resm
olarak deitirilmesinden bu yana
kaybolmadna veya deitirilme-
diine ilikin bir gvence derecesi.
bzlme / shrinkage (contraction)
Deney numunesinin herhangi bir
dorultudaki boyutunda, hzland-
rlm belirli kuruma artlar altn-
da, arlka doygun halden dengeli
arlk ve boyut durumuna geiinde
kuruma nedeniyle oluan deiim.
bzlme limiti / shrinkage limit
Daha fazla su kaybnn zeminin hac-
minde bir azalmaya neden olmad
kouldaki su ierii. Yzde olarak
ifade edilir.
167
HAVAYOLU
terimleri
check-in kontuar
bypass sistemi / by-pass system
BHSde tanan bagajlarn %100 ba-
gaj tarama sisteminde, normalde
uramas gereken cihazlara ura-
mak yerine ayn seviyede veya farkl
seviyede dier cihazlara ynlendi-
rilmesini salayan ilem prosedr.
C
c grubu alma ruhsat / work-
ing license group C
Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynet-
melii (SHY-22) hkmlerine uygun
olarak 5inci maddede belirtilen hiz-
met trlerinden, temsil, gzetim ve
ynetim, uak zel gvenlik hizmet
ve denetimi, ikram servis ile uu
operasyon hizmetini yapmak zere
yetkilendirilmi zel hukuk tzel
kiilerine her bir hizmet tr iin
verilecek alma belgeleri.
cari uu plan / current flight
plan
ayet varsa bir takm deiikler ya-
plm ve ilave talimatlarla olutu-
rulmu uu plan.
check-in / check-in
Havaalan terminallerinde, havayolu
veya yer hizmet kurulu grevlileri-
nin, yolcularn bilet, bagaj ilemi ve
kontrollerini yapmalar.
check-in kontuar / check-in
counter
Terminallerde yolcularn check-in
ilemlerinin yapld, donanml
masalar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
check-in salonlar
check-in salonlar / check-in halls
Terminallerde check-in kontuarlar-
nn toplu halde bulunduu blmler.
co-mail / co-mail
Havayolu taycs irketinin kendi
istasyonlar a iinde naklettii pos-
talar iin kullanlan ksaltma.
co-mat / co-mat
Havayolu taycs irketinin ken-
di istasyonlar a iinde naklettii
malzemeler iin kullanlan ksaltma.
course / course
Yoldaki uaklar iin tasarlanm
uu yolu, ILS hattnda ise pisti kar-
layc yol anlamnda kullanlan
terim.
akl / gravel
Akarsular ve dalgalar gibi d g-
lerle anakayadan kopartlan, srk-
lenmeleri srasnda eitli biimler
alan paral, krkl ta paralar.
akma zmlenmesi / conflict
resolution
Potansiyel tehlike tekil eden tra-
fikler arasnda uygun ayrma mini-
mumlarnn uygulanmasyla yaplan
zmleme.
akma ikaz / conflict alert
Otomatik radar fonksiyonu olarak
radar hedefleri arasnda mevcut mi-
nimalarn altna inilebilecei ynn-
de verilen ikaz.
alma a varl / network
entity
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
nternet ortamnda bilgi transferi,
yol bilgi deiiklikleri ve ynetim
protokolleri operasyonu sorumlu-
luunu kapsayan bilgisayar tabanl
almalarn fonksiyonel bir ksm.
amur zemin / mud ground
Zemin emniyet gerilmesi 0 kg/cm
olan bataklk, organik zeminler.
arpma riski / risk of collision
Ciddi arpma risklerinin ortaya
kt, uaklarn yakn geme du-
rumlarnn risk snflandrmas.
atlak / crack
Doal sebepler, trafik etkisi ya da
alttaki bir tabakadan yansma sebe-
biyle kaplama iinde meydana gelen
ayrlma.
eki demiri / tow- bar
Uak ile uak itme/ekme arac ara-
sna taklarak uan itilmesi ve
ekilmesi ilemlerinde kullanlan
tehizat.
eyrek ember / quadrant
Merkezinde seyrsefer yardmcs
olan, saat ynnde manyetik kuzey-
den itibaren 4 dilime ayrlm bir
daireyi ifade eder. Bunlar srasyla:
KD (Kuzeydou eyrei ) 000-089,
GD (Gneydou eyrei ) 090-179,
GB (Gneybat eyrei ) 180-269, KB
(Kuzeybat eyrei ) 270-359.
ift-motor hava aralar iin
yedek yol boyu havaalan /
ETOPS (extended-range twin-engine
operation performance standards)
enroute alternate
Yol boyu ETOPS operasyanlar es-
nasnda hava aracnn motor arzas
ya da dier anormal durumlar ya da
acil durum koullarnda inebilecei
uygun/elverili yedek meydan.
168

imento / cement
Ana hammaddeleri kalkerli kil olan
ve mineral paralarn (kum, akl,
tula vs.) yaptrmada kullanlan
bir malzeme.
ok ynl klar / omnidirectio-
nal lights
Pist kenar, taksi kenar klar gibi her
yne k verebilen armatrler
oklu kanal izleme / multi chan-
nel tracking(MCT)
Radarlardan gelen ham bilgileri i-
leyerek plot bilgisine dntren
sistem.
oklu radar izleme / multi radar
tracking (MRT)
MCTden gelen radar plot bilgisini iz
bilgiye dntrerek kontrolrlerin
nndeki displaylere ve FDPye ak-
taran sistem.
kme deneyi / slump test
Beton kvamn belirlemek iin yap-
lan deney.
kme konisi / slump cone
kme deneyinde kullanlan, kesik
koni biiminde, iki ucu ak metal
alet.
p arabas / garbage cart
Uaklardan kan plerin p ma-
halline tanmas iin kullanlan ka-
pal ve muhafazal ara.
zm nerisi / resolution advi-
sory
TCAS cihaz tarafndan uaklarn
arpma riskine kar, pilota sunu-
lan zm nerisi.
169
HAVAYOLU
terimleri
deitirme noktas
D
datm zaman / delivery time
Kontrolr tarafndan gnderilen
mesajn uu ekibinin eline gemesi
iin geen sre.
dahili test ekipman / built-in test
equipment
Srekli temel zerinde izleme yapa-
bilmek iin doru operasyonu sa-
layan elektronik ekipmandaki isel
kontrol birimleri.
dansite oran / density ratio
Younluk oran.
dayankllk / durability
Yap malzemelerinin ve yaplarn i-
lemlerini uzun yllar boyu bozulma-
dan yerine getirmeleri.
de-/anti-icing arac / de-/anti-
icing vehicle
Buzlanmay zc/nleyici kimya-
sal maddelerin uaklara uygulan-
mas iin kullanlan zel donanml
aralar.
degradasyon / degradation
Atmosferik, hidrolik, biyolojik ve di-
er faaliyetler sonucunda kayalarn,
sarp kayalklarn, yeryz katman-
larnn ve akarsu yataklarnn an-
mas ve ayrmas.
deitirme noktas / change-over
point
Bir hava yolunda seyir halindeki
hava aracnn arkasnda kalan sey-
rsefer yardmc cihaznn kapsama
alanndan kp zerine doru u-
tuu seyrsefer yardmc cihaznn
kapsama alanna girdiini gsteren,
haritalarda ilenmi noktalar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Denetim alma Grubu
Denetim alma Grubu / Audi-
ting Workgroup
Hava meydanlarnda faaliyette bu-
lunan kurum/kurulu personeline
MSHGP erevesinde sivil havaclk
gvenliinin uygulanp uygulanma-
dn denetleme, inceleme, test ve
aratrma yapmak zere, EADUKun
koordinesinde ve onaylamasyla
oluturulan komisyon.
deniz mili / nautical mile
Havaclkta da kullanlan, 1852 m
uzunlua eit lm birimi.
derece eitimi / rating training
Hava trafik kontrolrnn derece
alabilmesi iin verilen eitim.
derecelendirme / rating
Hava trafik kontrolrne kontrol
nitesinin bir veya birden fazla b-
lmnde alabilmesi iin, her yl
periyodik snavlarla otorite tarafn-
dan verilen yeterlilik belgesi.
derin kazan / deep base
Gml tip pist aydnlatma arma-
trlerinin montajnda kullanlan ve
ierisine izalasyon trafolarnn da
yerletirilebildii montaj kazanlar.
derz dolgusu / joint sealant
Derz kesme ileminden sonra sra
derzlerin esnek bir malzeme ile dol-
durulmas ilemi.
destilasyon / distillation
Asfaltn damtlmas.
devam edin / go ahead
devaml krmz k / continous
red light
Uutaki hava arac iin dier hava
aracna yol ver ve tur atmaya devam
et, yerdeki hava arac iin ise dur
anlamna gelen iaret.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
devaml yeil k / continous
green light
Uutaki hava arac iin ini ser-
best, yerdeki hava arac iin kalk
serbest anlamna gelen iaret.
devir modu / circuit mode
Tahsis edilen iletim yolunun kulla-
nlmasna olanak veren haberleme
ann konfigrasyonu.
devir modu kanal / circuit mode
channel
Havaclk Mobil Uydu Hizmetinde C
kanal ikili ses ya da bilgi haberle-
mesi salamak iin kullanlr. nk
herhangi verilen bir kanal sadece bir
ynde trafik geirebilir. C kanallar
biri st hat dieri alt hat olmak zere
ift olarak tahsis edilir.
devir zaman / release time
Bir uan dier bir hava trafik kon-
trolr ya da nitenin kontrolne
devredilecei zaman.
devlet emniyet program / state
safety programme
Emniyetin gelitirilmesini hedefle-
yen entegre bir mevzuat ve faaliyet-
ler grubu.
Devlet Hava Meydanlar let-
mesi Genel Mdrl / State
Airports Authority
Havaalanlarnn iletilmesi ve hava
seyrsefer hizmetlerinin salanma-
sndan sorumlu kurulu.
devlet ua / state aircraft
Devletin asker, gvenlik ve gmrk
hizmetlerinde kulland hava arac.
devreden nite / transferring unit
Bir hava aracna, uu gzergh bo-
yunca, hava trafik kontrol hizmeti
salayacak dier bir niteye hava
170

trafik kontrol hizmeti salama so-
rumluluunu transfer eden hava
trafik kontrol nitesi.
d hat uular / international
flights
Zorunlu iniler dnda, lke snrla-
r dnda bir veya daha fazla lkeye
yaplan seferler.
d marker / outer marker
Pist sonundan 5-7 mil uzakla
yerletirilen seyrsefer yardmc
cihaz.
dikey ayrma / vertical separation
Hava aralar arasnda deiik irtifa
ya da uu seviyeleri tahsis edilmek
suretiyle salanan ayrma. (ICAO)
hava aralar arasnda dikey mesafe
birimleri ile ifade edilen ayrma.
dikey ini/kalk yapan hava
arac / vertical take-off and landing
aircraft
Kalk ve ini iin ok ksa pistleri
veya kk sahalar kullanarak di-
key trmanma veya alalma yapabi-
len hava arac.
dikey sapma / vertical deviation
Bir uan dikey profilde aa veya
yukar doru yapt kanma hare-
keti.
dinamik yk tama yzeyi /
dynamic load-bearing surface
zerine acil durum halinde bir kon-
ma gerekletiren bir helikopter ta-
rafndan oluturulan ykleri taya-
bilecek bir yzey.
dinlemede kaln / stand by
direkt ini / straight-in landing
Bir aletli yaklamay tamamlamak
iin takip edilen son yaklama kor-
suyla 30 derecelik bir a limiti iin-
de ayn hizadaki piste yaplan ini.
171
HAVAYOLU
terimleri
DME ayrmas
direkt transit yolcular / direct
transit passengers
Vardklar uakla ksa bir aradan
sonra ayn uak ve ayn uu numa-
ras ile seyahatlerine devam eden
yolcular.
direkt uu / direct flight
ki fix, nokta ya da seyrsefer yar-
dmcs arasnda rota uuu.
direkt yaklama / straight- in
approach
Son yaklamann, kaide dn ol-
madan balad, direkt ini mini-
mumlaryla tamamlanmas gerekli
olmayan bir aletli yaklama.
dispenser (akaryakt hidrant
arac) / dispenser
Apron zerinde bulunan akaryakt
ikmal deposu ile irtibat bulunan
yakt piti/valfi ile uak arasnda ya-
kt dolum ilemini gerekletiren ve
zerinde pompa, saya, mikro filtre,
dolum hortumlar gibi donanmlar
bulunan ara.
dispersivite / dispersivity
Gzenekli bir matrisin kendi ieri-
sinden geen bir izleyicinin yaylma-
sna neden olma zellii.
diyabaz / diabase
Klinopiroksen, ojit, olivin, magne-
tit ve ilmenit ieren, yeil renkli ve
anma dayanm yksek bir kaya.
diyorit / diorite
Gri, koyu gri renkli, iri ve ince taneli
minerallerden oluan, andezin, biyo-
tit, hornblend ve piroksin ile kuvars
ieren i pskrk magmatik kaya.
DME ayrmas / DME separation
Hava aralar arasnda DME cihazn-
dan alnan mesafe bilgisine dayal
olarak yaplan ayrma.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
doal dolgu zemin
doal dolgu zemin / natural filling
ground
Zemin emniyet gerilmesi 0,1-0,6 kg/
cm olan zemin.
doal kum / natural sand
Silisli ktlelerin, kayalarn doal et-
kenlerle paralanarak ufalanmasn-
dan oluan, deniz kys, dere yata
vb. yerlerde ok bulunan ufak, sert
tanecikler.
doal sralama / natural sequence
Hava trafik kontrolr planlamasn-
da, uaklarn bir pozisyon noktas
zerine tahmin geli sreleri gz
nne alnarak yaplan uu srala-
mas.
doal zemin / natural ground
Arazinin hafriyatnnn yaplmam
ve kotlanmam, halihazrdaki vazi-
yeti, dokunulmam ve bozulmam
zemin.
dorudan radar veri eriimi /
direct access radar data
RDP sisteminin bir paras olan
MRTlerde bir sorun olduunda
MCTden gelen radar plot bilgilerinin
kontrolrlerin nndeki displaylere
annda ve kesintisiz getirilmesini
salayan bir balant ekli.
dorulamak, teyit ettirmek /
verify
doruluk / accuracy
ngrlen veya llen deer ile
gerek deer arasndaki uygunluk
derecesi.
doldurulmu uu plan / filled
flight plan
Pilot veya irket temsilcisi tara-
fndan uutan nce ATS nitesine
verilmek zere doldurulan, uula
ilgili ayrntlar ieren plan.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dolgu zemin / filling ground
Suni olarak sktrlmam zemin-
ler.
dolly / dolly
Traktrler ile ekilen ve apronda kon-
teyner ve palet tamaclnda kulla-
nlan, seviyesi fazla yksek olmayan
kk tekerlekli tama arac.
don dayanm / frost resistance
Agregann don ve zlmelerde
ufalanmaya kar dayankllnn
belirlenmesine ve deien hava art-
larnda agregann gsterecei daya-
nmn tespitine ynelik deney.
dozaj / dosage
Ayarlama, dzenleme.
drenaj / drain
Tanka alnan yaktta atmosferik
olaylar nedeniyle oluan serbest su-
yun sistemden alnmas.
dry-lease / dry-lease
SHT 120.95e gre; bir hava aracnn,
kiracnn iletme ruhsat altnda i-
letildii kira anlamas.
durma barlar klar / stop bars
lights
Dk gr artlarnda, piste giri
noktalarnda ua bekletmek zere
taksi yolu zerine tesis edilen, kule
kontrolrleri tarafndan gei izni
verildiinde snen, dier zamanlar-
da ise geie kapal olduunu belirt-
mek zere srekli yanan, krmz
renkli klar.
durma uzants / stopway
Vazgeilen bir kalk halinde uan
durdurulabilecei uygun bir alan
olarak hazrlanm, mevcut kalk
pistinin sonunda ve yerde bulunan
belirli bir dikdrtgen saha.
172

durma uzants klar /
stopway lights
Durma uzantsn belirlemek zere,
pist kenar klar ile ayn hizada
yerletirilen, kalk istikametine ba-
kan, krmz renkli klardr.
durum gstergesi / attitude dis-
play indicator
Uaklarn uzunlamasna ve yanla-
masna rotasyonunun uu cihazla-
rndan takip edilebilmesini salayan
gsterge.
dktilite / ductility
Standart kalpta bitmn ekilerek
uzamas.
dk gr operasyonlar / low
visibility operations
Dk gr artlarnda hava trafik
akn ve emniyetini salayan ope-
rasyonlarn btn.
dk nokta / low point
Hidrant boru hattnn en dk nok-
tas.
E
eilme-gerilme dayanm / flex-
ural-tensile strength
noktadan yklenen basit kiri
ile betonun eilme ve gerilme da-
yanmnn belirlenmesini kapsayan
deney.
eim mesafesi / slant range
Uutaki bir uakla yer cihaz (ra-
dar, DME) arasndaki gerek direkt
mesafe.
173
HAVAYOLU
terimleri
el kitaplar
eitim alma grubu / training
working group
Hava meydanlarnda faaliyette bu-
lunan kurum/kurulu personeline
MSHGEP erevesinde eitim veren,
eitimleri takip eden EADUKun ko-
ordinesinde ve onaylamasyla olu-
turulan komisyon.
eitim kuruluu / training insti-
tution
Eitim talimatna gre havaclk ku-
rulular veya gerek kiilere eitim
vermek zere SHGM tarafndan yet-
kilendirilmi kurulu.
eitimci / trainer
Gerek kiilere eitim talimat kap-
samnda eitim verecek ve SHGM ta-
rafndan yetkilendirilmi kii.
eitimci eitmeni / trainer of
trainers
Gerek kiilere veya eitimcilere
eitim talimat kapsamnda eitim
verecek ve Genel Mdrlk tarafn-
dan yetkilendirilmi kii.
eitimcinin eitimi sertifikas /
training of trainer certification
Eitim verilebilirliiyle ilgili Mill
Eitim Bakanl veya Yksek-
retim Kurumlar veya Mill Eitim
Bakanlndan onayl kurulular ta-
rafndan verilen belge.
ekipman kapasitesi / equipment
capacity
ATC sistemleri tarafndan tanabi-
lir en fazla trafik says.
el bagaj / cabin baggage
Bir hava aracnn kabin blmnde
tanan bagaj.
el kitaplar / manuals
Ulusal ve uluslararas havaclk ku-
rallar ve mevzuatlar esas alnarak
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
el tipi metal arama dedektr
hazrlanan, operasyonu tanmlayan
kapsaml dokmanlar.
el tipi metal arama dedektr /
hand-held metal detector
Gvenlik kontrol noktalarnda veya
gerekli grlen dier yerlerde, yolcu
ve personelin geilerinde gvenlik
taramasnn blgesel yaplabilmesi
amacyla sadece metale duyarl olan
dedektr.
elastisite modl / modulus of
elasticity
Statik hesaplamada bir gerilimin,
ksalma ya da eilme miktarna b-
lnmesi ile bulunan deer.
elek analizi / sieve analysis
Laboratuvar lekli bir eneli krc-
da verilen malzeme karmnn par-
ack boyutunun kltlmesi ve
kltlen paracklarn eleklerden
geirilerek parack boyut dalm-
nn hesaplanmas.
elipsoit ykseklik (geodetik
ykseklik) / ellipsoid height (geo-
detic height)
Sz konusu noktann iinden elipsoit
d dikme boyunca llen, referans
elipsoit ile ilgili ykseklik.
emniyet / safety
nsan veya maddi varlklarn zarara
urama olaslnn kabul edilebilir
bir dzeye indirilmesinin ve bu d-
zey veya altnda kalclnn salan-
masnn srekli bir tehlike tanm-
lama ve risk ynetim sreci yoluyla
saland durum.
emniyet ikaz / safety alert
ATC tarafndan, kontrol altndaki
uaklara yaymlanan bir ikaz.
emniyet program / safety prog-
ramme
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Emniyet dzeyini arttrmay ama-
layan birletirilmi dzenleme ve
faaliyetler btn.
emniyet riski / safety risk
Emniyet ile ilgili bir tehlike sonucu-
nun, ngrlebilen en kt durum
referans alnarak tahmin edilen
gerekleme olasl ve iddetinin
birleimi.
emniyet sahas / safety area
Hava seyrsefer amal gerekli olan-
lar dnda, manialardan arndrl-
m olan FATOyu evreleyen bir
heliport zerinde bulunan ve kazaen
FATOdan sapan helikopterlerin ha-
sar grme riskini azaltmay amala-
yan belirli bir alan.
emniyet ynetim sistemi / safety
management system
Emniyet ynetimi iin gerekli orga-
nizasyonel yap, izlenebilirlik, poli-
tika ve yntemlere ilikin sistematik
yaklam.
en son tahsis edilen irtifa / last
assigned altitude
ATC tarafndan tahsis edilen ve pilot
tarafndan anlald belirtilen en
son irtifa veya uu seviyesi.
engellenmi / blocked
Radyo yaynlarnn bozulduu ya da
engellendii durumlarda kullanlan
terim.
esas dn / base turn
lk yaklama safhas boyunca uzak-
lama ba, (outbound track) sonu
ile ara ya da son yaklama safhas
arasnda hava arac tarafndan pist
dorultusunu karlamak amacyla
yaplan dn yntemi.
eik / threshold
Pistin ini iin kullanlacak blm-
174

nn balangc.
eik zerindeki minimum gz
ykseklii / minimum eye height
over threshold (meht)
Havaalann kullanan uaklarn s-
nfna gre, emniyetli bir eik gei-
ini salamak zere nceden belirle-
nenen, uak pilotunun gz ile eik
arasndaki ykseklik mesafesi.
evrensel eriim alc/vericisi /
universal access transceiver
ADS-B veri iletimi iin 1.041667
Mbit/s modlasyon oran ile 978
Mhz frekansnda alan bir yayn
veri hatt.
evrensel zaman koordinasyonu
/ universal time coordinated
Saniye artyla ayarlanan ve sivil
havaclkta temel alnan otomatik
zaman lei.
F
farkl kresel konumlandrma
sistemi / differential global position-
ing system
Kresel konumlandrma sisteminin
zm doruluunu gelitirmek iin hizmetleri memurlar/personelinin
kullanlan bir teknik.
farkl kresel seyrsefer uydu
sistemi / differential global naviga-
tion satellite system
Bir veya daha fazla bilinen noktada-
ki pozisyon hatalarnn belirlenmesi
ve pozisyon doruluu iin bir baka
sistemden alnan bilgilerin iletilme-
sini amalayan bir sistem.
175
HAVAYOLU
terimleri
filo
fasilite / facility
zel bir ama iin yaplm bina,
ekipman veya niteler.
Federal Havaclk daresi / Fede-
ral Aviation Administration
Sorumluluu sivil havaclk gven-
lii olan kurum, Amerikan hkme-
tinin bir paras olarak 1958 ylnda
kurulmu olup fonksiyonlar; ulusal
savunma gereklerini ve gvenlii
gz nne alarak sivil havacln
dzenlenmesi, yeni teknolojiler kul-
lanarak havacln gelitirilmesi, si-
vil ve asker uaklarn kontrolnn
ortak bir sistemde yaplmas, ulusal
hava sahas sistemi konusunda ya-
plan aratrmalar ve ticari uzay ta-
maclnn dzenlenmesi olarak
sralanabilir.
FIC (Uu Bilgi Merkezi) Birimi
/ FIC (Flight Information Center) Unit
Uu bilgi ve ikaz hizmeti salamak
zere kurulmu ve Trk hava saha-
sn veya havaalanlarn kullanmak
suretiyle IFR/VFR olarak gerekle-
tirilen OAT/GAT kapsamndaki tm
uularn verilen uu msaadeleri
(permi) ve sunulan uu planlarna
(FPL) uygunluunun takibi, SHGMce
verilen yetkiye istinaden gerekti-
inde SHGM adna permi verilmesi
ile Hava Arama ve Kurtarma (SAR)
Hizmetlerinin koordine edilmesi
ve yrtlmesinden sorumlu AIM
alt, hizmet salayc kurulu
DHMdeki hizmet/grev birimi.
filler / filler
200 mm altnda kalan malzeme (as-
falt iin).
filo / fleet
letmecinin kendi mal veya kirala-
d tm hava aralarnn adet ve tip
olarak ifadesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
final
final / final
Aletli veya grerek yaklama yapan
bir uan ini iin pisti karlad
hat.
finier / finisher
Asfaltn son ilemini yapan makine.
FOD temizlik arac /FOD clean-up
chart
PAT sahalarnn FODdan arndrl-
mas iin kullanlan zel donanml
temizlik arac.
fork lift / fork lift
Yklerin istiflenmesinde ve ksa me-
safe tamalarnda kullanlan, yk
kaldrma/indirme, ayrca tama
zelliine sahip olan zel donanml
ara.
foseptik arac / septic tank
Uaklardan foseptiin boaltlarak
gtrlmesi iin kullanlan zel do-
nanml ara.
frenleme (iyi, orta, zayf, hi) /
breaking action (good, fair, poor or
nil)
Pilota havaalan hareket sahas s-
tndeki frenleme derecesini, koul-
larn belirten rapor.
FRUIT / false replies from undesired
interrogator transmissions
Bir uan birden fazla anten ta-
rafndan sorgulanmas durumun-
da, baka bir sorgulama nedeniyle
transponder cevap sinyalinin bek-
lenen sreden daha nce alcya gel-
mesi olay.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
G
gabro / gabbro
Amfibol, piroksen ve az miktarda
olivin gibi mineraller ieren, silika
oran dk, i pskrk magmatik
kaya.
gai / gai
Granlometrisi ile dier koulla-
r belli olan doal kum, doal akl
veya krmata ile az miktarda ba-
layc ince malzemeden oluan dolgu
malzemesi.
garbling / garbling
Birbirine yakn azimut ve mesafede
bulunan hedeflerden alnan trans-
ponder cevap sinyallerinin i ie gir-
mesi durumu.
gaz beton (gzenekli beton) /
aerated concrete
nce ve silisli bir agrega ve inorganik
bir balayc ile hazrlanan kar-
mn, gzenek oluturucu bir madde
katlarak hafifletilmesi yolu ile elde
edilen hafif beton.
gece / night
ICAOya gre; akam alacakaranl-
nn bitimi ile sabahn balangc ara-
sndaki saatler veya otorite tarafn-
dan belirlenmi gn batm ile gn
doumu arasndaki zaman dilimi.
gecikme / delay
Merkez ak ynetim birimi (CFMU)
tarafndan belirlenen kalk zaman
ile operatrn talep ettii ilk kalk
zaman arasndaki fark.
gecikme nedenleri / causes of
delay
geerli (cari) uu plan / current
flight plan
Mteakip msaadelerle yaplan de-
iiklikleri de ieren uu plan.
geici s / temporary base
Ana s veya slerin dnda, uu
176

harektnn devamll iin, uucu gei (intikal) irtifas / transition
ekip yesinin uu grev sresinin
balayp sona erdii ve uucu ekip
yesine, ortakln uygun konakla-
ma tesisi ve iae imkan salamak-
la ykml olduu, uucu ekiplerin
geici bir sre kalaca, ortaklk ta-
rafndan belirlenen yurt ii ve/veya
yurt dndaki yerleim merkezi.
geici s sresi / temporary base
time
Geici slerde, her bir uucu ekip
yesi iin 7 gnden ok, 30 gnden
az sre ile kalmal olan grev sresi.
geirimlilik katsays / (coeffi-
cient of) transmissivity
Birim hidrolik eim altnda bir aki-
ferin birim geniliinden suyun
transfer edilme hz.
geirimsiz formasyon / aquiclude
Birbiriyle balantl boluklar bu-
lunmayan ve bu nedenle su alp ve-
remeyen formasyon.
gei eitimi / transition training
Belirli simlasyon metotlaryla, te-
mel eitim esnasnda teorik bilgi ve
anlama yeteneklerinin pratik uygu-
lamalarla gerekletirilmesi.
gei izi mesafesi / cross track
distance
stenilen rotann havayolunun sa-
na ve soluna olan dikey mesafesi.
gei sresi (k) / switch-over
time (light)
Belirli bir ynde llen fiil k yo-
unluunun, k %25lik veya zeri
younluklarda altrld durum- istenmeyen atlamalar olumasn
larda, bir g kayna deiiklii s-
rasnda %50den dmesi ve tekrar
%50ye ulamas iin gereken sre.
177
HAVAYOLU
terimleri
genleme derzi
altitude
Bu irtifa ve altnda hava aralarnn
irtifalara gre kontrol edildii irtifa.
gelimi yzey hareketleri reh-
berlik ve kontrol sistemi / ad-
vanced-surface movement guidance
and control system
Havaalan operasyonel gr sevi-
yesi iinde tm hava koullarnda,
gerekli emniyet seviyesini de tekil
ederek, beyan edilen yer hareket
orannn srdrlebilmesi iin uak
ve aralarn kontrol ile gzetim ve
klavuzluk salayan bir sistem.
gemi zeri heliport / shipboard
heliport
Gemi zerinde zel olarak helikopter
operasyonlar iin tasarlanm veya
zel olarak bu i iin tasarlanmam
olup geminin bir helikopteri tayabi-
lecek bir alannn uygun hale getiril-
mesiyle oluturulan heliport.
genel hava trafii / general air
traffic
ICAO kural ve uygulamalarnn tm
uular kapsamas.
genel havaclk / general aviation
cret karl veya kiralama yolu ile
yaplan tarifeli ve tarifesiz hava ta-
maclk faaliyetleri dnda eitim ve
sportif amal faaliyetler, hava taksi,
vb. tm sivil havaclk faaliyetleri.
genleme derzi / expansion joint
Beton tam krn aldktan sonra
ortam scaklna bal olarak gen-
lemesi ya da ekmesi ile betonda
engellemek iin betonun yapsna
gre ortalama 30 metre aralklarda
braklan derzler.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
geodetik balang noktas

geodetik balang noktas / ri %95 orannda arzu edilen pozis-

geodetic datum yondan deniz mili olarak uulmas
Kresel referans sistemi/erevesi gereken mesafeyi belirten deer.
bakmndan yerel referans sistemi-
gidi dn uuu / turnaround
nin yerinin ve ynnn tanmlan-
flight
mas iin gerekli minimum paramet-
reler seti. Bir uuu bitiren ve akabinde yk-
n tmyle deitirmesini mteakip
geoid / geoid baka bir uuu gerekletiren bir
Ktalar boyunca kesintisiz olarak uak.
uzanan, dzeltilmemi ortalama de-
niz seviyesi (MSL) ile akan, dn- gidi meydan / destination aero-
yann ekim alanndaki eit potansi- drome
yelli yzey. Bir uu iin belirtilmi ini mey-
geoid dalgalanma / geoid undulation dan.
Geoidin, matematiksel referans elip- giri/k verileri sistemi /
soidinin zerindeki (pozitif) veya input/output data system
altndaki (negatif) mesafesi. Bu sistem, hava trafik kontrol i-
gerek hava hz / true air speed lemlerinin yapsal modelinin 4 bi-
Younluk ve s etkileri de hesap edi- leeninden biri olup ayrca bilgi ve
lerek, bir uan gerek hava srati- cevaplamann seiminden sorumlu-
ni ifade eden bir terim. dur.
gerek ini zaman / actual time glide path / glide path/slope
of arrival
Aletli yaklama sisteminin bir par-
Bir uan kesin olarak ini yapt,
as olup piste gre dikey olarak g-
gerek ini zaman.
venli bir szl as ile yaklamay
gerekli muhabere performans / salar.
required communication performance
Hava trafik ynetimi (ATM) fonk-
siyonlarn desteklemek amacyla
belirlenmi operasyonel muhabere
gerekliliklerinin tanm.
gerekli seyrsefer performans
/ required navigation performance
Tanmlanm bir hava sahas iin-
de seyrsefer faaliyeti iin gereken
performans gereklilikleri.
gerekli seyrsefer performans
tipi / required navigation perfor-
mance type gnays / gneiss
Tm uu sresince, uularn asga- Magmatik veya tortul kayalarn

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 178


yksek scaklkta blgesel bakala-
ma uramasndan dolay meydana
gelen metamorfik kaya.
gml k armatrleri / inset
lights
zerinden geilmesi durumunda
uak ya da dier aralara herhangi
bir zarar vermeyecek ekilde tesis
edilmi olan, pist kenar, eik, pist
sonu, pist eksen, tekerlek temas,
yaklama, taksiyolu kenar, taksiyolu
eksen ve apron kenar armatrleri.
gnderici / consignor
rettii veya sahip olduu mallar
havayolu ile tatmak isteyen ve bu
amaca uygun ekilde paketleyen kii
veya kurulu.
gr ve kan / see and avoid
Meteorolojik koullar uygun oldu-
unda, IFR veya VFR olarak uan pi-
lotlardan, dier trafikten kanmak
iin manevra yapmalarnn ve dier
trafii takip etmelerinin (izlemeleri-
nin) talep edilmesi.
grerek bekleme / visual holding
Havadan kolayca seilebilen belir-
lenmi bir corafi fix zerinde yap-
lan bekleme.
grerek meteorolojik artlar /
visual meteorological conditions
Gr, bulutlardan mesafe ve tavan
olarak ifade edilen deerlerin ilan
edilen asgari limitlerin zerinde ol-
duu bir durum.
grerek meydan kontrol de-
recesi / visual aerodrome control
rating
Aletli ini, kalk usulleri bulunma-
yan ve yaklama kontrol hizmetinin
verilmedii ya da bir baka hava tra-
fik kontrol nitesi tarafndan da bu
179
HAVAYOLU
terimleri
gsterge srati sapma uyumazl
hizmetin salanmad, sadece g-
rerek artlardaki trafiklere hizmet
veren havaalanlarnda alan hava
trafik kontrolrlerinin sahip olmas
gereken derece.
grerek uu kurallar / visual
flight rules
Ak hava koullarnda, bir uan
yeri grerek seyrseferine devam
etmesine izin verilen kurallar.
grerek yaklama / visual ap-
proach
Aletle yaklama ynteminin bir b-
lm ya da tm tamamlanmadn-
da IFR uan hava aracnn araziyi
(yere nazaran grsel referanslarla)
grerek gerekletirdii yaklama.
grerek yaklama ini istika-
met gstergesi / visual approach
slope indicator systems (VASIS)
Pilotun gz ile takip ederek, doru
bir szlme hattyla, uan tekerlek
temas noktasna konmasn sala-
yan k sistemi.
gr as / bore sight
Bir antenden yaylan elektromanye-
tik dalgann kapsama alan.
gr/ryet / visibility
Atmosferik artlara gre tayin olu-
nan ve mesafe birimleri ile ifade edi-
len, gndzleri klandrlmam,
geceleri klandrlm belirli cisim-
leri grp tehis etme kabiliyeti.
gsterge hz / indicated air speed
Hava srati gstergesinden okunan
dzeltilmemi hz.
gsterge srati sapma uyu-
mazl / indicated air speed devia-
tion non-conformancy
Uularn tahmini gsterge sratleri
arasnda farklar olutuu durum ve
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
gzetim analiz destek sistemi-sensoru
bu farkn gsterge srati limitlerini
amas.
gzetim analiz destek sistemi-
sensoru / surveillance analysis
support system-sensor
Radar istasyonlarnda yaplan me-
kanik durumu da ieren performans
lmleri.
gradasyon / gradation
Agrega tanelerinin byklklerine
gre gsterdikleri tane dalm ora-
nna verilen isim.
granit / granite
Feldspat, plajiyoklas ve kuvars ile az
miktarda mika, hornblend ve pirok-
sen ieren, sert, kristal yapl, taneli
grnl, asidik magmatik kaya.
granlometri / grading
Kum, akl, krmata gibi yap mal-
zemelerinin elek analizleri sonucun-
da tane dalmlarnn belirlenmesi.
granlometri erisi / grain size
curve
Kum, akl, krmata gibi yap mal-
zemelerinin elek analizleri sonucun-
da tane dalmlarnn belirlenmesi
sonucunda izilen grafiksel eri.
grup / battery
Ayn topluluk zerinde standardize
edilmi testlerin btn.
gn / day
00.01 UTC ile 24.00 UTC arasndaki
sre.
gncel uu pozisyonu / current
flight position
En son alglayc verilerini temel
alan x, y, z koordinatlarnda uuun
son pozisyonunu temsil eder.
gncel uu verisi / current flight
data
Son yaplan uu plan deiiklikleri
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ve kontrolr mdahaleleriyle gn-
celletirilen uu bilgisi.
gn doumu ve gn batm /
sunrise and sunset
Otoritelerce karklklarn nlen-
mesi amacyla belirlenmi gn do-
umu ve gn batm zamanlar.
gvenli kargo binas / secured
cargo facility
Hava kargosunun hava aracna yk-
lenmeden nce muhafaza edildii
ve bu dokmanda belirlenmi zel-
liklere uygun tesis edilmi, gvenli
hava tamacl yaplmasna im-
kn salayan binalar.
gvenlik (havaclk gvenlii) /
security (aviation security)
Sivil havacl, yasa d mdahale
ve eylemlerden korumay ngren
nlemler ile insan ve ara-gere kay-
naklarnn birleimi.
gvenlik alarm durumu / secu-
rity alert phase
MSHGPnin 17. ekinin 7. maddesinde
belirtilen derecelendirmeleri gerek-
tiren hal.
gvenlik birimleri / security units
Hava meydannda gvenlii sala-
makla dorudan grevlendirilen bi-
rimler.
gvenlik cihaz / security equip-
ment
Sivil Havaclk ve tesislerine ynelti-
lebilecek herhangi bir yasa d m-
dahale amal fiilin nlenmesi ya da
tespitinde tek olarak ya da sistemin
bir paras olarak kullanlan ve kul-
lanm ihtisas gerektiren cihazlar.
gvenlik denetisi / security au-
ditor
Mill Sivil Havaclk Gvenlii Kali-
180

te Kontrol Programnda belirtilen
uyumluluk takip faaliyetlerini y-
rtmek zere grevlendirilen yetkili
personel.
gvenlik denetlemesi / security
audit
MSHGPde yer alan hususlarn etkin-
liinin ve uygulanrlnn grlme- kil edecek bir eylemin senaryo da-
si amacyla kontrol edilmesi ve de-
erlendirilmesi ilemi olup, yetkili
otorite adna yaplan ilem.
gvenlik incelemesi / security
inspection
Detayl olarak yaplacak bir alma
ile daha nceden bildirmek koulu
ile hava meydan, havayolu ta-
yclar ve gvenlikle alakal tm
birimlerin yasa d mdahale ey-
lemlerine kar aldklar gvenlik
tedbirlerinin etkinliini grmek ve
mevcut gereklerin yerine getiril-
mesini salamak amacyla yaplan
ilem.
gvenlik komisyonu / security
commission
gvenlik kontrol / security check
Yasad eylem gerekletirmek
iin kullanlabilecek silah, patlayc
madde ve benzeri maddelerin tespit
edilmesi iin alnan tedbirler.
gvenlik kurulu / security board
Mill Sivil Havaclk Gvenlik Kurulu.
gvenlik onayl acente (kuru-
lu) / security approved agent
Hava kargosu tamak iin yetki
belgesi alm olan kargo acentelar
ile hava meydan ii veya dndaki
kargo terminalleri, antrepo, depo,
vb. yerleri kapsayan ifade.
gvenlik tahditli alan / security
restricted area
181
HAVAYOLU
terimleri
gvenlik ynetimi
gvenlik tatbikat / security
exercise
Tam kapsaml bir gvenlik tatbikat,
farkl tr acil durumlarla ba ede-
bilmek iin bir muhtemel harekt
plannn yeterliliinin salanmas
amacyla yasa d mdahale te-
hilinde uygulanmasdr. Ksmi bir
gvenlik tatbikat ise, farkl tr acil
durumlarla ba edebilmek iin, ha-
berleme sistemi gibi muhtemel
harekt plannn elemanlar veya
unsurlarnn yant verebilme yeter-
liliinin salanmas amacyla, yasa
d mdahale tekil edecek bir eyle-
min senaryo edilmesidir.
gvenlik tehdit seviyesi durum
tablosu / security threat level state
table
MSHGPnin 17. ekinin 7. maddesinde
belirtilen gvenlik alarm durumla-
rnn ilannda 9. maddede belirtilen
tedbirler ile hava meydan gvenlik
alarm durumu planndaki tedbirleri
gsterir tablo.
gvenlik testi / security test
MSHGPde yer alan hususlarn tama-
mnn veya bir blmnn yasa d
mdahele tekil edecek senaryo ve
sanal olaylarla test edilmesi ilemi.
gvenlik yasak blgesi / security
forbidden zone
Gvenlik maksadyla giri ve k-
lar yasaklanan veya kontrol altnda
tutulan bina, tesis ve hava meydan-
nn dier blmleri.
gvenlik ynetimi / security man-
agement
Gvenlik hizmetleri ve mekanizma-
larnn oluturulmas ve kontrol,
gvenlikle ilgili bilgilerin datm
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
gyrosuz yaklama
ve gvenlik olaylarnn rapor edil-
mesi gibi fonksiyonlar.
gyrosuz yaklama / no gyro app-
roach
Uan, kontrolrn istedii rota-
da uuunu gyrosundaki sorundan
dolay tutturamayacan ifade eder.
Bu durumda kontrolr radarda ua-
izleyerek saa/sola dn veya
dn durdur ifadeleri ile ua
uygun rotaya oturtur.
H
haberleme merkezi / com-center
Kendisine bal haberleme istas-
yonlarnn mesaj trafiini ynlen-
dirmekle sorumlu merkez.
haberleme ynetim birimi /
communication management unit
Hava-yer ya da dier yer alma
alar arasnda bilgi transferine ola-
nak salayan birim.
hacim modl / bulk modulus
Basn yklemesine maruz kalan bir
malzemenin hacmindeki azalmay
tarif eden elastik bir zellik.
hadise / incident
letme gvenliini olumsuz etkile-
yen ya da etkileyebilecek, bir hava
aracnn kullanlmasyla ilikili, ka-
zadan (accident) farkl olarak ortaya
kan durum.
hafif agrega / lightweight aggre-
gate
Birim arl 1200 kg/m3 amayan
agrega.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hangar / hangar
Hava meydanlarnda uaklarn ba-
km ve onarmlarnn yaplmas
veya muhafaza edilmesi amacyla
kullanlan genellikle byk yapl
binalar.
har / mortar (mixture)
Mineral esasl bir balayc, har
kumu, su ve gerektiinde katk mad-
delerinin uygun oranlarda karm-
lar ile oluturulan bir yap malze-
mesi.
hareket PAT (pist-apron-taksi
yolu) sahas / movement area
(runway-apron-taxiway)
Hava aralar ve bunlarn faaliyetle-
ri ile ilgili ara ve gerelerin hareket
ve park edilmesinde kullanlan as-
falt, beton ve toprak yapdaki pist,
apron ve taksi yollar ile yakn ev-
resi.
hareket sahas / movement area
Bir havaalannn, manevra sahasn-
dan ve apron(lar)dan oluan, hava
aralarnn kalk, inii ve taksi
yapmas iin kullanlacak blm.
harekete dayal deerlendirme
lekleri / behaviour anchored
rating scales
zel ynleri temsil eden kme iin-
de, hareketli ynlere odaklanma
performans lmnde kullanlan
lekler.
hassas aletli yaklama usul /
precision approach procedure
Operasyon kategorisine gre tanm-
lanan minimalar ile hassas yatay ve
dikey yol gsterme/yardm imkn
veren aletli yaklama usul.
182

hassas olmayan aletli yaklama
usul / non-precision approach
procedure
Yatay yol gsterme/yardm imkn
verip dikey yol gsterme/yardm
imkn vermeyen aletli yaklama
usul.
hassas tesis / critical facility
Hasar grdnde hava meydan
fonksiyonlarnn ciddi ekilde ak-
samasna yol aacak olan ve hava
meydan iinde veya hava meyda-
nyla direkt balantl bulunan tesis
ve yerler.
hassas yaklama / precision app-
roach
Yerde kurulan elektronik cihazlarla
desteklenen aletli yaklama sistemi.
hassas yaklama hatt gsterge-
si /precesion aproach path indicatr
(PAPI)
VASIS sistemlerinin yerine gelitiri-
len ve ok daha keskin bir szlme
hatt bilgisini veren k sistemidir.
Krmz-beyaz renklerden oluan
sistem, herhangi bir ilave tehizata
gerek duyulmakszn, szlme hat-
tnn zerinde ya da altnda kalnd-
nda, doru szlme hattna gelin-
mesi iin yeterli bir sre ncesinde
pilota uyar bilgisini verir. Pist eii
zerinde emniyetli bir gei yksek-
lii salar. Ak havalarda, gndz-
leri eikten 10-15 km mesafeden,
geceleri ise 20-30 km mesafeden
grlebilen PAPIler, ILSe sahip ol-
mayan pistlerde uzun mesafe bilgisi
veren lokalizer grevi de grr.
hassas yaklama kategorisi /
precision approach category
183
HAVAYOLU
terimleri
hassas-kod
hassas yaklama kategori I k
/precision approach category I ligh-
ting systems
Hassas yaklama pistlerinde, baret
ya da calvert sistem olarak tesis edi-
len, eikten itibaren 30 metre ara-
lklarla yerletirilmi, toplam 900
metre uzunluundaki yaklama k
sistemidir.
hassas yaklama kategori II k
sistemi / precision approach cate-
gory II lighting systems
Hassas yaklama pistlerinde, baret ya
da calvert sistem olarak tesis edilen,
eikten itibaren 30 metre aralklarla
yerletirilmi, merkez hattnda yer
alan baret eklindeki klarn beyaz
renkli, merkez hattnn sa ve sol ke-
narnda yer alan baret eklindeki k-
larn ise krmz renkte olduu, 150.
ve 300. metrelerde yaklama hattna
dik olarak tesis edilen 2 adet apraz
bar klarndan oluan yaklama k
sistemi.
hassas yaklama pisti / precision
approach runway
Bkz. Aletli pist (instrument runway).
hassas yaklama radar / preci-
sion approach radar
Son yaklama hatt boyunca uan
teorik olarak belirlenmi son yak-
lama hattna gre yatay ve dikey
ynde sapmalar ile pist eiine gre
pozisyonunu belirleyen radar.
hassas yaklamasz pist / non-
precision approach runway
ILS/MLS gibi hassas yaklama sey-
rsefer yardmclar olmayan pist.
hassas-kod / precision-code
Kresel konumlandrma sisteminde
(GPS) Amerikan ordusunun ve yet-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hasta/engelli/yal nakil arac
kilendirilmi kullanclarn kullan-
m iin geerli olan kod.
hasta/engelli/yal nakil arac
/ ambulift
Yolcu merdivenini kullanamayan,
hareket kabiliyeti kstl, hasta, yal
ve engelli yolcularn uaktan ini ve
uaa binii ile PAT sahasnda hava
arac - terminal arasnda nakli iin
kullanlan ykselme/alalma zel-
liine de sahip zel donanml ara.
hat bakm / line maintenance
Hava aracnn / hava arac paras-
nn onaylanm standartlara uygun
olarak hangar gerektirmeyen ba-
km, onarm, para deitirme ve
hasar giderme ilemlerinin yapl-
mas.
hata / error
llen deer ile fiziksel deer ara-
sndaki meydana gelen farkllk.
hatal grnt / false plot
Uan gerek pozisyonundan farkl
bir pozisyonda radarda grnmesi.
hatal iz / false track
Radar sistemindeki teknik konular-
dan kaynaklanan yanllk.
havayer haberlemesi / air
ground communication
Hava aralar ile yer istasyonlar
veya merkezler arasndaki iki ynl
haberleme.
hava arac / aircraft
Sabit yzeyler zerinde birtakm
aerodinamik reaksiyonlarla havada
tutunabilen, havadan ar, motor g-
cyle ileyen ara.
hava arac bakm alan / aircraft
maintenance area
Uaklarn bakm amacyla hava
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
meydan dahilinde tahsis olunmu
apronlar, hangarlar, bina ve atl-
yeleri, ara park yerlerini ve bunlara
balanan yollar da kapsayan tm
yer saha ve tesisleri.
hava arac bakm lisans / airc-
raft maintenance licence
eriinde belirtilen herhangi bir
hava arac temel kategori ve hava
arac tipi iin, bilgi ve bakm deneyi-
mi olarak ilgili ynetmeliin gerek-
sinimlerini karlayan personelin
niteliini gsteren belge.
hava arac bilgileri / aircraft data
Uak tanmlanmas, uak tipi, uak
ekipmanlar ile ilgili bilgiler.
hava arac ar ad / aircraft
call-sign
Hava-yer muhaberesinde hava ara-
cnn tanmlanmas iin kullanlan
isim.
hava arac gvenlik aramas /
aircraft security search
Yasakl maddelere kar hava arac-
nn i ve dnn derinlemesine, ok
ayrntl aranmas.
hava arac gvenlik kontrol /
aircraft security check
Hava aracnn, yolcularn eriebi-
lecekleri i ksmnn ve uak alt
(hold) blmnn pheli nesne-
ler, silah, patlayc ve dier tehlikeli
maddelere kar aranmas.
hava arac iletiim yneltme ve
raporlama sistemi / aircraft com-
munications addressing and repor-
ting system
Radyo veya uydu vastasyla hava
aralar ile yer istasyonlar arasn-
da ksa ve nispeten basit mesajlarn
iletilmesini salayan dijital veri ba-
lant sistemi.
184

hava arac ileticisi / aircraft
operator
2920 sayl Kanun ile buna bal
ynetmelik, genelge ve talimat-
lar erevesinde faaliyet gsteren;
Ulatrma Denizcilik ve Haberle-
me Bakanl tarafndan onayl ge-
erli ruhsat veya sertifikaya sahip
gerek veya tzel kiiler ile yabanc
sivil hava arac siciline kaytl hava
aralarn ileten gerek veya tzel
kiiler.
hava arac kategorisi / aircraft
category
Uak, helikopter, planr ve serbest
balon gibi belirli temel zelliklere
gre hava aracnn snflandrlmas. veya hava basncna maruz kalmak
hava arac tantm / aircraft
identification
Havayer haberlemesinde bir hava
aracnn ar sinyali veya yerde
hava trafik hizmet haberlemesi ya-
pan bir hava aracnn tanmlanmas
iin belirlenmi bir harf veya rakam
grubu.
hava arac tipi / aircraft type
Hava aralarnn uygun ICAO hava
arac tantcs ile ya da ICAO tant- kaza ulalamayacak bir yere d-
clarnn mevcut olmad yerlerde
ak lisanla tanmlanmas.
hava arac yer kazas / aircraft
land collision
Hava aracnn uu harekt dn- Pilotlara, transponderle donatlm
da bakm, onarm, arza giderilme-
si, yerde altrlmas, yer aralar
veya insan gc ile yer deitirilme-
si esnasnda ara arpmalar veya
yangn, tabii afetler ve dier sebep-
lerle hasara uramas veya arzalan-
mas ile sonulanan olaylar.
hava aracnn ATC msaadesi
dna kmas / aircraft out of
ATC permission
Bir hava aracnn, kontrol salayan
185
HAVAYOLU
terimleri
hava ierii
ATC nitesinin veya hava trafik hiz-
metlerinin tanmlad zel koulla-
ra uymamas durumu.
hava ara kazas / airplane acci-
dent
Uu harekt esnasnda, kiilerin
tali nedenlerle veya kendi kendini
veya birbirlerini yaralamalar veya
uu ekibi ve yolcular iin ayrlan
yerler dnda saklanarak kaak se-
yahat edenlerin yaralanmalar hari
olmak zere, hava arac iinde veya
hava aracndan kopan paralar da
dahil olmak zere hava aracnn
herhangi bir parasnn arpmasyla
suretiyle ok ar derecede yara-
lanmas, motor ve aksesuarlarda
meydana gelen arza ve hafif hasar-
lar hari olmak zere hava aracnn
fiziksel yapsnn veya performans-
nn ve uu karakteristiinin menfi
ynde etkilendii ve bunlarn dei-
tirilmesi veya tamirini gerektirecek
derecede hasar ve arzalanmas,
hava aracnn kaybolmas veya en-
mesi ile sonulanan olaylar.
hava arpmalarndan korun-
ma sistemi / airborne collision
avoidance system
uaklarla olas bir arpmay ikaz
eden, yer cihazlarndan bamsz
olarak alan SSR transponder sin-
yallerinden yararlanan bir uak sis-
temi.
hava ierii / air content
Betondaki kapal agrega bolukla-
r haricinde mevcut hava hacminin
beton hacmine orannn yzdesel
ifadesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hava kargosu
hava kargosu / air cargo
Havadan tanan ykler, transit
mallar, kuryeler, posta malzemeleri,
diplomatik posta, fabrika rnleri,
yolcusuz bagajlar ve cenazeler.
hava personelini ikaz yayn /
notice to airmen publication
28 gnde bir yaymlanan, ncelikle
pilotlar iin hazrlanm, uu em-
niyetini ilgilendiren gncel NOTAM
bilgilerini ve havaclk ile ilgili dier
ilave bilgileri ieren yaynlar.
hava sahas / airspace
llendirme parametreleri ile ta-
nmlanm hacimli bir alan.
hava sahas kapasitesi / airspace
capacity
Uaklar arasndaki ayrma minima-
lar ve emniyet standartlar, saha
seyrseferi direkt rotalar ve dier
faktrler gz ard edilmeden, hava
trafik kontrol sektrlerindeki trafik
art kapasitesinin belirlenmesi.
hava sahas sorumluluk blgesi
/ air space responsibility zone
Teknik ekipmanlarn kullanm sa-
yesinde, havaclkla ilgili hizmet
salanabilecek hava sahas.
hava sahas yaps / airspace
structure
Uuun belli bir aamasnda, uu
emniyetinin salanmas amacyla
tasarlanan hava sahas blm.
hava sahasnn esnek kullanm
/ flexible use of airspace
Hava sahasnn yalnz asker veya
sivil amalar iin deil, kullancnn
belirleyici olmas temel prensibine
uygun hale getirilmesi.
hava savunma tehis blgesi /
air defence identification zone
Ulusal gvenlik amacyla; uaklarn
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kontrol, tehis ve tanmlama ya-
plabilmesi iin belirlenmi, yery-
znden yukar doru uzanan hava
sahas blm.
hava seyrsefer niteleri / air
navigation facilities
Hava seyrsefer amal kullanlan;
ini sahas, klar, meteoroloji ekip-
manlar, muhabere cihazlar, elek-
trik/elektronik btn donanmlar.
hava seyrsefer hizmet salay-
c / air navigation service provider
Hava seyrsefer hizmetlerini sa-
lamaktan sorumlu kamu kuruluu
DHM Genel Mdrldr.
hava seyrsefer hizmeti / air
navigation service
Uluslararas hava seyrseferinin
emniyet, dzenlilik ve etkinlik konu-
larnda salad hizmeti tanmla-
mak iin kullanlan genel bir terim.
hava seyrsefer hizmetleri iin
belirlenmi yntemler / proce-
dures for air navigation services
ICAO tarafndan belirlenmi hava
trafik hizmetleri konusunda yayn-
lanm yntemler.
hava seyrsefer komisyonu / air
navigation commission
Prensip olarak hava seyrseferin-
de uluslararas standardizasyonun
salanmas amacyla kendi sorumlu-
luunda almalar yapan komisyon.
hava seyrsefer plan / air navi-
gation plan
hava srkleyici / air entrainer-
air entraining
Beton iinde ok kk boyutlu ve
eit dalan hava kabarcklar olu-
turarak betonun geirimsizliini ve
dona kar direncini ve ilenebilirli-
186

ini arttran katk malzemesi.
hava tahmini / weather/meteoro-
logical forecast
Belirli bir zaman ya da sre iin ve
belirli bir blge ya da hava sahas
blm iinde beklenen meteorolo-
jik koullar ieren rapor.
hava taksi / air taxi / hover taxi
Bir helikopterin yerden yaklak 100
feet ykseklie kadar gerekleen
uuu.
hava taraf / airside
Hava meydannda, pistleri, taksi yol-
larn, apronlar ve bunlara bitiik
sahalar ve belirli durumlarda do-
rudan uu faaliyeti amacyla kulla-
nlan bina ve yaplar veya bunlarn
baz ksmlar ve bu blmlerin hep-
sine giriin kontroll olduu yerler.
hava trafii / air traffic
Bir meydann manevra sahasnda
hareket eden hava aralar ile uu-
taki hava aralarn tamam.
hava trafik ak ynetimi / air
traffic flow management
Emniyetli, dzenli ve hzl bir hava
trafik akna katk salamak ama-
cyla mmkn olduu lde ATC kategorilere ayrlan yollar.
kapasitesinden yararlanarak, trafik
saysnn ilgili ATS otoritesince bil-
dirilen kapasitelerle uygunluunun
salanmas amacyla verilen hizmet.
hava trafik ak ynetimi mer-
kezi / air traffic flow management
centre
ATC sistemlerinin yeterlilii ve ha-
vaalan kapasitelerine uygun olarak,
trafik aknn belirlenen saha ve
zamanlarda idaresinin saland
merkez.
187
HAVAYOLU
terimleri
hava trafik hizmetleri haberlemesi
hava trafik emniyeti elektronik
personeli / air traffic safety elec-
tronics personnel
Hava trafik ynetimi dahilinde bu-
lunan haberleme, seyrsefer, radar
ve bilgi ilem sistemlerinin alt-
rlmas ve bakmndan sorumlu ola-
rak lisansl ve bu lisansa ilenmi de-
rece veya derecelere verdii yetkiler
dahilinde dorudan hizmet veren
personel.
hava trafik hizmet yolu / air
traffic service route
inde hava trafik hizmetinin salan-
d, trafiin ak iin dizayn edilmi
havayolu, tavsiyeli yol, kontroll/
kontrolsz yol, geli/gidi yollar vb.
hava trafik hizmeti / air traffic
service
Uu bilgi hizmeti, ikaz hizmeti,
hava trafik tavsiye hizmeti ve hava
trafik kontrol hizmeti (saha kontrol
hizmeti, yaklama kontrol hizmeti,
meydan kontrol hizmeti) iin kulla-
nlan genel bir terim.
hava trafik hizmetleri haberle-
mesi / air traffic services communi-
cation
Uu emniyetini etkileyebilecek fak-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hava trafik hizmetleri hava sahalar
trlerin, meteorolojik bilgilerin, po-
zisyon raporlarnn iletilmesi.
hava trafik hizmetleri hava sa-
halar / air traffic services airspace
Alfabetik sraya gre dzenlenmi,
ierisinde zellikli uularn operas-
yon yapabildii, zellikli hava trafik
hizmetlerinin ve uu kurallarnn
uyguland hudutlar belirlenmi
hava sahalar.
hava trafik hizmetleri rapor
ofisi / air traffic services reporting
office
Hava trafik hizmetleri ile ilgili ra-
porlarla uu ncesi yaymlanan
planlar almak zere tesis edilmi
nite.
hava trafik hizmetleri nitesi /
air traffic services unit
Hava trafik kontrol nitesi, uu bil-
gi merkezi veya hava trafik hizmet-
leri rapor ofisi hizmetlerinin verildi-
i birim.
hava trafik kontrol hizmeti / air
traffic control service
Hava aralar ile hava aralar ara-
snda, manevra sahasnda hava
aralar ile manialar arasnda ar-
pmalar nlemek; hzl, emniyetli
ve dzenli bir trafik ak salayarak
muhafaza etmek amacyla verilen
hizmet.
hava trafik kontrol merkezi / air
traffic control centre
Corafi olarak ayrlm blgelerde,
hava trafik kontrol hizmeti veren
nite.
hava trafik kontrol msaadesi /
air traffic control clearance
Bir hava trafik kontrol nitesi tara-
fndan hava aralarnn belirlenmi
zel durumlar iin verilen onay.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hava trafik kontrol sistemleri-
nin btnlemesi / integration of
ATC systems
Hava trafik kontrol sistemlerinden
st dzey yarar salamak iin tm
meydan ve havalimanlarnda ayn tip
seyrsefer yardmc cihaz ve elek-
tronik altyapsnn kullanlmas.
hava trafik kontrol talepleri /
air traffic control requests
Pilotun, hava trafik kontrol nite-
sinden uan seyrseferi ile ilgili
talepleri.
hava trafik kontrol talimatlar /
air traffic control instructions
Pilota kontrolr tarafndan uygula-
mas iin verilen talimatlar.
hava trafik kontrol nitesi / air
traffic control unit
Saha kontrol merkezi, yaklama
kontrol nitesi ve meydan kontrol
kulesi iin kullanlan genel bir terim.
hava trafik kontrolrleri iin
ngilizce yeterlilik testi / profi-
ciency test in English language for
ATCOs
Hava trafik kontrolrlerinin, ICAO
standartlarna uygun olarak ngi-
lizce yeterliliklerini tespit amacyla
tasarlanm test.
hava trafik kontrolr / air traf-
fic controller
Hava trafik kontrolr lisansna haiz
ve bu lisansa hizmet salayc kuru-
lu tarafndan ilenmi derece veya
derecelerin verdii yetkiler dahilin-
de dorudan hava trafik kontrol hiz-
meti veren kii.
hava trafik kontrolr eitimi /
ATCO training
Avrupa Sivil Havaclk Konferans
Sahas iin yaratlan bu projeler; ei-
188

tim rnekleri, testler ve performans
konularn iermektedir.
hava trafik kontrolr lisans /
air traffic controller license
Temel hava trafik eitimini tamam-
layan bir aday hava trafik kontro-
lrnn yeterlilik dzeyini tespit
etmek amacyla yaplan snav sonu-
cunda baarl olanlara verilen ye-
terlilik belgesi.
hava trafik kontrol radar
bikn sistemi / air traffic control
radar beacon system
Sorgulama metodu ile alan (alc/
verici ve transponder olmas gere-
kir) gzlem radar sistemi.
hava trafik kontrolnn kar-
makl / air traffic control com-
plexity
Hava trafiindeki younluk veya
hava sahas karmakl sebebiy-
le hava trafiinin kontrol yknn
artmas.
hava trafik kontrolnn ko-
ordinasyonu / air traffic control
coordination
ATC niteleri, kontrolrler veya ilgi-
li otorite arasnda koordinasyonun
salanmas.
hava trafik tavsiye hizmeti / air
traffic advisory service
Uuun ve uan manevralarnn
emniyetli bir ekilde yaplabilmesi
iin pilota verilen tavsiye/ bilgi hiz-
meti.
hava trafik ynetimi / air traffic
management
Operasyonlarn tm safhalar s-
rasnda, uaklarn gvenli ve etkin
hareketlerini salamak iin gerekli
olan fonksiyonlarnn (hava trafik
hizmetleri, hava sahas ynetimi ve
189
HAVAYOLU
terimleri
havaalan
hava trafik ak ynetimi) bir araya
gelmesi.
hava trafik ynetimi radar ta-
kip ve sunucu sistemi / air traffic
management radar tracker and serv-
er system
Eurocontroln zel sektre gelitir-
dii radar data ileme sistemi (HW-
SW).
hava transit rotas / air transit
route
Helikopterlerin havadaki transit ha-
reketi iin oluturulmu, yzeydeki
belirli bir yol.
hava-yer haberlemesi / air-
ground communication
Hava aralar ile yer yzeyinde bulu-
nan istasyonlar ya da merkezler ara-
sndaki iki ynl haberleme.
hava-yer kontrol radyo istasyo-
nu / air-ground control radio station
Belirlenmi bir alanda bir hava ara-
cnn operasyonu ve kontrolne ait
haberlemenin gerekletirilmesi
iin tesis edilmi havaclk haberle-
me istasyonu.
havaalan / airport/aerodrome
Btn ya da bir blm iinde hava
aralarnn ini, kalk ve yer hare-
ketlerini gerekletirebilmeleri iin
karada veya suda oluturulmu,
(bina, tesis ve tehizatla donatlm)
tanmlanm saha.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
havaalan aydnlatmas
havaalan aydnlatmas / airport
lighting
Bir hava alanna yerletirilmi, fark-
l aydnlatma sistemlerinin tm.
havaalan aydnlatma kontrol
sistemi / airfield lighting control
system
Havaalan pist aydnlatma sistemle-
ri ierisinde yer alan btn armatr-
lerin (yaklama, pist, taksi, apron,
vb.) kuleden kumanda, kontrol edi-
lebilmesi ve pist aydnlatma klar
ile trafik aknn hzlandrlmasn
temin etmek zere gelitirilen yaz-
lm ve donanm sistemlerinin tama-
m.
havaalan bikn / aerodrome
beacon
Bir meydann yerinin havadan gr-
lebilmesi amacyla kulenin zerine
tesis edilmi, her yne k verebilen
lamba.
havaalan gzlem radar / air-
port surveillance radar
10 NM yarapl (18 km) bir alan ie-
risinde ini, kalk ve gei blgesin-
deki uaklara operasyonel hizmet
vermek iin kullanlan radar.
havaalan gvenlik alarm du-
rumu plan / airport security alert
phase plan
MSHGPnin 17. eki dorultusunda
mlki idare amirliince hazrlanma-
s gereken plan.
havaalan gvenlik planlar /
airport security plans
Hava meydannda kullanlan, hava
meydan gvenlik program, acil du-
rum plan, muhtemel harekt tarz
plan, havaclk iletmeleri gvenlik
planlar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
havaalan gvenlik program /
airport security programme
Havaalan snrlar ierisinde, s-
rekli, yeterli ve istenilen seviyede
gvenliin salanabilmesi amacyla,
mevcut personel, ara, gere ve te-
hizatn salanmasn belirleyen ve
bu konudaki tm faaliyetlerin ak-
n dzenleyen talimat.
havaalan iletmecisi / airport
operator
Havaalan iletiminden sorumlu
kamu kurum ve kurulular ile ger-
ek ve zel tzel kiiler.
havaalan kapasitesi / airport
capacity
Havaalan ileticileri tarafndan, be-
lirlenmi bir zaman dilimi ierisinde
hizmet verilebilecek uak saysnn,
teknik altyap ve pist kapasitesi fak-
trleri esas alnarak belirlenmesi.
havaalan kareli haritas / air-
port grid map
Havaalan, referans noktas merkez
olmak zere 8 km yarapl alan
iinde yangn sndrme aralarnn
herhangi bir noktaya ksa srede
ulamasn salamak iin, numara-
landrlp havaalannn karelere ay-
rlm haritas.
havaalan kullanclar / airport
users
Hizmet retmek iin havaalan tesis
ve kolaylklar ile altyapsn kulla-
nan kamu kurum ve kurulular ile
gerek ve zel tzel kiiler.
havaalan rakm / aerodrome
elevation
ni alannn en yksek noktasnn
rakm.
havaalan referans noktas /
aerodrome reference point
190

Bir havaalannn tayin edilmi co-
rafi konumu.
havaalan sertifikas / aerodrome
certificate
Bir havaalannn iletimi iin ilgili
otorite tarafndan geerli mevzuat
erevesinde dzenlenen bir serti-
fika.
havaalan tantma / aerona- olduu durumlarda.
utical beacons
Havaalannn yerini belirlemek ze-
re, kara meydanlarnda yeil-beyaz,
su meydanlarnda ise sar-beyaz
renkte, dakikada 20 ila 30 arasnda
yanp snen veya yer deitiren (d-
nen) k sistemidir.
havaalan tantma levhas /
aerodrome identification sign
Havaalannn havadan tannmas-
na yardmc olacak, bir havaalanna
yerletirilen bir levha.
havaalan terminal iletme
ruhsat / airport terminal operation
permit
SHGM tarafndan havaalan termi-
nellerinin alp faaliyet gsterebil-
mesi iin verilen izin.
havaalan terminali / airport
terminal
Uan geli ve gidi hizmetleri iin
kullanlan tm binalar.
havaalan trafii / airport traffic
Havaalan trafii aadakilerin bir
veya ikisini kapsar;
A) Uak hareketleri.
B) Havaalanna gelen ya da havaala-
nndan giden yolcular ve yk (kargo,
posta, bagaj).
havaalan trafik younluu /
aerodrome traffic density
A) Hafif: Trafiin en youn olduu
saatlik ortalama hareket saysnn
191
HAVAYOLU
terimleri
havaclk bikn
pist bana 15ten fazla olmad
veya tipik olarak 20 toplam havaa-
lan hareketinden az olduu durum-
larda.
B) Orta: Trafiin en youn olduu
saatlik ortalama hareket saysnn
pist bana srasna gre 16 ile 25
arasnda olduu veya tipik olarak
20 ile 35 toplam havaalan hareketi
C) iddetli: Trafiin en youn olduu
saatlik ortalama hareket saysnn
pist bana srasna gre 26 veya
daha fazla olduu veya tipik olarak
35 toplam havaalan hareketinden
fazla olduu durumlarda.
havaalan yapmcs / airport
constructor
Havaalan yapmndan sorumlu
kamu kurum ve kurulular ile ger-
ek ve zel tzel kiiler.
havaalan/hava trafik sistem-
leri arabirimi / airport/air traffic
systems interface
ECACnin havaalanlar stratejisi he-
deflerine ulamak iin uygulad
bir program.
havaclk bilgi hizmeti / aerona-
utical information service
Hava seyrseferinin gvenilirlii,
etkinlii ve dzenli ak konularn-
daki bilgilerin topland nite.
havaclk iletiim a / aeronau-
tical telecommunication network
Havaclk haberlemelerinin iletiim
a zerinden nternet araclyla
yaplmas.
havaclk bikn / aeronautical
beacon
Yeryznde belirli bir noktay ia-
ret etmek zere, srekli veya faslal
olarak, tm azimutlarda grlebilen
bir havaclk yer .
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
havaclk bilgisi
havaclk bilgisi / aeronautical
information
Havaclk verilerinin birletirilmesi,
ayrtrlmas ve formatlanmasn-
dan ortaya kan bilgiler.
havaclk emniyeti / aviation
safety
Yerdeki ve havadaki trafiklerin g-
venilirliliini salamak iin yayn-
lanm tm uygulamalar.
havaclk haberleme istasyonu
/ aeronautical telecommunication
station
Havaclk haberleme hizmetinde
kullanlan istasyon.
havaclk haritas / aeronautical
chart
Havaclk amal kullanlan; hava
sahasn, havayollarn, havaalan-
larn, seyrsefer yardmclarn,
tehlikeli/yasak tahditli sahalar vb.
gsteren harita.
havaclk iletmesi / airline op-
erator
Bir hava arac iletmesiyle (etkinli-
i) uraan ya da uramay kabul
eden kii, rgt ya da ticari kuru-
lu. Ticari amala cret karlnda
hava aralaryla yolcu ve yk ta-
yan gerek ve tzel kiiler.
havaclk iletmesi/iletmeci
gvenlik plan / administrator
security plan
Hava Meydan Gvenlik Progra-
mnda, havaclk iletmelerine g-
venlikle ilgili verilen sorumluluun
yerine getirilebilmesi iin bu ku-
rulularn grev eklini belirlemek
amacyla hazrlanan plan.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
havaclk mesaj ileme sistemi
/ aeronautical message handling
system
X.400 Tabanl IP protokolne bal
yeni haberleme sistemi olup, hava
trafik mesajlarnn alveriinde ye
lkelerin uluslararas haberleme
merkezleri arasnda AMHS ve TCP-
IP kullanm.
havaclk mobil uydu (rota) hiz-
meti / aeronautical mobile satellite
(route) service
AMS(R)S iletiim imknlaryla uu
gvenliinin ve dzenli aknn
salanmasna ynelik kurulmas
planlanan gelimi bir hizmet.
havaclk sabit iletiim a /
aeronautical fixed telecommunica-
tion network
Dnya apnda, havaclk sabit dev-
releri araclyla, tm havaclk ve
uu emniyet mesajlarnn gvenli,
hzl olarak alnp, gnderildii ha-
berleme ebekeleri.
havaclk veri btnl / aero-
nautical data integrity
Veri knda veya onayl dzeltme-
lerinde, bir havaclk verisi ile o ve-
rinin kalite derecesinin kaybedilme-
mesi ya da deitirilmemesi garanti
altna alnan veri btnlk derecesi.
havaclk verisi / aeronautical
data
letiim, yorumlama ve ilenmeye
uygun tarzda biimlendirilmi hava-
clk olgular (durumlar), kavramla-
r veya talimatlar.
havaclkla ilgili bilgilerin d-
zenlenmesi ve kontrol / aero-
nautical information regulation and
control
Hava sahas snrlar, ATS yollar ve
uygulamalar, radyo seyrsefer yar-
192

dmclar ve haberleme niteleri,
meteoroloji niteleri, pistlerle ilgili
deiiklikleri konularndaki bilgile-
ri kapsayan ve bunlar zel balklar
altnda toplayan dzenleme sistemi.
havaclkla ilgili idari haberle-
me / aeronautical administrative
communication
Uularn veya nakliye hizmetleri-
nin operasyonel durumlarda bal
bulunduklar kurumlar ile iletiim-
lerinin salanmasnda kullanlan
haberleme.
havada doldurulmu uu plan
/ airfiled flight plan
Kalktan sonra uu esnasnda,
ATU (Hava Trafik nitesi) ile koor-
dine edilerek doldurulan uu plan.
havada uydu haberlemesi /
airborne satellite communication
Yakn gelecekte ncelikle yaygnla-
mas dnlen, uydu araclyla
haberlemeyi salayan, yer-hava
haberlemesinde yksek kalite ve
geni menzil salayabilecek sistem.
havada yakt boaltma / fuel
dumping
ni iin tehlike tekil edebilecek
fazla yaktn boaltlmas.
havada yakt ikmali / aerial re-
fuelling
Havada uu esnasnda, bir uaktan
dierine yaplan yakt ikmali.
havada yaplan alma / aerial
work
Uu esnasnda fotoraf ekimi, gz-
lem, aratrma, keif, reklam vb. zel
birtakm faaliyetlerde bulunulmas.
havalandrma arac / air conditi-
on unit
Uaklara klima hizmetinde kullan-
193
HAVAYOLU
terimleri
havayolu operasyonel haberlemesi
lan havay vermek zere imal edil-
mi zel donanml ara.
havaliman / airport
Uluslararas hava trafii, geli ve
gidilerine hizmet vermek ama-
cyla tesis edilmi olup, gmrk,
gmenlik, halk sal, hayvan ve
bitki karantina ilemleri ve benzeri
ilemlerin bnyesinde vakit kaybe-
dilmeksizin yrtld hava mey-
dan.
havayolu / airway
Koridor formatnda oluturulmu
kontroll saha veya bu sahann bir
blm.
havayolu iletme ruhsat / air
operator certificate
Havayolu iletmecilerine ticari uu
yapabilmeleri iin SHGM tarafndan
verilen belge.
havayolu konimentosu / airway
bill
Bir noktadan baka bir noktaya hava
tamas ile gnderilen kargoyu ve
bu kargonun tayc, gnderici ve
alcsn, hangi artlarda bu kargo-
nun tandn, tama deerini;
deerli kargo, canl hayvan, cena-
ze, tehlikeli madde veya bozulabilir
kargonun tama eklini; igal ettii
hacim ve arln belirleyen, d-
zenleyen bir hava tama senedi.
havayolu operasyonel haberle-
mesi / airline operational commu-
nication
Gelecekte ISO (Uluslararas Standart
Organizasyonu) OSI (Ak Sistem
Balants) modelinin esas alnarak,
hava-yer, yer-yer bilgi sistemleri link
hatlar zerinden bir arada dn-
lerek salanacak haberleme.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
havayolu taycs
havayolu taycs / air carrier
Yerli ve yabanc tescilli tm hava ta-
yclar.
hazr beton / ready mixed concrete
Bilgisayar kontrolyle istenilen
oranlarda bir araya getirilen mal-
zemelerin, beton santralinde veya
mikserde kartrlmasyla retilen
ve tketiciye taze beton olarak tes-
lim edilen beton.
hedef / target
Zaman ve pozisyonla ilgili radar he-
defleri ve bilgilerin bileimi.
helidek / helideck
Petrol veya gazn iletilmesi iin
kullanlan bir iletme veya retim
platformu gibi bir denizde akta bu-
lunan bir yap zerinde bulunan bir
heliport.
helikopter / helicopter
Belli bir piste ihtiya duymakszn
karada ve denizde bir noktaya inen
ve kalkan, motor gc ile seyreden,
havadan ar hava arac.
helikopter ama sahas / helicop-
ter clearway
Performans snf 1de iletilen bir
helikopterin zerinde hzlanp be-
lirli bir ykseklie ulaabilecei el-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
verili bir alan olarak seilmi veya
hazrlanm, yerde veya su zerinde
bulunan tanmlanm bir alan.
helikopter hava taksi yolu /
helicopter air taxiway
Helikopterlerin havada taksi yapma-
lar iin oluturulmu yzey zerin-
de belirli bir yol.
helikopter yer taksi yolu / heli-
copter ground taxiway
Tekerlekli ini takmna sahip he-
likopterlerin yerdeki hareketi iin
ngrlm yer, taksi yolu.
heliped (kk heliport) / he-
lipad
Helikopterleri kullanan pilotlarn
aletsiz ve grerek uu kurallar
(VFR) dahilinde ini-kalk yapabil-
dikleri, basit teknik yaplar dnda
nemli styap tesisleri bulunmayan
heliport.
heliport / heliport
Helikopterlerin ini, kalk ve yer
hareketlerini tamamen veya ksmen
yapabilmelerine elverili alan.
heliport iletmecisi / heliport
operator
Heliport iletiminden sorumlu ve
heliport iletme ruhsatna sahip
kamu kurum ve kurulular ile zel
tzel kiiler.
heliport yapmcs / heliport con-
structor
Heliport yapmndan sorumlu kamu
kurum ve kurulular ile zel tzel
kiiler.
hesaplanm ini zaman / calcu-
lated landing time
Bir uan hesaplanm geici ya da
gerek ini zaman.
194

hz ayarlamas / speed adjustment
Uaklar arasnda gerekli ayrmann
salanabilmesi amacna ynelik,
pilotlardan uan hzn belirli bir
deere ayarlamasn isteyen bir ATC
(Hava Trafik Kontrol) usul.
hz hatas / velocity error
Bir hedefin gerek yer hz ile izleyici
tarafndan hesaplanan yer hz ara-
sndaki farkllk.
hzlanma ls / accelerometer
Uzunlamasna-yanlamasna-dikey
( boyutlu) olarak hz llmesinde
kullanlan cihaz.
hzl k taksi yolu / rapid exit
taxiway
nen uaklarn, piste dar bir ayla
balanan ve dier k taksi yol-
larnda yaplandan daha yksek
hzlarla dn yapmasn salayan,
bylece pistin igal sresini azaltan
taksi yolu.
hzl k taksiyolu gsterge
klar / rapid exit taxiway indica-
tor lights (RETIL)
Dk gr artlarnda, hzl k hzme genilii / beam width
taksi yolu mesafe bilgisini vermek
zere, k kurbundan 300 metre
ncesinde 3 adet, 200 metre nce-
sinde 2 adet, 100 metre ncesinde
1 adet olmak zere, sar renkli k
sistemidir.
hidrometre analizi / hydrometer
analysis
Kresel danelerin bir sv ierisinde
kelme hz ile aplar arasndaki
ilikiyi veren Stoke kanuna dayanr
ve 200 nolu elekten geen danelerin
dalmn yani silt ve kil yzdesini
tespit etmek iin kullanlr.
high loader arac / high loader
zellikle palet ve konteynern uak-
195
HAVAYOLU
terimleri
ICAO blgesi
lara yklenmesi ve indirilmesinde
kullanlan ykselip/alalma ve yk-
lere hareket verebilme zellikleri ile
donatlm ara.
Hizmet Szlemesi / Service Agree-
ment
Havaalanlarnda yer hizmeti ya-
pan yer hizmetleri kurulular ile
havaalanlarnn iletmeciliini y-
rten DHM arasndaki ilikileri
ve karlkl hak ve ykmllkle-
ri ile Havaalanlar Yer Hizmetleri
Ynetmeliinde (SHY-22) belirlenen
kurallara aykr davranlarn cezai
meyyidelerini dzenleyen standart
szleme.
homing / homing
Bir uan herhangi bir seyrsefer
yardmc cihazna rzgr dzeltme-
si yapmakszn umas.
hususi pilot / private pilot
cret karl yaplan uularda
hava arac kullanmas yasaklanm
olan lisansa sahip bir pilot.
Bir antenin ana radyo dalgasnn ya-
rm g noktalarnda belirlenen a
genilemesi.
I
ICAO blgesi / ICAO region
ICAO (Uluslararas Sivil Havaclk
rgt) anlamasn imzalayarak
ulusal ve uluslararas hava sahala-
rnda hava seyrsefer hizmeti sala-
yan devletleri ieren blge.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ICAO lkeleri arasndaki ortak veri ebekesi
ICAO lkeleri arasndaki ortak
veri ebekesi / common ICAO data
interchange network
Hava ulamnda esas unsuru olu-
turan Havaclk Uu Emniyet Me-
sajlarnn Yol Rehberine (Routing
Table) gre yurt iindeki hava liman-
lar/meydanlarna ve yurt dndaki
AFTN merkezlerine daha hzl ve ka-
ypsz olarak gnderilebilmesi iin
ICAO yesi lkeler arasnda kurul-
mu olan 9600 bps hznda X.25 pa-
ket anahtarlamal iletiim protoko-
ln kullanan haberleme ebekesi.
ICAO yer gsterge kodu / ICAO
airport code/location indicator
ICAO dokman 7910da tanmlanan
kurallara gre belirlenen ve sabit
havaclk istasyonuna verilen drt
harfli kod grubu. (8 harften oluan
AFTN adreslerinin ilk 4 harfini ICAO
kodu oluturur.)
IFR artlar / IFR conditions
VFR uu iin gerekli minimumlarn
altndaki hava durumu artlar.
IFR uak / IFR aircraft
Aletli uu kurallarna gre uan
uak.
IFR uu / IFR flight
Aletli uu kurallarna gre icra edi-
len uu.
inflight irketi / inflight company
Uak ii gmre tbi malzeme sat-
n gerekletiren irket.
k baarszl / light failure
Hzmenin ykseklik as kullanla-
rak belirlenmi ortalama iddetinin
hzme amas ve dalm dme-
sinin herhangi bir sebeple, yeni bir
n belirlenmi ortalama iddeti-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ne gre %50 orannda dk perfor-
mansta olmas.
klandrma sistemi gvenilir-
lii / lighting system reliability
Tesisatn tamamnn belirlenen tole-
ranslar dahilinde alt ve siste-
min ilevsel bakmdan kullanlabilir
olduu olaslk.
i hat uu(lar) / domestic flight(s)
Zorunlu iniler dnda, lke snr-
lar iindeki havaalanlar arasnda
yaplan seferler.
i marker / inner marker
ILS (CAT II) hassas yaklama ile kul-
lanlan, orta marker ve ILS pistinin
sonu arasna yerletirilen, saniyede
6 nokta vuruu yapmaya ayarlanan
yaylm paterni yayarak pilotu gr-
sel ve iitsel olarak, normalde teker
koyma noktasndan 100 feet yuka-
rda dizayn edilen karar yksekli-
inde olduu hakknda uyaran bir
marker vericisi.
iglo / igloo
ine yk konularak uaa yerle-
tirilen altsz, fiberglas, metal veya
uygun baka bir maddeden yaplm
esnek olmayan dipsiz bir hcre/te-
hizat.
ikaz hizmeti / alerting service
Arama kurtarmaya ihtiya duyan
hava aralarnn bilgisini fiil olarak
bu ilemi gerekletirecek kurulu-
lara iletmek ve gerektiinde yardm-
c olmak amacyla salanan hizmet.
196

iki kere / words twice
A.) stek olarak: iletiim kt. Lt-
fen her freyzi iki defa syleyin.
B.) Bilgi olarak: iletiim ok kt ol-
duundan bu mesajdaki her ifade iki
defa sylenecektir.
iki ynl klar / bidirectional
lights
Pist eksen, taksi eksen klar gibi
iki yne k veren armatrler.
ikili faz deitirme anahtar /
binary phase shift keying
Kullanm ile 0dan 1e ya da 1den 0a
dijital kod deiimlerinde, tayc
faz deitirilen teknik.
ikili ikincil gzetim radar kap-
sam / duplicated secondary surveil-
lance radar coverage
Birbirinden bamsz alan iki
tane ikincil gzetim radar kaynan-
dan alnan radar bilgilerinin kulla-
nld sistem.
ikincil gzetim radar / secondary
surveillance radar
1090 MHz frekansnda yayn yapan
bir sorgulayc tarafndan gnde-
rilen sinyallerin, uakta bulunan
transponder 1030 MHz frekansnda
cevap sinyali olarak geri gnderil-
mesi, bu cevap sinyalinin zmlen-
mesi ile hedefin kimlik, irtifa ve yn
bilgilerinin tespit edildii bir radar
sistemi.
ikram servis hizmeti / catering
delivery service
Havaalan snrlar ierisinde veya
dnda sadece uak yolcularna y-
nelik olarak retilmi olan ikram
rnlerinin, zel olarak dizayn edil-
mi ikram ykleme aralar ile ua-
a kadar tanmas ve yklenmesi
ilemi.
197
HAVAYOLU
terimleri
ilan edilmi mesafeler
ikram retim / catering produc-
tion
Havaalan snrlar ierisinde veya
dnda ikram retim izni bulunan
kurulular tarafndan sadece uak
yolcularna ynelik olarak hazrla-
nan yiyecek-iecek rnlerinin ha-
zrlanmas.
ikram rnleri / catering prod-
ucts
Yetkili bir kurulu tarafndan uak-
larda yolculara sunulmak zere ha-
zrlanan yiyecek ve iecekler.
ilan edilmi kapasite / declared
capacity
Meteorolojik koullar, kontrol saha-
s ya da ATC sektr yaps, personel
ve cihaz yeterlilii, sorumluk sahibi
olduu hava sahasnda bir kontrol-
rn i ykn etkileyecek dier fak-
trler de gz nne alnarak, hava
sahasnn bir blm iin belirli bir
zaman dilimi iindeki uak says
olarak dile getirilen bir ATC sistemi-
nin ya da onun bir alt sisteminin ya
da normal operasyonlar sresince
bir hava aracna salanan hizmetin
yeterlilii ls/kabiliyeti.
ilan edilmi mesafeler / declared
distances
A) Mevcut kalk kou mesafesi
(TORA). Kalk halindeki bir uan
yerdeki kousu iin mevcut ve elve-
rili beyan edilen pist uzunluu.
B) Mevcut kalk mesafesi (TODA).
Kalk kousu iin mevcut pist uzun-
luu art -varsa- ama sahasnn
uzunluu.
C) Mevcut hzlanmadurma mesafe-
si (ASDA). Kalk kousu iin mevcut
pistin uzunluu art -varsa- durma
uzantsnn uzunluu.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ilave ekip
D) Mevcut ini mesafesi (LDA). ni
yapan bir uan yerdeki kousu iin
mevcut ve elverili beyan edilen pist
uzunluu.
ilave ekip / additional crew
Bir hava aracnn uu harekt iin
gerekli olan asgari saydaki kokpit
ekibinden fazla sayda olan ve gerek-
tiinde herhangi bir kokpit ekibinin
grevini devralabilecek ehliyette,
her iki pilot sandalyesinde grev ya-
pabilecek ve sa koltuk eitimi alm
kaptan pilotu ihtiva eden dier bir
kokpit ekibi, kabin iin ise standart
saydan bir fazla kabin memurunu
ihtiva eden kabin ekibi.
ilave tam ekip / additional full
crew
Bir hava aracnn uu harekt iin
gerekli olan asgari saydaki kokpit
ekibinden ayr olarak, tam bir kokpit
ekibi ile says ortaklk tarafndan,
hava aracnn tipine ve yaplacak
uu harektnn zelliine ba-
l olarak belirlenen kabin ekibi ve/
veya ykleme grevlilerinden olu-
an uucu ekip.
ilgili ATS otoritesi / appropriate
ATS authority
Sz konusu (ilgili) hava sahasnda
hava trafik hizmetleri salamaktan
sorumlu, devlet tarafndan atanm
ilgili otorite.
ilgili otorite / appropriate author-
ity
A.)Ak denizler zerindeki uular-
da tescilinin bal olduu devlet.
B.) Ak denizler dndaki uularda
zerinde uu yaplan sahada ege-
menlii olan devlet.
ilk gecikme / initiation lag (delay)
Bir izleyicinin ilk giri ve k veri-
leri arasnda geen sre.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ilk pas geme noktas / initial
missed approach point
lk pas geme noktasnn belirlen-
mesi iin kullanlan, pist civarna
yerletirilen 3 boyutlu yol noktas.
ilk uu plan ilemi / initial flight
plan processing
Uu plannn kabul edilme fonksi-
yonu.
ilk yaklama blm / initial
approach segment
lk yaklama fiksinde balayan ve
uan ara yaklama safhasna gir-
mesi iin gerekli manevralar ieren
blm.
ilk yaklama fiksi / initial ap-
proach fix
lk yaklama blmnn balangc-
n tanmlayan, aletli yaklama pro-
sedr izimlerinde belirlenmi fiks.
ilkyardmc / first aid expert
22/5/2002 tarihli ve 24762 sayl
Resm Gazetede yaymlanan lkyar-
dm Ynetmeliine gre ilkyardmc
sertifikas alm kii.
ince agrega / fine aggregate
En byk agrega tane apnn 4
mmden kk veya eit olduu ag-
regaya verilen ad.
incelik modl / fineness modulus
Agrega gradasyon zellii hakknda
bilgi salayan ampirik bir saysal
deer.
ini kousu / landing roll
Uan piste teker koyma noktasy-
la, duraca veya pisti terk edecei
nokta arasndaki mesafe.
ini msaadesi / landing clearance
Bilinen bir uaa uygun havaalan
koullar dahilinde verilen ini m-
saadesi.
198

ini sahas / landing area
Hareket sahasnn hava aralar-
nn ini ve kalklar iin ayrlm Havadan hafif, insansz, serbest
blm.
ini sralamas / landing sequence
Uaklarn ini iin sralandrlmas. notam
ini yn gstergesi / landing
direction indicator
Havaalan Kontrol Kulesi ve kalk
ya da ini yapmakta olan uan
pilotu tarafndan grlebilecek bir
noktaya tesis edilen, gece kullanl-
mas durumunda da klandrlan,
ini istikamet bilgisini veren cihaz-
lar.
insan faktr / human factor
Havaclkla ilgili operasyonlarn
emniyet ve etkinlii zerinde etkisi
olan insan kabiliyet ve yeterlilii.
insan faktr ilkeleri / human
factors principles
Havaclkla ilgili usul, sertifikasyon,
eitim, operasyon ve bakmla ilgili
konular ile insan ile sistem bileen-
leri arasnda insan performansna
ilikin doru ve emniyetli bir iliki-
lendirmenin salanmas amacyla
gz nnde bulundurulmas gerekli
ilkeler.
insan gc planlamas / man-
power planning
Bir organizasyonun grevlerini de-
vam ettirebilmesi iin gerekli yeter-
liliklere sahip kii saysnn belirlen-
mesi, bu planlamaya gre kiilerin
ie almn veya iten karlmasn dier karakteristik zelliklerinin
belirleyen planlama.
insan performans / human per-
formance
Havaclk faaliyetlerinin emniyeti ve
verimi zerinde bir etkiye sahip olan
insan becerileri ve snrlamalar.
199
HAVAYOLU
terimleri
i plan
insansz serbest balonlar / un-
manned free balloon
uu yapan hava aralar.
iptal edilen notam / cancelled
Bir notamn bir baka notamla ge-
erliliinin ortadan kalkmas.
iptal etmek / abort
iri agrega / coarse aggregate
En byk agrega tane apnn 4 mm-
veya daha fazla olduu; en kk
agrega tane apnn ise 2 mm veya
daha fazla olduu agregaya verilen
ad.
irtifa / altitude
Bir seviye, nokta ya da nokta olarak
kabul edilen bir cismin ortalama de-
niz seviyesinden llen dikey me-
safesi.
istasyon / station
letmecinin hava arac iletimi ile
ilgili faaliyetlerini gerekletirdi-
i ve hizmetlerini kulland tm
yerler.
istasyonel sapma / station decli-
nation
VOR istasyonunun kontrol/kalib-
rasyonu esnasnda VOR cihaznn 0
radyali ile gerek kuzey arasndaki
sapma as / hizalama deeri.
i analizi / job analysis
Bir adayn yetenek, bilgi, beceri ve
iin niteliklerine uygunluunun be-
lirlenmesi.
i plan / business plan
Grev, hedefler ve konular belirle-
mek iin ya da belirli zaman peri-
yotlar iinde tamamlanmak zere
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
iaret sahas
hazrlanan bir organizasyon iin be-
lirlenen bir dokman ya da dokman
serileri.
iaret sahas / signal area
Meydanlarda yer iaretlerinin gs-
terilmesi iin kullanlan bir saha.
iaretleme / marking
Havaclk bilgilerini aktarmak ama-
cyla hareket alannn yzeyinde
gsterilen bir sembol veya sembol-
ler grubu.
iba eitimi / on-the-job training
Seilmi bir eitmen gzetiminde
iin gerektirdii zellikler ile kiinin
yeteneklerinin uyumluluunu sala-
mak iin yaplan pratik eitim.
iba eitimi sorumlusu / on-
the-job training instructor
Operasyonel bir ortamda eitim so-
rumluluunu alabilecek, ilgili otorite
tarafndan yetkilendirilmi personel.
iin tanm / job description
in zellikleri ve amalar iin be-
lirlenen, grev ve sorumluluklarn
yerine getirilmesi iin gerekli kii-
sel yetenek, bilgi, fiziksel ve zihinsel
uyum performanslar.
ilenebilirlik / workability
Tam skmay temin edebilmek ze-
re, tatbik edilmesi gereken enerji
miktarn tayine yarayan betona
mahsus bir zellik.
iyeri ama ve alma ruhsat
(shhi iyerleri iin) / trading
and operating license for medical
businesses.
SHGM tarafndan Sivil Hava Ula-
mna Ak Havaalanlarnda Yer Alan
Terminaller ile Shhi yerleri iin
yeri Ama ve alma Ruhsatlar-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
na likin Ynetmelik kapsamndaki
shhi iyerlerinin alp faaliyet gs-
termesi iin verilen izin.
iyeri ama ve alma ruhsat
(gayrishhi iyerleri iin) / tra-
ding and operating license for non-
medical businesses
SHGM tarafndan Sivil Hava Ula-
mna Ak Havaalanlarnda Yer Alan
Gayrishhi yerleri iin yeri Ama
ve alma Ruhsatlarna likin Y-
netmelik kapsamndaki gayrishhi
iyerlerinin alp faaliyet gsterme-
si iin verilen izin.
iz / track
Bir hava aracnn havada izdii yo-
lun yeryz zerindeki izdm
olup, yn kuzeyden derece olarak
ifade edilir.
iz dedektr / trace detector
Bir anta ya da bagaj iinde yer
alan ok kk miktardaki patlay-
c maddeleri veya incelemeye tbi
narkotik maddeleri alglayabilme
ve bunu alarm araclyla bildirme
zelliine sahip teknoloji sistemi ya
da farkl teknolojilerin bir arada kul-
lanld kombinasyonlar.
iz dedektr operatr / trace
detector operator
Sertifikal Hava Meydan Emniyet
ube Mdrl personeli veya ilgi-
li kurum/kuruluun sertifikal zel
gvenlik personeli.
izin verilebilir tama gc /
allowable bearing capacity
Bina ve saha nem derecesi ile veri
kalitesi dikkate alnarak seilecek
gvenlik katsays ile hesaplanan ta-
ma gc deeri.
200

izin zaman bitimi / clearance
void time
Bir uaa verilen ATC iznine uymak
zere herhangi bir manevrada bu-
lunmamas durumunda iznin geer-
liliinin bittiini belirten zaman.
izleme / monitoring
Hava trafik kontrolrnn radar ek-
rannda trafii takip etmesi olarak
tanmlanabilecek fonksiyon.
J kabin ekibi / cabin crew
jeneratr arac / generator Bir uu grevinin yaplmasnda
Uaklarn elektrik ihtiyacn kar-
lamak zere imal edilmi zel dona-
nml ara.
JAR-145 onayl kurulu / JAR-145
certificated institute
JAA tam yesi olan bir lke tarafn-
dan JAR-145 kapsamnda veya SHGM
tarafndan SHY-145 kapsamnda
yetkilendirilmi bakm kuruluu.
JAR-66 / JAR-66
JAA tarafndan 03.04.1998 tarihli
hava arac bakm personelinin li-
sanslandrlmas konulu yaymlan-
m olan kurallar.
JAR-FCL / JAR-FCL
Avrupa Havaclk Otoriteleri Birli-
inin yaymlam olduu Uu Ekibi dan grevlendirilmi bir kii.
Lisanslandrmas dzenlemeleri.
JAR-STD / JAR-STD
Avrupa Havaclk Otoriteleri Birlii-
nin yaymlam olduu sentetik ei-
tim cihazlarna ilikin kurallar.
jet akm / jet stream
201
HAVAYOLU
terimleri
kabin memuru
Yksek irtifalarda yksek hzdaki
rzgarlarn oluturduu hava akm.
jet blast / jet blast
Jet motor egzozu.
K
kabin eitim el kitab / cabin
crew training manual
THY kabin memurlarnn eitimle-
rinin tanmland ve detayl olarak
akland, SHGM tarafndan onay-
lanan el kitab.
kokpit ekibinin dnda, esas grev
yeri hava aracnn kabini olan ve
iletmeci tarafndan yolcu emniye-
tini ve gereksinimlerini karlamak
zere gerekli temel ve tazeleme ei-
timlerini alarak sertifikalandrlm
personel.
kabin ekibi el kitab / cabin crew
manual
Kabin operasyonu ile ilgili ulusal
ve uluslararas kurallar ile ortaklk
standartlarnn bir araya getirildii,
OM-PART Ann bir paras olan ope-
rasyon el kitab.
kabin grevlisi / crew member
Uu esnasnda, uakla ilgili bir ope-
rasyon konusunda operatr tarafn-
kabin memuru / cabin attendant
Uu grevinin icrasnda, ortaklk
talimatlarna uygun olarak yolcu em-
niyeti ve konforundan kaptan pilota
ve kabin amirine kar sorumlu olan,
geerli sertifikaya sahip personel.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kabul eden nite
kabul eden nite / accepting unit
Uan kontroln stlenecek bir
sonraki kontrol nitesi.
kabul edilebilir risk / acceptable
risk
Ortakln, gerekletirdii faali-
yetler ile ilgili olarak, yasal zorun-
luluklara, ulusal ve uluslararas sivil
havaclk kurallarna, uygulad
ynetim sistemlerine ve ilan ettii
politikalara gre kabul edebilecei
risk dzeyi.
kabul edilebirlik / acceptability
Bir sistemin varlnn ve kullanm-
nn kullanc tarafndan kabul edil-
me dzeyi.
kabul edilmeyen kiiler /
deportee
Bir lkeye girii yetkili merciler ta-
rafndan reddedilen ve geldikleri l-
keye ya da kabul edilecekleri baka
bir lkeye, geldikleri hava taycs
ile geri gnderilmek zorunda olan
kiiler.
kabul testleri / acceptance tests
Sistem kurucu (mkellef) ile idari
kurum arasndaki artnameye gre
radar sistem performansnn etkin
kullanmnn analizi ve projeye uy-
gunluunun belirlenmesi sreci.
kaide dn / procedure turn
Uan ilerledii rotann 180 dere-
ce tersine dnerek uuuna devam
edebilmesi iin yapt belirli ma-
nevralar.
kaide dnnde inbound /
procedure turn inbound
Kaide dn yapan uan balan-
gtaki rotasnn 180 derece tersine
dnmeyi tamamlad noktada uak,
ara yaklama blmnde veya son
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yaklama hattnda inbound olmu
anlamndadr. Kaide dn inbound
raporu ATC tarafndan alnarak di-
er uaklar ile ayrma yaplmasnda
kullanlr.
kalc hava trafik hizmet yolu /
permanent air traffic service route
Devamllk ilkesi esasna gre tasar-
lanm ATS yolu.
kalite kontrol program / quality
control programme
Milli Sivil Havaclk Gvenlii Kalite
Kontrol Program iin bu metinde
kullanlan ifade.
kalker / limestone
Kire elde etmekte kullanlan, kal-
siyum karbonat (CaCO3) tuzundan
oluan tortul bir kaya.
kalk / airborne
Kalkan uan pistten teker kesme-
sine veya kalk kousunun bala-
masndan trman zirvesine kadar
olan safha.
kalk kontrol sistemi / depar-
ture control system
Uularn check-in ileminin (uu
ncesi yolcu bilet ilemi), kapasite
ve yk kontrolnn ve sevkinin bir
otomasyonla (otomatik makinalarla)
yaplmas yntemi.
kalk kontrol / departure con-
trol
Kalktan sonra belli bir sre bo-
yunca, kalkan IFR uulara salanan
hava trafik kontrol hizmeti.
kalk msaadesi / departure
clearance
Kalk sonras izlenecek yolu ve tr-
manlacak seviyeyi belirleyen tali-
matlar.
202

kalk pisti / take-off runway
Sadece kalk amal kullanlan pistler.
kalk slotu / departure slot
Uan kalkn yapmasnn zorun- Gvenlik kontrol noktalarnda veya
lu olduu zaman.
kalk yedek meydan / take-off
alternate
lk kalk meydannn tekrar kulla-
nlmasnn mmkn olmad hal- kapdan kapya / gate to gate
lerde, gerektiinde uan kalktan
ksa bir sre sonra ini yapabilecei
yedek meydan.
kalk zaman / departure time
Uan pistten teker kestii kalk
zaman.
kalk-trafik paterni iine tr-
man / take-off pattern in climb
Tm yol, tm manevra, yaklama-
bekleme, ara yaklama, rzgar alt/
esas bacak, karar yksekliinden
nce iptal edilen yaklama, acil du-
rum kontrolsz alalma ve dier
aamalar.
kanal / channel
Radyo frekans spektrumunda veri
iletiimine olanak salayan frekans
band.
kanal hz / channel rate
Radyo frekans kanal zerinden ile-
tilebilen azami veri miktar.
kapal pist / closed runway
Havaalan otoritesince her trl
uak operasyonlarna izin verilme-
dii/mmkn olmad pist.
kapasitr dearj / capacitor
discharge light
Tpte bulunan bir gaz ierisinden
yksek voltajda elektrik dearj etti-
rilerek ve ok ksa srelerle retile-
rek, yksek iddette yanp snmesi
203
HAVAYOLU
terimleri
kar notam
temin edilen bir lamba.
kap tipi metal arama dedekt-
r / walk-through metal detector
gerekli grlen dier yerlerde, yolcu
ve personelin geilerinde gvenlik
taramasnn yaplabilmesi amacyla,
sadece metale duyarl olan dedektr.
Hava Trafik dare Merkezi ile kulla-
nclarn, uan motor altrmas
ile balayp kapatmasna kadar ya-
adklar sreci belirten bir terim.
kaplama snflandrma nu-
maras / pavement classification
number
Tahditsiz operasyonlar iin bir kap-
lamann tama mukavemetini ifade
eden bir say .
kapling / coupling
kmal hortumu ile uak yakt nokta-
s balant aparat.
kapsama alan / coverage
Radarn, gerekli ihtiyalar kar-
layabildii boyutlu hava sahas
hacmi.
kaptan pilot / pilot in command
Uu esnasnda bir hava aracnn
manevralarndan ve uu emniye-
tinden sorumlu, iletici tarafndan
yetkilendirilmi pilot.
kar mcadele arac / snowplow
PAT sahalarnda Kar Mcadele Hiz-
metlerinde kullanlan zel donanm-
l ara.
kar notam / snowtam
zel bir formla yaymlanan, harekt
sahas zerinde bulunan kar, sulu
kar veya buz sebebiyle oluan kar,
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kara taraf
sulu kar, buz ve su birikintilerinin
neden olduu tehlikeli koullarn
varln veya kaldrldn belirten
zel bir NOTAM serisi.
kara taraf / landside
Bir hava meydannda dorudan uu
faaliyetlerine dahil olmayan termi-
nal binalarn, dier tm yaplar,
kullanml veya bo sahalar iine
alan, ana giri yolu/yollar kontrol
noktasndan balayarak hava taraf
dnda kalan hava meydan blm.
karar alma / decision making
Bir aksiyonun muhtemel oluumla-
rndan birini seerek yaplan aktif
kavrama ilemi.
karar irtifa/ykseklii / decisi-
on altitude/height
Hassas yaklamada yerden grerek
referans alarak iniin tamamlana-
mayp pas geme prosedrnn uy-
gulanmaya balanaca belirlenmi
irtifa ve ykseklik deeri.
karayip blgesi / caribbean region
Sorumluluklar altndaki uluslara-
ras hava sahasnda ve kendi hava
sahalarnda Hava Seyrsefer Hiz-
metleri salayan ICAO yesi devlet-
leri kapsayan blge.
kargaa younluu / clutter
density
Radar kapsam iinde, 1 milde olu-
an istenmeyen birincil radar ekola-
rnn toplam says.
kargo / cargo
Bir hava aracnda posta, ikram mal-
zemesi ve bagajlarn dnda tanan
her trl eya.
kargo acentesi / cargo agency
Bir iletici ile i yapan ve kargo, kur-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ye ve ekspres koliler konusunda il-
gili makam tarafndan kabul edilen
veya istenen gvenlik kontrollerini
salayan bir acenta, nakliyeci veya
dier bir kurulu.
kargo alan / cargo area
Apron sahalar, kargo binalar ve de-
polar, ara park yerleri ve bunlarla
balanty salayan yollar da dahil
olmak zere kargo ilemleri iin tah-
sis olunan tm yer alan ve tesisleri.
kargo binas / cargo building
Hava-kara nakliyesi arasnda kar-
gonun ierisinden gemek suretiyle
hareket ettii ve kargo ilem tesisle-
rinin yer ald veya hava ya da kara
yolu ile tanmak zere bekletilmek
amacyla depoland bir bina.
kargo ua / cargo plane
Tamamen yk tamak iin dzen-
lenmi uak.
kar rzgar / head wind
Hava aracnn hareket ynnn aksi
istikametinde esen rzgar.
karlkl tanma / mutual recog-
nition
JAA yesi bir lkenin lisans ve salk
konularnda JAA merkezince yap-
lan gerekli denetimlerden baar ile
getikten sonra, bu lkenin eitim,
lisans, yetki, yetkilendirme ve snav
konularnda JAR-FCLe gre yaptk-
lar ilem ve belgelerinin ilave bir
ileme tbi tutulmadan dier JAA
yesi lkelerce kabul edilmesi.
katk / additive
Betonun zelliklerini gelitirmek
zere retim srasnda veya dkm-
den nce transmiksere az miktarda
ilave edilen maddelere verilen ad.
204

katran / coal tar
Mee odununun kuru olarak dam-
tlmas.
kavak / intersection
ki veya daha fazla seyrsefer yar-
dmcsnn uu ba, radyal veya
rotalarnn kesimesiyle tanmla-
nabilecei gibi iki pist, bir pist ve bir
taksi yolu veya iki taksi yolunun ke-
sime noktas olarak da tanmlana-
bilecek noktalar.
kavak kalk / intersection de-
parture
Pistin tamam kullanlmadan, pistin
herhangi bir kavaktan sonras kul-
lanlarak yaplan kalk.
kaya zeminler / rock ground
klimsel nedenlerden dolay bozul-
mam, az atlakl, salam zemin
tipi. Zemin emniyet gerilmesi deeri
3,5-30 kg/cm arasndadr.
kaydetme ve dinleme sistemi /
recording and playback system
Kaydetme ve yeniden oynatma im-
kn veren sistemler.
kaydrlm eik / displaced thresh-
old
Bir pistin balangcnda bulunma-
yan bir eik.
kaza / accident
Uu amal olarak herhangi bir per-
sonelin uaa binmesi ile sz konu-
su personelin tamamnn ua terk
etmesi arasnda geen srede, uak
operasyonlaryla ilgili olarak tanm-
lanan:
A.) Bir kimsenin lmcl veya ciddi
yaralanma durumlar; - uak ieri-
sinde, veya - uaktan kopmu par-
alar da dahil uan herhangi bir
parasnn dorudan temas, veya
- dorudan uak motorunun iddet-
205
HAVAYOLU
terimleri
kesik kesik yeil k
li hava akmna maruz kalmas (jet
blast) gibi doal nedenler
B.) Uaktan kaynakl hasar veya
yapsal yetmezlik durumlar:
- uan yapsal dayankllnn,
performansnn veya karakteristik-
lerinin olumsuz etkisi, - normal ola-
rak tamir veya etkilenen para
C.) Uan kayp ya da uaa ulala-
mamas durumu.
kaza bilgi raporu / accident data
report
Uak kazas soruturma raporu.
kaza nleme ve uu emniyet
program / accident prevention and
flight safety programme
Uu emniyeti odakl hava operas-
yonlarnn emniyeti ile ilgili konu-
lar ierisinde bulunduran program.
kerteriz / abeam
Bir uan; bir fiks, nokta veya yerin
yaklak 90o sanda veya solunda
olmasn ifade eden ve kesin bir nok-
tadan ok genel bir konumu gsteren
ifade.
kesik kesik beyaz k / intermit-
tent white light
Uutaki hava arac iin bu mey-
dana in ve aprona git, yerdeki hava
arac iinse meydan zerindeki
balang noktasna (park yeri) geri
dn talimatn ifade eden k.
kesik kesik krmz k / inter-
mittent red light
Uutaki hava arac iin meydan
gvenli deil, inme, yerdeki hava
arac iin ise kullanlan ini sahas-
n boalt talimatn ifade eden k.
kesik kesik yeil k / intermit-
tent green light
Uutaki hava arac iin ini iin
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kesin doruluk
geri dn, yerdeki hava arac iin ise
taksi serbest talimatn ifade eden
k.
kesin doruluk / absolute accu-
racy
Dnya koordinat sistemine gre ta-
nmlanm bir noktann, kreselle-
meden kaynaklanan sapma oran.
kesin koordinatlar / absolute
coordinates
Bir noktann dnya koordinat siste-
mine gre yerinin tam olarak belir-
lenmesi.
kesintili uu grev sresi /
intermittent flight duty period
Her bir uucu ekip iin, uu sreleri
arasnda bekleme olan uu grev
sresi.
kesien pistler / intersecting
runways
klcal saak / capillary fringe
Su tablasnn hemen zerinde yer
alan ve btn boluklar suyla dolu
olan yani atmosferik basntan daha
dk bir basn altnda bulunan
blge.
krlabilir cisim / frangible object
Darbe annda, uaa minimum teh-
like oluturacak ekilde krlmas,
eilmesi veya esnemesi ngrlen
dk ktleli bir cisim.
krlabilirlik / frangilibilty
Arzu edilen bir yke kadar daya-
nabilecek yapsal btnlkte ve
sertlikte olan, daha byk bir yk-
te uaklara en az derecede zarar
verebilecek ekilde eilip, bklen
veya krlabilen nitelikteki bir cisim
zellii.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
krmakum / crushed stone sand
Krlm tanelerden meydana gelen
akln veya bloktan krlmas ile
elde edilen ince agrega.
krmata / crushed stone
Krlm tanelerden meydana gelen
iri agrega.
krmz iaret fiei / red signal
rocket
Uutaki hava aracna daha nceki
talimatlara ramen imdilik inme-
yin talimat veren iaret.
ksa mesafede ini- kalk yapa-
bilen uak / short distance take-off
and landing aircraft
Uygulanabilir STOL karakteristii,
yeterlilii, grlt ve kirlilik stan-
dartlaryla uyumlu bir STOL mey-
dandan operasyon yapabilecek,
onaylanm operasyon arl limit-
lerinde bir arla sahip uak .
kil / clay
Kalker, silis, mika ve demiroksit
ieren, 0,002 mmden daha kk
taneli, sar ve krmz renk tonlarn-
da grlen, su ekme zellii bulu-
nan (m)Al2O3.(n)SiO2.(p)H2O genel
kimyasal bileim forml ile ifade
edilen, plastisite, kohezyon, renk ve
bzme zellikleri ile tanmlanan
malzeme.
kimyasal katk maddesi / ad-
mixture
klerans/msaade fonksiyonu /
clearance function
Bir hava trafik kontrol birimi tara-
fndan onaylanan ve uu personeli
tarafndan kabul edilen kleransn
belirlenmesi ve iletilmesi.
206

kod / code
SSR sorgulaycsna cevap veren ce-
vaplayc tarafndan yaylan sinyal-
lerde bulunan verilerin kombinas-
yonu.
kohezyon / cohesion
Bir maddenin molekllerini bir ara-
da tutan, ayn cins molekller ara-
snda bulunan ekim kuvveti.
kohezyonlu zemin / ground with
cohesion
Balk, kil ve marn ieren, cvk, yu-
muak hamur, kat hamur, yar sert
ve sert zemin olarak snflandrlan,
srasyla 0 kg/cm, 0,4 kg/cm, 0,8
kg/cm, 1,0-2,5 kg/cm ve 2,5-3,5
kg/cm zemin emniyet gerilme de-
erleri olan zemin tipi.
kojenerasyon tesisi / co-genera-
tion unit
Enerjinin elektrik ve s formlarnda
ayn sistemden beraberce retilmesi.
kokpit / cockpit
Bir hava aracnda pilot ya da pilotla-
rn oturduu ksm.
kokpit ekibi / cockpit crew
Hava aracnn sevk ve idaresi ile kul-
lanmndan sorumlu ve SHGM tara-
fndan lisanslandrlm gerekli olan
asgari saydaki pilot/pilotlar ile eer
varsa uu mhendislerinden oluan
ekip.
207
HAVAYOLU
terimleri
konaklama sresi
kol uuu / formation flight
Bir pilotun liderliinde birden ok
uan birlikte gerekletirdikleri
uu.
kolloid / colloid
ap 0,002 1x10-6 mm arasnda
deien kil veya organik madde bi-
leimi.
koltuk kapasitesi / seat capacity
Onayl tip sertifikasnda belirtilen
azami koltuk says.
kompasite / compactness
Birim hacimdeki agregada tanelerin
igal ettii toplam hacim.
komponent / component
Herhangi bir motor, pervane, para
veya cihaz.
komu ATC nitesi / adjacent ATC
unit
Birbirinden trafik devralan/devreden
komu hava trafik kontrol nitesi.
konaklama meydan / staging
field
Ana s veya geici s kapsam dn-
daki meydanlarn, ortakln uygun
konaklama tesisi ve iae imkn
salamakla ykml olduu, sresi
konaklama sresindeki tarife uyan
yurt ii ve yurt dnda konaklamal
grevlerin yapld meydan.
konaklama sresi / staging pe-
riod
Konaklama meydannda, uu d
eitim ve idari grevler hari uucu
ekip iin 7 (dahil) gn amayan s-
reyle ve iinde asgari dinlenme s-
resi olacak ekilde yaplacak grev
sresi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
konglomera
konglomera / conglomerate
Yuvarlak kum ve akllarn basnla
birlemesi ve zamanla sertlemesi
sonucu oluan ktleler.
konma ve havalanma alan
(TLOF) / touchdown and lift-off
area
Bir helikopterin konabilecei veya
havalanabilecei bir alan.
konteyner / container
ine yk koyularak uaa yerleti-
rilen, biimi uan i yzey detayla-
rna uyumlu metal birimler.
kontrol / control
Hava arac/hava aracnn kompo-
nentinin onaylanm standartlar ile
uygunluunun denetlenmesi.
kontrol devir noktas / transfer
of control point
Bir hava aracnn uu gzergh
zerinde tesis edilmi ve hava arac-
na salanan hava trafik kontrol hiz-
metinin dier bir kontrol nitesine
ya da kontrol pozisyonuna devredi-
lecei nokta.
kontrol listesi / checklist
kontrol noktas / check point
Tahditli alanlara giriten nce olu-
turulan, ahslarn, eyalarn, ara-
larn kontrol edildii yer.
kontrol pilotu yetkisi / authority
of control pilot
Pilot adaylarnn, pilotlarn, uu
retmenlerinin ve dier kontrol
pilotlarnn uu yeterlilik/yetenek
testlerini yapmak zere SHGM tara-
fndan yetki kategorileri onaylana-
rak atanan ve isimleri yaymlanan
retmen pilotlara verilen yetki.
kontrol sahas / control area
Belirli bir alt snrdan balayp yu-
karya ykselen kontroll saha.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kontroll hava sahas / con-
trolled airspace
erisinde hava sahas snflandr-
masna uygun olarak hava trafik
kontrol hizmetinin verildii, snr-
lar belirlenmi sahalar. ATS hava
sahas snflar A,B,C,D ve E den
oluur.
kontroll havaalan / controlled
aerodrome
Havaalan trafiine hava trafik kont-
rol hizmeti salanan havaalan.
kontroll uu / controlled flight
Hava trafik kontrol msaadesine
tbi herhangi bir uu.
kontrolr adaylarna verilen
balang eitimi / ab initio trai-
ning for ATCOs
Konu ile ilgili deneyimi olmayan
adaylara, teorik yeterlilik kazand-
rabilmek iin verilen temel eitim.
kontrolr-pilot direkt haberle-
mesi / direct controller-pilot com-
munication
Hava trafik kontrol birimi ve pilot
arasnda sesli cevaplama ieren rad-
yo haberleme metodu.
kontrolr-pilot veri hatt haber-
lemesi / controller-pilot data link
communication
ATS operasyonlarnda ATC merkezi
ile hava arac aras iletiimin veri
deiimi yntemi ile yaplmasn
salayan bir sistem.
kontrolsz havaalan / uncon-
trolled airport
Aydnlatma ve seyrsefer kolay-
lklarnn bulunmad, pilotlarn
aletsiz ve grerek (VFR) ini-kalk
yapabildikleri havaalanlar.
konum tahmini / dead reckoning
Yn, hz ve zaman gibi verileri gz
nne alarak belirlenen bir konum-
208

dan ilerleyerek konum tahmini ya-
plmas.
konveyr / conveyor
Bagaj, kargo ve postann yklenip
boaltlmas iin kullanlan hareket-
li bant sistemi.
konveyr arac / conveyor vehicle
Bagaj, kargo ve postann ykleme,
boaltma iin kullanlan hareketli
bant sistemine haiz ara.
koordinat / coordinate
Bir pozisyon ya da yeri belirlemesi
amacyla enlem/boylam olarak (de-
rece/dakika/saniye) ifade edilen re-
ferans deerler.
koordine fiksi / coordination fix
niteler arasnda devir noktas, kont-
roln transferi, terminal giri-k
noktalar olarak kullanlan bir sey-
rsefer yardmcs ya da fiks olarak
belirlenen pozisyon.
korelasyon / correlation
Uu yolu ve profili konusunda SSR
kod tanmlamas, corafi ve zaman
kontrollerini temel alan uu plan
verileri ve pozisyon vektr arasn-
da iliki oluturan fonksiyon.
korozyon / corrosion
Elektrokimyasal etki sonucu malze-
mede oluan ktle kayb.
koruma alan / protection area
Bir taksi gzergh dahilinde ve
bir helikopter park yeri etrafnda
bulunan, helikopterlerin emniyet-
li manevralar iin cisimlerden,
FATOdan, dier taksi gzerghla-
rndan ve helikopter park yerlerin-
den ayrlma salayan bir alan.
koruma sresi / holdover time
Buzlanmay nleyici svnn (bak-
mn), bir uan korunan (ileme
209
HAVAYOLU
terimleri
kum
tbi tutulan) yzeyindeki buz ve don
oluumunu ve kar birikimini nleye-
cei tahmini sre.
korunmu uu blgeleri / pro-
tected flight zones
Lazer nmnn zararl etkilerini
hafifletmek zere zel olarak belir-
lenmi hava sahas.
kr nokta / blind spot
Radyo yaynlarnn alnamad ya
da radar menziline girmeyen saha;
kontrol kulesince hava alannn g-
rlemeyen blmleri.
kritik hadise / critical incident
Bir kiinin olaan olmayan gl bir
reaksiyon gsterdii herhangi bir
olay.
kullanlabilen en dk uu
seviyesinin altna alalma /
descend below the lowest usable
flight level
Bir uan, bir hava sahasnda belir-
lenmi minimum uu seviyesinin
altna alalmas.
kullanlabilirlik faktr / usabil-
ity factor
Bir pistin veya pistler sisteminin
kullanmnn, yan rzgar unsuru
nedeniyle tahdit edilmedii zaman
yzdesi.
kullanlan /aktif pist / runway in
use / active runway
O an iin, kalk veya ini amal
kullanlan pist veya pistler. oklu
pist kullanmlarnda tm kullanlan
pistler aktif kabul edilir.
kum / sand
ap 0,06 ile 2 mm arasnda deien,
silisli ktlelerin, kayalarn doal
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kural d (asi) yolcular
etkenlerle paralanarak ufalanma-
sndan ya da kayalarn paralanma-
syla oluan, genellikle kuvars esasl
granler, kuru ve doygun halde ko-
hezyonsuz, ancak belirli nem altnda
kohezyon gsteren malzeme.
kural d (asi) yolcular / unruly
passengers
Uakta kalk ncesinde uak kaps-
nn kapanmasndan, indikten sonra
tekrar almasna kadar olan srede
yolcu ve personelin dzenini veya
gvenliini tehlikeye atacak hare-
ketlerde bulunan, uaktaki malze-
melere zarar veren, tehdit eden veya
sivil havaclk alannda uygulanan
mevzuat kurallarna ve mretteba-
tn uyarlarna uymayan kiiler.
kurtarma birimi / rescue unit
Arama ve kurtarmann hzl bir e-
kilde gerekletirilmesi iin uygun
ekipman salanm eitimli perso-
nellerden oluan bir birim.
kurtarma koordinasyon merke-
zi / rescue coordination center
Bir arama-kurtarma blgesinde
arama-kurtarma operasyonlarnn
yrtlmesini koordine etmekten
ve arama-kurtarma hizmetlerinin
etkili bir ekilde yrtlmesinden
sorumlu birim.
kurtarma ve yangn istasyonu /
airport fire fighting category
Havaalan yangnla mcadele ka-
tegorilerine gre temin edilen kur-
tarma ve yangn sndrme ara,
malzeme ve ekipmanlarnn muha-
fazas ile ARFF personelinin idari ve
sosyal ihtiyalarnn karland,
uak kaza krmlarna kar hzl
mdahale edilebilmesini salamak
zere her trl kolayl barndran
ve havaalan iinde tesis edilen bina.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kuru birim arlk / dry unit
weight
Zemin ya da kaya kat maddesinin
arlnn zemin veya kaya ktlesi-
nin toplam hacmine oran.
kurye hizmeti / courrier service
Bir ya da birden fazla gnderici tara-
fndan verilen gnderilerin, tarifeli
bir hava yolu ile, kurye yolcu tara-
fndan normal uak alt bagaj olarak
tanmas ilemi.
kuyruk/arka rzgr / tail wind
Pistin uzunlamasna eksenine dik ya
da daha fazla ayla esen rzgr.
kuyruk/dmensuyu trblans
/ wake turbulence
tme kuvveti aknts trblans,
girdaplar, jet rzgr, tepkili motor
rzgr, pervane rzgr ve havada
ve yerde motor rzgr gibi atmos-
ferde bir hava aracnn geiinden
kaynaklanan doa olaylar.
Kuzey Atlantik Hava Trafik Y-
netimi / North Atlantic Air Traffic
Management
Sorumluluu, Kuzey Atlantik hava
seyrsefer sahalarnda uygulanan
ayrma standartlar iin nerilen
deiiklikleri sonulandran al-
ma grubu.
kk kaza / minor accident
Uu harekt esnasnda bir veya
daha fazla hava-aracnn hafif hasa-
ra uramas ile sonulanan hasarlar.
kr malzemesi / curing agent
imentonun yeterli hidratasyonunu
salamak, betonda tam ve uygun
sertleme elde edebilmek iin kulla-
nlan malzeme.
kresel konumlandrma sistemi
/ global positioning system
210
 HAVAYOLU
terimleri

Uzaydan yaplan hz, zaman, pozis-
yon belirleme ve gelitirme sistemi.
kresel seyrsefer uydu sistemi
/ global navigation satellite system
Gerekli teknik ekipmanlarla dona-
tlm, dnya apnda pozisyon, hz dnda, ancak mutlaka bunlarn
ve zaman belirlenmesi konularnda
kullanlan uydu sistemi.
kresel seyrsefer uydu siste-
minin doruluu / GNSS accuracy
GNSS tarafndan belirtilen pozisyon
ve zamann, gerek pozisyon ve za-
mana gre uygunluu (veya hata
pay).
lisansn evrilmesi
lazer nlarna duyarl uu
blgesi / laser-beam sensitive flight
zone
Parlakln fla krl veya hayali
grntye neden olmayaca bir d-
zeyle snrlandrld, LFFZ ve LCFZ
bitiiinde bulunmas gerekmeyen
hava sahas.
levha / sign
A) Sabit mesaj levhas. Yalnzca tek
bir mesaj gsteren bir levha.
B) Deiken mesaj levhas. nceden
belirlenmi birden fazla mesaj gs-
terebilecek veya (duruma gre) hi-
bir mesaj gstermeyecek bir levha.
likit limit / liquid limit
Zeminlerin plastik halden likit hale
getii deney sonucunda, elde edilen
su ierii deeri. Yzde olarak ifade

L
edilir (wl).
lisans / licence
lastik izi ve boya silme arac / Yeterlilik testinden sonra sahip olu-
rubber/ paint / skid mark removal nan zel bir belge.
vehicle lisans (SHY 65-01e gre) / li-
cence
PAT sahalarnda Lastik izi ve Boya- SHY 65-01 Ynetmeliine gre ve-
larn silinmesinde kullanlan zel rilen ve onaylanan, kanuni sahibine
donanml ara. ierisinde bulunan derece ve onay-
lazer n kritik uu blgesi / lara gre hava trafik kontrol hizmeti
laser-beam critical flight zone salama yetkisi veren belge.
Parlakln gz kamatrc etkilere lisans onay / licence approval
neden olmayaca bir dzeyle s- Hizmet salayc kurulu tarafndan
nrlandrld, bir havaalan yak- hava trafik kontrol lisansna ilenen
nnda, fakat LFFZ tesinde bulunan ve lisans sahibinin dil yeterliliini
hava sahas. belirten yetkilendirme.
lazer nndan arndrlm lisans otoritesi / licensing autho-
uu blgesi / laser-beam free rity
flight zone Yasal bir dzenleme ile personel
Parlakln grte herhangi bir lisanslarndan sorumlu klnan ta-
bozulmaya neden olmayaca bir nmlanm otorite.
dzeyle snrlandrld, bir hava- lisansn evrilmesi / transfor-
alannn hemen yaknnda bulunan ming of the licence
hava sahas. JAA yesi olmayan lkelerce tanzim

211 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

lisansl personel (bakm iin)
edilmi ya da SHGM tarafndan mill
usullere gre tanzim edilmi lisans-
larn JAR-FCL lisansna evrilmesi.
lisansl personel (bakm iin) /
licensed personel for maintenance
Hava arac zerinde bakm yapmak
zere SHGM tarafndan yetkilendi-
rilmi personel.
lokalizer / localizer
ILS sisteminin, 108-112 MHz frekans
bandnda alan, havaya yaylan
elektronik sinyaller vastasyla ua-
n pist merkez hattn tam olarak
karlamasn salayan ve pist mer-
kez hatt zerine pist bana belli bir
mesafeye yerletirilen para.
lokalizer hatt / localizer course
ILSte lokalizer vericisinin olutur-
duu yol.
Los Angeles anma deneyi / Los
Angeles abrasion test
Agregann anmaya dayanklnn
belirlenmesinde kullanlan deney
yntemi.
M C) Bu tanmlanm yzeylerin d-
mach numaras/ayar teknii /
mach number technique
Turbojet motorlu uaklar arasndaki
uzunlamasna ayrma minimumla-
rn muhafaza etmek iin uaklarn
hzlarna mdahale etmeyi salayan
teknik.
mach numaras / mach number
Hakiki hava sratinin ses sratine
oran.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
magmatik / igneous
Magmann yeryzne ulaarak so-
umas sonucu oluan kaya tr.
mahalli bekleme noktas / local
standby point
Tehlikenin henz nemli boyutlara
ulamad hallerde kurtarma ve
yangnla mcadele ekiplerinin yan-
gn istasyonu veya yakn evresinde
hazrlkl olarak bekledii yerler.
maksimum agrega boyutu /
maximum aggregate size
Betonun fiziksel zelliklerine etki
edecek miktarda bulunan tane grup-
larndan en byk boyutlu olan.
manevra sahas / manoeuvring
area
Havaalannn, apronlar hari olmak
zere, hava aralarnn kalk, inii
ve taksi yapmas iin kullanlacak
blm.
mania / obstacle
A) Uaklarn yzey hareketi iin n-
grlen bir alanda bulunan; veya
B) Uu halindeki uaklarn korun-
mas iin ngrlen belirli bir yzey
zerinde uzanan; veya
nda duran ve hava seyrseferi iin
tehlike olarak belirlenmi tm sabit
(ister geici olsun isterse daimi) ve
hareketli cisimler veya bunlarn
paralar.
mania klar / obstruction lights
Havaalan yaknlarnda, yaklama,
trmanma ve i yatay blgesinde yer
alan ve belirli bir ykseklikten daha
fazla ykseklie sahip bina, tesis ve
cisimlerin yerini belirlemek zere,
212

maniann ykseklii ve konumuna
gre krmz veya beyaz renklerde,
yanp snen veya srekli yanan, bir
veya birden fazla k kombinasyo-
nundan oluan k sistemi.
mania lambas / obstruction light
Var olan maniaya pilotun dikkatini
ekmek iin mania tekil eden doal
arazi yaplarnn ya da nesnelerin en
yksek yerine yerletirilmi genel-
likle krmz veya beyaz renkli bir
lamba ya da lamba grubu.
maniadan arndrlm blge / Nominal CPU yk, maksimum gi-
obstacle-free zone
yaklama yzeyi, i gei yzeyi, mesinde verilen ilemcinin CPU y-
temkinli ini yzeyi, ve erit saha-
nn, bu yzeylerle snrlanm bl- merkez ynetim birimi / central
m zerinde, seyrsefer amacyla
monte edilmi, krlabilir hafif kitle-
lerin dndaki sabit manialarn ihlal
etmedii hava sahas.
melafir / melaphyre
Koyu renkli porfiritik, feldspat ie-
ren, genellikle karbonifer veya per-
miyen yal bozumu magmatik
kaya.
merkez radnet grntleme ve
kontrol sistemi / central radnet
monitoring and control system
Radar a grntlenme ve kontrol
merkezi.
merkez ak ynetim birimi /
central flow management unit
Katlmc lkelere hava trafik ak
ynetimi salamak iin ICAO Mer-
kez Hava Trafik Ak Ynetimi Or-
ganizasyonu gereince kurulmu ve
Merkez Ynetim Birimi ve Uu Pla-
n Operasyonlar Blmn ieren Uakta ve yerde bulunan cihazlar
213
HAVAYOLU
terimleri
mesafe lm cihaz
bir ynetim birimi.
merkez hava sahas bilgi fonk-
siyonu / centralized airspace data
function
ECAC (Avrupa Sivil Havaclk Konfe-
rans) devletleri tarafndan grev-
lendirilen ve ulusal hava sahas kul-
lanm planlarnda uygun rota bilgisi
elde edebilmek iin kurulan hava sa-
has ynetim fonksiyonu.
merkez ilem birim yk /
central processing unit load
ri/k nominal durumlarn ilen-
knn ortalama deeri.
executive unit
ye lkelerin hava sahasndaki hava
trafik ak ynetimi lmlerinin
yaplmas, koordinasyonu ve plan-
lamas sorumluluuna sahip birim.
mesafe kodlamal yaklama
k sistemi / calvert system appro-
ach lighting systems (distance coded
centre line)
Eikten itibaren 30 metre aralklar-
la yerletirilmi, merkez hattnda-
ki klarn saysna ve apraz bar
uzunluuna bal olarak eie olan
uzaklk bilgisini ieren ve yaklama
hattna dik olarak tesis edilen her
150 metrede bir olmak zere 5 adet
apraz bar klarndan oluan, top-
lam uzunluu 900 metre olan yak-
lama k sistemi.
mesafe lm cihaz / distance
measuring equipment
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
mesaj format
yardmyla, uan yerdeki istasyo-
na olan uzakln mil cinsinden gs-
teren cihaz.
mesaj format / message format
Mesaj oluturan yapsal zelliklerin
belirlenmesi.
metamorfik / metamorphic
nceden mevcut kayalarn, scak-
lk, basn ve kimyasal olaylarn et-
kisi altnda metamorfizmaya (ba-
kalama olay) uramas sonucu
oluagelen kaya tr.
meteoroloji ofisi / meteorological
office
Uluslararas hava seyrseferi iin
meteoroloji hizmeti salamak zere
kurulmu ofis.
meteorolojik gr / meteorologi-
cal visibility
Rasat park merkez olmak zere,
deiik ynlerde llen ryetin en
dk gr deeri.
mevcut hzlanma-durma me-
safesi / accelerate-stop distance
available
Mevcut kalk kou mesafesi ve -var-
sa- durma uzantsnn uzunluu top-
lam.
mevcut ini mesafesi / landing
distance available
nen bir uan yer kousu iin mev-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
cut ve elverili ilan edilen pist uzun-
luu.
mevcut kalk kou mesafesi /
take-off run available
Kalkan bir uan yerdeki kousu
iin mevcut ve elverili olarak ilan
edilen pist uzunluu.
mevcut kalk mesafesi / take-off
distance available
Mevcutta bir ama sahas varsa, bu-
nun kalk iin kou mesafesine ek-
lenmesiyle oluan mesafe.
mevcut yakt / fuel remaining
mevki belirtici radyo cihaz /
compass locater
Aletli ini sistemi (ILS) iin ya da son
yaklama aamasnda seyrsefer
yardmc cihaz olarak kullanlan
mevki belirleyici.
meydan kontrol / tower control
ni-kalk trafiklerine ve meydan
civarndaki dier trafiklere hava
trafik kontrol hizmetinin verilmesi
ile sorumlu nite.
meydan kontrol derecesi /
aerodrome control rating
Meydan kontrol hizmetinde alan
hava trafik kontrolrlerinin sahip
olduklar derece tr.
meydan kontrol hizmeti / aero-
drome control service
Meydan trafii iin salanan hava
trafik kontrol hizmeti.
meydan kontrol kulesi / aero-
drome control tower
Meydan trafiine hava trafik kontrol
hizmeti vermek zere oluturulmu
birim.
214

meydan kontrol nitesi / aero-
drome control unit
Uan ini-kalk safhalarnda so-
rumluluunu tayan hava trafik
kontrol nitesi.
meydan kontrolr / aero-
drome controller
Meydan kontrol hizmeti veren hava
trafik kontrolr.
meydan rakm / aerodrome
elevation
ni sahasnn (pistin) en yksek
noktasnn deniz seviyesinden olan
ykseklii.
meydan referans noktas / aero-
drome reference point
Bir meydan iin belirlenmi corafi
referans noktas olup genellikle pist
zerinde belirlenir.
meydan tantma iareti / aero-
drome identification sign
Havaalannn havadan tannmasna
yardmc olmak zere meydana yer-
letirilmi bir iaret.
meydan trafii / aerodrome traffic
Bir meydann manevra sahasndaki
tm trafiklerle, meydan civarnda
uan hava aralarn tamam.
meydan trafik blgesi / aero-
drome traffic zone
Meydan trafiini korumak iin bir
215
HAVAYOLU
terimleri
mikrodalga ini sistemi
meydan civarnda oluturulan snr-
lar belirli hava sahas.
meydan trafik paterni / aerodro-
me traffic circuit
Meydan gr ierisinde hareket
eden uaklarn izlenmesi iin zel
olarak belirlenmi yol.
meydan turu / circle to runway
Hava trafik kontrolrnce belirti-
len meydan trafik paterni dahilinde
inilecek piste yaplan yaklama ma-
nevras.
meydan uu bilgi hizmeti /
aerodrome flight information service
Meydan kontrol hizmeti artlarnn
gnn tamam veya belirli bir bl-
m iin dorulanmad meydanlar-
da uu gvenliinin salanabilmesi
iin IGA (Uluslararas Genel Havac-
lk) tarafndan hava trafik hizmetle-
ri otoritesinin kararyla tanmlanan
artlar.
meydan uu bilgi nitesi / aero-
drome flight information unit
Meydan trafiine uu bilgi hizmeti
salamak amacyla meydan ierisine
kurulan nite.
mikro atlak / microcrack
Beton zerinde oluan, gzle grle-
meyen, ok ince atlak.
mikrodalga ini sistemi / mi-
crowave landing system
Mikrodalga spektrumunda alan
bir hassas aletli yaklama sistemi.
ILS sistemine gre olduka gelimi
zelliklere sahiptir. Pist merkez hat-
tna gre 40 derece yatay ve sz-
l yolunda 0,1 ve 15 derece arasn-
da dikey kaplama salayarak erisel
yaklamaya msaade eder.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
mikser
mikser / mixer
Mekanik kartrc.
minimum alma irtifas / mini-
mum reception altitude
Bir kavak noktasnn tanmlanabi-
lecei en dk irtifa.
mod S / mode S
Hava trafik hizmetlerinde kullanl-
mak zere gelitirilen, tanmlama
ve tehisin yan sra hava-yer mesaj
alverii de salayarak szl konu-
malar asgariye indirmeyi amala-
yan bir seyrsefer sistemi.
mod S ikincil gzetim radar /
mode s secondary surveillance radar
Klasik SSR radarlarndan farkl ola-
rak uaklarn 24 bitlik ICAO adres-
leri ile seici olarak sorguland
sistem.
monopulse ikincil gzlem radar
/ monopulse secondary surveillance
radar
Tek sinyalle uan yerini tespit ede-
bilen SSR.
muhtemel dairesel hata / prob-
able circular error
Bir dairesel normal datmda, muh-
temel dairesel hata yaplan bireysel
lmlerin %50sini ieren dairenin
yarap ya da bulunann muhtemel
%50si iindeki dairenin yarapdr.
muhtemel kalk talimat zaman
/ expected departure clearance time
Bir uan kalk iin talimat alabi-
lecei en uygun zaman.
muhtemel var zaman / esti-
mated time of arrival
IFR hava arac iin gidi meydann-
da aletli yaklama usulnn dizayn
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
edildii fiks varsa bu fikse var
zamandr. Byle bir fiks ya da sey-
rsefer yardmc cihaz yoksa ya da
hava arac VFR ise meydan zerinde
olaca tahmin edilen zaman.
muhtemel yaklama zaman /
expected approach time
IFR bir hava aracnn muhtemel bir
gecikme/beklemenin ardndan, ini
iin yaklamasn tamamlamak ze-
re fiksi terk edecei tahmin edilen
zaman.
mdahale sresi / response time
ARFF (havaalan kurtarma ve yan-
gnla mcadele) birimine verilen ilk
alarmn alnd sreyle, olay yerine
ilk ulaan yangn sndrme arac-
nn/aralarnn zerinde tad
yangn sndrme malzemesinin de-
arj orannn %50sini uygulad
zaman kadar geen sre.
mrettebat / crew
letici tarafndan uu sresinde
bir hava aracnda grevlendirilen
ahslar.
msaade edilen seviyeden sapma
/ cleared flight level deviation
Bir uuun msaade edildii seviye
ile muhafaza edilen seviye arasn-
daki fark. Msaade edilen seviye-
den sapma, uuun verilen seviyeye
uyumluluunun bozulmas durum-
larnn belirlenmesi amacyla kulla-
nlr.
msaade edilen uu seviyesi /
cleared flight level
Bir uuun muhafaza ettii ya da
ulamaya alt uu seviyesi.
msaade snr / clearance limit
Bir ATC msaadesinin geerli olduu
son nokta.
216

N NOTAM ileme birimi / NOTAM
negatif / negative
Hayr, izin (onay) verilmedi, do-
ru deil anlamlarnda kullanlr.
nem / moisture
Havada bulunan su buhar miktar.
nihai tama gc / ultimate bear-
ing capacity
Temel tabanndaki zeminin yenil-
meksizin (makaslama yenilmesi)
tayabilecei en byk gerilme d-
zeyi.
nominal pozisyon / nominal po-
sition
Bir uan sistemleri tarafndan be-
lirlenen 3 boyutlu pozisyonu.
normal hznza dnn / resume
normal speed
ATC tarafndan pilota daha nce ve-
rilmi hz tahdidinin kaldrldn
bildirmek amacyla kullanlan tali-
mat.
normal uu blgesi / normal
flight zone
LFFZ, LCFZ veya LSFZ olarak tanm-
lanmam, fakat gze biyolojik zarar
verebilecek lazer radyasyonundan
korunmas gereken hava sahas.
NOTAM (Havaclara Duyuru /
Notice to Airmen)
Uu harekt ile ilgili grevlileri
herhangi bir havaclk hizmetine,
kolaylna, yntemine veya tehli-
kesinin varlna, koullarna ya da
bunlardaki herhangi bir deiiklie
ilikin bilgilerden zamannda ha-
berdar etmek amacyla zel bir for-
matta hazrlanm havaclara uyar
yayn
217
HAVAYOLU
terimleri
onaylama
processing unit
Bir NOTAM kabul eden, ileyen ve
datmn yapan birim.
NOTAM kodu / NOTAM code
Bir kod grubu daima Q harfiyle ba-
layan 5 harften olumaktadr. Dier
harfler radyo cihazlarnn kurulumu
pozisyonu, deiimi, havaalan ve
klandrma kolaylklar, uutaki
tehlikeler veya arama-kurtarma i-
lemlerini temsil eder.
O
okyanus hava sahas / oceanic
airspace
ICAOnun okyanus ayrmalarnn ve
srelerinin uyguland, uluslar-
aras hava sahas olarak kabul edi-
len, okyanuslarn zerindeki hava
sahalar.
olay / incident
Hava aracnn uu harekt esna-
snda uu emniyetini etkileyen
veya etkileyebilecek olan, kazadan
baka her trl durum.
onay (SHY-5e gre) / approval
ATSEP lisansl personelin haiz oldu-
u derecelerin vermi olduu ayr-
calklarn uygulanabilirliini belir-
ten ifade.
onaylama / acknowledgement
Mesajm aldnla ve mesaj anlad-
nla ilgili beni bilgilendir (kontro-
lrn durumdan haberdar olmas
veya uyarlmas iin zel durumlar-
da gnderilen, uyar veya hatrlatma
mesaj).
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
onaylayc personel
onaylayc personel / approving
personel
Yaplan bakmn SHY 145-01 Y-
netmelii artlarna uygun olarak
tamamlandn belgelemek zere
hava arac veya komponentin bakm
kndan sorumlu personel.
onayl eitim / approved training
SHGM tarafndan onayl, zel bir
mfredat ve gzetim altnda yrt-
len eitim.
onayl temel eitim kursu /
approved basic training course
SHY-66da gerekli grlen bakm de-
neyim sresinin azaltlmasn sa-
layacak dzeyde eitim ve deneyim
vermek zere tasarlanm bir bakm
eitimi kursu.
online veri deiimi / online data
interchange
lgili birimler arasnda, belirli bir
protokolle bilgi alveriini sala-
mak amacyla kurulmu online ba-
lant.
operasyonel personel / opera-
tional staff
Hava trafik kontrolrleri, uu bilgi
yardmclar, uu yneticileri ve
hava trafik hizmetleri destek perso-
nelini kapsayan alma grubu.
operations manual / standard
operating procedures
Uu operasyonunun standartlarn
uak tipine gre belirleyen el kitab.
orta marker / middle marker
Ykseklii piste gre 200 feet olan
ILS szl hattnn ortasnda be-
lirlenmi bir noktadaki marker ve-
ricisi.
orta younluklu klar/ medium
intensity lights
Hassas yaklamasz pistlerde kul-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
lanlan orta dzeyde k iddetine
haiz klar.
ortak display sistemi / common
display system
Tm radar bilgi ilem ann status
bilgilerini grntleyen display.
ortak nokta / common point
Bir ya da daha fazla uan, ilgili ATC
otoritesince, rapor etmesi istenen
nokta.
ortalama hava trafik ak yne-
tim birimi / average air traffic flow
management unit
Kalklardaki toplam gecikmeler /
toplam uular orann tespit etmek
amacyla kurulan nite.
ortometrik ykseklik / ortho-
metric height
Genel olarak bir MSL ykseklii ola-
rak gsterilen, bir noktann geoide
gre ykseklii.
otomatik baml gzetim /
automatic dependent surveillance
Uan on-board seyrsefer sistem-
leri ile pozisyon belirleme sistemle-
rinden elde ettii kimlik bilgisi, drt
boyutlu pozisyon bilgisi ve ilave di-
er bilgilerin de iinde olduu verile-
rin bir veri hatt araclyla yaym-
land bir gzetim teknii.
otomatik baml gzetim-sz-
leme / automatic dependent surveil-
lance-contract
Uan, aviyoniklerinden ve pozis-
yon belirleme sistemlerinden elde
ettii verilerin, sadece bir yer istas-
yonuna (nokatadan-noktaya haber-
leme) iletildii gzetim teknii.
otomatik baml gzetim-yayn
/ automatic dependent surveillance-
broadcast
Herhangi bir yer/hava kullancs-
218

nn ihtiya duyaca pozisyon, iz ve
yer hz vb. bilgilerin bir yayn modu
veri hatt araclyla belli aralk-
larla iletimini salayan bir gzetim
uygulamas.
otomatik hava gzlem sistemi /
automatic weather observing system
Belirlenmi zaman aralklarnda e-
itli sensrler yardmyla hava art-
larn len, kaydeden ve pilotlara
iletilmek zere bir bilgisayara gn-
deren sistem.
otomatik ini / autolanding
Grn ini iin limitlerin altnda Temel hava trafik kontrol eitimini
olduu, konvansiyonel metotlarla
iniin salanamayaca durumlar-
da, bu konuda zel eitim alm pi-
lotlar tarafndan gvenli ve etkin
bir iniin salanmas iin kullanlan
sistem.
otomatik parklama sistemi /
automated parking system
Uaklarn burundan giri yntemi
ile parklama ilemi srasnda, uak-
lara pozisyon ve istikamet bilgisi ve-
ren kl ve elektromanyetik alanlar
yardm ile alan rehberleme sis-
temi.
otomatik terminal bilgi hizmeti /
automatic terminal information ser-
vice
24 saat ya da belirlenmi farkl ara-
lklarla inen/kalkan hava aralar
iin salanan gncel, periyodik me-
teorolojik ve operasyonel bilgileri
otomatik olarak salayan hizmet.
otomatik yn bulma sistemi /
automatic direction finding system
Hemen hemen en eski seyrsefer
yardmc cihazlarndandr. Atmos-
ferik hadiselerden kolayca etkilen-
meleri ve dk menzillere sahip
olmalar sebebiyle yerlerini daha ge-
219
HAVAYOLU
terimleri
n-iba eitimi
limi cihazlara brakmlardr (cor,
loran, gps gibi).
otorite / authority
Bir dokmann ortaya karlmas
veya deitirilmesi ile sorumlu kii.
renci hava trafik kontrolr /
student air traffic controller
baaryla tamamlayan ve iba ei-
timinden nce tm teorik bilgileri
edinmesi iin eitime alnan seil-
mi kii.
renme iin snrlandrlm
zaman / restricted time for learning
Eitici tarafndan, rencinin al-
ma zamannn belirlenmesi.
nemli hava durumu bilgisi /
sigmet information
Meteoroloji gzlem ofisi tarafndan
meydana gelen ya da gelmesi bekle-
nen belirli rotadaki uak operasyon-
larnn emniyetini etkileyebilecek
hava olaylarna dair bilgilerin ya-
ynlanmas.
nemli nokta / significant point
Bir ATS yolunun ya da bir hava ara-
cnn uu yolunun tanmlanmas
ve dier seyrsefer ile ATS amalar
iin kullanlan tanmlanm cora-
fik pozisyon.
n-iba eitimi / pre-on-the-job
training
Standart zellikler gz nne alna-
rak kiisel yeteneklerin geliimini
salamak amacyla iba simlas-
yon almalar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
rnek olay
rnek olay / case study
Gerek ya da hayali bir olayn veya
olaylar serisinin analizi, problem ta-
nmlamas ve mmkn olan zm-
lerin deerlendirildii bir teknik.
zel amal tat / special purpose
vehicle
zel amala insan veya eya ta-
mak iin imal edilmi olan ve itfaiye,
cankurtaran, cenaze, naklen yayn
ve kayt (radyo, sinema, televizyon),
tow-car, high-loader, konveyr, de-/
anti-icing vb. gibi zel ilerde kulla-
nlan motorlu ara.
zel gnderiler / special shipments
rnein; kolay bozulabilen mallar,
canl hayvanlar, deerli eyalar, has-
sas kargo, haber malzemesi, tehlike-
li maddeler vs.
zel VFR uu / special VFR flight
Meteorolojik artlarn VMCnin al-
tnda olduu durumda kontrol bl-
gelerinde uuuna ATC tarafndan
msaade edilen zel bir VFR uu
ekli.
zellikli kargo rnleri / special-
ized cargo products
rnein; ekspres kargo, kurye gn-
derileri, ayn gn teslim edilecek
gnderiler.
zgl arlk / specific weight
Belli hacim ve scaklktaki bir mal-
zemenin havadaki arlnn, ayn
hacim ve scaklktaki damtk suyun
havadaki arlna oran.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
P
palet / unit load device(pallet)
zerinde yklerin birletirilerek
alar/balar/iglolarla gvenceye
alnarak uaa kilitlenen, standart
uak ihtiyalarna uygun, alt dzeyi
dz platformlar.
paralel ILS yaklamas / parallel
ILS approach
Paralel pistlere yaklaan IFR uak-
larn, son yaklama hattna otur-
duklarnda birbirleri arasnda en
az 2 NM radar ayrmas salanm
olmas durumu.
paralel pistler / parallel runways
Ayn havaalannda merkez hatlar
birbirine paralel olan 2 veya daha
fazla saydaki pistleri ifade eder.
Paralel pistlerde pist numarasna
ilave olarak L (left/ sol) ve R (right/
sa) veya 3 paralel pist var ise L
(left/ sol), C (center/ merkez ) ya da R
(right/ sa) olduu belirtilir.
paralele yakn pistler / near-pa-
rallel runways
Uzatlm merkez hatlarnn yakn-
sama/sapma as 15 derece veya
daha az olduu, kesimeyen pistler.
park yeri / parking position
Bir uan park ettii veya park et-
mesinin planland tanmlanm
saha.
parlaklk kontrolu / lights inten-
sity control
Gr artlarna gre, havaalan pist
aydnlatma sistemlerinin parlakl-
nn ayarlanmas.
pas geme / missed approach
Bir ini iin bir aletli yaklama ta-
220

mamlanamad zaman pilot tara-
fndan idare edilen bir manevra.
pas geme noktas / missed app-
roach point
ni talimat alm bir uan pilo-
tunun herhangi bir sebeple ini yap-
mayp pas gemesi.
pas geme usul / missed approa-
ch procedure
Yaklama tamamlanamazsa takip
edilecek usl.
pas grev sresi / missed duty
period
Uucu ekiplerin, ortakln direktifi
zerine, herhangi bir grev icra et-
meksizin, en son uu grevinin bit-
tii meydandan, yeni bir uu grevi
icra edecei meydana, ana/geici
sten uu harektna balayaca- report
meydana veya uu harektnn Uuta karlalan sra d meteo-
sona ermesinden sonra ana/geici
sse ulam maksadyla yapt hava rapor edilmesi.
veya bir sath ulam aracnda geen
sre.
PAT sahalarnda ara kullanma
belgesi (ara kullanma belgesi)
/ PAT the areas driving certificate
Havaalan PAT Sahalarnda ara kul-
lanacaklara PAT Sahalarnda Ara
Kullanma Ynergesi hkmlerine
uygun olarak havaalan iletmesince
dzenlenerek verilecek belge.
penetrasyon / penetration
ine girmek.
permabilite / permeability
Geirgenlik.
Permi / permit
Herhangi bir hava aracna Trk
hava sahasn veya havaalanlarn
kullanabilmesi iin SHGMce veya
221
HAVAYOLU
terimleri
pist
bu maksatla yetkilendirilmi DHM
tarafndan verilen SVL, Dileri
Bakanl tarafndan verilen DPLO-
MATK ve Hava Kuvvetleri tarafn-
dan verilen ASKER uu izni.
pik gn, pik saat / peak day, peak
hour
Belirli bir periyot ierisinde (genel-
likle bir takvim yl ierisinde) bir
hava meydannda birim gnde veya
saatte kaydedilen ilem grm en
yksek yolcu, uak, kargo vs. says.
pilot / pilot
Hava aracnn sevk ve idaresiyle g-
revli olan, sorumlu kaptan pilot veya
kaptan pilot haricindeki, SHGM tara-
fndan yetkilendirilmi personel.
pilot hava raporu / pilot weather
rolojik hadiselerin pilot tarafndan
pilot insiyatifi / pilot discretion
rtifa tahsisleri ile birlikte kullanl-
dnda hava trafik kontrol nitesi
tarafndan pilota hazr olunca alal-
maya/trmanmaya balamas sy-
lendiinde pilotun istedii zaman
alalma/trmanmaya balayabile-
ceini ifade eden terim.
pilota verilen brifing / pilot bri-
efing
Havaclk enformasyon hizmetleri
(AIS) ofisi tarafndan uu planla-
mas yapan pilotlara hava durumu,
NOTAMlar, askeri aktiviteler ve
uula ilgili pilotlar tarafndan talep
edilen bilgilerin verilmesi.
pist / runway
Uaklarn inii ve kalk iin hazr-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
pist bekleme pozisyonu
lanm bir kara havaalan zerinde
belirlenmi dikdrtgen alan.
pist bekleme pozisyonu /
runway-holding position
Havaalan kontrol kulesi tarafndan
baka ekilde onaylanmadka, taksi
yapan uaklarn ve aralarn dura-
ca ve bekleyecei bir ILS/MLS kri-
tik/hassas alann, bir mania snrla-
ma yzeyini veya bir pisti korumak
zere ngrlen belirli bir yer.
pist dn alan klar / runway
turn pad lights
Dk gr artlarnda, pist dn
alannda, dn merkez hattn be-
lirlemek zere tesis edilmi beyaz
renkli klar.
pist dn cebi / runway turn pad
Bir pist zerinde 180 derecelik bir
dn tamamlamak amacyla bir
piste bitiik bir kara havaalan ze-
rindeki belirli bir alan.
pist eik klar / runway thres-
hold lights
Pist eiini belirlemek zere, ini
istikametine tevcihli, en az 6 ktan
oluan yeil renkli klardr.
pist eik belirleme klar /
runway threshold idendification
lights (RTIL)
Dk gr artlarnda, pist eii-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ni belirlemek zere, eik klarnn
her iki banda yer alan, dakikada
60-120 defa yanp snen ok yksek
younluklu beyaz renkli k siste-
midir.
pist gr mesafesi / runway
visual range
Bir pistin merkez hatt zerinde-
ki bir uan pilotunun, pist yzey
iaretlemelerini veya pistin eklini
veya merkez hattn gsteren kla-
r grebilecei mesafe.
pist istikameti / runway heading
Pist merkez hatt uzantsna tekabl
eden manyetik istikamettir. Ancak
bu, pist zerinde yazl pist numara-
s deildir. rnein bir pistin numa-
ras 04 olabilir (04 pisti diye adlan-
drlr), ancak pistin manyetik ba
044 derecedir. Pist numaralar bu
manyetik uu balarnn yuvarlan-
masyla oluturulur.
pist kapasitesi / runway capacity
Belirlenmi bir zaman aral ieri-
sinde, ini-kalk hizmeti alabilecek
uak says.
pist kenar klar / runway edge
lights
Pist kenarn belirlemek zere, ini
ve kalk esnasnda kullanlabilen,
en fazla 60 metre aralklarla yerle-
tirilmi, kalk istikametinde son
600 metrede yer alanlar sar, dier-
leri beyaz renkli klar.
pist koruma klar / runway
guard lights
Dk gr artlarnda, piste gi-
rilmekte olunduu bilgisini vermek
zere taksi yolu zerine tesis edilen,
trafik klarna benzer, sar renkli,
yanp snen klar.
222

pist merkez hatt klar /
runway center line lights
Dk gr artlarnda, pist mer- pisti ve -varsa- durma uzantsn ie-
kez hattn belirlemek zere, 15/30
metre aralklarla yerletirilmi, kal-
k istikametinde son 600 metrede
yer alanlar krmz-beyaz, son 300
metrede yer alanlar krmz-krm-
z, dierleri beyaz renkli k sistemi.
pist numaras / runway number
Pist merkez hatt uzantsna tekabl
eden manyetik istikamettir. stika-
metleri pilotlara manyetik kuzeye
gre gidecei yn gsteren bir gr-
sel yardmcdr. Pistin manyetik ku-
zey ile yapt a eer 2 basamakl
bir say ise bunun nne 0 konu-
larak pist numaralar bu manyetik
uu balarnn yuvarlanmasyla
oluturulur. 01 ile 36 arasnda bir
saydr. Mutlaka iki basamakl yaz-
lr. rn: 44/224 olan pistin pist ba
numaras 04/22 olur.
pist sonu belirleme klar /
runway end idendification lights
(REIL)
Dk gr artlarnda, pist sonu- track
nu belirlemek zere, pist sonu k-
larnn her iki banda yer alan, da-
kikada 60-120 defa yanp snen ok
yksek younluklu beyaz renkli k
sistemi.
pist sonu emniyet sahas /
runway end safety area
Esasen piste erken temas eden veya
pistte duramayan bir uan hasar ris-
kini azaltmak zere tasarlanm, pist
merkez hatt uzantsna simetrik ve
erit sahann sonuna bitiik bir saha.
pist sonu klar / runway end
lights
Pist sonunu belirlemek zere, en az 6
ktan oluan, kalk istikametine tev-
cihli, krmz renkli klar.
223
HAVAYOLU
terimleri
poisson (boluk) oran
pist eridi / runway strip
Aadaki amalar iin ngrlm,
ren belirli bir alan:
A) Pistten kan bir uan grecei
hasar riskini azaltmak; ve
B) Kalk veya ini operasyonlar
srasnda zerinden uan uaklar
korumak iin.
pist tekerlek temas blgesi k-
lar / runway touchdown zone lights
Dk gr artlarnda, tekerlek
temas blgesini belirlemek zere,
30/60 metre aralklarla pist merkez
hattnn her iki tarafna yerletiril-
mi, 3/4,5 metre uzunluunda baret
eklinde beyaz renkli k sistemi.
pit / pit
Hidrant sisteminin uak park pozis-
yonundaki hortum balant noktas.
pit temizleme arac / pit-cleaner
Apronda bulunan pitlerin ierisin-
de oluan kirlilii temizleme amal
kullanlan ara.
planlanan gzergh / desired
ki yol noktas arasnda planlanan
ya da istenilen gzergh.
plastik limit / plastic limit
Zeminin plastik halden kat hale ge-
tii deney sonucunda, elde edilen su
ierii deeridir. Yzde olarak ifade
edilir (wp).
plot / plot
PSRdan veya SSR-PSR kombinasyo-
nu ile oluan ekolarn dijital sorgu-
lama metotlaryla bilgi olarak radar
ekranna yansmas.
poisson (boluk) oran / pois-
sons ratio
Beton numunesine basn gerilmele-
ri uygulandnda, numunede mey-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
porozite
dana gelen enine birim uzamann
boyuna birim ksalmaya mutlak de-
erce oran.
porozite / porosity
Gzeneklilik.
portatif aydnlatma sistemi /
portable lighting systems
Gece kullanlmas ngrlen bir
havaalannda, ksa srede ve geici
olarak tesis edilen, asgari pist kenar,
eik, pist sonu ve taksiyolu kenar
klarndan oluan, dk takatl
pist aydnlatma k sistemi.
portlant imentosu / portland
cement
Klinker ve al tann birlikte puzo-
lanik madde katlmadan tlmesi
sonucu elde edilen imento.
posta / post
Bir uakta tanan, nakliye edilen ve
posta ynetimine ulatrma amac
gdlen yazma haberleri ve dier
nesneler.
pozisyon raporu / position report
Uan belirli noktalar zerinde ol-
duunu ATCye rapor ederek bildir-
mesini ifade eden terim.
pozisyon sembol / position
symbol
Bilgisayar tarafndan radar ekran
zerinde uan hareket izini simge-
leyen iaret.
pozitif kontrol / positive control
Hava trafik kontrol nitesi tarafn-
dan belirli bir hava sahas iinde
btn trafikler arasnda ayrma sa-
lanm olduunu ifade eden terim.
primer kablo ek kiti / primary
cables connector kits
Primer kablo eklerinde kullanlan,
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yksek izolasyonu da salamak
zere zel olarak dizayn edilmi ek
muhteviyat.
primer seri devre kablosu /
primary series circuit cables
Seri aydnlatma sistemlerinde, ar-
matrn ihtiya duyduu enerjiyi
temin etmek zere, enerji kayna
ile armatrler arasndaki elektrik-
sel irtibat salayan, yksek dzey-
de izolasyona haiz elektrik kablolar.
priz alma / stiffening
Beton ve harlarn katlamas.
priz balama sresi / initial set
Beton karlrken suyun imentoya
temas ettii andan itibaren beton-
dan elenerek ayrlm olan harcn,
ap 6,175 mm olan bir sondann
daldrlmasna kar 0,5 N/mm2lik
bir mukavemet kazanmasna kadar
geen sre.
priz bitme sresi / final set
Beton karlrken suyun imentoya
temas ettii andan itibaren beton-
dan elenerek ayrlm olan harcn,
ap 6,175 mm olan bir sondann
daldrlmasna kar 3,5 N/mm2lik
bir mukavemet kazanmasna kadar
geen sre.
profesyonel pilot / professional
pilot
cret karl yaplan uu operas-
yonlarnda hava arac kullanma yet-
kisini veren lisansa sahip bir pilot.
pusula ba / heading
Bir uan uzunluuna ekseninin
gsterdii bir istikamet olup genel-
de kuzeyden (hakiki, manyetik, pu-
sula veya grid) derece olarak ifade
edilir.
224

pusula gl / compass rose
Gerek ya da manyetik kuzey yn-
n belirleyen meydan zerinde ia-
retlenmi ya da haritalarda gsteri-
len daire.
pskrtme beton / shotcrete
Basnl hava kullanm yoluyla y-
zeyler zerine pskrtlen ve ps-
krtme basncyla istenilen yzeyler
zerine yapan beton veya har.
R tavsiye hizmeti .
radar / radar
Belirli bir menzil iindeki nesneleri
tespit etmek iin elektromanyetik
dalgalar kullanan sistemler.
radar hizmeti / radar service
Direkt olarak radar vastasyla sa-
lanan bir hizmeti gsteren terim.
radar istasyonlar kaplama he-
saplaycs / radar station coverage
calculator
Eurocontroln gelitirdii radar
kapsama alanlarn hesaplayan Unix
tabanl bir yazlm.
radar kontrol hizmeti / radar
control service
Radardan alnan bilgilerin hava tra-
225
HAVAYOLU
terimleri
radarda tanmlanm uak
fik kontrol hizmetinin salanmasn-
da direkt olarak kullanldn be-
lirtmekte kullanlan terim.
radar ortam / radar environment
Radar hizmetinin verilebilecei sa-
halar.
radar tanmlamas / radar iden-
tification
Belirli bir radar blipi veya radar po-
zisyon sembolnn belirli bir uakla
eletirilmesi ilemi.
radar tavsiyesi / radar advisory
Radar gzlemine dayanan bilgi ve
radar temas / radar contact
Radar ekrannda, radar blip veya ra-
dar pozisyon sembolnn belirli bir
uaa ait olduunun grlmesi ve
tanmlanmasyla ortaya kan du-
rumdur. Hava Trafik Kontrol nitesi
tarafndan, radar ekrannda bir ua-
n tanmland ve bu uan radar-
da takibinin radar tanmlamas sona
erdirilene kadar srecei anlamnda
kullanlr.
radar veri ileme sistemi / radar
data processing system
Bir veya daha fazla kaynaktan gelen
bilgilerin radar ilemlerinde kulla-
nlmasn salayan sistem.
radar yaklama kontrol nitesi
/ radar approach control facility
ni-kalk veya transit gei yapan
trafiklere, tanmlanm hava saha-
s ierisinde radarl (veya radarsz)
hizmet veren hava trafik kontrol
nitesi.
radarda tanmlanm uak /
radar identified aircraft
Radar ekrannda, pozisyonu izlenen
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
radarl saha kontrol derecesi
bir hedef ya da sembol ile elemi
olan uak.
radarl saha kontrol derecesi /
radar airport control degree
Sorumluluk sahibi olduu kontroll
hava sahas dahilindeki uaklara ra-
darl saha kontrol hizmeti salayan
hava trafik kontrolrlerinin sahip
olmas gereken derece.
radarl yaklama / radar approach
Bir radar kontrolrnn ynetimi
altnda bir uak tarafndan icra edi-
len yaklama.
radarl yaklama kontrol dere-
cesi / radar approach control degree
Sorumluluk sahibi olduu kontrol
sahas dahilinde, inen ve kalkan
uaklar ile kontrol sahasn kulla-
nan dier uaklara, radarl yakla-
ma kontrol hizmeti salayan hava
trafik kontrolrlerinin sahip olmas
gereken derece.
radarsz ayrma / non-radar se-
paration
Ayrma yapmak iin kullanlan uak
pozisyon bilgisinin radar dndaki
dier referanslardan alnmas.
radarsz saha kontrol derecesi /
non-radar airport control degree
Sorumluluk sahibi olduu kontrol-
l hava sahas dahilindeki uaklara
radarsz saha kontrol hizmeti sa-
layan hava trafik kontrolrlerinin
sahip olmas gereken derece.
radarsz yaklama kontrol de-
recesi / non-radar approach control
degree
Sorumluluk sahibi olduu kontrol
sahas dahilinde, inen ve kalkan
uaklar ile kontrol sahasn kullanan
dier uaklara, radarsz yaklama
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kontrol hizmeti salayan hava trafik
kontrolrlerinin sahip olmas gere-
ken derece.
radyal / radial
Seyrsefer cihazlar tarafndan ve-
rilen asal bilgi.
radyo / radio
Haberleme iin kullanlan telsiz ci-
hazdr. Ayn zamanda, bir uu hiz-
met istasyonunu belirtmek iin de
kullanlabilir.
radyo altimetre / radio altimeter
Uan yerden olan yksekliini
belirlemek iin, radyo dalgalarnn
gnderilerek yerden yansmasn
salayan, uakta bulanan cihaz.
radyo seyrseferi / radio navi-
gation
Seyrsefer amal bir pozisyonun
belirlenmesinde radyo dalgalarnn
kullanlmas.
radyo yn bulma istasyonu /
radio directionfinding station
Dier istasyonlarn ynlerini hesap-
lamak amacyla tasarlanm bir rad-
yo istasyonu.
ramp hizmeti / ramp service
Apronda uaklarn park ettirilmesi,
yolcu, bagaj ve kargonun yklenme-
si, boaltlmas ve apronda ihtiya
duyduu dier hizmetlerin (de-/
anti-icing, temiz su ikmali, foseptik,
yolcu merdiveni, air starter, APU,
uak temizlii vb.) tamam.
randevu noktas / rendezvous
point
Yol kava, kesien yol ya da baka
bir yerde belirlenmi, acil duruma
mdahale edecek personel ve arala-
rn uak kaza-krmnda olay yerine
226

gitmeden nce talimat almalar iin
belirlenmi yer.
rapor noktas / reporting point
Aletli uu kurallar iinde rapor
edilmesi istenilen, bir seyrsefer
yardmcs ile belirtilmi nokta.
rayl sistem / monorail system
Tek hat zerinde havadan, el de-
meden seviye 5 blgesindeki kirli
bagajlarn tanmasnda kullanlan
sistem.
reddedilmi kalk alan / rejected
take-off area
Bir heliport zerinde bulunan, per-
formans snf 1de iletilen heli-
kopterlerin bir reddedilmi kalk
tamamlamalar iin elverili olan
belirli bir alan.
refakatsiz bagaj / unaccompanied
baggage
Uak altnda (hold) tanmak zere
kabul edilmi ve chek-in yapan yol-
cusu uakta bulunmayan bagaj.
referans noktas / reference point
Havaalannn corafi pozisyonu be-
lirlenmi bir noktas.
rezerve / reserved
Uucu personelin aylk uu planla-
mas dnda ihtiya duyulacak uu
ve yer grevleri iin hazrlkl bulun-
mas hali.
risk analizi / risk analysis
Kt hava koullarnn devam etme
sresini analiz eden ve riski belirle-
yen bir alma.
RNAV yaklamas / RNAV approach
Uaktaki RNAV ekipmanlarna da-
yanlarak seyrseferin yapld bir
aletli yaklama usul.
rota / route
Uan corafi bir noktaya veya
227
HAVAYOLU
terimleri
sabit k
hava yoluna gre 2 boyutlu pozisyo-
nunu belirtir.
rota / track
Bir uan izdii yolun, yer zerin-
deki izdm olup, istikameti her-
hangi bir noktada kuzeyden (hakiki,
manyetik veya grid) derece olarak
ifade edilir.
rzgar kesmesi / wind shear
Rzgarn hznda veya ynnde ksa
mesafelerde meydana gelen ani de-
iiklikler. Bu deiiklikler yrtlma
veya akma etkisi yaratabilir. Yatay
veya dikey ynlerde ya da ayn anda
her iki ynde birden grlebilir.
rzgar yn gstergesi / wind
direction indicator
Havaalan Kontrol Kulesi ve kalk
ya da ini yapmakta olan uan
pilotu tarafndan grlebilecek bir
noktaya tesis edilen, gece kullanl-
mas durumunda da klandrlan,
rzgar yn bilgisini veren cihazlar.
S
sabit akm reglatr / constant
current regulators
Seri aydnlatma devrelerinde yer
alan armatrlerin ihtiya duyduu
sabit akm iin gerekli gerilim sevi-
yesindeki enerjiyi temin etmek ve
deien gr artlarna gre k-
larn parlaklk seviyesini ayarlamak
zere zel olarak dizayn edilmi
elektrik devre elemanlar.
sabit k / fixed light
Sabit bir noktadan bakldnda sa-
bit iddette grnen bir k.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
sabotaj
sabotaj / sabotage
Herhangi bir eyann tahribini, kor-
ku salmay, uluslararas sivil havac-
lk veya bunlara ait tesislerde gayri
kanuni eylemler yaplmas sonucu-
nu amalayan bir eylem veya bir iin
bilerek yaplmas.
SAFA denetisi / SAFA (Safety
Assessment of Foreign Aircraft) in-
spector
Havaalanlarmza ini kalk yapan
yabanc hava aralarnn uluslara-
ras uu emniyet standartlaryla
uyumunu kontrol etmek amacy-
la uu ncesinde veya sonrasnda
kontroln gerekletiren, SHGM
personeli arasndan yetkilendiril-
mi teknik deneti.
SAFA denetleme raporu / SAFA
inspection report
SAFA koordinatr / SAFA (Safety
Assessment of Foreign Aircraft)
coordinator
SHGM personeli arasndan Sivil Ha-
vaclk Genel Mdr tarafndan
grevlendirilen, yaplan SAFA de-
netlemelerinin SAFA veritabanna
girilmesini salayan, SAFA veritaba-
nna girilen bilgilerin doruluunu
kontrol eden, veritabanndaki bilgi-
lerin gizliliini salayan, tm SAFA
faaliyetleriyle ilgili olarak EASA ile
ibirlii yapan, uu emniyeti prob-
lemleri ieren denetleme raporla-
rnn EASAya gnderilmesini sa-
layan, ulusal hava aralarmza ait
SAFA raporlaryla ilgili dier lkele-
rin SAFA koordinatrleriyle ibirlii
yapan, EASA kapsamnda gerekle-
tirilen SAFA alma gruplarnda l-
kemizi temsil eden kii.
saha kontrol hizmeti / area con-
trol service
Kontrol sahalar iindeki kontrol-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
l uular iin salanan hava trafik
kontrol hizmeti.
saha seyrseferi / area navigation
Uma kabiliyetinde olan uaklarn
kullanmas amacyla oluturulmu;
uaklarn istenilen uu rotasnda
istasyon referansl seyrsefer yar-
dmc cihazlarn kaverajnda veya
yer istasyonlarndan bamsz uak-
ta bulunan saha seyrsefer sistemi-
ne bal veya her iki sistemin bera-
ber kullanm ile tesis edilmi saha
seyrsefer yollar.
saha seyrseferi yolu / area navi-
gation route
Saha seyrseferi yapabilme kapa-
sitesinde olan hava aralarnn kul-
lanm amacyla dzenlenmi ATS
uu yolu.
sahip konumundaki tayc /
owning carrier
Bir birim ykleme aracnn (ULD)
sahibi ya da kiralayan olan tayc.
sahipsiz bagaj / unclaimed bag-
gage
Bir havaalanna gelmi olup, herhan-
gi bir yolcu tarafndan alnmam
veya sahiplenilmemi bagaj.
SANA denetisi / SANA (Safety
Assessment of National Aircraft)
inspector
Havaalanlarmza ini kalk yapan
yerli hava aralarnn uluslararas
uu emniyet standartlaryla uyu-
munu kontrol etmek amacyla uu
ncesinde veya sonrasnda kontro-
228

ln gerekletiren, SHGM personeli
arasndan yetkilendirilmi teknik
deneti.
sapma / deviation
Takip edilen yol gzerghndan, me-
teorolojik koullar ya da olaanst
durumlar nedeniyle ayrlma.
SAR (Arama ve Kurtarma)
Hizmeti / SAR (Search and Rescue)
Service
Hava veya deniz vastalarnn kara-
da, havada, su stnde ve su altnda
tehlikeye maruz kalmas, kaybolma-
s veya kazaya uramas hallerinde
bu vastalardaki ahslarn her trl
ara, zel tehizat veya kurtarma
birlikleri kullanlarak aranmas/bu-
lunmas ve kurtarlmas ilemi.
sedimanter / sedimentary
D etmen ve sreler tarafndan
yeryznn andrlmas ve mey- gerilimi temin etmek zere yksek
dana gelen eitli byklkteki un-
surlarn tanarak ukur sahalarda
(gl, deniz ve okyanus tabanlar
gibi) biriktirilmesi sonucu oluan
kaya tr.
segregasyon (ayrma) / segre-
gation
Betonu oluturan malzemenin bir-
birinden ayrlmas ve betonun ni-
formluunu yitirmesi.
sekonder kablo / secondary cables
Seri aydnlatma sistemlerinde, izo-
lasyon trafosu ile armatr arasn-
daki elektriksel irtibat salayan
kablolar.
sekonder kablo ek kiti / secon-
dary cables connector kits
Sekoder kablo eklerinde kullanl-
mak zere zel olarak dizayn edil-
mi ek muhteviyat.
229
HAVAYOLU
terimleri
sertlemi beton
sektr / sector
Bir kontrolr grubu tarafndan kon-
trol edilen, koordinatlar belirlen-
mi ve tahsis edilmi bir radyo fre-
kans bulunan hava sahas. /Kontrol
sahasnn veya uu bilgi blgesinin
bir paras.
sektrizasyon / sectorisation
Bir FIRn (uu bilgi blgesi) birka
sektre ayrlmas.
serbest klnan sapma eii /
cleared level deviation threshold
Serbest klnan bir seviyeye uyum-
suzluun olumaya baladn ta-
nmlayan izleme kriteri paramet-
resi.
seri trafo / serial transformer
Seri aydnlatma devrelerinin kul-
lanld pist aydnlatma sistemle-
rinde, armatrn ihtiya duyduu
dzeyde izolasyon salayan elektrik
devre elemanlar.
sertifikalandrma (havaclk
gvenlii) / certification (security)
Havaclk gvenlii konusundaki
yetkili otorite tarafndan veya oto-
rite adna, bir kiinin kendisine ata-
nan grevlerini yerine getirmek iin
gerekli yeterlii, otorite tarafndan
kabul edilen veya belirlenen seviye-
de saladnn resm deerlendir-
mesi ve teyidi.
sertifikal havaalan / certified
aerodrome
letmecisine bir havaalan sertifi-
kas verilmi olan bir havaalan.
sertlemi beton / hardened con-
crete
Katlama olayndan sonraki duru-
ma verilen ad.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
servis paneli
servis paneli / service panel
Su, lavabo, yer elektrik balantlar
gibi uak hizmetlerinin salanma-
snda kullanlan giri noktas ve ka-
pakl dier servis blmeleri.
ses haberleme sistemi / voice
communication system
Hava trafik kontrol hizmetinde pilot,
kontrolr ve ilgili dier birimlerin
telefon ve telsiz haberlemesini sa-
layan santral sistemi.
sessizlik konisi / cone of silence
Yksek alarda anten performan-
snn limitlerine bal olarak radar
kapsamnda oluan boluk.
seviye / level
Uutaki bir hava aracnn dikey ko-
numunu belirtmek zere genellikle
ykseklik, uu seviyesi ve irtifa iin
kullanlan genel bir terim.
seyir irtifas / cruising altitude
Yol seviyesi boyunca muhafaza edi-
len irtifa.
seyir seviyesi / cruising level
Bir hava aracnn uuunun nemli
bir blmnde muhafaza ettii se-
viye.
seyir trman / cruise climb
Bir uan belirli bir (rate) derece ile
yapm olduu trmanma manevras
(teknii).
seyir, yolculuk / cruise
Uygun olan seviye ve hzda yol al-
mak.
seyrsefer / navigation
Bir uan bir noktadan baka bir
noktaya seyahati.
seyrsefer yardmcs / naviga-
tional aid
Yerde veya havada uu esnasnda
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uaa, bir noktadan dierine kla-
vuz bilgi / pozisyon bilgisi salayan
herhangi bir grsel veya elektronik
yardmcya verilen ad.
seyyar havaclk hizmeti / aero-
nautical mobile service
Uak istasyonu ile havaclk istasyo-
nu veya uak istasyonlar arasnda
salanan radyo haberleme hizmeti.
seyyar havaclk istasyonu /
aeronautical mobile station
Havaclk istasyonlar ile hava ara-
c istasyonlar arasnda acil durum
pozisyon belirleyici radyo cihazla-
r, nceden belirlenmi acil durum
frekanslar ile tehiz edilmi arama
kurtarma istasyonu olarak grev ya-
pan istasyon.
SHD-T35
09.06.1962 tarihli ve 11124 sayl
Resm Gazetede yaymlanan Ula-
trma Bakanl Sivil Havaclk Da-
iresi Uak Bakm Teknisyeni lisans
talimat.
SHT-21.1
Ulatrma Bakanlnca yaymlanan
Uua Elverililik Sertifikas Veril-
me ve/veya Temdit Edilme Kuralla-
r konulu talimat.
SHY 6601
16.05.2007 tarihli ve 26524 sayl
Resm Gazetede yaymlanan hava
arac Bakm Personeli Lisans Ynet-
melii.
SHY-147 /
30.04.2006 tarihli ve 26154 sayl
Resm Gazetede yaymlanan Hava
Arac Bakm Eitimi Kurulular Y-
netmelii.
SHY-14A /
14.05.2002 tarihli ve 24755 Sayl
230
 HAVAYOLU
terimleri

sivil hava seyrsefer hizmetleri organizasyonu

Resm Gazetede yaymlanan Hava- snr / boundary
alan Yapm, letim ve Sertifikalan- Sistemleri birbirinden ayrmak iin
drma Ynetmelii. kullanlan snrlandrma izgisi.
SHY-66 / snr ara sistemi / boundary inter-
16.06.2005 tarihli ve 25847 sayl mediate system
Resm Gazetede yaymlanan Hava Ara sistem, iki ayr rota ya da idari
Arac Onaylayc Personel Ynetme- kavramlar arasnda bilgi iletilebil-
lii. mesi.
SHY-6A / snr gei sahas / cross border
16.06.1984 tarihli ve 18433 sayl area
Resm Gazetede yaymlanan Ticari zel operasyonel ihtiyalar iin
Hava Tama letmeleri Ynetmelii. uluslararas snrlarda oluturulan
geici ayrma sahas.
SHY-M
sral yanp snen (akar) k-
19.08.2004 tarihli ve 25558 sayl
lar / sequenced flashing lights
Resm Gazetede yaymlanan Ticari
Dk gr artlarnda yaklama
Hava Tama letmeleri Bakm Sis-
klarnn etkinliini arttrmak
temi Ynetmelii.
zere, yaklama k sistemi ieri-
sfr mod A / zero mode A sinde 30 metre aralklarla yerleti-
0000 ile gsterilen geersiz mod A. rilmi, en dtan eie doru sral
olarak, dakikada 60-120 defa yanp
s (derin olmayan) kazan / snen beyaz renkli ok yksek yo-
shallow base unluklu k sistemi.
Gml tip pist aydnlatma arma-
silt / silt
trlerinin montajnda kullanlan ve
Zemin snf silt ve dane bykl
yalnzca armatrn st ksmn ih-
ayrmna gre snflandrlm orga-
tiva edebilen, derin olmayan montaj
nik olmayan, taneli savak ve olduka
kazanlar. ince (kilden daha kaba, ancak kum-
shhi iyeri / medical business field dan daha kk taneli) bir malzeme.
Sivil hava ulamna ak havaalan- sinyalizasyon (aldis) lambas /
larnda bulunan ve 05.04.2008 ta- signalling lamp
rihli ve 26838 sayl Resm Gazetede Herhangi bir elektronik muhabere
yaymlanan Sivil Hava Ulamna sisteminin kullanmnn mmkn
Ak Havaalanlarnda Yer Alan Gay- olmad durumlarda, kule tara-
rishhi yerleri in yeri Ama ve fndan, pist, apron ve taksi yolunda
alma Ruhsatlarna likin Ynet- bulunan uak ya da dier aralarla
melii (SHY-33A) kapsam dnda muhabere salamak zere, mors
kalan iyerleri. alfabesi ile krmz, yeil ve beyaz
renkli klarla iaret verebilen ci-
sktrlm stabilize dolgu
zemin / compressed stabilized filling haz.
ground sivil hava seyrsefer hizmetleri
Zemin emniyet gerilmesi 0,7-1,0 kg/ organizasyonu / civil air naviga-
cm olan zeminler. tion services organization (CANSO)

231 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

Sivil Havaclk Genel Mdrl
Hava seyrsefer hizmetlerinin sa-
lanmas sorumluluunu stlenen
bamsz organizasyonlarn birle-
erek oluturduu bir meslek birlii.
Sivil Havaclk Genel Mdrl
/ Directorate General of Civil Aviation
Kamu tzel kiiliine haiz, zel bt-
eli; Ulatrma, Denizcilik ve Ha-
berleme Bakanlna bal; sivil
havaclk sektrnde kural koyma,
denetleme ve yaptrm uygulama i-
lerini yrtmekle grevli idare.
sivil havaclk gvenlii / civil
aviation security
Sivil havacl yasad mdahale
eylemine kar koruma amal ted-
birler ve insan ve doal kaynaklarn
birleimi.
sivil havaclk otoritesi / civil
aviation authority
Herhangi bir uluslararas hava sa-
has iinde ICAO tarafndan sorum-
lu tahsis edilen ve i hat snrlar
ierisinde havaclk kullanclarna
hizmet salamakla ykml organi-
zasyon.
sivil/asker koordinasyonu /
civil/military coordination
Hava seyrsefer emniyeti, etkinlii
ve hava sahasnn uyumlu kullan-
mn salamak iin gerekli, sivil ve
asker birimler arasndaki iletiim.
slamp (kme) / slump
kme. Betonun (kvamnn) lle-
bilen oturmas.
slot / slot
Dzenli bir hava trafik ak salana-
bilmesi iin bir havaalannda belirli
bir tarihte bir hava aracnn hareke-
ti iin kullanlabilir ya da program-
lanm var ya da gidi saati.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
son yaklama / final approach
Belirlenmi bir son yaklama fiksi ya
da belirlenmemi ise herhangi bir nok-
ta ya da fiksten balayan aletle yakla-
ma usulnn bir paras olarak;
A) Belirlenmi ise, son kaide dn-
nn (procedure turn), esas dn-
n (base turn) bitiminde ya da race-
track usulnde inbound baa dn-
nde ya da,
B) Yaklama usulnde belirtilen son
yaklama bana intercept olunan
noktada balar meydan civarnda;
(a) iniin gerekletirilecei; ya da
(b) pas geme ynteminin balaya-
ca noktada sona erer.
son yaklama blm / final
approach segment
boyutlu geometrik bir yolu ta-
nmlayan ve uaklarn son yakla-
mada uuuna devam etmesi bekle-
nen dz bir hat.
son yaklama fiksi / final ap-
proach fix
Yaymlanm aletli alalma usul-
nn balad nokta.
son yaklama hatt / final ap-
proach course
Aletli yaklama yapan bir uan
pisti karlamasn salayan hat.
son yaklama ve kalk alan
(FATO) / final approach and take-off
area
Havada asl kalmaya veya inie y-
nelik yaklama manevrasnn son
aamasnn zerinde tamamland
ve kalk manevrasnn balatld
belirli bir alan.
sorumlu kaptan pilot / pilot in
command
Ortaklk tarafndan belirlenen ve
uuun sevk ve idaresinden sorumlu
232

kaptan pilot veya acil durumlarda,
kaptan pilotun grev yapamamas
durumunda geici olarak bu grevi
stlenecek pilot.
sorumlu kaptan pilot karar /
decision of pilot in command
Ortaklk tarafndan belirlenen ks-
taslar dahilinde uu grev ve din-
lenme srelerinin uzatlmas ve/
veya ksaltlmas iin sorumlu kap-
tan pilot tarafndan alnan karar.
sorumlu pilot / pilotin-command
Uu sresi boyunca, hava aracnn
emniyet ve operasyonundan sorum-
lu pilot.
stabilite / stability
Dayanm.
standart / standard
Ulusal ve uluslararas sivil havaclk
otoriteleri ile yasa koyucular tara-
fndan dokmante edilen, uygulan-
mas ortaklk iinde mecbur kln-
m olan sistematik kurallar btn.
standart aletli kalk / standard
instrumental departure
Bir uan kalkn takiben havayo-
luna kadar izleyecei standart hava
trafik hizmet rotas.
standart dn oran / standard
turn rate
Saniyede 3 derecelik dn.
standart geli rotas / standard
arrival route
Bir yaklama uygulamasnda, ua-
n havayolundan ayrlp ilk yakla-
ma fiksine geliini belirleyen hava
trafik hizmet rotas.
standart geodetik sistem / stan-
dard geodetic system
233
HAVAYOLU
terimleri
sulu kar
Hava seyrseferi iin temel olacak
tm enlem ve boylamlarn lm-
nn yapld kabul edilmi yeryz
lm sistemi.
standart operasyon usulleri /
standard operating procedures
Kontrolrlerin sorumluluklarnn
koordine edilerek uygulamalarn
standart hale getirilmesi.
standart yer hizmetleri anla-
mas / standard ground handling
agreement
Yer hizmetleri kurulular ile hava
tayclar arasnda veya Havaalan-
lar Yer Hizmetleri Ynetmeliinde
(SHY-22) yer alan zel yetkilere da-
yanlarak hava tayclarnn kendi
aralarnda yapacaklar standart an-
lama.
statik yk tayc yzey / static
load-bearing surface
zerinde bulunan bir helikopterin
ktlesini tayabilecek bir yzey.
su arac / portable water truck
Uaklara kullanm amal temiz su
veren ara.
su-imento oran / water-cement
ratio
Taze betonda etkili su ieriinin i-
mento ktlesine oran.
su dedektr / water detector
Yakt ierisinde bulunan suyu gste-
ren kimyasal kapsl.
su ikmal arac /water supply ve-
hicle
Uaklarn su ihtiyacn karlamak
iin ikmal yapan zel donanml
ara.
sulu kar / slush
Ayak burnu veya topuu ile vurul-
duunda dalacak ekilde suya
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
srekli uu plan
doymu kar; zgl arlk: 0,5 ile 0,8
aras.
srekli uu plan / repetitive
flight plan
Sk sk tekrarlanan, dzenli olarak
yaplan temel baz zellikleri ben-
zer olan belirli uulara ait bir uu
plan.
SWIM (Sistem Genelinde/apn-
da Bilgi Ynetimi / System-Wide
Information Management )
Karlkl alabilirlik esasna da-
yal olarak havaclk bilgi/verileri-
nin sistemler aras zerinde muta-
bk kalnan format, yap ve kalitede
doru yer ve doru zamanda iletil-
mesini salayan global bir sistemdir.
artl rota / conditional route
Bir hava trafik hizmet yolu veya
bir parasnn zel koullar altnda
kullanlmas veya planlanmasdr.
artl rotalar, aktivitenin beklenen
seviyeleri, ilgili uu planlar gibi
deiik nedenlere bal olarak eitli
kategorilere ayrlabilirler.
ist / schist
Mika, klorit, talk ve hornblend mine-
ralleri ieren magmatik veya tortul
kayalarn orta dereceli bakala-
ma uramas ile oluan kaya.
phe hali / uncertainty phase
Bir hava arac ve yolcularnn em-
niyetinden phe edilmesini gerek-
tirecek belirsizliin var olmas du-
rumu.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
pheli bagaj / suspected baggage
%100 bagaj tarama sisteminde, ta-
ramadan geen ve yaplan inceleme
sonrasnda (patlayc madde veya
dzenei olduu varsaylan) kirli
olarak ayrlan bagajlarn ulat en
son nokta.
pheli madde kullanm / prob-
lematic use of substances
Havaclk personelince bir veya daha
fazla uyarc madde kullanm: a.
Kullancya dorudan zarar verecek
veya dierlerinin canlar, salklar
ve refahn tehlikeye atacak zarar
vermesi, b. Mesleki, sosyal, fiziksel
veya sorunlara yol aacak bozulma-
lara veya bunlar daha da arttracak
ekilde olur.
T
tahditli saha / restricted area
Bir lkenin hkmranlk blgesinde
olup iinde uu yaplmasnn belli
artlara baland sahalar.
tahditsiz alan / unrestricted area
Bir hava meydannda, genel kamuya
ak veya giriin baka ekilde tah-
ditsiz olduu blmleri.
tahmin geen toplam zaman /
total estimated elapsed time
IFR uular iin, kalktan belirli bir
noktaya varncaya kadar geen tah-
min toplam zaman. VFR uular iin
kalktan var meydanna kadar ge-
en tahmin toplam zaman.
tahmin seyrsefer / dead recko-
ning navigation
234

Yn, hz ve zaman gibi verileri gz
nne alarak belirlenen bir konum-
dan ilerleyerek konum tahmin ede-
rek yaplan seyrsefer.
takip-et arac / follow-me vehicle
PAT sahalarnda ynlendirme ve
kontrol hizmetlerinde kullanlan
zel donanml ara.
takoz ekme zaman / estimated
off-block time
Bir hava aracnn kalk ile ilgili
olarak harekete balayaca tahmin
edilen zaman.
taksi / taxi
Uan yerde yapt hareket anla-
mndadr: park yerinden kalk ko-
usuna balayana kadar olan kalk
taksi ve geli taksi kavramlarn ii-
ne alan safha.
taksi bekleme pozisyonu / taxi
holding position
Taksi yapmakta olan uak ve dier
aralarn, pistten yeteri kadar uzak-
lkta bekletilmeleri iin belirtilmi
pozisyon.
taksi yapma / taxing
Bir hava aracnn hava meydannda
ini ve kalk koular hari, kendi
motor gc ile yapm olduu ma-
nevra.
taksi yolu / taxiway
Bir kara meydannda hava aralar-
nn taksi yapmalar ve meydann bir
noktasn dierine balamay ama-
layan tanmlanm yollar olup aa-
daki blmlere ayrlr:
A) Hava arac bekleme taksi yolu:
Apronun bir paras olup; hava ara-
cna yalnzca bekleme imkn tan-
nan blm.
235
HAVAYOLU
terimleri
taksi yolu eridi
B) Apron taksi yolu: Taksi yollar
ann bir paras olup; hava arac-
nn apronu katetmesine imkn ve-
ren blm.
C) Hzl taksi yolu: Pistle uygun bir
a ile balants olan ve ini yapan
hava aracnn pisti en az igal edecek
ekilde yksek bir hzda terk etme-
sine imkn veren taksi yolu.
taksi yolu kava / taxiway in-
tersection
ki veya daha fazla taksi yolunun bir-
leme yeri.
taksiyolu kenar klar /
taxiway edge lights
Taksi yolu kenarn belirlemek ze-
re, en fazla 60 metre aralklarla yer-
letirilmi mavi renkli klar.
taksiyolu merkez hatt klar /
taxiway center line lights
Dk gr artlarnda, taksi yolu
merkez hattn belirlemek zere, en
fazla 30 metre aralklarla yerleti-
rilmi, pisti terk edilerde pist eksen
klar ile durma barlar arasnda
yer alanlar -sar-yeil renkli, dier-
leri yeil renkli klar.
taksi yolu eridi / taxiway strip
Taksi yolunda faaliyette bulunan bir
ua korumas ve kazaen taksi yolu
dna kan bir uaa gelecek hasar
riskini azaltmas ngrlen bir taksi
yolunu kapsayan bir alan.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
taksiyolu bilgilendirme levhalar
taksiyolu bilgilendirme levha-
lar / taxiway nformation signs
Uan bulunduu konum, gidecei
yn veya var noktasn bildirmek
zere, sar zemin zerine siyah harf
ya da rakamlardan oluan, pist veya
taksi yolu kenarna monte edilen
kl levhalar.
taktik hava seyrsefer sistemi /
tactical air navigation system
Yerde, gemide veya zel ekipmanlar-
la tesis edilmi bir uakta bulunan,
pilota ynlenme ve mesafe bilgisi
veren, UHF yayn yapan radyo sey-
rsefer sistemi.
tam acil bekleme noktas / full
emergency standby point
Tehlikenin nemli boyutlara ula-
mas halinde kurtarma ve yangnla
mcadele ekiplerinin uak cinsine
bal olarak pist kenarlarnda nce-
den seilerek hazrlkl olarak bekle-
dii yerler.
tampon blge / buffer zone
Bir blgenin etrafndaki hava saha-
snn tahmin edilemeyen bir gven-
lik ayla korunmas.
tanmlanamayan bagaj / uniden-
tified baggage
Bir hava meydannda yolcu tarafn-
dan alnmam ya da ait olduu yol-
cu tespit edilmemi, zerinde bagaj
fii olan veya olmayan bagaj.
tanmlanm veri / static data
Daha nceden tanmlanm temel
bir konuyu esas alan hava trafik hiz-
met fonksiyonlarnn operasyonu
konusundaki bilgi.
tanml trafik / known traffic
Hava Trafik Kontrol Merkezince
hakknda ykseklik, pozisyon ve
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
niyeti ile ilgili bilgi sahibi olunan
trafik.
tantma / ident
Uak transponder tanmlama fonk-
siyonunun pilot tarafndan aktif
hale getirilmesi talebi.
tantma bikn / identification
beacon
Belirli bir referans noktasnn ta-
nmlanabilmesi iin kodlu bir sinyal
yayan bir havaclk bikn.
tanker / refueller
Uaa yakt ikmali iin kullanlan ve
arkasndaki tanknda yakt bulunan
ara.
tarifesiz sefer / charter flight
Belirli bir dzene bal kalmadan
tarifeli seferler dnda yaplan se-
ferler.
ta mastik asfalt / stone mastic
Modifiye edilmi asfalt.
tama gc / bearing capacity
Bir yapnn birim alana yapaca
maksimum basncnn, o yapnn
fonksiyonunu veya yapsal btn-
ln bozmayacak maksimum
deeri.
tama ileri komisyoncusu /
freight forwarder
Btn tama trlerinde; sevkiyat,
datm, depolama, gmrkleme ve
sigorta hizmetlerini gerekletiren,
aktif bir iletme ana sahip olan ve
anahtar teslim lojistik hizmeti veren
organizatr kurulu/cret karl-
nda kendi adna ve bir mvekkil
hesabna eya tamay meslek edin-
mi olan kurulu.
tanan ton-km / carried ton-km
Uu bacaklar mesafeleri ile yk
(ton) miktarnn arpmlarnn top-
lam.
236

tanan yolcu-km / carried pas-
senger-km
Uu bacaklar mesafeleri ile seya-
hat eden cretli yolcu saylarnn
arpmlarnn toplam.
tayc faz izleme GNSS alcs /
carrier phase tracking GNSS receiver
Zamann bir blmnde veya t-
mnde GNSS veri ileme teknikleri-
nin normal kullanm iin gerekli bir
alc.
tavsiye niteliindeki genelge
(sirkler) / advisory circular
FAA tarafndan 14 gnde bir dat-
lan, uu emniyeti ile ilgili bilgileri
kapsayan genelgeler.
tavsiyeli / advisory
Kontrolrn planlamasna k tu-
tan, mevcuttaki veya ileri aamada-
ki uygulamalarnda kontrolr uya-
ran bir mesaj.
tavsiyeli hava sahas / advisory
airspace
erisinde hava trafik tavsiye hizme-
tinin saland tanmlanm ya da
snrlar belirlenmi hava sahas.
tavsiyeli yol / advisory route
erisinde (gzergh boyunca) hava
trafik tavsiye hizmetinin saland
tanmlanm yol.
tehdit unsurlarnn grntlen-
mesi / threat image projection
Belirli X-ray cihazlarna yklene-
bilecek, yetkili otorite tarafndan
onaylanan yazlm program. Bu
program, incelenen gerek bir an-
tann X-ray grnts stne, yaz- emniyeti iin tehlikeli faaliyetlerin
lmda yer alan tehdit maddelerinin
(rnein silah, bak, imal edilmi
patlayc dzenenekler gibi) sanal
grntlerini veya tehdit madde-
lerini ieren antalarn tam sanal
237
HAVAYOLU
terimleri
tek ynl klar
grntlerini ekrana yanstr ve X-
ray cihaz operatrlerine sz konusu
maddeleri alglayabilme, ayrt ede-
bilme yetenekleri konusunda annda
bilgi salar.
tehlike bikn / hazard beacon
Hava seyrseferine olan bir tehli-
keyi belirtmek zere kullanlan bir
havaclk bikn.
tehlike hali / distress phase
Bir hava arac ve iindekilerin, kesin
ve yakn bir tehlikenin iinde veya
acil yardm gereklilii konusunda
nedenlerin var olduu durum.
tehlike ikaz / nuisance warning
Grevli kontrolrn grmemesi du-
rumunda, uaklarn tehlikeli gei
yapacan ikaz eden sistem.
tehlikeli madde kurallar / dan-
gerous goods regulations
Tehlikeli madde snfna giren
maddelerin hava yoluyla tanmas
ile ilgili olarak IATA DGR esas olmak
zere Tehlikeli Maddeler Tama Y-
nergesinin 05 Genel Esaslar madde-
sinde belirtilen dier kaynaklarda
yer alan kurallar.
tehlikeli maddeler / dangerous
goods
nsan salna, gvenliine, mal-
na ya da ortamna nemli risk arz
edebilen ve MSGGP Ek-20 tehlikeli
maddeler listesinde gsterilen veya
Eke gre tasnif edilen madde ya da
malzemeler.
tehlikeli saha / danger area
Belirli zamanlarda ierisinde uu
olduu snrlar belirli sahalar.
tek ynl klar / unidirectional
lights
Pist sonu, eik, yaklama, tekerlek
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
teker koyma blgesi
temas, taksi eksen klar gibi tek
yne k veren armatrler.
teker koyma blgesi / touchdown
zone
Pist eiinin ilerisinde bulunan ve
uaklarn ini srasnda ilk temas et-
mesi istenilen pist blm.
teknik ini / technical landing
Herhangi fiziksel bir yk deiimi
olmayan, ticari sebepler dndaki
sebeplerle yaplan bir ini.
teknik ve operasyonel monitr
/ technical and operating monitor
stasyon, RDP ve FDP sistemlerinin
tm mevcut durumlarn grebilme
ve istasyondaki sistemleri uzaktan
kumanda etme imkan veren bir
konsol.
temdit / validation
Bir yetkinin veya onayn, geerlilik
sresi bitmeden gereksinimlerin
yerine getirilmesi kouluyla, sahi-
bine salad imtiyazlarn daha
sonraki belirli bir periyoda kadar
uzatlmas.
temel / base course
Temel alt tabakas ile kaplama ta-
bakas arasna yerletirilen ve gra-
nlometrisi ile dier koullar belli
olan doal kum, doal akl veya kr-
mata ile az miktarda balayc ince
malzemeden oluan tabaka.
temel eitim / basic training
ATS ortamnda konuyla ilgili temel
bilgi ve yeteneklerin kazandrl-
mas.
temel eitim kursu (hava arac
bakm personeli iin) / basic
trainin course (aircraft maintenance
personnel)
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
SHY 66-01 Hava Arac Bakm Per-
soneli Lisans Ynetmelii tarafn-
dan gerekli grlen bakm deneyim
sresinin azaltlmasn salayacak
dzeyde eitim ve deneyim vermek.
temelalt / subbase
Tevsiye yzeyi zerine serilen ve ge-
nellikle kum, akl, ta kr, yksek
frn crufu gibi daneli malzemeden
(granler malzeme) ina olunan ta-
baka.
tercihli yaklama / optional ap-
proach
Pilot tarafndan talep edilir ve uy-
gulanr. Bunun sonucunda pilot
touch-and-go (teker koyup kalkma),
missed approach (pas geme), low
approach (alak gei) stop-and-go
(duru-kalk) veya full stop landing
(initen sonra durma) amal yak-
lama yapabilir.
terminal / terminal
Yolcularn uu ncesi ve uu son-
ras ilemleri yaplan, bnyesinde
hava ulatrma hizmeti ile ilgili ku-
rulu ve kolaylk tesislerini bulun-
duran bina veya binalar grubu.
terminal iletme kitab / termi-
nal operating book
SHT-33B hkmlerine gre terminal
iletme ruhsat alacak olan terminal
iletmecilerinin hazrlamas gere-
238

ken ve terminalin iletimine ynelik
genel organizasyon yaps, hizmet
yeterlilikleri, terminal zellikleri,
teknik sistem yeterlilikleri, bakm
ve onarm faaliyetleri gibi konular
kapsayan dokman.
terminal iletmecisi / terminal
operator
Sivil hava ulamna ak havaalan-
larnda havaalan iletmecisi dn-
da, yap-ilet-devret modeli vb. e-
killerde terminal iletmecilii yapan
iletme.
terminal kontrol sahas / termi-
nal control area
Bir veya daha fazla havaalan civa-
rnda bulunan ATS yollarnn bir-
letii yerde kurulan, yatay ve dikey
snrlar belli sahalar.
ters yayn / back course
Konvansiyonel aletli alalma sis-
temlerinde, meteorolojik artlarn
pilotun grerek referans almasn
engellemesi durumunda, lokalizeri
takip eden uan piste direkt yak-
laabilmesi iin sa veya sol ynl
yatay ynlendirilmesine yardmc
olan yayn.
tescil / registration
Ulusal sivil havaclk otoritelerince
uaklarn hangi lkeye ait oldukla-
rnn belirlenmesi amacyla kayt
altna alnmas.
tescil devleti / state of registry
Hava aracnn tescilinin kaytl oldu-
u devlet.
teslim alacak olan tayc /
receiving carrier
Bir birim ykleme aracn, transfer
eden bir taycdan, bir transfer
noktasnda alan bir tayc.
239
HAVAYOLU
terimleri
trafik bilgisi
test rig / test rig
Tesiste test amal kullanlan dzenek.
tehis etme / diagnosing
artlarn deimesiyle ya da yeni
bilgilerin ilenmesiyle deien trafik
durumunun tanmlanmas ilemi.
ticari hava arac / commercial
aircraft
Ticari uu yapmak zere SHGM
tarafndan tescil edilmi ve perfor-
mans limitleri SHY-6A Ynetmeli-
inde belirtilen limitleri ve zellik-
leri tayan hava aralar.
ticari kk hava taycs /
commercial small aircraft
Filodaki hava aralarnn toplam
azami kalk arl 200 tonu ge-
meyen, tarifeli veya tarifesiz seferler
yapan ticari hava taycs.
ticari uu / commercial flight
creti karl yolcu, yk ve posta
tamak zere yaplan uular.
ticari yk, ticari eya / cargo
Bir hava aracnda postadan ya da
kii yannda tanan bagajdan ayr
tanan tm mallar.
topraklama / bonding
Yakt ak srasnda tehlike yarata-
bilecek statik elektrii dengeleme
iin yaplan ilem.
touch-and-go / touch-and-go
Bir uan durmadan ya da pisti terk
etmeden inii ve mteakiben kalk.
trafik bilgisi / traffic information
Bir hava aracna bilinen ya da gz-
lemlenen, kendisine sorun tekil
edebilecek trafiklerin bilgisini ver-
mek suretiyle pilotun arpmadan
kanmasna yardmc olmak iin
verilen bilgi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
trafik nleme tavsiyesi
trafik nleme tavsiyesi / traffic
avoidance advice
Bir ATS nitesi tarafndan, belirle-
nen manevralarla herhangi bir ar-
pmay nlemek amacyla pilota
yardmc olmak zere yaplan tav-
siye.
trafik tavsiyesi / traffic advisory
Pilota sorun tekil edebilecek trafi-
in bilgisi.
transfer bagaj / transfer baggage
ki farkl sefer arasnda nakli ger-
ekletirilen bagaj.
transfer eden tayc / transfer-
ring carrier
Bir birim ykleme cihazn, teslim
alacak olan bir taycya, bir trans-
fer noktasnda aktaran bir tayc.
transfer veya dolayl transit
yolcular / transfer or indirect tran-
sit passengers
Farkl uaklarla ya da ayn ama fark-
l uu numarasna sahip uakla, 24
saat iinde havaalanna varp ayr-
lan yolcular.
transfer yolcu / transfer passenger
kili uu arasnda direkt balant
yapan yolcu.
transit (st gei) uu / over-
flight
Bir hava aracnn bir lke hava sa-
hasn, herhangi bir yere inmeksizin
katetmesi.
transit uu / transit flight
Ticari sebeplerle bir ara ini yapp
yk deiimi olan uak.
transit yolcu / transit passenger
ndii hava meydannda, bir mddet
bekledikten sonra, ayn hava arac
ile yoluna devam eden yolcu.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
tuvenan / all-in aggregate
Dereden karlm, elenmemi veya
ykanmam, olduu gibi kullanlan
kum-akl karm yap malzemesi.
tm amalar iin yaplandrl-
m Eurocontrol gzetim veri
deiimi / all-purpose structured
Eurocontrol surveillance information
exchange
Eurocontrol tarafndan gzetim veri
deiimi iin gelitirilen bir stan-
dart.
trblans / turbulence
Dikine aklarla sistematik irtifa
deiiklikleri olmakszn meydana
gelinen salnmlar.
Trk Hava Kurumu / Turkish
Aeronautical Association
Sportif havaclk alannda Trk
genliine cretsiz havaclk eiti-
mi veren ve Uluslararas Havaclk
Federasyonu nezdinde Trkiyeyi
tm sportif havaclk dallarnda
temsil eden, kr amac gtmeyen bir
kurulu.
Trk Hava Sahas / Turkish Air-
space
Trkiye Cumhuriyeti Devletinin
egemenlii altnda bulunan kara l-
kesi ile buna bitiik olan i sularn ve
karasularnn stnde bulunan hava
sahas.
U
uaa gre meydan uzunluu /
aerodrome reference field length
Bir uan; durgun hava, 0 pist
eimi, deniz seviyesi ve standart
240

atmosfer artlarnda azami kalk
kitlesi ile kalkabilecei en az mey-
dan uzunluu.
uan tanmlanmas / aircraft
identification
Belirlenmi koullara gre bir ua-
n karlkl iletiim ile hava trafik ekilde yaralanmas ya da uan
hizmeti verebilmek amacyla tanm-
lanmas.
uak / aircraft/airplane
Havadan ar, motor gc ile seyre-
den kara, deniz veya kara ve denize
inip kalkabilen hava arac.
uak alt bagaj / hold baggage
Bir hava aracnn yk blmnde ta-
nan bagajlar.
uak akmalar / aircraft con-
fliction
Belirlenmi minimum ayrma kri-
terlerinin altnda, uaklar arasnda
meydana gelen karlamalar.
uak eki demiri / tow-bar
Uak ile uak itme/ekme arac
(tow-car) arasna taklarak uan
itilmesi ve ekilmesi ilemlerinde
kullanlan tehizat.
uak durma yeri / aircraft stand
Uaklarn park etmesi iin apronda
belirlenmi yerler.
uak itme/ekme arac / tow-car
Uaklarn itilmesi/ekilmesi ilerin-
de kullanlan zel donanml ara.
uak kaza krm blgesi / air-
craft accident area
241
HAVAYOLU
terimleri
uak referans baz uzunluu
Hareket sahalar ve yaknlarnda
uak kazasnn meydana geldii
blge.
uak kazas / aircraft accident
Uan almas srasnda, herhan-
gi bir insann lmesi veya ciddi bir
hasar grmesi ile sonulanan kaza.
uak krm / aircraft incident
Uan almas ile ilgili olarak, d-
zeltilmedii takdirde gvenlii etki-
leyebilecek olan vaka.
uak mrettabat belgesi / land-
ing card
Uluslararas hava nakil vastala-
rnda uucu personel olarak grev
yapanlara SHGM tarafndan tanzim
edilen ve grevleri sresince hava
hudut kaplarndan giri ve kla-
rn salayan pasaport yerine geen
belge.
uak park taksi yolu / aircraft
park taxiway
Apronun, uak park yerine geii
salayan taksi yolu olarak ayrlm
blm.
uak park yeri / aircraft stand
Bir apron zerinde, bir uan park
etmesi iin kullanlmak zere ng-
rlen belirli bir alan.
uak referans baz uzunluu /
airplane reference field length
Sertifikalandrma otoritesi tara-
fndan ngrlen ilgili uak uu el
kitabnda veya uak imalatsnn
muadil verilerinde yer alan, maksi-
mum onayl kalk ktlesinde, deniz
seviyesinde, standart atmosfer ko-
ullarnda, sakin hava ve sfr pist
eimi artlarnda kalk iin gere-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uak snflandrma numaras
ken minimum baz uzunluu. Baz
uzunluu, uygulanabilir olduu tak-
tirde uaklar iin dengelenmi baz
uzunluu, veya dier durumlarda
kalk mesafesi.
uak snflandrma numaras /
aircraft classification number
Belirli bir standart alt zemin iin, bir
uan bir kaplama zerindeki nispi
etkisini ifade eden rakam.
uak yakn gemesi / aircraft
proximity
Uaklar arasnda, uluslararas ku-
rallarla belirlenmi ayrma mini-
mumlarnn altna dld du-
rum.
uak yaklama kategorisi / air-
craft approach category
Uaklar iin; azami ini arln-
dayken, ini d grnndeki stall
(tutunamama) hznn 1,3 kat hza
dayandrlarak belirlenmi katego-
riler.
uucu ekip / flight crew
Hava aracnn sevk ve idaresiyle g-
revli pilotlar, uu mhendisleri ile
sertifikal kabin ii emniyet ve dier
hizmetlerin yrtlmesiyle grevli
kabin ekibi ve ykleme grevlile-
ri, uak tipine gre uu mhendisi
kapsamnda gerektiinde seyrse-
fer ve radyo operatrleri.
uu / flight
Ayn uu numarasyla yaplan uu
safhalarnn says veya uu safha-
sndaki bir uan hareketi.
uu ba / heading
Bir hava aracnn uzunlamasna ek-
seninin gsterdii yn olup kuzey-
den derece olarak ifade edilir.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uu bilgi blgesi / flight informa-
tion region
Yatay ve dikey snrlar ile tanm-
lanm, ierisinde uu bilgi ve ikaz
hizmeti verilen hava sahas.
uu bilgi servisi / flight informa-
tion service
Uularn verimli ve gvenli bir
ekilde olmas iin, yararl bilgi ve
tavsiye verme amacyla kurulan bir
hizmet birimi.
uu eitim organizasyonu /
flight training organisation
Pilot yetitirmek zere, kendi uucu
kadro elemanlar ile ticari/genel ve
sportif havaclk faaliyetlerinde bu-
lunmak zere, ulusal ve uluslararas
kurallar erevesinde eitim veren,
uu eitimi, sentetik uu eitimi,
teorik eitimlerinin uyguland,
personel, tesis, uak, dokman, fi-
nans, kalite ve kaytlarn kapsayan,
SHGM ve Mill Eitim Bakanl tara-
fndan uu okulu olarak yetkilendi-
rilen eitim organizasyonu.
uu ekibi / flight crew
Hava aracnn sevk ve idaresinden
sorumlu pilotlar ve uu mhendis-
leri ile hizmetlerden sorumlu kabin
memurlar.
uu ekibi ibirlii / flight crew
cooperation
Sorumlu pilot idaresinde uu ekibi-
nin uyumlu bir ibirlii iinde takm
olarak almas.
uu ekibi yesi / flight crew
member
Uu esnasnda bir hava aracnn
operasyonundan sorumlu lisansl
personel.
uu grev sresi / flight duty
period
242

Tek bir uu ya da uu serilerinden
olumu bir uu grevi iin, uu operation process
ekip yesinin uu hazrl ile ba- Uu ekibinin uu operasyonuna
layan ve ayn uu veya uu serile-
rinin sonundaki tm uu grevle-
rinden muaf tutulduu toplam sre.
uu gr/ryeti / flight visi- seferi tamamlad zaman kapsar.
bility
Uutaki bir uan pilot mahallin-
den ileriye doru gr mesafesi.
uu harekt / flight operation
Planlanm bir uu iin uu ekibi- eden geerli NOTAM bilgisinin bir
nin hava aracnn bindii andan mo-
torlarn durdurarak hava aracn
sorumlulara teslim ettii ana kadar
geen sre iindeki tm faaliyetleri.
uu kayt cihaz / flight recording
device
Hava arac zerinde takl bulunan,
kaza ve olaylarn soruturulmasn-
da yardmc olarak kullanlan her
tip kayt cihaz.
uu kontrol / flight check/cali-
bration
Konulmu toleranslar karlayp
karlamadn belirlemek ama-
cyla bir seyrsefer yardmcsnn
uuta aratrlmas.
uu mhendisi / flight engineer
Uu iletme el kitaplar gereince
hava aracnda bulunmas ve pilotlar-
dan baka kokpitte grev yapmas
gerekli olan sertifikal personel.
uu mrettebat yesi / flight
crew member
Uu esnasnda bir uan harekt tavsiyede bulunma imkn salayan
iin gerekli grevleri stlenmi li-
sansl bir mrettebat yesi.
uu operasyon el kitab / opera-
tion manual
243
HAVAYOLU
terimleri
uu ryeti
uu operasyonu sreci / flight
balad meydandan grev alma-
lar ile balayp, uuun bitiminde
de brifing ile ekibin gerekletirilen
uu ncesi bilgi blteni / pre-
flight information bulletin
Uu ncesinde hazrlanan, uu
operasyonu asndan nem arz
sunumu.
uu ncesi kontrol / pre-flight
inspection
Bir hava aracnn amalanan uu
iin elverili olmasn temin etmek
amacyla uu ncesi yaplan kon-
trol (bu kontrol, arza giderme ile-
mini kapsamaz).
uu plan / flight plan
Bir hava aracnn tasarlanan uuu-
na ya da uuun bir blmne ilikin
olarak hava trafik hizmet birimleri-
ne salanan zel formatl bilgi.
uu plan verisi / flight plan data
Uak ar ad, ini-kalk meydan-
lar, planlanan uu seviyesi, planla-
nan uu rotas, tahmini var zama-
n gibi bilgilerin genel terimle ifade
edilmesi.
uu pozisyonu monitr (iz-
leme sistemi) / flight position
monitor
Hava trafik kontrolrne uu aa-
masndaki rota deiikliklerini gr-
me, mdahale etme, gerektiinde
bir sistem.
uu ryeti / flight visibility
Uutaki hava aracnn kokpitinden
ileriye doru olan gr mesafesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uu seviyesi
uu seviyesi / flight level
1013,25 hPalk referans basn y-
zeyi ile ilikili olarak belirlenmi
sabit atmosferik basn yzeyleridir.
Bu yzeyler birbirlerinden, belir-
lenmi (sabit) basn aralklar ile
ayrlr.
uu simlatr / flight simulator
Belirli bir hava arac tipinin kokpi-
tindeki mekanik, elektrik, elektro-
nik ve benzeri hava arac sistem kon-
trol fonksiyonlarn ve uu ekibi
yelerinin ortamn aynen yanstan
ve hava arac tipinin performans ve
uu zelliklerinin gereindeki gibi
uyguland cihaz.
uu sresi (blok sre) / flight
duration (block time)
Bir hava aracnn kalk yapmak
maksadyla, kendi gc ile veya ha-
rici bir g uygulanmak suretiyle
ilk hareketine balama anndan,
uuun veya grevin sonunda tam
olarak durarak yolcu, yk veya di-
er muhteviyat indirme ve/veya
bindirme amacyla kendisine tahsis
edilen park yerine gelme anna ka-
dar geen toplam sre.
uu sresi (helikopter) / flight
time (helicopter)
Helikopterin pervane pallerinin
dnmeye balad andan, uu so-
nunda park yerinde motorunu dur-
durarak pervane pallerinin durduu
ana kadar geen toplam sre.
uu veri ileme sistemi / flight
data processing system
Uu planlarndan gelen bilgilerin
kullanmyla, hava trafik kontrolr-
lerinin strip alma, radarda etiket
takibi, ulusal savunma gereklilikleri
vb. konularnda etkin olarak kulla-
nabilecekleri bir sistem.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uu veri kayt sistemi / flight
data recorder
Bir uu hakkndaki gerekli para-
metre ve teknik bilgileri kayt eden
cihaz.
uu veri sistemi / air data system
Mach says, hava scakl, statik
basn, havadaki hz gibi uu para-
metrelerini len termodinamik ve
aerodinamik alglayclar ve ilikin
bilgisayar.
uu verisi / flight data
Uaklarn karlamalarnn belirle-
nip, kontrolrn nceden planlama
yapmasna imkn salayan uula
ilgili genel bilgileri kapsar.
uua elverili gn says / num-
ber of flightworthy days
Aada belirtilen gnler hari belir-
tilen yl iinde hava aracnn uua
elverili olduu gnler toplam.
a. Hava aracnn bakalarnn tasar-
rufunda olduu gnler.
b. Hava aracnn son ticari amal
uuu ile hizmetten aln arasnda
geen gnler.
c. Hava aracnn byk kaza ve ta-
dilat nedeniyle hizmet d olduu
gnler.
d. Hava aracnn hkmet emri veya
ilgili mevzuat gerei ticari uua el-
verili olmad gnler.
Bunlarn haricindeki tm dier gn-
ler bakm ve onarm da olmak zere
hava aracnn uua elverili gnler
toplamna dahil edilir.
uutan sorumlu renci pilot /
trainee pilot in charge
rencinin sorumlu pilot olduu,
uu retmeninin sadece renciyi
244
 HAVAYOLU
terimleri

Uluslararas Sivil Havaclk rgt

kumandada gzledii ve uu kon- uluslararas havaalan / interna-
trolne mdahalede bulunmad tional airport
uu sresi. ye devlet tarafndan, lkesindeki
ulusal yetkili otorite / national uluslararas hava ulam iin var
authority ve kalk meydan olarak belirlenen
Ulusal sivil havaclk kurallarnn ve iinde gmrk, g, salk, hay-
idamesi, uygulanmas ve gelitiril- van ve bitki karantinas ile benzeri
mesi, bu konu ile ilgili yeni politi- ilemlerin yapld herhangi bir ha-
kalarn belirlenmesi ve tedbirlerin vaalan.
alnmas, ilgili uluslararas stan- Uluslararas Havayolu Pilotlar
dartlar ve tavsiye edilen uygula- Dernekleri Federasyonu / Inter-
malarnn yerine getirilmesi ile ku- national Federation of Airline Pilots
rumlar arasnda koordinasyonun Associations
salanmasndan sorumlu ve yetkili Uluslararas alanda pilotlarn orga-
olan kurulu. nize olabilmesi ve karlaacaklar
Uluslararas Havaalanlar Kon- problemlere ortak zm buluna-
seyi / Airports Council International bilmesi temel hedefleri olan ve 1948
ylnda kurulan federasyon.
Merkezi Cenevrede bulunan hava-
alan ileticileri mesleki birliidir. uluslararas NOTAM ofisi / inter-
Ticari amal olmayan organizasyon national NOTAM office
170 lkeden 1400 havaalann temsil Uluslararas NOTAM dei tokuu
etmektedir. Havaalanlar ileticileri iin bir devlet tarafndan grevlen-
ve ticari partnerleri arasndaki bir- dirilen bir ofis.
liktelii oluturmak, havaalan i- uluslararas radyotelefon teh-
letmeciliinin gelitirilmesi, yeler likeli durum sinyali / mayday
arasnda ortak politikalarn belir- kez tekrar edilir, ok yakn ve cid-
lenmesi iin almak ve havaalan di bir tehlike ve acil yardm gerekti-
uzmanlar ve yneticileri iin gerek- ini gsterir.
li bilgilerin yaymlanmas Konseyin
Uluslararas Sivil Havaclk r-
amalar arasndadr.
gt / International Civil Aviation
Uluslararas Hava Tamacl Organization
Birlii / International Air Transport Uluslararas sivil havacln gven-
Association li ve dzenli bir ekilde bymesini
Bu birlik 1945 yl Nisan aynda K- salamak, barl amalara ynelik
bada kurulmutur. Bugn 130 farkl uak tasarm ve iletmesini tevik
lkeden 230 yesi bulunmakta- etmek, sivil havaclk iin havayol-
dr. Hava tamaclnn gvenilir, lar, havaalanlar ve hava seyir te-
ekonomik ve dzenli yaplabilmesi, sislerinin geliimini desteklemek,
hava ticaretinin gelimesi ve ilgili uluslararas kamuoyunun gvenli,
problemlerin zlmesi, ICAO ve di- dzenli, verimli ve ekonomik hava
er uluslararas organizasyonlarla tamacl ihtiyalarn karla-
ibirlii salamak Birliin hedefleri mak amacyla 1944te Birlemi Mil-
arasndadr. letlerin bir kuruluu olarak kurulan

245 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

uyar
ve halen almalarna devam eden,
Trkiyenin de ye olduu bir rgt.
uyar / warning
Bir hareketin tannma ve dorulan-
ma ilemlerinden oluan haber ver-
me sistemi.
uyar hizmeti / alerting service
Bir uak iin arama kurtarma hiz-
meti gerektiinde ilgili kurululara
bilgi vermek ve istenildiinde bu ku-
rululara yardmc olmak amacyla
verilen hizmet.
uydu seyrsefer ve kresel
pozisyonlama sistemi / satellite
navigation and global positioning
system
Uaklarda bulunan bu teknoloji hava
trafik kontrol nitesinin tavsiyesi
olmakszn direkt rotalarda uabil-
meyi salamaya yneliktir.
uydu veri birimi / satellite data
unit
Uak seyrsefer sisteminde bulunan
cihazlarla ortak yzeyde alan
uak yer istasyonu sisteminin mer-
kezini oluturan veri birimi.
uygulama hava trafik kontrol-
r / executive ATCO
Planlama kontrolr ile e gdm
halinde ATC operasyonlarn yeri-
ne getiren, radyo telefon iletiimini
yrterek sorumluluk sahasndaki
uaklarn aktif olarak kontrolnden
sorumlu lisansl veya dereceli hava
trafik ba kontrolr veya kontro-
lr.
uygun hava trafik hizmetleri
otoritesi / appropriate air traffic
services authority
Belirlenmi hava sahas ierisinde
hava trafik hizmetlerinin salanma-
s konusunda yetkili otorite.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uygun konaklama tesisi / ap-
propriate accommodation
Uucu ekiplerin grev sonras ke-
sintisiz istirahatlarnn gvence
altna alnd, dinlenme, barnma
ve beslenme ortamnn elverili ol-
duu, SHGM tarafndan uu emni-
yet gereklerinin st seviyede yerine
getirilebilmesi iin gerektiinde de-
netlenerek uygun grlen ortaklk
tarafndan belirlenen tesisler.
uyumazlk verileri / conflict
data
u bilgileri ierir: Uyumazlk ta-
nmlamas, tipi ve iddeti.
uzmanlar kurulu / board of ex-
perts
Eitim, Aratrma ve Denetleme Uz-
manlar Kurulu.
uzun menzil uuu / long haul
flight
Bir uu grev sresi iinde, 4 saat-
ten daha fazla zaman dilimi geilen
uu veya tek inili uu iin 8 saat
veya daha fazla yaplan uu, iki
inili uularda ise uulardan en az
birisinin sresi 6 (dahil) saati geen
ve bu iki uuun sreleri toplam.
cretli yolcu / regular passenger
Normal tarifeli cretinin en az %
25ini deyerek seyahat eden yolcu.
eksenli skma deneyi / tri-
axial compression test
Zeminlerin efektif skma daya-
nmlarnn belirlenebildii bu deney
yntemi; sabit hcre basnc altnda,
246

izotropik konsolidasyon ve artan
eksenel deformasyon koullarnn
salanarak, rnein sktrlarak Yksek irtifa deerlerinde tanmla-
makaslanmas ilemlerini kapsar.
nokta yklemesi / third-point
loading
Betonun ekme dayanmnn belir-
lenmesi amacyla yaplan deney.
nite eitim ve deerlendirme
plan (SHY 65-01) / unit training
and assesment plan
Hava seyrsefer hizmet salayc
kurulu tarafndan hazrlanan, bir
hava trafik kontrolrnn dzenli
olarak tamamlamas gereken, ola-
anst durumlar da ieren teorik
ve pratik eitim ve deerlendirme
plan.
nite eitim ve deerlendirme
plan (SHY-5) / unit training and
assesment plan
CNS/ATM teknik hizmet salayc
kurulu tarafndan hazrlanan ve
SHGM tarafndan onaylanan, bir AT-
SEP lisansl personelin dzenli ola-
rak tamamlamas gereken tazeleme
ve olaanst durumlar da ieren
teorik ve pratik eitim ve deerlen-
dirme plan.
nite onay / unit approval
Hava seyrsefer hizmet salayc
kurulu tarafndan hava trafik kon-
trol lisansna ilenen ve derecenin
geerli olduu nite, sektr veya
alma pozisyonlarn belirten yet-
kilendirme.
s bakm / base maintenance
Hava aracnn hangar ve atlye
meknlarnda onaylanm standart-
lara gre yeniletirme, onarm, par-
a deitirme veya hasar giderimle-
rinin birlikte veya ayr yaplmas.
247
HAVAYOLU
terimleri
veri haberlemesi
st hava kontrol merkezi / upper
air control centre
nan bir hava sahasndaki uaklarn
ayrma sorumluluunu stlenmi
bir hava trafik kontrol birimi.
V
validasyon / validation
Yabanc lkelerce ICAO Ek-1e gre
dzenlenmi lisanslarn Trk tes-
cilli hava aralarnda kullanmnn
geerli klnmas.
var meydan / arrival aerodrome
Bir uan ini yapt meydan.
var yedek meydan / destina-
tion alternate
ni iin nceden dnlm mey-
dana iniin mmkn olmad veya
tavsiye edilmedii hallerde uakla-
rn kullanabilecei meydan.
varyant / version
B737400/500/600 gibi ayn hava
arac tipinin deiik modelleri.
veri / data
Kavramlar, talimatlar ve bilgilerin,
haberleme ve aklamalar iin uy-
gun formata getirilmi hali.
veri giri balants / online input
Gncel operasyonel evreyle direkt
balantl olarak sisteme ya da uy-
gulamaya bilgi girii salanmas.
veri haberlemesi / data commu-
nication
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
veri hatt
Hava trafik ynetimi kapsamnda
yer alan tm veri haberleme sis-
temleri.
veri hatt / data link
Terminaller arasnda veri iletiimi-
ne olanak salayan balant.
veri hatt haberlemesi / data
link communication
Mesajlarn veri hatt vastasyla gn-
derilip alnd bir iletiim ekli.
VFR hava arac / VFR aircraft
Uuunu grerek uu kurallarna
gre yapan hava arac.
VFR artlar / VFR conditions
Grerek uu kurallarna gre uu
iin belirlenmi minimum deerlere
eit ya da bu deerlerden daha iyi
hava durumu koullar.
VFR uu / VFR flight
Grerek uu kurallar uygulanarak
yaplan uu.
VHF veri hatt / VHF data link
Hava arac ve yer istasyonu arasnda
VHF frekans bandnda yaplan veri
iletiim hatt.
VHR veri hatt mod 4 / VHR data
link mode 4
VHF bandnda alan bir ADS-B veri
hatt.
vibrasyonlu silindirle sktrl-
m dolgu zemin / filling ground
compressed with vibration cylinder
Zemin emniyet gerilmesi 1,0-1,5 kg/
cm olan zeminler.
vin ile kaldrma alan / winch-
ing area
Personelin veya ambarlarn bir ge-
miye veya gemiden aktarlmas iin
salanm bir alan.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
viskozite / viscosity
Kimyasal maddelerin kvamlln
ifade iin kullanlan bir terim olup,
o maddenn akmaya kar gsterdii
direncin bir lsdr.
VOR / VOR (VHF omnidirectional
radio range)
Pilota; manyetik kuzeye gre uan
ynn ve seilen bir rayale gre
pozisyonunu bildiren VHF bandnda
yayn yapan yer tabanl seyrsefer
yardmc cihaz.
VOR kontrol noktas levhas /
VOR checkpoint signs
zerinde havaalanna en yakn VOR
cihaznn frekans ve a bilgilerinin
yer ald, beyaz zemin zerine siyah
harf ya da rakamlardan oluan, tak-
si yolu kenarna monte edilen kl
levhalardr.
VOR-DME nitesinin referans
noktas / VOR-DME facility refer-
ence point
VOR/DME nitesinin yerinin uzun-
lamasna/yanlamasna koordinatla-
rnn belirlenmesi.
W
wet-lease anlamas / wet-lease
agreement
Bir hava aracnn, mrettabat ile
248

birlikte kiralanarak, kiraya veren
kuruluun iletme ruhsat kapsa-
mnda iletildii kira anlamasdr.
Normal artlarda uan ACMI (airc-
raft, crew, maintenance, insurance)
bazda kiralanmas veya kiraya ve-
rilmesi olup, uak kiracnn ticari
kontrol altnda, kiracnn havayolu
kodu ve trafik haklar kullanlarak
iletilir.
Y yaklama kontrol ofisi / approach
yabanc hava taycs / foreign
air carrier
Herhangi bir yabanc devlet otorite-
sinden iletme ruhsat alm bulu-
nan iletmeciler.
yabanc madde hasar / foreign
object damage
Havaalan veya havayolu personeli
ile uaklarn zarar grebilecei, ua-
a veya yakn evresine ait olmayan
nesne.
ya / precipitation
Atmosferden yeryzne den b-
tn sulu yalar (yamur, dolu, kar).
yaknsama ve uygulama prog-
ram / convergence and implement-
ation programme
Ulusal ve ok uluslu btnleme
planlarnn ilerleyiini izleme ve
koordine etmek iin kullanlan Av-
rupa hava trafik kontrol uyumlu-
luu ve btnleme program orga-
nizasyonu.
yakt hidrant / fuel hydrant
Uaa hzl ve yksek miktarda ya-
249
HAVAYOLU
terimleri
yalanc derz
kt ikmal edebilmek zere kurulmu
yeralt yakt boru sistemi.
yaklama kontrol / approach
control
Bir veya daha fazla havaalann kap-
sayan bir saha ierisinde ini, kalk
trafiklerine hizmet veren, trafikle-
rin son yaklamaya kadar gerekli
ayrmalarndan sorumlu olan birim.
yaklama kontrol hizmeti /
approach control service
ni/kalk yapan kontroll trafik-
lere salanan hava trafik kontrol
hizmeti.
control office
Meydana ini yapan kontroll uu-
lara hava trafik kontrol hizmeti sa-
lamak iin tesis edilmi nite.
yaklama msaadesi / cleared
approach
Bir pilotun aletli bir yaklama uygu-
lamas iin ATC tarafndan msaa-
delendirilmesi.
yaklama radar / terminal ap-
proach radar
60 NM (110 km) ile snrl bir menzi-
le sahip, yaklama sahas iin kulla-
nlan gzlem radar.
yaklama ve ini kazalarnn
azaltlmas / approach and land-
ing accident reduction
FAA yesi CAST (Commercial Aviati-
on Safety Team) tarafndan belirle-
nen, etkili uu kabin eitimi yoluyla
emniyet kazanmlar iin yaplan
yksek potansiyelli bir kaza analiz
giriimi.
yalanc derz / dummy joint
ngrlen noktalarda sonradan ke-
silen derzdir.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yalnz uu sresi
yalnz uu sresi / trainer flight
time
Bir renci pilotun uu esnasnda
tek bana bir hava aracnda bulun-
duu uu sresi.
yan rzgar / crosswind
Bir uan takip ettii rotaya ya da
kullanlan piste paralel olmayan 90
derecelik dik rotada esen rzgar
yn.
yan rzgar bileeni / crosswind
component
Piste 90 derece ayla esen rzgar
bileeni.
yangnla mcadele kategorisi /
airport fire fighting category
Havaalanlar ve yakn evresinde
meydana gelebilecek uak kaza k-
rm ve yangnlara gerekli mdahale-
leri yapmak zere temini gereken ve
yl ierisinde havaalann kullanan
veya kullanmas planlanan en byk
uaklarn tam boy uzunluklar ve
gvde genilikleri ile sefer saylar
baz alnarak, kurtarma ve yangn
sndrme ara, malzeme ve ekip-
manlar ile bunlar kullanacak ei-
timli personel ynnden salanacak
korumann seviyesi.
yanl ynlendirilmi bagaj /
mishandled baggage
Kastsz olarak ve istenmeyen ne-
denlerle yolcu veya kabin ekibinden
ayrlan veya yolcunun gittii yerden
baka bir yere gnderilen bagaj.
yardm uuu / relief flight
Yiyecek, tbbi malzeme gibi konular-
da veya acil bir durum halinde insa-
ni amalara ynelik yaplan blgesel
veya uluslararas yaplan uular.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yasak saha / prohibited area
Bir devletin topraklar veya kara
sular ierisinde olan ve uu yapl-
mas yasaklanm, hudutlar belirli
hava sahas.
ya beton / fresh concrete
Beton agregalar, imento, su ve kat-
k maddeleri kartrldktan sonra
dkme hazr hale getirilmi taze
beton.
ya birim arlk / wet unit weight
Agrega yaklak 15 saat suda bekle-
tilip, daneler iindeki boluklar ta-
mamen suyla dolduktan sonra belli
bir scaklkta ve birim hacimdeki
agregann havadaki arlnn, ayn
scaklk ve hacimdeki havas alnm
saf suyun havadaki arlna oran.
yatay ayrma / lateral separation
Farkl rotalar veya farkl corafi bl-
gelerde uan ayn irtifadaki uaklar
arasndaki yatay mesafe.
yayn / broadcast
Mod S sistemi araclyla, ilgili me-
sajlarn kapsama alan iindeki tm
uaklara gnderilmesine izin veren
sistem.
yayn alt a / broadcast sub-
network
Kk bir corafi alan iinde IS ve
ESleri yksek bilgi ortamlaryla bir-
birine balamak iin kullanlan a.
yaynn bozulmas / jamming
Uan radar zerine grnmn
veya radyo haberleme/seyrse-
ferinde yaylm/kabuln bozan
elektronik veya mekanik parazit.
yedek ekip / back-up crew
Planlanan uu harektnn dnda
muhtemel bir uu veya nbet gre-
250

vine ekip temin edebilmek iin, ilet-
me tarafndan tespit edilecek gn ve
saatte greve balamak zere, kendi
ikametghnda veya uygun konakla-
ma tesisinde istirahat ederek bekle-
yen uucu ekibi.
yedek ekip grev sresi / back-
up crew duty time
Uucu ekiplerin, ortaklktan ald
talimat zerine, planlanan uu ha-
rektnn dnda muhtemel bir uu Bir hata durumunda temel grevleri
isteine ekip temin edebilmek iin
tespit edilen gn ve saatlerde bala-
yan, bekleme sresi ilgili kalk za-
man dilimindeki uu grev sresi
karl olan sre. cel bilgilerin yenilenmesi .
yedek g kayna / secondary
power supply
Herhangi bir nedenle havaalan
enerji sisteminin faal olmamas du-
rumunda, kritik cihaz ve sistemlerin
enerjisini salamak zere tesis edi-
len yedek enerji sistemleri.
yedek g kaynana gei s-
resi / power supply switchover time
Herhangi bir nedenle havaalan
enerji sisteminin faal olmamas du-
rumunda, kritik cihaz ve sistemlerin
ne kadar sre ierisinde yedek enerji
sisteminden beslenecei.
yedek kalk havaalan / take-off
alternate
Bir hava aracnn, kalktan az sonra
gerekebilecek ve kalkt (ayrld) trol kulesindeki radar gsterge ek-
havaalann kullanamayacak olmas
durumunda inebilecei yedek hava-
alan.
yedek meydan / alternate aero-
drome
Bir hava aracnn uu plannda be- taklk standartlarnn bir araya ge-
lirttii gidi meydanna gidemedii
veya iniine izin verilmedii durum-
251
HAVAYOLU
terimleri
yer hizmetleri el kitab
larda ini iin kullanaca ikinci bir
meydan.
yedek yol boyu havaalan / en-
route alternate
Yol boyunda uarken olaand ya
da olaanst bir durum geirdik-
ten sonra bir hava aracnn inebile-
cei yedek havaalan.
yedekte bulunma / stand by
zerine alan yedek stat.
yenileme eitimi / refresher train-
ing
Operasyona ynelik gemi ve gn-
yer belirleyici / locator
Son yaklamada yardmc olarak
kullanlan bir LM/MF NDB.
yer gr / ground visibility
Bir meydanda yetkilendirilen rasat-
ya da otomatik sistem tarafndan
lm yaplarak bildirilen mesafe.
yer g nitesi (jenaratr) /
ground power unit
Dardan salanan haric elektrik
kayna.
yer hareket radar / surface mo-
vement radar
Havaalan ierisinde hava tat ve
dier tm tatlar ieren hareketli
cisimleri belirleyen ve bunlar kon-
ranna aktaran radar cihaz.
yer hizmetleri el kitab / ground
operation manual
Yer iletme operasyonuna ynelik
ulusal ve uluslararas kurallar ile or-
tirildii, OM-PART Ann bir paras
olan operasyon el kitab.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yer hizmetleri kuruluu
yer hizmetleri kuruluu / ground
handling company
Havaalanlar Yer Hizmetleri Ynet-
melii (SHY-22) hkmlerine uygun
olarak havaalanlarnda yer hizmet-
leri yapmak zere alma ruhsat
alan zel hukuk tzel kiilii stat-
sndeki kurulular.
yer klavuzluu/marshalling /
aircraft marshalling
PAT sahalarnda ua yanatrma,
yer klavuzluu hizmeti.
yer kontroll yaklama / ground-
controlled approach
Daha ok asker amal kullanlan,
yerden radar yardmyla bir uan
yaklama ve iniini yapmasna yar-
dmc olan sistem.
yer radar / ground radar
Sisli havalarda kullanlan, havaala-
nna yerden gr imkn salayan
radar sistemi.
yer seviyesi heliportu / surface
level heliport
Yer ya da deniz, gl gibi su zerine
yerletirilen heliport.
yer st k armatrleri / eleva-
ted lights
Belirli bir ykseklikte tesis edilmi
olan ve krlabilir zellikte, pist ke-
nar, eik, pist sonu, yaklama, taksi-
yolu ve apron kenar armatrleri.
yer veri hatt ilemcisi / ground
data link processor
Yer-hava arasnda bilgi iletiiminin
hatlar araclyla salanmas.
yeralt suyu havzas / groundwa-
ter basin
Byk tek bir akiferi veya birbiriyle
balanm ve karlkl iliki iinde
bulunan, sular ortak bir tahliyeye
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
akan ve bir yeralt suyu ayrm izgisi
ile snrlanan eitli akiferleri ieren
fizyografik birim.
yeralt suyu seviyesi / groundwa-
ter level
Bir akifer su tablasnn veya piyezo-
metrik yzeyinin belirli bir yer ve
zamandaki kotu.
yerel otorite / local authority
Hava meydanlarnda gvenlik ted-
bir ve tertiplerinin gelitirilmesi
ve uygulanmasndan sorumlu olan
mlki idare amiri (MA).
yerel/mahalli trafik / local traffic
Meydan trafik patentinde, kulenin
gr alan iinde, yerel alma sa-
halarndan gelen veya bu sahalara
giden, meydanda aletli yaklama a-
lmas yapan uaklarn tm.
yerli hava taycs / local air
carrier
2920 sayl Trk Sivil Havaclk Ka-
nunu ve bu kanuna ilikin olarak
karlan ynetmeliklerde istenen
artlar salayarak Bakanlktan i-
letme ruhsat alm bulunan ilet-
meciler.
yeterlik eitimi (SHY-5e gre) /
competency training
Alnacak dereceye bal olarak ta-
kip edilecek alanlarda (haberleme,
seyrsefer, radar ve bilgi ilem) ge-
rekli bilgi ve becerilerin kazanlmas
amacyla verilen eitim.
yeterlilik / competency
Personel veya personel gruplar ara-
snda ortaya kan bilgi, yetenek ve
yapabilirlik durumu.
yeterlilik kontrol (uak pilotu
lisans iin) / competency control
Bir adayn yetkilerinin temdidi ya da
yenilenmesi iin, gerektiinde szl
252

snav da kapsayacak ekilde uu
yeteneklerini kontrol pilotuna ser-
gilemesi.
yeterlilik konusunda kuku /
doubt of competency
Bir hava aracnn gvenliini teh-
likeye sokan bir olaya veya kazaya
karan, yeterlilik gzlem srecinde,
derece gereklilikleri ve mesleki a-
dan yeterli bulunmayan veya ilgili
nitenin eitim ve deerlendirme
usullerine uymayan veya ilgili ni-
tenin eitim ve deerlendirmeleri
sonucunda baarl olamayan perso-
nelin durumu.
yeterlilik llendirmesi / effi-
ciency measurement
Girdi-kt oranlarn sonulandran
llendirme nitesi.
yetkilendirme belgesi (hava
arac bakm personeli iin) /
license of authorization
SHY-145 veya SHY-M onayl bakm
kuruluunun SHY-66 lisans sahibi
personeli SHY-145 veya SHY-M h-
kmlerine uygun oarak hangi hava
arac tipi veya tiplerinde ve hangi
bakm ilerinde yetkilendirdiini
gsteren belge.
yetkili acente / authorized agency
Bir iletmeci ile alan ve kargo, kur-
ye, ekspres koli veya postalara ilikin
olarak yetkili otorite tarafndan ka-
bul edilen veya istenen gvenlik kon-
trollerini salayan acente, nakliyeci
veya dier kurulu. Kargo, kurye,
ekspres paketler veya posta ile ilgili
olarak yetkili otoritece kabul edilen
ya da istenen gvenlik kontrollerini
salayan bir acente, yk sevkiyats
veya bir iletmeci ile i yrten her-
hangi bir dier oluum.
253
HAVAYOLU
terimleri
yol dilimi
yetkili posta kurumu/idaresi /
authorized post administration
Bir hava taycs ile alan ve pos-
taya ilikin olarak yetkili otorite ta-
rafndan kabul edilen veya ngr-
len gvenlik kontrollerini salayan
yetkili posta kurumu/idaresi.
yllk eitim program / annual
training program
Havaclk kurulularnn yl ierisin-
de personele verecekleri eitimleri,
eitim tarihlerini, vb. hususlar ie-
ren ve genel mdrlk tarafndan
onaylanan program.
yol aamas / enroute
Kalk noktas ile biti aamasna
kadar seyrsefer operasyonunun
bir safhas.
yol aamas hava sahas / enroute
airspace
Trmanma, dz uu veya alalma
aamasndaki uulara hava tra-
fik hizmetinin saland terminal
sahalar dnda tanmlanm hava
sahas.
yol d / off-course
Uan rapor ettii pozisyonun veya
radarda grld noktann, hava
trafik kontrol nitesinin ua ser-
best kld yol dnda olmas du-
rumu.
yol dna vektr / off-route vector
Uan manialardan korunmas sa-
lanarak, hava trafik kontrol nitesi
tarafndan nceden serbest klnd
yol dna vektr edilmesi.
yol dilimi / route segment
Uu planndaki arka arkaya gelen
iki belirli nokta ile belirlenmi, uu-
lacak yolun bir blm.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yol gsterici
yol gsterici / marshaller
Uaklarn park etmesi esnasnda,
zel iaretlerle anlama yntemiyle
pilotu ynlendiren grevli.
yol hatt zerinde / on-course
Uan tam olarak yol merkez hatt
zerinde olduunu ifade eder. Radar
yaklamas yapan pilot iin son yak-
lama hatt zerinde olduu bilgisi.
yol kontrol merkezi / area control
center
Yetkisi dahilindeki kontrol blge-
lerindeki kontroll uulara hava
trafik kontrol hizmeti vermek zere
oluturulmu bir nite.
yol noktas / way-point
Saha seyrsefer yolunu (area navi-
gation route) ya da saha seyrseferi
yapan bir hava aracnn uu yolunu
tanmlamak iin kullanlan belirtil-
mi bir corafi konum.
yol seim listesi / routing table
Bir mesajn gidecei kanal yolunu
belirleyen ve Eurocontrol tarafn-
dan gncellenen liste.
yolcu / passenger
Sivil Havaclk Kanununun 107nci
maddesine gre dzenlenen Yolcu
Tama Szlemesi kapsamnda se-
yahat etmek amacyla uu ve kabin
ekibinden farkl olarak hava aracn-
da bulunan veya bu amala kontrol
(check-in) ilemini yaptrm olan
ahs.
yolcu beraberindeki bagajlar /
hand baggage
Uakta tanmas kabul edilen ve
sz konusu bagajn check-in ilemini
yapan yolcunun bagajla birlikte ayn
uakta bulunduu bagajlar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yolcu kprs /passenger bridge
Uakla terminal binas arasnda,
yolcularn terminal binasna gei-
ini salayan hareketli teleskopik
tneller.
yolcu merdiveni / passenger lad-
der
Uak kaplarna yanatrlarak,
uaktan ini ve bini ilemlerini
salayan ara ve tehizat.
yn / bearing
Pusulada yn.
yk / load
Posta ve bagaj dnda, uakta ta-
nan yktr. statistiksel ama-
lardan dolay yke btn kargo-
lar dahil edilmektedir. Kanunun
110uncu maddesine gre dzenle-
nen Yk Tama Szlemesi kapsa-
mnda taycnn sorumluluuna
devredilen yk.
yk ua / cargo aircraft
Ticari eya/mal tayan hava arac.
ykleme arac / high-loader
Konteyner ve palet yklemesinde
kullanlan ekipman.
ykleme grevlisi / loading of-
ficer
Uu iletme el kitab gereince hava
aracnn belirtilen kurallara gre
yklemesini ve boaltmasn yapan
sertifikal personel.
yksek nokta / high point
Hidrant boru hattnn en yksek
noktas.
yksek seviye bilgi balanti
kontrol / high level data link con-
trol
254
 HAVAYOLU
terimleri

zorunlu taksi yolu ynlendirme levhalar

Mevcut radarlarmzdan gelen data- Seyrsefer boyutuna zaman fakt-
larn format. rnn de katlarak 4 boyutlu olarak
kullanlmas.
yksek takatli (younluklu)
klar / high-intensity lights zayf beton / lean concrete
Hassas yaklama pistlerinde kul- Havaalanlarnda temel yerine dk-
lanlan yksek k iddetine haiz len dk dozlu beton.
klar. zemin mekanii / soil mechanics
ykseklik / height Zemin kitlelerinin, i zemin mekani-
Bir nokta, seviye ya da nokta olarak i ve d kuvvetler altndaki statik
kabul edilen bir cismin referans ola- permabilite ve dinamik dengelerini
rak alnan yere olan dikey mesafesi. inceleyen bir bilim dal.
zift / pitch
ykseltilmi heliport / elevated
Ham katrann destilasyon bakiyesi.
heliport
Kara zerinde ykseltilmi bir yap zorunlu olarak vazgeilen (bal-
zerinde bulunan bir heliport. ked) ini / balked landing
Minimum karar irtifa/yksekliinin
yzey referans bilgisi / geodetic
(OCA/H) altndaki herhangi bir nok-
datum
tada beklenmedik bir ekilde vazge-
Global referans sistemine gre yerel ilen bir ini manevras.
referans sisteminin yerleim ve or-
yantasyonunun tanmlanmas ama- zorunlu rapor noktalar / com-
cyla gerek duyulan azami paramet- pulsory reporting points
reler btn. Uaklarn zerinden geerken rapor
etmesi zorunlu olan bir seyrsefer
yzeyden referansl seyrsefer yardmcs ya da fiks olarak belir-
/ earth-referenced navigation lenmi noktalar.
Yzeysel seyrsefer kaynana bal
zorunlu taksi yolu ynlendirme
olup, tek siteye bal olmayan seyr-
sefer. levhalar / taxiway mandatory
instruction signs
Havaalan kontrol kulesi tarafn-
dan izin verilmedike taksi yapan
Z bir uan ya da baka bir aracn
tesine geemeyecei bir yeri be-
zahiri zgl arlk / apparent lirtmek zere, pist tantma, kate-
specific weight gori belirtme ve girilmez bilgilerini
Belli scaklk ve birim hacimdeki ihtiva eden, krmz zemin zerine
geirimsiz agrega numunesinin ha- beyaz harf ya da rakamlardan olu-
vadaki arlnn, ayn scaklk ve an, pist veya taksi yolu kenarna
hacimdeki havas alnm saf suyun monte edilen kl levhalar.
havadaki arlna oran.
zaman seyrseferi / time navi-
gation

255 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

KISALTMALAR
A/A / air to air Havadan havaya
A/C / aircraft Hava arac
A/D / aerodrome Hava meydan
A/G / air-to-ground Hava-yer
A/P / airport Havaalan
AAC / aeronautical administrative communications Havaclk idari haberlemesi
AAL / above aerodrome level Havaalan seviyesinde, yukarsnda
ABM / abeam (stasyonun) yannda
ABN / aerodrome beacon Havaalan bikn
ACARS / aircraft communications addressing and reporting system Hava arac iletiim
yneltme ve raporlama sistemi
ACAS / airborne collision avoidance system Havada arpmalar nleme sistemi
(uaklarda bulunur)
ACC / area control center Saha kontrol merkezi
ACFT / aircraft Hava arac
ACI / Airports International Council Uluslararas Havalimanlar Konseyi
ACK / acknowledge Onaylama
ACM / additional crew member lave uu ekibi yesi
ACN / aircraft classification number Hava arac snflandrma numaras
ACP / azimuth change/count pulse Azimut deiim darbesi
ACR / alkali-carbonate reaction Alkali karbonat reaksiyonu
ACRO / acrobatic flight Akrobatik uu
ACT / active Aktif
ACU / air condition unit Havalandrma arac
AD / aerodrome Hava meydan
ADA / advisory area Tavsiyeli saha
ADC / analog to digital converter Analog/dijital dntrc
ADDN / additional/addition laveten, ek veya ek olarak
ADEP / aerodrome of departure Kalk havaalan
ADES / aerodrome of destination ni havaalan
ADF / automatic direction finder Otomatik yn bulucu
ADIZ / air defence identification zone Hava savunma tanmlama blgesi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 256

 HAVAYOLU
terimleri

ADMIN / administration Ynetim

ADNC / air defence notification centre Hava savunma bildirim merkezi
ADR / advisory route Tavsiyeli yol
ADREP / accident and incident data reporting Kaza ve hadise verilerini raporlama
ADS / automatic dependent surveillance Otomatik baml gzetim
ADS-B / automatic dependent surveillance-broadcast Otomatik baml gzetim-yayn
ADS-C / automatic dependent surveillance-contract Otomatik baml gzetim-szleme
ADV / advise(-d)(-ing) Tavsiye
ADZ / advice Tavsiye
AE / antenna/aerial Anten
AF / audio frequency Ses frekans
AFB / air force base Hava ss
AFC / automatic frequency control Otomatik frekans kontrol
AFCAS / automatic flight control and augmentation system Otomatik uu kontrol ve
eklenti sistemi
AFCS / automatic flight control system Otomatik uu kontrol sistemi
AFI / after Sonra
AFIL / air-filed flight plan Havada doldurulmu uu plan
AFIS / aerodrome flight information service Havaalan uu bilgi hizmeti
AFLD / airfield Havaalan
AFM / affirm Doru
AFM / airplane flight manual Hava arac uu el kitab
AFMR / aircraft flight and maintenance report Hava arac uu ve bakm raporu
AFS / aeronautical fixed service Havaclk sabit haberleme hizmeti
AFSS / automated flight information service station Otomatik uu bilgi hizmet istas-
yonu
AFTN / aeronautical fixed telecommunication network Havaclk sabit iletiim a
AGA / aerodrome, air routes and ground aids Havaalan, hava yollar ve yer yardmclar
AGC / automatic gain control Otomatik kazan kontrol
AGCA / automatic ground-controlled approach Otomatik yerden kontroll yaklama
AGDL / air-ground data link Hava-yer veri hatt
AGL / above ground level Yer seviyesi stnde
AGPWS / advanced ground proximity warning system Gelimi yere yaknlk uyar
sistemi

257 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

AGT / travel agent Seyahat acentesi
AH / air warning Hava ihbar (alarm)
AHACS / airborne warning and control system Havadan ihbar ve kontrol sistemi
AIC / Aeronautical Information Circular Havaclk Enformasyon Genelgesi
AIM / aeronautical information management Havaclk bilgi ynetimi
AIP / aeronautical information publication Havaclk bilgi yayn
AIRAC / aeronautical information regulation and control Havaclk bilgi dzenleme
ve kontrol
AIREP / air-report Hava raporu
AIS / aeronautical information service Havaclk bilgi hizmetleri
AKA / Hava aracnn iletme el kitabnda ve tip sertifikasnda kalkmasna yetki veri-
len yakt ve her trl yk ihtiva eden azami arl
ALAR / approach and landing accident reduction Yaklama ve ini kazalarnn azaltlmas
ALDIS signalling lamp Sinyalizasyon (Aldis) lambas.
ALERFA / alert phase Alarm safhas
ALR / alerting message Alarm mesaj
ALS / approach lighting sistem Yaklama k sistemi
ALT / altitude rtifa
ALTN / alternate (aerodrome) Yedek (havaalan)
AM / amplitude modulation Genlik modlasyonu
AMC / acceptable means of compliance Kabul edilebilir uygunluk yntemleri
AMDT / amendment (AIP amendment) Dzeltme (AIP dzeltmesi) veya ek
AMHS Aeronautical Message Handling System Havaclk Mesaj leme Sistemi
AMSL / above mean sea level Ortalama deniz seviyesi zerinde kalan
ANS / air navigation services Hava seyrsefer hizmetleri
ANSP / air navigation service provider Hava seyrsefer hizmet salaycs
ANT / airspace and navigation team Hava sahas ve seyrsefer ekibi
AO / aircraft operator Hava arac iletmecisi
AOC / Airport Operators Committee Havaalan Kullanclar Komitesi
AOC / air operator certificate Hava iletici sertifikas
AODB / airport operational database Havaalan operasyonel kaynak planlama ve
otomasyon sistemi
AP / airport Havaalan
AP / autopilot Otomatik pilot

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 258

 HAVAYOLU
terimleri

APFSP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza nleme ve Uu

Emniyet Program
API / air position indicator Hava arac konum gstergesi
APM / approach path monitor Yaklama yol monitr
APN / apron Apron
APP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza nleme ve Uu Em-
niyet Program
APP / approach control office or approach control or approach control service Yakla-
ma kontrol ofisi / yaklama kontrol veya yaklama kontrol hizmeti
APT / airport Havaalan
APU / auxillary power unit Yardmc g nitesi
APW / area proximity warning Saha yaknlk ikaz
ARCID / aircraft identification Hava arac tantmas
ARFF Air rescue fire fighting Havaalan kurtarma ve yangnla mcadele.
ARO / air traffic services reporting office Hava trafik hizmetleri rapor ofisi
ARP / azimuth reference pulse Azimuth referans darbesi
ARP / aerodrome reference point Havaalan referans noktas
ARR / arrive or arrival Var
ARTAS / ATM radar tracker and server ATM radar takip ve sunucusu
AS / airspeed Hava hz
ASDA / accelerate-stop distance available Mevcut hzlanma-durma mesafesi
ASHTAM / Volkanik kl notam
ASM / airspace management Hava sahas ynetimi
ASM / air to surface missile Havadan yere fze
A-SMGCS / advanced-surface movement guidance and control system Gelimi yzey
hareketleri rehberlik ve kontrol sistemi
ASR / alkali-silica reaction Alkali silika reaksiyonu
ASR / aerodrome surveillance radar Havaalan gzetim radar
ASTERIX / all purpose structured Eurocontrol surveillance information exchange Tm
amalar iin yaplandrlm Eurocontrol gzetim bilgi deiim format
ASU / air starter unit Motor altrma nitesi
ATA / actual time of arrival Gerek var zaman
ATC / air traffic control Hava trafik kontrol
ATCC / air traffic control center Hava trafik kontrol merkezi

259 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

ATCo / air traffic controller Hava trafik kontrolr
ATD / actual time of departure Gerek kalk zaman
ATFM / air traffic flow management Hava trafik ak ynetimi
ATFMU / air traffic flow management unit Hava trafik ak ynetim birimi
ATIS / automatic terminal information service Otomatik terminal bilgi hizmeti
atm / atmosphere Atmosfer (kg/cm)
ATM / air traffic management Hava trafik ynetimi
ATMC / air traffic management centre Hava trafik ynetim merkezi
ATN / attention Dikkat
ATN / aeronautical telecommunication network Havaclk haberleme a
ATOT / actual take-off time Gerek kalk zaman
ATPL / air transport pilot licence Hava ulam pilot lisans
ATS / air traffic service(s) Hava trafik hizmetleri
ATSEP / air traffic safety electronics personnel Hava trafik emniyeti elektronik per-
soneli
ATSU / air traffic services unit Hava trafik hizmetleri birimi
ATZ / aerodrome traffic zone Havaalan trafik blgesi
AUG / artas user group Artas kullanc grubu
AUP / airspace use plan Hava sahas kullanm plan
AUTH / authorized or authorization Yetkili veya yetkilendirme
AVBL / available or availability Mevcut ya da kullanlabilir
AVI / live animals Canl hayvan
AVSEC / aviation security Havaclk gvenlii
AWO / all weather operations Her hava koulunda operasyon
AWOS / automatic weather observation system Otomatik hava gzlem sistemi
AWRF / appropriate weather report and forecast lgili hava durumu raporu ve tahmini
AWY / airway Havayolu
BA / braking action Frenleme
BBML / baby meal Bebek yemei
BCN / beacon (aeronautical ground light) Bikn (havaclk yer )
BCSI / broadcast Radyo yayn
BCST / broadcast Yayn
BDRY / boundary Snr

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 260

 HAVAYOLU
terimleri

BHS / baggage handling system Bagaj elleleme sistemi

BIDS / baggage information display system Bagaj bilgileri izleme sistemi
BIRDTAM / Ku notam
BITE / built-in test equipment Dahili test cihaz
BKN / broken (clouds) Paral (bulutlar) (5/87/8)
BLND / blind passenger Grme engelli yolcu
BRNAV / basic RNAV Temel RNAV
BRS / baggage reconciliation system Bagaj eletirme sistemi
BSCT / bassinet/ baby basket Bebek puseti
c / cohesion Kohezyon
C/F / workability lenebilirlik
CA / cabin attendant Kabin memuru
CAA / Civil Aviation Authority Sivil Havaclk Otoritesi
CAB / cabin (crew) Cabin (ekibi)
CACS / card access control system Kartl gei kontrol sistemi
CAT / category or clear air turbulence Kategori veya ak hava trblans
CAT I / category I (one) approach Kategori 1 yaklamas
CAT II / category II (two) approach Kategori 2 yaklamas
CAT III / category III (three) approach Kategori 3 yaklamas
CAVOK / visibility, cloud and present weather better than prescribed values or conditi-
ons Bildirilen deer veya koullardan daha iyi gr, bulut veya hava durumu
CB / cumulonimbus Kmlonimbs
CBBG / cabin baggage Yolcu beraberi bagaj
CBR / California bearing ratio Kaliforniya tama oran
CBT / computer-based training Bilgisayar destekli eitim
CC / crew concept Herhangi bir bakm faaliyetinin gerekli olmad ve uan plan-
lanan uu iin uygun olduunun temini olan faaliyetlerin pilot sorumluluunda ger-
ekletirilebildii uu ncesi kontrol
CCH / crew change Ekip deiimi
CCM / cabin crew manual Kabin ekibi el kitab
CCM / cabin crew member Kabin memuru
CCTM / cabin crew training manual Kabin eitim el kitab (THY)
CCTV / closed circuit TV Kapal devre TV sistemi
CDL / configuration deviation list Konfigrasyon sapma listesi

261 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

CDR / conditional route artl yol
CEAC / Committee For European Airspace Coordination Avrupa Hava Sahas Koor-
dinasyon Komitesi
CFIT / controlled flight into terrain Engebeli arazilerde kontroll uu
CFL / cleared flight level Msaade edilen uu seviyesi
CFMU / central flow management unit Merkez ak ynetim birimi
CHD / child ocuk
CHG / modification message Deiiklik mesaj
CHML / child/junior meal ocuk yemei
CI / course indicator Rota gstergesi
CIDIN / Common ICAO Data Interchange Network ICAO Ortak Veri Deiim A
CIP / commercial important person Ticari adan nemli kii
CIP / convergence and implementation plan Yaknsama ve uygulama plan
CIV / civil Sivil
CL / centre line Merkez hatt
CLR / clear or cleared to Serbestsiniz
CLSD / closed Kapal
CMB / climb Trman
CNL / cancel or cancelled ptal veya iptal edilmi
CNS/ATM / communication navigation surveillance and air traffic management Ha-
berleme seyrsefer, gzetim ve hava trafik ynetimi
COC / cockpit (crew) Uu (kokpit) ekibi
COM / communication Haberleme
COMINT / communication intelligence Muhabere istihbarat
CONC / concerning lgili
CONX / connect(-ing)(-ion)(-ed) Balant
COO/PLC / coordinator/planner controller Koordinatr/planlama kontrolr
COOR / coordinate or coordination Koordine veya ibirlii
COP / change over point Deitirme noktas
COR / correct or corrected Dzelt veya dzeltilmi
COSPAS - SARSAT / cosmicheskaya sistema poiska avariynyh sudov - satellite - aided
search and rescue tracking Uydu destekli arama kurtarma sistemi
COUR / courier Kurye
CP / captain (commander) Kaptan pilot

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 262

 HAVAYOLU
terimleri

CPDLC / controller-pilot data link communication Kontrolr-pilot haberleme veri

hatt
CPL / current flight plan message Geerli uu plan mesaj
CPL / commercial pilot licence Ticari pilot lisans
CQR / cabin quality report Kabin kalite raporu
CRE / class rating examiner Snf yetkisi kontrol pilotu
CRI / class rating instructor Snf yetkisi retmeni
CRM / crew resource management Ekip kaynak ynetimi
CRP / compulsory reporting point Zorunlu rapor noktas
CSR / confidential safety report Gizli uu emniyet raporu
CTA / control area Kontrol sahas
CTOT / calculated take-off time Hesaplanm kalk zaman
CTR / control zone Kontrol blgesi
CUTE / common use terminal equipment Ortak kullanml terminal ekipmanlar
CVR / cockpit voice recorder Kokpit ses kayt cihaz
CWP / controller working position Kontrolr alma pozisyonu
CWY / clearway Ama sahas
CXX / cancellation of flight Uuun iptali
D / dangerous area Tehlikeli saha
DA/DH / decision altitude/height Karar irtifas/ykseklii
DACOS/ DCS / Data communication system Veri iletiim sistemi
dB / decibel Desibel
DCS / Departure control system Kalk kontrol sistemi
DCT / direct (in relation to flight plan clearance and type of approach) Dorudan
(uu plan izinleri ve yaklama tipi ile ilgili)
DDS / data display system Veri gsterim sistemi
DEAF / deaf(-mute) passenger itme engelli yolcu
DEBI / data exchange by Internet nternet zerinden veri aktarm
DEG / degrees Derece
DEP / depart or departure Kalk veya kalkma
DEST / destination Gidilecek yer
DETRESFA / distress phase Tehlike hali
DHM / State Airports Authority Devlet Hava Meydanlar letmesi Genel Mdrl

263 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

DF / downlink format Cevap format
DFDR / digital flight data recorder Saysal uu veri kaydedici
DFTI / distance from touchdown indicator Teker koyma noktasndan uzaklk gster-
gesi
DGCA / Directorate General of Civil Aviation Sivil Havaclk Genel Mdrl
DGR / dangerous goods regulations Tehlikeli madde kurallar
DGS / docking guidance system Uak park ettirme sistemi
DIG / date time group Tarih saat grubu
DISTR / distribution Datm
DIV / diversion Yedek meydana ini veya yol deiiklii
DL / data link Veri hatt
DLA / delay message Gecikme mesaj
DLC / data link communication Veri hatt haberlemesi
DME / distance measuring equipment Mesafe lm cihaz
DOC / document Dokman
DOF / date of flight Uu tarihi
DSE / double side band ift kenar bant
DUPE / duplication Mkerrer
DUR / duration Sre
DVOR / doppler vor Mania yansmalarndan daha az etkilenen, anten sistemi geli-
tirilmi vor cihaz
E / Youngs modulus Elastisite modl
EAD / European AIS database Avrupa AIS veritaban
EANPG / European Air Navigation Planning Group Avrupa Hava Seyrsefer Planlama
Grubu
EASA / European Aviation Safety Agency Avrupa Havaclk Emniyeti Otoritesi
EAT / expected approch time Muhtemel yaklama zaman
EATMP / European Air Traffic Management Programme Avrupa Hava Trafik Ynetim
Program
EATMS / European Air Traffic Management System Avrupa Hava Trafik Ynetim Sis-
temi
ECAC / European Civil Aviation Conference Avrupa Sivil Havaclk Konferans
EDDS / explosive detection device system Patlatc dzeneini tespit etme sistemi
EDI / electronic data interchange Elektronik veri deiimi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 264

 HAVAYOLU
terimleri

EDS / explosive detection system Patlayc tespit sistemi

EET / estimated elapsed time Tahmin geen sre
EFB / electronic flight bag Elektronik uu antas
EFF / effective Yrrlkte
EGNOS / European Geostationary Navigation Overlay Service Avrupa Seyrsefer
Amal Uydu Kaplama Hizmeti
ELEV / elevation Rakm
ELT / emergency locator transmitter Acil durum yer bildiricisi
EMC / electromagnetic compatibility Elektromanyetik uyumluluk
EMG / emergency Acil durum
EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik giriim
EMIG / emigrant Gmen
ENR / en-route (AIP publication) AIPdeki yol bilgileri
EOBT / estimated off-block time Tahmini takoz ekme zaman
EPIRB / emergency position indicating radio bacon Acil durum yer gsterici telsiz
bikn
ESARR / Eurocontrol Safety Regulatory Requirement Eurocontrol Emniyet Dzenleme
Gereklilikleri
ESARR-2 / Eurocontrol Safety Regulatory Requirement-2 Hava trafik ynetimi balan-
tl emniyet olaylarnn rapor edilmesi ve deerlendirilmesine dair dzenleme
EST / estimate or estimated Tahmin
ESWL / equivalent single wheel load Tek teker yk edeeri
ETA / estimated time of arrival or estimating arrival Tahmin var zaman
etc / etcetera Vesaire (vs)
ETD / estimated time of departure or estimating departure Tahmin kalk zaman
ETFMS / enhanced tactical flow management system Gelitirilmi taktik ak ynetim
sistemi
ETNA / extranet to national administration Ulusal ynetimler iin kurumsal a
ETO / estimated time over significant point Belli bir nokta zerine tahmin var za-
man
EUR / European Region Avrupa Blgesi
EUROCAE / European Organization for Civil Aviation Equipment Avrupa Sivil Havac-
lk Cihazlar Organizasyonu
EUROCONTROL / European Organization for the Safety of Air Navigation Hava Sey-
rsefer Emniyeti iin Avrupa Tekilat

265 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

EXC / executive controller crac kontrolr
EXER / exercises or exercising or to exercise Tatbikat veya tatbikat yapma, altrma
EXP / expect or expected Beklemek, beklenen
F/CL / first class Birinci snf
f/FREQ / frequency Frekans
FA / final approach Son yaklama
FAA / Fedaral Aviation Administration Federal Havaclk daresi (ABD)
FAC / facilities Kolaylklar
FAF / final approach fix Son yaklama fiksi
FAL / facilition of international air transport Uluslararas hava ulam kolayl
FAM / first aid manual lk yardm el kitab
FANS / future air navigation systems Gelecekteki hava seyrsefer sistemleri
FAP / final approach point Son yaklama noktas
FATO / final approach and take-off area Son yaklama ve kalk sahas
FAX / facsimile/fax Faks
FCOM / flight crew operations manual Uu ekibi iletme el kitab
FCOS / flight computer operating system Uu bilgisayar iletim sistemi
FCST / forecast Hava tahmini
FD / flight disposition message or flight director Uu direktr
FDM / flight data monitoring Uu verileri izleme (UV) sistemi
FDPS / flight data processing system Uu veri ileme sistemi
FDR / flight data recorder Uu veri kayt sistemi
FDT / flight duty time Uu grev zaman
FEW / few Az bulutlu(1/82/8)
FG / fog Sis
FIC / flight information centre Uu bilgi merkezi
FIDS / flight information display system Uu bilgi grntleme sistemi
FIR / flight information region Uu bilgi blgesi
FIS / flight information service Uu bilgi hizmeti
FL / flight level Uu seviyesi
FLT / flight Uu
FLTCK / flight check Uu kontrol
FM / from -den/-dan

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 266

 HAVAYOLU
terimleri

FM / frequency modulation Frekans modlasyonu

FMP / flow management position Ak ynetim pozisyonu
FMS / flight management system Uu ynetim sistemi
FMU / flow management unit Ak ynetim birimi
FNPT / flight&navigation procedures trainer Uu ve seyrsefer usulleri eitim cihaz
FO / first officer Yardmc pilot
FOD / foreign object damage Yabanc madde hasar
FODA / flight operation data analysis Uu operasyonlar veri analizi
FPL / filed flight plan message Doldurulmu uu plan mesaj
FRAG / fragile baggage Krlabilir eya (bagaj)
FREQ / frequency Frekans
FRNG / firing Atl
FRQ / frequent Sk sk
FRUIT / false replies from undesired interrogator transmission stenmeyen sorgulayc
sorgulamalarndan kaynaklanan yanl cevaplar
FSK / frequency shift keying Frekans kaymal anahtarlama
FSM / flight safety manual Uu emniyet el kitab
FT / feet (dimensional unit) Fit (l birimi)
FTC / fast time constant Srat zaman sabitesi
FTD / flight training device Uu eitim cihazlar
FTO / flight training organisation Uu eitim organizasyonu
FUA / flexible use of aerospace Hava sahasnn esnek kullanm
FWD / falling weight deflectometer Den arlkl sehim lm aleti
FZ / freezing Donan
FZDZ / freezing drizzle Donan isenti
FZFG / freezing fog Donan sis
FZRA / freezing rain Donan yamur
G/A / ground-to-air Yer-hava
G/G / ground-to-ground Yer-yer
GA / go around, go around niten vazgeme
GAT / general air traffic Genel hava trafii / ICAO usul ve kurallarna gre dzenlenen
tm uular
GCA / ground controlled approach system or ground controlled approach Yer kontrol-
l yaklama sistemi veya yerden kontroll yaklama

267 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

GEN / general (AIP) Genel (AIP)
GLONASS / global orbiting navigation satellite system Kresel yrnge seyrsefer
uydu sistemi (Rusya)
GMT / Greenwich mean time Greenwich zaman
GND / ground Yer/toprak
GNSS / global navigation satellite system Kresel uydu seyrsefer sistemi
GOM / ground operation manual Yer hizmetleri el kitab / yer iletme el kitab
GOS / gate operation system Uak park pozisyonlar ynetim sistemi
GP / glide path Glide path cihaz/szl yolu
GPS / global positioning system Kresel konumlandrma sistemi
GPU / ground power unit Yer g nitesi (jeneratr)
GPWS / ground proximity warning system Yer yaknlk uyar sistemi
GRP / group Grup / gruplandrma
Gs / specific weight zgl arlk
GS / ground speed Yer srati
GST / glide slope ntercept altitude Szlme asn kesi irtifa
H24 / continuous day and night service Gece ve gndz devam eden hizmet
HA / continuous day and night service Gece ve gndz devaml hizmet
HAA / height above airport elevation Havaalan zerinde irtifa
HAPI / helicopter approach path indicator Helikopter yaklama yolu gstergesi
HAT / height above touchdown Teker koyma noktas zerindeki ykseklik
HDG / heading Uu ba
HDLC / high-level data link control Yksek seviye veri hat kontrol
HEA / heavy cargo item (150 kg or more) Ar kargo (150 kg ve st)
HEL / helicopter Helikopter
HF / high frequency Yksek frekans
HFDL / high frequency data link Yksek frekans veri hatt
HGT / height Ykseklik
HIJ / hijack Uak karma
HIL / hold item list Asgari tehizat listesi
HI-LO / high-low mechanical detector Yksek alak przllk mekanik dedektr
HIPAR / high power acquisition radar Yksek takatli yakalama radari
HJ / sunrise to sunset Gn doumundan, gn batmna kadar

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 268

 HAVAYOLU
terimleri

HLDG / holding Bekleme

HMI / human machine interface nsan makine arayz
HN / sunset to sunrise Gn batmndan, gn doumuna kadar
HO / service available to meet operational requirements Uula ilgili gereksinmeleri
karlayacak hizmet varl
HOG / heading Uu ba (yn)
HOSP / hospital aircraft Hastane ua
hPa / hectopascal Hektopaskal (100 paskala eit basn birimi)
HPA / high-performance airplanes Yksek performansl uaklar
HR / hour Saat
HS / service avaible during hours of scheduled operations Tarifeli uu sresince sa-
lanan hizmet
HUM / human resources nsan kaynaklar
HVAC / heating-ventilating-air conditioning Istma, havalandrma, soutma sistemleri
HX / no specific working hours Belirli alma saati olmayan
HX / cancelled flight plan ptal edilen uu plan
Hz / hertz Frekans birimi
IA / initial approach lk yaklama
IAC / instrument approach chart Aletli alalma plan
IAF / initial approach fix lk yaklama fiksi
IAL / instrument approach and landing charts Aletli yaklama ve ini planlar
IAS / indicated air speed Gsterge hava hz
IATA / International Air Transport Association Uluslararas Hava Tamacl Birlii
IBIS / ICAO bird strike information system ICAO ku arpma bilgi sistemi
ICAA / International Civil Airports Association Uluslararas Sivil Havaalanlar Birlii
ICAN / International Commission for Air Navigation Uluslararas Hava Seyrsefer Komis-
yonu
ICAO / International Civil Aviation Organization Uluslararas Sivil Havaclk Tekilat
ID / identifier or identify Tantma veya tantc
IDENT / identification Tantma, kimliini saptama/kimlik saptanmas, tannma
IEC / International Electrotechnical Commission Uluslaras Elektroteknik Komisyonu
IEEE / Institue of Electrical and Electronics Engineers Uluslararas Elektrik ve Elektronik
Mhendisleri Enstits
IF / intermediate frequency Ara frekans

269 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

IFALPA / International Federation of Airlines Pilots Uluslararas Havayolu Pilot Fede-
rasyonu
IFATCA / International Federation of Air Traffic Controllers Association Uluslararas
Hava Trafik Kontrolrleri Birlii
IFATSEA / International Fedaration of Air Traffic Safety Electronics Associations Ulusla-
raras Hava Trafik Emniyeti Elektronik Personelleri Birlii
IFF / identification friend or foe Dost veya dman tantmas
IFPS / integrated initial fight plan processing system Uu plan entegre ilem sistemi
IFPZ / IFPS Zone IFPS blgesi
IFR / instrument flight rules Aletle uu kurallar
IFRB / International Frequency Registration Board Uluslararas Frekans Tescil Heyeti
IFUN / if unable Mmkn deil ise
II / interrogator identifier Sorgulayc belirteci
ILS / instrument landing system Aletli ini sistemi
IM / inner marker marker (ILS sisteminin bir paras)
IMC / instrument meteorological conditions Aletli meteorolojik artlar
In / inch Uzunluu 2,54 cm olan ngiliz uzunluk l birimi
INA / initial approach lk yaklama
INAD / inadmissible passenger Kabul edilmeyen yolcu
INBD / inbound Geli
INCERFA / uncertainty phase phe hali
INF / infant Bebek yolcu (0-2 ya aras)
INFO / information Bilgi
INOP / inoperative almayan/kullanlmayan
INS / inertial navigation system Ataletsel seyrsefer sistemi
INT / intersection Kavak
INTL / international Uluslararas
IOSA / IATA operational safety audit IATA yesi olabilme iin IATAnn denetiminden
baarl olarak geilmesini zorunlu hale getirdii uluslararas operasyonel emniyet
denetim program
IP / instructor pilot retmen pilot
IR / ice on runway Pistte buz var
IRE / instrument rating examiner Aletli uu yetkisi kontrol pilotu
IRI / instrument rating instructor Aletli uu yetkisi retmeni
ISA / international standart atmosphore Uluslararas standart atmosfer

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 270

 HAVAYOLU
terimleri

ISAGO / The IATA safety audit for ground operations standards IATA yer operasyonlar
emniyet denetim standartlar
ISASI / International Society of Air Safety Investigators Uluslararas Hava Emniyet n-
celemecileri Topluluu
ISK / informative schedule Bilgi amal program
ITU / International Telecommunications Union Uluslararas Telekomnikasyon Birlii
JAA / Joint Aviation Authorities Havaclk Otoriteleri Birlii
JAR / Joint Aviation Requirements of the Joint Aviation Authorities Havaclk Otorite-
leri Birliinin Ortak Havaclk Gereksinimleri
JAR-OPS / Joint Aviation Requirement for the operation of commercial air transport
Avrupa Havaclk Otoriteleri Birliinin yaymlam olduu hava arac operasyonlarna
ilikin kurallar
K / bulk modulus Hacim modl
km / kilometer Kilometre
Kt / knot Saatte deniz mili (hz)
L / left (runway identification) Sol (pist tantmas)
LAM / local area multilateration Yerel alan multilaterasyon
LAN / local area network Yerel alan a
LASER / ligt amplification by stimulated emission of radiation Lazer nlamann tahrik
edilmi yayn yolu ile k iddetlendirilmesi (ykseltilmesi)
LAT / latitude Enlem
lb / libre 453,6 grama denk gelen arlk birimi
LCA / lowest coverage altitude Asgari kapsama irtifa
LCD / liquid cristal display Sv kristal ekran
LCG / load classification group Yk snflandrma grubu
LCIP / Local Convergence and Implementation Plan Yerel Yaknsama ve Uygulama
Plan
LCN / load classification number Yk snflandrma numaras
LDA / landing distance available Mevcut ini mesafesi
LDCS / local departure control system Yerel kalk kontrol sistemi
LDG / landing ni
LDI / landing direction indicator ni yn gstergesi
LED / light emitting diode Ik yayan diyot
LF / low frequency Dk frekans
LGTD / lighted Iklandrlm

271 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

LHO / live human organs or fresh human blood Canl organ veya taze insan kan nakli
LIDAR / light detection and ranging Ikla tespit ve menzil bulma
LIMAS / line maintenance automation system Hat bakm otomasyon sistemi
LLZ / localizer Lokalayzr / konumlandrc (ILS sisteminin bir parasdr)
LMC / last minute change Son dakika deiiklii
LMT / local mean time Yerel saat
LOA / letter of agreement Anlama mektubu
LoA / list of aerodromes Hava alanlar listesi
LOC / local or locally or located Yerel, yerel olarak, konum, konumlandrlm
LON / longitude Boylam
LOPAR / low power acquisition radar Alak takatli yakalama radar
LORAN / long range air navigation system Uzun mesafe hava seyrsefer sistemi
LVO / low visibility operation Dk gr operasyonu
LVTO / low visibility take-off Dk gr kalk
M / mach number (followed by figures) Mach cinsinden hz (rakamdan nce)
m / meters (preceded by figures) Metre (rakam takiben)
MAA / maximum authorized altitude Msaade edilen azami irtifa
MAP / aeronautical maps and charts Havaclk harita ve planlar
MAPT / missed approach point Pas geme noktas
MAX / maximum En ok / azami
MC-30 / medium curing Normal kr eden asfalt
MCC / multi crew cooperation Uu ekibi ibirlii
MCCI / multi crew cooperation instructor Uu ekibi ibirlii retmeni
MCT / multi channel tracking oklu kanall izleme
MDA / minimum descent altitude Asgari alalma irtifa
MEA / minimum en-route altitude Minimum yol irtifa
MEHT the minimum eye height over threshold Eik zerindeki minimum gz yk-
seklii
MEL / minimum equipment list Asgari donanm listesi
MET / meteorological or meteorology Meteorolojik veya meteoroloji
METAR / aviation routine weather report (in aeronautical meteorological code) Hava
yoluna dair hava raporu
MIL / military Asker

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 272

 HAVAYOLU
terimleri

MIN / minimum En az / asgari

MLAT / multilateration Multilaterasyon
MLAW / maximum landing weight Azami ini arl
MLS / microwave landing system Mikrodalga ini sistemi
MM / middle marker Orta marker (ILS sisteminin bir paras)
MME / maintenance management exposition Bakm ynetimi el kitab
MMR / multi-mode receiver ok modlu alc
MNPS / Minimum Navigation Performance Specification Asgari Seyrsefer Perfor-
mans artnamesi
MOC / minimum obstacle clearance Asgari mania msaadesi
MOCA / minimum obstruction clearence altitude Asgari mania msaade irtifa
MODE / meteorogial operational telecomunications network Meteorolojik bilgi al-
verii haberleme servisi
MOE / maintenance organization exposition Bakm kuruluu el kitab
MOML / moslem meal slami men
MONA / monitoring aids Gzetim yardmclar
MOTNE / Meteorological Operational Telecommunications Network Europe Avrupa
Meteorolojik Operasyonel Haberleme A
MPA / multi-pilot aircraft ok pilota sertifikal uak
MPa / megapascal Megapaskal
MRT / multi radar tracking oklu radar iz takibi
MSA / minimum sector altitude Asgari sektr irtifa
MSL / mean sea level Ortalama deniz seviyesi
MSSR / monopulse secondary surveillance radar Monopulse ikincil gzetim radar
MTBF / mean time between failures Arzalar aras ortalama zaman aral
MTCD / medium term conflict detection Orta dnem akma tespiti
MTI / moving target indicator Hareketli hedef gstergesi
MTMA / military terminal control area Asker terminal kontrol sahas
MTOW / maximum take-off weight Azami kalk arl
MTW / mountain waves Da dalgalar
MWO / meteorological watch office Meteoroloji gzlem ofisi
MZFW / maximum zero fuel weight Azami sfr yakt arl
N / north or northern latitude Kuzey veya kuzey enlemi
n / porosity Porozite

273 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

N/A / not applicable; not available Uygulanamaz / mevcut deil
NADGE / NATO Air Defence Ground Envirenment NATO Hava Savunma Yer Tesisleri
NAMSA / NATO Maintenance and Supply Agency NATO Bakm ve kmal Acentesi
NAR / new arrival information Yeni var bilgisi
NATO / North Atlantic Treaty Organization Kuzey Atlantik Antlamas rgt
NAV / navigation Seyrsefer
NAVAID / air navigation facility Hava seyrsefer kolaylklar
NC / no change Deiiklik yok
NDB / non-directional radio beacon Ynlendirilmemi radyo bikn
NE / north-east Kuzeydou
NIL / no items listed Listelenen e yok
NM / nautical mile Deniz mili
NOF / International NOTAM Office Uluslararas NOTAM Ofisi
FATO / final approach and take-off area Helikopterlerin ini yapaca izgili beton
alan
NOSIG / no significant change nemli deiiklik yok
NOTAM / Notice to Airmen Havaclara Duyuru
NR / number Numara
NRC-CAI / NATO-Russia Council - Cooperative Airspace Initiative NATO-Rusya Kon-
seyi Ortak Hava Sahas Giriimi
O/R / on request stek zerine
OAC / Oceanic Area Control Center Okyanus Blgesi Kontrol Merkezi
OAT / operational air traffic Operasyonel hava trafii
OBST / obstacle Mania
OCA / Oceanic Control Area Okyanus Kontrol Sahas
OCA/H / obstacle clearance altitude/height Mania klerans irtifa/ykseklii
OCC / operations control center Operasyon kontrol merkezi
OCO / operations control officer Operasyon kontrol memuru
ODID / operational data and input display Operasyonel veri ve giri ekran
OFP / operational flight plan Operasyonel uu plan
OFZ / obstacle free zone Maniasz blge
OJT / on-the-job training ba eitimi
OLDI / online data interchange Online veri deiimi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 274

 HAVAYOLU
terimleri

OM / outer marker D marker (ILS sisteminin bir paras)

OM / operations manual Operasyon el kitaplar
OML / operational multi-crew limitation Operasyonel oklu uu ekibi kstlamas
ons / ounce 28,35 grama denk gelen arlk birimi
OPMET / operational meteorological (information) Uu harekt ile ilgili meteoroloji
(bilgisi)
OPR / operator/operate/operative/operating/operational letici/iletme/faal/ileten/
iletimsel
OPS / operations Uula ilgili faaliyetler
ORB / orbit Dairesel uu (orbit)
OSL / operational safety pilot limitation Operasyonel emniyet pilotu kstlamas
OVC / overcast Kapal (8/8)
P / prohibited area (followed by identification) Yasak saha (tantmann ncesinde)
Pa / pascal 1 m lik yzeye etki eden 1 Nluk kuvvetin oluturduu basn
PANS / Procedures for Air Navigation Services Hava Seyrsefer Hizmetleri iin Usuller
PANS-ATM / Procedures for Air Navigation Services - Air Traffic Management Hava
Seyrsefer Hizmetleri iin Usuller - Hava Trafik Ynetimi
PANS-OPS / Procedures for Air Navigation Services - Aircraft Operations Hava Seyr-
sefer Hizmetleri iin Usuller - Hava Arac Operasyonlar
PAPI / precesion aproach path indicator Hassas yaklama hatt gstergesi
PAR / precision approach radar Hassas yaklama radar
PATC / precision approach terrain chart Hassas yaklama arazi plan
PAX / passenger Yolcu
PBB / passenger boarding bridge Yolcu bini kprs
PBN / performance-based navigation Performans tabanl seyrsefer
PCN / pavement classification number Kaplama snflandrma numaras
PD / probability of detection Tespit olasl
PE / perishable cargo Kolay bozulan kargo
PED / portable electronic devices Uakta yolcu beraberinde tanabilir elektronik
cihazlar
PEDS / primary explosive detection system Birincil patlayc madde tespit sistemi
PENS / Pan-European Network Service Pan-Avrupa A Hizmeti
PER / performance Performans
PERM / permanent Devaml/srekli/kalc

275 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

PF / pilot flying Ua kumanda eden pilot
PIC / pilot-in-command Uu sresince, bir uan emniyetinden ve harektndan
sorumlu olan pilot
PICUS / pilot-in-command under supervision Gzetim altndaki sorumlu pilot veya
bu ekilde yaplan uu sresi
PIF / pilot information file Pilot bilgi dosyas
PIL / passenger information list Yolcu bilgi listesi
PJE / parachute jumping exercise Paratle atlama tatbikat
PLB / personnel location beacon Personel yer tesbit bikn
PLC / planning controller Planlama kontrolr
PLN / flight plan Uu plan
PM / pilot monitoring Uuu gzlemleyen pilot
PNF / pilot not flying Umayan pilot
PPI / plan position indicator Plan pozisyon gstergesi
PPL / private pilot licence Hususi pilot lisans
PRF / pulse repetition frequency Darbe tekrar frekans
PRI / pulse repetition interval Darbe tekrar aral
PRKG / parking Park
PSGR / passenger Yolcu
PSN / position Pozisyon
PSR / primary surveillance radar Birincil gzetleme radar
PTT / push/press to talk Bas-konu
PWR / power G
QBI / compulsory IFR flight Zorunlu IFR uu
QFE / Bir havaalan seviyesinde ya da tanmlanan bir baka referans seviyede (pist
ba rakm gibi) llen lokal basn deeri
QFU / magnetic oreientation of runway Pistin manyetik oryantasyonu
QM / quality manual Kalite el kitab
QMS / quality management system Kalite ynetim sistemi
QNE / 1013 hPalk referans basn deeri set edilerek meydana inildiinde altimet-
rede okunan ykseklik deeri
QNH / Belirli bir zamanda ve yerde (blgede), hava aracnn altimetresine set edildi-
inde irtifa bilgisi salayan basn deeri
R / right Sa (pist tantmas)

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 276

 HAVAYOLU
terimleri

R / restricted area Tahditli saha

R/C / rate of climb (per minute) Trmanma oran (dakikada)
R/D / rate of descent (per minute) Alalma oran (dakikada)
RAC / rules of the air and air traffic services Hava kurallar ve hava trafik hizmetleri
RADAR / radio detection and ranging Radyo tespit ve mesafelendirme (radar)
RADNET / radar network Radar a
RASCAL / Radar Sharing and Calculation Radar performans deerlendirme yazlm
RAT / runway-apron-taxiway Pist-apron-taksi yolu
RCC / rescue coordination centre Kurtarma koordinasyon merkezi
RDPS / radar data processing system Radar veri ileme sistemi
REC/PLB / recording and playback Kayt ve oynatma
REF / reference lgi
REG / registration Tescil
REIL runway end idendification lights Pist sonu belirleme klar
REQ / request or requested stek veya istekte bulunma
RESA / runway end safety area Pist sonu emniyet sahas
RETIL rapid exit taxiway indicator lights Hzl k taksiyolu gsterge klar
RF / radio frequency Radyo frekans
RFC / radio facility chart Seyrsefer yardmc plan
RI / electronic roughness indicator Elektronik przllk gstergesi
RM / reserve Uucu personelin aylk uu planlamas dnda ihtiya duyulacak uu
ve yer grevleri iin hazrlkl bulunmas hali
RMCDE / radar message conversion and distribution unit Radar mesaj dntrme
ve datm birimi
RMK / remark Not
RNAV / area navigation Saha seyrseferi
RNP / required navigation performance Gerekli seyrsefer performans
RPL / repetitive flight plan Srekli uu plan
RQP / request flight plan message Uu plan istek mesaj
RQS / request supplementary flight plan message Ek uu plan istek mesaj
RRP / runway reference point Pist referans noktas
RS / rapid curing abuk kr eden asfalt
RSC / rescue sub-centre Kurtarma tali merkezi

277 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

RSR / en-route surveillance radar Yol kontrol gzetim radar
RTE / route Yol
RTIL runway threshold dendification lights Pist eik belirleme klar.
R/T / radio/telephony Radyo/telefon
RVR / runway visual range Pist gr mesafesi
RVSM / reduced vertical seperation minima Azaltlm dikey ayrma minimumlar
RWC / runway weight charts Pist kaldrma kapasitesi
RWY / runway Pist
Rx / receiver Alc
RX / receiver station Alc istasyonu
S / south or southern latitude Gney veya gney enlemi
S/N / serial number Seri numaras
SAC / system area code Sistem saha kodu
SAFA / safety assessment of foreign aircraft Yabanc uaklarn emniyet ynnden
denetlenmesi (Yabanc lkelerin sivil havaclk otoritelerinin, THY uaklarna rampa
durumundayken yapt emniyet denetlemeleri)
SANA / safety assessment of national aircraft Ulusal olarak uan uaklarn, teknik,
emniyet ve operasyonel ynden SHGM tarafndan denetlenmesi
SAR / search and rescue Arama ve kurtarma
SARPs / standards and recommended practices (ICAO) Standartlar ve tavsiye edilen
uygulamalar (ICAO)
SASS-C / Surveillance Analysis Support System-ATC Center Gzetim Analiz Destek
Sistemi-ATC Merkezi
SASS-S / Surveillance Analysis Support System-Sensor Gzetim Analiz Destek Sistemi-
Sensor
SATCOM / satellite communications Uydu haberlemesi
SB / Hava arac imalats tarafndan yaymlanm servis bltenleri
SC / stratocumulus Stratokmls bulutu
SCADA Supervisory control and data acquisition Bilgisayar kontroll veri toplama ve
izleme sistemi.
SCHA / Standard Catering Handling Agreement Standart kram Hizmetleri Anlamas
SCT / scattered (clouds) Paral bulutlu (3/8-4/8)
SDPS / surveillance data processing system Gzetim veri ileme sistemi
SE / south-east Gneydou
SEC / second Saniye

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 278

 HAVAYOLU
terimleri

SECT / sector Sektr

SELCAL / selective calling system Seici arama/ar sistemi
SeMS / security management system Gvenlik ynetim sistemi
SEV / severe Kuvvetli, iddetli (rnein, buzlanma ve alkant ([trblans]; rapor belirtir)
SFC / surface Yzey
SFE / synthetic flight examiner Sentetik uu kontrol pilotluu
SFI / synthetic flight instructor Sentetik uu retmeni
SG / snow grains Kar taneleri
SGHA / Standart Ground Handling Agreement Standart Yer Hizmetleri Anlamas
SH / shower Saanak ya
SHGM / Directorate General of Civil Aviation Sivil Havaclk Genel Mdrl
SHGR / shower of hail Dolu saana
SHGS / shower of small hail and/or snow pellets Kk dolu veya yumak kar saana
SHORAN / short range navigation Ksa mesafe seyrseferi
SHPE / shower of ice pellets Buz tanecii saanaklar
SHRA / showers of rain Yamur saanaklar
SHRASN / showers of rain and snow Yamur ve kar saanaklar
SHSN / showers of snow Kar saanaklar
SIA / standard instrument arrival Standart aletli yaklama
SIAP / standard instrument approach procedure Standart aletli yaklama usul
SIC / system identification code Sistem tanmlama kodu
SID / standard instrument departure Standart aletli kalk
SIGMET / significant meteorological information Hava arac etkinliklerinin gvenliini
olumsuz etkileyebilecek yol boyu hava bilgileri
SIGWX / significant weather nemli hava durumu
SITA / Socit Internationale de Tlcommunications Aronautiques Havayolu irket-
lerinin haberleme hizmetlerini yrten kurulu
SKC / sky clear Hava/gkyz ak/bulutsuz (0/8)
SMGCS / surface movement and guidance system Yzey hareketleri rehberlik ve kon-
trol sistemi
SMR / surface movement radar Yer hareket radar
SMS / safety management system Emniyet ynetim sistemi
SN / snow Kar
SNETS / safety nets Emniyet alar

279 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

SNOWTAM / snowtam Kar notam
SOC / sector operation centre Blge hareket merkezi
SONAR / sound navigation and ranging Ses ile seyrsefer ve mesafe lm
SOP / standard operating procedure Standart operasyon usulleri
SOS / save our souls Mors haberlemesinde tehlike sinyali
SPA / single pilot airplanes Tek pilota sertifikal uak
SPECI / aviation selected special weather report Havaclk seilmi zel hava raporu
SPECIAL / special meteorological report zel meteoroloji raporu
SPIC / student pilot in command Uutan sorumlu renci pilot veya bu ekilde
yaplan uu sresi
SPL / supplementary flight plan message Ek uu plan mesaj
SPML / special meal zel yemek
SR / sunrise Gn doumu
SRR / search and rescue region Arama ve kurtarma blgesi
SS / sunset Gn batm
SSB / single side band Tek yan bant
SSR / secondary surveillance radar kincil gzetim radar
STA / straight-in approach Dorudan yaklama
STANAG / Standardization Agreement Standartlatrma Anlamas
STAR / standard arrival route Standart geli yolu
STC / sensitivity time control Hassasiyet zaman kontrol
STCA / short term conflict alert Ksa dnem akma ikaz
STD / standard Standart
STD / scheduled time of departure Planlanan kalk zaman
STN / station stasyon muhabere, SSY vs.
STOL / short take-off landing Ksa mesafe ini-kalk
SUP / supplement (AIP supplement) Ek (AIP eki)
SUR / surveillance Gzetim
SVC / service message Servis mesaj
SVCBL / serviceable Hizmette
SW / south-west Gneybat
SWIM system-wide information management Sistem genelinde/apnda bilgi yne-
timi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 280

 HAVAYOLU
terimleri

SWY / stopway Durma uzants

SX / simplex Ayn anda tek ynl alma veya gnderme yapan muhabere sistemi
T/O / take-off Kalk
TA / transition altitude Gei irtifa
TACAN / UHF tactical air navigation aid UHF taktik hava seyrsefer yardmcs
TAF / terminal aerodrome forecast Havaalan hava tahmini
TAF / tactical air force Taktik hava kuvveti
TAR / terminal area surveillance radar Terminal sahas gzlem radar
TAS / true airspeed Gerek hava hz
TAX / taxing Uan yerde rule yapmas ya da taksi
TC / tropical cyclone Tropik siklon
TCAS / traffic collision avoidance system Trafik arpma nleme sistemi
TCU / towering cumulus (cumulus congestus clouds) ok yksek kmls
TDO / tornado Kasrga
TDOA / time difference of arrival Geli zaman fark
TDZ / touch-down zone Teker koyma blgesi
TEL / telephone Telefon
TEMPO / temporary or temporarily Geici, geici olarak
TFC / traffic Trafik
TGL / Temporary Guidance Leaflet JAA Geici Rehber Bror
THK / Turkish Aeronautical Association Trk Hava Kurumu
THR / threshold Eik
THRU / through Vastasyla
TIL / until -e kadar
TIP / threat image projection Tehdit unsurlarnn grntlenmesi
TKOF / take-off Kalk
TL / transition level Gei/intikal seviyesi
TLB / technical logbook Teknik kayt defteri
TLOF / touch-down and lift-off area Konma ve havalanma sahas
TMA / terminal control area Terminal kontrol sahas
TO / tecnical order Teknik emir, talimat
TOC / terminal operation center Terminal operasyon merkezi
TODA / take-off distance available Mevcut kalk mesafesi

281 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

TOM / terminal operation manuel Terminal iletme kitab
TORA / take-off run available Mevcut kalk kou mesafesi
TSOA / time sum of arrival Geli zamanlar toplam
TTR / target tracking radar Hedef takip radar
TURB / turbulence Trblans
TVOR / terminal VOR Terminal VOR
TWR / tower Meydan kontrol kulesi
TWY / taxiway Taksi yolu
Tx / transmitter Verici
TX / transmitter station Verici istasyonu
TXT / text Metin
TYP / type of aircraft Hava arac tipi
U/S / unserviceable Hizmet d, almyor
UACC / upper area control center st saha kontrol merkezi
UAR / upper air route st seviye hava yolu
UAV / unmanned air vehicle nsansz hava arac
UCA / upper control area st kontrol sahas
UDF / ultra-high frequency direction-finding station UHF yn bulma istasyonu
UF / uplink format Sorgulama format
UFN / until further notice kinci bir bildirime kadar
UHF / ultra high frequency Ultra yksek frekans
UIC / upper information center Yksek seviye bilgi merkezi
UIR / upper flight information region st uu bilgi blgesi
ULD / unit load device Birim ykleme cihaz
UM / unaccompanied passenger Refakatsiz yolcu
UNL / unlimited Snrsz
UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz g kayna
UPU / Universal Postal Union Evrensel Posta Birlii
UTA / upper control area st seviye kontrol sahas
UTC / universal time coordinated Koordine edilmi evrensel zaman
/ poissonss ratio Poisson oran
VA / volcanic ash Volkanik kl
VAC / visual approach chart Grerek yaklama plan

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 282

 HAVAYOLU
terimleri

VAL / valuable cargo Deerli kargo

VAR / magnetic variation Manyetik sapma
VASIS / visual approach slope ndicator system Grerek yaklama ini istikamet gs-
tergesi.
VCS / voice communications system Ses haberleme sistemi
VDF / very high frequency direction-finding station ok yksek frekansl yn bulma
istasyonu
VDL / VHF digital/data link VHF dijital/veri hatt
VER / vertical Dikey
VFR / visual flight rules Grerek uu kurallar
VGML / vegetarian meal Vejetaryen yemei
VHF / very high frequency ok yksek frekans
VIP / very important person ok nemli kii
VIS / visibility Gr
VLAN / virtual local area network Sanal yerel iletiim a
VLF / very low frequency ok alak frekans (3-30 kHz)
VMC / visual meteorological conditions Grerek meteorolojik artlar
VOIP / voice over IP nternet protokol zerinden sesli iletiim
VOLMET / meteorological information for aircraft in flight Uutaki hava aralar iin
meteorolojik bilgi
VOR / very high frequency omni-directional range ok yksek frekansl tm ynl
radyo verici istasyonu
VORTAC / vor and tacan combination Birletirilmi vor ve tacan
VPN / virtual private network Sanal zel iletiim a
VSAT / very small aperture terminal ift ynl uydu iletiim sistemi
VSP / vertical speed Dikey hz
VTS / vehicle tracking system Ara takip sistemi
W / west or western longitude Bat veya bat boylam
W/C / water/cement ratio Su-imento oran
WAB / weight and balance Arlk ve denge
WAC / world aeronautical chart ICAO 1:1000000 Dnya havaclk haritas ICAO
1:1000000
WAM / wide area multilateration Geni alan multilaterasyon
WAN / wide area network Geni alan a

283 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

WAP / wireless application protocol Kablosuz uygulama protokol
WCHR / wheelchair Tekerlekli sandalye
WDI / wind direction indicator Rzgr yn gstergesi
WEF / with effect from or effective from -den geerli olmak zere
WGS-84 / World Geodetic System - 1984 Dnya Jeodezi Sistemi - 1984
WHO / World Health Organization Dnya Salk rgt
WI / within erisinde, kapsamnda
WIE / with immediate effect or effective Derhal geerli, ncelikle geerli
WIP / work in progress alma devam ediyor
WRNG / warning kaz, uyar
WWW / worldwide web Dnya apnda a
WX / weather Hava
XRAY / X-ray X n tabanl bagaj kontrol cihaz
YD / yard Yarda (0,9144 m)
Z / co-ordinated universal time (in meteorological messages) Koordine edilmi evren-
sel zaman (meteorolojik mesajlarda)

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 284

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
DENZCLK
terimleri
abao
A Bu kumanda yisa edilmekte olan bir
abao / lower
Aa veya alt anlamnda kullanlan
bir szck.
abao babafingo / lower topgal-
lant
ift babafingolardan altta olan.
abao gabya yelkeni / lower top-
sail
ift gabyalardan alttaki gabya ze-
rindeki yelken.
abao yakas / foot of a sail
Bkz. Altaboo yakas.
abis / abyss
Denizlerin derinlii.
abli / guy, vang
Bumbalar veya yarm serenleri iki
yana (sancak veya iskeleye) evir-
mek, dey durumda tutmak ya da
ortaya alarak balamak iin seren
cundalarndan sancak veya iskeleye
alnan donanmlar.
abli palangas / vang purchase,
guy purchase
Palanga eklindeki veya halindeki
abli.
abluka / blockade
Dmann baka lkelerle ilikisini
kesmek iin silahl kuvvetlerle sa-
rlmas. Bir liman azn veya ky
an stn kuvvetlerle evirmek,
dar ile ilikilerini kesmek.
aborda / alongside
Bir teknenin diger bir tekneye veya
bir iskeleye veya rhtma bordasn
tamamen vererek yanamas.
abosa / avast
Bosay tut veya geici olarak dur-
dur anlamna gelen bir kumanda.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
halat, vira edilmekte olan bir zinciri
durdurmak ya da zincir bosaya vu-
rulmak istendii zaman verilebilir.
abramak / to steer a ship
Teknenin zor hava artlarnda, dei-
en koullar karsnda, en iyi ekil-
de kontrol altna alnmas, komuta
edilmesi.
acente / agent
Belirli snrlar iinde bir bakasna
vekalet ederek i bulmaya, yrtme-
ye, kiralamaya yetkili kii, arac.
acentelik / agency
Gemi ve yk sahiplerinin ilerini ta-
kip edebilmeleri iin yetkilendirdik-
leri kiilerin, acentelerin yapt i.
acil mdahale gemisi / emergen-
cy response vessel
Denizde oluabilecek her trl kur-
tarma, yardm, mdahale ileri iin
kullanlan ok amal gemiler.
aevele / brace up the yards as
much as possible
1-) Serenlerin edilebildii kadar p-
rasya edilmeleri.
2-) Bir yere aslan, ekilen veya su
zerinde yzdrlmek suretiyle ge-
tirilen herhangi bir cismin bir yere
arpmamas iin yaplan donanma
aevele tutmak denir.
a sekstant / angle sextant
Harita, srvey gemilerinde yatay a
lmek iin kullanlan zel olarak
tasarlanm alet.
aa kmak / push off, keep away,
keep lear
skele veya sahildeki bir teknenin
bulunduu yerden ilgisini keserek
nceki yerine gre daha uzaa git-
288

mesi ya da mendirek iindeki tekne-
nin mendirein dna kmas. ter party
ak barnakl gemi / open shelter
deck vessel
Barnak gvertenin tonaj aklkla-
rna sahip olmas nedeniyle barnak
gvertenin altnda kalan hacmin
gross ve net tonaj lmne katl-
mayan gemi tr.
ak demir yeri / open anchorage
Baz rzgarlara ak olan demir yeri,
ak liman.
ak deniz / open sea
Tm lkelerin karasular dnda
bulunan ve uluslararas kurallara
gre hibir lkeye ait olmayan tm
denizler.
ak deniz gemisi / seagoing vessel
Ak denizlerde alabilecek ekilde
yaplm ve donatlm gemi.
ak deniz mukavelesi / LOF
(Lloyd Open Form) TOF (Turkish open
form)
Kurtarma Yardm Szlemesi kapsa-
mnda kullanlan, kurtarma yoksa
mkfat yoktur esasna dayanan
ve kurtarma mkfatnn bilahare
belirlendii szleme.
ak deniz platformu / off-shore
platform
Deniz dibi petrol ve doal gaz ara-
trmalar iin kullanlan platform.
ak dmek / to fall away
Herhangi bir neden ile bir mevkiden
veya arzu edilen yerden, istenilen
mesafeden daha uzakta kalmak.
ak gemek / to pass lear from
Sahilden, baka bir deniz aracndan,
amandradan ak gemek, neta
gemek.
289
DENZCLK
terimleri
aganta
ak kira anlamas / open char-
inde ykn cinsi ve var liman
ya da limanlar yazl olmayan kira
anlamas.
ak kiralama / open charter
inde ne ykn cinsi ne de liman
belli olan kiralama tr.
akta elenmek / wait off-shore
without dropped anchor
Bir teknenin sahilden veya iskeleden
ya da limandan akta, kydan yete-
rince neta olacak ekilde, demirle-
meden uzakta beklemesi.
almak / stand off
Sahilden ya da deniz zerinde bu-
lunan herhangi bir yerden ayrlp
uzaklamak.
ada / island
Sularla evrili, sular ykseldiinde
su stnde kalan doal kara paras.
adi skarmoz / tholepin, thole
Filikalarda, botlarda, patalyalarda
krekleri kaylklar ile balamak
ve kullanrken dayaklk etmek iin
kpetelere konulan aa ya da ma-
den elikler.
admiralti demiri / admiralty pat-
tern anchor
Gemileri ve deniz aralarn rzgar,
aknt ve sert denizlere kar yerin-
de tutmak amacyla kullanlan, i-
posu kollarna dik ve hareketli eski
sistem bir demir cinsi.
adres komisyonu / address com-
mission
Navlun mukavelelerinde konimen-
tonun imzalanmasnda kiracya ta-
nnan navlun cretindeki indirim.
aganta / avast, hold on,
Yisa ya da laka edilmekte olan bir
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
az kuag
zincirin veya halatn ksa bir zaman
sresi iin elde tutularak braklma-
mas iin verilen komut (aganta isko-
ta, aganta borina borinata).
az kuag / sheer strake, top
strake, plank sheer
1) Gemilerin, teknelerin borda kap-
lamalarnn en stte olan.
2) Aa teknelerde armuz kaplama-
nn en st sras (bindirme kaplama-
nn da).
arlk azaltmak / lighten
Karaya oturan bir geminin arln
baka bir gemiye boaltarak hafif-
letme ilemleri.
aktif katlmc deniz aralar /
active participant vessels
Yerel trafik kapsamndaki gemiler
hari olmak zere, her ne maksatla
olursa olsun TBGTH alannda bulu-
nan tehlikeli yk tayan tm gemi-
ler ile tam boyu 20 metre ve daha
byk gemiler.
aktif refakat / active escort
Bir gemiye refakat eden rmork-
rn, refakati gemiye halat vererek/
alarak gerekletirmesi.
alabanda / wing, hard
1) Tekne borda kaplamalarnn, lev-
halarnn i yzeyleri.
2) Dmenin 35ye kadar bir tarafa
baslmas.
alabora olmak / capsizing
Enine denge kaybndan dolay dze-
lememek zere ters dnmek.
alabora / capsizing, overturn
Bir geminin ya da deniz aracnn yan
yatarak devrilmesi veya ters dnme-
si.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
alama krek / stop rowing, way
enough
Hep birlikte krek ekerken ekme-
yi durdurmak iin verilen emir.
alamanata / alamanata
Sadece k tarafnda gvertesi bulu-
nan balk teknesi.
alarga / push off, keep away, keep
lear
Bir geminin veya deniz aracnn bir
yere yanamam olarak akta bu-
lunmas, durmas, yatmas.
alay sancaklar / dressing flags
Resm gnlerde ve trenlerde gemi-
lerin direkleri ile sancak gnderleri
arasna batan ka kadar donatlan
iaret sancaklar.
alberaber / stroke together, keep
stroke, up together
Puta krek veya alma krek duru-
muna getirilmi olan kreklerin hep
birlikte ekilmesi veya kreklerin
suya daldrlmas iin verilen komut.
alesta / ready, stand by
Yaplacak bir iin yaplmas ynnde
hazr olmak iin verilen komut.
altabao / foot of a sail, lower part
1) Bir yelkenin alt yakas.
2) Alt ve aa anlamnda kullanlan
bir deyim.
amatr denizci belgesi / certifi-
cate of competence for operators of
pleasure craft (ADB)
2,5-24 metre arasndaki zel tekne-
leri kullanan kiilere verilen belge.
ambar / hold
Gemilerde yk koymak iin kullan-
lan yer.
ambar az / hatch
290

Ambar giri yeri, gverteye ulaan
merdivenli ini akl. Gverte ve borda kaplama tahtalar-
amora / let fall and set, the lower
sails
Trinket ve maystra serenlerinin
almas iin verilen komut.
amora yakas / jewel, leach, leech,
luff
Yan yelkenlerin alt ba tarafndaki
ve cunda yelkenlerin alt d tara-
fndaki yakalarna denir. Direk be-
denlerine sarl olan yan yelkenlerin
diree balanan alt kesi.
ana gverte / main deck
Geminin veya teknenin zerinde y-
rnen en stteki gvertesi.
ana omurga / main keel
Postalarn baland, batan ka
kadar uzanan aa, demir ksm.
anele / ring, eye
Hareketli demir halka.
anele ba / anchor clinch, fisher-
mans bend
Bir halat demirin ya da amandra-
nn anelesine balamakta kullanlan
balk bana benzer bir eit ba.
apazlama / abreast (wind)
Bir teknenin bordasna dik olarak
(kemere istikametinde) esen rzgr
ve bu rzgr ile yaplan seyir.
apiko / apeak ready alert
1) Demirin vira ediliinde deniz di-
binde yatk vaziyetten kurtulup ge-
minin demir zerine geldii durum.
2) Hazr durumda dikkatli olarak
beklemek.
arma / rigging
Bir geminin direkleri, yelkenleri ve
serenleri ile bu direk ve serenler
zerindeki halat, zincirlerden olu-
an ve gemi armas olarak da bilinen
donanm.
291
DENZCLK
terimleri
aybocu
armuz (armoz) / seam, joint
nn arasndaki izgi.
arya / down from aloft, haul down,
get down
Serenlerin, yelkenin, sancan aa-
ya indirilmesi.
astarya sresi / lay days
Bir navlun mukavelesinde ykle-
me veya boaltma iin tahsis edilen
sre.
artma (prara) yelken / dip-
ping lug, lug sail
Rzgrn durumuna gre bir taraf-
tan dier tarafa serliri ile birlikte
kavana edilebilen yelken.
aoz / rabbet
Kaplama tahtalarnn ba ksmlar-
n oturtmak iin omurga ve bodos-
lamalara alan yuvalar.
avans navlun / advance freight
Navlunun bir ksmnn gemi sahiple-
rine pein denmesi durumu.
avara / shove off, breast off, put off,
push off, stave off
Gemi veya bir deniz aracnn yana-
k olduu yerden hareket edip ay-
rlmas, amas, uzaklamas ve bu
ilem iin verilen komut.
avarya / average
Denizde meydana gelen kazalar so-
nucu geminin ve ykn uram ol-
duu hasar, kayp ve bunlarla ilgili
olarak yaplan giderler.
ayberi / perigee
Ayn yrngesi zerinde dnyaya en
ok yaklat nokta.
aybocu / heave aback
Demir rgat geri altrmak sureti
ile zincirin boaltlmas, aa aln-
mas, indirilmesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ay baca
ay baca / wing and wing
ifte yan yelkenlerinin iskotalarn-
dan birini sancak dierini iskele ta-
raftan kullanarak pupadan alnan
rzgrla yaplan seyir (pupa seyri).
aynalk / backboard
Filikalarda ve yelkenli teknelerde
k bodoslama zerine konan ve d-
men ineciinin zerine kondugu
tahta levha.
aynalk tahtas / backboard, back-
rail
Bir teknede k taraftaki havuzda
oturanlarn yasland ve serd-
menle aralarnda ayrclk yapmak
iin konulmu olan tahta levha.
azimut rmorkr / azimuth stern
drive (ASD)
Azimut pervane sistemi ile yrt-
len rmorkrler.
B malzemeden yaplm, ii doldurul-
baba / bollard, bitt
Gemilerde, iskele veya rhtmlarda
palamar ya da halatlar volta etmek
iin aa veya dkme demirden ya-
plm silindir biimindeki cisim.
babadalya / gallow bitts, gallow
stanchions, upwright
Gverteye yklenen kereste yk-
nn denize gitmemesi iin pram-
petlere yerletirilen sabit, seyyar
aatan veya demirden yaplm
dikmeler.
babafingo / topgallant
Yelkenli bir teknede eer direk k-
smdan ibaret ise; en stteki nc
para.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
baca / funnel
Gemi makinelerinin egzoz borular-
nn atmosfere kn destekleyen
ve panellerden oluan bir yap.
badarna etmek / parcelling, keck-
ling
Bir halatn temas sonucu anma-
masn, hasara uramasn nlemek
iin branda veya benzeri koruyucu
bir malzeme ile sarlmas.
balama liman / port of registry
Gemiye ait seferlerin idare olunduu
liman.
bakla / chain link
Demir zincirini oluturan deirmi
ve yass halkalarn her biri.
balast / ballast
Gemilerin normal seyirleri srasnda
dengelerinin salanp glendiril-
mesi amacyla, ayrlm tanklarna
ald deniz suyu.
balon-usturmaa / round fender
Halattan, hasrdan veya sentetik
mu veya iirilmi bir usturmaa
eidi.
bandra / flag, colors
Gemilerin milliyetini gsteren mill
sancaklar.
bandoet / let go, let fly
Tutulmakta veya ekilmekte olan bir
halat birdenbire brakmak, koyver-
mek iin verilen kumanda.
bar draft / bar draught
Nehir az draft.
baratarya / barratry
Armatrn veya kiraclarn zarar-
na olabilecek, kaptan veya dier per-
sonel tarafndan kasten ilenmi her
trl fiil.
292

barbarika / rolling hitch, stopper
Volta edilmek zere olan bir halatn
kaymamas ve tutulmas iin bosalk
halatla veya zincirle mezo volta al-
np halatn gemi tarafndaki bede-
ninden dolatrlmak suretiyle ya-
plan bosa (halat bosa, zincir bosa).
bar / barges
Tama kapasitesi yaklak olarak
30-500 ton aras olan, alt dz, az su
eken, geni karinal, makineli veya
makinesiz deniz aralardr.
ba / stem, head, bow, fore part of
the vessel
Bir teknenin ba bodoslamas, ba
kasaras ve omuzluklarnn bulun-
duu n ve ileri ksm.
bastika / block
Bir makaray bir halatn istenilen
yerine hemen takabilmek iin di-
zayn edilmi makara.
baston / flaying jib boom, studding
sail boom
Ana civadrann zerinden ileriye
doru uzatlm olan cunda yel-
kenlerini amak iin ana ve gabya
serenlerinin cundalarnda bulunan
ubuklar.
ba bodoslama / stem, stempost,
fore stem
Bir tekne omurgasnn ba tara-
fa ykselmesi ve kalkmas sonucu
oluturulan dikey ya da eik ksm.
Borda levhalar ve borda kaplamala-
r ba tarafta bu ksma monte edilir.
ba bodoslama k bodoslama /
stem sternpost
Teknenin ba ve k tarafnda omur-
gann ykseldii ksmlar.
ba kaime / fore peak
Gemi ba bodoslamas ile dizayn su
293
DENZCLK
terimleri
batk karma
hattnn kesitikleri noktadan di-
zayn su hattna dik olarak geen d-
ey doru.
ba kasara / forecastle
Genellikle gemilerdeki rgat ve ba
balama aralarnn bulunduu,
denizlerin gemiye batan girmesini
nlemek iin gemilerin ba tarafn-
da ana gverte seviyesinden yksek
olarak ina edilmi ksm.
ba omuzluk / bow, shoulder
Borda kaplamalarnn ba bodos-
lamaya doru eilmeye balad
nokta ile bodoslama arasnda kalan
ksm.
ba parimas / bows painter, bow
fast
Bir filikann ba tarafn balamak
iin kullanlan, bir ucu filikann ba
stne, bir mapa veya analeye bal,
dier ucu ise kullanlmad durum-
larda ba stne roda edilen halat.
ba pervane / bow thruster
Geminin ba tarafnda bulunan, bor-
daya dik hareket salamak amacyla
kullanlan itici pervane.
ba st / forecastle deck
1) Ba kasara gvertesi
2) Kk teknelerin ba tarafnda,
oturulabilecek ve ayakta durulabile-
cek platform.
bal gemi / by the head, bowed
Ba ka nazaran daha fazla su e-
ken, ba daha fazla batk olan gemi.
batankara etmek / ashore stem on
Gemiyi veya bir deniz aracn ba
taraftan sahile, kumsala oturtmak
veya yanatrmak.
batk karma / removal
Denizde batk durumda olan cisim-
lerin karlmas.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
batmak
batmak / sinking
Geminin batmas.
belverme / hogging
Gemi ortasnn dalga zerine otura-
rak ba ve kn bota kalmas.
bermuda arma / mudian
Uzun bir direk zerine yelken amak
iin dnlm olan, yelken sereni
olmayp ancak bumba sereni olan
arma tipi.
bilgi / information
TBGTHnin katlmc tm gemilerin
istekleri ve gereksinimleri dorul-
tusunda sistem bileenlerinden ve
dier kaynaklardan elde ettii veri-
lerin analiz edilmi hali.
bindirme kaplama / clincher built,
clench built
Ahap teknelerin yapmnda, stteki
kaplamann alt kenarn alttaki kap-
lamann st kenarna bindirerek,
stne konulmak suretiyle yaplan
kaplama biimi.
bita / bitt, pawl bitt
1) Halatlarn selvielerini, ince halat
ve zincirleri volta etmek iin tekne-
de bulunan kk maden babalar.
2) Eski tip rgatlarda demir zinciri-
nin akmasn kontrol etmek iin de-
mir loas ile gverte loas arasnda
bulunan demir silindirler.
bocurum / jigger, spanker, driver
spanker
Yelkenli teknelerde k bodoslama-
nn / k aynaln zerinde bulunan
diree alan drt ke yelken.
borda / side of the vessel, board, out-
side face of the shell plattings above
water line
Teknenin yan taraf, duvarlar, d
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
tarafnn su kesiminden yukarda
kalan ksm.
borda fenerleri / side light
Gemilerin uluslararas denizde a-
tmay nleme tz kurallarna
gre sancak bordada yeil, iskele
bordada krmz olarak bulundurma
zorunluluu olan 112,5 al fenerler.
borda iskelesi / side ladder, accom-
modation ladder
Bordadan indirilmek suretiyle bir
gemiye girip kmay salayan, de-
niz seviyesine gre indirilip kaldr-
labilinen ve ieriye alabura edilebi-
len bir merdiven tipi.
bordada teslim / free alongside
Ykn bordada teslimini art koan
durum.
bordalama / to be at abeam
Bir deniz fenerinin, geminin veya
sahil yapsnn geminin tam kemere
ynnde bulunmas. Geminin pruva
hattna dikey bir hat zerinde bu-
lunmas.
bosa/bosa tutmak / stopper, stop-
page, holdfast
Gemilerde ve deniz aralarnda zel-
likle hareket halindeki halatlar, zin-
cirleri durdurmak, tutmak, emniyet
altna almak iin yaplan ilem.
bo (almak) / to take in the slack,
to tauten
Gevemi bir halat germek iin faz-
lasn ekmek, yisa ya da salya edil-
mi bir palangann fazla grlen pa-
ynn ekilip alnmas.
bo koymak / to slack away, to
release, to loose, paying
Halat karmak, laka (laka), kaloma .
braket levhas / gusset plate
Yan posta ve i dip kaplama gibi
gemi yapsnn iki elemann birle-
tiren levha.
294

branda / canvas
1) Gemi gvertesindeki yardmc
makineleri deniz suyunun zararl et-
kilerinden korumak iin kullanlan
rt.
2) Yelken yapmnda ve gemicilerin
hamak olarak kullandklar yatan
yapmnda kullanlan bir cins ku-
ma.
bumba / boom, derrick, gib
1) Ticaret gemilerinde yk alp ver-
me ilerinde kullanlan ve ucuna pa-
langa taklabilen dikmeler.
2) Yan yelkenlerin altobao yakala-
rn germek ve amak iin kullanlan
serenler.
bumbarta / bomb ketch
Ayna kl ve sbye donanm olan
kk yelkenli tekne.
burgata / inch
Bitkisel, sentetik ve elik tel halatla-
rn pus olarak evresini ifade eden
birim. Halatlar iin evre birimi. Bir
burgata 2,54 cmyi ifade eder.
bkm / laid
Bir halatn kollarnn saa veya sola
doru bklmesi.
byk gemi / large vessel
Tam boyu 200 metre ve daha byk
olan gemiler.
C larn malarna yaplan, halatlar
camadan / reef point
Drt ke (seren) yelkenlerin st ya-
kalarndan bomak suretiyle yzey
alanlarnn kltlmesi.
295
DENZCLK
terimleri
cvadra
camadan ba / reef knot, right
knot
Adi camadan halatlar ile donatlm
olan randa ve filika yelkenleri gibi
yelkenleri kltmede kullanlan bir
ba eidi.
can filikas / life boat
Tehlikedeki bir gemiden yolcular ve
gemiadamlarn kurtarmak iin ge-
mide bulundurulmas zorunlu olan
ve bu ama iin zel olarak yaplm,
donatlm can kurtarma arac.
can halat / life line
Emniyet ve kurtarma amacyla kul-
lanlmak iin donatlan halat.
can kurtarma aralar / life
saving appliances (apparatuses)
Gemide bulundurulan ve teknik
zellikleri uluslararas kurallarla
belirlenmi olan can kurtarma ara
ve gerelerinin tamam.
can simidi / life buoy, life ring
Gemilerde ve deniz aralarnda de-
nize den kiileri kurtarmak iin
ok hafif ve yzer malzemeden ya-
plm, yuvarlak simit biiminde ve
bir salvoya gemiye bal olarak bu-
lundurulan can kurtarma arac.
cayro pusula / gyro compass
Yn bulmada kullanlan ve arzn
magnetik yapsndan etkilenmeyen
ve hatas bilindii lde hassas yn
gsteren elektirikli bir pusula.
ceviz / knot
Deiik yntem ve tekniklerle halat-
tutabilmek iin, uzak bir mesafeye
atabilmek iin (el incesi gibi) veya
ss olarak yaplan dmler.
cvadra / bowsprit
Yelkenli teknelerde teknenin ba
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
cumba
bodoslamasnn hemen zerinden
darya doru eik olarak uzatlan
ve pruva direi ile ubuklarnn ba-
land, zerine flok yelkenlerinin
ald sabit seren, bumba, ubuk.
cumba / strap, cover point
Bir ksm rten para, knt para.
cunda / peak, arm end of a yard
Seren, bumba, gnder direk gibi u-
buklarn serbest olan ucu. Yatay se-
renlerin her iki ucu.
alm / rake, ribband line
1) Gemilerde ba bodoslamann
omurga ile ve gemi st yaplarnn
yatay dzlem ile yapt a.
2) Geminin su kesiminin altnda ka-
lan ksmnda ba tarafa doru olan
darlama.
alpara valf / flap valve, flep valve
Bir yz ksele ile kapl olabilen,
geri dndrmez zellii olan, tek
ynl akma msaade eden bir valf.
Pompalarn emme borularnn alt
ucu. Pis su ecekterlerinin denize -
k taraflar gibi yerlerde kullanlan
para.
amak / dipper, water dipper
Filika ve sandallarn sintinelerinde,
far tahtalarnn altlarnda biriken
sular darya atmak iin kullanlan
metal, plastik veya aatan yaplm
maraba.
apariz / 1)athwarthawse 2) elbow
1) Yaplmakta olan bir iin ya da ma-
nevrann engellenmesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
2) Demir zincirlerinin birbirine ka-
rmas, dolamas.
armk, armh / shroud
Ana direklerini ve gabya ubuklarn
kapelesinden gverteye veya kpe-
teye tutturmak iin her iki yan taraf-
larndan gerilmi kaln halatlar.
arpma / collision
Geminin arpmas.
arter parti / charter party
Kiralama mukavelesi.
atma / collision
Denizde iki geminin birbirlerine
arpmas.
atma perdesi / bulkhead
Bir gemi veya uan blmelere ay-
rlmasn salayan ve onu yangn, s-
znt ve atmaya kar koruyan ve
gvenli klan perde.
atlak / crack
Ani ve keskin bir darbe ile krlmak
veya bir ekilde yarlmaya neden ol-
mak. Ksmi krlma, atlama.
ekek yeri / slipway
Tam boyu altm metreye kadar her
trl gemi/su aralarna bakm-
onarm ve klatma ile yirmi drt
metreye kadar ina ve tadilat hizme-
ti veren tesisi.
eki demiri / ground tackle
Karaya oturan geminin ana at-
lan demir veya demirler vastasyla
sert havalarda ak denize karma
dzenei.
eki gc / bp (bollard pull)
Bir geminin eki halatna bindirdii
maksimum g.
eki halat loas / tow pin
ekilerde halatn gezinmesini nle-
mek iin kullanlan loa.
296

eki vinci / towing winch
Rmorkrlerin orta ksmna yerle-
tirilen, hem sakin hem de ar deniz-
lerde ekme operasyonunu baar-
mak iin kullanlan ekme makinesi.
ene / fore foot
Omurga ile ba bodoslamann birle-
tii ksm.
ma / ropes end
Halat, elincesi veya yomalarn u
ksm.
mac / quayside hand
skeleye ya da rhtma yanaan, ava-
ra eden gemilerin halatlarn alp
volta ya da mola eden gemici.
marva / away aloft, man ship,
man yards
1) Gemicilerin, eratn armaya k-
mas iin verilen komut.
2) Personelin tekne boyunca yan
yana selamlama iin dizilmesi.
plak gemi mukavelesi / bare-
boat charter
Geminin iletilmesi ve kullanlmas
ile balantl btn bedel ve masraf-
larn kiracya ait olduu kiralama
mukavelesi.
pa, ipo / anchor stock
zellikle admiralti demirinde bede-
nin st ksmndan anelesinin altnda
geen kollara dik olarak balanm
hareketli veya sabit aa veya metal
kollar.
rl / can hooks, barrel hooks
F, varil gibi ykleri yklemede
veya tahliye etmede kullanlan iki
taraf da kancal olarak yaplm sa-
pan.
rnk / sailing vessel about 100
gross tonnage
Yaklak 100 gross ton olarak ina
edilmi yelkenli tekne.
297
DENZCLK
terimleri
dablbatm
ifita / poppets
Geminin inas veya havuzlanmas
esnasnda gemi kzakta iken gemi
dengesini salamak amacyla genel-
likle geminin ba ve k taraflarna
konulan payandalar.
ift dip / double bottom
Teknenin i ve d kaplamalar ara-
snda kalan, genellikle gemi boken
deniz suyu ile doldurulan boluk.
rdek halat / peak halyard
Giz cundasn kaldrmak iin kulla-
nlan halatlardan meydana getirilen
donanm.
rdek yakas / peak, head
Randa ve pruva yelkenlerinde seren
yakalarnn k tarafa bakan kele-
ri, istiralya ( ke) yelkenlerinin
en stteki keleri (pik yakas).
ubuk / spar, uppermast
Ana direklerin zerine konulan ek-
leme direkler.
rk su / dead water
Seyir halindeki geminin dmenine
yakn oluan ve pervane st kanad-
nn iinde alt su.
D
dablbatm / double bottom
Gemilerin karinas yrtldnda tek-
nenin su almamas iin postalarn i
tarafna ikinci bir kaplama konur ki,
bu iki kaplama arasna doublebot-
tom denir. Bu blm safra ve yakt
deposu olarak da kullanlr.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dalgakran
dalgakran / breakwater, pier,
wave breaker
Barnma alanlarn, limanlar, ky
yaplarn dalgalarn ve deniz akn-
tlarnn etkisinden korumak iin
dalgalarn ve akntlarn etkili olabi-
lecei alanlarn deniz tarafna yap-
lan duvarlar.
dalg / diver
zel koruma salayan elbisesi ve de-
niz dibinde hava almasn salayc
ekipmanlar sayesinde deniz dibin-
de aratrma ve i yapabilen kii.
dalyan / fishery, fishing station,
stake net, shallow
1) Kyya yakn olan ve s blgeler-
de balklarn getii alanlarda balk
tutmak iin denize aklan kazkla-
rn a ile donatlmas sonucu olutu-
rulan yaplar.
2) Ky ile kendi arasnda kendi de-
rinliinden daha fazla derinlik bulu-
nan kyya yakn slklar.
datum / datum
Harita zerinde belirtilen deniz de-
rinlii.
davlumbaz / paddlebox, bridge,
wheel house
1) Yandan arkl ve ba pervaneli
gemilerde pervane koruyucunun st
ksm.
2) Kpr st.
dedveyt / deadweight, deadweight
capacity
Geminin ykleme, kaldrma tama
kapasitesi ya da tuzlu suda yaz yk-
leme hattna kadar geminin 2240
librelik ton (1016,05 kg) cinsinden
kaldrabilecei arlklarn tm.
delta / delta
Denizle nehrin birletii alanlarda
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
oluan gen biimindeki karasal
birikinti.
demir almak / to weigh the anchor,
heave up anchor
Demirlemi geminin denizdeki de-
mirinin gemiye alnmas.
demir bastika / gin
Kafesli metal makara.
demir brakmak / cast off the
anchor
D etkenler sebebiyle demiri alacak
zamann olmamas veya demirin
deniz dibinde taklmas nedeniyle
alnamamas durumlarnda geminin
uygun bir kilidinden fora edilmesi ya
da kesilmesi suretiyle demir ve zin-
cirin denize braklmas.
demir kaloma / slack away the
anchor
Demir zincirinin bo braklmas
iin verilen komut.
demir kampanas / anchor bell
Geminin demirleme ilerinde, siste
ve kpr st ile haberleme du-
rumlarnda kullanlan ve geminin
ba tarafnda bulunan pirin an.
demir kresi / anchor ball
Denizde atmay nleme Tz
kurallar gerei gemilerin demirli
olduklar durumlarda gn dou-
mundan gn batmna kadar ba
taraflarnda gstermek zorunda ol-
duklar siyah kre.
demir loas / hawsepipe
Geminin ba bodoslamasnda gz
demirlerinin iine alnd boru.
demir salpa / anchor atrip, anchor
aweigh, anchor off ground
Demirin vira edilmesi durumunda
deniz dibinden kurtulup dorulmas
298

ve demirin arlnn zincirine bin-
mesi durumu.
demir yeri / anchorage
Gemilerin demirleyerek gvenli bir
ekilde durabilmelerine elverili
olan ve haritalar zerinde pa ekli
ile iaretlenmi deniz alanlar.
demir zinciri / chain cable, anchor
chain
Gemilerin demirleme ilemlerinde
kullandklar ve belli kurallara gre
kalnlk ve uzunluklar belirlenmi
olan zincirler.
demir zinciri ellelenebilen
donanml gemi / AHTSV (anchor
handling tug supply vessel)
Ak denizlerde eki, demir zinciri
ellelenebilen, yakt ikmali yapabi-
len ak gverteli rmorkr.
demirde yatmak / to be anchored,
riding at anchor
Geminin demir yerinde demirli du-
rumda bulunmas.
demire bindirmek / to ride, ri-
ding, come to
D etkiler sebebiyle veya gemi ma-
kinesi ile yaplan demir manevrala-
r srasnda gemi arlnn demir edilerek, kendi arl ile demirin
zerinde oluturduu etki nedeniyle
demire yk binmesi.
demiri fundo etmek / to drop the
anchor
Bosalar fora edilmi demirin ve zin-
cirinin kendi arl ile denize bra-
klmas.
demiri vira etmek / to heave up
the anchor
Demir zincirlerinin rgat ile deniz-
den alnarak demirin yerine aln-
mas.
299
DENZCLK
terimleri
deniz demiri
demirin gagas / bill, peak
Demir kolunun en u noktas.
demirin kolu / arm of anchor
Demirin memesi ile trna arasn-
daki blm.
demirin memesi / anchor crown
Demirin bedeni ile kollarnn birle-
tii yer.
demirin taramas / anchor dragg-
ing
Demirin deniz dibinde iyi yerleme-
mesi nedeniyle geminin zincir zeri-
ne binen arl sebebiyle demirin
deniz dibindeki yerinin deimesi.
demirin trna / anchor fluke,
anchor palm
Demir kollarnn ucundaki yass k-
sm.
demirleme donanm / ground
tackle
Geminin rgat, zincir, babalar gibi
demirleme donanm.
demirlemek / to let go the anchor,
to drop the anchor
Geminin demir mevkiinde emniyetli
kalmasn salamak iin, demirin ve
bal olduu zincirin bosalar fora
denize braklmas ilemi.
demuraj / demurrage
Bkz. Srastarya.
deneme yk / PL (proof load)
Kullanm iin kabul edilmeden nce
rnee uygulanan, nceden saptan-
m ve servis yknden daha byk
yk.
deniz demiri / sea anchor
Denizde ve rzgrda hareketsiz
kalan teknelerin dalgalar borda
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
deniz kirlilii
vermemesi iin batan veya ktan
denize attklar koni eklindeki
branda torba.
deniz kirlilii / sea pollution
Gemiden kaynaklanan petrol, petrol
trevleri ve dier zararl maddelerin
denizde meydana getirdii kirlilik.
deniz dnc / 1) respondentia
2) gross adventure
1) Deniz seferinin tamamlanabilme-
si iin gemide bulunan yk teminat
gsterilerek alnan bor.
2) Seferin tamamlanmas iin gemi
ya da navlun ya da her ikisi birden
teminat gsterilerek alnan bor.
deniz raporu / sea protest
Kaptan tarafndan denizde meyda-
na gelen olaylar, kazalar bildiren
ve yasalara, rf ve detlere gre
mahkemeye, liman bakanlna ya
da notere verilmek suretiyle olayn
saptanmasn isteyen rapor.
deniz sigortas / marine insurance
Denizde, gemide ya da seferde mey-
dana gelebilecek risklere veya ka-
yplara kar yaplan sigorta.
deniz tehlikesi / sea peril
Denizde, denizcilik faaliyetleri sra-
snda karlalan riziko.
denizalt / submarine
1) Denizalt sava gemisi,
2) Denizin alt.
denize elverili / seaworthy
Bir geminin denizin tehlikelerine
kar denizde yk ve yolcu taya-
bilecek yeterlilie sahip olarak do-
natlmas ve denize alabileceini
belgelemesi.
denize elverililik belgesi / se-
aworthiness certificate
Yaplan denetim sonucunda, tm
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ticaret gemileri ve deniz tesisleri-
nin tahsis edildikleri ilere ve ya-
pacaklar yolculuklara gre tekne,
makine, kazan, genel donanm, can
kurtarma, yangndan korunma ve
yangn sndrme, seyir tehizat ve
haberleme sistemi.
deplasman / displacement
Yzen bir geminin/teknenin tard-
suyun hacminin ton olarak ya da
kbik kadem olarak ifade edilmesi.
derin su ekimli gemi / deep
draft vessel
En byk su ekimi 15 metre ve
daha byk olan gemiler.
destemora / cap, mast cap, collar
Bir direin zerine srlen ubuk
veya bastonu yerinde tutmak iin
direk, civadra zvanasna geirilen
ember.
dng / dingy
Yaklak olarak 12 kadem boyunda,
ifte krekli, bir veya iki yelkenli
tekne.
direk iskaas / step, mast socket
Direklerin alt bitimlerinin, topukla-
rnn oturduu yuvalar.
dirisa / 1)shit, shifting 2) veer
1) Yn deitirmek, bir tarafdan di-
er tarafa dnmek.
2) Rzgrn yn deitirmesi.
dispaor / adjuster
Bir avaryada gemi ya da yk sahip-
lerine ne kadar deme dtn
olay incelemek suretiyle, belgeleri
toplayarak hesaplayan ve paylat-
ran kii, dispei.
dispe / dispatch
Navlun mukavelelerine gre ykle-
me ya da boaltmada starya sresi-
300

nin tmnn kullanlmamas sonu-
cu ykleyenin, kiracnn kazand
zaman, srastaryann kart.
dispe paras / dispatch money
Navlun mukavelelerine gre tahsis
edilen sre ierisinde yklenmesin-
de veya boaltlmasnda kazanlan
gnlere kar kiraclara denen m-
kafat.
dobln / loop, slack, bight
Bir halatn iki mas arasndaki sar-
kk ksm.
dobln almak / double up
Bir halatn iki masnn gemide kal-
mak zere bordadaki veya sahildeki
bir babaya iki, kez sarlmas, hala-
tn iftelenmesi.
dorudan itme/ekme / direct
pulling/steering
Rmorkrn eki yapt srada ha-
lata dorudan g uygulamas.
dok / dock
Gemilerin inas, tamiri veya sk-
m iin yaplan rhtmlarla evrili
havuz.
dokuz oturak oturmak / stran-
ding hard and fast, heavily aground
Gemi boyu istikametinde ba tara-
f fazla kalkm bir ekilde, denizle
irtibat kesilmi derecede karaya
oturmak.
dolayl itme/ekme / indirect
pulling/steering
Rmorkrn eki yapt srada ha-
lata en az 90 derece ayla g uygu-
lamas.
donatan / shipowner
Sahibi olduu gemiyi deniz ticare-
tinde kendi nam ve hesabna ileten
kii.
301
DENZCLK
terimleri
dmen bodoslamas
donatma itiraki / collective shi-
pownership
Birden fazla kiinin aralarnda yap-
m olduklar anlama ile ticaret ge-
misine sahip olmalar ve bu ticaret
gemisini kendi nam ve hesaplarna
altrmalar.
dknt / 1)ledge, ridge 2) odd-
ments
1) Deniz yzeyine yakn kk kaya-
lklardan meydana gelen kmeler. 2)
Tahliye sonunda gemi ambarlarnda
kalan sprnt, kalnt yk.
dek / floor
Geminin en alt ksmnda, teknenin
alabandalarndaki postalar birbiri-
ne balayan ve omurgaya dikey sac
levhalar. Ahap teknelerde omurga
zerinde bulunan iskarmozun ilk
paralar. Alt dz olan tekne.
draft / draught
Geminin su ekimi.
draft srvey / draught survey
Yk veya yolcu tayan ticaret gemi-
lerinin her iki bordas zerine ve g-
verte izgisi altna, tatl ve tuzlu su
blgeleri ile mevsimlere ve kereste
ykne gre konulan ykleme mar-
kalarna uygun olarak ykleme ya-
plp yaplmadna ilikin denetim.
dmen / rudder
Gemiyi istenilen yne evirmek iin
sac veya tahtadan yaplm olup k
bodoslamas zerindeki ineciklere
takl olan levhalar.
dmen bal / rudder head
Yeke evini kuatmak/kuvvetlendir-
mek iin dmen aftnn etrafna ge-
irilen maden balk.
dmen bodoslamas / rudder
post, back post, stern post
Dmenin asld bodoslama. Omur-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dmen boaz
gann k taraftaki sonundan dikine
kan demir veya aa para.
dmen boaz / rudder neck
Dmen yelpazesinden yukarda ka-
lan ilk ksm.
dmen dolab / steering wheel, the
wheel
Dmen yekesine bal mekanizma-
sn evirebilmek iin yaplm olan
aygt.
dmen donanm / steering gear
Dmen yekesi ile dmen dolab ara-
snda kalan tel halat mekanizma,
uskurlu aft ve kolar ile bunlarn
getikleri makaral sistemin tm-
ne verilen ad.
dmen tas / rudder head
Yekenin dmene baland en st
ksm.
dmen yelpazesi / bow of the
rudder, rudder blade
Dmenin boazndan aada kalan
ksm. Dmenin esas ana paras.
dmen zaviyesi / rudder angle
Dmen yelpaze sathnn omurga ile
yapm oldugu a.
dmenci pusulas / steering com-
pass
Dmen dolabnn hemen nne ko-
nulmu olan ve serdmenin dmen
komutlarnda bakt mknatsl pu-
sula.
dz gverte ambar azlar /
flush deck hatches
Etrafn evreleyen gverte ile ayn
seviyede bulunan aa ambarlarn
ve gladoralarn zerindeki ambar
azlar.
dz gverteli gemi / flush deck
ship
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
st gvertesi tm gemi boyunca de-
vam eden, kasaralar veya st yap-
lar olmayan gemi.
E
elenmek / heaving to, heave to,
lying to
Rzgr veya denizleri batan almak
suretiyle yelken ya da makine ma-
rifetiyle gemiyi ayn yerde durdur-
maya almak veya ok ar yol ile
gidecei yere varmasn salamak.
eilme momenti / bending stress
Bir geminin karaya oturduktan son-
ra veya ambarlarnda uygun dalm
olmayan ykler nedeni ile geminin
bklmesi.
el donanm / hand gear
Mekanik olan rgat gibi aygtlarn el
ile alabilmesi iin yaplm olan
donanm.
el dmeni / hand steering gear
Kol gc ile bir taraftan dier tarafa
baslan dmen.
el incesi / heaving line, hand line,
hauling line
Bir tekneden dierine veya sahile
atlan, ucunda kurun bir arln
ceviz ile kapl olduu ve sonuta bir
halatn balanarak gnderildii, pa-
rekete savlosu gibi incecik bir halat.
el iskandili / hand lead
Elektrikli iskandil olmayan tekne-
lerde, derinlik lmek iin masna
5 kglk bir kurun aslm ve ze-
rine kula taksimat yaplm olan
savlo.
302

elleleme / handling
Ykn yklenmesi, istif edilmesi,
boaltlmas ilemleri.
emniyetli liman / safe port
Kira szlemesinde bir geminin yk-
leme veya boaltma sresince emni-
yetli olarak barnabilecei liman.
engel olma / prevention
Kt sonular douracak olayla-
rn meydana gelmemesi iin nlem
alma.
enkaz kaldrma / wreck removal
Su altnda batk durumda olan enka-
zn, batn kaldrlmas.
enspektr / superintendent
Geminin sefere hazr olmasn ve da-
ima hazr bulundurulmasn sala-
makla grevli armatr alan. naamad veya yeterli miktarda
EPIRB gnderimi / EPIRB emission
EPIRB cihazndan yaplan gnderim.
evaporatr / evaporator
Deniz suyundan tatl su elde etmeye
yarayan aygt.
F larn tayan gemi.
faa / 1)aback 2)boot top
1) Seren yelkenlerinin bir taraftan
kapatl, yelkeni ters kuntradan
doldurmak
2) Geminin bo su hatt ile ykl su
hatt arasnda kalan borda yzeyi.
faa etmek / to be taken aback
Seren yelkenlerin bir taraftan pras-
ya oldugu halde kapatlmas.
fauna etmek / serving
Badarnann tel veya mrnel ile sk
skya balanmas.
303
DENZCLK
terimleri
frtna
falaka / span
ki matafora cundalar arasnda bu-
lunup can halatlarnn baland tel
halat.
fanya / wide meshed part of fishnet
Balk avlama ann geni girii,
gz.
far tahtalar / floor boards
Aa bir teknenin sintine zerindeki
aralkl tahtalar.
feeder / feeder
Konteynerlerde 500 TEUdan az
kapasiteye sahip gemi tipi.
feeder konteyner gemileri /
feeder container ship
Byk konteyner gemilerinin ya-
ykn bulunmad limanlar ara-
snda konteyner transferini yapan
gemiler.
feedermax / feedermax
Konteynerlerde 500-999 TEU aras
kapasiteye sahip gemi tipi.
feribot / ferryboat
Araba vapuru; arabalar, tren vagon-
fersah / league
deniz mili, bir enlem derecesinin
1/20si, 5,56 km.
frdnd / swivel
Zincirin gamba almamas iin arala-
ra konan bir eksene bal olarak d-
nen iki yarm bakladan oluan kilit.
frka / light breeze
ok hafif rzgr, rzgr hznn saat-
te 4-6 deniz mili aras esmesi.
frtna / gale
Rzgrn alldk seviyeden daha
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
filika
hzl esmesi halinde meydana gelen
doa olay.
filika / boat, ships boat
Gemilerde bulunan kk, gverte-
si olmayan ve krekle veya motorla
yrtlen, geminin gndelik ilerin-
de ve can kurtarma ilerinde kulla-
nlan aralar.
filo / fleet
1) Toplu olarak ayn hizmet iin g-
revlendirilen ve bir kumanda altn-
da olan ava gemileri gurubu.
2) Ayn sahiplik altnda bulunan ti-
caret gemileri grubu.
filo etmek / round in
Rzgr yakaya almak suretiyle yel-
kenleri boaltmak.
filotilla / filotilla
Drtten fazla sayda muhrip ya da
daha kk sava gemileri veya de-
nizaltlardan kurulu sava gemileri
topluluu.
firengi / scupper
Denizlerden ieri giren ya da gemi-
nin temizlii iin gverteye baslan
sularn dar atlmas iin gverte-
nin borda sac ile birletii yerlerden
denize doru alan delikler.
fiyord / fjord, fiord
zellikle Norve ve Kuzey deniz l-
kelerinde denizlerin kara ilerine
doru girmesinden dolay oluan
dar ve uzun kvrml krfezler.
flador / float
armhlarn gerilmesi iin kullan-
lan sistem.
flama / signal flag
Gemilerde iaret iin kullanlan drt
ke ya da ukurluklar enli, mala-
r sivri olan sancaklar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
flasa / rope yarn
Halat meydana getiren ince teller,
iplikler.
flasalanma / fag end
Halat kollarnn, liflerinin almas,
dalmas.
flok / jib, jibsail
Ba tarafna, cvadraya ekilen
ke yelken.
fora etmek / let go, let fall
Bir yere balanm olan halatn ora-
dan kartlmas.
forsa / galley slave
Bir yere bal bulundurularak krek
eken esirler.
fribord / freeboard
Ykl gemi bordasnn ortasnda su
yzeyinden ana gvertenin st iz-
gisine kadar olan ykseklik.
fribord gverte / freeboard deck
Geminin doal kuvvetlere kar b-
tn aklklar daim elemanlarla
kapatlm en st devaml gverte.
fribord markas / freeboard
marks, plimsoll mark, loadlines
Gemilerin bordalarnda bulunan ve
geminin ykleme snrlarn gste-
ren iaretler.
fundo (funda) / let go, let go the
anchor
Demirlemek iin verilen komut.
futa / skiff
Kapal sakin sularda kullanlan k-
k tekne.
frigorifik gemi / reefer vessel
Tanacak olan ykn (et, balk, seb-
ze, meyve vb.) nakliyeleri esnasnda
korunmalarn salayacak soutma
304

depolu olarak ina edilmi ya da d-
ntrlm ve bu amala kullan- m (GSVP) / shipping industry data-
lan ticaret gemileri.
G
gabya / top, topmast
Ana direk ile babafingo ubuu ara-
sndaki ubuk veya yelken.
gabyar / topman
Eskiden yelkenli teknelerde yelken-
lerin, serenlerin bakm ve tutumun-
dan sorumlu olan usta gemici.
gaga / anchors bill, peak
Demirin iki ucundaki trnaklarn en
u ksm.
gamba / kink, squirom, nip
1) Halatlarn bkmlerine ters ola-
rak bklmesi yada bkmlerinin
bozulmas
2) Zincir baklalarnn birbiri stne
ylarak dolamas.
garga / to turn upside down
Ba aa etmek, evirmek.
geleneksel rmorkr / conven-
tional tug
Yrtc sistemleri normal pervane
ve yeke dmen olan rmorkrler.
gemi / vessel
Denizde krekten baka bir arala
yola kabilen her trl ara.
gemi alacakls hakk / ships
creditor right
Trk Ticaret Kanunu m. 1235te sa-
ylan alacaklarn sahiplerine takip,
nalm gibi imtiyazlar veren, gemi
zerinde tannm kanuni rehin
hakk.
305
DENZCLK
terimleri
gezinti (tenezzh) gemisi
gemi sanayi veritaban progra-
base programme
Tesis ve tm gemi ve su aralarna
ait ina, bakm-onarm, tadilat gibi
mevcut ve gncel bilgilerin girildii
istatistik veri program.
gemiadam / seaman
Geminin kaptan, zabitleri, yardm-
c zabitleri, stajyerleri, tayfalar ve
yardmc hizmet personeli.
gemiden adam dmesi / man
over board
genel telsiz operatr/ general
radio operator (GOC)
Uluslararas Telsiz Tz (ITU/
RR) gereklerine gre yetkili makam
tarafndan verilmi GMDSS Genel
Telsiz Operatr (GOC) yeterlik bel-
gesi olanlar.
genileme / flare
Geminin pruvas ile birletiren ve
geminin kuruluunu ykselten di-
key plandan su hatt zerinde tekne-
nin da doru kvrlmas.
gerdel / pail, wooden bucket
Gemi ve teknelerde su tamak iin
kullanlan tahta kova.
gezi teknesi / recreational craft
Standarda gre lldnde boyu
2,5 metreden 24 metreye kadar
olan, tahrik sistemlerine baklmak-
szn spor ve elence amal, herhan-
gi bir tipteki tekne.
gezinti (tenezzh) gemisi / daily
cruise boat
Belirli bir noktadan hareket ederek
liman veya snrl liman seferi blge-
leri ierisinde nceden belirlenmi
bir rotada turist gezdiren ve ayn
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
grcala
gn ierisinde turunu tamamlayan,
denizde hareket etme kabiliyetine
sahip ve denize elverili, 12den faz-
la yolcu tayan ticari yolcu gemileri.
grcala / marline, hambroline
Katranl kendirden yaplm iki veya
drt kollu ip.
grva / cat
Gz demirlerini akova durumuna
almak veya yatana oturtmak iin
kullanlan ve teknenin bodoslama-
snda bulunan matafora.
giz / gaff, spanker gaff
Yan yelkenlerin st yakalarn ba-
lamak iin direkler zerine kaldr-
larak kullanlan yarm serenler.
gladora / tweendeck, betweendeck
Kuru yk gemilerinin ambarlarnda-
ki katlar, gverteler aras katlar.
gomna / cable
Bir deniz milinin onda biri; 185, 2
metre.
gnder / flag staff
Geminin banda, knda ya da ci-
vadra zerinda bulunan, zerine
bayrak ekilen kk ubuklar.
gtr kiralama / lumpsum char-
ter
Kiraclar emrine tahsis edilen bir
gemi iin sabit bir mebla zerinden
kiralanmas.
gz demiri / bower anchor
Bir gemide sancak, iskele baomuz-
luklarda bulunan, geminin ana de-
mirleri.
gradin halat / bolt rope, leech rope
Yelkenlerin kenarlarna, yakalarna
dikilen halat.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
gradin yakas / leech
Seren yelkenlerde yan, flok ve yan
yelkenlerde ise rzgr alt yakalar.
grandi direi / main mast
Birden fazla direkli gemilerdeki en
yksek direk.
gulet / brigantine
Brigten kk, iki direkli, hafif ar-
mal, pruvas kabasorta armal, pra-
laya benzer uskuna.
gurcata / cross tree, trestle trees,
spreaders
Bir direk zerinde anaklk kurmak
iin mauna kollar zerine omurga-
ya aykr olarak yerletirilen kollar.
Yelken teknelerinde direkten inen
istrelyalar amak iin kullanlan
kollar.
gnberi / perihelion
Yer yrngesinin gnee en yakn
olan noktas.
gvercinlik / after part of the poop
deck
Gemilerde k stnn en sonu.
gverte / deck
Gemilerde ve teknelerde batan ka
kadar denmi tahta veya madeni
platform deme.
gverte hatt / deck line
Gvertenin bordadaki izdm.
gverte kaplamas / deck plank-
ing
Gvertenin kaplanmas iin kullan-
lan tahta veya levha kaplamalar.
gverte lostromosu / boatswain
Ticaret gemilerinde gemicilerin
ba.
gverte zabiti / deck officer
Ticaret gemilerinde kaptandan son-
306

ra gelen 2. Kaptan (1. Zabit), 3. Kap-
tan (2. Zabit), 4. Kaptandan (3. Zabit)
oluan gemiadamlar.
H lan tekne ksmlar ve donanmlar-
halat / rope
Bitkisel sentetik veya elikten yapl-
m ve bkmlenerek eitli kollar-
da biribirlerine sarlm, bklmeye
ve ekmeye uygun urgan.
halat bosa / rope stopper
Volta edilecek olan halat tutmak
iin kullanlan, malar gvertedeki
mapalara bal, dier ularnda ce-
viz bulunan ksa halatlar.
hamla / stroke
Krek ekilirken krein bir periyot
iindeki mesafesi.
hamlac / first oarsman
Krekli teknelerde serdmene en
yakn kreki.
handy / handy
Konteynerlerde 1000-1999 TEU ara-
s kapasiteye sahip gemi tipi.
handymax / handymax
Dkme yk gemileri ve tankerlerde
35.00049.999 DWT aras kapasite-
ye sahip gemi tipi.
handysize / handysize
Dkme yk gemileri ve tankerlerde
20.00034.999 DWT aras kapasite-
ye sahip gemi tipi.
hasar / damage
Kazazede gemide meydana gelen
yara, yark, ezik vb. gibi hasarlar.
307
DENZCLK
terimleri
hisa (yisa) etmek
hava yastkl gemi / hovercraft
Hem karada hem de denizde hareket
etme kabiliyetine sahip zel dona-
nml yolcu gemileri.
havuz srveyi / docking survey
Geminin havuza alnmas suretiyle,
yetkililer tarafndan su altnda ka-
nn kontrollerinin yaplmas.
havyar kesmek / to idle around,
laziness
Gerektii ekilde ve usulne uygun
olarak almamak, tembellik et-
mek.
haybaci / back the capstan
Demir rgatn altrmak suretiyle
demir zincirini denize vermek.
hazrlk mektubu / notice of read-
iness
Geminin her bakmdan ykleme-
ye veya tahliyeye hazr olduunu
gsteren ve kaptan ya da acentesi
tarafndan tatan, ykleyici, kirac
ya da ykn alcsna verilen ihbar
mektubu.
hedefe / azimuth sight vane
Pusula zerine konularak kerteriz
asn almaya yarayan bir seyir aleti.
heyamola / pull awys, heave ho
Verimin arttrlmas ve gayret edil-
mesi iin sylenen szck.
hra / bitter end
Zincirin zincirlikte ya da volta edil-
dii yerdeki ucu.
hra mapas / cable clench, locker
clench
Zincirin zincirlikteki masnn
omurgaya baland kilit.
hisa (yisa) etmek / hoist away,
sway away, haul away
Bir eyi kar tarafa, yukarya kuv-
vet uygulayarak kaldrmak.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
hisa krek
hisa krek / toss your oars, hoist
the oars toss up
Filika kreklerinin tutamalarndan
aaya doru baslarak, palalarn
yukar kaldrlarak dik tutulmalar
iin verilen emir.
hisa pruva / in bow
Pruva krekilerinin kreklerini
hisa krek yapmalar iin verilen
emir.
hurda gemi / scrap ship
Ekonomik ve teknik olarak ilevi-
ni kaybederek, sklmek amacyla
Gemi Skm Blgesine gelen veya
getirilen gemi.
I inecik / bearing pintle
rgat / windlass
Demir almada, halatlar dolayp
gemiyi yanatrmada veya karaya
ekmede kullanlan, hidrolik, elek-
tirikli, istimli veya insan kuvvetiyle
altrlan yatay veya dikey meka-
nizma.
skaa / step of a mast, socket
Direk ve civadralarn alt balarnda-
ki topuklarn yerine oturmas iin
alm olan yuva.
skampavya / scampavia, launch,
pinnage
Harp gemilerinde personel tamak-
ta kullanlan motorlu byk filika.
skanca vardiya / relieve the
watch
Vardiya, nbet deitirmek.
skarmoz / rib
Krekli teknelerde krein balan-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
mas veya oturmas iin ay veya elik
eklindeki lumbar skarmoz denilen
aygtlar.
stnga / brail
Yelkenleri toplamak iin kullanlan
hareketli donanm.
stnga etmek / to brail
Yelkenleri toplamak.
i omurga / inner keel
Postalar bir ahap teknede omur-
gaya daha sk balamak iin batan
ka kadar uzanan ikinci bir omurga.
Dmenin k bodoslamaya bala-
nabilmesi iin, erkek ve dii olarak
konmu olan mentee.
inert gaz sistemi / inert gaz system
Kargo tanktan pompaland zaman
patlayc olmayan gaz vastas ile y-
kn yerini almasn salayan bir ya-
kt tankerinde patlayc karmlar
engellemek iin kullanlan sistem.
iskandil / sounding
Denizin derinliini lmek iin kul-
lanlan alet.
iskandil kurunu / lead sounding,
lead plumb
skandil salvolarnn baland ar
kurun/arlk.
iskandil salvosu / lead line, sound-
ing line
skandil kurunlarnn baland
iaretli salvo.
308

iskele / port left, larboard,jetty,
pier, ladder
Teknenin sol yars veya gemiye gi-
rip kmak iin kullanlan srme
veya inip kalkan merdiven.
iskele tavas / ladder platform
skelelerin alt ve stnde girip k-
mada ilk baslan platform.
iskota / sheet clew
Yelkenlerin iskota yakalarn kullan-
mak, yelkeni rzgr ile doldurmak
iin halat-palanga donanm.
ispavlo / twin, seaming twin, sail
twin, sail makers
Katrasz kendirden yaplm iki kol-
lu sicim.
istralya / stay, side stringers
Direk ve ubuklarn cundalarnda ba
ve ka doru inen sabit arma, veya
teknelerin postalarn batan ka ka-
dar birbirlerine balayan kuak.
izbiro / sling
eitli ykleri yukar ekmek iin
halattan yaplm sapan.
J Krek ya da yelkenle hareket edebi-
jetbot / jet boat
sularda su jeti motoru ile sey-
reden en fazla 24 kii (mrettebat
dahil) tayan ve boyu 8 metreden
kk olan, gvertesiz, ticari amal
spor ve elence teknesi.
jurnal / log book, sea log, journal
1) Gemi ile ilgili olan bilgilerin yazl-
d defter, seyir defteri.
309
DENZCLK
terimleri
kalafat
2) aftn yataklar iinde dnen ks-
m veya yataa rastlayan ksm.
K
kabasorta / gun tackle, double whip,
double purchase
Biri hareketli, dieri hareket etme-
yen iki tornodan oluan palanga.
kabasorta arma / full rigged, square
rigged.
Serenleri direklere dik ve kemere is-
tikametinde olan drt ke yelkenli
arma.
kabotaj / cabotage
Karasularnda sadece o ulusun bay-
ran tayan deniz aralarnn ta-
maclk yapma hakk, ulusal karasu-
lar denizcilii.
kaburga aras / intercostal
Dekler ve tekne kaburgalar ara-
sndaki boyuna kiri.
kaburga, skarmoz / frame
Borda kaplamasn salamlatran
tekne iskeletinin enine dikey par-
as.
kadrga / galley
len yelkenli tipi.
kadran / quadrant
Dmen makinesine balanan ve d-
men rodunu hareket ettiren dona-
nm.
kaide hatt / baseline
Gemi boyunca dip kaplamas ile si-
metri dzleminin kesitii hat.
kalafat / caulk, calk, fullering
Teknelerin kaplamalarnn ve g-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kalastra
verte deme tahtalarnn armuz
ve sokralarn stp sktrarak
zerlerinin ziftle doldurulmas.
kalastra / cradle, skid, boat cradle
Kuntra gvertelerin zerine alnan
filikalarn oturtulduklar aa veya
metal krs.
kaloma / pay out, pay slack, slack
away
Demir zerinde bulunan teknelerin
denizde bulunan zincir mesafesi.
kaloma etmek / paying out the
chain cable
Zincir gerektiinde daha fazla sal-
mak.
kamara / cabin, stateroom
Gemilerde gemiadamlarnn ve yol-
cularn istirahat ettii, yatt oda.
kamarot / steward, mess man
Gemilerde yolculara ve zabitana ye-
mek servislerini yapan, kamara ve
salonlarn temizliini vb. hizmetleri
yapmakla grevli gemiadam.
kana rakamlar / draught marks,
water marks
Gemilerin ektikleri su derinliini
gstermek iin ba ve k dikmeler
hizasna sancak ve iskele taraflara
desimetre veya feet cinsinden izil-
mi rakamlar (romen ve italik).
kanello tarihi / cancelling date
Donatanlarla kiraclar arasnda kar-
lkl olarak mutabk kalnan, gemi-
nin yklemek iin hazr bulunmaya
mecbur olduu en ge tarih.
kandilisa / halyard, halliard, gant-
line
Yelkenleri yukar kaldrmak iin
kullanlan halat.
kanuni rehin hakk / equitable
lien
Deniz dncndeki szlemeden
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kaynaklanan rehin dnda gemi ala-
cakllarnn gemi ve teferruat ze-
rinde kanunla sahip olduklar rehin
hakk.
kapele muamba / hood coat
Pusula, dmen dolab, kaporta, vin
gibi ksmlarn yamur ve gneten
korunmas iin yelken brandasndan
yaplm klflarn geirilmesi iin
verilen emir.
kaplama / plank, planking, boarding
Postalarn zerine boyuna kaplanan
sa veya tahtalar.
kaporta / skylight, companion way
Gemi veya tekne iindeki kaplara ve
gverteden aa ini ve k merdi-
venlerinin zerindeki kapal yerler.
karanfil / cap stay, jumper stay,
signal stay
Pruva ve grandi direi cundalar
arasndaki tel halat.
karavele / carevel
i kutrani, d armuz kaplama olan
bir kaplama ekli.
karaya ekmek/oturtmak /
beaching
Bir gemi herhangi bir ekilde deniz
tehlikesi geirip batma tehlikesi ol-
duu zaman bu tehlikeyi bertaraf
etmek iin kazazede gemiyi uygun
zemini olan karaya oturtmak.
karaya oturma / grounding,
aground
Gemi karinasnn deniz dibine de-
mesi, alalma neticesi geminin yz-
me kabiliyetini yitirmesi, geminin
karaya oturmas.
kargo kapasitesi / cargo capacity
Bir geminin yaz ykleme snrna
kadar tayabilecei yk miktar.
310

karina / bottom of the vessel
Bir teknenin su altnda kalan slak
ksm.
karula yakas / tack, corner of the
tack
Bir yan yelkenin diree yakn alt ya-
kas.
kasa / eye, spliced loop of a rope.
Halatlarn malarna almayacak ki tel halat birletirmek iin veya
ekilde yuvarlak ekilde yaplan ve
dikile emniyete alnan yuvarlak b-
yk halkalar.
kasara / superstructure, castle
Teknelerin ba, orta ve k ksmla- Gney. 180 derecelik yn.
rnda gverteden daha yksek olan
gverteler veya ksmlar.
kastanyola / brake, chain stopper,
ratchet, hand brake
Demir zinciri akarken durdurabil-
mek iin rgat etrafna konan demir
veya elik erit ember.
katamaran / catamaran
1) Hint Denizi ve in Denizinde
yerlilerin kayklarnn iki tarafnda
dengeyi salamak iin bulundurulan
yzer cisimler.
2) Birbirine bitiik iki tekneden
olumu ift karinal tekne.
kavana / shift, shifting, gybe
Herhangi bir eyi bir taraftan diger
tarafa geirmek veya armak ya da
bir yerden dier bir yere aktarmak.
kaynak / welding
Su alt veya su stnde yaplan kay-
nak.
kemere / beam, baulk
Gvertenin denebilmesi iin pos-
ta ularn birletiren, enine konan
ksmlar.
311
DENZCLK
terimleri
klavuz kaptan
kerte / by. point, rhumb
Bir dairenin 32de biri. (11 derece 15
dakika).
kerteriz / bearing
Herhangi bir maddenin bir tekneden
olan ynn mknats veya cayro
pusula ile tayin etmek veya lmek.
kerye / cross grip, lamp, rope grip
halatn masna geici kasa yapmak
iin kullanlan cvatal kelepe, sk-
trma.
kble / south
k / stern, poop
Teknenin geri taraf.
k bodoslama / sternpost, after
rake, stern frame
Omurgadan k taraf kaldrlan dik
ksm.
k gnder / aft flag staff
K tarafta sancak ekilmesi iin di-
kilmi olan gnder.
k kaime / aft peak
Gemilerde, dmen rot ekseninin di-
zayn su hattn kestii noktada, di-
zayn su hattna dik sanal doru.
klavuz kaptan / marine pilot
Klavuz kaptan yeterlik belgelerin-
den birisine sahip olarak; gemi kap-
tanna, yetkili klavuz kaptan belge-
si ile yetkilendirildii alan dahilinde
uluslararas denizcilik teamllerine
gre geminin seyir ve manevrasna
ynelik konularda danmanlk ya-
pan ve gemi kaptannn sorumlulu-
u esas olmak zere hizmetleri seyir
ve manevra ile snrl olarak gemiye
klavuzluk eden kii.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
klavuzluk hizmet blgesi
klavuzluk hizmet blgesi /
pilotage service area
Snrlar idarece belirlenen ve yet-
kilendirilmi bir klavuzluk tekila-
tnn hizmet verdii, klavuz kaptan
almann zorunlu veya istee bal
olduu, bir veya birden fazla liman
blgesinin snrlar iinde kalan li-
man, koy, boaz, krfez gibi deniz
alanlar ile Trk Boazlar ve Deniz-
leri.
klavuzluk istasyonu / pilotage
station
Klavuzluk hizmet blgesi ierisinde
hizmet vermek zere; klavuz kap-
tan alma verme mevkilerine uygun
mesafede konulandrlm, idare
tarafndan belirlenen nitelik ve sa-
yda ara, gere ve teknik donanm
haiz, istihdam edilen klavuz kap-
tanlarn barnma ve yaama gerek-
lerini de salayan hizmet birimleri.
klavuzluk tekilat / pilotage
organization
Klavuzluk hizmet blgesi iinde
idare tarafndan kendisine klavuz-
luk hizmeti yapma izni verilmi olan
ve yetkilendirildii blgede idarece
belirlenmi asgari sayda klavuz
kaptan istihdam eden ve hizmete
uygun klavuzluk istasyonuna sahip
olan kamu veya zel teebbs tzel
kiilii veyahut bu niteliklere sahip
olarak mterek taahhtnameyle
idareden izin alm birden ok tzel
kiiliin oluturduu ortak giriim.
krkambar gemisi / general cargo
ships
Kuru yk, konteyner ve dkme yk
tayabilecek ekilde ina edilmi ya
da dntrlm ve bu amala kul-
lanlan ticaret gemileridir.
ksa mesafe telsiz operatr
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
(KMT)/ short range radio operator
SOLAS Szlemesi kapsam dnda
olan deniz aralarnda GMDSS siste-
minde VHF/DSC dahil olmak zere
seyire yardmc cihazlar kullanan
kii.
kilit / shackle
12,5/15 kula zincir uzunluu veya
iki kilit zinciri birbirine balayan,
bir taraf deirmi, dier taraf harbi-
li bir cins zincir baklas.
kimyasal tanker / chemical tanker
Uluslararas Kimyasal Maddeler
Kodu blm 17de izelgesi verilen
parlayc zellikteki sv rnlerin
herhangi birisini dkme halinde ta-
mas iin ina edilmi veya uyar-
lanm ve bu amala kullanlan tica-
ret gemileri.
kinistin / seachest
Geminin gerek balast tanklar gerek
makine sistemleri iin ihtiya duyu-
lan deniz suyunun alc valfinin bu-
lunduu blme.
kinistin valf / sea suction valve,
inlet valve
Gerektiinde bir tekneye denizden
su almak iin su kesiminden aa-
ya konmu ve gerektiinde uzaktan
alp kapatlabilecek valf.
kiralama (gtr) / towcon
Rmorkrn yedekleme ilemi iin
gtr usulde i bitimine kadar ki-
ralanmas.
kiralama (gnlk) / towhire
Rmorkrn yedekleme ilemi iin
gnlk olarak kiralanmas.
kiri / scantling
Yara kapamada kullanlan, zellikle
enine kesiti 2x4 in olan kk kiri.
kiisel deniz tat (deniz moto-
sikleti) / jet-ski
312

Tahrik kayna olarak su jeti pompa-
sna sahip iten yanmal bir motorun
kullanld ve tekne gvdesinin s-
nrlad blge iinde deil de ze-
rinde oturan, ayakta duran veya
diz km vaziyetteki bir kii veya
kiiler tarafndan kullanlan, boyu 4
metreden kk tekne.
klas / class
na edilen gemileri nceden be-
lirlenmi ve yaymlanm kuralla-
ra gre plan, malzeme, donanm,
imalat, test ve teslim aamalarnda
gvenlik ve evre koruma amal
olarak denetleyen ve onay verdikle-
ri rnler tm dnyada kabul gren
uluslararas kurulular.
ko boynuzu / cleat, jam cleat
Ba ve k omuzluklar ile matafora-
larn zerinde bulunan ve halat volta
etmek iin kullanlan boynuz eklin-
de iki kulakl madenler.
koferdam / cofferdam
Gemilerde gerek grlmesi halinde
tanklar ya da blmeler arasnda b-
raklan boluk .
kolay bayrak lkeleri / flag of
convenience state(s)
Tescil kolayl, vergi muafiyetleri,
istihdamla ilgili snrlamalarn bu-
lunmay gibi avantajlar salayan
ve daha ziyade sahipleri baka lke-
lere ait gemilerin sicillerinin bulun-
duu lkeler.
koltuk / breast rope, breast fast,
breast mooring
Bir teknenin aborda olduu yere s-
klmas iin bas ve k omuzluklar-
dan verdii halat.
konimento / bill of loading
Nakliyeci namna kaptan veya yetki-
li baka bir kimse tarafndan imza-
lanm ykn gemiye teslim alnd-
n gsteren kymetli bir evrak.
313
DENZCLK
terimleri
kurtarc
kontra mizana direi / jigger
mast
Mizana direinin gerisindeki direk.
kontra omurga / flase keel
Ana omurgann anmamas iin al-
tna konan erit halindeki para.
kontrol d srklenme / dis-
abled and drift
Geminin kontrol d srklenmesi.
korsan saldrs / armed robbery
attack
koster / coastal trade liner
Yakn sahil yk gemisi.
krkapak / deadlight
Lumbuzlar ierden kapayan demir
kapak.
kreyn / crane
Yap ile birlikte ykseltilmi bir
platform zerine yerletirilmi vin.
Ykleme-boaltma arac.
kritik blgeler / critical areas
stanbul Boaznda KanlcaVani-
ky, anakkale Boaznda NaraKi-
litbahir Burnu arasndaki blgeler.
kuntra (kontra) / tack, coming up
tack
skota yakasna balanan iki ince-
den birisi iskota olarak kullanld-
nda dieri kuntra olur.
kurt az / fairlead, fairleader,
chock
inde halat gemesi iin gverte
zerinde ba ve k omuzluklarna
monte edilen demir yastklar.
kurtarc / salvor
Bir gemi veya onun yk vb.nin kur-
tarlmasnda yardm eden gemi veya
kii.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kurtarlan deer

kurtarlan deer / salved value yolcuyu almayan veya indirmeyen,

Verilen kurtarma/yardm hizmeti herhangi bir yk yklemeyen veya
neticesinde deniz tehlikesinden kur- tahliye etmeyen, uluslararas sefer
tarlan eyler. yapan gemi.
kurtarma / rescue
Tehlikede olan tekne ve personeli
kurtarmak.
kurtarma deeri / salvage value
Kurtarlan deerlerin tm.
kurtarma szlemesi / salvage
agreement
Kurtarma yardm kapsamnda im-
zalanan szleme. kutrani kaplama / diagonal build
kurtarma uzman / salvage mas- Ahap diagonal (apraz) kaplama.
ter kpete / hand rail, rough tree rail,
Kazazede geminin kurtarma ilem- gunnel, gunwale
lerinde uzmanlam olan ve bu kur-
1) Prampetin en st ksm, vardevela
tarmalardan sorumlu olan uzman
puntellerinin, prampetlerin en st-
personel.
lerine gemi boyu istikametinde yer-
kurtarma yoksa mkfat yok / letirilen aa veya profil trabzan.
no cure no pay 2) Filikalarda borda kaplamalarnn
Yaplan kurtarma operasyonu ba- en st srasna tekne boyu istikame-
ar ile neticelenmemise yaplan tince vurulan ve iskarmoz yuvalar-
masraflar ne olursa olsun kazazede nn bulunduu yatay tiriz.
gemiden mkfat veya bir cret ta-
lep edilememesi. krek lumbar / row lock, row
port, oar lock
kurtarma-yardm / salvage
Filikalarda iskarmoz yerine krek-
Denizde yangn, gemi kazas
v.b.nden bir gemi, personel ve yk- lerin oturtulduklar oyuk yerler.
nn kurtarlmas. ktk sal / jag
kuruz / tuck, run Gemiden havuza veya istif sahasna
Gemi teknesinin k tarafta ve su yedekleme iin geici olarak birleti-
kesiminden aada oluturduu rilmi yzen ktk sallarna verilen
darlama. isim.
kruvaziyer gemi / cruise ship
Bir veya daha fazla limanda tarifeli
geici turistik ziyaret yapmak ama-
cyla, bir grup programna katlan
yolcular tayan ve sefer boyunca
normal olarak, dier herhangi bir

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 314


L gemiye yklendikten sonra gverte
laka (laka) / haul off, slacken off,
slackening
Bo ya da boalm anlamnn yan
sra koyver, brak bover, boalt an-
lamnda kullanlr.
lagon / lagoon
Denizle birleimi olan ve etraf kara
ile evrili s su, gl. Ak denize
doru bir mercan kayal ile kapa-
tlan su rts.
lale halat / tiller preventer
Dmenlerin denizli havalarda dp
kaybolmamas iin dmen yelpaze-
sinden geip teknenin kna bala-
nan bir ince savlo.
langa lunga / pump brake windlass
Kk aa ky teknelerinde kulla-
nlan ilkel rgat. Karlkl iki kiinin
kollar sra ile hareket ettirmesi so-
nucu demir zincirinin sarld kt-
n dndrlmesi sonucu demirin
vira edilmesi salanr.
lantiye / gripping rope or chain
Kaldrlmakta veya indirilmekte
olan bir cismin dzgn olarak inip
kalkmasn salamak amacyla cis-
me vurulan halat ya da zincir traka,
zincir ya da halat zerine vurulan ve
esneklii salayan para halat.
larmo / stay
Floklarn ald istralya.
lash-seabee barc / seabee-lash
barges
Lash tipi gemiler, 400 tonluk duba-
lar gverte zerinde hareket eden
bir kreyn yardm ile yklenir ve bo-
altlrlar. Seabee tipi gemilerde ise,
daha byk dubalar (1000 ton) gemi
kndaki bir asansr yardm ile
315
DENZCLK
terimleri
limbo
zerinde kaydrlarak yklenir ve
boaltlrlar.
lava / pull, hoist away
ek, bo al. Bir yere yanaacak bir
teknenin krek ekmeden, elle ya-
nalacak yere tutulmak suretiyle
yanatrlmas iin verilen komut.
lava yomas / warp
ekme iinde kullanlan halat, yoma.
lavra / peak tye
Giz undasn kaldrmak iin ubuk
iine kandilisalarn donanmas iin
alan dilli bastikalar.
lavra delii / drain hole, plug hole
Bir teknenin iindeki suyu askya
alp boaltmak iin alm delik.
layter / lighter
Hafifletici, aktarmac deniz arac.
Genellikle makineli, az su eken, ge-
ni karinal, yaklak olarak 250 ton
yk tayabilen deniz arac.
lazimeci / ship chandler, marine
store dealer
Gemi gerelerini satan depo, dkkan.
le / wreck, wreckage, shipwreck
Enkaz. Gemi lei. Kurtarlmas eko-
nomik olmayan ve kaza yapt yer-
de braklan kazazede gemi.
le ba / running bowline hitch
Su zerinde yzen ve eriilmesi ola-
naksz olan bir cisme atlan ve ekil-
dike skan izbaro ba.
lif / yarn, fiber, twine
Nebati halatn yapld malzemenin
en ince paras.
limbo / transshipment
Bir eyin bir taraftan dier tarafa
aktarlmas.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
liftin uskuru
liftin uskuru / lifting screw, turn-
buckle
Dnger, gergi. ki ucuna balanan
halat ve zincirleri dndrldke
geren eleman. Donanmlar germek
ve ykleri balamak iin kullanlr.
liga / leage
deniz millik mesafe. Camadan vur
emri.
ligadora / spun yarn
ten dokuza kadar sayda tellerin
saa bklmesi ile yaplan tirnele
trdr. Piyan balamak ve fauna
yapmakta kullanlr. Likatura da de-
nir.
liman / port, harbour, sea port
Gemilerin gvenlikli olarak yk ve
yolcu alp verebilecekleri, ya da ka-
labilecekleri, barnabilecekleri do-
al ya da yapay deniz yeri.
liman k belgesi / port clea-
rence
Denize Elverililik Belgesine sahip
olup, liman idari snrlarn geerek
sefer yapacak her ticaret gemisinin
limandan ayrlnda liman bakan-
l tarafndan; gemiadamlar ile
donatm, yolcu says, ykn cinsi,
yakt, kumanyas, can kurtarma,
yangndan korunma, yangn sn-
drme ve seyir donanmlar ykle-
me durumu, zorunlu belgelerinin
geerlii bakmndan, belgelerinde
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
belirtilen durumlarna uygunlukla-
rnn tespiti neticesinde yolculua
msaade edildiini gsteren harca
tbi belge.
liman mukavelesi / port charter
Bir geminin yklenmesi iin geldii
limanda yanamak iin btn for-
malitelerinin bittii ve hazrlk mek-
tubunun kabul edildii esas alnarak
yaplan navlun mukavelesi.
livar / fish pond
Balk teknesinde balklarn taze
kalmas iin alt taraf denizle ilgili
tahta havuz.
loa / hawse, hawsepipe
Demir zincirinin akmas iin alm
deliklere geirilmi madeni oluk.
lok / lock
Gemilerin, deiik iki su yzeyinin
birinden dierine geirilmesi iin
yaplm ara havuz.
lokma / stud
Zincirin baklalarnn ortasna takvi-
ye iin konmu para.
lostra / painting
Boyama.
loyd / Lloyds Corporation
lk defa 1770te ngilterede kurulan
ve gemilerin, sigortaclarn ve deniz-
cilikle ilgili tm konularda kontrol,
idare, tescil ve snflandrma ilerini
yrten kurulu.
lumbar az / port in a ships side,
gangway, culting
Gemilere girip klan bordada a-
lan drt ke kapak.
lumbuz / light port
Gemideki pencerelere verilen isim.
316

M makine telgraf / engine room
maba / squeegee
Gvertedeki suyu syrarak kurut-
mak iin kullanlan, ucunda tahta
ve buna akl bir lastik bulunan, g-
verteyi temizlemek iin kullanlan
sapl ara.
maa / slip, senhouse slip
Gvertedeki kuvvetli mapalara ba-
l bosalk zincir ya da halatlarn -
masndaki zel biimde yaplm bir
tr kilit.
mauna / sheer hulk, masting ma-
chine
kisi kaldrmay, ncs de ileri daya konulan aalar veya branda
eimi salayan, direin atlmas paras.
ile oluturulan bir kaldrma arac.
magtus / underwater body of the
vessel
Geminin su kesiminin altnda kalan
ksm, karina.
mahmuz / ram, beak, spur
Eski sava gemilerinin bazlarnda,
bodoslamalarnn su kesimlerinden
aa ksmlarna eklenen ucu sivri
elik para.
maimahre / displacement
Deplasman, belirli bir durumda y-
zen bir geminin tard suyun hac-
mi, miktar.
makine dairesi / engine room,
engine department
Gemilerde ana makine ve yardmc
makinelerin bulunduu yer. Motorlu
gemilerde motor dairesi de denir.
makine lostromosu / donkeyman
Makine blmnde makinistlerden
sonra gelen ve makine tayfasnn
ba olan gemi adam.
317
DENZCLK
terimleri
mangasa
telegraph
Gemi ana makinesinin kprst-
nn isteine uygun olarak istenildii
ekilde altrlmasnn salanmas
iin kprst ile makine dairesi
arasna ekilmi olan, mekanik veya
elektrikli komut verme veya komutu
teyit etme arac.
makinist / machinist, machineman
Makinede alan ve mhendis ol-
mayan gemi adam. ark.
maliborda / cargo board, save all
Ticaret gemileri yk alrken, ykn
bordaya zarar vermemesi iin bor-
mancana / breaker, cag
Eskiden gemilerde iine ime suyu
konulan flar.
manevra / manoevre, maneuver,
manoeuvering
Gemiye makine, dmen ya da yel-
kenle eitli hareketler yaptrmak.
Gemiyi idare ederken gerek duyulan
hareketler.
manevra alan / sea room, room
Bir geminin oturmadan ya da baka
bir deniz arac ile atmadan seyre-
debilecei veya manevra edebilecei
yeterli deniz alan.
manevra ap / tactical diameter
Geminin dnnde eski rota hatt
ile 16 kerte (180 pusula derecesi)
dnd zaman ald konum ara-
sndaki dikey mesafe.
mangasa / heavy beam under the
deck of a wooden vessel
Aa teknelerde gverte altna ko-
nulan salam kemer.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
manka
manka / ventilation, duct, cowl,
shoot, trunk
Bir teknenin alt ksmlarna gver-
teden aaya doru havalandrma
iin konulan geni boru.
manifesto / manifest
Kaptann ad, ykleyenin ad, yk
hakknda bilgi, markalar, numara-
lar, miktar, nereden yklendii,
geminin tonaj, balama liman, kon-
imentolar gibi bilgilerin gsterildi-
i ve yk yklendiinde ilgililerce
kaptana verilen belge.
manika / windsail
Geminin kapal hacimlerinin ha-
valandrlmasn salayan, rzgr
ieri alacak ekilde yn deitirile-
bilen borular.
mansap / mouth of a river
Nehir az.
manti / tie, tye
Gabya serenini kaldrmak zere
gurcatann altndaki bastikadan do-
natlan halat ya da zincir.
mantikapan / tie block, tye block
Bir mas palanga taklmak zere
radansal kasa yaplm olan bir ha-
latn hareket edebilen bir tek dilli
makarayla donatlm durumu.
mantilya / lift, boom stay, topping
lift
Bumbalar, serenleri direklere as-
mak ve istenilen ada tutmak, in-
dirmek ve kaldrmak iin cundala-
rndan direklere alnan halatlar. Dik
vento da denir.
mapa / eyebolt, eye, hookbolt, pa-
deye
Gverteye ya da baka bir yere kay-
nak edilmi oynamaz sabit halka.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
margarita ba / sheepshank
Tekrar uzatlmas gereken bir hala-
tn geici olarak ksaltlmas veya
hasarl bir halatn hasarl ksma
binecek yk azaltmak iin yaplan
gemici ba.
marina / marina
Kk teknelerin ve yatlarn bar-
nabilmeleri iin zel bir mendirekle
evrilen veya bir liman iinde ayr-
lan deniz alan, yat liman.
marmara etmek / unballast
Safra boaltmak, herhangi bir yer-
de sintinede biriken sular darya
basmak, atmak.
marsden karesi / marsden square
10 derece enlem ve boylam arasnda
kalan 100 derece karelik yer zerin-
deki alan.
marsipet / foot rope
Seren ya da bastonlarn altlarnda
bulunan doblin halatlar (gemiciler
yelken ilerini yaparken bu halatlara
basarlar). eytan armh halatlar
arasna konulan kk gen aa
paralar.
martika / two masted sailing vessel
ki direkli yelkenli tekne.
martin demiri / martins anchor
ipo ve kollar ayn dzeyde ve kol-
lar da beden etrafnda dnebilen bir
sistemdeki demir.
mastalya / bucket, tub, kit
Tahta leen.
mastori posta / midship frame
Bir teknedeki en geni posta.
mastori / midship
Ba ve k dikeyler aras uzakln
ortas.
318

matafora / davit
Teknelerde veya sahilde filika veya
botlarn alabilmesi iin ularnda = 1852 mt).
palanga bulunan aygt.
matafyon / lace hole, eyelet hole,
eye
Yelken ve tentelerin delik aldn-
da yrtlmamas iin delik etrafnn
takviye edildigi alminyum veya ha-
lat yass halka.
mavna / hoy
Gemilere ve yakn kylara yk ta- miyar pusula / standart compass
yan, gvertesiz byk tekne.
mayna etmek / act of lowering
Aa indirmek.
mazerna / hatch beams
Ambar azlarnda gerekli mukave-
meti salamak iin kullanlan kons-
trksiyon.
mendirek / jety, mole
Limanlarn ve liman iindeki gemile-
rin denizden zarar grmemeleri iin,
limanda esen hkim rzgrlara dik
olarak ina edilen yaplar.
menhol / manhole
Gverteler aras geii salamak
veya tanklara girmek iin kullanlan
kapakl szdrmaz giriler.
merkez tesi ykseklii / meta-
centre
Geminin dengesini korumak ve ala-
bora olmasn nlemek iin gemi
arlk merkezinin stnde ve al- niyetli.
mamas gereken nokta.
metrik ton / metric ton
1.000 kg veya 2.204 libre karl
olan arlk ls.
mezestre / half mast, at the dip,
Yarya kadar indirmek.
319
DENZCLK
terimleri
nisbi kerteriz
mil (deniz mili) / mile
Denizdeki uzunluk ls (6080 feet
miyar gverte / fly bridge
Gemilerde kpr stnn stnde
bulunan, miyar pusulann olduu
gverteye verilen isim.
mio / cabin boy
Gemicilie yeni balam gverteci
gemiadamn tanmlayan terim.
Geminin ynn bulabilmesi iin
kullanlan manyetik pusula.
mizana diregi / mizen mast
3 direkli bir yelkenli gemide en k-
taki direk.
N
navlun / charter rate, freight, car-
riage
Yk sahiplerinin (tatann) gemi sa-
hibine (tayana) tama karln-
da dedikleri tama creti.
navlun poliesi / freight policy
Navlun iin yaplan sigorta poliesi.
neta / clear, clean, tidy
Muntazam, dzgn, tertipli veya em-
nevcet / canvas line
Hamak sarlan inceler.
nisbi kerteriz / relative bearing
Bulunduumuz mevki ile, belli mad-
deyi birletiren hattn rota ile yapa-
ca adr. Pruvadan ya da pupadan
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
nisbi rota
sancak ve iskeleye doru ya da bor-
dadan sancak veya iskeleye doru
okunur.
nisbi rota / relative course
Dier bir geminin rotasna gre gidi-
len rota.
notofon / nautophone
Sis iareti olarak yksek ses veren
ve elektrikle alan alet.
O boom to which the boom guy tackle
offshore gemileri / off-shore ves-
sels
kmal gemileri, rmorkr-ikmal ge-
mileri, acil mdahale gemileri, per-
sonel tayc tekneler, aratrma
gemileri, platformlar ve destek ge-
milerinin genel ad.
olaylar tutana / statement of
fact
Geminin hazrlk mektubunu verdii
tarihten ykleme/boaltma bitin-
ceye kadar meydana gelen olaylarn
kaydedildii zaman izelgesi.
omurga / keel
Bir teknenin postalarnn zerine
oturtulup baland ve batan ka
kadar devam ettii aa/maden
paralar.
omuzluk / bow
Teknenin ba ve k tarafndaki 45
derecelik a civarndaki istikamet.
orkoz / reverse current, counter
current
Hz rzgrn kuvvetine bal olan
ters aknt. zellikle stanbul Bo-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
aznda doal olarak kuzeyden g-
neye akan akntnn lodos etkisiyle
gneyden kuzeye akmas sonucu
oluan aknt.
orsa / wind side, weather side
Yelkenleri elden geldii kadar rz-
grn estii tarafa yaklatrarak
seyretmek.
orsa alabanda tramola / hard a
lee, down the helm, bring about
Teknenin ban rzgra alp bir
kuntradan diger kuntraya gemek.
orsa pupa emberi / hoop on the
fastened
Bumbann cundasna yakn ve iki
tarafnda da mapa bulunan maden
ember.
orsa yakas / luff
Bir yelkenin direk tarafndaki veya
rzgr st tarafndaki yakas.
orsaya kamak / spring, spring a
luff
Bir yelkenli teknenin devaml olarak
ba tutamayp rzgr stne ka-
mas.
ortala / midship
Dmen etkisiyle bir tarafa dnen
geminin, dn hzn kesebilmek ya
da azaltabilmek iin dmen yelpaze-
sinin omurga, ba k ynne aln-
mas iin serdmene verilen komut.
otomobil tayclar / car carrier
Ro-rolarn bir alt snf olan oto-
mobil tayclar; retici firmadan
yklemi olduu otomobilleri da-
tm firmasna tamak zere tasar-
lanm gemiler.
oturma / ground-stranding
Bir geminin karaya oturmas.
320

dl/mkfat / award
Kurtarlan gemiden kurtarma hiz-
meti karl alnan cret. k sivri, iki palal, ortadan tutulan
ksz kemere / half beam, fork
beam
Kemerenin ortadan kesilmi olarak
yanda kalan ksmlar.
kz perde / swash bulkhead
Tank iindeki svnn hareketini
arlatrmak iin tank iine yaplan
perde.
l deniz / swell, ground swell
Frtna kaldktan sonra atlaksz
olarak art arda devam eden dalgalar.
l gaz / inert gas
Nitrojen, karbondioksit ve egzoz
gazlar gibi ve %11den daha az ok-
sijene sahip yanmay desteklemeyen
gaz karm.
l navlun / deadfreight
Kiraclar tarafndan yklenmek ze-
re mutabk kalnp fiilen ykleneme-
yen yk iin denen navlun.
l yol / dead ahead
Geminin dzenli olmayan, belli be-
lirsiz hzla ilerlemesi.
nleyici donanm / relieving tack-
le, relieving gear
Dmene ya da yekeye denizlerin ya-
paca olumsuz etkiyi azaltmak iin
donatlan aparat.
321
DENZCLK
terimleri
parampet
P
padlbot / paddleboat
Genellikle brandadan yaplan, ba
ve krekle yrtlen tekne.
palador / temporary beam
Ariyet kemere. Postalar yerinde
tutabilmek iin sancak, iskele kar-
lkl postalar arasna vurulan geici
kemere.
palamar / mooring rope, mooring
hawser
Gemilerin rhtma veya iskeleye ba-
lanmasnda halattan daha kaln yo-
malara verilen isim.
palanga / tackle, purchase, pulley
Bir halat ve en az iki makaradan olu-
an kaldrma mekanizmas.
palanga kolu / fall of tide
Can sallarn denize indirmek iin
makaralarda kullanlan halat.
palavra / deck under upper deck
st gvertenin altnda bulunan g-
verte.
panamax / panama size vessel
Dkme yk gemileri ve tankerlerde
50.00079.999 DWT aras, kontey-
nerlerde ise 3.0003.999 TEU aras
kapasiteye sahip gemi tipi.
panya / stern painter
Bir filikann k parima halat.
parakete / log
Geminin gittii yolu, mesafeyi l-
mek iin kullanlan alet.
parampet / bulwark, prumpet
Denizlerin gverte stne ullan-
mamas iin borda ykseltilmek su-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
paravan
retiyle st gverte kenarna yaplan
yap.
paravan / paravane
Gemilerin maynlardan korunmala-
r iin kullandklar ve geminin ba-
ndan sancak ve iskele taraflarna
attklar, derinlik ayarlayclar ve
tel kesmek zere donanmlar olan
su uurtmalar.
parima / painter, boats painter
Filikalarn ba ve klarn balamak
iin filikalarn ba ve klarnda bu-
lunan halatlar.
pasif katlmc deniz aralar /
passive participant vessels
Her ne maksatla olursa olsun TBGTH
alannda bulunan tam boyu 20 met-
reden kk gemilerle, yerel trafik
kapsamndaki gemiler, TBGTH alan
iinde pasif katlmc olarak ta-
nmlanrlar.
patalya / monkey boat, jolly boat
1-3 ifteye kadar krekli ahap
teknelere harp gemilerinde verilen
isim.
patrisa / backstay
ubuklarn balanmas iin cunda-
larndan aa ve geriye doru inen
ve tekneye balanan sabit arma.
payandalamak / bolster
Yedekleme esnasnda dmeni ortaya
alp dmenin dnmemesi iin etraf-
na payanda vurulmas.
perde / bulkhead
Geminin emniyetini arttrmak iin
su ve alev geirmez olarak yaplan,
gemiyi enine veya boyuna blen e-
lik yaplar.
prasya/prasya / brace
Yelkenleri rzgrn estii yne e-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
virebilmek iin, yelkenlerin ald
serenlerin cundalarndan donatlan
selvieler.
prasya/prasya etmek / bracing
Dn manevras yaplrken seren-
leri prasyalar vastasyla evirmek.
pik / gaff topsail
Giz veya serenlerin zerine alm
ke yelken.
pik tank / peak tank
Geminin ba ve k taraflarndaki
tanklar, gemi triminde kullanlr.
pik yakas / peak, head
Bir yan yelkeninin st ve kedeki
yakas.
piyan ba / throst seizing, whip-
ping, seizing hitch
Bir halatn masnn alp dalma-
mas iin omasna ispavlo veya gr-
cala ile yaplan bir eit dm ekli.
ponton / pontoon
Denizcilikte kullanlan suya batp
kabilen byk duba.
portu / bow locker
Alet edevat veya boya gibi sair eyle-
rin saklanmas iin kullanlan dolap
veya kamara gibi yerler.
posta / orderly, frame
1) Haber tayan veya emirleri ileten
kii.
2) zerine kaplama tahtalarnn tes-
pit edildii aa veya maden eriler.
postpanamax / postpanamax
Konteyner gemilerinde 3.999 TEU
st kapasiteye sahip gemi tipi.
pracera sngerci gemi / sponger
boat
Snger avclnda kullanlmak ze-
re ina edilmi ya da dntrlm
zel donanml gemilerdir.
322

profesyonel sualtadam / pro-
fessionel diver
zel koruma salayan elbisesi ve de-
niz dibinde hava almasn salayc
ekipman sayesinde deniz dibinde
aratrma ve i yapabilen kii.
pruva / head, bow
Bir teknenin n tarndan ileri istika-
meti.
pruva direi / fore mast
Birden ok direkli teknede ba taraf-
taki ilk direk.
puntel / pillar, stanchion
Gvertenin kuvvetlendirilmesi iin
alttan dikine konan destek veya g-
verte zerindeki vardevelalar tut-
mak iin gverteye dik olarak konu-
lan demir ubuklar.
pupa / astern, stern, after direction
Geminin tam arka taraf, k bodos-
lamann bakt yn.
pusula / compass
Rota istikametlerini gsteren, ker-
teriz alp mevki konmasna yardm
eden, mknats veya cayro devvare-
si ile alan seyir aleti.
pusula kart / compass card
Pusula ibrelerinin zerine oturtul-
mu derece veya kerte taksimat bu-
lunan daire eklinde bir kart.
pusula mihveri (mili) / compass
needle
Pusula kartnn serbeste dnebil-
mesi iin merkezinin oturduu ucu
sivri bir ine.
pusula tas / compass bowl
Manyetik pusulalarda pirin veya
bakrdan yaplm (manyetik etkisi
olmamas iin) yarm kre biimin-
de ii bo bir tas.
323
DENZCLK
terimleri
rahne
puta krek / ship the cars, ship
oars, oars down
Krekleri iskarmozlara ya da lum-
barlara teknenin ba ve k hattna
dikey, palalar su yzeyine paralel
konumda krek ekmeye hazr bek-
leme ii ve kumandas.
prmee / spring
Demir zerinde bulunan veya a-
mandrada yatan bir gemiyi saldr-
mak ve istenilen ynde geici olarak
tutmak iin bu geminin k tarafta
denizde bulunan kendi zincirine
veya amandraya ya da baka gemi-
ye uzatlan halat.
pskrtme / blowing
inde su olan yaral bir kompar-
tmann hava ile irtibatl yerleri
kapatlarak kompresrle hava ba-
slarak ierideki suyun dar ps-
krtlmesi.
R
radansa / thimble
Halatlarn malarnda kasa yap-
makta kullanlan maden halka bii-
mindeki malzeme.
radyo bkn / radio beacon
Gemilerin zellikle ak denizlerde
mevkilerini bulmak iin yayn ya-
pan, haritalarda yerleri ve ynleri
belli olan radyo vericileri.
rahne / damage, breach, gash
Gemilerin su kesimlerinin altnda
kalan yerlerde atma, mermi ya da
baka nedenlerden dolay alan ya-
ralar, delikler, yarklar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
rahne kapama
rahne kapama / damage control
Bkz. Yara savunma.
randa gizi / spanker gaff
Randa yelkeninin zerine ald
giz.
randa gizi ablisi / spanker vang
Randa gizine kumanda eden abli.
randa iskotas / spanker outhaul
Randann iskota yakasn bumbann
cundasna germek iin bumbann
cundasnda bulunan bastikadan do-
natlarak iskota yakasna balanan
halat.
randa istingas / spanker brail
Randa yelkenini boup sarmak iin
kullanlan halatlar.
randa kuntra iskotas / in haul
Randa yelkeninin iskota yakasn
toplayan halat.
randa yast / cant timber abaft
Randa yelkeninin kullanlmad za-
manlarda bumbann zerine konul-
duu yastk.
randa yelkeni / spanker, driver
Yelkenli bir teknede en geride bulu-
nan yan yelkeni.
randa yelkeni rdek halat /
foot outhaul
Randa yelkeninin altabao yakasn
ama ve toplamada kullanlan sel-
vie.
refakat / escort
Koruma veya ereflendirme amal
dier veya dierlerine elik eden bir
ya da birden fazla gemi veya gemiler.
refakat gemisi / escort vessel
Koruma amacyla baka bir gemi ya
da konvoyla beraber seyreden gemi.
rehin ve hapis hakk / salvage
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
lien
Yardm ve kurtarma masraflar ile
cretinden dolay hizmet alacakl-
nn emniyet altna alnan veya kur-
tarlan eyler zerinde ve emniyet
altna alnan eyler zerinde temi-
nat verilinceye kadar tannan uhde-
sinde bulundurma hakk.
reis / skipper
Balk, yelkenli ve kk deniz
aralarna kaptanlk yapan kii.
rhtm / pier, water front, dock,
quay
Deniz ya da akarsu kenarlarnda yol-
cu alabilmek, ykleme ve boaltma
yapabilmek iin yaplm, zerle-
rinde ykleme, boaltma, balama
aralar ile yolcu salonlar bulunan
ve deniz aralarnn yanaabilecei
kadar derinlie sahip ta, beton du-
varlar.
rigavo (ba) / simple clinch
Palangada sabit olan makaraya ba-
lanan halatn mas ve yaplan ba-
lama.
rili armklar / futtock shrouds
Gabya armklarn ana diree ba-
lamak iin kullanlan ksa armklar.
rili emberi / futtock hoop
Rili armklarnn st ularnn
balanmas iin ana direklerin a-
nakla yakn yerlerinde bulunan
emberler.
risk deerlendirmesi / risk as-
sessment
Olas bir risk durumunu ynetmek
iin riskin deerlendirilmesi.
roda / coil, coiled rope
Kullanlmam, almam nebati
halat sargs.
324

roda etmek / to make coil
Alm olan halat usulne uygun
olarak yumak gibi st ste ymak.
role izelgesi / muster list
Role taliminde belirtilen durumlar-
da yaplacak ileri ve grev dalm-
lar ile grevlilerin ad ve soyadn,
rtbesini, grev yerini gsteren i-
zelge.
role talimi / muster drill
Gemi adamlarnn acil durumlarda
yaplacak ilerle ilgili olarak belirli
bir yerde toplanarak acil durumlar-
da yaplmas gereken konularda be-
ceri ve deneyim kazandrlmas iin
yaplan altrma.
role yerleri / muster station
Role talimlerinde ve acil durumlar-
da gemiadamlarnn ve yolcularn
toplanacaklar yerler.
rmorkr / tug, tugboat
zellikle liman hizmetlerinde, ye-
dekleme, kurtarma-yardm ve b-
yk gemilerin limana yanama ve
kalklarnda kullanlan kk ha- 2) Rzgrn etkisi altnda kalan blge.
cimli fakat beygir gc ve manevra
yetenei bakmndan stn zellik-
lere sahip deniz arac.
ro-ro / ro-ro (roll on-roll of)
Bir karayolu aracnn veya bir vago-
nun kendi tekerlekleri veya o amala
ona bal tekerlekler zerinde gemi-
ye girip karak yklenmesi ve bo-
altlmas.
ro-ro gemi / roll on roll of vessel
Tekerlekli olan, kendi hareket kabili-
yetiyle kendi giren kendi kan ara-
lar tayan gemi.
rota / course
Geminin istenilen yere, mevkiye va-
rabilmesi iin takip etmesi istenilen
325
DENZCLK
terimleri
rzgr altna dme
izin bulunduu meridyenle yapt
a .
rota hatt / course line
Geminin gitmesi istenilen yer ile
bulunduu yeri emniyeti de dikkate
alarak birletiren izgi.
rotaya almak / to set the course
Gemiyi gidecei rotaya almak. Gemi-
nin pruvasn gidecei rotaya getir-
mek ve bu rotada devam etmek.
rhan hakk / first refusal
Yk balantlarnn baz durumla-
rnda donatanlarn, gemi ileticileri-
nin ncelik hakk.
rvet gverte / spar deck, tempo-
rary deck
Yolcu gemilerinde filikalarn zeri-
ne oturtulduu kalastralarn bulun-
duu gverte.
rzgr alt / lee side, down wind,
leeward, under the wind, under the lee
1) Rzgrn geldii ynn tersi.
Rzgrn gittii yn.
rzgr alt bordas / lee side
Bir teknenin rzgr almayan taraf,
bordas.
rzgr alt demiri / lee anchor
Rzgr altna atlan veya atldktan
sonra rzgr altnda kalan demir.
rzgr alt sahili / lee shore
Rzgrn geldii yne bakan ky.
rzgr altna baylmak / lee
lurch
Denizlerin etkisiyle teknenin rzg-
rn geldii tarafa yatmas.
rzgr altna dme / fall away,
fall off, lee way, sag
Teknenin rzgr etkisi ile rzgr
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
rzgr bekleyen
altna hareket etmesi, kamas, kay- rzgr stne kamak / helm
mas. weather
rzgr bekleyen / wind bound Yelkenle yaplan seyirde rzgrn
Rzgr olmamas sebebiyle limanda geldii yne yaklamak.
bekleyen yelkenli tekne. rzgr yakas / leech of a sail
rzgr boaltmak / spill Bir yelkende rzgrn estii tarafta-
Yelkenden rzgr kartmak. ki yaka.
rzgr dzeltmesi / wind correc- rzgra ba tutmak / hang
tion Yelkenli bir teknenin rzgr altna
Rzgrn teknenin rotas zerindeki dmemesi.
etkisini ortadan kaldrmak iin rota rzgra yakn / weatherly
zerinde yaplan dzeltme deeri.
Rzgrn geldii yne yakn.
rzgr gl / compass rose, chart
rzgra yaklama / luffing, grip-
compass
ing
Haritalarda gerek ve manyetik
kuzeyi gsteren, 360 dereceye b- Rzgrn estii yne yaklama.
lnm pusula kart izelgesi. Ha- rzgrda elendirmek / lie to
rita zerindeki rotalar bu kart ze- 1) Rzgrn ve denizlerin etkisiyle
rinden llr ve doal manyetik ilerleyemeyen gemi.
sapma (variation) rzgr glnn 2) Rzgr baa alp tekneyi durdur-
zerinde yazl bulunan deere gre mak.
hesaplanr.
rzgrdan amak / haul off
rzgr st / wind ward, windage,
Rzgrn estii ynden uzaklamak.
upwind
Rzgrn estii yn.
rzgr st demiri / weather
anchor
Demirde olan bir geminin rzgr s-
tnde olan demiri.
S
safra / ballast
rzgr st kys / weather shore
Bir teknede denge salanmas iin
Teknenin rzgr st tarafnda ka- sintinesine konan arlk.
lan ky, sahil.
safra omurga / ballast keel
rzgr st yalpas / weather roll
Yelkenli teknelerde denge iin kulla-
Rzgrn etkisiyle geminin rzgr nlan omurga arl.
stne doru yapt yalpa.
safra tank / ballast tank
rzgr stne kmak / weather
Safra suyunun alnd tanklar.
ring
Rzgrn geldii yne doru seyret- saa devirli / right handed
mek. Gemi ileri hareket ettiinde, st ka-

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 326


nad sancak tarafa dnen pervane.
saanak / gust, squal
Rzgrn birdenbire iddetli esmesi.
sahanlk / shelf
Kydan denize doru ortalama 200
metre derinlii olan ky kesimi.
sakal / dolphin striker
Gemi karinasnda oluan yosun, de-
niz kabuklar, midye vb.
salapurya / scow
Ticaret eyas tamakta kullanlan,
10-15 tonluk, gen biiminde yelke-
ni olan ticaret gemisi.
salma / sheer
Bir teknenin rzgra veya akntya
bal olarak dnmesi.
salma omurga / drop keel, cheese
cutter, center keel
Yelkenli bir teknede ieriden indi-
rilip kaldrlan maden veya aa
levha.
salmak / to swing
Geminin demir zerinde gezmesi.
salpa / tripping, anchors aweight,
break aground
Demirin deniz dibinden kurtulmas,
arln zincire binmesi.
sancak / 1) flag 2) starboard
1) Bayrak, bandra.
2) Teknenin sa yars, sa taraf.
sancak alabanda / hard a star-
board
Dmenin sancak tarafa doru en ok
baslabilmesi iin verilen emir.
sancak gnderi / flag staff, jack
staff
K tarafa gverteden sancak ek-
mek iin dikilmi gnder.
327
DENZCLK
terimleri
silyon feneri
savla / signal halyard
Sancak ekmek iin kullanlan 1,5
burgatalk ince halat.
sefer mukavelesi / voyage charter
Kirac ile donatan arasnda karlk-
l olarak mutabk kalnan cret ve
artlarda geminin tek bir seferi iin
yaplan mukavele.
selvie / running, rigging
Yelkenli bir gemi armasndaki hare-
ketli halatlar.
serbest dme / free-fall
Kaydrarak brakma, serbest d.
serdmen / helmsman
Dmeni tutan, gemiye yn veren ge-
mici
seren / yard, square yard, spar
Direkler zerinde yelken amak iin
ve iaret ekmek iin yatay olarak
balanm gnder.
seren yakas / head
Yelkenlerin serene bal st ksm-
lar.
servis gemileri / service vessels
Rmorkr, tarak gemileri, SAR-kara-
kol, evre temizlik, acente ve ikmal
tekneleri.
seyir yardm hizmeti / navigati-
onal assistance service
s su / shallow water
Denizin genellikle sahil ksmna
yakn herhangi bir ksmnda tekne-
lerin seyretmelerine uygun olmaya-
cak ekilde az su bulunan, ok derin
olmayan yerler.
silyon feneri / masthead lights,
steaming light
Gece ve karanlkta gemilerin seyir
halindeyken pruva ve grandi direk-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
simsarlk creti
leri cundalarnda yaktklar, ufkun
20 kertelik bir sahasndan berrak
havada en az 5 milden grlebilen ve
pruvadaki grandiye nazaran daha
aada olan fenerler.
simsarlk creti / brokerage
Brokerlarn navlun creti zerin-
den alnan pay.
sintine / bilge
Bir teknenin su altnda kalan slak
ksmnn i taraf.
sintine dubas / bilge barge
Gemilerden alnan sv atklarn ka-
raya transferi iin kullanlan deniz
tankeri.
sintine oluu / limber
Geminin karinasnda sintine suyu-
nun gemesi iin yaplm delik ve
oluk.
sis iareti / fog gun
Siste seyir halindeki gemilerin bir-
birlerine durumlarn belirtmek
zere ddkle verdikleri iaret.
sis kampanas / fog bell
Demirde veya amandrada yatan
gemilerin siste mevkilerini belirt-
mek iin aldklar kampana.
siya krek / back oars, back
togeter,back water
Krek ekerken tekneyi geriye itmek
iin verilen komut.
sora (sokra) / butt
Armuz kaplamada, ksa gelen kapla-
ma tahtalarnn ularnn birletii
yerdeki izgi.
sondaj gemisi / drill ship
Mevcut sahay sondaj yapma yetene-
ine sahip gemi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
stifner / stiffening plate
Gemi perde yaplar stnde muka-
vemet arttrma amal dikine konan
profiller.
su alma / flooding
su altna daldrmak / submerge
su altnda tanan / submarine
Su altnda, zellikle deniz altnda
olan, yaayan, kullanlan veya ta-
nan.
su ekimi / draught
Geminin su altnda kalan ykseklii.
su dubas / water barge
Gemilere akta su verilmesi iin
kullanlan yzer tank.
su hatt / water line
Teknenin gvdesinde slak yzeyle
kuru yzeyi arasnda meydana ge-
len izgi.
subpanamax / subpanamax
Konteyner gemilerinde 2.0002.999
TEU aras kapasiteye sahip gemi tipi.
suezmax / suezmax
Tankerlerde 100.000 149.999 DWT
aras kapasiteye sahip gemi tipi.
suga etmek / tighten on
Vira edip sktrmak.
suyunu kurutmak / dewater
Suyunu boaltp kurutmak.
sbye / single whip
Hafif ilerde kullanlan, sabit bir tor-
nadan geen ve bir halattan oluan
kaml donanm.
sbye armal / fore and aft rigged
Direklerinde seren yelkenleri olma-
yp sadece yan yelkenleri bulunan
tekneler.
328

slyen boya / red lead
Yeni konan ya da raspa edildikten
sonra temizlenmi olan elik veya
demir salar zerine koruyucu bir
astar olarak srlen, genellikle kr-
mz renkteki boya.
srastarya / demurrage
Geminin ykleme ya da boaltlmas
iin anlalm olan gnlerin alma- yuvarlak tabla.
s ve bunun iin donatana denen
tazminat.
srme omurga / drop keel, cheese
cutter, center keel
Salma omurga da denir Ana omurga
bedenine alan bir yarktan aa ki halat arasna aa basamaklarla
yukar hareket ettirilebilen tahta
veya maden levha eklindeki omur-
ga olup yelkenli teknelerde yelkenle
seyir annda devrilmemek veya rz-
gar altna dmemek iin kullanlr. mirli olan bir geminin yerini dei-
aft / shaft
Eksenel hareketi dairesel harekete
eviren ve dier afta iletmeye yara-
yan donanm.
amandra / buoy
Denizde bir konumu iaret etmek,
durumu belirtmek veya gemilerin
balama ilerinde kullanlmak ze-
re denize demirlenerek konulan y-
zer cisim.
amandralamak / buoyage
Denizde bir mevkiyi amandra ile
iaretlemek.
329
DENZCLK
terimleri
iyer
amrok ba / shamrock knot,
jurry mast knot, jurry knot
Direk cundasna, istiralya ve ar-
mhlar geici olarak balamak iin
yaplan ba. Ortada bir halka etra-
fnda oluturulan ilmikli ba.
apka / truck of a mast
Direklerin st ularna geirilmi
at / dummy barge, landing barge
S sularda ar ykleri tamak iin
kullanlan, alt dz bir eit tekne.
eytan armh / jacobs ladder,
jack ladder, sade ladder
yaplan bordadan sarktlan merdi-
ven.
ifting / shifting
Bir yere bal, yanam ya da de-
tirmek. Bir ykn yerinin deitiril-
mesi.
ilep / cargo boat
Yk tamaya yarayan gemi, yk ge-
misi.
iyer / sheerline
Geminin st yapsn gemi boyunca
sarp sarmalayan saca verilen ad.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
tahkim
T diplerinden kat maddelerin karl-
tahkim / arbitration
Taraflarca sulh olunamamas halin-
de, kurtarlan deerlere verilen kur-
tarma-yardm hizmetinden kaynak-
lanan kurtarma-yardm alacann
tayinine ilikin ihtilafn zm iin
hakeme bavurma.
taka / taka
Dou Karadeniz blgesine zg bir
tr ky teknesi.
takvim ay / calender month
Zaman mukavelelerinde kiralanan
gemiler iin 30 gn olarak belirlenen
sre.
talimat / instruction
Yakn ve kanlmaz bir seyir teh-
likesi ihtimalinin belirmesi duru-
munda, kurallarn ihlal edildii sap-
tandnda veya acil ve grnr bir
tehlikenin katlmc gemi tarafndan
fark edilmedii veya fark edileme-
dii dnldnde ya da yaplan
uyarlarn dikkate alnmad du-
rumlarda, ilgili GTHM, gemilere tali-
mat vermeye yetkilidir.
talvek hatt (orta hat) / thalweg
line
Boazlarda ortadan getii varsay-
lan hat.
tanmlanmam tehlike / unde-
signated distress
tarak gemisi / dredger
Limanlar ve geitleri derinletir-
mek iin kepeli olarak yaplm zel
gemi.
tarama / dredging
Deniz, nehir az, liman vb. yerlerin
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
mas ilemi.
tavlon gverte / lower deck, orlop
deck
ok gverteli gemilerin sten itiba-
ren aaya doru beinci gvertesi.
Eski harp gemilerine ait bir gverte
kat .
tavsiye / recommendation
Olas tehlikeli durumlarn nlen-
mesi amac ile gerek grld za-
manlarda katlmc tm gemilere,
olas tehlikeyi zamannda ortadan
kaldrabilmeleri iin gerek klavuz
kaptan almalar (sadece aktif kat-
lmc gemiler iin) ynnde gerekse
yapacaklar manevra ile ilgili olarak
TBGTH operatr tarafndan tavsi-
yelerde bulunulabilir.
tayfa / crew (deckhand)
Geminin gverte, makine ve kamara
blmlerinde alan; gemi kaptan,
gemi zabiti, yardmc zabitleri ve
stajyerler dnda kalan gemi adam-
lar.
TBGTH otoritesi / TSVTS autho-
rity
Ky Emniyeti Genel Mdrl.
tehlikeli yk tayan gemi /
vessel carrying dangerous cargo
IMOnun IMDG kodu snf 3 ykleri
tayan tankerler ile IMOnun IMDG
kodu kurallarna gre 1, 2, 5.1, 5.2,
6.2, 7 snflarnda tanmlanan yk-
leri tayan veya tehlikeli gazlardan
arndrlmam tm gemiler.
tekne imal yeri / boat manufactu-
re location
Ahap yat imalatnda boy snrlama-
s olmakszn tam boyu 75 metreye
330

trafik ayrm eridi iinde seyretme gl olan gemiler
kadar ve TDK tarafndan inceleme
sonucuna gre kara ve denizdeki
fiziksel artlarn uygun bulunmas
halinde 125 metreye kadar her trl
gemi ve su aralarnn ina, tadilat
ve bakm-onarm hizmetlerinden
biri veya birkann yaplmasna im-
kn salayan ky veya sahil eridi
veya karadaki teknik ve sosyal alt-
yaplara sahip tesis.
tekne temizleme / hull cleaning
Gemi teknesinin d yzeyinden yo-
sun, midye gibi organizmalarn te-
mizlenmesi ilemi.
teknenin rezonans hali / hull
resonance
Gemi dzenli olumu dalgalar iin-
den getiinde oluan dikey kalkma
hareketi.
tente / awning
Gverteyi yamur ve gneten ko-
rumak iin gverte zerine alan
branda veya baka bir malzemeden
yaplm rt.
tente omurgas / awning stretcher
Tentenin orta ksmna ve altna ko-
nulan aa.
terk edilmi gemi / abandonded
ship
tersane / shipyard,
Her cins ve boyutlarda gemi ve su
aralarnn inas, bakm-onarm ve seyretme gl olan gemi-
tadilatlarndan biri veya birkann
yaplmasna imkn salayan teknik
ve sosyal altyap ve en az 50 metre
deniz cephesine sahip gemi ina ka-
pasitesi belirlenmi ky tesis.
teslim ordinosu / delivery order,
release note
Kaptana ykn verilmesi, teslim
331
DENZCLK
terimleri
edilmesi iin verilen ordino, belge.
traka / euphere, euvro
Hamaklar yatlabilir duruma getir-
mek iin ba ve ayak taraflarna ko-
nulan aa.
tramola / tacking, tack ship
Yelkenle seyirde rzgrn bir kon-
tradan diger kontraya alnmas.
trhandil / trahandilla
ki direkli ve cvadral Ege Denizi
tipi kk yelkenli.
tirim / trim
Geminin ba ile knda ektii su-
lar, kana rakamlar arasndaki fark.
toka etmek / close up
Bir eyi yerine kadar kaldrmak.
tonilato / tonnage
Gemilerin i hacimlerinin ifadesinde
kullanlan 2,83 m3 e eit hacim birimi.
toplam yedek boyu / total towing
length
Yedek eken rmorkrn ba ile
yedeklenenin k arasndaki, ya da
iten rmorkrn k ile itilenin ba
arasndaki tam yolla alma sra-
sndaki uzunluk.
tornistan / turn astern
Makinenin tekneyi geri istikamette
hareket ettirmesi iin verilen komut.
trafik ayrm eridi iinde
ler / vessels restricted in ability to
manoeuvre in the traffic separation
scheme
Tam boyu 150 metre ve daha byk
olan ya da su ekimi 10 metre ve
daha byk olan gemiler ile teknik
durumlar bakmndan bu tzkte
ngrlen trafik ayrm eridi ie-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
trafik organizasyonu hizmeti
risinde seyretme gl olan ge-
miler.
trafik organizasyonu hizmeti /
traffic organization service
trandil / trandil
Ege ve Akdeniz blgesine has, balk-
lk ve sngercilik maksadyla ina
edilmi yelkenli tekne.
transteyner / transtainer
Liman stok sahasnda dolu ve bo
konteynerleri elleleyen, 35-40 ton
kapasiteli olup lastik tekerlekli veya
ray zerinde hareket edebilen vinler.
travers / traverse, heaving to
Frtnal havada teknenin hrpa-
lanmamas veya hasar grmemesi,
yelkenle seyirde ise rzgr verimli
kullanmak iin yaplan zig zag seyir.
tulani / longitudinal
Tekne boyunca, boyuna devam eden
ana tayc mukavemet eleman.
tutya / zinc
Metal paralarn katodik koruma
yoluyla korumak iin kullanlan, bir
sre sonra ypranarak eriyen bir
metalik anot. ounlukla gemilerde,
geminin gvdesini ve nemli para-
larn korozyondan korumak iin
kullanlr.
Trk Boazlar / Turkish Straits
stanbul Boaz, anakkale Boaz
ve Marmara Denizinden gemilerin
gei alan ile bu alan evreleyen
ky eridi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
U
urakl gei yapan gemi /
indirect passing vessel
Seyri Trk Boazlarnda bir liman
ya da iskeleye varmak ya da ura-
mak zere planlanm gemi ile u-
raksz geii bozulan ya da uraksz
geiini bozan gemi.
uraksz geen gemi / direct
passing vessel
Seyri Trk Boazlarnda bir liman,
iskele ya da bir yere uramamak ze-
re planlanm ve bu husus gemi kap-
tan tarafndan Trk Boazlarna
giriten nce Trk makamlarna bil-
dirilmi olan gemi.
uraksz geii bozulan gemi /
direct passing interrupted vessel
Trk Boazlarnda atma, karaya
oturma, baka bir deniz kazasna
karma gibi tehlike sebepleriyle ve
mevzuat gereince hakknda Trk
idari ya da adli mercilerince aratr-
ma, soruturma ya da kovuturma
yaplmas gereken gemi.
uraksz geiini bozan gemi /
direct passing cancelled vessel
Uraksz gei yaparken, kaptan ta-
rafndan uraksz geiten vazgeti-
ini bildiren gemi.
Uluslararas Kurtarmaclar
Birlii / ISU (International Salvage
Union)
uskuna / schooner
Pruva direi kabasorta armal, gran-
di direi sbye armal iki direkli yel-
kenli tekne.
uskundra / propeller guard, out-
rigger
ift pervaneli gemilerde pevaneden
332

deniz aralarn ve yzer cisimleri
ak tutmak iin, kta su dzeyine
yakn yaplm olan korkuluklar.
Karaya ekilen teknelere dayaklk
olarak kullanlan aalar.
uskur / screw, propeller
Gemi pervanesi.
usturmaa / fender, buffer
Birbirinin zerine veya rhtma
yanaan teknelerin bordalarnn
gmemesi veya boyalarnn bozul-
mamas iin araya koyduklar aa,
lastik, plastik veya halatlardan ya-
plm olan, balon, silindir biimin-
deki yastk.
usturpa / plate spunyarn
Eskiden gemicileri cezalandrmak
iin yaplan, ucu cevizli rme halat.
uyar / warning
TBGTH, bilgi ve tavsiye dnda, bir
geminin tehlikeye girdiini veya
yakn bir tehlike durumunun geli-
mekte olduunu gzlemlediinde
gemiyi uyarr.
kasaral gemi / three island
vessel
Bast (bakasara), kprst Gemilerde iaret alp vermede (ia-
(ortakasara) ve kst (kkasara)
birbirine birletirilmemi ve ana g-
verteden yksek olan gemi tipi.
gen ba / triangular knot
malar olmayan halatlarn beden-
lerine yaplan ba.
333
DENZCLK
terimleri
vardabao
gen yelken / angulated sail
st paralar orsa, alt paralar al-
tobao yakasna paralel olan gen
yelken.
retici kodu / manufacturer code
Gezi tekneleri ynetmelii kapsa-
mndaki rnlere ilitirilen tekne
tantm numarasnn ile beinci
karekteri arasnda bulunan harfli
imalat kodu.
st patlama limiti / UEL (upper
explosive limit)
Kvlcm kaynana maruz kaldn-
da yanmay oluturan bir gaz veya
buharn havadaki maksimum kon-
santrasyonu.
V
varagele / a bout throught a pass
rope
ki nokta arasnda gerilmi olan
kuvvetlice bir halat zerinde hare-
ket eden bir makaraya bal sepet
veya iskemle donanml, insan ve
eya tamak iin kullanlan dona-
nm.
varda / keep lear, look out
Dikkat et, gzetle, neta ge.
vardabandra / signalman
retle haberlemede) usta olan kii,
iareti.
vardabao / 1) be careful 2) idling
man
1) Dikkatli olunmas iin yaplan
uyar.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
vardakorda
2) siz, babo dolaan adam.
vardakorda / chaffing
Gemi bnyesinde anmay nlemek
iin gerekli yerlere konulan aalar.
vardakova / boat rope
Yan mataforalara, iskelelere, gemi
bordasna yanaacak deniz arala-
rnn tutunabilmeleri iin gemi bor-
dalarnda doblin olarak sarktlan
halatlar.
vardamana / man rope, hand rope,
guard rope
1) Korunma, tutunma amacyla do-
natlm halatlar.
2) Yelkenci yks.
vardavela / hand rail, deck rail,
guard rail
Teknelerin kpetelerinde ve borda
iskelelerinde personelin korunmas
iin dikilmi bulunan sabit veya ya-
tar kalkar puntellerin zerine yatay
olarak geirilmi demir veya aa
tiriz.
vardavela halat / breast rope,
Serenlere yelkeni balamak iin
cundalar arasnda gerilen halat veya
demir tel.
vardavela punteli / guard rails,
rail and stanchions
Kpetelere konmu olan, aa veya
demir, sabit veya yatp kalkan pun-
teller.
varil / barrel
36 galonluk (159 litre) aa f.
Mancana byklndeki maden
f.
veledibarka / fore topmast stay
sail, fore stay sail
Frtnal havalarda pruva ana istral-
yas zerine alan flok.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
veleistralya / fore gaff
Ana pruva direklerinin zerinde ve
gerisinde bulunan yarm serenler.
veleistralya yelkeni / stay sail,
fore sail
Pruva direinden sonra gelen direk
zerine alan yan yelkenin sereni.
velena yelkeni / stay sail, fore and
aft rig
Direkler arasndaki istralyalar ze-
rine alan gen eklindeki yelken-
ler.
vento / guy rope, topping lift
1) Bumbalar ve mataforalar bir ta-
raftan dier tarafa dirisa edebilmek
ve sabit tutabilmek iin cundalarn-
dan alnan halatlar.
2) Bumba cundasndan alnan halat.
veta / part of a tackle
Palangay oluturan makaralarn
(bastikalarn) dilleri arasnda dola-
an halat ksmlar.
vin / winch
Gemiye yk alp vermede kullanlan,
ambar azlarna yakn olarak kon-
mu hidrolik-elektrik veya istimle
alan makineler.
vira / heave up, heave away
Irgat, vin gibi makineleri altra-
rak bir arl kaldrmak veya sar-
ma ynnde evirmek iin verilen
komut.
viya / steady, steady as she goes
Gemi veya tekne istenilen rotaya
dndkten sonra, istenilen yne
seyredilmesi iin serdmene verilen
komut.
voith rmorkr / voith schneider
(VSP) tug
334

Yrtc sistemi karndan sikloidal
pervaneli olan rmorkr.
voli / circular fishing net
Daire eklindeki balk a.
volta / round turn, belay, turn
Bir halat babaya veya biteye bir kez
dolatrmak, sarmak.
volta atmak / elbow
Zincirin demire ya da iki demir zin-
cirinin biribirine dolamas.
vurgun / coison disease, diver is
palsy
Deniz dibindeki dalgcn kurallara
uymadan hzl bir ekilde su yzeyi-
ne kmas sonucu oluan ksmi fel.
Y yan yelkeni / fore and aft sail
ya kirlilii / oil spill
Gemi kaynakl, denize dklen pet-
rol ve petrol trevleri.
ya/yakt toplama gemisi / ORV
(oil recovery vessel)
Deniz temizlii iin zel amal ina
edilen gemiler.
yac / oiler
Gemi makine blmnde makine
lostromosunun altnda, silicinin s-
tnde alan makine personeli.
yaka / corner or edge of a sail
Yelkenlerin keleri ve kenarlar.
yakamoz / phosporescence in the
sea, briming
Su iinde k biriktirebilen tek hc-
relilerin toplu yansma halinde l-
damas.
335
DENZCLK
terimleri
yara savunma paleti
yalpa / roll, rolling of the vessel
Teknenin sancaktan iskeleye, iske-
leden sancaa dalgalarn bordadan
alnmas ile sallanmas.
yalpa omurgas / bilge keel
Teknelerin yalpalamasn azaltmak
iin karina ksmna batan ka
doru uzanan omurga biimindeki
knt.
yalpalk / gimblas
Pusula tasn sehpaya balayan ve
pusulann gemi hareketlerinden et-
kilenmemesini salayan emberler.
yalpametre / inclinometer
Geminin yapt yalpay ya da meyli
gsteren alet; yalpa miri.
yama / patch
Yaral bir blmn geici olarak ya-
manarak su szdrmazlnn sa-
lanmas.
Yarm serenler ve gizler zerine a-
lan yelkenler ile flok ve valenalar.
yangn patlama / fire explosion
Gemide yangn veya patlama kmas.
yangnla mcadele / (fi-fi) fire-
fighting
Yanan bir gemiye sndrme gemileri
ile dardan mdahale edilmesi.
yaptrc / epoxy
zellikle su altnda meydana gelen
yark ve atlaklar yaptrmaya ya-
rayan zel kimyasal tutkal.
yara savunma paleti / collision
mat
Su kesimi altnda, bir kaza sonucu
alan delikten tekneye su giriini
geici olarak durdurmak iin kulla-
nlan palet.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yarm oturak
yarm oturak / stretcher
Krek ekerken ayak dayanlan aa
puntal.
yarm yol / half speed
Gemi makinesinin yarm gte al-
trlmas.
yaslamak / to fall on
Bir teknenin hareket kabiliyetini
kaybederek, aknt veya rzgar etki-
si ile bir rhtma veya baka bir tek-
ne zerine dmesi.
yedek halat / towrope
Yedek ekmede kullanlan halat.
yedekleme / towing, hauling
Hareket imkn olmayan bir gemi
veya deniz aracnn baka bir gemi
tarafndan ekilerek gtrlmesi.
yeke / tiller
Dmen bana taklp dmenin iste-
nilen tarafa baslmas iin kullanlan
demir veya aatan yaplm kol.
yelken / sail
Direklere, serenlere, istralyalara
alan ve yzeylerine arpan rzg-
rn etkisiyle teknenin seyrini sala-
yan zel malzemeden yaplm daya-
nkl brandalar, bezler.
yer mukavelesi / berth charter
Bir geminin yanama yerinde yk-
lenmek amacyla kiralanmas iin
yaplan navlun mukavelesi.
yerel deniz trafii / local marine
traffic
Liman idari snrlar ierisinde seyir
yapan feribotlar, ehir hatlar gemi-
leri, deniz otobsleri, dzenli sefer
yapan yolcu tekneleri, gemilere ya-
yakt-su ikmali yapan tankerler, gezi
tekneleri, balk tekneleri, acente
motorlar, kamuya ait botlar, rmor-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
krler, sivil toplum rgtlerine ait
tekneler, su alt ve srvey almas
yapan tekneler ve benzerleri.
yola elverililik belgesi / port
clearance
Denize elverililik belgesine sahip
olup, liman idari snrlarn geerek
sefer yapacak her ticaret gemisinin
limandan ayrlnda liman bakan-
l tarafndan; gemiadamlar ile
donatm, yolcu says, ykn cinsi,
yakt, kumanyas, can kurtarma,
yangndan korunma, yangn sn-
drme ve seyir donanmlar ykle-
me durumu, zorunlu belgelerinin
geerlii bakmndan, belgelerinde
belirtilen durumlarna uygunlukla-
rnn tespiti neticesinde yolculua
msaade edildiini gsteren harca
tbi belge.
yoma / hauling line
Genellikle kaln halatlar.
yumru ba / bulb
Gemilerin ba ksmlarnda dalga
direncini azaltmak iin yaplm
yumru.
yk alacakls hakk / cargos
creditor right
Trk Ticaret Kanunu m. 1258de sa-
ylan alacaklarn sahiplerine takip,
nalm gibi imtiyazlar veren, nav-
lun zerinde tannm kanuni rehin
hakk.
yk faktr / load factor
Ortalama yk miktarnn maksi-
mum yk miktarna oran.
yk gemisi / cargo vessel
Yk tamak iin ina edilmi gemi.
yk ordinosu / mates receipt
Gemiye yklenmek zere gnde-
rilen yk gemiye alndktan sonra
336

geminin ikinci kaptan tarafndan
imzalanarak ykleyiciye verilen yk
alnds.
yk plan / cargo plan
Gemiye yklenen veya yklenecek
olan yklerin yerlerini, cinslerini ve
arlklarn gsteren plan.
ykleyici / shipper
Konimentoda belirtilen ve tama
szlemesi ile yk eya tatan zel
veya tzel kiiler.
yksek su / high water
Denizlerin ykselmesi-alalmas
sonucunda suyun yksek seviyesi,
suyun kabarmas.
yk gnderen / consignor
Konimentoda belirtilen ve tama
szlemesi ile yk ya da eyay gn-
deren zel veya tzel kiiler.
ykmllk / liability
ykn gnderileni / consignee
Konimentoda belirtilen ve tama
szlemesi ile ykn ya da eyann
gnderildii gerek veya tzel kii-
ler.
yrya / haul away
Bir palangann tirentisini veya bir
halat elle ekerken zerine yatarak
mola vermeksizin ekmek.
yzdrclk / buoyancy
Geminin yzebilirlik kabiliyeti.
yzer vin / floating crane
90-120 ton kapasiteli, deniz tarafn-
da ykleme-boaltma yapan motor-
lu veya motorsuz vin.
yzme / refloating
Karaya oturmu bir geminin yaplan
almalar neticesinde yzer hale
gelmesi.
337
DENZCLK
terimleri
zrh gverte
yzme merkezi / center of flota-
tion
Geminin yzmekte olduu ykl su
hatt alannn arlk merkezi. Gemi-
nin meyil ve trim yapma merkezi.
Z
zabit / officer
Ticaret gemilerin kaptan, bama-
kinst ve tayfa dnda kalan gverte
ve makine personeli.
zaman izelgesi / time sheet
Kira szlemesinin koullarna gre
ykleme ve boaltmadaki alma ve
bekleme sreleri ile geminin var,
kalk zamanlarn gsteren izelge.
zaman mukavelesi / time charter
Belirli bir sre iin muayyen blge-
ler arasnda bir veya birden fazla
sefer yapmak zere kiraclar ile do-
natanlar arasnda yaplan kira sz-
lemesi.
zemin direnci / ground reaction
Zeminin karaya oturan gemiye olan
direnci, mukavemeti.
zemin oyulmas / scouring
Karaya oturan gemide zemin ile te-
mas eden blmn temizlenerek ge-
minin yzebilirliinin salanmas.
zrh gverte / armoured deck
Eski zrhl harp gemilerinde mer-
milerin delip gememesi iin konan
elik gverte.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
zifos

zifos / skysail mast pole

Kuntra kapelesinde apkaya kadar
olan direk veya ubuk ksm.
zincir gverte loas / chain pipe
Demir zincirinin rgattan, gverte-
den zincirlie inen az.
zincir kaloma / to pay cable
Demirlenen demirin zincirinin iste-
nildii kadar gemiden denize veril-
mesi iin verilen komut.
zincirlik / chain locker
Teknelerin ba tarafnda ba altnda
demir zincirlerinin muhafaza edildi-
i yer.
zhre / venus
Gneten itibaren ikinci gezegen.
Vens gezegeni.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 338

 DENZCLK
terimleri

KISALTMALAR
A (ALFA) / alphabetical flag A of international code of signal Uluslararas iaret san-
caklarndan A harfi Denizde dalgcm var, ar yolla iyice neta bulununuz anla-
mna kullanlr.
AAIC / accounting authority identification code ITU tarafndan verilen hesap otorite
tanmlama kodu
AHTSV / anchorhandling tug supply vessel Demir zinciri ellelenebilen donanml
gemi
AIS / automatic identification system Otomatik tanmlama sistemi
AIS AtoN / automatic identification system aids to navigation Seyir yardmclar iin
otomatik tanmlama sistemi
Al / alternating Deien
ALRS / admiralty list of radio signals Admiraltynin radyo sinyal listesi
AOR-E / atlantic ocean region east INMARSAT uydu kapsama blgesi Dou
AOR-W / atlantic ocean region west INMARSAT uydu kapsama blgesi Bat
ARCC / aeronautical rescue coordination center Hava kurtarma koordinasyon mer-
kezi
ASGD / alarm signal generating device Radyo telefon veya telsiz aygtlarnda alarm
sinyali gnderen kontrol ve alarm nitesi
ATM / asynchronous transfer mode Zaman uyumsuz transmisyon modu
B (BRAVO) / alphabetical flag B of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan B harfi tehlikeli yk yklyorum, tahliye ediyorum veya tayo-
rum anlamnda kullanlr.
BCST / broadcast Umuma yaplan yaym.
Bl / blast Seda
Bu / blue Mavi
C (CHARLIE) / alphabetical flag C of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan C harfi nceki gurubun anlam olumlu olarak okunmaldr anla-
mnda kullanlr.
CG / coastguard Sahil gvenlik
CH / channel VHF kanal
CLC / Civil Liability Convention Petrol Kirlilii Zararlarndan Doan Hukuki Sorum-
luluk Szlemesi
COG / course over ground Yere gre rota
COLREG / International Regulations for Prevention of Collisions at Sea Denizde a-
tmay nleme Tz

339 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

COMSAR / communication and search and rescue Haberleme, arama ve kurtarma
COSPAS-SARSAT / search and rescue satellite aided tracking Arama kurtarma uydu
sistemi
CRS / coast radio station Sahil telsiz istasyonu
CSS / coordinator surface search Su st arama koordinatr
D (DELTA) / alphabetical flag D of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan D harfi benden ak bulununuz, manevra yapmakta glk eki-
yorum anlamnda kullanlr.
DB / decibel Ses seviyesi birimi
DEFREP / report of vessel breakdown Gemi arzalar raporu
Dev / deviation Tabii sapma
DF / direction finder Yn bulucu
DGNSS / differential global navigation satellite system Diferansiyel kresel seyir uydu
sistemi
DGPS / differential global positioning system Diferansiyel kresel mevkilendirme sistemi
DHSD / duplex high speed data Duplex olarak gerekleen yksek hzl veri haber-
lemesi
Dia / diaphone Diyafon
Dir / direction light stikamet feneri
DOE / duplication of equipment Cihaz iftlemesi GMDSSteki aygt donanm ve ge-
miadam donanm seeneklerinden bir tanesi
DSC / digital selective calling Dijital ar seici
DTO (VTSO) / vessel traffic operator Deniz trafik operatr
DWT / deadweight tonnage Dedveyt
E (ECHO) / alphabetical flag E of international code of signal Uluslararas iaret san-
caklarndan E harfi rotam sancaa deitiriyorum anlamna kullanlr.
ETA / estimated time of arrival Tahmin var zamannn ksa yazl
ETD / estimated time of departure Tahmin kalk zamannn ksa yazl.
ETS / estimated time of sailing Tahmin kalk (seyire balang) zamannn ksa yazl.
EC / eclipse Karanlk (dnem iin)
ECDIS / electronic chart display and information system Elektronik harita grntle-
me ve bilgi sistemi
EGC / enhanced group call Geniletilmi grup ars
ELT / emergency locator transmitter Acil durum mevki belirleme vericisi
ENC / electronic navigational chart Elektronik seyir haritas
EPIRB / emergency position-indicating radio beacon Acil durumlarda pozisyon belir-
leyen radyo vericisi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 340

 DENZCLK
terimleri

ERV / emergency response vessel Acil mdahale gemisi

ETV / emergency towing vessel Acil ekme rmorkr
Expios / explosive fog signal Patlayc sis iareti
F / fixed Sabit
F (FOXTROT) / alphabetical flag F of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan F harfi hareket kabiliyetine sahip deilim, benimle irtibatta bulu-
nunuz anlamnda kullanlan iaret sanca.
FATDMA / fixed access time division multiple Sabit eriimli zaman blmeli oklu eri-
im modu
FAX / facsimile Faks
FCST / forecast Hava tahmini
FFI / fixed and flashing Sabit ve akarl
FFI (..) / fixed and group flashing Sabit ve grup akarl
FI-FI / fire fighting Yangn sndrme
Fl / flashing akarl
Fl(..) / group flashing Grup akarl
Fog Det Lt / fog detector light Sis bulucu fener
G / green Yeil
G (GOLF) / alphabetical flag G of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan G harfi klavuz istiyorum anlamna kullanlr.
GMDSS / global maritime distress and safety system Kresel deniz tehlike ve gvenlik
sistemi
GPS / global positioning system Kresel mevki belirleme sistemi
GRP / glass reinforced plastic Plastik ile kuvvetlendirilmi cam
GRT/GT / gross registered tons/gross ton Bir geminin l gvertesi alt ve yaam
yerleri hacimleri toplamnn metrik sistemde bulunmas ve 2,83 m3e blnmesi so-
nucunda kan hacimsel birim
GTH / vessel traffic service Gemi trafik hizmetleri
GTHM / Vessel Traffic Services Center Gemi Trafik Hizmetleri Merkezi
H (HOTEL) / alphabetical flag H of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan H harfi gemide klavuz kaptan var anlamna kullanlr.
H24 / continuous Srekli
HF / high frequency Yksek frekans (3-30 MHz aras)
HFpB / high focal plane buoy Yksek dzlemli amandra
HJ / day service only Yalnz gndz hizmeti

341 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

HN / night service only Yalnz gece hizmeti
HR / harbour Liman
(HOR) / horizontal Yan yana
HSD / high-speed data Yksek hzl veri
HX / no specific hours Belirli bir hizmet saati olmayan
I / interrupted Kesintili
IALA / International Association of Marine Aids to Navigation and Lighthouse Authori-
ties Uluslararas Seyir Yardmclar ve Fener Otoriteleri Birlii
ICAO / International Civil Aviation Organization Uluslararas Sivil Havaclk Organi-
zasyonu
ICOMIA / International Council of Marine Industry Associations Uluslararas Deniz
Endstrileri Birlikleri Konseyi
IGC CODE / International Gas Carriers Code Dkme olarak svlatrlm gazlar ta-
yan gemi yap ve ekipmanlarnn uluslararas kodu
IHO / International Hydrographic Organization Uluslararas Hidrografi Organizas-
yonu
ILO / International Labour Organization Birlemi Milletler Uluslararas alma Te-
kilat
IMDG / International Maritime Dangerous Goods Uluslararas Denizcilik Tehlikeli Mallar
IMN / INMARSAT mobile number INMARSAT mobil numaras
IMO / International Maritime Organization Birlemi Milletler Uluslararas Denizcilik
rgt
IMRF / International Maritime Rescue Federation Uluslaras Denizde Cankurtarma
Birlii
IMSO / International Mobile Satellite Organization Uluslaras Gezici Uydu Organi-
zasyonu
IOR / Indian Ocean region Hint Okyanusu INMARSAT uydusu kapsama alan
IRREG / irregular Dzensiz
ISL / Institute of Shipping Economics and Logistics Deniz Ekonomileri ve Lojistik Ku-
rumu
ISM / International Safety Management Gvenli Ynetim Sistemi Kodu (IMOnun
a.741 (18) sayl kararyla kasm 1993 tarihinde kabul edilmi ve mays 1994 tarihinde
SOLAS 1974n 9. blmne eklenmi bir kuraldr)
Iso / isophase Isofaz
ISPS / International Ship and Port Facility Security Uluslararas Gemi Ve Liman G-
venlik Sistemi
ISU / International Salvage Union Uluslararas Gemi Kurtarma Birlii

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 342

 DENZCLK
terimleri

I (INDIA) / alphabetical flag I of international code of signal Uluslararas iaret san-

caklarndan I harfi rotam iskeleye deitiriyorum anlamna kullanlmaktadr.
intens / intensified sector Kuvvetli, iddetli sektr
J (JULIET) / alphabetical flag J of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan J harfi yanmaktaym ve gemide tehlikeli yk var. Benden neta
bulununuz anlamna kullanlr.
JRCC / Joint Rescue Co-ordination Center Deniz ve Hava Kurtarma Koordinasyon
Merkezi
K (KLO) / alphabetical flag K of international code of signal Uluslararas iaret san-
caklarndan K harfi sizinle haberlemek istiyorum anlamna kullanlr.
KEGM / Directorate General of Coastal Safety Ky Emniyeti Genel Mdrl
KEB / Black Sea Economic Cooperation Organization Trkiye, Rusya Federasyonu,
Romanya, Bulgaristan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova, Grcistan, Ermenistan, Yu-
nanistan, Arnavutluk ve Srbistandan oluan Karadeniz Ekonomik birlii Asamblesi
L (LIMA) / alphabetical flag L of international code of signal Uluslararas iaret san-
caklarndan L harfi geminizi derhal durdurunuz anlamnda kullanlr.
LANBY / large automatic navigational buoy Byk, otomatik seyir amandras
LAT / latitude Enlemi
LdgLts / leading lights Rehber fenerleri
LDT / light displacement ton Geminin bo arl
LES / land earth station Kara yer istasyonu
LF / low frequency Alak frekans ( 30-300 kHz aras)
LFI / long flash Uzun k
LNG / liquefied natural gas Svlatrlm doal gaz
LOCATING / the finding of ships, aircraft, units or persons in distress Tehlikedeki
gemileri, uaklar, nite ve insanlar bulmak
LOF/TOF / Lloyd Open Form/Turkish Open Form Ak Deniz Mukavelesi
Long / longitude Boylam
LPG / liquefied petroleum gas Svlatrlm petrol gaz
LRIT / long range identification and tracking Uzun mesafe kimliklendirme (tanmla-
ma) sistemi
Lt / light Fener/k
LT / local time Yerel saat
Lt Ho / lighthouse Deniz feneri
Lt V / light vessel Fener gemisi
Lt f / light float Yzen amandra

343 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

LUT / local user terminal Yerel kullanc terminal (COSPAS/SARSAT uydularndan ge-
len alarm bilgilerini alan yer istasyonu)
LWT / lightweight ton Donatlm kuru tekne arl: tekne arl + makine ve
tehizat arl
M / sea miles Deniz mili
m / meters Metre
M (MIKE) / alphabetical flag M of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan M harfi gemim durdu ve yol yapamyorum anlamnda kullanlr.
MARPOL / International Convention for the Prevention of Pollution from Ships De-
nizlerin Gemiler Tarafndan Kirletilmesinin nlenmesine Ait Uluslararas Szleme
MARRAP / Marmara Report Marmara Raporu
MAS / maritime assistance service Deniz yardm servisi (can kayplar hari)
MB/D / million barrels per day Gnlk milyon varil
MCA / Marine Coast Guard Agency Deniz ve Sahil Gvenlik Ajans
MCC / mission control centre Grev kontrol merkezi
MCS / master control station Ana kontrol merkezi
MEPC / Marine Environment Protection Committee Deniz evre Koruma Komitesi
METAREA / meteorological area Meteorolojik blge
MGS / national ship register Mill gemi sicili
MID / maritime identification digits Deniz kimlik numaras
Min / minutes Dakika
MMSI / maritime mobile service dentity Denizcilik mobil hizmet kimlii
Mo / morse code light or fog signal Mors kodlu fener veya sis iareti
MOU / memorandum of understanding Memorandum
MRCC / Maritime Rescue Coordination Center Deniz Kurtarma Koordinasyon Mer-
kezi
MRSC / maritime rescue sub-center Deniz kurtarma alt merkezi
MSI / maritime safety information Deniz emniyet bilgileri
MV / mercury vapour discharge lamp greenish white in colour Yeilimtrak-beyaz
renkte cva buharl lamba
N (NOVEMBER) / alphabetical flag N of international code of signal Uluslararas ia-
ret sancaklarndan N harfi olumsuz ya da evvelki grubun anlam olumsuz olarak
okunmaldr anlamnda kullanlr
NAVAREA / navigational area Seyir alanlar
NAVTEX / navigational telex Seyir ve meteorolojik bilgileri yaymlayan teleks otomatik
sistem

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 344

 DENZCLK
terimleri

NBDP / narrow band direct printing Dar bant dorudan yazmal teleks sistemi
O (OSCAR) / alphabetical flag O of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan O harfi denize adam dt anlamna kullanlr
OBO / oil / bulklore Petrol / dkme yk / cevher
Oc / occulting Hsuflu
Oc(..) / group occulting Grup hsuflu
Occas / occasional Ara sra
OECD / Organisation for Economic Co-operation and Development ktisadi birlii
ve Kalknma Tekilat: ABD, Avustralya, Avusturya, Belika, ek Cumhuriyeti, Da-
nimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hollanda, rlanda, talya, ngiltere, spanya,
sve, svire, zlanda, Japonya, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Lksemburg, Macaristan,
Meksika, Norve, Polonya, Portekiz, Trkiye, Yeni Zelanda, Yunanistan (29 lke)
OPEC / Organization of the Petroleum Exporting Countries Petrol hra Eden lkeler
Birlii: Cezayir, Libya, Nijerya, Endonezya, ran, Irak, Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan,
Birleik Arap Emirlikleri, Venezella (11 lke)
OPRC / International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Coo-
peration Petrol Kirliliine Kar Hazrlkl Olma, Mdahale ve birliine Dair Ulusla-
raras Szleme
ORV / oil recovery vessel Ya/yakt toplama gemisi
OSC / on scene coordinator Olay yeri koordinatr
TV / special consumption tax zel tketim vergisi
(P) / provisional, preliminary lk kez
P (PAPA) / alphabetical flag P of international code of signal Uluslararas iaret san-
caklarndan P harfi gemi denize kmak zeredir btn ahslar gemide bulunsun
balk gemileri tarafndan alarm bir engele takld anlamnda kullanlr
P&I Klb / Protection and Indemnity Club Koruma ve Tazminat Kulb
PA / position approximate Yaklak mevki
PEL / port entry light Liman giri feneri
PLB / personal locator beacon Kiisel yer belirleme vericisi
PMO / port meteorological office Liman meteoroloji ofisi
POR / Pacific ocean region Pasifik Okyanusu blgesi
PV / pilot vessel Pilot gemisi
Q / quickflashing Seriakarl
Q (QUEBEC) / alphabetical flag Q of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan Q harfi geminin salk durumu iyidir, serbest pratika istiyorum
anlamnda kullanlr
R / red Krmz

345 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

Ra / coast radar station Sahil radyo istasyonu
RACON / radar responder beacon Radar dalgalar yanstcsnn ksa yazl
Radio / coast radio station Sahil radyo istasyonu
Ramark / radar beacon (continuous) Radar bikn (devaml)
Rarefl / radar reflector Radar reflektrl
RATDMA / random access time division multiple access Rastgele eriimli zaman bl-
meli
RC / circular radio beacon Dairevi radyo bikn
RCC / rescue coordination centre Kurtarma koordinasyon merkezi
RD / directional radio beacon stikamet radyo bikn
RG / radio direction finding station Radyo istikamet bulma istasyonu
ROC / restricted operator certificate GMDSS tahditli operatr sertifikas
ROPAX / ro-ro passenger Tekerlekli ara ve yolcu gemisi
RT / radio telephone Radyo telefon
RW / rotating load radio beacon Dner halkal radyo bikn
Sec / seconds Saniye
S (SIERRA) / alphabetical flag S of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan S harfi makinelerim geri alyor anlamna kullanlr
SART / search and rescue transponder Arama kurtarma yer belirleyicisi
SBM / single buoy mooring Tek balanma amandras
SCOPIC / special compensation p&i clause zel tazminat koruma ve tazminat ku-
lb art
SDR / special drawing rights zel ekme hakk, IMFnin kulland para birimidir
SHOD / Office Of Navigation, Hydrography and Oceanography Seyir Hidrografi ve
Oinografi Dairesi Bakanl
Si / silence Skt
Sig Stn / signal station aret istasyonu
SMCP / standard marine communication phrases Standart denizcilik haberleme ka-
lplar
SOG / speed over ground Yere gre hz
SOLAS / International Convention for the Safety of Life at Sea 1972 Uluslararas De-
nizde Can Emniyeti Szlemesi
SOS / save our souls mdat
SP / sailing plan Seyir plan
SPM / single point mooring Tek balama yeri

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 346

 DENZCLK
terimleri

STCW / standards of training certification and watchkeeping for seafarers Gemiadam-

larnn eitim, belgelendirme ve vardiya tutma standartlar
SURVIVAL CRAFT / a craft capable of sustaining the lives of persons in distress from
the time of abandoning the ship Tehlikedeki gemiyi terk eden personelin hayatlarn
idame ettirebilecek kabiliyeti olan ara
SV / sodium vapour discharge lamp, orange in colour Sodyum buharl lamba portakal
renkli
T / temporary Geici olarak
T (TANGO) / alphabetical flag T of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan T harfi benden ak bulununuz, ift trol ekmekteyim anlamna
kullanlr
TEU / twenty-four equivalent unit 24lk konteyner
TB (TS) / Turkish Straits Trk Boazlar
TBDTDT (TSMTR ) / Turkish Straits Maritime Traffic Regulation Trk Boazlar Deniz
Trafik Dzen Tz
TBGTH (TSVTS) / Turkish Straits Vessel Traffic Services Trk Boazlar Gemi Trafik
Hizmetleri
TD / fog signal temporarily discontinued Sis iareti geici olarak devam etmiyor
TE / light temporarily extinguished Fener geici olarak snd
Temp inop / temporarily inoperative Geici olarak almayan
TSS / TAD / traffic separation scheme Trafik ayrm dzeni
TTK / Turkish Code of Commerce Trk Ticaret Kanunu
TUGS / Turkish International Ship Register Trk Uluslararas Gemi Sicili
TBRAP / Reporting System in Turkish Straits Trk Boazlar Raporlama Sistemi
TRKTERMAP / Turkish Shipyards Master Plan Trkiye Tersaneler Master Plan
U (UNIFORM) / alphabetical flag U of international code of signal Uluslararas ia-
ret sancaklarndan U harfi tehlikeye gidiyorsunuz anlamna kullanlr
UEL / upper explosive limit st patlama limiti
UFN / until further notice Bir sonraki duyuruya kadar
ULCC / ultra-large crude carrier Ultra byk ham petrol gemileri olup 300.000 DWT
zeri kapasiteye sahip tankerlerdir
Unintens / unintensified sector iddeti azaltlm sektr
UQ / ultra quick flashing ok ok seri akarl
UTC / universal time coordinated Evrensel kabul edilmi zaman (eskiden GMT olarak
ifade edilirdi)
UV / light-vessel Fener dubas

347 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

V (VICTOR) / alphabetical flag V of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan V harfi yardm isterim anlamna kullanlr
(Var) / variation Doal sapma
(Vert) / vertical st ste
Vi / violet Meneke (renk)
Vis / visible Grn (sektr as)
VLCC / very large crude carrier ok byk ham petrol tama gemileri olup 150.000-
299.999 DWT aras kapasiteye sahip tankerlerdir
VQ / very quick flashing ok seri akarl
VHF / very high frequency Portatif telsiz telefon (radyo telefon) olan ok yksek fre-
kansl telsiz cihaznn ksa yazl.
VTS / vessel traffic services Gemi trafik hizmetleri
W / white Beyaz
W (WHISKEY) / alphabetical flag W of international code of signal Uluslararas
iaret sancaklarndan W harfi tbbi yardm isterim anlamna kullanlr
WGS / World Geodetic System Dnya Jeodetik Sistemi
Whis / whistle Islk
WMO / World Meteorological Organization Dnya Meteoroloji rgt
WX / weather Hava raporu
X (X-RAY) / alphabetical flag X of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan X harfi giriiminizi durdurunuz ve iaretimi bekleyiniz anlamna
kullanlr.
Y / yellow, amber or orange Sar, kehribar veya portakal rengi
Y (YANKEE) / alphabetical flag Y of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan Y harfi demirimi taryorum anlamna kullanlr
Z (ZULU) / alphabetical flag Z of international code of signal Uluslararas iaret
sancaklarndan Z harfi rmorkr istiyorum anlamna kullanlr

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 348

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
HABERLEME
terimleri
abone
A adressiz gnderi / unaddressed
abone / subscriber
Bir iletmeci ile elektronik haber-
leme hizmetinin sunumuna ynelik
olarak yaplan bir szlemeye taraf
olan gerek ya da tzel kii.
acil yardm ar hizmetleri /
emergency call services
Yangn, salk, doal afetler ve g-
venlik gibi acil durumlara ilikin
bilgilerin itfaiye, polis, jandarma,
salk kurulular gibi ilgili kuru-
lulara en hzl ve en uygun ekilde
iletilmesi.
ak bilgisayar a / open compu-
ter network
steyen herhangi bir bilgisayar kul-
lancsnn balanabilecei ve dier
kiilerle bilgisayar zerinden ileti-
im kurabilecei, herkese ak elek-
tronik iletiim ortam.
aktan transit / in open transit
nc bir lke varl gnderilerin
kapal posta dzenleyen lkeler ara-
cl ile sevk edilmesi.
ama masas / opening table
Gelen, giden servislerinde posta tor-
ba ve paketlerinin ald masa.
adres deitirme / alteration of
address
Gndericinin adres konusundaki de-
iiklik talebi.
adres normu / addressing standart
Mevzuatla belirlenmi adres stan-
dartlar.
adressiz baslm kat / unad-
dressed printed paper
Tm adreslere veya belirli meslek
gruplarna datlmak zere posta-
ya verilen baslm kat.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
item
Herhangi bir adres belirtilmeksizin
gndericinin belirleyecei adreslere
braklan gnderi.
a geidi / gateway
Veri iletiim alar arasnda veri
akn ve anahtarlamasn salayan
birim.
a mimarisi / network architecture
Bir bilgisayar ann protokoller, i-
levler ve hizmetler gibi iletme ilke-
leri ve mantksal yaps.
a, ebeke / network
Bilgisayarlarn birbirleriyle iletiim
kurabildikleri a.
aa eriim noktas / network
access point
Abonenin nternete balanabildii
nokta.
aktarc / transponder
Yerden gelen sinyalin frekansn
deitiren ve gcn arttran uydu
zerindeki cihaz.
alan ad / domain name
Bir nternet sitesini tanmlayan ad-
res.
alcnn kendisine teslim / deli-
very to the addressee
Gnderici tarafndan bir gnderi-
nin sadece alcnn kendisine teslim
edilmesi iin konulan ibare.
alcsndan cret ve vergi aln-
mayacak gnderi / item having no
charge and tax to be collected from
addressee
Tm cret ve vergileri kabul esna-
snda gnderici tarafndan denen
gnderi.
352

alnd / receipt
Bir gnderinin kabul cretinin
alndna dair gndericiye verilen
belge.
alp verme merkezi / office of
exchange
Gelen-giden yurt d postalarn al-
np verildii merkez.
alma haberi / advice of receipt
Gndericiye, gnderisinin alcya
teslim edildiinin bildirilmesi ek
hizmeti.
alt evirici / down converter
Alak frekansa dntren frekans
deitirici.
amatr bantlar / amateur bands
Amatrlerin alma yapabildikleri
frekans aralklar.
analog veri kanal / analog data
channel
Veri iaretleri iin bir ses bandnda-
ki kanal, girite kipleyici ile kta
kip zcden oluan yol.
ankesrl telefon / pay telephony
Para, jeton, kodlanm kartlar ve
benzeri yntemler kullanlarak te-
lefon grmesi yaplmasna imkn
veren zel terminal cihaz.
anma pulu / commemorative issue/
stamp
Bir kii veya olayn ansna baslan
pul.
353
HABERLEME
terimleri
arabalant
anten / antenna
1- Elektrik sinyallerini (voltaj ve
akm) elektromanyetik dalgalara ya
da elektromanyetik dalgalar elek-
trik sinyallerine dntrmek iin
kullanlan ara.
2- Uydudan gelen mikrodalga sinyal-
leri zerinde toplayp feed sistemine
odaklayan pasif cihaz.
anten kontrol nitesi / antenna
control unit
Haberleme iin kullanlan anteni
istenilen yere ynlendirmek iin
kullanlan ekipman.
antiye / postal stationery stamped
paper
Posta idareleri tarafndan sata
sunulmu, cretleri daha nceden
baslm olan zarf, kart veya benzeri
rn.
AO Maddeleri / AO items
(other object items)
Baslm katlar, kk paketler,
krlere zg yazlar
arabalant / interconnection
ki ayr telekomnikasyon ebekesi
arasndaki telekomnikasyon trafi-
inin gerekletirilmesini teminen
iki ebekenin birbirine irtibatland-
rlmas.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
arac merkez
arac merkez / intermediate ser-
vice
Bir gnderinin aktarmasn ger-ek-
letiren hizmet birimi.
arac lke / intermediate country
nc lke varl bir postaya ara-
clk eden lke.
ara takip sistemi / vehicle trac-
king system
Posta ve dier amalar iin kulla-
nlan aralarn, GPS ve GSM/GPRS
teknolojileri kullanlarak saysal
haritalar zerinde izlenmesi, rapor-
lanmas, uzaktan ynetilmesi, ara
takip bilgilerinin (hareket saatleri,
nerede olduklar ve ortalama var
sreleri vb.) monitrlerden izlenil-
mesi.
arayan abonenin numarasnn
grnmesi / caller line identificati-
on presentation (CLIP)
Kii bir arama yapt zaman abone
numarasnn kar tarafta grnme-
si.
arayz / interface
Kullancnn, telekomnikasyon e-
bekesine eriimini salayan fiziksel
balant noktas veya telsiz cihazlar
arasnda eriimi salayan yaylm
ortamn ve bunlarn teknik zellik-
lerini ifade eder.
ardiye creti / storage charge
Normal sresi iinde alnmayan
koli/kargo postas gnderilerinde
her ilave gn iin alnan ek cret.
asenkron veri iletimi / asynchro-
nous data transfer
Paket anahtarlama temeline gre a-
lan bir veri protokol.
asimetrik saysal abone hatt /
asymmetric digital subscriber line
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Bakr telefon hatlar zerinden ge-
nibant eriim salayan bir trans-
misyon teknolojisi.
ateleme verimlilii / thrust
efficiency
Atelemenin ne kadar verimli oldu-
unu gsteren deer.
ayrc, datc / splitter
Bir iareti iki veya daha fazla yola
ayrmak veya datmak iin kullan-
lan alet veya sistem.
ayrm (ileme) merkezi / sorting
center
Gnderilerin var yerine gre ay-
rm ilemlerini yapan zel merkez.
B
bak as / look angle
anak antenin uyduya bakt a.
bant / band
Spektrumda belli bir frekans aral-
n iine alan blge.
bant genilii / bandwidth
Frekans spektrumunda tanmlan-
m frekans aral.
baslm kat / printed papers
Kt, karton veya basmda kulla-
nlmasna allm baka maddeler
zerine klie, kalp veya negatif kul-
lanlmasn gerektiren makine veya
fotoraf usulyle birbirinin ayn ola-
rak ok sayda elde edilen basklar.
basit blm / simple segment
Hibir snflandrmaya ihtiyac ol-
mayan blm.
354

basit nesne eriim protokol /
simple object access protocol
A tabanl objelerin bilgilerinin ko-
lay edinilmesini salayan yazlm
mimarisi.
basit veri eleman / simple data
element
Tek bir deer tayan veri eleman.
baz istasyonu / base station
Hcre iinde cep telefonlaryla rad-
yo sinyalleri araclyla iletiim
kurulmasn salayan bir mobil ile-
tiim ann her hcresindeki sabit
alc-verici aygt.
besleyici / feeder
Uydu anteninde bulunan sinyalin gi-
ri ve knda kullanlan cihaz.
bildirme kad / letter bill
Torba ierisindeki kaytl gnderile-
rin dkmnn yapld liste. biliim / informatics
bilgi aktarm / information trans-
fer
Bir veri kaynandan bir veri alcs-
na yaplan veri iletiminin sonucu.
bilgi gvenlii / information se-
curity
Bilginin yetki d bir baka kiiye
aktarlma, deitirilme, rselenme
ya da aa vurulma tehlikelerine
kar korunmas.
bilgi ilem merkezi / data process-
ing center
355
HABERLEME
terimleri
birleik posta
Bilgi ileme hizmetleri iin gerekli
tm bilgisayar donanm ve yazlm
olanaklar yannda, ynetici, sistem
zmleyiciler, programlayclar,
iletmenler gibi biliim insan gcn-
den oluan ve bilgi ileme hizmeti
sunmay amalayan rgt.
bilgi teknolojisi / information
technology
zellikle byk bir kurulu ya da
irket iinde, bilgi ynetimi ve ile-
menin tm ynleriyle ilgilenen geni
bir alan.
bilgisayar / computer
ok sayda aritmetiksel veya man-
tksal ilemlerden oluan bir ii n-
ceden verilmi bir programa gre
yapp sonulandran elektronik
ara.
nsanolunun teknik, ekonomik ve
toplumsal alanlardaki iletiiminde
kulland ve bilimin dayana olan
bilginin, zellikle elektronik maki-
neler araclyla, dzenli ve ussal
biimde ilenmesi bilimi. Bilgi olgu-
sunu, bilgi saklama, eriim dizgeleri,
bilginin ilenmesi, aktarlmas ve
kullanlmas yntemlerini, toplum
ve insanlk yarar gzeterek incele-
yen uygulamal bilim dal.
birleik posta / hybrid mail
Elektronik gnderi ve fiziksel tes-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
birletirici
limin bir araya gelmesinden oluan nda deitirilen zel kupon.
gnderi sistemidir. (Genellikle, di- cihet / postsmans distribution area
jital verinin alc adresine en yakn
bask merkezinde fiziksel gnderiye Bir datcnn gnlk ya da peri-
dntrlmesini iermektedir. yodik zamanlarla dolat parkur,
grev yeri.
birletirici / combiner
ki veya daha fazla iareti birletir- corafi veri / geospatial data
mek iin kullanlan alet veya sistem. Nesnelerin corafi konumlarn ve
bit / bit aralarndaki ilikileri belirleyen ve-
riler.
kili dzende her bir rakama (0 veya
1) bit denir. cut-off zaman / cut-off time
bit hata oran / bit error rate Gnderinin planlanan srede alcs-
na teslimini salamak amacyla pos-
Bir rnekteki bit hatalarnn says-
ta srelerinde kabul, ayrm, sevk,
nn rnekteki bitlerin toplam say-
datm, teslim yaplan ilemlerin en
sna blnmesiyle elde edilen orta-
son yaplmas gereken zaman.
lama.
bozulabilir ve bulac madde /
infectious substance
Posta yoluyla tanmas arta tbi
bozulabilir bulac madde.
bulut biliim / cloud computing ar bekletme / call waiting
Temel olarak bir uygulamann, web
Kiinin bir telefon grmesi yapt-
zerinden, kendi sisteminizde her-
srada gelen ikinci bir aramann
hangi bir kurulum gerektirmeden
olmas durumunda alnan uyar sin-
alabilmesi.
yali.
byte / byte
ar merkezi / call center
Bir anlam ifade eden en kk sa-
ysal veri kmesi. Bir byte 8 bitten Tketicilere yararlanlan hizmetler
oluur. ile ilgili olarak bilgilendirme ve yn-
lendirme konularnda yardmc olan
hizmet birimi.

C
cep telefonu / mobile phone
Kiinin yannda tayabildii kablo-
suz telefon, mobil telefon
cevap kuponu / international reply
coupon UPU tarafndan tedavle
karlan ve bir posta pulu karl-

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 356


ar ynlendirme / call forward-
ing
Kullancnn bir telefonu alternatif
bir yerde almak zere programla-
masna izin veren bir zellik. ar
ynlendirme her zaman ya da belli
bir telefonun megul olduu ya da
cevap vermedii durumlarda olduu
gibi sadece nceden belirlenen za-
manlarda geerli olabilir.
apraz modlasyon / cross-mo-
dulation
Ayn ortamda iletilen iki iaretin
birbirini modle ederek istenmeyen
yeni karma iaretlerinin meydana
gelmesi.
evre donanm / peripheral equip-
ment
Bir bilgi ilem dizgesinde, dizgenin
daryla iletiimini salayan ya da
dizgeye ek olanaklar kazandran,
ana ilem biriminden ayr, herhangi
bir donanm.
k verileri / output data
Bilgisayar tarafndan ilenmi olup
bir bellek ortamna kaydedilmeye
hazr olan veriler.
ok dk frekans / very low
frequency
3 ile 30 kHz arasndaki frekans aral.
ok yksek frekans / very high
frequency
30 ile 300 MHz arasndaki frekans ara-
l.
oklu haberleme / conference
communications
veya daha fazla merkezin ayn
anda ve direkt olarak konuma ya-
pabildikleri haberleme kolayl.
oklu ortam / multimedia
Birden fazla ortam gesini (metin,
357
HABERLEME
terimleri
dairesel polarizasyon
grafikler, animasyon, ses, mzik,
video gibi) bir arada kullanma ekli.
oklu ortam mesaj hizmeti /
multimedia messaging service
Kullanclarn resim, sesli ve grn-
tl videolar gibi eitli multimedya
ierii barndran mesajlar, gerek
zamansz bir iletimle gnderip al-
malarn salayan, gelimi kablo-
suz terminaller iin belirlenmi bir
standart.
znrlk / resolution
Bir lme sistemi tarafndan algla-
nabilecek en kk sinyal art.
D
datc / postmen
Posta maddelerinin adresinde da-
tm ya da teslimini salayan kii.
datlm veriler / distributed
data
Birden fazla bilgisayara blk blk
datlm olmasna ramen tek bir
bilgisayarda bulunuyormu gibi eri-
ilebilen ve ilenebilen veriler.
datml veri ileme / distributed
data processing
Bilgisayarlarn bo kapasitelerinden
en iyi ekilde yararlanmak amacy-
la ya da ok byk hesaplama gc
gerektiinde, bir veri iletiim a
zerinde paylaml olarak bilgisa-
yarlarn tek bir problem zerinde
altrlmalar.
dairesel polarizasyon / circular
polarization
Yaylma esnasnda dorultusu dz-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
dalga klavuzu
gn bir ekilde dnen elektroman-
yetik dalgann polarizasyonu.
dalga klavuzu / waveguide
inden sinyallerin getii ii bo
kablo/boru.
dar bant / narrow band
Bir ses seviyesi hattndan daha az
veya eit veri transfer hz salayan
bir kanal.
deer konulmu koli / insured
parcel
Kayp, hasar ve alnma durumunda
tazminata esas olacak kadar deer
konulan koli.
demodlasyon / demodulation
Bir tayc zerine bindirilen bilgi
sinyalinin geri alnma ilemi.
deneme mektubu / test letter
Mektubun kabulnden teslimine ka-
dar geen sreyi lmek amacyla
belli periyotlarla gnderilen, gnde-
ricisi ve alcs (panelist) sabit mek-
tup.
denetim blt / control data
segment
Elektronik belge ilemede, bir gn-
derimin ban ya da sonunu, ya da
bir belgenin snrlarn bildiren veri
kesimi.
denetlenebilir veriler / auditable
data
Anlalr ve izlenebilir bir ekilde
dzenlenmi ve bamsz denetiler
tarafndan denetiminin yaplmas
kolaylatrlm veriler.
detay frekans plan / allotment
Genel frekans planna uygun olarak
belirli bir frekans aralnn lke
geneli veya blgesel olarak belirli
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
artlar dahilinde karasal ve uzay
telsiz haberleme hizmetine mahsus
kullanmn salamak zere Mill
Frekans Planna ilenmesi.
devre anahtarlamal veri akta-
rm / circuit switch data
9600 bit/sn hznda devre anahtar-
lamal veri iletimi.
d panelist / external panelist
Deneme mektubu dzenleyen, kim-
lii ve adresi posta idaresince bilin-
meyen kii.
dmerkezlilik / eccentricity
Eliptik bir yrnge iin yrngenin
eklini belirleyen sabit.
dijital / digital
Verileri bir ekran zerinde elektro-
nik olarak gsteren; saysal.
direkt anta / direct bag
Direkt posta dzenlenecek bir lke-
ye dzenlenen anta.
direkt posta / direct dispatch
k lkesi tarafndan herhangi bir
lkenin aracl olmadan var l-
kesine sevk edilen posta.
dorudan arama / direct call
Operatr yardm kullanmadan ya-
plan arama.
dorudan bellek eriimi / direct
access memory
Bellee veri aktarmn ve bellekten
veri okumay; merkez ilem birimi-
ni veri transferi ileminde devre d
brakarak, sistemin almasn hz-
landran ve ilemci ykn azaltan
bir yntem.
dorudan eriim / direct access
1- Veri saklama ortamnda eriilmek
istenen tutanan, bir nce eriilen
358

tutanan bulunduu yerden bam-
sz olarak, belirli snrlar iinde de-
imez bir srede, dorudan okun-
mas ya da yazlmasn salayan
donanm olana ve veri dzenleme
yntemi.
2- Bir posta idaresinin kendi gn-
derilerini bir baka posta idaresine
yurt ii posta gnderisi gibi gnder-
mesi.
dorudan llen veri / absolute
data
Bilgisayar grafiinde, ekran uzayn-
da ya da belleindeki gerek koor-
dinatlar belirleyen bilgisayar prog-
ram deerleri.
dorulamak / verify
Bir verinin girilmesi srasnda doru
olarak tamamlanp tamamlanmad-
nn kontrol edilmesi.
dokman / document
Bir verinin zerine kayt edildii, in-
san ya da makine tarafndan okuna-
bilen, (deimez) veri tayc.
dolam / roaming
Bir an abonelerinin, baka bir ope-
ratrn kapsama alannda, kendi
cep telefonlar ve numaralarn kul-
lanmalarna izin veren bir mobil ile-
tiim zellii.
dngsel artklk denetimi /
cyclic redundancy check
Veri kayb veya deiikliine kar elektromanyetik uyumluluk /
bir gvence seviyesi salayan veri-
nin dijital olarak ifade edilmesine
uygulanan matematiksel bir algo-
ritma.
drdnc nesil / fourth generation
Tamamyla IP tabanl, kablolu veya
kablosuz bilgisayar, tketici elek-
359
HABERLEME
terimleri
elektromanyetik uyumluluk
tronii, iletiim teknolojileri ve i ve
d ortamlarda sras ile servis kali-
tesi ve yksek gvenliiyle herhangi
bir zamanda herhangi bir yerde her
trl a hizmetini tek bir noktada
birletirerek makul fiyat ve tek fa-
turalandrmayla gerekletirecek,
100 Mbit/s ile 1 Gbit/s veri iletim ka-
pasitesini salayabilen, sistemlerin
sistemi ve alarn a olmay hedef-
leyen bir hizmet.
drtl eitlilik / quadruple di-
versity
Bir sistemde drt tane anten kulla-
nlp al seviyesinin ykseltilmesi.
dk frekans / low frequency
30 ve 300 Khz arasndaki frekans
aral.
dzenleyici/ regulator
Bir iletmecinin uymas gereken ku-
rallar belirleyen kurum veya kuru-
lu.
E
eko bastrc / echo canceller
Uydu zerinden yaplan telefon ha-
berlemesinde kullanlan devreler-
deki yanknn engellenmesi.
electromagnetic compatibility
Elektrikli ve elektronik aygtlarn
yaydklar nmlarn belirli giriim
ve yaylm limitleri altnda kalmas-
n ve ayn ortam paylaan elektrikli
veya elektronik aletlerin birbirlerini
olumsuzca etkilemeden almalar-
n salayan teknikler.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
elektronik haberleme
elektronik haberleme / electro-
nic communication
Elektriksel iaretlere dntrle-
bilen her trl iaret, sembol, ses,
grnt ve verinin kablo, telsiz,
optik, elektrik, manyetik, elektro-
manyetik, elektrokimyasal, elektro-
mekanik ve dier iletim sistemleri
vastasyla iletilmesi, gnderilmesi
ve alnmas.
elektronik haberleme altya-
ps / electronic communication
infrastructure
Elektronik haberlemenin, zerin-
den veya araclyla gerekleti-
rildii anahtarlama ekipmanlar,
donanm ve yazlmlar, terminaller
ve hatlar da dahil olmak zere her
trl ebeke birimleri, ilgili tesisleri
ve bunlarn btnleyici paralar.
elektronik haberleme altyap-
s iletimi / electronic communica-
tion operation
Elektronik haberleme tesislerinin
kurulmas, kurdurulmas, kira-
lanmas veya herhangi bir surette
temin edilmesiyle bu tesisin dier
iletmecilerin veya talep eden ger-
ek veya tzel kiilerin kullanmna
sunulmas.
elektronik haberleme hizmeti
/ electronic communication service
Elektronik haberleme tanmna gi-
ren faaliyetlerin bir ksmnn veya
tamamnn hizmet olarak sunulma-
s.
elektronik haberleme sektr
/ telecommunications industry
Elektronik haberleme hizmeti ve-
rilmesi, elektronik haberleme ebe-
kesi salanmas, elektronik haber-
leme cihaz ve sistemlerine ynelik
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
retim, ithal, sat ve bakm - ona-
rm hizmetlerinin yrtlmesi ile
ilgili sektr.
elektronik haberleme ebekesi
/ electronic communication network
Bir veya daha fazla nokta arasnda
elektronik haberlemeyi salamak
iin bu noktalar aras balanty te-
kil eden anahtarlama ekipmanlar
ve hatlar da dahil olmak zere her
trl iletim sistemleri a.
elektronik haberleme ebekesi
salanmas / provision of electro-
nic communication network
Elektronik haberleme ebekesi ku-
rulmas, iletilmesi, kullanma su-
nulmas ve kontrol.
elektronik imza / electronic sig-
nature
Sadece imza sahibinin tasarrufunda
bulunan, zel bir arala oluturulan,
nitelikli elektronik sertifikaya daya-
narak imza sahibinin kimliinin ve
imzalanm elektronik veride son-
radan herhangi bir deiiklik yaplp
yaplmadnn tespitini salayan
imza.
elektronik kimlik belgesi / digi-
tal certificate
Onay kurumunun hazrlad ve sa-
ysal olarak imzalad, hangi ak
anahtarn hangi kiiye ait olduunu
gsteren belge.
elektronik posta / electronic mail
Bilgisayarlar veya bir a iindeki
belli gnderim merkezleri arasnda
elektronik bilgi iletiimi.
elektronik veri deiimi / elec-
tronic data interchanging
Standart bir formda yazlm olan
bilgilerin bilgisayarlar arasnda ak-
360

tarm ve otomatik olarak yorumla-
np ilenebilmesi.
elektronik veri ilem / electronic
data processing
nemli bir kesimi elektronik aygt-
larca yrtlen bilgi ilem.
en yksek veri hz / maximum
data rate
Bir saysal veri iletim ortamnn ta-
yabilecei en byk veri hz.
enterferans / interference
Frekans karklna sebep olma.
eriim / access
Elektronik haberleme ebekesi, alt-
yaps veya hizmetlerinin dier ilet-
mecilere sunulmas.
eriim a / access network
Aboneler ile omurga a arasnda yer
alan ve abonelerin omurga aa erii-
mini salayan ara a.
eriim kanal / access channel
Aboneyi en yakn anahtara ya da yo-
unlatrcya balayan a eleman.
Genellikle kapal devre eklini alan
bir ift bakr telden oluan ve ayr-
ca fiber optik kablolar, mikrodalga
balantlar ya da dier teknolojileri
kullanabilen bir eriim kanal.
eriim kodu / access code
Bir bilgi ileme dizgesine ya da ayg-
tna eriimi salayan kod.
eriim protokol / access protocol
Ortaklaa kullanlan bir ortama eri-
imi dzenleyen kurallar topluluu.
eriim trafii / access traffic
Abonelerin omurga ebekeye eri-
imlerini salayan ve eriim a de-
nilen a zerindeki trafik.
e dorultulu / colinear
361
HABERLEME
terimleri
etkin piyasa gc
Ayn dorultuya gelen (cisim, uzay
arac, gk cismi vb.) anlamnda kul-
lanlan terim.
e konumlu / co-located
Ayn boylamda alan uydular iin
kullanlan terim.
e yerletirme / co-location
e zamanl bilgisayar / simult-
aneous computer
Hesaplamann gerektirdii yolda
birbirlerine balanan birimleri kap-
sayan, bylece tm hesaplamann e
zamanl olarak yrtlebildii bir
bilgisayar.
e zamansz iletim kipi / asynchro-
nous transfer mode
Veri, metin, ses, video ve multimed-
ya sinyallerinin a eriim noktalar
arasnda 155 Mbpsye varan hzlar-
da ezamanl olarak iletilmesine izin
veren yksek hzl saysal iletiim
oklama ve ynlendirme teknolojisi.
e-tebligat / electronic notification
Tebligat Kanununda tebli karma-
ya yetkili klnan merciler tarafn-
dan elektronik ortamda hazrlanm
olan tebligatlarn, deitirilemez ve
inkar edilemez bir ekilde gvenli
e-posta yoluyla alclarna iletilmesi.
ethernet / ethernet
Birka bilgisayarn genellikle e ek-
senli bir kablo zerinden veri trans-
ferine izin veren yerel blge a.
etkin uydu / active satellite
Yrngede haberlemesine devam
eden uydu.
etkin piyasa gc / significant
market power
letmecinin, ilgili elektronik haber-
leme pazarnda, tek bana ya da
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
faydal yk
dier iletmecilerle birlikte rakiple-
rinden, kullanclarndan ve tketi-
cilerinden fark edilir bir ekilde ba-
msz olarak hareket edebilmesine
imkn salayan ekonomik gc.
F harfin bir kelime ile okunmas.
faydal yk / payload
Uydu zerinde anten ve tekrarlayc
sistemleri ieren haberleme faliyet-
lerini yerine getiren alt sistem.
fiber optik kablo / fiber optic
cable
Merkezinde iletmeye yarayan
ince cam bir tabaka, onun hemen
dnda optik malzemeden retilmi
ve merkezden yansyan tekrar
merkeze geri gnderen cam bir rt,
en dta da bu yapy darbe ve nem
gibi evresel etkilere kar koru-
maya yarayan bir klfn bulunduu
kablo.
fiber optik sistem / fiber optic
system
Sa teli kalnlnda ve ok hassas
retilmi saf cam bir ip zerinden
n iletilmesi prensibiyle alan
sistem.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
filateli / philately
Posta pulu koleksiyonculuu.
fiziksel eriim / physical access
Bilgisayar gvenliinde, korunmu
bilgi merkezine giri.
fonetik alfabe / phonetic alphabet
Ses ile yaplan haberleme srasnda
yanl anlamalar nlemek iin her
frekans / frequency
1- Periyodik bir iaretin bir saniye-
deki tekrarlanma says. Birimi Hz
(Hertz).
2- Elektromanyetik dalgalarn sani-
yede yapt salnm says, kendile-
rini tekrarlama skl.
frekans bantlar / frequency band
Frekans ekseninin, alak frekans,
orta frekans, ok yksek frekans, s-
per yksek frekans ve en yksek fre-
kans eklinde tanmlanan bantlar.
frekans plan / frequency plan
Uydu kapasitesinin kullanm trn
ve parametrelerini gsteren plan.
frekans tahsisi / assignment
Detay frekans planna uygun olarak
bir telsiz istasyonuna frekans veya
frekans kanallar, k gc, yayn
sreleri de dahil belirli artlar altn-
da kullanmak zere izin verilmesi.
G
genel frekans plan / allocation
ITU tarafndan dnya genelinde ta-
nmlanan frekans blgelerine gre
362

yaplan frekans planlarna uygun
olarak belirli bir frekans bandnn
bir veya daha ok sayda karasal ve
uzay telsiz haberleme hizmetleri ile
radyo astronomi hizmetleri tarafn-
dan belli artlar dahilinde kullanl-
mas amacyla Mill Frekans Planna
ilenmesi.
genel paket radyo servisi / gene-
ral packet radio service
Tanmlanan ilk mobil veri aktarm
standard.
geni alan a / wide area network
Birbirinden farkl corafi yerlerde
bulunan bilgisayarlarn birbirleri
ile veri alveriini salamak zere
oluturulan bilgisayar a.
geni bant / broadband
Yksek hzl veri transferi teknoloji-
sinin genel ad.
gerek ayrklk / true anomaly
Yrngesindeki bir uydu iin bulun-
duu konum ile yer beri dorultusu
arasndaki a.
gerek zamanl / real time
Verinin biriktirilip sonra ilenmesi
yerine alndka ilenmesi zelliine gne kesintisi / solar outage
sahip sistemin veya olayn zellii.
gerekleme / verification note
Postadaki her trl hatal ilem ve
dzensizlik iin dzenlenen form.
gezici (seyyar) merkez / travell-
ing post office
Bir ara zerinde ayrm ve sevk i-
lemini srdren merkez.
gezici iyeri / mobile post office
Grlen lzum zerine geici bir
sre iin alan iyeri.
giri verileri / input data
363
HABERLEME
terimleri
grlt scakl
Bir veri ileme sistemine depolan-
mas ya da ilenmesi amacyla giri-
len veriler.
gizlilik / confidentiality
letiim kuran iki taraf arasndaki
yazmalarn nc kiilerden gizli
tutulmas veya bir kiiye ait bilgile-
rin kendisi dnda herkesten gizli
tutulmas.
glgelenmek / eclipse
Uydunun Dnyann glgesinde kala-
rak gne nlarn alamamas.
gnderilerin damgalanmas /
stamping/postmarking of items
Gnderi zerindeki pulun iptali iin
vurulan tarih damgas.
grev evrimi / duty cycle
Bir telsiz cihaznn, bir saatlik za-
man dilimi ierisinde aktif olarak
alt srenin bu bir saate oran.
gncel ve kiisel haberleme
gnderileri / items of the current
and personal correspondance
Gndericiye/alcya ait zel bilgiler
tayan gnderiler.
Gne ve uydunun ayn hizaya gele-
rek, gne nlarnn yer istasyonu
antenine ayn eimde gelmesi nede-
ni ile sinyalin bozulmas.
grlt / noise
stenmeyen elektrik sinyali.
grlt katsays / noise figure
Bir sistemde iaret eklenen grlt-
nn miktarn gsteren say. deal bir
kuvvetlendiricide bu say 0 dbdir.
grlt scakl / noise temper-
ature
Bir sistemde iarete eklenen grl-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
gven akesi
tnn miktarn gstermek zere
kullanlan edeer scaklk. Grlt
scakl ne kadar az ise eklenen g-
rlt o kadar azdr.
gven akesi / deposit
Hesap ama ilemi srasnda bir de-
faya mahsus olarak alnan ve hesap
kapatldnda hesap sahibine geri
denen teminat.
H
haber isteme / inquiry
Gnderici ya da alcnn gnderinin
akbeti hakknda bilgi istemesi.
haberleme / communication
letiim; kiiler veya kiiler ile tek-
nik cihazlar arasndaki bilgi ve ha-
ber aktarm.
haberleme kanal / communica-
tion channel
Mesaj iaretini vericiden alcya gn-
dermek (aktarmak) iin kullanlan /
fiziksel bir iletim ortam.
hakemlik / arbitration
ki idare arasndaki bir ihtilaf halin-
de UPUnun hakemliine bavurul-
mas.
hareketli kapsama alan / stee-
rable beam
Uydu zerindeki hareketli antenler
yardm ile elde edilen deiken kap-
sama alan.
hava mektubu / aerogramme, air
mail
zel olarak dzenlenmi ve havayo-
luyla alcsna ulatrlan mektup.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
havale / postal money order
Bir gndericinin PTTye yatrd
parann alc olarak gsterdii bir
kiiye denmesi ynnde PTTyi
muhatap alarak verdii emir.
hzl arama / abbreviated dialing
Bir telefon numarasn, tm rakam-
larn tulanarak deil de sadece bir-
ka rakamnn tulanarak hzland-
rlm ekilde aranmas zellii.
hzme genilii / beamwidth
Anten gr as.
I
IP zerinden ses iletimi / voice
over IP
IP protokol ile ses haberlemesi, n-
ternet zerinden sesli grme.
n / beam
Uydu yayn alan, uydu nlarnn
yeryznde yansd alan.
iade / return
Gnderinin k yerine iadesi.
i panelist / internal panelist
Deneme mektubu dzenleyen kimli-
i ve adresi posta idaresince bilinen
kii
idari cret / administrative fee
Bilgi Teknolojileri ve letiim Kuru-
364

munun; pazar analizi, dzenleme-
lerin hazrlanmas ve uygulanmas,
iletmecilerin denetlenmesi, teknik
izleme ve denetleme hizmetleri, pi-
yasann kontrol, uluslararas ibir-
lii, uyumlatrma ve standardizas-
yon almalar ve dier faaliyetleri
ile her trl idari giderlerinden kay-
naklanan masraflara katk amacyla
iletmecinin bir nceki yl net sat-
larnn binde beini gememek ze-
re, uluslararas ykmllkler de
dikkate alnarak Bilgi Teknolojileri
ve letiim Kurumu tarafndan belir-
lenecek cret.
iletim / transmission
Bir bilginin bir ya da birka uzak
yerde elde edilmesinin salanmas.
iletiim / communication
Bir yerden, bir kiiden, bir maki-
neden bir bakasna, herhangi bir
ortamdan yararlanarak bilgi gn-
derme.
iletiim ucu / communication ter-
minal
Bir veri iletiim ortamnda veri gi-
ri-kn salayan donanm birimi
ya da donanm birimleri topluluu.
ilk gn zarf / first day cover
Bir pulun tedavle kt tarihte
zel olarak damgalanm zarf.
365
HABERLEME
terimleri
iptal edilen ar
interaktif posta eki / interactive
postal cheque account
nternet zerinden posta eki hesa-
bna eriimi salayan interaktif bir
hizmettir.
internet / internet
Bilgisayar alarnn birbirine ba-
lanmas sonucu ortaya kan, her-
hangi bir snrlamas ve yneticisi
olmayan uluslararas bilgi iletiim
a.
nternet servis salaycs /
Internet service provider
Salayclar araclyla internete
ve dier bilgisayar bazl bilgi alar-
na eriim salayan bir irket.
nternet protokol televizyonu /
Internet protocol television
nternet protokol zerinden tele-
vizyon yayn hizmetlerinin salan-
d sistem.
nternet protokol / Internet
protocol
oklu alar arasnda iletiim kur-
mak iin internette kullanlan pro-
tokol.
nternet telefonu / Internet phone
nternet zerinde konumalar ile-
ten ve yanstan dzenek.
iptal damgas / cancellation (date-
stamping/postmarking) of a postage
stamp
Bir posta pulunun ikinci defa kul-
lanmn nlemek amacyla baslan
tarih damgas.
iptal edilen ar / abandoned call
Bir arnn balant kurulmasn-
dan sonra, ancak kar tarafn yant
vermesinden nce aran tarafn-
dan sona erdirilmesi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ileme (ayrm)

ileme (ayrm) / sorting kablo-tv sistemi / cable-tv

Postalarn var yerlerine ve adres- TV iaretlerinin kablo yardm ile
lerine gre ayrma tbi tutulmas. datld sistem.
iletmeci / operator kabul merkezi / office of posting
Yetkilendirme erevesinde elektro- Bir gnderinin postaya verildii i-
nik haberleme hizmeti sunan veya yeri.
elektronik haberleme ebekesi
kamu iletmecisi / public operator
salayan ve B16 altyapsn ileten
irket. Posta hizmetlerini fiilen srdren
kamu iletmecisi.
iletim sistemi / operating system
kanal / channel
Bilgisayar kontrol eden, program-
lar altran, kullanclarla iletiim Verilerin iletildii yol.
kuran ve kurulmu donanm ve ci- kapsama alan / coverage map
hazlarla haberleen taban seviyesi Uydu yaynlarnn izlenebildii alan.
yazlm.
itici / thruster
Uydu operasyonlarnda kullanlan,
uydu zerindeki kk motorlar.
izleme / tracking
Gnderici veya alcnn istei zeri-
ne bir gnderinin akbetinin ilem
grd sreler itibaryla otomas-
yon sistemi zerinde aratrlmas.

karlksz (tek ynl) gnderi /

blind transmission
ki ynl iletiimin kurulamad
ancak radyo ile aranan istasyonun
yayn alabileceine inanlan du-
K rumlarda tek tarafl gnderme.
kart havalesi / card money order
kaba maddeler / AO (other items)
Bir alp verme merkezinin aracl
Mektup ve posta kart dnda kalan
olmakszn posta yoluyla sevk edilen
posta gnderileri.
kart eklindeki havale tr.
kablosuz yerel alan a / wireless kart okuyucu / card reader
local area network
Kart ortamndan veri okuyan bilgi-
Ofis iinde, evde veya scak nokta
sayar giri birimi.
gibi ksa bir mesafede, iki ya da daha
fazla bilgisayar ya da dier aygtlar
birbirine balayan kablosuz a.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 366


kaset / box, tray
Mektup postas gnderilerinin ta-
nmas iin kullanlan kap.
katlma pay / contribution unit
lkelerin durumlarna gre UPU
harcamalarna katlma pay.
katma deerli elektronik ha-
berleme hizmetleri / value-
added electronic communication
services
erii, kodu, protokol veya benzer
hususlar zerinde bilgisayar ilem-
leriyle veya baka surette ilem ya-
parak aboneye/kullancya ek, farkl
ya da yeniden yaplandrlm bir ses
veya veri ileten ya da elence, oyla-
ma, yarma, katlm, bilgi verme
veya benzeri amal ieriklere erii-
mi salayan elektronik haberleme
hizmetleri.
kavramsal radyo / cognitive radio
evreden ald bilgi ile operasyonel
parametrelerini deitirerek yayn
yapan telsiz sistemi.
kavramsal veri modeli / concep-
tual data model
Veri ileme donatm ve yazlmdan
bamsz olarak kurulan veri modeli.
367
HABERLEME
terimleri
kiisel saysal yardmc
kaytl elektronik posta (KEP) /
registered electronic mail (REM)
Elektronik ortamda hukuken geerli
olacak ekilde, delillendirilmi ku-
rumlar veya kiiler aras yaplacak
dokman alverii.
kaytl gnderi / registered item
Kaytl olarak kabul edilen ve ser-
visler arasnda kaytl olarak alnp
verilen; kayp, hasar ve alnma du-
rumunda tazminat denen gnderi.
kazan / gain
Sinyale katlan ilave g.
klavuz / beacon
Uydunun yerden takibi iin gnder-
mi olduu klavuz sinyal.
ksaltlm adres / abbreviated
address
Adres elemanlarnn bir ksmnn
bulunmad adres.
kimlik denetimi, yetki denetimi
/ authentication
Bir biliim sistemi kullancsnn
kimliinin doruluunun ve biliim
kaynaklarna eriim yetkisinin bu-
lunup bulunmadnn saptanmas
ve snanmas ilemi.
kiisel bilgisayar / personal com-
puter
Bir mikro ilemciye dayanan ve ayn
anda tek bir kiinin kullanm iin
tasarlanm kk bir saysal bilgi-
sayar.
kiisel saysal yardmc / person-
al digital assistant
Avu ii bilgisayar olarak da bilinen;
kk, kompakt bir yapda, dokun-
maya hassas bir ekrana sahip, klav-
yesiz, veri girii iin zel bir kalem
kullanlan sistem.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
kiisel veri
kiisel veri / personal data
Belirli veya kimlii belirlenebilir
gerek veya tzel kiilere ilikin b-
tn bilgiler.
klark kua / clark belt
Duraan uydularn bulunduu, yer-
den yaklak 36.000 km ykseklikte
ve ekvatorun tam stnde yer alan
hayali kuak.
kod blmeli oklu eriim / code
division multiple access (CDMA)
Geni spektrum modlasyonu ve gi-
riimi engelleyici kodlar kullanan
dijital haberlemeler iin yaplan
oklu giriim plan olup kullanc-
lara her zaman cevaplaycnn bant
geniliinin tamamn kullanabilme
imkn tanr.
kripto / crypto
Gvenli veri iletimi ve saklanmas
amacyla mesajlarn ifrelenmesi.
kripto algoritmas / crypto
algorithm
Kriptografik ilemlerin ifreleme,
ifre zme, kimlik dorulama ve
benzeri dier admlarnda kullan-
lan tm matematiksel fonksiyonlar
ve protokoller.
kolinin terk edilmesi / abandon-
ment of a parcel
Alcsna teslim edilemeyen bir koli-
nin posta idaresine terk edilmesi.
kombine cret / combined charge
Ek hizmetler iin denen cretler
de dahil gnderinin toplam kabul
creti.
konferans haberlemesi / confer-
ence communication
ya da daha fazla yerleim arasn-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
da dolaysz olarak annda konuma
imkn salayan haberleme siste-
mi/kolayl.
kontrol penceresi / control win-
dow
Bir uydunun haberleme yapt ve
manevralarla iinde tutulduu en-
lem ve boylam olarak tanmlanan
pencere.
kontrol unsuru / control compo-
nent
Ayr ayr ya da birlikte, fiilen ya da
hukuken bir teebbs veya iletmeci
zerinde belirleyici etki uygulama
olanan salayan haklar.
konutta teslim / delivery at the
address
Belli bir miktara kadar gnderilen
havalenin alcnn adresinde den-
mesi hizmetidir.
kullanc /user
Abonelii olup olmamasna bakl-
makszn elektronik haberleme
hizmetlerinden yararlanan gerek
veya tzel kii.
kullanc bana ortalama gelir
/ average revenue per user
Her bir kullancdan elde edilen ay-
lk ortalama gelir.
kullanm hakk / right of use
Frekans, numara, uydu pozisyonu
gibi kt kaynaklarn kullanlmas
iin verilen hak.
kullanm hakk creti / fee for
right of use
Asgari deerden az olmamak zere,
kullanm hakk saysnn snrlan-
drlmasna gerek olmayan hallerde
Kurumca belirlenen, saynn snr-
368
 HABERLEME
terimleri

mikrodalga eriimi iin...

landrlmas gereken hallerde ise liyas / bundle
yaplacak ihale neticesinde oluacak Paket haline getirilmi veya iple
cret. balanm ayn tr veya ayn kate-
kurulu yasas / constitution of gorideki gnderi topluluu.
UPU
UPU organlarnn ileyiine ilikin
ana mevzuat.
kuvvetlendirici / amplifer

M
Sinyalin mevcut gcn ykselten
cihaz.
kk ofis/ev ofisi / small office/ M antas / M bag
home office Ayn alc varl baslm kat
Bilgi teknolojisinde, kk iyerleri- anta.
ni ve ev ofislerini tanmlayan terim.
mektup / letter
kk paket / small packages Gncel ve kiisel haberleme nitelii
Mektup postas gnderisi olarak tayan gnderi tr.
kabul edilen ve arl 2 kga kadar
olan paketler.
kresel konumlama sistemi /
global positioning system
Dzenli olarak kodlanm bilgi yol-
layan bir uydu adr ve uydularla
arasndaki mesafeyi lerek dnya
zerindeki kesin yeri tespit etmeyi
mmkn klar.

mektup atma kutusu / letterbox

Gndericilerin mektuplarn gn-
dermeleri iin belirli yerlere konul-

L
LC maddeleri / LC (letter card)
items
LC mektuplar ve posta kartlar
link / link
HTML diliyle yazlm olan web say-
falarn birbirine balayan HTML
iindeki ksa kodlar.
mu kutular.
mevkuf / detained mail
Elde kalan posta gnderileri.
mikrodalga eriimi iin dnya
genelinde uyumluluk / worldwide
interoperability for microwave access
50 kmye kadar etki alannda, sani-
yede 75 megabit hza ulaabilen bir
eit kablosuz a standard.

369 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

mobil numara tanabilirlii
mobil numara tanabilirlii /
mobile number portability
Abonelerin servis salayclarn de-
itirdiklerinde kendi cep telefonu
numaralarn kullanmaya devam et-
melerine izin veren hizmet.
mobil telefon / mobile phone
Cep telefonu.
modlasyon / modulation
Bir tayc zerine bilgi sinyalinin
bindirilmesi ilemi.
mutemet / fiduciary
Kendisine verilen grevle ilgili mal-
zeme, para ve para niteliindeki de-
erleri alan, muhafaza ve ilgili yerle-
re teslim eden grevli
N dier programlarn web server ile
noktadan noktaya / point-to-point
Bir kullanc veya adan, telefon hat-
t vastasyla dier bir aa balant.
O
optik lif arayz / fiber optic
interface
Optik veri iletiiminde, bir veri ubi-
rim aygtn fiziksel katman ile optik
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
ortam arasndaki arayz.
optik okuyucu / optical reading
Gnderiler zerinde barkod olarak
yer alan adreslerin cihetlere gre
ayrmn salayan sistem.
optik veri ileme / optical data
processing
Verilerin optik olarak ilenmesi;
rnein, k nlarn kullanarak
iki boyutlu iaretlerin fourier dn-
mlerinin alnmas ya da szge-
lenmesi.
orta frekans / medium frequency
300 kHz ile 3 MHz arasndaki fre-
kans aral.
ortak geit arayz / common
gateway interface
Sunucu programlarn birbirleri ile
iletiim kurmalarn salayan veya
nasl iletiim kuracaklarn belirle-
yen kurallar seti.
otomatik ar datm / auto-
matic call distribution
Bir veritabanndan ald ynergeler
dorultusunda gelen arlar ta-
nmlayan ve cevaplayan, sonra da bu
arlar bir operatr veya aracya
ynlendiren zel bir telefon sistemi.
otomatik gie / automated counter
Tm ilemlerin otomasyon yntem-
leriyle srdrld gie.
otomatik ses tanma / autuomatic
370

speech recognition
nsan sesini otomatik olarak algla-
yp komutlara dntren sistemler.
deme artl koli / C cash-on
delivery parcel
Gndericisi tarafndan gnderi muh-
teviyat iin belirlenen tutarn alcs
tarafndan denmesi ile teslim edi-
len koli.
deme yetkisi / payment authori-
zation
Bir havalenin denmesi iin yetki
verilmesi.
l blge / zone of silence
Bir radyo vericisinin iaretlerinin
yeterince iyi alnamad blge.
ncelikli gnderi / priority item
En abuk yoldan sevk ve datm ya-
plan gnderi.
ncelikli olmayan gnderi / non-
priority item
Dk cretle kabul edilen, sevk ve
ayrmda ncelii olmayan gnderi.
zel anlama / special agreement
UPU Anlamalar dnda posta ida-
relerinin birbirleriyle yaptklar an-
lama.
zel iletmeci / private operator
Posta hizmetlerini yrten zel ku-
rulu.
zel uak ile / by express/special
delivery
371
HABERLEME
terimleri
plastik emniyet kilidi
Gndericinin gnderisini zel uak
olarak gndermek istediine ilikin
etiket.
zel ulak / express
Gnderilerin var merkezlerince
genel datm beklenmeden zel bir
datc tarafndan alcya gtrl-
mesi hizmeti
zgl sourma hz / specific
absorption rate
Elektromanyetik enerjinin vcut do-
kular tarafndan sourulma hz.
P
paket anahtarlama / packet switching
Adresli paketleri kullanarak bir ka-
naln sadece paketin iletim sresi
boyunca megul edildii bir veri ile-
tim sreci.
panelist / panelist
Mektubun kabulnden teslimine ka-
dar geen sreyi lmek amacyla
belli periyotlarla deneme mektubu
dzenleyen kii.
periyodik yaynlar / periodicals
ndirilmi crete tbi ve belirli za-
man sresinde baslan matbuat.
plastik emniyet kilidi / security
seal
Gnderilerin eidine gre rengi be-
lirlenen (beyaz: kaytsz, krmz:
kaytl, turuncu: acele posta, sar:
koli, yeil: yurtdndan gelen torba-
larn iadesi) torbalarn balanma-
snda kullanlan kilitler.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
platform
platform / platform
Uydu zerinde payload dnda ka-
lan termal kontrol, yrnge kontrol
ve enerji alt sistemleri gibi destek
sistemlerini ieren sistem.
polarizasyon / polarization
Bir elektromanyetik dalgann elek-
trik alan vektrnn dorultusu.
posta / post, mail
posta abone kutusu / post office
box
Alclarn gnderilerini posta iyer
lerinden almalar iin dzenlenmi
kutular
posta acentesi / postal agency
Posta merkez ve ubesinin bulunma-
d yerde PTT adna hizmet veren
iyeri.
posta eki / postal cheque
Bir hesap sahibi tarafndan, bir mik-
tar parann hesabna bor kayd su-
retiyle, kendisine veya nc bir
ahsa denmesi ya da nc ahsn
hesabna alacak kaydedilmesi husu-
sunda, PTTye verilen yazl emir.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
posta eki aktarma / transfer mo-
ney between postal cheque accounts
Posta eki hesabndan bir baka
posta eki hesabna para aktarma
ilemi.
posta eki e-bildirim / electronic
notification of postal cheque account
Posta eki hesap hareketlerinin n-
ternet kanalyla takip edebilmesi
hizmeti.
posta eki hesab / postal cheque
account
PTT nezdinde atrlan faizsiz mev-
duat hesab.
posta eki deme / withdraw mo-
ney from postal cheque account
Posta eki hesabndan para ekme
ilemi.
posta eki yatrma / deposit mo-
ney to postal cheque account
Posta eki hesabna para yatrma i-
lemidir.
posta furgonu / van/car/truck
with postal compartment
Postalarn sevk edildii, ayn za-
manda ilemlerin yapld kamyon,
tren vs.
posta iletmecisi / postal operator
Posta hizmetlerini fiilen yrten ku-
rulu.
posta kart / postcard
zerlerinde kiisel haberleme nite-
liinde yazlar bulunan, PTTce ya da
zel kurumlarca postada ilemeyi
gletirmeyecek kalnlkta daya-
nkl bir kartondan yaplm, resimli
ya da resimsiz kart.
372

posta kodu / postal code
Posta gnderilerinin otomatik ayr-
mnda kolaylk salayan kod sistemi.
posta kutusu / post office box
Alclarn gnderilerini posta iyer-
lerinden almalar iin dzenlenmi
kutular.
posta merkezi / post office
Btn posta i ve ilemlerini yapan
merkez.
posta pulu / postage stamp
Posta cretlerinin denmesinde
veya filatelik amal biriktirilmesin-
de kullanlan srekli ve resm posta
pullar ile anma pullar.
373
HABERLEME
terimleri
postrestant gnderi
posta pulu bloku / block of post-
age stamp
st ste, yan yana, zmbal veya zm-
basz olarak bir veya birden ok pos-
ta pulunu kapsayan, btn olarak
veya zerindeki pullar kopartlp
tek tek posta gnderi cretlerinin
denmesinde kullanlabilen tabaka
eklindeki pullar.
posta pulunun srarj / postage
stamp overprint
Posta pulunun deerini veya konu-
sunu deitirmek amacyla zerleri-
ne yeni yazlar, rakamlar veya motif-
ler baslmas ii.
posta tasarruf bankas / postal
saving bank
Tasarruf bankacl ilemleri yapan
posta idaresi.
posta tekeli / postal monopoly
Haberleme ieren gnderilerin ka-
bul, sevk ve datmnn PTT tara-
fndan yrtlmesine ilikin yasal
zorunluluk.
posta teslim bordrosu / delivery
bill
Kapsamnda bulunan posta torba/
kap ve kargo/lojistik gnderilerinin
dkmn ieren ve iyerleri ara-
snda zimmetle alnp verilmesi iin
dzenlenen belge.
postrestant / poste restante
Alc adresi olarak PTT iyeri gste-
rilen ve alcsna mracaatnda de-
nen havale.
postrestant gnderi / poste res-
tante item
Alc adresi olarak posta iyeri be-
lirtilen ve alcsna iyerinde teslim
edilen gnderi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
PP. damgal gnderi
PP. damgal gnderi / PP item
(prepaid item)
zerlerine pp. damgas basl bu-
lunan ayrca pul, cret deme ma-
kinesi tatbiklerini tamayan, ayn
gnderici tarafndan belirli aralk-
larla dzenli olarak postaya verilen
gnderi.
propaganda veya tantm ama-
l film / publicity/propaganda/ad-
vertising slogan
cret alma makinelerinde gnderi
zerine baslan tantm ve propa-
ganda ibareleri.
Pttmatik
Gielerden verilen paral posta i-
lemlerinin 7 gn 24 saat mterilere
sunulduu cihaz.
publipostaj (dorudan posta) /
direct mail advertising; direct mar-
keting
nceden belirlenen adreslere pos-
ta yoluyla gnderilen tantm bro-
rleri.
R rum tarafndan belirlenen bilgileri-
radyo / radio
Elektrik dalgalarnn zelliinden
yararlanarak seslerin iletilmesi sis-
temi.
radyo frekans ile tanmlama /
radio frequency identification
Etiket tayan bir nesnenin hareket-
lerinin izlenebilmesine imkan veren,
radyo frekanslar ile alan tekno-
lojiye verilen genel ad.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
radyo link / radio link
ki nokta arasnda elektromanyetik
dalgalarla veri iletilmesini salayan
sistem.
radyo muhabere performans
tipi / radio communication perfor-
mance type
Haberleme ilem zaman, srek-
lilii, geerlilii ve doruluu gibi
parametreler iin tahsis edilmi
deerleri temsil eden (rnein; RCP
240 gibi) tantma.
radyoaktif maddeler / radioac-
tive materials
Posta yoluyla alnp verilmesi kayt
ve arta tbi radyoaktif malzeme.
rastgele eriimli bellek / random
access memory
lemci tarafndan okunup yazlabi-
len, zerinde bilgilerin geici olarak
tutulduu bellek.
reddetme / refusal
Alcnn kendisine yollanan gnderi-
yi herhangi bir nedenle reddetmesi.
rehber hizmeti / directory service
Abonelerine numara tahsis eden
iletmecilerin rehberde yer almay
kabul eden abonelerine ilikin Ku-
nin basl, elektronik veya teknolojik
adan mmkn olan dier yntem-
lerle yaymlamas ile telefon dahil
tm yntemlerle sunulan sorgulama
hizmeti.
reklamasyon / inquiry
Haber isteme
repostaj / remailing
Dk cretten yararlanmak iin
k lkesinden baka bir lkede
postaya verme.
374

S saysal bilgisayar / digital com-
SAL postas / SAL dispatch
(surface air lifted dispatch)
Yzeyden kabul edilen ancak uakla
gnderilen gnderiler.
salnml yrnge / inclination
orbit
Uyduya kuzey-gney manevralar-
nn yaptrlmamas.
sanal mobil ebeke iletmecisi
/ mobile virtual network operator
Dier bir irketin an kullanarak
mobil hizmetler sunan irket.
sanal zel a / virtual private
network
letiim altyapsn paylaan fakat
TCP-IPnin (zaman sktrmal ok-
lama - nternet protokol) kullanm-
na dayanan bir yapyla, gvenli zel
bir a olarak grev yapan veri a.
sanal veri ambar / virtual data
warehouse
Verilerin fiziksel olarak gerek bir
merkezde depolanmam olup, kul-
lanclarn gereksinimlerine gre
aranp, derlenip, bu depodan hazr
geliyormuasna sunulduu veri
deposu.
sapma (ekseni) / yaw
Uydunun ynelimin tanmnda kul-
lanlan eksenden biri.
saysal / digital
0 ve 1den oluan ikili saylar tem-
sil eden bamsz elektronik ya da
optik titreimler araclyla bilgiyi
depolama, ileme ve iletme yntemi.
375
HABERLEME
terimleri
sktrma
puter
znde verilerin kesikli gsterimle-
rinin kullanld bilgisayar.
saysal imza / digital signature
Elektronik ortamdaki yazmalara
eklenen, yazy gnderenin kimliini
ve gnderilen yaznn iletim srasn-
da bozulmadn kantlamaya yara-
yan blm.
saysal yayn / digital broadcast
Bilgilerin ikili saylara dntrle-
rek iletilmesi.
sekogram / secogramme, mail for
the blind
Grme engellilere zg yazlar ta-
yan gnderi kategorisi.
servis gnderileri / official cor-
respondance items
Posta idarelerinin servisleri arasn-
da alnp verilen gnderiler.
servis havalesi / service money
order
Posta servisleri arasnda alnp veri-
len havale tr.
sesli yant sistemi / interactive
voice response
ar merkezini arayan tketicileri
karlayan ve bilgi alma, bilgi verme,
talep ve ikayet alma ile ilgili mte-
ri temsilcine ynlendirme amac ile
oluturulan otomatik cevap sistemi.
sevk / forwarding
Gnderilerin gidecei nitelere gre
ayrlmas ve torbalanmas.
sktrma / compression
Sktrma teknii uygulanarak kulla-
nlan bant geniliini azaltma ilemi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
sradan eriim
sradan eriim / sequential access
Dzenlenmi bir geler kmesin-
deki gelerin, birincisi okunduktan
sonra ikincisinin, sonra ncs-
nn ve benzer biimde srayla teki-
lerin okunduu eriim biimi.
sim kart / subscriber identity mo-
dule card
Kullancnn kimliini tanmlayan
modler kart.
sinyal zc / decoder
Kodlanm sinyali zen cihaz.
sinyal izdm / footprint
Bir uyduya ait verici antenin yeterli
gte yayn yapt yeryz alan.
sinyal kodlayc / encoder
Sinyal kodlama ilemi yapan cihaz.
sourma band / absorption band
Maddenin fiziksel zellikleri gerei
sourma katsaysnn grece maksi-
mum olduu frekans band.
son kullanc / end user
Elektronik haberleme hizmeti veya
elektronik haberleme ebekesi sa-
lamayan gerek veya tzel kii.
soyut veri tipi / abstract data type
Bilgisayar programlamasnda, bil-
gisayar dilinden bamsz olarak
kullanc tarafndan iinde barnd-
rabilecei bilgi tryle ve zerinde
yaplabilecek ilemleriyle belirtilen
veri tipi.
spektrum / spectrum
1- Sinyalin grsel halde gsterilme
ilemi.
2- Elektronik haberleme amacyla
kullanlan, frekans 9 kHz-3000 GHz
arasnda olan ve uluslararas dzen-
leme yaplmas halinde 3000 GHzin
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
zerindeki frekanslar da dahil ol-
mak zere elektromanyetik dalgala-
rn frekans aral.
sper yksek frekans / super
high frequency
3 ile 30 GHz arasndaki frekans ara-
l.
srekli veri / continuous data
Srekli bir lm ekseninden elde
edilmi, tamsaylarla ya da kesikli
deerlerle snrl olmayan veriler.
srekli yedekleme / continuous
data protection
Bilgisayar verilerinde her bir dei-
iklik yapldnda otomatik olarak
yedeklemenin de yapld dzen.
szge / filter
Girdi olarak verilen gere, veri ya da
imleri, belirtilmi ltlere gre ay-
ran herhangi bir aygt ya da dizge.
ebeke / network
lke apnda yaygnlatrlm ula-
m ve iletiim rgs, a.
effaf gzl zarf / envelope with a
transparent panel
Alc adresi iin effaf bir gz bulu-
nan zarf.
ifre avcl / phishing
Mesaj gndererek yasa d yollarla
bir kiinin ifresinin veya kredi kar-
t detaylarnn renilmesi.
376

T dourmak zere ilgili kii ya da kii-
taahhtl gnderi / registered
item
Kaytl olarak kabul edilen ve ser-
visler arasnda kaytl olarak alnp
verilen; kayp, hasar ve alnma du-
rumunda tazminat denen gnderi.
takip / tracking
Uydudan gelen sinyaldeki bozulma-
y minimize edecek ekilde takip
etmek.
takseli gnderiler / T stamp items
cretleri eksik denmi veya hi
denmemi olarak kabul edilen gn-
deri.
tarife szlemesi / special con-
tract
Gnderilerin kabul fiyatlarna ili-
kin mteri ile yaplan zel szle-
me.
tarih damgas / date-stamp
Gnderilerin kabul yeri ve tarihini
belirten damga.
tarih damgas tatbiki / applica-
tion of date-stamp
Gnderinin zerine tarih damgas
vurulmas.
tayc / carrier
Haber iaretinin modlasyonla ze-
rine bindirildii dalga.
tayc dalga / carrier wave
Radyo haberlemesinde, bilgi sinya-
lini uzak mesafelere gndermek iin
zerine bindirilen yksek frekansl
dalga.
tebligat / legal notificaion
Kanunla yetkili klnm makamlar-
ca bir hukuki ilemin yasal sonu
377
HABERLEME
terimleri
telekomnikasyon
lere PTT veya yetkili memur vasta-
syla bildirilmesi ilemi.
tek ynl / simplex
Ancak tek ynde veri akna olanak
veren herhangi bir dizgeye dein.
telefon / telephone
Konumalar ileten ve yanstan d-
zenek
telefon hizmeti / telephony service
Elektronik haberleme ebekelerin-
deki bir noktadan balayan veya bu
ebekelerdeki bir noktada sonlanan
ve kamuya ticari olarak sunulan ses
hizmetleri.
telefon santrali / phone central
Telefonlarn bal olduu merkez.
telefonla haber verme / informed
by telephone
Havale yaparken alcnn adresiyle
birlikte telefon numarasn da be-
lirterek alcya havalesinin geldii
bilgisinin telefonla haber verilmesi
hizmeti.
telekomnikasyon / telecommu-
nication
Haber, yaz, resim, sembol veya her
eit bilginin tel, radyo, optik vb.
elektromanyetik sistemlerle iletil-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
telekomnikasyon altyaps
mesi, bunlarn yaym veya alnmas;
uz iletiim.
telekomnikasyon altyaps /
telecommunications infrastructure
Enformasyonun elektriksel yolla
aktarm, datm ve iletimi amal
rgtler, personel; karasal, radyo,
uydu sistemleri, radyo ve televizyon,
telefon ebekesi, kresel corafi ko-
num sistemi ve benzeri eler.
telekomnikasyon linki / tele-
communications link
Bir abonenin yerinden balayp,yerel
datm andan geip, tele-iletiim
ann merkezinde sonlanan ba-
lant.
telgraf / telegraph
ki merkez arasnda, kararlatrlm
iaretlerin yardmyla yazl haberle-
rin veya belgelerin iletimini salayan
bir telekomnikasyon dzeni.
telgraf havalesi / telegraph money
order
Telgraf yoluyla sevk edilen havale
tr.
telsiz / wireless
Trlerine gre belirli bir kapsama
alan iinde belirli kiilerin iletii-
mini salayan, elektromanyetik dal-
galar yardmyla alan ara.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
telsiz eriim / wireless access
Lokal santral ile abone arasnda ba-
kr kablo kavramn ortadan kald-
ran ve abone gereksinimlerine hzl
cevap verebilme imkan yaratan e-
beke yaps.
telsiz telefon / radiotelephony
Sesli (sesi modle edilmi telsiz dal-
galaryla gndererek) bilgi alverii-
nin temel alnd haberleme ekli.
tematik filateli / thematic philately
Konularna gre posta pulu koleksi-
yonculuu.
tesis paylam / facility sharing
Elektronik haberleme hizmeti su-
numunda kullanlan boru, kanal,
direk ve kuleler dahil ilgili tesis ve
cihazlarn dier iletmeciler tara-
fndan da kullanlmas veya payla-
lmas.
ton-kilometre / ton-kilometre
Postalarn tanmasnda kullanlan
birim.
toplu veri iletimi / bulk data
transmission
Byk oylumda bir veri ktlesinin
iletimi.
toptan kayt / bulk entry/advice/
billing of items
Gnderilerin alnp verilmesi ile ilgi-
li belgelerde gnderi saysnn top-
tan verilmesi.
378

transit giderleri / transit charges
Aktarmal sevk edilen postalar iin
arac idareye denen para.
transit serbestlii / freedom of
transit
Mektup postas gnderilerinin lke-
ler arasnda serbest olarak dolam-
nn salanmas.
tketici / consumer
Elektronik haberleme hizmetini ti-
cari veya mesleki olmayan amalar-
la kullanan veya talep eden gerek
veya tzel kii.
tmleik evrim / integrated
circuit
Bir dizi bileenden oluan bir elek-
trik evriminin ilevini gren ve
bir tek yar iletken yonga zerinde
btnlemi evrim kesimi; entegre
devre.
U Uydu yaynlarn zen alc cihaz.
uak ek creti / air surcharge
Uakla sevk edilmesi istenen gnde-
riler iin alnan ek cret.
uak ile / by airmail
Gndericinin gnderisini uakla
gndermek istediine ilikin etiket.
uak kolisi / air parcel
Uakla ncelikli olarak sevk edilen koli.
ufuk as / azimuth angle
Uyduya bakan antenin yatay dz-
lemde yapt a.
ultra yksek frekans / ultra high
frequency (UHF)
379
HABERLEME
terimleri
uydu haberleme gzlem merkezi
300 MHz ile 3 GHz arasndaki fre-
kans aral.
UPU anlamalar / UPU acts
UPU tarafndan dzenlenen ve ye
lkelerin onaylad tm anlama-
lar.
UPU Kongresi / UPU Congress
Uluslararas dzeyde postalarn al-
np verilmesine ilikin kurallar be-
lirleyen Dnya Posta Kongresi.
uydu / satellite
Kablodan bamsz haberleme sa-
layan cihaz.
uydu alcs / satellite receiver
uydu duru kontrol / attitude
control
Uydunun gnee ve yere gre duru
konumunun kontrol.
uydu haberleme gzlem mer-
kezi / satellite communication mo-
nitoring center
Uydu zerinden yayn yapan ta-
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
uydu kontrol merkezi
yclarn belirlenen parametreler
erevesinde kesintisiz, gvenilir ve
kaliteli bir ekilde yaynlarna de-
vam edebilmeleri iin 7/24 esasna
gre denetim ve takibinin yapld
merkez.
uydu kontrol merkezi /satellite
control center
Uydularn gzlem kontrol ve yrn-
ge operasyonlarnn yapld mer-
kez.
uydu mobil uplink ara / satellite
mobile uplink vehicle
Uydu zerinden mekanandan ba-
msz (farkl blgelerden) yayn
yapabilen, zerine uplink sistemleri
montaj edilmi zel ara.
uydudan ini hatt / downlink
Uydu-yer ba.
uyduya k hatt / uplink
Yer-uydu ba.
uygulama verileri dosyas /
application data file
erii bir ya da daha fazla kez kulla-
nlabilecek dosya.
uzaktan eriim / remote access
Uzakta bulunan bir veri kaynana
veri iletiim olanaklar araclyla
erime.
uzay filatelisi / aerophilately
Uzay ile ilgili filateli dal.
uzay kesimi / space segment
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
creti alnmtr / charge collected
creti k yerinde alnmtr iba-
resi.
cret alma makinesi / franking
machine (used by post office)
PTT iyerlerinde posta cretlerinin
alnmasnda kullanlan posta pulu
yerine gnderi zerine posta cre-
tini gsteren krmz renkte damga
tatbiki yapan makine.
cret deme makinesi / franking
machine (used by customers)
Posta cretlerinin denmesinde Ge-
nel Mdrlke kendilerine cret
deme makinesi kullanma izni ve-
rilen kullanclar tarafndan kulla-
nlan posta pulu yerine gnderi ze-
rine posta cretini gsterir krmz
renkte damga tatbiki yapan makine
cretlendirme / payment of postage
Bir posta gnderisinin cretlendiril-
mesi.
cretten muafiyet / exemption
from postal charge
Kabul creti alnmayan gnderiler
(Cumhurbakanl, er ve erba gn-
derileri).
l oyun / triple play
Tek balant zerinden veri, video ve
ses haberlemesi.
nc nesil / third generation
Mobil sistemlerde nc nesil.
Yksek hzda veri iletimi ve tam
hareketli video, video konferans ve
nternet eriimi gibi daha fazla des-
tekleyici multimedya uygulamalar
salar.
380

st evirici / up converter
Yksek frekansa dntren fre-
kans deitirici.
V veri ortam / data medium
var gideri / terminal dues
Bir gnderi iin var idaresine de-
nen para.
veri / data
Olgu, kavram veya komutlarn, ile-
tiim, yorum ve ilem iin elverili
biimli gsterimi.
veri ba eriim protokol / link
access protocol
Ak sistemler arabalam siste-
minde veri ba katmannn eriim
protokol.
veri blgesi / data area
Bellekte verilere ayrlan yer.
veri iletiim / data communication
Bir bilgisayarla, uzakta, bir u ba-
ndaki kullanc ya da baka bir
bilgisayar arasndaki saysal veri
alverii.
veri ileyici / data processor
Bir masa hesaplaycs, bir delikli
kart makinesi ya da bir bilgisayar
gibi, veri ileme olana salayan
aygt.
veri kalitesi / data quality
Bir verinin; kullanclar iin doru-
luk, btnlk ve zmsellik asn-
dan belirlenen gereklilikleri karla-
mas/salamas amacyla belirlenen
gvenlik derecesi /seviyesi.
381
HABERLEME
terimleri
veri toplama, veri derleme
veri modeli / data model
Veritabannda, veri zelliklerini ve
ilikilerini ieren kavramsal yap.
veri kanal / data channel
Bir veri ileme sisteminde merkez ve
evre birimleri arasnda veri aktar-
mn salayan ilevsel birim.
zerinde ya da iindeki belli bir fi-
ziksel deikenin, verinin gsterimi
olarak kullanlabildii gere.
veri saklama ortam / data stor-
age medium
Ana bellek boyutlarna gre ok b-
yk hacimli veri kmelerini, gerekti-
inde yklenmek ve eriilmek zere,
zellikle evrimd koullarda sak-
lamada kullanlan manyetik bant,
disk kmesi vb. herhangi bir ortam.
veri saklama younluu / data
storage density
Bir veri hacminin birim yzeyinin
ya da birim oylumunun veri saklama
kapasitesi.
veri sktrma / data compression
Byk hacimli veri kmelerinin
saklanmasnda ya da gnderiminde
kullanlan donanm kapasitelerinde
savurganl nlemek amacyla, bil-
ginin istatistiksel zelliklerine gre
tasarlanan uygun bir kodlama yn-
temiyle hacminin kltlmesi.
veri szdrlmas / data leakage
Bir bilgisayar sisteminden verilerin
onay alnmadan, gizlice elde edil-
mesi.
veri toplama, veri derleme /
data collection
Bilgisayar ortamnda saklanmas
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
veri toplama uydusu
ngrlen ham verilerin yeni bir
uygulama iin ilk kez toplanmas ya
da nceden derlenmi ve bilgisayara
girilmi veri dosyalarnn gncel-
letirilerek yaatlmas iin srekli
biimde derlenmesi.
veri toplama uydusu / data collec-
tion satellite
Veri edinme platformlarndan gelen
lmleri derleyip, yerdeki bir ya da
daha ok saydaki veri ileme mer-
kezine ynlendiren uydu.
veri yedekleme / data backup
Verilerin sistematik bir nedenden
tr ya da kaza eseri kaybolmala-
rn nlemek amacyla dosyalarn,
ounlukla baka bir d bellekte
olmak zere, bir ya da daha ok kop-
yasnn edinimi.
verilerin doruluu / data accu-
racy
Bir bilgi ilem sisteminde, alnan
teknik ve ynetsel nlemler sonu-
cu, verilerin istenmeyen herhangi
bir deiiklie maruz kalmam
olmalar.
verilerin tahrifi / alteration of
data
Verilerin doruluunu bozacak e-
kilde, amal ya da kaza eseri olarak,
ama yetki verilmeden verilerin de-
itirilmesi ve verilerle ilgili kuru-
luun tehlikeye maruz braklmas.
veritaban / database
Olgu, kavram ya da komutlarn, ile-
tiim, yorum ve ilem iin elverili
biimsel ve uzlamsal bir gsterimi.
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
Y
yanstc / reflector
zerine gelen sinyali yanstan pasif
eleman.
yapay yk / dummy load
Cihaz ayarlar yaplrken havaya ge-
reksiz sinyal yaymamak iin kulla-
nlan yk.
yar asal eksen uzunluu / semi-
major axis length
Uydunun eliptik yrngesinin yar
asal eksen uzunluu.
yar kbik anten / parabola an-
tenna
Uydu antenlerinde kullanlan anak
antenlerin kesit ekli. Parabole pa-
ralel olarak gelen nlar odak nok-
tasnda toplanr.
yarda kalan balant / aborted
connection
Veri iletiiminde bir balantnn
olaan sonlandrma kurallar iinde
gerekleemeyen zlmesi.
yasak maddeler listesi / list of
prohibited articles
lkelerin posta yoluyla kabul edil-
mesine snrlama getirdikleri mad-
delerin listesi.
yayn sresi / airtime
Bir radyo vericisinin yayn yapt
sre.
yazlm / software
Bir bilgisayarda donanma hayat ve-
ren ve bilgi ilemde kullanlan prog-
ramlar, yordamlar, programlama
dilleri ve belgelemelerin tm.
yazlm tanml radyo sistemle-
ri / software-defined radio systems
Radyo frekans parametrelerini (fre-
kans, modlasyon tipi, k gc)
382

yazlm ile ayarlama ve deitirme
yetisine sahip radyo sistemleri.
yedekleme merkezi / backup
facility
Bilgi ileme merkezinden ayr bir bi-
rim olan ve btn yedekleme kopya-
larnn tutulduu mekn.
yer istasyonu / earth station
Yayn amal uyduya sinyal gnderip
alan istasyon, terminal.
yerberi / perigee
Uydunun yrnge dzleminde hare-
keti srasnda yere en yakn olduu
nokta.
yerberi akl / argument of
perigee
Yrngesindeki bir uydu iin ykse-
li dm ile yerberi noktas ara-
sndaki a.
yere e zamanl yrnge (yer sa-
bit yrnge) / geosynchronous orbit
Ekvator dzlemi zerindeki uydu
hznn dnyann dn hzna eit Elektromanyetik enerjiyi belirli bir
olduu yrnge.
yerel an paylama almas /
local loop unbundling
Son kullancya ulaan bakr kablo-
nun kullanmnn dier iletmecile-
re almas.
yerel alan / local area
En fazla bir ilin corafi alannn ta-
mamn kapsayan alan.
yerel alan a / local area network
Dosya, program, yazc ve yksek
hzl modemler gibi eitli aygtlarn
paylam amacyla, kiisel bilgisa-
yarlar, i istasyonlar, dosya sala-
yclar ve yerel bir ortamdaki dier
bilgisayarl aygtlar arasnda ba-
lant salamak iin tasarlanm ksa
mesafeli veri transfer a.
383
HABERLEME
terimleri
ykleme
yerte / apogee
Uydunun yrnge dzleminde hare-
keti srasnda yerden en uzak olduu
nokta.
yerte itki motoru / apogee boost
motor
Uydunun yersabit yrngeye yerle-
tirilmesi iin kullanlan motor.
yonga / chip
Bir tmleik evrimi tayan yar
iletken gere.
ynetimsel bilgi ilem / adminis-
trative data processing
Hesaplamada ya da ynetimde kul-
lanlan otomatik bilgi ilem.
ynlendirici / router
Bilgisayarlar aras veri haberleme-
sinde veri paketlerini ulamalar ge-
reken adreslerine gre ynlendiren,
gerekirse geiini yasaklayabilen
cihazlar.
ynl anten / directed antenna
ynde dier ynlere gre daha etkin
olarak yayan ya da alan anten.
ynsz anten / undirected antenna
Elektromanyetik enerjiyi uzayda
kendinden eit uzaklktaki noktala-
ra eit olarak yayan ya da noktalar-
dan eit olarak alan anten.
yrnge eiklii / inclination
Uydu yrnge dzleminin ekvator
dzlemi ile yapt a.
yunuslama ekseni / pitch
Uydunun yneliminin tanmnda
kullanlan eksenden biri.
yuvarlama ekseni / roll
Uydunun yneliminin tanmnda
kullanlan eksenden biri.
ykleme / loading
ok kanall iletiim sistemlerinde,
ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL
yksek frekans

sistem anaziline el verecek ekilde

yapay trafikle ya da beyaz grlty-
le sistemi ykleme.
yksek frekans / high frequency
3 ve 30 MHz arasndaki frekanslarn
btn.
ykseli dm / ascending node
Uydunun yrnge dzleminde ha-
reket ederken ekvator dzleminin
gneyinden kuzeyine getii nokta.
ykselme as / elevation angle
Uyduya bakan antenin dey do-
rultuda yapt a.
yzey kolisi / surface parcel
Kara veya deniz yoluyla sevk edilen
koli.

Z
zaman uyumlu bilgisayar / syn-
chronous computer
Her olayn ya da herhangi bir temel
ilemin uygulanmasnn, bir saatten
gelen imler zerine balatld ve
genellikle bu imlere uygun admlar-
la srdrld bilgisayar.
zayflatma / attenuation
Sinyal gcn drme ilemi.
zengin site zeti / rich site summary
nternet sitesine haber salayclar
tarafndan yeni eklenen ieriin ko-
laylkla takip edilmesini salayan
zel bir xml dosya biimi.
zigbee / zigbee
Kk, dk gl saysal radyo
ekipmanlarn iletiimi iin bir pro-
tokol.

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 384

 HABERLEME
terimleri

KISALTMALAR
1G / first generation Birinci nesil (1N)
2G / second generation kinci nesil (2N)
3G / third generation nc nesil (3N)
4G / fourth generation Drdnc nesil (4N)
3WC / three-way-calling 3 ynl arama
A/V / audio/video Ses/grnt, ses/video
AAA / authentication, authorization and accounting entity Dorulama, yetkilendirme
ve hesaplama birimi
AAC / aeronautical administrative communication Hava idari haberlemesi
AACS / advanced access content system Gelimi eriimli ierik sistemi
AAR / automatic alternative routing Otomatik alternatif ynlendirme
AAS / adaptive antenna system Uyumlu anten sistemi
ABP / alternating bit protocol Deiebilen bit protokol
ABR / available bit rate Mevcut bit hz
ABS / alternate billing service Alternatif faturalandrma hizmeti
AC / access channel Eriim kanal
AC / alternating current Alternatif akm
ACB / automatic call-back Otomatik geri arama
AC-BE / access category-best effort En iyi eriim snf
AC-BK / access category-background Arka plan eriim snf
ACC / account card calling Kart hesab zerinden arama, kredi kartl arama
ACD / automatic call distribution Otomatik ar datm
ACI / adjacent channel interference Yan kanal giriimi
ACL / access control list Eriim denetim listesi
ACLR / adjacent channel leakage ratio Yan kanal sznt oran
ACM / adaptive coding and modulation Uyumlu kodlama ve modlasyon
ACR / attenuation crosstalk ratio apraz konumay zayflatma oran
ACR / automatic call recording Otomatik ar kayd
ACS / aerodrome control station Hava radar denetim istasyonu
ACTS / advanced communications technologies and services leri haberleme tekno-
lojileri ve hizmetleri
ACTS / advanced communications technology satellite leri haberleme teknoloji uy-
dusu

385 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

ACU / antenna control unit Haberleme iin kullanlan anteni istenilen yere ynlen-
dirmek iin kullanlan ekipman(lar)
ACU / automatic call unit Otomatik arama birimi
AC-VI / access category-video Grnt eriim snf
AC-VO / access category-voice Ses eriim snf
AD / activity detection Aktif alglama
ADA / audio distribution amplifier Ses datm ykselticisi
ADC / analog to digital converter Analog-saysal evirici
ADCCP / advanced data communication control procedures leri veri haberlemesi
denetim ilemleri
ADCS / attitude determination control subsystem Pozisyon belirleme ve kontrol alt-
sistemi
ADF / automatic document feeder Otomatik dokman besleyici
ADM / antenna deployment mechanism Antenin almasn salayan mekanizma
ADR / average data rate Ortalama veri hz
ADSL / asymmetric digital subscriber line Asimetrik saysal abone hatt
ADT / abstract data type Soyut veri tr
AEC / acoustic echo canceller Akustik yank giderici
AEF / aircraft emergency frequency Hava arac acil durum frekans
AES / advanced encryption standard leri ifreleme standard
AES / aircraft earth station Hava arac yer istasyonu
AF / application function Uygulama fonksiyonu
AFA / adaptive frequency agility Uyarlanabilir frekans eviklii
AFC / automatic frequency control Otomatik frekans denetimi
AFC / automatic face recognition Otomatik yz tanma
AFC / automatic fare collection Otomatik cret toplama
AFC / automatic frequency control Otomatik frekans denetimi
AFMS / administrative frequency management system dari frekans ynetim sistemi
AFS / aeronautical fixed station Hava sabit istasyonu
AFTN / aeronautical fixed telecommunication network Hava sabit telekomnikasyon
ebekesi
AGC / automatic gain control Otomatik kazan kontrol
AGW / access gateway Eriim a geidi
AI / artificial intelligence Yapay zek

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 386

 HABERLEME
terimleri

AIG / address-indicating group Adres gsterim grubu

AIM / active intermodulation Etkin intermodlasyon
AIS / alarm indication signal Alarm bildirme iareti
AIT / application information table Uygulama bilgi tablosu
AIT (Center) / assembly integration and test Montaj birletirme ve test (merkezi)
AITS / acknowledged information transfer service Onaylanm bilgi aktarma hizmeti
ALC / automatic level control Otomatik seviye kontrol
AM / amplitude modulation Genlik modlasyonu
A-MPDU / aggregated MAC (media access control) protocol data unit Ortam eriim
kontrolu protokol veri nitesi
AMPS / advanced mobile phone service leri mobil telefon hizmeti
AMSS / aeronautical mobile satellite system Hava mobil uydu sistemi
AO / other objects Kaba gnderiler
AOCS / attitude and orbit control system Yrnge ynelim ve kontrol sistemi
AP / access point Eriim noktas
AP / alert phase kaz evresi
API / application programming interface Uygulama programlama arayz
APL / analogue private line Analog zel hat
APM / antenna pointing mechanism Anten odaklama mekanizmas
APS / analogue protection system Anolog koruma sistemi
APSK / amplitude phase shift keying Genlik faz kaymal anahtarlama
APT / Asia Pasific Telecommunity Asya Pasifik Telekomnikasyon Birlii
AR / advice of delivery Alma haberi
A-RACF / access-resource and admission control function Eriim-kaynak ve kabul de-
netim fonksiyonu
ARNS / aeronautical radio navigation service Havaclk telsiz seyrsefer hizmeti
ARP / address resolution protocol Adres znrlk protokol
ARPU / average revenue per user Kullanc bana ortalama gelir
ARS / airborne remote sensing Havadan alglama
ASD / authorized service domain Lisansl hizmet alan
ASF / advanced systems format Gelimi sistem biimi
ASN / access service network Eriim hizmet a
ASON / automatically switched optical network Otomatik anahtarlamal optik ebeke

387 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

ASP / application service provider Uygulama hizmet salaycs
ASP / average selling price Ortalama sat fiyat
ASR / air surveillance radar Hava keif radar
ASR / automatic speech recognition Otomatik ses tanma
ASVD / analogue simultaneous voice and data Analog e zamanl ses ve veri
AT / assistive technology Yardmc teknoloji
ATE / automated test environment Otomatik test ortam
ATM / automated teller machine Otomatik para makinas, bankamatik
ATM (VTOA) / voice and telephony over ATM zerinden ses ve telefon
ATP / adaptive transmission protocol Uyumlu iletim protokol
ATS / air traffic service Hava trafik hizmeti
ATSC / air traffic service communication Hava trafik hizmeti haberlemesi
AUTHBS / base station authentication response Baz istasyonu dorulama cevab
AUTOSEVOCOM / automatic secure voice communications network Otomatik g-
venli ses haberleme ebekesi
AVI / automatic vehicle identification Otomatik ara tanmlama
AVL / automatic vehicle location Otomatik ara konum belirleme
AVT / audio-visual terminal itsel-grsel ubirimi
AWS / advanced wireless services Gelimi kablosuz hizmet
BABT / British Approvals Board for Telecommunications ngiliz Telekomnikasyon
Onay Kurumu
BACP / bandwidth allocation control protocol Bant genilii tahsis denetim protokol
BAOC / barring of all outgoing calls Giden tm arlarn engellenmesi
BAP / bandwidth allocation protocol Bant genilii tahsis protokol
BAP / basic access profile Temel eriim art
BB / baseband Temel bant, taban bant
BB / broadband Genibant
BC / broadcast Yayn (radyo-tv yayn)
BC / business customer Kurumsal mteri
BC-BS / backwards-compatible broadcast services Geriye doru uyumlu yaynclk
hizmeti
BCC / block check character Blok denetim karakteri
BCT / business cordless telephone Ticari kablosuz telefon
BDF / broadband digital forward Genibantl saysal iletim

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 388

 HABERLEME
terimleri

BDP / business data processing Ynetsel veri ileme

BER / bit error rate Bit hata oran
BFI / business fixed investment letme sabit yatrm
BFS / broadcast file system Radyo/TV yayncl dosya sistemi
BGP-VPLS / border gateway protocol - virtual private LAN service Snr geit protokol
- sanal zel LAN hizmeti
BMA / building material analysis Yap malzeme analizi
BMS / business management system ynetim sistemi
BOL(satellite) / beginning-of-life (satellite) mr balangc (uydunun)
BOSS / back office support system Geri ofis destekli sistem
BP / boundary point Snr noktas
BPL / broadband over power lines Enerji hatlar zerinden genibantl haberleme
BPS / bits per second Saniyede bir bit (veri miktar)
BRAS / broadband remote access server Genibant uzaktan eriim sunucusu
BRI / basic rate interface Temel hz arayz
BRI / brand rating index Marka derecelendirme endeksi
BS / base station Baz istasyonu
BSC / base station controller Baz istasyonu denetleyicisi
BSE / basic service element Ana hizmet eleman
BSEC / Black Sea Economic Cooperation Karadeniz Ekonomik birlii
BSS / broadcast satellite service Uydu yayn servisleri
BTK / Information and Communication Technologies Authority Bilgi Teknolojileri ve
letiim Kurumu
BVU / brightness value unit Parlaklk deer birimi
BW / bandwidth Bant genilii
BWA /broadband wireless access Genibant telsiz eriim
Byte / 8 bits Bayt (8 bit)
C/I / carrier-to-interference ratio Taycnn giriime oran
C/N / carrier-to-noise ratio Taycnn grltye oran
C/T / carrier-to-noise-temperature ratio Taycnn grlt scaklna oran
CA / Certificate Authority Belgelendirme Kuruluu, Belgelendirme Kurumu
CA / conditional access artl eriim
CA Mgmt / conditional access management artl eriim ynetimi

389 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

CAC / call admission control ar kabul denetimi
CAD / computer aided design Bilgisayar destekli tasarm
CAD / computer-aided dispatch Bilgisayar destekli datm
CAM / computer-aided manufacturing Bilgisayar destekli imalat
CAMP / channel amplifier Kanal glendiricisi
CAPEX / capital expenditures Sermaye giderleri
CAR / committed access rate Taahht edilen eriim oran
CAS / card access system Kartl giri sistemi
CATI / computer assisted telephone interviewing Bilgisayar destekli telefon grmesi
CATV / community antenna television Ortak antenli televizyon
CAV / component analog video Analog grnt bileeni
CB / citizen band Halk band
CBDS / connectionless broadband data service Balantsz genibant veri hizmeti
CBI / cross-border interconnect Snrlar aras arabalant
CBSMS / cell broadcast short message service Hcresel yayn ksa mesaj hizmeti
CC / controllable cost Denetlenebilir maliyet
CCBS / completion of calls to busy subscriber Megul abone arlarnn tamamlan-
mas
CCF / call control function Arama denetim fonksiyonu
CCK / complimentary code keying Tamamlayc kod anahtar
CCM / channel change message Kanal deiim mesaj
CCR / call completion ratio ar tamamlama oran
CCS / calling card service Arama kart hizmeti
CCW / cancel call waiting Bekleyen aramay iptal et
CD / carrier detect Tayc tespiti
CDCP / call detail collection point Arama detay toplama noktas
CDDI / copper distributed data interface Bakr kablolu datml veri arayz
CDGP / call detail generation point Arama detay oluturma noktas
CDIS / call detail information source Arama detay bilgi kayna
CDN / content distribution network erik datm a
CDT / carrier detect threshold Tayc alglama eii
CE / communication engineering Haberleme mhendislii
CE / European conformity Avrupa uygunluu

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 390

 HABERLEME
terimleri

CEIR / central equipment identity register Merkez mobil cihaz kimlik tanm verita-
ban
CEP / cable entry point Kablo giri noktas
CEPT / European Conference of Postal and Telecommunications Administrations Posta
ve Telekomnikasyon dareleri Avrupa Konferans
CER / cell error rate Hcre hata oran
CERP / European Committee for Postal Regulation Avrupa Posta Mevzuat Komitesi
CERT / computer emergency response team Bilgisayar acil durum mdahale ekibi
CET / critical entry Kritik giri zaman
CF / carrier frequency Tayc frekans
CF / center frequency Merkez frekans
CFS / communications frame structure Haberleme ereve yaps
CH / channel Kanal, aktarc
CHI / computer human interface Bilgisayar insan arayz
CICS / customer information control system Abone bilgi denetim sistemi
CIM / common information model Ortak bilgi modeli
CIR / committed information rate Taahht edilen bilgi hz
CIS / card information structure Kart bilgi yaps
CISC / complex instruction set computer Karmak talimat bilgisayar
CL / communication line Haberleme hatt
CL / communication link Haberleme balants
CL / connectionless Balantsz
CLEC / competitive local exchange carrier Rekabeti yerel ebeke taycs
CLI / calling line identification Arayan hattn numaras, arayan hattn tannmas
CLI / command line interface Komut satr arayz
CLIP / calling line identification presentation Arayan hattn numarasnn gsterilmesi
CLIR / calling line identification restriction Arayan numarann grnmemesi
CLNP / connectionless network protocol Balantsz ebeke protokol
CLR / capital labor ratio Sermaye-i gc oran
CM / cable modem Kablo modem
CM / capital mobility Sermaye hareketlilii
CMC / communication monitoring center Haberleme gzlem merkezi
CMIM / cable modem interface mask Kablo modem arayz maskesi

391 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

CMISE / common management information service element Ortak ynetim bilgi hiz-
met eleman
CMOS / complimentary metal-oxide semiconductor Tamamlayc metal-oksit yar
iletken
CMTS / cable modem termination system Kablo modem sonlandrma sistemi
CMWN / cancel message waiting notification Bildirim bekleyen iptal mesaj
CN / communication network Haberleme ebekesi
CN / letter post regulations Mektup postas dzenlemeleri
CNIP / calling number identification presentation Arayan numarann kimliinin gs-
terilmesi
CNM / communications network management Haberleme ebeke ynetimi
COAM / customer-owned and maintained Mteri tarafndan sahip olunan ve bakm
yaplan
COD / cash-on-delivery demeli (gnderi)
COLD / central office layout design Merkez ofis yerleim tasarm
COMJAM / communications jamming Haberlemenin kartrlmas
COT / central office terminal Merkez ofis terminali
CP / communication port Haberleme kaps
CP / communication protocol Haberleme protokol
CP / communications path Haberleme yolu
CP / communications protection Haberlemenin korunmas
CP / postal parcel Posta kolisi
CP / parcel post regulations Koli postas dzenlemeleri
CPG / Conference Preparatory Group Konferans Hazrlk Grubu
CPM / Conference Preparatory Meeting Konferans Hazrlk Toplants
CPMS / copy protection management system Kopya koruma ynetim sistemi
CPU / central processing unit Merkez ilem birimi
CR / cognitive radio Bilisel radyo
CRC / cyclic redundancy check Dngsel artklk denetimi
CS / communication security Haberleme gvenlii
CS / communication speed letiim hz
CS / communications satellite Haberleme uydusu
CS / carrier signal Tayc iaret
CSA / carrier serving area Tayc hizmet alan

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 392

 HABERLEME
terimleri

CSD / circuit-switch data Devre anahtarlamal veri

CSFPE / European Postal Financial Services Committee Avrupa Posta Paral Hizmetleri
Komisyonu
CSM / communication system monitoring Haberleme sistem gzlemi
CSMA/CA / carrier sense multiple access with collision avoidance arpmadan kan-
mal tayc alglamal oklu eriim
CSO / communication service organization Haberleme hizmet ynetimi
CST / critical scanning time Kritik tarama zaman
CSTA / computer-supported telephony application Bilgisayar destekli telefon uygu-
lamas
CSU / channel service unit Kanal hizmet birimi
CT / cellular telephone Hcresel telefon, cep telefonu
CT / communication terminal letiim ubirimi
CT / communication tower Haberleme kulesi
CTC / competitive tendering and contracting Rekabete dayal ihale ve szleme
CTI / computer-telephony integration Bilgisayar-telefon btnlemesi
CTT / critical tag time Kritik okuma zaman
CU / control unit Denetim birimi
CUG / closed user group Kapal kullanc grubu
CW / continuous wave Srekli dalga
DAA / detect and avoid Algla ve kan
D-AMPS / digital advanced mobile phone system Saysal ileri mobil telefon sistemi
DAT / data access technologies Veri eriim teknolojileri
db / decibel Desibel (db), ses iddet birimi
dB/K / decibel referred to 1 Kelvin 1 Kelvin scaklktaki desibel
DBS / direct broadcast satellite Dorudan uydu yayncl
dBW / decibel watt Desibel watt
DCC / dynamic channel change Dinamik kanal deiimi
DCIE / data center infrastructure efficiency Veri merkezi altyapsnn verimlilii
DCN / data communications network Veri haberleme ebekesi
DCT / digital cordless telephone Saysal kordonsuz telefon
DDS / digital signature standard Saysal imza standard
DECT / digital enhanced cordless telecommunications Saysal gelimi kablosuz te-
lekomnikasyon

393 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

DES / data encryption standard Veri ifreleme standard
DHCP / dynamic host configuration protocol Dinamik bilgisayar yaplandrma pro-
tokolu
DiseqC / digital satellite equipment control Farkl uydulardan gelen sinyalleri seme-
de kullanlan anahtar
DLE / digital local exchange Saysal yerel santral
DMC / dual modem card ift modem kart
DNA / domain name address Alan ad adresi
DNS / domain name server Alan ad sunucusu
DoC / declaration of conformity Uygunluk beyan
DOCON / downconverter Alt evirici
DOV / data over voice Ses zerinden veri
DRFI / downstream radio frequency interface Ana sistemden alt sisteme doru olan
radyo frekans arayz
DS / downstream Ana sistemden ubirime veri ak, inen veri ak, indirme
DSDD / data storage disk drive Veri depolama disk srcs
DSL / digital subscriber line Saysal abone hatt
DSSS / direct sequence spread spectrum Dorudan ardk spektrum yaylm
DTMF / dual-tone multifrequency ift tonlu ok frekansl
DUT / device under test Testten geirilen cihaz
DVB / digital video broadcast Saysal grnt yayn standard
DVB-S / Digital video broadcasting satellite Uydudan saysal grnt yayncl
DVT-T / Digital video broadcasting terrestrial Saysal karasal grnt yayncl
EAS / Eurasiasat Eurasiasat
EBITDA / earnings before interest, taxes, depreciation and amortisation Faiz, vergi,
ypranma pay ve amortisman ncesi kr
EBU / European Broadcasting Union Avrupa Yayn Birlii
EC / executive council cra konseyi
ECB / Electronic Communication Board Elektronik Haberleme Kurulu
ECC / Electronic Communications Committee Elektronik Haberleme Komitesi
ECM / embedded cable modem Gml kablo modem
ECM / entitlement control message Yetkili denetim mesaj
ECS / European Communications Satellite Avrupa Haberleme Uydusu
ECTRA / European Committee for Telecommunications Regulatory Affairs Telekom-
nikasyon Dzenleme leri Avrupa Komitesi

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 394

 HABERLEME
terimleri

ECTRA / European Committee of Telecommunications Regulatory Authorities Teleko-

mnikasyon Dzenleyici Otoriteleri Avrupa Komitesi
EDC / electronic data capture Elektronik veri yakalama
EDI / electronic data interchange Elektronik veri deiimi
EDP / electronic data processing Elektronik veri ileme
EEMA / European Electronic Mail Association Avrupa Elektronik Posta Birlii
EEPROM / electrically erasable programmable read-only memory Elektriksel silinebilir
programlanabilir sadece okunabilir hafza
EFT / electronic fund transfer Elektronik para aktarm
EHDR / extended header Geniletilmi balk
EHF / extremely high frequency Son derece yksek frekans
EIC / entertainment, information, and communications Elence, bilgi ve iletiim
EIR / equipment identity register Cihaz kimlik kayd, cihaz kimlik kt
EIRP / effective isotropically radiated power Etkin izotropik yaylm gc
ELF / extremely low frequency Son derece dk frekans
EMC / electromagnetic compability Elektromanyetik uyumluluk
EME / electromagnetic environment Elektromanyetik ortam
EMF / electromagnetic field Elektromanyetik alan
EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik giriim
EMI / electromagnetic intrusion Elektromanyetik szma
EMIC / electromagnetic interference control Elektromanyetik giriim denetimi
EMP / electromagnetic pulse Elektromanyetik darbe
EMR / electromagnetic radiation Elektromanyetik ma
EMS / express mail service Acele posta servisi (APS)
ENG / electronic news-gathering Elektronik haber toplama
ENUM / electronic numbering Elektronik numaralandrma
E-O / electrical-optical Elektriksel-optik
EOC / edge of coverage Uydu kapsama alannn en d snr
EoL / end of line Hat sonu
EOL (satellite) / end of life (satellite) mr sonu (uydu)
EPA / Environmental Protection Agency evre Koruma Ajans
EPC / electronic product code Elektronik rn kodu
EPG / electronic program guide Elektronik program rehberi

395 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

EPIRB / emergency position indicating radio beacons Acil durumu gsteren radyo
feneri (vericisi)
EPL / ethernet private line Ethernet zel hat
EP-LAN / ethernet private - local area network Ethernet zel - lokal alan a
EPON / ethernet passive optical network Ethernet pasif optik a
EPP / electronic patch panel Elektronik balant panosu
EPRI / Electric Power Research Institute Elektrik G Aratrma Enstits
EQX / equinox Ekinoks (gece-gndz eitlii)
ERC / Europen Radiocommunication Committee Avrupa Radyokomnikasyon Komi-
tesi
ERO / Europen Radiocommunication Office Avrupa Radyokomnikasyon Ofisi
ERP / effective radiated power Etkin yaylm gc
ESA / European Space Agency Avrupa Uzay Ajans
ESD / electrostatic discharge Elektrostatik boalma
ETA / estimated time of arrival Tahmini var zaman
ETACS / extended total access communication system Gelitirilmi toplam eriim ha-
berleme sistemi
ETNO / European Telecommunication Network Operators Avrupa Telekomnikasyon
ebeke letmecileri
ETO / European Telecommunications Office Avrupa Telekomnikasyon Ofisi
ETOM / enhanced telecom operations map Gelitirilmi telekom operasyon haritas
ETSI / European Telecommunications Standards Institute Avrupa Telekomnikasyon
Standartlar Enstits
EUTELSAT / European Telecommunications Satellite Organisation Avrupa Telekom-
nikasyon Uydu Tekilat
EVC / ethernet virtual circuit Ethernet sanal devre
EVPL / ethernet virtual private line Ethernet sanal zel hat
EVUA / European Virtual User Association Avrupa Sanal Kullanc Birlii
EXC / electronic cross-connect Elektronik apraz balant
FAS / fiber access system Lif eriim sistemi
fax / facsimile Faks, belgegeer
FC / fiber channel Lifli kanal
FCAPS / fault, configuration, accounting, performance and security Hata, ekil, hesap,
performans ve gvenlik
FCC / Federal Communications Commission Federal Haberleme Komisyonu

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 396

 HABERLEME
terimleri

FDD / free of charges and fees Alcdan cret ve vergi alnmayacak

FDDI / fiber distributed data interface Lif datm veri arayz
FDM / frequency division multiplexing Frekans blml oullama
FGM / fixed gain mode Sabit kazan modu
FHSS / frequency hopping spread spectrum Frekans atlamal spektrum yaylm
FICON / fiber connection Lifli balant
FITL / fiber in the loop Yerel ada lif
FM / frequency modulation Frekans modlasyonu
FMA / full motion antenna Tam hareketli anten
FN / fixed network Sabit ebeke
F / frequency Frekans sinyalin saniyedeki dalgalanma says
FSN / full-service network Tam hizmet a
FSS / fixed service satellite Sabit uydu servisi
FTA / free to air cretsiz yayn (havadan)
FTP / file transfer protocol Dosya iletim protokol
FTTB / fiber to the building Binaya kadar fiber
FTTB / fiber to the business letmeye kadar fiber
FTTC / fiber to the cabinet Panoya kadar fiber
FTTC / fiber to the curb Sokaa kadar fiber
FTTCa / fiber to the cabinet Saha dolabna kadar fiber
FTTE / fiber to the exchange Santrale kadar fiber
FTTF / fiber to the faceplate Prize kadar fiber
FTTF / fiber to the floor Kata kadar fiber
FTTH / fiber to the home Eve kadar fiber
FTTK / fiber to the kerb Kaldrma kadar fiber
FTTN / fiber to the node Dme kadar fiber
FTTO / fiber to the office Broya kadar fiber
FTTP / fiber to the premises Binaya kadar fiber
FTTR / fiber to the remote unit Uzdenetim birimine kadar fiber
GATS / general agreement on trade in services Hizmetler ticareti genel anlamas
G/T / gain over noise temperature Antenin kazan edeer grlt scakl oran
(antenin al kabiliyeti)
GCC / general communications channel Genel iletiim kanal

397 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

GCI / global cell identifier Kresel hcre tanmlaycs
GDP / gross domestic product Gayri safi yurt ii hasla (GSYH)
GEO / geostationary orbit Yer sabit yrnge
GHz / gigahertz Gigahertz
GIS / geographic information system Corafi bilgi sistemi
GMPCS / global mobile personal communications by satellite Uydu zerinden kresel
mobil kiisel haberleme sistemleri
GN / green networking Yeil a
GPL / general public licence Genel kamu lisans
GPRS / general packet radio service Genel paket radyo hizmeti
GS / ground segment Yer kesimi
GSM / Global System for Mobile Communications Kresel Mobil letiim Sistemi
GTA / green technology alliance Yeil teknoloji ittifak
GTAG / global tag Kresel akll etiket
HAPS / high-altitude platform stations Yksek irtifa platform istasyonlar
HCP / hosting control panel nternet sayfas barndrma hizmeti kontrol paneli
HD / high-definition Yksek znrlk
HDMI / High-definition multimedya interface Yksek tanml multimedya arayz
HDSL / high-data-rate digital subscriber line Yksek veri hzl saysal abone hatt
HDTV / High-definition television Yksek znrlkl televizyon
HF / high-frequency Yksek frekans
HFDL / high-frequency data link Yksek frekansl veri hatt
HG / hunt group ar yakalama grubu
HIPERLAN / high-performance local area network Yksek performansl yerel alan a
HLR / home location register Ev sahibi abone kt, yerel abone kt, sabit abo-
ne kt
HPA / high-power amplifier Yksek g amplifikatr
HPOL / horizontal polarization Yatay polarizasyon
HTML / hyper-text markup language Web siteleri oluturmak iin kullanlan bir ia-
retleme dili.
HPSKM / high-precision station keeping mode Yksek hassasiyetli mevki muhafaza
modu
Hz / hertz Hertz
IBO / input back-off Giri g snrlamas

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 398

 HABERLEME
terimleri

IBRS / International Business Reply Service Uluslararas Ticari Cevap Servisi

ICCB / Internet Control and Configuration Board nternet Denetim ve Kurulum Ku-
rulu
ICT / information and communication technology Bilgi ve iletiim teknolojileri (BT)
ID / identity Kimlik
IEEE / Institute of Electrical and Electronics Engineers Elektrik ve Elektronik Mhen-
disleri Enstits
IF / intermediate frequency Ara frekans
IFL / international frequency list Uluslararas frekans listesi
IIT / integrated information transport Tmleik bilgi aktarm
ILAC / International Laboratory Accreditation Cooperation Uluslararas Laboratuvar
Akreditasyon birlii
ILEC / incumbent local exchange carrier Yerleik yerel santral taycs
ILPF / Internet Law & Policy Forum nternet Hukuku ve Politikas Forumu
IMEI / international mobil equipment identity Uluslararas mobil cihaz kimlik numa-
ras
IMO / International Maritime Organization Uluslararas Denizcilik rgt
IMS / instant messaging service Anlk mesajlama hizmeti
IMSO / International Maritime Satellite Organization Uluslararas Denizcilik Uydu
Tekilat
IMT-2000 / international mobile telecommunications-2000 Uluslararas mobil haber-
leme-2000
IMTS / improved mobile telephone service Gelimi mobil telefon hizmeti
IMUX / input multiplexer Giri oklaycs/birletiricisi
INFOSEC / information security Bilgi gvenlii
INMARSAT / International Maritime Satellite Organization Uluslararas Denizcilik
Uydu Tekilat
INTELSAT / International Telecommunications Satellite Organization Uluslararas Ha-
berleme Uydu Tekilat
IO / intermediate orbit Ara yrnge
IOT / in-orbit test Yrngede test
IPC / International Post Corporation Uluslararas Posta Kuruluu
IPFD / input power flux density Giri gc ak younluu
IPS / international postal system Uluslararas posta sistemleri
IPX / Internet packet exchange nternet paket deiimi

399 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

IR / infrared Kzltesi
IRAS / Internet routing and access servive nternet ynlendirme ve eriim hizmeti
IRES / infra-red earth sensor Kzltesi dnya alglaycs
IRMC / infrared mobile communication Kzltesi mobil iletiim
IRT / integrated rural telematics Tmleik krsal telematik
ISB / independent side band Bamsz yan bant
ISDN / integrated services digital network Btnletirilmi saysal a hizmetleri
ISM / industrial, scientific and medical Snai, bilimsel ve tbbi
ISP / Internet service provision/provider nternet servis salaycl/salaycs
IT / information technology Bilgi teknolojisi (BT)
ITN / independent telecommunication network Bamsz telekomnikasyon ebekesi
ITT&B / information technologies, telecommunications & broadcasting Bilgi teknolo-
jileri, telekomnikasyon ve yaynclk
ITU / International Telecommunications Union Uluslaras Telekomnikasyon Birlii
IVR / interactive voice response Sesli yant sistemi
JRTIC / Joint Radiophone Technical nterfaces Group Ortak Radyotelefon Teknik Ara-
yz Grubu
LAN / local area network Yerel alan a
LAT / latest arrival time en ge var zaman
LBT/ listen before talk Gndermeden nce dinle
LC / letters and postcards Mektuplar ve posta kartlar
LDC / low-duty cycle Dk grev evrimi
LEC / local exchange carrier Yerel santral taycs
LEO / low earth orbit Alak yrnge
LEOP / launch and early operations phases Frlatma ve erken operasyon evreleri
LF / low frequency Alak frekans
LHCP / left hand circular polarization Sol el dairesel polarizasyon
LRIT / long range identification and tracking Gemilerin uzun mesafeden tannmas
ve izlenmesi sistemi
LMA / limited motion antenna Snrl hareketli anten
LNA / low-noise amplifier Alak grltl kuvvetlendirici
LNB / low-noise block converter Alak grltl kuvvetlendirici ve frekans evirici
LO / local oscillator st frekanstan kartlan deer
LOS / radar line-of-sight Radar gr hatt

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 400

 HABERLEME
terimleri

LRIT / long-range identification and tracking Gemilerin uzun mesafeden tannmas

ve izlenmesi sistemi
LTAT / latest transport arrival items En son var zaman
LTWTA / linearized travelling wave tube amplifier Dorusallatrlm yryen dalga
glendiricisi
Mbps / megabits per second Saniyede akan megabit miktar
MBR / Maritime Business Radio Deniz Ticari Radyosu
MCA / mobile communications on aircraft Uakta mobil iletiim
MCC / monitoring control centre Gzlem kontrol merkezi
MCS / monitoring control system Gzlem kontrol sistemi
MCVF / multi-channel voice frequency ok kanall ses frekans
MDS / mobile database station Mobil veritaban istasyonu
MEO / middle earth orbit Orta yrnge
MHS / message handling system Mesaj ileme sistemi
MHz / megahertz Megahertz
MIB / management information base Ynetim biliim taban, ynetim bilgi taban
MID / maritime identification digits Deniz lke tantm numaras
MIFR / master international frequency register Ana uluslararas frekans kayd
MIN / mobile ID number Mobil kimlik numaras
MIS / management information system Ynetim biliim sistemi, ynetim bilgi sistemi
MMDS / multichannel multipoint distribution service ok kanall datm hizmeti
MMM / mobile media mode Mobil ortam kipi
MMSI / maritime mobile service identity Deniz mobil servis tantm numaras
MNC / mobile network code Mobil ebeke kodu
MOS / mean opinion score Ortalama kanaat deeri
MoU / memorandum of understanding Mutabakat zapt
MPEG / Motion Picture Experts Group Hareketli Resim Uzmanlar Grubu
MPEG1, 2, 4 / Motion Picture Experts Group 1, 2, 4 Resim ve ses kodlama teknikleri
(sktrma teknikleri)
MRCC / Marine Rescue Coordination Centre Deniz Kurtarma Koordinasyon Merkezi
MSC / mobile switching center mMobil anahtarlama merkezi
MSI / marine safety information Deniz gvenlik bilgisi
MSRN / mobile station roaming number Mobil istasyon dolam numaras
MVNO / mobile virtual network operator Sanal mobil ebeke iletmecisi

401 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

NAP / network access point ebeke eriim noktas
NAT / network address translation A adres deiimi
NCCF / network communication control facility ebeke haberleme denetim zellii
NF / noise figure Grlt katsays
NGN / next generation networks Yeni nesil ebekeler
NMCC / network management and control center ebeke ynetim ve denetim mer-
kezi
NRA / National Regulatory Authority Ulusal Dzenleyici Kurum
NSAP / network service access point ebeke hizmet eriim noktas
NSAPA / network service access point address ebeke hizmet eriim noktas adresi
OBO / output back-off k g snrlamas
OCHC / operator call handling center letmeci ar ileme merkezi
OFDM / orthogonal frequency division multiplexing Dikey frekans blmeli oklama
OLO / other licensed operator Dier lisansl iletmeci
OME / operator mobile exchange letmeci mobil santral
OMUX / output multiplexer k oklaycs/birletiricisi
OOC / on orbit control Yrngede kontrol
OOL / out of limits Snrlar dnda
OPEX / operating expenditures letme giderleri
OR / observation report Gzlem raporu
OSIRM / open systems interconnection reference model Ak sistemler arabalant
referans modeli
OTAC / over-the-air control Havadan denetim
OTAR / over-the-air rekeying Havadan yeniden anahtarlama
PAMR / private access mobile radio zel eriimli mobil telsiz
PCM / pulse code modulation Darbe kodlu modlasyon
PCN / personal communications network Kiisel iletiim a
PCS / personal communication space Kiisel haberleme alan
PCS / personal communications service Kiisel iletiim hizmeti
PDA / personal digital assistant Kiisel saysal yardmc
PDAG / Postal Development Action Group Posta Gelitirme Faaliyet Grubu
PDC / personal digital cellular Kiisel saysal hcresel
PF / platform Platform

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 402

 HABERLEME
terimleri

PHP / personal handyphone system Kiisel el telefonu sistemi

PL / payload Faydal yk
PLMN / public land mobile network Kamu kara mobil ebekesi
PM / phase modulation Faz modlasyonu
POC / postal operations council Posta iletme konseyi
POI / point of interconnection Arabalant noktas
PON / passive optical network Pasif optik a
PoP / point of presence Varlk noktas
PostEurop / Association of European Public Postal Operators Avrupa Kamu Posta
letmecileri Birlii
PP/ Public Postal Operators Kamu Posta letmecileri
PPO / postage paid creti denmi
PROM / programmable read-only memory Programlanabilir salt okunur hafza
PSK / phase-shift keying modulation Faz telemeli anahtarlama
PSPDN / packet-switched public data network Paket anahtarlamal kamu veri ebe-
kesi
PSS / precise sun sensor Hassas gne alglaycs
QPSK / quadrature phase-shift keying Drtl faz kaydrmal anahtarlama
QoS / quality of service Hizmet kalitesi
QSF / Quality of Service Fund Hizmet Kalitesi yiletirme Fonu
RA / rural area Krsal blge
RACH / random access channel Rastgele eriim kanal
RADINT / radar intelligence Radar istihbarat
RADIUS / remote dial-in user service Uzaktan evrimii kullanc hizmeti
RANDBS / base station random variable Baz istasyonu rastgele deiken
RC / reflection coefficient Yansma katsays
RDSS / radio determination satellite service Yer belirleme uydu hizmeti
RF / radio frequency Radyo frekans
RFI / radio frequency interference Radyo frekans giriimi
RFID / radio frequency identification Radyo frekansyla tanmlama
RHCP / right hand circular polarization Sa el dairesel polarizasyon
RLS / radiolocation service Radyo yer belirleme hizmeti
R/L / radio link Radyo link

403 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

RNG / ranging Menzillendirme
RNS / radio navigation system Telsiz seyrsefer sistemi
RNSS / radio navigation satellite system Telsiz seyrsefer uydu sistemi
ROM / read-only memory Sadece okunabilir hafza, salt okunur bellek
Rx / receive/receiver Alma/al
SAL / surface airlifted mail Uak ile tanan yzey postalar
S/N / signal-to-noise ratio Sinyalin grltye oran
S/W / software Yazlm
SA / solar array Gne paneli
SADM / solar array drive (deployment) mechanism Gne paneli dndrme meka-
nizmas
SAM / sun acquisition mode Gne hedef modu
SAPI / service access point identifier Hizmet eriim nokta tanmlaycs
Sat / saturation Saturasyon (doyum)
SATV / satellite antenna television system Uydu antenli televizyon sistemi
SCC / satellite control center Uydu kontrol merkezi
SCPC / single channel per carrier Her bir link iin uyduda frekans aralnn tahsis
edilmesi
SD / standard-definition Standart znrlk
SDR / software-defined radio Yazlm tanml radyo
SDS / satellite design summary Uydu tasarm zeti
SDSL / symmetric digital subscriber line Simetrik saysal abone hatt
SFD / saturated flux density Doyuma ulam ak younluu
SFP / postal financial services Parasal posta hizmetleri
SIM / subscriber identity module Abone kimlik modl
SMP / significant market power Etkin piyasa gc
SMS / short message service Ksa mesaj hizmeti
SMSC / short message service centre Ksa mesaj hizmeti merkezi
SNG / satellite news gathering Uydudan haber toplama
SOH / satellite operations handbook Uydu operasyonlar el kitab
SPCS / satellite personal communication services Uydu kiisel haberleme hizmetleri
SRD / short-range device Ksa mesafe eriimli telsiz cihazlar
SSD / shared secret data Paylaml gizli veri

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 404

 HABERLEME
terimleri

SSPA / solid state power amplifier Kat hal g ykseltici

SV / empty bags Bo antalar
TA / type approval Tip onay
TAC / telecommunications administrative centre Telekomnikasyon idare merkezi
TACS / total-access communication system Toplam eriim haberleme sistemi
TAIEX / technical assistance information exchange Teknik destek ve bilgi deiim ofisi
TBC / to be confirmed Teyit edilecek
TBD / to be defined Tanmlanacak
TC / telecommand Telekomut
TCAM / telecommunications access method Telekomnikasyon eriim yntemi
TCAM / Telecommunications Conformity Assessment and Market Surveillance Com-
mittee Telekomnikasyon Uygunluk Deerlendirmesi ve Piyasa Gzetimi Komitesi
TCP / transmission control protocol letim denetim protokol
TCP/IP / transmission control protocol / Internet protocol letim kontrol protokol /
nternet protokol
TCR / telemetry, command and ranging Telemetri, komut ve menzillendirme
TDMA / time-division multiple access Zaman blmeli oklu eriim
TDMS / tracking and relay satellite system zleme ve rle uydu sistemi
TFP / postal financial traffic Parasal posta trafii
TIFF / tag image file format Elektronik etiket grnt dosya biimi
TIM / telephone identity module Telefon kimlik modl
TIPHON / telecommunications and Internet protocol harmonization over networks
Telekomnikasyon ve nternet protokolnn ebekeler zerinden uyumlatrlmas
TM / telemetry Telemetri
TMN / telecommunications management network Telekomnikasyon ynetim ebe-
kesi
TMSI / temporary mobile subscriber identity Geici mobil abone kimlii
TO / telecommunications operator Telekomnikasyon iletmecisi
TOCC / technical operation and control center Teknik iletim ve denetim merkezi
TPC / transmitter power control Verici gc kontrol
TQM / total quality management Toplam kalite ynetimi
TRAC / Technical Recommendations Application Committee Teknik Tavsiyeleri Uy-
gulama Komitesi
TT&C / tracking, telemetry and command zleme, telemetri ve telekomut
TTE / telecommunication terminal equipment Telekomnikasyon ubirim tehizat

405 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

TUG / telecommunication user group Telekomnikasyon kullanc grubu
TWT / travelling wave tube Yryen dalga tp
TWTA / travelling wave tube amplifier Yryen dalga tp glendiricisi
TX / transmit letim
UCS / universal communications standards Evrensel Haberleme Standartlar
UHF / ultra high frequency Ultra yksek frekans
UITS / unacknowledged information transfer service Dorulanmam bilgi aktarm
hizmeti
ULL / unbundled local loop Ayrtrlm yerel a
UMTS / universal mobile telecommunications system Evrensel mobil telekomnikas-
yon sistemi
UPCS / universal personal communications services Evrensel kiisel haberleme hiz-
metleri
UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz g kayna
UPT / universal personal telecommunications Evrensel kiisel telekomnikasyon
UPU / universal Postal Union Dnya Posta Birlii
USB / universal serial bus Evrensel seri veriyolu
USIM / universal subscriber identity module Evrensel abone kimlik modl
USO / Universal service obligation Evrensel hizmet ykmll
UTRA / universal terrestrial radio access Evrensel karasal radyo eriimi
UWB / ultra wideband Ultra genibant
VADS / value-added data services Katma deerli veri hizmetleri
VAN / value-added network Katma deerli ebeke
VANS / value-added network services Katma deerli ebeke hizmetleri
VCI / virtual channel identifier Sanal kanal tanmlayc
VHDSL / very high bit rate digital subscriber line ok yksek bit hzl saysal abone
hatt
VHF / very high frequency ok yksek frekans
VMS / voice messaging system Sesli mesajlama sistemi
VMSC / voice mail system centre Sesli posta sistem merkezi
VPDN / virtual private data network Sanal zel veri ebekesi
VPN / virtual private network Sanal zel ebeke
VPOL / vertical polarization Dikey polarizasyon
VPS / virtual private server Sanal zel sunucu

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL 406

 HABERLEME
terimleri

VRE / voice recognition equipment Ses tanma cihaz

VSAT / very small apperature terminal Kk anten ve kk cihazlar ile uydu haber-
leme imkn salayan terminal
VSB / vestigial side band Artk yan bant
VTS / vessel traffic service Gemi trafik hizmeti
WACS / wireless access communications system Telsiz eriim haberleme sistemi
WAIS / wide area information services Geni alan bilgi hizmetleri
WAN / wide area network Geni alan a
WAP / wireless application protocol Telsiz uygulama protokol
WATS / wide area telecommunications service Geni alan telekomnikasyon hizmeti
WBA / wholesale broadband access Toptan genibant eriim
WBDTS / Wideband Transmission Forum Genibant letim Forumu
WG-RR / Working Group Radio Regulatory Telsiz Dzenlemeleri alma Grubu
WGS / world geodetic system Dnya yer sistemi, dnya jeodezik sistemi
WG-SE / Working Goup on Spectrum Engineering Spektrum Mhendislii alma Gru-
bu
WIMAX / worldwide interoperability for microwave access Mikrodalga eriim iin
dnya apnda birlikte alabilirlik
WiFi / wireless fidelity Telsiz sadakat (kablosuz internet alan)
WRC / World Radiocommunications Conference Dnya Radyokomnikasyon Kon-
ferans
WSIS / World Summit on the Information Society Dnya Bilgi Toplumu Zirvesi
WTN / working telephone number Faal telefon numaras
WTO / World Trade Organization Dnya Ticaret rgt
WTSA / World Telecommunication Standardization Assembly Dnya Telekomnikas-
yon Standardizasyon Genel Kurulu
WWW (WEB) / world wide web Dnya apnda a
XPD / cross-polar discrimination Ters polarizasyon ayrm
ZBTSI / zero byte time slot interchange Sfr baytl zaman dilimi dei tokuu
ZCS / zero code suppression Sfr kodlarn yok etme
ZRP / zone routing protocol Alan ynlendirme protokol

407 ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL

ULATIRMA DENZCLK ve HABERLEME TERMLER SZL