Demiryol - Köprüler - 20-05-Yuksel

T.C.
ULATIRMA BAKANLII
DEMRYOLLAR, LMANLAR, HAVAMEYDANLARI
NAATI GENEL MDRL
DEMRYOLLARI EK
KPR TASARIM ESASLARI
SONU RAPORU
ANKARA, 2007

2
NDEKLER
1. GR ............................................................................................................................................... 11
1.1 artnamenin Kapsam ............................................................................................................... 11
1.2 Kprnn Sahip Olmas Gereken Temel zellikler ................................................................... 11
1.2.1 na Edilebilme.................................................................................................................... 11
1.2.2 Ekonomi .............................................................................................................................. 11
1.2.3 Estetik ................................................................................................................................. 11
1.2.4 Dayankllk.......................................................................................................................... 12
1.2.5 Denetlenebilme ................................................................................................................... 12
1.2.6 Bakm Yaplabilme .............................................................................................................. 12
1.3 Hidroloji ve Hidrolik .................................................................................................................... 12
1.3.1 Genel................................................................................................................................... 12
1.3.2 antiye Verileri .................................................................................................................... 13
1.3.3 Hidrolojik Analiz................................................................................................................... 13
1.3.4 Hidrolik Analiz ..................................................................................................................... 13
1.3.5 Kpr Temelleri................................................................................................................... 14
1.3.6 Menfez Konumu, Boyu ve Su Yolu Alan ............................................................................ 15
1.3.7 Kpr Drenaj ...................................................................................................................... 15
1.4 Yap Kullanm mr................................................................................................................... 16
1.5 nemli Kprlerde Veri Toplanmas .......................................................................................... 16
2. TASARIM ESASLARI ...................................................................................................................... 19
2.1 Genel ......................................................................................................................................... 19
2.1.1 Kaynak Standartlar.............................................................................................................. 19
2.1.2 Tanmlar .............................................................................................................................. 19
2.1.3 Simgeler .............................................................................................................................. 19
2.2 Snr Durum Tasarm Prensipleri................................................................................................ 20
2.2.1 Genel................................................................................................................................... 20
2.2.2 Tasarm Durumlar .............................................................................................................. 20
2.3 Tama Gc Snr Durumlar .................................................................................................... 20
2.4 Kullanm Snr Durumu iin Tasarm Snr Deerleri .................................................................. 20
2.4.1 Genel................................................................................................................................... 20
2.4.2 Tasarm Snr Deerlerinin Hangi Yklemeler Altnda Yaplaca ...................................... 22
2.4.3 Trafik Gvenlii iin Kriter ................................................................................................... 22
2.4.4 Yolcu Rahatl Asndan zin Verilen En Byk Dey Sehim Deerleri.......................... 25
3. YKLER VE YK KATSAYILARI .................................................................................................... 29
3.1 Genel ......................................................................................................................................... 29
3.1.2 Tanmlar .............................................................................................................................. 29
3.1.3 Simgeler .............................................................................................................................. 30
3.2 Yk Deiim Katsaylar ............................................................................................................. 32
3.3 Yk Katsaylar ve Yk Birleimleri ............................................................................................ 33
3.3.1 Yk Birleimleri ................................................................................................................... 33
3.3.2 Zati Ykler iin Yk Katsaylar ........................................................................................... 36
3.3.3 Zemin Ykleri iin Yk Katsaylar....................................................................................... 36
3.3.4 Tren Grup Ykleri iin Yk Katsaylar ................................................................................ 37
3.3.5 naat Srecindeki Ykler iin Yk Katsaylar.................................................................... 37
3.3.6 Kriko Kuvvetleri iin Yk Katsaylar.................................................................................... 37
3.3.7 Ankaraj Blgesindeki ngerme Kuvvetleri iin Yk Katsaylar .......................................... 37
3.4 Kalc Ykler ............................................................................................................................... 38
3.4.1 Zati Ykler ........................................................................................................................... 38
3.4.2 Toprak Ykleri ..................................................................................................................... 39
3.5 Tren Ykleri................................................................................................................................ 39
3.5.1. Uygulama Alanlar.............................................................................................................. 39
3.5.2 Demiryolu Trafik Ykleri ...................................................................................................... 39
3
3.5.3 Dey Yklerin Karekteristik Deerleri, Eksentrisite ve Yk Dalm................................. 40
3.5.4 Dinamik Etkiler (rezonans dahil) ......................................................................................... 45
3.5.5 Yatay Kuvvetler Karakteristik Deerler ............................................................................ 53
3.5.6 Tren Yklerinin Kprlere Uygulanmas ............................................................................. 58
3.5.7 Hareket Halindeki Trenlerden Kaynaklanan Aerodinamik Etkiler........................................ 61
3.5.8 Yorulma Tahkiki iin Tren Ykleri........................................................................................ 65
3.6 Rzgar Yk .............................................................................................................................. 66
3.6.1 Genel................................................................................................................................... 66
3.6.2 Kpr iin Rzgar Basnc................................................................................................... 66
3.6.3 Aeroelastik Stabilitenin Bozulmas ..................................................................................... 67
3.7 evre Etkileri.............................................................................................................................. 67
3.7.1 Kprlerde Scaklk Deiiklikleri ........................................................................................ 67
3.7.2 Deiken Bzlme (Diferansiyel Rtre) .............................................................................. 69
3.7.3 Snme................................................................................................................................. 69
3.7.4 Farkl Oturma ...................................................................................................................... 69
3.8 Deprem Etkisi............................................................................................................................. 69
3.9 Zemin Basnc ............................................................................................................................ 69
3.10 Su Ykleri................................................................................................................................. 69
3.10.1 Statik Basn ..................................................................................................................... 69
3.10.2 Suyun Kaldrma Kuvveti.................................................................................................... 70
3.10.3 Aknt Basnc .................................................................................................................... 70
3.10.4 Dalga Yk........................................................................................................................ 71
3.10.5 Oyulma Limit Durumu iin Temellerde Deiim ................................................................ 71
3.11 Srtnme Kuvvetleri................................................................................................................. 71
3.12 Demiryolu Kprlerinde Trenin Raydan kmas..................................................................... 72
3.12.1 Demiryolu Kprsndeki Ray Trafiinden Dolay Trenin Raydan kmas....................... 72
3.13 Ara arpmas Kuvveti ............................................................................................................ 73
3.13.1 Yapnn Korunmas ........................................................................................................... 73
3.13.2 Konstrksiyon ile Ara veya Tren arpmas .................................................................. 73
3.14 Gemi arpmas ........................................................................................................................ 74
4. YAPISAL ANALZ VE DEERLENDRME ...................................................................................... 83
4.1 Genel ......................................................................................................................................... 83
4.1.1 Kapsam ............................................................................................................................... 83
4.2 Tanmlar ..................................................................................................................................... 83
4.4 Yap Analizi iin Uygun Yntemler ............................................................................................. 85
4.5 Matematiksel Modelleme ........................................................................................................... 85
4.5.1 Genel................................................................................................................................... 85
4.5.2 Yapsal Malzeme Davran ................................................................................................ 85
4.5.3 Geometri ............................................................................................................................. 86
4.5.4 Snr Koullarnn Modellenmesi ......................................................................................... 88
4.5.5 Edeer zellikte Elemanlar ile Modelleme........................................................................ 88
4.6 Statik Analiz ............................................................................................................................... 89
4.6.1 Plan Geometrisinin Etkisi .................................................................................................... 89
4.6.2 Burkulma Boyunun Yaklak Hesab................................................................................... 89
4.6.3 Etkili Balk Genilii ........................................................................................................... 89
4.6.4 Hassas Analiz Yntemleri ................................................................................................... 96
4.6.4.1 Genel................................................................................................................................ 96
4.6.5 Srekli Kirili Kprlerde Negatif Momentlerin Yeniden Datlmas .................................. 97
4.6.6 Stabilite ............................................................................................................................... 98
4.6.7 Deiken Is Yayl iin Analiz ........................................................................................ 98
4.7 Dinamik Analiz ........................................................................................................................... 98
4.7.1 Dinamik Analiz iin Gereken artlar.................................................................................. 98
4.7.2 Dikkate Alnacak Hzlar ..................................................................................................... 101
4.7.3 Kpr Parametreleri .......................................................................................................... 102
4.7.4 YapTitreimlerinin ve Dinamik Davrannn Modellenmesi ............................................. 103
4.7.5 Snr Durumlarnn Dorulanmas ..................................................................................... 105
4.8 Kpr ve Hattn Deiken Etkilere Kar Birleik Tepkisi......................................................... 106
4
4.8.1 Kpr ve Hattn Birlikte Tepkisini Etkileyen Parametreler................................................. 106
4.8.2 Dikkate Alnacak Etkiler .................................................................................................... 108
4.8.3 Hat / Yap Sisteminin Modellenmesi ve Hesab ................................................................ 108
4.8.4 Tasarm Kriterleri............................................................................................................... 110
4.8.5 Hesap Metodlar................................................................................................................ 111
5. BETON KPRLER...................................................................................................................... 117
5.1 Genel ....................................................................................................................................... 117
5.1.1 Kapsam ............................................................................................................................. 117
5.1.2 Kaynak Standartlar............................................................................................................ 117
5.2 Tanmlar ................................................................................................................................... 117
5.3 Simgeler ................................................................................................................................... 120
5.4 Malzeme zellikleri .................................................................................................................. 121
5.4.1 Beton................................................................................................................................. 121
5.4.2 Donat................................................................................................................................ 128
5.4.3 ngerilme elii................................................................................................................ 130
5.4.4 Ardekme Ankrajlar ve Ekleme Manonlar ..................................................................... 133
5.4.5 Klf Borusu........................................................................................................................ 133
5.5 Snr Durumlar.......................................................................................................................... 134
5.5.1 Genel................................................................................................................................. 134
5.5.2 Kullanm Snr Durumu...................................................................................................... 134
5.5.3 Yorulma Snr Durumu ...................................................................................................... 134
5.5.4 Dayanm Snr Durumu ..................................................................................................... 135
5.6 Destek-Gergi Modeli ................................................................................................................ 136
5.6.1 Genel................................................................................................................................. 136
5.6.2 Yapsal Modelleme............................................................................................................ 136
5.6.3 Desteklerin Boyutlandrlmas ........................................................................................... 137
5.6.4 GergilerinBoyutlandrlmas............................................................................................... 139
5.6.5 Dm Blgelerinin Boyutlandrlmas .............................................................................. 139
5.6.6 atlak Kontrol Donats ..................................................................................................... 139
5.7 Eilme ve Eksenel Kuvvet Etkileri iin Tasarm ....................................................................... 140
5.7.1 Kullanm ve Yorulma Snr Durumlar iin Kabuller ........................................................... 140
5.7.2 Dayanm ve Ar Yk Snr Durumlar iin Kabuller ......................................................... 140
5.7.3 Eilme Elemanlar ............................................................................................................. 141
5.7.4 Basn Elemanlar ............................................................................................................. 147
5.7.5 Mesnet Dzenei Altndaki Betonda Ezilme Dayanm.................................................... 154
5.7.6 ekme Elemanlar............................................................................................................. 155
5.8 Kesme ve Burulma................................................................................................................... 155
5.8.1 Tasarm Yntemleri........................................................................................................... 155
5.8.2 Kesme ve Burulma Tasarm............................................................................................. 156
5.8.3 Kesme ve Burulma Tasarm ile Ilgili Genel artlar........................................................... 163
5.8.4 Srtnme Kesmesi............................................................................................................ 164
5.9 ngerilme ve Ksmi ngerilme ................................................................................................ 166
5.9.1 Genel Tasarm Koullar ................................................................................................... 166
5.9.2 ngerilme Demetleri iin Gerilme Snrlar........................................................................ 167
5.9.3 Beton iin Gerilme Snrlar ............................................................................................... 167
5.9.4 ngerilme Kayplar .......................................................................................................... 170
5.9.5 ngerilme ekil Deitirmelerinin Yapdaki Elemanlara Etkisi ......................................... 174
5.9.6 ngerilme Demetlerinde Yn Deitirme Etkileri ve Alnacak nlemler........................... 174
5.9.7 Harici Demetlerin Mesnetleri ............................................................................................. 177
5.9.8 Ardekmeli Elemanlarn Ankraj Blgeleri .......................................................................... 178
5.9.9 nekmeli Elemanlarn Ankraj Blgeleri........................................................................... 191
5.10 Bzlme ve Is Donats ......................................................................................................... 192
5.11 Donat Detaylar ..................................................................................................................... 193
5.11.1 Net Beton rts ............................................................................................................ 193
5.11.2 Kanca ve Bkmeler ......................................................................................................... 194
5.11.3 Donat Aral .................................................................................................................. 194
5.11.4 Demet Donatlar .............................................................................................................. 195
5.11.5 ngerilme Demeti ve Klf Borusu Minimum Aralklar .................................................... 195
5
5.11.6 Ardekme Demetinde Ek Yaplmas ............................................................................... 197
5.12 Donatnn Kenetlenmesi ve Eklenmesi .................................................................................. 197
5.12.1 Genel............................................................................................................................... 197
5.12.2 Donatnn Kenetlenmesi.................................................................................................. 198
6. ELK KPRLER........................................................................................................................ 203
6.1 Genel ........................................................................................................................................... 203
6.1.1 Kapsam ............................................................................................................................. 203
6.1.3 Tanmlar ............................................................................................................................ 206
6.1.4 Simgeler ............................................................................................................................ 206
6.2 Malzemeler .............................................................................................................................. 207
6.2.1 Genel................................................................................................................................. 207
6.2.2 Yapsal elik ..................................................................................................................... 207
6.2.3 Cvata, Somun ve Rondelalar ........................................................................................... 209
6.3 Snr Durumlar.......................................................................................................................... 210
6.3.1 Genel................................................................................................................................. 210
6.3.2 Kullanm Snr Durumlar................................................................................................... 210
6.3.3 Yorulma Snr Durumlar ................................................................................................... 210
6.3.5 Olaan D ve Deprem Snr Durumlar ........................................................................... 211
6.4 Yorulma.................................................................................................................................... 211
6.4.1 Ykten Kaynaklanan Yorulma........................................................................................... 211
6.4.2 Burulma ve arplma Kaynakl Yorulma ........................................................................... 217
6.5 Krlma...................................................................................................................................... 218
6.6 Boyutlar ve Detaylar ile lgili Genel artlar.............................................................................. 220
6.6.1 Etkili Aklk Boyu.............................................................................................................. 220
6.6.2 l Ykler iin Ters Sehim................................................................................................ 220
6.6.3 elikte Minimum Kalnlk................................................................................................... 220
6.7 ekme Elemanlar.................................................................................................................... 220
6.7.1 Genel................................................................................................................................. 220
6.7.2 Narinlik Orannn Snrlandrlmas .................................................................................... 221
6.7.3 ekme Dayanm .............................................................................................................. 221
6.7.4 ekmeli Eilme ................................................................................................................. 222
6.7.5 ok Paral ekme Elemanlar ......................................................................................... 222
6.7.6 Gz ubuklar ................................................................................................................... 223
6.7.7 Pim ile Balanm Levhalar............................................................................................... 224
6.8 Basn Elemanlar .................................................................................................................... 225
6.8.1 Genel................................................................................................................................ 225
6.8.2 Narinlik Orannn Snrlandrlmas .................................................................................... 225
6.8.3 Eksenel Basn Dayanm ................................................................................................ 225
6.8.4 Eksenel Basn ve Eilme Kombinasyonu........................................................................ 227
6.9 I-Kesitli Eilme Elemanlar ....................................................................................................... 227
6.9.1 Genel................................................................................................................................. 228
6.9.2 En Kesit Boyut Snrlandrmalar ....................................................................................... 228
6.9.4 Yorulma ve Krlma Snr Durumu ..................................................................................... 244
6.9.6 na Edilebilme.................................................................................................................. 245
6.10 Diyaframlar ve Enleme ereveleri........................................................................................ 247
6.10.1 Genel............................................................................................................................... 247
6.10.2 Dz I-kesitleri .................................................................................................................. 247
6.10.3 Yanal aprazlama........................................................................................................... 247
6.11 Balant ve Ekler .................................................................................................................... 248
6.11.1 Genel............................................................................................................................... 248
6.11.2 Cvatal Birleimler .......................................................................................................... 249
6.11.3 Pimler .............................................................................................................................. 260
6.11.4 Kaynakl Birleimler......................................................................................................... 262
6.11.5 Balant Elemanlar .................................................................................................... 266
6
7. KENAR AYAKLAR VE ORTA AYAKLAR....................................................................................... 269
7.1 Genel ....................................................................................................................................... 269
7.1.1 Kapsam ............................................................................................................................. 269
7.2 Tanmlar ................................................................................................................................... 269
7.3 Simgeler ................................................................................................................................... 270
7.4 Zemin Karakteristikleri ve Malzemeler ..................................................................................... 270
7.4.1 Genel................................................................................................................................. 270
7.4.2 Zemin Karakteristiklerinin Belirlenmesi ............................................................................. 270
7.5 Snr Durumlar ve Dayanm Katsaylar................................................................................... 270
7.5.1 Genel................................................................................................................................. 270
7.6 Kenar Ayaklar .......................................................................................................................... 272
7.6.1 Genel................................................................................................................................. 272
7.6.2 Kullanm Snr Durumunda Genel Stabilite Tahkiki ........................................................... 273
7.6.3 Dayanm Snr Durumunda Tama Gc ve Stabilite Tahkikleri...................................... 273
7.6.4 Yapsal Tahkikler............................................................................................................... 276
7.6.5 Deprem Tasarm .............................................................................................................. 276
7.6.6 Drenaj................................................................................................................................ 276
7.7 Orta Ayaklar ............................................................................................................................. 277
7.7.1 Yk Etkileri ........................................................................................................................ 277
7.7.2 Orta Ayan Korunmas..................................................................................................... 277
7.7.3 Deprem Etkileri.................................................................................................................. 277
8. MESNETLER ................................................................................................................................. 281
8.1 Faaliyet Alan ........................................................................................................................... 281
8.2 Tanmlar ................................................................................................................................... 281
8.3.Mesnet Seiminde Ve Kullanmnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar................................. 282
9. NTEGRAL KPRLER ................................................................................................................ 287
9.1 Simgeler ................................................................................................................................... 287
9.2 Giri.......................................................................................................................................... 288
9.3 Integral Kpr Nedir ................................................................................................................. 288
9.4 Integral Kprlerin Yaplabilirlik Koullar................................................................................. 289
9.4.1 Kpr Uzunluu ................................................................................................................ 289
9.4.2 st Yap Tipi...................................................................................................................... 292
9.4.3 Kpr Geometrisi .............................................................................................................. 292
9.4.4 Kenar Ayaklar ve Kanat duvarlar ...................................................................................... 293
9.4.5 ok Aklkl Yaplar .......................................................................................................... 293
9.4.6 Zemin Durumu .................................................................................................................. 293
9.5 ntegral Kprlerin Yapm Yntemleri ...................................................................................... 293
9.6 ntegral Kprlerin Tasarm Yntemleri ................................................................................... 294
9.6.1 Yapm Evreleri, lgili Ykler ve Yk Kombinasyonlar ....................................................... 294
9.6.2 ntegral Kprnn Analiz iin Modellenmesi ..................................................................... 295
9.6.3 Is Deiimi ve Kpr-Zemin Etkileimi............................................................................. 298
9.6.4 Deprem Ykleri Altnda Tasarm ....................................................................................... 299
9.7 ntegral Kprlerin Tasarm ile lgili nemli Noktalar .............................................................. 299
9.7.1 st Yap ............................................................................................................................ 299
9.7.2 Kenar Ayaklar, Kanat duvarlar ve Yaklam Tabliyeleri .................................................... 300
9.7.3 Kenar Ayak Kazklar......................................................................................................... 301
9.7.4 Mesnetler, Orta Ayaklar ve Temeller................................................................................. 301
9.8 Tasarm ile lgili Detaylar.......................................................................................................... 301
9.8.1 Kenar Ayak Monolitik Balant Detaylar........................................................................... 301
9.8.2 Yaklam Tabliyesi ile Demiryolu Birleim Noktasnda Genleme Derzi Detay ............... 305
9.8.3 Sert Zeminde Kazklarn Detaylandrlmas....................................................................... 306
9.8.4 Kenar Ayaklarda Dolgu ve Zemin ile lgili Detaylar ........................................................... 306
7
8
1. GR
9
10
1. GR
1.1 artnamenin Kapsam
Bu artname demiryolu kprlerinin tasarlanmas ile deerlendirilmesini kapsamaktadr ve kamu

gvenlii iin gereken minimum koullar ngrmektedir.
Gvenliin sistemlerde sneklik ve hiperstatiklik oluturulmas yoluyla artrlmas ile arpma ve

oyulmaya kar korunma tedbirlerinin alnmas vurgulanmtr.
1.2 Kprnn Sahip Olmas Gereken Temel zellikler
1.2.1 na Edilebilme
Kprler, imalat ve montaj ar glk ve skntyla karlalmadan yaplabilecek ekilde

tasarlanmaldr. malata bal olarak sitemde ortaya kabilecek zorlanmalarn kabul edilebilir snrlar
iinde kalmasna zen gsterilmelidir.
Eer bir kprnn yapm yntemi kendiliinden anlalr ekilde ak deilse, en az bir uygulanabilir
yntem szleme dkmanlarnda gsterilmi olmaldr. Uygulama iin seilen yntem dolays ile
montaj srasnda baz glendirme elemanlar, geici arprazlar veya destekler gerekli oluyorsa
bunun gereklilii szleme dkmanlarnda belirtilmelidir.
Dar blgelerde kaynak ilemini veya youn donatl blgelerde donatlarn arasndan beton
dklmesini gerektiren detaylardan kanlmaldr. Kpry uygulama aamasnda etkileyebilecek
hidrolik koullar ve iklim koullar gznne alnmaldr.
1.2.2 Ekonomi
Kpr styap ve altyaps, aklk uzunluklar ve kullanlan malzemeler, proje maliyeti dikkate alnarak
seilmelidir. Kprnn kullanm mr sresince meydana gelecek iletme ve bakm giderlerinin etkisi
toplam maliyet hesaplanrken dikkate alnmaldr. naat sahasnn yapm yntemine getirdii
kstlamalar, malzeme temini, imalat, nakliye ve montaj glkleri gibi yerel faktrler dikkate
alnmaldr.
Alternatif tasarmlar, gvenlik, kullanlabilirlik ve estetik bakmdan edeer zelliklere sahip olmaldr.
1.2.3 Estetik
Kprler zarif ve evrelerini tamamlayc nitelikte, yani yerine oturmu, yerini bulmu olmaldrlar. Ayn
zamanda kpry seyreden ve kullananlarda, yeterli dayanma sahip olduunu hissettirebilmelidir.
Srad ve yapsal nitelikte olmayan ar sslemelerden kanlmaldr. Estetik bir tasarm oluturmak
iin aadaki hususlar dikkate alnmaldr :
Ayak geometrisi, biim ve detay olarak st yap ile uyum iinde olmaldr.
Kprnn genel grnmnde ve elemanlarnda ani ve keskin deiikliklerden kanlmaldr.
Eer eitli kpr tiplerinin bir arada kullanm kanlmaz ise, grn olarak birinden dierine
geilerin yumuak olmasna zen gsterilmelidir.
Demedeki drenaj rtenleri gibi detaylar gzden karlmamaldr.
Mmkn olduunca kprnn bir bilgi veya ynlendirme tabelasna veya bir aydnlatma
armatrne mesnet olarak kullanlmasndan kanlmaldr.
11
Mesnet blgesindekilerin dnda, enine yndeki gvde berkitmeleri st yapda grnr ekilde
olmamaldr.
Derin boazlarn geilmelerinde kemer yaplar tercih edilmelidir.
1.2.4 Dayankllk
Szleme dkmanlar, kaliteli malzeme ve yksek standartta fabrikasyon ve montaj uygulamas art
komaldr. Yapsal elik, uzun mrl boya, kaplama ve katodik korumaya sahip olmal veya
kendinden korumal olmaldr. Havadan tanan veya suda zlm tuzlarn etkisine maruz kalmalar
beklenen donat ubuklar ve ngerme demetleri, yeterli beton paspay katman, betonun younluu
ve kimyasal bileiminin ayarlanmas, hava kabarckl beton kullanm, katodik koruma, gzeneksiz
boya ile beton yzeyin kaplanmas, donat ve ngerme tellerinin epoksi veya galvaniz kaplanmas gibi
nlemlerin uygun bir kombinasyonu ile korunmaldr.
Klf borular iine yerletirilen ngerme demetleri imento erbeti enjeksiyonu ile veya dier bir
yntem ile korozyondan korunmaldr.
Toprak ve su ile dorudan temas halindeki malzemelerin kalcl zerinde durulmaldr.
Beton demenin alt yznde, yzey kenarndan 250 mm yi amayacak bir uzaklkta olacak ekilde
boylu boyunca damlalk yivleri ngrlecektir.
1.2.5 Denetlenebilme
Kontrol amac ile gemici merdivenleri, yrme yollar, kedi yollar, kapakl giri delikleri, gerek
grlrse aydnlatma gibi denetim dzenleri kullanlabilir. Hcre tarzndaki yaplarn i ksmlarna ve
bal hareketlerin oluabilecei blgelere eriebilmek iin gei yollar yaplmas ve kutu kesitlerde
uygun giri delikleri braklmas suretiyle bu ksmlarn elle ve gzle kontrolne imkan verecek
dzenlemeler yaplmaldr.
1.2.6 Bakm Yaplabilme
Bakm zorluu olan yap sistemlerinden kanlmaldr.
Mesnet ve genleme derzi etrafndaki alanlar, temizleme, kriko ile kaldrma, bakm ve yenileme
almalarna imkan verecek ekilde tasarlanmaldr. Kpr kaldrma noktalar planlar zerinde
gsterilmeli ve belirtilecek kriko kuvvetlerine uygun ekilde tasarlanmaldr.
1.3 Hidroloji ve Hidrolik
1.3.1 Genel
Bir akarsu geii iin ngrlen kprnn hidrolik ve hidroloji incelemeleri ve kabulleri, avan proje
almalarnn bir paras olarak tamamlanmaldr. Bu incelemelerin kapsam, yapnn nemi ve
sistemle ilgili risklere uygun detayda yaplmaldr.
Kpr proje alternatifleri deerlendirilirken akarsu stabilitesi, ak dalm, akarsu hzlar, oyulma
potansiyeli, takn afeti ile gereken yerlerde gelgit dinamii gz nne alnmaldr.
12
1.3.2 antiye Verileri
antiye verilerinin toplanmas ile ilgili yntem aadaki hususlar dikkate almaldr :
Kprnn memba ve mansap ynlerinde, akarsu yata ve takn havzasndan, uygun

aralklarla, havadan ve yerden topografya lmleri yaplmas,
ncelenen akarsuyun ulaabilecei blge iinde akarsu ve takn havzas iin engebe
yaratan elemanlar zerine tahminler,
Oyulma analizi yaplrken zemin zelliklerini belirleyebilmek iin yeterli derinlikten ve akarsu
yatandan rnek toplanmas,
Zemin sondajlar yaplmas,
Akarsu takn su seviyesi, rezervuarlar, dolu savak havuzlar, gel git olay, takn kontrol
dzenekleri ve iletme ilemlerini de ieren su seviyelerini etkileyen faktrler,
Gzlenmi olan oyulmalar, ky erozyonu, moloz ve buz srklenmesi sonucu yapsal
hasarlar da dahil olmak zere gemi taknlarda akarsuyun davran ve yapnn gsterdii
performans ile ilgili elde edilebilen tarihsel bilgiler,
Akarsu yatanda olas jeomorfik deiimler,
1.3.3 Hidrolojik Analiz
Hidrolojik aratrmalar kapsamnda aadaki takn aklar incelenir :
Takn hasarlarnn belirlenmesi ve takn havzas ynetiminin salanmas iin 100 yllk
takn,
Kpr ve yaklam hattnda hasarlarn belirlenmesi iin stten aan takn; oyulmann
belirlenmesi iin de tasarm takn,
Kpr temellerinin oyulmaya kar dayanmnn yeterliliinin aratrlmas iin, kpr oyulma
kontrol takn,
Su yzey profilini kalibre etmek iin ve mevcut yaplarn dayanmnn deerlendirilmesi iin
tarihsel taknlar,
Deniz suyu seviyelerindeki ykselmelerin gelgit mertebesi zerindeki etkisinin incelenmesi, deniz ve
delta kaynaklar zerinden geen yaplar iin tanmlanr.
1.3.4 Hidrolik Analiz
1.3.4.1 Akarsu Stabilitesi
Su yolunun stabilitesinin deerlendirilmesi iin ve yapnn su yolu zerindeki etkileri iin aadaki
incelemeler yaplr :
Akarsu kesitinde degradasyon, agradesyon veya dengede kalma durumlarnn varl,
Nehirlerin birleme noktalar yaknnda bir nehir geii varsa, ana nehrin etkisi, takn
aamalarnda ikincil olma durumu, hzlar, ak dalm, nehrin dey ve yanal hareketleri ve
kprnn hidrolik tasarm zerindeki nceki koullarn etkisi,
Nehrin dorusal veya menderesli, kasisli, dalgal, kesit deiimli olup olmamas asndan
nehir geiinin tercih edilen yeri veya kprnn mevcut veya gelecek iin dnlen akarsu
artlarndan korunmas,
nerilen her trl akarsu yata deiikliinin etkisi,
Akarsu yata iinde kum oca iletilmesi veya dier ilemlerin etkileri,
Arazi kullanm deiiklikleri asndan kaybedilen hacim yzdelerinin potansiyel deiimi,
Doal jeomorfik akarsu zelliklerinin deiiminin nerilen yap zerindeki etkisi,
13
nerilen yapnn sebep olduu jeomorfik deiikliklerin yapnn yaknnda bulunan mevcut
yaplar zerindeki etkisi.
Stabil olmayan akarsular ve ak koullar iin ilerdeki olas plan ve profil deiiklikleri zerine zel
aratrmalar yaplmaldr ve proje aamasnda ve ilerde kprnn ve yaklam hatlarnn gvenlii iin
alnmas gereken tedbirler belirlenmelidir.
1.3.5 Kpr Temelleri
1.3.5.1 Genel
Statik, hidrolik ve geoteknik alardan temel projesi koordine edilmeli ve farkllklar avan projeler
onaya sunulmadan nce zme kavuturulmaldr.
1.3.5.2 Kpr Temelinin Oyulmas
Oyulma proje takn iin; toplam oyulma izgisi zerindeki oyulma prizmas iindeki akarsu
yata malzemesinin proje koullarnda tanm olduu kabul edilir. Proje takn ata, gelgit
veya kark karekterli takn iin 100 yln en iddetlisi esas alnmal veya kpr zerinden
aan takn iin daha kk tekrarlama aralnda olan esas alnmaldr.
Kontrol proje takn iin; Kpr temel stabilitesi proje takn ata, gelgit veya kark
karekterli takn iin 500 yl amayan bir srenin en iddetlisi esas alnmal veya kpr
zerinden aan takn iin daha kk tekrarlama aralnda olan esas alnmaldr.
Olaanst snr durumu esas alnacaktr.
Eer yerel antiye koullar, buz veya moloz srklenmesi, proje takn ve kontrol takn
koullarndan daha ar oyulma koullar mevcut ise mhendis bu koullar kullanmaldr.
Toprak zemin veya yumuak kaya zerine oturtulacak tekil temellerin taban seviyeleri, oyulma kontrol
taknna gre belirlenen oyulma derinliklerinin altnda olmaldr. Salam kaya zeminleri zerine
oturtulacak tekil temeller, kaya zemin ile btnlkleri salanacak ekilde tasarlanmaldr.
Balklar ile birlikte uygulanan derin temeller; takn akna engel olan kesitin ve dolays ile de
bundan kaynaklanan oyulmann minimize edilmesinin daha pratik olduu durumlarda, balk st kotu
iin szlemede belirtilen tahmini oyulma derinlii seviyesi altnda kalacak ekilde tasarlandrlacaktr.
Kazkl temellerde, kazklarn akarsu akntsna maruz kaldnda erozyon ve korozyon ile tahrip
olaca sz konusu ise bundan daha da dk seviyeler dnlebilir. artlar kazk balnn akarsu
yatann daha stnde uygulamasn gerektiriyor ise, tasarmda oyulma tehlikesi gznne
alnmaldr.
Akarsu yatandaki kpr ayanda arpmaya kar koruma yaplar bulunuyorsa bunlarn kpr aya
oyulmasna etkisi ve moloz toplama eilimi dikkate alnmaldr. Trblant ak olan blgelerde kenar
ayaklarn stabilitesi de dikkatli ekilde incelenmelidir. Nehir kenarlarndaki toprak setler de oyulmaya
kar uygun nlemler ile korunmaldr.
1.3.5.3 Kpr Yaklam Hatlar
Kpr tasarm ile takn havzas iinde yaklam hatlarnn tasarm, birbiri ile egdm ierisinde
yaplmaldr. Sonu olarak takn blgesi bir btn halinde analiz edilerek gelitirilmelidir.
Yaklam hatlarnn takn havzas iinde sedde zerinden su akna engel tekil ettii yerlerde ve
durumlarda takn havzas iindeki demiryolu kesimi takn hasarn minimumda tutacak ekilde
tasarlanr.
14
1.3.6 Menfez Konumu, Boyu ve Su Yolu Alan
Blm 1.3.3 ve 1.3.4 de belirtilenlerin yan sra aadaki hususlar da dikkate alnmaldr.
Balk ve yabani hayvan geileri,
Savak knda su hznn yksek olmasnn ve menfez klarndaki ak
younlamalarnn mansap akarsu yatanda ve komu mlkler zerindeki etkisi,
Menfez iindeki yapsal tesislerin yzme potansiyeli,
Trafik gvenlii,
Mansap denetiminin ve gelgit ataklarnn sebep olmas muhtemel yksek birikme suyunun
etkileri.
1.3.7 Kpr Drenaj
1.3.7.1 Genel
Kpr deme pla, yzeyden sularn etkin ve gvenli bir ekilde akp uzaklaabilecei ekilde
projelendirilir. Enine yndeki deme pla drenaj, pozitif drenaja yeterli olacak dzeyde bir enine
meyil veya dever ngrlmesi ile salanr.
Kpr sonlarndaki drenler buraya gelecek su aknn tamamn gtrecek yeterli kapasiteye sahip
olmaldr.
Gelen suyun tamamnn doal su ana toplaycsna iletilmesinin mmkn olmad evresel
bakmdan zellik arzeden durumlarda, kprnn alt tarafna balanacak ve suyu kpr sonundaki
doal zemin zerindeki uygun tesislere kadar iletebilecek boyuna ynde bir dren ngrlmelidir.
1.3.7.2 Drenlerin Tipi, Boyutu ve Says
Deme drenlerinin says hidrolik koullarn belirleyecei minimumda tutulmaldr. rtenler ve

deme drenaj kovalar hidrolik adan yeterli olmal ve temizleme amac ile karlabilir olmaldr.
1.3.7.3 Deme Drenlerinden Dearj
Deme drenleri, kpr deme pla ve hat yzeyinden sularn, kpr styap elemanlarndan ve alt
yapdan uzaklatrlmasna yeterli olacak ekilde tasarlanr ve yerletirilir.
darenin bakaca zel bir talebi olmamas halinde drenlerden ve borulardan ak kontrolu iin
aada belirtilen hususlar dikkate alnr:
En dk kottaki komu st yap elemanndan en az 100 mm daha aada olmaldr.
Boru k azlarnn yerleimi 45 lik bir koni oluturacak ekilde olmal ve bylece fkran
su yapsal bileenlere temas etmemelidir,
Pratik ve uygun olmas durumunda, parapetler iinde serbest rtenler ve barbakanlar
kullanlmaldr,
45 den daha geni al olmayan dirsek kullanlmaldr,
Temizlenebilir k azlar kullanlmaldr.
Kpr deme plaklarndan ve drenlerden gelen su, evre koruma ve gvenlik koullarna uygun
olarak uzaklatrlmaldr.
15
1.3.7.4 Yapnn Drenaj
Yapda mevcut boluk hacimleri, suyu hapsedebilecek nitelikte olduunda, en alak noktalarndan
drene edilmelidirler. Demeler ve kaplamalar, zellikle de genleme derzleri suyun havuzlanma
yapmayaca ekilde tasarlanmaldr.
1.4 Yap Kullanm mr
Yap kullanm mr 100 yl olacak ekilde tasarlanmaldr.
1.5 nemli Kprlerde Veri Toplanmas
Rzgara kar hassasiyetleri olan kprlerde, kpr yapm planlanan yerde rzgar hz lmleri
yaplmaldr.
nemli kprlerin deprem yklerine kar tasarlanmasnda kullanlmak zere, kpr yapm planlanan
yere zg deprem ivmesi spektrumu vb. belirlenmelidir.
16
2. TASARIM ESASLARI
17
18
2. TASARIM ESASLARI
2.1 Genel
2.1.1 Kaynak Standartlar
Bu blmn hazrlanmasnda faydalanlan standartlar aada verilmitir:
AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007

TS EN 1990 : 2002
TS EN 1990/A1 : 2006
TS EN 1991-2 : 2004
2.1.2 Tanmlar
Snr Durumlar lgili tasarm kriterlerinin artk salanamad durumlar.
Tasarm kriterleri Her bir snr durumdaki artlarn gerekletirilmesini tanmlayan formlasyon
Tama Gc Snr Durumlar Yapnn veya bir yap elemannn en byk yk tama dayanmna
karlk gelen gme veya benzeri snr durumlar.
Kullanm Snr Durumlar Yapnn veya bir yap elemannn belirtilmi kullanm artlarnn artk
salanamad durumlar.
Kullanm Kriteri Bir kullanm snr durumu iin tasarm kriteri.
Dayanm Kazkl veya yzeysel temel yaplar dahil, kprnn tmnn veya bir ksmnn
malzeme dayanmnnn almas sebebiyle gmesinin veya ar sehim yapmasnn tahkiki.
Anma Deeri statiksel bir esasa dayanmadan tecrbe veya fiziksel artlara bal olarak verilen bir
deer
2.1.3 Simgeler
19
2.2 Snr Durum Tasarm Prensipleri
2.2.1 Genel
Kprler; uygulanabilme, gvenli olma ve kullanm iin ngrlen kurallar salamak zere belirtilmi
olan snr durumlara gre ve bunun yan sra denetlenebilme, ekonomi ve estetik gibi hususlar da gz
nne alacak ekilde tasarlanr.
2.2.2 Tasarm Durumlar
Kprnn maruz kalaca etkiler altnda grevini srdrebilmesini dikkate alan uygun tasarm
durumlar seilecektir. Bu etkiler unlardr:
a) Normal kullanmda karlalan kalc ve deiken ykler,
b) Yapm veya tamir gibi geici ykler,
c) Ara arpmas, raydan kma gibi olaan d ykler,
d) Deprem.
2.3 Tama Gc Snr Durumlar
Tama gc snr durumlar, insanlarn ve yapnn gvenliinin salanmas amacyla, kprnn proje
mr iinde karlaabilecei yk birleimlerine kar yerel ve bir btn olarak dayanm ve stabilite
ynnden gvenceye alnmas iin dikkate alnan durumlardr.
Tama gc snr durumlar balamnda tahkik edilecek snr durumlar aada verilmitir:
a) DENGE: Yapda kullanlan malzeme veya zeminin dayanmndan bamsz olarak kprnn
tmnn veya bir ksmnn statik dengesinin tahkiki,
b) DAYANIM: Kazkl veya yzeysel temel yaplar dahil, kprnn tmnn veya bir ksmnn
malzeme dayanmnnn almas sebebiyle gmesinin veya ar sehim yapmasnn tahkiki,
c) GEO : Temel zemininde, toprak veya kaya dayanm sebebiyle gme veya ar sehim
olmasnn tahkiki,
d) YORULMA: Yapda veya yapnn bir elemannda yorulma sebebiyle hasar olmasnn tahkiki.
Dayanm + Denge yk birleimi, yapnn dengesinin baz yap elemanlarnn dayanmna bal olduu
durumlarda kullanlr. rnein srekli kprlerde mesnetten yukarya kalkma durumunu nlemek iin
kullanlan ankraj gibi elemanlarn tahkikinde bu yk birleimi dikkate alnr.
2.4 Kullanm Snr Durumu iin Tasarm Snr Deerleri
2.4.1 Genel
Yeni demiryolu kprlerinin tasarmnda kullanlacak olan titreim ve ekil deitirme snrlar bu
blmde verilmektedir.
Kullanm snr durumu, kprnn olaan kullanm artlar altnda gvenli kullanlabilmesi, belli bir
rahatln salanmas ve ar sehim, geni atlak gibi grnm etkiliyen konularla ilgilidir. Gvenli
kullanm ve rahatln salanmas iin kprde trenlerin ve/veya rzgarn sebep olaca titreimler de
incelenmelidir.
Ar kpr ekil deitirmeleri, kabul edilemiyecek yatay ve dey gzergah ekil hasarlar ve kpr
yaplarnda ar gerilmeler ve titreimler oluturarak trafii tehlikeye sokar. Ar titreimler arlk
20
dengesizliklerine ve tekerlek-ray temas kuvvetlerinde kabul edilemeyecek azalmalara neden olur.
Ar ekil deitirmeler ayrca ara/ kpr sisteminde yklenen ykleri etkiler ve yolcular asndan
rahat olmayan durumlar yaratr.
Kprnn sehim ve titreim snrlar aada kpr rijitlii ile ilgili verilen kriterler vastasyla akca
veya st kapal bir biimde dikkate alnm bulunmaktadr.
dare, geici demiryolu kprlerinin tasarm hesaplarnda alnmas gereken ekil deitirme ve titreim
snrlarn belirleyebilir. dare, geici kprlerin kullanldklar artlara uygun zel artlar belirler.
(Verevli kprler iin zel artlar gibi.)
Trafik gvenliini salama amacyla aadaki konularla ilgili olarak belirtilen kontrollar yaplacaktr:
- Kpr st demesinin dey ivmeleri, (balast gevemesini ve tekerlek ray arasndaki temas
salayan kuvvetlerin kabul edilemeyecek seviyede azalmasn nlemek iin) Blm 2.4.3.1de
belirtildii ekilde kontrol edilecektir.
- Btn kpr aklklarnda kpr st demelerinin dey sehimleri, (kabul edilebilir dey hat
yar aplarn garanti etmek iin), Blm 2.4.3.3 de belirtildii ekilde kontrol edilecektir.
- Dey ynde tutulmam mesnetlerde kprnn mesnetten ayrlmas (erken duru hatalarn
nlemek iin), kontrol edilecektir.
- Kpr mesnetleri tesindeki kpr demesi u noktasnn dey sehimleri (hat stabilitesinin
bozulmasn engellemek, ray balant sistemi zerindeki yukarya doru kaldrma kuvvetlerini
ve ek ray gerilmelerini snrlamak iin), Blm 2.4.3.3 de ve Blm 4.8.4.2 de belirtildii ekilde
kontrol edilecektir.
- Kpr yaklam blgesinden ve kpr zerinden geen her hattn merkez izgisinde llm
olan kpr demesindeki burulmalar, (trenin raydan kma riskini azatmak iin) Blm 2.4.3.2
de belirtildii ekilde kontrol edilecektir.
NOT : Blm 2.4.3.2 hem trafik gvenlii hem de yolcu rahatl taleplerini salayan trafik
gvenlii ve yolcu rahatl karm bir kriter iermektedir.
- Enine eksenlere gre her kprde deme ularndaki dnme as ya da komu kpr deme
ular arasndaki toplam dnme as (ek ray gerilmelerini snrlamak iin Blm 4.8 de, travers-
ray balant elemanlarnda dey ekme kuvvetleri ile s genleme noktalarnda ve demir yolu
makaslarndaki asal sreksizlikleri snrlamak iin ise Blm 2.4.3.3 te belirtildii ekilde)
- Kpr demesinin ucundaki dnmeden ve boyuna deplasmandan tr, kpr demesi st

ucunun boyuna deplasman (ek ray gerilmelerini snrlamak ve balastta ve komu hat zerinde
olabilecek bozulmalar en aza indirmek iin) Blm 4.8.4.2 de belirtildii ekilde kontrol
edilecektir.
- Yatayda enine sehim (kabul edilebilir bir yatay hat yarapn garanti edebilmek iin) Blm
2.4.3.4 de belirtildii ekilde ve Tablo 2.4.3.4-1 e gre kontrol edilecektir.
- Kpr demesi ularnda dey bir eksene gre kprnn yapt yatay dnme as (kabul
edilebilir bir yatay hat geometrisi ve yolcu rahatln salamak iin) Blm 2.4.3.4 de belirtildii
ekilde ve Tablo 2.4.3.4-1 e gre kontrol edilecektir.
- Trenin yanal sallanma hareketi yznden tren ile kpr arasnda rezonans ortaya kmasn
nlemek amacyla yanal titreim modlarnn birinci doal frekans, Blm 2.4.3.4 te belirtildii
ekilde snrlandrlacaktr.
21
Yolcu rahatl bakmndan kprdeki ekil deitirmelerin tahkik edilmesi gerekir; rnein, yolcu
vagonlarnn dey ivmelerini snrlamak iin kpr demesinin dey sehimleri Blm 2.4.4 e gre
tahkik edilmelidir.
Blm 2.4.3 ve 2.4.4 te verilen snrlamalar, hatta dzenli bir bakm yaplmasnn dinamik ekil
deitirmeler zerindeki azaltc etkisini hesaba katmaktadr.
2.4.2 Tasarm Snr Deerlerinin Hangi Yklemeler Altnda Yaplaca
ekil deitirmelerin ve titreimlerin dorulanmas iin uygulanacak olan dey yk,
- Yk modeli LM 71 ve gerektii yerde yk modeli SW/0 ve SW/2 olacaktr.

- Blm 4.7.1.1 e gre dinamik hesap yaplyorsa yk modeli HSLM olacaktr.
- 4.7.1.1 e gre dinamik hesap yaplyorsa, kpr demesinde rezonans veya ar titreim
olmas durumunda yk modeli Gerek Tren olacaktr.
Bir ya da daha fazla hat tayan kpr demelerinin sehim ve titreim tahkikleri, Tablo 1 de belirtilen
hatlarda ilgili tm trafik ykleri hesaba katlarak yaplmaldr.
Tablo 2.4.2-1 Sehim ve Titreim Snrlarnn Kontrol iin Tren Yk Alnacak Hatlarn Says
Snr durum ve ilgili uygun kriterler Kprdeki hatlarn says

1 2 3
Trafik gvenlii kontrolleri:
-Kpr demesinde burulma: (Blm 2.4.3.2) 1 1 veya 2a 1, 2, 3 veya daha fazlab
-Kpr demesinde dey sehim: (Blm 1 1 veya 2a 1, 2,3 veya daha fazlab
2.4.3.3)
-Kpr demesinde yanal sehim: (Blm 1 1 veya 2a 1, 2,3 veya daha fazlab
2.4.3.4)
-Yapnn ve hattn, kpr demesinin dey
ve boyuna yndeki deplasmann da ieren 1 1 veya 2a 1 veya 2a
deiken etkilere kar verdii birleik tepki:
(Blm 4.8)
-Kpr demesinin dey ivmesi: (Blm
2.4.3.1 ve 4.7.1) 1 1 1
SLS Kontrolleri:
1 1 1
-Yolcu rahatl kriteri: (Blm 2.4.4)
ULS Kontrolleri:
-Mesnetlerde yukar doru kaldrma: (Blm
1 1 veya 2a 1, 2, 3 veya daha fazlab
2.4.1)
a
Hangisi kritik ise
b
Tren yk gruplar kullanldnda ka adet hattn yklenecei Tablo 3.5.6.2-1 ile uyumlu
olmaldr.
2.4.3 Trafik Gvenlii iin Kriter
22
2.4.3.1 Kpr Demesinin Dey vmesi
Dinamik analizin gerekli olduu yerlerde, tren trafii etkilerinden tr ortaya kan kpr demesi
maksimum ivmelerinin kontrol edilmesi, hat stabilitesinde bozulma olmasn nlemek zere kullanm
snr durumunda tahkik edilen bir trafik gvenlik art olarak ele alnmaldr.
Dinamik hesabn gerekli olup olmadn belirleyen artlar Blm 3.5.4.4 te verilmitir.
Dinamik hesabn gerekli olduu yerlerde 4.7.1 de verilen artlara uyulmaldr.
Her bir hat boyunca hesaplanm kpr demesi maksimum ivmeleri aadaki tasarm deerlerini
amayacaktr:
i) Balastl hatlarda bt 3.5 m/s2

ii) Hzl tren iin tasarlanm balastsz hatlarda df 5.0 m/s2
Hzl tren trafii olan kprlerin yapsal elemanlarnda, aada verilen frekans deerlerinden
byk olanna kadarki frekans deerleri dikkate alnmaldr.
30 Hz,
elemann birinci titreim moduna ait frekansnn 1.5 kat,
elemann nc titreim moduna ait frekans.
2.4.3.2 Kpr Demesinin Burulmas
Kpr demesindeki burulma, ( ve ile arplm) yk modeli LM 71 veya SW/0 ya da SW/2 den
hangisi uygunsa ve merkezka etkisini ieren ykleme modeli HSLM nin karakteristik deerleri
kullanlarak hesaplanacaktr. Burulma, tren kprye yaklarken, kpry geerken ve kprden
ayrlrken kontrol edilmelidir. (Bak Blm 2.4.1)
ekil 2.4.3.2- 1 Kpr Demesinde Burulma t nin Tanm
Ray aral s = 1.435 metre olan bir hatta 3 metre uzunlukta llen maximum burulma t (ekil 1),
Tablo 1 deki deerleri gememelidir.
Tablo 2.4.3.2- 1 Kpr Demesinin Burulma Snr Deerleri

Hz Aral V (km/h) Maksimum burulma t (mm/3m)
V 120 t 4.5
120 < V 200 t 3.0
V > 200 t 1.5
Kpr ykl olmad zaman hatta olabilecek her hangi bir burulma (mesela gei erilerinin olduu
blgeler) ile tren trafii sebebiyle kprde ortaya kan burulmann toplam miktar, tT = 7,5 mm / 3m
deerini amayacaktr.
23
2.4.3.3 Kpr Demesinin Dey Sehimi
Blm 3.5.3.2 ye gre (veya Blm 3.5.3.3 e gre) belirlenen snflandrlm karakteristik dey
yklerle yklenmi kprlerde, tren trafiinden kaynaklanan maksimum dey sehim L/600 deerini
amamaldr.
ekil 2.4.3.3- 1 Kpr Demesi Ularndaki Asal Dnmelerin Tanm
Balastl kprlerde deme ularnn dnmeleri ile ilgili snrlamalar Blm 4.7 de dolayl olarak
bulunmaktadr.
NOT Balastsz hatlar iin artlar darece belirlenecektir.
Makas, genleme derzi v.b. yaknnda, kpr st demesi ucunun asal dnmeleri iin ek
snrlamalar dare tarafndan belirlenmelidir.
Mesnet tesinde kpr deme ularnn dey deplasmanlarndaki snrlamalar, Blm 4.8.4.2 de
verilmitir.
2.4.3.4 Kpr Demesinin Yanal Sehimi ve Titreimi
Kpr demesinin titreimi ve yanal sehimleri dey ve yatay yklerin karakteristik birleimleri iin
tahkik edilecektir. Burada dey ykler, dinamik katsays ve snflandrma katsays ile arplm
yk modeli LM71 veya SW/0 (veya ilgili dinamik katsay ile arplm hakiki tren) ykleridir. Yatay
ykler ise, rzgar ykleri, Blm 3.5.6.1 e gre merkezka kuvvetleri, Blm 3.5.6.2 ye gre burun
kuvveti ve kprnn enine dorultusundaki s fark etkisinden olumaktadr.
Kpr demesi st noktasndaki enine sehim h aadakileri salayacak ekilde snrlandrlmaldr.
- Dey bir eksene gre kpr demesi ucunda ortaya kan (yatay dzlemdeki) dnme as,
Tablo 1 de verilen deerlerden fazla olmamaldr.
- Yatay dzlemde kpr demesi boyunca hattn erilik yarapndaki deiim, Tablo 1 deki
deerlerden byk olmamaldr.
-Kpr demesinin ucunda, komu demeler arasndaki enine sehim fark dare tarafndan
belirtilmi deeri amamaldr.
Kprnn yanal titreimlerinin birinci doal frekans fh0 = 1,2 Hz dan az olmamaldr.
24
Tablo 2.4.3.4- 1 Maksimum Yatay Dnme ve Erilik Yarapnn Maksimum Deiimleri
Hz aral Maksimum Erilik asnn
yatay dnme as Maksimum deiimi
V(km/h) (radyan) (m)
Tek tabliyeli kpr ok tabliyeli kpr
V 120 1 r1 r4
120 < V 200 2 r2 r5
V > 200 3 r3 r6
NOT 1 Erilik yarapnn deiimi aadaki ifade kullanlarak belirlenebilir:

L2
r=
8 h
NOT 2 Enine sehim, kpr demesi ile alt yapnn (iskeleler, kazklar ve temellerin)
sehimlerini ierir.
NOT 3 i ve ri iin tavsiye edilen deerler:
1 = 0.0035 2 = 0.0020 3 = 0.0015
r1 = 1700 r2 = 6000 r3 = 14000
r4 = 3500 r5 = 9500 r6 = 17500
2.4.3.5 Kpr Demesinin Boyuna Yer Deitirmesi
Kpr demelerinin u noktalarnn boyuna deplasmanlarnn snrlamalar Blm 4.8.4.2 de

verilmitir. (Ayrca Blm 2.4.3.3 e baknz.)
2.4.4 Yolcu Rahatl Asndan zin Verilen En Byk Dey Sehim Deerleri
2.4.4.1 Yolcu Rahatlk Kriteri

Yolcu rahatl, tren kprye ularken, kprden geerken ve ayrlrken yolcu vagonunun iindeki bv
dey ivmesine baldr. Rahatlk seviyeleri ve dey ivme iin snr deerler Tablo 1 de verilmitir.
Tablo 2.4.4.1- 1 Tavsiye Edilen Rahatlk Seviyeleri
Rahatlk seviyesi Dey ivme bv (m/s2 )

ok iyi 1.0
yi 1.3
Kabul edilebilir 2.0
2.4.4.2 Yolcu Rahatlnn Kontrol iin Sehim Kriterleri
Dey ara ivmesini Tablo 2.4.4.1-1 de verilen deerlerle snrlyabilmek iin kpr zerindeki tren
hattnn merkez izgisi boyunca maksimum izin verilebilir dey sehim; aklk uzunluu L [m], tren
hz V[km/saat], aklk says ve kprnn tipine ( basit kiri, srekli kiri) bal olarak bu blmde
verilmektedir.
Dey sehimler, dinamik katsays ile arplm yk modeli LM 71 kullanlarak hesaplanmaldr. ki

veya daha fazla hat ieren kprler iin sadece tek hatta ykleme yaplmaldr.
stisnai yaplarda, rnein, aklk uzunluklar veya rijitlikleri birbirinden ok farkl olan srekli
kirilerde, zel bir dinamik hesap yaplmaldr.
25
L/ nn snr deerleri, ok iyi rahatlk seviyesini salayan bv =1.0 m/s2 deeri iin ekil 1 de
verilmitir. Dier rahatlk seviyelerindeki L/ snr deerini bulmak iin ekil 1 den bulunan L/ deeri,
Tablo 1 de belirtilen ilgili bv [m/s2] dey ivme deeri ile blnebilir.
Not: Aada
verilen 0.7 ve 0.9
katsaylar, L/=600 snrna uygulanmamaldr.
ekil 2.4.4.2-1 Yolcu Vagonunda Dey vmenin bv = 1 m/s2 Alnmas Halinde

veya Daha Fazla Basit Mesnetli Ardk Aklkl bir Demiryolu Kprsnde
Deiik Tren Hzlar V (km/saat) iin zin Verilebilecek En Byk Dey Sehimi
- ekil 1 de verilen L/ deerleri, 3 veya daha fazla basit mesnetli ardk aklklara sahip bir
kpr iin verilmitir. Tek aklkl veya ardk iki aklkl basit kiriten ya da iki aklkl srekli
kiriten oluan kprler iin ekil 1 de verilen L/ deerleri, 0.7 ile arplmaldr.
- 3 veya daha fazla aklkl srekli kprler iin, ekil 1 de verilen deerler 0.9 ile arplmaldr.
- ekil 1 de verilen L/ deerleri, uzunluu 120 metreye kadar olan aklklar iin geerlidir. Daha
uzun aklklar iin zel analizler gereklidir.
NOT Geici kprlerdeki yolcu rahatl iin artlar dare tarafndan belirlenebilir.
2.4.4.3 Yolcu Rahatl Tahkiki iin Yaplacak Dinamik bir Ara/Kpr Etkileim Hesabyla lgili
artlar
Dinamik ara/kpr karlkl etkileimi hesabnn gerekli olduu yerlerde, hesap aadakileri
iermelidir:
En yksek hz deerine kadar bir dizi hz deeri belirlenmesi,

zel projeler iin gerek tren karakteristik yklerinin Blm 4.7.1.1 e uygun olarak
belirlenmesi,
Gerek trendeki aralar ile kpr arasndaki karlkl dinamik ktle etkileimi,
Ara sspansiyonunun snmleme ve rijitlik karakteristikleri,
En uzun aklkta en byk yk etkisini gsterebilecek yeterli sayda ara bulunmas,
Ara sspansiyonunda rezonans etkilerini ortaya karmak zere, ok aklkl bir kprde
yeterli sayda akln gz nne alnmas.
26
3. YK VE YK KATSAYILARI
27
28
3. YKLER VE YK KATSAYILARI
3.1 Genel
Blm 3.2 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007

Blm 3.3 ila 3.5 TS EN 1991-2 : 2004
Blm 3.6 ve 3.7 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
Blm 3.10 ve 3.11 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
Blm 3.12 TS EN 1991-2 : 2004
Blm 3.13 ila 3.14 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
3.1.2 Tanmlar
Genel Kavramlar:
Aeroelastik Titreim - Bir yapnn rzgar karsnda gsterdii elastik periyodik davran.
Dingil Birimi - Tekli veya ikili dingil.
Merkezka Kuvveti - Bir aracn hareket ynnn deimesinden kaynaklanan yatay bir kuvvet.
Dinamik yk artrm -Kpr ile hareket halindeki aralar arasndaki dinamik etkileimin dikkate
alnmas iin statik kuvvetteki art.
Yerel - Tek bir eleman veya elemanlarn oluturduu bir alt kme ile ilgili.
Titreim modu - Titreim frekans ile ilgili dinamik ekil deitirme biimi.
Anma Yk Geliigzel seilmi olan bir tasarm yk seviyesi.
Kalc ykler - Konstrksiyonun tamamlanmasndan sonra sabit kalacak olan veya sabit kalaca
varsaylan ykler ve kuvvetler.
Alt yap - Kpr st yapsn mesnetleyen yap ksm.
st yap - Kprnn yatay aklklarn geen yap ksm.
Demiryollar ile ilgili kavramlar :
Hat - Raylar ve traversleri ierir. Ya balast stne yerletirilir yada dorudan kpr demesine
balanr. Deme banda ve/veya sonunda genleme derzleri yaplabilir. Kprnn mr boyunca
bakm ve onarm srasnda hat yerleri ve balast ykseklii deitirilebilir.
Rezonans hz - Yk frekansnn (veya bunun katlarnn), kpr doal frekans (veya bunun katlar) ile
akt tren hz.
29
Genel kullanm hz - Belirli bir Gerek Tren iin hat zerinde bir noktadaki en muhtemel trafik hz
(yorulma hesaplamalarnda kullanlr)
Maksimum hat hz - Hat zerinde bir noktada, o noktadaki altyap zelllikleri ve trafik gvenlii gz
nnde tutularak belirlenmi izin verilen maksimum trafik hz.
Maksimum ara hz - Gerek Trenlerin ara zellikleri ilgili ve genelde alt yap zelliklerinden
bamsz olarak belirlenmi izin verilen maksimum ara hz.
Maksimum anma hz - Genellikle maksimum hat hzna eittir.
Maksimum tasarm hz - Genellikle maksimum anma hznn 1.2 kat.
3.1.3 Simgeler
ekil 3.1.3-1 Demiryolu hatt ile ilgili tipik ller
30
31
3.2 Yk Deiim Katsaylar
Bir kprnn btn elemanlar ve balantlarnn her birinde, bu artnamede belirlenmi olan her trl
yk etkileri iin ve bunlarn birleimleri iin (3.2-1) bants salanacaktr.
i i Qi Rn = Rr (3.2 -1)
i yk deiim katsaysnn maksimum deerinin alnd yklemeler iin :
i = D R l 0,95 (3.2 -2)
i yk deiim katsaysnn minimum deerinin alnd yklemeler iin :
1
i = 1,0 (3.2 -3)
D Rl
Burada ;
i = Tablo 1 ve 2 de tanmlanan yk katsays
Yk etkileri ile arplacak istatistiksel tabana dayanan bir katsay.
= Dayanm katsays
Blm 5 ve 6 da belirtilmi olan ve anma dayanmna uygulanan istatiksel tabana dayanan
bir katsay.
Qi = Yk etkisi
Rn = Anma dayanm
Rr = Katsayl dayanm = Rn
i = Sneklik, okballk ve nem derecesi ile ilgili bir yk deiim katsays
D = Sneklie bal bir katsay
Dayanm snr durumu iin:
D 1,05 Snek olmayan elemanlar ve balantlar iin
= 1,00 Bu artnameyi salayan geleneksel tasarm ve detaylar iin
0,95 Bu artnamede talep edilenleri aan mertebede ek sneklik salayc
tedbirlerin ngrld elemanlar ve balantlar iin
Btn dier snr durumlar iin;
D = 1,00
R = Yklerin birden ok yolla tanabilmesine bal bir katsaydr(okballk).

Dayanm snr durumu iin:
R 1,05 Yklerin bir tek yolla tanabildii elemanlar iin
= 1,00 geleneksel okballk seviyeleri iin
0,95 olaan st okballk seviyeleri iin
Btn dier snr durumlar iin;
R = 1,00
I = Yap nem derecesine bal bir katsaydr.
Dayanm snr durumu iin;
I 1,05 nemli kprler iin
= 1,00 tipik kprler iin
0,95 dierlerine kyasla daha az nemli kprler iin
Btn dier snr durumlar iin
I = 1,00
32
3.3 Yk Katsaylar ve Yk Birleimleri
3.3.1 Yk Birleimleri
DAYANIM I / DENGE I / (DAYANIM + DENGE) I: Tren yk gruplarnn hakim deiken yk

olarak alnd yk birleimi.
DAYANIM II / DENGE II / (DAYANIM + DENGE) II: Rzgar yknn hakim deiken yk

DAYANIM III / DENGE III / (DAYANIM + DENGE) III: Aerodinamik etkilerin hakim deiken
yk olarak alnd yk birleimi. (Aerodinamik etkilere maruz kalan elemanlarn tasarmnda
kullanlacaktr.
OLAAN DII I: Raydan kmann hakim yk olarak alnd yk birleimi.
OLAAN DII II: Kpr altndan geen bir aracn kpr ayaklarna arpmasnn hakim yk
OLAAN DII III: Kpr altndan geen bir geminin kpr ayaklarna arpmasnn hakim yk
KULLANIM I : Tren yk gruplarnn hakim deiken yk olarak alnd yk birleimi.
KULLANIM II : Rzgar yknn hakim deiken yk olarak alnd yk birleimi.
KULLANIM III : Aerodinamik etkilerin hakim deiken yk olarak alnd yk birleimi.
DEPREM I : Birinci deprem dzeyinin hakim yk olarak alnd yk birleimi.
DEPREM II : kinci deprem dzeyinin hakim yk olarak alnd yk birleimi.
DEPREM III : nc deprem dzeyinin hakim yk olarak alnd yk birleimi.
YORULMA : Tren yk modeli LM 71in karakteristik yk deerleri ve dinamik yk katsays

2 kullanlmaldr.
Yk katsaylar Tablo 1 de tanmlanmtr. Yk birleimlerinin ilgili btn alt kmeleri incelenecektir.
Yk katsaylar, toplamda en byk katsayl yk etkisi salayacak ekilde seilecektir. Her yk

birleimi iin hem pozitif, hem de negatif en byk deerler incelenecektir.
Eer bir yk birleiminde bir ykn etkisi bir dierinin etkisini azaltyor ise, etkiyi azaltan ykn
minimum deeri kullanlr. Kalc yk etkilerinde, daha kritik birleimi veren yk katsays Tablo 1den
seilir.
Eer kalc yk bir elemann stabilitesini veya yk tama kapasitesini arttryor ise bu kalc yk iin en
kk yk katsays deeri de aratrlmaldr.
Dzgn yayl s, snme ve bzlme yk halleri iin geerli yk katsaylarndan by deformasyon

hesab iin kullanlmal, btn dier etkiler iin ise kk olan kullanlmaldr.
33
Tablo 3.3.1-1 Yk Birleimleri Tablosu ve Yk Katsaylar
Kalc Ykler Deiken Ykler Deprem
Olaand Yk.
Birin- kin- cil 1. 2. 3.
Zemin cil Bzl- Farkl Tren Yk Rzgar Aero- Dzgn Ray- Ara Gemi Dep. Dep. Dep.
Zati nger- Deiken
Basn- ngerme ve otur- dinamik yayl dan arp- arp- Dze- Dze- Dze-
Yk. c me me snme ma Gruplar (1) (2)
Etkiler Is Is kma mas mas yi yi yi
(3)
Dayanm I G1 E1 P1 0.5 1.2 gr1 1.125 1.20 0.90 0 - - - - - -
(3)
Dayanm II G1 E1 P1 0.5 1.2 0.8gr1 1.50 1.20 0.90 0 - - - - - -
(3)
Dayanm III G1 E1 P1 0.5 1.2 0.8gr1 1.125 1.50 0.90 0 - - - - - -
(4) (5)
Denge I G2 E2 P1 0.0 0.0 gr2 1.125 1.20 0 0 - - - - - -
(4) (5)
Denge II G2 E2 P2 0.0 0.0 0.8gr2 1.50 1.20 0 0 - - - - - -
4) (5)
Denge III G2 E2 P2 0.0 0.0 0.8gr2 1.125 1.50 0 0 - - - - - -
(3) (5)
Day. + Denge I G3 E3 P3 0.5 1.2 gr3 1.125 1.200 0.900 0 - - - - - -
(3) (5)
Day. + Denge II G3 E3 P3 0.5 1.2 0.8gr3 1.500 1.200 0.900 0 - - - - - -
(3) (5)
Day. + Denge III G3 E3 P3 0.5 1.2 0.8gr3 1.125 1.500 0.900 0 - - - - - -
(11)
Kullanm I 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.00 0.75 0.80 0.60 0.60 - - - - - -
Kullanm Ia 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.20 0.00 0.00 0.60 0.60 - - - - - -
Kullanm II 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 0.80 1.00 0.80 0.60 0.60 - - - - - -
Kullanm III 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 1.0 0.80 0.75 1.00 0.60 0.60 - - - - - -
Yorulma - - - - - - 1.00 - - - - - - - - - -
(10)
Krlma 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 0.8/0.7/0.6 - - 1.00 1.00 - - - - - -
(6)
Olaan D I 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 (0 / 0.7) gr 0 0 0.50 0.50 1.00 - - - - -
(7)
Olaan D II 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 (0.8 / 0.7) gr 0 0 0.50 0.50 - 1.00 - - - -
(7)
Olaan D III 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 (0.8 / 0.7) gr 0 0 0.50 0.50 - - 1.00 - - -
(7) (9) (9)
Deprem I 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 dep 0 0 0 / 0.50 0 / 0.50 - - - 1.00 - -
(8) (9) (9)
Deprem II 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 dep 0 0 0 / 0.50 0 / 0.50 - - - - 1.00 -
(8) (9) (9)
Deprem III 1.0 1.0 - 1.0 1.0 1.0 dep 0 0 0 / 0.50 0 / 0.50 - - - - - 1.00
34
(1) Tren yk gruplar Tablo 3.5.6-1' de tanmlanmtr
(2) Rzgar yk gr13, gr23 yk gruplar ile kombine edilmeyecektir.
(3) Genel tama gc tahkiklerinde 1, ankraj blgelerinde yaplan lokal tahkikler iin 1.2 alnacaktr
(4) Genel denge tahkiklerinde 0, harici ngermenin denge bakmndan gayri msait olan hallerde 1.3 alnacaktr.
(5) gr2 ve gr3 tren yk grubu etkisinin gayri msait olmas halinde 1.45, msait olmas halinde ise 0 alnacaktr.
(6) Tek hatl kprlerde 0, birden fazla hatl kprlerde ise 0.7 deeri kullanlacaktr
(7) Tek hatl kprlerde 0.8, birden fazla hatl kprlerde ise 0.7 deeri kullanlacaktr
(8) Trenin deprem esnasnda kpr zerinde olma olasl deerlendirilerek idare tarafndan belirlenecektir
(9) Dayanm hesaplarnda 0, deplasman hesaplarnda ise 0.5 deeri kullanlacaktr (rnek: sismik izolatr tasarmnda deplasman kapasitesi
hesaplanmasnda s deplasmanlarnn %50 si alnacaktr)
(10) Tek hatl kprlerde 0.8, iki hatl kprlerde 0.7, ikiden fazla hatl kprlerde ise 0.6 deeri kullanlacaktr
(11) Oturma hesaplarnda hareketli yk katsays 0 alnmaldr.
35
3.3.2 Zati Ykler iin Yk Katsaylar
Zati ykler iin yk katsaylar Tablo 1 de verilmitir.
Tablo 3.3.2-1 Zati Ykler iin Yk Katsaylar G
Dayanm Denge Dayanm + Denge

Yk Tipi G1 G2 G3
max min max min max min
GYDB : Yerinde dkme beton yapsal eleman 1.35 1.00 1.05 0.95 1.35 1.25
GPrB : Prefabrik beton eleman 1.35 1.00 1.05 0.95 1.35 1.25
GSt : elik konstruksiyon yapsal eleman 1.35 1.00 1.05 0.95 1.35 1.25
Yapsal olmayan elemanlar (korkuluk,
GKor : 1.35 1.00 1.05 0.95 1.35 1.25
ses bariyeri vs)
GBl : Balast 2.00 0.70 1.60 0.65 2.00 0.85
GYlt : Su Yaltm 1.60 0.80 1.25 0.75 1.60 1.00
GBoru : Boru, kablo vs 1.60 0.80 1.25 0.75 1.60 1.00
GZemin : Zemin, yeralt suyu, serbest su 1.35 1.00 1.05 0.95 1.35 1.25
GUzYap : Uzaklatrlabilen yaplarn zati yk 1.35 1.00 1.05 0.95 1.35 1.25
3.3.3 Zemin Ykleri iin Yk Katsaylar
Zemin ykleri iin yk katsaylar Tablo 1 de verilmitir.
Tablo 3.3.3-1 Zemin Ykleri iin Yk Katsaylar
Dayanm Denge Dayanm+ Denge

Yk Tipi E1 E2 E3
max min max min max min
EH,Aktif : Aktif yatay toprak basnc 1.35xA 1.00 1.35xA 1.00 1.35xA 1.00
EH,Skunet Skunetteki yatay toprak basnc 1.35xP 1.00 1.35xP 1.00 1.35xP 1.00
EH,Pasif : Pasif yatay toprak basnc 1.35xS 1.00 1.35xS 1.00 1.35xS 1.00
Dey zemin yk, yeralt suyu,
EV 1.35 1.00 1.35 1.00 1.35 1.00
serbest su
ESG Kalc yk srarj gG1 gG1 gG1 gG1 gG1 gG1
ESQ Hareketli yk srarj 1.50 0 1.50 0 1.50 0
Tablo 1 de verilen A, P, S katsaylar eitli zemin i srtnme alar iin Tablo 2 de

gsterilmitir.
36
Tablo 3.3.3-2 eitli Zemin Srtnme Alar iin A, P, S Deerleri
Toprak Zemin i srtnme as

basnc 20o 25o 30o 35o 40o 45o
A : Aktif 1.16 1.21 1.27 1.33 1.41 1.51
P : Pasif 1.16 1.22 1.28 1.37 1.48 1.63
S : Skunette 1.10 1.14 1.19 1.24 1.32 1.41
3.3.4 Tren Grup Ykleri iin Yk Katsaylar
Tren grup ykleri iin yk katsaylar Tablo 1 de verilmitir.
Tablo 3.3.4-1 Tren Grup Ykleri iin Yk Katsaylar gr1(1)
LM 71
Yksz
Yk Tipi SW/0 SW/2
tren
HSLM
gr11 1.45 - -
gr12 1.45 - -
gr13 1.45 - -
gr14 1.45 - -
gr15 - - 1.45
gr16 1.2 1.2 -
gr17 1.2 1.2 -
gr21 1.45 - -
gr22 1.45 - -
gr23 1.45 - -
gr24 1.45 - -
gr26 1.45 1.2 -
gr27 1.45 1.2 -
gr31 1.45 - -
(1)
Tren grup yk elverili bir etki yaratyorsa yk katsays sfr alnacaktr.
3.3.5 naat Srecindeki Ykler iin Yk Katsaylar
Kprnn ve inaat srecinde kullanlan gerelerin zati arl iin yk katsays 1,25 den kk
alnmamaldr. dare tarafndan aksi belirlenmedike, inaat srecindeki ykler, ara-gere ve
dinamik etkiler iin yk katsays 1,5 dan kk alnmamaldr. Rzgar iin yk katsays 1,25 den
kk olmamaldr. Btn dier yk katsaylar 1,0 alnabilir.
3.3.6 Kriko Kuvvetleri iin Yk Katsaylar
Kullanm srecindeki kriko kuvvetleri, dare tarafndan aksi belirlenmedike, krikonun tatbik
noktasna gre mesnede gelen srekli reaksiyon kuvvetinin 1,3 katndan kk alnmamaldr.
3.3.7 Ankaraj Blgesindeki ngerme Kuvvetleri iin Yk Katsaylar
37
Ankraj blgelerinde kullanlacak ngerme proje yk, maximum germe kuvvetlerinin 1,2 kat olarak
alnmaldr.
3.4 Kalc Ykler
3.4.1 Zati Ykler
Zati ykler konstrksiyona ait btn elemanlarn arlklarn, aksesuarlar, bunlara eklenen
donanmlar, toprak rtsn, kaplama yzeylerini, ileride gelebilecek tabakalar ve planlanm
olan geniletmeleri kapsamaldr.
Daha nce hassas bilgilerin mevcut olmamas durumunda zati ykler iin Tablo 1 deki birim arlk
verileri kullanlabilir.
Tablo 3.4.1-1 Malzeme Birim Arlklar
Malzeme Cinsi Younluk Birim

Alminyum alamlar 27.5 kN/m3
Bitml kaplama yzeyleri 22.1 kN/m3
Dkme demir 70.6 kN/m3
Odun kl ile dolgu 9.4 kN/m3
Sktrlm kum, silt veya kil 18.9 kN/m3
17.4 1775 kN/m3
Beton 18.9 1925 kN/m3
23.5 2400 kN/m3
Gevek silt, kum veya akl 15.7 kN/m3
Yumuak killi zemin 15.7 kN/m3
Silindirlenmi kum, makadam veya kN/m3
balast 22.1
elik 77.0 kN/m3
Alminyum 27 kN/m3
Demir, dkme 71 kN/m3
Demir, biimlendirilebilir 76 kN/m3
Kurun 112 kN/m3
Doal ta duvar 26.7 kN/m3
Ahap Sert 9.4 kN/m3
Yumuak 7.8 kN/m3
Su Tatl su 9.8 kN/m3
Tuzlu su 10.1 kN/m3
Demiryolu Kprlerinin Kaplamalar

Koruyucu beton kaplama 25 kN/m3
Normal balast (granit, gnays vb. ) 20 kN/m3
Bazaltik balast 26 kN/m3
Birim yatak Birim
uzunluu arl 1) 2)
Balast ile yataklanm yaplar

2 Adet UIC 60 ray 1,2 kN/m2
Raya tespitleme elemanlar ile birlikte 4,8 kN/m2
n gerilmeli beton traversler
Metal kebent ile kuaklanm beton - kN/m2
traversler
38
Raya tespitleme elemanlar birlikte 1,9 kN/m2
ahap traversler
Balast ile yataklanmam yaplar

Raya tespitleme elemanlar ile birlikte 2 1,7 kN/m2
adet UIC 60 ray
Raya tespitleme elemanlar ile birlikte 2 4,9 kN/m2
adet UIC 60 ray, kpr kirii ve
korkuluklar
1)
Balast iin tolerans dahil deildir
2)
Travers aral 600 mm kabul edilmelidir
3.4.2 Toprak Ykleri
Toprak basnc, toprak srarj ve negatif srtnme ykleri Blm 3.9 da tanmlanmtr.
3.5 Tren Ykleri
3.5.1. Uygulama Alanlar
Bu blm, anahat a, standart ray aral ve geni ray aral stndeki demiryolu trafiine
uygulanr.
Bu blmde belirtilen yk modelleri gerek ykleri gstermez. Bunlar, dinamik arttrmlar ayrca
dikkate alnmak kaydyla, trafik etkisini temsil edecek ekilde seilmilerdir.
Bu blm aadaki durumlar iin uygulanamaz;
- dar demiryolu hatlar

- tramvay ve dier hafif rayl sistemler
- snma hatlar
- fnikler demiryollar
Demiryolu kprlerinde yolcularn rahatln ve iletmenin gvenliini salayacak ekil deitirme

snrlar, Blm 2.4 de belirtilmitir.
Yaplarn yorulma mrn hesaplayabilmek iin standart trafik karm EK 3-A da verilmitir.
Yapsal olmayan elemanlarn arlklar ; ses ve gvenlik bariyerleri, sinyaller, kanal, kablo ve
stteki hat ekipmanlarn iermektedir.
Geici kprler, baz tiplerinin fazla esnek olmalar nedeniyle, dikkatle tasarlanmaldr. Bu
artnamede verilen ykleme ve tasarm koullar genelde geici kprler iin de geerli olmakla
beraber idare zel artlar belirtebilir.
3.5.2 Demiryolu Trafik Ykleri
Bu blmde tren geii esnasnda oluacak, aada sralanm yk etkilerinin hesaplanmas iin
genel kurallar verilmitir.
- Dey ykler: Yk modelleri LM 71, SW/0 ve SW/2, yksz tren ve HSLM

- Zemin tarafndan tanan ykler
39
- Dinamik etkiler
- Merkezka kuvvetleri
- Burun kuvveti
- Fren ve demeraj kuvvetleri
- Geen trenlerin aerodinamik etkileri
- Katener ekipmanlarnn etkileri ile dier demiryolu altyap ve ekipman
etkileri
Kaza durumu tasarm iin raydan kma etkileri:
- Trenin kpr stnde raydan kmasnn kpr elemanlarna etkisi
3.5.3 Dey Yklerin Karekteristik Deerleri, Eksentrisite ve Yk Dalm
3.5.3.1 Genel
Demiryolu trafik etkileri, 5 yk modeli ile tanmlanmtr.

- Anahat demiryollarndaki normal demiryolu trafii iin yk modeli LM 71 (srekli
kprlerde yk modeli SW/0):,
- Anahat demiryollarndaki ar yk trafii iin yk modeli SW/2
- Hz 200 km/saat i aan yolcu trenleri iin yk modeli HSLM
- Yksz trenlerin etkisi iin yk modeli bo tren
3.5.3.2 Yk Modeli LM 71
Normal demiryolu trafii altnda dey ykn statik etkisini temsil eden yk modeli LM 71 ekil 1
de gsterilmitir.
ekil 3.5-3.2-1 Yk Modeli LM 71 ve Dey Ykler iin Karakteristik Deerler
ekil 1 de verilen karekteristik deerler, normal demiryolu trafiinden daha ar ya da daha hafif
trafik yk tayan hatlar iin katsays ile arplmaldr. katsays ile arpldnda bu yklere
snflandrlm dey ykler denir. Bu katsays aadaki saylardan biri olacaktr:
0.75 - 0.83 - 0.91 - 1.0 - 1.10 - 1.21 - 1.33 - 1.46
Aada sralanan etkiler ayn katsays ile arplacaktr:

- Toprak basncnn etkisi ve toprak ykleri iin edeer dey ykler,
- Merkezka kuvveti,
- Burun kuvveti ( <1 iin = 1 alnacaktr),
- Fren ve demeraj kuvvetleri,
- Yap ve hattn deiken etkilere kar birletirilmi tepkisi,
- Raydan kma etkisi,
- Srekli kprler iin yk modeli SW/0 .
40
Not: Uluslararas hatlar iin 1 alnmas tavsiye edilir. katsays dare tarafndan her proje iin
zel olarak belirtilebilir.
Sehim kontrol katsays ile arplm yklerle yaplacaktr.
3.5.3.3 SW/0 ve SW/2 Yk Modelleri
Yk modeli SW/0, srekli kiriler zerindeki normal demiryolu trafii altnda dey yklerin statik
etkisini temsil etmektedir.
Yk modeli SW/2, ar demiryolu trafii altnda dey yklerin statik etkisini temsil etmektedir.
Dey yk karekteristik deerleri Tablo 1 e gre alnarak, yk dzenlemeleri ekil 1 de gsterildii

gibi kullanlacaktr.
ekil 3.5.3.3-1 Yk Modelleri SW/0 ve SW/2
Tablo 3.5.3.3-1 Yk Modelleri SW/0 ve SW/2 iin Dey Ykler Karakteristik Deerleri
Yk Modeli
qvk a c
(kN/m) (m) ( m)
SW/0 133 15.0 5.3
SW/2 150 25.0 7.0
Yk modeli SW/2 nin dikkate alnaca hatlar ya da hat blmleri dare tarafndan belirtilecektir.
Yk modeli SW/0, 3.5.3.2 de belirtilen katsays ile arplacaktr.
3.5.3.4 Bo Tren Yk Modeli
Bo tren yk modeli, karakteristik deeri 10.0 kN/m olan bir dey dzgn yayl ykden oluur.
3.5.3.5 Dey Yklerin Dmerkezlii (Yk Modelleri LM 71 ve SW/0)
Dey yklerin arlk merkezinin hat eksenine gre dmerkezlii, ray ara mesafesinin 1/18ine
eit veya daha kk alnacaktr. D merkezliin 1/18 olmas durumda teker ykleri arasndaki
oran 1.25 olmaktadr. (Baknz ekil 1)
Yorulma hesabnda dey yklerin dmerkezlii ihmal edilebilir.
41
(1) Her bir ray iin dzgn yayl yk ve nokta ykleri
(2) LM71 (ve gerektiinde SW/0)
ekil 3.5.3.5- 1 Dey Yklerin Dmerkezlii
3.5.3.6 Dingil Yklerinin Raylar, Traversler ve Balast Vastas ile Datm
Blm 3.5.3.6.1 ile 3.5.3.6.3 arasndaki alt blmler aksi belirtilmemi ise gerek trenlere, yorulma
trenlerine, yk modeli LM 71e, SW/0 ve SW/2ye, bo tren ve HSLM ye uygulanabilir.
3.5.3.6.1 Bir Nokta Yknn veya Teker Yknn Ray Vastas ile Uzunlamasna Ynde
Datm
Yk modeli 71deki bir nokta yk (veya istendiinde blm 3.5.3.2 ye uygun olarak seilmi bir
katsaysna gre snflandrlm dey yk) ve HSLM (HSLM-B hari) veya teker yk aada
ekil 1 de gsterildii gibi ray mesnet noktas zerine datllabilir.
Qvi : Nokta yk her bir raya gelen Yk Modeli 71 veya 3.5.3.5 ile uyumlu olarak gerek trenin, yorulma
treninin veya HSLMnin (HSLM-B hari) tekerlek yk
a : Ray mesnet noktalar arasndaki mesafe
ekil 3.5.3.6-1 Noktasal Kuvvet veya Teker Yknn Ray Yardm ile Boyuna Ynde
Datlmas
3.5.3.6.2 Tekil Bir Ykn Travers ve Balast Yardm ile Boyuna Ynde Datlmas
42
Yerel deme elemanlarnn (rnein boyuna ve enine berkitmeler, ray tayclar, enleme kirileri,
deme plaklar, ince beton plaklar vs.) tasarlanmas iin tekil ykler, ekil 2 de gsterildii gibi
boyuna ynde datlabilir.
(1) : Travers stndeki yk,

(2) : Tabliye st
ekil 3.5.3.6.2 Ykn Travers ve Balast Yardm ile Boyuna Ynde Datm
3.5.3.6.3 Yklerin Travers ve Balast Vastas ile Enine Ynde Datlmas
Kprlerde deversiz bir hatta etkiler enine ynde ekil 1 de gsterildii ekilde
datlmaldr.
(1) : Tabliye st
ekil 3.5.3.6.3-1 Deversiz bir Hatta Etkilerin Traversler ve Balast Yardm ile Enine Ynde
Dalm (Dey Yklerin Dmerkezliinin Etkisi Gsterilmemitir)
Kprlerde deversiz bir hatta tam boy travers olduu halde balast sadece raylarn altnda
sktrlmsa veya iki bloklu travers kullanlmsa etkilerin enine yndeki dalm ekil 2
de grld yaplmaldr.
43
(1) : Aracn yrme yzeyi
(2) : Tabliye st
ekil 3.5.3.6.3-2 Deversiz bir Hatta Balastn Sadece Ray Altnda Sktrlm Olmas
Halinde Etkilerin Traversler ve Balast Yardm ile Enine Ynde
Datlmas (Dey Yklerin Dmerkezliliinin Etkisi Gsterilmemitir)
Kprlerde deverli bir hatta etkilerin enine ynde dalm ekil 3 de gsterilmitir.
(1) : Tabliye st
ekil 3.5.3.6.3-3 Deverli bir hatta etkilerin traversler ve balast yardm ile enine ynde
datlmas (dey yklerin dmerkezliinin etkisi gsterilmemitir)
Kprlerde deverli bir hatta tam boy travers olduu halde balast sadece raylarn altnda
sktrlmsa veya iki bloklu travers kullanlmsa ekil 3, ekil 2deki yk dalmn
yanstacak ekilde deiiklie tabi tutulmaldr.
44
Kullanlacak enine yn datm proje baznda belirlenebilir.
3.5.3.6.4 Toprak leri ve Toprak Basnc Etkileri iin Edeer Dey Ykleme
Hattn altnda veya yanndaki toprak ilerinde genel etkiler iin edeer karakteristik dey
ykleme olarak uygun yk modeline (LM 71 (veya gerekirse Blm 3.5.3.2 ye gre snflandrlm
dey yk) ve gerekirse SW/2) ait ykler, ray st kotundan 0.70 m aada bir seviyede 3.0 m
genilie dzgn olarak datlabilir.
Yukarda sz edilen dzgn yayl yke herhangi bir dinamik katsay veya dier artrm katsays
uygulanmaz.
Hattn yaknndaki yerel elemanlarn (rnein balast tutan duvarlarn) tasarm iin zel bir hesap
yntemi uyulanarak yerel en byk dey, boyuna ve enine tren yklerini dikkate alan zel bir
hesap yaplmaldr.
3.5.3.7 Halka Ak Olmayan Yaya Yollar iin Hareketli Ykler
Halka ak olmayan yaya yollar ifadesi, sadece yetkili personel tarafndan kullanlan yollar
tanmlamaktadr. Yaya, bisikletli ve genel bakm yklerini temsil etmek zere qfk = 5 kN/m2
deerinde bir dzgn yayl yk alnr.
Yerel elemanlar iin 200x200 mmlik bir alana dzgn olarak datlm Qt = 2,0 kN deerinde bir
yk alnr. Parapetler, blme duvarlar ve bariyerlerde EN 1991-1-1 in B ve C1 katagorilerine
uygun yatay yk alnr.
3.5.4 Dinamik Etkiler (rezonans dahil)
3.5.4.1 Giri
Bir kprdeki statik gerilmeler ve ekil deitirmeler (ve buna bal olarak kpr demesindeki
ivme), aada belirtilen tren hareketlerinden dolay artp azalmaktadr:
- Tren yklerinin kprye aniden etki etmesine bal darbe etkisi,
- Yklerin eit aralklarla tekrarlanmasnn yapda titreim oluturmas, (Etkiyen yklerin

frekans veya bunun katlarndan biri, yapnn doal frekans veya bunun katlarndan biri ile
akyor ise, resonans olay gerekleerek kprde ar titreimler ortaya kabilir.)
- Raylarda veya tren tekerleklerindeki bozukluklar sebebiyle teker yklerinde dalgalanma

olmas
Tren hareketli yuk etkileri (yani gerilmeler, telenmeler, kpr demesi ivmesi vs.) hesaplanrken
yukarda saylm olan etkiler dikkate alnacaktr.
3.5.4.2 Dinamik Davran Etkileyen Faktrler
Dinamik davran etkileyen ana faktrler aada belirtilmitir :
(i) Tren hz,

(ii) Elemann L aklk boyu ve dikkate alnan elemanda telenme tesir izgisi boyu,
(iii) Yap ktlesi,
45
(iv) Hat boyunca btn yapnn ve ilgili elemanlarnn doal frekanslar ve bu frekanslara ait
olan mod ekilleri
(v) Dingil says, dingil ykleri ve dingil mesafeleri,
(vi) Yapsal snmleme,
(vii) Hattaki dey dzensizlikler,
(viii) Arataki ktleler ve sspansiyon karakteristikleri,
(ix) Hatta ve/veya deme planda dzenli aralklarla enleme kirileri, traversler gibi
mesnetlerin mevcut olmas,
(x) Arataki dzensizlikler (tekerleklerdeki dzlenmi ksmlar, yuvarlakl bozulmu
tekerlekler, sspansiyon arzalar vs.)
(xi) Hattn dinamik karakteristikleri (balast, traversler, hat elemanlar vs.)
Bu faktrler Blm 3.5.4.4 ila Blm 3.5.4.5.4 de dikkate alnmtr.
Not: Rezonansn ve ar titreim etkilerinin nlenebilmesi iin belirlenmi bir sehim snrlamas
yoktur. Trafik gvenlii ve yolcu rahatl iin sehim ltleri Blm 2.4 te verilmitir.
3.5.4.3 Genel Tasarm Kurallar
Blm 3.5.3 de belirlenmi olan yk modelleri LM71 (ve gerekiyorsa SW/0 ve SW/2) kullanlarak
kprde statik hesap yaplacaktr. Sonular Blm 3.5.4.5 de belirlenmi olan dinamik katsay ()
ile ve gerekiyorsa Blm 3.5.3.2 de tanmlanm olan katsays arplacaktr.
Dinamik analizin gerekli olup olmayaca hakkndaki lt Blm 3.5.4.4 de verilmitir.
Blm 3.5.4.4 ila Blm 3.5.4.5.4 arasndaki dinamik etkilerin gerekleri, en byk izin verilen ara
hz 350 Km/saat den az olan yolcu trenleri iin geerlidir.
3.5.4.4 Statik veya Dinamik Hesap Yaplmas ile lgili artlar
Statik hesabn yeterli veya dinamik hesabn gerekli olmas ile ilgili kriter ekil 1 de gsterilmitir:
46
BALANGI
evet
V 200km / h
hayr
hayr Basit Mtemadi evet

Yap (1) Kpr
evet
hayr
L 40m (no)
hayr ekil 2 evet
hayr snrlar
iinde
hayr evet (4)
nT > 1.2no
F1 ve F2
Dinamik analiz iin
tablolarn
burulma ve eilme
kullan (2)
(eigenform) larn
kullan
Eilme iin hayr V V

(eigenform)
( ) lim evet
n0 n0
lar yeterlidir
(2),(3),(5)
Dinamik hesap gerekli. Dinamik analiz

Kpr deme ivmesini gerekmiyor. Rezonans
ve ( ' dyn )v.s. 4.7.1 e ivmesi kontrol ve
gre hesapla yorulma kontrol
gerekli deil. Statik
hesap ile ilgili olarak
() katsaysn kullan
ekil 3.5.4.4-1 Dinamik Analiz Gerekip Gerekmediinin Belirlenmesi iin Ak emas

Burada;
V = Kpr mahallindeki en byk hat hz [Km/sa]

L = Aklk uzunluu [m]
no = Kalc etkiler altnda kprnn birinci doal eilme frekans [Hz]
nT = Kalc etkiler altnda kprnn birinci doal burulma frekans [Hz]
v = En byk anma hz (m/s)
(v/no)lim = TS EN 1991-2 Annex F den elde edilebilir.
47
NOT 1 ekil 1, sadece boyuna yn hat kirileri bulunan veya basit plak davran sergileyen, verevlik
etkisi ihmal edilebilir dzeyde olan, rijit mesnetlere oturan, basit mesnetli kprler iin geerlidir.
NOT 2 Tablo F1 , F2 ve bu tablolarn geerlilik snrlar iin TS EN 1991-2 Annex Fye baknz.
NOT 3 Eer gerek bir trenin sk rastlanan iletme hz, yapda rezonans yaratan hza eit ise dinamik
hesap yaplmas gereklidir. TS EN 1991-2 Annex F ye baknz.
NOT 4 Birinci doal frekans no deerinin ekil 2 de verilen snrlar iinde kald kprler iin, kpr
mahallindeki en byk hat hz da 200 Km/sa i amyor ise dinamik analize gerek yoktur.
NOT 5 Birinci doal frekans no deeri ekil 2 de verilen st snr (1) i ayor ise dinamik analiz
gerekmektedir. Ayrca resonans halinde kprde Blm 3.5.4.5.5 e gre ek yorulma tahkikleri yaplacaktr.
NOT 6 : Sadece eilmeye maruz basit mesnetli bir kprnn doal frekans aadaki forml kullanlarak
tahmin edilebilir :
n0 = 17.75 / (0)0.5 (Hz)
burada
0 Kalc ykler altnda, aklk ortasnda oluan sehim (mm)
no n st snrn, hattaki dzensizlikler nedeni

ile yaplan artrmlar belirler ve
no = 94,76 L-0,748 ifadesi ile bulunur.
no n alt snrn, hattaki dinamik darbe lt

belirler ve aadaki gibi hesaplanr:
no = 80/L 4 m L 20 m iin
no = 23,58 L-0,592 20 m < L 100 m
burada;
no , kprnn kalc yklerle ilgili ktlesini

dikkate alarak bulunan birinci doal
frekansdr.
L , basit mesnetli kprler iin aklk

uzunluudur. Dier kpr tipleri iin ise Tablo
3.5.4.5.3-1 e gre bulunan (L) alnr. (1) : Doal frekans iin st snr
(2) : Doal frekans iin alt snr
ekil 3.5.4.4-2 Kpr Aklna gre Kpr Doal Frekansnn Snrlar
3.5.4.5 Dinamik Katsay: 2, 3
3.5.4.5.1 Uygulama Alan
48
Dinamik katsay, yap iindeki gerilmelerin ve titreim etkilerinin dinamik olarak bytlmesini
kapsamakta, ama rezonans etkisini dikkate almamaktadr.
Blm 3.5.4.4 te belirtilen lt salanamad zaman kprde rezonans veya ar titreim riski
vardr. (Bu durumda balastta kararszlk yaratacak ar deme ivmeleri ile ar kmeler ve
gerilmeler grlebilir). Bu gibi durumlarda darbe ve rezonans etkilerini hesaplayabilmek iin bir
dinamik analiz yaplmaldr.
NOT : Statik yk etkilerinin dinamik katsay ile arplmas yntemini kullanan yar statik metotlar,
hzl trenlerin oluturduu rezonans etkilerini belirlemede yetersiz kalmaktadr. Rezonansn dinamik
etkilerini hesaplayabilmek iin hzl trenlerde, Yksek Hz Yk modeli (HSLM) nden yklemenin
zamana bal halini gz nne alan ve gerek trenler iin hareket denklemlerinin zlmesini
kapsayan dinamik analiz teknikleri gerekmektedir.
Birden fazla hat tayan yaplarda, dinamik katsayda azaltlma yaplmamaldr.
3.5.4.5.2 Dinamik Katsaynn Tanm
Yk modelleri LM 71, SW/0 ve SW/2 altnda statik yk etkilerini arttran dinamik katsay,
2 ya da
3 olarak alnacaktr.
Dinamik katsay genel olarak hattn bakm kalitesine gre aadaki tanmlar dorultusunda 2 ya
da 3 olarak alnr :
(a) Bakm dikkatli ve zenli yaplan hatlarda :

1.0 2 1.67 arasnda; 2 = 1.44 / ((L) 0.2) +0.82
(b) Standart bakm yaplan hatlarda :

1.00 3 2.00 arasnda; 3 = 2.16 / ((L) 0.2) +0.73
Buradaki L: Belirleyici uzunluk ( ile balantl uzunluk) olup Tablo 1 de tanmlanmaktadr.
NOT : Dinamik katsaylar, basit mesnetli kiriler iin belirlenmitir. L uzunluu, dier mesnet
koullarna sahip baka yapsal elemanlar iin de bu katsaylarn kullanmna izin verir.
Herhangi bir dinamik katsay belirlenmemi ise 3 kullanlacaktr.
Dinamik katsay, aadaki yklemeler ile birlikte kullanlmayacaktr :

- Gerek trenlerden gelen ykler
- Yorulma trenlerinden gelen ykler
- Yksek Hz Yk Modeli (HSLM)
- Bo tren yk modeli
3.5.4.5.3 Belirleyici Uzunluk L
Kullanlacak olan L belirleyici uzunluk deerleri Tablo 1 de verilmitir.
Tablo 1 de L ile ilgili bir deer belirtilmemi ise belirleyici uzunluk, elemann sehim tesir izgisinin
uzunluu olarak alnmal veya alternatif deerler belirtilmelidir.
Eer bir elemandaki gerilme, her biri ayr bir yapsal davran ile balantl bir ka etkene bal ise
her bir etken, uygun belirleyici uzunluk deeri kullanlarak hesaplanmaldr.
49
Tablo 3.5.4.5.3-1 - Belirleyici uzunluklar L
Durum Tayc eleman Belirleyici Uzunluk L
elik deme pla : Balast yatakl kapal deme (ortotropik deme pla)
(yerel ve enine gerilmeler iin)
Enleme kirili ve boyuna srekli nervrl
deme:
1.1 Deme pla (her iki yn iin) (Enleme kirii aral) x 3
Boyuna srekli nervrler

1.2 (Enleme kirii aral) x 3
(0.5 metreye kadar kk konsollar da dahil)a
1.3 Enleme kirileri (Enleme kirii uzunluu) x 2
1.4 Ulardaki enleme kirileri 3.6 m b
Sadece enleme kirili deme pla:
2.1 Deme pla (her iki yn iin) (Enleme kirii aral) x 2 + 3 m
2.2 Enleme kirileri (Enleme kirii aral) x 2 + 3 m
2.3 Ulardaki enleme kirileri 3.6 metre b
elik zgara: Balast yataksz ak deme b (yerel ve enine gerilmeler iin)
3.1 Ray mesnetleri :

-srekli bir zgarann bir eleman olarak (Enleme kirii aral) x 3
-basit mesnetli (Enleme kirii aral) + 3 m
3.2 Ray mesnetinin konsolu a 3.6 m
Enleme kirileri (enleme kirii paras / (Enleme kirii uzunluu) x 2

3.3
srekli ray mesneti zgaras)
3.4 Ulardaki enleme kirileri 3.6 metre b
a
Genel olarak rayl trafik sistemlerini destekleyen 0.5 metreden uzun btn konsollar, Blm 4.7ye
uygun olarak analiz edilmelidir.
b
3 n kullanlmas tavsiye edilmektedir.
50
Tablo 3.5.4.5.3-1 (devam)
Durum Yapsal Eleman Belirleyici Uzunluk L
Beton deme ve balast yata (yerel ve enine yndeki gerilmeler iin )
4.1 Kutu kiriin paras olarak veya ana kiriin st

flan olarak deme pla
- ana kiriler arasnda enine ynde aklk Deme pla aklnn 3 kat
geer durumda
- boyuna ynde aklk geer durumda Deme pla aklnn 3 kat
- enleme kiriler Enleme kirii boyunun 2 kat
- enine yn tren hareketli yk tayan

konsollar
- e 0,5 m: gvdeler arasndaki

mesafenin 3 kat
- e > 0,5 m:a
ekil 3.5.4.5.3-1 Tren Yk

Tayan Enine Yndeki Konsol
4.2 Enleme kirileri zerinde (ana kiri ynnde) Enleme kirii ara mesafesinin 2
srekli deme pla kat
4.3 Oluk veya yar oluk eklindeki kprlerin

deme pla
- ana kirilere dik ynde aklk geer Deme pla aklnn
durumda 2 kat + 3 m
- boyuna ynde aklk geer durumda Deme pla aklnn 2 kat
4.4 Dolgulu kirili demelerde boyuna yn elik Boyuna yndeki belirleyici

kirileri arasnda enine ynde aklk geer uzunluun 2 kat
durumda deme pla
4.5 Deme plann boyuna yndeki konsollar - e 0,5 m : 3,6 mb

- e > 0,5 m : a
4.6 U enleme kirileri veya makaslar 3,6 mb
a
Genel olarak uzun demiryolu yk tayan ve 0.5 m den uzun olan btn konsollarda
dare tarafndan belirlecek yk kullanlarak Blm 3.5.4.6 ya gre zel bir inceleme
yaplmas gerekmektedir
b
3 n uygulanmas tavsiye edilir.
NOT: Durum 1.1 ile 4.6 arasndaki (4.6 dahil) durumlarda L deeri ana kirilerin belirleyici
uzunluklarnn en byne gre alnr
51
TABLO 3.5.4.5.3-1 (devam)
Durum Yapsal Eleman Belirleyici Uzunluk L
Ana Kiriler
5.1 Basit mesnetli kiriler ve plaklar (beton iine Ana kiri ynndeki aklk
gml elik kiriler dahil)
5.2 n adet aklk zerinden srekli kiri veya plaklar L = k x Lm

Ancak L max Li olmaldr.
(i = 1,....,n)
1
Lm = (L1 + L2 + L Ln ) n=2 3 4 5
n k = 1.2 1.3 1.4 1.5
Portal ereveleri ve kapal ereveler veya

5.3
kutular :
aklkl srekli kiri olarak
-tek aklkl alnr :
(ereve veya kutu
elemanlarnn yatay ve dey
boylar ile Durum 5.2 yi
kullan)
ok aklkl srekli kiri olarak

-ok aklkl alnr:
(u dey ve yatay
elemanlarn boylar ile Durum
5.2 yi kullan)
Yapsal Mesnetler
6 Orta ayaklar, tayc mesnetler, ekme alan Mesnetlenmi olan

mesnetler, ekme ankrajlar ve mesnetlerin elemanlarn belirleyici
altnda temas basnc hesab iin uzunluklar
52
3.5.4.5.4 Azaltlm Dinamik Etkiler
Kemer kprlerde ve 1.00 m den fazla rt kalnlna sahip olan her trl beton kprlerde 2 ve
3 deerleri aadaki gibi azaltlabilir :
h 1,00
Azaltlm 2 ,3 = 2 ,3 1,0 (3.5.4.5.4-1)
10
Burada :
h = Deme (kemer kprlerde tepe noktas) stnden traversin stne kadar (balast da dahil)
rt kalnl (m)
Narinlii (burkulma boyu/atalet yar ap) 30 dan az olan kolonlarda, kenar ayaklarda, temellerde,
istinat duvarlarnda ve zemin basnc hesaplarnda dinamik etkilerin dikkate alnmas gerekli
deildir.
3.5.5 Yatay Kuvvetler Karakteristik Deerler
3.5.5.1 Merkezka Kuvvetleri
Bir kpr zerindeki hattn, kprnn tamam veya bir ksmnda kurpta olmas durumunda
merkezka kuvveti ve dever gz nne alnacaktr.
Merkezka kuvveti ray st yzeyinden 1.80 m ykseklikte, yatay ynde ve darya doru etki
edecek ekilde alnmaldr (ekil 3.1.3-1). Baz ara tipleri (rnein iki katl konteynerler) iin,
idarece arttrlm bir ht deeri belirtilmelidir.
Merkezka kuvveti her zaman dey trafik ykyle birletirilecektir. Merkezka kuvveti, 2 ya da
3 dinamik katsaylar ile arplmayacaktr.
NOT: Merkezka kuvvetinin dey etkileri dikkate alndnda merkezka kuvvetinin dey yk etkisi, dever
dolaysyla yaplan azaltmadan sonra ilgili dinamik katsay ile arttrlmaldr.
Merkezka kuvvetinin karakteristik deeri aadaki denklemlere gre belirlenecektir:

2 2
Qtk = v ( f Qvk ) = V ( f Qvk ) (3.5.5.1-1)
gr 127 r
2 2
q tk = v ( f q vk ) = V ( f q vk ) (3.5.5.1-2)
gr 127 r
Bu denklemlerde:
Qtk , qtk : Merkezka kuvvetinin karakteristik deerleri 8kN, kN/m9

Qvk , qvk : Yk modelleri LM 71, SW/0, SW/2 ve bo tren iin belirtilen dey yklerin
karakteristik deerleri (dinamik etki katsaylar hari). HSLM yk modeli iin
merkezka kuvvetinin karakteristik deeri yk modeli LM 71 i kullanarak
belirlenmelidir.
f: Azaltma katsays (aada belirtilmitir)
v: Belirtirmi maksimum hat hz (m/s)
V: Belirtirmi maksimum hat hz (km/sa)
g: Yerekim ivmesi (9,81 m/s2)
r: Kurb yarap (m)
53
Yarap deikenlik gsteren bir kurbda r deeri iin uygun ortalama yarap deerleri alnabilir.
Hesaplarda, hattn incelenen noktas iin belirlenmi maksimum hat hz esas alnacaktr. Yk
Modeli SW/2 iin deiik bir maksimum hz (80 km/sa) kabul edilebilir.
NOT :Altyapda ve trenlerde gelecekte olabilecek deiiklikleri dikkate almak iin, arttrlm bir maksimum
hat hz kullanlmas tavsiye edilir.
Kurbda yerletirilmi kprlerde dey tren ykleri, merkezka kuvveti dahil edilmeden gz nne
alnacaktr.
Yk modeli LM 71 de (ve gerektii yerde yk modeli SW/0 da) Denklem 1 ve 2 deki f azaltma
katsays aadaki gibi hesaplanacak veya Tablo 1 ya da ekil 1 den okunacaktr:
V 120 km/sa iin f=1
Lf 2.88 m ise f=1
Lf > 2.88 m ise:
o 120 km/sa < V 300 km/sa iin

V 120 814 2,88
f = 1 + 1,75 1 0.35 (3.5.5.1-3)
1000 V L f

o V > 300 km/sa iin f katsays, Denklem 3 te V yerine 300 km/sa konularak
bulunacaktr.
Burada
Lf : Kurblu kprlerin tasarmnda, rayn ykl ksmnn en elverisiz durumu verecek ekilde
alnan uzunluu (m).
V : Belirtilmi maksimum hat hz
SW/2 ve bo tren yk modelleri iin azaltma katsay f = 1,0 alnmaldr.
ekil 3.5.5.1-1 Yk Modeli LM 71 ve SW/0 iin f Katsays

54
Tablo 3.5.5.1-1 Yk Modeli 71 ve SW/0 iin f Katsays
Maksimum hz [km/sa]
Lf [m]
120 160 200 250 300
2,88 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00
3 1,00 0,99 0,99 0,99 0,98
4 1,00 0,96 0,93 0,90 0,88
5 1,00 0,93 0,89 0,84 0,81
6 1,00 0,92 0,86 0,80 0,75
7 1,00 0,90 0,83 0,77 0,71
8 1,00 0,89 0,81 0,74 0,688
9 1,00 0,88 0,80 0,72 0,65
10 1,00 0,87 0,78 0,70 0,63
12 1,00 0,86 0,76 0,67 0,59
15 1,00 0,85 0,74 0,63 0,55
20 1,00 0,83 0,71 0,60 0,50
30 1,00 0,81 0,68 0,55 0,45
40 1,00 0,80 0,66 0,52 0,41
50 1,00 0,79 0,65 0,50 0,39
60 1,00 0,79 0,64 0,49 0,37
70 1,00 0,78 0,63 0,48 0,36
80 1,00 0,78 0,62 0,47 0,35
90 1,00 0,78 0,62 0,47 0,35
100 1,00 0,77 0,61 0,46 0,35
150 1,00 0,76 0,60 0,44 0,35
Yk modeli LM 71 ve SW/0 iin Denklem 1 ve 2 ye gre merkezka kuvvetleri, snflandrlm

dey ykler kullanlmak suretiyle bulunacaktr. ve f katsaylarnn deerleri iin Tablo 2 de
verilen ykleme durumlar dikkate alnacaktr.
55
Tablo 3.5.5.1-2 - ve Sahadaki Maksimum Hat Hz Deerlerine Karlk Gelen
Merkezka Kuvveti iin Ykleme Durumlar
Maksimum a
d daki arta dayal
deeri Hat Hz deki artlara bal merkezka kuvveti
dey trafik etkisi
(km/sa)
V f
(km/sa)
1c x f x xx1x
V 1c f (LM71+SW/0) (LM71+SW/0)
>120 120 1 x1x
(LM71+SW/0)
< 1 0 - - -
xx1x
x1x (LM71+SW/0)
V c 1 (LM71+SW/0)
120
0 - - -
1xfx x1x1
V 1c f
(LM71+SW/0) (LM71+SW/0)
>120 120 1 1 1x1x
(LM71+SW/0)
= 1 0 - - -
x1x1
1x1x (LM71+SW/0)
V 1c 1 (LM71+SW/0)
120
0 - - -
1x1x x1x1
V 1c f (LM71+SW/0) (LM71+SW/0)
>120 x1x
120 1
(LM71+SW/0)
> 1 0 - - - xx1x
V x1x (LM71+SW/0)
1
120 (LM71+SW/0)
0 - - -
a
Dey trafik etkilerinin olumlu olduu durumda (LM71+SW/0) yerine 0.5 x (LM71+SW/0) alnr.
b
Maksimum hzn 120 km/sa olduu ar yk trafii iin geerli.
c
Tren ktlesinde f ile iki kez azaltmay nlemek iin = 1 alnr.
d
Merkezka kuvvetinin dey etkileri hakknda Blm 3.5.5.1 in 3. paragrafna baknz.
Merkezka kuvvetinin dey yk etkisi deverden tr azaltldktan sonra, ilgili dinamik katsay ile
bytlmelidir. Merkezka kuvvetinin dey etkisi hesaplanrken, f katsays yukarda gsterildii
gibi dahil edilmelidir.
Bu tabloda;
V : Maksimum hz [km/sa],
f : Azaltma katsays,
: Snflandrlm dey yk arpan
LM71+ SW/0 : Yk Modeli 71 ve eer ilgili ise srekli kprler iin Yk Modeli SW/0
56
120 km/sa i aan ar yk trafii iin ek talepler dare tarafndan belirtilmelidir.
3.5.5.2 Burun Kuvveti
Burun kuvveti, raylarn stnde yol merkez eksenine dik, yatay bir kuvvet olarak alnacaktr. Bu
kuvvet, hem aliymanda hem de kurbdaki hatlara uygulanmaldr.
Burun kuvvetinin karakteristik deeri: Qsk = 100 kN alnmaldr. Bu deer, Blm 3.5.4.5.2 deki
katsays ile ya da Blm 3.5.5.1 deki f katsaysyla arplmayacaktr.
(3.5.3.2 de tanmlanm olan) katsaysnn 1 den byk olmas halinde burun kuvvetinin
karakteristik deeri, geerli olan katsays ile arplmaldr.
Burun kuvveti her zaman dey trafik yk ile birlikte uygulanmaldr.
3.5.5.3 Demeraj ve Fren Etkileri
Demeraj ve fren kuvvetleri ray st seviyesinde, hattn boyuna dorultusunda etki ederler. Demeraj
ve fren kuvvetlerinin ynleri, her bir hattaki izin verilen trafik ynlerine gre belirlenmelidir.
Demeraj ve fren kuvvetlerinin karakteristik deerleri hat bana aadaki gibi alnacaktr:
Demeraj kuvveti:
Yk Modelleri 71, SW/0, SW/2 ve HSLM iin:

qlak = 33 kN/m /hat , La,b 30 m ve Qlak 1000 kN (3.5.5.3-1)
Fren kuvveti:
Yk Modelleri 71, SW/0 ve HSLM iin:

qlbk = 20 kN/m /hat , La,b 300 m ve Qlbk 6000 kN (3.5.5.3-2)
Yk Modeli SW/2 iin:

qlbk = 35 kN/m/hat (3.5.5.3-3)
Burada
La,b : Demeraj ve fren etkilerinin yayl olarak etkidii dnlen hat uzunluu.
Demeraj ve fren kuvvetlerinin karakteristik deerleri, dinamik katsays veya f azaltma

katsaysyla arplmayacaktr.
NOT1: Yk Modelleri SW/0 ve SW/2 iin demeraj ve fren kuvvetleri, sadece ekil 3.5.3.3-1 de
dey yklerin uyguland yap ksmlarna tatbik edilecektir.
NOT2: Demeraj ve fren kuvvetleri Bo tren yk modelinde ihmal edilebilir.
Demeraj ve fren kuvvetlerinin karakteristik deerleri her tr hat iin; (rnein, srekli kaynakl veya
genleme derzli) geerlidir.
Yk modelleri LM 71 ve SW/0 iin yukardaki demeraj ve fren kuvvetleri, katsays ile

arplmaldr.
Yklenen hat uzunluu 300 m den daha byk olan aklklar iin fren etkilerini gz nne alan ek
talepler idare tarafndan belirtilmelidir.
57
zel trafik hatlar (rnein, sadece hzl tren trafii olan hatlar) iin demeraj ve fren kuvvetleri, La,b
uzunluuna gelen Gerek Tren aks ykleri toplamnn %25i kadar alnabilir. Ancak hesaplanan
kuvvetler Qlak iin 1000 kN ve Qlbk iin 6000 kN dan fazla olmayacaktr.
Demeraj ve fren kuvvetleri, bunlarla ilgili dey yklerle birlikte gz nne alnacaktr.
Hattn kprnn bir ya da iki ucunda srekli olduu durumlarda, demeraj veya fren kuvvetinin
yalnz bir ksm kpr tabliyesi araclyla mesnetlere aktarlr; geri kalan ksm raylar tarafndan
kenar ayaklar arkasndaki blgeye iletilmektedir. Demeraj ve fren kuvvetinin kpr tabliyesi
araclyla mesnetlere aktarlan ksmnn hesab, kpr ve hattn birleik tepkisi gz nnde
bulundurularak Blm 4.8 e gre yaplacaktr.
ki veya daha fazla hat tayan kprlerde, bir hattaki fren kuvvetleri, baka bir hattaki demeraj
kuvvetiyle birlikte gz nne alnacaktr. ki veya daha fazla hatta ayn ynde trafie izin verildii
durumlarda, iki hattaki demeraj ya da iki hattaki fren kuvveti gz nne alnacaktr.
3.5.5.4 Kpr-Hat Etkileimi
Raylar srekli olduu halde hattn mesnetlenmesinde (kpr kenar ayaklarnda olduu gibi) bir
sreksizlik varsa, demeraj ve fren gibi boyuna dorultuda etkiyen kuvvetlerin tanmas, raylar ve
balast ile kpr tayc sistemi (tabliye, kpr mesnetleri ve kpr ayaklar) tarafndan birlikte
gerekletirilir; boyuna dorultudaki etkiler, ksmen raylar ile kenarayak arkasndaki dolguya,
ksmen de kpr mesnetleri ve altyap vastasyla temellere aktarlr.
Dier taraftan srekli raylar kpr demesinin serbeste hareket etmesini engelledii zaman
scaklk deimesi, snme ve bzlme etkileri ve dey yklerden dolay kpr demesi st
seviyesinde ortaya kan uzama veya ksalmalar, raylarda ve sabit kpr mesnetlerinde boyuna
ynde kuvvetler olumasna sebep olur.
Kpr ve hattn deiken yk etkilerine kar birlikte tepkisi, kpr st yapsnn, sabit
mesnetlerinin, altyapsnn tasarmnda ve raylardaki yk etkilerinin kontrolunda dikkate alnacaktr.
Balastl hatlarda kpr-hat etkileimi ile ilgili analiz yntemleri Blm 4.8 de verilmitir. Balastsz
hatlar iin kpr-hat etkileimi projeye zel olarak belirlenmelidir.
3.5.6 Tren Yklerinin Kprlere Uygulanmas
3.5.6.1 Genel
Kpr, belirtilen hat konumlarna ve toleranslarna gre gerekli hat says ve konumu iin
tasarlanacaktr.Hat konumlar ve toleranslar her proje iin zel olarak belirtilebilir.
Her yap, ayn zamanda hatlarn planlanm konumuna bakmakszn, hatlar aras minimum aral
ve hat ekseni ile yapsal elemanlar aras minimum uzaklklar esas alnarak geometrik olarak en
fazla hat ve yapsal olarak mmkn olan en elverisiz konum iin tasarlanmaldr. Hatlarn
birbirinden ve yapsal elemanlardan en az ne kadar uzakta olmas ile ilgili artlar her projede zel
olarak belirtilebilir.
Tm yk etkileri, tren haraketli yknn en elverisiz konumda olmas haline gre saptanmaldr.
Hareketli yklerin yapdaki zorlanmalar azaltc etkileri ihmal edilecektir.
Not: ve katsaylarnn uygulamas iin Blm 3.5.3.2 ye ve Blm 3.5.4.5.2 ye baknz.
Yk modeli LM 71 uygulamasyla oluan en yksek etkilerinin saptanmas iin:
58
Bir hattn yklenmesinde dzgn yayl yk qvk herhangi bir sayda ve uzunlukta
uygulanacaktr. Tekil yk Qvk ise, tekil yk adedi 4 gememek zere, hat bana bir defa
uygulanacaktr.
ki hat tayan kprlerde yk modeli LM 71 in hem bir hatta hem de iki hatta
uygulanmas halleri dikkate alnacaktr.
3 ya da daha fazla hat tayan kprlerde yk modeli LM 71, bir ya da 2 hatta veya 0.75
katsaysyla azaltlm olarak 3 ya da daha fazla hatta uygulanacaktr.
Yk modeli SW/0 uygulamasyla oluan en yksek etkilerinin saptanmas iin:

(ekil 3.5.2-1 ve Tablo 3.5.2-1de tanmlanan) ykleme bir hatta bir kez uygulanmaldr,
2 hat tayan yaplarda, yk modeli SW/0 n hem bir hatta hem de iki hatta uygulanmas
halleri dikkate alnacaktr,
3 ya da daha fazla hat tayan yaplarda, yk modeli SW/0 bir hatta ya da ikisine veya bu
modelin 0.75 kat ya da daha fazla hatta uygulanacaktr.
Yk modeli SW/2 uygulamasyla oluan en yksek etkilerinin saptanmas iin;

(ekil 3.5.2-1 ve Tablo 3.5.2-1 de tanmlanan) ykleme bir hatta bir kez uygulanmaldr,
Birden fazla hat tayan yaplarda, yk modeli SW/2 sadece bir hatta, yk modeli LM 71
veya yk modeli SW/0 yukardaki paragraflara uygun bir ekilde dier bir hatta
uygulanacaktr.
Yk modeli yksz tren uygulamasyla oluan en yksek zt yk etkilerinin saptanmas iin;

Dzgn yayl qvk yknn herhangi saydaki uzunluklar hatta uygulanacaktr.
Genel olarak, yk modeli yksz tren sadece tek hat tayan yaplarn tasarmnda
hesaba katlacaktr.
Load Model LM 71 iin tasarlanan tm srekli kprler, ilave olarak yk modeli SW/0 iin de
Dinamik analizin gerekli olduu yerlerde (bak Blm 3.5.4.4), tm kprler ayn zamanda, yk
modeli HSLM ve gerek trenlerden kaynaklanan yklemeler iin de tasarlanacaktr. Gerek Trenler
ve yk modeli HSLM uygulamasyla oluan en yksek etkilerin saptanmas blm 4.7.1.1 ve
Blm 4.7.5 e uygun olmaldr.
3.5.6.2 Tren Yk Gruplar
Blm 3.5.3 ve Blm 3.5.5 de tanmlanan tren dey ve yatay yklerinin ayn zamanda etki
etmesi, Tablo 1 de tanmlanan tren yk gruplar ile hesaba katlabilir. Bu tabloda verilen yk
gruplar, birbirini dlayan yapda olduklar iin dier yklerle birletirildiklerinde tek bir deiken
yk olarak dnlmelidir.
Tek bir deiken yk olarak alnacak olan tren yk gruplarnn dier yklerle birleimi Blm 3.3.1
e gre yaplacaktr.
59
Tablo 3.5.6.2-1 Tren Yk Gruplar
Kprdeki hat
Yk gruplar Dey ykler Yatay ykler Aklama
adedi
(1)
LM 71 Fren Merkezk
Yklenen Yk Yklen (1),(2) SW/2 Yksz Burun
1 2 3 SW/0 (1),(3) Demeraj a (1)
hat adedi grubu mi hat (6),(7) tren (1) yk
HSLM kuvveti
(5) (5) (5)
1 gr11 T1 1 1 0.5 0.5 En byk dey ve boyuna ykler birlikte alnr.
(5) (5) (5)
1 gr12 T1 1 0.5 1 1 En byk dey ve enine ykler birlikte alnr.
(4) (5) (5)
1 gr13 T1 1 1 0.5 0.5 En byk boyuna ykler
(4) (5)
1 gr14 T1 1 0.5 1 1 En byk yanal ykler
(5) (5)
1 gr15 T1 1 1 1 "Yksz tren" ile yanal stabilite
(5) (5) (5)
1 gr16 T1 1 1 0.5 0.5 SW/2 ile en byk boyuna ykler
(5) (5) (5)
1 gr17 T1 1 0.5 1 1 SW/2 ile en byk enine ykler
(5) (5) (5)
T1 1 1 0.5 0.5
2 gr21 (5) (5) (5)
En byk dey ve boyuna ykler birlikte alnr.
T2 1 1 0.5 0.5
(5) (5) (5)
T1 1 0.5 1 1
2 gr22 (5) (5) (5)
En byk dey ve enine ykler birlikte alnr.
T2 1 0.5 1 1
(4) (5) (5)
T1 1 1 0.5 0.5
2 gr23 (4) (5) (5)
En byk boyuna ykler
T2 1 1 0.5 0.5
(4) (5)
T1 1 0.5 1 1
2 gr24 (4) (5)
En byk enine ykler
T2 1 0.5 1 1
(5) (5) (5)
T1 1 1 0.5 0.5
2 gr26 (5) (5) (5)
SW/2 ile max boyuna ykler
T2 1 1 0.5 0.5
(5) (5) (5)
T1 1 0.5 1 1
2 gr27 (5) (5) (5)
SW/2 ile max enine ykler
T2 1 0.5 1 1
(5) (5) (5)
3 gr31 Ti 0.75 0.75 0.75 0.75 lave yk durumu
(1) Btn ilgili katsaylar (,,f ) dikkate alnacak.
(2) SW/0 sadece srekli kprlerde dikkate alnacak
(3) SW/2 sadece idarenin talebi halinde dikkate alnmaldr
(4) Olumlu etki halinde katsay 0.5 alnacaktr.(0.0 alnmayacaktr)
(5) Olumlu etki halinde katsay 0.0 alnacaktr.
(6) Gereken yerde 3.4.4.4 ve 4.7.1.1 maddelerine uygun olarak HSLM ve Hakiki Trenler uygulanacaktr.
(7) 3.4.4.4 maddesi uyarnca dinamik analiz gerekli ise 4.7.5 ve 4.7.1.2 maddelerine de baknz
60
3.5.7 Hareket Halindeki Trenlerden Kaynaklanan Aerodinamik Etkiler
3.5.7.1 Genel
Geen trenlerden kaynaklanan aerodinamik etkiler, demiryolu hattna komu yaplarn tasarmnda
gz nne alnacaktr.
Hatta yakn yaplar, demiryolundan geen aralar dolaysyla gezici deiken basn ve emme
dalgalarna maruz kalacaklardr (bkz. ekil 3.5.7.2-1 ila 3.5.7.5-1). Bu etkilerin bykl byk
oranda aadaki etkenlere baldr:
- tren hznn karesi,

- trenin aerodinamik ekli,
- yapnn ekli,
- yapnn pozisyonu, zellikle ara ve yap arasndaki boluk.
Bu etkiler, dayanm ve kullanm snr durumlar ile yorulmann kontrol iin trenin arka ve n ksmnda
edeer ykler kullanmak suretiyle yaklak olarak modellenebilir. Edeer yklerin karakteristik
deerleri, Blm 3.5.7.2 den 3.5.7.5 e kadar verilmitir.
Maksimum tasarm hz V [km/sa] blm 3.5.7.2 den 3.5.7.6 ya kadar, sahadaki maksimum dorusal
hz olarak alnmaldr.
Hatta komu yaplarn balang ve sonlarnda, yapnn balang ve sonundan itibaren hatta paralel
dorultuda 5 m mesafe iinde Blm 3.5.7.2 den 3.5.7.6 ya kadar verilmi olan edeer ykler,
dinamik bytme katsays 2.0 ile arplmaldr.
NOT: Dinamik olarak hassas yaplarda, yukarda belirtilmi olan dinamik bytme katsays yetersiz
olabilir ve zel alma ile belirlenmesi gerekebilir. Byle bir alma, mesnet ve u koullar dahil
yapnn dinamik karakteristiklerini, tren hzn ve yapda ortay kan ekil deitirme dalgasnn hz
da dahil olmak zere yapnn dinamik tepkisini gznnde bulundurmaldr. Dinamik olarak hassas
olan yaplarda yapnn u blgeleri dndaki blgeleri iin de dinamik bytme katsays gerekli
olabilir.
3.5.7.2 Hatta Paralel Basit Dey Yzeyler (rnein: Ses Bariyerleri)
Etkilerin karakteristik deerleri, ( q1k ), ekil 1 de verilmitir.
Karekteristik deerler olumsuz aerodinamik ekle sahip trenler iindir ve aadaki durumlar iin
verilen katsaylarla azaltlabilir:
-Kenarlar yumuak hatlara sahip trenler iin k1=0.85

-Aerodinamik (ETR,ICE,TGV,Eurostar vb) trenler iin k1=0.60
Ykseklii 1.00 m ve uzunluu 2.50 m olan kk bir duvar paras, (rnein: bir ses bariyerinin
bir eleman) iin q1k etkileri, k2 = 1.30 katsays ile arttrlmaldr.
61
(1) Kesit (2) Yapnn Yzeyi (3) Plan Grn (4) Yapnn Yzeyi
ekil 3.5.7.2- Hatta Paralel Basit Dey Yzeyler iin Etkilerin Karakteristik Deerleri, q1k
3.5.7.3 Hattn zerinde Basit Yatay Yzeyler (rnein: sundurma atlar)
Etkilerin karakteristik deerleri, q2k, ekil 1 de verilmitir.

ncelenen yapsal eleman iin ykleme genilii hat merkezinden her iki yana 10 m ye kadar olabilir.
(1) Kesit (2) Profil (3)Yapnn alt yz
62
ekil 3.5.7.3-1 Hattn zerinde Basit Yatay Yzeyler iin q2k Etkilerinin
Karakteristik Deerleri
Birbirini ters ynlerde geen trenler iin etkiler toplanmaldr. kiden fazla hat olan yerlerde sadece iki
hat zerindeki trenlerden kaynaklanan yklemelerin dikkate alnmas yeterlidir.
q2k etkileri Blm 3.5.7.2 de tanmlanan k1 katsays ile azaltlabilir.
Hatta dik, geni bir yapnn kenar eritlerinin genilii 1.50 mye kadar olan ksmlarda ykler 0.75
katsays ile arplabilir.
3.5.7.4 Hatta Bitiik Basit Yatay Yzeyler (rnein: dey duvarsz platform glgelikleri)
Yklerin karakteristik deerleri, q3k, ekil 1de verilmitir ve bu karakteristik deerler trenin
aerodinamik eklinden bamszdr.
Tasarlanacak yapnn her pozisyonu iin q3k, en yakn hattan olan ag uzaklnn fonksiyonu olarak
bulunur. Eer gz nne alnan yapsal elemann her iki tarafnda da hat varsa, etkiler birbirine
eklenir.
Eer hg uzakl 3.80 myi aarsa q3k , bir k3 katsays ile azaltlabilir:
3.8 m < hg < 7.5 m iin k3 = (7.5 - hg) / (3.7) (3.5.7.4-1)

hg 7.5 m iin k3 = 0 (3.5.7.4-2)
Burada:
hg : ray st kotundan yap alt yzne kadar olan uzaklktr.
(1) Kesit (2) Profil (3) Yapnn Alt Yz
ekil 3.5.7.4-1 - Hatta Bitiik Basit Yatay Yzeyler iin q3k Etkilerinin Karakteristik Deerleri
63
3.5.7.5 Hat Yanndaki (dey, yatay veya eik yzeyler ieren) ok Yzeyli Yaplar (rnein:
ses bariyerleri, dey duvarl glgelikler, vs.)
Yklerin karakteristik deerleri, q4k, ekil 3.5.3.2-1 de verildii gibi gz nne alnan yzeylere dik
etkitilmelidir. Ykler, ekil 3.5.7.1-1 deki grafiklerden alnmaldr. Burada ag aadaki deerlerin
kk olan olarak alnmaldr:
ag = 0,6 minimum a g + 0,4 maksimum a g ya da 6m (3.5.7.5-1)
Buradaki minimum a g ve maksimum a g uzaklklar, ekil 1 de gsterilmitir.
Eer maksimum a g > 6 m ise maksimum a g = 6 m deeri kullanlmaldr.
Blm 3.5.7.2de tanmlanan k1 ve k 2 katsaylar kullanlmaldr.
ekil 3.5.7.5-1 Hattn Merkez izgisinden olan min ag ve maks ag Uzaklklarnn Tanm
3.5.7.6 Hat Aklnn Snrl Olduu ( 20 m ye kadar ) Yaplar rten Yzeyler (Hat zerindeki
Yatay Yzey ve en az bir Dey Duvar, rnein: Yap Iskelesi, Geici Yaplar)
Btn ykler trenin aerodinamik ekline baklmakszn uygulanmaldr:

- Dey yzeylerde toplam ykseklik boyunca :
k 4 q1k (3.5.7.6-1)
Burada; q1k , blm 3.5.7.2 ye gre belirlenmitir. k4 = 2
- Yatay yzeylerde i:
k5 q2k (3.5.7.6-2)
64
Burada;
q 2 k , yalnz bir hat iin Blm 3.5.7.3 e gre belirlenmitir.
Eer bir hat var ise k 5 = 2,5 ,
Eer iki hat var ise k 5 = 3,5
3.5.8 Yorulma Tahkiki iin Tren Ykleri
3.5.8.1 Genel
Gerilme dalgalanmasna maruz kalan btn yapsal elemanlarda yorulma tahkiki yaplacaktr. Ele
alnan servis trenleri ve trafik karmnn detaylar Blm 3.5.8.4 te verilmitir.
Yorulma tahkikinde, statik ykler iin Blm 3.5.4.5.2 de verilen 2 veya 3 katsaysnn kullanlmas
fazla gvenli bir yaklam olabilir. Kpr tasarm mrnde ortaya kacak ortalama etkileri gz nne
almak zere gerek tren yklerine uygulanacak dinamik katsay EN 1991-2 : 2003(E) Annex D de
verilmektedir.
Birok hat tayan yaplar iin, yorulma yklemesi en elverisiz konumda olmak zere en ok iki hatta
uygulanacaktr.
Yorulma tahkikinde kpr tasarm mr 100 yl alnabilir.
Dinamik analizin gerekli olduu kprlerde (bak Blm 3.5.4.4) yorulma tahkiki iin ek artlar Blm
4.7.6 da verilmitir.
Dinamik etkiler dahil olmak zere dey tren ykleri ve merkezka kuvveti yorulma tahkikine hesaba
katlmaldr. Genellikle burun kuvveti ve boyuna tren ykleri yorulma tahkikinde ihmal edilebilir.
NOT: Baz zel durumlarda, rnein biti noktasndaki istasyonlarda kprlerin yorulma tahkikinde,
boyuna yndeki trafik yklerinin etkileri de hesaba katlmaldr.
3.5.8.3 Genel Tasarm Metodu
Yorulma tahkiki, genellikle bir gerilime aralnn salamas eklinde olup elik demiryolu kprleri iin
Blm 6.4 e gre yaplacaktr.
3.5.8.4 Yorulma iin Tren Tipleri
Bir hattaki trafiin daha ok ar yk trenlerinden, hafif yolcu trenlerinden veya bunlarn bir
karmndan olumasna gre yorulma tahkikinde dingil yk 250 kN olan trenler, hafif trafik
karmn veya standart trafik esas alnmaldr.
Servis trenlerinin ve trafik karmlarnn detaylar EK 3.A da verilmitir.
65
3.6 Rzgar Yk
3.6.1 Genel
Rzgar yknn, rzgara dnk yzey zerine dzgn yayl olarak etkidii kabul edilir. Rzgara
dnk yzey alan olarak btn elemanlarn, kabul edilen rzgar ynne dik bir dzlem zerindeki
izdm yzeyleri dikkate alnr. Buna ayn ekilde deme sistemi ve korkuluk yzeyleri dahil edilir.
Tm kpr veya elemanlar zerindeki en byk etkiyi belirleyebilmek iin deiik rzgar ynleri gz
nne alnr. En byk kuvvet etkisine katks olmayacak yzey alanlar analizde ihmal edilebilir.
Kprlerin veya kpr birimlerinin yzeyden veya su seviyesinden 10.000 mm den daha yksekte
olanlar iin proje rzgar hz (VDZ) aadaki gibi hesaplanr:
VDZ = 0.19 (Z0 / Z0,II)0.07 ln(z/Z0 ) (3.6.1-1)
Burada ;
VDZ = (z) ykseklikteki proje rzgar hz (km/sa)
V10 = Zemin seviyesinden veya proje su seviyesinden 10.000 mm ykseklikteki rzgar hz (km/sa)
VB = Blm 3.6.1.2 ve 3.6.2ye gre 10.000 mm ykseklikteki temel rzgar hz olan 160 km/sa
z = Rzgar yknn hesaplanaca konstrksiyon ykseklii. Zemin seviyesinden veya su
seviyesinden itibaren llr. (> 10.000 mm)
ZO = Rzgar basnc alan yzeyde rzgar aknn srtnme boyu. Meteorolojik bir rzgar
zellii olup eitli arazi karakterlerine gre Tablo 1 den alnr. (mm)
Tablo 3.6.1-1 Rzgar Basnc Alan Yzeyin zellikleri iin ZO deerleri
I II III IV
zellik Gl veya ok az Tek tk binalarn ehir Kenar ehir
bitki olan dz olduu ak Mahallesi Merkezi
yatay arazi Krsal Alan Banliyo
ZO (mm) 10 50 300 1000
V10 aadaki kaynaklarn birine gre saptanabilir :

Meteoroloji Blteni
Bulunulan yere zg rzgar lmleri
Daha iyi bir bilgi ve veri bulunmamas durumunda
V10 = VB = 160 km/sa
3.6.2 Kpr iin Rzgar Basnc
66
1
Fw = . .V DZ .C. Aref , x
2
(3.6.2-1)
2
burada
vb = Temel rzgar hz
C = Rzgar katsays (Tablo 1 den alnacaktr)
A ref,x = Referans alan
= Havann younluu = 1.25 kg/m3
Tablo 3.6.2-1 Kuvvet Katsays C Deerleri
b/dtot z 20 m z = 50 m
0.5 6.7 8.3
4.0 3.6 4.5
Bu tabloda kprnn arazi cinsi II de olduu kabul edilmitir.
b/dtot ve z nin ara deerleri iin interpolasyon yaplabilir.
Burada
b = Kpr genilii
dtot = Kpr ykseklii
Hareketli ykler ile rzgarn birlikte etkimesi halinde, rzgarn trene ve kprye olan etkisi Fw** ile
**
snrlanmaldr. Fw** deeri temel rzgar hz Vb,0 = 25 m/s kullanlarak bulunan deerdir.
3.6.3 Aeroelastik Stabilitenin Bozulmas
Aeroelastik kuvvet etkileri aklk-genilik veya aklk-derinlik oran 30 un stnde olan kprlerde
nemli olmaktadr. Bu snfa giren kprler bu artnamenin kapsam dndadr.
3.7 evre Etkileri
3.7.1 Kprlerde Scaklk Deiiklikleri
3.7.1.1 Kpr Deme Tipleri
Tip 1 elik Deme -elik kutu kiri

-elik kafes veya levhal kiri
Tip 2 Kompozit Deme
Tip 3 Beton Deme -Beton plak

-Beton kiri
-Beton kutu kiri
3.7.1.2 Dzgn Scaklk Dalm
Dzgn scaklk dalm, engellenmemi bir yapda eleman boylarnn deimesine sebep olur.
67
Gerektiinde aadaki etkiler dikkate alnmaldr:
Konstrksiyon tipine gre uzama veya ksalma ile balantl engellenmeler ( rnein portal
ereve, kemer, elastomerik mesnetler);
Yuvarlanan veya kayan mesnetlerde srtnme;
Demiryolu kprlerinde, demiryolu hatt ile kpr arasndaki karlkl etkileim; bu etkileim
mesnetlerde ve raylarda ek yatay kuvvetlerin domasna sebep olmaktadr.
Minimum ve maksimum kpr scaklklar Te,min ve Te,max , kpr mahalli iin belirlenen glgedeki
scaklk deerleri kullanlarak ekil 1 vastasyla bulunabilir.
NOT: elik kafesler ve levhal kiriler iin Tip 1 ad altnda verilmi olan deerler 3 C azaltlabilir.
ekil 3.7.1.2-1: Kprdeki Dzgn Scaklk Dalm (Temin/Temax) ile

Glgede Hava Scakl (Tmin/Tmax) Arasndaki iliki.
Yap inaat mahallindeki minimum glgede hava scakl (Tmin) ve maksimum glgede hava scakl
(Tmax) Meteoroloji Blteni nden alnabilir.
3.7.1.3 Deiken Scaklk (Enkesit Dey Ekseni Boyunca)
Dey scaklk deiimlerinin etkisi, edeer bir dorusal scaklk deiimi olarak, Tablo 1 de verilen
TM,snma ve TM,souma eerlerinin kullanlmas suretiyle dikkate alnr. Bu deerler kpr tabliyesinin
stne ve altna uygulanmaldr.
68
Tablo 3.7.1.3-1 Balastl Demiryolu Kprleri iin Dorusal s farkllklar
st Tabliye alt tabliyeden Alt Tabliye st tabliyeden

Tabliye eidi daha scak ise daha scak ise
TM,snma TM,souma
Tip1 : elik Deme 18x0,6 13x1,4
Tip 2: Kompozit Deme 15x0,8 18x1,2
Tip 3: Beton Deme
-Beton Kutu Kiri 10x0,6 5x1,0
-Beton Kiri 15x0,6 8x1,0
-Beton Deme 15x0,6 8x1,0
3.7.2 Deiken Bzlme (Diferansiyel Rtre)
Gerek grlen yerlerde, farkl ya ve kompozisyondaki betonlar arasnda veya beton ile elik arasnda
rtre fark etkileri Blm 5 de belirtilen kurallara gre hesaplanr.
3.7.3 Snme
Beton iin snme Blm 5 te ele alnmtr. Snmeye bal ekil seitirme ve isel kuvvet etkilerinin
hesaplanmasnda zamana bamllk ve basn gerilmelerinde olabilecek deimeler dikkate
alnacaktr.
3.7.4 Farkl Oturma
Geoteknik Tasarm Esaslar na baknz.
3.8 Deprem Etkisi
Deprem etkisi iin Ky ve Liman Yaplar, Demiryollar, Hava Meydanlar naatlar Deprem Teknik
Ynetmelii Esaslar Ek 3 e baknz.
3.9 Zemin Basnc
Geoteknik Tasarm Esaslar Blm 6 ya baknz.
3.10 Su Ykleri
3.10.1 Statik Basn
Suyun statik basncnn, su tutan yzeye dik olduu kabul edilir. Basn; dikkate alnan noktadan
suyun ykseklii, suyun zgl arl ve yerekimi ivmesi (g) nin arplmas sureti ile hesaplanr.
eitli snr durumlar iin proje su seviyeleri dare tarafndan dorudan ve/veya onay vermek suretiyle
belirlenir.
69
3.10.2 Suyun Kaldrma Kuvveti
Proje su seviyesinin altnda kalan her trl eleman zerine etkileyen ve blm 3.10.1e gre
hesaplanan statik basnlarn dey elemanlarnin toplamndan oluan bir kaldrma (yzdrme)
kuvveti olarak dikkate alnr.
3.10.3 Aknt Basnc
3.10.3.1 Boyuna Ynde
Akan suyun alt yap elemanlar zerine boyuna ynde etkileyen basnc aadaki ifadeye gre alnr :
p = 5.14 10-4 CD V2 (3.10.3.1-1)
Burada;
p = Akan suyun basnc (Mpa)
CD = Tablo 1 de belirtilmi olan, ayak bloklama (apa) katsays
v = Dayanm ve kullanm snr durumlar iin proje takn debisinin, ar yk snr durumu iin de
kontrol takn debisinin su proje hz (m/s)
Tablo 3.10.3.1-1 Drag Katsays
TP CD
Burnu yarm daire eklinde olan ayak 0.7
Burnu kare eklinde olan ayak 1,4
Ayak ucuna moloz yntl 1,4
Burnu gen eklinde olan ayak
0,8
(Burun as 900 den daha az)
Uzun ynde drag kuvveti olarak, uzun yndeki akan suyun basnc ile suya diren gsteren yzeyin
dey izdm alannn arpm alnr.
3.10.3.2 Enine Ynde
Bir alt yap elaman zerindeki, uzun yndeki ayak eksene gre as ile akan bir suyun enine
yndeki dzgn yayl basnc aadaki gibi alnr:
2
p = 5,14.10-4 CL V (3.10.3.2-1)
Burada :
p = Yanal basn (Mpa)
CL = Tablo 1 de belirtilmi olan yanal ayak drag katsays
70
ekil 3.10.3.2-1 Akarsu Basncn Gsteren Ayak Plan Grn
Tablo 3.10.3.2-1 Yanal Drag katsays
Suyun ak yn ile ayak uzunlama

yndeki simetri ekseni arasndaki a () CL
0o 0,0
50 0,5
100 0,7
200 0,9
300 1,0
Yanal ynde drag kuvveti olarak, yanal su basnc ile suya bu ynde diren gsteren yzeyin arpm
alnr.
3.10.4 Dalga Yk
Kpr konstrksiyonlar zerine dalga etkisi, nemli dalga kuvvetlerinin oluabilecei diren gsteren
yzeyde dikkate alnr.
3.10.5 Oyulma Limit Durumu iin Temellerde Deiim
Blm 1.3.5 de belirlenen koullar uygulanr. Oyulma iin alnan proje takn sebebiyle kpr
temellerinin mesnetlenmesinde ortaya kan deiiklikler, dayanm ve kullanm snr durumlarnda
dikkate alnacaktr.
3.11 Srtnme Kuvvetleri
Srtnme kuvvetleri hesabnda, ekstrem srtnme katsaylar kullanlacaktr. Gereken yerlerde nemin
ve kayan veya dnem yzeyler arasndaki olas kirlenme ve bozulmann srtnme katsays
zerindeki etkisi dikkate alnmaldr.
71
3.12 Demiryolu Kprlerinde Trenin Raydan kmas
Demiryolu yaplar, trenin raydan kmas sonucu kprde oluabilecek hasarlara (zellikle yapnn bir
btn olarak devrilmesi ya da tamamiyle yklmas durumuna) kar en az hasarn olumas
durumuna gre tasarlanacaktr.
3.12.1 Demiryolu Kprsndeki Ray Trafiinden Dolay Trenin Raydan kmas
Demiryolu kprlerinde raydan kmas Olaan D Snr Durumu olarak dikkate alnacaktr.
Tasarm Durumu 1: Raydan kan tren ekil 1 de gsterildii gibi hat zerinde kalmaktadr.
Tasarm Durumu I de yapnn nemli bir kesiminin yklmas nlenecektir. Yerel hasar olmas
kabul edilebilir. Yap elemanlar
x 1,4 x LM 71
yklerine gre tahkik edilecektir. (tekil ve dzgn yayl ykler, Q Ald ve q Ald ), hat ekseninin iki
tarafnda, eksenden 1.5 s uzakla kadar olan blgede en elverisiz konumda olmak zere
yerletirilecektir.
(1) mesafesi en ok 1,5s alnr; duvar varsa daha az alnabilir.

(2) hat genilii, s
(3) mesafesi, balastl tabliyelerde tekil yklerin yayl kabul edildii alan gstermektedir;tekil
ykler tabliye stnde kenar 450 mm olan kare eklinde bir alanda yayl olarak kabul edilebilir.
ekil 3.12.1-1 Tasarm Durumu I Edeer yk QA1d ve q A1d
Tasarm Durumu 2: Raydan kan tren ekil 2 de gsterildii kpr kenarnda bir teker
zerinde durmaktadr.
Tasarm durumu II de kpr devrilmemeli ya da yklmamaldr. Yapnn genel stabilitesinin

belirlenmesi iin, maksimum 20 m toplam uzunluundaki
q A 2 d = x 1,4 x LM 71,
kpr tabliyesinin kenarnda dey ynl dzgn yayl izgisel yk olarak alnacaktr.
72
NOT: Yukarda belirtilen edeer yk, sadece yapnn bir btn olarak stabilitesi ya da
dayanmnn belirlenmesinde gz nne alnmaktadr. Tali elemanlarn bu yke gre tasarmna
gerek yoktur.
(1) yap kenarna etkiyen yk ile hat ekseni arasndaki uzaklk

(2) hat genilii, s
ekil 3.12.1-2 Tasarm Durumu II Edeer yk q A2d
Tasarm Durumu I ve Tasarm Durumu II ayr ayr incelenecektir; bunlarn birleiminin irdelenmesi
gerekmez.
Tasarm Durumu I ve II iin, raydan kma olduu farzedilen hatta dier trafik etkileri ihmal edilmelidir.
NOT: Dier hatlardaki trafik etkilerinin uygulanmas iin baknz Blm 3.3.3
Tasarm Durumu I ve II iin yukarda verilen tren yklerinin dinamik katsay ile artrlmas gerekmez.
3.13 Ara arpmas Kuvveti
3.13.1 Yapnn Korunmas
Blm 3.13.2 de ngrlen koullarn aada belirtilen ekilde korunan yaplar iin uygulanmasna
gerek yoktur:
Yapnn bir set ile korunmas,
Statik olarak bamsz olan, yere darbeye dayankl olarak monte edilmi ykseklii 1370 mm
olan ve korunacak elemandan 3000 mm uzaklk snr iinde bulunan bir bariyer ile koruma,
Korunacak elemandan 3000 mm den daha fazla uzaklkta ve ykseklii 1070 mm olan bir
bariyer ile koruma.
Yap korunmasnda bariyerlerin yeterli saylabilmesi iin byle bir bariyerin statik ve geometrik adan
NCHRP Report 350 de tanmlanm olan 5. seviyede arpma testine dayanabilecek kapasiteye
sahip olmas gerekmektedir.
3.13.2 Konstrksiyon ile Ara veya Tren arpmas
73
Blm 3.13.1 de tanmlanan ekilde korunmu olmad takdirde, bir karayolunun kenarndan 9000
mm veya bir demiryolu hattnn simetri ekseninden 15000 mm mesafe iinde bulunan kpr orta ve
kenar ayaklar, zeminden 1200 mm mesafedeki yatay dzlemde herhangi bir ynde etkileyen 1800
kN deerinde edeer bir statik kuvvete gre tasarlanacaktr.
Ayrca kpr orta ve kenar ayaklar mmknse en az 600 m uzakta kpr elemanlarndan bamsz
olarak mesnetlenmi karayolu bariyerleri ile korunmaldr.
3.14 Gemi arpmas
Trafie ak bir su yolu geen bir kprnn su iindeki bir eleman 600 mm daha derinde bulunuyorsa,
gemi arpmasna gre tasarlanmak zorundadr. Gemi arpmas beklenen, gemi trafiine ak su
yollarndaki kpr altyaplar iin aadaki koullar geerlidir:
Gemi arpma kuvvetine dayanacak ekilde tasarlanmaldr.
Usturmaa, dolfen, mendirek (berm), ada veya benzeri yaplarla korunmaldr.
Gemi arpma yknn hesab iin kpr ile ilikisi bakmndan aadaki hususlar dikkate alnr :
Su yolunun geometrisi,
Su yolunu kullanan teknelerin boyutlar, tipleri yk koullar ve gei sklklar,
Mevcut su derinlii,
Tekne hz ve seyir yn,
Kprnn arpmaya kar statik tepkisi
Bu konu ile ilgili daha detayl bilgi iin Ky Yaplar ve Limanlar Planlama ve Tasarm Teknik
Esaslar Blm C 3.3 e baknz.
Derin su yollar zerinden geen kprler yeterli ykseklikte deillerse, kpr styaps gemi direi
arpma ykne gre tahkik edilecektir. Minimum st yap tasarm arpma kuvvetleri iin AASHTO
LRFD Bridge Specification Blm 3.14.10 esas alnabilir.
74
EK 3-A Yorulma Tahkiki iin Tren Tipleri
Standart ve hafif trafik karmlar
TP 1 Lokomotifli yolcu treni:

Q =6630 KN V=200km/sa L=262,10m q=25,3KN/m
TP 2 Lokomotifli yolcu treni :

Q =5300 KN V=160km/sa L=281,10m q=18,9KN/m
TP 3 Yksek hzl yolcu treni:

Q =9400 KN V=250km/sa L=385,52m q=24,4KN/m
75
TP 4 Yksek hzl yolcu treni :
Q =5100 KN V=250km/sa L=237,60m q=21,5KN/m
TP 5 Lokomotifli yk treni :
Q =21600 KN V=80km/sa L=270,30m q=80KN/m
TP 6 Lokomatif tamal yk treni :

Q =14310 KN V=100km/sa L=333,10m q=43KN/m

Q =10350 KN V=120km/sa L=196,50m q=52,70KN/m
76
Q =10350 KN V=100km/sa L=212,50m q=48,7KN/m
TP 9 Banliyo treni :
Q =2960 KN V=120km/sa L=134,80m q=22KN/m
TP 10 Metro:
Q =3600 KN V=120km/sa L=129,60m q=27.8 KN/m
77
250kN - dingilli ar trafik

Q =11350 KN V = 120km/sa L = 198,50m q = 57,2KN/m

Q =11350 KN V=100km/sa L=222,50m q=53,4KN/m
78
Trafik Karm :
Tablo 3A -1 Standart Trafik Karm [Dingil Yk 22,5t (225kN) ]
Tren Tipi Tren/Gn Says Trenin Ktlesi(t) Trafik Hacmi

(106 t/yl)
1 12 663 2,90
2 12 530 2,32
3 5 940 1,72
4 5 510 0,93
5 7 2160 5,52
6 12 1431 6,27
7 8 1035 3,02
8 6 1035 2,27
67 24,95
Tablo 3A-2 Ar Trafik Karm [Dingil Yk = 25t (250kN)]
Tren Tipi Tren/Gn Says Trenin Ktlesi (t) Trafik Hacmi

[106t/yl]
5 6 2160 4,73
6 13 1431 6,79
11 16 1135 6,63
12 16 1135 6,63
51 24,78
Tablo 3A-3 Hafif Trafik Karm [Dingil Yk 22,5t (225kN)]
Tren Tipi Tren/Gn Says Trenin Ktlesi (t) Trafik Hacmi

[106t/yl]
1 10 663 2,4
79
2 5 530 1,0
5 2 2160 1,4
9 190 296 20,5
207 25,3
80
4. YAPISAL ANALZ ve DEERLENDRME
81
82
4. YAPISAL ANALZ VE DEERLENDRME
4.1 Genel
4.1.1 Kapsam
Bu blm kpr tasarm iin uygun olan baz analiz yntemlerini tanmlamaktadr. Belgelenmi
malzeme karekteristiklerine dayal ve kuvvetler dengesi ile uygunluk artlarn salayan dier analiz
yntemleri de kullanlabilir.

TS EN 1991-2 : 2004
4.2 Tanmlar
Kabul edilebilir analiz yntemi Ayrca onay gerektirmeyen ve yap mhendislii uygulamalarnn
dzenli bir paras haline gelmi olan bir analiz yntemi.
Boyut oran - Bir dikdrtgenin uzunluunun geniliine oran.

Snr artlar Statik modeller arasndaki sreklilii ve/veya mesnetleri niteleyen yapsal tutulma
zellikleri.
Klasik yerdeitirme yntemi Yapnn, rijitlikleri bamsz olarak hesaplanabilen elemanlara
ayrlmas sureti ile gerekletirilen hesap yntemi. Elemanlar arasndaki kuvvetler dengesi ve
uygunluk koullar, birleme noktalarndaki yerdeitirmelerin hesaplanmas suretiyle salanr.
Klasik kuvvet yntemi Yapnn, izostatik paralara blnmesi suretiyle gerekletirilen hesap
yntemi. Paralar arasndaki uygunluk koulu, hiperstatik kuvvetlerin hesaplanmas ile salanr.
Uygunluk Elemanlarn birleme noktalarndaki hareketinin geometrik olarak eitlii.
Eleman Bamsz tasarm yaklam gerektiren bir yap birimi; eleman (ubuk) ile e anlaml.
Deme- Kprde hattn mesnetlendii yzeysel tayc eleman.
Deme Sistemi- Deme ile demeyi mesnetleyen elemanlarn bir btn eklinde olduu bir st
yap sistemi.
ekil deitirme (deformasyon) Eksenel yer deitirme, kesme yer deitirmesi ve dnmeler de
dahil olmak zere, kuvvet etkilerinden tr yap geometrisinde meydana gelen deiiklik.
Serbestlik derecesi Bir dm noktasnn hareketini tanmlayabilmek iin gereken yer deitirme
ve dnmelerin says. Elemanlarn ve/veya sistemin btnnn yer deitirmi ekli bir serbestlik
derecesi says ile ifade edilebilir.
Tasarm - artnamelerin koullar salanacak ekilde, bir kprnn elemanlarnn ve balantlarnn
boyutlandrlmas ve detaylandrlmas.
Dinamik Serbestlik derecesi Ktle ve ktle etkilerinin ilikili olduklar bir serbestlik derecesi.
Elastik Gerilmenin ekil deitirmeyle orantl olduu bir yap malzemesi davran. Ykn
kaldrlmas ile malzeme, tekrar yklemeden nceki ilk durumuna geri dner.
Kuvvetlerin dengesi - Uzayda herhangi bir noktada momentler ve kuvvetler toplamnn sfr olmas.
83
Edeer kiri Hem eilme ve hem de burulma etkilerine kar koyabilen doru veya eri eksenli bir
tek kiri.
Sonlu farklar yntemi Yap zerindeki ayrk noktalarda temel diferansiyel denklemin saland bir
analiz yntemi.
Sonlu elemanlar yntemi- Yapnn dm noktalarnda birbirine balanm elemanlarla
ayrklatrld bir analiz yntemidir. Bu yntemde, nce eleman yer deitirme alannn ekli iin bir
kabul yaplr, sonra elemanlarn birleim noktalarndaki ksmi veya btn uygunluk koullar salanr
ve daha sonra da dm noktalarnn yer deitirmeleri, enerji deiim ilkeleri veya kuvvetlerin
dengesi yntemleri kullanlarak hesaplanr.
Sonlu erit yntemi Yapnn paralel eritler halinde ayrklatrld bir analiz yntemidir. Bu
yntemde, erit yer deitirme alannn ekli iin bir kabul yaplr ve elemanlarn birleme
noktalarndaki ksmi uygunluk koullar salanr. Model Yer deitirme parametreleri enerji deiim
prensipleri veya kuvvetler dengesi yntemleri kullanlarak hesaplanr.
Katlanm plak yntemi- Yapnn plak elemanlara blnd ve kuvvetler dengesi ile uygunluk
koullarnn her ikisinin de bu elemanlarn birletii yerlerde saland bir analiz yntemidir.
Rzgar iin ereve etkisi- Kiri gvdesinin veya varsa ereve berkitmelerinin enine ynde
eilebilmeleri sureti ile yanal rzgar yknn ksmen veya tamamen demeye iletilmesidir.
Izgara benzeimi yntemi- st yapnn tamamnn veya bir blmnn yapsal zellklerini
yanstabilen ortotrop elemanlar olarak ayrklatrld analiz yntemidir.
nelastik- Gerilme ile ekil deitirmenin orantl olmad ve yk uzaklatrldktan sonra kalc ekil
deitirmenin ortaya kt bir yapsal davran.
Byk yer deitirme teorisi Kuvvet etkileri zerinde yer deitirme etkilerinin gz nne alnd
bir analiz yntemi.
Dorusal tepki- Yer deitirmelerin ykler ile doru orantl olduu yapsal davran.
Analiz (hesap) yntemi - Statik anlamda deformasyonlarn, kuvvetlerin ve gerilmelerin
hesaplanmas iin uygulanan matematiksel ilem.
Model - Bir yapnn veya elemann analiz amac ile matematiksel veya fiziksel olarak
idealletirilmesi.
Yekpare Yap- Tek hcreli elik ve/veya beton kutu kprler, dolu kesitli veya hcresel yerinde
dkm beton deme sistemleri ve n dkm, dolu kesitli veya hcresel boyuna elemanlardan oluup
enine ynde son germe yntemi ile etkin bir ekilde birbirine balanm olan demeler.
Dm noktas- Sonlu elemanlarn veya zgara elemanlarnn birletikleri bir nokta. Sonlu farklar
ynteminde hakim diferansiyel denklemlerin saland bir nokta.
Dorusal olmayan tepki - Yer deitirmelerin ykler ile doru orantl olmad yapsal davran
biimi.
Ortotrop - Birbirine dik ynde, iki ya da daha ok dorultuda farkl fiziksel zelliklere sahip olan.
Mafsall balant - Elemanlarn srtnmesiz bir mafsal ile balandklarnn varsayld nokta.
Mafsall u - telenmelere izin vermeyen fakat serbest dnmeye izin veren bir snr koulu.
Moment sfr noktas- Eilme momentinin iaretinin deitii (sfr olduu) nokta.
Rijitlik- Bir elemanda birim ekil deitirme meydana getiren kuvvet etkisi.
Verevlik as- Bir kprnn mesnetlenme ekseni ile kpr eksenine dik bir izgi arasndaki a
Kk yer deitirme teorisi- Yapda kuvvet etkileri zerinde ekil deitirme etkilerinin ihmal
edildii analiz yntemi.
Kiri aral- Mesnetlenme eksenleri arasnda merkezden merkeze olan uzaklk.
84
Ayrk kiriler- Yerinde dkme beton demeyi tayan ancak deme ile fiziksel temas olmayan
kirilerdir.
Birim uzama Birim boy bana den uzama.
4.3 Simgeler
4.4 Yap Analizi iin Uygun Yntemler
Kuvvet dengesi ve uygunluk prensiplerini salayan ve gerilme-deformasyon bantsn kullanlmakta

olan malzemeye gre deerlendiren herhangi bir analiz yntemi kullanlabilir. Aada baz rnekler
verilmitir:
Geleneksel kuvvet ve yer deitirme yntemleri,
Sonlu farklar yntemi
Sonlu elemanlar yntemi,
Katlanm plak yntemi,
Sonlu erit yntemi,
Izgara benzeimi yntemi,
Seriler ve dier harmonik yntemler,
Plastik mafsal oluumunu esas alan yntemler,
Akma izgileri yntemi.
Statik analizin kolaylatrlmas iin kullanlan bilgisayar programlarnn deerlendirilmesinden ve

sonularn yorumlanmasndan tasarmc sorumludur.
Kullanlan yazlm malzemesinin ad, versiyonu, kullanma alnma tarihi szleme dkmanlarnda
belirtilmelidir.
4.5 Matematiksel Modelleme
4.5.1 Genel
Matematiksel modeller, ykleri, geometriyi, yapnn malzeme davranlarn ve gerekli olan

durumlarda da temelin davran zelliklerini iermelidir. Model seimi incelenen snr durumlarn,
kuvvet etkilerini ve gerek duyulan hassaslk derecesini esas almaldr.
Kprye mesnet tekil eden zemin ve/veya kayann uygun bir ekilde temsil edilmesi, temelin
matematiksel modeline dahil edilecektir.
4.5.2 Yapsal Malzeme Davran
4.5.2.1 Genel
Analiz amac ile , yapsal malzemelerin bir snra kadar dorusal davrand ve bu snrn tesinde
elastik davranmad kabul edilecektir.
Ar yk snr durumlarndaki etkiler, elastik ve elastik olmayan blgede olmak zere her iki davran
iin de incelenebilir.
85
4.5.2.2 Elastik Davran
Elastik malzeme zellikleri ve karakteristikleri Blm 5 ve 6 da belirtilenlerle uyumlu olmaldr.

Gereken durumlarda, betonun ya ve evresel etkilerden dolay zelliklerinde meydana gelebilecek
deiiklikler modelde dikkate alnmaldr.
Beton ve kompozit elemanlarn rijitlik zelliklerinin belirlenmesinde, beklenen davranla uyumlu

olarak atlakl ve/veya atlaksz kesitler esas alnmaldr. Kiri-plak tipi kprlerin rijitlik
karakteristlikleri, beton demenin yklerin tanmasnda katks olduu esas alnarak belirlenebilir.
4.5.2.3 Elastik Olmayan Davran
Elastik olmayan deformasyona maruz kalan elemanlarn kesitlerinin snek olduklar gsterilmeli veya
sarglama ya da baka nlemlerle snek hale getirilmelidirler. Elastik olmayan analiz kullanlmas
durumunda tercih edilecek proje gme mekanizmas ve bu mekanizmann yardmc elemanlar olan
mafsal konumlar belirlenecektir. Yapsal elemanlardaki kesme, burkulma ve aderans krlmalarnn
elastik olmayan eilme mekanizmasndan nce olumayacann gvenceye alnmas gerekmektedir.
inde mafsal oluumu beklenen bir elemann, beklenenden daha gl olmas durumu dikkate
alnmaldr. Byk ekil deitirmeler sonucunda yapnn geometrik btnlnn bozulmas da
dikkate alnmaldr.
Elastik olmayan model, ya fiziksel deneylerin sonularna gre ya da deneylerle kantlanm bir yk-
deformasyon erisine dayanlarak yaplmaldr. Elemann sarglanmas ile elastik olmayan davrann
salanmas bekleniyor ise deney numuneleri bu sarglamay salayan elemanlar da iermelidir. Ar
yk etkilerinin tekrarlayc nitelikte olmas bekleniyor ise, deneyler yklerdeki tekrarlanmay
yanstabilmelidir.
zellikle belirtilen durumlar dnda, prizmatik elemanlardaki gerilme ve deformasyonlar, dzlem

kesitlerin ekil deitirmeden sonra da dzlem kald kabul esas alnarak hesaplanmaldr. Yksek
elemanlarda kesme deformasyonu da dikkate alnmaldr. Blm 5.7 de belirtilmi olan beton birim
ekil deitirme snrlar almamaldr. Gerekli durumlarda, basn elemanlarnn elastik olmayan
davranlar dikkate alnmaldr.
4.5.3 Geometri
4.5.3.1 Kk Yer Deitirme Teorisi
Eer yapnn deformasyonu basn ve ekme kuvvetlerinin d merkezliinde bir art yaratarak,
kuvvet etkileri zerinde nemli mertebede deiiklie sebep olmuyor ise, bu ikincil kuvvet etkileri
ihmal edilebilir.
4.5.3.2 Byk Yer Deitirme Teorisi
4.5.3.2.1 Genel
Eer yapnn deformasyonu, kuvvet etkilerinde nemli deiikliklere sebep oluyor ise, deformasyonun
etkileri kuvvet dengesi denklemlerinde dikkate alnmaldr.
Elemanlarda deformasyona ve imalata bal olarak elemanlarn dz olmamasnn etkileri, stabilite

analizlerine ve byk yer deitirme analizlerine dahil edilmelidir.
86
Narin beton basn elemanlar iin, yap geometrisinde byk deiikliklere sebep olabilen zamana ve
gerilmelere bal malzeme zellikleri analizde dikkate alnmaldr.
Birbirine bitiik elemanlarda eksenel basn ve ekme kuvvetlerinin karlkl etkileimleri, erevelerin
ve kafes sistemlerin analizlerinde dikkate alnmaldr.
Dorusal olmayan blgede sadece katsayl ykler kullanlmal ve kuvvet etkilerinin sperpozisyonu
uygulanmamaldr. Dorusal olmayan analizde yklerin uygulanma sras, kprdeki fiili durum ile
uyumlu olmaldr.
4.5.3.2.2 Yaklak Yntemler
4.5.3.2.2a Genel
Blm 5 ve 6 da izin verilmesi halinde, bu artnamenin koullarn salayan kolonlar ve kemerlerdeki

yer deitirmelerin kuvvetler zerindeki etkileri, moment bytme yntemi denilen tek admlk bir
dzeltme ile basite indirgenebilir.
4.5.3.2.2b Moment Bytme Basn ve Eilme Etkisi Altnda Bulunan ubuklar
ekil deitirme etkilerini yanstmak zere katsayl momentler ve gerilmeler aada gsterildii gibi
arttrlabilir:
Mc= b.M2b + s.M2s (4.5.3.2.2b-1)
Fc= b.f2b + s.f2s (4.5.3.2.2b -2)
Artrma katsaylar,
Cm
b = 1,0 (4.5.3.2.2b-3)
Pu
1
Pe
1
ve S = (4.5.3.2.2b-4)
Pu
1
Pe
Burada,
Pu = Katsayl eksenel yk (N)
Pe = Euler burkulma yk (N)
= Blm 5 ve 6 da uygulanabilir olarak belirtilmi, eksenel basn iin olan dayanm katsays
M2b = Klasik birinci mertebe elastik ereve analizi ile hesaplanm kayda deer bir yanal
telenmeye yol amayan katsayl yerekimi yklerinden dolay basn eleman zerindeki
moment; daima pozitif (N mm)
f2b = (M2b) ye karlk gelen gerilme (MPa)
M2s = Klasik birinci mertebe elastik ereve analizi ile hesaplanm lu /500 den daha byk bir
yanal telenmesine yol aan katsayl yanal veya yerekimi yklerinden dolay basn
eleman zerindeki moment; daima pozitif (N mm)
f2s = (M2s) e karlk gelen gerilme (MPa)
87
elik/ beton kompozit kolonlar iin Pe Euler burkulma yk, blm 6.9.5.1de belirtildii gibi
hesaplanacaktr. Btn dier durumlar iin, Pe aadaki gibi alnacaktr:
2 EI
Pe = (4.5.3.2.2b-5)
(KLu )2
Burada ;
Lu = Bir basn elemann mesnetlenmemi boyu (mm),
K = Blm 4.6.2.1de tanmlanm olan etkili boy katsays
E = Elastisite modl (MPa)
I = Gz nne alnan eksen etrafndaki atalet momenti (mm4)
Beton basn elemanlar iin ayn zamanda blm 5.7.4.3 de ngrlen koullar da uygulanr.
Yanal telenmesi tutulmu elemanlar iin, eer analiz daha dk bir deerin kullanlabileceini
belirlemiyor ise s= 1,0 alnabilir. Yanal telenmesi tutulmam elemanlar iin, (b) tutulmu eleman
olarak ve (s) ise tutulmam eleman olarak hesaplanr.
Yanal telenmesi tutulmu elemanlarda eer mesnetler arasnda enine ynde ykler yok ise, (Cm)
aadaki gibi alnabilir:
M 1b
Cm = 0,6 + 0,4 0,4 (4.5.3.2.2b-6)
M 2b
Burada ;
M1b = Daha kk olan u momenti
M2b = Daha byk olan u momenti
M1b/M2b oran, elemann tek erilikli olmas durumunda pozitif, ift erilikli olmas durumunda negatif
olarak kabul edilir. Btn dier durumlar iin Cm=1,0 alnr. Yanal telenmesi tutulmam olan
yaplarda eilme ubuklar ve basn eleman iine ereve oluturan temel birimleri, basn
ubuunun dm noktasndaki u momentlerinin toplamna gre projelendirilir.
Eer basn ubuklar her iki asal eksen etrafnda eilmeye maruz iseler, her bir eksen etrafndaki
moment says ile bytlr. Bu say incelenen eksen etrafndaki serbestlik koullarna gre
belirlenir.
Eer, bir seviyede bir grup eleman eilmeye maruz kalyor ise veya bir grup eleman btnlk
salayacak ekilde ayn st yapya balanyor ise (s) deeri, ubuk gruplar iin gruptaki btn
elemanlarn toplamlarna eit (Pu) ve (Pe) ile hesaplanr .
4.5.3.2.3 Hassas Yntemler
Hassas analiz yntemleri, ekil deitirmi sistemde kuvvet dengesini salama esasna dayal
olacaktr.
4.5.4 Snr Koullarnn Modellenmesi
Snr koullar, mesnetlerin ve sreklilik durumlarnn gerek karakteristiklerini yanstmaldr. Temel

koullar; kprnn altndaki zeminin zelliklerini, zemin ve kazklarn karlkl etkileimlerini ve
kazklarn elastik zelliklerini yanstabilecek ekilde modellenmelidir.
4.5.5 Edeer zellikte Elemanlar ile Modelleme

88
Prizmatik olmayan elemanlar; elemann bulunduu yerdeki yapsn rijitlik bakmndan temsil
edebilecek bir dizi prizmatik ereve elemanna blnerek modellenir.
En kesitleri deiken olan veya olmayan kprlerin elemanlar veya eleman gruplar, bunlarn rijitlik
zelliklerini yanstabilecek tek bir edeer eleman olarak modellenebilir. Edeer rijitlik zellikleri,
kapal zmlerden, saysal integrasyon yolu ile, alt model analizi ile, seri ve paralel analojiler ile elde
edilebilir.
4.6 Statik Analiz
4.6.1 Plan Geometrisinin Etkisi
4.6.1.1 Kpr Eni le Boyunun Oran
Burulma rijitliine sahip kapal bir enkesiti olan bir st yapnn akl geniliinin 2.5 katndan fazla
ise st yap, kpr ekseninde yer alan kiri elemanlar ile idealletirilebilir. Bu kriterin kullanmnda
aada belirtilen boyut kavramlar esas alnr.
Genilik: Yekpare bir demenin ekirdek genilii veya bir kutu kesit gvdelerinin d
yzleri arasndaki ortalama uzaklk.
Aklk:
-Basit mesnetli dikdrtgen kprler iin uzunluk : Deme ular arasndaki uzaklk.
-Srekli ve/veya verev kprler iin uzunluk: Kprnn en kk aklnda plan grn
iine izilebilecek dikdrtgenin uzun kenarnn boyu.
4.6.1.2 Planda Erisel Kprler
Erisel kprlerin ereve elemanlar ile modellenmesi ile ilgili baz bilgiler AASHTO LRFD
artnamesi Blm 4.6.1.2 den veya benzer artnamelerden alnabilir.
4.6.2 Burkulma Boyunun Yaklak Hesab
Ular mafsall olanlar dndaki kolonlarn, dnme ve telenme snr koullarnn dikkate alnmas
amac ile fiziksel kolon boylar, etkili boy katsays (K) ile arplr.
Daha hassas bir analizin bulunmamas ve yanal stabilitenin apraz elemanlar veya baka uygun
nlemler ile salanmas durumunda telenmesi nlenmi dzlemdeki K etkili boy katsays,
genlerden oluan kafeslerdeki basn elemanlar, kafesler ve ereveler iin aadaki gibi
alnabilir:
Her iki uta da cvatal veya kaynakl balant uygulandnda K = 0.750
Her iki uta mafsall balant uygulandnda K = 0.875
Tek kebentlerde u balantsna baklmakszn K = 1.0
4.6.3 Etkili Balk Genilii
4.6.3.1 Genel
Daha hassas bir analiz yaplmyorsa, her trl snr durumunda beton bir plan etkili genilii, bu
blmde belirtildii gibi bulunur. ekil deitirme hesaplar iin ise balk geniliinin tamam dikkate
alnr.
89
Hareketli ykten kaynaklanan ekil deitirmelerin hesab iin Blm 2.4 teki koullar uygulanmaldr.
Etkili balk geniliinin hesab srasnda kullanlan etkili aklk boyu olarak, basit mesnetli kprlerde
gerek aklk boyu, srekli kprlerde ise kalc yk altnda ortaya kan moment sfr noktalar
arasndaki uzaklk kullanlr.
kiriler iin etkili balk genilii aadakilerin kk olandr:

Etkili akln drtte biri,
Plak ortalama kalnlnn 12.0 katna, gvde kalnl veya kiri st balk geniliinin yars
deerlerinden byk olannn eklenmesi ile elde edilecek deer,
Komu kiriler arasndaki ortalama ara uzaklk.
D kiriler iin etkili balk genilii, komu i kiriin etkili balk geniliinin yarsna aadaki
deerlerin kk olan eklenerek bulunur:
Etkili akln sekizde biri,
Plak ortalama kalnlnn 6.0 katna gvde kalnl veya ana kiri st balk geniliinin drtte
biri deerlerinden byk olannn eklenmesi ile elde edilecek deer,
Konsol deme genilii.
4.6.3.2 Tek Gzl Kutu Kirili Yerinde Dkme Beton Kprler
Aadaki koullar salanrsa, etkili balk genilikleri fiziksel balk geniliine eit olarak kabul
edilebilir:
b 0.1 li
b 0.3 do
Aksi halde balklarn etkili genilikleri, ekil 1 den 4 e kadar tanmland gibi alnr.
90
Sistem bm/b tipleri
Tek Aklkl kiri
Srekli U Aklk
Kiri
aklklar
Konsol kiri
ekil 4.6.3.2-1 Etkili Balk Genilikleri be, bm ve bs ile ilgili ekiller
Burada ;
do = st yapnn ykseklii (mm)
b = Gvdenin her iki tarafndaki fiziksel balk genilikleri;
rnein, ekil 3de gsterildii gibi b1,b2, b3 (mm)
be = Akln belli bir noktasndaki etkili balk genilii (mm) (ekil 1 e gre belirlenecek)
bm = Aklk blgesi iin etkili balk genilii (mm) (ekil 1 de gsterildii gibi bm, be nin bir zel
durumudur.)
bs = Mesnet blgesi iin etkili balk genilii (mm) (ekil 1 de gsterildii gibi bs, be nin bir zel
durumudur.)
a = Gvdenin her iki yanndaki fiziksel balk genilii (bak ekil 3) ve akln drtte biri
deerlerinden k olarak alnan, etkili balk geniliinin deiken olduu aklk
ksm (bak ekil 1)(mm)
li = ekil 1 de tanmlanm olan kavramsal bir aklk boyu.
b1, b2 ve b3 fiziksel geniliklerine karlk gelen etkili balk genilikleri, ekil 2 yi kullanarak
belirlenebilir.
Aadaki yorumlar esas alnr:
Hibir durumda etkili balk genilii, mevcut fiziksel geniliinden daha byk alnamaz.
Asimetrik yklemenin etkili balk genilii zerindeki etkisi dikkate alnmayabilir.
bs deeri, mesnede bitiik olan etkili aklklarn daha byk olan kullanlarak hesaplanr.
Bir aklktaki bm deeri bs deerinden daha kk ise, aklk iindeki etkili genilik, mesnet
noktalarndaki etkili bs geniliklerini birletiren izgi araclyla belirlenebilir.
91
Yerel ve global kuvvet etkilerinin sperpozisyonu yaplrken global kuvvet etkilerinden tr ortaya
kan gerilme dalm, ekil 3c de gsterildii gibi, dorusal izgi eklinde kabul edilebilir. Dorusal
gerilime dalm; balk kuvvetinin sabit kald dikkate alnarak ve en byk dorusal gerilme
dalmnn da gvdenin her bir tarafnda etkili balk geniliklerinin 2,0 kat kadar olabilecei gz
nnde tutularak sabit gerilme dalmndan elde edilebilir.
Normal kuvvetler iin bn etkili balk genilikleri, ekil 4 de gsterildii gibi alnabilir veya daha hassas
yntemler ile hesaplanabilir.
Etkili genilik
Fiziksel genilik
ekil 4.6.3.2-2 (b/li) iin Verilmi Deerlere gre bm ve bs iin

Etkili Balk Genilii Katsaylar
92
Eilme sebebiyle bm
deki sabit gerilme
st balktaki dorusal gerilme dalm
ekil 4.6.3.2-3 Eilme ve Kesme iin Enkesitler ve Bunlara Karlk Gelen be

Etkili Balk Genilikleri
93
ekil 4.6.3.2-4 Normal Kuvvetler iin bn etkili balk genilii
4.6.3.3 ok Gzl Yerinde Dkme styaplar
Yerinde dkme ok gvdeli hcresel st yaplarn etkili genilikleri iin Blm 4.6.3.1 de tanmlanm
olduu gibi ya her bir gvde ayr bir kiri gibi alnr veya deme pla geniliinin tamam alnr. kinci
seimde, u blgelerdeki kesme azalmasnn etkileri incelenmelidir.
4.6.3.4 ok Kirili Kprlerde Yanal Rzgar Yk Yayl
4.6.3.4.1 I- Kesitli Kprler
D kirilerin st yarsna, demeye, aralara ve bariyerlere gelen rzgar yk, eer deme yatay
diyafram etkisini salayabilecek rijitlikte ise dorudan demeye etkiyormu gibi kabul edilir; yatay
diyafram bu ykleri mesnetlere tar. D kiriin alt yarsna gelen rzgar yknn de yatay olarak alt
bala etki ettii kabul edilir.
Yatay rzgar ykne maruz kalan alt ve st balklarn bu yk eilme ile komu apraz noktalarna
iletecei kabul edilir. Bu tr apraz noktalar, ya rzgar aprazlar dm noktalar, ya enleme
ereveleri veya diyafram dzenekleridir.
Balklar tarafndan apraz noktalarna uygulanan yatay kuvvetler, aadaki yollardan biri ile
mesnetlere aktarlacaktr:
Balk dzleminde yatay rzgar aprazlarnn kafes sistem gibi almas;
Enleme ereveleri veya diyaframlar tarafndan dier balk dzleminde bulunan demeye veya
rzgar aprazna aktarlan kuvvetlerin bunlar tarafndan mesnetlere tanmas,
rnein demenin yatay diyafram etkisini salayamamas ve her iki balk dzleminde de
rzgar aprazlar bulunmamas durumunda olduu gibi, yatay yklere maruz kalan baln ve ayn
dzlemdeki btn dier balklarn kuvvetleri yatay eilme ile mesnetlere kadar tanmas,
94
4.6.3.4.2 Kutu Kesitli Kprler
Bir kutu kesit zerine gelen rzgar kuvvetinin drtte biri, d kutu kiriin alt balna uygulanacaktr.
Rzgar kuvvetine kar koyaca kabul edilen kesitin, Blm 5 ve 6 da tanmland gibi, alt balktan
ve gvdenin bir blmnden olutuu kabul edilir. Kutu kesit zerine gelen rzgar kuvvetinin kalan
drtte lk ksmnn ve aralar, bariyerler ve aksesuarlar zerine gelen rzgar kuvvetinin demenin
diyafram etkisi ile mesnetlere aktarlaca kabul edilir.
Rzgar kuvvetini karlayaca kabul edilen kesitin yetersiz olduu dnlyor ise kutular aras bir
yatay apraz dzeni ngrlmektedir.
4.6.3.4.3 Yapm Srecinde Rzgar Etkisi
I ve kutu kesitli kprlerde inaat sresince geici rzgar aprazlarna ihtiya olup olmad
incelenmelidir.
4.6.3.5 Yanal Deprem Yklerinin Yayl
4.6.3.5.1 Uygulama Alan
Aadaki kurallar kirili deme tipindeki kprlerin depreme kar dayanm salyan diyafram, enine
ereve ve yanal apraz gibi elemanlar iin geerlidir.
4.6.3.5.2 Tasarm Kriterleri
Mhendis, yklerin dorudan ve ak bir ekilde alt yapya aktarldn ve bu aktarma yolu zerindeki
btn elemanlarn ve balantlarn kabul edilen yklere dayanm salayabilecek kapasitede olduunu
gstermelidir.
Yklerin kabul edilen bu yol zerinden ak, ana kirilerin balk ve gvdeleri, enleme ereveleri,
balantlar, deme kiri birleimleri, mesnet elemanlar, ankraj cvatalar ve buna benzer btn ilgili
altyap elemanlar ve detaylar ile salanmaldr.
Kenar diyaframlarn ve enleme erevelerinin hesab ve tasarm yeterli sayda yatay mesnet
elemann dikkate almaldr. Yatay yke kar koyan sistemin bir paras olan apraz elemanlarnn
narinlii ve balant koullar, ana sistem elemanlar iin ngrlm olan koullar gibi olmaldr.
Tasarmda deprem kuvvetlerini st yapdan mesnetlere iletmek zere kurgulanm olan yol zerindeki
diyafram elemanlar ve enleme ereveleri, kullanlan mesnet tipine baklmakszn her trl tasarm
depremi durumunda elastik davranacak ekilde detaylandrlmaldr. Ana elemanlarn
tasarlanmasnda kullanlm olan koullar ve kabuller burada da uygulanmaldr.
4.6.3.5.3 Yk Yayl
95
Yanal yklerin temele iletilebilmesi iin deme diyaframlar, enleme ereveleri ve yanal aprazlarn
rijitlik karakteristiklerine dayanan bir yk iletim yolu kurgulanmaldr. Daha hassas bir analiz
yaplmadka yaklak bir yk iletim yolu aada tanmland ekilde belirlenebilir.
Yatay diyafram (membran) davran gsterebilen bir deme, veya st balk dzleminde yatay bir
apraz sistemi bulunan kprlerde demeye uygulanan yanal yklerin u diyaframlar ve enleme
ereveleri aracl ile dorudan mesnetlere aktarlabilecei kabul edilecektir.
Yatay diyafram (membran) davran gsterebilen bir deme, veya st balk dzleminde yatay bir
apraz sistemi bulunmayan kprlerde, demeye uygulanan yanal ykler orta diyaframlar ve ara
enleme ereveler yardm ile alt yanal aprazlara veya alt bala iletilir, ve daha sonra da u
diyaframlar ve enleme erevelerinin greli rijitlikleri orannda mesnetlere iletilir.
4.6.4 Hassas Analiz Yntemleri
4.6.4.1 Genel
Kprlerin analizi iin Blm 4.4 de listelenmi olan gelimi yntemler kullanlmaldr. Byle
analizlerde eleman boyut oranlar, dm noktalarnn yerletirilmesi ve says ile analitik zmn
doruluunu etkileyebilecek eleman a ile ilgili dier zellikler yanstlmaldr.
Kpr elemanlar ile kompozit biimde alan ve yapsal olarak sreklilik arzeden korkuluk, bariyer
veya refjlerin, kullanm ve yorulma snr durumlarnda yapsal olarak etkin olduklar gz nne
alnabilir.
4.6.4.2 Demeler
4.6.4.2.1 Genel
Demenin eilme ve burulma deformasyonlar analizde dikkate alnr. Ancak, dey kesme
deformasyonu ihmal edilebilir.
Yklendiklerinde atlayabilen ve/veya eleman snrlar boyunca ayrlabilen demelerin analizinde
Poisson oran ihmal edilebilir.
4.6.4.2.2 zotrop Plak Modeli
niform veya niforma yakn bir kalnlkta, dolu kesitli ve rijitlikleri her dzlem ii dorultuda eite
yakn olan olan kpr demeleri bu blmn amac kapsamnda izotrop kabul edilir.
4.6.4.2.3 Ortotrop Plak Modeli
Ortotrop plak modelinde, elemanlarn eilme rijitlikleri demenin en kesiti boyunca dzgn yayl
olarak datlabilir. Demenin burulma rijitliinin sadece niform kalnlktaki bir dolu kesitli plak
tarafndan salanamayaca durumlarda burulma rijitlii, fiziksel deneyler ile boyutlu analiz ile veya
genel olarak kabul gren ve denenmi dier yaklamlarla belirlenmelidir.
4.6.4.3 Kirili-Demeli Kprler
96
Sonlu elemanlarn ve zgara panellerinin boyut oranlar 5.0 deerini amamaldr. Sonlu elemanlarn
ve zgara panellerin boyut ve/veya ekillerindeki ani deiikliklerden kanlmaldr. Dm noktas
ykleri, etkiyen hakiki yklere statik olarak edeer olmaldr.
4.6.4.4 Hresel ve Kutu Kesitli Kprler
Hcresel kprlerin gelimi bir analizi, blm 4.4 de tanmlanm olan, akma izgileri yntemi
dndaki analitik yntemlerden herhangi biri ile yaplabilir. arplmal burulma ve/veya enine yndeki
ereve etkisi belirlenmek isteniyorsa boyutlu modeller kullanlmaldr.
Tek para kutu enkesitler iin st yap, eilme ve burulma etkileri iin bir omurga kirii olarak
modellenebilir. Bir elik kutu kesit, iinde kutu biimini korumasn salayabilecek apraz ubuklar
olmadka burulma asndan rijit olarak kabul edilemez. Mesnetlerin enine yndeki konumlar da
modellerde gz nne alnmaldr.
4.6.4.5 Kafes Kprler
Dzlemsel veya uzaysal bir gelimi analiz yntemi aadaki zellikleri iermelidir:
Deme veya deme sistemi ile kompozit davran,
Elemanlar arasnda sreklilik,
Elemanlarn zati arlklarndan kaynaklanan kuvvetlerin etkisi, deformasyondan dolay
geometrideki deiimler, ve panel noktalarnda eksenden kaklklar,
Balang konumundaki dorusallktan kaklklar, elemanlar arasndaki sreklilik ve bu
elemanlardaki eksenel kuvvetler gz nne alnarak elemanlarn dzlem iinde ve
dzlem dndaki burkulmas.
4.6.4.6 Kemer Kprler
Uygulanabilir olduu durumlarda Blm 4.6.4.5 deki koullar uygulanmaldr. Kemer balantsnn
hesabnda kablo ask ubuklarnn uzama etkisi dikkate alnmaldr. Uygun ve gvenli detaylandrma
ile kontrol edilemiyorsa kemer elemanndaki ksalma hesaba katlmaldr.
Byk aklkl kemerlerde, AASHTO LRFD Blm 4.5.3.2.2cde belirtilmi olan moment bytme
dzeltmesi yerine byk yer deitirme analizi gz nne alnmaldr.
Kafesli kemerlerde alt ve st balklar arasndaki gerilmelerin yayl montaj ekline bal ise,
montaj yntemi szleme dkmanlarnda belirtilmelidir.
4.6.5 Srekli Kirili Kprlerde Negatif Momentlerin Yeniden Datlmas
4.6.5.1 Genel
dare, ok aklkl ve ok kirili st yap sistemlerinde kuvvetlerin yeniden datlmasna izin verebilir.
Elastik olmayan davrana sadece eilmede izin verilir; kesme ve/veya burkulmada ise izin verilmez.
Yklerin enine dorultuda yeniden datlmas gz nne alnmayacaktr. Yeniden datma nedeni ile
i mesnetler zerinde negatif momentlerin azaltlmas, aklkta pozitif momentlerin ayn lde
artmasna neden olacaktr.
97
4.6.5.2 Hassas Yntem
Dorusal elastik analizde belirlenen negatif mesnet momentleri, kesitin moment-dnme

karakteristiklerini veya kabul edilmi bir mekanizma yntemini kullanan bir yeniden datma ilemi ile
azaltlabilir. Moment-dnme bants, burada tanmlanm ve/veya fiziksel deneylerle
dorulanm olan malzeme karakteristiklerinin kullanlmas ile kurulmaldr.
4.6.5.3 Yaklak Yntem
Blm 4.6.5.2 de tanmlanan analiz yerine, beton ve elik kiriler iin srasyla esaslar Blm
5.7.3.5 te ve AASHTO LRFD Blm B6.4.2 de belirtilen, basitletirilmi yeniden datma ilemleri
kullanlabilir.
4.6.6 Stabilite
Stabilite tahkikleri iin byk yer deitirme teorisi kullanlmaldr.
4.6.7 Deiken Is Yayl iin Analiz
Dey s deiimi etkisi ile meydana gelen kuvvetlerin hesab gerektiinde, analiz yntemi eksenel
uzamay, eilme deformasyonunu ve i gerilmeleri dikkate almaldr.
Is farklar Blm 3.7.1.3 de belirtildii gibi olacaktr.
4.7 Dinamik Analiz
4.7.1 Dinamik Analiz iin Gereken artlar
4.7.1.1 Ykler
Dinamik hesap, idare tarafndan belirlenmi hakiki trenlenlere ait yklerin karakteristik deerlerinin
kullanlmas suretiyle yaplr. Hakiki trenlerin seiminde, kprden 200 Km/sa den daha yksek
hzlarda gemesine izin verilen veya gemesi dnlen btn hzl tren tipleri ile oluturulan tren
formasyonlar dikkate alnacaktr.
Avrupa karlkl yksek hz iletmecilik kriterlerinin uygulanabilecei uluslararas hatlar iin yaplan
kprlerde, HSLM yk modeli de kullanmak suretiyle dinamik analiz yaplacaktr.
HSLM Yk modeli, HSLM-A ve HSLM-B olmak zere vagon boyu deiken olan farkl iki Universal
Tren den olumaktadr.
HSLM-A ekil 1 ve Tablo 1 de tanmlanmaktadr.
98
(1) Cer arabas (n ve arka cer arabas eit) (2) Son vagon (n ve arka son vagon eit)
(3) Ara vagonlar
ekil 4.7.1.1-1 HSLM - A
Tablo 4.7.1.1-1 HSLM A
Universal Ara vagonlarn Vagon Boyu Bogie dingil Nokta Yk

Tren Says D (m) aral P (kN)
N d (m)
A1 18 18 2,0 170
A2 17 19 3,5 200
A3 16 20 2,0 180
A4 15 21 3,0 190
A5 14 22 2,0 170
A6 13 23 2,0 180
A7 13 24 2,0 190
A8 12 25 2,5 190
A9 11 26 2,0 210
A10 11 27 2,0 210
HSLM-B ise ekil 2 de gsterildii gibi, N adet d aralkl ve herbiri 170 kN olan noktasal ykten
olumaktadr. (N ve d ekil 2 ve 3 te gsterilmitir).
ekil 4.7.1.1-2 HSLM - B
99
ekil 4.7.1.1-3 HSLM - B
HSLM-A veya HSLM-B den birisi Tablo 2 deki taleplere gre uygulanmaldr.
Tablo 4.7.1.1-2 HSLM A ve HSLM Bnin Uygulanmas
Yapsal dzenleme Aklk

L<7m L7m
Basit mesnetli kpra HSLM - Bb HSLM - Ac
Srekli kpra HSLM - A HSLM - A
veya A1 den A10a kadar trenler A1 den A10 a kadar trenler
Karmak kpre dahild dahild
a
Sadece boyuna yn hat krileri bulunan veya basit plak davran sergileyen, verevlik etkisi ihmal
edilebilir dzeyde olan, rijit mesnetlere oturan kprler iin geerlidir.
b
7 m den kk basit mesnetli aklklar iin analizde tek bir kritik universal HSLM-B treni kullanlabilir.
c
7 m ve daha byk basit mesnetli aklklar iin dinamik analizde TS EN 1991-2 Ek E ye uygun olarak
tek bir kritik Universal HSLM-A treni kullanlabilir. (Alternatif olarak A1 ila A10 aras Universal trenler de
kullanlabilir.)
d
A1 ila A10 aras btn trenler tasarmda kullanlmaldr.
e
Yukardaki Not a ya uymayan her yap; rnein bir verev yap, nemli burulma davran olan bir kpr,
nemli deme ve ana kiri titreim modu vs. sergileyen bir yap, nemli deme titreim modlar
sergileyen karmak kprler iin HSLM-B de uygulanmaldr.
Blm 3 ekil 3.5.4.4-2 de verilen doal frekans snrlar alyorsa, kpr mahallinde en byk hat
hznn 200 Km/sa ten kk olmas durumunda da dinamik hesap yaplmaldr. Bu durumda Blm
3.5.4.2 de belirtilen davranlar dikkate alnmal ve Ek 3A da Tip 1 den Tip 12 ye kadar verilen tren
tipleri ile idarece belirlenen hakiki tren ler hesapta gz nne alnmaldr.
4.7.1.2 Yk Birleimleri ve Yk Katsaylar
100
Dinamik analiz iin zati arlk ile kpr zerinden kaldrlabilen yklere (balast vs.) ait ktle deerinin
hesaplanmasnda zgl arlk anma deerleri kullanlmaldr.
Dinamik analiz iin 4.7.1.1 deki ykler kullanlmal ve gerektiinde 4.7.1.1 in son paragrafnda
belirtildii gibi dinamik analiz yaplmaldr.
Dinamik analiz iin kprnn zerindeki en elverisiz bir hat Tablo 1 e uygun olarak yklenir.
Tablo 4.7.1.2-1 Kpr zerindeki Hat Saysna gre lave Yk Durumlarnn zeti
Kpr zerindeki hat says Ykl Hat Dinamik analiz iin ykleme
1 bir zin verilen hareket ynnde hareket eden
Her bir hakiki tren ve (gerekirse) yk modeli HSLM
2 Her bir zin verilen hareket ynnde hareket eden
(gidi ve dn hatlar hat Her bir hakiki tren ve (gerekirse) yk modeli HSLM
bulunan trenler)a Dier hat Hibiri
a
iki hattn da ayn ynde kullanld veya 3 veya daha ok hatta hz 200 Km/sa i aan trenlerin
bulunduu kprlerde, ykler hakknda dare ile mutabakat salanmaldr.
Dinamik analizden gelen yk etkileri, Yk Modeli 71in (ve srekli yaplarda Yk Modeli SW/0n)
Blm 4.7.5 e gre belirlenen yk etkilerini ayor ise bunlar Blm 3 Tablo 3.5.6.2-1 de Yk Modeli
71 in (ve srekli yaplarda Yk Modeli SW/0 n) yerine kullanlacaktr.
Yk katsaylar, kpr deme ivmesinin hesaplanmas sz konusu ise Blm 4.7.1.1 de verilen
yklemeye uygulanmaz. vmenin hesaplanm olan deerleri, Blm 4.7.5 deki tasarm deerleri ile
dorudan karlatrlr.
Yorulma durumunda, kpr rezorans durumundaki ilave yorulma etkileri iin, herhangi bir hat zerinde
Blm 4.7.1.1 de verilen yklere gre tasarm yaplmaldr.
4.7.2 Dikkate Alnacak Hzlar
Her bir hakiki tren iin ve Yk Modeli HSLM iin maksimum proje hzna gelene kadar bir dizi hz
dikkate alnacaktr. Maksimum proje hz genel olarak kpr mahallindeki en byk hat hznn (1.2)
katdr.
Kpr mahallindeki en byk hat hz dare tarafndan belirtilecektir.
NOT 1 Bireysel proje kpr mahallindeki en byk hat hzn belirtebilir.
NOT 2 Eer bireysel proje iin belirtilmi ise, bireysel hakiki trenlerin kontrol amac ile izin verilen ilgili en
byk ara hznn (1.2) katna karlk gelen azaltlm bir hz kullanlabilir.
NOT 3 Bireysel projede ilerde devreye sokulabilecek trenler gznne alnarak kpr mahalli iin
arttrlm bir maksimum hat hz saptanmas tavsiye edilir.
NOT 4 Yaplar, rezonans etkileri sebebiyle yksek dzeyde davran sergileyebilir. Bir trende ar hz
yapma veya kpr mahalli iin geerli olan veya amalanan en byk hat hznn almas ihtimali
sezildiinde bireysel projenin dinamik analiz iin kullanlan maksimum proje hzn arttrc ynde
bir ilave katsay belirlemesi tavsiye edilir.
101
NOT 5 Bir hakiki trenin iletmeye gei deneylerine msait olan bir hat kesimi iin talep var ise, bireysel
projede yapnn kontrolu iin zel ilave koullar konulmas tavsiye edilir. Hakiki tren iin kullanlan
en byk proje hz en az iletmeye gei iin kullanlan tren maksimum hznn (1.2) kat
olmaldr. Hesaplar, gvenlik yaklamalarnn (en byk deme ivmeleri, en byk yk etkileri vs.
gibi) 200 Km/sa i aan hzlarda da yap iin yeterli olduunu gstermelidir. Yorulma ve yolcu
rahatlna ynelik kriterler iin, en byk tren iletmeye gei hzlarnn (1.2) katnn
kullanlmasna gerek yoktur.
Hesaplar 40 m/s den balayarak yukarda belirlenmi olan en byk proje hzna ulaana kadar bir
dizi hz iin yaplmaldr. Rezonans hzlar civarnda daha kk hz admlar kullanlmaldr.
izgisel bir kiri olarak modellenebilen basit mesnetli kprlerde rezonans hzlar, Denklem 1
kullanlmak suretiyle tahmin edilebilir.
i = no i (4.7.2-1)
ve
40 m/s i Maksimum tasarm hz (4.7.2-2)
Burada;
i = rezonans hz (m/sec),
no = yklenmemi yapnn birinci doal frekans,
i = Titreim (uyarlma) frekansnn asal dalga boyudur ve aadaki gibi elde edilebilir:
d
i = (4.7.2-3)

d = dingil gruplarnn standart aral

i = 1,2,3 veya 4
4.7.3 Kpr Parametreleri
4.7.3.1 Yapsal Snm
Rezonans ykleri seviyesindeki trafik hzlarnda yapnn davran byk lde yap snmne
baldr.Snm ile ilgili olarak sadece alt snr tahminleri kullanlacaktr.
Dinamik analiz iin aadaki snm deerleri kullanlmaldr:
Tablo 4.7.3.1-1 Tasarm Amac ile Kullanlacak Snm Deerleri
() Kritik snm yzdesinin alt snr (%)

Kpr tipi Aklk L < 20 m Aklk L 20 m
elik ve kompozit = 0.5 + 0.125 (20 - L) = 0.5
ngerilmeli beton = 1.0 + 0.07 (20 - L) = 1.0
Betonarme = 1.5 + 0.07 (20 - L) = 1.5
NOT : darenin onay ile alternatif gvenli alt snr deerleri kullanlabilir.
102
4.7.3.2 Kprnn Ktlesi
Yapnn frekans ile ykn doal frekansnn katlarndan birinin akmas durumunda en byk
dinamik yk etkileri rezonans noktalarnda meydana gelir. Ktlenin herhangi bir ekilde dk tahmin
edilmi olmas, yapnn doal frekansnn ve rezonansn meydana geldii trafik hzlarnn daha byk
hesaplanmasna neden olur.
Rezonans durumunda yapnn en byk ivmesi yapnn ktlesi ile ters orantldr.
Balast ve hat da dahil olmak zere yapnn ktlesi iin iki zel durum dikkate alnr :
a. Deme ivmesinin maksimum deerinin nceden tahmin edilebilmesi iin ktlenin alt snr
tahmini deeri alnr. Bunun iin balastn minimum kuru temiz zgl arl ve minimum
kalnl kullanlr.
b. Rezonans etkilerinin meydana geldii en kk hzlarn nceden tahmin edilebilmesi iin
ktlenin st snr tahmini deeri alnr. Bunun iin ilerde hattn ykseltilme ihtimaline gre
uygun bir balast kalnl ve kirli balastn en byk suya doymu zgl arl kullanlr.
NOT : Balastn minimum zgl arl 1700 kg/m3 olarak alnabilir. Alternatif deerler bireysel proje iin
belirtilebilir.
Projeye zel deneysel veriler bulunmamas durumunda malzeme zgl arlklar Blm 3.4.1 den
alnmaldr.
NOT : Betonun zgl arln etkileyebilen ok sayda parametre bulunduu iin kprnn dinamik
davrannn tahmin edilmesine ynelik bir arttrlm zgl arlk deerinin yeterli hassaslkta nceden
belirlenmesi mmkn deildir. Alternatif zgl arlk deerleri; sonular deneme karmlar ve antiyeden TS
EN 1990, TS EN 1992 ve ISO 6784 e uygun olarak alnan numunelerin deney sonular ile dorulanyorsa,
darenin iznine tabi olmak kayd ile kullanlabilir.
4.7.3.3 Kprnn Rijitlii
Yapnn frekans ile yklemenin doal frekansnn katlarndan birinin akmas durumunda,
maksimum dinamik yk etkilerinin rezonans noktalarnda meydana gelmesi olasdr. Kpr rijitliinin
herhangi bir ekilde olduundan byk tahmin edilmesi, yapnn doal frekansnn ve rezonansn
meydana gelebilecei hzn olduundan byk olarak tahmin edilmesine neden olacaktr.
Yapnn tamamnda yap rijitliinin alt snr deeri tahminleri kullanlacaktr.
Elastisite modl deerleri Blm 5 ve Blm 6 dan alnacaktr.
Betonun silindir basn dayanm fck 50 N/mm2 (kp basn dayanm fck,kp 60 N/mm2) iin Ecm
statik elastisite modl deeri, fck = 50 N/mm2 (fck,kp = 60 N/mm2) lik beton dayanmna karlk gelen
deer ile snrlandrlmaldr.
NOT 1 Ecm deerini etkileyebilen ok sayda parametre bulunduu iin kprnn dinamik davrannn tahmin
edilmesine ynelik bir arttrlm elastisite modl deerinin yeterli hassaslkta nceden belirlenmesi mmkn
deildir. Arttrlm Ecm deerleri, sonular deneme karmlar ve antiyeden TS EN 1990, TS EN 1992 ve ISO
6784 e uygun olarak alnan numunelerin deney sonular ile dorulanyorsa, darenin iznine tabi olmak kayd ile
kullanlabilir.
NOT 2 Dier malzeme zellik deerleri darenin mutabakat ile belirlenebilir.
4.7.4 YapTitreimlerinin ve Dinamik Davrannn Modellenmesi
103
Bir hakiki trenin dinamik etkileri, hareketli bir dizi noktasal yk ile temsil edilebilir. Tren ve kpr
arasndaki karlkl ktle etkileiminin etkileri ihmal edilebilir.
Analiz, tren boyunca dingil kuvvetlerinin ve bireysel dingil veya dingil gruplar arasndaki uzaklklarn
farkl deerlerde olmasn dikkate almaldr.
Uygun olduu durumlarda analiz teknii, aada belirtilen dinamik yap davranlarna da izin
verebilmelidir :
- Karmak kprler iin komu frekanslarn yaknl ve ilgili mod ekilleri,

- Eilme ve burulma modlarnn karlkl etkileimi,
- Yerel deme eleman davran
- Demelerin verevlik davran vs.
Her dingilin bir tekil noktasal kuvvet ile temsil edilmesi, 10 m den daha kk uzunlukta yklenmi
elemanlardaki dinamik etkilerin olduundan byk tahmin edilmesine yol aar. Bu gibi durumlarda
raylarn, traverslerin ve balastn yk datc etkileri dikkate alnmaldr.
3.5.3.6.2 yi salamayan bireysel dingil ykleri, dinamik analiz amac ile boyuna ynde dzgn yayl
olarak datlmamaldr.
30 m den daha kk aklklarda dinamik tren-kpr ktle etkileimi, rezonans durumunda ortaya
kan etkilerin azalmasna yol aar. Bu durum aada belirtilen ekilde dikkate alnabilir:
- Tren-kpr karlkl etkileimini dikkate alan bir dinamik analiz yaplmas,

NOT : Kullanlan yntem dare tarafndan onaylanmaldr.
- ekil 1 e gre kpr iin kabul edilmi olan snm deerinin arttrlmas. Srekli kiriler iin
btn aklklarda en kk deeri kullanlmaldr. Kullanlmas gereken toplam snm
deeri aada verilmitir.
TOPLAM = + (4.7.4-1)
ve
0,0187 L 0,00064 L2
= [%] (4.7.4-2)
1 0,0441L 0,0044 L2 + 0,000255 L3
Burada;
, Blm 4.7.3.1 de tanmlanm olan kritik snmn yzdesinin alt snr deeri. (%)
NOT : dare alternatif deerler belirtebilir.
104
ekil 4.7.4-1 Aklk Boyu L (m) nin bir Fonksiyonu Olarak lave Snm (%)
Hesaplanm olan dinamik yk etkileri (gerilmeler, telenmeler, kpr deme ivmeleri vs.)
hat ve ara kusurlar nedeni ile art gsterebilir. Bunun tahmin edilebilmesi iin, hesaplanm olan
etkiler aada verilen katsay ile arplr :
Bakm zenle yaplan hatlarda: (1+ /2)
Standart bakm uygulanan hatlarda: (1+ )
burada :
: TS EN 1991-2 Ek C ye gre alnr; ancak sfrdan daha kk alnmamaldr.
Kprnn doal frekanslar ekil 3.5.4.4-2 deki st snr deerlerinden kkse, 3.5.4 deki ve TS
EN 1991-2 Ek C deki deerlerinin kullanlmas suretiyle 3.5.4.2 de dinamik davranlar etkileyen
ve (vii) ila (xi) maddelerinde belirtilen faktrlerin gz nne alnm olduu kabul edilebilir.
4.7.5 Snr Durumlarnn Dorulanmas
Trafik gvenliinin salanmas iin :
- Maksimum deme ivmesinin dorulanmas, bir trafik gvenlii talebi olarak

deerlendirilmelidir ve hat stabilitesinin kaybolmasnn nlenebilmesi iin kullanm snr
durumunda kontrol edilmelidir. Hat boyunca hesaplanm olan kpr deme ivmesinin izin
verilen en byk tasarm deerleri, Blm 2.4.3.1 de verilmi olan tavsiye deerlerinden
byk olmamaldr.
- Yk etkilerinin dinamik artrm, statik yklerin 3.5.4.5 deki dinamik katsaynn () ile
arplmas suretiyle salanr. Eer bir dinamik analizin yaplmas gerekiyor ise dinamik hesap
sonular, () katsays ile artrlm olan statik hesap sonular ile karlatrlr (gerekiyorsa
Blm 3.5.3.2 ye gre ayrca () ile de arplr) ve kprnn tasarmnda bunlardan daha
elverisiz olan kullanlr.
- Bir dinamik analiz yaplmasnn gerekli olduu durumlarda TS EN 1991-2 Blm 6.4.6.6 ya
gre yorulma iin ek bir bir dorulama yaplmaldr.
105
Dinamik bir analiz gerekli ise, dinamik artrm aada gsterildii gibi yaplmaldr :
dyn = max | dyn / stat| - 1 (4.7.5-1)
burada;
dyn = Bir yap elemannn herhangi bir noktasnda hakiki tren veya Yk Modeli HSLM den tr en
byk dinamik cevap,
stat = Bir yap elemannn herhangi bir noktasnda hakiki tren veya Yk Modeli HSLM den tr en
byk statik cevap.
Kprnn tasarm iin, her trl dey trafik yk etkilerini dikkate alarak,
HSLM
( 1+ dyn + /2) x veya (4.7.5-2)
RT
veya
x (LM71 + SW/0)
ifadelerinin daha elverisiz olan kullanlr.
Burada;
HSLM : Blm 4.7.1.1 de tanmlanm olan yksek hz hatlar iin yk modeli,
LM 71+SW/0 : Yk Modeli LM 71 ve srekli kprler iin ilgili Yk Modeli SW/0 (veya

gerektiinde Blm 3.5.3.2 e gre snflandrlm dey yk)
RT : Blm 4.7.1.1 de tanmlanm olan Hakiki Trene gre ykleme,
/2 : Hesaplanm dinamik yk etkileri (gerilmeler, sehimler, kpr deme ivmeleri

vs.) zerine uygulanan ve TS EN 1991-2 EK C ye gre bakm zenle yaplan
hatlar iin tanmlanan arttrm katsays. (Standart bakm uygulanan
hatlarda /2 yerine deeri uygulanr)
4.8 Kpr ve Hattn Deiken Etkilere Kar Birleik Tepkisi
Bu blmde yap-hat etkileimi analiz yntemleri tanmlanmtr.
4.8.1 Kpr ve Hattn Birlikte Tepkisini Etkileyen Parametreler
Kpr ve hattn birleik davrann etkileyen aadaki parametreler hesapta dikkate alnacaktr:
a) Yap sistemi:
- basit mesnetli kiri, srekli kiri ya da kiri dizileri,
- bamsz demelerin says ve her bir demenin uzunluu,
- aklk says ve herbir akln uzunluu,
- sabit mesnetlerin yerleri,
- Is genlemesine kar sabit noktann yeri,
- Is genlemesine kar sabit nokta ile deme sonu arasndaki LT genleme uzunluu.
106
ekil 4.8.1-1 LT Genleme Uzunluu iin rnekler
b) Hat yaps:
- balastl hat ya da balastsz hat sistemleri
- deme st yzeyi ile raylarn tarafsz ekseni arasndaki dey uzaklk
- ray genleme elemanlarnn yeri
NOT: Her bir zel projede ray genleme elemanlarnn yeri, bunlarn raylarn kpr demesinin
ucuna yaknlndan dolay oluacak eilme etkilerinden olumsuz etkilenmedii gsterilerek ve bu
elemanlarn etkili olduunu garantileyen gereklilikleri de gz nne alarak belirlenebilir.
c) Kprnn zellikleri:
- demenin dey rijitlii,
- deme tarafsz ekseni ile deme st yzeyi arasndaki dey uzaklk,
- deme tarafsz ekseni ile mesnet dnme ekseni arasndaki dey uzaklk,
- demenin asal dnmesinden dolay deme ucunda boyuna dorultuda yer
deitirmelerin olumas,
- altyap araclyla harekete geebilen hattn boyuna yndeki hareketlerine kar
altyapnn, mesnetlerin ve temellerin rijitliklerini de gz nne alan ve toplam rijitlik
olarak tanmlanan yapnn boyuna dorultudaki rijitlii.
Bir rnek olmak zere, ekil 2 de gsterilen bir kpr ayann boyuna dorultudaki toplam rijitlii,
aada verilmitir:
F1
K= (4.8.1-1)
( p + + h )
d) Hattn zellikleri:
- rayn eksenel rijitlii
- hattn veya raylarn boyuna dorultudaki yer deitirmeye kar dayanm,
ya:
- balasttaki raylarn balast altna gre greli hareketine kar gsterdii dayanm,
ya da:
- raylarn ray balantlar ve mesnetlerine; rnein: donmu balastl veya dorudan
bal raylarn yer deitirmelerine kar gsterdii dayanm olarak gz nne alnr. Burada; yer
107
deitirmelere kar dayanm, ray ve mesnetlendii deme veya dolgu arasndaki greli yer
deitirmesinin bir fonksiyonu olarak, yer deitirmeye kar hattn birim uzunluundaki kuvvettir.
(1) Ayan eilmesi (2) Temelin dnmesi (3) Temelin yer (4) Ayak balnn
deitirmesi toplam yer deitirmesi
ekil 4.8.1-2 Mesnetlerdeki Edeer Boyuna Dorultudaki Rijitliin Saptanmas iin

rnek
4.8.2 Dikkate Alnacak Etkiler
Aadaki etkiler gz nne alnacaktr:
- Blm 3.5.5.3 te tanmlanan demeraj ve fren kuvvetleri,

- Yap ve hat birleik sistemindeki s etkileri,
- Snflandrlm dey trafik ykleri (gerekli olan yerde SW/0 ve SW/2 de dahil).
Bunlarla balantl dinamik etkiler ihmal edilebilir.
NOT: Yap ve hattn bo tren ve HSLM yk modeline kar birlikte tepkisi ihmal edilebilir.
- Snme, bzlme, s farkllklar vs. gibi dier etkiler, deme ularnn dnmesinin ve
bununla balantl boyuna dorultudaki yer deitirmesinin belirlenmesinde gz nne
alnacaktr.
Kprlerdeki TN scaklk deiimleri Blm 3.7.1e gre bulunacak ve yk katsays iin =1,0
alnacaktr.
NOT1: dare TN iin alternatif deerler verebilir.
NOT2: Basitletirilmi hesaplar iin, st yapda scaklk deiimi olarak TN = 35o alnabilir.
Hat ve yapnn demeraj ve fren kuvvetlerine kar birlikte tepkisini belirlerken demeraj ve fren
kuvvetleri, en olumsuz yk etkilerini verecek kpr ray trafiklerine yaklama, zerinden geme ve
uzaklamay gz nne alacak komple bir analiz yaplmad srece yandaki dolguya
uygulanmamaldr.
4.8.3 Hat / Yap Sisteminin Modellenmesi ve Hesab
Hat / yap sistemindeki yk etkilerinin hesabnda ekil 1 e dayal bir model kullanlabilir.
108
(1) Hat (2) styap (iki aklkl tek deme ve tek aklkl tek deme gsterilmitir.)
(3) Dolgu (4) Ray genleme aygt(varsa)
(5) Boyuna dorultuda yk/yer deitirme hat davran reten boyuna dorultuda dorusal-olmayan yaylar
(6) Temel, ayak ve mesnetlerin rijitliklerini de gz nne alarak deme sabit mesnetinde boyuna dorultuda
K rijitlii reten boyuna dorultudaki yaylar
ekil 4.8.3-1 Hat/yap Sistemi Modeline bir rnek
Hattn veya ray mesnetlerinin boyuna dorultudaki yk-yer deitirme davran, ekil 2 de gsterilen
diyagram ile temsil edilebilir. Burada balang ksm elastik kesme dayanmn, yatay ksm plastik
kesme dayanmn gstermektedir. (kN/m)
(1) Hatta birim uzunluk iin boyuna dorultudaki kesme kuvveti

(2) Rayn deme stne gre yapt yer deitirme
(3) Rayn traveslerdeki dayanm (ykl hat) (donmu balast ya da geleneksel balantl balastsz hat)
(4) Traverslerin balasttaki dayanm (ykl hat)
(5) Rayn traversteki dayanm (yksz hat) (donmu balast ya da geleneksel balantl balastsz hat)
(6) Traverslerin balasttaki dayanm (yksz hat)
ekil 4.8.3-2 Bir Hat iin Boyuna Dorultudaki Kesme Kuvvetinin Boyuna Dorultudaki Hat Yer
Deitirmesi ile Deiimi
NOT: ekil 2 de anlatlan davran ou durumlar iin geerlidir (ama geleneksel ray balantlar
olmayan gml raylar iin geerli deildir).
Hat karakteristiklerinin gelecekte deiebileceinin ngrlebildii durumlarda bu deiiklikler,

belirtilen gerekliliklere uygun olarak hesaplarda gz nne alnacaktr.
FL boyuna dorultudaki toplam mesnet tepkisi aadaki gibi hesaplanr:

Fl = 0i F1i (4.8.2-1)
Burada;
109
Fli : i ykne karlk gelen her bir boyuna dorultudaki mesnet tepkisi
0i : st yapdaki, mesnetlerdeki ve alt yapdaki yk etkilerinin hesaplanmas iin TS EN 1990 A2de
tanmlanan birletirme katsaylar kullanlacaktr; ray gerilmelerinin hesabnda 0i = 1,0
alnacaktr.
Her bir ykn etkisi hesaplanrken ekil 2 de gsterilen hat rijitliinin dorusal olmayan davran gz
nne alnmaldr.
Her bir ykten dolay raylarda ve mesnetlerde meydana gelen boyuna dorultudaki kuvvetler,
dorusal sperpozisyon yaplarak birletirilebilir.
4.8.4 Tasarm Kriterleri
4.8.4.1 Hat
Kpr ve bitiiindeki kenar ayaklar zerindeki raylar iin, hat ve yapnn deiken ykler altnda
birleik davranndan kaynaklanan izin verilebilir ilave ray gerilmeleri, aadaki tasarm deerleriyle
snrlandrlmaldr:
- Basn: 72 N/mm2
- Demeraj: 92 N/mm2
Yukarda ilave ray gerilmeleri iin verilen snr deerler, aadaki koullara uyan hatlar iin geerlidir:
- Minimum 900 N/mm2 ekme dayanmna sahip olan UIC 60 tipi ray,
- Dz hatlar veya r 1500 m yarapl hatlar,
NOT: Hattaki yatay hareketi engellenmi balastl hatlarda ve dorudan balanm hatlarda,
yukarda belirtilmi olan minimum hat yarap deeri dare ile anlamak sureti ile azaltlabilir.
- Maksimum aral 65 cm olan ar beton traverslere ya da edeer yapya sahip
balastl hatlarda,
- Traverslerin altnda minimum 30 cm sktrlm balasta sahip balastl hatlarda.
Yukardaki kriterlerin salanamad durumlarda, zel almalarn yrtlmesi ya da ek nlemlerin

alnmas gerekmektedir.
NOT: Baka hat inaat standartlar iin (zellikle yatay dayanm etkileyenler) ve baka trde raylar iin,
maksimum ilave ray gerilmelerinin her bir zel proje iin dare tarafndan ayr ayr belirtilmesi tavsiye
edilmektedir.
4.8.4.2 Yapnn Deformasyonu iin Snr Deerler
Demeraj ve frenden dolay B (mm), aada belirtilen deerleri amayacaktr:
-Kprnn iki ucunda da ray genleme elemanlarna sahip olmayan srekli kaynakl
raylar veya demenin bir ucunda ray genleme elemanlarna sahip olanlar iin 5 mm,
-Demenin iki ucunda ray genleme aygt olan ve balastn deme sonlarnda srekli
olduu durumlarda 30 mm,
-30 mm yi aan hareketlere ancak balast tabakasnda bir genleme derzi oluturulmu
ise ve ray genleme elemanlar kullanlmsa izin verilebilir.
B nin tanm aadaki gibidir:

- Bir demenin ucu ile ona bitiik kenar ayak arasnda boyuna dorultudaki greli yer
deitirme, veya
- Birbirini izleyen demeler arasnda boyuna dorultudaki greli yer deitirme.
110
Dey yndeki trafik ykleri iin (iki hatta kadar yk modeli LM 71 veya gerektii zaman SW/0 ile
yklenmi) H [mm], aadaki deerleri amayacaktr:
- Hat ve yapnn deiken ykler altnda birleik davrannn gz nnde

bulundurulduu durumlarda 8 mm (kprde bir genleme aygt bulunduu ya da hi
bulunmad durumlarda geerlidir).
- Hat ve yapnn birleik davrannn ihmal edildii durumlarda 10 mm.
Burada H n tanm aadaki gibidir:

- Bir demenin sonunda, demenin st yzeyinin deme deformasyonu nedeniyle
oluan boyuna dorultudaki yer deitirmesi.
NOT: Blm 4.8.4.1 de belirtilen raydaki izin verilebilir ilave gerilmelerin ya da yukarda belirtilen
boyuna dorultudaki deme yer deitirmesinin almas durumunda ya yapnn revize edilmesi ya
da ilave ray genleme elemanlarnn kullanlmas gerekmektedir.
Deiik etkilerden tr, styap (deme) st yzeyinin greli olarak komu yaplara (kenarayak ya
da baka bir demeye) olan V [mm] dey yer deitirmeleri aadaki deerleri amayacaktr:
- Sahada 160 km/sa e kadar olan dorusal hzlar iin; 3 mm,
- Sahada 160 km/sa den daha fazla dorusal hzlar iin; 2 mm.
Dorudan balanm hatlar iin ray mesnetlerinde ve balant sistemlerinde, dey trafik ykleri
altnda yukarya doru kaldrma kuvvetleri, ray mesnetlerinin ve balant sistemlerinin ilgili snr durum
(yorulma dahil) performans kriterleri dahilinde kontrol edilecektir.
4.8.5 Hesap Metodlar
Aada belirtilen hesap metodlar, hat ve yapnn deiik etkilere kar birleik tepkisinin Blm 4.8.4
de verilen tasarm kriterleri dorultusunda kontrol edilmesini mmkn klmaktadr. Balastl demeler
iin tasarm kriterleri aadaki gibi zetlenebilir:
a) Demenin sonunda boyuna dorultudaki greli yer deitirme, izin verilen deerler ile
karlatrlmas amac ile iki bileene ayrlmtr: Fren ve demerajdan dolay: B ve demenin
dey deformasyonundan dolay: H,
b) Raylardaki maksimum ilave gerilmeler,
c) Demenin sonunda dey yndeki maksimum greli V yer deitirmesi.
Dorudan balanm demelerde, yukarya doru kaldrma kuvvetleri iin Blm 4.8.4.2 ye uygun
olarak ilave bir kontrol yaplmas gerekmektedir.
Blm 4.8.5.1 de tek kpr demesi ile hattan oluan ve LT genleme uzunluu 40 m ye kadar olan
basit mesnetli ya da srekli bir yapnn deiik etkilere kar birleik tepkisini tahmin etmek iin
basitletirilmi bir hesap yntemi verilmektedir.
Blm 4.8.5.1 deki artlar salamayan yaplar iin TS EN 1991-2 Ek G de hat ve yapnn deiik
etkilere kar birleik tepkisini belirleyen bir metod verilmitir:
- Bir kpr demesine sahip olan basit mesnetli ya da srekli bir kpr,
- Birbirini izleyen basit mesnetli demelere sahip olan kprler,
- Birbirini izleyen srekli demelere sahip olan kprler.
Baka hat veya yapsal dzenlemelerde, alternatif olarak Blm 4.8.2 den Blm 4.8.5 e kadar
verilen gerekliliklere uygun olarak bir analiz yrtlebilir.
NOT: Alternatif hesap metodlar her zel proje iin dare tarafndan belirtilebilir.
111
4.8.5.1 Bir Demeye Sahip olan bir Kpr iin Basitletirilmi Hesap Yntemi
Tek bir demeden oluan styaplar iin (basit mesnetli, bir ucunda sabit mesnet olan srekli
aklklar veya ortasnda bir sabit mesnet olan srekli aklklar) aadaki koullar saland takdirde
ray gerilmelerinin kontrol edilmesi gerekli deildir:
- Altyap K rijitlii, aadaki paragrafta tanmlanan boyuna dorultudaki demeraj ve fren kuvvetleri
(gerektii yerlerde 3.5.2 e gre snflandrlm) altnda demenin boyuna dorultudaki B yer
deitirmesini 5 mm ile snrlandracak kadar bir rijitlie sahiptir. (Yer deitirmelerin belirlenmesi
iin Blm 4.8.1 de verilen yap sistemi ve zellikleri gz nne alnmaldr.)
- Dey trafik etkileri altnda, deme st seviyesinde deme ucunun boyuna dorultudaki yer
deitirmesi H, 5 mm yi amamaktadr.
- LT genleme derzleri arasndaki deme uzunluu, 40 m den daha azdr.
Bu blmde verilen hesap ynteminin geerlilik snrlar aada belirtilmitir:
- Hat, Blm 4.8.4.1 de belirtilen inaat artlarna uygun olacaktr.
- Hattn boyuna dorultudaki k plastik kesme dayanm, aadaki gibi olacaktr:

Bo hatta: k= 20-40 kN/hattn beher metresi
Dolu hatta: k= 60 kN/hattn beher metresi
- Dey trafik yk:

Yk Modeli LM 71 (gerekli yerlerde yk modeli SW/0);burada Blm 3.5.2 de
tanmlanan snflandrma katsays iin = 1 kullanlacaktr,
Yk Modeli SW/2.
- Frenlemeden kaynaklanan etkiler iin:

Yk Modeli LM 71 (gerekli yerlerde yk modeli SW/0) ve yk modeli HSLM:
qlbk : 20 kN/m
Yk Modeli SW/2:
qlbk : 35 kN/m
- Demerajdan kaynaklanan etkiler iin:

qlak : 33 kN/m, maksimum st snr: Qlak = 1000 kN.
- Isdan kaynaklanan etkiler iin:

Demedeki TD s deiimi: TD 35o
Raylardaki TR Is Deiimi: TR 50o,
Rayla deme arasndaki maksimum s fark:
ITD - TR I 20o (4.8.5.1-1)

Sabit mesnetlerde demerajdan ve frenlemeden kaynaklanan boyuna yndeki tepkiler, demeraj ve fren
kuvvetlerinin Tablo 1 de verilen azaltma katsays ile arplmas suretiyle bulunabilir.
112
Tablo 4.8.5.1-1 Tek Para Demelerin Sabit Mesnetlerinde Demerajdan ve Frenlemeden
Kaynaklanan Boyuna Yndeki Kuvvetlerin Hesabnda Kullanlan Azaltma
Katsays
Azaltma katsays
Yapnn Toplam Demenin bir Demenin her iki
Boyu [m] ucunda ray genleme ucunda ray
Srekli Hat
elemanlar var genleme elemanlar
var
40 0.60 0.70 1.00
NOT: ereveler, kapal ereveler ve kutular iin, azaltma katsaysnn 1.00 olarak alnmas tavsiye edilir.
Alternatif olarak, TS EN 1991-2 Ek G de verilen yntem veya Blm 4.8.1 ila Blm 4.8.4 ile uyum iinde olan
bir hesap yntemi kullanlabilir.
Her bir hatta sabit mesnetlere etkiyen, 4.8.2 de belirtilen s deiiminden tr boyuna dorultudaki
FTk kuvvetleri aadaki gibi elde edilebilir:
- Demenin her iki ucunda srekli kaynaklanm raylara ve bir uta sabit mesnetlere sahip
kprlerde:
FTk [kN] = 0.6 k LT (4.8.5.1-2)
Bu bantda;
k [kN/m]: bo hat iin Blm 4.8.4.4 (2)ye gre hattn boyuna dorultusunda beher
metredeki plastik kesme dayanm ve
LT (m): Blm 4.8.4.2(1) e gre genleme uzunluu dur.
- Demenin her iki ucunda srekli kaynaklanm raylara sahip ve demenin bir ucundan L1 dier
ucundan ise L2 uzaklkta yerletirilmi sabit mesnetleri olan kprlerde:
FTk[kN]= 0.6 k (L2-L1) (4.8.5.1-3)
Bu bantda;
k [kN/m]: bo hat iin Blm 4.8.4.4 (2)ye gre hattn boyuna dorultusunda beher
metredeki plastik kesme dayanm ve
L1 [m] ile L2 [m] ise ekil 6.21den grlebilmektedir.
Not (1): L1 ve L2 ye karlk gelen deme

bir veya birden fazla aklktan oluabilir.
ekil 4.8.5.1-1 Sabit Mesnetlerin Uta Olmad Deme
113
- Sabit mesnetli deme ucunda srekli kaynakl raylara sahip ve serbest uta ise ray genleme
elemanlar olan kprlerde:
FTk = 20 LT, fakat FTk 1100 (kN) (4.8.5.1-4)
Burada
LT : Blm 4.8.1 e gre genleme uzunluu (m)
- Her iki ucunda ray genleme eleman olan kpr demeleri iin:
FTk = 0 (4.8.5.1-5)
NOT: 4.8.4.1 e uyan hatlar iin k deerleri TS EN 1991-2 Ek G2 den alnabilir. k iin alternatif deerler dare
tarafndan belirtilebilir.
Demenin ekil deitirmesinden dolay bir hattn sabit mesnetlerinde oluan boyuna dorultudaki
karakteristik FQk kuvvetleri aadaki gibi elde edilebilir:
- Her iki ucunda srekli kaynaklanm raylara sahip ve bir ucunda sabit mesnetli ve
serbest ucunda ise ray genleme elemanlarna sahip olan kprlerde:
FQk = 20 L (kN) (4.8.5.1-6)
Burada
L : Sabit mesnete yakn olan ilk akln uzunluu (m)
- Demesinin her iki ucunda da ray genleme elemanlarna sahip olan kprlerde:
FQk = 0 (4.8.5.1-7)
Deiik etkiler altnda bir demenin st yzeyinin bitiik yapya (kenar ayak ya da baka bir deme)
gre dey yer deitirmesi, yap ve hattn birleik tepkisi ihmal edilerek hesaplanabilir ve Blm
4.8.4.2 deki kriterlere gre kontrol edilebilir.
114
5. BETON KPRLER
115
116
5. BETON KPRLER
5.1 Genel
5.1.1 Kapsam
Bu Blmde belirlenmi olan koullar, normal younlukta, 16 ile 70 MPa arasnda deiebilen silindir
dayanmna sahip beton, donat veya ngerilme bklmleri (veya ubuklar) ile imal edilen kprleri
kapsar.

TS EN 1992-1 : 2004
TS EN 1992-2 : 2004
ACI 318M-05
TS 500
5.2 Tanmlar
Ankraj- Ardekme iin, demetin betona balantsn salayan zel bir mekanik dzenek; n germe
iin beton ngrlm olan belli bir dayanma ulaana kadar ve ngerilme kuvveti betona aktarlana
kadar demetin betona balantsn salayan bir dzenek; donat ubuklar iin ise bir donat boyu veya
bir kanca veya mekanik ankraj, veya her ikisinin bir kombinasyonu ile ubuun ucunda ubuk
tarafndan karlanan kuvvetin betona aktarlmas iin ihtiya duyulan dzenek
Ankraj Yuvas- Gvdede, balkta veya gvde-balk balant blgesinde demet ankrajnn
yerletirilebilmesi iin braklan boluk
Ankraj Blgesi- ngerilme kuvvetinin ankraj dzenei yardm ile betonun yerel bir blgesine
aktarld ve buradan yapnn daha genel ve geni bir blgesine yayld yap blgesi
Gerdirme- ngerilme demetlerine ekme gerilmesi verme ilemi
Aktarma- ngerilme kuvvetinin betona aktarld an
Aderansl demet- Dorudan veya klf iine beton enjeksiyonu yaplmak suretiyle betona aderans
salanm bir demet
Patlatma kuvvetleri- Aktarma blgesinde veya ngerilme kuvvetlerinin ankraj blgesindeki ekme
kuvvetleri.
Yerinde dkme beton- Yap iindeki nihai konumuna henz plastik durumda iken yerletirilen beton
Yakn konumda yerletirilen ankrajlar- Eksenden eksene ara uzaklklar gz nne alnan
dorultudaki ankraj dzeneinin geniliinin 1.5 katndan kk olan ankraj dzenekleri iin
tanmlanr.
117
Birletirici- Daha nce dklm olan iki veya daha fazla yap blmlerini balamak amac ile
yerletirilen yerinde dkme beton
Kompozit Yap- Kuvvet etkilerini bir btn olarak karlamak zere birbirine balanarak
btnletirilmi olan beton elemanlar veya beton ile elik elemanlar
Net beton rts- Donat ubuklarnn, ngerilme bklmlerinin, son germe klflarnn, ankrajlarn
ve dier gml elemanlarn d yzeyinden beton yzeyine kadar olmas gerekli olarak belirlenmi
olan minimum mesafe
Sarglama- Basn altndaki betonun dalmasnn epeevre yanal kuvvetler gelitirilerek nlenmesi.
Bu kuvvetler, enine donat, elik eleman ,kompozit tp veya benzeri dzenekleri ile salanabilir.
Sarglama Ankraj- Yerel ankraj blgesinde zel donat ile betonun sarglanmas
Snme- Kalc yk altnda betonun zamana bal ksalmas
Yksek kiri- Kesmenin sfr olduu noktadan mesnet yzne olan uzakln 2d den kk olduu
veya mesnetteki kesmenin te birinden daha byk bir kesme oluturan bir ykn mesnet yzne
2d den daha yakn olduu eleman
Sapma semeri- Harici demetlerin yn deitirmesini salamak ve geometriyi kontrol etmek amac ile
gvdeye, bala veya gvde-balk balantsna yerletirilmi bir beton blok
Kenetlenme boyu- Bir donat ubuunun veya bir ngerilme bklmnn belirlenmi olan dayanma
ulaabilmesi iin gerekli uzunluk
Kenar Uzakl- Donatnn veya dier bir gml elamann ekseninden betonun kenarna kadar olan
minimum uzaklk
Etkili Ykseklik- Eilme ve kesme kuvvetlerini karlayabilmek iin bir elemann etkili olan ykseklii
Etkili ngerilme- Kayplardan sonra ngerilme eliinde kalan kuvvet veya gerilme
Yataklama boyu- Donat ile beton arasndaki kuvvet aktarmnn gerekletii boyun balang
noktas olan kritik kesitin tesindeki ankraj veya donat boyu
Harici Demet- Beton gvdenin dna yerletirilmi son germe demeti. Genellikle bir kutu kesitli
kiriin iinde olabilir.
Genel Blge- Eleman boyunca ngerilme kuvvetinin kesitte dorusal bir gerilme dalm oluturduu
blge
Dahili Demet- Beton gvde iine yerletirilmi bir ardekme demeti
zotropik Donat- Donat ubuklarnn birbirine dik olduu ve donat orannn her iki ynde de eit
olduu bir donat modeli
Yerel Blge- Bir ankraj dzeneinin hemen nnde olup onu evreleyen ve yksek basn
gerilmelerine maruz kalan beton blgesi
Dk Gevemeli elik- elik geveme kayplarnn, ykseltilmi sda ekme suretiyle, nemli
mertebede azaltld bir ngerilme bklm
Normal Younluklu Beton- Younluu 21500 ve 25000 N/m arasnda olan beton
118
Aderans ksmen engellenmi bklm- Boyunun belli bir blgesinde aderansa sahip olup, dier
bir blgesinde ise amal olarak ve mekanik veya kimyasal arelerle aderans engellenmi ngerilme
bklm. Buna ayrca klflanm bklm ismi de verilir.
Ksmi (snrl) ngerilmeli beton- ngerilme bklmlerinin ve donat ubuklarnn ortaklaa

kullanldklar beton. Snrl ngerilmede kablo, dk mertebede ekme ile gerilir. Ksmi ngerilmeli
elemanlarn nbasnca maruz kalm ekme blgesinde atlamaya izin verilebilir.
Ardekme- Beton, ngrlen belirli bir dayanma ulatktan sonra demetlerin gerildii bir ngerilme
yntemi
Ardekme klf- Sertlemi beton iinde ardekme demetleri veya ubuklar iin bir yol salanmas
amac ile kullanlan yar rijit veya esnek bir boru eklinde bir dzenek
Rijit klf- 6000 mm aklkla iki bandan mesnetlenmi durumunda 25 mmden fazla sehim
yapmayacak kadar rijit, eksiz bir tp
Yar rijit klf- Metal veya plastik malzemeden oluklu, yivli bir klf olup, ardekme klf olarak
kullanlr
Esnek klf- Gevek balantl bir klf olup, 1200 mm ap ile zarar grmeden sarlabilen bir klf
Prefabrik elemanlar- Nihai pozisyonlar dnda baka bir yerde dklm beton elemanlar
ngerilmeli beton- ngerilme kuvvetleri uygulanmak suretiyle bnyesinde gerilmeler ve

deformasyonlar oluan bir beton eleman
nekme- Bklmlerin beton dklmeden nce ekilerek gerildikleri bir ngerilme yntemidir.
Donatl beton- Burada belirlenmi olan minimum dzeyde ngerilme demetini veya ngerilmesiz
donaty ieren beton
Donat- Donat ubuklar ve/veya ngerilme elii
Geveme- ngerilme demetlerindeki gerilmenin zamana bal olarak azalmas
Plak- Genilii etkili yksekliinin en az drt kat olan bir eleman
zel ankraj dzenei- Amaca uygunluu standartlam bir kabul deneyi ile kantlanmas gereken
bir ankraj dzenei. ok dzlemli ankrajlarn bir ou ve aderans ankrajlarnn hepsi zel ankraj
dzenekleridir.
Belirlenmi beton dayanm- e uygun olarak ve yeni yaplarn hesab ve tasarmnda kullanlmak
amac ile belirlenmi olan beton anma basn dayanmdr.
Fret- Helisel silindirik ekilde srekli olarak kvrlm ubuk veya tel
Gerilme aral - Geici ykler altnda minimum ve maksimum gerilmeler arasndaki cebirsel fark
Yapsal ktlesel beton- Hidratasyon ss ve buna elik eden hacim deiikliklerinin sebep olaca
atlaklarn en aza indirilebilmesi iin zel malzeme ve ilemler kullanlmas gereken herhangi bir
byk hacimli beton
Destek-gergi modeli- Tekil kuvvetlerin veya geometrik sreksizliklerin bulunduu blgelerde, beton
boyutlarnn ve donat miktarlarnn belirlenmesi iin ve beton iinde kabul edilen basn destekleri ile
119
donat iindeki ekme gergileri ekillerinin ve bunlarn kesime noktalarndaki dm noktalar
geometrisinin belirlenmesi iin kullanlan bir model
Deiken Is - Beton ssnn en kesit boyunca deiimi
Demet- Betonda ngerilme uygulamas iin kullanlan yksek dayanml bir elik eleman.
Aktarm- Bir ngerilme ankraj dzenei iindeki kuvvetin betona aktarlmas ilemidir.
Aktarm boyu- ngerilmeli bir elemanda aderans ve srtnme yolu ile ngerilme kuvvetinin betona
aktarld boy
Enine donat- Kesme, burulma ve yanal kuvvetleri karlamak veya betonun sarglanmas amac ile
bir yapsal elemanda kullanlan donat. Etriye ve gvde donats genellikle eilme elemanlarnn
enine dorultudaki donats iin, iroz ve fret deyimleri ise genellikle basn elemanlarnn enine
dorultudaki donats iin kullanlr.
Dalgalanma srtnmesi- Bir demet klfnn veya knnn belirlenmi profilden sapma yapmas
sonucu demet ile klf arasnda oluan srtnme
Akma dayanm- Donatnn belirlenmi olan akma dayanm
5.3 Simgeler
120
5.4 Malzeme zellikleri
5.4.1 Beton
5.4.1.1 Basn Dayanm
TS EN 206-1 de tanmlanan beton dayanm snflar ve bunlara ait baz malzeme zellikleri Tablo 1 de
verilmitir.
Beton karakteristik basn dayanm, denenecek silindirlerden elde edilecek basn dayanmlarnn
tasarmda belirtilen beton snfna ait basn dayanmndan dk olma olasl belli bir oran olan
deerdir. Bu oran, TS EN 206-1de %5, ACI 318M-05 e ve AASHTO LRFD-07de ise %9 olarak
alnmaktadr.
ACI 318M-05 ve AASHTO LRFD-07 de tanmlanan karakteristik basn dayanm, fc ile TS EN 206-1
de tanmlanan karakteristik basn dayanm, fck arasndaki bant yaklak olarak aada verilmitir
(Darwin, 2005):
fc = fck + 2.75 (MPa) (5.4.1.1-1)
Kalp sklmesi, ngerilme uygulanmas gibi bir takm yapm aamalar iin 28 gnden farkl
yalardaki betonun basn dayanm gerekli olabilir. TS EN 206-1 e gre t yandaki karakteristik
basn dayanm fck(t):
3 < t < 28 gn iin fck(t) = fcm(t) 8 (MPa) (5.4.1.1-2)

t 28 gn iin fck(t) = fck (MPa) (5.4.1.1-3)
t 3 gn iin, deneylere dayanan daha kesin deerler kullanlmaldr.
t yandaki betonun basn dayanm imento eidine, scakla ve kr koullarna baldr.

Ortalama 20o C scaklkta TS EN 12390-2 ye uygun olarak krlenmi bir betonun eitli yalardaki
ortalama basn dayanm fcm(t), Denklem 4 ve 5 ten yararlanlarak tahmin edilebilir.
fcm(t) = cc(t) fcm (5.4.1.1-4 )

ve
cc(t) = exp { s [ (1- (28 / t) 1/2 ] } (5.4.1.1-5 )
Burada;
fcm(t) : t yandaki betonun ortalama basn dayanm

fcm : Tablo 1 e gre 28 gnlk ortalama basn dayanm
cc(t) : betonun ya tye bal katsay
t : gn olarak betonun ya
s : imento eidine bal bir katsay
Tablo 5.4.1.1-1 imento Dayanm Snfna gre s katsays

imento dayanm snflar s
CEM 42.5 R, CEM 52.5 N ve CEM 52.5 R (R snf) 0.2
CEM 32.5 R, CEM 42.5 N (N snf) 0.25
CEM 32.5 N (S snf) 0.38
Not: exp{ } ile e( ) ayn anlamdadr.
121
Tablo 5.4.1.1-1 Beton in Dayanm ve ekil Deitirme zellikleri
Beton in Dayanm Snflar Analitik liki / Aklama
fck (MPa) 12 16 20 25 30 35 40 45 50 55 60 70 80 90
fck,kp (MPa) 15 20 25 30 37 45 50 55 60 67 75 85 95 105
fcm (MPa) 20 24 28 33 38 43 48 53 58 63 68 76 88 98 fcm= fck + 8 (MPa)
0.667
1,6 1,9 2,2 2,6 2,9 3,2 3,5 3,8 4,1 4,2 4,4 4,6 4,8 5,0 f ctm = 0.3 f ck C 50 / 60
fctm (MPa)
f ctm = 2.12 ln(1 + ( f cm / 10)) > C 50 / 60
fctk,0.05 (MPa) 1.1 1,3 1,5 1,8 2,0 2,2 2,5 2,7 2,9 3,0 3,1 3,2 3,4 3,5 fctk,0.05 = fctm %5 fractile
fctk,0.95 (MPa) 2,0 2,5 2,9 3,3 3,8 4,2 4,6 4,9 5,3 5,6 5,7 6,0 6,3 6,6 fctk,0.95 = fctm %95 fractile
Ecm (GPa) 27 29 30 31 33 34 35 36 37 38 39 41 42 44 Ecm = 22 [ (fcm)/10 ]0.3 (burada fcm MPa)

ekil 5.4.1.6-1 e baknz
c1 (%0) 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 2,25 2,3 2,4 2,45 2,5 2,6 2,7 2,8 2,8
c1 (%0) = 0.7 fcm 0.31 < 2.8
ekil 5.4.1.6-1 e baknz fck 50 MPa iin
cu1 (%0) 3,5 3,2 3,0 2,8 2,8 2,8 cu1 (%0) = 2.8 + 27 [ (98 - fcm )/100 ]4
fck 50 MPa iin
c2 (%0) 2,0 2,2 2,3 2,4 2,6 2,6 c2 (%0) = 2.0 + 0.085 (fck 50 )0.53
fck 50 MPa iin
cu2 (%0) 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6
cu2 (%0) = 2.6 + 35 [(90 - fck )/100]4
fck 50 MPa iin
n 2,0 1,75 1,6 1,46 1,4 1,4 n = 1.4 + 23.4 [ (90 - fck )/100 ]4
fck 50 MPa iin
c3 (%0) 1,75 1,8 1,9 2,0 2,2 2,3 c3 (%0) = 1.75 + 0,55 (fck 50 )/40
fck 50 MPa iin
cu3 (%0) 3,5 3,1 2,9 2,7 2,6 2,6 cu3 (%0) = 2.6 + 35 [(90 - fck )/100]4
122
5.4.1.2 ekme Dayanm
ekme dayanm, eksenel ekme yklemesinde ulalabilen en byk ekme gerilmesidir. ekme
dayanm, silindir yarma deneyi ile saptanrsa, yarma-ekme dayanm, fct,sp olarak tanmlandnda,
fct = 0,9 fct,sp (5.4.1.2-1)
olarak alnabilir.
ekme dayanmnn zamanla deiimi byk lde krleme ve kuruma artlarndan etkilendii gibi,
yapsal elemanlarn boyutlarndan da etkilenir. lk tahmine gre, ekme dayanm fctm(t);
fctm(t) = ( cc(t) ) fctm (5.4.1.2-2)

Burada;
cc(t) : (5.4.1.1-5) ifadesinde tanmlanmtr.
fctm :betonun ortalama ekme dayanm (Bak Tablo 5.4.1.1-1)
katsays aada tanmlanmtr.
t < 28 iin =1
t 28 iin = 2/3
Betonarme kesitlerin atlama momentinin hesabnda kullanlan kopma dayanm f r (MPa), aadaki
gibi alnabilir:
f r = 0.63 f c' (5.4.1.2-3)
5.4.1.3 Elastisite Modl, Poisson Oran, Is Genleme Katsays
Betonun elastik ekil deitirmesi, nemli lde betonun bileimine ve zellikle agrega cinsine
baldr.
Elastisite modl Ecm, c = (0 ve 0.4) fcm arasndaki sekant deeri olarak tarif edilmi ve yaklak
deerleri kuvarsit agregal betonlar iin Tablo 5.4.1.1-1 de verilmitir. Bu deer kireta agregalar
iin % 10, kumta agregalar iin % 30 orannda azaltlmal, bazalt agregalar iin % 20 orannda
arttrlmaldr.
Elastisite modlnn zamanla deiimi
Ecm (t) = [fcm (t) / fcm]0.3 Ecm (5.4.1.3-1)
Burada
Ecm ve fcm : 28 gnlk elastisite modl ve ortalama basn dayanm
Ecm (t) ve fcm (t) : t gnlk elastisite modl ve ortalama basn dayanm
fcm (t) ve fcm arasndaki iliki ifade (5.4.1.1-4) ten elde edilmektedir.
Poisson oran, atlamam beton iin 0.2 , atlam beton iin 0.0 olarak alnabilir.
Daha kesin bilgiler olmadka, s genleme katsays 10x10-6 K-1 olarak alnabilir.
123
5.4.1.4 Snme
Betonun snme ve bzlmesi evresel neme, elemanlarn boyutlarna ve betonun bileimine, betona
ilk kez yk uygulandnda betonun hangi yata olduuna, yklemenin sresine ve byklne
baldr.
Nihai snme birim uzamas aada verilmitir:
cc(,t0) = (, t0) (c / Ec) (5.4.1.4-1)
Burada
t0 : Ykleme annda gn olarak betonun ya,
(,t0) : t0 yandaki betonun nihai snme katsays,
c : t = t0 dan t = a kadar sabit olan basn gerilmesi,
Ec : 28 gnlk betonun = 0 daki teet modul.
Hesaplarn ok hassas olmas gerekmiyorsa ve c 0.45 fck (t0 ) ise snme katsays (, t0)
ekil 1 den alnabilir.
ekil 5.4.1.4-1 Normal evre Koullar Altndaki Beton iin Snme Katsays (,t0) nn
Hesaplama Metodu
ekil 1 de geen simgeler aada aklanmtr:
124
(,t0) : Nihai snme katsays,
t0 : Ykleme annda gn olarak betonun ya,
S, N, R : Tablo 5.4.1.1-1 de tanmlanan imento snflar,
h0 = 2 Ac / u
Burada
Ac : Betonun enkesiti,
u : Kurumaya maruz kalan ksmn evresidir.
Eer c > 0.45 fck(t0) ise, snmenin dorusal olmamas dikkate alnmaldr. Dorusal olmayan
snme katsays;
k (,t0) = (,t0) exp (1.5 ( k 0.45)) (5.4.1.4-2)
Burada;
k (,t0) : (,t0) yerine geen, dorusal olmayan snme katsays
k = c/ fcm(t0) : Basn-dayanm oran
fcm(t0) : Ykleme anndaki ortalama beton basn dayanmdr. Verilen deerler,
- 40 0C < evre scakl < + 40 0C ve
% 40 < RH ortalama bal nem < %100 iin geerlidir.
Not: Snmenin zamana bal olarak deimesi hakknda daha fazla bilgi TS EN 1992-1-1 Ek B de
verilmektedir
5.4.1.5 Bzlme
Bzlme, kuruma bzlmesi ve otojen bzlme olmak zere iki bileenden oluur. Kuruma
bzlmesi, suyun sertlemi betonun iinde yer deitirmesinin bir fonksiyonu olduundan yava
geliir. Otojen bzlme ise betonun sertlemesi srasnda ortaya kar. Bu sebeple otojen bzlmenin
nemli bir ksm beton dkmnden sonraki ilk gnlerde gerekleir. Otojen bzlme beton
dayanmnn dorusal bir fonksiyonudur. Sertlemi betona kar yeni beton dkldnde zellikle
dikkate alnmaldr.
Toplam bzlme birim ksalmas:
cs = cd + ca (5.4.1.5-1)
Burada;
cs toplam bzlme birim ksalmas,

cd kuruma bzlme birim ksalmas,
ca otojen bzlme birim ksalmasdr.
Nihai kuruma bzlmesi birim ksalmas:
cd, = kh cd,0 (5.4.1.5-2)
cd,0 Tablo 5.4.1.1-1 den alnabilir. (Tabloda beklenen ortalama deerler verilmektedir. Varyasyon
katsays yaklak %30 dur.)
Not: cd nin forml TS EN 1992-1-1:2005 Ek B de verilmitir.
125
Tablo 5.4.1.5-1 CEM N Snf imento ile Yaplan Betonlarda Engellenmemi Kuruma
Bzlmesinin Anma Deerleri (%0 olarak)
f ck / f ck , kp (MPa) Bal Nemlilik (%)

20 40 60 80 90 100
20/25 0,62 0,58 0,49 0,30 0,17 0,00
40/50 0,48 0,46 0,38 0,24 0,13 0,00
60/75 0,38 0,36 0,30 0,19 0,10 0,00
80/95 0,30 0,28 0,24 0,15 0,08 0,00
90/105 0,27 0,25 0,21 0,13 0,07 0,00
Kuruma bzlmesi birim ksalmasnn zamanla geliimi:
cd (t) = ds(t, t s) kh cd,0 (5.4.1.5-3)
Burada;
kh : h0 boyutuna bal olan ve Tablo 2 de verilen bir katsaydr.
Tablo 5.4.1.5-2 fade (5.4.1.5-3)deki kh iin deerler
h0 kh
100 1.0
200 0.85
300 0.75
500 0.70
(t t s )
ds (t , t s ) = (5.4.1.5-4)
(t t s ) + 0.04 h03
Burada:
t Bzlmenin hesapland zamanda betonun ya (gn)
ts Kuruma bzlmesinin (veya imesinin) balad andaki betonun ya (gn); (genellikle
krleme sonunda betonun ya)
ho = 2Ac/u (mm)
Ac Beton kesit alan
u Kurumaya maruz kalan kesit ksmnn evresi
Otojen bzlme gerilmesi aadaki formlden elde edilir:
ca (t ) = as(t) ca() (5.4.1.5-5)
Burada:
ca() = 2,5 (fck - 10) 10-6 (5.4.1.5-6)
ve
as(t) = 1 - exp( -0,2 t 0,5) (5.4.1.5-7)
Burada t gn olarak verilmitir.
5.4.1.6 Dorusal Olmayan Analiz iin Gerilme - Birim Ksalma likisi
126
Ksa sreli eksenel ykleme iin ekil 1 de c ile c arasnda gsterilen iliki Denklem 1 ile de ifade
edilebilir. Bu denklem, 0 < | c | < | cu1| iin geerlidir
c k 2
= (5.4.1.6-1)
f cm [1 + (k 2) ]
= c / c1 (5.4.1.6-2)
k = 1,05 Ecm | c1| / fcm (5.4.1.6-3)
Burada:
c1 = Tablo 5.4.1.1-1 de beton snflarna gre verilen ve gerilmenin en byk deerine karlk
gelen birim ksalma,
fcm = Tablo 5.4.1.1-1 e gre 28 gnlk betonun ortalama basn dayanm
cu1 = Anma krlma birim ksalmasdr.
Kullanlan betonun davrann yanstt takdirde baka gerilme-birim ksalma ilikileri de

uygulanabilir.
ekil 5.4.1.6-1 Yapsal Analiz iin Gerilme-Birim Ksalma likisinin ematik Gsterimi
5.4.1.7 Eilmede Kesit Tasarmnda Kullanlan Gerilme-Birim Ksalma likisi
Dikdrtgen basn dalm (ekil 1 de verildii gibi) varsaylabilir. 1 katsays, basn blgesinin
etkili yksekliini tanmlar.
fc 28 MPa iin 1 = 0.85 (5.4.1.7-1)
28 fc 55 MPa iin 1= 0.85 (fc 28) / 140 (5.4.1.7-2)
55 < fc MPa i in 1= 0.65 (5.4.1.7-3)
127
ekil 5.4.1.7-1 Dikdrtgen Gerilme Dalm
5.4.1.8 Eilmede ekme Dayanm
Eilme hesaplarnda betonun ekme dayanm ihmal edilmitir.
5.4.1.9 Sargl Beton
Betonun sarglanmas, daha yksek dayanm ve daha yksek kritik birim ksalma deerlerine
ulalmasn salayarak gerilme-basn ilikisinde deimelere yol aar. Bu konuda eitli modeller
bulunmaktadr. Dorusal elastik olmayan yntemler ile hesap yapldnda bunlardan biri kullanlabilir.
(Baknz TS EN 1992-1-1 Blm 3.1.9 veya Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda
Ynetmelik ,2007 Bilgilendirme Eki 7B.1)
5.4.2 Donat
5.4.2.1 Genel
5.4.2.2 zellikler
Donatnn davrann belirleyen zellikler Tablo 1 de verilmitir:
Tablo 5.4.2.2-1 Donat zellikleri
Kabul
rn Donat ubuklar Hasr elik
Snrlar (%)
Snf A B C A B C -
Karakteristik akma
dayanm fyk ya da f0.2k 400 den 600 e kadar 5,0
(MPa)
1.05 1.15 1.15
Minimum k = (ft/fy)k 1.08 1.05 1.08 10,0
< 1.35 < 1.35
Maksimum Kuvvette
Karakteristik birim uzama, 2.5 5 7.5 2.5 5 7.5 10,0
uk (%)
Bklebilirlik Bkme/tekrar bkme
-
deneyi
Kesme Dayanm - 0.3 A fyk (A = tel alan) Minimum
Maksimum Donat boyutu
5,0
sapma (%) 8 mm 6.0
128
>8 mm 4.5
5.4.2.3 Dayanm
Akma dayanm fyk ( veya f0,2k ), eksenel ekme yklemesinde saptanan karakteristik akma
kuvvetinin en-kesit alannn anma deerine blnmesi olarak tarif edilmitir. Ayn ekilde kopma
dayanm ftk , karakteristik kopma kuvvetinin kesit alannn anma deerine blnmesi suretiyle
bulunmaktadr.
5.4.2.4 Sneklik zellikleri
Donat sneklii, ekme dayanmnn akma dayanmne oran (ft / fy)k veya maksimum kuvvetteki
birim uzama uk ile tanmlanmaktadr. Minimum sneklik deerleri elik snflar A,B ve C iin Tablo
5.4.2.2-1 de verilmitir.
Scak haddelenmi veya souk ilemden geirilmi elikler iin tipik gerilme-birim uzama erileri ekil
1 de gsterilmitir.
Not: Snf A,B ve C iin uk ve (ft / fy)k deerleri Tablo 5.4.2.2-1 de verilmitir.
a) Scak haddelenmi elik b) Souk ekilmi elik
ekil 5.4.2.4-1 Tipik Donat eliinin Gerilme-Birim Uzama Erileri
5.4.2.5 Donatnn Kaynaklanmas
Donatnn kaynaklanmas TS EN 1992-1-1 Tablo 3.4 te belirtilen yntemlerle yaplacaktr.
5.4.2.6 Donatnn Yorulma zellii
Yorulma tahkikinde donatnn gerilme aral, Tablo 1 de verilen deerleri amayacaktr.
129
Tablo 5.4.2.6-1 Donatnn Yorulma zellikleri
Donat ubuklar Hasr elik Kabul Snrlar (%)

Snf A B C A B C -
N 2x106 iin Yorulma
gerilme aral (MPa) (st 150 100 10.0
snr 0.6 fyk )
Aderans: Donat anma
min greceli ap (mm)
nervr alan 5-6 0.035
5.0
, fR,min 6.5 -12 0.040
>12 0.056
5.4.2.7 Tasarm Varsaymlar
Tasarmda donatnn anma kesit alan kullanlacaktr.
Normal tasarmlarda gerilme birim uzama erisi ekil 1 de gsterildii gibi idealize edilebilir.
Gerilme birim uzama erisinde akma snr tesindeki ksm iin aadaki kabullerden biri
yaplabilir:
a) Maksimum gerilmenin k fyk , birim-uzama snr deeri uk ile gsterildii pozitif eimli bir
doru. (Tablo 5.4.2.2-1 de verilen k deeri)
b) Yatay bir doru. Bu durumda birim-uzama snr deerinin kontrol gerekmiyecektir.
ekil 5.4.2.7-1 Donat elii iin dealletirilmi Gerilme-Birim Uzama Erisi

(ekme ve Basn iin)
Ortalama younluk deeri 7850 kg/m3 alnabilir.
Elastisite modlnn tasarm deeri, Es = 200 GPa alnabilir.
5.4.3 ngerilme elii
130
5.4.3.1 Genel TS EN 1992-1-1 Blm 3.3.1
Bu Blm beton kprlerde ngerilme eleman olarak kullanlan tel, bklm, demet ve ubuklar iin
geerlidir.
ngerilme eliklerinde gerilme korozyonuna yatknlk, kabul edilebilecek dk bir seviyede olmaldr.
Bunun iin EN 10138 de veya uygun bir Avrupa Teknik Onay Belgesinde verilen kriterlerin
salanmas gereklidir.
5.4.3.2 ngerilme elii zellikleri
ngerilme elii zellikleri EN 10138, Blm 2 ila 4 te verilmitir.

ngerilme elemanlar (tel, bklm, demet ve ubuklar) aadaki ekilde snflandrlacaktr:
(i) Dayanm ile ilgili olarak fp0.1k ve fpk / fp0.1k deerleri verilmelidir.
Burada,
fp0.1k :Kalc birim uzamann 0,001 olmas halinde elikteki gerilmenin karakteristik
deeri
fpk :Kopma gerilmenin karakteristik deeri
(ii) Geveme davrann gsteren bir snflandrma
- Snf 1 :Tel, bklm veya demet normal gevemeli
- Snf 2 :Tel, bklm veya demet dk gevemeli
- Snf 3 :Scak haddelenmi ve ilem grm ubuklar
(iii) Ebat
(iv) Yzey zellikleri
5.4.3.3 Gevemeye Bal ngerilme Kayb
reticilerin deney belgelerinden elde edilebilen veya ngerilmeli germenin ilk ngerilmeli germeye
yzde oran ile tanmlanan geveme kayb, aadaki ifadelerden birinin uygulanmas ile
belirlenmelidir.
Snf 1 pr = 5,39 1000 e6.7 ( t/1000)0.75 (1-) 10-5 (5.4.3.3-1)

pi
Snf 2 pr = 0,66 1000 e9.1 ( t/1000)0.75 (1-) 10-5 (5.4.3.3-2)

pi
Snf 3 pr = 1,98 1000 e8 ( t/1000)0.75 (1-) 10-5 (5.4.3.3-3)

pi
Burada
pr : Geveme kayplarnn mutlak deeri
pi : -Ardekme iin pi, elastik ksalma, srtnme, ankraj kamasnn oturmas gibi derhal
gerekleen kayplar karldktan sonra ngerilme elemannda bulunan gerilme
deeridir. pi = pm0
-ngerilme iin pi, kama oturmas kaybndan ve Sonra ngerilme elemannda bulunan
gerilme deeridir
t germe ileminden itibaren geen zaman (saat olarak)
=pi / fpk Burada fpk ngerilme eliinin karakteristik ekme dayanmdr.
1000 germeden 1000 saat 20 C scaklkta yzde olarak geveme kayb deeridir.
131
Geveme kayplarnn uzun dnemli (nihai) deerleri, t = 500000 saat (yaklak 57 yl) alnarak
tahmin edilebilir.
Geveme kayplar, eliin scaklna ok duyarldr. Buhar kr uygulamasnda snn yksek olduu
zaman boyunca geveme hzlanmaktadr. elikteki scakln 50 Cden daha byk olduu
durumlarda geveme kayplar hesaplanmaldr.
5.4.3.4 Dayanm
fp0.1k ve fpk gerilmeleri bulunurken en-kesit alannn anma deeri kullanlacaktr.
ekil 5.4.3.4-1 Tipik ngerilme elii iin gerilme-birim uzama erisi
5.4.3.5 Sneklik zellikleri

ngerilme bklmleri maksimum ykte en az EN 10138de belirtilen uzamay yaptklar takdirde
uzama bakmndan yeterli sneklie sahip saylrlar. Eilme bakmndan yeterli sneklie sahip
olmalar iin ise EN ISO 15630 daki artlar salanmaldr. ekmede yeterli sneklik olduunun kabul
f pk
edilebilmesi iin k olmaldr. k iin tavsiye edilen deer 1.1 dir.
f p 0 ,1k
5.4.3.6 Yorulma zellikleri
ngerilme bklmleri yeterli yorulma dayanmna sahip olmaldr. Yorulma tahkikinde ngerilme
bklmlerinin gerilme aral, EN 10138 de verilenlere uygun olmaldr.
5.4.3.7 Tasarm Varsaymlar
Yapsal analizde ngerilme eliinin anma kesit alan ve fp0,1k , fpk ve uk byklklerinin
karakteristik deerleri esas alnacaktr.
132
Ortalama younluk deeri 7850 kg/m3 alnabilir
Yukarda verilen deerlerin, bitmi yaplarda ngerilmeli elikler iin -40C ile +100C
arasndaki scaklk aralnda geerli olduu varsaylabilir.
Tasarmlarda gerilme birim uzama erisi ekil 1 de gsterildii gibi idealize edilebilir. Gerilme
birim uzama erisinde akma snr tesindeki ksm iin aadaki kabullerden biri yaplabilir:
a) Maksimum gerilmenin fpk , birim-uzama snr deerinin uk ile gsterildii positif eimli bir
doru.
b) Birim-uzama snr deerinin olmad yatay bir doru.
Not: Eer daha doru deerler bilinmiyorsa, nerilen deerler

ud = 0,02 ve fp0,1k / fpk = 0,9
ekil 5.4.3.7-1 ngerilme elii iin dealletirilmi Gerilme-Birim Uzama Erisi
5.4.4.8 Elastisite Modl
Daha hassas bilgiler mevcut deil ise anma kesit alanna gre ngerilme elii elastisite modl
aadaki gibi alnabilir.
Bklmleri iin; Ep = 195 000 (MPa)

ubuklar iin; Ep = 205 000 (MPa)
5.4.4 Ardekme Ankrajlar ve Ekleme Manonlar
Ardekme ankrajlar ve demet ekleri uluslararas kabul grm bir ard ekim sisteminde belirtilen
koullara uygun olmaldr.
Demetler, ankrajlar vb. iin korozyondan koruma nlemleri alnmaldr.
5.4.5 Klf Borusu
133
5.4.5.1 Genel
Demet klflar rijit veya rijit olabilecei gibi, galvanizli elik metalden veya polietilen olabilecei gibi
demonte edilebilir ekirdek kalp kullanlarak beton iinde de oluturulabilir.
Demet klflarnn kurp yarap 6000 mmden kk olmamaldr. Ancak ankraj blgelerinde 3600
mmye izin verilebilir.
Demet kurp yarapnn 9000 mmden kk olduu durumlarda polietilen klflar kullanlmaz.Polietilen
klflar kullanldnda eer demetler aderansl olmas gerekiyor ise, polietilen klflarn betona aderans
karakteristii ve harcn aderans karakteristii incelenmelidir.
Harcn ve evredeki betonun klf zerine uygulayaca basn etkisi incelenmelidir.
5.4.5.2 Klf Borusu Boyutlar
Klfn i ap tek bir ubuun veya bklm demetin anma apndan en az 6 mm daha byk olmaldr.
Birden fazla ubuk veya bklm demet iin, klfn i kesit alan en az ngerilme eliinin net alannn
2,0 misli olmaldr. Bu durumun bir istisnas vardr. Eer demetler boydan boya ekilerek
yerletirilecek ise klf kesit alan ngerilme eliinin net alannn 2,5 misli olmaldr.
Klflarn boyutu klfn bulunduu yerdeki en kk beton kalnlnn 0,4 mislinden daha byk
olamaz.
5.4.5.3 Sapma Semerlerinde Kullanlan Klf Borular
Sapma semerlerindeki klflar galvanizli elik borudan olmaldr. Borunun anma et kalnl 3 mmden
daha az olmamaldr.
5.5 Snr Durumlar
5.5.1 Genel
Yapsal elemanlar her trl kullanm, yorulma, dayanm ve ar yklenme snr durumlarnda
koullare yeterince cevap verecek ekilde boyutlandrlmaldr.
ngerilmeli veya ksmi ngerilmeli yapsal beton elemanlar; inaat, gerdirme, ilemleme, nakliye,
montaj ve bir paras olduu yapnn kullanm mr sresince meydana gelip kritik olabilecek btn
aamalar iin gerilmeler ve deformasyonlar asndan incelenmelidir. ngerilme veya dier ykler
altnda oluabilecek gerilim konsantrasyonlar veya dardan sebep olunmu deformasyonlar dikkate
alnacaktr.
5.5.2 Kullanm Snr Durumu
Kullanm snr durumunda dikkate alnacak etkiler yerine gre atlaklar, deformasyonlar, beton
gerilmeleri sras ile Blm 5.7.3.4., 5.7.3.6. ve 5.9.3de tanmland gibidir.
atlama gerilmesi iin Blm 5.4.2.6.da tanmlanm olan krlma modl kullanlr.
5.5.3 Yorulma Snr Durumu
134
5.5.3.1 Genel
Temellerde, st yap ile monolitik balants olmayan kpr ayaklarnda, (zemine oturmayan plaklarn
bulunduu durumlar hari) kenar ayaklarda ve istinat duvarlarnda yorulma incelemesine gerek yoktur.
Ayrca Tablo 3.3.1-12 deki Kullanm I birleiminde beton uc liflerinde sadece basn gerilmesi
kyorsa, yorulma incelemesine gerek yoktur.
Tren kprlerinde yorulma tahkiki TS EN 1992- 2 Blm 6.8.7 ve Ek NN ye gre yaplabilir.
5.5.4 Dayanm Snr Durumu
5.5.4.1 Genel
Dayanm snr durumu iin belirlenen koullar ve kurallar, dayanm ve stabilite iin olacaktr. Katsayl
dayanm; Blm 5.6, 5.7, 5.8, 5.9, kapsamnda uygulanabilir koullarn belirledii anma dayanm ile
Blm 5.5.4.2 te belirlenmi olan dayanm katsaynn arpm ile bulunur.
5.5.4.2 Dayanm Katsaylar
5.5.4.2.1 Geleneksel ekilde naa Edilmi Kprler
Dayanm katsays () aadaki gibi alnr;
Betonarmede eilme ve ekme iin 0,90

ngerilmeli betonda eilme ve ekme iin 1,00
Kesme ve burulma iin: 0.75
Eksenel basn (Fretli veya etriyeli)
Fretli 0.70
Etriyeli 0.65
Betonda ezilme iin 0.65
Destek-gergi modelindeki basn iin 0,70
Ankraj blgelerindeki basn iin 0,80
Ankraj blgelerindeki ekme iin 1,00
Kazk akmas srasndaki dayanm iin 1,00
ekil 5.5.4.2.1-1 Dayanm Katsays nin Net ekme Birim Uzamas ile Deiimi
Eilme ile birlikte basn elemanlar iin deeri, eilme iin verilmi olan katsayl eksenel yk

deerine dorusal olarak arttrlr; Pn ifadesi de 0.10 f c Ag deerinden sfra azalr.
135
ekme ile birlikte veya birlikte olmakszn eilme durumundaki ksmi ngerilmeli elemanlarda
deeri aadaki gibi alnr:
= 0.90 + 0.10 (PPR) (5.5.4.2.1-1)
Burada;
Aps f py
PPR = (5.5.4.2.1-2)
Aps f py + Aps f yy
PPR = Ksmi ngerilme oran
As = ngerilmesiz ekme donatsnn alan (mm)
Aps = ngerilme eliinin alan (mm)
fy = Donat ubuklarnn belirlenen akma dayanm (MPa)
fpy = ngerilme eliinin akma dayanm (MPa)
Dayanm katsaylar Blm 5.12 de belirtilmi olan kenetlenme ve bindirme boylarnda uygulanmaz.
5.5.4.3 Stabilite
Yapnn tamam ve elemanlar, kaymaya, devrilmeye, yukar kalkmaya ve burkulmaya kar yeterli
dayanm gsterecek ekilde projelendirmelidir. Yklerin d merkezliklerinin etkileri, hesap srasnda
ve projelendirilmede dikkate alnmaldr.
Prefabrik elemanlarn tama ve montaj srasndaki burkulma koullar incelenmelidir.
5.6 Destek-Gergi Modeli
5.6.1 Genel
Destek-gergi modelleri dayanm ve olaan d snr durumlarnda, mesnet civarnda veya tekil
yklerin uygulama noktalar yaknndaki i kuvvet etkilerinin belirlenmesi iin kullanlabilir.
Derin temellerin ve kazk bal elemanlarnn projelendirilmesi iin veya d yk ve mesnet tepkileri
etkime noktalar arasndaki uzakln eleman kalnlnn iki katndan daha az olmas gibi durumlarda
destek-gergi modelinin kullanlmas dnlmelidir.
Eer hesap iin destek-gergi modeli seilmi ise, Blm 5.6.2 den 5.6.6 ya kadar olan blmler
kullanlr.
5.6.2 Yapsal Modelleme
Yap ve ona ait bir eleman veya bir blge, elik gergilerin ve beton desteklerin dm noktalarnda
balanmasyla btn d ykleri mesnetlere tayabilecek kapasitede bir kafes sistem eklinde
modellenebilir. Desteklerin ve gergilerin gerek duyulan genilikleri, kafesin geometrisinin
belirlenmesinde gz nne alnacaktr.
Desteklerin ve gergilerin katsaylarla arplm dayanmlar (Pr), eksenel ykl elemanlardaki gibi
aadaki ekilde alnacaktr:
136
Pr = Pn (5.6.2-1)
Burada ;
Pn = Destek veya gerginin anma dayanm (N)
= Blm 5.5.4.2de tanmlanm olan ekme veya basn iin dayanm katsays
5.6.3 Desteklerin Boyutlandrlmas
5.6.3.1 Donatsz Destein Dayanm
Bir donatsz destein anma dayanm aadaki gibi alnr;
Pn = fcu. Acs (5.6.3.1-1)
Burada;
Pn = Bir destein anma dayanm
fcu = Blm 5.6.3.3 de tanmlanan snr basn gerilmesi (MPa)
Acs = Blm 5.6.3.2 de tanmland gibi destein etkili en kesit alan (mm)
5.6.3.2 Destein Etkili Enkesit Alan
(Acs) deeri, kullanlabilir beton kesit alan ve destein ularndaki ankraj koullar dikkate alnarak
ekil 1deki gibi hesaplanr.
Eer bir destek ap da olan donatlar ile ankre edilmi ise, ekil 1a da gsterildii gibi, kiri yan
grnnde ve enkesitte destek kesitinin boyutlar, ankraj ubuklarnn iki tarafna doru 6da kadar
uzatlm olarak kabul edilebilir.
137
a) Donat ile ankre edilmi bir destek
b) Mesnet eleman ve donat ile c) Mesnet eleman ve destek ile

ankre edilmi bir destek ankre edilmi bir destek
ekil 5.6.3.2-1 Ankraj Koullarnn Etkili Destek Enkesit Alan zerindeki Etkisi
5.6.3.3 Destekte Basn Gerilmesinin Snrlandrlmas
Snrlandrlm basn gerilmesi fcu , aadaki gibi alnr;

f c'
f cu = 0,85 f c' (5.6.3.3-1)
0,8 + 170 1
Bunun iin;
1 = s + (s + 0,002) cot2 s (5.6.3.3-2)
Burada ;
s = Destek ile komu ekme gergisi arasndaki en kk a (derece)
s = ekme gergisinin dorultusundaki beton iindeki ekme uzamas (mm/mm)
fc = Beton basn dayanm (MPa)
5.6.3.4 Donatl Destek
Eer bir destek kendi ynne paralel donatya sahip ise ve donat basnta akma gerilmesine kadar
yklenebilecek ekilde detaylandrlm ise destein anma dayanm aadaki gibi alnacaktr:
Pn = fcu Acs + fy Ass (5.6.3.4-1)

Burada
Ass = Destek iindeki donat alan (mm)
138
5.6.4 GergilerinBoyutlandrlmas
5.6.4.1 Gerginin Dayanm
Gergi donats, dm noktalarna belirli kenetlenme boyu, kancalar veya mekanik ankrajlar ile ankre
edilmi olmaldr. ekme kuvveti dm blgesinin i yzne kenetlenmelidir.
Bir gerginin anma dayanm, aadaki gibi alnabilir:
Pn = fy Ast + Aps (fpe + fy) (5.6.4.1-1)
Burada;
Ast = Gergi boyuna dorultusundaki donatnn toplam alan (mm)
fy = Boyuna donatnn akma dayanm (MPa)
fpe = Kayplardan sonra ngerilme eliindeki gerilme (MPa)
5.6.4.2 Gerginin Ankraj

Gergi donats, ekme kuvvetini aktarmak zere kafesin dm noktas blgesine ankre edilmelidir.
Bu ankraj, Blm 5.12 de belirtildii gibi donatnn kenetlenmesi koullarna uygun olmaldr.
5.6.5 Dm Blgelerinin Boyutlandrlmas
Sarg donats konulmadka ve bunun etkisi hesaplar ve deneylerle kantlanmadka dm

blgelerindeki destek iindeki beton basn gerilmesi aadaki deerleri amayacaktr:
Destekler ve mesnet alanlar ile snrlanm dm blgeleri iin : 0,85.. fc
Bir dorultuda gergi ile ankre edilmi dm blgeleri iin : 0,75.. fc
Birden fazla dorultuda gergi ile ankre edilmi dm blgeleri iin : 0,65.. fc
Burada
= Blm 5.5.4.2de tanmland gibi beton zerindeki mesnet iin dayanm katsays
Gergi donats, belli bir etkili beton alanna dzgn bir ekilde yaylm olacak ve bu beton alan en az
gergi kuvvetinin burada belirtilmi olan gerilme snr deerine blnmesi ile bulunacak deere eit
olacaktr.
Destekler ve gergiler iin belirlenen dayanm kriterlerinin salanm olmasna ek olarak, dm

blgeleri ayrca Blm 5.6.3.4.1 ve 5.6.3.4.2 de tanmlanm olan gerilme ve ankraj snrlamalar ile
uyum iinde olacak ekilde tasarlanacaktr.
Tekil ykler veya tepki kuvvetleri tarafndan ortaya kan dm blgesi zerindeki mesnet gerilmeleri
Blm 5.7.5 de belirtilmi olan koullar salamaldr.
5.6.6 atlak Kontrol Donats
Blm 5.6.3 de verilen koullara gre projelendirilmi olan demeler ve temeller dndaki btn
yaplar ve elemanlar veya bunlarla ilgili blgeler, her bir yzeyin yaknnda donat ubuklarndan
oluturulmu bir ortogonal zgaraya sahip olmaldr. Bu ortogonal zgarann ubuklarnn ara uzaklk
300 mm yi amamaldr.
Donat alannn brt beton kesit alanna oran her iki dorultuda da 0.003 den daha az olmamaldr.
139
Gergi iine konulmu atlak kontrol donats gergisi donatsnn paras olarak gz nne alnabilir.
5.7 Eilme ve Eksenel Kuvvet Etkileri iin Tasarm
5.7.1 Kullanm ve Yorulma Snr Durumlar iin Kabuller
Donatl, ngerilmeli ve ksmi ngerilmeli beton elemanlarn tasarmnda aadaki kabuller

kullanlabilir:
Blm 5.7.6 da belirtilmi olanlarn dnda, atlaksz kesitlerde ngerilmeli beton ekmeye kar
dayanm gsterir.
Yksek kiri ve ksa konsol gibi zel eleman veya eleman blgeleri hari, betondaki birim ekil
deitirmeler dorusal olarak deiir.
n modler oran en yakn tam sayya yuvarlanr.
Modler oran aadaki gibi hesaplanr:
o Donat ubuklar iin: Es/Ec
o ngerilme demetleri iin: Ep/Ec
Kalc ykler ve ngerilme iin etkili modler oran olarak 2n uygulanabilir.
5.7.2 Dayanm ve Ar Yk Snr Durumlar iin Kabuller
5.7.2.1 Genel
Beton elemanlarn katsayl dayanm, denge ve uygunluk koullar salananak ve Blm 5.5.4.2 de
belirtilmi olan dayanm katsaylar ile aadaki kabuller kullanlarak belirlenecektir:
Tam aderansl ngerilmeli veya donatl elemanlarda ya da rgermeli elemanlarn

klflanmam ksmlarnda birim uzama ve ksalmalar, tarafsz eksenden olan uzaklk ile
orantldr. (Yksek kiriler ile btn dier D blgeleri buna istisna tekil eder).
Tamamen aderanssz demetlere veya aderans ksmen engellenmi bklmlere sahip olan
elemanlarda bklm veya demet ile beton kesit arasndaki birim uzama ve ksalma fark ile
sehimlerin demet geometrisi zerindeki etkisi, demetlerdaki gerilme hesaplarna dahil
edilmitir.
Eer beton sarglanmam ise, en d beton basn lifindeki kullanlabilir en byk birim
ksalma 0,003 tr.
Eer beton sarglanm ise, en byk kullanlabilir birim ksalma iin 0,003 den daha byk
bir deer, kantlanabiliyor ise kullanlabilir. Bu durumda sargl ksm dndaki kabuk
betonun tamamen krld var saylacaktr.
Destek-gergi modeli hari donatdaki gerilme, bu donatya ait bir gerilme-ekil deitirme
erisine dayanr. Bunun yerine donatnn ve ngerilme elemannn kenetlenmesini ve
ngerilmenin aktarlmasn da ieren matematiksel olarak kantlanm bir temsili eri de
esas alnabilir.
Betonun ekme dayanm ihmal edilir.
Donatnn ve ngerilme elemanlarnn kenetlenmesi ve ngerilme aktarm dikkate alnm
olacaktr.
Dikdrtgen kutu kesitli basn elemanlarnda betondaki kullanlabilir maksimum en d basn birim
ksalmas zerindeki ilave snrlamalar, Blm 5.7.4.7 de belirtildii gibi incelenmelidir.
140
5.7.2.2 Dikdrtgen Gerilme Dalm
Tama gcne eriildii srada beton basn blgesindeki gerek gerilme dalm yerine, edeer

dikdrtgen basn dalm kullanlabilir. Dikdrtgen dalmn genilii 0.85 f c alnr. Bu dalmn
derinlii ise basn lifi ile tarafsz eksen arasndaki uzakln 1 katsays ile arplmas suretiyle
bulunur:
a = 1 c
Bu ifadede kullanlan 1 deerleri, eitli beton snflar iin Tablo 1 de verilmitir.
Tablo 5.7.2.2-1 Beton Snflarna gre 1 deerleri

Beton Snf C16 C18 C20 C25 C30 C35 C40 C45 C50
1 0.85 0.85 0.85 0.85 0.82 0.79 0.76 0.73 0.70
Boluklu dikdrtgen basn elemanlarna uygulanmas durumunda dikdrtgen gerilme dalmnn

kullanm ile ilgili ilave snrlamalar Blm 5.7.4.7 de belirtildii ekilde incelenmelidir.
5.7.3 Eilme Elemanlar
5.7.3.1 Eilme Anma Dayanm Hesabnda Kullanlacak ngerilme elii Gerilmesi
5.7.3.1.1 Aderansl Demetlere Sahip Elemanlar
Bir eksene gre eilmeye maruz dikdrtgen veya tablal kesitlerde fpe nin 0.5 fpu dan az olmamas
durumunda, ngerilme eliindeki ortalama gerilme fps , aadaki gibi alnabilir:
c
f ps = f pu 1 k (5.7.3.1.1-1)
d p

Burada;
f py
k = 21.04 (5.7.3.1.1-2)
f pu

Tablal kesit davran iin;

A ps f pu + As f s As' f s' 0.85 f c' (b bw )h f
c= (5.7.3.1.1-3)
f pu
0,85 f c' 1bw + kAps
dp
Dikdrtgen kesit davran iin;

A ps f pu + As f s As' f s'
c= (5.7.3.1.1-4)
f pu
0,85 f c' 1b + kA ps
dp
Burada ;
141
fpu = ngerilme eliinin ekme dayanm (MPa)
fpy = ngerilme eliinin akma dayanm (MPa)
As = ekme donatsnn alan (mm)
As = Basn donatsnn alan (mm)
fs = Anma eilme dayanmnda ekme donatsndaki gerilme (MPa) (Blm 5.7.2.1 e baknz)
fs = Anma eilme dayanmnda basn donatsndaki gerilme (MPa) (Blm 5.7.2.1 e baknz)
b = Basn balnn genilii (mm)
bw = Gvde genilii (mm)
hf = Basn balnn kalnl (mm)
dp = En d basn lifinden ngerilme demetlerinin arlk merkezine olan uzaklk (mm)
c = Tarafsz eksenden basn yzne olan uzaklk (mm)
1 = Blm 5.7.2.2 de belirtilmi olan gerilme dalm katsays
Basn ve ekme donatlarndaki gerilme dzeyi incelenecektir ve eer bu donatlardan herhangi

birinde akma ortaya km ise denklem 3 de fs veya fs yerine akma gerilme deeri fy veya fy
kullanlacaktr.
5.7.3.1.2 Aderansz Demetlere Sahip Elemanlar
Blm 5.7.4.5 de belirtildii gibi bir veya iki eksenli eilmeye ve eksenel yke maruz dikdrtgen veya
tablal kesitlerin aderansz ngerilme eliindeki ortalama gerilme aadaki gibi alnabilir:
dp c
f ps = f pe + 6300 f py
(5.7.3.1.2-1)
l
e
Burada;
2l i
l e = (5.7.3.1.2-2)
2 + Ns
Tablal kesit davran iin;

A ps f ps + As f s As' f s' 0,85 f c' (b bw )h f
c= (5.7.3.1.2-3)
0,85 f c' 1bw
Dikdrtgen kesit davran iin;

A ps f ps + As f s As' f s'
c= (5.7.3.1.2-4)
0,85 f c' 1b
Burada;
c = En d basn lifinden tarafsz eksene olan uzaklk (mm).
le = Etkili demet boyu (mm)
li = Ankrajlar arasndaki demet uzunluu (mm)
Ns = Ankrajlar demetin getii mesnet mafsal says
fps = ngerilme eliinin akma dayanm (MPa)
fpe = Btn kayplar dikkate alndktan sonra ngerilme elii iindeki etkili gerilme (MPa)
5.7.3.2 Eilme Dayanm
5.7.3.2.1 Katsayl Eilme Dayanm
142
Katsayl eilme dayanm Mr aadaki gibi alnr;
Mr = Mn (5.7.3.2.1-1)
Burada;
Mn = Anma dayanm (N-mm)
= Blm 5.5.4.2de belirtilen dayanm katsays
5.7.3.2.2 Tablal Kesitler

Bir veya iki eksene gre eilmeye ve eksenel yke maruz tablal kesitlerin eilme dayanm, enkesit
tabla kalnl gerilme blok ykseklii a dan kk olmas hali iin aadaki gibi alnabilir:
a a a a hf
Mn = Aps . fps.(dp- ) + As.fy .(ds - ) As . fy.(ds- ) + 0,85. fc. (b-bw).1.hf. ( - )
2 2 2 2 2
(5.7.3.2.2-1)
Burada;
fps = Denklem 5.7.3.1.1-1de belirtilmi olan eilme anma dayanmnda ngerilme eliindeki
ortalama gerilmesi. (MPa)
dp = En d basn lifinden ngerilme demetlerinin arlk merkezine olan uzaklk (mm)
fy = Donat ubuklarnn akma dayanm (MPa)
ds = En d basn lifinden ekme donatsnn arlk merkezine olan uzaklk (mm)
As = Basn donatsnn alan (mm)
fy = Basn donatsnn akma dayanm (MPa)
ds = En d basn lifinden basn donatsnn arlk merkezine olan uzaklk (mm)
fc = Baka bir beton ya belirtilmedike 28 gnlk betonun basn dayanm (MPa)
b = Elemann basn yznn genilii (mm)
bw = Gvde genilii veya dairesel bir kesitin ap (mm)
1 = Blm 5.7.2.2.de belirtilmi olan gerilme dalm katsays
hf = T veya I elemannn basn bal kalnl (mm)
a= c 1 ; edeer gerilme dalmnn ykseklii (mm)
5.7.3.2.3 Dikdrtgen Kesitler
Bir veya iki eksene gre eilmeye ve eksenel yke maruz dikdrtgen kesitlerin eilme dayanm,
aadaki gibi alnabilir:
a a a
Mn = Aps . fps.(dp- ) + As.fy .(ds - ) As . fy.(ds- ) (5.7.3.2.2-1)
2 2 2
5.7.3.2.4 Dier Enkesitler
Tablal veya dikdrtgen kesitlerden baka kesitler iin anma eilme dayanm (Mn), Blm 5.7.2 de
belirtilmi kabullere dayal bir hesap yolu ile belirlenecektir. Blm 5.7.3.3 n koullar burada da
uygulanacaktr.
5.7.3.2.5 ekil Deitirme Uygunluk Yaklam
143
Eer daha hassas hesaplama gerekiyorsa, ekil deitirme uygunluk yaklam kullanlabilir. Blm
5.7.2.1 in uygun koullar uygulanacaktr.
Bir donat tabakasndaki gerilme ve buna karlk gelen ekil deitirme, herhangi bir gerilme-ekil
deitirme forml ya da donat ve ngerilme bklmleri iin verilen grafiklerden alnabilir.
5.7.3.3 Donat Snrlandrmalar
5.7.3.3.1 Maksimum Donat
Maksimum donat snrlamas yoktur. Fazla donatl kesitlerde dayanm artarken snekliin azalmasn
dengelemek iin Blm 5.5.4.2.1 de faktr, kesitin ekme blgesinin en u noktasnda bulunan
donatdaki birim uzama t ye bal olarak azaltlmaktadr.
5.7.3.3.2 Minimum Donat
Bir eilme elemannn herhangi bir kesitinde ngerilmeli ve ngerilmesiz ekme donatsnn miktar en
az aada verilenlerin kk olanna eit bir katsayl eilme dayanm (Mr) oluturacak dzeyde
olmaldr:
Aada 1 Denklemi ile hesaplanm olan Mcr atlama momentinin 1,2 kat,
Tablo 3.4.1-1de tanmlanm olan uygulanabilir dayanm yk birleimlerinda talep edilen
katsayl momentin 1.33 kat.
Ayrca Blm 5.11.8 koullar uygulanacaktr.

atlama momenti:
S
M cr = Sc ( f r + f cpe ) M dnc c 1 Sc f r (5.7.3.3.2-1)
S nc
Burada
f cpe = Kesitte d yklerin ekme gerilmesine neden olduu en u lifte, (btn ngerilme
kayplarndan sonra) sadece etkili ngerilme kuvvetlerinden tr ortaya kan beton basn
gerilmesi. (MPa)
M dnc = Kompozit olmayan kesite etki eden toplam katsaysz l yk momenti. (Nmm)
S c = Kompozit kesitin, kesitte d yklerin ekme gerilmesine neden olduu en u life gre dayanm
momenti (mm3)
S nc = Kompozit olmayan kesitin, kesitte d yklerin ekme gerilmesine neden olduu en u life gre
dayanm momenti (mm3)
f r = Blm 5.4.1.2 de tanmlanan beton kopma gerilmesi (MPa)
Kompozit kesitin ara aamalar iin M dnc ve S nc nin uygun deerleri kullanlacaktr. Btn yklerin
kompozit olmayan kesitle tand kirilerde ise, yukardaki 1 Denkleminde S c yerine S nc
konulacaktr.
144
5.7.3.3.3 Eilme Elemanlarnn Basn Donats
Eilme elemanlarnn basn donats, deme plaklar hari tutulmak kayd ile Blm 5.7.4.6
koullarn boyut ve aralk olarak salayacak ekilde etriyeler ve irozlar ile sarlmaldr. Edeer
alana sahip kaynakl hasr elik de kullanlabilir.
5.7.3.4 ekme Blgesindeki Donatnn Datlmas Suretiyle atlak Kontrolu
Burada belirlenen koullar btn beton elemanlar iin uygulanacaktr.

ekme yzne en yakn konumdaki donatlarn s aral aadaki denklemi salayacaktr.
122600 e
s 2d c (5.7.3.4-1)
s f ss
Burada;
dc
= (5.7.3.4-2)
0.7(h d c )
e = evre katsays
= 1.00 TS EN 206-1 etki snf 1 ve 2 iin
= 0.75 TS EN 206-1 etki snf 3 iin
dc = En d ekme lifi ile buna en yakn konumdaki donat ubuunun merkezi arasndaki uzaklk
olarak tanmlanan beton rts kalnl. (mm) (= Net beton rts + /2 )
f ss = Kullanm snr durumunda donatdaki ekme gerilmesi (MPa)
h = Eleman ykseklii veya kalnl (mm)
Donatdaki ekme gerilmesi hesaplanrken eksenel ekme etkileri gz nnne alnacaktr; eksenel
basn etkileri ise istenirse dikkate alnabilir.
Minimum ve maksimum donat aralklar iin Blm 5.11.3.1 ve 5.11.3.2 koullarna da uyulacaktr.
Eer betonarme T kirilerinin veya kutu kesitli kirilerin balklarnda kullanm snr durumunda ekme
oluyorsa, eilme ekme donats aada verilen deerlerin kk olan boyunca datlm olmaldr:
Blm 4.6.2.6 da belirtilmi olan etkili balk genilii,
Mesnetler arasndaki komu aklklarn ortalamasnn 1/10 ine eit bir genilik,
Eer etkili balk genilii, akln 1/10 nden byk ise balklarn kenar blgelerine donat eklenir.
Bu ek donatnn alan, ilave deme alannn % 0.4 nden az olmamak zere baln en d
ksmnda olacaktr.
Eer ngerilmesiz ya da ksmen ngerilmeli beton elemann etkili de kalnl 900 mm den byk ise,
boyuna dorultuda bir yzey donats, elemann iki yan yzeyleri boyunca, eilme ekme donatsnn
de/2 uzaklklna kadar dzgn yayl olarak yerletirilecektir.
Yzey donatsnn alan Ask (mm/mm), her iki yzey yksekliince aadaki deeri salamaldr:
As + A ps
Ask 0,001(d e 760) (5.7.3.4-3)
1200
Burada;
Aps = ngerilmeli eliinin alan (mm)
145
Bununla birlikte her yz iin boyuna dorultuda yzey donatsnn toplam alan, gerekli eilme ekme
donats As + Aps nin ini amayacaktr.
Yzey donatsnn maksimum aral, de/6 deerini veya 300 mm yi gememelidir.
Eer herbir bklm ve donat ubuundaki gerilmeleri belirlemek iin bir birim ekil deitirme
uygunluu analizi yaplrsa, bu tr donatlar dayanm hesaplarnda dikkate alnabilir.
5.7.3.5 Momentlerin Yeniden Datlmas
Dayanm snr durumunda, betonarme srekli kirilerin i mesnetlerinde elastik teoriye gre
hesaplanm olan negatif eilme momentleri, eer bu blgede Blm 5.12 koullarna uygun
aderansl donat konulmu ise, daha hassas analizler yerine aada verilen oran gemeyecek
miktarda azaltlabilir veya arttrlabilir:
% (1000 et) %20 (5.7.3.5-1)

Ancak momentin azaltld kesitte
et < 0.0075
ise negatif momentlerin yeniden datlmasna izin verilmez.
Yklerin ve i kuvvetlerin dengesinin salanabilmesi iin, negatif momentlerdeki deiiklikleri dikkate
alarak pozitif momentler de yeniden ayarlanacaktr.
5.7.3.6 ekil Deitirmeler
5.7.3.6.1 Genel
Blm 2.4 deki koullar dikkate alnacaktr.
Deme genleme derzleri ve mesnetler; ykler, snme, bzlme, s deiiklikleri, farkl oturma ve
ngerilme gibi etkiler sonucunda meydana gelebilecek ekil deitirmelere uyum salayabilecek
ekilde olmaldr
5.7.3.6.2 Sehim ve Ters Sehim
Sehim ve ters sehim hesaplar, zati ykler, hareketli ykler, ngerilme, montaj ykleri, betonun
bzlmesi ve snmesi ile ngerilme eliinin gevemesini dikkate alacaktr.
Sehim ve ters sehimin hesab iin Blm 4.5.2.1, 4.5.2.2. ve 5.9.4.5 deki koullar uygulanacaktr.
Daha ayrntl bir analizin yaplamamas durumunda ani sehimler, Blm 5.4.1.3 de belirtilmi olan
beton elastisite modl ve atalet momentinin ya brt deeri Ig nin, ya da etkili atalet momenti Ie nin
Denklem 1 de verilen deeri kullanlarak hesaplanabilir.
M
3
M
3

I e = cr I g + 1 cr I cr I g (5.7.3.6.2-1)
Ma M a
Burada;
146
Ig
M cr = f r (5.7.3.6.2-2)
yt
Mcr =atlama momenti (N-mm)

fr =Blm 5.4.1.2 de (Denklem 5.4.1.2-3) belirtilmi olan beton kopma gerilmesi (MPa)
yt =Tarafsz eksenden en d ekme lifine kadar olan uzaklk (mm)
Ma = ekil deitirmenin hesapland aamada elemandaki en byk eilme momenti (N-mm)
Prizmatik elemanlarda etkili atalet momenti olarak, basit veya srekli kirilerde aklk ortasnda,
konsollarda ise mesnette Denklem 1 ile hesaplanan deer esas alnabilir. Prizmatik olmayan srekli
elemanlar iin etkili atalet momenti olarak, kritik pozitif ve negatif moment kesitlerinde Denklem 1 den
elde edilen deerlerin ortalamas kullanlabilir.
Daha kesin bir hesap yaplmayacak ise uzun dnem sehimi, ani sehimin aadaki katsaysyla
arplmas suretiyle elde edilebilir.
Ani sehim hesabnda Ig kullanlm ise
= 4.0 (5.7.3.6.2-3)
Ani sehim hesabnda Ie kullanlm ise
As'
= 3.0 1.2 1,6
(5.7.3.6.2-4)
As
Burada;
AS = Basn donatsnn alan (mm)
AS = ngerilmesiz ekme donatsnn alan (mm)
5.7.3.6.3 Eksenel Uzama ve Ksalmalar
Yk altnda ani uzama veya ksalmalar, malzemenin ykleme srasnda sahip olduu elastisite
modl kullanlarak hesaplanacaktr.
Is fark nedeniyle oluan ani ksalma veya uzama, Blm 3.7.1.2, 3.7.1.3 ve 5.4.1.3 e gre
hesaplanacaktr.
Snme ve bzlme sonucu oluan uzun sreli ksalma, Blm 5.4.1.4 ve 5.4.1.5 de belirtilen
koullara gre hesaplanacaktr.
5.7.4 Basn Elemanlar
5.7.4.1 Genel
Basn elemanlar aadaki etkilerin dikkate alnmas suretiyle hesaplanacaktr.
D merkezlik
Eksenel ykler
Deiken atalet momentleri
Ularn tutulma derecesi
ekil deitirmeler
Yklerin etki sresi
ngerilme
Daha hassas hesap yntemlerinin yerine, narinlik oran
147
Klu/r < 100
olan ngerilmesiz kolonlar, Blm 5.7.4.3 de tanmlanan yaklak ynteme gre projelendirilebilir.
Burada;
K = Blm 4.6.2.5 de tanmlanan etkili boy katsays
lu = Etkili boy (mm)
r = Atalet yarap (mm)
kinci mertebe moment bytmesi yaplan basn elemanlarndaki kuvvet etkilerinin bu elemann
baland elemanlara aktarlmas iin gerekli nlemler alnacaktr.
Komu bir elemana beton mafsal balanan bir basn elemannda boyuna donatlar, mafsal
merkezinde toplanarak eilme dayanm en aza indirilecek ve mafsaln her iki yannda
kenetlenecektir.
5.7.4.2 Donat iin Snrlandrmalar
Kompozit olmayan basn elemanlar iin ngerilmeli ve ngerilmesiz boyuna donatnn maksimum
alan aadaki gibi olacaktr:
As A ps f pu
+ 0.08 (5.7.4.2-1)
Ag Ag f y
ve
A ps f pe
0 .3 (5.7.4.2-2)
Ag f c'
Kompozit olmayan basn elemanlar iin ngerilmeli veya ngerilmesiz boyuna donatnn minimum
alan aadaki gibi olacaktr:
As f y A ps f pu
'
+ 0,135 (5.7.4.2-3)
Ag f c Ag f c'
ve
As + Asp
0.01 (5.7.4.2-4)
Ag
Burada;
As = ngerilmesiz ekme donatsnn alan (mm)
Ag = Kesitin brt alan (mm)
fpu = ngerilme eliinin belirtilmi ekme dayanm (MPa)
fy = Donat ubuklarnn belirtilmi akma dayanm (MPa)
fc = Betonun belirtilmi basn dayanm (MPa)
fpe = Etkili ngerilme (MPa)
Bir kolonun iindeki boyuna donat ubuklarnn minimum says dairesel kolonda alt ve dikdrtgen
kolonda drt adet olmaldr. En kk donat ap 16 mm olmaldr.
5.7.4.3 Narinlik Etkilerinin Yaklak Deerlendirilmesi
148
Yanal telenmesi nlenmemi elemanlar iin, narinlik oran K lu /r < 22 ise narinliin etkisi ihmal
edilebilir.
Yanal telenmesi nlenmi elemanlarda ise, narinlik oran K lu /r < [34 -12 (M1 / M2)] ise narinliin
etkisi ihmal edilebilir. Burada M1 ve M2, srasyla elemann kk ve byk u momentleri olup, M1/M2
oran tek erilikli eilme iin pozitiftir.
Klu/r < 100 olduu ngerilmesiz basn elemanlarnn tasarlanmas iin aada admlar verilen
yaklak yntem uygulanabilir:
Tasarm, elastik hesap ile elde edilmi olan katsayl Pu eksenel yk ve Blm
4.5.3.2.2b de belirtildii ekilde bytlm bir katsayl Mc momentine gre yaplr .
Bir basn eleman iin etkili lu boyu, basn elemanna yanal mesnet salamak
bakmndan yeterli olan elemanlar arasndaki net uzaklk olarak alnr. Basn
elemannda guselerin mevcut olmas durumunda etkili boy olarak, gz nne alnan
dzlemdeki guselerin biti noktalar arasndaki uzaklk dikkate alnr.
Atalet yarap r, betonun brt kesiti iin hesaplanr.
Yanal telenmeleri nlenmi elemanlarda, hesap ile daha dk bir deerin
kullanlabilecei gsterilmedike, etkili boy katsays K = 1.0 alnr.
Yanal telenmeleri nlenmemi elemanlarda K, betondaki atlamann ve mevcut donat
miktarnn kolon-kiri greli rijitlii zerindeki etkileri dikkate alnarak hesaplanr ve 1.0
deerinden daha kk alnmaz.
Daha hassas bir hesabn yerine, Denklem 4.5.3.2.2b-5 de tanmlanan Euler burkulma yk Pe nin
hesabnda kullanlan EI deeri olarak aadaki ifadelerden elde edilecek deerlerden by
kullanlr.
Ec I g
+ Es I s
EI = 5 (5.7.4.3-1)
1 + d
veya
Ec I g
EI = 2.5 (5.7.4.3-2)
1+ d
Burada ;
Ec = Betonun elastisite modl (MPa)
Ig = Arlk merkezinden geen eksen etrafnda beton brt kesitinin atalet momenti (mm4)
Es = Boyuna dorultudaki eliin elastisite modl (MPa)
Is = Arlk merkezinden geen eksen etrafnda, boyuna dorultudaki eliin atalet momenti (mm4)
d = Maksimum katsayl kalc yk momentlerinin, maksimum katsayl toplam yk
momentine oran; bu oran daima pozitif olarak alnr.
D merkezli olarak ngerilme uygulanm elemanlarda bytlm momentin hesaplanmasnda,

ngerilmeden meydana gelen yanal ekil deitirmenin etkisi gz nne alnacaktr.
5.7.4.4 Katsayl Eksenel Dayanm
Her iki asal eksenine gre simetrik olan bir betonarme basn elemannn katsayl eksenel dayanm
aadaki gibi alnacaktr:
Pr = Pn (5.7.4.4-1)
Burada;
149
Fretli elemanlar iin:
Pn = 0.85 [0.85 fc (Ag Ast -Aps) + Ast fy - Aps (fpe Epcu )] (5.7.4.4-2)
Etriyeli elemanlar iin:
Pn = 0.80 [0.85 fc (Ag Ast -Aps) + Ast fy - Aps (fpe Epcu )] (5.7.4.4-3)
Pr = Katsayl eksenel dayanm (N); eilmeli veya eilmesiz

Pn = Eksenel anma dayanm (N); eilmeli veya eilmesiz
fc = Baka bir beton ya belirtilmedike, 28 gnlk beton dayanm(MPa)
Ag = Kesitin brt alan (mm)
Ast = Boyuna dorultudaki donatnn toplam alan (mm)
fy = Donatnn akma dayanm (MPa)
= Blm 5.5.4.2 de belirtilmi olan dayanm katsays
Ep = ngerilme demetlerinin elastisite modl (MPa)
fpe = Kayplardan sonra ngerilme eliindeki etkili gerilme (MPa)
cu = Betonun krlma birim ksalmas (mm/mm)
5.7.4.5 ki Eksenli Eilme
ki eksenli eilme iin denge ve ekil deitirme uygunluu esasna dayandrlm olan hesaplar
yerine, basnca ve iki eksenli eilmeye maruz elemanlar aada verilmi olan yaklak ifadeler
kullanlarak boyutlandrlabilir;
Eer katsayl eksenel yk Pu 0.10 fc Ag ise:

1 1 1 1
= + (5.7.4.5.-1)
Prsy Prx Pry P0
Burada;
Po = 0.85 fc (Ag Ast -Aps) + Ast fy - Aps (fpe Epcu ) (5.7.4.5-2)
Eer katsayl eksenel yk Pu < 0.10 fc Ag ise:

M ux M uy
+ 1,0 (5.7.4.5-3)
M rx M ry
Burada;
= Eksenel basnca maruz elemanlar iin Blm 5.5.4.2 de verilen dayanm katsays
= 0.65 etriyeli elemanlar iin
= 0.75 fretli elemanlar iin
Prxy = ki eksenli eilme iin katsayl eksenel Dayanm (N)
Prx = Sadece ey d merkezlii esas alnarak hesaplanm katsayl eksenel dayanm (N)
Pry = Sadece ex d merkezlii esas alnarak hesaplanm katsayl eksenel dayanm (N)
Pu = D yk etkisi altnda, katsayl eksenel kuvvet (N)
P0 = Dmerkezliin sfr olduu bir kesitteki eksenel anma dayanm (N)
Mux = D yk etkisi altnda, x ekseni etrafndaki katsayl moment (N.mm)
Muy = D yk etkisi altnda, y ekseni etrafndaki katsayl moment (N.mm)
ex = Eksenel kuvvetin x dorultusundaki d merkezlii, Muy/Pu (mm)
150
ey = Eksenel kuvvetin y dorultusundaki d merkezlii, Muy/Pu (mm)
Katsayl eksenel dayanmlar Prx ve Pry , (5.7.4.4-2 veya 5.7.4.4-3 ifadelerinden uygun olannn
belirledii) en byk anma basn dayanm ile dayanm katsaysnn arpmnn verdii deerden
daha byk alnmayacaktr.
5.7.4.6 Basn Elemanlar Enine Donats
Basn elemanlarnn enine donatlar fret donats veya etriyelerden oluur.
5.7.4.6.1 Fretler
Fret donatsnn alan, aada belirtilen;

Deprem ile ilgili koullar,
Blm 5.8 de tanmlanm olan kesme ve burulma koullar,
gibi koullarla kontrol edilmiyorsa, fret donatsnn hacimsel oran aada verilen deeri salamaldr:
4 A0 Ag f c'
s = 0,45 1 (5.7.4.6-1)
Ds Ac f yh
Burada;
D = Fret donatsnn dtan da llen ap (mm)
s = Fret donats adm (mm)
Ac = Fret donatnn d apna gre hesaplanm olan ekirdek alan (mm)
Ag = Beton kesitin brt alan (mm)
fc = Baka bir beton ya belirtilmedike, 28 gnlk betonun belirtilmi
dayanm (MPa)
fyh = Fret donatnn belirtilmi akma dayanm (MPa)
Kazklar dndaki basn elemanlarnn fret donats bir veya birden fazla dzgn aralkl srekli fret
donatsndan oluur. Bu donat minimum ap 10 mm olan nervrl veya dz ubuklardan veya
tellerden ibaret olabilir. Boyuna ana donat, fretlerin i tarafnda ve fret ile bitiik konumda
dzenlenecektir.
Fret ubuklar arasndaki net uzaklk 25 mm den ve en byk agrega apnn 1.33 katndan daha
kk olmamaldr. Eksenden eksene aralk, boyuna donat apnn 6.0 katn veya 150 mm yi
amayacaktr.
Fret donatsnn ankraj, fret ubuu veya telinin her iki ucunda da 1,5 ekstra dn ile gerekleir.
Fret donatsnn eki iin aada verilenlerden biri olabilir:

Bindirme boyu kaplamasz donat apnn 48.0 kat veya kaplamal donat apnn 72.0 kat
veya tel apnn 48.0 kat ( Fret donats ularnda 90o lik kanca konulacaktr),
darenin onaylad mekanik balama elemanlar,
darenin onaylad kaynakl balantlar.
5.7.4.6.2 Etriyeler
151
Etriyeli basn elemanlarnda btn boyuna donat ubuklar etriyeler ile sarlm olmaldr. Bu
etriyeler:
32 ve daha kk boyuna donat iin 10 etriye,
36 ve daha byk ubuklar iin 14 etriyeler,
Demet tarzndaki ubuklar iin 14 etriyeler.
Etriyelerin aral, elemann en kk kenar ve 300 mm den byk olamaz. Eer 32 den byk
apta iki veya daha fazla ubuk demet olarak kullanlyor ise, etriye aral elemann en kk
kenarnn yars veya 150 mm den byk olamaz.
Etriye olarak ubuklar yerine edeer kesit alanl hasr elik de kullanlabilir.
Etriye kollar arasndaki i a 135 yi amyorsa bu kede bulunan boyuna donat, tutulmu olarak
nitelendirilir. Etriye veya iroz tarafndan tutulmu boyuna donatlar arasndaki aralk 25 t yi
gememelidir.
5.7.4.7 Dikdrtgen Kutu Kesitli Basn Elemanlar
5.7.4.7.1 Duvar Narinlik Oran
Dikdrtgen bir kutu kesitin duvar narinlik oran w , aadaki gibi alnacaktr:
Xu
w = 35 (5.7.4.7.1-1)
t
Burada;
Xu= Kutu iinden llen net duvar genilii (mm)
t = Duvar kalnl (mm)
ekil 5.7.4.7.1-1 Dikdrtgen Kutu Kesitli Basn Eleman
Not : Hesap ve deney ile kantlanmak ve idare tarafndan onaylanmak koulu ile w > 35 olan duvar
narinlikleri de kullanlabilir.
5.7.4.7.2 Dikdrtgen Gerilme Dalm Ynteminin Kullanm zerine Snrlamalar
5.7.4.7.2a Genel
Edeer dikdrtgen gerilme dalm yntemi, Blm 5.7.4.7.2c de tanmlanm olan durum dnda,
duvar narinlik oran w 15 olan dikdrtgen kutu kesitli basn elemanlarnn projelendirmesinde
kullanlmaz . w <15 olmas durumunda ise bu yntem, betondaki basn birim ksalmas c = 0.003
esas alnmak sureti ile kullanlabilir.
5.7.4.7.2b Maksimum Kullanlabilir Birim Ksalma Snrnn Dzenlenmesi iin Hassas Yntem
152
Duvar narinlik oran w 15 olmas durumunda, en d beton basn lifindeki maksimum kullanlabilir
basn birim ksalmas olarak, kutu kesitin en geni duvarnda hesaplanan yerel burkulma birim
ksalmas ile 0.003 deerinin daha kk olan alnacaktr.
Kutu kesitin en geni duvarndaki yerel burkulma birim ksalmas, duvarn drt kenar boyunca basit
mesnetli snr koullar olduu kabul edilerek hesaplanabilir. Yerel burkulma birim ksalmas nn
hesabnda, betonun ve donat eliinin teet modlleri kullanlmak suretiyle, dorusal olmayan
malzeme davran gz nne alnacaktr.
Eilme dayanm, Blm 5.7.3 deki ilkeleri uygulayarak ve malzeme trne ait olan gerilme-birim
ekil deitirme erilerini kullanarak hesaplanacaktr.
5.7.4.7.2c Katsayl Dayanm iin Yaklak Yntem
Duvar narinlik oran w 35 olmas durumunda, Blm 5.7.4.7.2a ve 5.7.4.7.2b koullar yerine bu
blmn koullar ve dikdrtgen gerilme dalm yntemi kullanlabilir.
Kutu kesitli kolonun 0.003 lk bir maksimum kullanlabilir basn birim ksalmas ve Blm 5.5.4.2 de
belirtilmi dayanm katsaylarn kullanarak hesaplanm olan katsayl dayanm, ayrca aada
verilen bir w katsays ile azaltlacaktr:
w 15 ise, w = 1.0 (5.7.4.7.2c-1)
15 < w 25 ise, w = 1.0 0.025 (w -15) (5.7.4.7.2c-2)
25 < w 35 ise, w = 0.75 (5.7.4.7.2c-3)
5.7.4.7.3 Dikdrtgen Kutu Enkesitli Basn Elemanlar iin Donat
5.7.4.7.3a Genel
Kesit iindeki boyuna yn donatsnn alan, betonun brt alannn yzde birinden az olmamaldr.
Kesitin herbir duvarnn iine, iki sra donat ngrlecek ve her sra duvarn bir yz yaknna
yerletirilecektir. ki donat srasnn alan yaklak olarak eit olacaktr.
5.7.4.7.3b Donatnn Aral
Boyuna donat ubuklarnn merkezden merkeze yataydaki uzakl, duvar kalnlnn 1.5 kat ve 450
mm deerlerinin knden daha byk olmamaldr.
Kesme donats ubuklarnn merkezden merkeze boyuna dorultudaki uzakl, duvar kalnlnn
1.25 kat ve 300 mm deerlerinin knden daha byk olmamaldr.
5.7.4.7.3c irozlar
Her duvarn donat sralar arasnda iroz donatlar ngrlecektir. irozlar, birer ularndan bir
standart 1350 lik kancaya, dier ularndan ise bir standart 900 lik kancaya sahip olmaldr.
irozlar yatay ve dey ubuklarn, kesime noktalarna yerletirilecektir. Bir irozun, kancas
tarafndan kavranm olan her dey donat ubuu ile her yatay donat ubuunun aras 600 mm
den byk olmayacaktr.
5.7.4.7.3d Bindirme Donats
153
Yatay donat ubuklar kesitin kelerinde 900lik gnyelerin bindirilmesi ile eklenebilirler. Yatay donat
ubuklarnn duvar keleri dnda bindirilmemelidir. Bindirme boyunun en az 4 adet iroz donatnn
kancalar tarafndan yatay ve dey ubuklarn kesime noktalarndan tutulmas durumunda, yatay
donat ubuklarnn duvar keleri dnda bindirilmesine izin verilebilir.
5.7.4.7.3e Kapal Etriyeler
Mmknse, boyuna donat ubuklar kesitin ke noktalarnda birbirine kavuan kapal etriyeler ile
tutulmaldr. Kapal etriyelerin kullanlamayaca durumlarda, kol boyu duvar kalnlnn en az iki kat
olan ve biri dierine gre 900 dnk konumdaki ift U-firketeler kullanlabilir.
5.7.5 Mesnet Dzenei Altndaki Betonda Ezilme Dayanm
Mesnet dzeneini tayan betonda sarg donats bulunmamas durumunda katsayl ezilme
dayanm aadaki gibi alnacaktr:
Pr = Pn (5.7.5-1)
ve
Pn = 0,85 fc A1 m (5.7.5-2)
Burada ;
Pn = Mesnet anma dayanm (N)
A1 = Mesnet dzeneinin altndaki alan (mm)
m = Deirme katsays
Deime katsays m aadaki gibi belirlenebilir:

Yklenen blge dzgn yayl ezilme gerilmelerine maruz ise:
A2
m= 2,0 (5.7.5-3)
A1
Yklenen blge dzgn yayl olmayan ezilme gerilmelerine maruz ise:
A2
m = 0,75 1,50 (5.7.5-4)
A1
A2 , aada tanmlanmtr: (mm)

Tayc beton yzeyinin eimli veya kademeli olmas durumunda A2 olarak, mesnet iinde
kalmak zere kenar eimleri deyde 1, yatayda 2 olan kesik bir piramidin, koninin veya
kamann taban alan alnr.
w w
ekil 5.7.5-1 A2 Alannn Tanmlanmas

Eer uygulanan katsayl yk, burada tanmlanan katsayl dayanm ayor ise, Blm 5.11.9 a uygun
olarak patlatma veya paralama kuvvetlerine dayanm salanacak ekilde nlemler alnacaktr.
154
5.7.6 ekme Elemanlar
5.7.6.1 Katsayl ekme Dayanm
Katsayl yklerin kesitin tmnde ekme gerilmesi meydana getirdii elemanlar ekme eleman
olarak tanmlanr ve eksenel kuvvetin sadece elik ubuklar tarafndan karlanaca kabul edilecektir.
Dzgn yayl ekme iin katsayl dayanm aadaki gibi alnacaktr:
Pr = Pn (5.7.6.1-1)
Burada;
Pn = Blm 5.6.3.4 de tanmlanan anma ekme dayanm
= Blm 5.5.4.2de tanmlanan dayanm katsaysdr.
5.7.6.2 ekmeli Eilme Dayanm
Kesitte hem ekme hem de basn gerilmeleri meydana getiren d merkez ekme kuvvetine maruz
elemanlarn boyutlandrlmas, Blm 5.7.2 koullarna gre yaplacaktr.
5.8 Kesme ve Burulma
5.8.1 Tasarm Yntemleri
5.8.1.1 Eilme Blgeleri
Dzlem kesitlerin yk etkisinden sonra da dzlem kalacaklar kabulnn gereki olduu durumlarda
elemanlarn kesme ve burulmaya gre tasarlanmas, Blm 5.8.2 de gsterildii gibi enkesitteki i
kuvvetler kullanlarak yaplr. Buna bir alternatif olarak Blm 5.6 da tanmlanan destek-gergi modeli
de kullanlabilir. Yaplan kesme ve burulma tasarm ayrca Blm 5.8.3 deki koullar da salamak
zorundadr.
Bir elemanda kesmenin sfr olduu nokta ile mesnet yz arasndaki uzaklk 2d den daha azsa,
veya mesnetteki kesmenin yarsndan fazlasna sebep olan bir yk mesnet yzne 2d den daha yakn
bir konumda bulunuyorsa, bu eleman yksek kiri olarak tanmlanr. Bu tr elemanlarn tasarm
Blm 5.6 ya gre yaplmaldr.
5.8.1.2 Sreksizlik Noktalarna Yakn Blgeler
Dzlem kesitlerin yk etkisinden sonra da dzlem kalacaklar kabulnn geerli olmad durumlarda,
elemanlar kesme ve burulma iin Blm 5.6 da belirtildii gibi destek-gergi modeline gre
tasarlanacaktr.
5.8.1.3 Arayz Blgeleri
155
Elemanlarn aralarndaki arayz blgelerinde kesme aktarlmas, Blm 5.8.4 koullarna uygun
olarak tasarlanacaktr.
5.8.1.4 Deme Plaklar ve Temeller
Plak tipi blgelerin kesmeye gre tasarlanmas Blm 5.6 koullarna gre yaplabilir.
5.8.2 Kesme ve Burulma Tasarm
5.8.2.1 Kesme
5.8.2.1.1 Kesme Dayanm
Kesme tasarm aadaki eitlik salanmak suretiyle yaplr.
Vr Vu (5.8.2.1.1-1)
Burada,
Vu = Katsayl kesme kuvveti
Vr = Katsayl kesme dayanm.
Katsayl kesme dayanm aadaki gibi alnacaktr:
Vr = Vn (5.8.2.1.1-2)
Burada,
Vn = Blm 5.8.2.3 de tanmlanm olan kesme anma dayanm (N)
= 0.75 (Blm 5.5.4.2 de belirtilmi olan dayanm katsays)
5.8.2.1.2 Tasarm Kesme Kuvvetinin Belirlenmesi
Tasarm kesme kuvveti, mesnet blgesinde basn oluturuyorsa, mesnet yznden d uzaklnda
hesaplanmaldr. Aksi takdirde (mesela mesnet olarak baka bir eilme elemanna oturan kirilerde)
mesnet yzndeki kesme kuvveti esas alnmaldr. Tekil bir ykn mesnet yznden d veya daha az
uzaklkta etkimesi halinde de mesnet yznde hesaplanan kesme kuvveti esas alnmaldr.
5.8.2.1.3 Kesme Anma Dayanm
Kesme anma dayanm Vn , aadaki gibi hesaplanr.
Vn = Vc + Vs (5.8.2.1.3-1)
Burada
Vc = Betonun kesme dayanmna katks,
Vs = Kesme donatsnn kesme dayanmna katks
Kesme dayanm aadaki ifade ile hesaplanan deeri aamaz
Vn 0,2 fc bv d (5.8.2.1.3-2)
156
5.8.2.1.3a Betonarme Elemanlar iin Betonun Kesme Dayanmna Katks
N
Vc = 0,17 f c' bv d 1 + d (5.8.2.1.3a-1)
Ag
Burada
= - 0.30 Eksenel ekme durumunda

= 0.07 Eksenel basn durumunda
bv = Etkili gvde kalnl (mm). Gvdede ardekme klf borusu bulunmas halinde gvde kalnl
klf borusu ap kadar azaltlacaktr.
d = Eilme elemanlarnda faydal ykseklik (mm)
fc = Beton basn dayanm (MPa)
ap D olan dairesel kesitli elemanlar iin bv = D ve d = 0.8 D olarak alnr.
5.8.2.1.3b ngerilmeli Beton Elemanlar iin Betonun Kesme Dayanmna Katks

Betonun kesme dayanmna katk snrn belirliyen iki durum sz konusudur: Bunlar eilmeli kesme
kuvvetleri (Vci) ve gvde kesme kuvvetleri (Vcw) etkileri altnda betonun atlamasdr. Genellikle
eilmeli kesme kuvvetleri etkisiyle oluan atlamalar mesnetten uzak blgelerde, gvde kesme
kuvvetleri etkisi altnda oluan atlamalar ise mesnetlere yakn blgelerde oluur.
ngerilmeli beton elemanlarda betonun kesme dayanm, aadaki 1 ve 2 denklemlerinden kk

deer vereni kullanlarak hesaplanr.
VSL
Vc i = 0 ,05 f c' bv d p + Vd + M SLcr + V p (5.8.2.1.3b-1)
M SL
( )
Vc w = 0 ,29 f c' + 0.3 f pc bv d p + V p (5.8.2.1.3b-2)
Burada
M SLcr =
I
ct
(0.5 f c' + f cpe f d ) (5.8.2.1.3b-3)
Vci = Eilmeli kesme dayanm

MSL= Ek kalc ve hareketli yklerden dolay meydana gelen katsayl eilme momenti
VSL = MSL ile ayn kesitte ve ayn yk birleiminde hesaplanan katsayl kesme kuvveti
Vp = Kesme kuvveti dorultusundaki ngerilme kuvveti bileeni (N)
MSLcr= Katsayl ek kalc ve hareketli yklerin atlama momentine katks
dp = Eilme elemanlarnda ngerilme donatsnn arlk merkezine gre hesaplanan faydal
ykseklik (mm)
bv = Etkili gvde kalnl (mm). Gvdede ardekme klf borusu bulunmas halinde gvde kalnl
fpc = ngerilme kayplarndan sonra ya aktarlan yklere kar koyan en kesitin arlk merkezindeki
ya da arlk ekseninin balk iinde olmas durumunda gvde ile balk balant yerindeki
beton basn gerilmesi (MPa)
fcpe = Kesitte d yklerin ekme gerilmesine neden olduu en u lifte, (btn ngerilme kayplarndan
sonra) sadece etkili ngerilme kuvvetlerinden tr ortaya kan beton basn gerilmesi. (MPa)
(Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale gelmeden nceki enkesit deerleri kullanlr)
157
fd = Kesitte d yklerin ekme gerilmesine neden olduu en u lifte, katsaysz zati ykler altnda
ortaya kan beton gerilmesi. (MPa) (Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale gelmeden
nceki enkesit deerleri kullanlr)
I = Kesitin atalet momenti (Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale geldikten sonraki enkesit
deerleri kullanlr)
ct = Kesitte d yklerin ekme gerilmesine neden olduu en u lifin tarafsz eksene uzakl.
(Kompozit kesitlerde, kesitin kompozit hale geldikten sonraki ct deeri kullanlr)
5.8.2.1.3c Kesme Donatsnn Kesme Dayanmna Katks
Kesme donatsnn kesme dayanmna katks aadaki gibi hesaplanr:
Av f yt d (sin + cos )
Vs = (5.8.2.1.3c-1)
s
Ancak
Vs 0.66 fc bv d (5.8.2.1.3c-2)
Burada,
Vs = Kesme dayanmna donatnn katks

s = Kesme donats aral (mm)
= Kesme donatsnn boyuna eksene gre as (derece)
Av = s ara uzakl iindeki kesme donats alan (mm)
fyt = Kesme donatsnn akma dayanm (MPa)
bv = Etkili gvde kalnl. (mm) Gvdede ardekme klf borusu bulunmas halinde gvde kalnl
klf borusu ap kadar azaltlacaktr
5.8.2.1.4 Kesme Donats Hesab
Kesme donats, aadaki gibi hesaplanr
Av V uVc
= (5.8.2.1.4-1)
s f yt d ( Sin + Cos )
Burada,
= Kesme donatsnn boyuna eksene gre as (derece)
Av = s ara uzakl iindeki kesme donats alan (mm)
= 0.75 (Blm 5.5.4.2 de belirtilmi olan dayanm katsays)
5.8.2.1.5 Minimum Kesme Donats
158
Kesme donats hesabnn gerekip gerekmediine baklmakszn, demeler, temeller ve menfezler
dndaki btn eilme elemanlarna en az aada verilen alana sahip bir kesme donats
konulacaktr.
bv s
Av 0,083 f c' (5.8.2.1.5-1)
fy
Burada;
Av = s aralnda bulunan kesme donats alan (mm)
bv = Etkili gvde kalnl .(mm) Gvdede ardekme klf borusu bulunmas halinde gvde kalnl
fy = Kesme donatsnn akma dayanm (MPa)
5.8.2.2 Burulma
5.8.2.2.1 Burulma Dayanm
Burulma tasarm aadaki eitlik salanmak suretiyle yaplr.
T r Tu
Burada,
Tu = Tablo 3.3.1-1 kullanlarak hesaplanan maximum denge burulma momenti
Tr = Katsayl burulma dayanm.
Katsayl burulma dayanm aadaki gibi alnacaktr:
Tr = Tn (5.8.2.2.1-1)
Burada
Tn = Blm 5.8.2.2.4 te tanmlanm olan burulma anma dayanm (N.mm)
= 0.75 (Blm 5.5.4.2 de belirtilmi olan dayanm katsaysdr. )
5.8.2.2.2 Burulma Etkisinin hmal Edilebilecei Burulma Momenti Seviyesi
Normal younluktaki beton iin, burulma etkileri
Tu > 0,25 Tcr (5.8.2.2.2-1)

durumunda incelenecektir. Aksi takdirde burulma etkisi ihmal edilebilir.
Burada;
Tcr = Burulmada atlama momenti (N.mm)
Burulmada atlama momenti, betonarme ve ngerilmeli elemanlar iin aadaki gibi hesaplanr:
Betonarme elamanlarda:
Acp2 Nu
Tcr = 0,328 f c
'
1+ (5.8.2.2.2-2)
pc p 0,328 Ag f c'
ngerilmeli beton elemanlarda:
159
Acp2 f pc
Tcr = 0,328 f c
'
1+ (5.8.2.2.2-3)
pc p 0,328 f c'
Burada
Tu = Katsayl burulma momenti
Tcr = Burulmada atlama momenti (N.mm)
Acp = Beton en kesitin d evresinin oluturduu toplam alan (mm)
pcp = Beton kesitin d evre uzunluu (mm)
fpc = ngerilme kayplarndan sonra ya aktarlan yklere kar koyan en kesitin arlk merkezindeki
ya da arlk ekseninin balk iinde olmas durumunda gvde ile balk balant yerindeki
beton basn gerilmesi (MPa)
= 0.75 (Blm 5.5.4.2 de tanmlanm olan dayanm katsays )
5.8.2.2.3 Tasarm Burulma Momentinin Belirlenmesi
Tasarm burulma momenti, denge burulmas olan durumlarda elastik yapsal zmlemeden elde
edilen deerdir. Burulma donats hesabnda bu moment azaltlmadan kullanlmaldr. Uygunluk
burulmasnda ise tasarm burulma momenti hesabna gerek yoktur. Bu moment atlama momentine
eit kabul edilebilir. Bu durumda 5.8.2.3.3-1 denklemi ile verilen minimum etriyenin salanmas yeterli
olur.
Burulma momenti eleman boyunca dzgn yayl ise (rnein betonarme bir demeden kenar kirie
aktarlan burulma momenti), tasarm burulma momenti mesnet yznden d uzaklnda
hesaplanmaldr. Tekil bir burulma momentinin mesnet yznden d veya daha az uzaklkta etkimesi
halinde ise mesnet yznde hesaplanan burulma momenti tasarmda esas alnmaldr.
5.8.2.2.4 Burulma Anma Dayanm
Burulma anma dayanm aadaki ifade kullanlarak hesaplanr:
2 A0 At f yt cot
Tn = (5.8.2.2.4-1)
s
Ao= 0.85 A0h (5.8.2.2.4-2)

Burada
Ao = Kesme ak yolunun belirledii alan
Aoh = Enine burulma donats eksenleri iinde kalan alan; buna enkesit ierisinde bulunan delik
alanlar da dahildir. (mm) ekil 1 e baknz.
At = Enine dorultuda kapal burulma donatsnn bir kolunun alan (mm)
= Uzay kafes kiri modeli nde tanmlanan basn ubuklarnn eimi (derece)
fyt = Enine burulma donatsnn akma dayanm (MPa)
Yukardaki as hesapla bulunabilir. Hesap yaplmad durumda betonarme elemanlar ve etkili

ngerilme kuvveti ngerilmesiz donat ekme dayanmnn %40 ndan daha fazla olan ngerilmeli
beton elemanlarda, as aadaki gibi alnabilir.
betonarme elemanlarda = 45o (5.8.2.2.4-3)

ngerilmeli elemanlarda = 37.5o (5.8.2.2.4-4)
160
ekil 5.8.2.2.4-1 Aoh Alannn Tanmlanmas
5.8.2.2.5 Enine Burulma Donats
Enine burulma donats, (5.8.2.2.4-1) ifadesinden faydalanlarak aadaki gibi hesaplanr.
At Tu
= (5.8.2.2.5-1)
s 2 A0 f yt cot
Burada
Ao = Kesme ak yolunun belirledii alan
= Denklem 5.8.2.2.4-1 de kullanlan ve uzay kafes kiri modeli nde tanmlanan basn
ubuklarnn eimi (derece)
= 0.75 (Blm 5.5.4.2de belirtilmi olan dayanm katsays)
5.8.2.2.6 Boyuna Burulma Donats
Boyuna burulma donats alan, Al:
At f yt 2
Al = ph cot (5.8.2.2.6-1)
s f
y
Burada
ph Aoh alannn evre uzunluu
fy = Boyuna burulma donatsnn akma dayanm (MPa)
= Denklem 5.8.2.2.4-1 de kullanlan a (derece)
5.8.2.3 Kesme ve Burulma Etkilerine Birlikte Maruz Kalan Kesitler
5.8.2.3.1 Dayanm
Kesme ve burulmaya birlikte maruz kalan kesitlerde zorlamalar aadaki ekilde snrlanmtr. Bu
koullar salanmazsa eleman boyutlar bytlecektir.
Dolu kesitler iin
161
2 2
Vu Tu p h V
+ c + 0.66 f c ' ve 0.2 f c' (5.8.2.3.1-2)
b d
b d 2
v 1.7 A0 h v
Kutu kesitler iin
Vu Tu p h V
+ c + 0.66 f c ' ve 0.2 f c'
(5.8.2.3.1-2)
2
bv d 1.7 A0 h bv d
Burada
Aoh= Enine burulma donats eksenleri iinde kalan alan; buna enkesit ierisinde bulunan delik alanlar
da dahildir. (mm) ekil 5.8.2.2.4-1 e baknz.
ph Aoh alannn evre uzunluu
= 0.75 (Blm 5.5.4.2 de tanmlanm olan dayanm katsays )
5.8.2.3.2 Kesme ve Burulma Etkileri Altnda Burulma Donats Hesab
ok kollu etriye dzenlendiinde i kollar, burulma donats olarak gz nne alnamaz.
At V u Vc Tu
= + (5.8.2.3.2-1)
s f yt d n 2 A0 f yt cot
Burada
Ao = Kesme ak yolunun belirledii alan olup denklem (5.8.2.2.4-2) kullanlarak hesaplanr
Vs = Kesme donatsnn kesme dayanmna katks
n = Kesitteki etriye kol says
= 0.75 (Blm 5.5.4.2de belirtilmi olan dayanm katsaysdr. )
= Denklem 5.8.2.2.4-1 de kullanlan ve uzay kafes kiri modeli nde tanmlanan basn
ubuklarnn eimi (derece)
5.8.2.3.3 Minimum Kesme ve Burulma Donats
Blm 5.8.2.2.2 de belirtildii gibi, burulma etkisinin ihmal edildii durumlarda minimum etriye koulu
yalnzca kesme iin Denklem 5.8.2.2-1 den hesaplanr.
Dier durumlarda, demeler, temeller ve menfezler dndaki btn eilme elemanlarna en az

aada verilen alana sahip bir enine donat konulacaktr.
At f' T
0,041 c 1 + 1.3 u bv (5.8.2.3.3-1)
s f yt Vu bv
Burada;
162
s = Etriye aral (mm)
Tu
Denklem 1 de 1.0 alnmaldr. Uygunluk burulmas durumunda Tu = Tcr alnr.
Vu bv
Boyuna eilme donatsna ek olarak konulan minimum boyuna burulma donats aadaki gibi alnr.
0.575Tu ph
Al = (5.8.2.3.3-2)
f y A0 h
Burada;
Aoh : Enine burulma donats eksenleri iinde kalan alan; buna enkesit ierisinde bulunan delik
alanlar da dahildir. (mm) (ekil 5.8.2.2.4-1 e baknz)
ph : Aoh alannn evre uzunluu
fy : Boyuna donatnn akma dayanm (MPa)
5.8.3 Kesme ve Burulma Tasarm ile Ilgili Genel artlar
5.8.3.1 Aktarm ve Kenetlenme Boylar
Blm 5.12.2 deki koullar gz nne alnacaktr.
5.8.3.2 Kesme Donats Tipleri
Kesme donats aadaki tiplerde olabilir.
Boyuna ekme donats ile 45 den daha byk a yapan etriyeler,
Eleman eksenine dik dorultuda ubuklar olan hasr elik. Kesme donats grevi gren
ubuklarn minimum uzama kapasitesinin en az yzde 4 olduu belgelenmi olmaldr. (Bu
uzamalar en az bir enine ubuk ieren 100 mm lik bir uzunluk boyunca llm olmaldr.)
Yerlemenin ve zamana bal kayplarn en aza indirilmesine ynelik detaylandrlm ve ina

edilmi ankrajl ngerilmeli demetler. Bu demetler, boyuna yn ekme donats ile 45 den
daha az olmayacak bir a yapacak konumda olmaldr.
Burulma donats hem enine, hem de boyuna dorultuda donat iermelidir. Enine donat, eleman
eksenine dik dorultuda kapal etriyelerden olumaldr.
5.8.3.3 Maksimum Kesme Donats Aralklar
Kesme donats aral, aada belirtilen deeri gememelidir;
|Vu - Vp | 0.11 fc bv d ise smaks 0.72 d 600 mm (5.8.3.3-1)
163
|Vu - Vp | > 0.11 fc bv dv ise smaks 0.36 d 300 mm (5.8.3.3-2)
Burada;
Vu = Katsayl kesme kuvveti (N)
Vp = Kesme kuvveti dorultusundaki ngerilme kuvveti bileeni (N)
d = Enkesit faydal ykseklii
= 0.75 (Blm 5.5.4.2de belirtilmi olan dayanm katsaysdr. )
s = Etriye aral (mm)
Burulmann ihmal edilemiyeceidurumlarda etriye ularnn 90o kancal veya bindirmeli yaplmasna
izin verilmez, 135o kancal kapal etriyeler kullanlr ve etriye ular ekirdek iinde kenetlenir.
5.8.3.4 Tasarm ve Detaylandrma artlar
Kesme donats Blm 5.12.2.6 koullarna gre her iki uta da ankre edilmelidir. Kompozit eilme
elemanlarnda kiri kesme donatsnn deme iine uzants, Blm 5.12.2.6 ya gre kenetlenme ve
ankraj koullarnn salanmas halinde dikkate alnabilir.
ngerilmesiz kesme donatsnn anma akma dayanm 420 MPa deerini amyorsa tasarm akma
dayanm, anma akma dayanmna eit alnabilir. Eer anma akma dayanm 420 MPa deerini
ayorsa, tasarm akma dayanm 0.0035 lik bir birim uzamaya karlk gelen gerilme olarak alnabilir.
Ancak bu deer 520 MPa y aamaz.
ngerilmeli kesme donatsnn tasarm akma dayanm, btn ngerilme kayplarndan sonraki etkili
gerilmeye 420 MPa ilavesi ile elde edilen deerdir; ancak bu deer fpy deerini aamaz.
Kesme donats olarak kullanlan hasr elikler Blm 5.12.2.6.3 e uygun ekilde her iki ucundan
ankrajlanacaktr.
Enkesit ykseklii deiken olan eilme elemanlarnda eimli basn ve ekme kuvveti bileenleri
kesme dayanm hesab srasnda dikkate alnmaldr.
5.8.4 Srtnme Kesmesi
5.8.4.1 Genel
Kesme aktarmnn olaca ara yzey, aada belirtilen ekilde olabilir:

Mevcut veya potansiyel bir atlak,
Farkl malzemeler arasnda bir ara yzey,
Farkl zamanlarda dklm iki beton arasndaki bir ara yzey,
Enkesitin farkl elemanlar arasndaki ara yzey (mesela gvde-balk ara yzeyleri),
Bir ara yzey dzleminde kesme anma dayanm aadaki gibi alnr:
Vn = c Acv + (Avf fy + Pc) (5.8.4.1-1)
Tasarmda kullanlan Vn kesme anma dayanm, aadaki deerlerden byk olmayacaktr:
Vn 0.2 fc Acv veya (5.8.4.1-2)
164
Vn 5.5 Acv (5.8.4.1-3)
Burada;
Vn = Kesme anma dayanm (N)
Acv = Kesme aktarmna katlan beton alan (mm)
Avf = Kesme-srtnme donats kesit alan (mm)
fy = Donatnn akma dayanm (MPa)
c = Blm 5.8.4.2 de tanmlanan kohezyon katsays (MPa)
= Blm 5.8.4.2 de tanmlanan srtnme katsays
Pc = Kesme dzlemine dik olan kalc net basn kuvveti; eer kuvvet ekme ise , Pc = 0 (N)
fc = Ara yzeyin iki tarafndaki betonlardan daha zayf olannn 28 gnlk basn dayanm (MPa)
Demeler ile kirilerden oluan kompozit kirilerde kullanlan kesme-srtnme donats, tekil
ubuklar, etriyeler veya kaynakl hasr elik eklinde olabilir. Kiriin birim boyuna isabet eden donat
enkesit alan Avf , aada verilmi olan minimum donat artn (Denklem 4 ) salamaldr.
0,35bv
Avf (5.8.4.1-4)
fy
Burada; bv = Kesiim ara yzeyinin genilii (mm)
Ancak, Vn/Acv < 0.7 MPa ise, minimum donat artndan vazgeilebilir.
Kirilerde kesme srtnme donats ubuklarnn boyuna aral 600 mmden fazla olmamaldr.
Kesme dzleminden aktarlan bir ekme kuvveti olmas durumunda bu kuvvet, kesme iin gereken
donatya ilave edilecek ayr bir donat ile tanmaldr.
Kesme srtnme donats, kesme dzleminin her iki tarafnda da akma dayanmn salayabilecek
ekilde yeterli kenetlenme, kanca veya kaynak ile ankre edilmelidir.
ubuklar, hem kirie hem de demeye ankre edilmelidir.
5.8.4.2 Kohezyon ve Srtnme
Ksa konsol tipindeki elemanlarda c kohezyon katsays 0 alnr. Dier elemanlarda c kohezyon
katsays ve srtnme katsays iin aada verilen deerler alnacaktr:
Yekpare dklm beton iin

c = 1.0 MPa
= 1.4
6 mm kalnlkta kastl olarak przlendirilmi temiz ve sertlemi bir beton yzeye dklen
beton iin
c = 0.7 MPa
= 1.0
Temiz ve sertlemi fakat kastl olarak przlendirilmemi bir beton yzeye dklen beton iin
c = 0.52 MPa
= 0.6
Yapsal profil elie bal ankraj ivileri ile veya donat ubuklar ile ankre edilmi ve profilin
beton ile temas halinde olan btn yzeyinin temiz ve boyasz olmas durumundaki beton iin
c = 0,17 MPa
= 0.7
165
iin aadaki deerler alnr;
Normal younluktaki beton iin .................................................1,00
Btn dk younluktaki betonlar iin ....................................0,75
5.9 ngerilme ve Ksmi ngerilme
5.9.1 Genel Tasarm Koullar
5.9.1.1 Genel
Burada belirlenmi olan koullar, ngerilme demetleri ve geleneksel donat ubuklarnn herhangi bir
kombinasyonunun birlikte davranarak bilinen kuvvet etkilerine kar dayanm oluturduklar yapsal
beton elemanlara uygulanr. ngerilmeli ve ksmi ngerilmeli yapsal beton elemanlar hem
balangtaki hem de nihai durumdaki ngerilme kuvvetlerine gre tasarlanacaktr. Bu tasarmlar
Blm 5.5 de tanmlanm olan kullanm, yorulma, dayanm ve olaan d yk snr durumlarn
salamak ve Blm 5.6, 5.7 ve 5.8 koullar ile uyum iinde olmak zorundadrlar.
Btn snr durumlarnda ngrlen performansn saland ve Blm 5.4 ve 5.6 koullarna
uyulduu gsterildii takdirde gerilmemi ngerilme demetleri veya donat ubuklar, gerilmi
demetlerle birlikte kullanlabilir.
5.9.1.2 Beton Dayanm
fc ve fci dayanmlar, her bir eleman iin szleme dkmanlarnda gsterilmelidir. Belirtilen
dayanmlara karlk gelen gerilme snrlandrmalar Blm 5.9.3 de tanmlanmtr.
Aktarma anndaki beton dayanm, ankraj veya aderans yoluyla aktarm iin ve sehim veya ters sehim
ile ilgili talepler iin yeterli olmaldr.
5.9.1.3 Burkulma
Tama ve montaj srasnda burkulma ile ince gvdelerin ve balklarn burkulmas incelenecektir.
5.9.1.4 Kesit zellikleri
Ardekme demetleri ile beton arasnda aderans olumadan nceki enkesit deerleri bulunurken, bo
klflardan kaynaklanan alan kayb dikkate alnacaktr.
nekmeli veya ardekmeli elemanlarda demetler ile beton arasnda aderans olutuktan sonraki
enkesit deerleri iin, brt kesit veya (elik ubuk kesit alanlarnn edeer beton alanna evrilerek
dikkate alnd) dntrlm kesit deerleri kullanlabilir.
5.9.1.5 atlak Kontrolu
Kullanm ykleri altnda atlak olumasna izin verilen yerlerde (ksmi ngerilmede) atlak kalnl,
donatnn yorulmas, korozyon gibi konular Blm 5.5, 5.6 ve 5.7 koullarna gre incelenecektir.
166
5.9.1.6 Yrngesi Eri olan veya Eimi baz Noktalarda Deien Demetler
Klf erilikleri iin Blm 5.4.6 koullar uygulanr.
Demet dorultusundaki deimenin dourduu gerilme ylmalar, Blm 5.11.4 koullar

uygulanarak incelenecektir.
Eri klflar iinde bulunan demetlerde, demetin arlk merkezinin klfn arlk merkezinden farkl
konumda olmas, demet d merkezlik hesabnda dikkate alnacaktr.
5.9.2 ngerilme Demetleri iin Gerilme Snrlar
ngerilme srasnda veya kullanm snr durumlar iin demetteki gerilme aada verilen deerleri
amayacaktr:
Tablo 1 de belirtilmi olan deer,

Demetlerin veya ankrajlarn retici firmas tarafndan tavsiye edilen deer.
Tablo 5.9.3-1 ngerilme Demetleri iin Gerilme Snrlar
Demet veya ubuk tipi

Gerilmesi Nervrl
hafifletilmi Dk yksek
Durum
bklm veya gevemeli dayanml
nervrsz yksek bklm ubuk
dayanml ubuk
nekme
Aktarmadan hemen nce (fpbt) 0.70 fpu 0.75 fpu __
Btn kayplardan sonra kullanm
snr durumunda (fpe) 0.80 fpy 0.80 fpy 0.80 fpy
Ardekme
Kama oturmasndan hemen nce,
ksa sreli izin verilebilecek (fpbt) 0.90 fpy 0.90 fpy 0.90 fpy
deeri
Kama oturmasndan hemen sonra
ankrajlarda veya manonlarda 0.70 fpu 0.70 fpu 0.70 fpu
Kama oturmasndan hemen sonra
eleman boyunca ankraj ve 0.70 fpu 0.74 fpu 0.70 fpu
manonlu ek blgesi dnda kalan
noktalarda
Kayplardan sonra kullanm snr
durumunda (fpe) 0.80 fpy 0.80 fpy 0.80 fpy
5.9.3 Beton iin Gerilme Snrlar
5.9.3.1 Kayplardan nceki Geici Gerilmeler - Tam ngerilmeli Elemanlar
167
5.9.3.1.1 Basn Gerilmeleri
nekmeli ve ardekmeli beton elemanlar iin basn gerilmesi snr deeri = 0.60 fc (MPa) olacaktr.
5.9.3.1.2 ekme Gerilmeleri
Tablo 1 de verilen snrlamalar, ekme gerilmeleri iin uygulanacaktr.
Tablo 5.9.3.1.2-1 Tam ngerilmeli Elemanlar in, Kayplardan nce Geici ekme Gerilmesi
Snrlar
Konum Gerilme Snr
nbasnca maruz kalm donatsz ekme

blgelerinde N/A
nbasnca maruz kalm ekme blgesi
dndaki donatsz alanlarda 0.25 fci 1,38 (MPa)
(donat ubuklar veya ngerilme eliinin
bulunduu) donatl alanlarda, elikteki gerilme
= 0.5 fy (210 MPa) olmak zere atlamad 0.63 fci (MPa)
kabul edilen betondaki ekme kuvvetini
karlamaya yeterli donatnn hesaplanm
olduu durumlarda
ngerilmeli kazklardaki gerilmelerin 0.415 fci (MPa)
bulunmas iin
5.9.3.2 Tam ngerilmeli Elemanlarda Kayplardan Sonra Kullanm Snr Durumu iin
Snr Gerilmeler
168
5.9.3.2.1 Basn Snr Gerilmeleri
Basn, Tablo 3.3.1-1 de belirtilen Kullanm Yk Birleimi I kullanlarak incelenir. Tablo 1 de verilen
snrlamalar uygulanr.
Blm 5.7.4.7.1 e gre hesaplanm olan gvde ve balk narinlik oranlar, 15den byk deilse
azaltma katsays w = 1.0 olarak uygulanr. Eer gvde veya balk iin hesaplanan narinlik
oranlarndan herhangi biri 15 den byk ise w azaltma katsays Blm 5.7.4.7.2 ye gre hesaplanr.
Tablo 5.9.3.2.1-1 Tam ngerilmeli Elemanlarda, Kayplardan Sonra Kullanm Snr Durumu iin
Basn Gerilmesi Snrlar
Konum Gerilme Snr
Etkili ngerilme ve kalc yklerin toplamna gre

0.45 fc (MPa)
Hareketli yke ilaveten etkili ngerilme ve kalc yklerin
toplamnn yarsna gre 0.40 fc (MPa)
Etkili ngerilme, kalc ykler, geici ykler ve tama

srasnda oluabilecek yklerin toplamna gre 0.60 w fc (MPa)
5.9.3.2.2 ekme Gerilmeleri
Aderansl veya aderanssz ngerilme demetlerine sahip elemanlardaki ekme gerilmeleri, Tablo 3.3.1-
1 de verilmi olan Yk Birleimi Kullanm III kullanlarak incelenir ve Tablo 1 deki snrlar uygulanr.
Tablo 5.9.3.2.2-1 Tam ngerilmeli Elemanlarda, Kayplardan Sonra Kullanm Snr Durumu iin
ekme Gerilmesi Snrlar
Konum Gerilme Snr
atlama olmad kabul edilen, nbasnca maruz kalm ekme

blgeli kprlerde, ekme gerilmesi:
Donatl veya aderansl ngerilme demetli elemanlarda

korozyon koullarnn (TS EN 206-1) etki snf 3 ten daha 0.50 f c' (MPa)
kt olmad durumlar iin
Donatl veya aderansl ngerilme demetli elemanlarda

korozyon koullarnn (TS EN 206-1) etki snf 4 veya 5 0.25 f c' (MPa)
olduu durumlar iin
ekme yok
Aderansz ngerilme demetli elemanlar iin
169
5.9.3.3 Ksmi ngerilmeli Elemanlar
Ksmi ngerilmeli elemanlarn nbasnca maruz kalm ekme blgesinde atlamaya izin verilebilir. Bu
elemanlarn projelendirilmesi, eitli kullanm snr durumlar salanacak ekilde ekme blgesindeki
betonun atlam olduu kabuln esas alan bir hesaba dayal olmaldr. Kullanm snr durumunda
donatdaki ekme gerilmesi, Blm 5.7.3.4 deki gibi olacaktr; burada fss , betonda basn gerilmesi
sfrlandktan sonra donatdaki gerilme deiimi olarak yorumlanacaktr.
5.9.4 ngerilme Kayplar
5.9.4.1 Toplam ngerilme Kayb
Daha hassas bir hesap yaplmyorsa, tek aamada ina edilip ngerilme uygulanm elemanlardaki
ngerilme kayplar aadaki gibi alnabilir:
nekmeli elemanlarda;
fpT =fpES + fpLT (5.9.4.1-1)
Ardekmeli elemanlarda;
fpT = fpF + fpA + fpES + fpLT (5.9.4.1-2)
Burada ;
fpT = Toplam kayp (MPa)
fpF = Srtnme kayb (MPa)
fpA = Ankraj oturmas kayb (MPa)
fpES= Elastik ksalma kayb (MPa)
fpLT= Uzun sreli bzlme, snme ve kayb elikteki geveme kayb (MPa)
nekmeli elemanlarda kayplarn yaklak hesab iin Blm 5.9.4.3 n uygulanmas durumunda,
aktarmadan nce meydana gelen geveme kaybnn bir Blm fpR1 , toplam gevemeden
karlmaldr.
5.9.4.2 Ani Kayplar
5.9.4.2.1 Ankraj Oturmas Kayb
Ankraj oturmasnn bykl, aktarma srasnda ngerilme eliindeki gerilmenin kontrolu iin
gereken deer ile ankraj retici firmas tarafndan verilen deerden daha byk olandr. Tasarm iin
kabul edilen ve oturma kayb hesabnda kullanlan deer, szleme dkmanlarnda gsterilecek ve
bunun doruluk derecesi inaat srasnda kontrol edilecektir.
5.9.4.2.2 Srtnme
5.9.4.2.2a nekmeli Yaplar
Eimi deien ngerilme demetleri iin, eim deime noktalarndaki mesnet elemanlarnn yol
aabilecei srtnme kayplar dikkate alnmaldr.
170
5.9.4.2.2b Ardekmeli Yaplar
ngerilme demeti ile klf duvar arasndaki srtnmeden kaynaklanan kayplar, aadaki gibi
alnabilir:
fpF = fpj (1 e - (K x + )
) (5.9.4.2.2b-1)
Bir harici demetin tek bir sapma borusu iinden geii srasndaki kayp aadaki gibi alnabilir:
fpF = fpj (1 - e ( + 0.04)

) (5.9.4.2.2b-2)
Burada;
fpj = ngerilme eliinde germe srasndaki gerilme (MPa)
x = Germenin uyguland noktadan incelenen noktaya kadar olan bir ngerilme demetinin boyu
(mm)
K = Klfn sabitlendii noktalar arasndaki dalgalanmaya bal bir srtnme katsays (Demetin
beher mm boyu iin)
= Srtnme katsays
= Germenin uyguland noktadan incelenen noktaya kadar ngerilme eliinin getii yol
boyunca yapt asal sapmalarn mutlak deerlerinin toplam. Eer germe iki batan eit
olarak uygulanyor ise, en yakn germe uygulanma noktas ile incelenen nokta arasndaki asal
sapmalarn mutlak deerlerinin toplam (radyan)
e = Napier logaritmalarnn taban
K ve deerleri, kullanlan malzeme cinslerine gre deneysel verilere dayal olmal ve szleme
dkmanlarnda gsterilmelidir. Byle veriler bulunmamas durumunda, Tablo 1 de verilen K ve
deerleri arasnda bir deer kullanlabilir.
Dey dzlemdeki demetler iin deeri olarak x uzunluu boyunca meydana gelen asal
deiimlerin mutlak deerlerinin toplam alnacaktr.
boyutta erilikli olan demetler iin toplam boyutlu asal deiimi, v dey ve h yatay
asal deiimlerinin vektrel olarak toplanmas suretiyle elde edilir.
Tablo 5.9.4.2.2b-1 Ardekme Demetleri iin Srtnme Katsaylar
elik tipi Klf tipi K

Rijit veya yar rijit galvanizli metal levha 6.6 x 10-7 0.15 - 0.25
Tel
veya bklm Poliletilen 6.6 x 10-7 0.23
Harici demetler iin rijit elik sapma borusu 6.6 x 10-7 0.25
Yksek
dayanml Galvanizli metal levha 6.6 x 10-7 0.30
ubuklar
5.9.4.2.3 Elastik Ksalma
171
5.9.4.2.3a nekmeli elemanlar
nekmeli elemanlardaki elastik ksalmadan tr kayp, aadaki gibi alnacaktr:
Ep
fpES = fcgp (5.9.4.2.3a-1)
E ci
Burada;
fcgp = Momentin en byk olduu kesitte, aktarma anndaki ngerilme kuvveti ve eleman zati
arlndan dolay ngerilme demetlerinin arlk merkezinde ortaya kan beton gerilmelerinin
toplam (MPa)
Ep = ngerilme elii elastisite modl (MPa)
Eci = Aktarma annda veya yk uygulanmas annda beton elastisite modl (MPa)
Allagelmi nekmeli elemanlarn tasarmnda fcgp deeri hesaplanrken, ngerilme elii gerilmesi
yksek dayanml ubuklar ve gerilmesi hafletilmi bklmler iin 0.65 fpu , dk gevemeli bklmler
iin ise 0.70 fpu alnabilir.
Allmn dndaki tasarm koullarnda ise aratrma ya da deneyimle desteklenen daha kesin
yntemler kullanlmaldr.
5.9.4.2.3b Ardekmeli Elemanlar
Plak sistemler dnda ardekmeli elemanlardaki elastik ksalma kayb aadaki gibi alnabilir:
N - 1 Ep
fpES = fcgp (5.9.4.2.3b-1)
2N Eci
Burada ;
N = ngerilme demetlerinin says

fcgp = Momentin en byk olduu kesitte, germe ilemi sonrasndaki ngerilme kuvveti ve eleman
zati arlndan dolay ngerilme demetlerinin arlk merkezinde ortaya kan beton
gerilmelerinin toplam (MPa)
fcgp deerleri; elastik ksalma, geveme ve srtnme etkilerine bal olarak balang deerinin
altnda bir deere azaltlm elik gerilmesi kullanlarak hesaplanabilir.
Aderansl demetlere sahip ardekmeli yaplar iin fcgp, akln ortasndaki kesitte veya srekli
sistemler iin momentin en byk olduu kesitte alnabilir.
Aderansl demetlere sahip olmayan ardekmeli yaplar iin fcgp, ngerilme eliinin arlk merkezinde
hesaplanm gerilmelerin elemann uzunluu boyunca ortalamas alnarak bulunabilir. Plak sistemler
iin fpES , deeri Denklem 1 den bulunmu olan deerin yzde 25 i olarak alnabilir.
5.9.4.3 Zamana Bal Kayplar
Beton basn dayanm fci = 24 MPa olduktan sonra germe ilemine tabi tutulan ngerilmeli ve ksmi
ngerilmeli elemanlarda bzlme, snme, eliin gevemesi gibi etkilerden oluan zamana bal
kayplarn yaklak tahmini, aadaki artlarn salanmas kayd ile, Tablo1 den alnabilir.
172
Elemanlar normal younlukta betondan imal edilmeli,
Buhar kr veya nem kr uygulanmal,
Normal veya dk gevemeli bklmler veya ngerilme ubuklar kullanlmal ve
antiyede, ortalama d hava, s ve iklim koullar mevcut olmaldr.
Tablo 1 de kullanlan (PPR), denklem 5.5.4.2.1-2 de tanmland gibi alnr.
Dk gevemeli bklmler iin, Tablo 1 de verilmi olan deerler aadaki gibi azaltlabilir.
Kutu kesitli kiriler iin 28 MPa,
Dikdrtgen kesitli kiriler, dolu plaklar ve I-kesitli yapma kiriler iin 41 MPa,
Tek-T ve ift-T kesitli, boluklu plaklar iin 55 MPa.
Tablo 5.9.4.3.-1 Zamana bal kayplar (MPa)
Kiri kesitinin fpu= 1620, 1725 veya 1860 MPa fpu = 1000 veya 1100 MPa
tipi Seviye olan tel veya bklmler iin olan ubuklar iin
Dikdrtgen st snr 200 + 28 PPR 130 + 41 PPR
kesitli kiriler ve
masif plaklar Ortalama 180 + 28 PPR
Kutu kesitli st snr 145 + 28 PPR 100
zgara kirileri Ortalama 130 + 28 PPR
f c' 41
I-kesitli yapma Ortalama 230 1 0,15 + 41PPR 130 + 41.PPR
kirileri 41
Tek T, ift T, f c' 41
ekirdei st Snr 270 1 0,15 + 41PPR f ' 41
41 210 1 0,15 c
boluklu ve + 41PPR
41
guseli plak f ' 41
Ortalama 230 1 0,15 c + 41PPR
41
Allmam boyutlar, ngerilme seviyeleri, inaat aamalar veya beton zellikleri sz konusu olduu
takdirde (AASHTO LRDF 2007 Madde 5.9.4.4 te verilen) hassas hesap yntemlerinden
faydalanlabilir.
173
5.9.4.4 Sehim Hesabnda Gznne Alnan ngerilme Kayplar
Normal younlukta betondan mamul olan, ngerilme annda dayanm 24 MPa nn stnde olan
elemanlarn sehim ve ters sehim hesaplar iin fcgp ve fcdp deerleri, elemann uzunluu boyunca
hesaplanan deerlerin ortalamas alnp ngerilme eliinin arlk merkezindeki gerilme olarak
hesaplanabilir.
5.9.5 ngerilme ekil Deitirmelerinin Yapdaki Elemanlara Etkisi
ngerilme sonucunda meydana gelen elastik ve elastik olmayan ekil deitirmelerin komu yap
elemanlar zerindeki etkileri incelenmelidir. Komu yapsal elemanlarda ortaya kan kuvvetler,
snme etkileri dikkate alnarak azaltlabilir.
Ayaklar ile st yapnn birlikte dklerek ereve tekil ettii kprlerde, st yapnn ngerilmeye tabi
tutulmasndan tr ayaklarda ortaya kan kuvvet etkileri iin ngerilmeden hemen sonra st yapda
oluan (balangtaki) elastik ksalma esas alnabilir. st yapda uzun bir sre iinde ortaya kacak
snme ksalmasndan dolay ayaklarda ortaya kabilecek zorlanmalar, ayak betonundaki snmenin
salad geveme ile karland iin nihai durumda ayaklarda ek bir kuvvet etkisi olmad kabul
edilir.
Bir elemann ngerilmeye tabi tutulmasndan dolay yapnn dier elemanlarnda meydana gelen
zorlanmalarn azaltlmas aadaki gibi yaplabilir;
Ani olarak uygulanan ekil deitirmeler iin:
(
F ' = F 1 - e - (t, t0 ) ) (5.9.5-1)
Yava yava uygulanan ekil deitirmeler iin:
F ( 1 - e - (t, t0 ) )
F' = (5.9.5-2)
(t,t i )
Burada;
F = Ykn uyguland sradaki beton elastisite modl kullanlarak hesaplanm olan kuvvet
etkisi (N)

F = Azaltlm kuvvet etkisi (N)
(t,t0) = Blm 5.4.1.4 de tanmland gibi t0 zamannda uygulanan ykleme iin t zamanndaki
snme katsays
e = Napier logaritmas iin taban
5.9.6 ngerilme Demetlerinde Yn Deitirme Etkileri ve Alnacak nlemler
5.9.6.1 Genel
ngerime demetlerinde yn deitirme etkileri, plaklarda klf borusunun dalgalanmasndan ve demet

yrngesin eri veya eimli olmasndan kaynaklanabilir. Demetler; kiri gvdelerinde etriye donats
iine ve kiri balklarnda veya demelerde olabildiince alt ve st enine donats sras arasnda
kalan blgeye yerletirilmelidir. Deiken kesitli dilimli kprlerde, dilim yzne yakn blgede alt
bala yerletirilmi olan ardekme klflarnn evresine, en az iki sra halinde, 14 mm apnda
firketeler yerletirilecektir. Bu firketelerin boylar balk kalnlndan alt ve st beton rtsnn
dlmesi ile elde edilecek l kadar olacaktr.
Klflar iine baslacak harcn basncnn oluturaca etkiler de gz nne alnacaktr.
174
5.9.6.2 Plaklarda Klf Borusu Dalgalanmasnn Etkileri
Bu artnamenin amac erevesinde, eksenden eksene her iki dorultunun birinde 300 mm den
daha yakn mesafede yerletirilmi olan klflar yakn konumda olarak mtalaa edilecektir. Enine ve
boyuna dorultuda yakn konumda olan klflar, demeler veya balklar iine yerletirilmi ise ve
szleme dkmanlarnda klflarn dalgalanma etkilerinin minimize edilmesine ynelik bir nlem
ngrlmemi ise, plan alt ve st donatlar 14 mm apnda irozlar ile birbirine balanmaldr.
irozlarn ara uzakl, her bir dorultuda 450 mm yi veya plak kalnlnn 1.5 katn amayacaktr.
5.9.6.3 Eri Yrngeli Demetlerin Etkileri
Eri yrngeli demetlerde ortaya kan sapma kuvvetlerinin karlanmas iin donat kullanlacaktr. Bu
donat, kullanm snr durumunda elik gerilmesinin 0,6 fy deerini gemiyecek ekilde
boyutlandrlacaktr ve fy nin esas alnan deeri de 420 MPa y gemeyecektir; donat aral klf d
apnn 3 katndan ve 600 mm den fazla olmayacaktr.
Demetler; eri eksenli kpr gvdeleri veya balklar iinde yer alyor ise veya girintili bir kenar ya da
i boluk etrafn dolanyor ise, ilave beton rts ve/veya donat ngrlecektir. Klfn yakn kenar ile
girinti veya boluk kenar arasndaki uzaklk, klf apnn 1.5 katndan az olmayacaktr. Eer bir
demetin yrngesi uzaysal bir eri ise, dzlem iindeki ve dzleme dik yndeki kuvvetler vektrel
olarak toplanrlar.
5.9.6.3.1 Dzlem indeki Kuvvetlerin Etkileri
Demetin yn deitirmesi sonucu ortaya kan dzlem ii sapma kuvveti etkileri aadaki gibi alnr:
Pu
Fu in = (5.9.6.3.1-1)
R
Burada;
Fu-in = Demetin birim boyuna isabet eden dzlem ii sapma kuvveti etkisi (N/mm)
Pu = Blm 3.4.3 de tanmland ekilde bir katsay ile arplm demet kuvveti (N)
R = ncelenen konumdaki demetin erilik yarap (mm)
En byk sapma kuvveti, geici olarak gerdirilmi demetler de dahil olmak zere btn demetlerin
gerilecei esas alnarak hesaplanr.
Sapma kuvvetlerinin iterek beton rtsn krmasna kar, beton rtsnn Vr kesme dayanm
aadaki gibi alnacaktr:
Vr = Vn
(5.9.6.3.1-2)
Vn = 0,33d c f c
'
(5.9.6.3.1-3)
Burada;
Vn = Birim boy iin her iki kesme dzlemindeki kesme anma dayanm (N/mm)
= Blm 5.5.4.2 de tanmlanm olan dayanm katsays
dc = Demet klf stndeki minimum beton rts ile klf apnn yarsnn toplam (mm)
fci = Balang yklemesi veya ngerilme srasndaki beton basn dayanm (MPa)
175
Denklem 2 de tanmland gibi dzlem iindeki katsayl sapma kuvveti beton rtsnn katsayl
kesme dayanmn ayor ise, dzlem iindeki sapma kuvvetlerini karlayabilecek gte, arka tarafa
ankrajl ngerilmeli veya ngerilmesiz donat konulacaktr.
ekil 5.9.6.3.1-1 Erilikli bir Demette Sapma Kuvveti Etkileri

Eer eri eksenli bir kpr kiriinin gvdesinde st ste birka sra halinde klf varsa, bu ksmda
yerel olarak eilmeye alan beton rtsnn moment dayanm incelenmelidir. (Bak ekil 2)
ekil 5.9.6.3.1-2 Yatay dzlemde erilikli bir kprde sapma kuvveti etkileri
Eri eksenli kirilerde dzlem d kuvvetlerin genel eilme etkileri incelenmelidir.
176
Birbirine yaklak olarak paralel konumda olan eri eksenli klflardan birindeki demetten kaynaklanan
nsal kuvvetler dier klfa doru etki ediyorsa, klflarn arasndaki betonun krlmamas iin
aadaki nlemlerden biri alnacaktr:
Klflar Denklem 2 de tanmlanan kesme anma dayanmn salyacak aralkta dzenlenir.
Insal kuvveti karlayacak donat ngrlr.
Dtaki komu klftaki demete gergi uygulanmadan nce, iteki klfn enjeksiyon harc ile
doldurulmas salanr.
5.9.6.3.2 Dzlemden Dar Doru Olan Kuvvetlerin Etkisi
Bklmlerin klf duvarna bastrmas eklinde kendini gsteren dzlem d etkiler aadaki gibi
kabul edilebilir: (Bak ekil 1)
Pu
Fu out = (5.9.6.3.2-1)
R
Burada;
Fu-out = Demetin birim boyuna isabet eden dzlem d kuvvet etkisi (N/mm)
Pu = Blm 3.3.6 da belirtildii ekilde katsayl demet kuvveti (N)
R = Dey bir dzlemde bulunan demetin erilik yarap (mm)
ekil 5.9.6.3.2-1 Dzlemden Dar Doru Olan Kuvvetler
Denklem 5.9.6.3.1-2 ile verilmi olan katsayl kesme dayanm salanamyor ise, demetin eri olduu
blmler boyunca, dzlem d kuvvetlerin tamamnn karlanmas amacyla yerel sarg donats
ngrlecektir. Bu donat tercihen fret donats eklinde olmaldr.
5.9.7 Harici Demetlerin Mesnetleri
Bir titreim analizi baka trl gstermedike, beton dna yerletirilen demetlerin mesnetlenmemi
boyu 7500 mm yi gememelidir.
177
5.9.8 Ardekmeli Elemanlarn Ankraj Blgeleri
5.9.8.1 Genel
Geometrik olarak ankraj blgesi, ankraj levhasndan aktarlan tekil ngerilme kuvvetinin enine
dorultuda yaylarak enkesitte daha dorusal bir gerilme dalmna dnt bir beton hacmi olarak
tanmlanr. Bu blge iinde dzlem kesitlerin dzlem kald kabul geerli deildir. Bu blgenin
boyutlar St. Venant ilkesine dayal olarak bulunur.
Ankraj blgesi, Blm 3.3.6 da belirtilmi olan katsayl gerdirme kuvvetleri iin dayanm snr
durumlarna gre tasarlanacaktr.
Bir elemann veya (dilimler halinde imal edilen kprlerde) bir dilimin ucundaki ankraj blgesi, iki ayr
durum iin ekil 1 ve 2 de gsterildii gibi tanmlanabilir:
Eer Kpr enine boyutu veya demet ara uzakl, kpr uzunluundan kk ise ankraj
blgesi enine boyutlar olarak h ykseklii ve b eni (veya s ara uzakl) esas alnabilir;
ancak bu boyutlar, elemann veya dilimin uzunluundan byk olamaz. Ankraj blgesinin
boyuna dorultudaki uzunluu ise, h ve b (veya s ) boyutlarnn bynn 1 kat ile 1.5
kat arasnda alnacaktr. (Bak ekil 1)
ekil 5.9.8.1-1 Ankraj Blgesi Boyutlar
Eer Kpr enine boyutu veya demet ara uzakl, kpr uzunluundan byk ise ankraj
blgesi enine boyutlar olarak d ykseklii ve c eni (veya s ara uzakl) esas alnabilir.
Ankraj blgesinin boyuna dorultudaki uzunluu ise, c (veya s) boyutlarnn k
alnacaktr. (Bak ekil 2)
178
ekil 5.9.8.1-2 Ankraj Blgesi Boyutlar
5.9.8.2 Genel Blge ve Yerel Blge
5.9.8.2.1 Genel
Tasarm amac ile, ankraj blgesinin genel blge ve yerel blge olmak zere iki blmden
olutuu dnlr.
ekil 5.9.8.2.1-1 Genel ve Yerel Blgeler
5.9.8.2.2 Genel Blge
Genel blge, Blm 5.9.8.1 de tanmlanan ankraj blgesi ile zdetir ve yerel blgeyi de kapsar.
Genel blgeler, Blm 5.9.8.3 koullarna uygun olarak tasarlanr.
5.9.8.2.3 Yerel Blge
Yerel blgelerin projelendirilmesi ya Blm 5.9.8.7 koullarna uymaldr veya Blm 5.9.8.7.3 de
belirtildii ve AASHTO LRFD Kpr naat artnamesi Blm 10.3.2.3 de tanmland gibi yrtlen
kabul deneyleri sonularna dayandrlmaldr.
179
Yerel blge tasarmnda yksek ezilme basnc etkileri ve sarg donats uygulamas gz nnde
bulundurulmaldr. AASHTO LRFD kpr inaat artnamesi Blm 10.3.2.3 e gre yrtlen kabul
deneylerine dayanarak uygulanan ankraj dzenekleri, zel ankraj dzenekleri olarak isimlendirilirler.
5.9.8.3 Genel Blgenin Tasarm
5.9.8.3.1 Tasarm Yntemleri
Genel blgenin tasarlanmas iin Blm 5.9.8.3.2 koullarna uygun olarak aada belirlenen
yntemler uygulanr.
Genelde Destek-gergi modelleri olarak adlandrlan, denge koullarn esas alan ve elastik
olmayan modeller,
Blm 4 de belirtilmi olan sadeletirilmi elastik gerilme analizi;
Uygulanabildii yerlerde dier yaklak yntemler.
Germe ilemi srasnn etkileri ve tekil germe yklerinden tr boyutlu etkiler incelenmelidir.
boyutlu etkiler, boyutlu analiz yntemlerini kullanarak analiz edilebilir veya iki ve daha ok
dzlemde bamsz alt modellerin gz nne alnd yaklamlarla incelenebilir; ancak bu durumda
alt modellerin karlkl etkileimi gz nne alnmal ve model ykleri ile sonularn tutarl olmasna
dikkat edilmelidir.
Genel blge iin katsayl beton basn gerilmesi, 0.7 fCi deerini amamaldr. Dier yk etkileri
nedeniyle krlmada betonda geni atlaklarn olabildii blgelerde veya elastik olmayan byk
dnmelerin beklenildii blgelerde katsayl basn gerilmesi 0.6 fci deeri ile snrlandrlmaldr.
Genel blge projelendirilmesinde betonun ekme dayanm ihmal edilecektir. Hem ngerilmesiz donat
hem de aderansl ngerilme elii iin anma ekme gerilmesi, fy ile snrlandrlacaktr. Aderanssz
ngerilme eliinin anma ekme gerilmesi, fPe + 105 MPa deeri ile snrlandrlacaktr.
Herhangi bir yerel blge donatsnn genel blge dayanmna katks, emniyetli tarafta kalnarak
tasarmda ihmal edilebilir.
5.9.8.3.2 Tasarm lkeleri
Ankraj dzeneklerinin nndeki betonun basn gerilmeleri, Blm 5.9.8.7.2 koullarn salamaldr.
Ankraj dzeneinin nndeki betonun basn gerilmeleri, bu dzenein betona mesnetlendii

yzeyden itibaren llmek zere aada belirtilen uzaklktan az olmayan bir mesafede
incelenmelidir :
Eleman stnden yerel sarg donats biti noktasna kadar olan derinlik,
Ankraj dzeneinin kk yatay boyutu.
Bu basn gerilmeleri, Blm 5.9.8.4 deki destek-gergi modeli yntemlerini kullanarak, Blm 5.9.8.5
deki gibi bir elastik gerilme analizi ile veya Blm 5.9.8.6.2 deki gibi yaklak yntem ile hesaplanr.
Tpatl patlatma kuvvetinin bykl, ve yklenen yzeyden buna karlk gelen dpatl uzakl, Blm
5.9.8.4 deki destek-gergi modeli yntemlerini kullanarak, Blm 5.9.8.5 deki gibi bir elastik gerilme
analizi ile veya Blm 5.9.8.6.3 deki gibi yaklak yntem ile hesaplanr. Patlatma donats ihtiyacnn
hesab iin boyutlu etkiler dikkate alnacaktr.
180
Basn gerilmeleri, ankraj blgesinin nnde veya iindeki yk sreksizlikleri veya geometrideki
sreksizliklerin gerilme ylmas yaratabilecei noktalarda da kontrol edilmelidir.
ekil 5.9.8.3.2-1 oklu bir Ankrajda Kuvvetlerin Dalm
Patlatma kuvvetine kar dayanm, fretler, kapal kancalar, ankrajl enine dorultudaki etriyeler
tarznda donatlar veya ngerilme elii ile salanr. Bu donat, patlatma kuvvetinin tamamn
karlayacaktr. Patlatma donatsnn dzenlenmesi ve ankraj iin aadaki rehber bilgiler
kullanlmaldr:
Donat, eleman geniliinin tamamn geerek elamannn d yzlerine, beton rtsnn izin
verdii dzeyde yakn bir ekilde ankrajlanm olmaldr.
Yklenen yzeyin nnde, dey ve yatay dorultularda ngerilme demetinin her iki tarafna
doru uzanan enine donat konulmaldr. Bu donatlar ekil 2 de gsterildii gibi
yerletirilmelidir. Yatay ve dey dorultulardaki patlatma kuvvetlerinin ankraj
dzeneine uzaklklar olan dpatl , Denklem 5.9.8.6.3-2 ile hesaplanr.
Patlatma donatsnn arlk merkezi, tasarmda kullanlm olan dpatl patlatma uzakl ile
akr.
Patlatma donatsnn aral, ubuk apnn 24.0 katndan ve 300 mm den daha byk
olmamaldr.
181
ekil 5.9.8.3.2-2 Patlatma Donatsnn Yerletirilmesi
Kenar ekme kuvvetleri, Blm 5.9.8.4 deki gibi destek-gergi modeli yntemleri ile, Blm 5.9.8.5
deki gibi elastik analiz ile veya Blm 5.9.8.6.4 deki gibi yaklak yntemler ile hesaplanr.
Merkezden merkeze uzaklklar kesit kalnlnn 0.4 katndan daha az olan oklu ankrajlar iin
paralama kuvveti toplam katsayl demet kuvvetinin %2 sinden daha az alnmamaldr. Daha byk
ara uzaklklar iin paralama kuvveti hesapla belirlenmelidir.
Kenar ekme kuvvetlerine kar dayanm salanmas iin elemann boyuna ve enine dorultudaki
kenarlarna donat ngrlmelidir. Kenar ekme donatsnn yerletirme dzeni ve ankraj, aada
verilen koullar salamaldr :
Belirlenen paralama donats eleman geniliinin tamamna yaylm olmaldr.
Birden fazla ankraj dzenekleri arasna konulacak paralama donats, ankraj dzeneklerini etkili
ekilde birbirine balamaldr.
182
ekil 5.9.8.3.2-3 Kenar ekme Kuvvetleri
D merkezli konumdaki ankraj dzenekleri iin paralama donats, boyuna yn kenar

donatsnn devam eklinde dzenlenmelidir (Bak ekil 3 ve 4). Bu donat ekme
yzeyi boyunca ankrajn toplam boyu kadar olan blgede ve yklenen yzey
boyunca uzunlamasna kenardan d merkezli ankraj dzeneinin veya ankraj
dzeneklerinin dier tarafna kadar devam etmelidir.
ekil 5.9.8.3.2-4 Ankraj Blgesi Donatsnn Yerletirilmesi

183
5.9.8.3.3 zel Ankraj Dzenekleri
Blm 5.9.8.7.2 koullarn salamayan zel ankraj dzeneklerinin kullanlaca durumlarda,

dzenlenme tarz olarak ve ilave yzey donatsna gre hacimsel oran olarak benzer donatlar ankraj
blgesinin ilgili ksmlarnda kullanlr.
5.9.8.3.4 Ara Ankrajlar
5.9.8.3.4a Genel
5.9.8.3.4b Geriye Balama Donats
5.9.8.3.4c Nervr ve Kabartma-Ankraj Donats
5.9.8.3.5 Diyaframlar
Diyaframlar iine ankre edilecek demetlerde, diyafram iindeki beton basn gerilmeleri, Blm
5.9.8.3.2 deki gibi snrlandrlr. Basn gerilmeleri, diyafram ile elemann gvde ve balklar
arayzeylerinde de ayrca incelenmelidir.
Diyaframa gelen ankraj yklerinin kiriin gvde ve balklarna tamamen aktarlmas iin diyafram ile
gvde ve balklar arasna kesme srtnme donats konulur. Ayrca demet eriliinden kaynaklanan
sapma kuvvetlerini karlyacak donat konulacaktr.
5.9.8.3.6 oklu Deme Ankrajlar
5.9.8.3.7 Sapma Semerleri
Sapma semerleri gergi destek modeli ya da deney sonularna dayal yntemler kullanlarak
tasarlanacaktr.
5.9.8.4 Destek-Gergi Modelinin Genel Blge Tasarm iin Uygulanmas
5.9.8.4.1 Genel
Ankraj blgesindeki kuvvet ak, Blm 5.6 da belirtildii gibi destek-gergi modeli ile yaklak olarak
gz nne alnabilir.
Ankraj blgesindeki btn kuvvetler, destek-gergi modeli seiminde gz nne alnacaktr.

Ankrajlardan ankraj blgesinin sonuna kadar bu kuvvetlerin nasl bir yol izledii incelenecektir.
ekil 1, d merkezlii byk olan iki adet ankrajlarda, asal gerilme alann ve buna karlk gelen bir
gergi-destek modelini gstermektedir.
184
ekil 5.9.8.4.1-1 Asal Gerilme Alan ve Destek-Gergi Modeli
Deiik baz ankraj yerleimlerindeki genel blgeler iin rnek olabilecek destek-gergi modelleri
ekil 2 de gsterilmitir.
ekil 5.9.8.4.1-2 Genel Blge iin Destek-Gergi Modeli rnekleri
ekil 3, d merkezlii byk olan ankrajlarda, genel blgenin d ksmlar iin gelitirilen bir destek-
gergi modelini gstermektedir.
185
ekil 5.9.8.4.1-3 Genel Blgenin D Ksmlar iin Gelitirilen bir Destek-Gergi Modeli
5.9.8.4.2 Dm Noktalar
Dm noktalar destek-gergi modelinin kritik bir gesidir. Yerel blge de nemli bir dm noktas
veya dm noktalar grubunu oluturmaktadr. Blm 5.9.8.7 e gre veya uluslararas tannm
teknolojiye sahip bir ngerilme sisteminde verilen detaylara gre tasarlanm bir yerel blge yeterli
kabul edilebilir.
Ankraj blgesindeki dier dm noktalar, eer destekler iindeki etkili beton gerilmeleri, Blm
5.9.8.4.3 koullarn salyor ise ve ekme gergileri de, donatnn akma dayanmnn eksiksiz
oluabilmesine uygun detaylandrlm ise yeterli olarak dikkate alnabilirler.
5.9.8.4.3 Destekler
Katsayl basn gerilmesi, Blm 5.9.8.3.1 de belirlenmi olan snrlar amamaldr.Ankraj

blgelerinde basn desteklerinin kritik kesiti, destein yerel blge dm noktas ile birletii yer
olarak kabul edilir. zel ankraj dzenekleri kullanlyor ise, destein kritik kesiti ekil 1de gsterildii
gibi alnabilir.
ekil 5.9.8.4.3-1 Basn Desteklerinin Kritik Enkesitleri
nce elemanlar iin elemann kalnl dorultusundaki destek boyutu, aadaki ekilde yaklak
olarak alnabilir. Bu amala basn desteinin kalnlnn dorusal olarak deitii kabul edilir. Basn
desteinin balang deeri, betonun yzeyindeki enine dorultudaki yanal ankraj boyutuna eit alnr.
Ankraj yznden kesit kalnl kadar bir uzaklkta, basn destei kalnl toplam kesit kalnlna
erimi olur.
Basn gerilmelerinin destek eksenine paralel olarak etki yapaca ve kesit iinde dzgn yayl
olaca kabul edilir.
5.9.8.4.4 Gergiler
ngerilme elii veya ngerilmesiz donatlardan olutuu dnlen gergiler, toplam ekme kuvvetine
kar dayanm salamak zorundadr.
Gergiler, dm noktasnda gergi ekme kuvvetinin tamamn oluturabilmek iin dm noktalarnn

tesine uzatlacaktr. Donat yerleimi, mmkn olduunca destek-gergi modeli iinde kabul edilen,
gergi geometrisine uygun olmaldr.
186
5.9.8.5 Elastik Gerilme Analizi
Elastik malzeme zelliklerini, kuvvetlerin ve yklerin denge durumunu, deformasyonlarn uygunluunu

esas alan bir analiz, ankraj blgelerinin analiz ve tasarm iin kullanlabilir.
Eer ankraj dzeneinin nndeki beton basn gerilmeleri bir elastik analiz ile hesaplanyor ise, yerel
gerilmelerin ankraj dzeneinin mesnet alanna eit bir alan boyunca ortalamas alnabilir.
5.9.8.6 Yaklak Gerilme Analizi ve Tasarm
5.9.8.6.1 Uygulama Snrlamalar
Ankraj dzeneinin nndeki beton basn gerilmeleri, patlatma kuvveti ve kenar ekme kuvvetlerinin
yerleri ve byklkleri, Denklem 5.9.8.6.2-1 ila 5.9.8.6.3-2 aras kullanlarak bulunur.
Bunun koullar aada belirlenmitir :
Eleman dikdrtgen kesite sahiptir ve uzunluu en kesitin byk olan boyutundan daha byktr.
Eleman ankraj blgesi iinde ve nnde delik vb. sreksizlik yoktur. (Bak ekil 1)
Ankrajn eleman ana dzlemindeki minimum kenar uzakl, ankraj dzeneinin buna karlk
gelen a yanal boyutunun 1,5 katndan daha kk deildir. (Bak ekil 2)
Ankraj blgesinde sadece bir adet veya birbirine ok yakn konumda bir grup ankraj dzenei
bulunmaktadr.
Denklem 5.9.8.6.3-1 ve 5.9.8.6.3-2 deki demet eim as, -5,00 ile +20,00 arasndadr.
ekil 5.9.8.6.1-1 Ankraj Blgesinde Sreksizlik Olmasnn Etkisi
ekil 5.9.8.6.1-2 Ankraj Blgesinde, Kenar Uzaklklarn Gsterimi
187
5.9.8.6.2 Basn Gerilmeleri
Ankraj dzeneklerinin nndeki beton basn gerilmesi fca, Denklem 1 yardm ile hesaplanr ve
Blm 5.9.8.3.1 de belirtilmi snr deeri amayacaktr :
0 ,6 Pu
f ca = (5.9.8.6.2-1)
1 1
Ab 1 + l c
b
eff t
Burada :

Eer a s < 2 aeff ise ; = 1 + 2
s 0.3 + n (5.9.8.6.2-2)
a eff 15

Eer s 2 aeff ise; =1 (5.9.8.6.2-3)
= Birbirine yakn konumdaki ankrajlar iin dzeltme katsays

aeff = Kesitin byk boyutuna paralel olarak llm, etkili mesnetlenme alannn yanal boyutu
(mm). (Bak ekil 1 ve 2)
beff = Kesitin kk boyutuna paralel olarak llm, etkili mesnet alannn yanal boyutu (mm) (Bak
ekil 2)
PU = Katsayl demet kuvveti (N)
t = Eleman kalnl (mm)
s = Ankrajlarn merkezden merkeze ara uzakl (mm) (Bak ekil 1)
n = Bir sradaki ankrajlarn says
lc = Yerel blgedeki sarg donatsnn boyuna dorultudaki boyu. (mm) (Bak ekil 2)
Ancak lc max (1.15 aeff ; 1.15 beff )
Ab = Etkili mesnetlenme alan (mm2)
ekil 5.9.8.6.2-1 Sk Aralkl oklu Ankrajlar
Denklem 1 deki Ab etkili mesnetlenme alan; ankraj mesnet plakas alan olarak, Aplak ile yerel
blgedeki sarglanm betonun Asarg mesnetlenme alan deerlerinden byk olan alnr. Ancak,
aadaki snrlandrmalar yaplr:
Eer Aplak deeri belirleyici ise; Aplak deeri, 4/ Asarg deerinden byk alnmaz.
188
Eer Asarg belirleyici ise; Asarg nn en byk boyutu, Aplak n en byk boyutunun iki katndan
ve Aplak n en kk boyutunun da katndan byk olamaz. Eer bu snrlandrmalardan
herhangi biri ihlal ediliyor ise, etkili mesnet alan Ab olarak Aplak esas alnr.
Ab hesaplanrken, brt mesnetlenme alanndan klf alan kartlr.
ekil 5.9.8.6.2-2 Etkili Mesnetlenme Alan
Eer her iki dorultuda da yakn konumda grup halinde ankrajlar var ise Denklem 1 de, her bir yn
iin bulunmu olan dzeltme katsaylarnn arpm kullanlr.
5.9.8.6.3 Patlatma Kuvveti
Ankraj bgelerinde Tpatl patlatma kuvveti, aadaki gibi alnabilir:
a
Tpatl = 0,25 PU (1- ) + 0,5 | (PU sin) | (5.9.8.6.3-1)
h
Patlatma kuvvetinin yeri dpatl , aadaki gibi alnabilir:
dpatl = 0.5 (h 2 e) + 5 e sin (5.9.8.6.3-2)
Burada
Tpatl = Ankraj blgesinde, ankraj dzeneinin nnde ve demet eksenine dik dorultuda etkiyen
ekme kuvveti (N)
PU = Katsayl demet kuvveti (N)
dpatl = Ankraj dzeneinden Tpatl patlatma kuvvetinin etki noktasna olan uzaklk (mm)
a = Ankraj dzeneinin veya dzenek grubunun incelenen dorultudaki yanal boyutu (mm)
e = Ankraj dzenei veya dzenek grubunun kesitin arlk merkezine gre d merkezlii (mm);
daima pozitif alnr.
h = Kesitin incelenen dorultudaki yanal boyutu (mm)
189
= Kesitin eksenine gre demet kuvvetinin eim as; eer demetler merkezi konumda ise veya
ankraj kuvveti dorultusu kesitin merkezine doru ise pozitif, eer ankraj kuvveti dorultusu
kesitin merkezinden uzaklar konumda ise negatif alnr.
Yukarda tanmlanan simgeler ekil 1 zerinde de gsterimitir.
ekil 5.9.8.6.3-1 Denklem 1 ve 2 deki Simgeler
5.9.8.6.4 Kenar ekme Kuvvetleri
Boyuna dorultuda kenar ekme kuvveti, kiri ucundan kesit yksekliinin yars kadar uzaktaki bir
kesitte, kpr kirii eilmeye ve eksenel yke maruz bir kolon gibi dnlerek hesaplanabilir. Bu
hesapta, ekil 1 de grld gibi, tama gc veya dorusal elastik kabuller kullanlabilir.
ekil 5.9.8.6.4-1 Dmerkezli Ankrajlarda Kenar ekme Kuvvetlerinin Hesab
Paralama kuvveti boyuna dorultudaki kenar ekme kuvvetine eit alnr ancak Blm 5.9.8.3.2 de
belirtilenden daha az olamaz.
5.9.8.7 Yerel Blgelerin Tasarm
5.9.8.7.1 Yerel Blge Boyutlar
Yerel blgenin geometrisi ekil 1 de gsterilmitir.
Korozyondan korunma iin gereken beton rts Blm 5.11.1 de belirtildii gibidir.
190
Eer imalat, minimum beton rts, ara uzakl ve kenar uzaklklarn zel bir ankraj dzenei iin
tavsiye etmi ise ve imalat uluslararas tannm teknolojiye sahip bir ngerilme sistemi kullanyor
ise, yerel blgenin enine dorultudaki boyutlar, her iki dorultuda da aada verilen deerlerin kk
olan olarak alnacaktr :
Ankraj dzenei teslimats tarafndan belirtilen kenar uzakln iki kat,
Ankraj dzenei teslimatsnn belirlemi olduu merkezden merkeze ara uzakl.
ekil 5.9.8.7.1-1 Yerel Blgenin Geometrisi
Ankraj dzenei teslimatsnn tavsiye ettii kenar ve ara uzaklklar, minimum deerler olarak
alglanmaldr.
Yerel blgenin demet ekseni boyunca alnacak boyutu aada verilenden az olmamaldr:
Yerel blgenin en byk genilii,
Ankraj dzenei sarg donatsnn boyu,
Birden fazla mesnetlenme yzeyine sahip olan ankrajlar iin yklenen beton yzeyinden her bir
mesnetlenme yzeyinin tabanna olan uzakla ek olarak bu mesnetlenme yzeyinin
en byk boyutu.
Yerel blgenin boyu, yerel blgenin geniliinin 1,5 katndan daha byk alnmamaldr.
5.9.9 nekmeli Elemanlarn Ankraj Blgeleri
5.9.9.1 Katsayl Patlatma Dayanm
nekmeli kirilerin u blgelerinde dey donat ile salanan nekmeli ankraj blgesi, patlatma
dayanm, kullanm snr durumunda aadaki gibi alnabilir :
Pr = fs As (5.9.9.1-1)
Burada ;
fs = 140 MPa gememek kayd ile elik gerilmesi
As = Kiriin ucundan h/4 kadar uzakla konulmu olan dey donatnn toplam alan (mm2)
H = ndkm elamannn ykseklii (mm)
191
Dayanm, aktarma srasndaki ngerilme kuvvetinin % 4 nden daha az olmamaldr. U dey
donats olabildiince kiriin ucuna yakn olmaldr.
5.9.9.2 Sarg Donats
Kutu kesitli kiriler dnda, kirilerin ularndan 1,5 d kadar uzaklkta alt balktaki ngerilme eliinin
sarglanmas iin donat yerletirilecektir. Bu donat, nervrl 10 ubuklarndan az olmamal ve 150
mm yi gemeyen aralklarla bklmleri saracak ekilde olmaldr. Kutu kesitler iin ise enine donat
ngrlr ve etriye kolu kiri gvdesi iine uzatlarak ankrajlanr.
5.10 Bzlme ve Is Donats
Gnlk scaklk deiimi ve bzlme etkilerine maruz betonlarn yzeyleri yaknna ve yapsal ktle
betonlarnda bzlme ve s gerilmelerine kar donat bulunacaktr. Scaklk ve bzlme etkilerine
maruz beton yzeylerde toplam donatnn, aada Denklem 1 ve 2 de belirtilenden daha az olmasn
nlemek iin, ilave olarak scaklk ve bzlme donats konulacaktr.
Bzlme ve scaklk donats, ubuklar, kaynakl hasr elik veya ngerilme demetleri eklinde olabilir.
ubuklar veya kaynakl hasr elik iin donat kesit alan her bir dorultuda ve her bir yzde aada
verilen deeri salamaldr:
758.3 bh
As (5.10 -1)
2(b + h ) f y
233 As 1270 (5.10 -2)
Burada;
As = Her bir dorultuda ve her bir yzde birim uzunluktaki donat alan (mm/m)
b = Eleman enkesitinin genilii (mm)
h = Eleman enkesitinin kalnl (mm)
fy = Donat ubuklarnn akma dayanm (MPa)
Duvar, temel vb bir eleman kalnl, eleman boyunca deiiyorsa, ortalama artlar temsil etmek
amacyla birka enkesit incelenmelidir. Bzlme ve s donatsnn ara uzakl, aadaki deerleri
amamaldr:
Eleman kalnlnn 3.0 kat veya 450 mm,

Kalnl 450 mm den fazla olan duvar ve temellerde 300mm,
Kalnl 900 mm den fazla olan dier elemanlarda 300mm.
Kalnl 150 mm den byk olan elemanlarda donat her iki yze de eit yaylm olmaldr. Buna
karlk 150 mm den daha ince olan elemanlarda donat bir sra halinde de dzenlenebilir.
Aadaki durumlarda scaklk ve bzlme donats konulmasna gerek yoktur:
Kalnl 450 mm den az olan duvarlarn aln ksmlar,

Kalnl 900 mm den az gml temellerin yan yzleri,
Kalnl 450 mm den az olan dier elemanlarn aln ve yan yzleri.
Eer s ve bzlme donats olarak ngerilme demetleri kullanlyor ise, kayplardan sonra kalan etkili
ngerme ile, atlama olabilecek beton kesitin brt alan zerinde 0.75 MPa ortalama minimum basn
gerilmesi salanmaldr. Demetlerin ara uzakl, 1800 mm den veya Blm 5.11.5.4 de belirtilmi
olan uzaklktan daha byk olmamaldr. Ara uzakln 1350 mm den daha byk olmas durumunda
demetler arasnda aderansl donat kullanlacaktr.
192
5.11 Donat Detaylar
5.11.1 Net Beton rts
Donat ve ngerilme eliinin beton rts Tablo 1 de belirtilenden az olmamal ve su-imento

oranna gre ayrca dzeltilmelidir.
Beton rts ve donat yerletirme toleranslar szleme dkmanlarnda gsterilmelidir.
ngerilme bklm, ankraj dzenekleri, donat ve ngerilme bklmlerine ait mekanik balantlar
aynen donatnn tabi olduu koullara tabidir.
Ardekme demetleri iin kullanlan metal klflarn net beton rts aadaki deerlerden az
olmayacaktr:
Ana donat net beton rts,
Klf apnn yars, veya
Tablo 1 de belirtildii gibi.
Su imento oran iin dzeltme katsaylar aadaki gibi alnr :

su / imento oran 0.40 iin .0.8
su / imento oran 0.50 iin .1.2
Epoksi kaplama ile korunan ubuklar da dahil olmak zere ana donatnn net beton rts, en az 25
mm olmaldr.
Etriye ve irozlar iin net beton rts, Tablo 1 de ana donat iin verilmi deerlerden 12 mm daha
az olabilir; ancak 25 mm den daha az olmamaldr.
Tablo 5.11.1-1 Korunmasz Ana Donat iin Net Beton rts (mm)
Durum Beton rts (mm)

Tuzlu suya dorudan maruz 100
Dorudan topraa dklm 75
Sahil blgelerinde 75
Buzlanmaya kar tuzlama yaplan yerlerde 60
Yukardakiler dnda d yzey 50
Yukardakiler dnda i yzey
36 demire kadar 40
40 dan byk donat 50
Yerinde dkme demelerin alt yz
36 demire kadar 25
40 dan byk donat 50
ndkml paneller 20
Donatl ndkml kazklar
Korozyon tehlikesi olmayan d evrede 50
Korozyon tehlikesi olan d evrede 75
ngerilmeli ndkml kazklar 50
193
Yerinde dkme kazklar
Korozyon tehlikesi olmayan d evrede 50
Korozyon tehlikesi olan d evrede
-genel 75
-korumal 75
Kabuklar 50
Auger dkm, tremi betonu, veya diyafram perde 75
5.11.2 Kanca ve Bkmeler
5.11.2.1 Standart Kancalar
Boyuna donat ve etriye kancalar TS 500-2000 de tanmland gibi yaplacaktr.
5.11.2.2 Deprem Kancalar
Deprem kancalar Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik; 2007 de

gsterildii gibi yaplacaktr.
5.11.2.3 Minimum Bkme aplar
Bir ubuun bkm ap, ubuun i yznde llmek kayd ile Tablo 1 de belirtilenden kk
olmamaldr.
Tablo 5.11.2.3-1 Minimum Bkme aplar
ubuk ap ve Kullanm Cinsi Minimum ap
10 dan 26 e kadar - genel kullanm 6.0 db

10 dan 16 ya kadar - Etriyeler ve irozlar 5.0 db
28 den 38 e kadar 8.0 db
40 dan 50 ye kadar 10.0 db
Dz veya nervrl kaynakl hasr elikten etriye veya irozlar iin i yz bkm ap, > 6mm
nervrl hasr iin (38,7 mm) 4,0 db den az, btn dier hasrlar iin ise 2,0 db den az olmamaldr.
yz bkm ap 8,0 db den az olmamaldr. yzey bkm ap 8,0 db den az olan donat en yakn
kaynakl kesiim yerine 4,0db den daha yakn olacak ekilde dzenlenmemelidir.
5.11.3 Donat Aral
194
5.11.3.1 Minimum Donat Aral
Betonarme elemanlarda, bir sradaki paralel ubuklarn net ara uzakl aada gsterilenden daha
az olmamaldr.
Donat ap,
En byk agrega apnn 1.33 kat,
25 mm.
Betonarme kolonlarda, boyuna donat ubuklar arasndaki net uzaklk, aada gsterilenden daha
az olmamaldr:
Donat apnn 1.5 kat,
En byk agrega apnn 1.5 kat,
40 mm.
Donatnn iki veya daha fazla sra olarak yerletirilmesi halinde st sradaki ubuklar alt sradakilerle
ayn dey eksen zerinde sralanmal ve iki sra arasndaki net aralk 25 mm den veya donat
apndan az olmamaldr.
Bindirmeli eklerde donat ara uzakl iin yukardaki kurallar geerlidir.
5.11.3.2 Maksimum Donat Aralklar
Donat aralklar; kolonlar iin TS 500-2000 - Blm 7.4.1, demeler iin TS 500-2000- Blm 11.3.3
ve TS 500-2000 - Blm 11.4.5, duvarlar iin TS 500-2000 - Blm 12.3 deki kurallara uygun
olacaktr.
Scaklk ve bzlme donats aral eleman kalnlnn 3 katn veya 450 mm yi gememelidir.
5.11.4 Demet Donatlar
Paralel donat ubuklarnn, birbirine bitiik ekilde demet halinde bir btn olarak davranmas
amalandnda bunlarn adedi 4 ten fazla olmayacaktr. Ancak eilme elemanlarnda 36 dan daha
byk ubuklar iin bir demette en ok iki ubuk olabilir. Demet donat ubuklar etriye veya iroz
iinde kalmaldr.
Demet donatlarn kenetlenmesi Blm 5.12.2.3 te belirtilmitir.
Donat ara uzaklnn donat apna gre belirlendii durumlarda, demet tek bir ubuk gibi
deerlendirilir ve demetin ap olarak toplam en kesit alanna eit alan veren bir donat ap esas
alnr.
5.11.5 ngerilme Demeti ve Klf Borusu Minimum Aralklar
5.11.5.1 nekme Bklmleri
nekme bklmleri arasndaki net uzaklk en byk agrega apnn 1.33 katndan ve Tablo 1 de
belirtilen uzaklklardan kk olmayacaktr.
195
Tablo 5.11. 5.1-1 Eksenden eksene ara uzaklklar
Bklm ap (mm) Ara Uzaklk (mm)

15.24 51
14.29 zel
14.29
12.70 44
11.11
12.70 zel
9.53 38
Tasarmn bire bir lekli deneyler ile kantlanmas durumunda, bir elemann ucunda bklmler
arasndaki net uzaklk azaltlabilir.
Demetler halinde kullanlan bklm gruplarnn minimum net ara uzakl, en byk agrega apnn
1.33 katnden ve 25 mm den kk olmamaldr.
5.11.5.2 Dz Yrngeli Klf Borular
Dorusal ardekme klflarnn temiz ara uzakl, 38 mm den ve en byk agrega apnn 1.33
katndan kk olmayacaktr.
En ok 3 adet olmak zere klflar da demet tarznda bir arada dzenlenebilir; ancak 900 mm lik
ankraj blgesi iinde bireysel klflar arasndaki uzaklk, yukarda ngrld gibi olacaktr.
Demet olarak gruplanm klflar iin, bitiik demetler arasndaki temiz yatay uzaklk 100 mm den
daha az olmayacaktr. Eer klf gruplar iki ve daha fazla yatay dzlemde dzenlenmi ise bir demet
ikiden fazla klftan olumayacaktr.
Demetler arasndaki minimum dey uzaklk, 38 mm den ve en byk agrega apnn 1.33 katndan
daha fazla olmayacaktr.
ndkm yaplar iin gruplar arasndaki minimum yatay temiz uzaklk, 75 mm ye indirilebilir.
5.11.5.3 Eri Yrngeli Klf Borular
Eri yrngeli klflar arasndaki minumum net uzaklk, Blm 5.9.6.3 de tanmlanan demet
sarglanmas kouluna gre olacaktr. Eri yrngeli klflar arasndaki net uzaklk, dz klflar iin
ngrlm olandan daha kk olmayacaktr.
5.11.5.4 Demelerdeki ngerilme Demetleri ve Klf Borularnn Maksimum Aralklar
ndkm demelerde nekme bklmleri simetrik ve dzgn aralkl olarak dzenlenmelidir.

Bklmler arasndaki uzaklk, kompozit demenin toplam kalnlnn 1.5 katndan ve 450 mm
den daha fazla olmamaldr.
Demelerde ardekme demet eksenleri arasndaki uzaklk, kompozit demenin toplam kalnlnn
4 katndan fazla olmayacaktr.
196
5.11.6 Ardekme Demetinde Ek Yaplmas
Szleme dkmanlarnda boyuna dorultudaki ardekme demetlerinin %50 fazlasnn ayn kesitte
eklenmeyecei ve komu ekler arasndaki uzakln kpr diliminin boyundan ve yksekliinin 2
katndan daha fazla olamayaca hkm yer almaldr.
Ekleme ankrajnn kaplad hacim yznden brt kesit alannda ortaya kan azalma enkesit deeri
hesaplanrken dikkate alnmaldr.
5.12 Donatnn Kenetlenmesi ve Eklenmesi
5.12.1 Genel
5.12.1.1 Temel Kurallar
Her bir kesitteki donatda hesaplanm kuvvet etkileri, bu kesitin her bir kenarnda kenetlenme boyu,
kanca mekanik dzenekler veya bunlarn herhangi bir kombinasyonu ile aktarlacaktr. Kancalar ve
mekanik ankrajlar, sadece ekme ubuklarnn kenetlenmesinde kullanlr.
5.12.1.2 Eilme Donats
5.12.1.2.1 Genel
Eilme elemanlarndaki donatnn kenetlenmesi iin kritik olan kesitler, gerilmenin maksimum olduu
ve bitiik donatlarn son bulduu veya baka yne bkld noktalardr.
Donat aada belirtilen deerlerden az olmayan bir uzaklk kadar, eilmeye dayanm bakmndan
ihtiya duyulmayan noktann tesine devam ettirilecektir:
Elemann etkili ykseklii,
Donat apnn 15 kat,
Net akln yirmide biri.
Donatnn, %50 sinden fazlas ayn kesitte sonlandrlmayacak ve bitiik ubuklar da ayn kesitte son
bulmayacaktr.
5.12.1.2.2 Pozitif Moment Donats
197
Basit mesnetli aklklardaki elemanlarn pozitif moment donatsnn en az te biri, srekli
elemanlarn ise pozitif moment donatsnn en az drtte biri, mesnet merkez ekseninin tesinde
elemann ayn yznde en az 150 mm devam etmelidir.
5.12.1.2.3 Negatif Moment Donats
Bir mesnette ngrlm olan, negatif moment donatsnn en az te biri, eilme momentinin iaret
deitirdii noktann tesinde aada tanmlanan minimum kenetlenme boyuna sahip olmaldr :
Elemann etkili ykseklii,
Donat apnn 12 kat,
Net akln onaltda biri.
5.12.2 Donatnn Kenetlenmesi
5.12.2.1 ekme Donatsnn Kenetlenmesi
Nervrl ekme ubuklar iin kenetlenme boyu aada tanmlanan ld boyundan ve 300 mm den az
olmayacaktr.
Temel ekme kenetlenme boyu ld ,

a) ubuklar arasndaki ara uzaklk > db (mm), beton rts > db (mm), ve ldb boyunca min
etriyenin mevcut olmas koullarnn veya
b) ubuklar arasndaki ara uzaklk > 2db (mm), beton rts > db (mm) koullarnn
salanmas halinde aadaki gibi alnacaktr:
fy
db 20 mm iin ld = db (5.12.2.1-1)
2.1 f c'
fy
db > 20 mm iin ld = db (5.12.2.1-2)
1.7 f c'
Burada;
fy = Donat akma dayanm (MPa)
fc = 28 gnlk betonun basn dayanm (MPa)
db = Donat ap (mm)
Yukardaki koullarn salanmamas halinde ld boyu 1.5 kat artrlacaktr.

o
Ayrca donat stte yatay veya 45 den daha az eimli olan ve st yze 300 mm den daha yakn
konumda ise, temel kenetlenme boyu ld boyu 1.5 kat artrlacaktr.
Donat ara uzakl yanal dorultuda merkezden merkeze 150 mm den fazla ve net beton rts
ayn dorultuda 75 mm den az ise ld boyu 0.8 kat azaltlabilir. Donat, ap 6 mm den byk ve
aral 100 mm den kk bir fret donat ile sarlm ise, ld boyu 0.75 kat azaltlabilir.
5.12.2.2 Basn Donatsnn Kenetlenmesi
Nervrl basn ubuklar iin kenetlenme boyu aada tanmlanan ld boyundan ve 200 mm den
az olmayacaktr.
198
0.24d b f y
ld (5.12.2.2-1)
f c'
veya
ld 0.044 db fy (5.12.2.2-2)
Burada;
fy = Donat akma dayanm (MPa)
fc = 28 gnlk betonun basn dayanm (MPa)
db = Donat ap (mm)
Donat, ap 6 mm den byk ve aral 100 mm den kk bir fret donat ile sarlm ise, ld boyu
0.75 kat azaltlabilir.
5.12.2.3 Demet ubuklar
Bir demeti oluturan ubuklar bir elemann akl iinde farkl yerlerde kesilerek artma uzakl en
az ubuk apnn 40 kat olacak ekilde sonlandrlacaktr. ekmede veya basnta, bir demeti
oluturan her bir ubuun kenetlenme boyu, 3 ubuklu demetlerde % 20, 4 ubuklu demetlerde % 33
arttrlm olacaktr.
Demetin ap olarak toplam en kesit alanna eit alan veren bir donat ap esas alnr.
5.12.2.4 ekmede Standart Kancalar
5.12.2.4.1 Temel Kanca Kenetlenme Boyu
Blm 5.11.2.1 e gre yaplm bir standart kanca ile sonlanan bir nervrl ekme ubuunun temel
kenetlenme boyu ldh , aada belirtilen deerlerden az olamaz:
Denklem 1 de tanmlanm olan temel kenetlenme boyu ldh , ile buna karlk gelen ve
Blm 5.12.2.4.2 de belirtilen uygun deitirme katsays ya da katsaylarnn arpm;
ubuk apnn 8.0 kat,
150 mm
Ucu kancal bir ubuun temel kenetlenme boyu ldh , akma dayanm fy nin 420 MPa deerini
gememesi koulu ile aadaki gibi alnr :
100d b
ldh = (5.12.2.4.1-1)
f c'
Burada :
db = ubuk ap (mm)
fc = Baka bir ya belirtilmedike, 28 gnlk betonun basn dayanm (MPa)
5.12.2.4.2 Deitirme Katsaylar
Temel kanca kenetlenme boyu ldh, aada belirtilen katsay veya katsaylarn uygun olanlar ile
arplr :
Donatnn akma dayanm 420 MPadan fazla ise ..................................................... fy /420
No.36 ve daha kk ubuklarda kanca dzlemine dik dorultudaki kenar rts 65 mm den ve
90 lik kancann tesindeki ubuk uzantsnn rts 50 mm den az deil ise ..... 0.7
No.36 ve daha kk ubuklar deyde veya yatayda kenetlenme boyu ldh nn tamam boyunca
ara mesafesi 3db yi gemeyen etriyeler veya irozler ile sarlm ise .................. 0,8
199
5.12.2.4.3 Kancal ubuk iin Etriye Gereksinimi
Standart bir kanca ile sonlanan bir ubuk bir elemann ucunda yer alyorsa, ubuun iki yannda ve
alt veya stnde beton rtsnn 65 mm den az olmas durumunda kancal ubuk, ldh kenetlenme
boyunun tamam boyunca ara uzaklklar 3db den daha fazla olmayan etriye veya irozler ile ekil 1
de gsterildii gibi sarlacaktr. Blm 5.12.2.4.2 de etriye veya irozlarla sarlm kancal donatlarn
kenetlenme boyu ile ilgili azaltma katsays burada uygulanmayacaktr .
ekil 5.12.2.4.3-1 Kancal ubuk iin etriye gereksinimi
200
6. ELK KPRLER
201
202
6. ELK KPRLER
6.1 Genel
6.1.1 Kapsam
Bu blm I kesitli kiri kprlerde, elik elemanlarn, eklerin ve balantlarn tasarlanmasn kapsar.
Kurplu kiri sistemleri kapsam ddr.
Bu standartn hazrlanmasnda faydalanlan standartlar aada verilmitir:
Blm 6.2.2 TS EN 1993-1-1 : 2005

Blm 6.2.3 TS EN 1993-1-8 +AC : 2005
Blm 6.3 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
Blm 6.4 TS EN 1993-1-9 +AC : 2005 ve pre EN 1993-2 : 2003
Blm 6.5 TS EN 1993-1-9 +AC : 2005 ve pre EN 1993-2 : 2003
Blm 6.6 ila 6.12 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007
6.1.2.1 Genel elik Yaplar ile ilgili Kaynak Standartlar (TS EN 1993-1-1 den)
EN 1090 Execution of steel structures Technical requirements

TS ENV 1090-1:2004 elik Yap Uygulamalar-Blm 1: Genel kurallar ve Binalar iin
Kurallar
TS ENV 1090-3:2004 elik Yap Uygulamalar-Blm 3: Yksek Akma Dayanml elikler
iin Kurallar
TS EN ISO 12944 Paints and varnishesCorrosion protection of steel structures by
protective paint systems
TS 914 EN ISO 1461:2001 Hot dip galvanised coatings on fabricated iron and steel articles
specifications and test methods
6.1.2.2 Kaynaklanabilir Yapsal elikler ile ilgili Kaynak Standartlar (TS EN 1993-1-1 den)
TS EN 10025-1: 2006 Hot-rolled products of structural steels - Part 1: General delivery

conditions.
TS EN 10025-2: 2006 Hot-rolled products of structural steels - Part 2: Technical delivery

conditions for non-alloy structural steels.

conditions for normalized / normalized rolled weldable fine grain
structural steels.

conditions for thermomechanical rolled weldable fine grain structural
steels.

conditions for structural steels with improved atmospheric corrosion resistance.
203
conditions for flat products of high yield strength structural steels in the quenched and tempered
condition.
TS EN 10164: 2003 Steel products with improved deformation properties perpendicular to the
surface of the product - Technical delivery conditions.
TS EN 10210-1: 2006 Hot finished structural hollow sections of non-alloy and fine grain
structural steels Part 1: Technical delivery requirements.
EN 10219-1: 1997 Cold formed hollow sections of structural steel - Part 1: Technical delivery
requirements.
6.1.2.3 Toleranslar, Ebatlar ve Teknik Teslim artlar ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8 den)
TS 2163 EN 10029:2006 Hot rolled steel plates 3 mm thick or above Tolerances on dimensions,
shape and mass
TS EN 10034:1996 Structural steel I- and H- sections Tolerances, shape and dimensions
TS 3736 EN 10051:2000 Continuously hot-rolled uncoated plate, sheet and strip of non-alloy and
alloy steels Tolerances on dimension and shape
EN 10055:1995 Hot rolled steel equal flange tees with radiused root and toes Dimensons and
tolerances on shape and dimensions
EN 10056-1:1995 Structural steel equal and unequal leg angles Part 1:Dimensions
EN 10056-2:1993 Structural steel equal and unequal leg angles Part 2: Tolerances on shape
and dimensions
EN 10164:1993 Steel products with improved deformation properties perpendicular to the

surface of the product Technical delivery conditions
6.1.2.4 Dairesel veya dikdrtgen enkesitli yapsal borular ile ilgili Standartlar(TS EN 1993-1-8
den)
TS EN 10219-1:2006 Cold formed welded structural hollow sections of non-alloy and fine grain steels
Part 1: Technical delivery requirements
TS EN 10219-2:2006 Cold formed welded structural hollow sections of non-alloy and fine grain steels
Part 2: Tolerances, dimensions and sectional properties
TS EN 10210-1:2006 Hot finished structural hollow sections of non-alloy and fine grain structural
steels Part 1: Technical delivery requirements
TS EN 10210-2:2006 Hot finished structural hollow sections of non-alloy and fine grain structural
steels- Part 2: Tolerances, dimensions and sectional properties
6.1.2.5 Cvata, Somun ve Rondelalar ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8 den)
TS EN 14399-1:2006 High strength structural bolting for preloading Part 1:General requirements
204
TS EN 14399-2:2006 High strength structural bolting for preloading Part 2:Suitability test for
preloading
TS EN 14399-3:2006 High strength structural bolting for preloading Part 3: System HR Hexagon
bolt and nut assemblies
TS EN 14399-4:2006 High strength structural bolting for preloading Part 4: System HV Hexagon
bolt and nut assemblies
TS EN 14399-5:2006 High strength structural bolting for preloading Part 5: Plain washers for
System HR
TS EN 14399-6:2006 High strength structural bolting for preloading Part 6: Plain chamfers washers
for system HR and HV
TS 3576 EN ISO 898-1:2006 Mechanical preoperties of fasteners made of carbon steel and alloy
steel Part 1: Bolts, screws and studs (ISO 898-2:1992)
TS 3611 EN 20898-2:1998 Mechanical properties of fasteners Part 2: Nuts with special proof load
values -Coarse thread (ISO 898-2:1992)
TS 7252 EN ISO 2320:2004 Prevailing torque type steel hexagon nuts Mechanical and
performance requirements (ISO 2320:1997)
TS EN ISO 4014:2005 Hexagon head and bolts Product grades A and B (ISO 4014:1999)
TS EN ISO 4016:2005 Hexagon head and bolts Product grade C (ISO 4016:1999)
TS EN ISO 4017:2005 Hexagon head screws Product grades A and B (ISO 4017:1999)
TS EN ISO 4018:2005 Hexagon head screws Product grade C (ISO 4018:1999)
TS 1026-8 EN ISO 4032:2005 Hexagon nuts, style 1 Product grades A and B (ISO 4032:1999)
TS 1026-3 EN ISO 4033:2005 Hexagon nuts. Style 2 Product grades A and B(ISO 4033:1999)
TS 1026 EN ISO 4034:2005 Hexagon nuts Product grade C (ISO 4034:1999)
EN ISO 7040:1997 Prevailin torque hexagon nuts (with non-metalic insert) style 1 Property
classes 5,8 and 10
TS 1026-84 EN ISO 7042:2002 Prevailing torque all metal hexagon nuts(with non-metallic
insert),style 1-Property classes 5, 8, 10 and 12
TS 1026-82 EN ISO 7719:2006 Prevailing torque type all-metal hexagon nuts, style 2 Property
classes 5, 8 and 10
ISO 286-2:1988 ISO system of limits and fits Part 2: Tables of standard tolerance grades and
limit deviations for hole and shafts
ISO 1891:1979 Bolts,screws,nuts and accessories Terminology and nomenclature Trilingual

edition
TS 79-21 EN ISO 7089:2003 Plain washers Nominal series- Product grade A
TS 79-22 EN ISO 7090:2003 Plain washers, chamfered Normal series Product grade A
205
TS 79-23 EN ISO 7091:2003 Plain washers Normal series Product grade C
TS 1026-74 EN ISO 10511:2002 Prevailing torque type hexagon thin nuts (with non-metallic insert)
EN ISO 10512:1997 Prevailing torque type hexagon nuts thin nuts, style 1, with metric fine pitch
thread Property classes 6,8 and 10
TS 1026-80 EN ISO 10513:2002 Prevailing torque type all-metal hexagon nuts, style 1, with metric
fine pitch thread Property classes 6,8 and 10
6.1.2.6 Kaynak malzemesi ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8 den)
TS EN ISO 17659:2005 Welding- Multilingual terms for welded joints with illustrations.
TS EN ISO 14555:1999 Welding-Arc stud welding of metallic materials.
TS EN ISO 13918:1999 Welding studs for arc stud welding.
TS EN 288-3:1997 Specification and approval of welding procedures for metallic materials.

Part 3: Welding procedure tests for arc welding of steels.
TS 7830 EN ISO 25817:2003 Arc-welded joints in steel Guidance for quality levels for imperfections
6.1.2.7 elik yaplarn imal ve montaj ile ilgili Standartlar (TS EN 1993-1-8 den)
EN 1090-2 Requirements for the execution of steel structures
6.1.3 Tanmlar
6.1.4 Simgeler
206
6.2 Malzemeler
6.2.1 Genel
6.2.2 Yapsal elik
6.2.2.1 Malzeme zellikleri
Yapsal elik iin, akma dayanm fy ve kopma dayanm fu nun nominal deerleri Tablo 1 den veya
Blm 6.1.2 de verilen rn standartlarndan alnacaktr.
Tablo 6.2.2.1-1: Scak Haddelenmi Yapsal eliklerin fy Anma Akma Dayanm ve fu Anma
Kopma Dayanm
Anma Kalnl t [mm]

elik Snf ve ilgili
t 40 mm 40 mm t 80 mm
Standart
fy [N/mm2] fu [N/mm2] fy [N/mm2] fu [N/mm2]
EN 10025-2
S 235 235 360 215 360
S 275 275 430 255 410
S 355 355 510 335 470
S 450 450 550 410 550
EN 10025-3
S 275 N/NL 275 390 255 370
S 355 N/NL 355 490 335 470
S 420 N/NL 420 520 390 520
S 460 N/NL 460 540 430 540
EN 10025-4
S 275 M/ML 275 370 255 360
S 355 M/ML 355 470 335 450
S 420 M/ML 420 520 390 500
S 460 M/ML 460 540 430 530
EN 10025-5
S 235 W 235 360 215 340
S 355 W 355 510 335 490
EN 10025-6
S 460 Q/QL/QL1 460 570 440 550
207
EN 10210-1
S 235 H 235 360 215 340
S 275 H 275 430 255 410
S 355 H 355 510 335 490
S 275 NH/NLH 275 390 255 370
S 355 NH/NLH 355 490 335 470
S 420 NH/NLH 420 540 390 520
S 460 NH/NLH 460 560 430 550
Tablo 6.2.2.1-2: i Bo elik Kesitler iin fy Anma Akma Dayanm ve fu Anma Kopma
Dayanm
Anma Kalnl t [mm]

elik Snf ve ilgili
t 40 mm 40 mm t 65 mm
Standart
fy [N/mm2] fu [N/mm2] fy [N/mm2] fu [N/mm2]
EN 10219-1
S 235 H 235 360
S 275 H 275 430
S 355 H 355 510
S 275 NH/NLH 275 370

S 355 NH/NLH 355 470
S 460 NH/NLH 460 550
S 275 MH/MLH 275 360

S 355 MH/MLH 355 470
S 420 MH/MLH 420 500
S 460 MH/MLH 460 530
6.2.2.2 Sneklik Gereksinimleri
Minimum sneklik iin ngrlen snr deerler aada verilmitir:
fu / fy 1.10
Uzunluu 5.65 Ao olan bir deney levhasnn kopma anndaki uzama miktar 15%,
(Burada Ao, levhann deney ncesi en-kesit alann gstermektedir)
Kopma birim uzamas u 15 y,
(Burada y akma birim deformasyonudur. y = fy / E )
Tablo 6.2.2.3-1 de belirtilen elik snflarndan birisine uyan bir elik, yukarda belirtilmi olan sneklik
gereksinimlerini salam olarak kabul edilir.
208
6.2.2.3 Krlma Bakmndan elik Cinsi ve Levha Kalnl Seimi
Krlma gz nnde bulundurularak, elik cinsi ve levha kalnl Blm 6.5 e gre seilecektir.
6.2.2.4 elik Kesit Boyutlar
Yap analizi ve tasarm iin, boyutlarn anma deerleri kullanlmaldr.
6.2.2.5 Tasarmda Kullanlacak Malzeme zellikleri
- Elastisite modl E = 210 000 N/mm2

E
- Kayma modl G = (1 + v ) 81000 N/mm2
2
- Elastik blgedeki Poisson oran = 0.30
- Is genleme katsays = 1210-6 C (T100 C iin)
6.2.3 Cvata, Somun ve Rondelalar
6.2.3.1 Genel
Btn cvata, somun ve rondelalar Blm 6.1.2.5 te verilen standartlarla uyumlu olacaklardr.
Bu standartlardaki kurallar Tablo 1 de verilen cvata snflar iin geerlidir.
Cvata snflar 4.6, 5.6, 6.8, 8.8 ve 10.9 iin Fyb akma dayanmlar ve Fub kopma dayanmlar, Tablo
1 de verilmitir.
Tablo 6.2.3.1- 1: Cvatalar iin akma ve kopma dayanmnn anma deerleri Fyb ve Fub
Cvata Snf 4.6 5.6 6.8 8.8 10.9

Fyb (N/mm2) 240 300 480 640 900
Fub N/mm2) 400 500 600 800 1000
6.2.3.2 ngermeli Cvatalar
Blm 6.1.2.5 te bahsedilen standartlarda cvataya ngerme verilmesi ile ilgili olarak ortaya konmu
artlara uymak kayd ile 8.8 ve 10.9 snf cvatalar, ngermeli cvata olarak kullanlabilir.
6.2.3.3 Ankraj Cvatalar
Cvatalarn kesmeye alt durumlar iin anma akma dayanmnn 640 N/mm2 yi dier durumlar
iin ise 900 N/mm2 yi gememesi artyla, ankrajl cvatalar iin aadaki malzemeler kullanlabilir.
- Blm 6.1.2.2 deki standartlara uyan elik snflar

- Blm 6.1.2.5 deki standartlara uyan elik snflar
- Donat elii iin kullanlan ve TS 708 normlarna uyan elik snflar
209
6.2.3.4 Kaynak Malzemeleri
Kaynak elektrotlar ve dier kaynak malzemeleri Blm 6.1.2.6 de ile verilen standartlar ile uyumlu
olacaktr.
6.3 Snr Durumlar
6.3.1 Genel
Yapsal elemanlar dayanm, kullanm, yorulma ve olaan d snr durumlar artlarn salayacak
ekilde boyutlandrlacaktr.
elikten veya elik ile birlikte alan baka bir malzemeden mamul yapsal elemanlarn davran,
inaat, nakliye, montaj srelerinde ve yapnn kullanm mrnde kritik olabilecei dnlen her bir
aamada incelenecektir.
6.3.2 Kullanm Snr Durumlar
Kprlerin kullanm snr durumlar Blm 2.4 te verilmitir.
6.3.3 Yorulma Snr Durumlar
Yapsal elemanlar ve detaylar, yorulma iin blm 6.4 te tanmland ekilde incelenir.
Tablo 3.3.1-1 de belirlenen yorulma snr durumu birleimi ve Blm 3.5.8.4 te belirlenen yorulma
hareketli yk uygulanr.
6.3.4.1 Genel
Dayanm ve stabilite, Tablo 3.3.1-1 de belirlenmi olan koullarn uygulanabilir olanlar kullanlarak
incelenir.
Dayanm snr durumu iin Dayanm katsaylar aadaki gibi kullanlr:
Yapsal Elemanlar:
Eilme f = 1,00
Kesme v = 1,00
Eksenel basn (elik) c = 0,90
ekme (kopma tahkikinde) (net kesitte) u = 0,80
ekme (akma tahkikinde) (brt kesitte) y = 0,95
Gvde levhasnn tekil yklere bal bukulmas w = 0,80
210
Kesme kamalar sc = 0,80
Cvatal ve Pimli Balantlar

Yksek mukavemetli cvatalarda kesme s = 0,80
Yksek mukavemetli cvatalarda ekme t = 0,80
Kaba cvatalarda kesme s = 0,65
Kaba cvatalarda ekme t = 0,75
Blok halinde kesme bs = 0,80
Pimlerde ezilme b = 0.80
Cvatal balantlarda ezilme bb = 0,80
Tam nfuziyetli kt kaynakl balantlar

Kesme e1 = 0,85
Etkili alana dik ynde ekme veya basn bs = Yapsal elemandaki
Kaynak dikiine paralel ynde ekme veya basn = Yapsal elemandaki
Ksmi nfuziyetli kt kaynakl balantlar

Kaynak eksenine paralel kesme l1 = 0,80
Kaynak eksenine paralel ekme veya basn = Yapsal elemandaki
Etkili alana dik basn = Yapsal elemandaki
Etkili alana dik ekme e1 = 0,80
Ke kaynakl balantlar
Kaynak eksenine paralel ekme veya basn = Yapsal elemandaki
Kaynakl metalin boyun kaynanda kesme l2 = 0,80
6.3.5 Olaan D ve Deprem Snr Durumlar
Tablo 3.3.1-1 de gsterilmi olan her trl olaan d ve deprem snr durumu incelenecektir. Olaan
d ve deprem snr durumlarnda, cvatalar dndaki btn elemanlarda dayanm katsays 1,0
olarak alnr. Cvatal birleimler eer kapasite tasarm yntemi veya yapsal sigorta elemanlar
kullanlarak korunmam ise, ezilme tipi bir birleim olarak kabul edilirler ve blm 6.3.4.2. de
cvatalar iin verilmi olan dayanm katsaylar kullanlarak tasarlanrlar.
6.4 Yorulma
Yorulma, ykten kaynaklanan ve deformasyondan kaynaklanan yorulma olarak ikiye ayrlr. Yorulma
tahkiki ykten kaynaklanan yorulma iin yaplacaktr. Deformasyondan kaynaklanan yorulmaya kar
yapsal nlemler alnmaldr.
6.4.1 Ykten Kaynaklanan Yorulma
6.4.1.1 Genel
Gerilme deiimlerine maruz kalan tm yapsal elemanlarda yorulma tahkiki yaplacaktr.

211
Eleman imalat esnasnda enkesitte ortaya kan ve kendi iinde dengede olan i gerilmeler, eitli
detaylar iin atnamede verilmi olan yorulma dayanm gerilmelerinin belirlenmesi srasnda hesaba
katlm olup (artk gerilmeler) ayrca dikkate alnmaz.
6.4.1.2 Tahkik Yntemi
Yorulma tahkikinde iki yntem kullanlabilir:

(1) Snrl bir yorulma hasarnn tolere edilmesi,
(2) Yap tasarm mr boyunca yorulma hasarnn olmamasnn hedef alnmas.
Snrl bir yorulma hasarnn tolere edilebilmesi iin kprnn belirlenmi bir plan erevesinde
periyodik olarak kontrol edilmesi, yorulma hasarlarnn tesbit ve tamir edilmesi gerekmektedir. Ayrca
yorulma hasar ortaya ktnda bu ksmlarn yklerini stlenecek tama imkanlarnn mevcut olmas
gereklidir.
Yapnn herhangi bir parasnda yorulma atla olutuunda bir yap elemann krlmas veya tm
kprnn yklmas sz konusu ise tasarm, yukarda bahsedilen 2. yntem izlenilerek yaplmaldr.
Birinci ya da ikinci yntemin seimine gre kullanlacak yorulma dayanm katsaylar Tablo 1 de
verilmitir.
Tablo 6.4.1.2-1 Yorulma iin katsaylar

Yorulma atlann yol aaca tehlikenin
mertebesi
Tahkik Yntemi
kk byk
(1) Snrl hasarn tolere edilmesi 1.00 0.85
(2) Hasar olamamasnn hedeflenmesi 0.85 0.75
6.4.1.3 Yorulma ile lgili Gerilmelerin Tanmlanmas
Gerilmeler kullanm snr durumuna gre, yorulma hasarnn olas balama noktalarnda
hesaplanmaldr.
Ana malzeme iin yorulmayla ilgili gerilmeler;

- anma normal gerilmesi
- anma kayma gerilmesi
Kaynak iin yorulmayla ilgili gerilmeler ekil 1 de gsterilmitir.

- (kaynak eksenine dik olan) enine ynde normal gerilme wf = [(f)2+( f)2]
- (kaynan ekseninde paralel olan) boyuna ynde kayma gerilmesi wf = f
Bunlar iin iki ayr kontrol yaplmaldr;
212
ekil 6.4.1.3-1 Ke Kaynaklar Yorulma Tahkiki le lgili Gerilmeler
6.4.1.4 Yorulma Tahkiki iin Gerilme Aral Hesab
Yorulma tahkikinde kullanlacak olan gerilme aral, tren trafik zellikleri, eleman akl, tren trafik
hacmi, kpr tasarm mr ve yapsal bir elemann birden fazla hattan yk almas halini gz nne
alarak hesaplanmaldr. Bu amala yukardaki faktrleri dikkate alan bir edeer gerilme aral
aadaki gibi tanmlanmtr.
E2 = . 2 . F (6.4.1.4-1)
Burada
F = F,max F,min (6.4.1.4-2)
E2 : LM 71 yk modeli ile bulunan gerilme aralndan, 2 x106 kere tekrarlandnda ayn yorulma
hasar oluturan edeer gerilme aral.
F : LM 71 yk modeli altnda sz konusu yapsal eleman iin elde edilen en byk F,max ,ve en
kk F,min gerilmelerinin fark.
2 : Blm 3.5.4.5.2 de tarif edilen dinamik yk katsays.
: LM 71 yk modeli ve 2 dinamik katsays ile hesaplanan yorulma hasarnn, kprde
olduu varsaylan tren trafiinin douraca yorulma hasarna edeer olmasn salayan bir
katsay.
213
6.4.1.5 Hasar Edeerlik Katsays
Akl 100 metreye kadar olan kprlerde hasar edeerlik katsays aadaki gibi hesaplanmaldr.
= 1 x 2 x 3 x 4 max = 1.4
Burada
1 :Tren trafik zellikleri ve eleman aklna bal olarak Tablo 1 veya 2 de verilen bir
katsay
2 :Tren trafik hacmini hesaba katan ve Tablo 3 te verilen bir katsay
3 :Kpr tasarm mrne bal olan ve Tablo 4 te verilen bir katsay
4 :Yapsal bir elemann birden fazla hattan yk almas halinde ugulanacak bir katsay olup
Tablo 5 te verilmitir.
Tablo 6.4.1.5- 1 Standart tren trafii iin 1 katsays

EC
L Tip 1 Tip 2 Tip 3 Tip 4 Tip 5 Tip 6 Tip 7 Tip 8 Karm
0,5 1,38 1,27 1,31 1,5 1,62 1,65 1,69 1,65 1,6
1 1,38 1,27 1,31 1,5 1,62 1,65 1,69 1,65 1,6
1,5 1,38 1,27 1,31 1,5 1,62 1,65 1,69 1,65 1,6
2 1,37 1,26 1,31 1,49 1,35 1,46 1,53 1,64 1,46
2,5 1,17 1,23 1,28 1,46 1,29 1,39 1,44 1,6 1,38
3 1,05 1,19 1,25 1,42 1,25 1,35 1,4 1,56 1,35
3,5 0,94 1,02 1,12 1,16 1,12 1,18 1,17 1,4 1,17
4 0,81 0,82 0,96 1 1,15 1,08 1,05 1,2 1,07
4,5 0,77 0,73 0,88 0,91 1,14 1,07 1,04 0,97 1,02
5 0,86 0,69 0,8 0,86 1,16 1,07 1,05 0,93 1,03
6 0,97 0,63 0,79 0,79 1,12 1,07 1,07 0,78 1,03
7 0,98 0,57 0,79 0,82 0,96 1,04 1,07 0,79 0,97
8 0,92 0,55 0,77 0,83 0,85 1,01 1,06 0,73 0,92
9 0,88 0,56 0,74 0,83 0,77 0,96 1,05 0,68 0,88
10 0,85 0,56 0,72 0,83 0,66 0,91 1,04 0,65 0,85
12,5 0,79 0,55 0,73 0,78 0,52 0,89 1 0,6 0,82
15 0,75 0,56 0,73 0,77 0,51 0,81 0,91 0,59 0,76
17,5 0,74 0,56 0,73 0,68 0,53 0,72 0,8 0,58 0,7
20 0,74 0,55 0,68 0,66 0,55 0,72 0,7 0,58 0,67
25 0,76 0,59 0,56 0,58 0,59 0,69 0,68 0,6 0,66
30 0,77 0,6 0,5 0,53 0,6 0,65 0,69 0,63 0,65
35 0,76 0,58 0,49 0,51 0,63 0,62 0,68 0,65 0,64
40 0,73 0,56 0,47 0,5 0,66 0,62 0,68 0,65 0,64
45 0,7 0,53 0,45 0,49 0,68 0,61 0,68 0,65 0,64
50 0,68 0,51 0,43 0,48 0,7 0,6 0,69 0,65 0,63
60 0,64 0,47 0,41 0,47 0,73 0,57 0,68 0,64 0,63
70 0,61 0,45 0,4 0,45 0,75 0,56 0,67 0,63 0,62
80 0,57 0,43 0,38 0,42 0,76 0,53 0,67 0,62 0,61
90 0,53 0,4 0,36 0,41 0,77 0,52 0,67 0,62 0,61
100 0,51 0,38 0,36 0,39 0,77 0,51 0,67 0,62 0,6
214
Tablo 6.4.1.5- 2 Ekspres tren, metro ve dingil yk 25 t olan tren trafii iin 1 katsays
Yeralt hatlar ve
25 t dingilli demiryolu trafii
ekspres oklu nite
L Tip 9 Tip 10 Tip 5 Tip 6 Tip 11 Tip 12 25 t

Kark
0,5 0,97 1 1,62 1,65 1,83 1,79 1,65
1 0,97 1 1,62 1,65 1,83 1,79 1,65
1,5 0,97 1 1,62 1,65 1,83 1,79 1,65
2 0,97 0,99 1,35 1,46 1,81 1,78 1,64
2,5 0,95 0,97 1,29 1,39 1,56 1,74 1,55
3 0,85 0,94 1,25 1,35 1,51 1,69 1,51
3,5 0,76 0,85 1,12 1,18 1,21 1,57 1,31
4 0,65 0,71 1,15 1,08 1,04 1,3 1,16
4,5 0,59 0,65 1,14 1,07 1,05 1,05 1,08
5 0,55 0,62 1,16 1,07 1,07 1 1,07
6 0,58 0,63 1,12 1,07 1,1 0,87 1,04
7 0,58 0,6 0,96 1,04 1,15 0,77 1,02
8 0,56 0,6 0,85 1,01 1,14 0,71 0,99
9 0,56 0,55 0,77 0,96 1,13 0,67 0,96
10 0,56 0,51 0,66 0,91 1,12 0,64 0,93
12,5 0,55 0,47 0,52 0,89 1,07 0,6 0,9
15 0,5 0,44 0,51 0,81 0,99 0,59 0,92
17,5 0,46 0,44 0,53 0,72 0,85 0,58 0,73
20 0,44 0,43 0,55 0,72 0,76 0,58 0,68
25 0,4 0,41 0,59 0,69 0,67 0,59 0,65
30 0,37 0,42 0,6 0,65 0,68 0,62 0,64
35 0,36 0,44 0,63 0,62 0,68 0,65 0,65
40 0,35 0,46 0,66 0,62 0,68 0,65 0,65
45 0,35 0,47 0,68 0,61 0,69 0,65 0,65
50 0,36 0,48 0,7 0,6 0,7 0,65 0,66
60 0,39 0,48 0,73 0,57 0,69 0,65 0,66
70 0,4 0,49 0,75 0,56 0,69 0,65 0,66
80 0,39 0,49 0,76 0,53 0,7 0,65 0,66
90 0,39 0,48 0,77 0,52 0,7 0,65 0,66
100 0,4 0,48 0,77 0,51 0,7 0,65 0,66
Not 1: Tablo 1 ve 2 de bahsi geen tren tipleri Blm 3.5.9.2 de tanmlanmtr.

Not 2: Tablo 1 ve 2 de alt izili deerler Blm 3.5.9.2 deki btn tren tiplerinin zarf olup verilen
aklk iin en gayri msait etkiyi yanstmaktadr.
1 in bulunmasnda kullanlan L uzunluu, daha hassas bir yntem kullanlmad takdirde aadaki
gibi bulunacaktr:
i.Eilme momentleri iin
- Basit mesnetli kiriler iin aklk Li
- Srekli kirilerin aklk blgesinde (bak ekil 1) gz nne alnan aklk Li
- Srekli kirilerin mesnet blgesinde(bak ekil 1), mesnete komu iki aklk Li ve Lj nin
ortalamas
- Ray yk aktaran boyuna nervrleri tayan kpr enleme kirilerinde, enleme kirie
komu iki nervr aklnn toplam
215
Orta Aklk Destek Orta Aklk
ekil 6.4.1.5- 1 Aklk ve mesnet blgelerinin tanm

Boyuna nervr olmayan, sadece enine kiri veya nervrlerle desteklenmi tabliye
levhalarnda ve bunlar destekleyen enleme elemanlarda, dey sehim tesir izgisinin
sadece aa doru sehim kan blmlerinin boyu. Aralklar 750 mm den fazla
olmayan enleme elemanlarnda bu boy 2 x enleme aral + 3m olarak alnabilir.
ii.Kesme kuvvetleri iin
- Basit mesnetli kiriler iin 0.4 x aklk Li
- Srekli kirilerin aklk blgesinde (bak ekil 1), 0.4 x gz nne alnan aklk Li
- Srekli kirilerin mesnet blgesinde (bak ekil 1), gz nne alnan aklk Li
iii.Dier hallerde L uzunluu eilme momentindeki gibi alnacaktr.
Tablo 6.4.1.5- 3 2 Katsays

Yllk Trafik 5 10 15 20 25 30 35 40 50
[106 t/hat]
l2 0,72 0,83 0,90 0,96 1,00 1,04 1,07 1,10 1,15

Tasarm mr 50 60 70 80 90 100 120
(Yl)
l3 0,87 0,90 0,93 0,96 0,98 1,00 1,04
Ds1/Ds1-2 1,00 0,90 0,80 0,70 0,60 0,50

l4 1,00 0,91 0,84 0,77 0,72 0,71
Ds1 Yk Model No su 71 tek hat zerindeki kesitte kontrol edilmesi gerekli gerilme aral
Ds1-2 EN 1991-2 ye gre iki hat zerinde Yk Modeli No su 71 olan ayn kesitte gerilme aral
216
6.4.1.6 Yerel ve Global Gerilme Aralklarndan Kaynaklanan Yorulma Hasarlarnn
Birletirilmesi
Bir elemanda kprnn eilmesinden (global etki) ve elemann kendi eilmesinden (yerel etki) gerilme
ortaya kyorsa, yorulma tahkikinde kullanlacak gerilme aral, 1 denklemi ile aadaki gibi
hesaplanmaldr:
E2 = loc x loc x loc + glo x glo x glo (6.4.1.6-1)
Burada
Loc altsimgesi yerel etkileri, glo altsimgesi global etkileri ifade etmektedir.
6.4.1.7 Yorulma Tahkiki
Yorulma tahkiki, aada verilen denklemin salanmas eklinde gerekletirilecektir.
E2 c (6.4.1.7-1)
ve
E2 c (6.4.1.7-2)
Burada;
c, c :Belli bir yapsal detayda, yklemenin 2 x 106 kere tekrarlanmas halinde elde edilen
yorulma dayanmdr.
: Tablo 6.4.1.2-1 de verilen dayanm katsaysdr.
Normal gerilmeler ile kayma gerilmelerinin birletirilmesi halinde

3 5
Ff E ,2 Ff E ,2
+ 1,0 (6.4.1.7-3)
c c
6.4.1.8 Yorulma Dayanm
Muhtelif yapsal detaylar iin yklemenin 2 x 106 tekrarlamas halinde geerli olan yorulma
dayanmlar c Tablo 1 ila 10 da verilmektedir. (TS-EN 1993-1-9+AC Tablo 8.1 ila Tablo 8.10 a
baknz.)
Tablo 1 :Haddelenmi veya ekilmi profil, levha ve cvatal balantlar

Tablo 2 :Kaynakl yapma profiller
Tablo 3 :Enine kt kaynakl birleimler
Tablo 4 :Ana kirie kaynaklanm eklentiler ve berkitmeler
Tablo 5 :Yk tayan kaynakl birleimler
Tablo 6 :Dairesel veya dikdrtken enkesitli boru profil ekleri
Tablo 7 :Boru profillerle yaplm kaynakl makas tipi yaplarda balant noktalar
Tablo 8 :Kapal nervrl ortotropik tabliyeler
Tablo 9 :Ak nervrl ortotropik tabliyeler
Tablo 10 :Vin yolu kirilerinde st balk-gvde levhas birleim noktas
6.4.2 Burulma ve arplma Kaynakl Yorulma
Bir kprdeki btn enine elemanlarn, boyuna elemanlara kaynak veya cvata ile balanmas
suretiyle planlanm veya planlanmam btn kuvvetlerin aktarlmas iin yeterli imkan salanmaldr.
217
6.5 Krlma
Yapnn kullanm mr boyunca olabilecek en dk scaklk seviyesinde, ekme elemanlarnda ani

kopma olmamas iin malzeme ve levha kalnl Tablo 1 de gerilme mertebesine ve scakla bal
olarak verilmitir.
Krlma tahkikinde kullanlacak gerilme Ed, Tablo 3.3.1-1de belirtilen yk birleimi ile bulunacaktr.
Kullanlabilecek en byk levha kalnlklar Tablo 1 de gerilme seviyesi iin verilmektedir. Bunlar
a) Ed = 0,75 fy(t) [N/mm2]
b) Ed = 0,50 fy(t) [N/mm2]
c) Ed = 0,25 fy(t) [N/mm2]
Burada;
t
fy(t)= fy-0,25 [N/mm2] (6.5-1)
to
t levha kalnl
to = 1mm
fy Tablo 6.2.2.1-1 veya 6.2.2.1-2 de verilen nominal akma dayanm
Kullanlabilecek en byk levha kalnlklar Tablo 1 de yedi referans scaklk seviyesi iin verilmitir.
Referans scakl aada verilen denklem kullanlarak hesaplanlabilir;
TEd = Tmd + Tr + T + TEcf (6.5-2)
Burada;
Tmd : Belirlenen yineleme aralnda en dk hava scakl
Tr : TS EN 1991-1-5e gre radyasyon sebebiyle kaybedilen scaklk
T : Referans birim uzama hzndan farkl hzlar iin ayarlama terimi
TEcf : Souk ilem iin ayarlama terimi
Tablolarn hazrlanmasnda referans birim uzama hz .= 4 10-4/sn alnmtr. Farkl birim uzama
hzlarnda (mesela depremde) ayarlama terimi aada verilmitir;
1440 f (t ) 1.5
y o
T = ln [ C] (6.5-3)
550
o
Tablolarn hazrlanmasnda souk ekillendirme iin CF = 0% alnmtr. Souk ekillendirme iin

ayarlama terimi ise aadaki gibidir;
TEcf = -3 cf [oC] (6.5-4)
218
Tablo 6.5-1 : zin Verilen Maksimum Eleman Kalnlklar t (mm)
o
Referans Is Derecesi TEd ( C)
Charpy Enerji
elik Alt CVN
Snf gruplar
10 0 -10 -20 -30 -40 -50 10 0 -10 -20 -30 -40 -50 10 0 -10 -20 -30 -40 -50
at-T
(oC) Jmin Ed=0,75 fy(t) Ed=0,50 fy(t) Ed=0,25 fy(t)
JR 20 27 60 50 40 35 30 25 20 90 75 65 55 45 40 35 135 115 100 85 75 65 60
S235 J0 0 27 90 75 60 50 40 35 30 125 105 90 75 65 55 45 175 155 135 115 100 75 75
J2 -20 27 125 105 90 75 60 50 40 170 145 125 105 90 75 65 200 200 175 155 135 115 100
JR 20 27 55 45 35 30 25 20 15 80 70 55 50 40 35 30 125 110 95 80 70 60 55
J0 0 27 75 65 55 45 35 30 25 115 95 80 70 55 50 40 165 145 125 110 95 80 70
S275 J2 -20 27 110 95 75 65 55 45 35 155 130 115 95 80 70 55 200 190 165 145 125 110 95
M,N -20 40 135 110 95 75 65 55 45 180 155 130 115 95 80 70 200 200 190 165 145 125 110
ML,NL -50 27 185 160 135 110 95 75 65 200 200 180 155 130 115 95 230 200 200 200 190 165 145
JR 20 27 40 35 25 20 15 15 10 65 55 45 40 30 25 25 110 95 80 70 60 55 45
J0 0 27 60 50 40 35 25 20 15 95 80 65 55 45 40 30 150 130 110 95 80 70 60
S355 J2 -20 27 90 75 60 50 40 35 25 135 110 95 80 65 55 45 200 175 150 130 110 95 80
K2,M,N -20 40 110 90 75 60 50 40 35 155 135 110 95 80 65 55 200 200 175 150 130 110 95
ML,NL -50 27 155 130 110 90 75 60 50 200 180 155 135 110 95 80 210 200 200 200 175 150 130
M,N -20 40 95 80 65 55 45 35 30 140 120 100 85 70 60 50 200 185 160 140 120 100 85
S420
ML,NL -50 27 135 115 95 80 65 55 45 190 165 140 120 100 85 70 200 200 200 185 160 140 120
Q -20 30 70 60 50 40 30 25 20 110 95 75 65 55 45 35 175 155 130 115 95 80 70
M,N -20 40 90 70 60 50 40 30 25 130 110 95 75 65 55 45 200 175 155 130 115 95 80
S460 QL -40 30 105 90 70 60 50 40 30 155 130 110 95 75 65 55 200 200 175 155 130 115 95
ML,NL -50 27 125 105 90 70 60 50 40 180 155 130 110 95 75 65 200 200 200 175 155 130 115
QL1 -60 30 150 125 105 90 70 60 50 200 180 155 130 110 95 75 215 200 200 200 175 155 130
Ara gerilme deerleri iin dorusal interpolasyon yaplabilir.
219
6.6 Boyutlar ve Detaylar ile lgili Genel artlar
6.6.1 Etkili Aklk Boyu
Aklk boyu mesnet elemanlarnn merkezleri veya dier mesnet noktalar arasndaki mesafe olarak
alnr.
6.6.2 l Ykler iin Ters Sehim
Kpr kirilerine imalat srasnda l yk ve hareketli yk sehiminin karlanmas iin ters sehim
verilmelidir.
6.6.3 elikte Minimum Kalnlk
Ortotropik demelerin kutu enkesitli nervrleri, mesafe ayar levhalar, korkuluklar, hadde rnlerinin
gvdeleri hari btn yapsal elik elemanlarn, aprazlarn, enine erevelern ve her cins bayrak
levhasnn kalnl 8.0 mm den az olamaz. Hadde rnlerinin ve ortotropik demelerin kutu enkesitli
nervrlerinin gvde kalnlklar ise 7.0 mm den az olamaz.
elik yapnn ar derecede korozif etkilere maruz kalma ihtimali varsa yap korozyona kar zel
olarak korunacak veya levha kalnl uygun ekilde arttrlacaktr.
6.7 ekme Elemanlar
6.7.1 Genel
Eksenel ekmeye maruz elemanlar ve ek yerleri aadaki incelemelere tabi tutulur.

Brt kesitte akma , Denklem 6.7.3.1-1
Net kesitte krlma, Denklem 6.7.3.1-2
Brt kesit bulunurken cvata deliklerinden daha byk delikler varsa bunlar dikkate alnmaldr.
Net kesitin hesab iin dikkate alnacak hususlar:

Proje enkesitindeki btn delik kesitleri dikkate alnr.
artmal cvata dzenlemesinde net kesit Blm 6.7.3.3 de tanmland ekilde bulunur.
Elemanlarda ve cvatal eklerde kullanlan ek levhalarnda (bak Blm 6.11.5.2), Blm
6.7.3.2 de tanmlanm olan U azaltma katsays uygulanr.
Ek levhalar, guse levhalar gibi ekleme elemanlarnda net alan brt levha alannn %85 inden
daha byk alnamaz.
ekme elemanlar, Blm 6.7.2 de belirlenen narinlik ile ilgili ve Blm 6.4 de belirlenen yorulma ile
ilgili talepleri salamaldr. Blm 6.11.2.11 de tanmland gibi eleman u balantlarnda blok
kesme dayanm incelenecektir.
220
6.7.2 Narinlik Orannn Snrlandrlmas
Ask ubuklar, gz ubuklar, kablolar ve levhalar dndaki btn ekme elemanlar aada
belirlenen narinlik koullarn salamaldr.
Basnca da maruz kalan ana elemanlar iin l/r 140

Sadece ekmeye maruz ana elemanlar iin l/r 200
apraz elemanlar iin l/r 240
Burada
l : aprazlanmam boy (mm)
r : en kk atalet yarap (mm)
6.7.3 ekme Dayanm
6.7.3.1 Genel
ekme dayanm Pr, denklem 1 ve 2 de verilen deerlerin kk olan olarak alnr.
Pr = y Pny = y Fy Ag (6.7.3.1-1)
Pr = u Pnu = u Fu An U (6.7.3.1-2)
Burada
Pny : Brt kesitte akma iin anma ekme dayanm (N)
Fy : Akma dayanm (MPa)
Ag : Elemann brt enkesit alan (mm2)
Pnu : Net kesitte krlma iin anma ekme dayanm (N)
Fu : ekme dayanm (MPa)
An : Blm 6.7.3.3 de tanmland gibi elemann net alan (mm2)
U : Azaltma katsays; kuvvet etkilerinin btn elemanlara iletildii elemanlarda 1,0; dier
durumlar iin ise Blm 6.7.3.2 de belirlendii gibi
y : Blm 6.3.4.2 de belirlendii gibi ekme elemanlarnda akma iin dayanm katsays
u : Blm 6.3.4.2 de belirlendii gibi ekme elemanlarnda krlma iin dayanm katsays
6.7.3.2 U Azaltma Katsays
Daha hassas analiz veya deney sonularnn bulunmamas durumunda U azaltma katsays iin
aada belirtilen deerler kullanlabilir.
ekme kuvveti bir eleman oluturan levhalarn herbirine kaynak veya cvatal balantlarla dorudan
doruya iletiliyorsa U = 1 alnabilir.
Cvatal balantlarda aadaki U katsaylar alnabilir:

Balk genilikleri profil yksekliklerinin 2/3 nden az olmayan haddelenmi I profillerinde ve
bunlardan kesilerek elde edilen T profillerinde bala yaplan balantda kuvvet
dorultusunda en az sra cvata varsa U = 0.9
Kuvvet dorultusunda en az sra cvata ile balant yaplan dier elemanlarda
U = 0.85
Kuvvet dorultusunda sadece iki sra cvata ile balant yaplan btn elemanlarda
U = 0.75
221
Kaynakl bir balantda ekme yk ke kaynaklar ile kesitin baz elemanlarna aktarlyor fakat
tamamna aktarlmyorsa U azaltma katsays, AISC Specification for Structural Steel Buildings
2005standard Tablo D3.1 den alnabilir.
6.7.3.3 Net Alan
Bir kesitin net alan (An) her bir elemannn en kk net genilii ile kalnlklarnn arpmlarnn
toplamndan oluur. Net genilik bulunurken, delik boyutu Blm 6.11.2.3 te belirtildiinden 2 mm
daha byk alnr; Enine ynde, apraz ynde veya zikzak ynde bir izgi zerinde bulunan btn
delikler dikkate alnr.
Her bir delik sras iin net genilik hesaplanrken, eleman geniliinden bir sra zerindeki deliklerin
genilikleri toplam kartlr ve delikler arasndaki her diyagonal aralk iin s2/4g miktar eklenir.
Burada,
s : ki deliin kuvvet dorultusundaki aral (mm)

g : Ayn iki deliin kuvvete dik dorultudaki aral (mm)
Kebent profillerinde karlkl kollardaki delikler arasnda enlemesine mesafenin hesabnda dtan
da mesafeden kalnlk karlr.
6.7.4 ekmeli Eilme
Eilme ve ekmeye maruz kalan bir eleman aadaki 1 ve 2 denklemlerini salamaldr.
Pu Pu M M uy
< 0.2 ise, + ux + 1.0 (6.7.4-1)
Pr 2.0Pr M rx M ry

Pu Pu 8.0 M ux M uy
1.0
0.2 ise, + + (6.7.4-2)
Pr Pr 9.0 M rx M ry

burada
Pr : Blm 6.7.3.1 de belirlenen ekme dayanm (N)
Mrx, Mry : Blm 6.9 da belirlenen x ve y eksenleri etrafndaki eilme dayanmlar (Nmm)
Mux, Muy : x ve y eksenleri etrafndaki, katsayl yklerden kaynaklanan momentler (N.mm)
Pu : Katsayl yklerden kaynaklanan eksenel yk etkisi (N)
ekme ve eilme etkisinde bulunan bir elemann bir balnda net basn gerilmesi kyorsa burada
yerel burkulma olup olmad da incelenmelidir.
6.7.5 ok Paral ekme Elemanlar
Hadde rn veya kaynakl profillerden oluan ok paral ana ekme elemanlar delikli veya deliksiz
srekli levhalarla, ba levhalar veya rglerle balanm olmaldr. Profiller ve levhalar arasndaki
kaynakl balantda metot kayna kullanlmamaldr. Profiller ve levhalar arasndaki cvatal
balantlar ise Blm 6.11.2 koullarna uymaldr.
222
6.7.6 Gz ubuklar
Gz ubuklar kalc yklerin byk olduu baz durumlarda kullanlabilir. Ancak deiken yklerin
byk olmas durumunda, balant pimlerinde meydana gelebilecek oynamalara bal anmalar
nedeniyle bu ubuklar kullanlmamaldr.
6.7.6.1 Katsayl Dayanm
Gz ubuunun gvdesinin dayanm denklem 6.7.3.1-1 de belirlendii gibi alnr.
6.7.6.2 Boyutlar
Gz ubuu sabit kalnlkta olacaktr. Levha kalnl 14 mm den kk ve 50 mm den byk

olmayacaktr. Gz ubuunun bandan gvdesine gei yarap, pim deliinin merkezinden geen
kesitte ba ksmn sahip olduu genilikten az olmayacaktr.
Pin delii merkezinde gz ubuunun sahip olduu genilik, gerekli gvde geniliinin % 135 inden
daha az olmamaldr.
Pim delii kenarnda ubuk bann net boyutu uzunlamasna ynde gvde geniliinin yzde 75
inden daha az olmamaldr.
Gvdenin genilii kalnlnn 8 katn gememelidir. Pim deliinin merkezi gz ubuunun gvde
ekseni zerinde olmaldr. Pim deliinin ap pim apndan 0.8 mm den daha byk olmamaldr.
Akma dayanm 485 Mpadan byk eliklerde delik ap gz ubuu kalnlnn 5 katndan byk
olamaz.
6.7.6.3 Dzenleme
Bir gz ubuu serisi elemann merkezinden geen dzleme gre simetrik olmaldr ve mmkn
olduu kadar buna paralel olmaldr. Gz ubuklarnn pimler zerinde yanal hareketleri
engellenecektir ve kpr verevlilii nedeniyle yanal arplmaya uramalar nlenecektir.
Bir grup halinde dzenlenen gz ubuklar arasnda en az 14 mm boluk olacaktr. Bu boluklar

salamak iin pim zerinde halka eklinde mesafe tutucular kullanlr. apraz ubuklar arasndaki
birbiriyle temas etmeyecek kadar bir aralk braklacak veya bunlar kesime noktasnda bir kelepe ile
birbirlerine balanacaktr.
6.7.6.4 Gz ubuklar iin minimum pim ap
Pim ap aadaki ifadeyi salamaldr.
3 Fy
D( + )b (6.7.6.4-1)
4 2760
burada
Fy : pimin belirlenmi olan akma dayanm (Mpa)
B :gz ubuunun gvde genilii (mm)
223
6.7.7 Pim ile Balanm Levhalar
6.7.7.1 Genel
Pim ile balanm levhalar, kalc yklerin byk olduu baz durumlarda kullanlabilir. Ancak
deiken yklerin byk olmas durumunda, balant pimlerinde meydana gelebilecek oynamalara
bal anmalar nedeniyle bu tr elemanlar kullanlmamaldr.
Pim ile balanm levhalarda Blm 6.7.3.1 de belirtilen koullar salanmaldr.
6.7.7.2 Pim Levhalar
Pim levhalarnn Pr katsayl dayanm aadaki gibi alnr
Pr = b Pn = b Ab Fy (6.7.7.2-1)
burada
Pn=mesnet anma dayanm (N)
Ab:Levha zerinde proje mesnet alan(mm2)
Fy:Levhann belirlenen minimum akma dayanm (Mpa)
b : Blm 6.3.4.2 de belirtilmi olan ezilme iin dayanm katsays
Ana levha delik blgesinde pim levhalar ilavesi ile glendirilerek ana levhann kalnl artrlabilir.
Pim levhalar kullanlmas durumunda, bunlar yk d merkezliliini an aza indirmek iin kullanlmal
ve ana levhaya yeterince kaynak dikii veya cvata ile balanmal ve ezilme kuvvetlerinin pim
levhasndan ana levhaya aktarlmas salanmaldr.
6.7.7.3 Boyut Oranlar
Delik merkezinden geen bir enine kesitte ana levha ile pim levhasnn ortak net alan ana levhann
deliin uzunluundaki bir yerde gerekli olan net alannn 1.4 katndan az olamaz. Boyuna ynde pim
deliinin uzanda ana levhann ve pim levhasnn ortak net alan, ana levhann pim delii uzanda
gerekli olan net alanndan daha az olamaz.
Pim deliinin merkezi ana levhann boyuna yn ekseni zerinde olmaldr. Pim delii ap pim
apndan 0.8 mmden daha fazla olamaz.
Pim deliinin merkezi ana levhann boyuna yn ekseni zerinde olmaldr. Pim delii ap pim
apndan 8 mm den daha fazla olamaz.
Belirlenen akma dayanm 485 Mpa dan byk olan elikler iin delik ap ana levha ve pim
levhasnn ortak kalnlnn 5 mislinden fazla olamaz. Ana levha ile pim levhalarnn ortak kalnl
delik kenarndan levha kenarna olan mesafenin yzde 12 sinden az olamaz. Ana levhann kalnl
deliin uzandaki gerekli geniliin yzde 12 sinden az olamaz.
6.7.7.4 Dzenleme
Pim ile balanm elemanlarn pim etrafnda yanal hareket yapmalar engellenmeli ve kpr
verevliinden kaynaklanan arplmalar yapmalar engellenmelidir.
224
6.8 Basn Elemanlar
6.8.1 Genel
Bu artnamenin koullar sadece prizmatik en az bir simetri dzlemi olan ve eksenel basnca veya
eksenel basn ile birlikte bir simetri ekseni etrafnda eilmeye maruz olan elik elemanlara
uygulanabilir.
6.8.2 Narinlik Orannn Snrlandrlmas
Basn elemanlar burada belirtilen snrlandrmalar salamaldr.

Kl
Ana elemanlar iin 120
r
Kl
Destek elemanlar iin 140
r
Burada
K : Blm 4.6.2 de belirlenmi olan etkili uzunluk katsays

l : Desteklenmemi boy (mm)
r : En kk atalet yarap (mm)
Sadece bu paragraf iin, atalet yar ap fiktif bir kesit iin hesaplanabilir ve bu kesitte elemann
alannn bir ksm aadaki artlar dahilinde ihmal edilebilir:
Elemann hakiki alana ve atalet yar apna gre bulunan dayanm katsayl yklerden
byktr ve
Azaltlm alan ve buna tekabl eden atalet yar apn esas alan fiktif bir elemann kapasitesi
Katsayl yklerden byktr.
6.8.3 Eksenel Basn Dayanm
6.8.3.1 Eksenel Basn
Basn elemanlarnn Pr katsayl dayanm aadaki gibi alnr.
Pr = c Pn (6.8.3.1-1)
burada
c : Blm 6.3.4.2. ile belirlenmi olan basn dayanm katsays
Blm 6.8.3.2 de belirlenen genilik / kalnlk taleplerini salayan elemanlar iin Pn anma basn
dayanm, aadaki gibi alnr:
2.25 ise Pn = 0.66 F y As (6.8.3.1-2)
0.88 F y As
2.25 ise Pn = (6.8.3.1-3)

burada
225
2
Kl Fy
= (6.8.3.1-4)
rs E
As = Brt kesit alan (mm2)
Fy = Akma dayanm (Mpa)
E = Elastisite modl (Mpa)
K = Blm 4.6.2 de tanmlanan etkili boy katsays
l = Desteklenmemi boy (mm)
rs = Burkulma dzlemine dik eksene gre atalet yar ap (mm)
6.8.3.2 Buruma katsays ve Eksenel Basn Elemanlarnda Levha Genilik/Kalnlk Talepleri
Levhalarn narinlii aadaki ifadeyi salayacaktr:

b E
k (6.8.3.2-1)
t Fy
burada
k = Tablo 1 de tanmlanan buruma kat says

b = Tablo 1 de tanmlanan levha genilii (mm)
Tablo 6.8.3.2-1 Buruma Katsays ve Eksenel Basn iin Levha Genilikleri
Bir kenarndan mesnetli olan k b

levhalar
Balklar ve knt eklinde levhalar 0,56 I profillerin yarm balk genilii
U profillerin tam balk genilii
Levhalarda serbest kenar ile ilk
cvata sras veya kaynak arasndaki
mesafe
Srekli temas durumundaki bir ift
kebentin d kanadnn tam
genilii
Hadde rn T-kesitlerin gvdeleri 0,75 T-kesitin toplam derinlii
knt eklindeki dier levhalar 0,45 Tekli kebentin veya ara levhal
kebent iftinin d kanadnn tam
genilii
ki kenarndan kenarndan mesnetli k b
olan levhalar
Kutu kesit balklar ve balk 1,40
Gvdeler arasndaki temiz
takviye levhalar mesafeden kutu kesit balklarnn i
ke yar aplarnn karlmas ile
bulunan uzaklk
Balk takviye levhalarnda cvata ve
kaynak sralar arasnda kalan
mesafe
Gvdeler ve dier levha elemanlar 1,49 hadde rn kirilerin balklar
arasndaki temiz mesafeden
gvdelerin levha yaraplarnn
karlmas ile bulunan uzaklk
Btn dier mesnet eitlerinin
kenarlar arasndaki temiz mesafe
Yapma I kesitlerinde balklarn yar genilii aadaki artlar salamaldr.
226
b k E
0.64 c (6.8.3.2-2)
t Fy
ve 0.35 kc 0.76 (6.8.3.2-3)
Burada
4
kc = (6.8.3.2-4)
D
tw
b = Balk yar genilii
D = Gvde ykseklii
Borularn et kalnl aadaki ifadeleri salamaldr

D E
- Dairesel borular iin 2.8. (6.8.3.2-5)
t Fy
b E
- Dikdrtgen borular iin 1.7. (6.8.3.2-6)
t Fy
burada :
D = Boru ap (mm)
b = Kutu kesit genilii (mm)
t = Boru et kalnl (mm)
Blm 6.8.4-2 denklemlerine gre projelendirilmi olan elemanlarda yukardaki denklemlerde Fy

yerine katsayl eksenel yk ve buna tekabl eden eilme momenti ile hesaplanm olan en byk
basn gerilmesi konulabilir.
6.8.4 Eksenel Basn ve Eilme Kombinasyonu
Katsayl yklere ve elastik analiz yntemlerine gre hesaplanm olan eksenel basn kuvveti (Pu) ve
buna tekabl eden Mux ve Muy momentleri aadaki ifadeleri salamaldr.
Pu Pu M M uy
< 0.2 ise + ux + 1.0 (6.8.4-1)
Pr 2.0Pr M rx M ry
Pu Pu 8.0 M ux M uy
0.2 ise + + 1.0 (6.8.4-2)
Pr Pr 9.0 M rx M ry
Pr : Blm 6.8.3.1 de tariflenmi olan katsayl basn dayanm (N)

Mrx : x-ekseni etrafnda katsayl eilme dayanm (N.mm)
Mry : y-ekseni etrafnda katsayl eilme dayanm (N.mm)
Mux : Aada tariflendii gibi hesaplanm olan x-ekseni etrafndaki katsayl eilme momenti (N.mm)
Muy : Aada tariflendii gibi hesaplanm olan y-ekseni etrafndaki katsayl eilme momenti (N.mm)
Mux ve Muy momentleri simetri ekseni etrafnda olmak zere aadaki gibi hesaplanabilir:
Katsayl eksenel yk nedeniyle momentin bytlmesine ynelik olan elastik bir ikinci
mertebe analizi
Blm 4.5.3.2.2b de belirtildii gibi moment bytme hesab
6.9 I-Kesitli Eilme Elemanlar
227
6.9.1 Genel
Bu blm haddelenmi veya yapma, gvde dzleminde bulunan dey bir eksene gre simetrik, sabit
veya deiken derinlikte kurpta olmayan I kesitli elik elemanlar iin geerlidir. Ana eksendeki eilme
ile birlikte kesit balnda yanal dorultuda da eilme olmas durumu irdelenmitir.
I kesitler en azndan aadaki artlar salamaldr:

Blm 6.9.2 de belirtilen enkesit boyut oranlar snrlamalar
Blm 6.9.3 de belirtilen dayanm snr durumu artlar
Blm 6.9.4 te belirtilen yorulma snr durumu artlar
Blm 6.9.5 de belirtilen kullanm snr durumu artlar
Blm 6.9.6 de belirtilen ina edilebilme artlar
I-kesitler arasna konulan diyafram ve dey aprazlar blm 6.10 da verilen artlara uymaldr.
Yanal aprazlar ise Blm 6.10.3 deki artlar salamaldr.
elik kesit ve bununla birlikte alan betonarme bir demeden oluan kompozit kesitlerin tasarm
iin AASHTO LRFD artnamesi ve EN 1994 ten yararlanlabilir.
6.9.2 En Kesit Boyut Snrlandrmalar
6.9.2.1 Gvde Boyutlar
Boyuna berkitmesi bulunmayan gvdelerde

D
150 (6.9.2.1-1)
tw
Boyuna berkitmesi olan gvdelerde
D
300 (6.9.2.1-2)
tw
6.9.2.2 Balk Boyutlar
Basn ve ekme balklar aadaki artlar salayacaktr.

bf
12.0 (6.9.2.2-1)
2t f
D
bf (6.9.2.2-2)
6
t f 1.1t w (6.9.2.2-3)
ve
I yc
0.1 10 (6.9.2.2-4)
I yt
Burada :
I yc = elik kesitin gvde dzlemindeki dey eksen etrafnda basn bal atalet momenti (mm4)
I yt = elik kesitin gvde dzlemindeki dey eksen etrafnda ekme bal atalet momenti (mm4)
6.9.3.1 Genel
228
Bu blmde Tablo 3.3.1-1 de belirlenmi olan dayanm ve gerektiinde dayanm + denge yk
birleimleri uygulanr.
6.9.3.2 Eilme Dayanm
6.9.3.2.1 Eilme Dayanm Tahkikleri
ncelenen kesitteki ekme balnda delikler bulunmas durumunda ekme bal Blm 6.7.3 e
gre tahkik edilecektir.
6.9.3.2.1a Tahkiklerde Kullanlacak olan Balk Gerilmeleri ve Eleman Eilme Momentlerinin

Tanmlanmas
Dayanm tahkiklerinde kullanmak zere aadaki gerilmeler ve eilme momentleri katsayl yklerle
bulunacaktr:
- Eilme dayanmnn yanal-burulma burkulmasna dayandrld durumlarda tutulmam uzunluktaki

en byk f bu , M u ve f l deerleri belirlenecektir. Bu deerler deiik enkesitlere ait olabilir. Burada
f bu = Baln yanal olarak tutulmam uzunluu boyunca en byk basn gerilmesi. Bu
gerilme baln yanal eilmesi dikkate alnmadan hesaplanr. )
M u = Balkta basn oluturan ve tutulmam uzunluk boyunca enkesitin ana eksenindeki
eilme momentinin en byk deeri.
f l = Balkta tutulmam uzunluk boyunca yanal eilmeden tr en byk gerilme deeri.
- Eilme dayanmnn akma, balk yerel burkulmas veya gvde burumasna dayandrld
durumlarda incelenen kesitteki f bu , M u ve f l deerleri belirlenecektir.
- f bu , M u ve f l deerleri, katsayl yklere gre hesaplanmaldr. Bunlar dayanm denklemlerinde

kullanlrken iaretleri pozitif alnacaktr.
- Belli noktalarda aralkl olarak tutulmu olan basn balklarnda, birinci mertebe yanal eilme
gerilmesi f l ,statik hesap ile dorudan elde edilebilir. Aadaki bantlarn salanmas durumunda
f l iin birinci mertebe hesab ile yetinilebilir.
C b Rb
Lb 1,2. L p . (6.9.3.2.1a-1)
f bu / F yc
veya edeer olarak;

C b Rb
Lb 1,2 L p (6.9.3.2.1a-2)
M u / M yc
Eer denklem 2 veya denklem 3 (hangisi uygulanabiliyorsa) salanamyor ise, basn balnda
ikinci mertebe elastik yanal eilme gerilmeleri belirlenecektir.
Basn bal ikinci mertebe yanal eilme gerilmeleri, birinci mertebe deerlerinin aada gsterildii
gibi artrlmas suretiyle bulunabilir :
229

0,85
fl = f l1 f l1 (6.9.3.2.1a-3)
1 f bu
F
cr
veya edeer olarak;

0,85
fl = f l1 f l1 (6.9.3.2.1a-4)
1 M u
Fcr .S xc
Burada :
f bu = Basn balnn tutulmam uzunluu boyunca uygulanabilen (balk yanal eilmesi
dikkate alnmakszn hesaplanan) en byk basn gerilmesi (MPa).
f l1 = ncelenen kesitteki basn bal yanal eilme gerilmesinin birinci mertebe deeri veya
incelenen basn balnn tutulmam uzunluu boyunca uygulanabilen en byk yanal
eilme gerilmesi birinci mertebe deeri (MPa). (hangisi uygulanabiliyorsa)
Cb = Blm 6.9.7.2.3 ile tanmlanm olan bir katsay
f bu = Tutulmam uzunluk boyunca (balk yanal eilmesi dikkate alnmakszn hesaplanan) basn
gerilmesinin en byk deeri (MPa). f bu ,
Lb = Tutulmam uzunluk (mm).
Lp = Blm 6.9.7.2.3 e gre tanmlanm olan tutulmam uzunluk snr deeri (mm).
Mu = Tutulmam uzunluk boyunca balkta basnca sebep olan, enkesit kuvvetli eksenine ait
eilme momentinin en byk deeri (N mm). M u , katsayl yklere gre hesaplanr.
M yc = Basn balnda gerilmenin akma gerilmesine eritii andaki eilme momenti (N mm). Bu
hesaplamada balkta yanal ynde eilme etkisi hesaba katlmayacaktr.
Rb = Blm 6.9.3.2.2a ye gre tanmland gibi hesaplanm olan gvdeden bala yk
aktarma katsays
Fcr = ncelenen balk iin elastik yanal burulmal burkulma gerilmesi. Bu gerilme Denklem
6.9.7.2.3-8 gre hesaplanacaktr
S xc = Kesitin kuvvetli ekseni etrafndaki elastik mukavemet momenti. (mm)
6.9.3.2.1b Aralkl Tutulmu olan Basn Balklarnn Tahkiki
Dayanm snr durumunda aadaki koulun salanmas gerekir.

1
f bu + f l f Fnc (6.9.3.2.1b-1)
3
burada;
f = Blm 6.3.4.2 de belirlenmi olan eilme iin dayanm katsays
f bu = Balk yanal eilmesi dikkate alnmakszn hesaplanan balk gerilmesi (MPa)
fl = Balk yanal eilme gerilmesi (MPa)
Fnc = Blm 6.9.3.2.2 de tariflenmi olduu ekilde hesaplanm olan balk eilme anma
dayanm (MPa)
230
Ayrca yanal eilme gerilmesi aadaki banty salamaldr.
f l < 0.6 f yf (6.9.3.2.1b-2)
6.9.3.2.1c Aralkl Tutulmu olan ekme Balklarnn tahkiki

1
f bu + f l f Fnt (6.9.3.2.1c-1)
3
Burada;
Fnt = Blm 6.9.3.2.3 de tariflenmi olduu ekilde hesaplanm olan balk eilme anma
dayanm (MPa)
6.9.3.2.1d Srekli ekilde Tutulmu olan ekme veya Basn Balklarnn Tahkiki

f bu f Fyf (6.9.3.2.1d-1)
6.9.3.2.1e ekme Balklarnda Kopma Tahkiki
ekme balnda delikler bulunan kesitlerde aadaki koulun da salanmas gerekmektedir.
A
f t 0,84 n Fu F yt (6.9.3.2.1e-1)
A
g
burada :
An = Blm 6.7.3.3 de tanmland gibi hesaplanm olan ekme balnn net alan (mm)
Ag = ekme balnn brt alan (mm)
ft = ekme balnn brt alannda katsayl yklere gre (baln yanal eilmesi dikkate
alnmakszn) hesaplanan gerilme (MPa)
Fu = ekme balnn Tablo 6.2.2.1-1 de tanmland gibi belirlenmi olan minimum ekme
dayanm (MPa)
6.9.3.2.2 Basn Bal Eilme Dayanm Gerilmeleri
Basn balnn eilme anma dayanm olarak (Blm 6.9.3.2.2b de tanmland ekilde
hesaplanm) yerel burkulma dayanm ile (Blm 6.9.3.2.2c de tanmland ekilde hesaplanm)
yanal burulmal burkulma dayanmndan kk olan deer kullanlr.
6.9.3.2.2a Gvdeden Bala Basn Gerilmesi Aktarma Katsays Rb
231
Rb katsays bir buruma tesi dayanm azaltma katsays olup, narin bir gvdeden aktarlan basn
gerilmeleri nedeni ile basn bal iinde meydana gelen gerilme artn ve buna bal olarak kesitin
eilme dayanmnda oluacak azalmay dikkate alr.
Aadaki durumlarda Rb = 1,0 alnr.
-Blm 6.9.3 kurallarna gre ina edilebilme kontrolu srasnda
-Bir ya da daha ok boyuna takviye dzenlenmi ise ve

D Ek
0.95 (6.9.3.2.2a-1)
tw Fyc
-Gvde aadaki koulu salyor ise:

2 Dc
rw (6.9.3.2.2a-2)
tw
Dier durumlarda;
a wc 2 Dc
Rb = 1 . rw 1,0 (6.9.3.2.2a-3)
1200 + 300a wc tw
burada;
rw = Kompakt olmayan bir gvde iin narinlik orannn snr deeridir.
E
rw = 5,7. (6.9.3.2.2a-4)
Fyc
awc = Basn blgesindeki gvde alannn iki katnn basn balnn alanna orandr.
2.Dc .t w
awc = (6.9.3.2.2a-5)
b fc .t fc
Dc = Elastik durumda basn altndaki gvdenin ykseklii (mm).
6.9.3.2.2b Yerel Burkulma Dayanm Gerilmesi
Basn balnn yerel burkulma dayanm aadaki gibi alnr:
Eer f pf ise Fnc = Rb Fyc (6.9.3.2.2b-1)
Aksi taktirde
F yr f pf
Fnc = 1 (1 ) Rb F yc (6.9.3.2.2b-2)

F yc rf pf
Burada;
f = basn balnn narinlik oran
bf c
= (6.9.3.2.2b-3)
2t f c
pf = kompakt balk iin snr narinlik oran
E
= 0.38 (6.9.3.2.2b-4)
F yc
232
rf = kompakt olmayan balk iin snr narinlik oran
E
= 0.56 (6.9.3.2.2b-5)
F yr
Fyr = 0.7 Fyc :En kesit iinde anma akmas balangcndaki basn bal gerilmesi. (Bu gerilme
artk gerilme etkilerini ierir; fakat basn bal yanal eilme gerilmesini iermez.)
Rb = Blm 6.9.1.6 de tariflendii ekilde hesaplanm olan, gvdeden bala basn gerilmesi
aktarma katsays
ekil 6.9.3.2.2-1 I Kesitleri Basn Bal Eilme Dayanm Bantlarnn Gsterimi
6.9.3.2.2c Yanal Burulmal Burkulma Dayanm Gerilmesi
Tutulmam uzunluklar boyunca prizmatik olan elemanlarda, basn balnn yanal burulmal
burkulma dayanm aadaki gibi alnr:
Lb L p ise Fnc = Rb Fyc (6.9.3.2.2c-1)

L p < Lb Lr ise
F yr Lb L p
Fnc = C b 1 1 R F Rb F yc
L L b yc
(6.9.3.2.2c -2)
F yc r p
Lb > Lr ise Fnc = Fcr Rb F yc (6.9.3.2.2c -3)
burada;
Lb = Tutulmam uzunluk (mm)

L p = Eilme momentinin eleman boyunca sabit olmas halinde, (yanal burulmal burkulma olmadan)
eilme anma dayanm Rb Fyc nin elde edilmesi iin gerekli olan tutulmam uzunluun snr
deeri (mm)
233
E
L p = 1.0 rt (6.9.3.2.2c-4)
F yc
Lr = Eilme momentinin eleman boyunca sabit olmas halinde, alt veya st balklardan herhangi
birinde gerilmenin anma akmasna erimesi iin gerekli olan tutulmam uzunluun snr deeri.
( mm ) (Basn balndaki artk gerilme etkileri dikkate alnmaktadr)
E
Lr = rt (6.9.3.2.2c-5)
F yr
Cb = Eilme momentinin sabit olmamas halinde bunu dikkate alan bir dzeltme katsays. Alternatif
bir rasyonel hesap yaplmazsa, Cb aadaki gibi hesaplanabilir:
o Tutulmam konsollarda ve f mid / f 2 > 1 veya f 2 = 0 olan elemanlarda
Cb = 1.0 (6.9.3.2.2c-6)
o Dier btn durumlarda
f1 f
C b = 1.75 1.05( ) + 0.3( 1 ) 2 2.3 (6.9.3.2.2c-7)
f2 f2
Fcr = Elastik yanal burulmal burkulma gerilmesi (MPa)

C b Rb 2 E
= (6.9.3.2.2c-8)
L
( b )2
rt
rt = Yanal burulmal burkulma iin etkili atalet yar ap (mm)
bfc
= (6.9.3.2.2c-9)
1 Dc t w
12 (1 + )
3 bfc tfc
burada;
Fyr :En kesit iinde anma akmas balangcndaki basn bal gerilmesi. (Bu gerilme artk gerilme
etkilerini ierir; fakat basn bal yanal eilme gerilmesini iermez.)
Fyr = 0.7 Fyc (6.9.3.2.2c-10)
Dc = (elastik snrlar iinde) Basn altnda bulunan gvde blgesi ykseklii (mm).
f mid = Baln tutulmam uzunluunun ortasnda, yanal eilme dikkate alnmakszn bulunan ve bu
noktadaki en byk basnc yaratan (veya hibir ekilde basn olumayan durumlarda da en
kk ekmeyi yaratan) moment zarfna gre hesaplanan gerilme. (MPa) ( f mid ) deeri katsayl
ykler ile hesaplanacak ve basn durumunda pozitif, ekme durumunda negatif alnacaktr.
f2 = Aada belirtilen dnda, incelenmekte olan baln tutulmam uzunluunun ularndan
birinde yanal eilme dikkate alnmakszn kritik moment zarfna gre hesaplanm olan en
byk basn gerilmesi (MPa) f 2 deeri Katsayl yklere gre hesaplanacak ve pozitif olarak
alnacaktr. Eer bu gerilme incelenen balkta tutulmam uzunluun her iki ucunda sfr ise
veya ekme ise f 2 = 0 olarak alnr.
fo Basn balnn teki tutulma noktasnda, yanal eilme dikkate alnmakszn en byk basnc
yaratan veya eer hibir ekilde basn olumayan durumlarda en kk ekmeyi yaratan
momentlerin maksimum deerinden hesaplanan gerilme. (MPa) f o deeri katsayl ykler ile
hesaplanacak ve basnta pozitif, ekme durumunda negatif alnacaktr.
f 1 = 2 f mid - f 2 f o (6.9.3.2.2c-11)
234
Rb = Blm 6.9.1.6 de tariflendii ekilde hesaplanm olan gvdeden bala yk aktarm katsays
ekil 6.9.3.2.2c-1 Basn Altnda Bulunan Gvde Blgesi Ykseklii
Kompozit olmayan tek ynde simetrik olan kesite sahip elemann tutulmam ksmlarnda moment
erisi yn deitiriyorsa ve st baln srekli tutulmu olduu kabul edilemiyorsa her iki balk iin
de yanal-burulmal burkulma dayanm kontrol edilmelidir.
Elemann prizmatik olmad tutulmam uzunluklarda basn balnn yanal-burulmal burkulma

dayanm, incelenen tutulmam uzunluun en kk dayanm olarak alnr ve tutulmam uzunluk
prizmatik kabul edilmek suretiyle Denklem 1,2 veya 3 den hesaplanabilir. Daha kk bir kesite gei
yapan tutulmam uzunluklarda bu gei yeri daha kk momentin bulunduu tutulma noktasnda ise
ve gei blgesinin uzunluu da tutulmam uzunluun yzde yirmisinden az ise, yanal burulmal
burkulma dayanm daha kk bir kesite gei yokmu gibi hesaplanabilir.
6.9.3.2.3 ekme Bal Eilme Dayanm Gerilmesi
ekme balnn eilme anma dayanm aadaki gibi alnr.

Fnt = F yt (6.9.3.2.3-1)
6.9.3.2.4 Gvde Buruma Dayanm
6.9.3.2.4a Boyuna Berkitmeleri Olmayan Gvdeler
Buruma anma dayanm aadaki gibi alnr :

0,9 Ek F yc
Fcrw = (6.9.3.2.4a-1)
D F yw / 0.7

tw
Burada :
9
k= buruma katsays (6.9.3.2.4a-2)
(Dc / D )
Dc = Elastik blge iinde gvdenin basn blgesi derinlii (mm).
235
Eer gvdenin her iki kenar da basn altnda ise k = 7,2 alnr.
6.9.3.2.4b Boyuna Berkitmeleri Olan Gvdeler
Alternatif rasyonel bir hesap yaplmad takdirde, buruma anma dayanm, Denklem 6.9.1.5.1-1 de
belirlendii gibi ve buruma katsays aadaki gibi alnmak suretiyle hesaplanabilir.
ds
0.4 ise
Dc
5.17 9
k= (6.9.3.2.4b-1)
ds
2
D
( c )2
D D

ds
< 0 .4
Dc
11.64
k= 2
(6.9.3.2.4b-2)
Dc d s

D
Burada :
(d s ) = En yakn levha eklindeki boyuna berkitmenin ekseninden veya en yakn kebent
eklindeki boyuna berkitmenin ekseninden basn balnn i yzne olan mesafe (mm)
Eer gvdenin her iki kenar da basn altnda ise k = 7,2 alnr.
6.9.3.3 Kesme Dayanm
Dayanm snr durumunda, gvdeler aadaki ifadeyi salamaldr.

Vu vV n (6.9.3.3-1)
burada ;
v = Blm 6.3.4.2 de belirlenmi olan kayma dayanm katsays
Vn = Berkitilmemi gvdeler iin Blm 6.9.8.2 ve berkitilmi gvdeler iin Blm 6.9.8.3 e gre
hesaplanm olan kesme anma dayanm(N)
Vu = ncelenmekte olan kesitin gvdesinde, katsayl yklere gre bulunmu olan kesme kuvveti (N)
Enine ara berkitmeler Blm 6.9.3.4.1 de tanmland ekilde tasarlanacaktr. Boyuna takviyeler
Blm 6.9.3.4.3 de tanmland ekilde tasarlanacaktr.
I kesitli elemanlarn i gvde panelleri :

Boyuna takviyesi yok ise enine berkitmelerin ara mesafesi 3D yi amyor ise veya
Bir veya birden fazla boyuna takviyesi var ise ve enine berkitmelerinin ara mesafesi 1,5 D yi
amyor ise
berkitilmi kabul edilir ve Blm 6.9.3.3.2 kurallar uygulanr. Aksi halde panel berkitilmemi kabul
edilir ve Blm 6.9.3.3.1 kurallar uygulanr.
Berkitilmi gvdelerde, u panelleri iin Blm 6.9.3.3.2b de tanmlanan kurallar uygulanr.
6.9.3.3.1 Takviyesiz ve Berkitmesiz Gvdelerin Anma Dayanm
Takviye edilmemi gvdelerin kesme anma dayanm aadaki gibi alnr :

236
V n = Vcr = CV p (6.9.3.3.1-1)
Burada;
V p = 0.58F yw Dt w (6.9.3.3.1-2)
Burada;
C = Kesme buruma dayanmnn, Denklem 6.9.3.3.2a-4, 6.9.3.3.2a-5 veya 6.9.3.3.2a-6 ile
hesaplanm olan kesme akma dayanmna oran. Bu amala kesme buruma katsays
( k = 5,0) alnr.
Vcr = Kesme buruma dayanm (N)
Vn = Kesme anma dayanm (N)
Vp = Plastik kesme kuvveti (N)
6.9.3.3.2 Takviyeli Gvdelerin Anma Dayanm
Enine veya hem enine ve hem boyuna ynde takviye edilmi i gvde panellerinin kesme anma
dayanmlar Blm 6.9.3.3.2a da tanmlanmtr. Enine veya hem enine ve hem boyuna berkitilmi
gvde u panellerinin kesme anma dayanmlar ise Blm 6.9. 6.3.2b de tanmlanmtr; boyuna
ynde berkitilmi gvde panellerinin kesme anma dayanmnn hesab iin toplam gvde derinlii (D)
kullanlr. Gerekli olan enine berkitme ara mesafesi paneldeki en byk kesme kuvveti kullanlmak
suretiyle hesaplanr.
Takviyeler Blm 6.9.3.4 de belirlenmi olan koullar salamaldr.
6.9.3.3.2a Paneller
Blm 6.9.3.3 kurallarna uyan bir i gvde paneli, ayrca panelin toplam uzunluu boyunca
2 Dt w
2.5 (6.9.3.3.2a-1)
b fc t fc + b ft t ft
ifadesine uygun olacak ekilde boyutlandrlm ise bu panelin kesme anma dayanm aadaki gibi
alnabilir:

0.87(1 C )
Vn = V p C + (6.9.3.3.2a-2)
d
1 + ( 0 )2
D
burada;
V p = 0.58F yw Dt w (6.9.3.3.2a-3)
d o = Enine berkitme ara mesafesi (mm)
Vn = Gvde panelinin kesme anma dayanm(N)
V p = Plastik kesme kuvveti(N)
C = Kesme buruma dayanmnn kesme akma dayanmna oran
C oran aada tanmland ekilde hesaplanabilir.
237
D Ek
Eer 1.12 ise C=1.0 (6.9.3.3.2a-4)
tw Fyw
Ek D Ek 1.12 Ek
Eer 1.12 1.40 ise C= (6.9.3.3.2a-5)
Fyw t w Fyw D Fyw
tw
D Ek 1.57 Ek
Eer > 1.40 ise C= (6.9.3.3.2a-6)
tw Fyw D Fyw
( )2
tw
burada;
k = kesme buruma katsays

5
= 5+ (6.9.3.3.2a-7)
d
( 0 )2
D
Aksi halde kesme anma dayanm aadaki ifadeye gre alnr:

0.87(1 C )
Vn = V p C + (6.9. 6.3.2a -8)
d d
1 + ( 0 )2 + 0
D D
6.9.3.3.2b U Paneller
Bir gvde u panelinin kesme anma dayanm aadaki gibi alnr :

V n = Vcr = CV p (6.9.3.3.2b-1)
burada
V p = 0.58F yw Dt w (6.9.3.3.2b-2)
C = Kesme buruma dayanmnn, Denklem 6.9.3.3.2a-4, 6.9. 6.3.2a-5 veya 6.9.3.3.2a-6 ya

gre hesaplanan kesme akma dayanmna oran.
Vcr = Kesme buruma dayanm (N)
Vp = Plastik kesme kuvveti (N)
Boyuna takviyesi olan veya olmayan btn u panellerinin enine berkitme ara mesafesi 1,5 D yi
gemememlidir.
6.9.3.4 Berkitmeler ve Takviyeler
6.9.3.4.1 Enine Ara Berkitmeler
6.9.3.4.1a Genel
Enine berkitmeler gvdenin bir yanna veya her iki yanna kaynaklanan veya cvatalanan levha veya
kebentlerden oluur.
238
Diyaframlar veya enleme ereveler iin balant eleman olarak kullanlan berkitmeler her iki balk
ile kaynakl veya cvatal olarak balanmaldr.
Balant eleman olarak kullanlmayan berkitmeler ise dz kirili kprlerde basn balna tam
temas halinde olacak ekilde altrlacaktr; fakat ekme bal ile temas halinde olmalar gerekli
deildir. Buna karlk kurptaki kprlerde tek tarafl berkitmeler her iki bala da balanacaktr; iki
tarafl berkitme bulunmas halinde bunlar her iki bala tam temas edecek ekilde altrlacaktr.
4 tw
min { 6 tw ; 100 }
4 tw
min { 6 tw ; 100 }
ekil 6.9.3.4.1a-1 Berkitme Kayna Ara Mesafesi
Gvde-berkitme kayna ucu ile gvde-balk veya gvde-boyuna takviye kaynaklar kenar
arasndaki uzaklk ekil 1 deki snrlamalara uyacaktr.
6.9.3.4.1b Dzlemden Dar kan Levha Genilii
Berkitme elemannn dzlemden dar kan genilii bt aadaki ifadeyi salamaldr:
D
bt 50 + (6.9.3.4.1b-1)
30
ve
16t p bt b f / 4 (6.9.3.4.1b-2)
burada ;
bf = ncelenen aklk kesitindeki en geni basn balnn toplam genilii (mm)
D = Gvde levhas ykseklii (mm)
tp = Dzlemden dar kan berkitme elemannn kalnl (mm)
6.9.3.4.1c Berkitme Atalet Momenti
Bir eninine berkitmede, komu panellerin her ikisinde de kesme kuvveti kesme buruma
dayanmndan kk ise berkitme atalet momenti, aadaki ifadelerden kk deer vereni
salayacaktr.
3
I t bt w .J (6.9.3.4.1c-1)
239
D4 t
1.3
F yw
It ( ) 1.5 (6.9.3.4.1c-2)
40 E
burada ;
It = Tek tarafl berkitmeler iin enine berkitmenin gvde ile temas haline gelen kenar etrafnda
alnan atalet momenti, ift tarafl berkitmeler iin ise gvde kalnlnn ortasna gre
alnan atalet momenti (mm4)
B = d0 ve D den kk olan (mm)
do = Enine berkitmeye komu olan gvde panelleri geniliklerinden kk olan (mm)
J = Berkitme eilme rijitlii terimi
D 2
J = 2.5 ( ) 2.0 0.5 (6.9.3.4.1c-3)
d0
t = Fyw/Fcrs ile 1.0 dan byk olan
Fcrs = Berkitme yerel burkulma gerilmesi
0.31 E
Fcrs = Fys (6.9.3.4.1c -4)
bt 2
( )
tp
Fys = Berkitme malzemesi akma gerilmesi
Enine berkitmeye komu panallerden birinde kesme kuvveti gvde buruma kuvvetinden byk
olduu iin buruma tesi dayanm veya ekme alan dayanm gerekli oluyorsa berkitme atalet
momenti Denklem 2 yi salayacaktr.
Boyuna takviyeleri bulunan gvde panellerinde kullanlan enine berkitmeler aadaki koulu da
salayacaktr.
bt D
It ( )( )I l (6.9.3.4.1c-5)
bl 3.0d 0
burada ;
bl = Boyuna takviyelerin dzlem dna kan genilii (mm)
bt = Enine berkitmenin dzlem dna kan genilii (mm)
Il = Boyuna takviyenin Blm 6.9.3.4.3c de tanmlandi ekilde hesaplanm
olan atalet momenti (mm4)
6.9.3.4.1d Berkitme Alan
Gvdenin buruma sonras tama dayanmn salayan ekme alan (tension field) etkisi ile oluan
kuvvetleri de karlamas iin enine ara berkitmeler aadaki ifadede verilen alan artn salamaldr.
D V F yw 2
As 0.15 B (1 C )( u ) 18 tw (6.9.3.4.1d-1)
tw v .Vn Fcrs
burada ;
Fcrs = Berkitmede yerel elastik burkulma gerilmesi (MPa)
0.31E
Fcrs = Fys (6.9.3.4.1d-2)
bt 2
( )
tp
v = Blm 6.3.4.2 de tanmlanm olan kesme dayanm katsays

240
As = Berkitme alan ; ift tarafl berkitme varsa ikisinin toplam alan (mm)
B = 1,0 ift berkitmeleri iin
= 1,8 tekli kebent berkitmeleri iin
= 2,4 tekli levhal berkitmeleri iin
C = Kesme buruma dayanmnn denklem 6.9.3.3.2a-4, 6.9.3.3.2a-5 veya 6.9.3.3.2a-6 dan uygun
olanna gre hesaplanm olan kesme akma dayanmna oran
Fys = Berkitmenin minimum akma dayanm (MPa)
Vn = sras ile berkitilmemi ve berkitilmi gvdelerde Blm 6.9.3.3.1 ve 6.9.3.3.2 ye
gre tanmland ekilde hesaplanm olan kesme anma dayanm (N)
Vu = Dayanm snr durumunda katsayl yklere gre bulunan kesme kuvveti
6.9.3.4.2 Mesnet Berkitmeleri
Btn mesnet noktalarnda yapma kesitlerin gvdelerinde mesnet berkitmeleri yerletirilecektir.

Hadde rn profillerin mesnetlerinde ve hadde profili veya yapma profillerin tekil yklere maruz kalan
dier noktalarnda, tekil ykler deme veya deme sistemleri tarafndan aktarlmyor ise ya mesnet
berkitmesi n grlr veya gvdenin AASHTO LRFD Blm D6.5 de verilen yerel akma ve yerel
burkulma koullarn salad gsterilir.
Mesnet berkitmeleri gvdenin her iki tarafna kaynaklanm veya cvatalanm bir veya daha fazla
levha veya kebentten oluur. Gvdeye olan balantlar katsayl yklere gre mesnet kuvvetinin
tamam aktaracak ekilde tasarlanmaldr. Berkitmeler gvde yksekliinin tamamna uzatlmal ve
enleri balklarn d kenarlarna mmkn olduunca yakn olacak ekilde seilmelidir.
Her bir berkitme, bala yk aktaracak ekilde altrlmal veya tam nfuziyetli kt kaynaklar ile
balanmaldr.
6.9.3.4.2a Dzlem Dna kan Genilik
Dzlem dna kan berkitme elemannn bt genilii aadaki ifadeyi salamaldr;

E
bt 0.48t p (6.9.3.4.2a-1)
F ys
burada :
Fys = Berkitmenin minimum akma dayanm (MPa)
tp = Berkitme elemann kalnl
6.9.3.4.2b Mesnet Berkitmesi Tama Dayanm
Mesnet berkitmelerinin altrlm ularnn tama dayanm aadaki gibi alnr;

( R sb ) r = b ( R sb ) n (6.9.3.4.2b-1)
burada ;
(Rsb)n= Mesnet berkitmelerinin altrlm ularnn anma tama dayanm (N)

(Rsb)n = 1.4 A pn Fys (6.9.3.4.2b-2)
burada :
b = Blm 6.3.4.2 de mesnet iin tariflenmi olan dayanm katsays
241
Apn = Berkitmenin gvde ile balk arasndaki ke kayna dnda kalan fakat balk kenarn da
gemeyen ksmnn alan (mm)
Fys = Berkitmenin akma dayanm (MPa)
6.9.3.4.2c Mesnet Berkitmelerinin Eksenel Dayanm
Katsayl eksenel dayanm (Pr) ; berkitme levhalarnn minimum akma dayanm (Fys) kullanlarak
Blm 6.8.2.1 de tariflendii ekilde hesaplanmaldr. Atalet yar ap gvde kalnlnn ortasna gre
hesaplanr ve etkili boy olarak 0.75 D kullanlr. D gvde derinliidir.
Etkili kesit hesaplarnda, gvdeye cvatalanm olan berkitmelerde etkili basn eleman kesiti sadece
berkitmenin kendi kesitinden ibarettir. Burada istisna olarak belirtilenlerin dnda , gvdeye
kaynaklanm olan berkitmelerde gvdenin bir ksm etkili basn eleman kesitine dahil edilir. ki adet
levhadan oluup, gvdeye kaynaklanm olan berkitmelerde etkili basn eleman kesiti iki adet
berkitme kesitine ilave olarak, berkitmenin her bir yanna genilii 9tw den fazla olmayan bir gvde
levha eritinin alann ierecektir.
Eer gvdenin minimum akma dayanm berkitme levhalarnnkinden daha kk ise, etkili keside
dahil edilen gvde eridi bu durumda (Fyw/Fys) oran ile azaltlr.
6.9.3.4.3 Boyuna Takviyeler
6.9.3.4.3a Genel
Gerek grldnde, boyuna takviyeler gvdenin bir tarafna kaynaklanm olan bir levhadan
oluabildikleri gibi,cvatalanm bir kebentden de oluabilirler. Boyuna takviyeler gvde zerinde
dey bir konumda yerletirilir ve uygulanabilirlik kontrolnde denklem 6.9.3.2.1_3 , kullanm snr
durumunda da ise denklem 6.9.4.2.2_4 salanmalar ve dayanm snr durumunda da her trl
proje taleplerine cevap verebilmeleri gerekir. Dayanm snr durumunda, Katsayl yklere gre
boyuna takviyenin eilme gerilmesi (fs) ve de uygulanabilirlik kontrolunda ad geen bu gerilme
aadaki ifadeyi salamaldr;
f s f .F ys (6.9.3.4.3a-1)
burada :
f = Blm 6.3.4.2 de tanmlanm olan eilme dayanm katsays
Fys = Takviyenin minumum akma dayanm (Mpa)
6.9.3.4.3b Dzlem Dna kan Genilik
Takviyenin dzlem dna kan genilii (bl) aadaki ifadeyi salamaldr :

E
bl 0.48t s (6.9.3.4.3b-1)
F ys
burada :
ts = Berkitmenin kalnl (mm)
6.9.3.4.3c Boyuna Takviye Atalet Momenti ve Atalet Yarap
Boyuna takviyeler aadaki ifadeyi salamaldr:

242
3 d
I l Dt w 2.4( o ) 2 0.13 (6.9.3.4.3c-1)
D
ve
F ys
0.16d 0
E
r (6.9.3.4.3c-2)
F yc
1 0.6
F ys
burada:
do = Enine yndeki berkitmelerin ara mesafesi (mm)
Il = Boyuna takviye ile 18tw geniliinde gvde levhasndan oluan bir elemann kombine kesitinin
tarafsz eksenine gre bulunan atalet momenti (mm4). Eer Fyw deeri Fys deerinden daha
kk ise etkili kesit iindeki gvde eridi Fyw/Fys oran ile azaltlr.
r = Boyuna takviye ile 18tw geniliinde gvde levhasndan oluan bir elemann kombine kesitinin
tarafsz eksenine gre bulunan atalet yarap. (mm). Eer (fyw) deeri (fys) deerinden daha
kk ise etkili kesit iindeki gvde eridi (fyw/fys) oran ile azaltlr.
6.9.3.5 Balk Takviye Levhalar
6.9.3.5.1 Genel
Bir bala eklenen herhangi bir takviye levhasnn boyu Lcp aadaki ifadeyi salamaldr :
Lcp 2d + 900 (6.9.3.5.1-1)
Burada ;
d = elik kesitin ykseklii (mm)
Balk takviye levhalarnda sreksiz dikili kaynak kullanlmamaldr. Tek paral bir kapak elemannn
en byk kalnl baland balk kalnlnn iki mislinden fazla olmayacaktr.Birden ok adette
kaynakl stste bindirilen takviye levhalarna izin verilmez.
Kapatma levhalar balandklar balktan daha geni veya daha dar olabilirler.
6.9.3.5.2 Takviye Levhas U Ksmlar ile lgili Koullar
Kapatma levhasnn teorik u noktas, Katsayl yklere gre bulunan (Mu) momenti veya (fbu) eilme
gerilmesinin enkesit eilme dayanmna eit olduu noktadr Kapatma levhas teorik u noktasndan
sonra da aada verilen koullara gre yeterince devam ettirilmelidir :
Takviye levhasnn bittii noktada yorulma tahkiki salanmaldr.
Teorik u noktasndaki kapatma levhasnda Katsayl yklere gre bulunan boyuna yndeki kuvvet
teorik u ile hakiki u arasndaki kaynak veya cvatalar ile tanabilmelidir.
Daraltlarak bitirilmi kapatma levhalarnda u noktasndaki genilik 75 mm.den az olmamaldr.
243
6.9.3.5.2a Kaynakl U Noktalar
Teorik u noktas ile fiili u noktas arasndaki blgede, kapatma levhas ile bal birletiren
kaynaklar hesaplanan kuvveti teorik u noktasna gelene kadar kapatma levhas iine iletmeye yeterli
olmaldr.
Kapatma levhasnn balklardan daha geni olduu durumlarda kaynak dikileri kapatma levhasnn
ucundan karya dolandrlmayacaktr.
6.9.3.5.2b Cvatal U Noktalar
Teorik u noktas ile fiili u noktas arasndaki blgede kapatma levhasnn bala kesme kritik
birleimlerindeki cvatalar, hesaplanan kuvveti teorik ve u noktasna gelene kadar kapatma levhas
iine iletmeye yeterli olmaldr.
U ksm cvatal bileimlerin kayma dayanm Blm 6.11.2.6 ya gre hesaplanmaldr Kapatma
levhasn bala balayan boyuna yn kaynak dikileri srekli olmaldr ve cvatal u bileimindeki ilk
sra cvatalardan bir cvata aral kadar mesafede son bulmaldr U ksm cvatal konstrksiyonlarn
kullanlmas amalanan durumlarda szleme dkmanlarnda imalat ilem sras aadaki gibi
belirtilmelidir :
Deliklerin almas,
Yzeylerin temizlenmesi,
Cvatalarn yerletirilmesi,
Levhalarn kaynaklanmas.
6.9.4 Yorulma ve Krlma Snr Durumu
6.9.4.1 Yorulma
Blm 6.4.1 de tanmland gibi yorulma iin enkesit detaylarnn incelenmesi gerekmektedir. Tablo
3.4.1-1 de belirlenmi olan Yorulma Yk Birleimi ve Blm 3.6.1.4 de belirlenmi olan yorulma
hareketli yk uygulanr.
6.9.4.2 Krlma
Szleme dokmanlarnda belirlenen krlma salaml koullar Blm 6.5 deki kurallar ile uyum
iinde olmaldr.
6.9.5.1 Elastik Deformasyonlar
Blm 2.4.4.2 kurallar uygulanr.
244
6.9.5.2 Kalc Deformasyonlar
6.9.5.2.1 Genel
Tablo 3.4.1-1 de belirlenmi olan Kullanm Ia yk birleimi uygulanr.
6.9.5.2.2 Eilme
Ar tren ykleri nedeniyle oluabilecek kalc deformasyonlarn nlenmesi iin balklar aadaki
koullar salamaldr :
Kesitlerin her iki bal iin :

fl
ff + 0.80.F yf (6.9.5.2.2-1)
2
burada;
ff = ncelenen kesitte baln yanal eilmesi dikkate alnmakszn Kullanm Ia yklerine gre
hesaplanm olan balk gerilmesi (MPa)
fl = ncelenmekte olan kesitte Kullanm Ia yklerine gre Blm 6.9.3.2.1a da belirtildii gibi
hesaplanan balk yanal eilme gerilmesi (MPa)
f c Fcrw (6.9.5.2.2-2)
burada;
fc = ncelenen kesitte baln yanal eilmesi dikkate alnmakszn Kullanm Ia yklerine gre
hesaplanm olan basn bal gerilmesi (MPa)
Fcrw = Boyuna berkitmesi bulunan veya bulunmayan gvdelerde Blm 6.9.3.2.4 te tanmland
ekilde belirlenmi olan buruma anma dayanm (MPa)
6.9.6 na Edilebilme
6.9.6.1 Genel
Blm 1.2.1 deki kurallar uygulanacak ve yeterli dayanm salanacaktr. Ana yk tayc
elemanlardaki gerilmenin anma akma gerilmesine ulamasna ve buruma tesi dayanmn
kullanlmasna izin verilmez. Bunlar Blm 6.9.6.2 ve 6.9.6.3 deki kurallarn btn kritik inaat
aamalar iin salanmas suretiyle gerekletirilir. Eilme elemanlarnn ina edilebilmelerinin
incelenmesinde btn ykler Blm 3.3.4 e gre ilgili yk katsays ile arplr.
Sehim hesaplar iin yk katsaylar 1,0 olarak kullanlr.
Kprnn mesnetlerinden yukar kalkma eilimi her kritik inaat aamas iin incelenmelidir.
Tekil yklere maruz olan yerlerde ykler bir deme veya deme sistemi yardm ile aktarlmyor ise,
mesnet berkitmesi konulmal veya gvdenin yerel akma ve yerel burkulma koullarn salad
gsterilmelidir. (Bu konuda AASHTO LRFD 3.Bask 2004, Blm D6.5 ten yararlanlabilir.)
ncelenmekte olan kesitte ekme balnda delikler varsa, ekme bal ilave olarak Blm
6.9.3.2.1e deki kurallar salamaldr. Yk tayan cvatal birleimler, her trl kritik inaat
aamasnda, Blm 6.11.2.6 daki kurallara gre, katsayl ykler altnda kaymann engellenecei
tarzda boyutlandrlmaldr.
245
6.9.6.2 Eilme Tahkikleri
6.9.6.2.1 Aralkl ekilde aprazlanm Basn Balklar
naatn kritik aamalarnda, aadaki koullarn her biri salanmaldr. Narin gvdeli kesitlerde eer
f l = 0 ise Denklem 1 e gre kontrol yaplmaz. Gvdesi kompakt olan veya olmayan kesitlerde ise
Denklem 3 e gre kontrol yaplmaz.
f bu + f l f Fyc (6.9.6.2.1-1)
1
f bu + f l f F nc (6.9.6.2.1-2)
3
ve
f bu f Fcrw (6.9.6.2.1-3)
burada:
c = Blm 6.3.4.2 de tanmlanm olan eilme durumu iin dayanm katsays
f bu = Balk yanal eilmesi dikkate alnmakszn hesaplanan balk gerilmesi (MPa)
fl = Balk yanal eilme gerilmesi (MPa)
Fcrw = Blm 6.9.3.2.4 te tanmland gibi gvdeler iin eilme burumas anma dayanm (MPa)
Fnc = Baln anma eilme dayanm (MPa). Fnc Blm 6.9.3.2.2b de tanmland gibi hesaplanr.
Ina edilebilme iin Fnc hesaplanrken gvde yk aktarma katsays Rb = 1,0 alnr.
6.9.6.2.2 Aralkl ekilde Tutulmu ekme Balklar
naatn kritik aamalarnda aadaki koul salanmaldr:
f bu + f l f F yt (6.9.6.2.2-1)
6.9.6.2.3 Srekli Olarak Tutulmu ekme veya Basn Balklar
naatn kritik aamalarnda aadaki koul salanmaldr:
f bu f F yf (6.9.6.2.3-1)
Narin gvdeli kesitler ayrca basn balklar iin Denklem 6.9.3.2.1-3 de salamaldr.
6.9.6.3 Kesme Tahkiki
Enine ynde berkitilmi olup da, boyuna ynde berkitilmi veya berkitilmemi olan gvdelerin i
panelleri inaatn btn kritik aamalarnda aadaki koulu salamaldr:
Vu v .Vcr (6.9.6.3-1)
246
burada;
v = Blm 6.3.4.2de tanmlanm olan kayma iin dayanm katsays

Vu =ncelenmekte olan kesitteki kompozit olmayan kesite uygulanan katsayl inaat ykleri ve
katsayl kalc yklere gre gvdedeki kayma (shear) (N).
Vcr = Denklem 6.10.9.3.3e gre hesaplanm olan kayma burkulma dayanm (N).
6.10 Diyaframlar ve Enleme ereveleri
6.10.1 Genel
Diyaframlar veya enleme ereveleri yapnn bana, sonuna , i mesnetlerin olduu noktalara aklk
ortalarna dzenlenir.
Diyafram ve enleme erevelerine ihtiya olup olmad inaat projesinin btn aamalar ve nihai
durum iin incelenmelidir. Bu inceleme aadaki hususlar iermelidir ancak bunlarla snrl
olmayabilir.
Yanal rzgar yklerinin kiri taban seviyesinden deme seviyesine ve buradan da mesnetlere
aktarlmas
Basin altnda kaldnda alt baln her trl yk durumunda stabilitesi
Strktre uygulanan her trl dey l ykler ve hareketli yklerin dalm.
Yapm srasnda gerekli olup sonradan kaldrlacak diyaframlar ve enine erevelerin geici olduklar,
projelerde belirtilerek iaretlenmelidir.
Kalc diyaframlar ve enine ereveler statik modelin paras niteliinde ve kuvvet etkilerinin
hesabnda kullanlyorsa uygulanabilecek her trl snr durumlar iin tahkik edilmelidir. Diyaframlar
ve enine ereveler en azndan Blm 4.6.3.4 deki koullara gre rzgar yklerini aktarabilecek
ekilde ve Blm 6.7.2 veya 6.8.2 de belirlenmi olan narinlikle ilgili koullar salayacak ekilde
projelendirilmelidir. Diyafram ve enine erevelerin balant levhalar ise Blm 6.4.2.1 deki koullar
salamaldr.
Kprnn sonunda veya demenin srekliliine ara verildii noktalarda deme levhannn kenarlar
diyaframlar ile veya dier elemanlar ile mesnetlenmelidir.
6.10.2 Dz I-kesitleri
Hadde rn profiller iin kullanlan diyaframlar veya enleme ereveler en az kiriin yar
yksekliinde olmaldr. Levhal yapma kirilerin diyaframlar ve enleme ereveleri pratikte mmkn
olduunca yksek olmaldr.
En u kesitteki diyaframlar ve enleme ereveleri her trl yanal etkiyi mesnetlere aktaracak ekilde
boyutlandrlmaldr. Eer u kesitteki diyaframlar ve enleme ereveleri verev ise, verev eleman
tarafndan aktarlmas gereken boyuna kuvvet bileeni dikkate alnmaldr. Eer mesnetlerde verevlik
as 200 den daha fazla ise, ara enleme ereveleri ana kirilere dik ynde olmaldr. Eer
mesnetlerde verevlik varsa enleme erevelerinin mesnet izgisi zerinde olmasna gerek yoktur.
U diyaframlar deme ve deme derz balants tarafndan aktarlan kuvvetleri ve arplmalar

karlayacak ekilde tasarlanmaldr. Boyuna yndeki kiriler ile diyafram arasndaki balantnn
tasarlanmas srasnda diyafram u momenti dikkate alnmaldr.
6.10.3 Yanal aprazlama

247
6.10.3.1 Genel
Yanal aprazlama ihtiyacnn olup olmad hususu inaat aamalar ve nihai durum iin
incelenmelidir. stendiinde yanal aprazlar balk dzleminde veya yaknnda veya aprazlanan
balk dzleminde yerletirilebilir. Yanal apraz gerekip gerekmediinin belirlenmesi iin yaplacak
inceleme aadaki konular iermelidir ancak bunlar ile snrl olmayabilir.
Blm 4.6.3.4 de belirlendii gibi yanal rzgar yklerinin mesnetlere aktarlmas

Blm 4.6.3.5 de belirlendii gibi yanal deprem yklerinin aktarlmas
malat, montaj ve demenin yerletirilmesi srasnda deformasyonlarn kontrol.
Nihai durum dndaki durumlar iin dzenlenmi olan yanal aprazlar kaldrlabilir. Kalc yanal
aprazlar, yk etkilerinin belirlenmesi iin kurgulanan statik modelde yer alyorlarsa btn olas snr
durumlar iin tasarlanmaldr. Blm 6.7.2. ve 6.8.2. koullar uygulanmaldr.
Yanal aprazlarn balant levhalar Blm 6.4.2.2 koullarn salamaldr.
Yanal aprazlarn deprem yklerine kar dzenlenmi olmas durumunda Blm 4.6.3.5 de belirtilen
koullar uygulanr.
6.10.3.2 Dz I-Profiller
stenirse yanal aprazlar d eritlere yerletirilebilir. Demelere yeterli rijitlikte balanm olan
balklar aprazlara ihtiya gstermezler.
Srekli kirilerin negatif moment blgelerinde yanal apraz gerekip gerekmedii montaj srasndaki
stabilite iin incelenmelidir.
6.11 Balant ve Ekler
6.11.1 Genel
Elemanlarn balantlar ve ekleri dayanm snr durumuna gre tasarlanacaktr. Kayma kritik cvatal
birleimlerde ayrca Kullanm Ia snr durumunda kayma dayanm salanacaktr.
Bir birleimin tasarmnda kullanlacak kesit tesirleri aadaki gibi alnacaktr:
Balant veya ek yerindeki katsayl yklere gre bulunan kesit tesirleri eleman dayanmnn
%50 sinden daha kkse, birleimin tasarmnda kullanlacak kesit tesirleri en az kesit
dayanmnn yzde %75 i kadar alnacaktr.
Balant veya ek yerindeki katsayl yklere gre bulunan kesit tesirleri eleman dayanmnn
%50 sinden daha bykse, birleimin tasarmnda kullanlacak kesit tesirleri olarak katsayl
yklere gre bulunan kesit tesirleri ile ayn noktadaki (dayanm katsays ile azaltlm) eleman
dayanmnn ortalamas esas alnacaktr.
Dm noktalarnn tasarlanmas iin dorusal elastik veya elasto plastik hesap yntemi kullanlabilir.
Mmkn olduunca balantlar eleman eksenine gre simetrik yaplacaktr. Ba levhalar ve

korkuluklar dnda balantlarda en az iki cvata veya edeeri kaynak kullanlacaktr. aprazlarla
birleen elemanlarn arlk eksenleri mmkn olduu kadar bir noktada kesiecek ekilde dzenlenir.
D merkezlii olan balantlardan kanlacaktr. Eer giriim noktalarnda d merkezlik mevcut ise,
dm noktalar ve elemanlar bundan meydana gelecek momentlere ve kuvvetlere gre
projelendirilir.
248
1- Arlk Ekseni
2- Cvatalar
3- Cvata Yerletirme izgileri
ekil 6.11.1-1 Eksen izgileri
Bir dm noktas darbe etkisine veya kayda deer derecede titreime maruz kalyor ise birleimlerde
aadaki yntemlerden biri kullanlr:
- kaynak,
- kilitleme dzenei bulunan cvatalar,
- ngerilmeli cvatalar
- enjeksiyonlu cvatalar,
- perinler
Bir dm noktasnda kaymaya izin verilmiyor ise n gerilmeli cvata, perin veya kaynak kullanlr.
Deme kirilerinin u balant kebentlerinin kalnlklar, 10 mm den az olmamaldr. Deme
kirilerinin u balantlar ift kebent ile yaplmaldr. Montaj srasnda mesnet oluturmas gibi
maksatlar iin kullanlm olan raf grnml kebentler, u kesme kuvveti aktarmada balant
elemanlar ile birlikte dikkate alnmamaldr.
Kirilerin ve deme kirilerinin balantlar, yksek dayanml cvatalar ile yaplmaldr. Cvatal
balantnn pratik olmad yerlerde kaynakl birleime de izin verilebilir. Kaynak kullanlmas
durumunda kaynakl birleimler dey ykler ile birlikte, ularda dnme hareketinin engellenmesi ile
oluan moment iin de tasarlanmaldr.
6.11.2 Cvatal Birleimler
6.11.2.1 Genel
Cvatal birleimlerde birleim elemanlar, cvatalar skldktan sonra arada boluk kalmyacak ekilde
bir arada tutulmaldrlar. Cvata kafalar ve somunlar ile temasa gelenler de dahil btn bileim
yzeylerinin, haddehane pullanmas dnda her trl pullanmalardan, kirden ve yabanc maddelerden
temizlenmi olmas gerektii proje dkmanlarnda not edilmi olmaldr. Cvatal elik paralar boyal
veya boyasz olabilir.
249
6.11.2.1.1 Kayma-Kritik Birleimler
Kayma-kritik balant ve eklerde, Kullanm Ia yk birleiminde Blm 6.11.2.6 ya gre kayma

dayanm tahkiki yaplacaktr. Ayrca ilgili dayanm snr durumu yk birleimlerinde Blm 6.11.2.4 e
gre kesme, Blm 6.11.2.5 e gre ezilme ve Blm 6.11.2.7 ye gre ekme dayanm tahkikleri
yaplacaktr.
Kayma-kritik birleimler, yn deitiren gerilmelere, ar darbeli yklere, iddetli titreimlere maruz
kalan yaplarda kullanlr. Birleim noktalarndaki kayma sebebiyle oluan gerilme ve ekil
deitirmeler yapnn kullanmn tehlikeye sokacak nitelikte ise bu durumda da kaymakritik
birleimler kullanlmaldr.
Kesme kuvveti aktaran kaymakritik cvatal birleimlerin kullanld durumlar aada belirtilmitir:
-Yorulma yklemesine maruz balant noktalar.
-Normalden byk deliklerin kullanlmas durumu.
-Ksa veya uzun oval deliklerin kullanld ve kuvvetin oval delik eksenine dik olmamas durumu
-Yklerin nemli mertebede yn deitirdii balant noktalar.
-Kaynaklarn ve cvatalarn birlikte yk aktardklar balant noktalar,
-Eksenel ekme veya eksenel ekme ile birlikte kesmeye maruz balant noktalar.
-Mhendis tarafndan, herhangi bir kayma hareketinin balant noktasnn veya yapnn performans
asndan kritik olabilecei belirtilen balant noktalar. Bu gibi balant noktalar, szleme
dkmanlarnda not edilmelidir.
6.11.2.1.2 Kesme-Ezilme Tipi Birleimler
Kesme-ezilme tipi birleimlerin uygulanmasna sadece eksenel basnca maruz dm noktalarnda

veya apraz elemanlarnn dm noktalarnda izin verilir. Bu tip birleimler dayanm snr durumuna
gre tahkik edilecektir. Bu tip birleimlerde 4.6 snfndan 10.9 snfna kadar btn cvata snflar
kullanlabilir. Bu birleimlerde cvataya ngerme verilmesine ve temas yzeylerinde zel bir nlem
alnmasna gerek yoktur.
6.11.2.2 Cvatalar, Somunlar

Kprlerde 16 mm den daha kk apta cvata kullanlmamaldr. Cvata snflar Blm 6.2.3 de
gsterilmitir.
6.11.2.3 Cvata Delikleri

Delik tipleri ve boyutlar Tablo 1de tanmlanmtr.
250
Tablo 6.11.2.3-1 En byk delik boyutlar
Cvata Standart Normalden Ksa oval Uzun oval
ap delik byk delik delik delik
D ap ap Genilik x uzunluk Genilik x uzunluk
(mm) (mm) (mm) (mm) (mm)
16 18 20 18 x 22 18 x 40
20 22 24 22 x 26 22 x 50
22 24 28 24 x 30 24 x 55
24 26 30 26 x 33 26 x 60
27 30 35 30 x 37 30 x 67
30 33 38 33 x40 33 x 75
36 39 44 39 x 46 39 x 90
Not 1 : Normalden byk delikler kayma-kritik birleimlerde kullanlabilir; kesme-ezilme tipi

birleimlerde kullanlamaz.
Not 2 : Ksa ve uzun oval delikler kaymakritik birleimlerde kullanlabilir. Oval delik ekseninin kuvvet
dorultusuna dik olmas artyla bu tip delikler kesme-ezilme tipi birleimlerde de kullanlabilir.
6.11.2.4 Kesme Dayanm
Dayanm snr durumunda cvatal bir birleimin katsayl dayanm (Rr)

Rr = s . Rn (6.11.2.4-1)
Burada
Rn = Anma kesme dayanm,
s = Blm 6.3.4.2 de, ilgili cvata snfna gre belirtilen dayanm azaltma katsaysdr.
6.11.2.4.1 Ksa Birleimler
Dilerin kesme dzlemi dnda tutulmas durumunda

Rn = 0,48 . Ab . Fub . Ns (6.11.2.4.1-1)
Dilerin kesme dzlemine dahil edilmesi durumunda

Rn = 0,38 . Ab . Fub . Ns (6.11.2.4.1-2)
Burada :
Ab = Anma apna tekabl eden cvata alan (mm)
Fub = Blm 6.2.3 de belirtilen minimum ekme dayanm (Mpa)
Ns = beher cvata iin kesme dzlemi says
Cvatalarn dilerinin temas yzeyleri kesme dzlemi iinde kalp kalmad hesaplanrken cvatann
belirlenen di alm boyuna iki di adm daha ilave edilir.
Eer bir cvatann dileri kesme dzlemi iinde kalyor ise cvatann kesme dayanm iin btn kesme
dzlemlerinde dileri kesme dzlemine dahil olarak hesaplanr.
6.11.2.4.2 Uzun Birleimler
251
Bir birleimde u cvatalarn eksenleri arasnda kuvvet dorultusunda llen Lj mesafesi (baknz
ekil 1), 15 d den byk ise, btn cvatalarn Fn anma kesme dayanm, Lf ile arplmak suretiyle
azaltlr. Bu katsay aadaki gibidir:
Lj 15.d
Lf = 1 (6.11.2.4.2-1)
200.d
Ancak Lf 1,0 ve Lf 0,75 olmaldr.
Bu azaltma, balant boyunca dzgn yayl bir kuvvet aktarm dalm var ise uygulanmaz. rnein
bir kesitin gvdesi ile bal arasndaki kesme kuvveti aktarm .
ekil 6.11.2.4.2-1 Uzun Birleimler
6.11.2.5 Cvata Deliklerinde Ezilme Dayanm
Dayanm snr durumunda cvatal bir birleimin katsayl dayanm (Rr)

Rr = bb Rn
Burada
Rn = Anma ezilme dayanm,
bb = Blm 6.3.4.2 de belirtilen dayanm azaltma katsaysdr.
-Standart deliklerde, i ve u cvata delikleri iin anma dayanm Rn aadaki gibi alnr:
Delikler arasndaki temiz mesafe veya uca kadar olan temiz mesafe 2,0 d den az deil ise
Rn = 2,4 d t Fu (6.11.2.5-1)
Delikler arasndaki temiz mesafe veya uca kadar olan temiz mesafe 2,0.d den az ise
Rn = 1,2 Lc t Fu (6.11.2.5-2)
-Normalden byk deliklerde yukarda verilen Rn deerleri 0.8 ile arplacaktr,
-Oval deliklerde uygulanan kuvvet oval delik ynne dik ise:
Delikler arasndaki veya uca kadar olan temiz mesafe 2,0.d den az deil ise ;
Rn = 1.5 d t Fu (6.11.2.5-3)
Delikler arasndaki veya uca kadar olan temiz mesafe 2,0.d den az ise ;
252
Rn = 0.75 Lc t Fu (6.11.2.5-4)
burada :
d = Cvatann anma ap (mm)
t = Balantdaki levha kalnl (mm)
Fu = Balantdaki levhann ekme dayanm (MPa) (Tablo 6.2.2.1-1 e baknz)
Lc = Delikler arasndaki temiz mesafe veya delik kenar ile elemann kuvvet tatbik ynndeki ucu
arasndaki temiz mesafe (mm)
Bir cvata deliinde etkili ezilme alan cvata ap ile stne yasland levhann kalnlnn arplmas
suretiyle bulunur.
Hava bal cvatal balantlarda etkili levha kalnl, levha kalnlndan hava derinliinin yarsnn
kartlmas ile elde edilir.
Tek sra cvata dizisi ile balanm olan balantlarda (Bak ekil 1) cvatalarn hem kafa tarafnda
hem de somun tarafnda rondela kullanlmaldr.
ekil 6.11.2.5-1 Tek Sra Cvata Dizisi le Balanm Olan Balantlar
Her bir cvatann Rn anma dayanm aadaki deer ile snrlandrlmtr:
Rn m21,5 Fu d t (6.11.2.5-5)
Burada
m2 = 0.8
Tek sra cvata ile tekil edilmi ekli eklerde 8.8 veya 10.9 snf cvata kullanlmas durumunda
sertletirilmi rondela kullanlmaldr.
ekil 6.11.2.5-2 Besleme Levhal Balantlar
Kesme-ezilme tipi birleimlerde kesme kuvveti, cvata anma apnn te birinden daha kaln bir
besleme levhasndan geiyorsa (bak ekil 2), denklem 1 ila 4 e gre bulunan anma dayanm
aada belirtilen p azaltma katsays ile arplmaldr:
9d
p = , ancak p 1 (6.11.2.5-6)
8d + 3t p
Burada
tp = Besleme levhas kalnl
Balantnn iki tarafnda da besleme varsa tp kaln olan besleme levhasnn kalnlna eit alnr.
253
6.11.2.6 Kayma Dayanm
Kayma kritik balant iindeki bir cvatann kayma anma dayanm aadaki gibi alnr:
Rn = Kh Ks Ns Pt (6.11.2.6-1)
Burada ;
Ns = Beher cvata iin kayma dzlemi says
Pt = Tasarm ngerme kuvveti
= 0.7 Fub As (N) (6.11.2.6-2)
Fub = Tablo 6.2.3.1-1 de belirtilen cvata kopma dayanm (MPa)
Kh = Tablo 1 e gre delik boyu katsays
Ks = Tablo 2 ye gre yzey durumu katsays
Tablo 6.11.2.6-1 Kh deerleri
Tanm Kh
Standart delikliler iin 1,0
Normalden byk delikler ve oval delik ekseninin kuvvet 0,85
dorultusuna dik olduu ksa oval delikler iin
Oval delik ekseninin kuvvet dorultusuna dik olduu uzun oval 0,70
delikler iin
Oval delik ekseninin kuvvet dorultusuna paralel olduu ksa 0,65
oval delikler iin
Oval delik ekseninin kuvvet dorultusuna paralel olduu uzun 0,60
oval delikler iin
Tablo 6.11.2.6-2 Ks Deerleri

Srtnme yzeyi snflar Ks
A snf 0,33
B snf 0,50
C snf 0,33
Srtnme yzeyi snflar aada tanmlanmtr :

A-snf : Boyanmam, temiz, fabrika pullanma dzeyinde veya
Kum pskrtme ile temizlendikten sonra Asnf boya ile boyanm,
B-snf : Boyanmam ve kum pskrtme ile temizlemi veya
Kum pskrtme ile temizlendikten sonra Bsnf boya ile boyanm,
C-snf : Scak daldrma ile galvanizlenmi ve galvanizlendikten sonra tel fra ile
przlendirilmi.
Boyanmam balant noktalarnda, cvata delikleri arasnda kalan blgede hibir ekilde boya
olmasna izin verilmez. Delik blgesi etrafnda cvata delik kenarndan 25 mm den az olmamak zere
bir cvata ap uzakla kadar boya yaplmayacaktr.
254
Yzey srtnme katsays 0,33 den daha kk olan bir boya kullanlmas iin tasarm mhendisi ve
idareni onay gerekli olup, fiili yzey srtnme katsays deneyler ile belirlenecektir.
Szleme dkmanlar aadaki hususlar kayt altna almaldr :
Boyal yzeyler kalite kontrol deneylerinin n grd minimum srede krlenmedike montaj
yaplmayacaktr. Galvanizlenmesi n grlm olan yzeyler, AASHTO M 111 (ASTM A 123), Demir
ve elik rnlerinin scak daldrma usul ile inko kaplanmas standardna gre galvanizlenecektir.
Yzeyler bunu mteakip tel el fras ile przlendirilecektir. Elektrikli tel fra kullanlmasna izin
verilmez.
Bir kayma-kritik birleim net ngerme kuvvetini azaltan bir ekme kuvvetine maruz kalyorsa, anma
kesme dayanm denklem (6.11.2.8-3 ) deki katsay ile arplacaktr.
6.11.2.7 ekme Dayanm
6.11.2.7.1 Genel
Dayanm snr durumunda cvatal bir birleimin katsayl dayanm (Tr)

Tr = t . Tn (6.11.2.7-1)
Burada
Tn = Anma kesme dayanm,
t = Blm 6.3.4.2 de, ilgili cvata snfna gre belirtilen dayanm azaltma katsaysdr.
Yksek dayanml cvatalarn kullanld bir birleimde eksenel ekme yk varsa, bu cvatalarda
Denklem (6.11.2.6-2) de belirtilen ngerme kuvvetinin uygulanm olmas gereklidir. Eksenel ekme
kuvveti, katsayl d yklerle bulunan deere balant levhalarndaki deformasyonun neden olduu
kanrtma etkisinin yaratt ekme kuvveti de eklenerek elde edilir. Kanrtma etkisi ile ilgili koullar
blm 6.11.2.7.4 de belirlenmitir.
6.11.2.7.2 Anma ekme Dayanm
Bir cvatann anma ekme dayanm Tn herhangi bir n germe kuvvetinden bamsz olarak;
Tn = 0,76 . Ab.Fub ( 6.11.2.7.2-1 )
burada :
Ab = anma apna tekabl eden cvata alan (mm)
Fub = blm 6.2.3 e gre cvatann anma ekme dayanm (Mpa)
6.11.2.7.3 Yorulma Dayanm
Yksek dayanml cvatalarn yorulma tahkikinde; hareketli ykten doan f ekme gerilmesi aral,
dinamik yk art ve kanrtma etkisi ile toplanarak dikkate alnacaktr.
Cvatann gerilme dzeyi hesabnda cvatann anma ap kullanlr. Hibir durumda hesaplanan
kanrtma kuvveti, d yklerin yzde 60 n gemeyecektir.
Yorulmaya maruz birleimlerde 8.8 ve 10.9 snf dnda cvata kullanlmayacaktr.
6.11.2.7.4 Kanrtma Etkisi
255
Kanrtma etkisinden kaynaklanan ekme kuvveti aadaki gibi alnr :
3b t3
Qu = ( ) Pu ( 6.11.2.7.4-1 )
8a 328000
burada ;
Qu = Katsayl yklere gre beher cvata iin kanrtma ekme kuvveti (N) ;
(deer negatif ise sfr alnr)
Pu = Katsayl yklere gre beher cvata iin dorudan ekme (N)
a = Cvatann merkezinden levhann kenarna olan mesafe (mm)
b = Cvatann merkezinden balanan elemann levha topuuna kadar olan
mesafe (mm)
t = Balanan elemanlarn en incesinin kalnl (mm)
6.11.2.8 ekme ve Kesme Kombinasyonu
ekme ve kesmeye maruz bir cvatann anma ekme dayanm (Tn) aadaki gibi alnr :
Pu
Eer 0,33 ise Tn = 0,76 Ab Fub ( 6.11.2.8-1)
Rn
2
P
Aksi halde; Tn = 0,76 Ab Fub 1 u ( 6.11.2.8- 2)
s Rn
burada ;
Ab = Anma apna tekabl eden cvata alan (mm)
Fub = Blm 6.2.3 e gre cvatann ekme dayanm (Mpa)
Pu = Katsayl yklere gre cvatadaki kesme kuvveti (N)
Rn = Blm 6.11.2.4 ye gre bir cvatadaki anma kesme dayanm (N)
Eksenel ekme ile birlikte kesme ykne de maruz kayma-kritik birleimler Kullanm Ia yk birleimine
gre tahkik edilecektir. Cvatann anma kayma dayanm, blm 6.11.2.6 e gre bulunan anma
kayma dayanmnn aada verilen arpan ile arplmas sureti ile elde edilir :
Tu
1- ( 6.11.2.8- 3 )
Pt
burada :
Tu = Kullanm Ia yk birleimi altnda katsayl yklere gre ekme kuvveti (N)
Pt = Denklem 6.11.2.6-2 de belirlenmi olan minimum cvata ngerme kuvveti (N)
6.11.2.9 Enjeksiyon Cvatalar
Enjeksiyon cvatalar geni alm deliklere normal cvatalar takldktan sonra boluklarn iki bileenli
bir epoksi ile doldurulmas ile elde edilir. Epoksi, cvata banda delinmi bulunan kk bir delikten
cvata gvdesi ile balant levhalar arasndaki bolua sklr. Bu tr cvatalar, yeni demiryolu
kprlerinde, ar ykl kren yolu kirilerinde ve eski demiryolu kprlerindeki perinli balantlarun
onarmnda kullanlmaktadr.
256
Enjeksiyon cvatalar kayma-kritik birleimlerde kullanlan uygun cvatatalara ve yksek dayanml
ngermeli cvatalara ekonomik bir seenektir.
Enjeksiyon cvatalarnn imalat ve montaj detaylar ile ilgili artnameler Blm 6.1.2.7 de
gsterilmitir.
Enjeksiyon cvatalarna ilikin tahkikler iin TS EN 1993-1-8:2005 (E) Blm 3.6.2 den yararlanlabilir.
6.11.2.10 Karma Birleimler
-Bir kesme kuvvetinin aktarlmasnda kullanlan balant elemanlarnn farkl rijitlikte olmas
durumunda, rijitlii en yksek olan balant eleman tasarm yknn tamamn karlayacak ekilde
boyutlandrlr.
-ngermeli 8.8 ve 10.9 snf cvatal birleimler dayanm snr durumu ykleri altnda kayma dayanm
tahkiklerini salayacak ekilde tasarlanm iseler, bunlarn kaynaklarla birlikte alacaklar kabul
edilebilir. Bunun iin cvatalarn nihai sklma ileminin kaynak tamamlandktan sonra yaplmas
gereklidir.
6.11.2.11 Blok Halinde Yrtlma
Blok halinde yrtlma ekil 1 de gsterilmektedir. Bu tr krlmada balant elemannda hem cvata
grubunun kenar srasndaki delikleri birletiren hat boyunca kesme akmas (veya krlmas), hem de
ekme aktarlan yzde ekme krlmas (veya akmas) ortaya kmaktadr.
I kirilerin gvde balantsnda, btn ekme birleimlerinde, ek levhalarnda, balant levhalar,
bayrak levhalarnda blok halinde yrtlma dayanm tahkiki yaplmaldr.
-Simetri ekseninde yklenen bir cvata grubunda Rr blok halinde yrtlma dayanm aada
gsterilmitir;
Eer Atn 0.58 Avn ise Rr = bs (0.58 Fy Avg + Fu Atn) (6.11.2.11-1)
Atn < 0.58 Avn ise Rr = bs (0.58 Fu Avn + Fy Atg) (6.11.2.11-2)
-D merkezli bir yklemeye maruz kalan bir cvata grubunda Rr blok yrtlma dayanm aada
gsterilmitir:
Eer Atn 0.58 Avn ise Rr = bs (0.58 Fy Avg + 0.5 Fu Atn) (6.11.2.11-3)
Atn < 0.58 Avn ise Rr = bs (0.58 Fu Avn + 0.5 Fy Atg) (6.11.2.11-4)
burada;
Atn = ekmeye maruz kalan net alan (mm2)
Avn = kesmeye maruz kalan net alan (mm2)
Atg = ekmeye maruz kalan brt alan (mm2)
Avg = kesmeye maruz kalan brt alan (mm2)
Fy = Balant malzemesinin akma dayanm (MPa)
Fu = Balant malzemesinin kopma dayanm (MPa)
bs = Blok yrtlma iin dayanm katsays (Bak Blm 6.3.4.2)
Net alan hesaplanrken anma delik aplar 2 mm artrlacaktr. artmal deliklerde net alan hesab
Blm 6.7.3.3 e gre yaplacaktr.
Kayma gerilmesi tayan net kesitlerin hesabnda yrtlma olaca varsaylan hat zerindeki ve buna 2
delik ap uzaklktaki delikler dikkate alnr; daha uzakta bulunan delikler dikkate alnmaz.
257
1: kk ekme kuvveti 2: byk kesme kuvveti
3: kk kesme kuvveti 4: byk ekme kuvveti
ekil 6.11.2.11-1 Blok Halinde Yrtlma
6.11.2.12 Kollarnn bir Tanesinden Balanm, ekmeye Maruz Kebentler

ekmeye maruz olan bir kebentin bir kolundan bir sra cvata ile balanm olmas durumunda (bak
ekil 1), d merkezlii gz nne alan ayrntl hesaplar yerine aadaki bantlara gre ekme
dayanm hesaplanr:
2,0.(e2 0,5.d o ).t. fu

1 Cvata iin: N u , Rd = (6.11.2.12-1)
m2
2 . Anet . fu
2 Cvata iin: N u , Rd = (6.11.2.12-2)
m2
. A . fu
3 ve daha fazla Cvata iin : N u , Rd = 3 net (6.11.2.12-3)
m2
Burada:
2 ve 3 Tablo 1 de verilmi olan cvata mesafesine gre azaltma katsaylar P1in ara
deerleri iin katsays dorusal interpolasyon ile bulunabilir.
Anet Kebentin net alandr. eit kenar kebentin daha kk olan bacandan
balanm olmas durumunda Anet edeer bir eit kenar kebentin net kesit
alan, kk kenar ile ayn boyutta bir eit kenar kebent kullanlmak suretiyle
hesap yaplr.
Tablo 6.11.2.12-1 2 ve 3 Azaltma Katsaylar

P1 mesafesi 2,5.d0 5,0.d0
2 cvata iin 2 0,4 0,7
3 ve daha fazla cvata iin 3 0,5 0,7
258
ekil 6.11.2.12-1 Bir Kolundan Balanm Olan Kebentler
6.11.2.13 Cvata Ara Mesafeleri
Cvata deliklerinin en byk ve en kk kenar mesafeleri ile ara mesafeleri Tablo 1de verilmitir.
Yorulmaya maruz kalan yaplar iin en byk ve en kk kenar mesafeleri ile ara mesafeleri iin
Blm 6.4.1.8 Tablo 1 e baknz. (TS EN 1993-1-9 Table 8.1)
ekil 6.11.2.13-1 Cvata Ara ve U Mesafeleri
259
Tablo 6.11.2.13-1 En Byk ve En Kk Kenar Mesafeler ile Ara Mesafeler
En byk mesafe 1) 2) 3)
TS EN 10025-1 ila TS EN 10025-4 e TS EN 10025-5e uyan e-
uyan elikler ile imal edilen yaplar likler ile imal edilen yaplar
Kenar ve ara
En kk D hava ve dier D hava ve Korumasz olarak
mesafeler iin
mesafe korosif etkilere dier korosif kullanlan elik yaplar
ekil 1e baknz
maruz olan elik etkilere maruz
yaplar olmayan elik
yaplar
e1 u mesafesi 1,2 d0 4t + 40mm 8t veya 125 mm nin byk
olan
e2 kenar 1,2 d0 4t + 40mm 8t veya 125 mm nin by
mesafesi olan
Oval deliklerde 1,5 d0(4) 8t veya 125 mm nin byk
e3 mesafesi olan
Oval deliklerde 1,5 d0(4)
e4 mesafesi
p1 mesafesi 2,2 d014t veya 200mm 14 t veya 200mm
nin kk olan nin kk olan
p1,0 mesafesi 14t veya 200mm
nin kk olan
p1, i mesafesi 28t veya 400mm
nin kk olan
p2 mesafesi 2,4 d0 14t veya 200mm 14t veya 200mm 14t veya 175mm nin kk
nin kk olan nin kk olan olan
1)
Aadaki durumlar dnda, en byk cvata kenar ve ara mesafeleri iin bir snrlama yoktur:
- Basn elemanlarnda yerel burkulmann nlenmesi,
- ekme ve basn elemanlarnda d hava koullarnda korozyonun nlenmesi
2)
Basn altndaki bir birleimde en byk cvata ara mesafesi, yerel levha burkulma dayanm
dikkate alnarak snrlandrlmaldr.
3)
t daha ince olan dtaki parann kalnldr.
4)
Cvatalarn artlm bir ekilde tekil edilmesi halinde ayr sralarda bulunan iki bulon
arasndaki mesafe L ile gsterilirse (ekil 1e baknz), L 2.4 d0 olduu takdirde, cvata sralar
ara mesafesi P2 = 1,2 do alnabilir.
6.11.3 Pimler
Pimler d merkezlikten gelecek kuvvet etkilerinin en aza indirilecei konumlarda yerletirilmelidir.
6.11.3.1 Eilme ile Kesme Kombinasyonu
Eilme ve kesmeye birlikte maruz kalan pimler aadaki ifadeyi salayacak ekilde
boyutlandrlmaldr.
3
6 .0 M u 2.2Vu
+ 0.95 (6.11.3.1-1)
f D 3 f y v D 2 f y

burada
D: Pim ap
260
Mu: Katsayl yklere gre moment (N.mm)
Vu: Katsayl yklere gre kesme (N)
Fy: Pimin belirlenmi olan minimum akma dayanm
f : Blm 6.3.4.2 de belirlenmi olan ve eilme iin olan dayanm katsays
v : Blm 6.3.4.2 de belirlenmi olan ve kesme iin olan dayanm katsays
Mu momenti ve Vu kesmesi pim boyunca ayn kesite ait deerlerdir. Pimlerdeki momentler balanan
elemanlarn basit mesnetli olduklar prensibine gre hesaplanr. Genel olarak pim ile balanan
elemanlar arasndaki reaksiyonlarn temas yzeyi boyunca dzgn yayl olarak dalaca kabul
edilir. Bu durum ekil 1 de gsterilmitir.
ekil 6.11.3.1-1 Bir Pimdeki Eilme Momenti
6.11.3.2 Ezilme
Pimlerin katsayl ezilme dayanm aadaki gibi alnr.
Rr = b Rn (6.11.3.2-1)
burada
R n = 1.5 t D F y (6.11.3.2-2)
t: Levha kalnl (mm)

D: Pim ap (mm)
b: Blm 6.3.4.2 ye gre ezilme iin dayanm katsays
261
6.11.4 Kaynakl Birleimler
6.11.4.1 Genel
Kaynak malzemesinin akma dayanm, (ekme) kopma dayanm, krlma anndaki uzamas ve
minimum Charpy V-notch enerjisi deeri en az ana malzeme iin belirlenmi olan kadar veya ondan
daha fazla olmaldr. Her trl kaynak sarf malzemesi Blm 6.1.2.6 da gsterilen standartlar ile
uyumlu olmaldr.
Tabakalanarak lameller tarznda yrtlma nlenmelidir. Tabakalanarak lameller tarznda yrtlma ile
ilgili bilgiler EN 1993-1-10 Blm 3 te bulunabilir.
Yorulmaya maruz kalan kaynaklar Blm 6.4 te verilmi olan prensipleri salamak zorundadr.
6.11.4.2 Kaynak Tipleri
En sk karlalan birleim ve kaynak tipleri TS EN ISO 17659 de gsterilmitir.
6.11.4.3 Kt Kaynakl Birleimlerin Dayanm
Kt kaynaklar tam veya ksmi nfuziyetli olabilir.
6.11.4.3.1 ekme veya Basn
ekme veya basnca maruz kalan kt kaynakl birleimlerde katsayl dayanm gerilmesi, ana
malzemenin katsayl dayanm ile ayn alnr.
6.11.4.3.2 Kesme
Kesmeye maruz kalan kt kaynakl birleimlerde katsayl dayanm gerilmesi

Rr = 0,6 e1 Fexx (6.11.4.3.2-1)
burada ;
Fexx = Kaynak metalinin snflandrma dayanm (MPa)
e1 = Blm 6.3.4.2 ye gre kaynak malzemesinin dayanm katsays
6.11.4.4 Ke Kaynakl Birleimlerin Dayanm
Ke kaynaklar birleen paralarn birbirine kaynayacak yzeylerinin 60 ile 120 a arasnda

olmalar durumunda kullanlabilir. 60 den daha kk alara da izin verilir. Ancak bu durumda
kaynak tipi ksmi penetrasyonlu kt kaynak olarak deerlendirilir.120 den daha byk alarda
yaplan bir ke kaynann dayanm, TS EN 1990, Ek D: Deney yardm ile dizayn isimli artnameye
gre deney ile belirlenir.
262
Elemann ularnda veya kenarlarnda son bulan ke kaynaklar, srekli olarak ve tam kesitleri ile
ke etrafnda geri dndrlmeli ve en az kaynak kalnlnn iki kadar devam ettirilmelidir.
Kesikli uygulanan metot kaynaklarnda bu kural sadece en sondaki ke kayna iin uygulanr. U
dn blgelerindeki uygulama paftalarda gsterilmelidir.
6.11.4.4.1 ekme veya Basn
Kaynak eksenine paralel ynde ekme veya basnca maruz kalan ke kaynakl birleimlerde
katsayl dayanm gerilmesi, ana metalin katsayl dayanm ile ayn alnr.
6.11.4.4.2 Kesme
Kesmeye maruz kalan kt kaynakl birleimlerde katsayl dayanm gerilmesi
Rr = 0,6 e2 Fexx
6.11.4.4.2a Kaynak Boyu
Ke kaynann etkili boyu olarak, bu kaynan tam kesiti ile devam ettii boy alnmaldr. Bu amala
kaynan toplam boyundan etkili kaynak kalnl a nn iki mislinin karlmas uygun olabilir. Eer
kaynan tm boyunca yani balama ve biti noktalarnda da tam kesitini koruyaca ngrlm ise
etkili boy bulunurken kaynan balang ve biti noktalar iin herhangi bir azaltma yaplmasna gerek
yoktur.
Etkili boyu, kalnlnn 4 katndan veya 40 mm den az olan ke kaynaklar dayanm hesabnda
dikkate alnmaz.
6.11.4.4.2b Etkili Ke Kayna Kalnl
Etkili ke kayna kalnl a olarak, ekil 1de grld gibi, kaynakla balanacak yzeyler ile
kaynan d yzeyi iine izilebilecek en byk (ekanar veya eitkenar) genin, d kenarna ait
olan ykseklii alnr.
ekil 6.11.4.4.2b-1 Ke Kayna kalnl
263
Ke kaynakl bir birleimde kullanlabilecek en byk diki kalnl
6 mm den ince elemanlar iin malzemenin kalnl kadar,
6 mm ve daha kaln elemanlar iin malzeme kalnlnn 2 mm daha az kadar alnr.
Ke kaynaklarnda en kk diki kalnl Tablo 1 e gre alnr. Bununla beraber, dayanm
asndan yeterli olmas halinde, gerekli n stma salanmak artyla, mhendisin onay ile daha ince
diki kalnlklar da kullanlabilir.
Tablo 6.11.4.4.2b-1 Ke kaynann en kk boyutlar
Balanan elemanlardan Ke kaynan en

kaln olannn kalnl (T) kk kalnl a
mm mm
T 20 6
T >20 8
Derin nfuziyetli ke kaynaklarnda, n testler vastas ile istenen kaynak kalnlnn srekli ekilde
salanabileceini belirlenmi olmak artyla, kaynak kalnl ekil 2 de gsterildii gibi alnabilir.
ekil 6.11.4.4.2b-2 Derin Nfuziyetli Ke Kayna Kalnl
6.11.4.5 Ke Kaynann Ularndaki Dnler
Elemann ularnda veya kenarlarnda son bulan ke kaynaklar, kalnl azaltlmadan ve srekli bir
ekilde ke etrafnda dndrlerek kaynak kalnlnn iki kat kadar bir boyda devam ettirilmelidir.
Kesikli uygulanan metot kaynaklarnda bu kural sadece en sondaki ke kayna iin uygulanr. U
dn blgelerindeki uygulama szleme dkmanlarnda gsterilmelidir.
6.11.4.6 Yaltm Kaynaklar
264
Yaltm kaynaklar hem yaltm, hem de dayanm fonksiyonlarn birletiren kaynaklar olup srekli
olmaldr. Yaltm kayna kalnlklar dayanm veya minimum ke kaynak koullarna gre
bulunmaldr.
6.11.4.7 Kaynakl Birleimlerinde Kuvvet Dalm
Bir kaynakl birleimde kuvvetlerin dalm elastik veya plastik davran kabulne gre hesaplanabilir.
Kaynaklar iinde sadeletirilmi bir yk dalm kabul edilmesi onaylanabilir.
Kaynak dayanm belirlenirken artk gerilmeler veya yk aktarm amalanmam olan gerilmelerin
dikkate alnmasna gerek yoktur. Buna rnek zellikle kaynak eksenine paralel dorultudaki normal
gerilme gsterilebilir.
Kaynakl dm noktalar uygun mertebede bir deformasyon kapasitesine sahip olacak ekilde
projelendirilir. Ancak kaynaklarn snekliine gvenilemez.
Plastik mafsal oluabilecek dm noktalarnda kaynaklar en az balanan paralarn en zayfnn

proje dayanmn salayacak ekilde projelendirilir.
Dm noktasnn dnme hareketi iin deformasyon kapasitesine sahip olmas istenen dm

noktalarnda ek uzama olana nedeni ile kaynaklar komu ana malzemede akma olumadan nce
krlmamalar iin yeterli dayanma sahip olmaldr.
6.11.4.8 Uzun Ke Kaynakl Balantlar
Ekli dm noktalarnda ke kaynann proje dayanmnn hesabnda bir Lw azaltma katsays ile
arplmas suretiyle dayanm azaltmaya tabi tutulur ve bylece boyunca oluabilecek dzgn yayl
olmayan gerilim dalmnn etkileri gznne alnm olur.
150 a dan daha uzun olan ekli dm noktalarnda azaltma faktr Lw yerine aada verilen Lw.1
kullanlr:
Lw.1 = 1.2 0.2 Lj / (150 a ) ancak Lw.1 1,0 (6.11.4.8-1)
burada;
Lj = Kuvvet aktarm ynndeki toplam ek boyu.
Yapma kirilerde, boyu 1,7m.den daha byk olan ve enine berkitmeleri birbirine balayan ke
kaynaklarnda azaltma faktr Lw yerine aada verilmi olan Lw.2 kullanlr:
Lw.2 = 1,1 - Lw / 17 ancak Lw .2 1,0 ve Lw.2 0,6 (6.11.4.8-2)
Lw = kaynak boyu (m. cinsinden)
Bir yapma kiriin gvdesi ile flann balayan kaynakta olduu gibi, kaynak boyunca gerilim dalm
ana malzemedeki gerilme dalm ile uyumlu ise bu blmde verilen kurallar uygulanmaz.
6.11.4.9 Bir Kolundan Balanan Kebentler
Bir kolundan balanan kebentlerde balantnn dmerkezli olmas, etkin bir enkesit kullanld
takdirde gz ard edilebilir.
265
Eit kenarl kebentde veya eit kenarl olup da uzun kolundan balanm olan bir kebentde etkili
alan olarak btn brt alan kullanlabilir.
Ksa kolundan balanan eitkenar kebentin dayanm hesabnda etkili alan olarak kenari kk
kola edeer olan eitkenar bir kebentin brt enkesit alan esas alnr. Ancak basn eleman olarak
kullanlan eitkenar bir kebentin burkulma dayanm hesabnda hakikii brt en kesit alan
kullanlmaldr.
6.11.5 Balant Elemanlar
6.11.5.1 Genel
Bu blm ; ek levhalar, bayrak levhalar, berkitme levhalar ve ba levhalar gibi balant

elemanlarnn ekme ve kesmeye almalar durumlarnda uygulanr.
6.11.5.2 ekme
ekme durumunda Rr katsayl dayanm ; akma iin denklem 6.7.3.1-1, krlma iin denklem 6.7.3.1-2
veya blok halinde yrtlma dayanm iin blm 6.11.2.11 e gre bulunan deerlerin en kdr.
Denklem 6.7.3.1-2, ba levhalar, ek levhalar, bayrak elemanlar iin kullanlrken Blm 6.7.3.2 de
tanmlanan azaltma katsays U = 1,0 alnr. Ayn denklemde geen An levha net alan, levhann brt
alannn yzde 85 inden daha byk alnmayacaktr.
6.11.5.3 Kesme
Kesme durumundaki balant elemanlar iin Rr katsayl dayanm aadaki gibi alnr :
Rr = v Rn ( 6.11.5.3-1 )
Rn = 0,58 Ag Fy ( 6.11.5.3-2 )
burada ;
Rn = Kesme anma dayanm (N)
Ag = Balant elemannn brt alan (mm)
Fy = Balant elemannn akma dayanm (Mpa)
v = Blm 6.3.4.2 de belirtildii gibi kesme iin dayanm katsays
266
7. KENAR AYAKLAR VE ORTA AYAKLAR
267
268
7. KENAR AYAKLAR VE ORTA AYAKLAR
7.1 Genel
7.1.1 Kapsam
Bu blm orta ve kenar ayaklarn tasarm iin gereken koullar ierir.
Ayaklarn tasarlanmas srasnda, zemin koullar iin Geoteknik Tasarm Esaslar, betonarme
tasarm ve boyutlandrma iin Blm 5, elik tasarm ve boyutlandrma iin Blm 6, deprem etkisi
iin ise Ky ve Liman Yaplar, Demiryollar, Hava Meydanlar naatlar Deprem Teknik Ynetmelii
Esaslar Ek 3 dikkate alnacaktr.
AASHTO LRFD Bridge Design Specifications, 4 th edition, 2007
7.2 Tanmlar
Kenar Ayak - Kpr aklnn biti ucunu mesnetleyen ve kprnn hemen bitiiindeki yolun
stne oturduu dolgu malzemesinin yanal desteini salayan bir yapdr.Pratikte kenar ayaklarn
farkl cinsleri kullanlr. Bunlara aada belirtilenler de dahildir :
Ksa kenar ayak - Bu tip kenar ayaklar yaklam dolgusunun zerinde veya yaknnda
bulunur ve ykseklii yap derinliini salayacak ve mesnetlere yastk
oluturacak ykseklikte olan bir arka duvardan ibarettir.
Ksmi ykseklikte kenar ayak
- Yaklam dolgusunun n cephe evinin yaklak yars kadar
yksekliktedir. Daha yksek olan arka duvar ve kanat duvarlar dolgu
malzemesini tutar veya dolgu evi arka duvarn arka ksmnda da
devam eder. kinci durumda bir yaklam tabliyesi veya bu blgede bir
kpr son akl gerekli olur ve boluu, perde duvarlar kapatr. Bu
durum iin bir kontrol girii braklr.
Yksek kenar ayak - Yaklam dolgusunun yaklak olarak dip noktasnda yerletirilen
kenar ayaklardr.
ntegral kenar ayak - ntegral kenar ayak st yap ile rijit ekilde balantl olup, sl ykler
altnda yatay hareketlerin tamamna izin verecek ekilde esnek olarak
tasarlanm yzeysel veya derin temellere mesnetlenmitir.
Orta ayak - st yapya ara mesnet salayan bir kpr blmdr. Farkl tipleri kullanlmaktadr.
Bunlar aada gsterilmitir :
Perde duvar tipi orta ayak
- Perde duvar tipi ayaklar, zayf eksen etrafnda kolon gibi, kuvvetli
eksen etrafnda ise perde gibi tasarlanr. st yap ile balantlar,
serbest , mafsall veya ankastre olabilir. Temel ile balantlar ise
genellikle ankastre olur. Ksa orta ayaklar, ankastrelikten oluacak
yksek momentlerin ortaya kmasn nlemek iin bazen temele
mafsall balanmaktadr.
269
ift perde duvarl orta ayak
- ift perde duvarl orta ayaklarda, trafik ynnde belli bir aralk
braklm iki bamsz duvar vardr. Bu tip ayaklar, srekli beton kutu
kesitli st yapya yekpare baldr. Bu sebeple, bunlarn tasarmnda
hareketli ykler ve montaj koullar altnda st yapda ortaya kan
momentler de dikkate alnacaktr.
ereve tipi orta ayak
- Enine ynde dzenlenmi iki veya daha fazla kolondan oluur. Bu tip
ayaklar kpr enine ynnde ereve olarak tasarlanr. Bunlar
genellikle temele ankastredir. st ular ya st yap ile yekpare ya da
bir balk kirii ile balanmtr. Kolonlar yzeysel, kazkl veya keson
bir temele oturabilecekleri gibi bir kazn yer yz stndeki uzants
eklinde de olabilir.
Tek kolonlu orta ayak
- Tek kolonlu orta ayaklar genel olarak T tipi veya eki ba olarak
isimlendirilirler. Genellikle alt balarnda yzeysel veya kazkl bir
temele otururlar. styap ile ya yekpare balanrlar veya bamsz bir
menset olutururlar. Kolon kesitleri prizmatik olabilecei gibi, bir kolon
bal oluturacak ekilde geniletilmi olabilir veya st yap ile
btnleecek bir geometriye sahip olabilirler. Bu tarz ayaklar verev
mesnetlerin zorluklarn, styap ile yekpare bir balant ile ortadan
kaldrabilirler. Ayrca grnleri ile de st yapnn ktlesel
grnn yumuatabilirler.
Kutu kesitli orta ayak
- Kutu kesitli orta ayaklar, elik, betonarme veya ngerilmeli betondan
yaplabilir. Yanal yklere kar hassas olmalar nedeni ile yeterli
dzeyde et kalnlna sahip olmaldrlar.
7.3 Simgeler
7.4 Zemin Karakteristikleri ve Malzemeler
7.4.1 Genel
Arka dolguda geirgen, granler malzemeler kullanlmaldr. Eer duvarlar kohezyonlu zeminleri
yerinde tutmak durumunda ise duvar arkasndaki hidrostatik su basncnn azaltlabilmesi iin drenaj
ngrlmelidir.
7.4.2 Zemin Karakteristiklerinin Belirlenmesi
Geoteknik Tasarm Esaslar ksmnda belirtilen koullar uygulanr.
7.5 Snr Durumlar ve Dayanm Katsaylar
7.5.1 Genel
Kenar ayaklarn ve orta ayaklarn tasarm esaslar Blm 7.5.2 deki kullanm snr durumu koullarn
ve Blm 7.5.3 deki dayanm snr durumu koullarn salamaldr.
270
Kenar ayaklar ve orta ayaklar, bu artnamede belirlenmi olan prensipler dahilinde yanal toprak ve su
basncna, herhangi hareketli ve kalc ykn srarj basnlarna, duvarn kendi arlna s,
bzlme ve deprem yklerine dayanm gsterecek ekilde projelendirilir.
Daha yksek dzeyde gvenlik ve / veya daha uzun sreli bir kullanm mr (mesela100 yl), kpr
ayaklarn, binalar veya kritik tesisleri destekleyen istinat duvarlar iin uygun olabilir.
Kalc yaplarn estetik adan da gzel grnml olmalar ve kullanm mr boyunca nemli bir
bakm gerektirmemeleri tasarmda dikkate alnmaldr.
Kullanm snr durumunda kenar ve orta ayaklar, ar dey ve yatay yer deitirme ve genel stabilite
bakmndan incelenecektir. stinat duvarlar iin kabul edilebilecek yatay ve dey yer deitirme
kriterleri, duvar tipinin, ilevinin, kullanm mrnn ve ar hareketlerin duvar stndeki veya
yakndaki yaplar zerindeki olumsuz etkilerinin hem yapsal hem de estetik alardan
deerlendirilmesi ile oluturulur.
Kenar ve orta ayaklarn dey yndeki deplasmanlar ncelikle duvar yaknndaki zeminin oturmas
sonucu oluur. Dey deplasmanlarn belirlenmesi, Geoteknik Tasarm Esaslar Blm 3.2 ye gre
yaplr. Oturma hesaplarnda Tablo 3.3.1-1 deki Kullanm I yk birleimi esas alnacaktr. Kohezyonlu
zeminlere oturan temellerde konsolidasyon oturmalar sz konusu ise deiken ykler dikkate
alnmayabilir.
Kabul edilebilecek deplasman mertebesi ile ilgili olarak AASHTO LRFD 2007, Blm 10.5.2.2 den
faydalanlabilir.
7.5.3.1 Genel
Kenar ve orta ayaklar, aadaki dayanm snr durumlar iin incelenecektir:

Zemin tama gc,
Yanal kayma,
Taban temasnn kayb (devrilme),
Yap elemanlarnda gme.
7.5.3.2 Yk Birleimleri ve Yk Katsaylar
Kenar ve orta ayaklar Blm 3.3.1 de belirtilen uygulanabilir btn yk birleimlerine gre
boyutlandrlacaktr.
Kenar ve orta ayaklarn temellerinde kullanlacak dayanm azaltma katsaylar aada gsterilmitir:
S temellerde kullanlacak dayanm katsaylar, AASHTO LRFD 2004 Tablo 10.5.5-1 veya
AASHTO LRFD 2007 Tablo 10.5.5.2.2-1 den alnabilir.
akma kazklarda kullanlacak dayanm katsaylar, AASHTO LRFD 2004 Tablo 10.5.5-2
veya AASHTO LRFD 2007 Tablo 10.5.5.2.3-1 ila 10.5.5.2.3-3 den alnabilir.
271
Fore kazklarda kullanlacak dayanm katsaylar, AASHTO LRFD 2004 Tablo 10.5.5-3
veya AASHTO LRFD 2007 Tablo 10.5.5.2.4-1 den alnabilir.
nemli Not: Yukarda verilen dayanm azaltma katsaylar kullanlrken, geoteknik raporda sunulan
zeminle ilgili dayanm deerlerinin herhangi bir emniyet katsaysna blnmemi olmasna
dikkat edilmelidir.
7.6 Kenar Ayaklar
7.6.1 Genel
Kenar ayaklar , dayanm snr durumu iin gme, devrilme ve kaymaya kar gvenli olacak ekilde
boyutlandrlr. Derin temellerde gmeye kar tahkik, Geoteknik Tasarm Esaslar Blm 4 e gre
yaplr.
7.6.1.1 Ykler
Kenar ayaklar aadaki ykler iin incelenecektir:

Hareketli ve kalc yk srarjndan kaynaklanan da dahil olmak zere, yanal toprak ve su
basnc, (Blm 3.9)
Kenar ayak zati arl, (Blm 3.4)
Kpr st yapsndan gelen ykler, (Blm 3.5)
Is ve bzlme ekil deitirme etkileri, (Blm 3.7)
Deprem ykleri. (Blm 3.8)
Zemin yanal basnc Geoteknik Tasarm Esaslar Blm 6 ya gre hesaplanacaktr. Stabilite
hesaplar iin toprak ykleri, Tablo 3.4.1-2 de verilmi olan yk katsaylarnn maksimum veya
minimum deerlerlerinden uygun olanlar ile arplr.
Kenar ayaklarda yk etkileri hesaplanrken, ayan eimli veya kademeli olan arka yznn veya
betonarme yzeysel temel pabucunun zerinde bulunan dolgu malzemesinin arl, kenar
ayak arlnn bir paras olarak kabul edilebilir.
Yzeysel temel kullanlmas durumunda, daha hassas bir yntem kullanlmyorsa, temelin arka
blm, kenar ayak duvarna bal konsol bir plak olarak hesaplanr ve dolgu malzemenin toplam
arl ile yklenir.
7.6.1.2 ntegral Kenar Ayaklar
Integral kenar ayaklar Blm 9 koullar salanacak ekilde ekilde tasarlanmaldr. Kenar ayaklarn
olas deplasmansi hesaplanrken s, snme ve uzun zamanda oluan ngerme ksalmas dikkate
alnacaktr.
Kenar ayak arkasnda su toplamasn nlemek amac ile yaklam demesi dorudan doruya kenar
ayaa balanr (kanat duvarlarna balanmaz) ve szan sularn drene edilmesi iin uygun nlemler
alnr.
7.6.1.3 Kanat Duvarlar
Kanat duvarlar ya kenar ayak ile birlikte dklm ya da kenar ayak gvdesinden bir genleme
derzi ile ayrlarak tamamen bamsz bir ekilde tasarlanabilir.
272
Kanat duvar boylar, gerekli yol evleri kullanlarak hesaplanmaldr. Kanat duvarlar, yol ev
dolgusunu tutmak ve erozyondan korumak iin yeterli boya sahip olmaldr.
7.6.1.4 Kenar Ayak Donats
Scaklk ve bzlme atlaklarna kar Blm 5.10 a gre donat konulacaktr.
Kanat duvarlar ile kenar ayak gvde duvar, birleim yzeyinde iki duvar arasna konulan donat
ubuklar veya uygun hadde profilleri vastasyla birbirine balanacaktr. Eer byle bir balant
yaplmyorsa, birleim yzeyinde kanat duvarlar kenar ayak gvdesindeki bir nervre sokularak
gemeli bir genleme derzi yaplr.
7.6.1.5 Genleme ve Derzleri
Kenar ayaklar iin 27 000 mm.yi amayacak aralklar ile genleme derzleri ngrlr. Btn derzler,
derzlerin ilevini yapabilmesini garanti edebilmek iin onayl dolgu malzemesi ile doldurulurlar. Kenar
ayakdaki derzler, kenar ayaa oturan boyuna kpr eleman mesnetlerinin arasna yaklak orta
mesafede yerletirilir.
7.6.2 Kullanm Snr Durumunda Genel Stabilite Tahkiki
Kenar ayaklarn genel stabilite tahkiki, Geoteknik Tasarm Esaslar Blm 6.9 a gre yaplabilir.
7.6.3 Dayanm Snr Durumunda Tama Gc ve Stabilite Tahkikleri
7.6.3.1 Tama Gc Tahkiki
Tama gc tahkiki, Blm 3 teki Denklem 3.2-1 kullanlarak yaplacaktr; hesaplarda Blm 3.3.3
de tanmlanan yk katsaylar, Blm 7.5.3.3 de tanmlanan dayanm azaltma katsaylar ve aada
verilen zemin basn dalmlar esas alnacaktr.
Zemine oturan temellerde:

ekil 1 de gsterildii gibi, etkili taban alannda dzgn yayl bir dey gerilme dalm kabul
edilir. Dey gerilme aadaki gibi hesaplanr :
V
v = (7.6.3.1-1)
B 2e
273
ekil 7.6.3.1-1 Zemine Oturan Temellerde Tama Gc
Taban orta noktas olan C ye gre yazlan moment denge denkleminden dey kuvvetlerin
bilekesinin dmerkezlii:
(FT cos ) h 3 (FTsin ) B V1 X V 1 V 2 X V 2 + W1 X W 1

2
e= (7.6.3.1-2)
V1 + V 2 + W1 + W 2 + FT sin
burada :
R = V : Dey kuvvetlerin toplam (N/mm)

B : Temel genilii (mm)
Aktif toprak basnc bilekesi (N/mm):

FT = 0.5 f h 2 k af (7.6.3.1-3)
f : Dolgu zemin younluu (Kg/m ) 3
kaf : Aktif toprak basnc katsays
Dier deikenler ekil 1 de tanmlanmtr.
Kayaya oturan temellerde:
ekil 2 de gsterildii gibi, etkili taban alannda dorusal olarak deien bir dey gerilme
dalm kabul edilir
274
ekil 7.6.3.1-2 Kayaya Oturan Temellerde Tama Gc
- Eer dey kuvvetlerin bilekesi tabann orta 1/3 lk kesimi iinde kalyorsa gerilmeler aadaki
gibi hesaplanr :
V e
v max = 1 + 6 (7.6.3.1-4)
B B
V e
v min = 1 6 (7.6.3.1-5)
B B
Buradaki deikenler ekil 2 zerinde gsterilmitir.

e : Dey kuvvetlerin bilekesinin taban orta noktas olan C ye gre dmerkezlii (mm). e,
Denklem 2 ile hesaplanr
- Eer dey kuvvetlerin bilekesi tabann orta 1/3 lk kesimi dnda ise gerilmeler aadaki gibi
hesaplanr :
2 V
v max = (7.6.3.1-6)
3 [(B / 2 ) e]
v min = 0 (7.6.3.1-7)
Buradaki deikenler ekil 2 zerinde gsterilmitir.
e : Dey kuvvetlerin bilekesinin taban orta noktas olan C ye gre dmerkezlii (mm). e,
Denklem 2 ile hesaplanr
7.6.3.2 Devrilme Tahkiki
Tama gc tahkikine ek olarak e dmerkezlii aadaki art salyorsa, devrilme tahkiki de

salanm olmaktadr.
Zemine oturan temellerde,
275
e B/4
Kayaya oturan temellerde,
e 3B/8
7.6.3.3 Temel Alt Erozyonu
Eer kenar ayaklar nehir kysnda yer alyor ise, temel altnn oyulmas tehlikesi, tasarm srasnda
Blm 1.3.5.2 ye gre dikkate alnmaldr.
Hidrolik eim aadaki deerleri amamaldr :
Siltler ve kohezyonlu zeminler iin 0,20

Dier kohezyonsuz zeminler iin 0,30
Kenar ayan altna su szabiliyorsa, yzdrme etkisi ve sznt su kuvvetleri dikkate alnmaldr.
7.6.3.4 Zemin Pasif Direnci
Temel taban en byk oyulma derinliinin veya donma-zlme derinliinin altna inmiyorsa, stabilite
hesaplarnda zemin pasif direnci ihmal edilecektir. Temel taban daha derindeyse, sadece bu
derinliklerin altnda kalan ksmm pasif direnci dikkate alnabilir.
Zemin pasif direncinin oluabilmesi iin kenar ayan yapmas gereken deplasman deerleri iin
AASHTO LRDF 2007 Tablo C3.11.1-1 den faydalanlabilir.
Eer pasif direnci salayan zemin yumuak, gevek veya rselenmi ise veya zemin ile duvar
arasnda sk bir temas yoksa, zemin pasif direnci ihmal edilecektir.
7.6.3.5 Kayma
Geoteknik Tasarm Esaslar ekil 6.5 e gre yaplabilir.
7.6.4 Yapsal Tahkikler
Kenar ayak elemanlarnn betonarme tasarm Blm 5 e gre yaplacaktr.
7.6.5 Deprem Tasarm
Deprem tasarm iin Ky ve Liman Yaplar, Demiryollar, Hava Meydanlar naatlar Deprem Teknik
7.6.6 Drenaj
Kenar ayaklarn arkasndaki dolgu ya drene edilmelidir ya da drenaj yaplamyor ise kenar ayak veya
duvar toprak basncndan gelen yklere ek olarak arka dolgudaki hidrostatik su basncnn tamamna
gre projelendirilmelidir.
276
7.7 Orta Ayaklar
7.7.1 Yk Etkileri
Orta ayaklar st yap yklerini ve dorudan kendi zerine etkileyen ykleri temele aktarmak zere
projelendirilir. Ykler ve yk birleimleri Blm 3 de tanmlanmtr.
Orta ayaklarn tasarm Blm 5 ve 6 koullar ile uyum iinde olmaldr.
7.7.2 Orta Ayan Korunmas
7.7.2.1 arpma
Karayolu veya nehir trafiinden kaynaklanan bir arpma olasl mevcut ise, uygun bir risk analizi
yaplarak salanmas gereken arpma dayanm hesaplanr ve/veya uygun bir koruma sistemi
tasarlanr. Bu konuda Blm 3.13 koullar salanmaldr.
7.7.2.2 Oyulma
Oyulma potansiyeli belirlenecek ve bu durumdan kaynaklanabilecek bir zararn en aza indirilmesi iin
Blm 1.3.5.2 de belirtildii gibi bir tasarm yaplacaktr.
7.7.2.3 Tasarm
Gereken yerlerde, orta ayan burnu, sel sular ile srklenen birikintilerine veya yzen buz ktlelerine
etkili ekilde kar koyacak ekilde tasarlanr.
7.7.3 Deprem Etkileri
Deprem etkileri iin Ky ve Liman Yaplar, Demiryollar, Hava Meydanlar naatlar Deprem Teknik
277
278
8. MESNETLER
279
280
8. MESNETLER
8.1 Faaliyet Alan
Bu ksmda kprlerde kullanlan belli bal mesnet tipleri tarif edilmitir. Aada, dnyada en ok
kullanlan mesnet tiplerinden bahsedilmitir. Bununla beraber daha az sayda uygulanm ok sayda
mesnet tipi vardr. Dolaysyla aada belirtilen mesnet tipleri sadece yol gstermek iin verilmitir.
8.2 Tanmlar
Mesnet (Bearing): Ykleri iletirken telenen ve/veya dnen yapsal bir eleman
Bronz Mesnet (Bronze Bearing): Deplasmanlarn ve dnmelerin bronz bir yzeyin elenik bir yzeye
gre kaymasndan kaynaklanan mesnet
Pamuk Tnelli Glendirilmi Yastk (Cotton-Duck-Reinforced-Pad): Birbirine vulkanize edilerek

balanm sk aralkl kauuk ve pamuk iplii tabakalarndan oluan mesnet
Snmleyici (Damper): styap elemanlar arasnda ve/veya styap elemanlar ile altyap elemanlar
arasnda ykleri ileten ve azaltan, bununla beraber sl hareketlere msaade eden bir alet. Alet,
deprem,fren ve dier dinamik ykler altnda snmleme yapar
Disk Mesnet (Disc Bearing): retan birleiminden kalplanm tek bir kauuk diskin deformasyonu ile
dnmeye msaade eden mesnet. Hareketli, klavuzlanm, klavuzlanmam veya ankastre
mesnetlenmi olabilir. Hareket parlatlm paslanm eliin PTFE zerinde kaymasyla olur
ift Silindirik Mesnet (Double Cylindirical Bearing): Yatay eksenler etrafnda dnmeye msaade
etmek iin, eksenleri birbirine dik, birbirinin zerine yerletirilmi iki silindirik mesnetten olumu bir
mesnet
Fiberglass Glendirilmi Mesnet (Fiberglass-Reinforced-Bearing): Birbirine vulkanize edilerek

balanm sk aralkl kauuk ve dokunmu fiberglass tabakalarndan oluan mesnet
Ankastre Mesnet (Fixed Bearing): Yapsal elemanlarn boyuna ynde greceli telenme yapmasna
msaade etmeyen mesnet. Enine ynde telenme veya dnmeye izin verebilir/vermeyebilir
Yekpare Kpr (Integral Bridge): Tabliye derzi olmayan kpr
Eklem Mesnet (Knuckle Bearing): Yatay eksenler etrafnda dnmeye msaade etmek iin konkav
metal bir yzeyin konveks bir metal yzeyin zerinde salland bir mesnet
Metal Kavisli veya Silindir Mesnet (Metal Rocker or Roller Bearing): Dey yk iki metal yzeyin
birbirine direk temas ile tayan ve harekete bir yzeyin dier yzeye gre sallanmas veya
yuvarlanmas ile msaade eden mesnet
Hareketli Mesnet (Movable Bearing): Bitiik yapsal elemanlarn greceli yatay telenmesine
msaade eden mesnet. Dnmeye izin verebilir/vermeyebilir
oktan Dnmeli Mesnet (Multirotational Bearing): Ankastre mesnet olarak kullanld zaman, pot tipi,
disk tipi, veya kresel tip dnme elemanndan oluan, genleme mesneti olarak kulland zaman
281
telenmeye msaade etmek iin kayc yzeylere sahip olan mesnet. stenen ynde klavuz
ubuklarla telenmeye mani olunabilir
Dz Kauuk Yastk (Plain Elastomeric Bearing): Sadece kauuktan yaplp snrl dnmeye ve
telenmeye msaade eden yastk
Politetrafluorethylene (PTFE): Teflon olarak da bilinir
Pot Mesnet (Pot Bearing): Dey yk elik silindirin iine hapsedilmi kauuk diskin basn almasyla
tayan, dnmeye de diskin deformasyonuyla msaade eden bir mesnet
PTFE kayc mesnet (PTFE Sliding Bearing): Dey yk PTFE katmanyla elenik yzey arasndaki
temasla tayan, harekete ise PTFE katmann elenik yzey zerinde kaymasyla msaade eden bir
mesnet
Zaptediciler (Restrainer): Deprem ve dier dinamik ykler altnda,styap elemanlar arasnda ve/veya
styap ile altyap elemanlar arasnda ilk geveklik (boluk) alndktan sonra kuvvetleri ileten fakat
termal hareketlere msaade eden yksek dayanml kablolar veya ubuklar
ok letme nitesi (Shock Transmission Unit): Termal hareketlere msaade ederken deprem,fren ve
dier dinamik ykler altnda styap elemanlar arasnda ve/veya styap elemanlar ile altyap
elemanlar arasnda geici olarak salayan bir alet
elik Plakalarla Glendirilmi Kauuk Mesnetler (Steel Reinforced Elastomeric Bearing): Birbirine
vulkanize edilerek balanm birbirini takip eden kauuk ve elik tabakalarndan oluan mesnet.
Dey ykler elastomerin basn almasyla tanr. elik plakalara paralel hareketler ve dnmeler ise
kauuun deformasyonuyla alnr
Kayc Mesnet (Sliding Bearing): Bir yzeyin brne gre greceli hareket etmesiyle harekete izin
veren mesnet
Kurun ekirdekli Kauuk (Lead Rubber Bearing): Servis yklerinde rijitlik, depremde ise enerji
snmlemesi iin kauuun merkezine kurun ekirdek konulmu mesnet
Yksek Snml Kauuk (High Damping Rubber Bearing): Normal kauuk mesnetlere oranla
olduka yksek enerji snmleme kapasitesine sahip kauuk mesnetler
Electric de France Mesnetler (EDF): elik levhalarla glendirilmi kauuk mesnetlerin zerine dz
kayc mesnet konulduu durum
Srtnme Sarkac (Friction Pendulum): Kayc mesnetin kresel ekillisidir. Bu sayede mesnete geri
getirici zellik kazandrlmtr.
8.3.Mesnet Seiminde Ve Kullanmnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
*Genleme Derzi olan aklklarda deprem durumunda styap elemanlarnn birbirine ve balk
kiriine arptklarnda oluabilecek hasarlar azaltmak amacyla kalnl 25 mmden az olmamak
kaydyla dz kauuk yastklar kullanlabilir. elik Plakalarla glendirilmi yastklarn dey rijitlii ok
fazla olduundan dolay arpma emici olarak kullanlmalar uygun deildir.
*Hzl tren kprlerinde fren ve ivme kuvvetleri esnasnda styapnn altyapya gre greceli
kaymasn minimuma indirecek mesnetler seilmelidir. Ankastre ve pot mesnetler bu durum iin ideal
olmakla beraber deprem durumunda altyapya daha fazla yk aktaracaklar iin dikkatle
kullanlmaldr.
282
*Dz kayc mesnetlerde geri getirici kuvvet bulunmadndan dolay dikkatle kullanlmaldr.
*Deprem blgelerinde gerektiinde yksek enerji snmleme kapasitesine sahip mesnetler

kullanlmaldr.
*Mesnetlerin enerji snmleme kapasitelerinin yetersiz olduu durumlarda ilave olarak akma sonucu
enerji snmleyen snmleyiciler, srtnme sonucu enerji snmleyeciler, viskoz snmleyiciler ve
viskoelastik snmleyeciler kullanlabilir.
*Kullanlan mesnetlerin hesaplarda temel alnan depremde geri getirici zelliklere sahip olup olmad
kontrol edilmelidir.
*Hesaplarda temel alnan depremde, histeretik davran gsteren mesnetlerin deplasmanlarnn akma
deplasmanndan fazla olaca ekilde tasarlanmaldr. Aksi takdirde, hem yksek birincil rijitlikten hem
de enerji snmlenmeyeceinden tr mesnetler yarar yerine zarar getireceklerdir.
*Zaptediciler genellikle lineer olmayan davran gsteren elemanlardr. Tasarmda bu hususa dikkat
edilmelidir.
283
284
9. NTEGRAL KPRLER
285
286
9. NTEGRAL KPRLER
9.1 Simgeler
Ag :Kiriin kesit alan

As :Tabliyenin kesit alan (Tabliye eni kiri aral kadar alnarak hesaplanr)
bp :Hareket ynne dik kazk genilii
Cu :Kilin doymam kesme dayanm
dp :Kazn hareket ynnde kesit ebad
Eg :Kiriin elastisite modl
Ep :Kazn Elastisite Modl
Es :Zemin iin elastisite modl
H :Kenar ayak ykseklii
hc :Kiri altnda kalan kenar ayak ykseklii
hD :Kpr tabliyesinin kirilerle birlikte toplam derinlii
Ip :Kazn atalet momenti
k :Kum iin rijitlik modl
K :Toprak basnc katsays
Ka :Aktif toprak basnc katsays
Ko :Durgun toprak basnc katsays
Kp :Pasif toprak basnc katsays
Kp1 :Deplasman deerine bal pasif toprak basnc katsays
kh :Zeminin balang yanal rijitlii
L :Kpr uzunluu
lc :Kazn kritik uzunluu
Ma :Kenar ayak eilme momenti
My :Kazn akma momenti
Mp :Kazn plastik moment kapasitesi
Mr :U ayan eilme dayanm
n :Tabliye elastisite modlnn kiri elastisite modlne oran
np :Kiri bana den kazk says
S :Kiri aral
x :Kazk tepsinden mesafe
E :Arka dolgu basnc iin yk katsays
T :Is genileme katsays
T :Is deiimi
50 :Zeminin %50 tama dayanmndaki gerinme deeri
:Arka dolgunun birim arl
T :Is etkileri iin yk faktr
y :Akma erilii
:Kazn edeer deplasman uzunluunu bulmak iin faktr
v :Kazn edeer kesme uzunluunu bulmak iin faktr
:Dolgu basn katsaysnn durgun ile pasif durum arasnda deiim oran
287
9.2 Giri
Tasarm standardnn bu ksm, integral kprlerin planlama, tasarm ve ina edilmesi ile ilgili olarak
tasarm mhendisini ynlendirici bilgiler iermektedir.
Kprler geleneksel olarak genleme derzli olarak ina edilirler. Bu genleme derzleri st yapnn
scaklk degiimleriyle ksalmasna veya uzamasna izin verirler. Genleme derzleri ve mesnetler
malzeme ve inaat bedeli bakmndan maliyetlidir. Amerika Birleik Devletlerinde gerekletiren geni
bir literatr taramas ve incelemelere dayanarak, geleneksel kprlerin genleme derzlerinin varl
nedeniyle servis mrleri boyunca beklendikleri kadar ekonomik olmadklar ngrlmtr.
Genleme derzleri, kpr zerinde biriken kar ve yamur sularnn alt yapya ve mesnetlere
szmasna yol aar. Bu sular, elik mesnetlerde paslanmaya, dier tip mesnetlerde bozulmaya ve
zamanla fonksiyonlarn yitirmelerine sebep olur. Buna ek olarak, genleme derzlerinden szan sular
alt yap elemanlarnda da anmaya bal olarak eitli zararlara yol aarlar. Bu yzden geleneksel
kprlerde byk oranlarda bakm ve onarm masraf olumaktadr.
Integral kpr konsepti, geleneksel kprlerdeki genleme derzlerini kaldrlarak bakm ve onarm
masraflarndan kurtulmak iin ortaya kmtr. ntegral kprlerde genleme derzlerinin olmamas bu
koprlerin servis hayat boyunca bakm ve onarm masraflarn byk oranda drmektedir.
Integral kprler, demiryolu geilerinde kullanldklarnda, genleme derzli kprlere oranla tasarm
kolayl, performans ve konfor asndan daha fazla avantajlara sahiptir. Integral kprlerde
genleme derzinin olmamas raylarn kesintisiz devam etmesini salar ve yolcu konforuna olumlu
katklarda bulunur. Ayrca, kprnn katar fren ykleri altnda daha az deplasman yapmasna yol
aar. Bu da, normal kprlerde genleme derzini geen srekli raylarn basn ykleri altnda
burkulma riskini ortadan kaldrr.
Integral kprler, monolitik inaat teknikleri ve kenar ayaklarn arkasnda mevcut bulunan dolgu
tarafndan desteklenmeleri nedeni ile, deprem ykleri altnda genleme derzli kprlere kyasla daha
iyi performans gsterirler.
Integral kprler, kenar ayaklarn hacim olarak daha kk oluu, kenar ayaklarda sadece tek sra
kazk kullanlmas ve boyuna deprem yklerine kar dayanma kprnn her iki tarafndaki dolgularn
da katkda bulunmas nedeni ile, dier tip kprlere kyasla daha ekonomik olarak tasarlanabilirler.
9.3 Integral Kpr Nedir
ntegral kprler geleneksel genleme derzleri olmayan, st yap ile u mesnetlerin monolitik olarak
ina edildii kprlerdir. Tek aklkl, ngerilmeli betonarme kirili tipik bir integral kpr ekil 1 de
gsterilmitir.
288
Yaklam Tabliyesi Srekli Kpr Tabliyesi Yaklam Tabliyesi
Genleme Derzi Genleme Derzi

Monolitik Kenar
Kiri Ayak
H-Profilli
elik Kazk
ekil 9.3-1 Integral Kpr Detaylar
ekil 2 de ise genleme derzli kprler ile integral kprlerin kenar ayak blgesindeki detaylar
karlatrmal olarak gsterilmitir.
ntegral kprlerin scaklk etkileri altnda boyuna dorultuda hareket edebilmesi, dar u mesnetler ve
tek sra elik kazklardan oluan esnek bir sistem sayesinde salanr. ekil 1 ve 2 de grld gibi,
integral kprlerde u mesnet hareketlerinin zorlanmadan gerekletirilebilmesi iin, yaklam
tabliyelerinin ularna scak dkme lastik alamdan oluan basit genleme derzleri konulmutur.
Integral kprlerin monolitik u mesnetlerinde kullanlan tek sra kazklarn en yaygn tipi elik
H profillerdir.
Demiryolu Demiryolu
Approach Genleme
Yaklam Cycle Control Yaklam
Approach
Slab DerziJoint
Tabliyesi Tabliyesi
Slab
Kenar Ayak
Abutment
k Abutment
Kenar Ayak
Girder
Kiri k
H-Kazk
H-Pile
H-Kazk
H-Pile
ntegral
IntegralKpr
Bridge Genleme Derzli Kpr
ekil 9.3-2 Integral ve Genleme Derzli Kprlerin Kenar ayak Blgesindeki Detaylar
9.4 Integral Kprlerin Yaplabilirlik Koullar
9.4.1 Kpr Uzunluu
289
Uzunluklar 150 metreden az olan kprler, integral olarak tasarlanabilirler.. Uzunluklar 150 metreden
daha fazla olan kprlerin integral olarak tasarlanabilmeleri iin idarenin gr alnmaldr. ntegral
kprde maydana gelebilecek sya bal hareketlerin salkl bir ekilde oluabilmesi iin genleme
derzlerinin yerine ve tipine, arka dolgu ve yaklam tabliye detaylarna nem verilmeli, ayrca kpr
yapm takvimi, iklim artlarna bal olarak, mevsimsel s deiimlerinden dolay oluacak boyuna
hareketleri asgariye indirecek ekilde seilmelidir. Kprnn toplam uzunluu zerindeki snrlama,
ounlukla, yerel zemin zellikleri, mevsimsel s deiimleri, kenar ayaklarn boyuna hareketlere
direnleri ve st yap tipinin bir fonksiyonudur.
Integral kprlerin uzunluk snrlar, elik H kazklarn yksek plastik gerinmeler altnda yorulma
performanslarna ve kenar ayaklarn eilme dayanmlarna bal olarak aada verilmitir (Dicleli ve
Albhaisi, 2004, Dicleli 2005).
9.4.1.1 elik Kazklarn Yksek Plastik Gerinmeler Altnda Yorulma Performanslarna Bal
Olarak Belirlenen ntegral Kpr Uzunluk Snrlar:
M ( l )2 2
2

2 y c

M y
0. 0085( l ) M y

M y

L= 1+ + c
2
T T T 6 E p I p M p 6d p M p M p

(9.4.1.1-1)
Burada,
dp = Kazn hareket ynnde kesit ebad
Ep = Kazn Elastisite Modl,
Ip = Kazn atalet momenti ve
My = Kazn akma momenti
Mp = Kazn plastik moment kapasitesi
T = Is genileme katsays
T = Is deiimi
T = Is etkileri iin yk faktr
= Kazn edeer deplasman uzunluunu bulmak iin faktr
Yukardaki denklemde lc kazn kritik uzunluu olup, kazk tepesinde oluan deplasman ve
dnmelerin, pratikte kazk alt ucuna hi bir etkisinin olmad uzunluk olarak tanmlanr. lc aadaki
forml kullanlarak hesaplanr:
EpI p
lc= 4 4 (9.4.1.1-2)
kh
Kil iin:
9Cu
kh = (Yumuaktan orta-sert killere kadar) (9.4.1.1-3a)
2.5 50
9C u
kh = (Sert killer) (9.4.1.1-3b)
4.0 50
Burada,
kh = Zeminin balang yanal rijitlii.
Cu = Kilin doymam kesme dayanm
50 = Kilin %50 tama dayanmndaki gerinme deeri
290
Geoteknik verilerinin bulunmad durumlarda, yumuak, orta, orta-sert ve sert killerde srasyla Cu=
20, 40, 80 ve 120 kPa (Bowles 1996) ve 50 = 0.02; 0.01; 0.0065 ve 0.0050 (Evans 1982) deerleri
kullanlmaldr.
Kum iin:
k h = kx (9.4.1.1-4)
x = H + 8d p (9.4.1.1-5)
Burada,
H = Kenar ayak ykseklii
k = Kum iin rijitlik modl
x = Kazk tepsinden mesafe
Geoteknik verilerinin bulunmad durumlarda, az youn, orta, orta-youn ve youn kumlar iin srayla
k = 2000, 6000, 12000 ve 18000 kN/m3 deerleri kullanlmaldr.
Genellikle zemin deiik rijitliklere sahip katmanlardan oluur. Bu durumlarda, zeminin st

seviyesinden llen ve kpr boyuna dik yndeki kazk kesit boyutunun on katna eit bir mesafe
hesaplanr. Bu mesafe ierisinde kalan katmanlarn rijitliklerinin (Cu ya da k) katman kalnlna
oranlanm ortalamas alnarak elde edilen sonu yukardaki denklemlerde kullanlr.
Denklem 1 de kullanlan deikenine ait deerler aada Tablo 1 de verilmitir:
Tablo 9.4.1.1-1 eitli Zemin ve Kenar ayak-Kazk Balant Tipleri iin Denklem 9.4.1.1-1 de
Kullanlmak zere Verilmi Deerleri
Kenar Ayak - Kazk

Zemin Gl Eksen Zayf Eksen
Balants
Sabit 0.5 0.55
Kil
Mafsal 1.15 1.4
Sabit 0.65 0.75
Kum
Mafsal 1.1 1.4
Geoteknik ve yapsal detaylarn yetersiz olduu durumlarda kullanlmak zere deiik H profil kazklar
iin integral kpr uzumluk snrlar Tablo 2 de verilmitir.
Tablo 9.4.1.1-2 elik ve Betonarme ntegral Kprler iin Kazklarn Yksek Plastik Gerinmeler
Altnda Yorulma Performansna Bal Olarak Belirlenen Maksimum Uzunluk
Snrlar
elik Kprler Betonarme Kprler
Kazk Ebad Ilman klim Souk klim Ilman klim Souk klim
L (m) L (m) L (m) L (m)
HP310x125 220 145 320 265
HP310x110 205 135 300 250
HP250x85 160 110 240 195
HP200x63 125 80 180 150
291
9.4.1.2 Kenar Ayaklarn Eilme Dayanmne Dayal ntegral Kpr Uzunluk Snrlar
Integral kprlerde kenar ayaklar genellikle sya bal genlemelerden dolay meydana gelen kesme
kuvvetlerine kar yeterli dayanma sahiptirler. Bu sebepten tr integral kprlerin uzunluk snrlar
kenar ayaklarn kesme dayanmna bal olarak hesaplanmaz. Her ne kadar integral kpr uzunluk
snrlar genellikle kenar ayaklarn eilme dayanmlarna de dayanmasa da, bu varsaym 4 m den
daha yksek kenar ayaklara sahip integral kprler iin geerli olmayabilir. Bu durumda integral
kpr uzunluk snrlar, kenar ayaklarn eilme dayanmlarna bal olarak aadaki denklemler
yardmyla belirlenebilir (Dicleli, 2005):
Kil iin:
1
2H 1 M 6 n
L= M r n p M p + p ( H h D ) K0

(h D + 2 H )( H h D )

E S v lc
1 2
T Tm n
(9.4.1.2-1)
Kum iin:
1
1 n
L =
2H
M n M 1 + ( H h ) 4 k ( H + 8d p ) 6
K
1 r (h + 2 H )( H h ) 2

p p D 0
S 2 E I
T Tm n E p p D D
(9.4.1.2-2)
hD = Kpr tabliyesinin kirilerle birlikte toplam derinlii
Ko = Durgun toprak basnc katsays
Mr = U ayan eilme dayanm
np = Kiri bana den kazk says
S = Kiri aral
E = Arka dolgu basnc iin yk katsays
Yukardaki denklemlerde V=0,30, sktrlm arka dolgu iin, Ko= 1.0, m=10, n=0.33 ve
sktrlmam arka dolgu iin Ko= 0.4, m=28, n=0.56 olarak alnr.
9.4.2 st Yap Tipi
ntegral kprlerle kullanlacak st yap tipleri unlar ierir:
1- Betonarme tabliye-elik kirili st yaplar

2- Betonarme tabliye-ngerilmeli beton kirili st yaplar
3- Betonarme tabliye-ngerilmeli beton kutu kirili st yaplar
Ard germeli beton st yaplar integral tasarm iin uygun deildir.
9.4.3 Kpr Geometrisi
Bir kprnn integral olarak tasarmna karar verirken yapnn geometrisi gz nne alnmaldr.
Dzensiz yk dalm ve sya bal hareketlerin ve ynlerinin tespitindeki glkler nedeniyle, 30 m
de 5o den daha byk a deiimine sahip kurplu kprlerin ve 35o den daha byk vereve sahip dz
kprlerin integral olarak tasarmndan kanlmaldr. Is etkileri ve dey ykler altnda detayl analiz
yapld takdirde, verev alar 20o ile 35o arasnda olan kprler integral olarak tasarlanabilirler.
Verevli integral kprlerin detayl analizi yaplrken, burulma, eit olmayan yk dalm, yanal
telenme, kazklarn hem enine hem de boyuna yndeki telemeri ve u-ayak deformasyonlar gz
nne alnmaldr. Verev as 20o den daha kk olan kprler verev as gz nne alnmadan
integral olarak tasarlanabilirler.
292
9.4.4 Kenar Ayaklar ve Kanat duvarlar
ntegral kprlerin kenar ayak yksekleri ile kanat duvar uzunluklar srasyla 4m ve 7m ile
snrlandrlmaldr. Kenar ayaklarn 4m den daha yksek olmasnn zorunlu olduu durumlarda, ya
integral kpr uzunluu kenar ayaklarn eilme dayanmlar gz nne alnarak snrlandrlmal ya da
kenar ayaklardaki donat oran arttrlmaldr. Genellikle toprak basncn azaltmak iin kenar ayak
olabildiince ksa tutulmaldr. Ancak, zeminin don etkisinden zarar grmesini nlemek iin kenar ayak
yeterli ykseklie de sahip olmaldr. Kenar ayak mutlaka ksa olarak ina edilecekse, zemin
yzeyinde izolasyon malzemesi kullanmak suretiyle don etkisinin nne geilmelidir.
Kpr ularnda eit ykseklikte kenar ayak kullanlmas, yapnn toprak (dolgu) ykleri altnda daha
salkl davranmasn salar. Kenar ayak yksekliklerinin farkl olmas halinde, kprnn her iki
ucunda farkl byklklerde toprak (dolgu) basnc oluacak ve bu nedenle kpr, ksa u ayan
olduu tarafa doru telenecektir. Bu durum, tasarmda, ksa kenar ayakta durgun ile pasif ve uzun
kenar ayakta aktif ile durgun arasnda deien bir toprak basnc varsayarak ve statik denge
salanana kadar ard arda (iteratif) analizler yapmak suretiyle gz nne alnmaldr. Kanat duvarlar
yol gzergahna paralel olarak ve yap tarafndan tanacak ekilde tasarlanmaldr. Ayrca, kanat
duvarlar, integral kprlerin s deiimi nedeniyle zorlanmadan hareket edebilmeleri iin, asgari
boyutlarda tasarlanmaldr.
9.4.5 ok Aklkl Yaplar
ok akll kprlerin mesnetleri ve aklk uzunluklar, kprnn her bir ucunda scaklk genlemesi
sebebi ile eit telenme oluacak ekilde seilmelidir. Mesnet stndeki blgelerde bulunan
diyaframlar duruma gre ya orta ayaklarla integral (monolitik) olarak ina edilebilir, ya da yanal ynde
sabit veya hareketli olacak ekide mesnetler seilerek detaylandrlabilirer. Eer orta ayaklar
diyaframlar ile birlikte integral (monolitik) olarak ina edilecekse, kprnn boyuna ynde sya bal
hareketlerini kolaylatrma bakmndan orta ayaklarn temelleriyle birlikte esnek bir yapya sahip
olmalarna dikkat edilmelidir.
9.4.6 Zemin Durumu
Integral kprlerin ina edilebilmesi iin zeminin jeoteknik yapsnn uygun olmas gerekmektedir.
Integral kprler iin gerekli olan en nemli kriterlerden birisi kenar ayaklarn olduka esnek elik
kazklarla desteklenmesidir. Bu nedenle, dey yk tayacak zemin tabakasnn yzeye yakn
olduu, uzunluu 5m den az olan ksa kazklarn kullanlaca ve keson kullanmnn dnld
durumlarda kprlerin integral olarak ina edilmesi uygun deildir. Zeminin sert olduu durumlarda,
kenar ayak kazklarnn sya bal telemeleri kolaylkla yapabilmeleri iin, kazklarn etrafndaki
toprak 3 metre derinliinde kazlarak gevek kum ile doldurulmaldr. Zeminin svlama, kaynama ve
kaymaya bal kme riski olduu durumlarda kprlerin integral olarak ina edilmesinden
kanlmaldr.
9.5 ntegral Kprlerin Yapm Yntemleri
Integral kpr inas ile ilgili bilgileri ve yapm evrelerini ieren aadaki maddeler izimlerde aka
belirtilmelidir:
1. ncelikle kenar ayaklar ve kanat duvarlar kirilerin mesnet st kotuna kadar ina edilmelidir.
2. Kiriler, kendi arlklarndan ve tabliyenin zati arlndan dolay oluan dnmeye ve
eilmeye izin verebilecek bir mesnet zerine yerletirilmelidir. Bunun iin genellikle kirilerin
altna 20 mm kalnlnda bir elastomer tabaka yerletirmek yeterlidir. Elastomer sadece inaat
aamasnda gerekli olup daha sonra zaten betonun iinde kaldndan dey ykle ilgili bir
problem yaanmayacaktr.
293
3. Kpr tabliyesi ve kenar ayaklarn kiri mesnetlerinin stnde kalan blm kirilerle birlikte
monolitik olarak dklmelidir.
4. Kpr tabliyesi ve kenar ayaklarn kiri mesnetlerinin zerinde kalan blm ilave gerilmelere
meydan vermeyecek ekilde dklmelidir. Bu, beton dkmnn bir sra dahilinde ncelikle
belirli ksmlarda yaplmasn ve kimyasal geciktirici kullanmn gerektirebilir. Eer betonun
donmas bir utan dierine kadar tek defada dkme izin verecek ekilde kimyasal madde
kullanlarak geciktirilemiyorsa, tabliyenin ular ile kenar ayaklardaki beton en son
dklmelidir.
5. naatn her aamasnda yapnn dengesi ve btnl korunmaldr.
6. Tabliye betonunun dayanm, tasarmda ngrlen dayanmn %75ine ulaana kadar, kenar
ayaklarn arkalarna dolgu yerletirilmemelidir.
7. Arka dolgu, iki kenar ayan arkasna e zamanl ve dolgu ykseklii aa yukar ayn
tutularak yerletirilmelidir. Kenar ayaklardaki arka dolgularn ykseklik fark hibir zaman yarm
metreden fazla olmamaldr.
9.6 ntegral Kprlerin Tasarm Yntemleri
Burada anlatlan tasarm yntemi elik kiri zerine betonarme tabliyeli ya da ngerilmeli beton
kiri zerine betonarme tabliyeli integral kprlerin yapmnda uygulanabilir.
9.6.1 Yapm Evreleri, lgili Ykler ve Yk Kombinasyonlar
Bir integral kprnn yapm eitli evrelerden oluur. Bu nedenle, kpr, her bir yapm evresine
ait ykler altnda analiz edilerek yeterli dayanma sahip olacak ekilde tasarlanmaldr.
ngerilmeli beton kiri zerine betonarme tabliyeli integral kprlerin tasarm iin iki yapm evresi
dnlr. Her bir yapm evresinde uygulanan ykler Tablo 1 de sralanmtr. lk evrede, tabliye
betonu ya (katlamam) farz edilir. Bu nedenle, bu yapm evresinde ngerilmeli beton kiriler
uygulanan ykleri tek balarna tarlar. Yap, ngerme kuvvetinin, kiri zati arlnn, ya-beton
tabliye ile diyafram arlklarnn etkileri altnda incelenerek tasarlanr. kinci evrede ise kpr hizmete
alm olarak dnlr. Bu evrede, kpr tabliyesi, kiri ve kenar ayaklarn kompozit olarak alt
varsaylr. Tabliye zerine etki eden ilave zati ykler, balast arl, s deiimi, toprak basnc ve
hareketli yklerin etkileri bu evrede dnlr.
elik kiri zerine betonarme tabliyeli integral kprlerin tasarm evreden oluur. Uygulanan
ykler Tablo 2 de verilmitir. lk evrede, plak elik kiriler, tamamen montajlar yaplm ve
mesnetler zerine yerletirilmi olarak kanul edilir. Ancak betonarme tabliye betonunun ya
(katlamam) olduu varsaylr. Bu nedenle, elik kiriler birinci yapm evresinde uygulanan ykleri
tek balarna tarlar. Ya-beton tabliye, diyaframlar ve elik kirilerin zati arlklarndan oluan ykler
bu evrede dikkate alnr. kinci evrede ise, elik kirilerin betonarme tabliyeyle kompozit olarak
alt kabul edilir. Ancak, ilave zati yklerden kaynaklanan snme etkisini gz nne almak iin
betonarme tabliyenin elastisite modl esas deerinin 1/3 olarak kabul edilir. lk evrede uygulanan
yklere ek olarak balast arl ve ilave zati ykler de bu evrede hesaba katlr. Son evrede, kpr
hizmete alm olarak dnlr. Bu evrede, kpr tabliyesi, kiri ve kenar ayaklarn kompozit olarak
alt varsaylr. Is deiimi, toprak basnc ve hareketli yklerin etkileri bu evrede dnlr.
Kpr tasarmnda, sya bal yklerin dnlmedii durumlarda kenar ayak arkasndaki toprak
basn katsaysnn durgun deeri (Ko), s deiiminin pozitif olduu durumlarda toprak basn
katsaysnn telemeye bal olan pasif deeri (Kp1), s deiiminin negatif olduu durumlarda ise
toprak basn katsaysnn aktif deeri (Ka) kullanlmaldr.
Tablo 9.6.1-1 n Germeli Beton Kiri Tabliyeli ntegral Kprler iin Ykleme Evrelerinin zeti
Evre No Evre Ad Yk Yk Tanm

Kodu
1 Kiri zati arl
294
Basit 2 ngerilme
1 Desteklenmi 3 Ya-beton tabliye, diyafram ve u
Kiri ayaklarn arlklar
4 lave zati ykler
5 Balast arl
Kompozit 6 Uzun sreli ngerilme kayplar
2 Yap 7 Yorulma snr durumunda demiryolu hareketli ykleri
8 Yk 7 gibi ancak kullanm snr durumu
9 Yk 7 gibi ancak tama gc snr durumu
10 Boyuna uzamaya yol aan s yklemesi
11 Boyuna ksalmaya yol aan isi yklemesi
12 Pasif toprak basnc
13 Durgun toprak basnc
14 Aktif toprak basnc
Tablo 9.6.1-2 elik Kiri Tabliyeli ntegral Kprler iin Ykleme Evrelerinin zeti
Evre No Evre Ad Yk Yk Tanm

Kodu
plak 1 elik kiri ve diyafram zati arl
elik
1 Kiri 2 Islak beton tabliye, diyafram ve u
ayaklarn arlklar
Kompozit yap 3 lave zati ykler
sadece (3n)-
st yap 4 Balast arl
5 Yk No 3 gibi
6 Yk No 4 gibi
2
7 Yorulma snr durumunda demiryolu hareketli ykler
Kompozit 8 Yk No 7 gibi; ancak Kullanm snr durumu
Yap (n)
9 Yk No 7 gibi; ancak tama gc snr durumu
10 Boyuna uzamaya yol aan s yklemesi
11 Boyuna ksalmaya yol aan s yklemesi
12 Pasif toprak basnc
13 Durgun toprak basnc
14 Aktif toprak basnc
9.6.2 ntegral Kprnn Analiz iin Modellenmesi
ntegral kprlerin dey ykler altnda statik analizi iin her bir yapm evresinde ayr bir yap modeli
nerilmektedir. nerilen yap modelleri aadaki varsaymlara dayanr:
(i) Kiri zerine betonarme tabliye tipi st yapya sahip olan integral kprlerin dey ykler altnda
statik analizinin yaplabilmesi iin, yapm evresine gre kpr, basit kiri ya da rijit bir ereve
eklinde modellenebilir. Bu durumda, kpr st yaps, tek kiri ve etkili genilie sahip
betonarme bir tabliye eklinde modellenerek basitletirilir. Kenar ayaklarn genilikleri de st
yapda kullanlan tabliye geniliine eit olarak alnr. Orta mesnetlerin ve kenar ayaklardaki
295
kazklarn rijitlikleri, kpr eni ve varsaylan tabliye genilii gz nne alnarak oranlanr ve tek
bir eleman olarak uygun noktalarda basit erveve oluturacak ekilde modele eklenir.
(ii) Kprnn sya bal boyuna hareketleri esnasnda oluan yaklam tabliyesi ile dolgu
arasndaki ve kanat duvarlar ile dolgu arasndaki srtnme etkileri analizlerde ihmal edilir.
(iii) Yap modelinde kazklar, edeer uzunlukta daha ksa bir eleman olarak ya da kazk boyunca
Winkler yay modeli kullanlmak suretiyle modellenebilir.
(iv) Yap zerinde uygulanan hareketli ykler, dey yk etkilerinin enine dalm dnlerek tek
bir kirie etki eden yk olarak oranlanr.
ekil 1, ngerilmeli beton kiri zerine betonarme tabliyeli ve iki aklkl tipik bir integral kpry ve
birinci yapm evresine ait iki boyutlu yap modelini gstermektedir. Birinci yapm evresinde kullanlan
yap modelinde betonun katlamad varsaylarak plak kiri tek bana dnlr. Bu durumda,
tabliyenin, diyaframlarn ve kiriin kompozit olarak davranmad varsaylarak, mesnet noktalarndaki
sreklilikler ihmal edilir. Bu nedenle, kprnn her akl basit mesnetli bir kiri gibi dnlerek
modellenir. Daha sonra, Tablo 9.6.1-1 de verilmi olan birinci evreye ait ykler altnda yapnn statik
analizi yaplr. Statik analiz sonunda hesaplanan i kuvvetler (gerilmeler), ikinci yapm evresinde elde
edilecek i kuvvetlere (gerilmelere) eklenmek zere kaydedilir.
elik kiri zerine betonarme tabliyeli integral kprlerde, beton dklmeden nce elik kiriler
birbirlerine monte edilerek st yap srekli hale getirilir. Bu nedenle, bu tip integral kprlerin
modellenmesinde ekil 1 de izilmi olan yap modelinin orta mesnetindeki mafsal modelden
karlarak st yap srekli hale getirilir. Ayrca, elik kolonlarn rijit ekilde elik kirilere balanm
olduu durumlarda, ekil 1 de gsterilen orta basit mesnet yerine kirie rijit olarak balanm bir
kolon eleman yerletirilir. Her aklk iki boyutlu kiri eleman kullanlarak modellenir. Tablo 9.6.1-2
de verilmi olan birinci evreye ait ykler altnda yapnn statik analizi yaplr. Statik analiz sonunda
hesaplanan i kuvvetler (gerilmeler), sonraki yapm evrelerinde elde edilecek i kuvvetlere
(gerilmelere) eklenmek zere kaydedilir.
ekil 2 , ekil 1 deki ayn kprnn kalan yapm evreleri iin yap modelini gsterir. Yap modeli hem
elik hem de ngerilmeli beton kiri zerine betonarme tabliyeli integral kprler iin kullanlabilir.
Kpr tek kiri ve etkili tabliye genilii dnlerek iki boyutlu ereve olarak modellenir. Ara
mesnetlerde ve kenar ayak-tabliye birleim yerlerinde betonun tamamen katlat varsaylarak
yapnn srekli olduu dnlr. Modellenen kenar ayak (ve monolitik olarak ina edilmise orta
ayak) elemanlar, st yapnn dm noktalarna balant elemanlar kullanlarak ilitirilir. Bu balant
elemanlar genellikle rijit olmayan balant detaylarndan dolay oluacak dnmeleri modellemek iin
kullanlr. Eer kenar ayak ve st yap balantlar rijit olacak ekilde detaylandrlmsa, balant
elemanlar modelden karlabilir.
296
Ya Beton
Kiri
Orta ayak
Kenar ayak(katlam ksm)

Kazklar
Kiri eleman Mafsal
Mesnet
ekil 9.6.2-1 Birinci Yapm Evresi iin Tipik ki Aklkl ntegral Kpr ve Analitik Model
297
Kompozit st yap
Orta ayak
Kenar ayak
(st yap ile monolitik)
Kazklar
st yap eleman (kesitin geometrik merkezinden geiyor )
Dm noktas
Elemanlar
st yap-orta ayak st yap-kenar ayak
balant eleman balant eleman
Kazk-kenar ayak
Kenar ayak eleman balant eleman
Edeger konsol Kazk eleman

uzunluu
Orta ayak-temel
balant eleman
ekil 9.6.2-2 Son Yapm Evresi iin Tipik ki Aklkl ntegral Kpr ve Analitik Model
9.6.3 Is Deiimi ve Kpr-Zemin Etkileimi
Toprak basnc katsays, topra tutan yapnn deplasman ve dnmesinin bir fonksiyonudur. Servis
sresi boyunca gerekleecek s deiimlerinden dolay bir integral kpr, uzama ve ksalmaya
maruz kalr. Bundan dolay, kenar ayaklardaki toprak basnc s deiimleriyle bantl olarak
dnlmelidir. Kpr kenar ayaklarnn dolgudan ayrlarak ok az bir deplasman yapmas aktif toprak
basncna sebep olur. Bu nedenle, kpr, snn azalmasndan dolay ksaldnda, kenar ayaklarn
arkasnda aktif toprak basncnn olutuu varsaylr. Is hareketlerinin olmad durumlarda durgun
toprak basnc varsaylr. Kpr s artndan dolay uzad zaman, u ayan arkasndaki toprak
basncnn pasif deeri, Kp1, kprnn dolguya doru yapt deplasmannn deerine baldr.
Deplasman deerine bal olarak, Kp1, durgun, K0, ve pasif, KP, toprak basn katsaylar arasnda
deiir. Pasif toprak basn katsays, kprnn pozitif s deiiminden kaynaklanan deplasmanna
bal olarak aadaki denklem kullanlarak hesaplanabilir (Dicleli, 2000):
298
2 K o + T T L
K p1 = KP (9.6.3-1)
L H S
2
2+
2 E g ( Ag + nAs )
Yukardaki denklemde =24 m-1 olarak alnmaldr.
Ka = Aktif toprak basnc katsays

Kp = Pasif toprak basnc katsays
Kp1 = Deplasman deerine bal pasif toprak basnc katsays
Ag = Kiriin kesit alan
As = Tabliyenin kesit alan (Tabliye eni kiri aral kadar alnarak hesaplanr)
Eg = Kiriin elastisite modl
n = Tabliye elastisite modlnn kiri elastisite modlne oran
= Dolgu basn katsaysnn durgun ile pasif durum arasnda deiim oran
Yukardaki denklem, farkl kenar ayak yksekliklerine sahip kprlerin statik analizi yaplrken,
kprnn her iki ucundaki ayak ykseklikleri farklarndan oluan farkl deplasmanlar hesaba katmak
suretiyle dikkatlice kullanlmaldr.
9.6.4 Deprem Ykleri Altnda Tasarm
Geleneksel genleme derzli kprlere kyasla, integral kprler, kenar ayaklarn kpr st yapsyla
monolitik olarak bal olmas ve kenar ayaklarn arkasndaki dolgunun kpry boyuna ynde tutmas
nedeniyle, deprem etkileri altnda genellikle daha iyi performans gsterirler. Ancak, olas bir deprem
srasnda kprde oluabilecek hasar asgari seviyeye indirmek iin kprnn altyap elemanlar
dikkatli bir ekilde tasarlanmaldr.
Integral kpr tasarmnda, boyuna ynde etki eden deprem ykleri altnda kenar ayaklarn arkasnda
oluan pasif dolgu direncini doru bir ekilde hesaba katmak nemlidir. Bu nedenle, bu tr kprlerin
deprem ykleri altndaki analizlerinde, dorusal olmayan zamana bal dinamik analiz metodu
kullanlmas tercih edilmelidir. Dorusal olmayan zamana bal dinamik analiz metodunun
kullanlmad durumlarda, kenar ayak dndaki dier alt yap elemanlarnn tasarmnda, kpr
boyuna paralel dorultuda kenar ayaa etkiyen pasif toprak basncnn, styapdan ayaa tanan
maksimum boyuna deprem kuvvetine eit olduu varsaylr. Ancak, olas deprem hasarn asgari
seviyeye indirmek iin, kenar ayaklarn deprem ykleri altnda tasarm, kenar ayak arkasnda
oluabilecek azami pasif dolgu direnci (kenar ayaklara iletilen deprem kuvvetinden daha byk
olmasna ramen) gz nne alnarak yaplmaldr.
Boyuna ynde deprem kuvvetlerinin karlanmasna orta ayaklar da katk salyorsa, bu elemanlarn
katklar da kenar ayaklarla birlikte deprem hesabnda gz nne alnmaldr. Ayn ekilde, enine
ynde deprem kuvvetleri altnda, kanat duvarlarn salad dayanm da deprem hesabnda gz
nne alnmal ve kanat duvarlar bu ykleri tayacak ekilde tasarlanmaldr. Bunlara ilaveten, kenar
ayaklarn altndaki tek sra kazklar, enine ve boyuna deprem ykleri altnda yeterli snme ve
dayanma sahip olacak ekilde tasarlanmaldr. Baz durumlarda, deprem kuvvetlerini uygun bir
ekilde tamak veya enine ynde statik dengeyi salamak iin, kenar ayaklarn her iki ucundaki
kazklara enine ynde uygun bir eim vermek gerekebilir.
9.7 ntegral Kprlerin Tasarm ile lgili nemli Noktalar
9.7.1 st Yap
Integral kprnn st yap elemanlar, st yap ile kenar ayaklar arasnda sreklilik olduu
varsaylarak tasarlanmaldr. st yap ile kenar ayaklar birbirine balayan donatlar, tasarmda
varsaylan sreklilik derecesine bal olarak detaylandrlmaldr. Kpr st yapsyla kenar ayak
299
arasnda rijit bir balant salayan tipik donat detay ekil 1 de gsterilmitir. Integral kpr st
yapsnda, s deiikliklerinden ve dolgu basncndan dolay oluacak eksenel kuvvetler, elik ve
ngerilmeli beton kirilerin tasarmnda hesaba katlmaldr.
Mesnet
Su yaltm Sistemi
Kenar ayakla monolitik

U Ayaa Ankrajl dklm betonarme
Yaklam Tabliyesi tabliye
Kiriler
Aras
Kiri Donats
Donatlar iin Delikler (Max byklk 20M)
naat
Derzi
ngerme Beton
Kiri
Kiri Altndaki nce
Elastomer Mesnet, Kirialt
Tabanla Ayn Boyutta
600mm
Gmme Kazk
elik H-Kazklar Tasarma

Gre eilme yn
ekil 9.7.1-1 Ayak-st Tabliye ve Kazk - Ayak Derzinde Sabit Balant Detay
9.7.2 Kenar Ayaklar, Kanat duvarlar ve Yaklam Tabliyeleri
Kenar ayaklar, genleme derzine mahal vermeyecek ekilde, ekil 9.7.1-1 de gsterildii gibi, st
yapya monolitik ekilde balanmaldr. Kenar ayak ykseklii, toprak basncn azaltmak ve st
yapyla hareket eden ktleyi snrlandrmak amacyla pratik olan asgari boyuta indirgenmelidir. Ancak,
zeminin don etkisinden zarar grmesini nlemek iin kenar ayak yeterli ykseklie de sahip olmaldr.
Kenar ayak mutlaka ksa olarak ina edilecekse, zemin yzeyinde izolasyon malzemesi kullanlmak
suretiyle don etkisinin nne geilmelidir. Kpr bitimlerinde eit ykseklikli kenar ayaklarn
kullanlmas, yapnn toprak (dolgu) ykleri altnda telenmesini nledii iin tercih edilmelidir. Ek
olarak, yaklam tabliyesinin altndaki dolguya, kenar ayakla yaklam tabliyesi arasnda gen bir
boluk oluacak ekilde eim verilerek dolgu ykseklii azaltlabilir. Bu uygulama hem ayak
arkasndaki dolgunun demiryolu trafiinden dolay skmasn nler hem de dolgu ve yaklam
tabliyesi arasndaki srtnme kuvvetlerinin kpr hareketine direncini azaltr. Bunlara ek olarak kenar
300
ayaklar tarafndan tanan ve demiryoluna paralel dorultuda olan kanat duvarlarn kulanlmas tercih
edilmelidir.
Yaklam tabliyesi, yamur ve kar sularnn alt yapya szmasn nlemek iin, kenar ayakla monolitik
olarak ina edilmelidir. Kprnn boyuna ynde hareket edebilmesi iin ekil 9.8.2-1 de gsterildii
gibi yaklam tabliyesinin ucuna genleme derzi konmaldr. Ayrca yaklam tabliyesi, dolgu
malzemesinin skmasn engellemek iin, kenar ayakla genleme derzi arasnda uzanan basit
mesnetli bir tabliye olarak tasarlanmaldr.
9.7.3 Kenar Ayak Kazklar
Kenar ayaklar desteklemek iin tek sra elik H profil kazklar kullanlacaktr. Kazklarn tasarm ya
Winkler zemin yaylar metodu ya da kaz yer yzeyinden bir miktar aada ankastre ulu bir kiri-
kolon olarak modelleyen edeer konsol metodu kullanlarak yaplabilir. Kazk st ucunun kpr
boyuna dik bir eksen etrafnda serbest bir ekilde dnmesini salamak iin, kazk ile kenar ayak
arasnda mafsal oluturacak ekilde bir balant tercih edilmelidir. Eer kenar ayak ile kazk
arasndaki balant ankastre olarak tasarlanmsa, kazn st ucunda, s ve demiryolu trafiinin
etkilerinden dolay plastik eilme momenti oluabilir. Bu durumda, integral kprnn azami boyu,
yksek gerinmeler altnda kazklarda malzeme yorulmasna sebep vermeyecek ekilde Denklem
9.4.1.1-1 kullanlarak hesaplanmaldr. na edilmesi dnlen kprnn boyu, Denklem 9.4.1.1-1
kullanlarak hesaplanan kpr boyunu gememelidir.
Eer kazklarn dey yk kapasiteleri, kazklarla zemin arasnda oluan srtnme kuvvetlerinin
katklar gz nne alnarak hesaplanmsa, kazklarn yatay ynde yapaca deplasmanlarn zemin
ile kazk arasndaki srtnme kuvetlerini azaltc yndeki etkileri de hesaba katlmaldr. Is
deiikliklerinden dolay kpr ve dolaysyla kazklar yatay ynde hareket edeceinden, kazk ve
yatay ynde sktrlp telenen zemin arasnda bir boluk oluabilir. Bu durum, kazklarn srtnme
direnlerinde kayda deer bir azalmayla neden olabilir. Bu yzden, kazklarn dey yk kapasiteleri,
yanal telemeler dolaysyla azaltlm daha kk bir kazk uzunluunu kullanarak hesaplanmaldr.
Zeminin sert olduu durumlarda, kazklarn yatay yndeki deplasmanlar zemin tarafndan kstlanr.
Bu durumda, kazklarn etraf kazlarak gevek kum doldurulmak suretiyle, sert zeminin kazk
deplasmanlarn kstlamasnn nne geilebilir. Bu eit bir dzenleme iin tipik bir detay ekil 9.8.3-
1 de verilmitir.
9.7.4 Mesnetler, Orta Ayaklar ve Temeller
Is deiimlerinden dolay st yap uzayp ksaldnda, orta ayaklarn temel noktas etrafnda dnerek
ve eilmeye bal deplasman yaparak esnemesi beklenir. st yap ile orta ayak arasnda yeterli
kalnlkta elastomer mesnetler kullanlarak orta ayaklarn bu esneme gereksinimleri azaltlabilir. Bu
mesnetler, kprnn boyuna ynde hareketlerini ve kirilerin dey ykler altnda dmesini
salayacak sekilde tasarlanmaldr. Ayrca orta ayaklarn st yap ile monolitik olarak ina edildii
durumlarda, orta ayak temelleri, ayaklarn s deiimine bal kpr hareketlerinden dolay
telenmesine ve dnmesine izin verecek ekilde mmkn olduunca dar olarak tasarlanmaldr. Eer
temel kazklarla destekleniyorsa, kazk grubu temelin dnmesine izin verecek ekilde tasarlanmaldr.
9.8 Tasarm ile lgili Detaylar
9.8.1 Kenar Ayak Monolitik Balant Detaylar
eitli st yap tipleri iin kenar ayak st yap balant detaylar ekil 1 ila ekil 4 te verilmitir.
Mesnet
Su yaltm Sistemi
U Ayaa Ankrajl
Yaklam Tabliyesi
301
dklm betonarme
tabliye
ngerme Beton Kiri
Kiri alt
ekil 9.8.1-1 Betonarme Tabliyeli ngerme Beton Kiri
302
Su yaltm Sistemi Mesnet
U ayaa ankre
U Ayaa Ankrajl
betonarme tabliye
Yaklam Tabliyesi
Kiriler
ereve diyafram - ykn Aras
mesnete aktarlmas iin
donat destekli
Donatlar iin delikler
naat derzi
elik Kiri
Kiri alt elastomer

mesnet, taban plakas ile Kiri alt
ayn boyutta.
600mm
Gmme Kazk

Gre eilme yn
ekil 9.8.1-2 Betonarme Tabliyeli elik Kiri
303
Su yaltm sistemi Mesnet

U Ayaa Ankrajl
dklm betonarme
Yaklam Tabliyesi
tabliye
Boluk
Kiri
Donats
naat derzi
Yanyana dizili
ndkmeli kutu kiri
Srekli kiri alt
elastomer mesnet
600mm
600mm
GmmeKazk
Gmme Kazk
elik H-Kazklar
Tasarma
Gre eilme yn
Gre eilme yn
ekil 9.8.1-3 Betonarme Tabliyeli Yanyana Dizili ndkmeli Kutu Kiriler
304
Mesnet
Su yaltm Sistem,
Super plastisite beton - taral
blgede beton dkmn
U Ayaa Ankrajl kolaylatrmak iin
Yaklam Tabliyesi
U ayaa ankre
betonarme tabliye
U dyafram yada kutu

kiriler aras ereve Kiriler
diyafram Aras
Donatlar iin Delikler
naat
Derzi
elik kutu kiri
Kiri Taban Plakas
Altndaki nce Kirialt
Elastomer Mesnet
50 mm apl, 500 mm
uzunluunde delik, rtresiz beton
erbeti ile doldurulacak
600mm
Gmme Kazk

Gre eilme yn
ekil 9.8.1-4 Betonarme tabliyeli elik kutu kiriler
9.8.2 Yaklam Tabliyesi ile Demiryolu Birleim Noktasnda Genleme Derzi Detay
Yaklam tabliyesi ile demiryolu birleim noktasndaki genleme derzi detay ekil 1 de gsterilmitir.
305
20 x 40 mm derinliinde kesilmi ve scak
dkme lastik alam derz kapatma
malzemesiyle doldurulmu
BALAST VE SU YALITIMI
20 mm kalnlnda zift Yaklam Tabliyesinin

emdirilmi sunta Sonu
ekil 9.8.2-1 Yaklam Tabliyesi ile Demiryolu Birleim Noktasnda Genleme Derzi Detay
9.8.3 Sert Zeminde Kazklarn Detaylandrlmas
Sert zeminde kazklarla ilgili zel detaylar ekil 1 de verilmitir.
TUTULU
ZEMN SSTEM
HTYA VARSA
YALITIM
600 mm
Ayrc tahta bloklar apl elik
LOOSE
SPACERS (TO BE
(elik ondleli
REMOVEDboru
AFTER
ondleli
SAND boru
WITHIN
iinde
doldurulduktan sonra
BACKFILL COMPLETED
600 C.S.P.
TO TOP OF C.S.P.))
kaldrlacak) gevek kum
TASARIMA GRE ELK H-
KAZIKLARI ORYENTASYONU
Ya beton iine
600 & 800 C.S.P.
yerletirilecek
TO BE PLACED600 IN ve 800
mmWETapl elik ondleli
CONCRETE
borular
elik ondleli borular
SPACERS AS REQUIRED 1200 x 200
ayrmak iin
TO HOLD tahta
C.S.P. APART SREKL
bloklar
UNTIL CONCRETE SETS BETON BLOK
ekil 9.8.3-1 Sert Zeminde Kazk Yerletirme Detaylar
9.8.4 Kenar Ayaklarda Dolgu ve Zemin ile lgili Detaylar
Kenar ayaklarda dolgu ve zemin ile ilgili detaylar ekil 1 de verilmitir.
306
Su yaltm Sistemi
U Ayaa Ankrajl
Yaklam Tabliyesi
dklm ankre
betonarme tabliye
500 mm min. (yanyana

yerletirilmi ngerme kutu
kirili sistem iin 1000 mm)
Donma
derinlii
150 mm apl 1200

delikli drenaj Kenar ayak n ve arkasnda
borusu granler malzeme dolgu limitleri
600 mm apl, 3000 mm uzunluunda

kazlm, kazk akmadan gevek
Donma derinliini azaltmak iin kum doldurulmu (Jeoteknik
yaltm kullanlabilir mhendisinin talimat dorultusunda)
elik H-Kazklar.Zayf
eksen hareket ynne dik
ekil 9.8.4-1 Kprlerde Dolgu ve Zemin Detaylar
307
308

Demiryol - Köprüler - 20-05-Yuksel

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Demiryol - Köprüler - 20-05-Yuksel

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

1.1 artnamenin Kapsam

Bu artname demiryolu kprlerinin tasarlanmas ile deerlendirilmesini kapsamaktadr ve kamu

Gvenliin sistemlerde sneklik ve hiperstatiklik oluturulmas yoluyla artrlmas ile arpma ve

1.2 Kprnn Sahip Olmas Gereken Temel zellikler

Kprler, imalat ve montaj ar glk ve skntyla karlalmadan yaplabilecek ekilde

Toprak ve su ile dorudan temas halindeki malzemelerin kalcl zerinde durulmaldr.

1.2.6 Bakm Yaplabilme

Bakm zorluu olan yap sistemlerinden kanlmaldr.

1.3 Hidroloji ve Hidrolik

Kprnn memba ve mansap ynlerinde, akarsu yata ve takn havzasndan, uygun

1.3.3 Hidrolojik Analiz

Hidrolojik aratrmalar kapsamnda aadaki takn aklar incelenir :

1.3.4 Hidrolik Analiz

1.3.4.1 Akarsu Stabilitesi

1.3.5 Kpr Temelleri

1.3.5.2 Kpr Temelinin Oyulmas

1.3.5.3 Kpr Yaklam Hatlar

1.3.7 Kpr Drenaj

1.3.7.2 Drenlerin Tipi, Boyutu ve Says

Deme drenlerinin says hidrolik koullarn belirleyecei minimumda tutulmaldr. rtenler ve

1.3.7.3 Deme Drenlerinden Dearj

1.4 Yap Kullanm mr

Yap kullanm mr 100 yl olacak ekilde tasarlanmaldr.

1.5 nemli Kprlerde Veri Toplanmas

2.1.1 Kaynak Standartlar

Bu blmn hazrlanmasnda faydalanlan standartlar aada verilmitir:

AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007

Snr Durumlar lgili tasarm kriterlerinin artk salanamad durumlar.

Kullanm Kriteri Bir kullanm snr durumu iin tasarm kriteri.

2.2.2 Tasarm Durumlar

2.3 Tama Gc Snr Durumlar

2.4 Kullanm Snr Durumu iin Tasarm Snr Deerleri

- Kpr demesinin ucundaki dnmeden ve boyuna deplasmandan tr, kpr demesi st

2.4.2 Tasarm Snr Deerlerinin Hangi Yklemeler Altnda Yaplaca

ekil deitirmelerin ve titreimlerin dorulanmas iin uygulanacak olan dey yk,

- Yk modeli LM 71 ve gerektii yerde yk modeli SW/0 ve SW/2 olacaktr.

Snr durum ve ilgili uygun kriterler Kprdeki hatlarn says

2.4.3 Trafik Gvenlii iin Kriter

Dinamik hesabn gerekli olduu yerlerde 4.7.1 de verilen artlara uyulmaldr.

i) Balastl hatlarda bt 3.5 m/s2

2.4.3.2 Kpr Demesinin Burulmas

ekil 2.4.3.2- 1 Kpr Demesinde Burulma t nin Tanm

Tablo 2.4.3.2- 1 Kpr Demesinin Burulma Snr Deerleri

V > 200 t 1.5

ekil 2.4.3.3- 1 Kpr Demesi Ularndaki Asal Dnmelerin Tanm

NOT Balastsz hatlar iin artlar darece belirlenecektir.

2.4.3.4 Kpr Demesinin Yanal Sehimi ve Titreimi

Kpr demesi st noktasndaki enine sehim h aadakileri salayacak ekilde snrlandrlmaldr.

NOT 1 Erilik yarapnn deiimi aadaki ifade kullanlarak belirlenebilir:

2.4.3.5 Kpr Demesinin Boyuna Yer Deitirmesi

Kpr demelerinin u noktalarnn boyuna deplasmanlarnn snrlamalar Blm 4.8.4.2 de

2.4.4.1 Yolcu Rahatlk Kriteri

Tablo 2.4.4.1- 1 Tavsiye Edilen Rahatlk Seviyeleri

Rahatlk seviyesi Dey ivme bv (m/s2 )

2.4.4.2 Yolcu Rahatlnn Kontrol iin Sehim Kriterleri

Dey sehimler, dinamik katsays ile arplm yk modeli LM 71 kullanlarak hesaplanmaldr. ki

ekil 2.4.4.2-1 Yolcu Vagonunda Dey vmenin bv = 1 m/s2 Alnmas Halinde

En yksek hz deerine kadar bir dizi hz deeri belirlenmesi,

3.1.1 Kaynak Standartlar

Bu blmn hazrlanmasnda faydalanlan standartlar aada verilmitir:

Blm 3.2 AASHTO LRFD Bridge Design Specifications 2007

Dingil Birimi - Tekli veya ikili dingil.

Anma Yk Geliigzel seilmi olan bir tasarm yk seviyesi.