BR MLTEC ALIMASI: ANKARADAK SURYEL KOMULAR1

YK, Suriyelilerle ilgili aratrmalar izne balama karar aldnda alan almasn henz
bitirmi olduumuz niteliksel sosyolojik aratrma ile Ankarann yerel sakinleri ve Suriyeli
mltecileri arasndaki sosyo-ekonomik iliki deneyimlerini inceledik. Bu oturumda, mlteci
ailelerin Trkiyeye gelme ve Ankaraya yerleme hikyeleri, Ankarada -belki kalc belki
geici- yeni bir hayat kurarken yaadklar, gndelik yaamlarnn her yn, sosyal ilikileri,
geim mcadelesi ve ekonomik yaamlar, mltecilikle ilgili psiko-sosyal durumlar, iddet ve
sosyal dlanma deneyimlerini irdelediimiz aratrmann baz verilerini paylama
arzusundayz. Altndada yaayan 20 sakin ve onlarn yeni komular olan 20 Suriyeli ile
yaplan derinlemesine mlakatlara ilaveten mltecilerle ekonomik ilikiler ierisine giren
esnaf, ev sahibi ve iverenlerle toplam 17 mlakat gerekletirilmi ve muhtarlklardan
balayarak eitli resmi kurum ve sivil kurulutan gr alnmtr. Kapsammzn geni
olmas nedeniyle yalnzca setiimiz baz ynlerine deinebileceimiz inceleme, Ankara
Kalknma Ajansndan Sosyoloji Dernei adna aldmz maddi destek ile
gerekletirilmitir.
Birlemi Milletler Mlteciler Yksek Komiserlii (BMMYK) gncel rakamlarna gre
yaklak drt yldr Suriyede yaanan i karklklar nedeniyle lkelerini terk etmek zorunda
kalan 3.977.211 Suriyeli bulunmaktadr. kan i karklklar sonrasnda, komu lkelere
zorunlu olarak g etmek durumunda kalan Suriyelilerin en ok bulunduu lke ise
Trkiyedir. G daresi Genel Mdrlnn 01.04.2015 tarihli verilerine gre
Trkiyedeki kaytl Suriyeli says 1.757.262 kiidir. Her ne kadar yukardaki rakamlar
durumun ciddiyetini ortaya koysa da gerek rakamlarn bilinenin zerinde olduu yaygn bir
kandr.
eitli ve geerli nedenlerle kamplarda kalmak istemeyen mlteci ailelerin bir ksmna
Ankarada (ATde ya da Kzlay ve Shhiye sokaklarnda) rastlarz. Suriyedeki siyasi
belirsizlik nedeniyle mltecilerin saylar her geen gn artmakta ve medyaya yansyan baz
atmalar ciddi boyutlara ulaabilmektedir. Bunlardan birinin yaand ve Suriyeli
mltecilerin evlerinin atee verilmesi ile sonulanan olayn getii Altndada Suriyeli says
gittike artm ve yeni bir yaam alan olumutur. Bu oturumda, sz konusu oluumun
ekonomik ve gndelik yaam boyutunu irdeleyip eletirel bir sosyal dlanma
deerlendirmesi sunmak istiyoruz.

MLTEC GNDELK YAAMI: ANKARADAK SURYELLER

Feray Artar, Ankara niversitesi, DTCF Sosyoloji Blm
Suriyelilerle yerel halk arasndaki komuluk ilikileri ve mltecilerin gndelik yaamna
ilikin baz deerlendirmeler yapacam bu bildiride zerinde duracam rnek tespitler;
hiyerari aray ve kt muamele, dil ve iletiim problemi, kltrel farklar ve evlilikler,
barnma ve sosyal hizmet gibi konularda olacaktr. Suriyeli mltecilerle komu olan
Ankarallarn kendi sosyo-ekonomik durum ve kltrel yaplar ile mltecilerinkini
karlatrma yoluna gittii, devletle kurulan ilikide ncelik bekledii ve kendi haklar ile
mltecilerinki arasnda gzle grlr bir haklar hiyerarisi talep ettikleri grlmtr.

1
Bu oturum 23-25 Kasm 2015 tarihleri arasnda ODTde gerekletirilecek olan 14. Ulusal Sosyal Bilim
Kongresinde yer alacaktr.
Suriyeli mlteci aileler yerel halkla atmaktan korkmaktadr. Bu nedenle saldrgan tepkiler
vermek ya da tersine sorundan uzak durmak gibi stratejiler kullandklar grlmtr. Yakn
komuluk durumunda dil engeli arada samimi ilikiler kurulmasn engellememekte ve
karlkl olarak birbirlerini bilme ve anlama gibi gven uyandrc etkiler elde
edilememektedir. Sosyal sorunlarn en nemli kaynaklarndan birisi dil problemi olsa da
birbirleri ile anlamann yolunu bulduklarn gsteren rneklere de deinilmelidir.
Suriyelilerin temizlik anlaynda grlen farkllklar zellikle yerli kadnlardan eletiri
almakta ve konu, mlteci kadnlarn kiisel bakmlarna verdikleri nemle ilikilendirilerek
sunulmaktadr. Bakml Suriyeli kadnlarla Trkiyeli erkeklerin evliliklerine ilikin birok
rnekle karlalmasna karn Trkiyeli kadnlarn Suriyeli erkeklerle evlenmesine henz
scak baklmamaktadr. Mlteci gelinler mecburiyet ve maduriyet hikyelerine sahipler.
Barnma imknnn salanmasnda Suriyeliler arasnda bir dayanma grlmektedir. lk
gelenler, Ankarann gvenli olmas ve istihdam imknlar sunmas nedenleriyle yaknlarn
davet etmekte ve yerletikleri kentsel dnm alanlarnda yaam mcadelesine
girmektedirler. Trk arkada desteine ilikin rneklerle de karlatmz alanda Suriyelilere
yardm ettii sylenen bir takm kimselerin blgede tannr hale gelmekte olduu fark
edilmitir.

SURYEL MLTECLERN VAR ADAM YOK LE NE OLSA

YAPARIM ARASINDAK STHDAM DENEYMLER
Akn Bakiolu, Ankara niversitesi, DTCF Sosyoloji Blm
Trkiyedeki yerel mevzuatlar uyarnca, lkeye pasaportlar ile giri yapan Suriyelilerin dier
yabanc uyruklular gibi alma izni bavurusu yapmaya haklar vardr. Yasal olarak
yabanclarn almalar konusunda hukuki bir engel olmasa da, alma izni iverenin
bavurusu zerine verilmektedir ve bunun iin uzun prosedrlerin yerine getirilmesi
gerekmektedir. lkede bulunan ou Suriyelinin pasaportu bulunmadndan mevcut
durumda bu haklardan yararlanamamaktadrlar. alma konusundaki bu kstlama Ekim
2014te kartlan Geici Koruma Ynetmelii ile G daresi Genel Mdrlne kayt
olmu Suriyeli mltecilerin Bakanlar Kurulu tarafndan belirlenen sektr ve yerlerde
almalarna olanak vermektedir. Ancak u ana kadar bu konunun uygulamasnda bilinen
nemli bir gelime olmamtr. Uygulamann dzenlenmemesi durumu ve Suriyeli
mltecilerin bir ayrmclk rnei olarak vasfsz ilerde tercih edilmeleri, yerli iverenler
tarafndan lkelerine dnecek kiiler olarak deerlendirmeleri gibi durumlardan dolay
gvencesiz ilerde almak zorunda kalmaktadrlar.
Sosyal bilimlerde genel bir kan olarak bir ehre yeni g edenlerin, alma yerlerine gre
yaam alanlarn konumlandrdklar bilinmektedir. Suriyeli mltecilerin Ankara zelinde
Altnda ilesinde youn bir ekilde yaamalarnn en temel nedeni, bu blgedeki i
olanaklarnn fazla olmasdr. zellikle siteler blgesindeki kk sanayi iletmelerinde geici
iler bulabilen Suriyeliler, hayatlarn idame ettirmek iin gerekli geliri salayabilmektedirler.
Altndada ikamet eden Suriyelilerin daha ok Siteler sanayi blgesinden istihdam olanaklar
bulduklar grlmektedir. Ancak artan ii says ve Suriyelilerin mltecilik konumlarndan
kaynaklanan dlanma rntleri erevesinde/nedeniyle, Siteler sanayi blgesinde alan
Suriyelilerin, yerli iilere kyasla dk cretle almaktadrlar. Bunun yan sra, ou
zaman maalarn da alamamakta, haklarn istediklerinde de iveren tepkisiyle
karlamaktadrlar. veren ve ii arasndaki dil farkllklarndan kaynaklanan anlalmazlk
problemi de, Suriyelilerin haklarn arama srelerinde dezavantajl duruma dmelerine
neden olmaktadr.
alma kapsamnda grlen Suriyeli erkeklerin tamamna yaknn zanaatkr ve ifti
olduu grlmektedir. Bu kiiler Trkiyedeki i piyasasnda genel bir karl olmayan,
Suriyede kk atlyelerde, el emeine dayan ve uzmanlk gerektiren ilerde tecrbeleri olan
Suriyelilerdir. Trkiyede de pek ok istihdam alan, yeni alanlar bulunamamas nedeniyle
l meslek snfna girmitir. Ancak Siteler sanayi blgesinde de l meslek olarak
nitelendirebileceimiz, ustas nadir bulunan mesleklerin istihdam talebi bulunmaktadr. Bu
tarz mesleklerde rak yetimediinden yaknan iverenler, Suriyelilerin gelmesinden sonra
usta vasfnda iileri istihdam edebilme imknna sahip olmulardr. Bu noktada Suriyelilerin
mesleki vasflarnn tam da siteler i piyasas tarafndan ihtiya duyulan vasflara karlk
geldii grlmektedir.
Suriyeli mltecilerin almalar, i sahibi olmalar konusunda yerel halkta belirgin bir tepki
vardr. Bu tepkinin bir ksm belirli ilerde almalarna gz yummay barndrmaktayken
dier ksm ise Trk vatandalar isizken Suriyelilerin almalarnn kabul edilemez bir ey
olduu ynndedir.
Yerel halk tepkisi, mltecilik durumu, gndelik ihtiyalarn karlanmas, sanayi blgesindeki
istihdam ihtiyac, mevcut yasal durum vb. arasndaki btn elikileri barndran alma
artlar ierisinde yaamlarna devam eden Suriyeli mltecilerin alma pratiklerini konu alan
bu almada: blgede ikamet eden Suriyelilerin alma yaamlarna dair var olan durumun
betimlemesi, yerel halk ve Suriyeli mltecilerden elde edilen bilgiler erevesinde
yaplacaktr.

SURYEL MLTECLERN SOSYAL DILANMA DENEYMLER

Hseyin zmir, Ankara niversitesi, DTCF Sosyoloji Blm
lk olarak Lenoir tarafndan 1970lerde kullanlan sosyal dlanma kavram, ekonomik
ktdan pay alamayan yallar, isizleri, sakatlar, sulular vb. gibi bireylerin durumunu
ifade eden bir temele sahip olsa da refah devletinin artan eitsizlie, gvencesizlie ynelik
sosyal politikalarnn yetersizliinden kaynakl yapsal bir durumu ifade etmektedir.
Neoliberal politikalar gittike artan bir ekilde alma koullarnda esneklii, gvencesizlii
arttran emek srelerini ortaya karmtr ve bu politikalar eitsizlie neden olan yapsal
nedenlerin derinliini arttrmtr.
Sosyal dlanmann toplumlarn yapsal farkllklarndan tr farkl tezahrleri bulunmas,
kavramn tanmlanmasn gletirmektedir. Sosyal dlanma kavramnn ierdii kltrel,
siyasi, iktisadi ve sosyal karmaklk, bu kavram, farkl siyasi yaklamlar tarafndan farkl
okumalara ak hale getirmitir.
Sosyal dlanmaya maruz kalanlar arasnda gmenler olduka yer kaplamaktadr. Farkl
lkelere g etmi ya da g etmek zorunda kalm gmenler/mlteciler/snmaclar
zellikle alma alannda dlanmaya maruz kalmaktadr. Bu nedenle, sosyal dlanmann
sebepleri arasnda kltrel farkllklar, dini inanlar toplumsal srelere katlmda sorunlara
neden olsa da ounlukla alma alanndaki enformel koullardan bahsedilebilir. Bu konu
zerine almalar Trkiyede de olduka fazladr. Ancak sosyal dlanma yoksullukla ilikisi
dnldnde sadece gmenleri deil lkenin kendi vatandalarn da ilgilendiren bir
sosyal gerekliktir. Ancak ou zaman yoksullukla ilikilendirilen sosyal dlanma aslnda
yoksulluu da kapsayan daha geni bir perspektife sahiptir.
Trk vatandalarnn dlama ve kabul etmeme eilimleri, blgenin kltrel dokusundaki
deiimden Suriyelileri sorumlu tutmalarndan kaynaklanmaktadr. Ancak kentsel dnm
sonucu yerinden edilmelerin ktlar olarak somutlam ve Suriyelilere ynlenmitir.
cretlilik ilikisi ierisinde bir rakip olarak grlen Suriyelilere olan nefret birok defa
kltrel aalamaya dnr.
nemli bir baka durum ise, Trk vatandalarnn iktidar erkek egemen sylem zerinden
kurduklarnn ve bu nedenle toplumsal cinsiyeti bir yaklam sergiledikleri veya Suriyeli
kadnlarn muhta olduklar iin ikinci e olarak alnmalar hak grlmektedir.