T RK

VRENSLER

YAZAN
H S A N D K U T

nesinde Cumhuriyet Gazetesinde tertip olunan

Mcadeleye aid bir hatra msabakasnda
birinci mkAfat kazanmtr.
 Her hakk mahfuzdur

TRK
LAVRENSLER

Yazan: Sabk Bergama Noteri

IHSAN DIKUT

ZTRK MATBAASI
STANBUL 1953
 N S Z

Birinci Cihan Harbinde Trkler ilk muvaffakiyetlerini

anakkalede kazanmlardr. Bu muazzam zafer, kahramanlk,
azim ve irade bakmndan Trk ordusunun bir hazine olduunu
isbat etti. Fakat bu servet, lzumsuz yerlerde hoyrata harcan
d. Napolyon, dnyay zapta muktedir sand muazzam ordu
sunu Rusyann karl siteplerinde eritmidi. Tarihten ders al
masn bilmiyenler ark cephesinde kn taarruza getiler. Ve
tipi kasrgalarna ehemmiyet vermiyerek eflk ile birlemi gibi
olan ok yksek dalardan amak istediler. Ne mmknd?
tarih bir defa daha tekerrr etti. Yzbinlerce Trk ve Msl
man genci Allahekber dalarnn buzlu ahikalarna gmld.
Tabiat zorluklariyle mcadele edilemiyecein yine de anlya-
madlar bu defa da dier yzbinleri kanal seferlerinde aa
ot bitmiyen yol. z olmayan Tih llerinden yrterek
susuzluktan ldrdler. Cemal Paann muazzam ordusundan
kanala ancak otuz bin kii ulaabildi ounun yarsnda zafer ka
zanmak ihtimali olmad bilindii halde gsteri mlhazasiyle
yaptrlan taarruzlarda sularda bouldu. Biri kpta cedleri
Yavuz Sultan Selimin veya dier Fatihlerin nelere riayet ede
rek ve hangi yollardan giderek zaferleri saladklarn tetkik
etmedi.
Askerlere mar kumandas vermekle ve bir kzgn tavann
iindeki ya gibi insanlarn eridii llerde biricik yaayabil
me unsuru olan suyu gayet az vermekle ve bu emirde sonuna
kadar srar etmekle her trl zorluklarn yenilebileceini san
dlar. Bu bilgisizlikler ve kt idareler yznden daha harbin
ortasnda Osmanl mparatorluunun temelleri sallanmaa ba
lad, ordular zayflad halk kadid haline geldi. Hibir millet
daha fazla dayanamazd. Elde kalanlar anakkaledeki arka
dalarnn, kardelerinin kann tayorlard. Kafkastakilerin
 4

bir ksm hayvan gibi arpa ve ot yiyerek ve aa kemirerek, A-

rabistandakiler de bunlara benzer mahrumiyetlere katlanarak
bir sene daha dman savletlerine gs gerdiler. Ve nihayet,
dmann ileriden yaptklar hcumdan ziyade kt idarenin
geriden yapt saldrlarla yenildiler ve mtaekeyi de kabule
mecbur oldular.
gal olunan yerlerin halk koma halinde bulunan bir ya
ralya benziyordu. Siyas hayattan eser de kalmam gibi idi.
Dmanlan hazrladklar muahedelerle tarih sah itelerine
gmmek iin icap eden hazrlklar da yapm bulunuyorlard.
Bu ziyade hasta ve halsiz millet nasl canland. Yerlerde s
rne srne nasl alt? Kum gibi kaynaan dman asker
lerinin, liman dolduran harp gemilerinin sk bask ve ta
rassudundan nasl kurtuldu? Mill orduyu teslih eden si
lh ve cephaneleri nasl kardlar? Bu, insan havsalasnn
kabul edemiyecei kadar byk bir olaydr.
Baka milletler, tabiatn alelde yarattn dahiletirir
diilerini de melekletirirler. Ve bunu da hal ve gelecekte fay
da salamak iin yaparlar ve bu suretle de hakikaten dahiler
ve melekler yetitirirler.
Halbuki: Trklerin bu muazzam baarlarn belirten eser
leri yok denecek kadar azdr. Tarih sinesine girmesi lzm ge
len mthi kararlarn ve esrarengiz hdiselerin bir ounu da
ihtiva etmemektedirler. Bunun dier bir sebebi de ziyade
korkun denecek kadar azim ve irade sahibi olan ba vatanper
verlerden Akdeniz mstahkem mevki ve stanbul Mcadele
kuvvetleri kumandan Galatal evket Bey bu srlarn kendi
siyle beraber gmlmesini istemesinden ve ok yksek tevazu-
undan ileri gelmektedir. Ben hasbel kader stikll harbinin ba
nda bu fedakr insanlarla bir mddet alm olduumdan
bz srlarn renmitim. Noksanlan da olsa bildiklerimi ne
redecektim. te bunun zerine mumaileyh bilmediim hususla
r da aklamaa raz oldu.
Eserin hazrlanmas srasnda Atatrkn byk nutukla-
 5

riyle emekli Tmgenerali Keml Koerin M.M. gurupunun giz-

zi faaliyetleri ve Trk stikll ve deniz tarihlerinden faydala-
nlmtr.
Bir an evvel yaynlanmas iin de gerekenleri yap
tm. nk bu mthi srlan bilenler pek ziyade azalmt.
Bunlarn kaybolup gitmesi hem Trk milleti hem de tarih iin
bir ziyan olacakt.
Halbuki: imdiye kadar bir sr olarak saklanm olan baz
hakikatler, Trk azim ve iradesinin bilindiinden de yksek
olduunu isbat etmektedir.. Bunu milletle beraber dmanlar
mzn ve dostlarmzn da bilmesi lzmdr. Eseri metinlere gre
deil ruha dayanarak yazdm. Esasen ruhta metinden baka
bir ey dedir.

1/8/1952
Ihscm D K U T

%
 STANBULU GAL EDEN TLF DEVLET
LERN HATALARI
ehreleri, lisanlar, derilerinin renkleri, dinleri baka ba
ka olan insanlardan mteekkil byk ve modern iki ordu ile
muazzam iki aVmadanm el ele vererek yaptklar savletlere,
yamur gibi glleler yadrmalarna, ate tufan ve zelzeleler
yaratmalarna ramen Tiirkler Istanbulun kaps olan anak-
kaley tarihlerde ei grimemi bir inadla mdafaa etmi
lerdir.
Bu kk sahada yzbinlerce insan boumu her iki
taraftan sel gibi kan akmtr. Taraflarn birbirine benzedik
leri nokta gsterdikleri kahramanlkd.

nsanlar iptidalikten kurtulduktan sonra kahramanla

ve kahramanlara sayg gstermidir. tilaf devletleri m
cadeleyi ypratma harbi ekline sokarak ve malik olduklar a-
zm insan ve malzeme kaynaklarna dayanarak hasimlerini eze
eze yenmilerdi. Bu sebebten malpla'" mtareke artlarn der
hal kabul etdiler. OsmanlIlar daha fena durumda idiler. Bu se-
bebden Istanbulun az bir kuvvetle ve senbolik bir donanma ile
igali emniyeti salamaa kfi gelecekti. Hem bu suretle kah
ramanla da sayg gsterilmi olurdu. Fakat galipler, stan-
bulu harble almlar gibi byk bir ordu ve ilerinde Yunan
hkmetinin Avarofrefuda bulunan muazzam bir donanma ile
igal etdiler. Fatihe benzemek iin de husus bir merasim tertip
etdiler. Bu suretle hem tarihin eski dekorlarn yenilediler hem
de halk iyice tahkir ve tezyif ederek gya eski intikam al
dlar. Halbuki Fatih, kl kuvvetiyle zapt ettiyi Istanbula
her zaman bindii kr atyla girmiti. Halk tahkir ve tezyif
de etmemi, hr ve serbest yaamalar iin geni imtiyazlar
 8

vermiti. u halde alnacak bir intikam yok, denecek bir min

nettarlk borcu vard. Be yz sene sonraki insanlar medeni
yete daha stn olmalar icap ederken hl Fatihin madunu
olduklarn gsterdiler.
Irklar arasna nifak sokarak mcadele ve mukateleyi
hazrladlar. Osmanl ordusunun prestijini yok etmek iin
yollarda, gazinolarda, umum yerlerde subaylar darp ve tah
kir etder. Fazla tazyikin aksi tesir yapacama inanmadlar.
Harbden bkm olan Trkleri zorla tekrar mcadele sahala
rna attlar.

Tabiat, baz byk milletleri tarih boyunca yaasn diye

yaratmdr. Bunlar bir tarafta zayflayp gaip olsalar
baka yerlerden daha kuvvetle filiz verip fkrrlar, ite bu
byk milletlerden birisi de Trklerdir. Attil, Cengiz, Timur,
Fatih Kanun Sleyman deiik adlarla da olsa byk
imparatorluklar kurmu Trk babulardr. Bu milletin
ortadan kaldrlamyaca hal seferleriylede sabit olmutu,
insanlar ne kadar azim ve irade sahibi olurlarsa olsunlar ta
biat kanunlarn katiyen deitiremezler. Bir hdise be de
fa tecrbe edilir her defasnda ayni netice alnrsa o artk ilim
mevzuuna girer ve deyimez bir kaide olarak kabul olunur.
Halbuki Trkler iin daha ok tecrbeler yaplmt. Bu se-
bebden bu kahraman milleti tabiatla mterafik bir varlk
saymak lzm geliyordu. Yenilmekle de tarihden silinmesi
icap etmezdi. Galipler tarihin lisan haliyle yapt ihtarlar
da nazara almamlard. Bunlar birer hata idi. Tabiat insanlar
gibi msamahakr deildir. Hatann cezasn ge de olsa be-
hemml verir. Ve nitekimde verdi ve cezay baaramyaca
ileri yapmaa yeltendiklerinden dolay da Yunanllara ek-
dirdi.
UYANI
Mtarekeden sonra stanbul liman muazzam bir armada
ve ehirde byk bir ordu ile igal edildii halde halk bunu
 9

bar icab sanm ve sevinmiti. Eski Osmanl mparator

luunun Araplarla meskun lkelerinin bu millete braklaca
biliniyordu. Tarihde grd gibi her millet zaman za
man bir dierine malp olur bir az para bir miktar da top
rak verir, biraz da gururlarn okar bar olur herkes yine ya
ayna devam ederdi bu milletleraras kabul olunmu bir
kaide gibi idi. Bu defa da byle olaca tabii idi. Fakat heyhat
itilf devletleri orta ada galiplerin malplara tatbik ettik
leri gayri nsan usulleri tatbika balamlard. Trklerin darp
ve tezyif olunmas ahvali adiyeden olmutu. Bu hal sknet
bulacana gitgide artyor alan izzeti nefis yaralarna her
gn yenileri katlyordu. Trkn ve Akdenizin incisi olan zmir
Yunanllar tarafndan igal olunmu masum halkdan alt
bin kii koyun boazlanr gibi kesilmiti. Dier bir galip dev
let de buna imrenmi gibi anakkalede srtn yere getireme
dii Mehmedcikleri ehzadebanda uyurken sngleyerek
ehit etmi ve gya yenmidi. Adana, Mara, Gaziantep, Urfa,
Samsun, Antalya, igal olunmu ve merkez Anadolu ile her
trl ball kesmek zere Eskiehir ve Konya istasyonla
rna da el konmutu. Senelerce Hristiyan ve Mslman le
mini kan ve atee boan despot zihniyeti tekrar hartlam
engizisyon ikenceleri istai olunan yerlerdeki Trk ve Ms
lman sekeneye tatbik edilmeye balanmt.
Mstevliler artk evvelce gizledikleri maksadlarn akla
makta da bir mahzur grmyorlard. nk Trkleri, elle
rine kelepe, boyunlarna lle, ayaklarna zencir vurulmu
mahkmlara dndrmlerdi. Ve Anadolunun kk bir par
asnda parya gibi yaatacaklard, itiraz eden mebusan mec
lisini dattlar. Trk mtefekkirlerinden ateli vatanperver
gazeteci Sleyman nazifi, Hseyin Cahidi, Ahmed Emini, Ce
ll Nuriyi, Aaolu Ahmed, Ziya Gkalp ve Trakya Mebu
su Rauf, Kara Vasaf, Faik, Eref ve evket beylerle Cevad, k
k Cemal, Ali Ihsan ve Gz Doktoru Esad Paay tevkif ede
rek Maltaya srdler.
 10

Devam edegelen bu fena hareketlerden dolay Trklerde

yeniden mcadeleye atlmak arzusu domutu. nk bunla
ra dayanmak mcadelenin zorluklarna katlanmaktan bin
kere daha zordu.
ite ihtill cemiyeti tekili, stanbul ve Anadolu gazete
lerinin protostalarla dolu yazlar, Fatih ve Sultanahmed
mitingleri, harp sonu dolaysiyle stanbulda toplanm bulu
nan subay, assubay ve kumandanlarn tekrar akn halinde
anadoluya geileri, stanbul halknn milli orduyu beslemek
ve kuvvetlendirmek iin esrarengiz mesaisi, mezbuhane gay
retleri hepsi evet hepsi bu uyann tezahrleridir.

MUSTAFA KEML PAANIN BULUU

Karadan gemileri yrterek stanbulu zapt eden dah
hakann torunlarndan ad Mustafa Keml olan bir kumandan
da tpk onun gibi yaratc bir muhayyeleye malikti... stilya
urayan stanbulu tekrar feth etmek iin Anadoluya ge
miti. Burada geri be asr evvel stanbulu zapt eden azimkr
ve kahraman Trklerin ayn meziyetleri haiz torunlar oturu
yordu. Fakat mcadele >in hibir vastalar yoktu. te ev
vel bu yoklua bir are bulmak lzm geliyordu. Bunu da
bulmutu.
Anadoluda tekil edecei ordular; stanbulda dmanla-
nnm nezareti altnda bulunan eski Osmanl ordusuna ait silh
ve cephanelerle teslih edecekti. Fakat bunu yapmak karadan
gemileri yrtmekten bin kere daha zordu.
nk: stanbul liman Mstevlilerin byk kk harp
gemileriyle dolu idi. ehirlerde de askerleri kum gibi kay
nayordu. Devriyeleri, polisleri casuslar, iskeleleri, istasyon
lar, caddeleri kontrol ediyorlar ku uurtmuyorlard..
Bu muazzam iin baarlaca farz olunsa bile ok para
isterdi buda yoktu. Daha harp yllarnda bile memur ve su
 l

baylarn maalar verilmez olmutu. Bunun iin bu ok teh

likeli ileri yapacak fedakr insanlar bulmak icap ediyordu
in azametine gre bunlar be on deil pek ok olmalar l
zmd. Eski Osmanl Ordusunun en sadk unsurlar bile
midsizlie dmler ve kendi hayat sahalarna ekilip git
milerdi. Kalanlarn bir ksmda kolsuz, bacaksz alil insan
lard. Geri hizmet kahramanlar baka milletlerde de bulunur
fakat bu kt artlar dahilinde bu kadar ok iyi karekterli
insan hi bir millet bulamazd. Mustafa Keml Paa nere
den bulsundu ? ve bulduu hal ekli acaba ne idi ?
Evet. te herkesin bir avu ankaz sand Osmanl or
dusu bakiyesinde ve tahkir ve tezyiflerle her trl fedakr
l yapacak hle getirilen Istanbulun slm ve Trk sekene
si arasnda bu kadar ok fedakr insanlarn bulunduunu kef
etmiti.
Bu,- bulu insanlarn iztirabatn dindiren ve onlarn ebe
diyen minnettarln kazanan insaniyet hadimi dahilerin
buluu kadar ehemmiyetlidir. nk bu da koca bir milletin
iztirabatn gidermi, dmanlariyle mcadele edebilecek du
ruma getirmi, anadoludaki hasmn denize dktkten sonra
stanbul ve Trakyay da kurtarmtr.
Bu dahiyane buluundan; Atatrkn stikll mcadelesi
nin muhasebesini yaparken pek mtevaziane bahsettiini g
rlr.
Nutkun 6 c sayfasnn 3 c satrnda stanbulda muhtelif
maksadlarla hafi ve alen olmak zere bir takm frka ve ce
miyet unvan altnda teekkller vard diyorlar. te bu haf
cemiyet ihtill cemiyeti haf teekklde mdafaai millye
gurupu idi bu ekilde aklamay muvafk grmlerdir. Fa
kat II ci. sahifenin 8 ci satrnda: (*) Ben milletin vicdannda
ve istikbalinde ihtisas ettiim byk tekml ve istidad bir
mill sr gibi vicdanmda tayarak btn heyeti ictimaiyeye

(*) Bu telmih rejim hakknda bile olsa bu sezi vakidir.

 12

tatbik etmek mecburiyetinde idim demek suretiyle bu mhim

kefini aklamlardr.
Bu kaakla bilhare ecnebi devletler mzaharet et
mi olduundan siyas mlhazalarla baz hakikatleri daha
fazla aklamaya lzum grmiyerek mill bir sr olarak kendi
leriyle beraber ebediyete gtrmlerdir.

NGLZ VE TRK LAVRENSLER ARASINDA

BR MUKAYESE
nl ngiliz casusu Mr. Lavrensi kendi milleti ile bera
ber btn dnya ulusu tanr. Ve vatanna salad muaz
zam baarlarndan dolay da hrmet eder. Fakat Trk Lav-
renslerinin baarlar hite meslektalarndan kk olmad
halde deil dnya milletleri, hatt Trk ulusunun byk
bir ounluu bile tanmaz. Halbuki ngiliz Lavrensi bu m
him baarlarn biraz da hkmetinin Trkiyeye, Arabistana,
Afganistana ve dnyann her tarafna sel gibi aktt ngiliz
altnlarna borludur. Ayn zamanda nl casus, bu gibi
hdiselerle mcadele etmek imkn ve vastalarndan mahrum
olan, iptidai lkelerde alm ve muvaffak olmutu. Halbuki
Trk lavrensleri dnyann en kudretli devletlerinin asgar iga
li altnda ve casuslarnn gzleri nndeki stanbulda, byk
bir yokluk iinde almlardr. Baarlar arasnda bir muka
yese yaplrsa M. Lavrens gibi Trk casuslarnmda vatanlar
na mstesna hizmetler yapm olduklar grlr.

BRBRNE BENZER CHETLER:

ngiliz lavrensi bir centilmen, mkemmel bir silhor ve
iyi bir sportmendi Arapa, hince gibi birka ark lisann
mkemmelen bilmekte idi.
Trk levrensleri de ayni meziyetleri haizdiler. Her iki
ba casus ecnebi mekteb ve ordularnda yetitirilmiti, bu
sebebden iki garp lisanna vakftlar. Mkemmel silhor ve
sportmendiler. Bugn 75 yan getii halde ihtill cemiyeti
reis dipdiridir. Daclk - Eskrim-Tenis kulbnde mptedi
genlere tenis retmektedir.
Keza Keml Koer de ayni yata olduu halde Mim-min
gurupunun gizli faaliyetleri adl eseri yazm. Muntazam
almasna ve yaayna devam etmekte bulunuyor.
Mehur ngiliz casusu asker ve rtbesi de albayd.
Trk ba casuslar da asker ve rtbeleri de albayd.
Trk lavrenslerinin alma sistemleri ngiliz meslek
talar Mr. gibi ilmi incelikleri ihtiva ettii iddia edilemezse
de zek, enerji ve harikulde cesaret ve hayat istihkar cihet
lerinde hide noksanlk yoktur. Bu sebebten casusluk alemi
nin sembol mahiyetine ykselmi bulunan lavrens ismi Trk
ba casuslarna da lem olarak verilmitir..

KARAKOL CEMYET
tilaf devletlerinin kt niyetleri iyice anlaldktan
sonra Akdeniz mstahkem mevkii kumandan Galatal evket
Beyin ncl ile asger mahyetde karakol adyla bir ihti
ll cemiyeti tekiline karar verilmiti. Vatan ancak bu suret
le kurtarlabilirdi, kalrsa dmana bir harabe kalmal idi. O za
man Mustafa Keml Papa da henz Samsuna gitmemiti. Fethi
Bey vastasiyle keyfiyetten marnileyhde haberdar edilmiti,
esasen bu fikirde btn kumandanlar, subaylar ve istanbulini
Trk ve Mslman sekenesi ittifak etmi gibi idi Dmanla i
birlii yapar gib grnen baz mnevverler de bu kanaate gel
milerdi. Herkes de ahs endieden eser kalmamt. Fakat
600 senelik ecdad yadigr ve Trkn kabiliyetinin sebolle-
ri olan camiler, medreseler, mescitler, sebiller, mzeler, saray
lar, klalar vesair meban gzden karlamyordu. Bunlarn
mcadele srasnda yerle bir olacaklar tabi idi. Artk
Mcadeleden baka arede kalmarnt, daha ziyade beklenirse
 14

bu arede elden giderdi 5 ubat, 1919 tarihinde stanbulda Sul

tanhamamnda avukat Refik smail Beyin yazhanesinde Gala-
tali evket, Kurmay Albay Kara Vasaf, Kurmay Yarbay Edip
Strvet, Kafkas frkas kumandan Kemalettin Sami, askeri sev
kiyat mdrlerinden Binba Ali Rza, Avukat Refik sma,
Samsun Tayyare Cemiyeti Mfettii Baha Said Beylerin top
ladklarn ve bu cemiyetin nizamnamesini tanzim etmekte ol
duklarn gryoruz. (*)

Karakol Cemiyeti Nizamnamesi

Gaye
1 ounluu Araplar tekil eden yerlerden gayr
olan Trk topraklarndan dmanlar karlacakdr. Bunun
iin de memleket bir harabe haline gelinceye ve btn millet
yok oluncaya kadar mcadele edilecektir.

Tekilt
2 Btn tekilt asgari mahiyetde olacaktr Mcade
le alenileinceye kadar herey gizli yaplacaktr.

Mahkeme
Azann ekseriyeti tarafndan seilecek 3 kii hainleri gya
ben yarglayacaktr, ve kararlar reisin tasdikinden sonra der
hal infaz edilecektir.

dam Mucip Sebebler

A Yukarda verilen emirleri ifa etmemek, emirlerin ifas-
srasmda en yksek fedakrlk ve basireti gstermemek cemi
yetin nfuzundan faydalanarak ahs menfaat salamak.
C Dmanla el ele verip Trk rkm imhaya almak.
(*) Bu kuruculardan: Avukat Refik smail, Kara Vasaf, Edip Ser
vet Ali Rza beyler bilahara Anadoludan mebus seilmilerdir.
. I
 15

D Hayat pahasna da olsa gerek dmanlara ve gerek

se akraba ve dostlarna cemiyetin srlarn ifa etmek.

Varidat
4
(*) Gizli bir surette askar menbalardan ve yine gizli ola
rak hamiyet erbabnn teberrularndan faydalanlacakdr.
Mcadele aleniledikten sonra btn kaynaklara el ko
nabilecektir.
dare
Cemiyeti reis temsil eder. Vatann kurtarlmas iin ge
reken siyas ve asgar btn tedbirleri alr. Kumandanlar ve
mmessiller tayin eder, riyasete Akdeniz mstahkem mevki
kumandan Galatal evket Bey tayin edilmitir.

Heyeti Umumiye
5
Mhim hususlar umum heyete mzakere edilir ve ek
seriyetle karara balanr.

Muvakkat madde
* 6

Gizlilii muhafaza maksadiyle cemiyete baka aza kayd

dilmez, resmi nfuzundan ahs bilgi ve meharetinden fay
dalanlacaklar yardmc saylacaklardr.
Kurucular yukardaki nizamnameyi imzaladlar ve siyah
bir Trk bayrana sarlm Kuran kerime el basarak yemin
ettiler. /
Sz alan evket Bey, \
Beni reis yaptnzdan dolay teekkr ederim. Tuttu
umuz yol pek kanldr. Fakat kurtulu yoludur. Tarihte bi-

(*) Kaaklk ve saireye aid bir ok masraflar baka nam altnda

resmi dairelerce denmidir.
 16

m m gibi ac gnler yaam baka milletler de vardr bunlar

dan mcadeleyi gze alanlar, lmesini ve ldrmesini bi
lenler kurtulmutur demitir. Azim ve iman ile tunlam bu
kahramanlar bizde yle yapacaz der gibi balarn sallam
lar. Ve toplant mahallini kararn vermi insanlarn metin a-
dmlanyla terk etmilerdir.

Baz Hakikatler
Bu cemiyetin kabul ettiyi toprak btnl, bilhassa
mebusan meclisinin ve sonraki B. M. Meclisi hkmetinin de
kabul ettii ekildedir.
Zaten forml Trk byklerinin kafasnda ok evvel ka-
rarladrlm bulunuyordu gayet de basitti. Trk toprak
larn ve halkn kurtarmaktan ibaretti. Cemiyetin ismi se
ilirken iki manaya geleni kabul edilmiti.
1 Dmanlar ve hainleri boacak kara-kol
2 Trklerin emniyetini salayacak ve onlar bekle
yecek karakol. Cezalar da bir tekdi. idam.
Cemiyet reisi derhal faaliyete gemi Balkesirdeki kol
ordu kumandan Yusuf zzet, Bursadaki frka kumandan
Bekir Sami zmitteki frka kumandan Rt, Ankaradaki
kolordu kumandan Ali Fuad Samsun ve Sivasta bulunan
kolordu kumandanlarndan Refet ve Selhattin Paa ve Bey
leri keyfiyetten haberdar etmi ve vatanda mcadele az
miyle bir birlik tesis etmiti. Bundan sonra vatan kurtar
mak gayesiyle teekkl eden Erzurum mdafaayi hukuk mu
rahhas Jandarma Binbas Kzm, Garbi Anadolu reddi ilhak
cemiyeti murahaslar Vasf nar ve merhum Eitim Bakan
Necati ve Kocaeli murahas Srr Belli karakol cemiyeti ile
irtibat tesis etmilerdi. Artk dmana tek makanizma veril-
miyecek ve mcadeleye hazrlanlacakt.
Dahilde birlik tesis olunduktan sonra hariten bir yar
 17

dmc aramaa karar verildi. Siyas vaziyete gre de bu an

cak Rusya olabilirdi. Ve derhal muhabereye geildi. O zaman
Ruslar zayf bir vaziyette idiler. Kafkasyada: Grcler, Er-
meniler, Trkler mstakil halde idiler ve boleviklerle kay-
naamamlard. Htt zayf Rus ordular Krm ve havali
sinde bile hkimiyet tesis edememilerdi. Bu sebebden kara
kol cemiyetinin dostluk tesisi hakkmdaki teklifi Moskovada
derhal makes bulmutu. Ve uzun bir muhabere neticesinde
yle bir anlamaya varld. (*)
Ruslar, miktar anlamann imzas srasnda kararlat
rlacak miktarda altn ve mcevher ve eslih vereceklerdi.
Trklerde: Dostluk ve asker ittifak belirtmek zere
sembolik mahiyette bir kuvvetli (bir tabur) Kafkasyaya
gnderecek ve Ruslarn emrine verecekti.
Bu ittifak o gnn icaplarna uygun gibi idi. Her iki ta
rafta anlamadan faydalanacakt. Trkler alacaklar eyler
le ana vatandan dmanlan karacaklar Ruslar da Trk
dostluundan faydalanarak Kafkasyada hakimiyetlerini ko
layca tesis edeceklerdi. Moskova hkmeti itilf devletlerinin
igali altndaki stanbula bu anamay imza etmek zere
sivil elbiseyi labis bir kaymakamla bir Binba gndermiti.
Bu murahaslar geldii zaman Mustafa Kemal Paa Anado-
luya gemi Erzurum, hatt Sivas kongrelerini akid ederek
mcadeleci bir hviyetle ortaya km bulunuyordu. Vata
n kurtarmak gayesiyle teekkl etmi bulunan karakol ce
miyeti ve onu destekleyen Anadoludaki kumandanlar ma
rnileyhin etrafna toplanverdiler. Hi kimse ahs men
faat ve hret kazanmak gayesini gtmyordu. Dv
vatan dvs idi ve bunun iin de herey feda edilmeli
idi. Bylede yaptlar. Bu murahaslar bir motrle Samsuna

(*) Sivas temsil heyeti reisinin ilk dn ve birinci piln m-

teceidane ve fakat fazla cretkrane idi. Evvel zayf Ruslar vuracak,
Trk birliini kuracak sonra garbe dnecekdi.
 18

gnderdiler anlamay marnileyh: ile imza edeceklerdi. Ve

bir ifre ile de istedii artlar dahilinde anlamay imza ede
bilecei bildirildi Mustafa Keml Paa byle bir anlamann
memlekette salayabilecei laideleri takdir ediyordu. Fakat
Sivasa gelmeden evvel. Erzurum da kalm ark' ahvalini ya
landan tetkik etmiti, O cepheden gelebilecek bir tehlike yoktu,
dmanlar Garplilere karda Boleviklerle anlamay siya-
sLfeir koz olarak kullanabilirdi. Anlamann salayaca fayda
bu silhtan kuvvetli olaca pheli.idi. Bu- sebebten Sivas
hyeti temsiliye reisi misafirleri gayet dostane karlam,
Hkmetin tekili vesaireyi - ileri srerek anlamann -imzasn
gessbrakmt. Atatiirkn grlerinin ;iie kadar isabetli oldu-
u gelecek isbat etmiti. Bilhassa evvel zayf olduklarn
bildiyi Ermenilerle badehu Grclerle muahede yaptktan
jet Garpliterm de madeeden baka trl yola .gelmyecek-
ljpi anladktan sonra Moskova muahedesini,.yapmt. Bu-
piilj'T z^Hinini karakol cemiyetinin hazrlad tarihi bir ha-
lykattr, . . =,;:aJibyB nabnyiiiaoi
ninnfel^bi. Yunanllara verilecei de renilmiti. Bu srada
Pegdelpi'-fikirlerin halk tabakalarna yaylmaa ka-rair ve-
yiMit.-rhwa^son. da bu messif hdise tyler rpertici bir
S C ^ le ^y^ana geldi. Hem zmir igal olunmu, hem de
pastup bir oklar ldrlmt. Gbmiyet azasn-
qSa^ f>ah|(fv^i^ gayet natuk ve eyh kyafetlerinde btn
A gyiyi ifiolf?(i bir idealjstdi. Mumaileyh kendisini'seran; ho-
c^ltr^aK^nlttin Samj Bey Trk mnevverleriyle, evket
SSJfi^ciertej ve- bilhassa Sleyman Nazdf Beyle temasa
ggfifler. pjigpfia ve bunlara katlan vatanperverler de stan-
Tf;j5s]^i^^man sekenesi zerinde icap eden poropa-
g^$.lg Trk Matbuat de heyeeanl yazlar ya-

t. .general K/uu- Kara Bekifi., gndermi; .i

Jjdre^i zerine birinci pilin geri brakld, nk
ikinci bir muhasemat kapsnn almas tehlikeli grlm',' e
 19

zarak halk galeyana getirdiler. Bunlarn en atelisini Sley

man Nazif Bey yazmt. Bu, ileri paralayan bir feryadna-
me idi. Artk halk mitingler iin hazrlanm bulunuyordu.
lk toplant Fatih meydannda yaplacakt. zmir Trk ka-
lacakjchr diye yazl rozetler hazrland ve datld. 19/M ays/-
1919 gn halk akn akn sahay doldurmaa balad. Hatip
ler; Efelerin zmiri yabanc ellerde brakmyacaklarn
belirtdiler. Yaplan hakszlklar, zulmleri pek atein bir e
kilde protesto etdiler. Franszlarn dii kahraman Jan-
darka benzeyen Halide Edip, kendine has zarif tavrlariyle
vatann kurtulaca hakkndaki inancn, kalbindeki mca:
dele ve ihtill ateini bir lav gibi halkn kalbine aktt. Ve
ruhlarn tututurdu. kinci miting iin daha ziyade hazr
lanld. Bu sefer de Sultanahmed meydannda yaplacakt.
23/M ays/1919 gn btn dkknlar kapand. Her ta
raftan sel gibi akan halkla meydan ve civar doldu. Mn-
kalt durdu, minarelere Siyah Trk bayraklar aslmt. Sul
tanahmed ve Ayasofya minarelerinin yirmi erefesinden gzel
sesli hafzlar hep birden sel vermeye baladlar. Hristiyan
larn lm halinde kiliselerinde an aldklar gibi islm-
11ar da kendilerine mahsus usullerle byle ac haberleri mi
narelerden halka bildirirler, ite sellar, zmirde ldrlen
mminleri Istanbuldaki din kardelerine bildirmek iin veri
liyordu. Hafzlarn okluu da ehid edilenlerin pek ziyade
fazla olmasndan ileri geliyordu. Mslmanlar byle elemli
gnlerinde kendilerine yardm etmesi iin topluca tanrya yalva
nrlar. Bu kalpleri 'birletirir ve berkletirir, selalar bittikten
sonra hep bir azdan tekbir getirmeye baladlar. Yzbin-
Jerce insann defa tekrarladklar Allah ekber allah
ekber lilhe illllah vallah ekber Allah ekber ve lil-
lahl hamd nadialariyle stanbul afaki inlemeye bala
d. Qlm korkular ve dehet saan bu mhip vaveyla
lardan mestevliler korktular. Tayyarelerini uurmaa, ma
kineli tfekleriyle ke balarnda mevzi almaa baladlar.
 20

Onlarda biliyordu ki bu haykrmalann bir mnas da biz

varz ve var olduumuzu pek yaknda size gstereceiz. Demek
ti bu da bittikten sonra hatipler: para para edilen ana vata
nn haline mi yanalm ldrlen kardelerimize mi alyalm?
diye ieryad etmeye ve dvnmeye baladlar. Gen niversi
teliler bu matemi toplantya siyaha boyadklar Trk bayrak-
lariyle katlmlard. Son sz onlar sylediler ellerindeki si
yan bayraklar kzla boyayacaklarna yemin ettiler. Miting
te bulunan gen subaylarda halkda buna katld, ve bir mddet
son-a bu toplantnn hatras olarak koyunlannda sakladk
lar bu siyah bayraklar anadolu muharebelerinde ya kendi
veya dman kanlarna bulayarak szlerini yerine getirdiler.
Bu suretle karakol cemiyeti de ihtilalci fikirleri yaymaa
muvaffak oldu.

2 c. SA VE HAVARLER
imdiye kadar insanlarn mehul olmakla beraber ide
allerini yaymak iin dnyaya iki tsa gelmi, ve her
ikisi de pek ok strap ekmilerdir.
Birinci Isay bilindii gibi havvarileri mdafaa edeme
diklerinden Yahudiler armiha germek suretiyle ldrlm
lerdir.
Fakat ikinci Isay dmanlar vatanndan kaldrp ok
uzaklara gtrdkleri halde dostlar onu kurtarmlardr.
Keza birinci tsa yanana tokat vurana kar ikinci to
kad da vurmas iin dier yanan evirecek kadar bar
idi..
Fakat ikinci sa, tabancasiyle nian tahtalarna ismini
yazacak kadar atc, kl kullanmakta ata binmekte pek ma-'
hir bir silhordu. Ve vatann kurtarmak iin de btn dn
yay atee verecek kadar koyu bir ihtilalci mthi bir mca
deleci idi. Birinci Isann havvarilerinin adedi kendisiyle
beraber 13 oluyordu halbuki bu rakam uursuzdu (Hris-
 21

tiyanlarm inancna gre) bu sebebten dolay da sa yakalan-

rad.
Kader kinci sa bu talihsizlie uramasn der gibi havva-
riyununun adedini yedi yapmt. slm tarihlerinde vatan
larna faydalar salayan ler, yediler, krklar vard ve bu
rakam da onlarn inancna gre uurlu idi.
Birinci sann havvarilerinin isimleri: Pierre Andr,
Jaques Jean, Borthlemy, Philippe, Thomes, Mathieu, Ja
ques Jude, Simon ve Judas, Mathiasdi.
kinci sann havvarilerinin adlar da Yakup, Yusuf,
Harun, Davud, Sleyman ve Musa idi.
Birinci sa Hristiyanlarn inancna gre Allahn olu-
islamlarn akidesine gre olu deil dierleri gibi kulu ve fakat
sevgili Peygamberi. Yani her ki inanca gre de aizzeden
biri.
Ya ikinci sa kimdi?
Bu da yukarda ad geen ihtilal (Karakol) cemiyetinin
reisi ve peygamber isimli havvariyunuda kahraman arkada
lar idi. Gizlilii temin etmek iin mstear nam almlard.
Trklerin sasma sordum. Niin Trk ve Mslman isim
leri almadnz?

Dikkat nazar ekmemek iin diye cevap verdi.

Evet ihtilal cemiyetinin ba sa yerine mesel Muham-
ned azalarna da Ebubekir, mer, Osman, Ali veya Yldrm,
Yavuz, Cengiz, Attila gibi mslman ve Trk byklerinin
adlan verilse idi bu belki slm ve Trk hissiyatna daha
uygun derdi. Fakat kara gnlerin ihtiyat tedbirlerine her
halde muvafk olmazd.
Anadoludaki kumandanlarnda byle mstear isimleri
vard. Atatrknk Nahdu. ve bu adlar karakol cemiyeti
vermi ve kendilerine bildirmiti.
 22

Mcadele kuvvetleri
1 Gerek Anadoludaki ve gerekse stanbul ve civarn
daki birliklerin kadrolar ikml edilecekti. stil olunan yer
lerde ayrca mahalle tekilt yaplacakt. Ayni zamanda Trk
unsurunu korumak ve anadolu ile irtibat temin etmek iin
sivil eteler tekil olunacakt.
2 Anadoludaki" ktaat kuvvetlendirmek iin stanbul
depolarndaki silh cephane malzeme ve saireyi sevk etmek
iin bir kaaklk brosu.
3 gerek stanbuldaki hkmetin ve gerekse mstev
lilerin kararlarm, renmek ve casuslariyle mcadele etmek
zere de bir istihbarat ubesi
4 Trklerin hakl isteklerini yaymak iin bir propa
ganda servisi meydana getirilecekti.
ehzadebamdaki Kafkas frkas,
skdardaki Etfaiye taburu
skdardaki Jandarma taburu
Mstahkem mevki ktaat
Maltepedeki binicilik mektebi
Ve dier askeri birlikler
stabul hkmetine bal gibi grnmekle beraber
Karakol cemiyetinin emrinde bulunuyorlar verdii emirleri
byk bir istekkle yapyorlard.
ok ksa zamanda bu teekkller kuruldu.

Mahalle tekilt
stanbul 4 mntkaya ayrlmt.
Birinci mntka stanbuldu.
Kumandanlna kaymakam Mulal Mustafa Bey yardm
clna kaymakam hafz Besim Bey.
kinci mntka Beiktatan Rumeli Boazna kadar.
 23

Kumandanlna- Binba opur Mustafa. Bey yardmcla

eski Resne. kads Halil brahim Bey-,
nc mntka Bakrky ve havalisi.
Kumandanlna Maltepe binicilik mektebi kumandan Pa-
abaheli kr Bey.
Drdnc mntka skdar havalisi idi.
Kumandanla etfaiye tabur kumandan Binba Ortaky-
l Mehmed Bey yardmclna Yzba Remzi Bey tayin olun
mutu bunlar da sratle hucak onlar da 'ocak tekilt kurmu-
*W4fcsOT9}. naarin niysH bsiH A isimrdi Y .nbabm ak
Gizli gizli istimzalar istekle kabul olunuyordu. Ksa za
manda dneceklerin ve tekilta girenlerin adedi pek ziyade
artmt. Ve krk bini bulmutu.
.rfns'T srafil? i >i niteli dgoT
r And me r
Gizliyi muhafazaya son derece de itina ediliyordu. Bu
sebebten dvmeye raz olanlar sava emri alan bir ete gibi
vazife icab bir aray gelmedike yekdierini bilmiyorlar
hatt bucak vc ocak reisleri ve bu vazifeyi zerlerine alan
subaylar da anoak bir st derecedeki amirlerini tanyorlar
d.
Cemiyete girdikten Sonra tehlif yerlerinde birer birer
and iilirdi. Bu merasim karakol cemiyeti erknnn tahlifi
sirasnd yapld ekilde olurdu. Trklerin msbet" ilimlere
in olanann byk bir ekseriyeti de manev inanlara ba
ldr.'Bu sebebten Allahn kitab zerine el baslarak yaplan
yeminin byk tesiri lmudur.
-mtrfo eheirmT m njsV myiTOv rrrJitr/mo'tiui toy;!
Kaaklk
liflg v / (n n o g s b i c ;3 fifv o j'8 ; /iT
Servisin efi ( :D ihtill .cemiyeti merkez heyeti azasndan

t*) Karakol cemiyeti hir ihtill demei olmas hasebiyle hazan ihti-
l] eruiycti eklindh yazlmdr.
 24

ve askeri sevkyat mdrlerinden Ali Riza Beydi.

Hizmet srasnda Harbiye Nezareti Harbiye dairesi reisi
Kurmay Binba Naim Cevad. esliha ubesi mdiri Cemal
(emekli general) Harbiye nezareti zat ileri mdr evket
((mteveffa general) Mulal kaymakam Mustafa (mtevffa
ordu komutanlarndan) mstesna yardmlarda bulunmular
dr.
Sevkiyat mdrlreinden Binba Arap Mehmed Ali, Sara
hane deposu mdr Binha Haki Beyde bu vatanperverler
arasndadr. Ve bunlar Ali Rza Beyin ahsen temas et
tii ahslard yani balad bu hizmet eflerinin emrin
deki subay ve erler de kara gn kahramanlar meyanna da
hildir.
Tekilatn iki ubesi vard.
A nsan kaakl e itigal edenler
B Esliha ve malzeme kaakl ile megul olanlar.

nsan kaakl
Milli ordunun silh ve cephaneden ziyade subaya kuman
dana, teknisyene ihtiyac vard ve eski Osmanl ordusunun men
sublar da stanbulda toplanm bulunuyordu. Bunlar sevket-
mek lzmd.
Evvel bu, g olmuyordu. Anadolu istedi subay ve ko
mutanlarn isimlerini bildiriyor. Cemiyet reisi bunu servis
efine havale ediyor oda Harbiye nezareti zat ileri mdrle
riyle temas ediyor. Bu subaylarn Anadoluya tayinleri yap
lyor harcerahlar veriliyor. Vapur ve Trenlerle sevk olunu
yordu.
Fakat mstevliler biraz sonra uyanr gibi oldular. Ve
Anadaluya subay gnderilmesini men ettiler. Cemiyet bu
iin gayet pratik ve iyi neticeler veren areler buldu. Ve Is-
tanbuldaki ktaat kumandanlar bilhassa mstahkem mevki
kumandan karlacak subaylara hizmetini bitirmi olan as
 25

kerlere verilen terhis tezkerelerinden vererek sivil kyafet

le evke balad. Seyfi (Sabk Gmrk Muhafaza Kuman
dan General) (*) Kzm Orbay Saffet (**) Arikan General
Kzm zalp (***) bu suretle sevk olundular hepside silhl
kuu Erefin krk kiilik etesi de bu srada gnderildi.
Din adamlarmzdan phelenilmedii iin hocalar seya
hatlerine serbeste devam ediyorlard. Derhal bundan
faydalanlmaya karar verildi. Karlacak subaylara sa
sakal koyuvermeleri emir olundu. Hoca kyafetlerine so
kuldu. Bunlar ellerinde tebih dillerinde tehlillerle ko
layca Anadoluya getiler hatt yollarda dmanlardan sayg
bile gryorlard.
Mhim ahsiyetlere daha fazla ihtimam ediliyor milli
kuvvetlere teslim edilerek muhafaza altnda gnderiliyor
du.
Dmann takip ettiyi veya phelendii subaylar sak
layacak yerler temin olunmutu. Suadiye o zaman pek tenha
bir muhitti burada bulunan topu Rza Beyin hanesi ve mer
diven kyndeki bektai tekkesi saklanma yerlerinden baz
laryd. General Seyfi, General Kzm hoca kyafetine soka
rak Suadiyede epey bir mddet saklamak zarureti hasl ol
mutu.
Tekilat insan kaaklnda tamamen muvaffak ol
mutu. Hatta Atatrkn mesai arkadalarndan bazlar ez
cmle ismet nn ve Mareal Fevzi akmak bu tekt
vastasiyle ana vatana isal olunmutu.

Silh ve Malzeme kaakl

Muteber Tccarlardan Isa Beyin son zamanlarda ticaret

(*) Sabk Genel Kurmay Bakam.

(**) Sabk muarif vekili
(***) Sabk Mill Mdafa Vekili
 26

ileri pek ziyade gelimitir. Anadoludan mal almaa gelenler

mumaileyhden kendilerine delalet etmesini rica etmektedirler.
Konya; tccarlarndan hsan... de bu maksadia stanbula gel
mi ve sa Beyi ziyaret iin sabahn erken saatlerinde fndkl
daki Faik Paa konana itap etmitir. Kapy olduka yal
bir erkek aar, ve ne istediini sorar. Mnaaleyh mal almaya
geldiini elindeki tavsiye mektubunu vererek kendisini Nuh
beyin gnderdiini ve delaleti iin sa Beye rica edecei-
ni syler karlayan ahs mektubu alarak -sa Beyin bir i iin
biraz baka yere gitdiini fakat yaknda geleceini iki gn son
ra ayn saatte gelmesini syler.
kjl gn sonra ziyaretiyi konan kapsndan ieri
girerken gryoruz. Hizmeti mumaileyhi sa beyin odas
na gtrr. Bir yaz masasnn nnde oturmu olan naml
tccar nndeki baz ktlar tetkik etmekle meguldr,
misafire ho geldiniz buyurun oturun diye yer gsterir.
- Biraz sonra: nsann iini okuyan bir ua gibi parlak ve
esrarl gzlerini muhatabnn gzlerine dikerek: Hakiki mesle
kini,- ismini- ve etanbulda akrabalara olup olmadn imdiye
kadar nerelerde kaldn kimlerle grtn, sorar. Ziyaret-
: subay ve isminin-hsan olduunu skdarda Sultantepesi
imam sokandaki 4 numaral hanede kaldn ve iki gn iinde
ziyaret ettii dier akrabalarn syler. sa Bey bu srada dikkat
le nndeki ktlara bakmaktadr. Hani iki gn evvel hsan.
geBti de Isa Boy ol atadndan avdet etmiti. te o zaman
hi haberi olmadan takip edilmi nereye gittii nerede, kal
d pheli bir ahs olup olmad tahkik edilerek
efe rapor verilmitir. te sa Beyin dikkatle tetkik ettii
bu raporlardr. Subay belki stanbula gelebilmek iin mir
lerine kendini fedakr bir ahs gibi gstermitin >Vaziye
tindi bir kere daha incelenmesi lzmdr. Bu da yaplm oldu
undan efe artk karsndakinin itimad edilebilir bir kimse
olduuna kanaat gelmitir. ocuum diye sze balar.
Hem scak, hazin, hem de korkun ve esrarl birada ile: vata
 27

nmz, dman askerleriyle, casuslariyle doludur. Gizlilii

temin ve idame edebilmek iin pek ziyade ihtiyatkr hareket
etmemiz icap ediyor. te nmdeki ktlar ajanlarmzn
yaptklar tahkikat raporlardr. Seni senden daha iyi bili
yoruz.. Yaral vatann imdadna koacak yksek karekter-
de bir subay olduunu anladk. Artk sende stanbul ihtilal
cemiyetinin emrine girmi bulunuyorsun. Ve bizimle bera
ber alacaksn. Nizamnamemize gre: vazifenin ifas sra
snda azam fedakrlk basiret ve itinay gstermeyenler,
grdklerini bildiklerini dmanlara ve hatta en yakn
akrabalarna ifa edenler, ahs menfaat salamak isteyenler
idam olunur. Sulular hi haberleri olmadan ya kafasna bir
demir vurularak veya gsne bir bak saplanarak ldr
lr. Bunlar sizi ziyade teyakkuza sevk etmek iin sylyo
rum. Vatanmz ancak bu suretle kurtarabileceiz. Bir maz
rufu uzatarak bunu sevkiyat mdr Binba Ali Rza Be
ye verin artk onunla alaraksnz. der. Grme hitam bul
mutur. Subay ayaa kalkarak kumandan selmlar ve alr
ken son derece fedakr ve dikkatli olacam ve cann verip
srlarm vermiyeleim ve mazufu Binba Rza Beye vere
ceim diye ald emri tekrar ederek odadan kar. Ve Rza
Beyi bulmaa itap eder.
Gen Subay ald vazifenin tehlikeli olduunu,, pek,
l biliyordu fakat bu kadar korkun ve esrarl olacan
da hi tahmin edememiti. Artk hayat bir kl zerinde bu
lunuyor. Dman casuslariyle kendi fedalerinin grnmez
tecesssleri arasnda alacak ve iki ate arasnda bulunacak-
dr. Titremekten kendini-.alamaz. Son derere ihtiyatkr olma
a, karar verir. Artk gezmeyecek, arkadalariyle grme
yecek;, akrabalarn gayet seyrek ziyaret edecek ve evde de
 28

ok konumayacak merdmgiriz olacak btn bunlar ra

hatszlk dolaysiyle yaplyor gibi gstererek.
efin verdii mektubunun zerinde: Tccardan Yakup Be
ye ve iinde de Nuh Beyin tavsiyesiyle gelen hamil verekaya
alaca mallar hakknda tavassutta bulunmanz rica ederim
demekte ve tccardan sa imzasn havi bulunmaktadr.
Subay elindeki tavsiye mektubu ile bu defa Yakup Beyi
grr. Mmaileyh Pehlivan yapl fakat bir ilim adam gibi
munis ve mtevazi grnmektedir. sa Beyin imzas kendi
sini tatmin etmitir. Okayc bir sesle peki yavrum. Yrn
subay elbiseni giy ve beni Harbiye nezareti Harbiye dairesi
koridorunda bekle der. Ve ertesi gn bir Binba ni
formas giymi olarak gelir beraberce Harbiye dairesi reisi
Naim Cevad Beyin yanna giderler. Mmaileyh odasnda yal
ncadr ziyaretileri hararetle karlar. Ali Rza Bey Subaya
ihtiyalarnz Beyfendiye bildirin. Naim Cevad Beye de ku
zum kardeim pek mhim ilerim var bana msaade edin
diyerek odadan kar. Kibar ve son derece sevimli Kurmay
misafirine yer gsterir ve nerede teerrf etmitik der.

Subay Nidede lc i frka kumandan Mmtaz Beyin ha

nesinde diye cevap verir. Evet. Hdiselerin hi biri tesadfe
braklmamtr. Herey inceden inceye tetkik edilmi salam
esaslara balanmtr. Karakol cemiyetinin bir mmessili Si-
vastaki Mustafa Keml Paay ziyaret etmi kaaklk ii
planlatrlm frka ve kolordu merkezlerinde Istanbula gn
derilecek subaylarla Naim Cevad Bey tantrlmtr.

Kurmay sorar:

ihtiyacnz efedim?
Subay, 4 bin 98, be bin 88, 12 makineli. 100 ksa dier
ihtiyalar ifreli telgraflarla bildirecekler, diye cevap verir.
Kurmay rakamlarn esrarn bilmektedir. Bunlar, 4 bin 98 mo
 V

29

deli, ve 5 bin 88 modeli silhlarn makanizmalr demektir. Ma-

kinal makineli tfek ksada svarilerin kullandklar mavze
rin ksas (filinta) demektir.
Naim Cevad Bey (*) defterine bakarak bunlar Maka k
lasndaki depodan temin edeceiz yarn erken arkadalarnzla
depoya geliniz der..
Ertesi gn subay ktasndan getirdii bir avu bir
onba ve verilen yardmclarla sill deposunda alr
larken gryoruz. Ayrdklar sandklar kapya yakn
bir yere istif etmektedirler. Ve bz sandklara da dkm ha
linde Dulunan makanizmalar modellerine bakarak yerleti
riyorlar. Nihayet birka gn iinde ekip vazifesini bitirmi
ve keyfiyeti de Ali Rza Beye haber vermitir. imdi bunlar
Sirkecideki sevkiyat deposuna nakil olunacaklardr, Sabahn
erken saatlerinde birok arabalar klann nne gelmeye ba
lamlardr. stanbuldaki ktaat da bu kadar nakil vastasi
kalm m idi? Belli. Bazlarnn tekerlekleri fazla amurlu
atlar ve arabaclar da yorgun en uzaklarda bulunan ktaatn
arabalar. Hereyi brakmlar.. Mhim olan i yerine ko
mular. Harp sralarnda bile bu kadar srat ve birlik yoktu.
htiyat tedbirlerin birisi de ileri sratle yapmakdr.
Mehmedler bu sefer de koar admlarla koca sandklar
ku gibi arabalara tamaktadrlar. Herkes sanki bir cenaze
merasiminde imi gibi mahzun ve endieli durmyorar, ko
numuyorlar sadece alyorlar. Kapal sandklarn iindeki
leri bir ksm bilmiyor amma hisleri ok kuvvetlidir. Tehli
keyi her halde hissetmilerdir. Fakat bu baklarn tehlike
ve dman karsnda sratle deitiini ve hi bir ey bilmi
yormu gibi pek ziyade saflatn ileride greceiz

(*) Son derecede gzel ve bilgindi, Ayn zamanda his ve arzularn

tamamiyle saklayabilen atein bir ihtillci idi ok g artlar iinde va.
tanna mstesna bir ekilde hizmet etmidir.
 30

Trklerin gizli silhlarndan biri de budur. Bunu o kadar

gzel yaparlar ki deil dmanlarm bazen kendi Subaylar
n bile kandrrlar. En ksa zamanda iler bitirmi ve
malzeme nakil olunmutur. Subay bu defa da ekibi ile bu
depoya gelmidir. Burada da baka bir faaliyet var. Us
talar ellerinde keser, testere ile mtemadiyen sandk yapyor
lar. Ve birbirine benzemesi iin de tahtalar lerek kesiyorlar.
Yaplan sandklar dierleri hemen alyor ve ilerine nal, mh,
karavana, potin, elbise ve saire koyuyorlar. Sandklarn az
larn ivileyip demir eritlerle emberliyorlar ve tartp zer
lerine kilosunu, Maln cinsini zayyoriar. Sra Maka-
dan gelen malzemeye geldi. Onlar da dierlerine ben
zeyen sandklara koydular ve zerlerini de dierleri gibi
nal, mh. karavana diye yazdlar yalnz kaak eya sandkla
rna subayla ekibinin bileceki ekilde ayn boya ile k
k birer iaret koyuyorlar. Sevk pusulalar her ey
hazrlanmtr. stanbuldaki Harbiye Nezaretinden Konyada-
ki kolorduya ihtiyac olan askeri malzeme gnderiliyor buda
mtareke artlarna muhalif deyildi?
Tarihte iyi bar artlar ileri srp hasmine silhn b
raktrdktan sonra ahidikenane harekette bulunanlar grl
mt. Fakat byle bir hareketi itilaf devletleri gibi birok
devletlerin el ve az birlii ile yaptklar grlmemiti. Bu
ebebten merd karakterli Trkler Mondurus mtarekesinin
pek sert olmayan maddelerine inanarak mcadeleyi brakm
lard. Ksa zamanda feci ekilde aldatldklarm anladlar,
fakat artk i iden gemi bulunuyordu, hileye hile ile mu
kabele ederek kalknmaa almaktan baka are kalmamt
ite siyas mesuliyet tayan generallerimizin kaakl bil
dikleri halde bilmiyor grnerek kaak eyay askeri eya
diye sevk etmelerinin ve resmen yalan sylemee mecbur ol
malarnn sebebi budur. Hile muvaffak olmutu.. Ertesi gn
malzeme mavnalara dolduulmu kuvvetli bir rmorkrle
Haydarpaaya oradan da vagonlara yklenerek hibir arza-
 31

ya manz kalmadan sevk olunmutu. Subay bu defa bir

tavsiye mektubu ile ehzadebandaki Kafkas frkas kuman
danna gnderilmi vb.istirham zerine : ekilde ifreli bi
telgraf hazrlanmt. Nidede II ci frka kumandanlna.
88, 76, 65, 44. 53, 24 gibi birok rakamlardan sonra altnda
Kafkas frkas kumandan Kemlettin Sami yazs imzas var
d. Bunun hal olunmu ekli yle idi. 5 bin 98, 4 bin 88 modeli
makanizma ile 12 makineli tfek ve. 100 filinta dier askeri e
ya ile bu gnk marandizle Konyadaki kolorduya sevk olundu.
Yeni ihtiyacn .sratle bildirilhesini istirham eyler elleriniz-
dBir.jfjejBtfrniitiaiiiirsy gi aka? ,ibi enfiiiijijiaveiim idig i fo n
4 gn sonra da Ndeden yle bir ifreli telgraf gelmii i.
. . stanbulda Kafkas frkas kumandanlna.
14, 56, 78,.'69, 23, 34, 11 e: frka K. Mmtaz..
1/2 1X0 9 V 3 S D r'U ffl
Bhunla frl olunmu ek]i yle idi.
iih a vi/v sIyo oeb&n uv j-'-ZCiiz z/. z. ftr: r..rnj es*!Ha 3-av . h>t
hsan Beye, sevk ettiiniz makanizma ve sairenin salimen
Konyaya vasl olduu imdi kolordudan bildirildi 4400 98, 5
bih 88, :8 7/5 santimetrelik kuup top kamasiyle 14 makineli
trengi .serian sevk ediniz gzlerinizden perim.

s a S ib a S "
,|.j * fTTlVIiI'O I'M SC'O'ii fl> (iJSf*iJ*'! fSSCf*' "c '

Subay tekrar Cevat Beyi ziyaret iettikten sonra yine ayni

depoda faaliyete; geti. kinci parti de ayni usullerle' hazrla
narak ayn yollardan Haydarpaya nakil olundu. Eyalarn
vagonlara yerletirilmesi esnasnda ilerde bulunan gzcler
tehlike iareti verdiler. Ve tabanca- ile msetlah 2 dman as
kerinin geldii grld. Subay bir smrge zabiti gibi mu-
f-f* >*/b i / '. 'l l i .rv * -7 /f T i/'T .is. t i L jf)
(.*) Kurtulu mcadelesine komutan olarak katilmi ve Vatan iir,
tir -ok kereler-yaralanmt. Zaferden sm-a:byk -d olarak bulundu
u Berlinde vefat etmi kahramanla hayran Almanlar 'tarafndan bi
ee kalraman mvrazzan bir cenaze merasimi yaplmdir.
 32

tabasbs hareketlerle askerleri karlad. Tercman efendile

rinden de marurdu. Muhakkirane subay szd. Sen ofiser-
misin diye sordu. Evet cevabm aldktan sonra da tev
kif eder gibi alp gtrdler. Kader birlii ile tek vcut
haline gelen bu insanlar sanki hanerlenmi gibi ac duydu
lar. Fakat elemlerini gizlediler ve hi bir eyden haberleri
yokmu gibi almalarna devam ettiler. Hisleri donmu gibi
idi zaman mefhumunu da unutmulard sadece bir makine gibi
gidip geliyorlard.
Nihayet subay grnd. Simas ve baklar tpk onla
rnki gibi mtevekkillane idi. Fakat i yerindekiler bu masum
baklarn mnsm biliyorlard. Demek tehlike atlatla-
mamt.
10/Aralk/1950 tai'ihli Cumhuriyet gazetesinin mill
mcadeleye aid bir htra stnunda silhlar karlr
ken makalesinin son satrlarnda bu hdise yle tasvir edil
mitir. Z'
gal kuvvetlerinden bir askerle bir tercman geldi ve
ofisiye diye kolumdan tutarak komutanlarnn yanna gtrd
ler. Bu subay tercman vastasiyle: Bu silh ve cephaneleri ne
reye gnderiyorsunuz? Kimden emir aldnz? diye sordu.
Silh ve cephane demesinden hakikati bilmediine
intikal ederek, ben Padiahn hocasnn oluyum. Sultan ta
raftarym. Bu sevk ettiim eyler de yalnz nal, mh, kara
vana, matara ve elbise gibi eya vardr diye cevap verdim,
inanmad. avuuna sandklar muayene etmesi iin emir ver
di. Odadan ktk. Onlar kerpeten ve keser getirmeye gittiler
bende eyalarn bana dndm. lk defa kamak ve nefsimi
kurtarmak hatrma geldi. Derhal vaz getim. Ya eyalar
da kurtarrm veya lrm diye dndm ve sonra da kur-
kurtarma arelerini aramaa baladm. Bulmutum. Bu iler
de almak zere frkadan kfudurnulu Eref avula Nide-
li Rasim onbay getirmitim. avuuma mavunalarn ban
da olan Rasim onbaya syle sandklar ecnebi askerleri
 33

tarafndan imdi muayene olunacaklar katiyen kaak eya

sandklarn vince vermesin dedim. avu anladm diye cevap
verdi ve mavnalarn bulunduu tarafa doru koarak gitti.
Artk msterihtim, vince kaak eya verilmiyordu, biraz
sonra ecnebi askerleri ellerinde kerpetin ve keserlerle gelder.
Kendilerini sknetle karladm o esnada her naslsa vin
teki sandklardan birka tanesi yere dp paralandlar b
yk katana nallan etrafa yayld vinden inen dier sandk
lar da onlar krdlar ve iindeki asker ^eyay grdler tamam
der gibi balarm salladlar ve ekilip gittiler. Bizde vatan
mz kurtaracak on binlerce makanizma ve 14 makineli tfei
bu suretle kurtardk. Ve derhal Konyadaki kolorduya sevk
ettik. Burada sandklarn tesadfen dt yazl ise de
msabakaya girebilmei salamak iin byle yazlmdr. n
k hakikati bildiren ilk yaz belkide mbalagali sanlarak ya-
ynlanmamd. Hakikat yle idi. Ecnebi askerleri vagonlarda
ki sandklar amak istiyorlard. Dikkati vin tarafna ekmek
iin (tesadfen dm gibi,) sandklar subayn emriyle d
nlmt. Bu grlt zerine subay ve yanndakiler yapmack
bir tella o tarafa kotular hasimleri de onlar takip etti bu
suretle vinten den sandklar muayene ettiler. Fakat bundan
aora trenle kaak eyann nakli durduruldu. Subay mtebaki
sini Takalarla Mdanyaya oradan da Nideye sevk etti. (*)
Ara sra yakalananlar oluyordu. Milli dvya bal
ve hereyi bilen generaller bunlarla kendilerinin gileri
olmadn ve para kazanmak maksadiyle yapldn soy
uyorlard. Bidayete kolay gibi grnen Trkiyeyi par
alamak ii glemeye balamt. Bu sebebten ms-
tevler ister istemez buna inanyorlard. Ve kaaklkda
gelien bir hzla devam ediyordu.

1 ) etelerin, bilhassa Bulgar Sadk etesinin bir vazifesi de Ana-

,kya cephane nakil etmekdi-
 34

* STHBARAT
3. beye ayrlmt. 1 - Matbuat. 2 - Propaganda. 3 - Ca
susluk.
MATBUAT:
efi leri gazetesinde ayn zamanda muharrir olarak al
an ve kaaklk efi olan Ali Rza Beydi. Sleyman Nazif Be
yin samimi dostu olan ve btn tekiltn ba bulunan evket
Bey de mumaileyh yardm ediyordu.
stanbul gazetelerinin bir ikisi mstesna olmak zere ekse
risi mill dvay tamamen benimsemiler ve mcadeleye atlm
lard. Sleyman Nazif, Yunus Nadi, Ebzziya zade Velid, Ce
ll Nuri Yunis Nadi bu fedakr insanlarn en mtecellidleri idi.
Msteviliierin yaptklar hakszlklar protesto ediyorlar hak
metngler yapmaa tevik ediyorlar, her trl tehlikeyi gze
alarak mcadele ruhunu yayyorlard. Dmann avucu iinde
bulunan bir yaratn gsteremiyecei hayatiyeti gsteriyor
lard. Hele Sleyman Nazifin, stanbulu baz takn unsurlar
1 a r a f n d a n tertiplenen pandomiada Fatih Sultan Mehmet ro
ln alan Fransz generali Desperi hakknda neir etdiyi yaz
pek hakaret amizdi. Muharriri bunun iin idam bile etmek iste
milerdi. tilaf devletleri yava yava uyank bir millet karsn
da olduklarm anlamaa baladlar. Fedakr matbuat mnte-
siplerinden bir ksmn maltaya srdler. Bir ksm da mcahe-
desire Anadoluda devam etmek zere Akaraya gitti ve stan-
bulda kalanlar ksa bir zaman susdularsada tekrar eski m-
cadelerine devam ettiler.

PROPAGANDA:
Bu ubebin efi mteveffa Berlin byk elisi ve
o zaman stanbulda Kafkas frkas kumandan bulunan
kahraman Kemlettin Sami idi. Derhal mnevverlerle temasa
geti. Bunlar rulan ve hissen mcadeleye hazr durumda idiler
Dzenli bir ekilde bir ksm ngilizler, ve Amerikallar, bir
ksm Fraszlar, bir ksm da talyalar arasnda Trk hak
 35

larn mdafaya baladlar Kh onlarn toplantlarna gitdiler.

Kh kendileri toplantlar tertip ederek hasmlerini dvet etdi-
1er. Dii ihtilalci Halide Edibi budefada ngilizceyi ok iyi ko
nuan zarif bir mis gibi ngiliz ve Amerkallar arasnda g
ryoruz.
te bu suretle Trkler, mstevlilerin bidayetde pek id
detli olan dmanca fikirlerini yava yava eritmeye muvaf
fak oldular.
CASUSLUK:
Bu servisin efi kurmay yarbay Edip Servet Bey
di. Zeki vatanperverler gizli bir silh keif etmilerdi. Lu,
grnmez maske gibi bir eydi taklnca Dmanlar heviyet-
lerini tanyamyor fakat kendileri hasimlerinin maksatlarm
' anlayabiliyorlard. Bu esrarengiz ey, ittihad terakki ve milli
yeti dmanl idi. Ajanlar bu yeni hviyetle hasimlerle i
birlii yapanlarla dman kararghlarna drldii. Bunla
rn tehalkle kabul olunmalar maskenin irinlik muskas gi
bi ikinci bir hassas daha olduunu meydana koydu ve bu
suretle mahud mollann husus ktipliine, hrriyeti itila i fu
tasnn sekreterliklerine, sz geer zlklarna ve mstevli
lerin tercmanlklarna, brolarndaki ktipliklerine ve hatt
casusluklarna tayin olundular. Vatanperverler yeni munitlei-
ne ve memuriyetlerine kolayca intibak ettiler. Bilgileri, g g
leri sayesinde sevildiler ve son derecede itimad edilebilir ahsi
yetler oldular. Artk kararlar, resmi vesikalar hatt dosyalar
alyorlar kopyalarn, fotoraflarn karyorlar ve eflerine
veriyorlard. Bunlar ya ifreli telgraflarla yahud da hu
sus kuryelerde Anadoluya bildiriyor, onlarda icap eden ted
birleri alyorlard. Mustafa Keml Paay ldrtmek iin Ali
Galip ve hempalarnn Sivasa gnderilecei, Ievfik Paa h
kmetinin bir basknla iktidardan atlaca, ngiliz hariciye
nazr lord Grzonun akrabasiyle bz ngilizlerin Erzuruma
gnderilecei haberleri bunlarn bir ksmn tekil etmektedir.
 36

^ETELER

Mstevliler kendilerini ve gayri mslim anasr korumay

vazife biliyorlar ve fakat Trklere vki olan tecavzleri ya hi
nlemiyorlar veyahut bu hususda ok gevek davranyorlard.
Rum ve sair unsurlardan tekil olunan eteler kitle hali
Trkleri ldrmeye balamlar akaveti ehir dahiline kadar
getirmilerdi.
Bunlarla mcadele etmek iin Yahya Bey, Kk arslan
byk arslan. ipsiz Recep. Bulgar. Sadk dayko, Murad.
yzba Aziz ve Mesud Bey eteleri tekil olundu. (*)
Trk kylsnn en birinci sporu namaz klmakla yol
yriimekdir. O zamanlar imdiki gibi bol nakil vastalar yoktu.
eteler tabanlarna gvenmek zorunda idiler. Bunlarn ara
snda kanl bir mcadele balad. Bir taraf masum Trjkleri
ldryor dierleri de onlar ldryordu. Gnde 12 saat y-
rye bilen Trkler yldrm gibi oradan oraya yetidiler. Ve
sratle ekavet unsurlarn imha ettiler ve Anadolu zaferinden
evvel bu pek kanl sava kazandlar.

KARAKOL CEMYET RESNN BRNC

TEVKF
Padiah ve sadrazam damad Eerid Paa Mustafa
Kemlin Anadoludaki mtecellidane hareketlerinden do
lay pek ziyade znt iinde idiler. Sivas kongresiy-
le her ey aa vurulmutu. Istanbuldaki ktaatda el
den kabilirdi. Mcadelecinin biri Anadoluda ise dieri
de Istanbulda bulunuyordu. Mustafa Kemali tuzaa dre-

^ ) Midiseler bir sraya konarak anlatlmdr. Bundan bir ksmnn

evvel bir ksmnn sonra tekil olunduu zan edilmemelidir. etelerde
difi-e-leri gibi derhal tekil olunmudu.
 37

memilerdi. Amma her zaman kendileriyle vazife icab yan

yana bulunan evket Beyi avlayabilirlerdi. Nzm Paann
harbiye nazrl zamannda davet ettikleri bir yerin kapsna
eski padiahlar zamannda yapld gibi bir ok sngl as
kerler dikivermek suretiyle tevkif ettiler. Ve mahd Bekir aga
blne gnderdiler. Vatann kurtarmak iin didinen ha
miyetli insana haydud muamelesi yaptlar. dam da edecekler-
cli. Fakat artk Anadoludaki kahramanlarn ba Mustafa Ke
ml stanbula da hkm edecek bir duruma gelmiti. iddetli
siyas basklarla Ferid Paa hkmetini devirdi. Yerine ge
cen Ali Rza Paa kabinesinin harbiye nazr Mersinli Cemal
Pagada^ karakol cemiyeti reisi evket Beyi tahliye etmek su
retiyle Vazifeye balad. Bunu Mustafa Kemal Paann steyi
zerine- yapm olduklarn sylemeye bilmem lzum var m?
evket Bey Anadolu hkmetince 22 ci kol ordu kuman
danlna tayin olunmudu. Fakat harbiye nazn Ceml p a-
stanbul da yalnz yapamyacandan bahsile bu tayine*
tir^ - etmesi zerine" mlfmailevh ~ T sk i- vazifesinde inkT-
edilmigti. ------------------------- ------
--------- - -
Karakol cemiyeti reisi hapishaneden azim ve iman kuvvetlen
mi olarak km bundan sonra daha pervasz ve mtecellida-
,le almaa balad. Arkadalar da reislerine kavuuu ge-
jcek byk zaferin ncs saydlar mesailerine hz verdiler,
.".avretleri de byk semereler vermeye balamt.
KARAKOL CEMYET RESNN KNCl TEVKF
Mstevliler Trkleri her eyden faydalanarak Anadolu
'daki ordularn kuvvetlendirdiklerini anlyorlard. Yakn za
manda da anakkalede olduu gibi yine karlarna bir saa
d et kalas gibi dikileceklerdi. Aldatlm olduklarndan dolay
9 bir daha oyuna gelmiyecekler lnceye kadar bouacaklar-
' tehlikeyi behemhal nlemek icap ediyordu. 16/mart/1920
v kararlarn tatbik etmek iin harekete getiler.
stanbula yeniden asker kardlar. Mebusan meclisini
basdlar. Misak milliden baka muahedeyi kabul etmiyecekle-
rini iln eden yiit mebuslar, medeniyet, hak ve hakikatten ba
his eden fedakr gazetecileri, vatann kurtarmak iin rpnan
kahraman evketi tevkif ettiler.

M a lta H a y a t
ngilizler gerek tevkif srasnda ve gerekse Maltada bu
Trk byklerine kar centilmence hareket edip. Ve Mal-:
tada da (bir daha) serbeste gezmelerine msaade ettiler. Fa
kat kamayacaklarna dair de eref ve namus zerine sz sal
dlar. Yaral Trk vatan imdada arrken verilen szlerin
kymeti mi? olurdu.
ngiliz centilmenleri de buna riayet edemezlerdi. Bu sebeb-
ten aradan bir az vakit getikten son^-a fira areleri aran
maa baland.
Deniz kahramanmz Rauf Beyin kotra ile gezmesi ve balk
tutmas mesleinin icab idi. Galatal evket Bey de her zaman
kendisine refakat ediyordu. Hamidiye kravzrne benzeme
se de kotra Malta enginlerinde bir marti gibi szlyor gzden
kayboluyorlard. Kimse de bir ey demiyordu. 9:10 mil yapan
ve 7-8 kii alan bu vasta ile kamptan erkenden kld tak
dirde akama kadar 8-10 saat iinde ve o gecenin sabahna
kadar epey yol alnabilirdi. talya sahihleri de 90 milden uzak
ta deildi. Bu milletde Trklere pek dman muamelesi yapm
yordu. Kamaa karar verdiler. Yeii balklarla konuuyor-;
lar kendilerini amatr heveskrlar *gibi gsteriyorlard. Bu
sayede hem balk levazm hem de kotrann uzun bir sefer
iin lzm olan ihtiyalarn temin ettiler. Kotray Hamidiye;
kravzr kumandan Rauf Orbay idare edecekti. Tayfal
da mmaileyh tarafndan evvelce yetitirilmi olan Galatal
evket Bev yanacakt. Bir sabah erkenden Rauf, evket, Kara
Vasat', Rahmi, Canbulat Midhat beylerle General Ali hsan
Kotraya atlyarak denize aldlar
 39

Evvel rzgr msait gibi idi. Biraz gittikten sonra bu

talihsizlerle elenir gibi duruverdi. Kotrada ne motor ve ne de
krek vard. Geri dnmee bile imkn yoktu.
Maltann engilerinde durgun suya dm bir yaprak gibi
oldukla yerde sallanmaa baladlar. Felketzedeler kara ta
lihlerine atp tutuyorlard. Ne kadar Kylnseler batu. V
hemen rzgr bu szler zerine kacaa hi benzemiyordu.
mit hi bir zaman lmez. Baka bir gn teebbslerini tekrar
etmee karar verdiler. Ve civarlarndan geeceklerin phe
lerini gidermek iin de kotrann kenarlarna sralanarak ba
lk tutmaa baladlar. Bunda talih kendilerine gler yz
gstermiti. Kaamamlard amma oka balk tutmulard.
Akama doru rzgr kt. Maltaya dndler. Ve balklardan
ngilizlere de ikram ettiler.
Bir mddet mid krklnn tesiri altnda yaadlar.. Ba-
lkdanda kotradan da bkm grnyorlard. Kamptakilerin ek
serisi ngilizce biliyordu. Ve hasimlerinin odada bulunmad
bir zamanda defterlerini tetkik ettiler Rauf ve arkadalariyle
muharrirlerin ve evket Beyin isimlerinin hizasnda milliyeti
dierlerinin isimlerinin hizasnda ittihad (mahkemeye verile
cek) kaydm grdler. Bunun zerine firar plannda deiiklik
yapld. Evvel mahkemelik arkadalarn kalmasna karar ve
rildi. Avrupan muhtelif yerlerine dalm olan eski arkada
larla muhabere edildi. talyada bulunanlar arkadalarn kar
mak zere Maltaya bir-kmr ilebi gnderdiler. Mahkemelik
lerden 16 kii kimsenin gremiyecei ekilde birer birer gemiye
alnd ve kmrlerin arasnda sakland ve gemide derhal hare
ket etdi Akamki yoklamada da asl kafalar koparlp kanatlan
yolunmak istenen ittihad kularn uup gittikleri anlald.

A a V a t a n a dn?
ngilizler, tarihi ve Haydarpaa srtlarndaki mezar
hklarm gstererek ne zaman vatannz tehlikeye dt ise
imdadnza kotuk. Byle bir dostla harp edilebilir mi idi*
 40 -

di.ymi3.rdi. Evet sezenelerinde hakl idiler. Fakat Trkler

ezeli ve ebedi dmanlar olan Ruslarla ve onlarn safnda
bulunanlarla harp etmilerdi. Muharebenin sonu gelinceye ka
dar da bu eski dostlarn dman saymamlard. Bu da a-
nakkalede ve Gtlammarede esir ettikleri ngilizlere kar
gsterdikleri yaknlk ve misafirperverlikle sabit olmutu.
Fakat inat dostlarnn gnllerini bir trl yapamyorlar-
d. Mahaza ibah haline gelen kzgnlk yava yava sknet
buluyor gibi idi. Bu sebebten mliyetci dedikleri Trk vatanper
yerlerini Erzurumda milliyetiler tarafndan esir edilen Ingiz
hariciye nazr Lord Giirzonun akrabalariyle deyitirmeye
raz oldular.
Harikulade ve kelimenin tam manasiyle vatanperver sa
yn Galrtal evket ve onun son derecede yiit arkadalar
memleketi lm bulutlar kaplad ve her taraftan sokulan
kundaklarla Trk vatan ve istiklli yanmaa balad bir
srada ortaya atlmlardr. Bunlar bahri muhitlerde gemisi
her taraftan tutuan ve onu kurtarmak iin denize atlarak
hem lm hem de yangnla mcadele eden esatir kahraman
larna benziyorlard. Manzara bu kadar korkun ve dehet
verici idi. Hi kurtulmak mitleri de yoktu. Mcadele eder
lerse kurtulacaklarna dair olan kk bir inanlarn da-
nefislerine ve yekdierine kuvvet vermek iin syliyorlard.
Kader, hatalarn, cezasn verdii gibi kahramanlkla
rnda mkfatn da verir..
evket Bey Ankaraya geldii zaman artk Sakarya
harbi*cTe kazanlmt Aziz vatann her tarafndaki yangn 1ar
yer yer sndrlm ve dierlerinin de arkadalar Mustafa Ke
ml ve ismet Paalar tarafndan sndrlecei anlalmt.
Nehrin kanla kark sularna bakarak oktanberi tenef
fs edemedii hr havay derin bir hazla iine ektikten
sonra Maltada itii and hatrlayarak yere kapanm aziz
vatan topraklarn derin bir itiyakla pmtr.
 41 -

K a r a k o l c e m iy e tin in f e s h i
Hakikat olmasna imkn olmayan byk arzularn arka
sndan koanlar emellerine kavutuklarm sandklar za
man bir serap gibi hayalin kaybolduunu grrler. Baz ha
yalperest insanlar gibi Yunanllar da bu fsunun sihrine
kendilerini kaptrarak ve son takatlerini harcayarak Ankara
yaylalarna kadar gittiler.
nnlerinde ar yaralar alan megaloidalar da binlerce
Yunan genci ile beraber Sakaryada bouldu. Ve nazl zafer
perisi kendisi iin hadsiz ve hesapsz fedakrlklar yapan eski
sevgilisi kahraman Trklere auunu at. Artk bir mddet
sonra stanbula da girilebilir. Ve karakol cemiyetinin pek fe
dakr kurucular da emellerine nail olmu sayla bilirlerdi.
Bu sebebten stanbulda gz yalariyle tekil ettikleri cemiyet
lerini o zaman Ankarada bulunan, Galatal evket, levazm
mdiri Ali Rza, byk Millet Meclisi azasndan Kara Vasaf
ve Edip Servet Refik smail Beyler hudutsuz bir nee iinde
feshettiler. Mcadelenin zleri mahiyetinde olan Mulal Muta
fa Topu Ihsan (mteveffa bahriye vekili) Saffet Beyler de bu
merasime katldlar. Ve fehisnameyi dier cemiyet azas gibi
imza ettiler.
** '* " N#- . ^ '/ T ' " 7 r ~'7~

K a r a k o l c e m iy e ti r e is i n in i n t i b a l a r
Son derece kanl bir harple vatanmz kurtarabileceimizi
artk anlam bulunuyorduk. Bzlar bunun muhal sayyorlar
Anadoluya dalp halka ihtill ruhu alandkdan sonra hare
kete geilmesini tavsiye ediyorlard. En evvel mcadeleye biz
karar verdik parolamz ya istikll ya lmd. Amma biz lme
sini bilerek silhlarmz henz elimizde ve cephanelerimiz de
polarmzda iken harekete geecekdik. Vatanmz bir harabe
hline gelse de hasme brakmyacaktk.
Mstevlilerin ve bz mark anasrn hi tahmin etme
 42

dikleri kadar kuvvetli idik. Ve ehir snr haricindeki ete

mcadelesini de kazanmtk.
16 mart igalini daha evvel haber almtk. Fakat Musta
fa Keml Paa Anadoludaki ordular stanbul kaplarna da
yandktan sonra harekete gememizi emir etmi olduundan
hasme mukabele etmedik. Buna mecbur kaldmz gn icap
ederse dmanla beraber ehri yakacak muazzam harabeler
arasnda mdafaamz yapacaktk.
Bunun iin plnlarmz tamamiyle hazr bulunuyordu,
Bu, gizli mesai srasnda beni en ziyade yoran, tahkir olu
nan subaylarmzla halkmzn vakitsiz bir mcadeleye atlma
larn nlemek iin didinmelerim olmutur. Peinen lmeye ra
z olanlar ayaklarma kapanarak mstevlilerden veya mark
lardan gizlice beini onunu ldrmeye msade etmemi istiyor
lar, sonra bizi teslim et assnlar rzyz diyorlard.
Benliklerine indirilen darbelerle ruh ve uurlar tam bir
ihtille uram bulunan bu vatanperverleri ikna etmek mm
kn olamyordu. Ka t-'- ibsmm emrimi bozmamak iin
kendi tabancalar ile kendilerini ldrdler. Bzlar da vapur
lardan denize atlamak suretiyle intihar etdiler. Yaverim Rizeli
svari st tevmcni Mehmet- Ali Beyde bu kahramanlardan bi
ridir. Vatana zararl olacak eyi yapmamak iin kendilerini
feda eden bu mbarek $3 yalariyle Trk bayrana
sararak asker mezarla defin ediyorduk.
Kara gn kahramanlarnn hepsinin isimlerini hatrlaya
myorum. Pek okdular bunlar, hayatiyet dolu Trk mille
tinin fedakr evladlar idi.
Eserde isimleri gemeyen ve fakat tekiltn zleri mahi
yetinde bulunan bu fedakr insanlardan isimleri hatrnzda
kalanlar var mdr? Surumu bunlar hatra defterinden isimle
rini ve hizmet ekillerini okumak suretiyle cevaplandrdlar.
te o kara gnlerde alan kahramanlardan bzlarmn
isimleri:
 43

Tasvi-i of kr gazetesi sahip ve ba muharriri Velid. Kara

kol ^cemiyetinin casus efi Kurmay Baha Said BeyTnen~~ytkm
mahremi ve yardmcsFEllnKve terbiye^ cemiyeti reisi gz dok-
toru g eneral Esad, Said mollann ifrelerini. Anadolu kulbn
de alman kararlan haber veren Su irketi mfettilerinden
Halid, Mustafa Sagirie evvel dostluk tesis eden ve bilhare
casus olduunu anladkdan sonra haber veren Belika sefare
tinde alan Ferid Cevad, ve sakall svari kaymakam Aziz.
Hrriyet ihilafclarla kumar arkadal yapmak bahanesiyle
srlarn haber veren eski siporculardan kr Emin Eren ky
civarndaki Nadir Bey iftliini basarak Alnanlardan kalma
pek ok silh ve cephaneyi msadere eden yzba Mehmed
Ali. Alem da menzili ile irtibat tesis eden Kuzkuncukdaki
karakol kumandan yzba Memduh, nakliyat ilerinde me
hur hizmeti sevk eden hamallar khyas Salih Reis, tekilta
mensup harbiye nazr Cemal Paann yaveri binba sim,
elikoz iftlii civarnda treyen eteleri imha eden yzba
Aziz, Beykoz civarndaki dman etelerini imha eden meclis
mebusun muhafz taburu kumandam Read Beyin kardei Mu-
rad. Kandra ile zmir arasndaki K al mevkiindeki sat-
rali idare eden ve bilhare Byk Millet Meclisi telgraf m
drlne nakil olunan Ali, Anadolu ile muhaberemizi temin
eden stanbul telgrafhanesinde bulunan Manastrl Salih ve
hlen banka mdrlerinden ve o zaman posta mdr olan
Nusret, kendileri yoksuzlua decek kadar cemiyete nakden
yardm eden hlen zmir Sigorta Cemiyetinde bulunan Morali
Halid, ve doan irketi murahhas kardei Nail, propaganda
servisinde alan Adil ve hlen Ankara noteri bulunan Veli,
sevkiyat ilerinde alan Yrk vapuru kaptan Said, Paa
bae vapuru kaptan Ali. Anastasya rmorkr kaptan Sava
ve olu. Hamal ba Zekeriya, sevkiyat avularndan lz Os
man, tekilt mahsusada alan ve Mir Fevzi akman iti-
madkerdesi bulunan Hsamettin i adamlarndan Canbaz Meh
 44 -

met, Erkan harb diye anlan ve sevkiyat idare eden Men .net
Ali, mlzm Ahmet, Sarahane Mdr Hlit. eski dahiliye
yzbas Ragb Sarayburnu anbarnda bulunan bonak yz
ba Arif, sevkiyat mdr Isma Hakk ve muavini yzba
Fevzi Unkapam anbarnda bulunan yzba Arap Mehmet
Ali, bahriyeli yzba Murad, Sarahane anbarnda bulunan
Binba Halid, muavini yzba Avni, yzba Ali Rza, yzba
Sabri, mlzm Ekrem, makinal tfek ve yedek aksama ba
kan mlzm Nzm, kaak eya arasna askeri eya kartran
harbiye nezareti 3 ube mdr binba Rifat (Umum levazm
mdr olan), Ahrkap mdr binba Ziya isteklerimizi
derhal isaf eden depo mdr fabrikatr Kemal bak Bursa fr
ka yaveri Hamdi (hlen levazm generali) ve ei kz retmen
okulu mdiresi ekibe ve muavini bahriye, deniz ilerinde
alan kurmay kolas evket hlen atalca askerlik ubesi
Bakan yzba Muhittin, polis mdr Ekrem (general) Si-
vasdan Mustafa Kemal Paann Konya murahhas diye gn
derdii Niyde, Konya ve civar ktaatnn makanizma makinal
tfek ve sairesini sevk eden istihbarat ilerinde de fedakra-
ne alan ve bilahare Anadolu mcadelesinde 3 yerin
den yaralanan ve uzun mddet grme ve tanma hassalarn
gaip eden yzba Ihsan.
Bu muazzam iler arasnda sizi en ok zen ne oldu soru
mu da u ekilde cevaplandrldlar.
Mesaimizin hepsi de semere veriyordu. Ve bir mddet
sonra vatanmz kurtaracamz hakkndaki kanaatlerimiz
kuvvetlenmeye balad. Mstevliler bize Bolevik diyorlard.
Halbuki biz, vatanmz kurtarmak iin alan vatanperver
lerdik. Bu noktay hasimlerimize bir trl anlatamyorduk.
Mnevverlerimizin, ajanlarmzn gayretleri de semersiz kal
yordu. iki defa tevkif olundum. Bilhassa birincisinde bir cami
muamelesi grdm. Fakat ie balamadan evvel btn bunlar
dnm ve kabul etmi olduumdan hi birini yadrgama
dm. Fakat bilhassa ikinci tevkifimden sonra her komnist
 45

dendike bama bir topuzlu vurulmu gibi iztirap duydum, ve

Bu hayat tam iki sene srd.

MJL MDAFAA GURUBU RES

Karkol cemiyeti reisi tevkif olunup Maltaya sevkeddik-
ten sonra arkadalar rkeklik gstermemiler faaliyetlerine
devam etmilerdir. Ve esrarengiz reisin yerini de hi k im senin
emir ve iar olmadan bu ok zor ve o nisbetde tehlikeli ileri
baarmak kabiyetini kendinde gren onun gibi azimkar ve
ecnebi mekteplerinde tahsil grm birka lisan bilen kahra
man bir albaymz dolduruvermidir resmi ve bilinen vazifede
Trk ordusunu dmanlarn arzu ettikleri kadar kltmeyi
dier arkadalariyle beraber temin etmekdi.
Bu komisyondaki reis ve zalar dmann ve dman ama
line hizmet eden padiahn gya en koyu taraftarlar, en sadk
bendeleri idi. Hakikatde mill mcadelenin ruhu olan casuslar
dan baka bir ey deillerdi. Tarihdeki facia ve muzhike ile ka
rk siyas oyunlarn birisi de bu meclisin harbiye nezaretin
deki muhteem salonlarnda oynanmdr. '
Reis kemali ciddiyetle diyordu ki:
Kltlecek osmanl ordusunda ancak yz elli top bulu
nacak fazlas imha edilecektir. Ba casusda komisyonun en
mtevazi ve halim bir yesi sfatiyle ayaa kalkarak ve kk
bir memur gibi ellerini gbeinin zerinde balayarak son de
rece hrmetkr ve inandrc bir eda ile sayn reisim Istanbul-
da yz elli deil ancak 16 topumuz vardr demi ve bunun yz
elliye ibl iin noksan olan ksmn satn alnmas lzm gele
ceini irap etmidi. Komisyonda bulunan dmanlar Trkle-
rin tahmin ettiklerinden de zaif olduklarn anlayarak sevinmi
ler fakat hakikati bilenler bu mtevazi yenin beyann bir fa
aliyet raporu sayarak ve 150 den fazla topun Anadoluya
sevk edilmi bulunduunu anlayarak iin iin sevinmilerdi.
te o gnki komisyonun naiz yesi ve yukarda esrarengiz re
 46 ^

isin yerini doldurduunu bildirdiim albay emekli tmgeneral

Keml Kocer. Ve yldrm harbiye Yunanllar denize dken
yapt byk inkilplarla da Trklerin medeniyet dnyasnda
yaayabilmesini salayan dnya byklerinden bu milletin
atas Mustafa Kemlle adatlar.

KARAKOL CEMYET LE MLL MDAFA GURUBU

ARASINDAK FRAKLAR
Trk vatannn kurtarlmas hakkndaki esas gayede hi
bir fark yoktur. Fakat bunun nasl temin edilmesi lzm geldi
ine dair yani teferratda farklar vard.
Kara kol cemiyeti Mustafa Kemal Paa Samsuna gitmeden
evvel teekkl etmiti. Her gn tekrar edilen ve gitgide arttr
lan zulmlerin ruhlarda yapt edid reaksiyonlar hasebiyle
mahvetmek istedikleri Trklerle beraber onlarn da yok edil
mesine dayanyordu. Plnlar tedafi deil taarruz d. Ve her
halde bir an evvel harekete geilecekd.
Ve cemiyet asger mahiyeti haiz olmakla beraber ittihad
ve terakki cemiyeti gibi siyas bir teekkld.
Mill Miidafa gurubu ise Kara Kol cemiyeti reisi tevkii
olunduktan ve istikll Anadoluda belirdikten sonra teek
kl etmiti. Bu sebepten buna zarar verebilecek her trl mut-
rid hareketlerden saknlacakt ve teekkln siyas bir rengi
de yoktu. _
TEKlLT
Kara Kol cemiyetinin reisinin tevkifi ve zalarnn ekseri
sinin, Anadoludaki mill kuvvet ve heyete katlmalar zerine
yukarda bildirildii gibi vazifeyi Keml Bey istihlf etm^ ev
vel kaaklk ve istihbarat iin Safranbolulu Yzba Hakk,
sttemen Abdlvehap, yzba Bill, yzba Saffet Lst.te
men Brhan, Kayyum Ahmet beylerden bir heyet tekil edip
faaliyete gemisede ksa bir mddet sonra yine tekilat geni
lemi bir merkez heyeti seilerek bucak ve ocak tekilat bulu
nan kazalarn bana kumandanlar tayin olunmutur.
 MERKEZ HEYET
Fahri reis: Ziyade mtecellid ve o nisbetde yasl olan
Hamdi Baba.
Reis: stanbul polis mdr miralay Esed Bey
zalklarda: Atina sefiri Enis, Polis mdr muavini Sadi.
Topkapl Mehmed, Muallim Hafz Kemal, niversite musahi
bi Ihsan, limanc (profesr) Hamdi, avukat Vehbi, kaymakam
hafz Besim, albay Keml, binba Ferhad, (emekli general)
yzba Ltf beyler seilmilerdi.

KUMANDANLIKLAR
Alibey kynden Rumelikavaklarna kadar olan Beyolu
mntkas kumandanlna albay Keml.
Alibey kynden ta Kkekmeceye kadar olan stanbul
mntkas kumandanlna binba Ferhal.
skdar mntkas kumandanlna da binba Ziya beyler
tayin olunmudu.
Tekilta girenler yine tahlif olunuyordu. Bu vazifeyi di-
er ihtisaslarndan da faydalanlan, hlen Kadky eski mu-
haribler dernei bakan emekli deniz albay bay Remzi yap
yordu. Savaacaklarn yeknu 60 bin kiiyi buluyordu. Hepsine
yetecek kadar silh ve cephane gizli depolara yerletirilmiti
idare ve*toplant yerleride tayin olunmutu.
s t i h b a r a t
stihbarat efi: Polis mdr miralay Esad Bey
Yardmclar: Temen Brhan, yzba Saffet ve saire bu
heyetlerinde yukarda bildirilen usul ve ekillerde Anadoluda-
ki mill kvetleri desteklediini ve stanbuldaki Trk unsuru
nun hukukunu mdafa iin hummal bir ekilde alt gr
lr.
stanbuldaki bu fedakr insanlarda el deitirmek zorun
da kalmlardr, onlarda kaymakam Muliddin, bahriye divan
harp mddeiumumisi binba Sami harbiye nezareti memurla
 48

rndan hafz Tevfik, eczas Vasf merkez memuru Fuat bey

lerden mteekkil bir merkez heyeti tekil olunmu reislie de
Muhiddi Bey getir lmdi. Bu heyet zasndan yalnz Fuat Bey
ekilmi dierleri Istanbulun tahliyesine kadar vazife grm
lerdir.
SAKARYA ZAFERNDEN EVVEL VE SONRA
ISTANBULUN DURUMU
Bidayetde tilf devletleri stanbulu srf boleviklere kar
bir st olarak igal edeceklerini sylemilerdi. galden son
ra vaziyetlerini deitirdiler. Hele resm igalden sonra bsb
tn dmanca hareket ettiler. Her tarafda shl devriyeler
gezdirmeye baladlar. Yollar keserek, kahveleri, gazinolar ve
bunlara benzer mahalleri basarak silh aramaa baladlar. Bir
ak bile msadere olunuyor sahipleri cezalandryordu. M-
l kuvvetlere taraftarlk ettiklerine dair ufak bir sezin tiv e
hatta iftira zerine birok masum Trkler hapse atlyor ve
ikence ediliyordu. Dmanlarn gizli tekt Istanbulun her
tarafn sarmd. En gizli eyleri dahi grmeye alyor
lard. Vatanperver Trklerde yukarda izah ettiim gibi ileri
ne girerek gizlice almann yolunu bulmulard. Mustafa Ke
ml Paay ldrmeye memur. Hint murahhas Mustafa Sagi-
rin hakik maksadn da rendiler. Bir oklarnn cann*yakan
bu katil tilkiyi Ankarada tuzaa drdler ve bu suretle Mill
kuvvetlere yardm kervan yer alt yatartklarnm grnmez
yollar gibi gizli yerlerden yava da olsa yrttler. Ve mill
ordunun nnleri ve Sakarya zaferlerini salamasn temin
ettiler.
20/Ekim/1920 den yani Ankara itilfnamesinden soma
iler deiti ve Istanbulun siyas vaziyeti pek tuhaf bir manza
ra arzetmee balad. Trk ajanlarnn Franszlarla hatt bir
mddet sonra tngiz ba casuslariyle ba baa verip mill or
duyu kuvvetlendirdikleri ve hapisanelerde inleyen Trk vatan
perverlerinin tahliye sebeplerini temin ettikleri grlr.
 49

lerde tabii ba dndrc bir sratle yrmee bala

mtr. Bu byk deiikliin sebeblerini imdiye* kadar neir
olunan eserlerin bir ksm aklamam bir ksm da ahs be-
ceriklie ve Trk vatanda olmayan bz ahslarn insanlk
mefkresine hizmet emeline atf etmilerdir.
Halbuki: Ferd muvaffakiyetler ve -beceriklikler ne kadar
byk olursa olsun mletleraras mnasebetlere tesir edecek
seviyeye ykselemezler. Bu hal nadiren vaki olursada burada
o fevkaldelik yokdur. Ayn zamanda Trk vatanda olm-
yanlarnda Islm ve Trk mefkresi uruna hayatlarn tehli
keye koyduklar iddias da kabul edilemez. Esasen bunlarn ha
kiki sebebleri Trk tarihinde (sarahat ve ruhunda) yazldr.
Hdiseleri iyice takip edebilmek iin o zaman Anadoluda-
ki ahvali bilmek lzmdr.

BYK MLLET MECLS HKMET

zmir Yunanllar tarafndan igal olunduu gibi Samsun
ve havalisinde de Pontos nmiyle bir Rum hkmeti tesis edil
mek isteniyordu. Hatt Rum eteleri Trk kylerini yakmaa
ve ellerine geirebildiklerini ldrmeye balamlard. Bunun
zerine halk nefis mdafaas zaruretinde kalmt, itilf dev
letleri bunu Rumlara mezalim yapld eklinde tasvir ediyor
lard. Buna mni olmak iin de o zamanki Ferit Paa hkme
tini sktryorlard. te bunun iin yani Anadoluda gelien
kuvay milliyeyi ortadan kaldrmak zere 9 uncu ordu mfet
tii sfatiyle general Mustafa Keml Samsuna gnderildi. Zaten
marnileyh daha stabulda iken vatann mcadele ile kurta-
rlabileceie kanaat getirmiti. Anadoluya ayak basar basmaz
kuvay millyeyi yok edeceine bilkis gelitirmek iin derhal
faaliyete geti. Erzurumda, Sivasda, Amasyada kongreler ve
toplantlar tertibetti. Bu konumalarda Trk vatannn tama-
miyet ve istikllinin korunmasna karar verildi ve mill hudud-
lar belirtildi. Bundan sonra Istanbulda toplanan Meclisi Mebu-
sana Mustafa Kemal Paann arkadalar Rauf ve Kra Vasaf
Beyler de katldlar. Bunlar Anadoluda taayyn etmi bulunan
 50

mill hudutlar dierlerine misak mill diye kabul ettirdiler

baka trl yaplacak muahedeleri tasdik etmiyeceklerini de
n ettiler. Bunun zerine Ingizler meclisi datt ve mebus
larn bir ksmn Maltaya srdler. Istanbudan kaabilenlerle
Anadoludan yeniden seen mebuslar Ankarada toplandlar
ve Byk Millet Meclis'i hkmetini kurdular ve baa da Mus
tafa Kemal Paay geirdiler.
Artk Mondros mtarekesi diye ortada bir ey kalmam
t. Galipler burunlar kanamadan Trk topraklarm igal ede
meyeceklerdi. Buna mni olmak iin stanbul hkmetine hil
fet ordular tek ettirdiler ve Anadoluya sevkettirder. Trk-
leri birbirine krdrarak yine eskisi gibi hi kan dkmeden
istediklerini yapacaklard. Trkler realist bir millettir ve akl
lar daha ziyade gzlerindedir. Vatan paralar yer yer dman
tarafndan ist olunurken kimseye kanamazlard bu sebepten
hilfet ordusunun ve ondan sonra sahneye kan Anzavurun
gsmde Kuran, kalbimde iman, elimde ferman at stnde
din uruna almaa geldim diyen hekrca uydurulmu te
kerlemelerine inanmadlar. nanan bir ksmda az zaman
da yanldklarm anladlar ve dmanla mcadele eden halk or
dularna katldlar.
Mstevliler maksatlarna bu suretle eremeyeceklerini an
ladktan sonra kendi kuvvetlerinin gcne dayanarak ilerini
yrtmeye karar verdiler. Yunan ordusu igal sahasn geni
letmeye balad. Franszlar da, Adana, Mara, Urfa ve Antebe
doru ilerlemeye baladlar. Hl halkn ruhunda mcadele iin
bir arzu ve azim uyanm olduuna inanmyorlard. Adana Ma
ra, Urfa, Antep mdafaalar Franszlara bu hakikati retti
kendileride gemide vatanlarn ite byle halk mcadelesiyle
ngilizlerden ve sonrada Trklerin yardm ile arlkenden kur
tarmlard.
Trklerinde vatanlarm kurtaracaklar artk gerei gibi
anlalmt.
nnlerinde ve Sakaryada Yunan ordulann da yenmi
lerdi. Esasen onlarn tarih hasmlar Almallard. Sulh masa-
 51

snda nglizler Almanlar himaye etmeye ve devletler muvaze

nesini bozmamaa yani deimez kendi siyasetlerini tahakkuk
ettirmeye alyorlard. Ankara Byk Mlet Meclisinin ya
man reisi ve onun gen hriciyesi tarihin bu eski ve yeni rea
litelerinden faydalandlar ve Franszlar Trklere yardma ik
na etter. Bu yardm Kanun Sultan Sleymamn byk arma
dalar Fransaya gndererek onlar kurtarmas gibi muhteem
ve byk olmad. Dmanlk cephesinden ekecekler ve giz
lice mill orduyu besleyen stanbul kaaklarna yardm ede
ceklerdi. Sakarya muzafferiyetinden sonra aktedilen ve ad
Ankara itilfnamesi olan anlamamn ruhu buydu. Trkler Sa
karya harbinin sonuna kadar stanbuldaki esrarengiz faaliyet
lerine devam etmiler ve birok harp malzemesini kendi kendi
lerine karmlard. Kurulu tekiltlar da bir saat gibi iliyor
du ve mcadelenin sonuna kadarda tabi ileyecekti. Fakat kur
banlar fazla olacak umum taarruz iin cephane ihtiyalarm
sratle temin edemeyeceklerdi, ite Franszlarn yardm Trk-
lerin vatanlarm daha abuk kurtarmalarna yaram bu da ta
rihi dostluun yenilenmesine kfi gelmitir, ve bu dostluk mu
ahedesinin akdinden sonra dier byk devletlerde hasmane
hareketleri terk etmilerdi.

FRANSIZLARIN YARDIMI
Trklerin gayri mslim tebaalarna iyi muamele etmesi
nin bir sebebide din bir buyruk olmasndandr. Bu sebebden
Osmanl hkmeti camiasndaki bu anasr dnyann hi bir
yerinde mevcut olmyan bir hrriyet ve refah iinde yayor
lard. Atatrk inkilbmdan evvel gelenek ve taasup dolaysiy-
le mslman Trkler bir ok ileri yapmyorlard. Bu sebeb
den, ressamlk, heykeltralk .kuyumculuk, meyhanecilik, ban
kaclk ve bunlara benzeyen sanat ve kk sanatlar bunlarn
elinde idi. ve pek ok para kazanyorlard.
Trklerin topraklarna gz koyan bz devletler, maksad-
lann kolayca temin edebilmek iin bu unsurlar tahrik etme
e baladlar. Bir eyler yapmak istendikten sonra sebebler mi
 52

bulunamazd? Mevcut olmas bile yaratlabilirdi. te bunlar

tertip ve tasni etmek iin Trkiyeye casuslar, komitaclar gn
derdiler. Onlarda uydurma mezalim ve gtsaf sahneleri tertip
ettiler katil ve ikence vakalar uydurdular hyl facialar tas
vir eden kitaplar yazdlar. Resimler yaptlar. Bunlar Avrupa -
ya ve bu anasra dattlar. Ve nihayet birbirine snm ve
hatt kaynam bu milletleri yekdierinden ayr dlar.
Etraf felket bulutlar kaplamaa balad. Btn yaratk
lar yaamak arzusiyle tabiatn kendilerine verdii korunma
vastalarn kullanrlar. Bu bir insiyak harekettir. Vatanlar
ellerinden alnmak istendiini anlayan munis ve mtevazi
Trkler bu tabiat icabn yaptlar. Ve kendilerini ve vatanlar
n mdafa ettiler, tediplerin, tenkillerin, tehcirlerin sebebi bu-
dur. Ekalliyetler realist bir zihniyetle hdiseleri muhakeme
edebilselerdi asl kabahatlinin hilekr kkrtclar olduunu
anlaya bileceklerdi.
tilf devletlerinin igali srasnda 3-5 lisan bilen aydn Er-
meniler de Istanbula gelmiti. Bunlar Rusyay da grm ha
kikatleri renmilerdi. Artk rklar mahv eden tehoiler dur
durulmal husumetler kkrtclara tevcih edilmeli diyorlard.
Bunlarn bir ksm Fransz tabiiyetine gemilerdi ve ak ve
Karadeniz mnakalatm temin eden La Fransez ismindeki
vapur kumpanyasn idare ediyorlard. Franszlarda Trklee
yardm etmek arzusu uyannca bu fikir bu Emenilerde ok
kuvvetli bir makes buldu. Bu suretle hem para hem tebaas ol
duklar Franszlarn tevechn kazanacaklar hemde gemi
de yapdklarm unutdurarak Anadoluda ve stanbulda arta
kalan ErBieniieri kurtaracaklard. Artk Trklerin esgisi gibi
gerek Istanbula ve gerekse Aadoluya hkim olacaklar da an
lalmaa balamt. Bu Ermeniler dndkleri gibi hareket
ettiler ve arzularnn hepsine birden nasl oldular.
Franszlar, gayri resmi olaak Trklere iki trl yardm
etmilerdir.
I Yukarda ad geen kompanyann btn gemileri
cephane, tep ve sair asger malzeme tatmaa tahsis ettiler ve
 53

kontrol komisyonundaki memurlar vastasiyle ya bunlar arat

madlar veya kontrol sathi bir ekilde yaptrarak bu vapur
larn sir seferini temin ettiler.
2 Fransz askerlerinin nezareti altnda bulunan fabrika
ve depolardaki cephane ve saieyi minicilere teslim ettiler.
Bunun iin de Parisden ve ark ubesinden Dola Kuruva
adnda gen, atein bir memur gndermilerdi. Bu hem mini
cilerle hem de Fransz kumandanlariyle gryor ve yardm
bu suretle salyordu. Bakrkyde bir Fransz subay biraz
korkaklk gstererek general pelleden yazl emir istemiti. Bu
nun verilmesi o gnk artlara gre mmkn deildi. Bu bir
istisnadr. Fransz dostlarmzn o kara gnlerde gstermi ol
duklar eyiliin kymet ve derecesini hi bir zaman kltmez.

NGlLZLERN YARDIMI
. tngilizler inat bir karaktere mlik olmakla beraber rea
list bir millettir. Seyyal bir siyaset takip ederler. Deyien va
ziyetlere gre mill siyasetlerine vehe verirler. Sakarya ma
lubiyetinden sonra Yunanllarn yalnz balarna bir ey yapa-
myacaklarn anlamlard. Yardm etmekte mmkn deildi
nk kendi milletlerinde isteksizlik olduu gibi Bavekillerin
de mdahalesine meydan verecekdi (*) zaten buna hacet de
yoktu. nki Trklerin musul petrolleriyle boazlar meselesin
de mklt karmyacaklarn renmilerdi. Esasen onlar il
gilendiren hususlarda bunlard. Ve bu sebeblerden dolay da Se
ver muahedesinin tadiline ve zmirin tahliyesine Yunanllar raz
etmeye almlardr. Fakat Trkler bunu da kabul etmiyor
lard. Kendi isteyi ile Anadoluya km ve bu maceralara atl
m bulunan kk dostlarndan daha fazlasn isteyemiyor-
ard. Vaziyeti dzeltebilecek bir are vard. Trklerin zaferi
ah bu mmkn olsa idi..

( * ) Rus sefi.-i umum taaruz arifesindeki vak! toplantda bunu*

aka subaylarmza sylemidi bununla beraber Mustafa Kemal kurtu
luun milletinin kendi giic ile saflanmas lzmgeldifine kaniydi.
 54

Franszlarn Ankara itilafiyle bu kanl gaileden syrlma

larn dikkatle takip etmilerdi. Bu muahedenin birde gizli ta
raf olacakt. Olmasa bile taraflar yekdierine elbette bz m-
camelelerde bulunacaklard. Ksa zamanda stanbuldaki casusla
r vastasiyle bunu rendiler Franszlar millicilere gayri res
mi bir ekilde vardm ediyorlard. Zaten kendilerinin istedii de
buydu. Mill ordu kuvvetlensin zmirden Yunanllar atsn ve
bu sayede bar da olsundu. ngilizler ayn zamanda gayet p-
ratik adamlardr. Bunun iin ta Londradan adam gndermeye
lzum grmediler. Ba casuslarn Trklerle anladrdlar ve
bu suretle icap eden yardmlar yaptlar.
Zaten Pandikyan yaman bir casusdu. Koca Istanbulu avcu-
nun iine alm gibi idi ehirde ne kadar subay varsa hepsinin
isimlerini nerede oturduklarn ve belkide siyas arzularn
renmiti.
Evvel millicilerin efi albay M. Kemalle ilk mlkat
yerini Pandikyan tayin etmidi. Buras stanbuldaki entelices
servisin igal ettii binann karsndaki birahane idi. Sonra da
stihbarat ajanlaryle konutu. Ve anlat ve hep birden ef
birlii ile almaya baladlar. Keyfiyeti Yunanllardan gizle
mek iin de kk apda maddeler yakaladlar ve bz Trk
ajanlarm da tevkif ettiler. Ve faaliyette bulunuyor gibi g
rndler.
Yardmlar u ekillerde oluyordu.
1 Milliciler tarafndan tahliyeleri behemhal istenenleri
bir takm bahaneler icad ederek salvermek.
2 Tevkif olunacak ahslar, hane ve matbaalar ara
nacaklar haber vererek kamalarn salamak veya delilleri
yok ettirmek.
3 ngiliz casus tekiltnn eline geen ve milliciler iin
pek fena neticeler verebilecek olan evrak iade etmek veya im
ha ettirmek.
4 Cphane ve sair asker mahiyetdeki kaakla ta-
mamiyle gz yummak htt yardm etmek.
Bunlar biraz izah edelim:
 55

Mesel milliciler tarafndan salverilmesi istenen ajanlar

iin yle bir dzen bulunmutu.
ngiliz istikbaratnda alan bir veya bir ka ajan k
yor falanca milicinin tekilt haber vermediini rendim.
Bunlar salverilsin his ettirmeden takip edecek ve tekilt
meydana karacaz diye raporlar veriyorlar minicilerde sal
veriliyordu. Bunlar takip edenler ve tekilt meydana ka
ranlar da tabi bulunmuyordu. stanbulda Yunanllarn da istih
barat tekilt vard. Bunlar Trakya ete reisi Fuad Beyin
stanbula geldiini ve bir ete kurmakla megul olduunu
renmiler ve bunu tevkif edene veya ettirene yz bin lira ver
meyi vaid etmilerdi. Pandikyann ajanlar Fuad Beyin saklan
d yeri renmiler ve eflerine haber' vermilerdi. kramiye
yi alacaklarna hi pheleri yoktu. Arama (*) neticesinde Fu
ad Bey bulunamamt ajanlar biz elimizle koymu gibi bili
yorduk burada idi diyorlard. Aradlar her yeri tekrar ara
dlar. Fuad Bey yoktu. Pandikyan hmla adamlarna; beni de
Yunanl dostlarna kar mahcup ettiniz diyordu. Halbuki ara
maa gelmeden biraz evvel minicilere haber vermi ve Fuad
Beyi Kadm kyafetinde kartmt.
Gurup, mensubininin isimleriyle faaliyetlerini mcmelen
bildiren bir raporu Ankara gndermiti. te bu raporun ma
kine ile camlara ekilmi kopyas ajanlar tarafndan n
giliz istihbarat servisine verilmiti. Pandikyan bir gn
M. M. gurubu reisinin yanma gelerek: aman Kemal Bey siz
bizi de beraber felkete srkleyeceksiniz diyerek camlar ve
raporun suretini gstererek hepsini birer birer imha ettir
miti. (**)
nanlmyacak gibi grnen bu hdiselerin hemen hepsi
dorudur. imdi de bunlar kimlerin yapm olabileceini tet
kik edelim.
Bunlar: Pandikyann ahs yardm deyil mensup olduu

(*) Arama srasnda Yunan stihbarat mmurlan da bulunmutu.

'*'*> Bunlar satan hain tutunmu iddetle cezalandrlmtr.
 gizli servisin daha dorusu ngilterenindi. nk:
1 Pandikyan alelde bir ajan deildi. Mustafa Sagir
gibi yetitirilmiti. Bir ok lisanlarla beraber Trkeyi de ga
yet fasih olarak konuuyordu. ok merhametsiz, ok zeki ve
nkteden, hlsa mkemmel bir casustu. Byle bir ahsn n-
gilizlere hem de madd bir menfaat mukabili almadan ihant
etmesi mmkn deildir.
2 Pandikyana para verilmedii ve onunda bu yardm
lar para mukabilinde yapmad selhiyetdar a h s l a r ; n ne
rettii eserler ve srarl ifadeleriyle anlalmaktadr. Eer Pan
dikyan bu yardmlarn ngilizlerin malmat olmadan yapsa
idi casusluk rayicine gre bunlarn karl milyonler olmak
icap ederdi. Ve byk millet meclisi hkmeti de bu paray
seve seve verirdi. Bu yaman casusa o zaman hi para verilme-
midir. Aradan uzun seneler getikten ve Atatrk de Pandik
yan da ldkten sonra ailesine ikramiye kabilinden 2 bin lira
gibi pek az para velimesi Trk hariciyesininde Pandikyann n-
gilizere hiyanet etmediini ve bilkis vazifesini yaptn bil
mesinden nai olacaktr.
3 ngilizler bidayette Trklere ehemmiyet vermemi
olabilirler. Fakat sonra en usta casuslarm, en deerli eleman
larn stanbula gnderdikleri muhakkaktr. Bunlarn Pan-
dikyanm uzun sren ihanetini sezmemeleri mmkn deildir.
4 Gerek ngilizlerin ve gerekse Franszlarn hizmetin
deki ermenilerin kendi milletlerini tehcirden kurtarmak iin
bu yardm yaptklar da varid deildi. Byle olsa idi bu h
kmetlerin hasmane hareketleri devam ederken yardm ba
lard. Halbuki: Fransz hizmetinde olanlar bu milletin yard
ma karar vermesinden ve ngiliz casusu Pandikyanda ondan
bir hayli sonra yardma balamtr. Fakat uda muhakkak-
dir ki bu igzar ermeniler kendi milletlerini de dnmler
adeta art olarak Ermenilerin tehcire tabi tutuimamalarn is
temiler ve bu hususda Ankaraya ifreli bir telgrafla bildiril
mitir. Byle bir dnce olmadn rendikten sonra bu er-
meniler daha samimiyetle almaya koyulmulardr.
 57

5 Pandikyan vazifesini yapm bir insan gibi emniyetle

tahliyeden sonra ngiltereye gitmi ve yine ngilizlere hizmet
etmitir. Eer Trklere hizmet ettiini bu millet bilmese idi ya
stanbulda kalr yahud da baka bir yere giderdi.
6 Tklere yardm eden Ingiliz subaylarnn iyi mevki
lerde olduunu tetkik seyahatine giden M. M. gurubu reisi gr
m ve bunu kitabnda yazmtr. Htt muahede hazrland
srada Trakyadaki hkim tepelerin Trklere braklmas iste
yim de yerine getirmiledir. Buda ngiliz milletinde Trklere
kar olan hasmane dncelerin artk sona erdiini isbat eder.
7 _ Sayn Keml Koer eserinde Padikyanm ve dier er-
menilerin bu yardmlar srf insanlk mefkuresi uruna yaptk
lar yazldr. Bu umum bir intihadr. Siyas olaylarn henz
aklanmasn istememesinden de ileri gelebilir.
ite btn bunlardan dolay ngilizlerle yaplan dostluk
muahedesinin temelleri Ta Pandikyanm Trk ajanlaryle al
maa balad o zamanlarda atlmt. Zaten kader, bu iki
milleti tarih boyunca dost yaasnlar diye yaratmtr. Kanl
hdiselerin sonu gelmeden taraflarda bu arzunun tekra"
uyanm olmasn tabi grmek icap eder.
MLL MDAFA GURUBU R ElSl SAYIN KEML
KOERlN NTBALARI
Anadoluda zaif olmakla beraber istikll belir
meye balamt. Dmanlarmz bunu bir yangn balangc
savmlar. stanbuldan gnderilen silh ve cephanelerinde k-
kk gibi bu atei byttn anlamlard. Artk mcade
le hararetlenmi mstevilileri de yakmaa balamt. Bu
nun zerine tekrar stanbula asker kardlar ve her ta
raf gayet sk bir miirakabe altna aldlar. Vatan ak btn
ruhlar tutudurmudu. Trkler sanki pervane gibi atee ve teh
likeye kouyorlard. Bz vatanperverler Maltaya srlm,
bir ksm hapis edilmi bir ksm da Anadolu mcadelesine ka
tlmlard. stanbulda tereddi'd devresi ok ksa srd bu se
fer de biz tehlike ve mechulat ummanma atldk. Hamiyet bay
ran tutanlar el deitirmiti. Ya hepimiz yok olacakdk ya
 58

anl bayramz vatan semalarnda dalgalandracaktk. Mu

vazzaf ktalardan baka her eyi depolara sitok edilmi
olan gizli dvlerinin mikdar altm bine ykselmiti. Ms
tevliler bu gizli cephenin kuvvetini en son dakikada anlyab-
diler. Kara kol cemiyetinden devir aldmz taarruz pilnlar:
tedafii bir ekle sokduk. stanbulda olduu gibi Anadduda da
para sknts vard. Son derecede mkl artlar altnda al
yorduk. Ankara cephanesi altunla deyiecek durumda idi.
Bunu byk millet meclisi hkmetinin mill mdafaa vekili
general Refet de sylemiti. Fakat biz vapurlar dolusu cepha
neyi hi denecek kadar az masrafla sevk ediyorduk. Her ey
hamiyete, feragate, vatanperverliye dayanyordu vazivetden
faydalanmak isteyenler oldu. Tekilt bunlar nledi ve icap
eden tedbirleri de ald..
Husus maksatlarla ii bulandrmak isteyenler oluyordu.
Fakat byk millet meclisi erkn harbiye reisi general Fevzi
daima bu kt maksatlar seziyor ve icab edenleri yapyordu.
Her eyi hlleden Trkn azim ve iman olmu bu gnk saa
detler o kadar gnlerde h* bir karlk beklemeksizin gsteri
len fedakrlkdan ve hayat istihkrdan domutur. Hayat de
vaml bir mcadeleden ibarettir. Bu sebebden milletler bu ru
hun yaamasna, feragat ve fazilet hissinin son derece gelime
sine almaldrlar. Bu en az modern silhlar kadar lzmdr.

NETCE
Yukarda alma ekillerini bildirdiim vehile Trkler,
2 milyonluk Osmanl ordusu iin mttefikleri Almanlarn stan
bul depolarna sitok ettikleri malzeme ve cephaneleri Anadolu-
ya nakil ettiler keza bu ordunun muhtelif suretlerde stanbul
da toplanm olan kumandan, subay, teknisyen ve as subayla-
fim da sevk ettiler. {*)
iki gn devam eden bir meydan muharebesi iin ton
larla cephaneye ihtiya vardr. Bunlardan birinci nn mu
(*) Kularda silh ve para vermek suretiyle yardm etmilerdi.
Htt kumandan ve subaylar toplantsnda Rus sefiride bulunmu ve
konumudu.
 59

harebesi iki gn devam etmi ise de muhasemat ve cephane

sarfiyat erkez Edhem isyaniyle balam olduundan bu har
binde dierleri gibi uzun sren bir meydan muharebesi olarak
kabul etmek icap eder.
Bundan baka muhasim ordu mevcudunu mtemadiyen
artrmdr. Trk ordusu, da 6 bin piyade, 50 ar makinal t
fek, 28 topdan 200.000 er bin hafif 800 ar makinal tfek ve
325 topa ykselmiti harblere hemen hi ara verilmeden devam
edilmidir. Trkler biraz vakit kazanabilseler kuvvetlenecekler
ve hasimlerini yeneceklerdi. Yunanllar buna imkn vermeme
ye altlar. te bu sebeblerden dolay cephane sarfiyat fev
kalade fazla olmutu tarihler Yunanllarn imhasiyle neticele
nen umum taarruzu tasvir ederken korkun bir topu atei
balad yer gk inledi Yunanllar bir birine katld diyorlar,
dorudur. (*) Dman siperlerine sanak hlinde glle yad
rld. Mtahassslarm 6 ayda tahrip edilemiyeceini bildirdikleri
siperler barnaklar, tel rgleri ksa bir zamanda yerle bir e-
dildi. Bu mhimmatn son derecede bol olmasndan ileri geli
yordu. Ve bu top mermileri de stanbuldan gnderilmiti.
Ben istikll harbinin en buhranl, en g artlar iinde
altm. Snfm topu olduu halde ihtill mntkalarnda
kh merkez kumandanl, kh tedip komutanl ve bolunun
tahliyesi srasnda da Tmen ardc kumandanl yaptm. n-
nlerinde ve Dumlupnar muharebelerinde bir ok kymetli
eserlerin mellifi bulunan stat smaii Habib Seviign
imekden alevden komutan dedii ehid kahraman Nzmn
harp yaverliini yaptm, ve her biri birbirinden kanl bu mel-
hamelere katldm. Bamdan, belimden, kolumdan yaralandm,
bir zaman gzlerim grmedi ve hafzam tamamiyle gaip et
tim. 7 sene hi uyku uyuyamadm. ok fazla iztirap ektim.
Fakat stanbulda alrken duyduum heyecan ve azab duy
madm. nk lmle gz gze, yan yana alyorduk. Cebhe-
de insann elinde tabancas yannda Kahraman Mehmetikleri
olur. Ve bunlar insana cesaret verir. Korkusunu azaltr, tstan-

(*) Atatrk ayn zanda bir tabiye stadi idi-

 60

bulda gizli vazifelerde alanlarn ite bu .tesellileri yoktu.

Yakalanrlarsa ya zindana atlacaklar ya bir cani gibi mua
mele grecekler veya kuruna dizileceklerdi. Bu sebeblerden
dolay onlarn da Anadoluda cephelerde arpanlar kada
kahraman olduklarna phe yoktur.
Bir vesile ile Tepe bandaki Fransz konsoloshanesine
gitmitim. Bu muhteem binann geni hollerinin abideciklerle
Sslenmi olduunu grdm. Duvarlara yaptrlan mermer
stunlarda Fransz birlii iin feday can eden bz kahraman
larn isimleri yazl idi. Bir tarafda da Napolyonun heykeli
vard. Dier bir mermer stunda general Dgoln htras
ebediletirilmiti.
Bence: Napolyon mesleinde ziyade behresi olan bir harp
sanatkrndan ve stadndan baka bir ey deildir. Ve hani
leri de Fransz vatan ve milletinin menfaatinden ziyade kendi
vcudunu, diman besleyen bir sipor olduu iin, kabna s
maz ruhunu teskin ettii iin yapmtr, bu yersiz mcadelele
riyle, btn Avrupa milletlerinin karsna kamad Atillaya
kar vatanlarn muvaffakiyetle mdafa edebilen kahraman
Golleri zaif drm htt tarihin seyrini deitirmitir. Bu
nun byle olduunu phesiz zeki Franszlarda takdir ederler.
Hl byle iken yine de byk askerleri Napolyonla vnrler.
phe yok ki haklar da vardr. nk bunlar, milletlerin ta
rihlerini ssleyen, deerlerini artran manev zinetler ve ser
vetlerdir.
istikll harbinde de stanbullularn bir ou muhtelif gu
ruplar hlinde toplanarak imknszlklar iinde insan havsa
lasnn ihata edemiyecei kadar byk kahramanlk gstere
rek stanbulun ikinci bir defa Mustafa Keml Paa tarafndan
zabt edilmesini mmkn klmlardr. Bu ok mhim hdiseyi
btn azametiyle ve deiik dekorlaryle gsteren bir abide y a
plmal ve BizanslIlarla Hristiyan leminin Kostantaniyeyi
muhafaza iin gsteremedikleri birlik, hayat istihkar, zek ve
yarad kabiliyetini esir Trklerin nasl gsterdikleri belirtil
melidir. Bu, hem tarihin hem de emsalsiz kahramanln ve s
tanbullularn hakkdr.
 EHADET
T. C.
Kad ky noterlii
Say
6124
stanbulda ilide Saman yolunda Refik bey a partim a-
nnda 3 numarada a irin evket Galata ve Kad kynde Moda
caddesinde 48 numaral apartmanm ikinci katnda oturan
emekli Tpmfi-peral Kemal kortej- diyoruzki:
Birinci Cihan Harbinde malp olmamz zerine stanbul
itilaf devletleri tarafndan igal olunmudu. Bu srada kurtu
lu iin vaki almalar, sebeb ve neticelerini tasvir eder.
Trk Lavrensleri namndaki eseri hazrlarkan sabk Ber
gama noteri hsan dikut bizimle konutu. Norlar Ald ve ken
disine bu mesainin bir ksmn belirten Kurtulu harbinde
stanbul nam eserde vesildi. Bu sebebden yazlar kara gn
lerin ruh haletine uygundur ve bize atif olunan intihalarda
dorudur.
evket Galata: kk baz ifade farklar olsada eser me
tinlere ve hdiselere de uygundur bu cihetide tasdik eylerim.
Emekli General Kemal Koerde: Fransz ve ngilizlerdek
siyaset deyiikliyi baz ferdlerde olmas hesabiyle mellifin bu
noktaya matuf husus kanaatlerine katlmamakla beraber di
er konolarm doruluunu sayn arkadam gibi bende tasdik
eylerim.
Tarih: 18/8/953
mza mza
evket Galata (*) Kemal Koer (**)
Bu efiadet altndaki imzalarn ahs ve hviyetleri dai
remizce tannm ve marufumuz olan emekli General Kemai
Koerle Albay evket Galatann olduunu ve nmde imza
ettiklerini imza ve ikrarlarn kendilerine aid olduunu tasdik
ederim.
18/8/953 Kad ky neterlii reisi mhr H. Burhan N.
mzas.

(*) Kara Kol cemiyeti reisi

(**) Mill mdafaa gurubu reisi
 SON SZ

nsanlar tekml ettike yekdierinin artan ihtiyalarn?

giderebilmek iin deiik ekillerde almaa balamlardr.
Bu ayr branlarda alanlarn birbirine daima stnlk gs
terdii grlr. Htt eit artlar iinde yetitirilenler arasn
da da bu farklar tecelli eder. Bu, tabiatn bz yaratklarn
baaraca ilere gre daha kabiliyetli halk etmesinden ve onu
dierlerinden farkl olarak bz meziyetlerle bezemesinden ile
ri gelmektedir.
Dier sanat ve spor sahalarnda tesadf olunan ampiyon
lara askerlik sahasnda da tesadf ederiz.
Yok olmak zere bulunan milletini kurtarmak iin gene
ralliini feda ederek mcadeleye atlanlar, her yere yldrm
gibi yetierek fitne atelerini sndrerek Trk birliini temin
edenler, dmanlarnn gzleri nnde pervaszca mill dvy
mdafa edenler harp gemisi veya ktasiyle klar yapanlar
vatan kurtarmak iin ihtill cemiyetleri tekil edenler, ken
disiyle beraber bir cephane deposunu veya kpry havaya
uuranlar, casusluk ve saire gibi lm tehiikesi pek ziyade
olan ilerde alanlar ksaca cemiyetin yaamas iin
kendi canlarn derhal vermeye raz olanlar kahramanlk mes
lekinin ampiyonlardr. Bunlarnda Trk camiasnda ve her
zaman yeter derecede mevud olduu grlmtr.
Fakat ne hazin tecellidir ki tabiatn bu mstesna yaratk
larndan en az takdire mazhar olanlar sonunculardr.
Tehlike atlatldktan sonra artk bunlarn veudlarna l
zum kalmad zan olunur. Malm olanlar da mehul kahra
manlar arasna sokulur.
Artisler, doktorlar edibler ve dier sanat ve meslek men-
sublar aralarndan ayrlm ve ayrlacak olan deerli ahsi
yetleri manen ve madeten kalkndrmak iin toplantlar, jbile-
 63

ler yapar lar. Gzidelerde ahr mrlerinde fazetin, herkesder

stn baarlarnn mkfatn grrler.
Vatan iin tahayyln stnde iztrap ekmi, ar harp
mallleri iin, insan takatinin fevkinde alm emsalsiz ba
arlar salam kahramanlk ampiyonlar iin, askerlik mes
lekinde teferrd etmiler iin byle bir usul yoktur. Emekliye
ayrldktan sonra bunlarn ekserisini bulabilmek iin ya apar
tm anlarn zemin katlarnda veya ev kiralar ksmen ucuz olan
muhitlerde aramak icap eder.
Garp milletlerinin bu konu zerindeki dnleri htt
kanunlar bize benzememektedir. Onlar bylelerini emekliye a-
yrmyorlar, kahramanlk senboiii olarak lnceye kadar bala
rnda tayorlar. Bizde hi olmazsa ar cesaret ve vatanper
verlii millete bilinen mesel 5 kumandanla vatan iin ok
fazla iztrap ekmi biri bada. kalbde, cierde olmak zere
vcudunda lakl 3 dman kurunu olanlarla iki gzn iki
kolunu ve iki bacan gaip edenlerden stikll Harbinde vata
nna mstesna bir ekilde hizmet etmi olan 5 harp mllne
onlar gibi karikuldeliyi temsil ettirmeliyiz. phesiz. Trkiyede
bu artlar haiz bir ok kahraman ampiyonlar vardr. Bu sem
bolik heyet bunlar da temsil edebilir.

Atatrk Sivasta resm bir hviyet aldktan sonra karakol

cemiyetide temsil heyeti reisliine balanm gerek mstahkem
mevki ve gerekse kafkas frkas ifresiyle bir ok muhabere
ler cereyan etmi, Mill mdafa gurubu da ayn ekilde ha
reket etmiti. Bu sebebden her iki teekkle aid bir ok vesi
kalar olmak icap eder. Bununla beraber Anadoluda teekkl
eden mill ordunun tstanbuldan karlan silh ve cephanelerle
beslenerek stikll Harbini kazandn btn tarihler yaz
maktadrlar. Ben herkesin bildii bu realitelere bilmedii ve ve
saikle renebilmesinede imkn olmayan hususlar ekleyerek
hdiseleri daha geni bir ekilde tasvir ettim. Bununda vakala
rn iinde yaayanlarla bu teekkllere nderlc etmi a-

te
 64

haslardan edindiim bilgiye dayanarak yaptm. Ve bu ciheti de

kanunun resmi dedii noter senediyle tevsik etdim. Bu sebeb-
den bu eseri de vesika telakki etmek icap eder. Baarlan ile
rin azameti gz nne getirilirse messir olan ruh haletinin
korkun ve ayn zamanda son derecede fedakrane olmas icap
ettii derhal anlalr. Esasen bilinmeyen eyler yok farz edi
lemez. Nitekim Trklerce mehul olan Kumkalede mttefik do
nanmalarna eline geirdii parula vastasiyle ate kestirerek
ihra olunan on iki bin ngilize beyz Mehmetii ile kar
koymak imknn bulan kk rtbeli bir Trk subaymn mev
cudiyetini ngiliz kurmay subaylarndan Roger keyesin a-
nakkele muharebesine aid neir ettii eserden, yine ayn mel-
hamede bir Trk yzbasnn salad hariklde baarlarm
bir Alman kumandannn yaynlarndan reniyoruz, ve genel
kurmayda bunlardan bzlarn Trkeye evirtmeye balam
tr.

Ti'k ananalarndan biri de zaruret hlinde kahraman ve

kabiliyetli evltlarnn hi karlk beklemeksizin kend lerii
feda etmeleridir. Cann vermeye raz olanlar bu geleney.'de bi
lirler. Bundan dolay onlarn feragat ve kahramanlk derece
lerinin bykl hi bir kstas ile llemez. Bu lh feragat
karsnda heyecan duymamak ve onlardan bilinenlerin hat
ralarn yazmamak aziz maneviyetleri, madd ahsiyetleri -
nnde sayg ile eilmemek nasl mmkn olur?

HSAN tnlKITT
 DZELTME
Yanl Dogru
yansmda yansda
Bu sebebden bundan dolay
ehirlerde de ehirde de
mahyetde mahiyetde
ve ve kk bir aznlk
artk mcadeleden artk
Bu arede Bu da
yokarda yokardan
emirlerin ve bunlann
4 3
marnileyh Mustafa keml
Mustafa keml marnileyh
japues Byk japues
japues kk japues
syler bildirir
derere derece
mektubunun mektubun
grlmt grlmdr.
Sami yazs imzas Sami imzas
bunula bununda
II. frka K. Mmtaz
Mumaileyh
Yunis Nadi
Edip etdiler.
(bir daha)
saldlar aldlar-
engilerinde enginlerinde
batu bodu.
kalmasnda kanlmasmda
sevk eden sebk eden
vazifede vazifesinde
Bu meclisin o zaman bu meclisin
Kucer Koerdi
kazlarn kahramanlarn
Mustafa kemal paay Mustafa kemli
tehciler tehcirler
malzime malzemeyi
ilk konudu
yerini yerinide
Pandikyan kendisi
Cphane cephane
dostlarna dostlarma
nkteden nktedan
deyildi deyildir.
sora bu ermeniler sora
cehanesi cephaneyi
Ata trk Atatrk
vesildi verildi
kahrama ampiyonlar kahramanlk ampiyon
lar
s

iy>
 V

i E.U. ve K.K. merkez. tekiltnda Bakanlk

dairelerle, ube Md. lklerine (1) er.
2. Ofdu, Kolordu, Tm , Yurtii Blge, Tuay,
SmuyMst. Mv., Boaz K. laklar kitaplklarna (1)
er.
3. Her snf ktalarda alay kitaplklarna (1)
er.
4. If 'tb Akademi K. l kitaplklar iin (5) '
 Birinci cihan harbinde tilf devletleri tar
stanbulda TRK Vatanperverleri.
Mstevliler ile i birlii yapanlarn yann;
partisinde, dman kararghlarnda, nasl v
Kum gibi kaynaan dman askerlerinin, poli n
sk basks altnda, Anadoiudaki Mill Orduy ev
nasl yaptlar ?
Fransz ve ngiliz ba casuslarn nasl elde ,e:!

TahaTorosArivi