r Ktbhanesi : GZL LNfLER

SPlKlTmulZli
spiritizm - Fakirizm - Manyetizm

RUH AL I
Yazaolar ;
SHAK L. KUDAY Dr. AL S. AKAY

iilidekilerden : nszSpiritualizmin mahiyeti

mediyomluj^un mahiyeti ve sevileri Artk ina*
niDiz Mehur Medyomlardan Amerikal dhi * Aa J*
Davis sveli lim Swedenborg Ruh nedir?
Ruhlarla konuulabilirmi, nasl konuulur] Rya
nedir] Yogizm, Fakirizm Teozofi, Tasavvuf, slm
Tasavvufu Manyetizma ve ipnotizma nedir, nasl
yaplr. Tedavideki rolleri Spiritizm ve Allan Kar
dk, Spiritizmin memleketimizdeki akisleri Materi-
yalizm Telepati, Klervoyans, Klerod yans - Opes-
yon Hbis ruhlar - Melek,in. eytan - Maji ve ast
roloji - lhi vahiy - Meh akidesi - AhmeflCadyan
(Yirminci asrn en byk medyumu)lm - Hayat v.s.

GAYRET KTABEVt STANBUL

1 9 4 9
Ruh Kltr Ktbhanesi : GZL LMLER

SPIRITUALIZM
SpiritizmFak rizmManyetizm

Yazanlar:

SHAK L. KUDAY Dr. AL S. AKAY

indekilerden: nsz Spiritualizmin mahiyeti'

Ruh nedir Medyomluun mahiyeti -ve nevileri Me
hur Medyomlardan Amerikal dhi A. J. Davis Ruhlarla
konuulabilir mi - Nasl konuulur? Muhtelif din ve
felsefelerin Tanr, hilkat ve hiret telkkileri Rya
lar Materyalizm Maji ve Astroloji Manyatizme ve
Hipnotizme nedir, Nasl yaplr; Tedavideki rolleri De
nekle yer altnda Su, Petrol, Altn ve Gm gibi kymet
li madenler bulanlar Spiritizim ve Allan Kardec; Spiri-
tizmin memleketimizdeki akisleri lh Vahiy Yo-
gizm, Fakirizm Telepati - Klervayans - Klerodyans -
Opsesyon - Habis ruhlar Mehdi akidesi ve Ahmedi Kad-
yan (Yirminci asrm en byk medyumu). lm-Hayat.

Niri ve Sat yeri:

GAYRET KTABEY
stanbul, Ankara Caddesi No. 131
1949
 N SZ

Son harbde akan kan selleri gr ve anlay kabiliyeti olanlara

hayatta yalnz maddeye kymet vermenin byk felketlere yol aa
can bir kerre daha isbat etti. Yanp yklan Avrupada ve birok
evldn kaybetmi olan Amerikada eskiden maneviyata kar kalb-
1erini kilitlemi bulunan birok kimselerin imdi ona kotuklar g
rld. Btn Dnyada strab yakndan duyanlar arasnda materya
lizme kar derin bir nefret ve kin uyand. Bolevik Rusyada bile...
Takdir ediliyordu: Harbleri douran, yaatan, uzatan, mamureleri
kl eden, medeniyetleri ykan sebepler arasnda materyalist zihniyet
bata gelir. Eski devirlerdeki din kavgalarnn altnda bile ona rast
lanr: Milyonlarn zararna birka kiinin hrs ve tama ...
Materyalist filozoflar kaba enerji ile ilgili her nevi taknlklara
kar esasl tek hail olarak ruhlarda ykseltilmi bulunan maneviyat
karalarnda gedikler amlar, ferdlerde, milletlerde itidali aan Dn
ya sevgisi, smr tanmyan mlkiyet arzusu, merhamet bilmiyen re
kabet duygusu gibi iyi komuluu ve bar ldrc ihtiraslara ba
bo cereyanlar vermilerdir. Felsefe onlar hakkmda ne hkme va
rrsa varsn gzya dkenler dktrenleri daima lnetle anacaklardr.
Avrupa ve Amerikada maneviyat lehinde kabaran bu hissiyat dal
gas memleketimize de erimi bulunuyor. Garp leminin her iyi eyi
bize ya ge gemi, yahut bizi atlamtr. Fakat bu, bir istisna tekil
ederek gecikmemi ve atlamamtr. Trk Milletine iyilik mjdeliyor.
Tedbirli siyaset adamlarmz sayesinde biz son harp fetinden masn
kalabildikse de materyalizmin sarsntlarna uramaktan masn kala
madk. Hem de, vehleten sanlaca gibi u birka yl iinde deil, on
dan daha evvel, birka yz senedenberi.
nsanlar Moloh itehasndan, Finike mabudu gaddarlndan kur
taracak en pratik are onlara geni mnasnda mneviyat bilgisi veya
ruh kltr, ruhaniyet hersi demek olan spiritualizmin sesini duyur
maktr. O btn dinlerin, ruha, vicdana mteallik btn fikir ve fel
sefelerin materyalist zihniyete, egoist dnceye kar tek kuvvet ha
line gelmi verimidir. Bu itibarla hi ekinmeden bir mslman, hi-
ristiyan, yahudi veya bir brehmen, budist, yahut da klsik dinlerin ar
tk lzumu kalmadna kani bulunan bir spirit veya yalnz mefkre-
sine tapan bir hmanist... velhasl ahs endielerin fevkine kma
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 3
gaye edinen herkes kendini spiritualist, yani ruhan sayabilir. Bu
muayyen bir dinin veya btn dinlerin rahiblii demek deil, mater
yalizme ve bunun dier bir kl demek olan egoizme kar alelitlak
mneviyatm, umumiyet gden ideallerin mdafilii demektir. Hibir
din ve umumiyet gden hibir yksek ideal milliyetperverlie mni
olmaz. Mni olmak yle dursun, onu tevik eder. nk insaniyet,
(Fichte) nin dedii gibi, millet sevgisi ile milletler ykseltilirse yk
selecektir.
Kitabmz ve onu takibedecek kitaplarmz okuyacaklar spiri-
tualzm branlarnda dolaacaklar, gerek ruh nazariyat, teoloji (il-
hiyat, din), teozofi (Tanr ve hret bilgisi; tasavvuf) gibi meta
fizik ve metapsiik bahisleri zerinde; gerek medyomluk, fa
kirlik, yoilik, manyetzme, hipnotizme, spiritizme ilh gibi ruh ile
ilgili olup eskilerin ulumu nafiye-gizli bilgiler dedikleri mevzu
larda esasl etdlee rastlyacaklardr.
Muharrirlerin biri hekim, dieri eski bir mlkiye kaymakam
dr. Bu bakmdan dar mnasmda ruhanilikle iliikleri yoktur. Fa
kat Tanr, ruh, Ahret gibi mnevi kymetler zerinde dnmek,
konumak yalnz din idarecilerinin hakk deil, btn ruh sahiple
rinin hakkdr. Ruh mevzuundan zevk almalar aralarndaki fikir
ayrlklarna ramen bu iki kimseyi birbirine yaklatrm, kendi
aralarmda ve bakalar ile senelerce sren mnakaalar onlar ye
ni etdlere, yeni ufuklara sevketmitir. Bu itibarla onlar, ellerinde
resm bir ruhanilik vesikas bulunmamasna, yani ne hoca, ne pa
paz ,ne haham... ne de teoloji veya felsefe doktoru olmamalarna
ramen mterek dostlar Gayret Ktphanesi sahibi Garbis Fik
rinin tevik ve delletiyle okuyucular huzuruna kmaa ictisar et
milerdir.
Bu kitapta ve dierlerinde muharrirler, hem eski mnakaala-
rmm bir htras ve devam olarak, hem mterek fikir ve kanaat
ler kadar birbirine aykr fikir ve kanaatlerin de spiritualizm adl
mneviyat mdafiliinm birletirici kadrosu iinde ikilie, krgn
la deil, gzel geim ve arkadala yol atn gstermek iin
ayr ayr sahifelerde yer tutacaklardr.
Binlerce senedenberi byk mtefekkirlerin inceledikleri mev
zularda yeni fikirler ortaya atmak iddiasnda deiliz. Biz sadece
muhtelif din, mezhep ve felsefe erbabnn o mevzulara ait dn
celerini kendi zaviyemizden yazlarmzda toplamaa, bylece oku
yucuya lehde ve aleyhte paraleller vermee, ayet kendini madde
rbkasma kaptrmsa taraflardan birine iltihak etmek zere onu
dt uurumdan kurtarmaa alacaz.
imizi baz mehur psiik vakalar, arkta, garpta tannm
4 SPRTUALZM
medyomlan, medyomluun mahiyet ve nevilerini, muhtelif din ve
felsefelerin Tanr, hilkat, Ahiret telkkilerini, materyalizmi, spiri-
tizmi, spiritizmin memleketimizdeki akislerini, reenkarnasyonu, yani
ruhlarm tekrar maddeye, ete girmeleri. Dnyaya dnmeleri felse
fesini, teozofiyi, tasavvufu, ngiliz ve Amerikan spiritualizmini ilh
anlatarak baarmak istiyoruz. Neticede en iyi Dnya gr ve Dn
ya nizam hakkmdaki kanaatlerimizi okuyucularmz ayrca biz
aklamadan kavryacaklardr. Nazariyat ve tenkidlerimizi psiik
hdiselerin tahkiyeleri arasna serpmei muvafk bulduk. Bu tarzda,
hareketimizin sebebi ilk bakta athiyat ve athiyat gibi gzken
eylerden kolaylkla ciddiyetin mihrakna girmektir.
Yazlarmzda ortakesim okuyucuyu gz nnde tuttuk. Yabanc
kelimeler icabeden yerlerde izah edilecektir.
Spiritualizm gibi derin ve mull bir tetkikde bazan farknda
olmadan kmazlara girmemiz, hatalara dmemiz mmkndr.
Tenvirlerini bizden esirgemiyeceklere imdiden minnettarlmz
sunarz.
Tevfik Allahdandr.

Kuday
 SPmTUALZMN MAHYET

Spiritizm ile spiritualizmi birbirine kartranlar ok olur. Bunu

bazan bilgisiz denemiyecek kimseler de yaparlar. Fakat her halde
bunlar yerine gre birbirinden ayrmak lzmdr. nk mulleri,
her iki kelimede ayn olan spirit - ruh kkne ramen baka baka
dr. nszmzde ksmen belirttiimiz gibi spiritualizm mneviyat
bilgisi, ruhaniyet - kudsiyet harsi, umum din kltr, ruh felse
fesi (panteizim, vahdeti vcut), ruh bilgisi, ruha mteallik marifet,
irfan, ett (teozofi, tasavvuf, psiik tecrbeler), ideal terbiyesi (okl-
tizm, tima maji, tima psikoloji), ahlka cehit (hmanizm) ilh
gibi muhtelif mnalar ile pek umum bir tbirdir. yle ki vicdanla
ilgili her fikir manzumesine, terbiye sistemine onunla iaret edile
bilir. Bu bakmdan spiritizmi o iine alablirse de spiritizim onu ifa
de edemez. Spiritizmin kadrosu ilerde yaplacak tarifinde grlecei
vecihle pek dardr.
Spiritualizmin delleleri arasmda ehem, mhim fark yoktur.
Hepsi esasl yerler tutarlar. lhiyatlar onu dinden ayrmazlar ve
ya dine ek yaparlar. Kitab Mukaddes mevzularn psiik - ruh tec
rbelerle isbata alan anglo - amerikan spiritualistleri de bu g
re yaknlaarak spiritualizimle din arasmda sarih bir mnasebet,
mevzu ve gaye birlii grrler. Onlara nazaran spiritualizim doru
dan doruya din demek deildir. Din iman, spiritualizim tecrbe
dir. Fakat tecrbe eliyle imana varlr. Biri vahyedilen szler ve
Ahiret ise, dieri vahyin, Ahiretin isbatdr. Yeni terimleriyle spi
ritualizim eskiye eni verir.
Bu fikrin esas bize hi yabanc gelmez. nk, bahsettikleri
tecrbeler daha ziyade objektif mahiyette olmakla beraber bize s
lm mutasavvuflarmn yaptklarn hatrlatr: Derun mahede ile
dinin shhatini kontrol ve isbat... Evliya menkibelerinden anlad
mza gre^.ruh temrinlerle medyomlaarak mehudat leminin d
nda mnev seyahatlara kan ileri aydn kimseler Ahrt halle
rini bizzat yaayarak Kurana olan imanlar eliklemi bir halde
madde lemine, normal hayata dnmlerdir.^ Bu phesiz umum
bir ilim deil, yalnz bir sergzet, enfs bilgi, marifet, ahs
tecrbedir. Fakat pek mhim bir baardr. Be duygudan biriyle
sezilmedii ve istidll kudretleri yetmedii iin Ahreti inkr eden-
6 SPRTUALZM
1er velilerin, byk mutasavvuflarm, byk medyomlarn snadk
lar yoldan altnc bir duygu edinerek iddiay yoklamadan nce
az amak hakkm haiz deillerdir. Aarlarsa... hakszlk ederler.
Spiritualizim ruh ile balar. Ruh nedir, bilmiyoruz. Fakat var
dr. Be duygumuz leminde yaad gibi, onun dnda olan lem
de de yaar. Bir vakitler ekzakt-tam bilgiler devrinin almas ile
kanunlarma nfuz edebildiimiz mahedeler yanmda nufuz ede
mediklerimize hor baklmaa balanm, birok hakikatler srf se
bepleri anlalamad iin akln almyaca hrafeler damgas ile
baz msbet ili mhayranlar arasnda batan atlm, bylece az bil
ginlerin az bilgileri mnevverlie miyar yaplmt. imdi ise...
gnmzn pozitivistleri, msbet ilimlerin tesinde hakikat grmiyen
ruh ve Ahret mnkirleri, atom fizikinin peinde, atom ii keifle
rinin icbar ile, mfrit inkrlarndan sklm bir halde pek gven
dikleri mihaniki lem kanunlarn, yani msbet tam ilimleri atom
kapsnda brakmlardr. Madde iinde tecelli eden bir irade nn
de imdi onlar ilimsiz, cahil diz km bulunuyorlar: Atom ii le
mi mihaniki kaideler, prensipler deil, fevkaldelikler lemidir. O-
rada ilmi mnasmda zaruri mnasebet, kanun deil, ihtimal ileri
srlebilir. Manzume yok, her nn mstakil nazm, kuvveti, idare
cisi vardr (Heisenberg). Bir hayvann gelecekte ve yapaca, ne
reye gidecei, nerede gzkecei kestirilemedii gibi atomun dahili
hareketleri de kestirilemiyor. Onlar yldzlarn hareketi gibi deil
(Zeno Bucher).
Atomun i lemindeki hareketlerin idarecisi hayat sahiplerin
deki idareciye pek benziyor. nk, muayyen gayeleri olmakla be
raber keyfince hareket etmektedir. Bu sebepten ona baka isim ara
maa lzum grmeden can adn verebiliriz. Bu cann hareket
serbestisi stn bir akln ferman ile tahdit edilmi bulunuyor. M
ahedeler bunu gsteriyor. Asl idareci budur (Zeno Bucher).
Atomdan itibaren nebat ve hayvan atlamalar ile insana kadar
giden hayat mevcelerine insanda daha esrarl bir ey katlyor. Bu
na ruh diyoruz. Pozitivistler artk atomun verdii ders ile ekzakt
ilimler dnda, bilinen kanunlar haricinde hakikat bulunabileceini
anladklarndan eskisi kadar kuvvetle ruha, onun kaba maddeler
den yaplm beden dnda yaamas imknna itiraz edemiyorlar.
armlardr.
Ruh tezahrleri itibariyle akl, irade ve duygu kuvvetidir. d
rak sahamzda maddeye mlask halinde kanunlara tbi gzkr.
Fakat kendi hariminde arz llerin tamamen dnda, insan man
tkinin stndedir. Pek uzaa yetiemiyen aklmzla onun iine so-
kulamayz. Ruhun z hakknda lh kanunlara tbidir demek bile.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 7
bu kanunlar zihnimizin yapl icab yalnz kavnyabildiimiz ka
ba lem kanunlarndan ibaret grmek zarureti hasebile yerinde bir
nisbet olmyabilir. nk o kanunlar nedir diye soran olursa, hak
larnda gzmzn ahitliine dayanacak hibir ey bilmediimizden
cevabmz belki felsef olabilecek, fakat lm olmyacaktr. O halde
idrakimizin lyk ile yetmedii yerlerde kanundan bahsetmee,
Kantin dedii gibi, salhiyetimiz yoktur, yahut tam deildir. Kanun
etrafl tam bilgi demektir. Ruhu duyuyor, fakat onun hakikatte ne
olduunu, hangi prensiplerle vcude geldiini, nasl hem douran,
hem dourulan olarak faaliyette bulunduunu bilmiyoruz, bilmi-
yeceiz. Ruh bilgi sahasnda yalnz tecelliyat ile vardr. yle var
kalacaktr. Fakat... bu tahdit normal durumdaki insanlar zaviye
sinden objektif ilim hakknda, kanun mnasndaki umum bilgi iin
dir. Normal st durumlarndaki insanlarn enfs mahedeleri,
marifetleri, umum duygu lan mnasndaki bilgi iin deildir.
Varlklarnn zgeh ksm olan altnc duygular ile mehudat le
minin, yani be duygu leminin dnda cri lh kanunlar yakn
dan kavradklarn srarla syleyen pek akll, zeki, evham ve haya-
lta kaplmaktan uzak insanlar tarih ve hal sahifeleri az kaydetmi
yor. Bunlara mkefe erbab, teozof, tasavvuf ehli diyorlar ki
spiritual - ruh, mnev terbiye ile yksek uur a irimi spiritu-
alistler, yksek kudretli medyomlar demektir. Dinler lh kanunla
rn iniks olabildikleri nisbette kymetlenirler. Btn devirlerde
dinler nveleri itibariyle, sekin yaratll baz kimselerin vecd
istirak, gaiy, ryay sadka, hleti vahip gibi normal st
durumlarnda edindikleri malmata dayanmlardr. Objektif _ afa
k bir bakmdan dinler arasndaki fark malmat menbamn inan
zaviyelerine gre rahmani veya eytan saylmasmdan ibaret
tir. O mstesna yaradll kimselere klsik spiritualizim stlahn
da prophet (profet) - peygamber, Neb, yeni spiritualizim st
lahnda yksek tabi medyom denir ki mna ve dellet itibariyle
ayni eydir. (Medyomlar faslna baknz.).
Spiritualizmi, mneviyat bilgisini, takibedebilmek iin ruhtan
sonra medyomlardaki altnc duygu hakknda mcmel de olsa bir
fikir edinmek lzm gelir. Bu yle bir duygudur ki onun kendine
mahsus bir uzvu yoktur; yahut her uzuv onundur. Bu sebepten ona
ruhun umum duygusu da denir. Baz insanlarda byle bir duygu
olduu, onlarn dier insanlarn mahsusat dnda kalan eyleri sez
dikleri, grdkleri, iittikleri, ksa deyimle idrk ettikleri mub ik-
kaktr. drak sahas geniledike bilgi tabiatiyle artar, yeni bilgiler
doar; yeni zarur mnasebetler tesbit, kanunlar kef olunur. Hem
be duygu, hem altnc duygu ile olan idraki insanda akln idraki
8 SPRTUALZM
takibederek muhakeme, istidll, istinta yaplaca bedihidir. Altnc
duygu tezahrleri artk gnnmzde msbet hdiseler arasnda sa
ylyor. Telepati (duygu ve fikirlerin mehut bir vasta olmadan in
tikali), klervayans (gaibi grme), klerodiyens (gaibi iitme), hissi
kablelvuku gibi ruh hdiseler en inatlarm gzn amaa kfi
dir. Fennin terakkisi sayesinde kulamz bugn fazla duyuyor. Ses
sizlik iinde bulunan bir odada radyo makinesini anca Dnyann
uzak kelerinden konserler, szler dinliyoruz. Halbuki biraz evvel
odada plak kulak iin bunlarm hibiri yoktu. ayet radyo letin
den istifade edecek yerde dorudan doruya iitmek kabiliyetimizi
arttrabilirsek ki Medyomlar faslnda grlecei vehile mnevi
cehidlerle mmkndr ayn eyleri ye radyo makinesinin alama
d birok eyleri, pek kk titremeleri duyarak duyma sahasnda
idrakimizi arttracamz phesizdir. Duyma - iitme gibi grme
de, koklamada, tatmada, dokunmada (lemis) bu tarzda bir tarak-
kiye kavuabilirsek, artk bizim iin normal st durum balam,
nmzde yeni lemler almtr. Artk, evvelce farknda olmad
mz birok varlklarn vibrasyonlarn alr, mnalarn kavrarz. Bu
durumumuza normal set denmesi eski halimize kyasendir. Yoksa
haddizatmda bu da normaldir. Medyomluk bahsettiimiz altnc
duygu demektir. Bunun kuvveti nisbetinde tabiata sokulunur, ta
biat srlar zlr, lelde insanlara kapal muhitlerde yaanr. Bu
muhitler o duyguya sahip olanlar iin hayal deil, reel, hakikdir.
Binaenaleyh... melekt akliyelerinin yerinde olmas, hayallere ka
plmadklar; bersamlar grmedikleri anlalmas ve ayrca ltife,
iir eklinde bile olsa asla yalan sylemiyecek, kimseyi aldatmya-
cak karekterde olduklarnn btn mrleri boyunca temiz, leke
siz masabaklar ile tebeyyn etmesi art ile medyomlarn szlerine
dier insanlarn inanmamalarnda makul, cidd hibir sebep derme-
yan edilemez. Fakat yukardaki artlara ancak akl ve zek, hak ve
hakikat sevgisi, insaniyet ak ile teferrt ederek mkemmel insan
la ykselen yksek medyumlarda rastlanr ki pek nadirdirler. He
le onlarn medyomluk kudretinde ve fevkalde vasflarda haddi kus-
vayi bulan peygamber nevi artk yer yznde grlmez olmutur
ve grlmiyecektir. (Mucip sebebi iin Medyomlar faslna baknz.).
Normalst, yani insanlarn ekseriyeti bakmndan malm det ve
kaideler st ruh hdiselerin varlklarn spiritualizim hem muta-
savvuflarm, yoilerin, fakirlerin, hem Anglo - Amerikan tipindeki
medyomlarn harikulde ileri ile, umum tarafndan bir nebze se-
zilenden daha esasl ve derin olarak, herkesin gz nne sermi
bulunuyor. Artk bunlarm tetkiki yalnz ulumu hafiye adeptlerine.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM i#
gizli ilimler inalarma, ve bunlarn raklcrma saklanm, mrit
ile mrit arasmda sr olarak kalm deildir.
Spiritualizmin dinle tezada dmemesi, onu kuvvetlendirmesi, -
deta hem nazar, hem tecrb mahiyette umumi bir ilmi kelm ol
mas ona btn Dnyada byk bir rabet salamtr. O ayrca her
mefkrenin desteidir. Bu bakmdan onun hakkmda yle denebilir:
Spiritlik dinine girmeden spiritualist olmak veya spiritualist ol
duu halde mslman, hristiyan, musev, mecus kalmak kabildir.
Hodgm olmyan, vicdan tanyan herkes spiritualisttir. Btn dinle
rin mensuplar ve dinlerden birine bal olmadklar halde ruhlarm
yksek bir ideale bal tutanlar onun ats altmda toplanarak iman-
larm kuvvetlendirebilirler. Spiritualizim Dnya vatandadr. Her
din, mezhep, tarikat ve her milletle uzlar. Yer yznde temin ettii
tesandle byk bir kuvvettir. Karsnda tek dman tanr. O da
materyalizmin dourduu maraz egoistliktir..
Spiritualizmin delletlerinden ruh felsefesi hakknda lzm ge
len izahat vermezsek spiritualizmin mahiyetini lyk ile karakte-
rize edememi oluruz. Spiritualizim denince felsefe ilminde mater
yalizmin zdd olan felsefe anlalr. Bu felsefeyi, ruh felsefesini,
mevzuumuzu itmama yaramasma ve iterdeki bahislerimiz iin de
gerekli bir n hazrlk tekil etmesine mebni burada hlsa ediyo
ruz:
Kinat hereyi kuatan uurlu bir kuvvetin, Kll-Umum Ru
hun madd, gayr madd varlklar halinde tecelli eden fikir ve tahay
yllerinden ibarettir. Muhtelif plnlarda ayr ayr gzken eyler
aslnda tek eydir. Mesel ben kendimi iki milyar be yz milyon in
san iinde bu yazy yazd srada yarm asra yakm yaam ehem
miyetsiz bir kimse olarak biliyorum. Bu bilgim kendi zaviyemden
benim, o byk Ruh zaviyesinden onundur. Hatt ben de oyum. O
byk ruh kendini saysz byk yldz kitleleri arasnda kay
bolmu Arz adl kck bir toz paras zerinde ahslarn
mstakil uur ve idrake sahip ayr ayr varlklar sanan in
sanlar halinde grmek istemi, bu vaziyeti tahayyl etmi ve
grmtr - veya dnm, Ol demi, hepsi dnceleri s
rasn takibederek olmutur. Haddizatnda O byk varlktan
maad ortada ne insan, ne hayvan, ne nebat, ne ta, toprak, hava, su,
ate, ne Gne, Ay, yldz... hibir ey yoktur. Herey o byk Ruh
tur. En kk cznde fevkaldelii ile, ondan itibaren yukarya do
ru intizam ile akla durgunluk veren muazzam madde kinat, hudut
lara smyan muazzam mneviyat lemi, fizik ve metafizik, ferdlere
ait ksa, uzun, ac, tatl mrler, acayip sergzetler... hep kll, umum
ruhun gerekleen tahayyl ve tefekkrleridir. Kll Ruh mahiyeten
1o SPRTUALZM
abzolut - mutlaktr. Tezahrat haricinde hakknda bir ey sylene
mez. nk bilinmez...
Bu gr arkta ve garpta Mevlna Clalddini Rum kadar ve
ciz bir surette dile getiren kimseye az tesadf olunur: Ne ben
benim, ne sen sensin ve bensin. Hem ben benim, hem Sen ensin ve
bensin..
zerinde fikir yormayanlara tuhaf gelebilecek olan bu sz Ruhu
Kll vehesinden tezahrat ve tezahrat vehesinden Ruhu Klli
gznnde tutulursa, yani zihnen objektif den sbjektife ve sbjek
tiften objektife baklrsa pek gzel anlalr.
Ruh felsefesinin birok ekilleri, kollar vardr. Bunlar arasn
da Panteizim - Heyeti Umumiyenin Tanrl (pan: heyeti umumiye,
theisme: Tanrlk) ad altnda toplanan ve bir ksm mistik ve teo-
zoflar tarafndan hl mdafaa edilen eski Msr - , ran - , Hind - ,
Yunan ve Hristiyan kollar ile slm kolu mhimdir. Burada u ci
hete iaret etmeliyiz: slm leminde tasavvufla kendine mahsus bir
r aan Vahdeti Vcut felsefesi Panteizimden ok ayrlr. O ka
dar ki onu ayn felsefenin bir ubesi saymaktansa, mstakil bir fel
sefe saymak daha dorudur. Fakat esas itibariyle Ruh felsefesi ol
mas burada ayn grupta zikrini icabettirmitir. Baka bir yazmz
ona tahsis edeceiz.
Felsef spiritualizimden bahsedince onun zdd olan materyali-
zim ve Materyalizim Monizmi hakknda bir ey sylememek do
ru olmaz. Sonuncuyu anlatrken birinciyi de anlatm olacaz.
Materyalizm monizminde ki bizdeki mukabili veya muvazisi
Vahdeti Mevcudat felsefesidir madde canl ve yaratcdr. Ken
diliinden vardr. Ezel ve ebeddir. Elemanlar, basit cisimler, hibir
suretle kaybolmaz ve yeniden vcut bulmaz. Dnyamz kinat vcu-
dnn bir hcresini tekil eder. O vcutta en kk zerreden, en b
yk cisme kadar herey birbirini tamamlar. Bylece mevcudat bir
kl, bir vahdet vcuda getirir. Deien yalnz ekillerdir. Cevherler,
elemanlar, hep bki kalr. Tanr umum kinat organizminden, uzvi
yetinden, vcudnden, kendiliinden mevcut ve kendiliinden canl
ve yaratc madde topluluklarnn heyeti umumiyesinden ibarettir.
Bu bakmdan bir kimse Ben Tanrym derse maddeliinin verdii
salhiyetle yanl bir ey sylemi olmaz. Hayat, ruh, kuvvet mad
denin sfatlardr. Onun dnda mevcut olamazlar.
Yukardaki felsefeden Tanr hazfedilir ve ona sarahaten gnah,
sevap, uzviyet haricinde ruh hayat, Ahiret yoktur kaytlar ilve
edilirse geriye koyu materyalizim kalm olur. Bu sebepten mater-
yalizim felsefesini ayrca burada anlatmaa lzum grmiyoruz.
Gerek materyalizim monizminde, gerek panteizimde heyeti umu-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 11
miye Tanrdr. Bir farkla ki panteizim heyeti umumiyenin masdar
halinde mahiyeten mehul, mutlak bir varlk kabul eder ve bu var
la veya kuvvete Ruhu Klli adn verir. Heyeti umumiye, mev
cudat bu ruhun tecelliyat ve dolaysi ile zahirde o ruhun kendisi
dir. Materyalizim monizmi byle bir varlk tanmaz. Onu temelsiz
bir speklasyon addeder. Fakat bilhassa Mutlak speklasyonu
(nazariyat) ilerde greceimiz vehile temelsiz deildir.
Materyalizim monizmini panteizmin baka suretle ifadesi sayan
lar da vardr. Bunlar aradaki bariz fark, birinde ruhun, dierinde
maddenin esas olduunu grmiyen kimseler deildir. Yalnz, mad
denin hafifledike kuvvetten ibaret gibi kaldna bakarak iki fel
sefeyi birletirmek istemilerdir. (Haeckel) e tbi materyalist mo
nistler madde- kuvveti Esir den neet ettirirler ki Yunancadaki
mnasnn da akla getirecei vecihle Esiri ruh telkki etmek pekl
mmkndr. Mamafih, Haeckel bunu kabul etmez. O, Esiri bir nevi
madde saymaa mtemaildir.
Hem itimaiyat, hem fiziki olan dhi fransz limi GstavIbon
(Gustave le Bon) un yarm asr kadar evvel at r tutan son
atom aratrmalar materyalizimdeki gayri mahlk ezeli, ebedi mad
de ve materyalizim monizmindeki madd Tanr telkkisini tahtndan
indirmi, basit cisimlerin, elemanlarn, taksim kabul etmiyen, tak
sim edilirse ortada basit cisim, eleman namna bir ey kalmyan ks
m demek olan atomu dahilen hakikaten canl bulmakla beraber onun
lmez, mahvedilmez olmadn, maddenin kuvvete inkilb ve ya
va yava kaybolmas demek olan radyoaktivite zayiat hasebiyle
Lavazye kanunu (1) aksine mukabil bir madde vermeden tedricen,
pek uzun, fakat hesaplanmas kabil bir zaman zarfnda katiyyen
mahvolduunu, hatt sun vastalarla mahvolma keyfiyetinin tcil
edilebileceini atom infilk Atom Bombas ile isbat etmi, netice
olarak materyalist taassubunu yenmee muvaffak olan tabiat fel
sefecilerine atomun arkasnda onu var yapan ve iini cevval klan
gayri madd, mtel ve pek byk bir varlk sezdirmi, onlara sipi-
ritualist monistlerin inandklar mnada madde dmdan maddeye
messir ve maddede bilkuvve mevcut bir yaratcya iaretle: ^Deus
Maximus in Minimis - Tanr en kkte en byktr, ded etmitir.
(Die nnenwelt der Atome Atomlarn i lemi, Zeno Bucher,
1946.).
Burada Spiritualist monistler tbiri ile maddiyat, zaman, me-

(1) Lavazye zamannda her cismin siyah ziyalar nerederek baka bir
cisme inklp etmeden yava yava ortadan kaybolduu bilinmiyordu. Bu bil
gi Radiomun kefi ile balad. Lavazye kanunu ecsamda nisbeten ksa md
detler iin muteberdir.
 12 SPRTUALZM
kn gibi kaytlardan mnezzeh olduu halde her yerde hazu' ve na
zr olan bir Tanrya inananlar ve Tanry ruh kabna tamamen dol
duu takdirde mmin ve klarn vicdan hviyetleri ile bir tu
tanlar kastediyoruz.
Radyo aktiviteler, (Gustave Le Bon) un takt adla Siyah zi
yalar her haili delip geerek nereye gidiyor? Atom fiziinin cevab
skttur. nk msbet ilim maddenin br yakasna karmaz. O
gerek basit, gerek mrkkep cisimlerde maddenin kuvvete tahavvl
ettiini ve artk ortada madde tarifine, basit veya mrekkep cisim
vasfna uyan bir ey kalmadn grm ve susmutur. Maddenin
bittii yerde maddenin br yakas bilgisi, daha dorusu mnaka
as demek olan madde tesi Metafizik balar. Metafizik bize ne
diyor? Birbirine zt birok eyler ve bu arada radyo aktivitelerin
Esire rcuu... Fakat Esr nedir?... Burada mnakaaclar arasnda
arpmalar artyor. Kimi sfrdr, hitir, kimi ruhtur, hereydir.
Kimi ise madde ve kuvvetin mastardr, diyor. Radyo aktivitelerin
akibetinde sfr taraftarlar ar basyor gibi geliyorlar. ddealarm-
ca onlarn tekrar madd bir varla inkilp etmemesi mahvoldukla
rnn delilidir: Enerjinin kt kaynak kalmaynca enerji kalmaz.
Dinamo veya akmltr yok olursa cereyan yok olur. Radyo akti-
vitelerle madde, gerek basit, gerek mrekkep cisimlerde, uful edi
yor. Tahavvl ve tahaffuzu kudret kanunu Lavazye kanunu gibi
radyo aktiviteler karsnda ifls etmitir. Radyo aktivite enerji
sinin baka bir enerjiye tahavvl ettii ve daima mevcut kald,
mecmuu cebrce deimedii grlmemitir. nk bir semti me
hule, ihtimal kinatn, varsa, br yakasma kp gitmitir. Esr ms
bet bir varlk deildir ki onu tekil veya ona rcu suretiyle mevcu
diyetini muhafaza etsin... Burada Esirin bir nevi madde olduuna
inananlar iddetle itiraz ediyorlar. Fakat Sfrclar Onlara maddenin
tarifini gstererek madde Atomda bitmitir, diyorlar. Sra Esri ruh
sananlara geliyor. Onlar da ruhun bir nevi kuvvet olduu ve bu iti
barla kuvvetin akibetine uramas lzm geldii cevabn alyorlar.
Cevab cevaplar takip ediyor. Sz uzuyor ve kat bir netice alna
myor. nk Metafizik fizik sahas olmadndan hasm laboratu
arlarda olduu gibi tecrbelerin belagati ile susturmak mmkn
deildir...
Netice udur: ayet madde gibi enerji de kayboluyorsa, yalnz
materyalizm ve materyalizm monizmi yklmakla kalmaz, ruhun
bakas fikri de hrpalanr. nk kuvvetin sfrlaabilmesi uurlu
kuvvet veya uur kuvveti demek olan ruhun da bir gn hi ola
bilmesi ihtimalini akla getirir ve ruhun ebediyeti akidesini sarsar.
Bu sarsnt Ruh felsefesinde Ruhun, ulhiyetin knh olan Mutlak
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 13
Mertebesi ne kadar gider. Fakat ondan teye geemez, orada du
rur. Ezeliyet, ebediyet, layetenahiyet zaten o dereceye mahsustur.
Enerji hakikaten kayboluyorsa ruhu ebed telkki eden din ve felsefe
ler ziyandadr. Ruha ebed bir hayat vadetmiyen din ve felsefeler ise
bittabi byle bir durumdan mteessir olmazlar. Byk dinler arasnda
biz burada n ele alarak ruhun ebediyeti zaviyesinden ksaca
gzden geireceiz. Bunlardan biri musevilik, dieri budistlik, n-
cs mslmanlktr. Elimizdeski vesikalara nazaran Musa eria
tnda ahiret bahis mevzuu olmam, mkfat ve mcazat Dnyaya
hasredilmitir. Bugnk yahudilerin Ahirete inanmalar Musadan
sonra gelen bran peygamberlerinin keiflerine mstenit tradisyon-
larladr. Hatt bazlar Zerdtlikten alndn sylerler. Fakat biz bu
fikirde deiliz. nk zerdtlik musevilikte ahiret fikrinin grl
mesinden sonra meydana kmtr. (The Ruins, Volney)... Buda ise
Karma doktrini ile karakterlerin payedar kalp insandan insana
geebileceini kabul etmekle beraber, uzv beden dnda ferd ru
hun yaayacana inananlara glm, Budistler de museviler gibi
sonradan ahiret realitesine irimilerdir. (The Sotry of Oriental
Philosophy, L. Adams Beck). Mslmanla gelince, her ite oldu
u gibi bu din bu ite de orta yolu tutmu, ruhun ebediyetini deil,
baslbadelmevt. Cehennem, Cennet safhalar ile ancak uzun md
det varln muhafaza edebileceini kabul etmitir. Kuran yetleri
sarihtir. Ebed ancak Cenab Haktr. Hdis olan herey gibi bir gn
ferd ruhun da varl sona erecektir. (Bu ciheti ilerde ayrca yet
lerini gstererek tafsil edeceiz).
Bu sebepten Kuran gavamz mdrik mslmanlar ki bun
larn iinde mutasavvuf olanlar da vardr Ruhu Klliyi veya
Akl Evveli bile Panteistlerin ve bir ksm Hristiyanlarm itikad
hilfna Tanr deil. Tanrnn mahlku saymlar. Tanry kll
mnas ile de Ruh bilmekten tevakki etmilerdir.
Ferd ruhun, ahsiyetin ebed olmamas phesiz birok kimseleri,
bu meyanda spritleri hayal sukutuna uratacaktr. Fak^t ne yapa
lm ki, itikat bertaraf, devaii akliye daha ziyade bu cihete, bu ihti
male meyyaldir: Ahiretm ahireti olamaz. Ahiret erge ahsiyetlerin
sonu demektir. Materyalizme mtemayil kymetli bir doktor arka
damz ile. Dr. Saim Aksan ile, bu mevzu zerinde konuurken
grdk ki son atom keifleri ile maddenin lmne iaret edildik
ten sonra ahiretin devaml olmamasna bilhassa materyalistler isyan
etmektedir. Onlar imdi vaktiyle mtemerridane inkr ettikleri me
tafizie snarak maddenin atomdan daha kk partikller veya
kuvvet hamili paracklar halinde mevcudiyetinde berdevam bulun-
]4 SPRTUALZM
duunu iddeaya balamak suretiyle mteveffa maddeye bir Ahi-
ret bulmaa, hem de devaml bir ahiret bulmaa alyorlar.
ahslarn ruhu ebed deil ise sipiritualizmin ne kymeti ka
lr sualinin baz karilerimizin aklna geleceini tahmin ediyoruz.
Sipiritualizm tolerans alandr. Orada her fikir yer alabilir. nk
muhtelif fikirlerin arpmasndan hakikat imeinin akacan,
bilir. Ruhun lm mukadder ise o takdirin yerini bulmasna ok
zaman, nsan llere smyacak kadar ok zaman vardr. Binaen
aleyh tela mahal yoktur. steyenler eskisi gibi ruhu ebed farzede-
bilirler. Sonra bu, son atom tetkiklerinin neticesine gre ihtimali ola
rak zihinde tertiplenmi bir felsefedir. Baz dinlerin o fikri tutmas
baka meseledir. Yalnz o dinlere inananlar alkadar eder. Yarmn
son atom tetkiklerinin neyi bildireceini, imanmza tesir etmiye-
ceine iman bakmndan hkm etsek te, imdiden kestiremeyiz. Bu
sebepten herkesin iman kendinde kalmaldr. nk imanmz kuv-
vetimizdir.
Akidelerin, dinlerin, felsefelerin okluu, birbirine aykrl
sipiritualizmin zaafndan ziyade kuvvetini tekil eder. O, her taraf
tan kendsine katlan sularla beslenen geni ve derin yatakl bir gl
gibidir. Hi tamaz ve bulanmaz. Herkes ondan istedii kadar su
alr, istedii yere gtrr, istedii fikir bitkilerine revnak, teravet
verir. Bakalarnn fikir ve bulularndan istifade etmek istemeyen
din ve felsefeler bir gn bakalar tarafndan sahalarnn istil edil
diini grrler. Dnyann ilerlemesi, ihtiyalarn gnden gne de
imesi veya artmas, dinleri tesande, bilgi mbadelesine sevket-
mitir. Gnmzn Brehmenliinde Budizim esaslar, Budizminde
Hristiyanlk dsturlar, Hristiyanlnda Mslmanlk kaideleri ba
riz bir surette gze arpar. Bilmukabele Mslmanlkta orijinalli
ine munzam bir halde Hristiyanl, Budizmi, Brehmenlii ilh
bulmak mmkndr. Bugn iin dinleri hali aslilerine irca etmek
pek zordur. (Vehhab) lerin ve (Kadyan) lerin Mslmanlk hak
knda arzu ettikleri gibi byle bir ey yaplabilirse ortada tek din ka
lacak, bu din de akl selime uyan hangi din ise o olacaktr. Bu halin
tahakkuku tabii insaniyet bakmndan pek ziyade ayan temennidir.
Fakat imdilik imknszdr. Mamafih medeniyet hakik medeni
yeti, manev kemali kastediyoruz duyulur bir hzla o istikamette
yol alyor.
Sipiritualizmin delletlerinden her biri ayr fasllarda tafsil edi
leceinden onlarn her biri hakknda burada uzun uzadya tafsilta
girimek istemiyoruz. Yanlz onun u dar mnalarna da burada gz
atmak icmal bakmndan faydal olacaktr. Spiritualizm:
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 15
A :llerle (ruhlarla) temas ve muhabere etmek sanat,
B Ruhlardan alman tebligata ve bu tebligatn bilir kiiler
tarafndan yaplan tefsir ve izahna gre yer yznde hayat srmek
meslei.
Bu mnalarn birincisi ile ksmen okltizmin, yani gizli ilimle
rin tatbikat kast olunmu, kincisi ile Spiritizm in, yani (Spirit
dini) nin tarifi yaplmtr. br lem katlarndan dnyaya haber
salan eski yeryz sakinlerinin tavsiyelerine gre yaamak Spirit
dinini tutmak demek olmakla beraber, ngiltere ve Amerikada ahi-
retle irtibat halinde bulunduklarm ve ruhlarn irad ile amel et
tiklerini syleyenlerin ekseriyeti spirit, spiritlik - spiritizme gibi
isimleri daha ziyade Avrupa ktasmdaki akidedalarna brakarak
Spiritualist nvann muhafaza ederler. Bunun sebebi Spiritualiz-
min geni erevesi iinde dinlerle uyuarak materyalizme kar
mttehit bir cephe tekil etmek arzusudur. Avrupa ktas Spiritleri
dinlere kar takndklar mstehzi tavrlar ve bilhassa ruhlarn tek
rar tekrar yeryzne dnecekleri hakkndaki iddaalar ile bu ksm
ngiliz ve Amerikan Spiritualistlerinin pek ziyade cann skarlar.
Bizim de birka spirilimiz iinde ruhlardan dost, arkada, stad
edindikleri halde dini tuhaf karlayanlar maatteessf eksik deil
dir. Avrupa Spirillerinin piri olan (Allan Kardec) i ve onun reen-
karnasyon - ruhlarn maddeye dnmeleri tezini gelecek bahisleri
mizde tetkik edeceiz. Bu arada muhterem hemehrimiz (Dr. Bedri
Ruhselman) m (Ruh ve Kinat), (Ruhlar Arasnda) adl kitaplar
ile bunlarda tesis ettiini iddia ettii Neo Spiritualizm felsefesinin
tenkidini de yapacaz. Mumaileyhin yksek toleranslarna imdiden
gveniyoruz.
Spiritualizmde mddehar bulunan eylerin istisnasz insaniyet
iin her vakit faydal, hayrl olduunu iddia etmiyoruz. Orada byle
olanlar yannda olmayanlar da vardr. Hem de pek oktur. Princi
tamdan ancak gz ayracak, hayrn, yksekliin ba kayna olan
Tanrdan sudur edeni etmeyenden izan seecektir. Efsane kymetle
rini realite kymetlerinden ayramayanlarn, semboller alt ada parl-
yan hakikatleri gremeyenlerin Spiritualizm sahasnda dolamalar
manev muvazeneleri bakmndan tehlikeli olabilir. Yahut byleleri
pek yanl kanaatlere varabilirler. Bu sebepten Spiritualizm! ihtisas
sahibi olmayanlara menedenler ok olmutur. Fakat matlp olan teh-
likden kanmak deil, bilgiyi arttrarak tehlikeyi yenmektir. Olgun
insanlar mteassplarm kfr, bilgisiz veya acelecilerin bo, sama,
delilik, batl itikat ilh diye klttkleri eyleri ineyip gemezler.
Eer onlar hakikaten yle ise, onlardan da istifadeler temin etmenin
yolunu aratrrlar. Mehur szdr: eytan olmasayd, hidayet olmazd.
Kuday
16 SPIRITUALIZM

M e d y O m 1u u n M a h i y e t i
Ve
Nevileri

Tecrb spiritualizmde yani lmden sonra ruhun yaamasna

devam ettiini, Ahireti sbjektif ve objektif tecrbelerle isbata a
lan spiritualizm ubelerinde sk sk tesadf olunan tbirlerden
biri phesiz (medyom) tbiridir. Kelimenin delleti basit, fakat de
lletinin nazar yoldan izah ve isbat zordur. Bu sebepten hakik bir
medyomla karlamyanlarda beliren phe ve tereddtleri mazur
grmek lzmdr. Fakat phe ve tereddtleri mruz grmek in
krlar da mruz grmek deildir. nk medyumluu inkr ede
bilmek iin yeryznde medyumlar olmadn isbat etmek gerekir
ki byle olan kimselerin filen mevcudiyeti iddiacy tekzibeder. y
le ki, o, baka kimseleri bulamasa bile, teozoflarm, yoilerin, fakir
lerin usullerini kendi nefsinde tatbik ettii takdirde bizzat medyom-
laarak inkrndan dner.
Medyom, Spiritualizmin Mahiyeti bahsinde sylediimiz gibi,
altnc duygusu ile bu duyguya malik olmyanlarn grmediklerini,
duymadklarn, bilmediklerini gren, duyan, bilen, bakalarnn ya
pamadklarn yapan kimsedir. Bu altnc, veya kendine mahsus bir
uzvu olmamas hasebiyle umum duygu ve iktidar manev cehidlerle
elde edilebildii gibi, ftr, tabiat. Tanr vergisi de olabilir. Doula
beraber veya bir mddet sonra meydana kar.
Teozofi ve okltizim stadlarmdan Leadbeater mnev cehidler
le elde edilen medyomluk hakknda yle bir mtala yrtr: n
kiafn tamamlamam halinde insan gz ve kula hereyi grmez,
duymaz. Fazla grsn, duysun diye (ilmi zahir) erbab gze gzlk,
teleskop, hurdebin ve kulaa mikrofon verir. (lmi ledn) ehli olan
biz ise usullerimizle dorudan doruya ruhu tehiz ederek ayn eyi
ve daha fazlasn yaparz. Bylece mahede sahamz artar. Bizim gibi
hazrlanmayanlann gzlerinden, kulaklarndan kaan varlklar g
rr, duyar, anlarz. Hazrlksz olanlarn be duygular dnda kalan
br Dnya bizim iin gaip, nazar veya mnkirlerin zann veihle
mevhum, hayal bir lem deil, gzmzn grd, kulamzn
duyduu, elimizin dokunduu, burnumuzun koklad, azmzn tat
t eyleriyle hakik bir lemdir. Onu umum duygumuzla her duy
gudan daha iyi duyarz. Bildiimizi kendimiz uydurmayz. Ruh labo
ratuarnda, tabassur rasathanesinde mkerreren bizzat yokladkla
rmzdan ediniriz. Bu hususta fizikilerden, kimyagerlerden, heyet-
inaslardan asla farkmz yoktur. Onlar kadar biz de tecrbeye, m-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 17
ahedeye dayanrz. Fark ancak, onlarn bizim kadar tecehhz etme-
melerindedir. ayet bir gn ederlerse ayn eylere onlar da ahit olur
lar Grundlinien der Theosophie.
Teozoflarm, yahut bize daha munis gelen bizdeki mukabili ile ta
savvuf ehlinin, mutasavvuflarm br lemin her sahasnda bilgi sa
hibi olduklar ve tecrbelerinin hibirinde yanlmadklar iddia edi
lemez. Ancak, bunlar tarafndan baz esaslarda asrlardanberi hep
ayni eylerin sylenmesi, ekseriyeti itibariyle ahlk, fazilet sahibi
olduklar phesiz bulunan bu kadar kiinin yalan zerinde birle
mesini mahal derecesine karmaktadr. u srada omuzumuzun s
tnden bu satrlarm yazlmasna gz misafiri olan bir arkadamzn
ileri srd gibi bunlarn topuna birden deli denebilseydi, akll
lar ok akll olduklar eserleriyle sabit olan bu insanlar arasnda
deil, kt kavraylar gzle gremedikleri iin akl da inkr edecek
dereceyi bulan kimseler arasmda aramak lzm gelirdi.
Cehdi manev ile medyomluk kudreti iktisap edenlere eskileri
miz (ilmi batn), (ilmi ledn) sahibi derlerdi. imdi biz daha ziyade
okltist - gizli bilgi sahibi diyoruz. (lmi batn), (ilmi ledn), (okl-
tizm) nefisde, sbjektif de, ruhun gizliliklerine sokulmak, benlikten,
ahsiyetten feragat ederek hayatta iken Ahiretin gayesine, ruhu sa
fye kavuma bilmektedir. Nefis dnda, objektif de ise o iyice an
lalm olan ruh bilgisiyle dier insanlara tesir etmektir. Bu bakm
dan teozoflar, mutasavvflar, yogiler, fakirler kadar hakik bir kud
ret izhar edebilmeleri artiyle majisyenleri de kltist saymak l
zmdr. Okltizm:: ilmi btn, ilmi ledn, gizli bilgi, hulsa edersek,
sbjektif de teozofi - tasavvuf, yoilik, fakirlik; objektif de (maji) dir,
insanlara tesir eder. Majiyi burada geni mnada almak, yalnz sihir
ve efsundan ibaret saymamak icabeder. Majide sihr efsunun da yeri
olmakla beraber o daha ziyade ruhlarn zabt ve teshiri ile insan top-
luluklarmn sevk ve idaresidir. Bu sebepten majiye yksek sevk
idare diyenler vardr ki, haksz deildirler. Siyaset adam, edip, ar
tist, filosof, lim gibi icraat ve eserleriyle insanlara tesir eden kim
seleri kabiliyetlerine gre majisyen saymak yanl olmaz. Fakat
bunlarn majisi, insanlara hayranlk vererek onlar pelerine takma
kudreti nadiren ehemmiyet kesbeder. nk ei^seriya birbirlerini
karlyarak kuvvetlerini kaybederler. Asl maji muhitleri zerinde
madd, manev tesir ve nufuza malik kimseleri umumun tasvibine
mazhar ak bir gaye etrafmda manen bir araya getirip onlar bir
birinin iini bozmyacak surette muhtelif n merhaleler arkasnda
gizlenmi hakik hedeflere fark ettirmeden iletmektir ki mthi,
muazzam, nnde durulmaz bir kuvvet tekil eder. Bu tarzda maji
ile tarih boyunca byk iler baarlm; dinler, akideler, devletler
 1a SPRTUALZM
devrilmi, devletler kurulmu, insanlara byk hatveler attrlm
tr. Tarakki hatveleri mi?... bu telkki meselesidir. Muhtelif miza
ve kabiliyetlerde, hatt muhtelif milletlere, dinlere mensup birok
zeki, malmatl, mesleklerinde ilerlemi insan adeptlige, mahrem-
lie ayrlanlardan bakasna sezdirmeden gizli bir maksadn istih
salinde kullanma kalelde kimselerin harc deil, dhilerin iidir.
te dhilerin bu nevi ekseiyeti dehlarn ceydi manev ile med-
yomlaarak ilmi btn, ilmi ledn, okltizim kaynaklarndan, teozo-
fi-tasavvuf pnarlarndan edinmilerdir ki asl majisyen bunlardr
ve medyomluk kudretleri nisbetinde majide iktidarlar vardr.
Majisyen byk medyomlardan, dhi teozof veya mutasavvuf-
lardan insaniyet az faydalanmamtr. Lkin bunlar arasnda hasis
gayelerle hareket edenler, ahslarna, ailelerine, snflarna imtiyaz
lar, hkimiyetler teminine alanlar, halk kendilerine taptracak
derecede gurur ve nahvete denler, ahlk kaidelerini kaldranlar,
ilerinde yaadklar milletleri imhaya teebbs edecek, insanlar
maktellere sevkedecek kadar insaniyet akidesinde dalalete sapan
lar... ksa bir deyimle kt, pek kt kimseler de az km deil
dir. Ancak kabahat okltizmin, teozof inin, tasavvufun, maj inin de
il, iyilik yerine ktl ihtiyar eden mntesiblerindir. Mslim,
gayri mslim birok milletlerin zafnda ve bu arada Trk milleti
nin vaktiyle dt byk zafda bu ksm mkefe erbabna b
yk bir mesuliyet pay ykliyenler hakszlk etmezler. Ledniyat
mekteplerinde yetien byk medymlar, byk majisyenler, dhi
ler meleklere, yksek ruhlara yol bulduklar kadar, eytanlara, ha
bis ruhlara yol bulurlar. Onlarda hayr ve er mcadelesi kendi kab-
larnn dna kamayanlarda olduundan bittabi ok iddetlidir.
Bu mcadelede onlarn bazlar er tarafn tutarak insaniyet iin
hakik bir felket olurlar. Bylelerine faaliyet frsat vermemek yi
ne kendi aralarndan iyilere der. eytan dehlarla ancak melek
hasletli dhiler uraabilir. Dier insanlarn tedbirleri birleemedik-
leri takdirde pek ksa menzillidir, hi yetimez. Majisyen medyom
larn rol biroklarnn zann gibi dar mnasnda by yapp efsun
okumalarnda deil, gzel sz, gzel yaz, gzel eserle insanlara te
sir etmelerinde, baka bir deyimle telkin ve propaanda ile zihin
lerde imajinasyonlar tevlit ederek ferdleri, milletleri o imajinasyon-
1ar peine drmelerindedir. majinasyonlar insanlar iyilie veya
ktle eken miknatislerdir. Bir kerre dodular m yerlerini ba
kalarna kaptrncya kadar tesirlerini icra ederler. imdiki halde
devaml bir sulhle yeni bir harp arasnda bocalyan Dnyamz okl
tizim rtsnn biraz altma bakabilenler iin beyaz maji ima-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 19
jinasyonlar ile siyah maji imajinasyonlarnm arpma sahne
sidir. Temenni ederiz ki beyaz taraf galip gelsin.
Bakalarnda hamilini muayyen hedeflere srkliyecek imaji-
nasyonlar tevlidine muvaffak olanlarn muhakkak medyom olmas
lzm gelmez. Fakat medyom olanlar ilhamlarla desteklendiklerin
den daha kuvvetli ve devaml imajinasyonlar yaratabilirler.
Medyomlar yalnz teozof snfndan, metodlar tahtnda devam
l almalarla medyom olanlardan ibaret deildir. Ftrat mevhi-
besiyle medyom olanlar da vardr. Evvelce zikirleri gemiti. Tabi
medyomlarn banda phesiz peygamberler gelir. Okuyucu
lar arasnda peygamberlerin medyom olduklarnn sylenme
sinden irgilenler, bu isimle anlmalarn hrmete mugayir bulanlar
olabilir. Fakat temin ederiz: Peygamberlere hrmetimiz kimsenin-
kinden aa deildir ve medyom kelimesinden tavahhu mnas
nn tahlil edilmemesinden ileri gelir. Medyom normal insanlarn
mahsusat dnda kalan bir szcnn szlerini onlara bildiren, ak-
lyan normal st iktidarda kimse demektir. Normal stnden kasdo-
lunan mnay tekrar edelim: Malum kaide, adet st; gayri tabi de
il. Bu szc insan ruhu gibi hviyeti itibariyle bir ahs veya bunun
dnda, ahsiyet gibi bir tahdit kabul etmiyen mehul bir kuvvet,
yahut ta herkesin kz nnde olduu halde meali keif ve istihra
istiyen tabiat gibi madd bir varlk olabilir. Tabiatn szcl, dilin
den anlamyanlar iin mahsusat haricindedir. Tabiatin dilini ilim
adamlar normal havasla renmee alrlar. lmin gayesi budur.
Medyom ise normal duygusuna munzam fevkalde duygusu ile, umu
m duygusu ile, tabiata daha fazla nfuz ederek o dili daha fazla
kavrar ve gerekli yerlerde kendinden daha l varlklarn ilhamla
rna mazhar olur. Medyom bu varlklar her vakit sezmez. O zaman
ilhamn dorudan doruya tabiatten alm gzkr. Baz sanat d
hilerinde vaziyet byledir. Tabiatin mfessiri olan bu l varlklar
tabiatin haricinde deildir. u halde medyom, hakik medyom, b
tn ruhu ile tabiat duyan, okuyan kimsedir. Bu tarif bundan evvel
ki tariflerin hlsas hkmndedir. Tabiat zahirei. madde, batnen
mneviyattr. Tanrmm fikirleridir. Medyomluk, nihayetlerin niha
yetinde, Tanrnn fikirlerini almak, nakil etmek olunca peygamber
leri medyom saymakta bir mahzur varit olamyaca kendiliinden
anlalr. nk peygamber lgatte ve dinde o fikirleri, szleri, emir
leri, kanunlar alelde insanlara tamaa yaradlndaki fevkalde
likle memur edilmi. Tanrya, Tanr fikirlerine herkesten fazla ya
kn kimsedir. Bu ise, izah ettiimiz mnada medyomluk, vastalk
demektir. Medyom kelimsei aslnda Ltincedir; vasta veya
mutavasst mnasna gelir. Peygamber de byledir. Farisde pey-
20 SPRTUALZM
gamber; Arabcada resul, nebi; Yunancada prophet; Ltincede apos-
. tel (havari mnasiyle beraber) haber tayana, postacya verilen
addr lh haberleri taiayn postacya... Burada bir cihete iaret
etmek lzmdr. Peygamberler medyom, yksek medyumdur. Fa
kat her medyom yksek ve her yksek medyom peygamber deil
dir. lh fikirler kaynana, tabiata her medyumun sokulma kabili
yeti bir olmuyor. Byle olduu medyomlarm verdikleri, getirdikle
ri haberler seviyesinden anlalyor. Yine o seviyeden anlyoruz ki
tabiat mfessirleri arasnda aldatclar oktur. Birok medyumlar
meleklerin, yksek ruhlarm, hatt Tanrnn ilhamlar diye insan
lara saysz eytan ivaat tamlardr. Melek, yksek ruh, eytan...
bunlar nedir? Burada imdilik u kadarn syliyelim ki, bunlar in
san ruhuna iyilik ve fenalk diye akseden, orada yle terceme edi
len tabiat kuvvetleridir. Biz peygamberlerin medyumluundan l
h kinat kitabn doru okumak, o kitapdan insanlara ahlk fikir
ler terceme etmek, yer yznde tabiat kanunlarnn moral - ahlk
dili ile ifadesi halinde zamana kar mukavim ideal bir vicdan oto
ritesi kurmak iktidarn anlyoruz. Kanaatimizce hakik din tekdir.
Btn peygamberler, hakik byk medyumlar ayni eyleri syle
milerdir. Hakik dinin prensipleri deimez. nk, umum kar
klk gnne kadar tabiat kanunlar deimez. O dini arayanlar
mevcut dinleri insan tabiatine en ziyade uygun olmak, onun mne-
viyat kadar maddiyatma da ehemmiyet vermek bakmndan eler
lerse aradklarn bulmakta gecikmezler. Zamanla ahkmn dei
mesi tli yerlerdedir.
Etabmz spiritualizmdir, yalnz bir dinin propagandas deil
dir. Onu hissiyat bakmmdan incinmeden her dinin dindar okuya
bilir. Burada mslmanlktan, tede hristiyanlktan, yahudilikten,
daha tede spiritlikten ilh bahsedeceiz. Mslmanlktan bahseder
ken kendi imanmz olmas itbiariyle, kanaatlarmz ok kerre ya-
banclarm kanaatlar ile desteklememize ramen, tarafszlmz
muhafaza edemememiz mmkndr. Fakat dier dinlerden, akide
lerden, felsefelerden bahsederken onlar mslman gz ile rt-
memee son derece alacaz. Bu sebepten, onlar hakknda kendi
fikirlerimizi geriye brakarak evvel kendilerinden olanlarn fikir
lerini ileri sreceiz.
Yukardaki istitratdan sonra u ciheti belirtebiliriz ki Kur'an
daki (Sretl Alk) ve bu surenin ilk yeti olan (kra Bismi...)
nin nzul suretine dair olan hadsler (kinat kitabn ve insan
tabiatn oku! mnas gznnde tutularak takibedilirse lh Nur
zamanmzda herkes tarafndan daha kolay kavranr. slm menku-
ltma gre (kra Bismi...) yeti Hazreti Muhammede gelen ilk
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 21
ayetdir. Cebrail Aleyhisselm bir gn itikf yerinde onun kar
sna km, (Oku!) demitir. Hz. Muhammed Neyi okuyaym,
okuma bilmem, cevabn vermi, tekrar oku emrini almtr. Mu
maileyh okuma bilmediini sylemekte srar etmi, bunun zerine
Cebrail onun yakasmdan tutarak ok iddetle sarsm, vcudn
skm, Hz. Muhammed de bu sarsmtlar ve tazyik karsnda ni
hayet okumutur. Bu okumann spiritualizmdeki delleti yksek
uura irme, uurla (uur altn) okumadr. Sarsntlar ve tazyik
makrokozmosun (byk lemin) mikrokozmosdaki (kk lemde,
insandaki) reflekslerini tekil eder.
Oku..., Rabbmm adiyle! O Rabbn ki yaratt. O Rabbm ki
kan phtsmdan insan yapt. Oku ki Rabbn takn keremlidir. Rab-
bn kalemle retti, insana bilmediini belletti... nsan bollukla is
tinaya dp ihtiyatan vareste kaldn grrse azar. (Fakat)
rcu Rabbmadr... (Surenin son yeti) Secde et yere ban koy,
topra dinle; yakla duyduklarnla Rabbine ula!...
L. Adams Beck ark cihan grn anlatrken ilerde bir spi-
ritualist sfat ile Hazreti Muhammede vaki kra Bismi tecellisi
zerinde sureti mahsusada durmaktadr. (The Story Of Oriental
Philosophy ark Felsefesinin Hikyesi, Philadelphia). Bu surede ve
bni Abbasn rivayetine gre (kra Bismi) yi mteakip nazil olan
(Kalem suresi) ndeki kalemden murat ayrca bir tetkik zeminidir:
Nun ve malm kalem ve satra dizilenler (hakk iin)... Sen
Rabbmm nimetiyle mecnun deilsin. (Suretlkalem)... Mevzuu
bahis olan (malm kalem) nasl kalemdir? Ad kalem mi, yoksa
kinat kitabna Tanrmm fikirlerini yazan kudret kalemi mi? Ad
kalem olduuna gre: 1 Yazlm ve yazlacak olan kitaplar, ted
vin edilmi ve edilecek olan ilimler maksuddur. Nitekim bir ksm
mfessirler bu fikirdedir. 2 : Tecrb spiritualistlerin pek iyi tan
d otomatik yazda medyomun elinde kendiliinden harekete ge
len ve yaz yazan kalem... Byle bir tezahre ilk defa mruz kalan
bir kimsenin kda, kuma elinde tuttuu bir kalemin veya ubu
un kendi kendine bir eyler yazdn grnce pek ziyade ara
ca. bilhassa okuma yama bilmiyorsa hayret ve teaccbnn sonsuz
olaca phesizdir. Hdisenin reel olamyacama hkmettii tak
dirde o kimse kendi akl muvazenesnden emin olmamaa balya-
bilir. Bu hkme bakalarnn daha kuvvetle itiraki tabidir. Muh
temeldir ki Hazreti Muhammette byle bir tezahr da olmutur.
Kalemin ve satr haline gelenlerin hatrlatlmasm mteakip ona
mecnun olmadnn sylenmesi byle bir eyi akla getirebilir. Ma
mafih bildiimiz kadarna gre bize mumaileyhin otomatik olarak
yaz yazdna veya ekil izdiine dair hibir rivayet gelmemitir.
22 SPRTUALZM
leri srdmz bir iddia deil, sadece bir ihtimaldir. Conan Doyle,
Spiritualizm tarihinin din faslnda Tevrat ve ncilde otomatik ya
znn mhim bir rol aynadm sylyor. (Kuran Kerim) de bu ci
hete de iaret edilmi olabilir. nk Kuran, diyebiliriz ki, Tevrat
ve ncilin mslmanlk zaviyesinden, tevhit akidesine gre, tashih
edilmi metnidir.
Kalem suresinin banda gze arpan nun harfi baz mfessir-
lere gre hokka ve Elmall Hamdi Merhuma gre nunluunun ifa
de ettii ihtizazla daha ziyade kozmik vibrasyonlara dellet eden
bir remizdir.
Esrarl haber hzinelerine sokulanlarn kervan baln p
hesiz bahsettiimiz peygamberler: din ve ahlk gibi tima nizam-
larm en kklsnde byk iler baarm bulunan yksek med
yumlar, dhiler yaparlar ki, bunlara vaki olan vahiy ve ilhamlarn
bykln reddetmek nmkn deildir. Bu zevat doru rya
larla balayan fevkalde hallerine ilveten Cebrail (Gabriel) ad
verilen ve lh mna kayna ile kontakt halinde bulunan yksek
ve getirdii haberlere hilf kartrmyan Zikuvvet bir varlk de
lletiyle dimalarnda beeriyete selmet temin edecek ulv mna
larn birdenbire belirdiini veya ses ihtizazlar halinde kulakla
rnda bir mddet uuldadktan sonra uurlarna aksettini, hatt
bazan o kaynan muhtevas hkmnde olan mutavasst kuvvetin
dorudan doruya nsan hviyette kendilerine hitaplarda bulun
duunu beyan etmilerdir. Peygamberlerden Hazreti Muhammedin
Siyeri Nebevisi, biyografisi hepsinden fazla mazbuttur. Mumai
leyh vahym keyfiyeti vusul hakknda yle diyor: Gaipten ku
lama birdenbire an sedas gibi iddetli ve heybetli bir ses ge
liyor. O zaman bende bir nevi istimdad istei ve ztrap hsl oluyor.
O ses kesilince vahiy olunan lh kelm anlam ve ezberlemi
bulunuyorum. Bazan da emini vahy olan melek Ruhl Emin,
Ruhl Kuds nsan suretinde bana gzkyor. Tebliine memur
olduu Tanr szn syledike anlyorum, kavryorum (Buha-
ri Sahih) den.
Hazreti Muhammette vahiy srasnda grlen haller ihtimamla
tespit olunmutur: Barmak istei, arlk ve meakkat, gaiy hali
ne yaklama, istirak, teneffsn zorlamas veya azalmas neticesi
bazan hanerede hrlt, ok terleme... En serin gnlerde bile vah
yi lh nazil olup kesildii zaman parlak almlarndan yamur gibi
ter daneleri dklrd (Aiei Sddka). Mfessirler (feze) denen
istimdat veya barma isteini, sknt, arlk, meakkat veya s
trap gibi halleri Kavli Sakil lfz ile Tanrnn iareti mucibince
Kuran ykne, meal azametine, vahiy srasnda ruhun bedenden
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 23
mufarekata yaklamasna mebni teneffsde husule gelen zcrete at
federler. Tecrb spiritualizm bu grn doruluunu tasdik eder:
Bu haller hakik yksek medyomluk almetlerindendir. O kadar ki
dier medyomlarn medyomluk kudretleri bu almetlere yaklama
derecesiyle llr.
Vahysz Peygamberlik, ilhamsz dhilik olmaz. Vahiy ve ilham
mah.yeten ayn eydir. Sadece din sthlhnda peygamberlere vaki
olan ilhama daha ziyade vahiy denir. Fakat bu kelime, bilhassa
mslmanlkta, yalnz Peygamber hakknda kullanlmaz. Kuranda
dier insanlara, hatt hayvanlara Tanrnn vahyi vardr. u halde
Peygamberlerden maada olan insanlar hakkkmda ilham ve hayvan
lar hakknda evki tabi mnasna gelir. Her snf dehnn ysek
medyumluk ii olduu dhilerin durumlar ile sabittir. Onlar daima
fevkalde bir kuvvetle desteklenmilerdir.
Vahiy ve ilhamn ve dolaysi ile vahy ilhamla fevkalde iler
baarma kabiliyeti demek olan yksek medyomluun, dhiliin a-
caba mahiyeti nedir? Bu hususta talyan limlerinden Lambroso
Hipnotizme ve Spiritizme adl kitabnda u fikirde bulunuyor:
Baz hallerde dimada baz merkezler atl kalr. Bu esnada her
vakit faaliyette bulunmayan merkezler faaliyete gemek zere uya
nr ve harikulde bir kuvvet gsterirler. Birok hususlarda sara
nbetlerine benzeyen dehann ilham bu yoldandr. Bu nbet te-
ennce mptel bir adamn dimanda husule geldii vakit sadet
ten hari szler, cinayetler yahut sadece spazmozlar hasl olur. Kuv
vetli bir dimada gzkt zaman dahiyne bir eser vcuda gelir.
En byk deha eserlerinin uurun en az bulunduu zamanda do
mas ayan dikkattir. Edebiyat ve Sanayii T-fiseye mteallik birok
byk eserler ryada snih olmu, baz gmz riyaziye meseleleri
ryada halledilmitir. Ryann dahilerdeki byk rol (nconscient)
m yani normal halde sezilmeyen ruh ksmmm, uur altnn rol
ile izah olunur. nkonsiyanm galebe ve hkimiyeti dahilerde sk
sk grlen ve sarallarm dalgnlklarna benzeyen dalgnlk hal
lerini izah eder... nkonsiyan durumu az ok unutulmu fikir ve
hdiseleri uyandrp msmir bir terkipte cem edebilir. Lkin bir
kimsenin hi bilmedii bir eyi zihnine koyamaz... Bunu yapan ruh
lardr.
Lambroso sprittir. Fakat spiritlii saikasiyle yukardaki fikri ile
ri srmemi, harikulde bir malmat hzinesinden istifade ettikleri
umumun tahd tesliminde bulunan dhilerin, yksek medyomlarn
fevkaldeliklerini dimalarnda birdenbire faaliyete geen merkez
lere atfederken hem kendisinin, hem dier kompetanlarn lm ka
naatine tercman olmutur. Ancak, mumaileyhin .uur altn tahdit
24 SPRTUALZM
ederek ilham verici ruhlardan haric varlklarm gibi bahsetmesi
zerinde selhiyettar limlerin, psikologlarm ittifak yoktur. Birok
psikologlar, bu arada ileride grlecei vecihle tannm Fransz
psikologlarndan J. Bois ve keza psiko analizeyi, ruh tahlilini
mdevven bir ilim haline getiren Freud baka fikirdedir. uur alt
her ahsiyeti, hatt her varl muhittir. Mstakil ahslar engin
bir denizdeki dalgalara benzerler. Rakit halde her dalga deniz, mu
vakkat veya ebed uykuya yatt zaman her ahs uur altdr. Fa
kat yaar. uur alt bayatszlk deil, bilkis hayatn, uurun kendi
sidir. Ona uur alt denmesi uyanklk halinde sezilmemesindendir.
Yoksa uursuz olmasndan deildir.
Dhiler, yksek medyomlar eritikleri yksek uur merhale
lerine gre aralarnda derece alrlar. Yksek medyomluk, dhilik
uurun yksek uura kalbolma, uur alt hdiselerini ie mtevec
cih bir uyanklkla takip ve hazmetme, anlama derecesine gre iler
de, parlak saylr. Bu parlaklk en ziyade Peygamberlerde ve onlar-
das sonra aziz, veli gibi mistiklerde grlmtr. Yksek medyum
larda, dhilerde vecd ve istirak hali tayakkune tesir etmez. Onlar
hereyi lykiyle hatrlarlar ve bilirler. Byle olmasa idi, yksek
medyomluun, dhiliin kymeti kalmaz, dehdan istifade edile
mezdi! Bu cihet alelde basit medyomlarla yksek medyomlar ara
sndaki farikalardan birini tekil eder. Basit medyumlar hayrete
deer baz ilerde bulunabilirler. Fakat onlar yaparken ne yaptk-
larm bilmezler. Yahut pek zayf hatrlarlar. Kendilerine trans hal
lerindeki ileri, szleri hakknda tafsilt verilirse hayrete der
ler. Hele fevkalde mahadelere kavumak, harikuldelikleri kav
ramak, derun yksek temaa ile yksek uura ermek, normal hayata
byk fikirlerle dnmek, onlarn harc deildir. Zaten uykuda do
lama, baylma, sara, histeri nbetleri, hezeyanlar, birsamlara ka
plma, hayaller grme ilh gibi sinir ve akl hastalklar ile basit
medyomlarm halleri arasnda ak bir yaknlk vardr. Hele sun
uykuya daldrlm medyumlarda bu cihet daha ziyade gze arpar.
Adet diyebiliriz ki bu nevi medyumlar muvakkaten bu marazlara
uratlm kimselerdir. Dima faaliyet merkezlerinden bir ksm
manyetik, hipnotik telkinlerle dier merkezler lehine felce ura
tlm, asab ve ruh muvazeneleri bozulmu, o devre iinde sinir
hastalarndan veya delilerden farklar kalmamtr. Manyetizme,
hipnotizme, telkin gibi, mnev saylan vastalara bavurmadan kl,
afyon, esrar, kokain ilh gibi zehirli maddelerle bir insan uur alt
seyahatlerine karmak, ona orada pek ho veya pek korkun
ryalar hazrlamak, bu yoldan manyetizme, hipnotizme, telkin
neticelerinin aynna varmak, hatt daha zengin ve kolay bir surette
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 25
varmak mmkndr. Bu i eski adanberi yaplagelmitir. Delhi k
hinleri kudretlerini bir rivayete gre sarholuklarndan alrlard.
Birok esrarkeler uur alt dolamalarnda baz spiritlerin ellerindeki
medyomlardan pek ileri gitmilerdir. Hint yogilerinin bir ksm afyon
yutar veya esrar eker. Bunlar ayan hayret ilerini irade ve te
neffs idmanlar kadar afyon ve esrarla genileyen mnevi muhit
lerine de borludurlar. Vaktiyle Londra kibarlarnn dadandklar
bir esrarke kulbnde muntazam spirit celseleri akdolunarak dal
gaya denler ihtimamla sorguya ekilirdi. Merhum byk stad
Hseyin Rahmi (Muhabbet Tlsm) adl romannda hipnotizme
veya manyetizme ile uyutulan medyomlar gptaya drecek dere
cede parlak ve canl sahnelerle dolu enfes bir esrarke dalgas hi
kye etmektedir. stad bize bu eserinde bir masala inanmak ve son
ra esrar imek neticesi ruhta doan vizyonlarn bir genci, kadnlar
zerinde nasl harikulde muvaffakiyetlere sevkettiini anlatmak
suretiyle mkemmel bir gizli bilgi, maji, rnei de veriyor. Batn
eyhlerinden Hasenssebbahn uyuturucu menklarla birok kim
seleri uur alt hayatna sevkederek onlardan lm hie sayan fe
dai eteleri tekil ettii tarihte mehurdur. Fazla uykusuzluun da
manyetik, hipnotik telkinler veya esrar ve esmsali gibi zehirli mad
deler yerine getiini tecrbe gstermitir. Manastrlarda, Tekye-
lerde ibadet ve taat ile gnlerce uyumadan vakti geirdikten sonra
kendilerini birdenbire baka lemlerde bulanlar, gzlerini kapama
dklar halde rya grenler, rya ile hakik hayat birbirine kar
tranlar ok grlmtr. Bunlarn hepsi basit, alelde medyomluk
sahalarna ait haller olup yksek medyomlukla ilgili deildir. Vka,
yksek medyomlarn bir ksm bir mddet basit medyomluk basa
maklarnda durarak evvel alelde uyku vizyonlar ile ie bala
mlarsa da, sonra doru ryalar devrine girmiler ve daha sonra
uur altnn asl derinliklerine dalarak insaniyete tabiat kanunlar
gibi dnya durduka duracak deerde mnev hazineler karm
lardr. Bir medyomun derecesini, medyumluunun ekli deil, be
eriyetin kalbinde, fikrinde tatbikat sahasna koyabildii mnev
kymetler tayin eder. Yksek medyumlar insanlar milyonluk kit
leler halinde yksek hedeflere sevketmee muvaffak olduklar iin
yksektir. Buna muvaffak olamayanlarn ykseklii, zahirdir. Bun
lar uur alt yolculuunun mntehasma da yaklasalar, kinat ki
tabnn doru tercemesini yapamam ve insan ruhunu doru oku-
yamam olmalar hasebiyle tercemede ve okumada muvaffak olan
larla bir tutulamazlar. Medyumlar hakknda kullandmz yksek,
basit veya alelde gibi sfatlar onlarn insanla verdii fayda
lar bakmndan olduu kadar, mahiyetlerine de mutabktr. Beeri-
2 SPRTUALZM
yeti byk lde destekleyebilen yksek medyomlarm bil istisna
hepsi mstesna bnyede yaratlm, kudretlerini cehdi mneviden
ziyade ftretlerine borlu tabi medyomlar olup hibiri manyetizme,
hipnotizme, alkol, esrar vesaire ile uur alt yoluna dm deil
dir. Tabi medyumluk yksek kutbunda dhilik, yksek medyum
luk; alak kutbunda sara, histeri, cinnet gibi maraz tezahurlarn-
dan biridir. Deh ile sinir ve akl hastalklar tezahurlarnn ayn
mihverin iki kutbunu tekil etmesi cidden gariptir. Fakat bilgimizin
bugnk durumuna gre vaziyet bu merkezdedir. Byle olmas de
hnn sun deil, tabiat verimi olduunu ve bu itibarla dhilere te-
vart eden fikirlerin dorudan doruya tabiata balln isbat eder.
Mazhar olduklar vahiy ve ilhamlarla insanlar arasnda devaml
mnevi cereyanlar tevlidine muvaffak olan Peygamber, Aziz, Veli
gibi uur alt adamlarnn tabiatn ve dolaysiyle tabiata aksetmi
bulunan Tanr fikirlerinin dili, az olduklarnda baka burhan
aramaa lzum yoktur. Onlarn uur alt hayat hereyi izah eder.
Onlar daldklar uur alt lemlerinde uurlarn muhafaza edeme-
seydiler, akl hastahanelerinde emsalini ok grdmz zavalllar
dan olacaklard. Duygularnn salaml, akllarnn stnl, on
lar o derekeden kurtarm, stn insanlk seviyesine karmtr.
Teozof ve yogi usul cehdi manevnin, riyazetin ehemmiyeti byk
tr. Fakat bu yoldan medyomlaanlarda, msait bir tabiat yoksa,
yksek medyomlukta devam da yoktur. Bylelerinin malmat men-
balar abuk kurur. Manyetik, hipnotik telkinler, alkol, afyon ilh
ile medyomlatrlanlara gelince, bunlardan operatrler, yani bu nevi
medyomlar idare ve isticvap eden kimseler ne kadar gayret etseler
byk bir verim alamazlar. Delilerle uraan akl doktorlar, psiko
loji tetkikleri bakmndan daha kymetli neticeler elde etmilerdir.
Bunlar, deliler, operatrlerin emirlerine rm olmadklarndan tec
rbelere alnmazlar. Akl hastalarn manyetizme veya hipnotizme
ile sun uykuya daldrmak, bu yoldan telkin altnda tutmak imkn
sz gibidir. Fakat baz hekimler, histeriklerde olduu gibi, onlar ze
rinde de bu areye bavurarak ifa bulmalarn temine urayor
lar.
Medyomluun yalnz muhayyelenin otomatik veldiyeti demek
olan ekillerinde medyomlarm ruh lemlerinde dolamalar, yksek,
alak, yani mtekmil ve az mtekmil veya hi tekml etmemi
ruhlarla konumalar tamamen uur alt benliklerinin icaddr.
Bunlar hibir realitesi olmayan vizyonlar, fantomlar, hayaletler g
rrler. Fakat uur alt realitesi intiba alm bir halde bakalarna
anlatrlar. Sylediklerinin yahut yazdklarnn hakik ruh lemi ile
alkas yoktur. Uyank muhayyeleleri ile i grenleri medyomdan
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 27
sayp saymamak hususunda tereddt edilebilir. Dorudur iddia-
siyle yalan syleyenleri, yalan adl habis bir ruhun tasallutuna u
ram akl hastalar sayanlar olduundan, bunlar da medyom, hem
de tabi medyom, dk kaliteli tabi medyom saymak mmkndr.
Lkin cinnet birsamlarndan ne beklenebilirse, bunlarn da yalanla
rndan insaniyet hesabna o beklenebilir.
Buraya kadar olan szlerimizi hulsa edersek neticemiz udur:
Medyomlar tabiatle birlemek iin uur alt yollarna cezbedilmi
kimselerdir. Kimi hedefe varr, kimi yollarda kalr. Hedefe varan
lar, vardklarn hallerindeki fevkaldelikler ve szlerindeki derin
mnalarla belli ederler. Bunlar medyomlarn yksek ksmdr. Yk
sek medyomar bizim iin kuvvettir, destektir. Kendi aklmzm, bil
gimizin, gcmzn, cesaretimizin yetmedii yerlerde onlarn kla
vuzluklar ile kestirme yoldan, kalp yolundan en iyiye, en gzele,
en doruya gideriz.
Tannm fransz ruhiyatlarndan Jules Bois uur alt hakknda
unlar anlatyor: Yeni psikolojinin bize rettii udur ki insan
benlii imdiye kadar zannedildiinden daha mteaddit, daha zengin
ve daha karktr. Yeni bilgimizin altnda eski ehli btnn, giz
li hikmet erbabnn keifleri mkul ve tabi gzkyor. ahs uur
sahamz pek dardr. Onu etraf esrarl bir okyanus ile evrilmi k
k bir adaya benzetebiliriz. Bu okyanusda mteaddit zeklar, deh
lar, iradeler hkm srmekte, dalgalar ile mtemadiyen aday d-
mektedir. Bu okyanusa Fransada olduka yersiz olarak inconscience
(adimuur veya gayr uur) namn verdiler. Bereket versin ingi-
lizlerden Mayers (benliin eii alt, uuralt,) tbirini buldu da en-
konsiyansn delletini anlayabildik. uuralt uursuzluk demek de
ildir. Orada uura sahip mteaddit benliklerimiz vardr. Yalnz, u
urumuz, yani tertip itibariyle en stteki benliimiz normal durumda
onlar sezemez. uur altn uurun biraz dibi sanarak hafzadan te
ye geiremiyenler ancak kt grllerdir... Spirillerin rehberleri,
teozoflarm Rab ve mevllar, Sokratm eytan, Plotenin Tanrs, Pa-
raselsiyusun seyarata mensup perisi, rahip Villarm semenderi ilh. hep
uur altndadr...
imizde birok uur alt benlikler, ruhun bir nevi blmleri, bir
nevi kuyular, maaaralar vardr. Orada rya, ilham, nsezi, ileri
duygu ilh gibi harikalar douran birtakm mehul varlklar, iiler
olduu anlald... Vcudumuzun nihayeti cildimiz deildir. Muhak
kak ki bedenimizin ok ilerisine uzanyoruz. Baz kimseler tarafn
dan grld iin ressamlar tarafndan azizlerin balar etrafnda
resmolunan o parlak haleler nedir? O klar telepati, telkini zihn,
hissi kablelvuku, keif, ilham gibi ilerde faslasz herkes iin al-
28 SPRTUALZM
makta gibi gzkyor... nannz! Eer imannza bir istinatgah l
zmsa bizim ancak ksa bir dalgas olduumuz usuz bucaksz, derin,
tkenmez okyanusa inannz! Lkin o okyanusun btn lyetena-
hilii bir kk kpnde mndemitir. Bizim ahs (ene) miz, l
h (ene) mizin muhtasardr... Hakiki varlmz tekil ettii halde
normal durumda mehulmz olan o li nefis bizim cisim ve ruhu
muza hkimdir. Bunlar kendi esrar iinde toplar. Onun kabiliyet
leri hudutsuzdur... Ruhu beer imanszlarn ve hereye pek abuk
inananlarn sandklarndan ok derindir. Onun mebde ve mntehas
lyetenahidedir. Miyop gzlerimizde pek ziyade byyen hayat ve
mematmzm ona tesiri yoktur.... Her ahsn uur altnda birok
ahslar, benlikler bulunmas ve uur altlarnn birleerek bir tek
engin denizde toplanmas pek eski bir telkkidir. Fakat eskilii
kymetine halel vermez. Hind teozoflar kadar slm mutasavvuflar
da onu mdafaa etmilerdir. imdi modern pisikolojide onu duy
mamz bize hayret vermiyor. nk baz hakikatlerin toprak s
tnde giderken toprak altna geen ve sonra yine toprak stne
kan su cereyanlarna benzediini biliyoruz. Saysz ruhlara, ahsi
yetlere ramen tek uur alt, tek ruh, tek ahsiyet fikri birok kim
selere vahleten garip gelebilir. Fakat iki tarafl dnmesini bi
lenler bilirler ki ortada tezat yoktur: Ruhlar ne kadar ok olurlarsa
olsunlar, hepsi ruh sfatiyle ruh mefhumu kllisinde veya ruh cev
herinde birleirler. O halde hepsi bir Gnein ualar hkmndedir.
Sbjektifde kesret, objektifde vahdet... Gariptir, Spiritizm bah
sinde grlecei vehile, baz spiriller namtenahi teselsl ettirdik
leri ervah hiyerarkisi - ruh dereceleri zinciri ile sbjektifi grrler
de objektife kar zihinlerini kaparlar. Bunun sebebi mantk deil
hissidir. Bunlar akidelerini glgede brakmasndan olacak, ne olur
sa olsun teozofiden, tasavvuftan ayrlmak isterler. Hakk teslimle
rinde biraz midimiz olsa idi, onlara daha ak bir misal olarak ha
len yer yznde mevcut iki buuk milyar insan gsterir ve buna
gelmi, gelecek triliyonlarca insan da katar, bu kadar kiinin hep,
bir tek insan tipi iinde kmldandn sylerdik. Bu tip mnev
bir varlktr, ruhdur.
imdi okuyucularn msaadesiyle bugnk psikolojniin esas iti
bariyle red etmiyecei bir tezle medyomlar hakkmdaki mtaleat-
mz tamamlamaya alacaz:
ok eski bir zamanda uurla uuralt arasnda fark yoktu. nsan
ryada m yayor, yoksa bugnk ekilde gnn yarsndan fazla-
smda gz ak bir hayat m sryor, ayrmak ihtiyacn duymu
yordu. nk ne isterse onu derhal olmu gryor, hibir eyin is
tihsalinde zahmet ekmiyordu. Bu, bir bakmdan bugnk tbiri-
 SPRITZM F .K:RIZ^. ::^ N Y E T IZ M 29
mizle Cennet hayat idi. Fakat bazlarnn sanaca vehile hayal de
il, reeldi. nsann o zaman da madd varl vard. O yalnz ruhtan
ibaret deildi. Ancak henz kendini bilmiyordu. Yani asl mnasn
da henz insan deildi. Ka atmakla dalar devirmek, bir admda
ktalar, denizler amak gibi madde leminde ryay fevkaldelikle
re muvaffak olmas bir tek sebebe dayanyordu: Tanrnn bugn
uuraltnda sakl tuttuu kuvvetler henz ondan uur haddi ile ay
rlmam, bunlarn tasarrufu insiyaki arzusuna almt. Vakit iler
ledi. ilerledike insann ruhuna yaradlnda ekilmi bulunan te
cesss tohumu inkiaf ederek onda uur ve uuralt diye ayn ruh
cevherinin iki ayr tecellisine yol at. nsan bylece eski kolaylkla
kuvvet ve kabiliyetlerine hkm edememek ve i lemini kolayca
yaayp seyredememekle beraber iyiyi ktden tefrik ederek mm
taz bir duruma girdi. Fakat kendini ve muhitini tanynca hereyi
olduran Cennet hayatna veda etmek lzm geldiinden artk yan-
lz istemesiyle herey olmayarak arzusuna sknt ekmeden, g
lkleri yenmeden kavuamamak aclm ve zevkini tatd. Dn
ya yk srtnda dnya bayrlarna trmand. Mukaddes kitaplarn
dedii gibi aln teri ve gzya ile ekmeini topraktan kard ve
buna sevindi. Asl insan budur. Bu insan uur ksmnn btn me-
lektna imdiki insanlardan farksz olarak malik olmakla beraber
onlara nazaran uuraltndan ok az ayrlmt. Ryalarnda Cen
neti gryor, yine o hayat yayordu. Uyanklnda eyann mahi
yeti hakknda ok az ey biliyordu. Fakat kendini eytana uydura
rak cennetten kovdurmu bulunan o tecesss saikasiyle hereyi
kurcalyor, bugn iin doru veya yanl, her hdiseyi bir kke,
sebebe balyor, tecrbesini, bilgisini arttrmaya alyordu.
Yani o uuraltna bizden ok uzanabildii halde d ve i lem kar
snda tamamen imdiki mentalite ve mantmzla dnyordu.
lk insandan sonra neslinde akl melekesi terakki etmedii halde
gittike mtezayit bir uuralt ayrl grld. Fakat baz mstes
nalar vard. Cedlerinin her haline tevars eden bu mstesnalar ta
bi yksek medyumlardr. Bunlar uurlarn muhafaza ettikleri hal
de harikulde gr ve ilerle cennet adam durumuna yaklaabili
yorlar ve stelik uurun da en yksek katlarna karak idraklerini
tamamlyorirad. Ruhun uur, uuralt ve yksek uur durumlarn
nefislerinde cem etmilerdi. nsan kabiliyetinin azam haddi budur.
Bunlardan peygam.berler uzun faslalarla, ihtiyalar yer yz in-
sannm uuralt benliklerinde teksf ettii vakit yer yznde g
rlyordu. Bu devir imdi mazide kalmtr. Yksek medyomlarm
bu ksm ile uura kfi derecede ana prensip gsterilmi olacak ki
uur muhitinde yaayabilenlerden artk peygamberlik kudreti
30 SPRTUALZM
gsterenler kmamtr. Azizlik, evliyalk sralar ile dereceler k
lm ve gitgide evliyadan ziyade bugnk medyomlar, fakirler
veya yogiler ayarnda kimselere yer verilmitir. Muvaffakiyetlerini
ilhamlara borlu olmalar hasebiyle yksek medyomlarn bir nevi
saylan gzel sanatlar, edebiyat, felsefe, ilim ve fen sahalar dhi
lerinin de gittike azaldn gryoruz. Bu sebepten gzler imdi
daha ziyade eski stadiara dikilmitir. Heykeltralkta artk eski
yunan sanatkrlarn, mimarlkta (A. Drer) i. (Mimar Sinan) ...
Resimde (Michel Angelo) yu, (Rafael) i..., musikide (Bethoven) i,
(Dede efendi) yi..., edebiyatta (Shakspeare), (Goete)... ayar garpl
larla (Esma), (Eblalalmuarr), (Firdevsi Tus), (Hafz ira-
z), (Fuzul), (Nedm)... ayar arkllar, felsefede (Sokrat) , (Ef
latun) u, (Kant) 1 ilh gremiyoruz. lim ve fen eskiye nazaran ok
ilerlemitir. Fakat bu ilerleme eskiye nazaran ferd hamlelerden zi
yade imece iledir. Yani ilimde, fende yeni bir devir aabilmek iin
eskisinden fazla mterek mesaiye, kabiliyetleri bir araya getirilme
sine ihtiya vardr. Kimyay Simyager Cabire ve ondan sonra La-
vazyeye, heyet keiflerini Keplere, Galileye,- Newtona mal edebil
diimiz halde imdi Atom bombasn. Sulfamitleri..., ilh bir ahsa
mal etmekten uzak bulunuyoruz. Devrimizde dhiler yok deildir.
Fakat bir evvelki asrdan daha azdr. O asrda da ondan evvelki asr
lardan daha az dhi bulunmaktadr. Medeniyetin karanlk a olan
ortaa bile dhi adedi bakmndan asrmzdan zengindir. Fakat yir
mi birinci asra nazaran asrmz daha zengin saylacak, ihtimal o
asrda bir (Gustave Le Bon) a, bir (Einstein) a rastlanamyacak, on
lar gibisini bulmak iin birka asr beklenecektr. uuraltnm kapan
bu seyirde devam ederse imdiki medyom, fakir, yogi tipleri de or
tadan kalkacak, hatt insanlar daha az rya grmee balayarak bel
ki bir gn hafzalarn da kaybedecekler, akl melekelerinin atalete
dmesi hasebiyle insanlktan kacaklardr. Hafza olmazsa akl ile
mez. nk akl uuraltmda sakl duran eski yaaylarm, tecrbe
lerin uura arlmas yani hatrlanmasiyle karlalan yeni eya
ve hdiselerin mahiyetini tayin ve tahlil hususunda yaplan kyas
lardan, istidll ve istintalardan tesi deildir. Hayvanlar, insanlar
kadar zengin hafzaya malik olmadklarndan, ancak hafzalarnn ye
tiebildii yerlerde kyas, istidll ve istinta yapabilirler. Onlar bu
ka-biliyetten mahrum sananlar, onlar yakndan tanmyanlardr. p
he ediyorsanz masanzn stne bir karnca koyunuz. Karmcanm
yolunu sigara paketi veya cetvelle kesiniz. Karnca evvel eski tec
rbelerini hatrlayarak bunu kolayca geemiyeceini bilir ve yolu
nu deitirir. ayet haili yine nne km bulursa tekrar ayn e
yi yapar. Naar kalrsa haile hafife dokunur. Sonra bir mddet
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 31
durup ne olacan bekler. Kendine bir zarar gelmediini grn
ce pakete, cetvele trmanr, geer gider. At, kpek, kedi merakls ise
niz tecrbenin daha zengin eitleri her gn gznzn nndedir.
Mesel atnz zorlanmaynca kendini amura vermez, bata grn
ce yolun iyi tarafn aratrr, bulur ve oradan gider. oban iseniz
bil perva al civarnda dolaan kurtlarn, kpekleri pelerine ta
kp gtrecek fedailer olduunu, asl kurt srsnn kpeklerin ve
oban tecrbesiz ise obann tacizi olmadan koyunlar rahata srt
lamak iin pusuda beklediini bilir, kpeklerin arkas sra komaz,
alda kalr, taarruzun sklet merkezini beklersiniz. Hayvanlarda
kyas, istidll ve istinta kabiliyeti olduunu bunlar kfice isbat et
mez mi? Bilhassa kurtlarn al basknlarnda olduka iyi dnl
m bir harp pln, muharebe taktii gze arpmyor mu? Karnca
lar, atlar, kediler, kurtlar... uuralt daarcklarndan eski hayatla
rna dair daha fazal hatralar karabilselerdi, phesiz daha fazla in
sanlara yaklarlard. Hayvanlarn yanlz sevkitabi ile hareket et
tiklerini sanmak pek yanltr. nk ekseriya yle hatalar yapyor
lar ki hayvan sfat kendilerine bilhakkin veriliyor. Eer yalnz sev
kitabi ile hareket etseler idi, hi yanlmyacaklard. Zira evki ta
bi asla kr bir kuvvet deil, pek li bir uur tezahrdr. Bunu bil
mek iin mesel i organlarmzn faaliyetine yle bir gz atmak,
grlecek intizam, mkemmeliyet ve gaiyeti teemml etmek kfi
dir: dmz zaman gayr ihtiyar titriyoruz. nk titreme ile
cildimiz harekete geliyor, neticede snyoruz. ok kan kaybettii
miz zaman dalak ve dier kan depolarndan yedek kan karlyor.
A kaldmz zaman vaktiyle vcudmzde biriktirilmi olan gda
larla yayoruz. Doyduumuz zaman eksilenler yerine konuyor. Faz
la sndmz vakit terliyoruz. nk terle fazla hararet darya
verilerek muvazene temin ediliyor. Midenin, barsaklarn, kalbin,
cierlerin, tenasl uzuvlarnn ilh fonksiyonlarn sayp dkmeye
hacet yoktux. Bunlarn hepsi bal bana birer harikadr. Kendi is
teimiz haricinde ileyen yle bir makinemiz var ki saniine hayran
olmamak elimizden gelmiyor. hreti ark ve garb tutmu olan
Endlsl hkim air Eblallmuarr bu hususta yle diyor: Ana
tomi (terih) okuduktan sonra Halik inkr eden hekime aarm...
Bir aa tohumuna da bakalm: Bir gramdan ok eksik bir zerre...
Fakat onda muazzam ormanlar sakl. nk msait vasat bulunca
byyp koca aa oluyor. Aatan aalar tryor, hektarlar kap
lyor. Uzviyetimizi gelitiren, eviren, bir tohuma koca ormanlar
sdran ve ondan hakikaten koca ormanlar karan hep ayn kuv
vet, sevktabidir. Btn icraatn muayyen hedeflere gre tertip
eden ve hi amyan o kuvvete nasl olur da kr, uursuz denebilir.
32 SPRTUAL^M
Bu mlhaza ile ona bazlarnca uuralt byk dima, byk
akl, byk ruh denmi, kinatn dzeni, idaresi ondan bilinmi
tir. O Tanr mdr?... Deil. Fakat Tanrnn belki ilk byk kudret
tezahrdr.
uurun sevktabiye, daha fazla alk olduumuz ad ile uur
altna balln tecrbeler teyit ediyor. O gittike bize kapanyor.
Sra henz hatralarmza gelmemi ise de korkarz ki ona da bir
gn gelecektir. Bu takdirde insanlk seviyesinde uzun mddet tu-
tunamyarak yava yava en eski halimize dneceiz. Ve - ihtimal
daha mesut olacaz. uuraltnn az idrak edilmesi, hafzann, mu-
hayyelenin az ilemesi nisbetinde akln az iledii, az neticelere,
hkmlere vard grlyor. nsanlar tarih sayfalar ile eskilerin
ahs tecrbelerini, bilgilerini kendilerine mevrus uuraltlarndan
kolayca karmann yolunu kefetmeleri sayesinde imdiki uurlu
ilerlemelerine nail olmulardr. Yanlz kendi tecrbelerine istinat
ederler ve bunun eksersin! de bir daha hatrlamamak zere unutur
larsa, akllar kfice tutamak bulamyarak paslanr. O zaman imdi
kendilerinde her bir arada bulunan insan, hayvan, ve nebat h
viyetlerinden insanlk ksmn tamamiyle kaybederek yalnz zayf
uur ve zayf bir surette idrak edilen uuraltndan ibaret kalrlar.
Ank insandan bahsetmemek doru olur. Maddesi iinde insana
mtesait devaml bir tekml vadeden bir ksm materyalistlerle on
larn tezini kopya edip insandaki bilgi hamulesinin zamanla art
na aldanarak ruh cevherinde tekml var sanan baz spiritlerin ku
laklar mlasm!...
Bunlar yer yz insanndaki mnevi tedenninin izlerini gre
memilerdir. Ruh cevherinde terakki gibi tedenni de yoksa da o
cevherin uuraltndan uura arplarnda, uuraltnn idrakinde
eski devirlere nazaran bariz bir gerileme vardr. Materyalistler ma
zurdurlar. nk mneviyata inanmazlar. Fakat spiritlere ne de
meli? Burada (materyalizm monizmi), yani vahdeti mevcudat fel
sefesi ile yine bir Tanrya kalplerini balyan, fakat onu kinatn
heyeti umumiyesi sanan Darwini ve bu doktrinde ona yoldalk
eden Haeckel ve arkadalarn deil. Tanr tanmayan koyu mater
yalistleri ve l ruhlarna uyduklar halde sfta malik bir tanry
inkr ederek onlara yaklaan koyu spirilleri kastediyoruz.
Bunlar, spiritlerin bu nevi, bir bakma lemleri kucaklayan, bir
bakma insan lemlere balyan engin uuraltn tbirde geen alt
kelimesinin sebebiyet verdii kt anlayla medyomlarm verimlerini
bozan mahdut hafza ve muhayyele parazitleri depocuu sanmak
gafletinde bulunmulardr. Halbuki medyomlarm faaliyeti uural
tnn, sevktabinin ta kendisidir. Hafza ve muhayyele parazitleri
 SPIRTZM FAKRZM MAN YETZM 33
de yok deildir. Mmkndr ki derinden gelenlere yaknda bulu
nanlardan baz eyler karsm. Zaten medyomlar verimlerinin safi
yetlerine gre paye alrlar. Yksek medyomlarda ykseklik derecesi
arttka bulankla az rastlanr.
Grlyor ki tezimizde uuraltmm ehemmiyeti byktr. O
nedir sualini biz kendi zaviyemizden ruh nedir suali e bir tutarak
Tanrnn bir ii dir, cevab ile cevaplandryoruz. Biyoruz ki, b
tn bilgilerimiz, tecrbelerimiz, gemi hayatmz, babalarmzm,
dedelerimizin, atalarmzn gemi hayatlar oradadr. Mzi ve ha
limiz kadar istikbalimizin de ana hatlar orada oktan izilmitir.
ok kere aka farkederiz ki gelecei gelip gemiler, dirileri l
ler idare eder. uuraltmzla birbirimize, gelmi, gemi veya gele
cek, geecek btn insanlara, btn dnyaya, hatt btn kinata ve
en son yuca Tanrya balanrz. Hind mistiklerinden rnek alan ba
z yeni psikologlar gibi uuralt hereydir diyecek deiliz. Yanlz
diyeceiz ki uuralt ruh cevherinin ana yatadr. O oradan uura
uzanr. uurla uuraltna dnerse yksek uur plnlarmda ilerler.
uuralt sahas ile yksek uur sahas haddi zatnda ayn eydir.
Fark idraktedir. Peygamberler, veliler, hakik byk medyomlar
uuralt yoluna dm, muhtelif derecelerde yksek idrake kavumu
kimselerdir. Plnlardan akseden azametli mnalar onlarn uuruna
geerken bazan hakikaten ses, sz, ekil olmu, bazan ses, sz, ekil
diye orta kesim insanlarm anlayaca dile evrilmitir. nsanlar bir
kl halinde seven o byk medyomlar dorunun bildirilmesi emrini
dorunun makesi olan ykanm vicdanlarnda duyarken byle-
ce meleklerle tanmlar, gklere kmlar, Brak lara binmi
ler, hatt ilerinden birisi dnyev alkalarndan syrlnca z Do
ru ile stre arkasndan da olsa senli benli konumutur. (Tur da-
mda Hz. M usa-hali naleyn meselesi). Veliler ise kendilerinden
asrlarca evvel gelen peygamberlere uuraltnda mlki olmular,
maziye gittikleri kadar istikbale de gitmiler, kerametlerinin bera-
kt ile etraflarna karde cemaatleri toplamlardr. Biliyoruz: Pey
gamberlerden, velilerden, dhilerden sz atka baz spiritlerin can
sknts artacaktr. nk onlar ifadelerindeki modern tbir yal
dzlarna kaplarak kendi medyomlarmn daha yksek tebligat al
m olmalar ile nrler. Fark etmezler ki medyomlarm kymeti
hem istiraklarnn manev derinliinde, hem o derinliklerden insanla
rm heyeti umumiyesine mil olabilecek muaeret kanunlar, ahlk
dsturlar karmalarndadr. Hani bu ksm spirillerde eski devir
lerin yksek medyomlar ayarnda medyomlar? Hani btn insan
lar hakknda esas itibariyle tatbiki kabil cemiyet nizamlar?... Evet
ortada onlarn da bir felsefesi var. Fakat tatbikat deil bu dnya-
3
34 SPRTUALZM
da., tbirlerince Spatyom, yani ahiret sakinleri zerinde bile mm
kn deil. nk tabiat nizammm vicdana aksi deil. nk uur-
altmm derinliklerinde tabiatn kklerinden szlmemi, sathndan
toplanm, hatt sun olarak muhayelelere dourtulmu... lerde
greceiz.
Halen medyomlarm says birok kimseleri mvcudiyetlerinden
pheye drecek kadar azalmtr. Fakat tahkikatn tamamlayan
lar indinde varlklar muhakkaktr. Burada hakik medyumlardan
bahsediyor, medyom diye ortaya kan veya karlan yalsnclarla,
telkin altnda muhayeleleri fazla ileyen kimseleri nazar itibara al
myoruz. imdiki medyomlarm sathlikleri meydandadr. Bunlar bir
trl uuraltmda esker kadar derinleemiyorlar. nk yukarda
da sylediimiz gibi medyumluk kabiliyeti insanlarda gittike azal
maktadr. Bundan baka mevcut istidatlar mneviyata rabetsizlik
hasebile lykyle iletilmediinden medyomluk bsbtn krleni
yor. Mamafih son harp felketinin verdii tedip dersi ile dnya tek
rar mneviyata dnme benziyor. Bu gelip geici bir heves veya
modadan ibaret deil ise, medyomluk kendine kalan kabiliyetlerin
hududu iind ihtmal tekrar parlayacaktr. Bu szlermizden modem
medyomlarm iktidarn ok klttmz anlalmasm. Onlar es
kilere makis olmamakla beraber normal insan kudretinin yine ok
fevkine kabiliyorlar; Alelde gzle grlemiyen eyleri gryor
lar, uzak mesafedeki kimselerin fikirlerini okuyorlar, duygularn
anlyorlar. Hatt bazan gelecei biliyorlar ve hastalar iyi ediyorlar...
Zamanmz medyomlarmm harikulde ileri hakknda karie
tafsiltmz baka yerlerde vereceiz. O esasen bu hususta imdiye
kadar birok eyler okumu, duymutur. Bunlarn ekserisi mehaz
bran kitab ve mecmualarna, onlarda zat mahedelerine istina
den rivayet eden kimseler olarak ileri srlen tannm doktor, h
kim, profesr gibi itimad telkin edici isimlere ramen uydurmadr.
Fakat hi olmazsa birka hakikaten vaki olan rneklere gre uy
durulmutur. Sonra bu kabilden hdiselere bizzat ahit olmak veya
ahit olan yalanclktan uzak adamlara rasatlamak mmkndr. Bu
satrlarn muharriri mnevver bir seyirci kitlesi nnde, mtead
dit doktorlarn kontrol altnda boynunu bir metre kadar uzatarak
boyun fkralarmm arasn on be yirmi santim aan, karnm byk
bir davuldan daha fazla iiren, kaburga kemiklerinin yerlerini de
itiren, herhangi bir asker muayene heyetinden sakat raporu ala
bilecek ekilde ayaklarn, kollarm arptan, btn mafsallarn
karan bir fakir ile nabzn tuttuu kimselerin zihninden geen ey
leri anlyarak istediklerini yapan bir macar yakndan tetkik etmi
tir. Keza, stanbulda Sargzelde girdikleri kzgn furunda furunun
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 35
tavanna doru, sigara tutup yakan ve rahata ien dervilerin hik
yesini eski eyhl slm Musa Kzm Efendiden (kk olu, mu-
ahharan Samsun avukatlarndan mektep arkada Fikri ile aralarm-
da geen bir mnakaada hakemliinin reca edilmesi zerine) bizzat
dinlemitir. Musa Kzm Efendi Merhum monlalnda bir sabah
medreseden kp hamama giderken yolda o derviler kafilesine
rastlam, sormu, furuna girecekler cevabn alm, her halde gz
boyayacaklar diye dnerek pelerine taklm, fakat onlar firma
girdikten sonra kendi de frna elini sokunca kavrulmaa balad
n duyarak gz boyamadklarn anlamtr. Bo deil bu iler, tet
kike deer sz mumaileyhin bu ve emsali hdiseler hakkndaki
kanaati idi. ttihad ve Terakki ricali arasnda Musa Kzm Efendi
kadar ark ve Garb iyi kavram bir mnevvere az tesadf olur
nur. Okuyucular iinde Rufalerin kaln ielerle avularn, avurt
larn deldiklerini, keskin paklarla dillerini yardklarn, kundak-
daki ocuklar inediklerini ve sonra ilerin, paklarm kt
yerlerde hafif bir izden baka bir ey kalmadn, ocuklarn ar
gvdeler altnda hamur gibi yurulduklar halde ezilip lmek yle
dursun vk bile demediklerini hatrlyanlar her halde eksik de
ildir. Aldanmas ve aldatmas mstebat, hakikaten tannm, cid
di ilim adamlarndan Tibetdeki sihirbaz lamalara, Hindistandaki yoi
ve fakirlere, Efganistandaki kem gzl cierhor eyhlerine (*) dair
birok vakalar iitilmitir. stanbuldaki Ayasofya Camii ile Hahire-
deki Camilezherde veya Medinei Mnevveredeki Ravzai Mutah-
harada ayn nde namaza durduu grlen mslman mtteki-
sinin veya spanyada bir kilisede vazederken Romada Papann ce
naze merasimine itirak eden papasn, yahut havrasndan dar k
mad halde cemaatndan her birinin ne yaptn, ne dndn
bilen hahamn hikyeleri bo deildir. Keramet gsterip halka su
ya seccade salmsn masadaknca suda yryenler, vastasz ha
vada uanlar, vcutlarmdan kendilerinin benzeri, benzemezi bir
veya mteaddit vcut karanlar, nefesle, el paslar, el sazla-
malar ile ar hastalan ayaa kaldranlar, hi tutmadklar halde ma
salar, iskemleleri, dolaplar, sair ar cisimleri oynatanlar .gedik
amadan duvarlardan geenler, eya geirenler... velhasl fevkal
de halleri ile muhitlerini hayrete, hatt dehete drenler saymak
la tkenmez. Bunlar hokkabaz deil, medyomdur. Mamafih baz
hokkabazlarn medyomlarla yar ettikleri grlmemi deildir. Fa
kat bunlarn ksmen ayn eyleri yapabilmeleri medoymlarm kad-

(,*) Cier yiyen. nk bir bakta basmlarn ldrrler, sonra azalan

kuvvetlerini telfi iin onlarn cierlerini kararak yerlermi. Efgan Hk
meti bunlarn yaadklar dalardan ehirlere inmelerin men etmi.
35 SPRTUALZM
rini tenzil etmez, arttrr. nk hokkabazlarm sun vastalarna
mukabil onlarda yalnz ruh kuvveti vardr. lim ve fen de onlarn
uyur uurla baardklarn uyank uurla baarmaa almaktan
baka ne yapyor ki... Sayn Dr. Mazhar Osman Spiritizme Aleyhin
de adl kitabnda medyomluu reddetmiyerek manyatizme, kefi
fikir, hddam celbi, ayna bakclk gibi ilerin bugn msbet
hdiseler arasnda sayldm syliyor ve bunlar Poligon un,
uuraltnn faaliyetiyle izah ediyor. tiraz sadece spiritlerin ervah
mstekille telakkisine, hilekrlklara, spiritizmenin Memleketimiz
de az veya yarm tahsilli kimseler arasmda megale mevzuu olma-
smadr. Mumaileyhin fikrine gre etrafl malmatla kendini tehiz
etmiyenlerin spiritizme ve emsali ile uramalar grdkleri teza
hrleri yanl tefsir edeceklerinden tehlikelidir. Kendisi sekiz sene
spiritizme ve okltizim ile uram, fakat bu ii tbbiye talebesi
iken deil, ruh hekimlii ihtisasm elde ettikten sonra yapmtr.
lm kanaati udur; Tetkik edilebilen zamanmz medyomlarmda
grlen haller biyolojik, yani hayatdir. Hayattan ileri gelir. Dnya
dan ekilmi kimselerin, llerin, spiritlerin iddias gibi, Dnyada
ki insanlarla alkadar olarak onlara masalar oynatmak, kaplara
vurmak ilh ile haberler saldklar ilmen isbat edilememitir. Buna mu
kabil aksi sabit olmutur, yle ki: Masalar oynatan, rapslar yapan,
haberleri veren medyomlarm polionlar, yani alt vicdanlar, uur-
altlardr. Medyomlar polionlarmm icat ettii ryalar dier in
sanlardan daha canl olarak yaarlar. Onlar kendileri fark etmedik
leri halde yine polionlar marifetiyle masa haberlerine, kendili
inden yaz yazan kalem yazlarna, irticalen sylenen szlere - fn
filn ruhlardan aldklar tebligata ilh. tahvil ederler. Hatt ayna ba
kclnda, hddam celbinde olduu gibi ryalarm, hayali hislerini
bir aynaya, parlak bir satha, trnaa, effaf bir cam krreye akset-
tirebilenler vardr. Hem de sanlacamdan fazla miktarda. On kii
dikkatini parlak bir sath zerinde toplarsa ilerinden biri evvel
sathn kesif bir bulutla kaplanmasn mteakip orada hayaller, man
zaralar, yazlar belirmee baladn grr, sinema seyir eder gibi
vakalar seyir eder. Bunlar hep polionun uydurduu vakalar-
dr. Medyomlar daha ileriye giderek mehur medyom Helenin yap
t gibi ldkten sonra yldzlarda yerleen insan ruhlarna misa
firlie gidebilirler. Fakat yldzlarda veya ahiret oralar ise ahirette
grdkleri yine alt vicdanlarnn dourduu hallucinationlardan,
hayali hislerden, oralar hakknda syledikleri alt ahsiyetlerinin
tertip ettii romandan ibarettir. Helen yanlz Merihe gitmekle kal
mam, Merih lisann da konumu, lkin konutuu dilin, Merih
sakinlerinin Dnyadaki insanlardan ok mterakki olduklarn sy-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM
lemesine ramen, poligonu tarafmdan tahrif edilmi dk kaliteli
bir franszcadan baka bir ey olmad anlalmtr.
1910 tarihinde yazlan, yalnz otomatik muhayyile medyom-
luuna taallk eden Spiritizme Aleyhinde ki kitaptan anlaya
bildiimiz meal hlsasn imdilik bu kadarla keserek med-
yomralda grlen hallerden bazlarnn dier izahlarna geiyoruz.
1 Deajman izah: Bu izah havas hamsesini fikir sratiyle is
tenilen yere tevcih eden, bir anda muhtelif meknlarda grlen,
mteaddit klklara giren medyomlarn haline taallk eder. Medyo-
mun ruhu muvakkat bir deajman, yani kma Ue uzaklara gidiyor,
dolayor, reniyor. Hafif maddeleri toplyarak ayn ahsn veya
bakasnn fantomunu vcude getiriyor.
2 Vibrasyon izah: Tabiatde herey kendine mahsus vibras
yonlar, titremelerle tezahr eder. Vibrasyonlarn dalga uzunluklar
muhteliftir. Bu, sebepten birbirlerine karmazlar. Medyomlarn duy
gu uzuvlar bu ihtizazlar alacak tarzda ayarlanm veya dorudan
doruya ruhlar bu ie hazrlanmtr. Binaenaleyh onlar kinatta her
varlkla dorudan doruya, zaman ve mesafe haizi ehemmiyet bir
faktr tekil etmiyerek, temas haline gelebilirler. Bakalarnn bilme
diklerini bilmeleri bylece medyomlarda imkn dahiline girer.
3 Ektoplazma izah: Levitasyon, el dokundurmadan ar cisim
lerin kaldrlmas, hafife tutulan kalemin kendiliinden harekete
gelerek yaz yazmas gibi tezahratta medyomun vcudundan bazan
sis, bulut gibi, bazan jeltine yakn kvamda bir madde kar; karan
lkta fosforumsu donuk bir ziya nereder. Bu madde medyomun n
c eli hkmndedir. Madam (Bisson) ile (Dr. Notzing) in (Eva) isimli
medyumdan aldklar parasma nazaran ektoplazmanm esas terkibi
tuz ve fosforiyeti potasyumdan ibarettir. Ektoplazma yeni bir keif
olmayp ok eskidenberi malmdur. Eski hristiyanlarda ad azizlik
halesidir. Teozoflar ona nuru marifet derler ve onun kendilerinde
zuhuru ile iftihar ederler. Ancak, nadir medyomlarda grlmesi onu
henz herkesin tand maddeler arasnda saydrmamaktadr. ler
de ayrca bahsedilecektir.
Msbet ilim bunlardan birinci izah reddeder. kincisinde m
tereddittir. ncsn ise, zerinde Sir William Crookes, Richet,
Geley, Crauford, Sir Oliver Lodge v.s. tannm fizik ve psikoloji
limleri ehemmiyetle durduklarndan kabule mtemayildir.
Msbet ilmin bir eyi red ve inkr spiritualistleri, metafizik-
ileri acaba ne dereceye kadar ilzam eder? Bu mesele, zerinde
cidden durulmaa lyk bir meseledir. Msbet ilim zarur mna
sebet, kanun demektir. Binaenaleyh sarslmaz. Fakat istinadgh-
nn sarslmamas art ile. Msbet ilmin, zarur mnasebetin, ka-
38 SPRTUALZM
nunun temeli be duygumuzdur. Bu duygular insan aldatr, hi
bir eyi lyk ile bildiremezse hakikat diye zahire, galata, tam
bilgi, kanun diye noksanla bel balam oluruz. Tecrb, ekzakt
bilginin kinat hakknda bize syledii hakikat hep be duygumu
za gredir. Acaba bunun dmda hakikat yok mu? te meselenin
can evi burasdr. Fizikin madde ,cisim dedii varlk, sbjektif bir
lemis Ve ziya duygusu kompleksinden, halitasndan ibarettir. Sb
jektiflik behemahal bir de objektiflii icap ettirir: Be duyguya
gre olan hakikatin bir de be duygu dmda nefsi hakikata gre
hakikati olacaktr. O hakikata aklmzn ermemesi baka mesele
dir. Msbet ilim be duyguya dayanmas hasebile nekadar ince te
ferruata giriirse girisin daima sbjektif durumda kalarak be
duyguya gre hakikat sahasn terkedemez. Onun objektif hakikat,
kanun dedii zarur mnasebet haddi zatinda asl objektif deil,
teker teker sbjektif den ibaret insanlarn mterek be duyguya
mstenit umum tecrbesi, kendilerinin ve atalarnn kat fakat
ahs malmatdr. Yer yznde insanlar bilfarz basradan mahrum
olsalard, bu gnk ekilde ziya bir yldzlar lemini tasvir eden
bir kozmorafya, astronomi herhalde olmazd. Msbet ilmin varl
be duygunun varl ile kaimdir. Duygularmzn husufu nisbetinde
ilmen kinat ta husufa urar. Fakat hakikatte de urar m?... lme
kalrsa buna hkm etmemiz lzmdr. Ancak, aklmz bunu ka
bul etmez ve bize der ki ilim duygu rbkasndan kurtulup hakikati
objektif olarak seyir ve temaa edemediinden onun dedii ile
kalma! Sbjektif kinatn, mehudat leminin herhalde bir de br
taraf, objektif yz vardr. Buna katiyetle vardr diyoruz, nk
mademki sbjektif taraf, bize gre olan yz vardr. Havasa arp-
myan bir varlk srf tehis edilemedii ^ inkr edilemez Fizik
varsa, metafizik te vardr. Dvann aksi olarak metafizik, madde
nin br yakasndaki objektif yoksa, madde veya fizik te yoktur.
Lmise ve bsrann bulunmad dnya edvarnda, yer yznde
canl varlk yokken, i ilmin temeline kald takdirde madd ki
nat da inkr etmek, ondaki varlklar insan varl ile kaim bil
mek lzm gelecektir. Netekim Pozitivistlerden bir ksm bu mesle
e slk etmitir. Bu yola dlnce objektif, hakikatte sbjektif-
den ibarettir, demek icap eder ki bu fikrin mdafaasnda ileri sr
len hakllk iddias bile bizatihi bizden, maddeden mstakil bir ob
jektifin vcudn iktiza ettirir. Mamafih ilim adamlarnn objek
tif bir tabiat ve tabiat kanunlar aslnda objektif ve zarur olmaya
bilir. Yani sadece sbjektifden, bizlere gre vaki hdiselerden, za
rur mnasebetlerden, varlklardan ibaret bulunabilir. nk bun-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 39
1ar yanla pek msait olan havas ile idrak edilmilerdir. Bu g
nn tabiat felsefesi artk eskisi gibi lm mahedelerin nnde diz
kmyor. Zira msbet ilmin objektifi, asl hakikati bulmakta aczi
ne hkmetmitir. O, hakikatin be duygu dmda, madde mavera
snda, madde fevkinde olmas gerekdii kanaatine varmtr. O hal
de... o halde netice udur: Msbet ilme ondokuzuncu asr mater
yalistlerinin gzl ile deil, Yirminci Asr atom limlerinin gz
l ile bakmak, onun aczini anlamak, ancak ilim adam olmyan-
larn zihninde yer tutan namalp msbet ilim imajinasyonuna
balanp kalmamak ve dolaysi ile mneviyat tezelden reddetmi-
yerek onu cedli mantk ile deil, hakik felsefe ile desteklemek,
bylece ne gz kapal imana, ne de gz kapal inkra dmiye-
rek orta yolu tutmak lzmdr. Medyomlarn ekserisi, hatta zama
nmz medyomlarnm hemen hepsi uuralt muhayyelelerinin ica
dn hakik varlklar sanm olabilirler. Fakat bunlarn iinde, be
duygu dna kamyanlarn akl erdiremiyecekleri bir yoldan asl
objektife, asl hakikate erienlerin mevcudiyeti kendi szleri kadar
dnyev durumlarndaki fevkaldeliklerle de sabittir. Binaenaleyh,
bundan evvelki faslmzda medyomlar hakknda sylediimiz bir
sz aynen burada da tekrarlyarak yle diyeceiz: Melekt ak-
liyelerinin yerinde olmas, hayallere kaplmadklar, birsamlar gr
medikleri anlalmas ve ayrca ltife, iir eklinde bile olsa asla
yalan sylemiyecek, kimseyi aldatmyacak karakterde olduklarnn
temiz, lekesiz masabaklar ile tebeyyn etmi olmas art ile med-
yomlarn szlerine dier insanlarn inanmamalarnda makul, cidd
hi bir sebep dermeyan edilemez... Zamanmzda bu artlar haiz
bir tek medyom olmyabilir. Fakat tarihde vardr. Peygamberler
bada olmak zere bir ok yksek medyomlar akl ve zek, hak ve
hakikat sevgisi, insaniyet ak ile yer yzne nur samiradr.
mdi: Ey muhterem okuyucu, inan! Hakik yksek medyomlar
insaniyet camias iinde seni de dndkleri iin muhterem tut!
Bil ki dedelerinin mukaddes bildikleri, hi bir muakis tezle ykl
mamtr. Ona mukabil materyalizm bu gn artk tamamen g
m , msbet ilim atom iine gz atnca maneviyat karsnda bu
larak armtr. Fikir hrriyetini akide balarndan kurtulup iti-
kadsz, idealsiz yaamaktan ibaret sananlara ac! nk onlar bed
bahtlklarnn derecesini takdir edemiyen bedbahtlardr. ayet by-
leleri sana ocukluunda edindiin bo zanlar zihninde byterek
bymsn derlerse ho gr! nk artk kimin zannnm bo
olduu anlalmtr. Msamahan, sabru tahammln, gzel geim
ve hareketin ile sen onlar yenecek, seni metin, kuvvetli, sarslmaz
40 SPRTUALZM
klan mneviyatna nihayet onlar hayran ve ram edeceksin! man
kuvvet, mneviyat muvaffakiyettir. nen ki seni, aileni, milletini
ve btn beeriyeti kurtaracak odur. manlarn incelmesi, tafsil
edilmesi ve neticede birlemesi tenevvr iidir. Btn byk din
ler, btn byk idealler ayn ahlk prensiplerini geer etmei iar
edinmiiredir. Roma, Kabe, bir; yollar muhtelifdir. Kendine gre
en ksasn, dzgnn semek senin elindedir. Bunu yap; fakat
yaparken baka yollarn yolcularna tariz etme. nk hepinizin
gayesi birdir. imdilik yalnz inan ve yer yznde tek dinin, tek
idealin hkimiyetini kaba kuvvetten deil, sulh iinde tenvir ve
irattan bekle! Zor muvaffak olsayd yer yznde oktan tek fikir
hkm srerdi. nsan ruhu zorbalardan nefret eder. Buna da inan,
bunu da imann bil!... mann kymeti hakknda bundan tesini
((Artk nannz balkl faslmzla (Norman Vincent Peale) e bra
karak mhim yerlerini ilerde tafsil etmek zere medyumluun ma
hiyeti ve nevileri bahsine burada son veriyoruz. N. V. Peale, New
York City Marbie Kilisesi pastrdr, ilerde bir spiritualistdir.
Ehemmiyetle zerinde durulmasn herkese tavsiye ettiimiz (Ar
tk nannz balkl yazs hakknda bir mslmana kar diyebille-
ceimiz udur: an sesidir, () der deyip geme! Ezan kulan
duymuyorsa o sana (Tek) Tanry hatrlatabilir.
Kuday
 SPIRITIZM FAKRZM MAN YET2M 41

ARTIK NANINIZ (1)

Harp sonras dnyas hakknda kurdu

umuz hayaller iimizde Tanrya yer ver
mediimiz takdirde hsranh bir serap ola
cak, ortaya attmz projeler muztarip
insanlarla alay saylacaktr. Harp yllarn
daki fedakrlklarmz ancak biz hepimiz:
Katolik, Yahudi, Protestan... hep birden
ruhumuzun makndan gelen sese kulak
verdiimiz takdirde boa gitmiyecektir.
Lovvel Thomas.

Geen son alt sene iinde muvaffakiyetle adam ldrmei ve

muvaffakiyetle ortal yakp ykmay rendik. Keza, cidd saikler-
le, eski, pek eski bir dersi, komunu kendin kadar sev iradm bir
tarafa atmanm allmesi kesildik. Fakat imdi, yeni bir sabahn
aard u srada milyonlarca barda yeni bir mit canlanm,
btn dnyada bizden daha li, kuvvetli, engin ve ebed bir varl
a tekrar inanmak itiyak dile gelmitir. mann yapc kuvvetine
tekrar kalplerimizi atmzn isbat udur ki mabetler tanrsna
koanlarla dolup tayor ve terbiyeciler mekteplerde dine yeniden
ehemmiyet veriyorlar. Mthi Atom kuvvetinin kilidini aan ilim
adamlar altklar srada Tanrnn kendilerini muvaffakiyet yo
luna iletmesi iin tam inanla dua etmilerdir. Uurumlar stnden
tabiatin mehul kuvvetlerine gz saldmz u zamanda malm ve
onlardan daha yksek bir kuvvetin amanma snmaa kendimizi
mecbur gryor, buna zorlanyoruz.
Hakik sulha olan bu pek geni itiyak ve hasret din adamlarn
dan ziyade onlar dnda kalan kimselerin, dindar halk kadnlarnn
ve halk erkeklerinin bulunduklar yerlerde dinleri ne olursa olsun
onlardan bahsetmeleri ve icablarn yerine getirmeleri, kendilerini
dinliyen ve grenlerden ayn eyleri istemeleri ile ancak tatmin
edilebilir.
Yakn maziye ait senelerde Roma Katolik Kilisesi bu iin nasl
tatbikat sahasna karlabileceini bize gsterdi. Katolik Gayreti
adiyle tannan dnyaya kollar atm bir hareketle Kilise tarihde
ilk defa olarak (1) laiklerin, yani din ilerini meslek edinmiyenle-

(1) Yazan: Norman Vincent Peale, D. D., Marbie kilisesi pastr, New
York City.
(1) Tabi Hristiyan Kilisesi Tarihinde... T. W. Arnoldun ngilizce
ntiar slm Tarihi adl eserinde slmiyetin bidayetindenberi her snf
42 SPRTUALZM
rin ncili yaymak hususunda vazife almalarn istedi. Mteveffa
Papa On birinci Pius (katoliklerin vazifesi yalnz rahibe uymak
deil, ayn zamanda birbirine rahib olmaktr) mealinde bir fetva
neretti. Bylece btn dnyada haddi zatinda rahiblik ve rahibe
likle iliii olmyan erkek ve kadnlar dinlerinin kuvvetlenmesini
her gnk ileri arasna kattlar ve milyonlarca insan saptklar
dinsizlik yolundan tekrar dine, evvelce tatdklar babo hayattan
daha olgun ve dolgun bir hayata dndrdler.
imdi Protestanlarn, yahudilerin buna benzer bir proram ka
bul etmelerinin tam zamandr. Bu teebbs Amerikay tekrar kal
kndracak bir hareket dourabilir. Cemaatimden bir kadna ait ola
rak aada arzedeceim misale uyduklar takdirde dine bal bir
ka bin kiinin gayrete gelmesi pek mmkndr ki gayeyi istihsale
kfi gelsin.
zinde yrmesini tavsiye ettiim kadn bir gn danmak,
dertlerine derman bulmak zere bana gelmiti: Gzel giyinmi, gen
bir hanmefendi... Varln ailesinin saadetine vakfetmi bir koca
s, sevimli ocuklar ve gnl eken bir evi var. Fakat kendini su
kutu hayale uram, kolu kanad krlm buluyor. Hayat bo ve
mnaszdr.
Ona tabiatten stn bir kuvvete snarak kuvvetlenmee a
lmasn tavsiye ve gnde hi olmazsa kere bu kuvvetten yar
dm istemesini tenbih ettim. Tanrnn yardmn yalnz kendisi,
ailesi, dostlar iin deil, ayn zamanda sevmedii kimseler iin de
istiyecekti.
Bu kadn birka hafta sonra tekrar beni grmee geldi. Yzn
den kalb rahatl akyor, nee salyordu. Evvelce orada keder iz
lerinden baka eyler yoktu. Tanrya sndndanberi zntleri
birer birer dalmt. Byle dedi. Baka bir insan olduunu seziyor,
bitmez tkenmez bir kuvvet kayna kefettiinden emin bulunu
yordu. Baka ne yapmas lzm geldiini sordu.
Din her iyi ey gibi bakalariyle paylalmas gereken bir
eydir, dedim ve onun gibi imann tazelemi olan tandm dier
bir kadnla tanmasn ona teklif ettim.
ki kadn bulutu. Birbirini pek sevdi ve tandklar arasnda

Mslman halkn hemcinsine din sunma boynuna bor bildii hakknda

yzk-ce sahife yaz vardr... Kilisenin bu hareketi hakikaten mhimdir. H
ristiyanlk Aleminde vaktiyle Lotherin yaptndan daha mhim bir adm
atlmtr. O zamana gelinciye kadar, din telkini btn hiristiyan mezheblerin-
de yalnz rahiblerin selhiyeti dahilinde idi. Katolikler rasyonalistlikde Pro
testanlar geiyorlar ve din propaandasinda dedelerimizin tuttuu yolu tu
tuyorlar.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 43
sknetle, hi kzmadan, taassuba kaplmadan, aykr fikirlere hr
met gstererek almaa balad. Yeniden kavutuklar hayat zev
ki, mesudane tebessmleri bakalarn da imrendirdi. Bunlar onla
ra da geti. Derken drt, on, yz ve daha ziyadesi bir araya geldi.
Bugn bunlar iki yzden fazla gen kadndan mrekkep bir grup
tekil ediyorlar. Nve... ki tazedeki mterek imandr. Evvelce
hayatlarndan zevk alamyan bu hanmlar imdi istekle yayorlar.
Hristiyanca bir mr srmee azmetmilerdir fakat zahidane
bir mamumiyetle deil, derin bir sevin ve takn bir nee ile.
Din ite byle kalbden kalbe geer. Yahut (Cariyle) m vaktiyle
dedii gibi O, mukaddes bir ate selidir, yrekten yree akar.
Hristiyanlk (lemay din) tarafndan kurulmamtr. O Yesum
bildirip rettiklerini yaymak zere ana ve sapa yollara sald
on iki basit ahs tarafndan insaniyet tarihinde byk, mhim bir
kuvvet haline getirilmitir. imdi de gemiimizin hi bir safhasn
da grlmemi kyasya harp, yzn mein kaplam hayaszlk,
yeni ekillere brnm dinsizlik devrinde sz ve ile din ulular
gibi hareket ederek hasta ruhlar tedavi etmek, kendilerini madd
menfaat, nefsan haves, ehvet, zevk, elence... ve gaddarlk rz
grlarna kaptrm olan insanlara ruh obanl yapmak yine din
limi olmyan kimselerin uhdesine dmektedir.
Bir diinin kabinesinde hastalar karlyan bir kadn bilirim
ki, tuttuu irad yolunda kerli ferli bir vaiz stad kadar muvaffak
olmu, din hademeliinde. Tanr yolu rehberliinde nemli verim
ler elde etmitir. Efendisinin muayenehanesine gelen hastalarla di
ne dair hi konumaz, sadece onlar iin kendi kendine dua eder ve
duas berekt ile onlarn straplarn hafifletecek gzel szler bu
lup syler, dii kerpeteninden korkanlarn korkusunu giderecek
avutucu eyler yapard. Sonra onlarn pelerini brakmaz, ertesi
sabah, can acs ile muayenehaneden ayrlanlardan telefonla hal,
hatr sorard. Bylece yzlerce dost edindi. Bu dostlar onun srf
Tanrnn hemcinsini sevw buyuruunu yerine getirmek iin ken
dileriyle alkadar olduunu anladklar vakit heyecana geliyorlard.
Gayrendi sevimli ahsiyetinde mndemi cazibe ve srrn iman
safden ibaret bulunduunu ispat edince melek haslet hatunumuza
hastalarn iman ile ilgilendirmek ve dolaysiyle onu onlarla pay
lamak zor olmuyordu. Bu kadn gibi bir ka bin ii miz olsayd
Amerika bir gece iinde din bas badelmevtine kavuur, dipdiri
ayaa kalkard.
Tanr dvasna hizmet etmek frsat her tarafta, en mtevaz
ilerde dahi bulunur. Bu vak bana geenlerde rastgeldiim ha-
44 SPRTUALZM
nende bir taksi ofrn hatrlatyor (1): Trende geen uykusuz
bir geceden sonra yorgun argn New Yorka dnyordum. Bir taksi
yakaladm. ofrn nezaket ve gleryzll adet beni teshir
etti. Tuhaf ey, bu adamda bir bakalk var... Yolda giderken bir
aralk ofr okuma sna msaade idip etmiyeceimi sordu. Buna
biraz atm. Pek houma da gitmedi. Yorgunluk stne her rast-
gelenin boaz grlts dinlenmez. Mamafih aklna eseni yapma
sn syledim. Halinden bir fevkaldelikle karlacam tahmin
ediyordum. Aldanmamm. Bir ofrde bulunmas taaccb mu-
cib olacak kadar terbiye edilmi bir sesle direksiyondan gzel bir
taganni ykseldi: Eski bir kilise lhsi. Beinci Avenue boyunca
ilerliyorduk. lh sema efser, hanere ihtizazlar nefis bir bariton
idi. Yorgunluumu oktan unutmutum. Allah bu ofrden raz
olsun... Gideceim yere yaklarken sordum:
Bu kadar arklar varken neden lh okudun?
zah etti: Her sabah taksimi garajdan karrken tekerlein
birine bam eer, Yaratana hitaben yle derim: Ulu Tanrm, bu
gn New York sokaklarnda dolaarak nafakam aryacam, eit
eit insanlar tayacam. Kimi en, mesut... kimi kederli, dn
celi, bitkin olacak. Ulu Tanrm, benimle beraber arabama bin. Ks
metime den herkese hidayet edici, koruyucu ve kurtarc Ruhunu
geirmeme yardm eyle!
km medeniyetimiz kalkmdrlacaksa bugn dine muhta
olduumuz yerler taksi arabalar, fabrikalar, yazhane ve maaza
lar. evvler, sokaklar... dr. Asrmz ruhda, idealde sukut ve keme
ke farkaliyor. Bir ok insanlar eski mefkreleri yenisini edinme
den bir tarafa sptp atmtr. Geenlerde ileri gelen bir akl has-
tall^lar mtehasss bana milyonlarca erkek ve kadnn srf nefis
lerinden baka kendilerine hkim bir kuvvet tanmadklar iin
bedbaht ve sefil olduklarn syledi. Bunlar ahslarnn fevkinde
bir kuvvete belbalamay reddettiklerinden tr kendilerini ce
sur, metin, istikll sahibi, hr fikirli sayarlar, sonra hakikaten ce
sur, metin olmak gerektii zaman app kalrlar, felketi bsbtn
zerlerine ekerler, tmarhaneleri, mntehir mezarlarn doldurur
larm... Bu doktorun fikrine gre sahte cesurlarn korkakl, ih
tiraslarn zaptedemezken kendilerini insan ktlelerine mutasarrf
sananlarn tereddi aknl asrmz kemiren musibetlerin en b-

(1) Byle bir ofr Bursallar da hatrlarlar. Yalnz merhum ofr

Hafz Bursa Mudanya yolunda alabildiine otomobil srerken kilise l
hleri okumaz, Ar, Mevld ve gazel okur, yolcularn musiki Brak nda
Ar l ya doru uururdu. Allah rahmet eylesin.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 45
ydr. Din hayat, ruh sal, psikiyatri bakmndan ideal ha
yattr.
Amerikanm din bir kalknmaya ne kadar mbrem ihtiyac ol
duunu idrak eden baz komularm tarikatlkla ilgisi olmyan bir
cemiyet kurdular. Ad (Guidepost Associates Yolsalk Veren
Arkadalar) dir. Uyank komularm imdi her ay binlerce din
bror karyorlar. Bunlar elden ele dolayor. lhiyat mnaka
alarna girimeden halka izaha alyorlar: Din nedir? manla
korku, keder, hrs, kin nasl yenilir? Istraplardan nasl kurtulunur?
Onun sayesinde insanlarla nasl gzel gzel geinilir?... Ayrca
umuma mahsus kurslar amlardr. Bu cemiyet meslek itibariyle
din adam olmadklar halde din ile alkadar olmak isteyenlere ta-
kibedebilecekleri bir r gsteriyor.
Hemcinsimizin halini slaha yardm edecek bir i tasarlad
mz zaman izdiimiz haritadan ayrlmamas iin insan ruhuna gem
takamayz. Yahut, mevzuumuzun akla getirebilecei vehile, itika
d tekrar geer etmek, yaatmak iin Parlementonun karaca bir
kanunla onu kalblere yerletiremeyiz. Fakat... biz hepimiz kendi
iamnmz yenilemee ve hak bildiimiz yolu komu ve ahbablar-
mz arasnda yaymaa gayret edebiliriz. Hatrlayalm ki iman on
dan ok uzak olduumuzu sandmz srada bile yani bamzda,
yan bamzda deil, iimizde, yreimizin arplarnda bizi bek
lemektedir. Kuday

Mehur medyomlardan Amerikal dhi

ANDREW JACKSON DAVS

Dedyomluun mahiyeti ve nevileri hakknda bundan evvel bir

aklama denemesi yapmtk. imdi okuyucularmz garpl bir
dhi medyoma, Amerikal (A. J. Davis) e gtrmek istiyoruz. Me
hazmz (Britanya Ruh Bilgisi Kolleji) reisi (Arthur Conan
Doyle) un The History of Spiritualism Spiritualizm tarihidir.
Conan Doyle anlatyor, biz sadece terceme ediyoruz:
[Hakknda tam biografik kaytlara malik olduumuz pek dikkate
ayan dhilerden biri phesiz A. J. Davisdir. Mumaileyh 1826 y
lnda Hudson rma kylarnda domutur. Annesi batl itikatlara
bal, hayaller grmek istidadnda cahil bir kadn, babas ayya
bir sara idi. A. J. Davis ocukluunun btn safhalarn (The
Magir Staff sihirli denek) adl tuhaf eserinde yazmtr. Bu
eser geen asrn birinci yarsnda Birleik Amerika Devletlerinin
iptida, fakat cevval, enerjik hayatn bize yakmen hissettirir. Halk
kaba ve bilgisizdi. Lkin ruh faaliyet bakmndan ok canl bir hal-
46 SPRTUALZM
de bulunuyor, her yenilie devaml surette el uzatm gzkyor
du. Gerek Mormonluun, gerek yeni spiritualizmin inkiaf ve te
kml (New York) un bu havalisinde bir ka sene iinde vukua
gelmitir. Hayatnn n safhalarnda sonralar byk bir deha nuru
ile gzleri kamatracak olan (Davis) den daha az tabi mevhibe ve
istidada malik bir ocua ve delikanlya kolay kolay tesa
df olunamazd. Vcuda zayf,, aklca noksand. Frsat dt iin
bir aralk devam ettii ilk mektep dnda on yedi yama gelinceye
kadar ancak bir tek kitap okuduunu sylyor. Fakat bu zavall
varlkta yle bir ruh kuvveti tezahr iin frsat kolluyordu ki yirmi
yama basmadan msait vasat bulur bulmaz o imdiye kadar telif
edilmi felsefe kitaplarnn en derin ve orijinallerinden birinin mu
harriri oldu. Bu eserde hi bir eyin ondan sudur etmedii, onun
sadece vsatli bir ilim hzinesinin izah imknsz bir tarzda mecra
bulan aklarna kanallk ettii pheden varestedir. Bu hususta
ftreten yarm bir genten daha ak bir isbat olabilir mi? (Jean
DArk) m cesareti, (Theresa) nm ermilii, (A. J. Davis) in filozof
luu, (Daniel Home) m normal st kuvveti hep ayn menbadan
gelir.
(Davis) in meknuz pisiik hnerleri ocukluk ann sonlarnda,
delikanllna doru meydana kmya balad. Krlarda dolar
ken bazen Jean DArk gibi gaipten sesler duyuyordu. Ona gzel
nasihatler veren, kalbinde rahatlk, huzur douran ltif, ho ses
ler. (Clairaudience) i (Clairvoyance) takip etti. Yani gaibi - gizliyi
duyduktan sonra o gaibi - gizliyi grmee balad. Annesi ld
vakit gznn nnde bol gneli bir memlekette gnl ekici g
zel bir kk manzaras belirdi. Orasn annesinin gittii yer olarak
bildi. Mesmerizm (1) harikalarn tehir eden seyyar bir oyuncu
nun tesadfen kye gelmesiyle onun tam kabiliyetinin izine dl
d. Bu zat Davis zerinde ve merakn tatmin etmek isteyen dier
bir ok gen kyller zerinde tecrbeler yapt. ok gemeden an
lald ki, Davis kuvvetli bir medyumdur. Onda bilhassa gaibi gr
me hassas pek fazladr. Oyuncu kyde ok durmad ve (Davis) in
kabiliyeti zikri geen profesyonel mesmerit tarafndan deil, Le-
vingston adnda ayn kyden bir terzi tarafndan gelitirildi. Le-
vingston ilgilendii sahada, r aan bir mtefekkire benziyor.
Mumaileyh mevzuunun icaznuma atiyelerine o kadar balanmt

(1) Mesmer usulnde manyetizme ile hastalk tedavisi... Mesmer Vi-

yanal bir doktordur. Manyetizme tedavileri ile Pariste 1778 - 1785 seneleri
arasnda byk bir hret ve ie biraz da reklm kartrarak rivayete naza
ran on milyon altn frank, yani bugnk paramzla takriben 20 milyon Trk
liras kazanmtr.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 47
k bol gelirli terzilik n Dirakt, btn zamann Davisle alma
a hasrederek hastalk tehislerinde onun gizliyi grme iktidarndan
istifadeye koyuldu. Davis normal insan gz ile grlmesi kabil
olmyan eyleri gznn yardm olmakszn gryordu. Psiikler
de, yani kuvvetli medyumlarda bu kudret umumdir. nceleri
(Davis) in bu istidad kyllerin toplantlarnda gzleri balyken
saat rakamlarn okumak gibi elence ilerinde kullanlmt. Med-
yomlarm trans denen manyetik uyku, vecit ve istirak, dalgnlk
hallerinde vcudun her ksm gz vazifesini grebilir. Bu hususta
ihtimali olarak u tezi ileri srmek mmkndr: Madd beden
uzuvlarnn aynna malik olan esir veya ruh beden ksmen, yahut
tamamen vcut dna karak serbest kalr. Ve intibalar tesbit
eder. Her vaziyeti alarak her tarafa dnebildiinden her zaviyeden
grr. Bu nazariye mellifin (Conan Doylein) imal ngilterede
tesadf ettii tarzdaki vakalar izah eder; imal ngiltere ehirle
rinde mehur medyom (Tom Tyrrell) bann arkas duvarlara d
nk bir halde bir resim salonunu dolayor, tablolar bu vaziyette
hayranlkla seyrediyordu.
Anlatlan vakada acaba esir gz resmi mi gryor yoksa res
min esir eini mi farkediyor meselesi hallerini bizden sonra gele
ceklere braktmz bir ok gmz meselelerden biridir.
Terzi Levingston bylece (Davis) i tbb tehislerde kulland.
Davis aln ortasndan faaliyete gemie benzeyen ruhunun gzleri
karsnda insan vcudunun effaflatn anlatyordu. Her i uzuv
kendine mahsus bir kla aka belli olmakta, bu klar hastalk
hallerinde hastaln nevine ve derecesine gre kararmakta imi.
Mesleklerinde mteassp, sk zabt ve rabt taraftar hekimlerin fik-
rince bu eit hnerler arlatanla kap aarlar. Mellif de onlarla
tamamen hemfikirdir. Fakat itiraf zorundadr ki (Davis) in btn
syledikleri (Melbourne) li Mister (Bloomfield) den bizzat duyduk
lar ile teeyyt etmektedir. Mister (Bloomfield) sokakta yrrken
kendinde birdenbire beliren gizliyi grme iktidarnn nde giden
iki kiinin terihini gzleri nne serdii vakit dt hayreti
mellife anlatmtr. Bu gibi kuvvetler yle gzel ispat edilmitir
ki tp adamlar iin tehislerde yardmc olarak gizliyi grmek has
sasna malik medyomlar kullanmak artk mutad d saylmayabi
lir. Hippocrates der ki: Vcudun ektii hastalklar ruh kapal
gzle grr.
Bundan aka u anlalyor: Eskiler bu gibi metodlar hakkn
da phesiz baz eyler biliyorlard.
(Davis) in hizmeti yalnz nne getirilen hastalara inhisar et
miyor, onun ruhu veya esir bedeni kendisini kullanann manyetik
48 SPRTUALZM
el hareketleri ile serbestleiyor ve istenen herhangi bir haberi ha
milen geri dnecei katiyetle bilinen fevkalde bir posta gver
cini gibi harice gnderiliyordu. O zaman, o maddeten yerinden
kmldanmad halde uzaklarda cereyan eden hdiseleri gryor,
bildiriyordu. (Davis) deki fevkalde gvercin buna fevkalde di
yoruz, nk di posta gvercini yalnz yuvasma doru uar, bu
ise her yere uuyor. bazen de tavzif edildii iten ayrlarak ken
diliinden gklerde dolayor, bu srada kaba ve gabi delikanl al
tnda nurlara mstarak effaf bir dnya grdn, byk maden
yataklarmm kendilerine has ualar nerederek erimi cevher ktle
leri gibi parladklarn airane, gzel szlerle anlatyordu.
Mnevi mktesebatmn ilk safhasmda trans halinden normal
hale dnd vakit (Davis) in intibalarn unutmas, yani grdk
lerini, duyduklarm hatrlayamamas dikkate ayandr. Mamafih
bunlar onun uuralt hafzasna nakediliyor, sonra hepsini aka
hatrlyordu.
Davis bir mddet bakalar iin bilgi kayna oldu. Fakat ken
disi cahil kald. Bir aralk, inkiaf harikulde saylmayan ve
her maneviyat mdekkikinin grdkleri, bildikleri ile musabakat
kabul eden hatlar zerinde seyir etti. Sonra araya yepyeni bir
macera girdi. ok sonralar kendisi tarafndan kaleme alman ter-
cmeihalinde bu hususta tafsilt verilmi.tir. Anlatna gre vaka
ksaca yle cereyan etmiti: Davis 6 mart 1844 akam birdenbire
esrarengiz bir kuvvetin hkmne ram olarak yaad (Poughkeep-
sie) kasabasndan ayrlyor. Yarm trans halinde seri bir yryle
yola kyor. Nereye gittiini bilmiyor. Mehul kuvvet onu yedi
yor. Issz dalara doru ekip gtryor. Orada iki kiiye rastlyor.
Onlarla samim sohbetler ederek birinden tp, dierinden ahlk dersi
alyor. Btn geceyi bylece darda geiriyor. Ertesi sabah akl ba
na gelerek nne kan bir obana nerede olduunu sorduu zaman
kendisine evinden krk mil uzakta (Catskill) dalarnda dolat
syleniyor.
Bu hikye sbjektif bir sergzete, tuhaf bir rya veya hl
yaya benzemektedir. Bahsini ettii lim, fazl iki zat tarafmdan ne
suretle karlandna dair verdii esasl tafsilt ve dnn m
teakip hakikaten krk mil yol yrmlere mahsus bir iteha ile
yedii yemek fikrimizi iddias lehine gtrmese idi onun bu riva
yetini benzerleri kategorisine idhalde tereddt etmezdik. Dalara
kan realite ve mulkatn rya olmas da muhtemeldir. Mumai-
lej^h iki mridinden birini (Galen) ve dierini mehur medyom-
lardan astronom (Swedenborg) diye sonralar zihn mukayeseler
neticesi tehis ettiini iddia eder. Bu keyfiyet kendilerini bilhare
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 49
tanyp ahvallerine vkf olduu llerle ilk temasndaki fevkal
delii tebarz ettirmesi itibariyle merak ve alkamz uyandrmak
tadr. Mamafih tekrar edelim ki tekmil macera ryada yaanma
benziyor ve gencin istikbaline dorudan doruya taallk etmiyor.
O, daha yksek kudretlerin iinde deprendiklerini hissediyordu.
Manyetik uyku halinde bulunurken kendisine derin meseleler so
rulduu vakit daima onlara kitabmda cevap vereceim de
mesi ahs hakknda kan karakteristik rivayetlerdendir. Davis
on dokuz yana basnca bahsettii kitabn yazmak zamannn gel
diine duygu yolu ile hkmetmitir.
Terzi (Levingston) nun mesmerik nfuzu, yani manyetizmecilik
kabiliyeti kitap iine yetimiyordu. Bu sebepten Levingston, Dr.
Lyon isminde bir zat kendi yerine manyetizmecilie getirdi. Lyon
doktorluu bir tarafa brakarak garip mahmisi ile birlikte (New
York) a gitti. Orada yaz ilerinde kendisine yardm etmesi iin
Rahip (William Fishbough) a ba vurdu. ten doan bu intiha
bn pek yerinde olduu anlald. nk faziletli rahip derhal iini
brakarak davete icabet etti. Artk takm hazrd. Lyon delikanly
ard aras kesilmeden her gn manyetik uykuya daldrd. Sadk za
bt ktibi de onun manyetizme ile ryalar grrken sylediklerini
kda geirdi. i aleniyete dkmek, para kazanmak gibi eyler ba
his mevzuu deildi. En reyb mnekkit bile bu kiinin megale
ve hedefinin kendilerini kuatan maddiyet perest, para yapmaktan
baka bir ey dnmez Amerikan dnyas karsnda insan hayre
te dren bir tezat tekil ettiini kabul ve itiraf etmekten baka
bir ey yapamaz. Onlar madd mlhazalarn dna ykselmiler
di. Bu hal fakir insanlar iin nlebilecek bir haldir.
Bir su borusunun, kutru siasmdan fazla su nakledemiyecei
bedihdir. (Davis) in kutru (Swedenborg) nkinden pek fakl
idi. Her ikisi manev tenevvr halinde bilgi ediniyordu. Fakat nor
malde iken Swedenborg Avrupann en lim adam idi. Davis ise
Amerikann New York lkesinde rastlanabilen en cahil genti.
(Swedenborg) m mazhar olduu ilham belki daha bykt. Fakat
anlattklarnn kendi dima ile retulanm olmas daha ziyade
muhtemeldi. (Davis) inki ise kltrnn dk seviyesinden tr
mukayese kabul etmiyecek kadar byk bir harika idi.
(Davis) in trans halinde syledii szlerin zapt srasnda hazr
bulunanlardan New York niversitesi bran Profesr Dr. Georg
Bush yle yazyor;
Davis bran dilini doru telffuz ediyor, tahsiline nefsini
hasrettii farzedilse dahi arz tabakalar bilgisinde o yata bir kim
se iin cidden hayrete ayan bir vukuf gsteriyordu. Bunlar res-
50 SPRTUALZM
men teyid edebilirim. Ayrca bu gen tarihe, (Kitab Mukaddes)
arkeolojisine, mitelojiye, dillerin asllarma ve birbirleriyle olan
yaknlklarna, muhtelif dnya milletleri arasnda medeniyetin se
yir ve tekml suretine dair derin bahisleri harikulde bir kabili
yetle mnakaa etmekte idi. Bu derece behre ve ihtisas szlerinin
muhtevasn elde edebilmek iin hristiyanlk leminin btn k
tphanelerine girmek avantajna malik bulunsa bile asrmzda her
hangi bir krs stadna eref baholurdu. Gerekten o, Davis,
uyur haldeki takrir lerinde verdii malmat kundurac tezghn
terkettiindenberi geen iki sene zarfnda deil de hi ban kitap
tan kaldrmadan btn mr boyunca iktisap etmi olsa idi, yine
durumunda biricik saylr, dnyann o ana kadar bildii hi
bir zek harikas onunla mukayese edilemezdi. Halbuki o, Davis,
allmeliini ettii mevzularda bir ilt yle dursun, bir sayfa bile
kitap okumamt..
Davis o sralardaki durumunu kendi kalemiyle tasvir etmitir.
Bizden tehizat mm mahiyeti hakknda bilgi edinmemizi ister ve
ahsna mteallik olarak der ki: Bu gencin bann evresi fev
kalde kktr. Eer ba bykl zek kudretinin ls ise
zavallnn zihn kabiliyeti pek mahdut kalmtr. stelik cierleri
de zayftr, gs genilememitir. Muhiti icab devaml terbiyev
tesirlere maruz kalp yontulmad. Tavrlar kaba, beceriksizlii
tamdr. O, bir kraat kitab mstesna, hi kitap okumamtr. Gra
mere, lisan kaidelerine dair bir ey bilmez. Edebiyat ve ilimden
anlayan adamlarla bir arada yaamamtr.
Azndan imdi veciz, selis ifadeler, fikirler alyan dklen
on dokuz yandaki gen, ite byle bir genti. Anlattklar basit
eyler deildi. Sadelikleriyle deil, ok kark, hurda teferruatl
ve ince olmalar, birbirlerine devaml surette metodik bir insicam
ve salam bir mantkla bal bulunmalar ,ilm tabir ve istilhlar-
la ifade edilmeleriyle son derece dikkati ekiyor, her tenkide g
s geriyordu. Bu gibi hdiselerin izah sadedinde uuralt zihinden
bahsetmek pek yerindedir. Ancak unutulmamaldr ki uuralt zi
hin mefhumu dnlen ve sonra unutulup giden fikirlerin tekrar
meydana kmas olarak kabul edilmitir (1). Faraza, tekml et
mi olan Davis tekml etmemi gnlerindeki trans hallerinde ce
reyan eden eyleri aklna getirebilirse bu hal uuraltna gmlm
olan intibalarm tekrar uur seviyesine ktklarna misal tekil
eder. Fakat bundan tesine dellet etmez. Binaenaleyh hi bir su-

( ] ) Byle bir tahdit umumen kabul edilmi deildir. uuraltn (Akl

kll) ye kadar gtrenler oktur
 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM 51
retle uuralt plna alnmam bir eyi bahis mevzuu ettiimiz
srada uuralt zihin veya mfekkireden sz amak, kelimeleri
suiistimal etmek gibi gzkmektedir.
(Davis) deki byk ruh tecelli (Harmonial Philosophy Ahenk
Felsefesi) ad ile ona bir ok kitaplar doldurtmutur. Mahiyet ve
maneviyat retimindeki yerinden bilhare bahsetmek zere bu
nun balangcnda duralm. Yani dhi filozof (Davis) i imdilik bir
tarafa brakalm. Yarm akll (Davis) den teye gemiyelim. Ha
yatnn bu safhasnda Davis sonradan Swedenborg olarak hviyeti
ni tyin ettii esir ahsn dorudan doruya nfuz ve tesiri altn
dadr. Swedenborg ismi ona bidayette klliyen yabanc idi. Evvel
ce de anlattmz gibi bir akam o mukavemet edilmez bir kuvvet
le dan birine ekilip gtrlmt. Bu hal tekrar etti. Davis va
kitli vakitsiz gaipten bir ses duyuyor, bu ses ona haydi yine da
a' diyor, o da gidiyordu. Bu da, bulunduu yerin uzanda idi.
Davis her seferinde orada bir ruha rastlad ve onunla konutu. Ma-
teriyalizasyonun sureti vukuuna, yani bahsi geen ruhun ne suretle
madde ile irtibat peyda ederek ona gzktne dair elimizde tafsi
lt yoktur. Maneviyat ahsnda mtalea ettiimiz eyler arasnda bir
istisnas ile hdisenin benzerine tesadf edilemiyor (1). Bu istisna
adlarn hrmetle eilerek analm sann bir dada Musa ve
lyas ile grmesidir. Bizce aradaki mabehet tam gidir.
Mneviyat ve hakik bir ruhaniyetle cidden mahmul olmasna
ramen Davis kiliseye devam eklinde miyane mnasnda dindar
bir adam deildi. Onun (Ktiab Mukaddes) deki lh tecelli aki
desine mteallik noktai nazar takip edilebilirse pek tenkit-
kranedir. Hi olmazsa o, neticeyi tahfif iin byle diyelim, keli
melerin tefsirine inanmaz. Bu vdideki red ve inkr onun hakkn
da noksanlk tekil etmez. Davis pek namuslu, saf, vicdan satn
alnmaz, hakikate ak ve hakikati yaymak emrinde mesuliyetini
mdrik bir kimse idi.
Kendini bilmeyen Davis iki senedenberi serairi hilkat mevzulu
eserini seanslarda zabt ktibine yazdryor, kendini bilen Davis
ise (New York) da kraat kitabn iyice skp kendi kendine az;jck
bilgi edinmeye alyordu. Arasra (Poughkeepsie) ye shhatini d
zeltmek zere tebdilihavaya gitmekte idi. Ciddiyetleriyle tanmm
baz kimselerin dikkatini zerine ekmee balamt. Edgar Allan
Poe yoklayclarmdan biri idi.
(Davis) in mnevi gelimesi yoluna devam etti ve o yirmi bir

(1) Byle hdiselerin hikyesine bizim eski tasavvuf kitaplarnda ok

rastlanr.
52 SPRTUALZM
yama varmadan baka birinin muavenetine iftikar etmeksizin ken
di kendini trans haline sokacak duruma girdi. uuralt hafzas da
almt. Ruh seyyahatlerinde ucu buca gelmez uuralt dehliz
lerinde bamdan gelip geen eyleri ayld zaman hatrlamaa mu
vaffak oluyordu. Can ekimekte olan bir kadnn yanna oturup ca-
nm bedenden ayrln btn teferruatiyle seyretmesi bu zamana te
sadf eder. Byk (Ahenk Felsefesi) nin birinci cildinde bu vaka-
nm gzel bir tasviri verilmi, tahkiyesi yaplmtr. Her ne kadar
bu tasvir ve tahkiye ayr bir risale halinde de neredilmi ise de
gerekli olduu kadar umumun malmu olmadndan ondan yap
lacak baz ksa iktibaslar karii ilgilendirebilir. Davis hikyesine
kendi ruh uularnn mahiyetini tyin ile balyarak diyor ki:
Benim ruh seyyahatlarm da lmdr. Ksa sreli olduklarna
baklmazsa bunlarn asl lmden fark yoktur. stn durum a
girdiim vakit ruhlar farkederim. Buna amamaldr. Madd gz
madd olan, ruh gz de ruh olan grr. (u halde mesel: Bir
ruh yanmza gelse bizde mahade edecei ey madd vcudumuz
deil, esir bedenimizdir. Mamafih her cisim esir bir ee malik ol
duundan netice ayndr).
Sonra Davis asl hikyeye giriyor: Kadnda can kma hdi
sesi dima mntakasnda pek kuvvetli bir teksfle belirmekte idi.
Teksf eden ey, ihtillarn azald, vcudun sarl artd
nisbette ziyadar bir hal alyordu. (yle ise pek muhtemeldir
ki, insan, dnyayi terkedeceini sezdii sradaki kadar vzh
bir surette hibir zaman dnmez. Yahut, shhat halinde
ihtizar halindeki kadar i duyuya malik deildir)... Can eki
me halinde straba dellet eder gibi gzken hareketler ruh tara
fndan sezilmez. Bunlar ehemmiyeti haiz olmayan uzv takalls ve
inbisatlardr... Vcut ksmlar muhteviyatn kaybettike boalan
bir torba gibi yataa seriliyor, buna mukabil bataki ziyadar top
lant esden bir beden halinde geliiyordu... Kadnn yeni vcudu,
esir bedeni, gvdeden ilk nce ban kurtararak meydana kmaa
balad ve ok gemeden bsbtn syrlarak vcudun sa tarafn
da ayaklar baa yakn durdu. Yeni vcudla eskisi arasnda gbek
leri birbirine balayan parlak bir ba vard: Bu hayat ba idi. Bu
ba kopunca bir paras cansz kalan vcuda ekildi. Cenazeyi hemen
kokmaktan alakoyan bu para olsa gerektir. Esir vcud yeni muhi
tine uyuncaya kadar biraz zaman sarfediyor. Kadnn esir bedeni
serbestlie ancak yava yava alt. Sonra ne yapacan kestirmi
gibi birdenbire harekete geldi. Onun bitiik odadan, sokak kapsn
dan geerek havaya doru evden ayrldn grdm. Yeni
gk yolcusu evden kar kmaz ruhlar lkesinden inen iki dost ruh
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM f) 3
tarafndan karland. Bunlar ona kendilerini tnaittlar, hl ve hatr
sordular. Sonra her pek edal bir tarzda krremizin esiri zarf
iinde mailen ykselmee balad. Bir arada kardee o kadar ta
bi yryorlard ki havaya bastklarn grdm halde gzlerime
inanamyordum. Her tarafm kar kar bildikleri yce bir da
yamacn zahmetsizce kar gibi idiler. Mesafe onlar gzmden
gizleyinceye kadar arkalarndan baktm durdum..
Davis tarafndan grlen eklinde lm, ite byle, insann fik
rine rz olan kara dehetten pek farkl bireydir. Mumaileyhin
mahadesi doru ise. Dr. (Hodgson) a uyarak Artk beklemee
dajanamyorum diye barabiliriz. Fakat... Acaba rivayet doru
mu? Bu hususta yalnz unu diyebiliriz. Ortada teyitkr mahiyette
bir ok ahitlerin ahadeti vardr. Katalepsi halinde bulunan veya
bir hastalk neticesi derin bir komaya dalan birok kimseler ayn
vaziyette bazlarnn hibir ey hatrlayamamalarna mukabil
Davisin verdii izahata tamamen uygun intibalar hamilen hayata
dnmlerdir. Mellif, 1923 senesinde (Cincinati) de dolarken dok
toru tarafndan ld zann ile tabuta yatrlan ve kaderin bir cil
vesiyle hayata iade edilmeden nce, birka saat kadar lm sonras
hayat yaayan Monk adl bir kadnla tanmtr. Bu kadm ban
dan gelip geene dair ksa bir yaz yazmtr. Bu yazda lmn m
teakip Davisin tasvir ettii ekilde odadan ktn, koma halinde
yatakta yatan vcuduna ruhunu tutturmakta devam eden gm-
ms hayat ban pek iyi farkedip hatrladn zikretmektedir.
(Light) mecmuasnn 25/Mart/1922 tarihli nshasnda bu kabilden
dikkate ayan bir vaka daha haber veriliyor: Normal gzle grle
meyen elyeri grmek istidadna malik olan be kz, annelerinin
lmn seyrediyor... Anlattklar yukarda bildirilene pek ma
bihtir. Mamafih rivayetler arasnda hdiselerin hep ayn kanunlara
taban cereyan etmediini akla getirecek baz farklar da vardr.
Bedeni terkeden ruhu gren medyom bir ocuk tarafndan yaplan
ve (Mrs. De Moran) nm (From Matter to Spirit - Maddeden Ruha)
adl eserinin (121) inci sahifesinde bahsedilen bir resimde pek zi
yade ilgiyi eken dier bir deiiklik daha bulunmaktadr. Ad geen
eser, mehur riyazi Profesr De Morgan tarafndan yazlan mhim
mkaddemesi ile Byk Britanyada Spiritlik cereyanna r aan
kitaplardan biridir. Bunun 1863 senesinde neredildii gz nne
getirilirse, matbuata o kadar iddetle akseden. Tanr tebliat ile
insan nesli arasnda bunca senedenberi kara al gibi dikili duran
54 SPRTUALZM
muhalefetin baars karsnda teessrden insanm kalbi arla
r (1).
(Davis) in kehanet kudreti reyb bir zat tarafndan ancak ku
yudat hie sayd takdirde grlmemezlie gelinebilir. Davis oto
mobili, yaz makinesini (1856) senesinden evvel teferruatiyle bildir
mi bulunuyordu. (The Penetralia En lem) isimli kitabnda
aadaki paralar gzkmektedir:
aSual : Nakil vastalarn gelitirmee lanlar baka tr
l lokomotifler icad edecekler mi?
Cevap : Evet. O gnlerde ose yollarnda meydana kacak
olan u arabalara baknz!... Gzle grnr tahrik edici bir kuvvet
olmadan, atsz, buharsz, imdikinden daha byk bir sratle ve
daha fazla emniyetli bir halde hareket ediyorlar. Aabalar kolay
teksf eden, yanan mayi madde ve atmosfer gazlerinden mrekkep
ve makinelerimize benziyen bir makine vastas ile gzden gizli ve
kabili idare bir ekilde tekerleklere dalan tuhaf, gzel, basit bir
mahltla yrtlecek. Bu eit nakil vastalar az nfuslu yerlerde
yaayanlarn hlen ektikleri bir ok skntlar giderecek. Bahsi
geen kara lokomotifleri iin lzm olan ilk ey iyi yoldur. Dzgn
yollarda makinenizle beygirlerinizi kullanmadan sratle seyahat
edebileceksiniz. Anlattm arabalar bana sade tertibatl gzkyor.
Mteakiben (Davis) e soruluyor:
Yaz iini sratlendirecek bir tasar gryor musunuz?
...Evet. Otomatik bir psikoraf icadna tevik ediliyorum:
Dnleni yazacak bir alet, piyano gibi bir ey. Asl savtlar temsil
eden Kol veya mandallardan mrekkep bir skala, daha aada
bir bakas daha. yle ki bir kimse bu alet ile bir msik
paras alar gibi bir vaiz veya iir tulyabilecektir..
Bu khin keza hava seyrsefer hakknda sorulan baka bir
suale cevaben derin intibalar alm bir halde demitir ki:
Muhalif hava cereyanlarn yenmek ve dolaysiyle kular
gibi kolay, emin ve ho bir surette havada dolaabilmemizi sala
mak iin lzm olan makine tertibatnn ilemesi yeni muharrik bir
kuvvet bulunmasna baldr. Bu kuvvet kefedilecek, yalnz ray
zerinde lokomotifi, ose zerinde arabay deil, gkyznde mem
leketten memlekete uacak hava gondllerini de harekete getire
cektir.
Davis 1847 senesinde neredilen (Prenciples of Nature Tabiat

(1) Spiritlik bahsinde arzedeceimiz vehile biz (Conan Doyle) un bu

fikrine itirak etmiyoruz-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 55
Prensipleri) isimli eserinde bir ksm Amerikan ve ngiliz Spiritu-
alistleri ile Avrupa Spiritlerinin 31 Mart 1848 talihinden itibaren
yapacaklar bir ii de haber vermitir.
Bu eserde yle diyor:
Bir taraf madd bedende, dier taraf yksek plnlarn bi
rinde olduu halde ruhlarn birbiriyle temasa gelmesi mmkndr.
Bedendeki ahs serbest ruhun iine akndan haberdar deildir.
Bu sebepten olana bitene kolay kolay inanamaz. Fakat mavekam
doruluu ok gemeden canl bir aklama ile kendini gsterecek,
o zaman dnya insanlarn iinin alaca ve imdi Merih, Mteri,
Zuhal yldzlar sakinleri arasnda tadld gibi ruhlar ile konu
ma iinin kkleecei devri mjdeleyen o hdiseyi (1) can ve g
nlden alklyacaktr.
Bu hususta (Davis) in rettiklei sarihtir. Fakat itiraf edilme
lidir ki o, (Tabiat prensipleri) adl eserinin bir ok yerlerinde ib-
hama dmtr. Bu ksmlar zor okunur. nk uzun cmleler
ile rndan karlmlardr. Hatt (Davis) o ksmlarda kendine
mahsus kelimeler uydurmutur. Mamafih ad geen kitap heyeti
umumiyesi itibariyle yksek bir ahlk ve mantk seviyesine malik
tir. Muhteviyat hakknda btn doma izlerinden kurtarlm, asr
meselelere tatbik edilmi bir sa ahlkiyat ile gnn hristiyanl-
dr, denir ise mbala edilmi olmaz. (Davis) e gre hccete, ve
sikaya dayanan din, asla din deil, felsefedir. Hccet, vesika ancak
arz ahslarn akl ve zeklar mahsul olan eyler hakknda bahis
mevzuu olabilir. Onun talimatnn umum hatt (Ahenk felsefesi)
adn tayan mteakip kitaplarnda da tabiate dair bir ok akla
malar ile kark bir halde yazl olduu vehile budur.
Gittike veldlaan (Davis) de ahenk felsefesi serisini Natu-
res Divine Revelation Tabiatin lhi ilhamlar) takip etti ve
mumaileyhin mrnn bir ka senesini doldurdu. (Davis) in ret
tiklerinin ou (The Univercoelum Kinat) adl bir meccmuada
intiar etmi ve mazhar olduu ilhamlarn neticelerine dair umuma
sunduu konferanslar ile halk arasnda ok yaylmtr.
Davis mnev seyahatlerinin hedefi olan ruh keiflerinde da
ha evvelden Swedenborg adl byk medyomun bildirdiine ve
bir ksm Spiritualistlerin yaptklar tecrbelere istinaden sonradan
kabul ettiklerine tamamiyle mutabk olan bir lem tertibi gr-

(1) Davis 31 Mart 1848 akamndan itibaren Amerikann HydesviHe

kasabasnda sakin (Fox) ailesini ziyarete balyacak olan Grltc ruhu
kasdediyor. l ruhlarnn dnya ilerini tanzim ve idare etmek istediklerine
inananlar bu tarihi takvim balanglar yapmlardr. Spiritlik bahsine
baknz.
 56 SPRTUALZM
yordu: Ahiret dnyaya benzeyen bir alem idi. Orada arzdakini an
dran bir hayat gze arpyordu. yle bir hayat ki buna lm ile
hi bir suretle deimeyen tabiaatimize zevk ve straplar ile pek
uygun gelen, munis den yar madd bir hayat dense yerindedir.
Orada, hirette, (Davis) in keiflerine gre, tahsile alanlar iin
tahsil ve tetebb sahalar, zor bzu sahibi kimseler iin zor bzuyu
gerektiren ilere, artistler iin gzel sanatlar, tabiati sevenler iin
tabiat gzellikleri, yorgunlar iin istirahat yerleri vard. Ruhlarn
hayat derecelere ayrlmt. Ar ar birinden dierine geiliyor,
yava yava ulviyete, semavlie intikal ediliyordu. (Davis) muhte
em mahedelerini mehudat leminin, be duygu kinatnn dna
gtrmekte idi. Ruh gz nnde bu lemin, esasn tekil eden
atein sise evrildiini ve sonra daha yksek bir tekmln yer
alaca merhaleyi tekil etmek zere bu sisin koyulap pekletiini
gryordu. Aadan yukarya doru bir tarafn en st derecesinde
bulunan ruhlar o dereceyi getikten sonra dier tarafn en alt dere
cesinden ie balyor, ayn ameliye hep daha inceye, daha musaffa,-
ya doru trilyonlarca senedenberi hadsiz, hesapsz defa yenilenip
gidiyordu. Her yenilenme safhas bal bana bir lem idi. Bu lem
ler dnya etrafmda halkalar tekil ediyordu.
Bu lemlerin corafyasn pek harfi harfine almamalyz. n
k (Davis) in mahedelerinde zaman ve mekn aka belli de
ildir. Bunu kendi de kabul ediyor. Mumaileyhe gre iinde yaad
mz mthi plnda hayatn gayesi terakkiye hak kazanmak, te
rakkiye nail olmaktr. nsanlarn ilerlemesi iin en iyi yol her nevi
gnahtan saknmak ve syrlmaktr. Kr krne iman, tamakr-
lk, hainlik byk gnahlardan saylr. Bunlar, bir gn ryecek
olan fni et iin deil, zeval bulmaz, ebed ruh iin pek ayp, utan
drc eylerdir. Nezihlemek iin basit hayata .sade itikada .saf ve
samim kardelie dnmek lzmdr. Para, kl, cebir ve iddet, eh
vet ve dar mnasnda rahiplik insan olunun terakkisine engel olur.
tiraf edilmelidir ki (Davis), takip edilebilen hayatna nazaran,
bakalarna sunduu nasihatlar kendi de tutarak yayordu. Pek
mtevazi idi. Azizlerin hamurundan yaplmt. Tevazuu ile yk
seliyordu. Kendisi tarafndan yazlan tercemei hali ancak 1857 se
nesine kadar uzanr. Tercemei halini nerettii zaman otuzunu bi
raz gemiti. Bu eser onun i leminin pek mkemmel, hatt bazan
istediinden fazla, gayri irad, bir aksini vermektedir. Davis ok
fakir, fakat o nisbette hakinas ve adaletperver, merhametli, cidd,
mnakaalarnda temkinli, muterizlerine kar nazik idi. Hakknda
ar isnadlar yaplm, kt saikler ile hareket ettii ileri srlm
t. O bunlar kitaplarnda aznda msamaha tebessm ile kaydet-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 57
inektedir. lk iki izdivac hakknda tafsilt veriyor. Evlenmeleri de
onun her eyi gibi adetann dnda idi ve ona eref ve itibar ve
riyordu.
Sihirli denek adl kitabnn yazlmasndan seksen drt ya
nda vefatna kadar (Davis) i ayn suretle yaz yazmak ve yazdk
larn krslerde takrir etmek hayatna devam eder gryoruz.
Gittike dnyann kulan kazanyor, dikkat ve alkasn ekiyor.
Boston ehrinde kk bir kitap dkkn edinmiti. Hayatnn son
yllarn bu dkknda geirdi.
Ahenk felsefesi nin u sralarda (1) krknc defa olarak bas
kdan gemesi (Davis) in durup dinlenmeden serptii tohumun o
rak yere dmediini gsteren ak bir delildir.
Bizce ehemmiyeti haiz olan cihet Birleik Ameirkanm Hydes-
ville kasabasnda bagsteren ruh tezahr arifesinde (Davis) in
oynad roldr. O bundan evvel manen zemini hazrlamaa bal
yor. (Hydesville) de bir ruh tarafndan yaplan madd nmayile
onun yakmmdan alkadar olduu hem (Tabiat prensipleri) adl
eserinde bu vakaaya dair kehanetinden, hem cereyan ettii gn
hdiseden ayrca haberdar edilmesinden anlalyor. Not defterin
den alman aadaki ksm 31 Mart 1848 gibi bir ksm Spiritualist-
1er indinde takvim ba saylan bir tarih ile farikalanm bulun
maktadr;
Bu sabah gne doarken yzmden scak bir nefes geti.
Tatl bir sesin kuvvetli bir seda ile bana gaipten yle dediini
duydum: Karde, hayrl i balad. Canl bir aklama yapld...
Ses fazla bir ey sylemedi. Bu eit bir haber ile ne kasdedilebile-
ceini merak eder bir halde yalnz bama brakldm.
O gn, hakikaten, kuvvetli bir hareketin balad gn idi. O
harekette (Davis) lider roln alacakt. O gn (Hydesville) de te
celli eden fizik iaretler (1) normal st idi. (Davis) in mneviyat
sahasnda g yetirdii eyler ise ayni derecede normal st bulu
nuyordu. Bunlar birbirini destekliyordu. Kabiylietinin na mahdut
olmamasna ramen Davis yeni cereyann ruhunu tekil ediyor,
yeni haberlerin ahizesi oluyordu; Garip bir tarzda tebli edilen ye
ni haberlerin... Ruh leminin tekmil tebligatn bir kimsenin almas
na imkn yoktur, onlar hudutsuzdur. Fakat (Davis) onlar pek
gzel tefsir ediyor, telkkilerine bugn dahi fazla bir ey ilve
edilemiyordu. Davis mnev stad olan (Swedenborg) un ruh te-

(1) 1926 tarihine gre. (Conan Doyle) eserini bu tarihte neretmitir.

(1) Bir ruhun kap:ya, pencerelere vurarak kendini belli etmesi, spiritik
bahsine mracaat.
58 SPRTUALZM
hizatna malik deil iken (Swedenborg) dna bir adm atm, ken
dinde Swedenborg dima gibi bir mareal ass yok iken netice ve
hkmlerini sevk ve idarede ruhlardan ald ilhamlar sayesinde
stadn gemiti. Swedenborg tpk (Davis) in de grp btn
teferruat ile nakil ve hikye eyledii tarzda bir cennet ve cehen
nem grmt. Amma, lm vaziyetini, ruhlar leminin Amerikan
khinine mekuf olduu ekilde geri dnmek (1) imkn ile hakik
tabiatini aka mahede etmemiti. Bu Marifet, enfs bilgi
(Davis) de yava yava tahassl etmi bulunuyordu. Onun (Galen)
ve (Swedenborg) ruhlarn kasdederek Maddeye girmi ruhlar
dedii varlklar ile acip ekilde mlkat istisna haller idi. O, bun
lardan umum hkmler karmyor, reincarnation akidesini orta
ya koymuyordu.
(Davis) de tam delletlerini kefetmee muktedir olduu haki
katen spiritual acayiplikler ile temas ve irtibat peydas sonralar
vki olmutur. 1850 senesinin ilk aylarnda (Connecticut) da Rahip
Doktor (Phelps) in evinde (Poltergeist amatac ruh) harikas
na bizzat ahit oldu. Bu hdisenin tetkiki onu (The Philosophy of
Spiritual ntercourse Ruh Mnasebet felsefesi) (1) adl ri
saleyi yazmaa evketti. Bu risale bilhare dnyann henz
baaramad bir ok eyleri iinde saklyan bir kitap halinde geli
tirilmitir. Muhteviyatnn bir ksm hakimane tahzirleri hasebiyle
baz Spiritualistlere tavsiye olunabilir:
Spiritualizm ile uramak mstakbel hayatn canl bir su
rette aklanmas olduundan faydaldr... Ruhlar bana bir ok de
falar yardm ettiler. Fakat ahsiyetimi, akl ve mantm kontrol
ve idare etmediler. Dnyadakilere gzel hizmetler yapabilirler ve
yaparlar. Lkin onlarn faydalar bir art ile, efendimiz deil,
reticimiz olmalarna msaade etmemiz, onlar tapnlacak Tanr
lar deil, arkada saymamz artiyle salanabilir.
Ne hakimane sz, (St. Paul) n mhim bir sznn modern
bir ekilde teyidi. (St. Paul) yle diyordu: Peygamber kendi
mevhibelerine tbi olmamaldr.
(Davis) in hayatn gereince izah edebilmek iin onun normal
st durumu gz nnde tutulmaldr. Byle hareket edilirse aa
ya sralanan inkr kabul etmez hdiseler karsnda muhtelif

(1) Burada maksud olan tenash veya (reincarnation) deil kyametten

sont: 'balyacak olan yeni hayat, yeni ervah lemidir. Basta (Davis) olmak
zere Amerikan ve ngiliz ruhiyununun ekseriyeti tenash, reincarnationu
reddeder. Spiritlik bahsinde grlecektir.
(1) Yahut muhteviyat itibariyle, ruhlar ile mnasebet ve temas fel
sefesi
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 59
zahlar yer alabilir. Bu vkalar u ekilde hulsa etmek mm -
kndr:
A rettii eylerin hi birini renmeden evvel (Sweden-
borg) un materyalize olmu ruhunu grdn ve sesini duyduu
nu (Davis) in srar ile iddia etmesi.
B Mehul bir kuvvetin bu cahil genci hkm altna alarak
ona byk bir bilgi bahetmesi ve bylece onu sonralar dhiler
arasnda saydrmas.
C (Davis) e bahedilen bilginin (Swedenborg) mkini ka-
rakterize eden umum istikametleri ayni derecede geni hatlar ile
takip etmesi. Fakat...
D (Davis) deki bilginin (Swedenborg) m lmnden sonra
elde etmi olabilecei serbest ruh bilgisini de cemeder mahiyette
bir adm ileri gitmesi.
Bu drt vka mlhaza edilirse acaba u cihet geer bir fara
ziye olmaz m?! : (Davis) i idare eden kuvvet (Swedenborg) m
ruhudur (1).
(Swedenborg) m kurduu Yeni kilise bu ihtimali hesaba kat-
sayd, iyi ederdi.
Davis ister yalnz bana dursun, ister kendinden daha byk
birinin iniksn tekil etsin, ortada u hakikat daima bki kalr;
Davis harikalar baaran bir adam, yeni kurtulu yolunun
ilhamlara mazhar, lim, fzl habercisidir. Mumaileyhin nfuzu
o kadar devaml olmutur ki maruf mnekkid ve sanatkr Mr. E.
Wake Cook (Gzel sanatta gerileme Retrogressionin Art) unvan
l kitabnda (Davis) in rettiklerine dnyay yenileyebilecek mo
dern bir cereyan mahiyeti ile hl ehemmiyet vermektedir.
Davis Amerikan ve ngiliz Spiritualizminde derin izler brak
mtr. Bir ok asr kitaplarda cennet yerine kullanlan (Summer-
land Yaz yurdu) tbiri (1) ve inceden inceye dnlm teki
lt ve ders programlar ile lise mektepleri sistemi (Davis) in bu
luudur. (Occult Revew) nin ubat 1925 nshasnda Mister
(Baseden Butt) m dedii gibi Bugn bile onun tesir ve nfuzunun
tam, niha siasn tyin ve muln takdir imknsz deilse de
son derece mkldr.]

Davis hakknda (Conan Syle) in verdii tafsilta biz ken

diliimizden ok ey katacak deiliz. Yalnz u ciheti okuyucuya

(1) Swemenborg hakknda lhikamzda tafsilt vardr.

(1) Davis kitaplarnda (Cennet) den Yaz yurdu diye bahseder. nk,
(Conan Doyle) in baka bir yerde izah ettiine gre, orasn mnevi seya
hatlerinde gnlk, gnelik grmtr.
 11) SPRTUALZM
hatrlatmak isteriz: Kehanet ve tefellerin ruh zerinde tesirleri
mhimdir. Okltistlere gre bir eyi oldurmak iin o eyin olacam
kuvvetle iddia etmek kfidir. Yani istikbal hakknda srar ile sy
lenen bir sz, bir temenni kfi derecede kuvvetli ise muhakkak ye
rini bulur, gerekleir. Kehanet, tefel bir bakmdan kuvvetli bir
telkindir ve telkinlerde, tecrbenin gsterdiine gre, yapclk
kudreti vardr. (Davis) 847 senesinde ruhlar ile konuulacan ileri
sryor ve filhakika bir sene sonra, (1848) de Hydesville kasaba
snda (Fox) ailesi konumaa balyor. Bu aile efradnn bir sene
evvelki kehanetten haberdar olmalar muhtemeldir. Zaten aile reisi
olan Mister (Fox) okltizme merakl bir zattr. phesiz (Davis) i
takip etmitir. Esasen byle de olmasa psikoloji tetkikatnn gster
dii vehile insanlar birbirine uur altlar ile baldr. Hi tanma
dmz bir adamn uzaktan bizim dnce ve duygularmza vkf
olmas ve bazan bunlar kendi dnce ve duygular sanmas mm
kndr. Ruhiyatta tevard denen hdisenin ksmen mahiyeti bu-
dur. Binaenaleyh (Davis) in kehaneti, istei, telkini iki taraf birbi
rinden haberdar olmasa da (Fox) ailesine yol bulabilir. Bir kere bu
olduktan sonra pek hassas olduklar anlalan aile efradndan biri
nin veya bir kann ektoplazmalar kendiliinden dar karak
(Poltergeist Grltc ruh) halinde kapya, pencereye vurmak
suretiyle tezahratta bulunabilir. Bunu yapan, fikrimizce,Spiritlerin
sand gibi alemi uhradan gelen bir ruh deil, Fox hemirelerden
birinin uuralt benliidir. Hydesville hdisesini Spiritlik bahsinde
ayrca gzden geireceiz. Ektoplazma baz insanlarn vcudundan
kan bir maddedir. Fasl mahsusunda tafsilt vardr.
Dier taraftan (Davis) in, kendini manyetizme edenlerin fikir
lerini Amerikada yeni bir sistem halinde geer etmee almas
ihtimal dahilindedir. Bunu ihtiyar olarak yapmyabilir. Mumaileyh-
deki medyomluk kabiliyetini inkiaf ettirenler kuvvetli manyetiz-
mecilerdir. Bunlardan bilhassa Doktor (Lyon) mhimdir. Bu zat
kimdir, felsef meslei ne idi? Bu suale ne Conan Doyle, ne de
(Davis) hakknda ba vurduumuz baka mehazlar cevap veriyor.
(Davis) i anlamak iin herhalde evvel Doktor (Lyon) u anlamak
lzmgelir, kanaatindeyiz. nk kuvvetli bir manyetizmeci sjesi-
ne istedii bir fikri btn mr boyunca tesirinden kurtulamyacak
surette telkin edebilir. Artk sjenin mnev seyahatleri o telki
nin gelimesinden baka bir e ydeildir. Baka bir sz ile sujenin
itikad, felsefesi manyetizmecinin itikadna, felsefesine baldr.
Suje kendini mstakil dnr sansa da haddizatinde esaretlerin
en fenasna tutulmutur. Bu sebepten spiritualistlerin mhim bir
ksm, bunlar arasnda bilhassa baz teozoflar manyetizme, hipno-
 SPRTZM FAKRZM MANYE'l'ZM 61
tizme, telkin usulleri ile hakikat menbana yaklalamyacan
iddia ve manyetizmecileri, hipnotizmecileri, medyomlarn ruhlar
n emirleri ile muayyen hedef ve mevzulara tevcih eden dier kim
seleri bilerek, bilmiyerek nk bunlar farknda olmadan da
kendi fikir ve kanaatlerini medyumlara alarlar hemcinslerinden
birini ruh serbestisinden mahrum ettikleri iin telin ederler. Su-
jelerin isticvab ayn ekilde onlarca makbul deildir. nk birbi
rini kovalyan suallerde kuvvetli bir telkin gizlidir. (Magie) adl
mehur Almanca eserinde (A. Fankhauser) Avrupada eln faali
yette bulunan bir okltist cemiyetinin bir kimseyi zala kabul
etmeden nce, onun medyum olarak bakas emrinde alp al-
madm aratrdn, bakalarna medyumluk edenleri ruh ser
bestisinden mahrum olmalar hasebiyle zala lyk grmediini,
btn zadan kendilerini m a n y e tite ettirmiyeceklerine, hangi e
kilde ve kime olursa olsun bakalarna medyumluk etmiyeceklerine
ve Operatr ad verilen medyom menajerlerinden nefret edecekle
rine dair kuvvetli yeminler alndn yazmaktadr.
(Davis) in medyumluunda phe yoktur. Fakat bu medyum
luk manyetizme ile ilerletilecek yerde kendi haline braklsayd,
tabiata sokulma bakmndan daha salim bir yol takip edilmi olur
du. imdi, sylediklerinin esas kendi ruh szgecinden geen ta
biat mdr, yoksa Doktor (Lyon) un manyetik telkinleri midir, kes
tiremiyoruz. Kuday.

Lahika:
SWEDENBORG

(Davis) etdn takip edebilmek iin (wedenborg) u bilmek

lzmgelir. Emanuel Swedenborg 1688 tarihinde svete domutur.
Uzun mddet vatannda kald. Sonra ngiltereye giderek yerleti
ve seksen iki yamda Londrada ld. (18) inci asrn en byk lim-
lerindendir. Muhtelif ilim branlarndan ihtisas sahibiydi. O veldi-
yette bir lime ender tesadf olunur. Byk bir maden mhendisi
ve metalrji otoritesi, sve Kral On kinci (Charles) in muhare
belerinden birinin taliini dndrmee yardm etmi naml bir is-
tihkmc idi. Astronomi ve fizikte vsatli bilgi sahibi byk bir
mtehasss, med ve cezre, tul ve arz derecelerinin tyinine dair m
teaddit eserleri ile engin denizlerde gemicilere rehberlik eden bir
62 SPRTUALZM
navigation stad idi. stelik derin vukuflu bir hayvanat ve te
rih limi, maliye ve iktisat ta (Adam Smith) in hkmlerine teka
dm etmi bir maliyeci ve iktisat idi. Nihayet o keskin grl
bir (Kitab Mukaddes) mdekkiki ve (Luther) i, (Kalven) i az bu
lan bir din reformatr idi. Yeni kilise ismi ile hristiyanla bir
mezhep ilve etmiti. Bu mezhep ngiltere ve Ameri kada olduka
tutunmu, salikleri muhitlerinde hayrat ve hasenat ile temayz et
milerdir. Bunlardan biri olan (Elma Anderson) u Amerikallar pek
muhterem tutarlar. nk Birleik Amerika arazisinin ekseri yer
lerinin insandan ve elma aalarndan hali olduu bir srada bu zat
(Swedenborg) un (ncil) i elinde, elma ekirdekleri ykl katr
nnde otuz sene mddetle durup dinlenmeden btn Birleik Ame
rika arazisini dolam, nerede msait toprak grrse oraya, sene
lerce sonra gelecek muhacirler istifade etsin diye elma ekirdekleri
serpmi (1), haddizatinde Amerikada nadir olan elma aacn bu
suretle yalnz bana koca lkeye yaymtr.
Swedenborg meleklerin, yksek ruhlarn ilhamlar ile (Kitab
Mukaddes) i batan yazmtr. yle syler. Kendinde medyomluk
el] i be yanda bagstermi, gzden gizli varlklardan ald il
hamlar ile yazlan ilmi eserlerinin ou lmnden sonra neredil
mitir. Swedenborg (sa) y Ortodoks, Katolik ve Protestanlarn
aksine Tanr veya Tanr olu deil. Tanrnn bir habercisi, peygam
beri telkki eder. Kanaatince Tevrat ve ncil esaslar Tanr vahyi
dir. Fakat onlar, Tevrat ve ncili, zamannda kendinden baka kim-
sa anlayamaz. nk zamannda kendinden baka kimseye Tanr
melekleri vastasiyle onlarn hakik mnalarn amamtr. (Kitab
Mukaddes) de geen her kelimenin zahir mnasndan baka bir de
batm, hakik mnas vardr. Kaba saylan kelimelerde bile byle-
dir. Mesel: at hakikati akliyeye, eek hakikati lmiyeye, alev - ate
slah nefse dellet eder.
Muarzlarnn fikrince Swedenborg hrriyeti fikriye tanmayan,
her salhiyeti yalnz kendine hasreden bir mstebittir. ddias,
(Kitab Mukaddes) i yalnz onun anlamas, kabul edilemez. Ona
byle bir imtiyaz tannrsa (Papa) nn lyuhtlii onunkinin yann
da snk kalr. nk (Papa) fetvasn yalnz bana vermez. Kar-
dinallar ile istiare ettikten sonra verir. Ancak o zaman lyuhtdir.

<1) Bakalar hesabna bedelsiz, ivazsz aa dikmek yle dursun,

dedelerinin hayrat olarak diktii aalar kknden skp gtrenleri gr
dke din ve mezhebi ne olursa olsun byle bir insan karsnda bizim de
duyacamz elbette hrmet ve takdirden ibarettir. Aa sevgisi maneviyat
ile desteklenmedike memleketimizde aa katlim nn nne geilemi-
yeceine kani bulunuyoruz.
 SPRTZM FAKRZM M AN YETZM 63
yanlmaz. Swedenborg ise yannda byle bir kardinaller meclisi ta
nmaz. Tefsirlerinde garabetlere saplanm, taraftarlar ancak baz
keskin bululu edebiyatlarn (Shakspeare) in eserlerinde kefet
tikleri ifreli mnalar ile mukayese kabul edebilen sun bir iman
leminde kaybolmulardr.
Swedenborg ekanimi selse akidesini reddetmekle beraber onu
ksmen yeniden kurduundan tam bir muvahhid saylamaz. Maama-
fih Tanrnn birlii akidesine dier Hristiyan mezheplerinden da
ha az uzak kalmtr. Katolik, Ortodoks ve Protestanirada mterek
olan bir telkkiye gre Hazreti Ademin cennette iledii gnahn
vebali nesline de intikal eder. nsanlar bu vebalden ancak (Hazreti
sa) nn armhda kann aktmas ile kurtulmulardr (1).
Swedenborg bu noktai nazara itirak etmiyor. Ona gre her
trl fenaln kk yalnz hodbinlikte, hep kendini dnmekte,
bakalarnn menfaatini gzetmemektedir. Hodbinlik yk bir kim
senin kalbini arlatrdka (sa) nn vaktiyle dkt kandan ona
hi bir fayda gelmez. Binaenaleyh selmete ermek iin hodbinlii
yenmek esastr. Fakat bu yenme, benlii, ahsiyeti ifna etmek de
ildir. in bu derecesi ifrattr. O zaman hemcinsine faydal olarak
yeryznde yaamak pek az kimseye nasip olur. Ekseriyet, ekseri
yet iin yk tekil eder. Biraz olsun nefsini dnmeyen dnya i
lerini ihmal eder. tidal dahilinde benlie, ahsiyete yer vermek de
lzmdr. Bu fikir, eskilerimizin Hayrlumuri evsatuha lerin
hayrls ifrat ile tefrit ortasnda olandr felsefesinin bir imal
adam azndan tekrardr. Ayni fikre (Swedenborg) dan ok son
ra (Hegel) de (1) itirak ederek bakalarmm menfaatleri ile tahdit
edilmi olan salam nefis endi ye cemiyette mutena bir yer
ayrr.
(Swedenborg) un ruhunu iyi ve fena kuvvetler ayni zamanda
istil etmie benziyor. Mumaileyhi cinsiyet ve ehvet meselelerinde
ba bo saylabilecek kadar liberal gryoruz. Bu bakmdan onu
bizdeki Alev babalarna veya onlardan ziyade anladmz mnada
namusikenlik gnah tanmyarak aile kadnlar ile mnasebetler
peyda eden brehmen ve lmalara kyas edebiliriz. yilik ve fena
lk bazen telkkiye gre yer deitirir. Hristiyanlara gre birden
fazla kadn haram, yani fenadr. Mslmanlara gre birden itibaren
kat ihtiya halinde ahkm dahilinde drde kadar caiz, ondan
tesi fuhutur. (Swedenborg) a, Rusyadan Amerikaya hicret eden
(Duhoborz) lara, mteaddit Brehmen ve Budist tarikatlarna ve bizde

(1) Die Geschichte der alten Kirche Klisay kadm tarihi, Dr.
Philipp Schaff.
(1) mlya dikkat buyurulsun. Bu zat materyalist (Haeckel) deildir.
64 SPRTUALZM
Tahtaclara ve emsaline gre senenin muayyen gnlerinde yaplan
toplantlarda her kadn her erkee helldr. Halbuki Aztek Triki
dnya tarikatlar iin bunlarn hepsi, tek kadn da, ktdr, iren
tir. Buna mukabil ileri Freibad plak hamam sporcular (1)
iin shhat msaade ettii takdirde cins temayllerde gelenek ya
saklarna uymak fena, uymamak iyidir. yilik ile fenalk arasnda
her vakit kat bir hudut izilemez. Deniz iyi bir eydir. Fakat yz
me bilmeyeni boar. Beeriyet iin matlup olan en faydal dozu
bulmaktr ki kanaatimizce o doz ifrat ile tefrit arasnda, itidal ba-
lasmdadr.
Swdenborg rahiplie pek ehemmiyet verir. Onu, hi bir a
hs haliki ile kendisi arasndaki ileri yalnz bana dzenine soka
mazm gibi mutlaka lzm bir messese sayar. Bu itibarla (Da-
vis) den ayrlr. Pek stn bilgisi hari, medyomluk kuvveti bak
mndan o (Davis) ile ayni seviyededir. Bu kuvvet onda elli be
yanda inkiaf etmitir. ocukluunda pek hassas idi. Arasra ha
yaller grrd. Fakat ocukluk devresini takip eden pratik, enerjik
erkeklik a tabiatinin bu ince, hassas tarafn onda derinlere dal
drmtr. Medyomluu gizliyi grmek ve duymak iktidar eklinde
gzkyor. Byle olan medyomlarda ruh uzak mesafelerden haber
almak iin vcudu terketmie ve sonra toplad haberler ile v
cuda dnme benzer. Yahut olduu yerde eyann vibrasyonlarn
alr. Bu suretle eya hkmen onun ayana gelir. Hangisi vakidir,
kafiyet ile bilmiyoruz. Bildiimiz uzaktan grmek ve duymak h
diselerinin msbet varlklardr. Tecrb Spiritualizmde bir kanaat
vardr: Fazla malmat, limlik zat psiik tecrbenin yoluna dikilir,
medyomluk istidadn baltalar. Maamafih bunun baz istisnalar
vardr. Swedenborg bu istisnalardan bidir. O, byk bir lim oldu
u kadar byk bir medyom idi. Fazla bilgisi medyomluk istidad
n vka elli be yama kadar krletmi ise de ondan sonra ilmi
azalmad, bilkis artt halde uzun mddet bask altnda kaldk
tan sonra harice yol bulan tahtelarz bir su cereyan gibi uuralt
enerjisi onda btn kuvveti ile meydana kmt. htimal ruhunun
fazla kuvvetlenmesinden olacak, translar pek hafif geiyor, o ba
kalar ile konuurken derin bir dalgnla dmeden uuralt tecel-
liyatma mazhar olabiliyordu. Mehur khin (Gothenborg) da by
le idi. Bu zat (Stockholm) dan yz mil uzakta on alt kii ile be
raber bir ziyafet sofrasnda bulunurken birdenbire ayaa kalkarak

(3) A'manyada (Hitler) den evvel teekkl eden bir spor cemiyeti men
suplardr. Hamamlarda, pljlarda kadn, erkek bir arada her taraflar plak
olarak elenceler tertip ederler, mtaassp ve sklganlan plaklatrmaa a
lrlard. Fikirlerince en salim cins ahlk serbestliktir.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 65
baknz arkadalar! ne gryorum... diye (Stockholm) da bir
ok tarih binalar kl eden bir yangn ba gsterdii andan itiba
ren saatlerce btn tafsilt ile anlatmtr. Mehur Filozof (Kant),
ki ayn zamann adamdr, bu hdiseyi merak ederek tahkik etmi,
doru bulmu, mesafe tanmyan ruh gzne amtr.
Swedenborg Londradaki ilk byk Vizyonunu ve fevkalde
hallerini yle anlatr: ... o gece ruhlar lemi, cennet ve ce
hennem kaplar bana ald. Tandklarmdan bir ok kimseleri
oralarda buldum. Rya grmyordum. Bunlar hakikatti. Katiyen
inanlmas lzm eylerdi. nk her eyi dnya gz ile grdm
kadar ak gryordum... O geceden sonra Tanrm her gn br
dnyada neler olup bittiini tamamen uyankken grmem ve yine
pek uyank, apayk iken melekler ve ruhlar ile konumam iin ru
humun gzn ak tuttu. Yine o gece vcudumun mesamelerinden
su buharna benzeyen bir duman kt. Sis gibi yere kerek hal
stne yayld. Grmelerim balaynca bu madde bazan ilk gecede
olduu gibi benden ayrlmaktadr. Bir keresinde yerde bit, tahta
kurusu, pire gibi haerata tahavvl etti. Sebebini siyanet melekle
rine sordum. Bana orucunu tam tutmuyorsun cevabn verdiler... Ah-
ret hallerini seyrederken nefesim darlar. Daha dorusu ok az,
saatte 'bir nefes alrm. Etrafmzda hava ve esr vardr. Ben fev
kalde duruma girdiim vakit az hava, ok esr ile yayorum.
(Swedenborg) un kendi vaziyeti hakkndaki szleri pek dikka
te ayandr. Vcudundan karak yere yaylan madde sonralar
Ektoplazma veya medyoma impoze edilen fikirlere gre ekil ald
iin deoplazma ad verilen maddedir. Fasl mahsusunda grle
cei gibi cidd limler tarafndan tetkik edilmi, terkibi bulunmu
tur. Az hava ve ok esr ile yaanmas Hint fakirlerindeki (Yo
a) sisteminin esasm tekil eder. Lourence Oliphant fakirlerin
harikulde icraatn bu yoldan (Sympneumata) adl eserinde iza
ha alr. Ondan sonra bir ok kalem tecrbeleri yaplm, fakat
onun eseri kadar bu mevzu etrafnda derli toplu malmat
veren bir eser vcude getirilememitir. Tecrb spiritualizmin
vard neticelerden biri her hakik medyomda teneffs tekniinde
bir deiiklik olmas lzm geldiidii. Trans, dalgnlk bariz olsun,
olmasn, medyomlar medyomluk iinin balangcmd hltl nefes
almaa balarlar ve sonunda derin bir nefes koyuverirler. O s
rada kalbin arplar deiir, gayri uzv kalb hastalklar raz be
lirir. Bu almetleri gstermeyen medyomlardan phelenme-
lidir. nk baz kimseler medyom olmadklar halde med-
yomlua heveslenenerek etrafmdakileri aldatrlar. Byle sahte
medyomlara aldanarak ciltler ile kitap yazm psiik mdekkik-
 66 SPRTUALZM
lerine az rastlanmamtr. Fikrimizce bir medyomun hakik med-
yom olup olmadn cier ve halb muayenesinden ziyade ahlk
tyin eder. Medyom salam ve drst ahlkl ise sadece uuralt
muhayelesinin icad ve ihtiralarm yaasa, ruh gz asl ruh lemi
ne liememi olsa da medyomdur. Szleri ruhiyat bakmndan tet-
kika deer. Salam bir karaktere malik olmyan kimselere, ken
dilerinde her trl medyomluk almeti tam olsa bile itimat etme
mek yerinde bir ihtiyat olur.
imdi (Swedenborg) un mteaddit mnevi seyahatlerinden der
leyip getirdii balca malmatn nelerden ibaret olduuna ve bun
larn zamanmz metodlar ile elde edilenlere ne dereceye kadar
uyduuna bakalm:
Swedenborg erge hepimizin gidecei yer olan hreti bir ok
blmlerden mrekkep buluyordu. Her birimiz ruh durumumu
zun bizi yaktrd ble gidecek, lh kanunlara teban otoma
tik bir surette muhakeme edilecek idik. Neticeyi hayatmzn umu
m neticesi, amellerimizin muhassalas tyin edecekti. yle ki g
nah kartma veya lm deinde imana gelip tevbe ve istifar
etme az hkm ifade edebilecekti. Ahiret blmlerinde dnyamz
daki hayat sahneleri tekrar vcde gelmekte idi. Ahirette evler
vard, kkler vard. badethaneler ve saraylar vard. lerinde otu
ruluyor, ibadet ediliyor, saltanat srlyordu. lm yeni bir haya
tn kaps idi. O kapdan gei semav varlklarn, meleklerin yard
m ile kolaylatrlyordu. Ahiret hayatna yeni balyanlar mutlak
bir istirahat devri geiriyorlar, zamanmz ile bir ka gn iinde
sersemlikten kurtularak uurlarna tekrar sahip oluyorlard. Orada
hem melekler, hem eytanlar vard. Fakat bunlar insan varln
dan baka varlklar deiller idi. Vaktiyle hepsi insan idiler. Dn
yada yaamlar idi. Ya geri kalarak eytanla dm, ya tekml
ederek meleklie ykselmi kimseler idi. lm ile hi deimiyor
duk. Onun ile bir ey kaybetmiyor, her cihetten yine insan kal
yorduk. Ahirete dnyadaki dncelerimizi, itikatlarmz, batl iti
katlarmz, kemal veya noksanmz beraber alp gidiyor idik. o
cuklar vaftizli, vaftizsiz cennet kapclar tarafmdan ho karlan
yorlar, asl anneleri yanlarna gelinceye kadar huriler tarafmdan
anne efkati ile baklyorlar idi. Ebed ceza yok idi. Cehennemlerde-
kiler cehd ederler ise oralardan kmann yolunu bulabilirler idi.
Cehennemlerden cennete, cennetten cennetlere geiliyor, en son
cennet ile asl mealiye adm atlyordu.
(Swedenborg) un hiret vizyonlar pek zengindir. O, onlarda
her teferruata dikkat etmi, mufassal malmat toplamtr. O ka
dar ki oraya gitmeden hayalimizde hireti mkemmelen canlandra-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 67
biliriz. nk bize hietin her eyinden: Sanat eserlerinden, mi
marisinden, nak ve sslerinden, musiksinden, edebiyatndan, i
eklerinden, yemilerinden, mektep, mze ve niversitelerinden, k
tphanelerinden, sair ilim ve irfan ocaklarmdan, elencelerinden
ve... azaplarndan bahsetmitir. Syledikleri baz byk slm mu-
tasavvuflarnn keiflerinde tesbit ettiklerine gayet yakndr.
Muhyddini Arab, mam Gazali ruhun (lemi Misal ve Ber
zah) da dnyadaki hayatn bir ok deiiklikler ile batan yaad
n ileri srmlerdir. ark vkflarna Garp ruh sahasnda yeni
hi bir ey bildirmiyor. Hatt bu sahada garpllarn arkllardan
bir hayli geride olduklar grlyor. Ancak, lmledn naehille
rin elinde suiistimale uramasn diye arkta saklanm, aa vurul
mamtr. Spiritualizmde garbin bize yeni bir ok eyler anlatyor
gibi gelmesinin sebebi budur. Eski tasavvuf kitaplar yoklanr ve
ifreleri zlrse msbet ilim adamlar olan (Brer) ve (Freud)
dan asrlarca evvel ruh tahlili ilminin bile tedvin edildii ve imdi
histeri hastalarnda tatbik olunan usuller ile ruh hastalarnn iyile-
tirildii grlerek hayrete dlr. Fakat kaderin bir cilvesi ile on
larn naehil ve ayar korkusu msteriklerin aksine tozlu kitaplar
zerinde geirilen mr boa gitmi sayan torunlarn asl ayarn
kucana atmtr. imdi bir (Sewddenborg) u, bir (Davis) i bir
(Dede Korkut) veya (Deniz Abdal) dan daha kolay tanyor ve ileri
buluyoruz. Edebiyat tarihinde yer alabilen mutasavvuflar yle
byle tanyoruz. Fakat onlar dnda kaldklar halde psiik tecr
belerde onlardan ileri gidenleri oktan unutmu bulunuyoruz. ark
spiritualizminden bahis bir tarihe, hakik tasavvuf tarihine ihtiya
cmz byktr. Msteriklerin himmeti ile garpllar bizden bu hu
susta ok zengindir. Kendi ruhumuzu bakasnn aynasndan seyret
mek gibi olacak ise de spiritualizm bakmndan ktphanelerimizi
taramaa vaktimiz yok ise bari onlarn eserlerinden bir kan di
limize evirelm. Bunu olsun yapmazsak ruhumuzun bugnk ak
n asla kavryamayz. Spiritualizmin ortaya koyduu hakikatlerden
biri de udur: Dirileri dirilerden ok ziyade ller idare eder.
(Swedenborg) a gre Bu lemi yal, alil, mariz, perian
bir halde terkedenler hirette genlik ve dinliklerini yenileyip tam
kuvvetlerini elde ederler. Evli iftler beraber yaarlar. Amma, bu
birbirlerine kar sevgi duyduklar takdirdedir. Byle deilse ev
lenme zlr. Baka ruhlar ile evlenilir. Hakikaten birbirini seven
ler lm ile birbirinden ayrlmazlar. nk lenin ruhu kalann ru
hundan uzaklamaz. Bu hal dierinin de lmne kadar devam
eder. O zaman yeni l eski sevgilisine kavuur. Dnyada ektik
leri strap nisbetinde beraberce hrette mesut olurlar.
 68 SPRTUALZM
(Leyl ile Mecnun), (Kerem ile Asl), (Tahir ile Zhre) halkmz
arasmda yaylm eski bir kanaate gre cennette bulumulardr.
(Swedenborg) da bunu sylyor. Mumaileyh ller ile temas hak-
kmda unlar yazmaktadr:
Polhem lmnn ertesi gn benim ile konutu. Cenaze
merasimine davet edilmitim. Cenaze arabasna bakt. Tabutu me
zara indirdiklerini grd. Hayatta olduu halde ne rin kendisini
gmdklerini sordu. Rahip (Ruzu Ceza) da mezarmdan kalkaca
n syledii zaman: bu da nesi, dedi, mademki imdi ayaktaym?.,
hl yaadna gre byle bir itikadn tutunabilmesine hayret edi
yordu... (Braha) saat (10) da balta ile kafas kesilmek suretiyle
idam edildi. Ayni gnn gecesi saat (10) da yanma gelerek benim
ile konutu. Ondan sonra bir ok gnler hep yanmda kald.
(Swedenborg) un bas badelmevt akidesinde hristiyan ve ms-
lmanlardan ayrlmas onlar hesabna bir zarar tekil etmez. Mu
maileyh lm ile hayatm nihayet bulmadn kabul etmesi itiba
riyle hkmen bas badelmevti kabul etmi durumdadr. Ancak,
ruhun zaten ayakta, diri olmas itibariyle tekrar ayaklanmaa, di
rilmee ihtiyac olmamas Swedenborg ile birlikte bir ksm spiri-
tualistlerin ve bu meyanda spiritlerin ehemmiyetle zerinde dur
duklar bir meseledir. lerde bahsedeceiz. imdilik u kadarn
syJiyelim ki bas badelmevt ruhun madd bir lemde madd bir
beden sahibi olarak tekrar yaamasdr. Madde ile irtibatlar olan
bu yeni hayat, bilhassa mslmanlara gre, kabirde geen ve esas
itibariyle dnya hayatnn bir ok tenevvler ile ho veya korkun
ryalar halinde batan yaanmas demek olan lemi Misal haya
tnn kuvvetli bir surette maddiyete aksinden ibarettir. Yani le
ceiz. ldkten sonra lm ile sersemlemi bir halde bulunan ru
humuz mezarda aylarak mesuliyetini idrak edecek, hayatnn h
slas halinde karsnda beliren suallere amellerini anlatmak, on
lar pek deiik semboller ile batan yaamak, bu srada mnevi
Dyk zevkler veya straplar duymak, kabir saadetini veya kabir
azabn tatmak suretiyle cevaplar verecek. Cennet bahelerinden
bir bahe veya cehennem ukurlarndan bir ukur olan kabir ha
yat (1) asl ceza gnne kadar devam edecek. O gn madd bir
lemde ilenen iyiliklerin, fenalklarn mukabillerini yine madd
bir lemde bulmak zere btn ruhlar yer ile gkn birbirine ka
rmasndan sonra doacak olan yeni madde kinatnda madd v
cut sahibi olarak yer tutacaklar ve vaktiyle dnyada fiilen ekip ka-

(1) Hazreti Muhamnedin szlerinden.

 SPRTZM FAKRZM M AN YETZM 69
bir hayatnda zerinde bol bol dndklerini tekrar maddeye ba
l bir hayat ile fiilen biecekler...
Swedenborg ve emsali garpllar, vizyonlarnda, yani manev
keiflerinde byk slm mutasavvuflarnn aksine bu hakikate ere-
memi gzkyorlar. Fikrimizce garpllar hakikatin ancak bir ks
mn grebilmiler, st tarafna ruh gzlerinin kuvveti yetime
mitir.
Bu hkm bize verdirenin slm gayretimiz olmadn okuyu
cuya temin edeiz. Bu kanaate bizi sahip klan byk ark - Garp
medyomlarmn eserleri zerindeki etdmzdr. Etdlerimiz ki
tab dinleri teyid ediyorsa .sebebini ruhumuzun o cihete temayl
etmesinden ziyade o dinler esasnn salamlnda aramaldr. By
le olmasa, aksi vki olsa idi, bu eserimizde ocukluumuzda bize
telkin edilen din akidelerin yetikin amzda bizi tatmin etmedi
ini aka syler, baz vatandalarmz gibi aka bir spirit veya
neospiritualist olur ve asl o zaman kalemimizi akl dalerden ziyade
his tarafna ekerdik. Biz, kendi grmze gre, n istek ile deil,
ancak akl kanunlar ile Muhammedi lider tanyan spiritualistler
kafilesinden naiz bir ferdiz.
Bir lnn tekrar uzv bedene kavumas mmkn m?...
Mmkn. Bunun iki yolu vardr: 1 Tenash veya reincarnation.
2 Bas badelmevt. Tenash ve (reincarnation) u spiritlik bahsi
ne brakarak burada ksaca kincisinden bahsedelim:
Bas badelmevt, yani ldkten sonra uzviyet lemine gnde
rilme tbirin tam tercemesi budur akidesi hakknda baz h-
ristiyan ve mslman ilhiyatlar yle bir tez ileri srerler:
nsan vcudunda iki nevi tohum vardr. Biri ile kyamet gn
ne kadar cinsini, nevini temadi ettirir. Dieri ile kyamet gnnde
lm ile kaybettii uzv bedenini telfi eyler. kinci tohum bi
rinci tohum gibi deildir. Toprakta rmez, suda dalmaz, atete
yanmaz. Kyamet gnne takaddm eden ve yeni bir madde le
minin domas ile nihayet bulan umum hercmerde bile mevcu
diyetini muhafaaz eder. Vaktiyle yeryzn doldurmu olan insan
larn madd mmessilleri olan bu tohumlar kyamet gn s
rafil adl Tanr kuvvetinin parolas zerine misal leminde kbet-
lerine muntazr olan ruhlar tarafndan uyandrlarak buday tar
lalarndaki yeil budaylar gibi yerden fkrma bir halde diri insan
vcutlar teikl ederler. Kyamet, umum ayaklanma, budur. Misal
lemindeki ruhlarn kendi eski madd kalp mmessillerine hull
ederek tekrar uzv bir beden sahibi olmalardr.
Bu teze bugnk msbet ilim acaba ne diyor? Hayatn mahiye
tini ve balangcn bilemediinden lmn mahiyeti ve sonu hak-
7U SPIRTUALIZM
knda az amaa o kendini yetkili grmez. Hakik ilim adam il
min bu yetkisizliini bilir ve ilim namma lm tesi ilerini tekzibe
kalkmaz. Laboratuvara smyan, tecrbeye girmeyen ilerde il
min verebilecei hi bir hkm, syleyebilecei hi bir sz yoktur.
Hkm ve sz yalnz felsefenindir. Felsefenin her eidi ise sade
ce muhtelif bak zaviyelerinden akla, manta uygun birer tahmin
den ibarettir. Hem de objektif hakikat olarak ileri srldkle
ri halde bu byledir.
Aristo, Platon ve dierleri objektif hakikatlerinde aldanabilir
ler. nk bu objektifler yine onlara, yahut insanlarn heyeti umu-
miyesine gredir. Yani asimda objektif deil, sbjektiftir. Maamafih
salam felsefe hakik objektif bilgi demek olmamakla beraber
kuvvetli bir hccet tekil eder. nandmz mnevi kymetlere man
tk destekler aramak ihtiyacn duyduumuz zamanlar olabilir. Bu
zamanlarda kendi akl ve bilgimiz bize rehberlik edemiyorsa biz
den akll ve bilgili adamlarn reylerinden istifade etmek muvafk
olur. Ancak, bir, iki, , be akll ve bilgili adam da bazan yanla
bilir ve bizi yanllklara sevkeder. Bunun iin kendi aklmzn yet
medii yerlerde akll, bilgili adamlarn ekseriyetinin fikrini yokla
mak lzmgelir. Byle ok miktarda akll, bilgili adam ise ancak
felsefe tarihinde bulabiliriz. O halde felsefe tarihini aalm. Filo-
soflarn fikirlerini, tercemei hallerini, hayatlarn takip edelim. Ne-
gryoruz? Ekseriyet Tanrya, hirete ve bas badelmevte inan
yor. Bu vaziyet karsnda bize den, ruhun, hiretin, bas badel-
mevtin mantk nehcini kavryamyorsak mcerredat sahasnda
dnme kabiliyetimizin noksanlna hkmederek eksiimizi ta
mamlamaa almak olacaktr. Dinlerin temel akideleriyle ilgili
tereddtlerde veya zat itihatlarda felsefe tarihinin hakemliine
mracaat edilir ve filozoflarn ekseriyetinin fikri ile hareket olu
nursa bir ok felketlere yol aacak inkrlardan ve yanl telkki
ve zanlardan abuk kurtulunur. Teololar, din felsefecileri olmala
r itibariyle filozoflar arasnda sayyoruz. Tarihi edyan ve akaid de
felsefe tarihinin yansra nazar itibara alnmaldr. Din iman ise,
felsefe imann mantk desteidir. Bu mantk destek bas badel-
mevt akidesini yle destekler: Mademki bugn varz. Binlerce se
ne evvel nevimizin balangc olmas lzm gelen ilk insanda
kendimizi bilmez bir halde de olsak ve bizi temsil eden muayyen
bir (hcre) de bulunmasa herhalde var idik. lmmzden sonra
dalp paralanacaz, bizim cinsimizden veya baka cinslerden
bir ok uzviyetlere dahil olacak, fakat maddesi itibariyle hi ol
mazsa uzun bir mddet kaybolmyacak olan vcudumuzun herhan
gi bir atom blmnde neden meknuziyete rcu etmi bir halde
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 71
varlmza devam etmiyelim? Keza neden bu meknuz varlmz
yeni bir hayat artna kavuunca (toprak ana) dan tekrar doma
sn?!... Yeryznde hayatn bulunmad bir devirde bilfarz yldz
larn birinden ziya tazyiki ile arza bir tek mantar hcresi frlatlsa
ve bu hcre oalmadan mahvolup gitse, aradan bir milyar sene
gese... hayatiyat limleri o tek hcrenin veya paralarnn arza
frlatldn herhangi bir hesap ile pheye yer kalmyacak suret
te bilseler... arzda ilk hayatn bir milyar sene sonra bu hcre atom
larndan veya atomlar akamndan trediini ilmen ileri srmekte
tereddt etmezlerdi (1). O halde neden, her gn topraa verilen bu
kadar insan cesedi ile zaman gelince inta edecek hayat ekirdekleri
topraa kartrlmam olsun?!.. Son incelemeler atom dahilinin
zaten canl olduunu gstermedi mi?
Felsefe iman katiyet ile deil, ancak imkn ve ihtimal ile des-
tekliyebilir. Ondan, fazlas beklenemez. Katiyeti msbet ilimler bi
le vermekten cizdir. nk be duygu dnda kalan asl objektif,
mutlak hakikat be duygu temelli ilimler ile kavranamyor. Binaen
aleyh... katiyet isteyen son are olarak umum duygu yollarna ba
vurmak, kendi ruhu ile babaa kalmak strarndadr. Ruhunu dola
an titremelerin delletlerini anlyabilirse bas badelmevtin k afi
yelini idrak etmekte gecikmez. Tasavvuf tarihi bu tarzda idraklere
kavuanlarn tarihidir.
Swedenborg bas badelmevti hristiyan mnasnda lzumsuz
bir akide gibi gstermekle beraber bir nevi ceza gnne inanr:
Arz etrafnda insanlarn ruh kabalklarndan, gnehlarndan
sakl bir bulut hsl olur. Bu bulut bir gn arzda iddetli an tahav-
vllere sebep olur. O zaman ruhlar muhakeme ve tasfiyeye tbi tu
tulur. Bu hdise muhtelif devirlerde tekerrr etmitir. Zamanmz
da kiliseler ii mantkszla dkt. Dinden kanlar oald. Masi-
yet artt. Bulut yine toplanyor. Bunu gzmle gryorum. Dnya
mzda tehlike anlar almyor...
Modern psiik otoriteleri, bu meyanda (Vale Owen), ayni g-

(1) Bu yolda bir fikir zaten vardr: Yeryznde hayat, fezada dolaan
pek hafif uzv maddelerden birinin veya bir kanrn tazyiki ua neticesi arza
yol bulmasndan sonra balam olabilir... imdiki halde katiyet ile bala
mtr, denemiyor. nk feza mahreli bir uzviyet cznn arza dt
bilfiil mahede edilememitir. Bu ihtimali akla getiren, tazyiki uanin kefi
zerine arzdaki kk kucurlu uzv maddelerin, mikrop akamnn arzdan ak
seden gne ziyas: huzmeleriyle itilerek fezaya frlatlmasnn mmkn grl-
mer-Id'r. Tabi, fezada arzdaki hayattan evvel uzv madde paracklar varsa,
ayn ema ile oradan arza itilebilir ve arzda hayatn esasn tekil edebilir.
Tahakkuk ederse nazariye ilim olacaktr. Das Werden der Welten
Alemlerin Tekevvn, S. Arrhenius.
 7 i SPRTUALZM
nah bulutundan bahsederek lzumlu temizleme ameliyesinin fazla
gecikmiyeceini ileri srerler. Bizde de kyametin yaklatna dair
baz almetlerden bahsedilir. Bu almetlerin banda utanma ve
merhamet duygularnn kalkmas gelir. u halde arkta - garpta
insanlarn fena amelleri ile felketlerini davet ettiklerine dair m
terek bir sezi vardr. Bu sezi herhalde dorudur. nk umum
fenalklar elbet de bir gn umum bir hercmer douracaktr. Bu
hercmercin maddeye sirayet etmeyip ruh sahasnda kalaca, umu
m bir kinat katastrofuna sebebiyet vermiyecei iddia edilemez.
nk madde nerede bitiyor ve ruh nereden balyor, bilmiyoruz.
O katastroftan sonra ne olacak?... ark psisik bilgisi otoritelerinin
ekseriyetine gre dnyadaki amellerin mkfat ve mcazatm gr
mek zere yeni bir madde dnyasnda cennet ve cehennem... Sonra
Asl lm, ferd ahsiyetin zevali ,hilik = saadeti mutlaka (l).D aha
sonra tekrar hayat, ahsiyet, tekrar ahiret... Tanrnn ihy ve imte
ark bylece mtemadiyen dnecektir.
Mslmanlarn mukaddes kitab olan Kuran bunu pek gzel an
latr. nsana vaktiyle l olduunu, sonra dirildiini, tekrar le
ceini, tekrar dirileceini, tekrar memat ve hayat tadacan tek
rarda devam ve istimrar ifade eden kelimeler ile syler.
(Swedenborg) un, vizyonlar ile daha ziyade ilhiyat kuvvet
lendirmesini spiritualistlerin spirit ksm hi ho karlamazlar.
nk zanlarmca eski dinler artk lm, hiretteki insan ruhla
rndan aldklar haberler ile kendileri modern bir din kurmular
dr. Bunu sylemekle beraber onlar (Swedenborg) un medyomluk
kuvvetini pek bytrler ve onun keiflerinde grdklerini kendi
medyomlarma gsterebilirlerse kendilerini bahtiyar sayarlar. Spiril
ler hcumlarn zamanen kendilerine yakn olmas hasebiyle bil
hassa (Swedenborg) un Yeni kilise sine tevcih etmilerdir.
(Swedenborg) ise kendinden bir hayli sonra gelecek olan spiritle-
rin, kilisesini ykmak isteyeceklerini bilmi gibi daha evvelden on
larn mesleine u devirici darbeyi indirmitir:
Dnyada yayan insanlarn hiretteki insan ruhlar ile ko
numalar tehlikelidir. Yalan ve ktlk ile dolu olan bu ruhlardan
bize gelecek en byk tehlike yalanlarna kanmamaa alarak

(1) Hiten halkedilenler phesiz tekrar hi olacaklardr. Hii mahi-

yeten takdir edemeyiz. O, absolut. yani mutlaktr. Onun bir ad da (Ruhu Sa
f) dir. (Budha) hi, yahut hilii, (Nirvana) y ruh saf yerine kullanr. Ma
hiyeti hakknda hiden baka sz olmadndan ona byle demeyi tensip et
mitir. (Budha) ile hristiyan mistikleri ve mslman arifleri arasnda ruhu
saf veya mutlak telkkisinde ihtilf yoktur. Her taraf saadeti umum kay
naa rcuda grr.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 73
kendilerine mukavemet ettiimiz takdirde mutlaka bizi tasdik edip
bizim noktai nazarmz ile bizi desteklemelerindedir. Onlara kan
maz isek, onlar bize kanarlar. O zaman kendi fikirlerimizin ruhlar
dan sudur tetiini grnce biz de kanarz. Tanr hikmete ms-
tenid, hayra hdim maksatlarla ruhlar lemini bizimkinden ayr
mtr. Mcbir sebepler dnda ruhlar ile temas ve muhabereye
cevaz verilemez. Yalnz tecesss ve merak mcbir sebeplerden sa
ylmaz....
Spiritizmeden yeni bir iman deil, eski imanlarn takviyesini
isteyen spiritualistler bu szlerin doruluunu teslim eder ve spiri-
tizme tecrbelerinden, ruhlarn kendi fikirlerini desteklemekten
baka bir eyi yapmadklarn bilerek istifade ederler. Onlara gre
ruhlardan sdr olan fikirler ruhlar adesesi ile tevazzuh etmi, te-
ferruatm arttrm, gzellemi olan kendi fikirleridir. Bu sebepten
ruhlardan aldklar tebligatta kendi esas fikirlerini bulamazlar ise
phelenirler ve ruhlar ile mnakaalara girierek onlar kendi fi
kirlerine getirirler. Bunlarn maksad ruhlarn szleriyle amel et
mekten ziyade spiritizme tecrbeleri yardm ile muhitlerini zamir
lerinde olan din, tima bir gayeye doru hazrlamaktr. Ka
naatimizce spiritierin stad saylan (Allan Kardec) bu nevi spiri-
tualistlerdendir.
Spiritizmenin okltizm bakmndan delletini kavramak iste-
miyen ve vicdanlarn alelekser tenkitsiz ruhlarn szlerine gre
ayarlyan spiritualistler ise ki Avrupada daha ziyade spirit ad
ile anlrlar (Swedenborg) un hkmlerine yle bir mtalea ile
cevap verirler:
ddia yalnz gz alcdr. Tecrbelerimiz karsnda tutuna
maz. nsan tabiaten fena deildir ki insan ruhu hirette fena ol
sun. Ruhlar bizi aldatmak istiyebilirler. Bu, aldanmamzn lehimi
ze olduunu bilmelerindendir. Tekml aldanmalar ile mmkn
olur. Elverir ki aldandmz anlyalm, bir fikirde sabit kalmya-
lm. Boyuna hakikati arayalm. Tecrbelerde tuttuumuz zabtna
melere baknz! Orada nadiren mstehcen, gayri nezih bir sze tesa
df edersiniz. Fena bir sz syleyen ruh irad edilir ise daima n-
dim olur, teessr beyan eder. Bu gsterir ki her ruh iyidir.
Spiritierin bu mtaleas ne dereceye kadar dorudur, spiritlik
bahsinde gzden geireceiz. imdi burada iaret etmek istediimiz
ruhlar ile temasa alalm m, almyalm m, meselesidir. Bu hu
susta cidd psiik mdekkikleri u fikri ileri srerler: Mcbir bir
sebep dnda, srf elenmek, vakit geirmek iin ruhlar ile temas
tecrbelerine girimek, (Swedenborg) un dedii gibi, pek yanl ve
zararldr. Dnyadaki en cidd ilerden birinin bir nevi hokkabaz
74 SPRTUALZM
n u m a r a la r h a lin d e o lu k , o c u k a r a s n d a , e le n c e d e n b a k a b i r e y
i i n t o p l a n m y a n l a r n t o p l a n t l a r n d a e le a l n m a s , k a h k a h a l a r a r a
s n d a s z k o n u s u e d i lm e s i s p i r i t o lm a s a b i l e h e r s p i r i t u a l i s t i , r u h
m e f h u m u n a h r m e t i o la n h e r v i c d a n s a h i b i n i m t e e l l i m e d e r . A k l
b a n d a , m a l m a t l k i m s e l e r t a r a f n d a n t e r t i p e d i le n s p i r i t i z m e
c e ls e le rin d e m c b ir s e b e b k e n d ili in d e n m n d e m ic d ir . n k z a m a
n m z d a o c e ls e le rd e k i t e c r b e le r ile (S w e d e n b o r g ) u n a k l v e h a
y a lin d e n g e ir e m iy e c e i k a d a r m a t e r iy a lis t o la n b ir d e v ir d e m a t e -
r iy a iis t le r i k e n d i t o p r a k la r n d a g s le y ip y e r e v u r a c a k k a d a r o b
je k t if b ir y o ld a n , u u r a lt h a lin d e v e y a o n d a n m s t a k il o la r a k , m e d -
y o m l a r d a k i r u h t e z a h r a t n r e e l l i i v e n o r m a l d e n s t n l is p a t
e d i l e c e k t i r . A k l b a n d a , m a l m a t l m c e r r i b l e r m e d y o m l a n n n
s h h a t i n i k o r u r l a r . O n l a r k a n a l i l e r u h m a l m a t h z i n e s i n i k s a
b ir m d d e t z a r f n d a b o a ltm a a k a lk m a z la r . M e d y o m la r n k u v v e t i
n i te e n n i ile k u lla n m a s n b ilm e y e n le r in p s i ik t e c r b e le r d e b u lu n
m a s t e c v i z e d i le m e z . B u n l a r , m i n e n k e n d i l e r i n e t b i o l a n o i n
s a n l a r a z z a m a n d a y p r a t a r a k r u h e n , b e d e n e n m a r i z b i r h a le g e t i
r ir le r . B u s e b e p te n itid a l t a n m y a n m c e r r ib le r d e n m e d y u m la r
k e n d ile r in i s a k n m a ld r .
( S w e d e n b o r g ) u n m t e a d d i t n g i l i z c e e s e r l e r i a r a s n d a e n z i
y a d e s p ir it u a liz m i a l k a d a r e d e n (H e a v e n a n d H e ll C e n n e t v e
c e h e n n e m ) v e ( T h e N e w J e r u s a l e m Y e n i K u d s ) a d l i k i e s e r id i r .
Y e n i k i l i s e d o g m a l a r b u n l a r n m n d e r e c a t il e i n t i b a k h a l i n d e d i r .
S v v e d e n b o r g h r i s t i y a n l k ile m s l m a n l k a r a s n d a b i r y o l t u t m u t u r .
H r is t iy a n la r o n u k e n d ile r in d e n b ir a z a y r lm v e m s l m a n la r o n u
k e n d ile r in e b ir a z y a k la m s a y a b ilir le r . A n g lo - A m e ik a n d n y a s n
d a k i (S w e d e n b o r g C e m a a ti) n in m m e y y iz v a s f b u d u r . S p ir it le r
( S w e d e n b o r g ) u e h e m m i y e t i n e b in a e n d o g m a l a r n d a n , y a n i a k i d e
l e r i n d e n t e c r i d e d e r e k b e n im s e m e k is t e r l e r . F a k a t b u n u n i m k n
y o k t u r . n k k il is e s in d e n a y r l r s a o r t a d a s p i r i t u a l i s t v e y a s p i r i t
b i r S w e d e n b o r g k a l m a z . R u h a s t r o n o m i k e i f l e r i n d e b il e o n u n
m e d y u m l u u d i n v e h e s i n d e n f a a l iy e t e g e m i t i r .
Z a m a n m z n k o z m ik f iz ik lim le rin d e n (S to c k h o lm ) lu P r o f e
s r (S v a n t e A r r h e n iu s ) le m le rin t e k e v v n D a s W e r d e n d e r
W e i t e n ) a d i l e a l m a n c a y a t e r c e m e e d i le n m e h u r e s e r in d e ( S w e -
d e n b o r g ) u n m n a l e m i n d e k i f e z a c e v e l n l a r n a k e n d is i k o y u b i r
m a t e r i y a l i s t o l d u u h a ld e l m e t t l e r a r a s n d a m u t e n a b i r y e r
a y r y o r . n k S w e d e n b o r g v i z y o n l a r n a is t in a d e n ( L a p l a c e ) d e n
e v v e l s e y y a r e l e r i n g n e t e n n e s u r e t le a y r l d n e s a s l b i r s u r e t t e
iz a h e y l e m i v e ( N e w t o n ) u n k a r s n a m u k a b i l s k le t o l a r a k k
m t r . S v v e d e n b o r g h a k k n d a ( A r r h e n i u s ) y le d i y o r :
[ S w e d e n b o r g a d l h e m l i m , h e m k h i n z a t (D e s c a r t e s D e -
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 75
kart) m hilkati lem nazariyesini deitirmitir. (Svvdenborg) a
gre her ey. ister kk bir atom, ister kocaman bir gne olsun,
gayri madd bir noktann helezon hareketlerinden husule gelmi
tir. Bu riyazi nokta kinatn temelidir. Sratli hareketi ile atomlar
ve atomlar ile gnei, arz, dier seyyareleri, dier gneleri dour
mutur. Anlalyor ki mumaileyh gayri maddlikten maddlik kt
na, hiten hilkat olduuna kanidir. (Dekart) dan bilhassa u husus
ta ayrlr:
Ona gre gne seyyareleri kendinden iter (Dekart) ise aksini
sylyor, seyyarelerin gnee itildiini ileri sryordu. (Sweden-
borg) un bir vizyonunda grd doruya benziyor: Gne lekele
ri oalyor. Gnein btn sathn kaplyor. Sath kararyor. Gne
in iindeki ate dar kmak istiyor. Erimi bir maden ktlesi ze
rindeki kabua benzeyen o lekeleri frlatyor ve hatt stvas etrafn
da topluyor. Bylece gne etrafnda bir halka hsl oluyor. Bu hal
ka yar ate, yar soumu kl, her eit madendir. Gne dnyor,
dndke lekelere lekeler katlarak halka kalnlayor. Dibi mayii
nar olduundan bir gn fazla tutunamyarak byk paralar halin
de gneten kopmaa balyor. Kopan paralarm bir ksm tekrar
gnee derek erimi madenlerin iine saplanyor. Bunlar gne
teki imdiki lekelerdir. Bazan muhitten kendilerine katlanlar ile
artarlar, bazan eriyerek ve muhite srlerek azalrlar. Kopan par
alarn dier ksm ise gneten tamamen ayrlarak seyyareleri, bu
mey anda Arz vcude getirmitir .Gne bir deil, oktur, pek ok
tur. Birdenbire meydana kan yldzlar kabuklarn paral-
yan gnelerdir. Gnelerden kopan paralar yuvarlak toplar haline
girerek gnelerinden uzaklamaa zorlanrlar. Bunlarn tekrar g
nelerine dnmeyenleri kendilerini frlatan hareket ile fezada yle
bir noktaya kadar giderler ki orada etraflarn kuatan esirin hare
keti onlarn gnelerinden daha fazla ayrlmalarna mni olur.
Bunlar o noktadan itibaren artk daireye pek mabih bir mahrek
ile gneleri etrafnda dnerler. Bu hal havaya kan bir dumann
ayni kesafeti haiz bir noktada durarak ondan sonra rzgr ile bu
lut halinde rzgrn gittii istikamette gitmesine benzer. Kinatta
her eyi dndren, harekete getiren esirin hareketidir. Yldzlar ona
teban seyrederler. Esirde bir deil, mteaddit, saysz helezon ha
reket vardr. Her biri dieri ile tahdit edilri...]
(Swedenborg) da vizyona ilim, ilme vizyon tedahl eder. Bu
sebepten szleri hem limane, hem airane, hem hakikat ve hem ha
yal doludur. Hayaller ok kere ilmin ncleri olduklarndan hayal
ler de kymetlidir. (Arrhenius) un fikrine gre Swedenborg yukar-
daki vizyonu yani manev kefi ile (Laplace) a fikir babal ettii-
76 SPRTUALZM
ni ispat etmitir. Gne sisteminin douu ve gneteki lekelerin
mahiyeti hakkmda bugn de sylenecek fazal bir ey yoktur. Swe-
denborg (Newton) u yakndan tanmak ve ok takdir etmekle bera
ber onun cazibei umumiye kanununu phe ile karlam, aradaki
mesafelerin bykl hasebiyle ecram semaviyenin birbirine te
sirinin birbirini muvazenette tutacak kadar ileri gidemiyeceini,
binaenaleyh cazibei umumiye mevcut da olsa muvazeneli temin
edecek baka bir unsur kabul etmek lzm geldiini, bunun ise an
cak esiri hareketler olabileceini ileri srmtr. Newton bu iti
raza susturucu, kesin bir cevap vermek istememitir.
Seyyareler ile gne arasndaki mesafeler gne ktlesinin te
sirini ok kltecek kadar byktr. Gne stanbulda sekiz on
metre kutrunda bir toparlak farzedilse, seyyareler uzak semt ve
ehirlerdeki dar, buday, mercimek, ceviz... tanesini andracak ve
oralardan ona tbi olacaklardr ki vaziyet gznnde canlandrlr
ise idrakimizi zorlamadan kabul edilemez. O halde... Bugn iin
msbet ilmin hakkmda bir hkm olmasa da (Swedenborg) un ileri
srd esir girdaplarna, gayri madd, riyazi noktalarn sratli
hareketlerine, dier bir sz ile ruhlarn, meleklerin yldzlar evir
melerine bir hak pay ayrmak yersiz saylmyacaktr. Esasen byk
lim Newton cazibei umumiye kanunu ile Tanrnn bir kuvvet te
zahrn kefettiini beyan etmi, hayatnn sonuna kadar Tanr
ya mutekid kalmtr. Onun ile Swedenborg arasnda izah kalplar
bakmndan fark varsa da kalplarn muhteviyat bakmndan fark
yoktur.
Arrhenius, (Swedenborg) un vizyonlarnn hikyesini onun ifa
desi ile kaydetmee devam ediyor: Seyyarelerde ve dier yldz
lardaki dostlarm tekrar ziyaret ettim. Haftalarca, aylarca yanlarn
da oturdum. Oturduklar lemlere dair olan esasl malmat onlardan
alrm. Bilhassa detlerini ve dinlerini bu suretle renirim. Kendim
grmediim zamanlar onlar bana her eyi aka bildirirler. Onlardan
iittiklerimin kendi gzmle grdklerimden fark yoktur... Arzmz
dan ksmen byk olan seyyarelerin yalnz gne etrafnda dnmek
ve bize donuk ziyalar gndermek iin yaratlmad aikrdr. Ruh
lar melekler bunlarn meskn olduunu bana sylediler. Oralarn
dolatm. Meskn buldum. Seyyareler topraktrlar. Nerede toprak
var ise orada insan vardr. nk insan topran ba gayesidir. Ruh
lar ile, melekler ile konuamyanlar da bunu byle bilmelidir... Bir
keresinde Tanrnn kudretine daha ziyade hayran olmak iin gne
sistemimizin hududunu atm. Baka gnelerin mntakalarma gittim.
Oralardan gneimize baktm. Arzdan grlen yldzlardan daha b
yk gzkyordu. Bundan gnein dier gnelerden daha byk
 SPIRITIZM FAKRZM MAN YETZM 77
olduuna hkmettim... Ruhlara bir gn beni en kk seyyareye g
trnz dedim. Gtrdler. Bu (500) Alman mili (1) evresinde bir
toprak krre idi. ok sratle dnyordu. Sonra gneimizden en
uzak seyyarede bulunmak istedim. Beni (Satrn) a ilettiler. Bu,
gree en uzak olan seyyaredir dediler... (Merkr) seyyaresine g
nein ualar ok kuvvetle arpyordu. Fakat buradaki havann ha
fiflii hasebiyle sakinleri scaktan bunalmadan ltif bir bahar ha
vas iinde yayordu. (Merkr) lilerin zeklar dier seyyarelerde
oturanlarnkinden daha aza benziyor... Samanyolu kum tanesi kadar
ok ve ok byk yldzlardan mteekkildir...
(Svvedenborg) seyyareleri ve dier yldzlar insanlar veya in
san benzerleri ile meskn bilenlerin ilki deildir. Ondan ok evvel
(Pythagoras) ayni eyi talebelerine syler idi. Byk felekiyat li
mi (Herschel) gne lekelerinin salam topraklar olduu ve ze
rinde canl mahlklar bulunduu fikrinde idi. (Svvedenborg) u ta
kiben mehur Filozof (Kant), daha sonralar heyetinas (Camii
Flamarion) seyyarelerin meskn olduunu hararetle mdafaa et
milerdir.
Swedenborg vizyonlarnda her eyi doru grm deildir. Me
sel gneimiz, dier gnelerin yannda pek kk kalr. imdiye
kadar kefedilen en kk eyyare (3750) kilometre evresinde de
il, (30) kilometre evresindedir. Gne manzumesine dahil olarak
(Satrn) dan gnee nazaran daha uzaklarda (1781 - 1846) senele
rinde (Urans) ve (Neptn) seyyareleri kefedilmitir. (Svveden-
borg) un ruhlar bunlar ona bildirmemi bulunuyorlar. Fakat bun
lara mukabil o, seyyarelerin sureti tahassln bugne nazaran iyi
grm, Samanyolunun hakikatini anlam, gne hararetinin hava
kesafeti ile maksen mtenasip olarak tesir ettiini bilmitir. Bun
lar az ey saylmaz.
(Arrhenius) a gre (Swedenborg) hem byk bir lim, hem
byk bir khindir. Kehanetleri yalana mstenit deil, samim bir
kanaate mstenittir. Grd iin grdklerini sylemi, aldatm
ise aldand iin aldatmtr. Arkadalarndan mehur bankac
(Cuno) onun hakknda yle demitir: Glmseyen mavi gzleri
ile bana bakt vakit sanki doruluk gzlerinde dile gelir idi.

Kuday

(1) (3750) kilometre.

 Ruh nedir

Ruh nedir, mevzuunu aydmlatabilmemiz iin her trl doma

lardan syrlarak, bitaraf olmaya alacaz. Neticede verilecek
hkm okuyucularmza brakyoruz. Maksadmz hi bir akideye
tariz olmad gibi samimiyetimizden asla phe edilmemesini de
nemle dileriz. Arasra ahs dnce ve hkmlerimizde hataya
dmemiz mmkndr. Okuyucularmdan beni tenvir eden olursa
minnettar kalrm. Btn samim gayemiz, ruhun varl hakknda
lm yollardan aratrma yapmak ve inandmz hdiselerin hangi
saiklerle bizi inanmaya mecbur ettiini belirtmektir. Elimizden
geldii kadar geni mtalalardan sonra bu bahsi amya cesa
ret ettik. Yazlarmzda mmkn olduu kadar sade bir dil kullan-
mya altk. Byle mevzular herkesin anlyabilecei sade bir dil
ile anlatmak biraz gtr. Hele bizde lm tbirlerin henz yerle
memi olmas bu gl arttran bir mil oluyor. Bu ratlar altn
da lm bir mevzuu avamletirmek (Popularize etmek) ^ klfeti ile
baz zhullerde bulunmu isek kusurumuzun affn dileriz. Ruh mev
zuunu btn grlerin toplu bir hulsas halinde okuyucularma
sunabildiysem bahtiyarm.

RUH k e l im e s in in MANASI

Ruh kelimesinin ngilizcesi Soul, Almancas Seele, Franszcas

Amedir. Bizim kullandmz kelime (yani ruh) aslnda arapadr.
Felsefe tarihi ve dinler zerinde derin bir bilgisi olan Sir William
Hamilton, bir ok dillerde bu kelimenin nereden geldiini, hangi
mnalara dellet ettiini aratrm ve hemen hepsinde ayni neti
ceyi bulmutur. Bugn btn dillerde bu kelimenin nefes, rzgr,
koku, hava gibi anlamlara geldiini sylyor. Bu mellife gre:
Ltince Spiritusda teneffs etmek mnasna gelen bir mastardan

(1) Bu kelimeyi Dr. A. Adnan Advarn eserinde (Vulgarisation) ek

linde yazdn grdk. Daha dorusu bu ise de biz yukarki mnay kastederek
yazdk. D. A. S. A.
 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM 79
alnmtr. Bu da, Yunancann (Anemos =; rzgr, hava) kelimesine
benzer. ngilizce Soul ve Almanca Seele gelimeleri de eski Gotik
dilinin Saivala kelimesinden ayrlmtr. bran dilinde (Nefe) ve
(Revah) szleri de nefes almak mnasna geliyoi. Sanskrit, yani eski
Hint dilinde Atma hem ruh he mde rzgr ve hava anlamlarn ve
rir. Yunanca Atmos kelimesi de bundan alnmtr. Ve buhar, hava
mnasna gelir. Arapada da byle... Ruh, rayiha, riyh; rzgr, hava,
koku demektir. (72). Mahiyeti hakknda bugn de hi bir ey bil
mediimiz ruh iin dinler, ilim, felsefe bir ok eyler sylemitir.
Bunlar tarih seyrine gre izah ederek okuyucularmza ruh hak
knda mmkn olduu kadar geni bilgiler vermiye alacaz. Bu
gn materyalist ilimle ayn mektebin felsefesine bal filozoflardan
bir ksm ruh diye maddeden ayr ve ona tesir edebilecek bir kuvvet
tanmyorlar. Buna karlk hemen btn dinler ve akideler, filo
zoflarn ounluu, spiritualistler byle bir kudretin maddeden ay
r bil varlk olarak mevcut olduunu iddia ediyorlar .Btn felsefe
mekteplerinin ister istemez inceledikleri ruh konusu pek eski de
virlerden miras kalm bir dvadr. (Materyalizm - spiritualizm)
kavgalar tarihler boyunca srp giden bir itir. Maamafih ne ka
dar eski olsa da her zaman canlln muhafaza eder. nk insann
lmle varaca en kanlmaz kbet budur. Eski insanlarm da
lm karsmda ister istemez baz eyler dnm olduklarn g
ryoruz. Eskiler, insann ldne en byk delil olarak nefesin
kesilmesini sayarlard. Bugn bile byle deil mi? lmn hakik
olup olmadn anlamak iin nefes borusuna ayna tutmak bugn
de tbbn kulland bir usuldr. Yalnz eskiler, son nefesle birlik
te bundan ruh denilen varln da ktna inanmlard. te bu ay
rlan eyin mahiyetidir ki bir ok fikir ayrlklarn dourur. Kimi
si buna maddenin faaliyetinin durmasdr der. Kimisi bunu daha
ince bir madde (Esr gibi, yahut daha kaba olarak hava gibi) sayar.
Bazlar maddede bulunan enerji cinsinden bir eydir diye inanr.
Bir ksm da hi bilinmeyen ve bilinmiyecek olan bir nesne olarak
tanr. Bylece ruha inan da eit eit olmu olur. te biz bu ya
zlarmzla bunlar toplu bir halde gzden geirmi oluyoruz. Her
fasln nihayetinde o ksmdaki grleri gsteren neticeler ksaca
belirtilecektir. Bu suretle okuyucularmz, btn dnya mtefekkir
lerinin ruh hakkmdaki dncelerini toplu ve ksaca gzden geir
mek imknn bulacaklardr. Bu maksad temin iin ahs tecrbe
ve kanaatlerimize dayanarak husus bir takm tasnifler yapmamz,
okuyucularm msamaha ile karlarlar midindeyim.
Ruh nedir. mevzuunu biz u 4 ksmda mtalea etmeyi uygun
bulduk:
80 ruh N ED R ?
1 Dinlerin gr,
2 lmin kanaati,
3 Felsefenin mtalealar,
4 Spiritualizmin iddialar.
Btn bu ksmlar yazldktan sonra kendi kanaatlerimizi de
hulsa ederek ruh hakkmdaki mtaleay tamamlamaya alacaz.
Ruha inan hemen her ahsn kltr, tahayyl kabiliyeti, hdise
leri tahlil kudretiyle ilgilidir. Onun iin byle bir konuyu yukarki
gibi 4 gr iinde erevelemek pek kaba olacaksa da mtaleay
kolaylatmas bakmndan biz bu yolu tercih ettik. Hatt bunu,
1 ruha inananlar 2 inanmyanlar diye iki grupda da mtalea
etmek mmknd. Fakat okuyucuyu daha dar imknlarla bunalt
may istemedik. Maamafih en sonra bunu yapacaz. Yukarda yaz
dmz drt grup birer birer tetkik edildii zaman grlecektir ki
bunlarda da bir ok dnce farklariyle yaylan inanlar var...
Mesel en eski alarda yaam insanlar, belki de her kyn bir
dini, bir akidesi olacak kadar deiik ve ok inanlara saplanm
lard. Bu kadar kark ve dank inanlar birletirici baz unsur
lar gznnde tutularak bir grupta mtalea etmek elbette daha ilmi
ve pratiktir. Bylece kk gruplar birlee birlee ana gruplar
meydana gelmi; bunlar da bizim yukarda saydmz 4 ksmda
bire birer yer almtr. Milyarlarca insann mukadderatnda rol
oynayan ruh mevzuunun azametini mdrikiz. Esasen bundan tr
mehazlarda mevzua verdiimiz ehemmiyetin ufak bir delili olarak
yazlmtr. Hi phesiz bu vastalarmz ok fakirdir. Bunu da
biliyoruz. Fakat ne yapalm ki ktphanelerimizde ruh mevzuu ile
alkal yerli eserlerimiz ok azdr... Biz de mecburen yetimsedik...
Maamafih sonda ismini verdiimiz kitapla, bu alanda derinleme
yi arzulayanlar iin birer ipucu olabileceklerdir.

I d in l e r in GORUU
Btn dnya dinlerini karakterleri ve dou yerlerini gzn-
ne getirerek yle bir tasnife tbi tutmay dndk:
1 Amerika, Afrika ve Avustralyada ok eskidenberi (tarih
ten nceki alardanberi) mevcut olan dinler .
Bunlar karakter bakmndan ve lm tedkiklerde ayn gruplar
da yer alan akidelerdir ki belli bal 4 ekli vardr:
A. Animizm,
B. Naturizm,
C. Fetiizm,
D. Totemizm.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 81
2 Dou Asya dinleri. Bu da:
A. Japon dini,
B. indeki dinler,
C. Hindistann dinleri,
olmak zere e ayrlr.
3 Bat Asya dinleri:
A. ran,
B. Kk Asya,
C. Arabistan (Musevilik, Hristiyanlk, Mslmanlk),
dinlerinden ibarettir. Biz bu sra zerinden onlar birer birer tet
kik ederek her birisinin ruh hakknda ne dndn grelim:

1 Amerika, Afrika ve Avustralyamn eski dinleri

A Animizm
Bata Tylor ve Max Muller olduu halde Dawson, Roth,
Parkerin Afrika, Amerika ve Avustralyada yaptklar tetkik
lere gre (Animizm ve Naturizm) btn dinlerin anasdr.
Bugn bile serpintilerine rastlanan bu akideler iptida insanla
rn dini idi. Tylor ve mektebi Animizm, dier bir ksm limler de
Naturizmi daha eski sayarlar. Btn dierlerinin bunlardan do
duklarn sylerler. Hangisi olursa olsun biz, onlardaki ruha ina
n tarzn tetkik edelim:
Tylor der ki: iptida insanlarda ruh fikrini douran ey lm,
rya gibi kendilerini ok yakmdan ilgilendiren olaylar olmutur.
Onlar bu iki hdiseden kendilerinde cesetten baka bir ey bulundu
unu dnmler. Canekien bir adamda hayatn snmesini bil
diren almetler, soluun kesilmesi olduundan bu olay, cesetten
farkl olan bu eyin (soluk ve hava) cinsinden olmas kanaatini
vermitir. Ruh hakkdaki bu umum akide iptida kabilelerce de
iik ekillere sokulmutur. Avustralya yerlilerinden her kabilenin
ruhu baka bir ekildedir. Fakat hepsinde de gayri madd bir ey
gibi tahayyl edilememi olduu grlyor. Hatt baz kabileler onun
dnya hayatnda bile, bir takm ihtiyalar olduuna inanmlardr.
Bunlara gre ruh yiyip ien, hatt yenebilen bir eydir. Arasra be
denden dar kar. Ondan bsbtn kurtulduu zaman da yine
dnyadaki hayatna benzer bir hayat geirir. (82). Biyoloji ilimleri
insan yaayn 3 eit faaliyet etrafnda toplarlar. Birincisi nebati
hayat; ki yemek imek ve tenasl gibi vazifelerden ibarettir.
kincisi hayvani hayat; ki hareket ve akselere cevap vermek gibi
devlerden mteekkildir: ncs, duygu ve dnce gibi akl
veya nsan hayattr. Animizmde ruh tasavvuru ilk iki vazifenin
erevesi iinde dnlm gibidir. Zaten akideye bu ismin veril-
6
82 RUH N E D R ?
mesi de bu mlhazalardan ileri gelmitir. Animizmde ruhun hayvani
ve nebat hayat yani keyfiyeti bu ekilde dnld gibi kemmi-
yeti de teemml edilmitir. Nitekim her insanda bir veya bir ka ru
hun da bulunabileceine inanlmtr. Bazlar da bu ruhlar vcudn
mhim uzuvlarnda oturur diye itikad ederler. Hatt bunlara isimler
verildii de grlmtr. Mesel (Pennefather) rmanda oturan
kabileler arasnda, kalpte oturan ruha (Nga) dl yataklarndakine
(Chau-i) nefes borusu ve cierlerde oturanna da (Wandiji) ismi
verilmitir. (72). Ruhlarn ekildikleri lemdeki hayatlar da dn-
yadakine benzetilmitir. Rya ve uyurken grlen haller, ruhun
bedeni brakp kmas, dolamas eklinde tefsir olunur. Hume
nsanda btn kinattaki hdiseleri kendisine benzetme hevesi
vardr. Hatt mevcudat (varlklar) kendisine benzetmek iin, on
larda akl, fikir, ihtiras bulunduunu farzedecek kadar ileri gider.
Vahi kavimlerin, insan iradesine boyun emeyen hdiseleri, serse
ri ruhlarn kinlerine ve intikam hislerine baladklar gibi, dnya
da ne kadar garip ve izah edilmez eyler olursa hepsinin bu grl
meyen ruhlardan geldiini dnmeleri bu sebeptendir. Onlar, zel
zele, imek, ay tutulmas, rzgr, frtna, ktlk gibi hdiseleri hep
kt ruhlarn intikamiyle; bilkis bunlarn tersi olan iyilikleri de
iyi ruhlarn tesiriyle vukua geldiklerini kabul ederler. diyor.
B Naturizm: Bu akideyi en iyi tarif eden (Max Muller) ol-
muftur: ptida insanlarn kinat (Evreni) seyrettikleri zaman,
dikkat nazarlarn ve hayretlerini en ok eken, kendilerini en ok
igal eden ey tabiat (Natr ) olmutur. O, insanlarn gznde en
ok almaya, korkulmaya deer saylm, onun karsnda duyduk
lar hayranlk ve korku ruhlarnda derhal din fikrini uyandrm
bu suretle de (Natrizm) akidesi domutur. Fakat zamanla baz
olaylarn hep muntazam ve birbirine benzer ekilde tekrarlandn
grnce, baz hdiselerin olmadan nce de anlalab lecei kanaati
domu ve ancak o zaman bunlar tabi hdiseler hkmne girmi
tir. Natrizm akidesinde de lmdan sonra kaybolmyan bir ahsi
yete inan bulunduunu gryoruz. Nitekim ecdada tapma nat-
rizmde de yer almtr (72).
C Fetiizm: Bu da Animizme yakn bir akidedir. Fetiche
kelimesini, putperestliin (puta tapma) mevzuu olan pus = idole
ile kartrmamaldr. Maamafih aralarnda ekil bakmndan yakn
lk yok deildir. Din tarihi mellifleri bu Fetiizmi putlara tapma
nn iptida bir ekli olarak sayarlar. Feti ekseriya tesadfen bulun
mu alelde, kaba, saba fakat dikkat nazarn eken maddelerdir.
Halbuki put ilenmi, sun olarak yaplmtr. Mesel halar, hey
keller, yontulmu ta ve aalar put saylr. Buna mukabil deniz
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 88
fosilleri, renkli akllar, meteoritler (Eskiden Haceri semav deni
len, gkten dme talar) Fetichedir. Fakat bunlar dayabanc kuv
vetlerin, ruhlarn tecesst ettii (yani ruhlarn bu cisimlere girdii)
kabul edilmitir. Binaenaleyh Fetiizmde de bir ruha inan fikri
ekirdek halinde mevcuttur.
D Totemizm: (Durkheim) e gre Animizm ve Natrizm,
her ikisi daha basit bir mezheptten (Culte) ayrlmlardr. Bunlarm
ana kayna Totemciliktir. Baz kabileler kendi ecdadnn bir hay
van veya nebattan geldiklerine inanrlar. Onun iin o hayvan veya
nebat o kabile tarafndan mukaddes saylr. te Totemizm de
budur. Ve Avustralya ve Afrikadaki kabilelerde grlen bir din
eklidir. Totem baz yerlerde deiik ekil almtr. Hayvan ve ne
bat yerine, deniz, mevsimler, kar, ay, gne, yamur, duman ilh.
gibi eyler de olabilir. ekilleri ve eitleri pek ok olan bu din
Animizm ve daha ziyade Natrizme kart iin dolaysiyle
ruh fikrini kabul etmi saylr.

2 Dou Asya dinleri

Burada A - Japon dini, B - indeki dinler, C - Hindistanm dinleri
grlecektir:
A - Japon dini:
Japonyanm asl resm mill dini Shintodur. Maamafih bundan
baka inin btn dinleri, hristiyanlk ve mslmanhk da son za
manlarda Japonyada yaylmtr.
Japonlarn Shimto dini ok eski dinlerdendir. Bunun tane
kitab vardr ki: (Shiou-i) (Nihomshok) ve (Kojiki). Btn bu
kitaplarda bilhassa ecdada ve onlarn ruhlarna ait bir ok merakl
hikyeler bulunur. Bu dinin eskiden garip detleri vard. Fakat
sonralar bunlar terkedilmitir. Bu detlerden llerin gmlme e
killerine ait olan enteresandr. Eskiden Japonlar din geleneklere
uyarak llerini 8 gn (matem odalarnda) saklarlard. Bu srada
lye yayormu gibi her gn yiyecekler, iecekler tanr,
darda da musikinin yardmiyle arklar sylenir, dansedilirdi. Bu
danslar yaklan byk bir atein etrafnda icra olunurdu. 8 gn
sonra asilzade ller btn eyas ve zinetleriyle birlikte defnedi-
lirdi. Onunla beraber, atlar, hizmetileri de diri diri gmlrd.
Sonralar bu det deimi ve atlarla uaklarn diri diri gmlme
sinden vazgeilmi ve onlarn yerine aldan veya topraktan mo
delleri, heykelleri gmlmeye balanmtr.
B indeki dinler:
inin ilk ve iptida dini (Yang) ve (Ying) gibi Dualist
84 RUH N E D R ?
bir akideye dayanr^ Yang ate ve Ying suyu temsil eder.
Bu ok eski in dini sonralar yerini 1 (Jou - Kiao) 2
(Tac - Kiao), 3 (Fo - Kiao) ya brakmtr. Bugn inde o
unluun dini bu dindir. Bu sonuncusu Budizmdir. inde bugn
hristiyanlk, Musevilik, slmlk da epeyi yaylm bir durumda
dr. Fakat en ok yaylan yukarda gsterdiklerimizdir. Bunlardan
Jou - Kiao asilzadelerin, prenslerin ve ilim mensuplarnn di
nidir. Daha ziyade felsef bir akide mahiyetinde telkki edilir.
Bir ok siyas ve sosyolojik sebeplerle hayli daralan ve de
ien bu dinin dnda, in topluluunun asl inand akideler
Tao - Kiao (Taoizm ve Budizm) dir. Baz din tarihi limleri Konfu-
yusun doktrinlerini bir din mahiyetinde kabul etmedikleri iin
Konfuyus, muasr olan (ayn zamanda doan) Taoizm ile birlikte
mtalea etmek yerinde olur-. Sinologlardan bazlar inlilerin
lmden sonraki olaylara pek ehemmiyet vermemi olmalarna
bakarak dinlerini koyu bir materyalizm saymlardr. Halbuki in
lilerin dnya hayatlarndan ziyade byk babalariyle (Ecdatlariyle)
ilgilenmeleri bu kanaatte bulunanlar yalanlamtr. Filhakika on
lar, gelecek hayat hakknda pek umursamazlar. Amma bir teselli,
bir yardm bekledikleri zaman ecdattan meded ummalar lmle
ruhun tamamen kaybolmadna inandklarn gsterir. nk bu
maksad temin iin adaklar kurbanlar ve yinlere inde de rastla
nr. inin Taonizm ve Konfuys hatt bunlardan pek farkl sayl
mayan Budizmini daha ziyade ahlk ve sosyolojik bakmdan bir
felsefe mektebi saymak mmknse de tatbikat ve bilhassa yinleri
ne gre btn bunlarda bir ruh varlna inan fikrinin hkim ol
duu grlr. Bu kanaat hemen btn sinologlar ve din tarihi
limlerince kabul edilmitir (4). inin din mceddidi Konfys
llere ait meseleleri bahis mevzuu etmekten ekinmekle beraber
atalara tapmay kabul ile uhrev bir hayat tandn gstermitir.
Taoizm mezhebi ise insanlarn liyakat ve meziyetlerinin mkfat
olarak onlara ebediyet vadetmitir. (24)
indeki esasl dinden birisi olan Budizm Hindistandan gel
mitir. Hindistanm dinleri arasnda Budizm de tetkik edilecei iin
ayrca burada zikredilmekten sarfnazar olunmutur.
2 Hindistandaki dinler:
Din ve medeniyet bakmndan bu lke akllara hayret verecek
bir durumdadr. En eski Kint dili olan Sanskrit hemen btn Ariyen
dillerin anasdr. Bundan, eski Acem, Ermeni, Yunan, Slav, Selt,

(1) incenin (Yang = Ate) ile Trkenin yangn, yanmak kelimelerine

dikkat ediniz.
(2) Bu hususta tafsilt din tarihi kitaplarnda bulmak mmkndr.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 85
Cermen dilleri domutur. Hindistamn en kymetli eserleri saylan
(Veda) 1ar hep bu dilde yazlmtr.
Hint dinleri ehemmiyet bakmndan yle sralanr^: 1 Breh-
men dini (% 72 nisbetinde, 2 Budizm (% 3), 3 Janya dini
(% 0,5), 4 Sihler (% 0,5).
1 Brahmanizm:
Hindistamn byk bir ounluu bu dindedir. Esasn Veda-
lardan almsa da Brehmen dini ile bunu birbirine kartrmamak
lzmdr. Bu din zahiren teslis akidesine benzer.
Uknumun ismi: (Brahma, Vino, Sida) dr. Bu isim Al
lahn birer tezahrdr. Fakat bunlarn en by Brahmadr ki
onun srlarna ermek hi bir akim kr deildir. Bu isimle te
celli eden hliklik yine Brahmanm kendisinden ibarettir. Bu aki
deyi hristiyanln teslisi ile mukayese etmek yerinde olur. Brahma-
nizmde ruh ebed ve lyemuttur. hiret hayat gklerde ve ziya
leminde bulunur. Ruh oraya knca cennet hayatna kavuur. (4).
2 Budizm: Hindistamn en eski dinidir. Brehmen dininden nce
btn Hindistan sarmtr. Fakat sonralar Brahmanizmin yaylma-
siyle ksmen ona karm yahut ine doru ekilerek yerini Brah-
nizme brakmtr. Bugn Hindistanda bir ok ekillere girmi, de
ta inkraz bulmu bir haldedir. Budizm bugn Hindistandan ziyade
in, Korea, Japonya, Tibet, Moolistan, Seyln, Birmanya, Siyam ve
Garnbuda yerlemi bir haldedir. Buralarda 400 milyon kadar insan
tarafndan din olarak kabul edilmitir. Budizmi kuran (Budha) nn
asl ismi Sidarathadr. Kendisine (akyamoni) ve (Gutama) isim
leri de verilmitir.
Budizmin esasn 4 hakikat tekil eder. Bunlar (Dokha, Samu-
daya, Nirodha, Marga) adnda, insann felket ve straplarn temsil
eden mefhumlardr. Bu sonuncusu Nirvanada kemalini bulur. Ruh
telkkisi bakmndan Budizm btn dinlere takaddm eder. Tena
sh fikri de buradan gelir. Budizmin eski devirlerden kalm (Veda)
denilen din mahiyetteki kitaplardan kt bu Veda'lar drt tanedir.
Hintlilerin mukaddes kitap dedikleri bu Vedalar 1 Righ - Veda,
2 Samma - Veda, 3 Badjhur - Veda, 4 Atharva - Veda isimle
rini tarlar. Righ Veda manzum kasidelerden ibaret iirlerdir.
Samma, lhi ve arklardan mrekkep olup ark musikisinin menei
olan bestelerle teganni olunur. Badjhur Veda kurbanlarn ve adakla
rn ekillerinden bahseder. Athara ise bir takm srlar, kehanet ve h
nerler gibi eskilerin ulm-u mektume dedikleri gizli ilimler ve as-

(1) Hindistanda % 20 nisbetinde mslmanlk, binde yarm nisbetinde

Pars dini varsa da bunlar ait olduklar ksmda gsterilecektir. Hindistamn
kendisine mahsus dini saylmaz.
86 RUH N E D R ?
trolojiden bahseder. Bu kitaplarn felsef tefsirleri de vardr. Bun
lardan bilhassa (Araniaka), (Opanichad) isimli iki eser byk bir
kymeti haizdir. Btn bu eserlerin sadan nce 8 - 1 0 bin sene hatt
daha eski olduklarna dair deliller vardr. Brahmanizm gibi Budiz-
min de gaip kuvvetler (yani ruhlar) ve ilhlara, iyi ve ktlk isnad
ettikleri; iyiler iin adaklar adadklar, ziyafetler ektikleri ve kt
ruhlar iin de gazablarmdan korunmak iin kurban kestikleri
malmdur, netice itibariyle bu iki akide de ruhlar kabul etmi olmak
bakmndan birbirinin benzeridir.
3 Janyalar dini yukarki iki kidenin melezi saylr, bu da
Hindistanda gnden gne inkraz bulmaktadr.
4 Sihlerin dini ise deta btn Hint dinlerinin bir mahl-
tudur. Mslmanlktan, hristiyanlktan tutun da Budizm, Brehme-
nizme kadar her dinin karmasndan husule gelmi, kararsz bir
akidedir. Brahmanizmme, daha yakn olduu iin bu dine salik olan
lardan bir oklar buraya doru dnmektedirler.
Netice itibariyle, grlyor ki btn Hint dinlerinde, mtead
dit Allahlara, ruhlara, eytanlara inanmak vardr. Bu varlklarn
bu ve teki dnyadaki hayatlar eitli ekillerde tasvir edilmitir.
Din tarihi kitaplar bunlarn enteressan hikyeleriyle dolu olduu
iin isteyen okuyucularmz oralardan bol bol istifade edebilirler.
Biz bu dinlerin ruha inanp inanmadklarn ksaca gzden geir
mek mecburiyetinde olduumuzdan belki de okuyucularmzn pek
holanacaklar bu merakl hikyeleri atlamak zorunda kalyoruz.
Buraya kadar mtalea ettiimiz btn dinlerde ruhun varlna
inanldn grdk. imdi biraz Bat Asya dinlerinin grne
geelim:

3 Bat Asya dinleri:

Burada grlecek olanlar A - 'ran, B - Kkasya, C - Arabis
tan (Musa, sa, Muhammed) dinleridir.
A ran dini:
Eski rann dini Zerdtlktr. Bu dini ilk tesis eden
Zerdt deildir. (4) Kendisinden pek ok evvel Hazer denizi
kylarnda yaylm olan (Mazdoizm) den gelmitir. Sumerler gne
ye doru akn yaptklar zaman bu dini de rana getirmiler ve yay
mlard. ranllarm (Kebir) dedikleri din budur ki gvur kelimesi
nin bundan geldiine phe yoktur. Araplarn Mecus ve bugnk
ranllarm ve Trklerin (Ateperest) dedikleri din de budur. Ayn
kide daha cenuba hatt Hindistana da buradan gitmiti.
Zerdt tpk indeki Konfysn yapt gibi bu eski mazdeiz-
mi, ona dair kitaplar yazmak suretiyle yeniden tesis etti. Bylece
 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM 87
mazdeizm. zerdlk adn alm oldu. Zerdt yazd (Zend aves-
ta) kitabiyle bunu rana, Hindistana yaymtr. Zend avesta bir tek
kitap deildir. Mevzuumuzu ilgilendiren bir ikisini yazalm:
Vispered btn bakanlar mnasna geliyor. Gkdeki ruhlara nasl
hikye edileceini gsteriyor. Vandidad mazdeizmin esaslarn ve
devlerle, eytanlarn kovulmasnn usullerini yazar. Bu dine gre
(Ahura mazda) yani (Allah) Kafkasyanm Aibrez danda oturur.
lenlerin ruhunu Sinvat kprsnden getikten sonra cennete gi
derek Ahuramazda (Hrmz = Ormazd)mn tahtnn nne gelir
ve orada ebed saadete kavuurlar.

B Kkasya dinleri:
Kkasya ve Mezopotamya ilk medeniyetlerdeki kymetli
roln dinde de gstermitir. Asur ve Sumerlerdeki din ina
nlarn daha sonralar Arabistanda kan dinler zerine tesir
ettiini tarih kitaplar yazyor. Ayni snfta saylmas ge
reken Msr dini de bu arada mhim roller onyamtr. Bir
ok istillar ve muhaceretlere sahne olmu olan bu ksmlar
zamanla dinlerini de hdisata uydurmulardr. Bu sebepten
Kkasya dinleri hakknda pek az ey biliyoruz. Ve kitabeler ve
ele geeiblen kitaplarndan renebildiklerimizle yetimseniyoruz.
Esasen byk bir yayl ve istikrara kavumad iin bunlarn
tafsiltn din tarihi kitaplarnda da bulamyoruz. Yalnz rene
bildiklerimiz btn bu dinlerin yukardanberi anlattmz din
ler erevesine girecek akidelere sahip olulardr. Binaenaleyh on
larda da ruh varlna inann izlerini gryoruz. Heykeller, m-
bedler ve baz kitabeler bunun en kat delillerini tekil eder.

C Arabistan dinleri:
Bu ksmda. Dou Asya dinleri mstesna dnyann byk
dini yer alr. Doular srasiyle Musa, sa ve Muhammed
dini, ruhlara inan bakmndan tekml seyrini pek gzel
ekilde ispat ediyor. Musa dininde mnev kymetlerin mater
yalist doktrinlere hkim vasfn gremiyoruz. Halbuki sada bu ba
riz ekilde tezahr etmitir. Ahdi atik ile ahdi cedid denilen Tevrat
ve ncilin tetkiki bunu ispatlar. Esasen her dinin kat hkmleri
ni kendi kitaplarndan karmak en doru yoldui. imdi ruha ina
n bakmndan bu dini ayr ayr takip edelim:
1 Musa dini:
Tevrat (yani ahdi atik) tetkik edildii zaman grlecektir
ki orada ruh hakknda hemen hi bir sz, sylenmemitir.
Ne mahiyeti, ne de hirete dair izahat yok. Biz, ahdi atikde ayiniz
 8 RUH N E D R ?
ki yerde unlar okuduk: Eiya veya aya bab 42, bend 1:
(Ruhumu onun zerine kodum ve taifelere hakk iln edecek
tir: (10) ayn babn 5 mci bendinde de (Semavat halkedip anlar
yapan, mahsultiyle zemini saran ann zerinde olan halka nefes
ve onda hareket edenlere ruh veren Rab Allah byle diyor. (10)
1885 de eski harflerle Baybilhavz tarafndan tabettirilmi Kitab Mu
kaddes bunlar yazar. Ayn messese tarafmdan 1941 de tabettiril
mi olannda ise ayn szler biraz deiiktir. (Ruhumu onun zeri
ne koydum. Milletler iin hakk meydana karacaktr.), (gkleri
yaratm ve onlar yapm yeri ve ondan kanlar sermi olan; yer
zerinde Kavme soluk ve onda yryenlere Ruh veren Rab Allah
yle diyor.) (11) Dikkate deer ki melekler, eytanlar, ervah, hi-
ret... vesaire gibi ruhun nevileri, kbeti hakkndaki mphem ve
muhtasar da olsa szlere incil ve bilhassa Kuranda sk sk rast
land halde Tevratta bunlar grmek mmkn deildir. Maama-
fih u kadar sylenebilir ki tam bir materyalist kideden uzak olan
Musevilik, esas inan da gznnde tutularak ruh varlna inan
mtr diyebiliriz.

2 sa dini:'
ncilde ruh kelimesi daha sk geer. (Metta veya Matta,
bab 4, bend 1): O zaman sa eytan tarafndan tecrbe olun
mak zere ruhun evkiyle Beriyyeye gitti. Ve krk gn krk gece
oru tutup sonra ackt.) (10). (Matta, bab 4, bend 11: O zaman
eytan an terketti ve ite melekler gelip ona hizmet ettiler. (10);
Bab 7, bend 21, (Bana Yarab, Yarab diyen her kimse Melektu Sa-
mavata girecek deildir. Ancak semavatta olan pederimin irdetini
fiile getiren girer.). (Bab 14, bend 49: dnyann hrnda yle ola
caktr.) (11). Fakat ncil de ruh hakknda bize bu szlerle hi bir
ey bildirmi olmuyor. Ne mahiyetini ne nasl ve neden halkedil-
mi olduunu anlatmyor. ncilde sk geen ruhulkuds kelimesi
de karanlktr^. Esasen hristiyanln da bran fikirlerinden
mlhem olduu bir ok erbabnn gznden kamamtr. nk
Allah, ruh, ebediyet ve hiret cezalar gibi esaslar, bir ok Allahlar
tanyan, o zamann inanlarna uymuyordu. Byle bir inan halk
tabakalar arasnda pek tutunamamt. Hristiyanlk ise dknleri
gzetmesi, dnyadaki basit insanlar zenginlere ve byklere ter
cih etmesi ve bunlar tekilerden ziyade Allahn evld olmaya l
yk grmesi, bu dinin sratle yaylmasnn srrn tekil eder. H
ristiyan akidesi yle idi: Allah ezel ve ebedidir. Maddenin ise

(1) Bunun hakknda Kurann :bu k:sma taallk eden yerlerinde iza
hat vardr.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 89
bu vasflar yoktur. Allah maddeyi hi yoktan halketmitir. Sonra
Allahn kendi esas vasfna gelince bunu (Ekanimi selse, uk
num) eklinde izah ediyor. Birincisi kuvvet, kincisi muhabbet, n-
cs zek ve akl... bir de Allahn insan eklinde tecellisi meselesi
vard ki bu da Hazreti Isadr. Ahiretteki mkfat ve ceza meselesin
de de: Eski mtefekkirlerin, sevap ileyenlere mahsus gkyz cen
neti ile, gnahkrlara mahsus cehennemine hristiyanlk bir de
(araf) eklemitir. nsanlarn burada ceza grerek iledikleri g
nahlardan kurtulmalar mmknd (35).
3 Muhammed dini:
Tevrat ve ncile kyasen Kuran, ruh hakknda ok eyler
sylemitir. Fazla olarak ruhun mahiyeti hakknda da bir ey
ler sylemek istemitir. Hele onun kbetini, cehennem ve cennet
gibi iki yol izerek tyin etmee almtr. Ruh hakkndaki szler
Kuranda br kitaplardan oktur. nsan, cin, eytan, melek, s
rafil, Mikil, Cebrail, ruhlkuds, ruhleminin de birer ruh olduk
lar dnrlrse, Kuran bu hususta en ok ey syleyen bir kitap
olarak saymak mmkndr:
(14 inci brahim suresi, yet 28: Hani Tanrn meleklere demiti
ki: Ben kuru amurdan, biim verilmi kara abiktan beer yara
tacam.) (24), (Onun yaratln tekmilleyip ruhumdan ona fr-
dm zaman yere kapanarak ona secde edin.)
(17 inci sr suresi, yet 85: Sana ruhu sorarlar: De ki ruh Tan
rmn emrindendir.)^ .
(19 uncu Meryem suresi, yet 16: Onlardan gizlenmek iin perde
germiti, biz de ona ruhumuzu^ gndermitik. O da ona tas
tamam bir insan eklinde- grnmt.)
(21 inci Enbiya suresi, yet 91:... Biz ona ruhumuzdan nefhettik
(frdk) onu da olunu da lemlere rnek yaptk.)
(32 inci Secde suresi, yet 9: Sonra onu dzeltip tamamlad, ona
ruhundan frd. Sizin iin kulaklar, gzler, basiretler yaratt. Ne
kadar da az krediyorsunuz.)
(38 inci Sad suresi, yet 72: Onu tamamlayp ona ruhumdan fr-
dm gibi hepiniz yere kapanp ona secde edin demitik.)
(40 mc Mmin suresi, yet 15: Dereceleri ykselten, kudret
arnn sahibi insanlar kavuma gn ile korkutmak iin ruhunu
kullarndan dilediine kendi emriyle telkin eder.)

(1) mer Rza burada ruh kelimesini vahy olarak tercme etmitir.
Ayet aslnda ruh diyor. Ve bu mna ile yetin mnas hakik hviyetini alyor.
(2) Burada ok dikkate deen bir nokta vardr ki, spiritualistlerin ma-
teryalizasiyon dedikleri hdiseyi gsteriyor. leride bu ksma tekrar dnle
cek ve mnakaa edilecektir.
90 RUH N ED R ?
(42 inci ra suresi, yet 52: Biz bylece z emirlerimizle sana
bir ruh vahy ettik^
(66 inci Tahrim suresi, Ayet 12): Meryem iffetini muhafaza et
mi biz de ona ruhumuzdan nefhetmitik.)
(70 inci Meari suresi, yet 4: Melekler de, ruh da ona ls
elli bin sene olan bir gnde ykselir.)
(78 inci Nebe suresi, yet 38: Ruh ile meleklerin huzurda saf
saf duraca gn ancak esirgeyici Tanrnn izin verecekleri kimseler
sz syler ve doruyu sylerler).
(97 inci Kadir suresi, yet 4: Meleklerle ruh o gece yani Kadir
gecesi Tanrnn emirleriyle inerler. (24).
Kt ruhlar temsil ettii muhakkak olan, ins, cin, eytan hak
knda da u tafsilt grlr:
(6 inci Enam suresi, yet 128: Onlarn hepsini toplad gn;
Ey cin cemaati denir. nsanlarn ounu batan m kardnz...
<fl30 Ey ins ile cin cemaat i,size ayetlerimi anlatan, bugne kavu
manz ihtar ile korkutan kendinizden peygamberler gelmedi mi.)
(15 inci Hicr suresi, yet 27 :Ondan evvel cini dumansz ateten
yarattk.)
(17 inci sra suresi, yet 88: De ki bunun gibi bir Kuran daha
getirmek iin insler de cinler de bir araya gelseler, birbirlerine des
tek olsalar da onun gibisini getiremezler.)
(26 mc uara suresi, yet 212: eytanlar lh vahyi iitmekten
uzaktrlar. Ayet 213. eytanlar yalana, gnaha dkn olana iner
ler.)
(27 inci Nemi suresi; yet 17: Sleymanm cinden, insden, ku
lardan mteekkil ordusu topland)...
(34 nc Sebe suresi, yet 12 ve 14. Cinlerden de bir ksm Tan
rsnn izniyle onun yani Sleymanm nnde ilerlerdi)
(55 inci Rahman suresi, yet 14 ve 15: nsan atete yuurulmu
gibi, kuru amurdan yaratt, cini hlis alevden yaratt. yet 33:
Ey ins ve cin cemaati: Kklerle yerin kenarndan kp kaabilirse
niz haydi kan.)
Ve nihayet, Mikil sure, 2 yet 98; Ruhlkuds sure 16,
yet 102; Ruhlemin sure 26, yet 193; eytan sure 15, yet 42;
sure 16, yet 99 ve 100; sure 17, yet 65; S 4, A 119 - 120, 22 : 53, 54
hakknda baz malmat grlr. Keza bu ruhlarn vazifeleri, k-
betleri iin de hayli eyler bulmak mmkn. 21 : 95, 23 : 100, 39 :
42 de llerin bu dnyadan geri dnmediklerini; 2 : 25, 10 : 10 ve

(1) Burada da ruh kelimesini Ruh mukabili deil belki Kur'an*

mukabili olarak kabul etmek daha dorudur zannndayz.
 SPRTZM F .KRZM MANYETZM 91
25, 13 : 31, 14 : 23 ve 24, 15 : 45 ve 48, 32 : 17, 35 : 34 ve 35, 36 : 56
ve 58, 47 : 15, 50 : 35, 52 : 20 de iyi ruhlarn cennete gidecekleri;
6 : 129, 11 : 107, 78 : 23, 20 : 74, 87 ; 12 ve 13 surelerinde de ktlk
yapan ruhlarm cehenneme atlacaklar yazldr. Btn bu izahat
tan mslmanln ruhu kabul ettii neticesi kyor. Yalnz len
bir insann ruhunun maher denilen toplanma gnne kadar ne ola
ca mehuldr. Bunun hakkmda Kuranda malmat yoktur. Baz
dinlerde bunun ksmen cevab vardr. Mesel tenash fikri pek
iptida ve deiik olmasna ramen bu meseleyi ksmen izah eder
mahiyettedir. Dou Asya dinleri arasnda bir ounun tenasuha
taraftar olduklarn biliyoruz. Bu fikir, lmden sonra ebediyetler
kadar uzun bir zaman iinde ruhu tl bir halde brakmak gibi l
zumsuz bir dnceden bizi kurtarr. Ksa bir zaman dnyada kal
m bir ruh varln imha ettikten sonra tekrar dirilterek ebediyet
ler iinde yaamasn dnmek de bizi sndrmyor. Burada u
ekilde mlhaza etmek yerinde olur. Ruh ya yoktur. Bu takdirde
uzun sz syleme, yazmaa hacet kalmaz. Ya vardr ve ebedidir.
O takdirde onun mstakbel reviini bilmek ve takip etmek her
mtefekkir iin lzumunu hissetme nisbetinde zarur olur. Bugnk
msbet ilim varlklarn yok edilemiyeceini iddia ve ispat ile u
rarken ltif bir varlk olarak telkki edilen ruhun yok olacan
dnmek yersiz olur. O kadar ki materyalizm madde ile enerji
nin de mahvedilemiyeceini srarla iddia ediyor. (Materyalizmin g
r bahsine mracaat) baz melliflerin mahvolmay mutlak bir
adem eklinde telkki etmemeleri yznden maddenin de enerjinin
de mahvolduunu iddia ettikleri grlyor. Mesel bir atom paralan
d zaman filhakika bugnk vastalarmzla, bugnk ittilaimzla
ortada kabili idrak bir varln artk kalmadn syliyebilmek
biraz crete bal gibi geliyor bize. Kald ki atom ekirdeini te
kil eden proton ile onun etrafnda dnmekte olan elektron arasnda
ki bu iki cismin cesametlerine nisbetle muazzam mesafenin
tamamen (Haly- mutlak = Mutlak boluk veya yokluk) dan iba
ret olamyacan biliyoruz. nk maddeler arasndaki cazibe te
sirinin protondan elektrona intikali arttr. Bu ise arada daha
aklmzn alamyaca nisbette kk madd zerrelerin bulun
masn zarur klyor. Bu kabul edilmedii takdirde de btn fizik
ve mihanik kanunlarna bir silgi ekmek icap eder. (Bu hususta
daha ileride tamamlayc izahata girieceiz, Rya ve materyalizm
bahsine baknz).
Btn dinlerde ruha inan ekillerini grdk. Bunlar arasnda
bu mevzua en ok temas edenin de mslmanlk olduunu belirt
tik. Fakat baz mphem kalm noktalar da iaret etmekten geri
i)2 RUH N E D R ?
durmadk. Bu mphem kalm veyahut meskt geilmi yerler hak-
kmda felsefenin, teozofi ve bilhassa Spiritualizmin grlerini aa
da greceiz. Buraya kadar yazlanlarla ruh hakknda dinlerin
gr belirtildi. Mtalea ettiklerimizin arasnda mesel Hindu
izm, Samajizm, eski Avrupann Dropizm i. Aram, Asur, eski
Msr, aman dini ve Lamaizm gibi dinler yoktur. Maksadmz b
tn dnya dinlerini sralayarak tarih yazmak deil. Yalnz mev-
zuumuzla alkas olan cihetlerin tebarz ettirilmesi iin btn dn
yann tand ve din tarihi kitaplarnda mhim yer igal etmi olan
dinlerin grn incelemekti. Esasen hakknda pek az malmat
bulunan bu son dinler, dierlerinin birer variyasyonu veya benzer
leridir. Sonra, yayl ve kesafeti bakmndan da pek nemli bulma
dmzdan zikirlerinden vaz geilmitir. imdi tasnifimize gre
ilmin ruh hakkndaki grne, yani ikinci ksma geiyoruz.

LMN GR

lim deyince btn ubeleri arasndan ruh fikri ile dorudan

doruya ilgili ubeleri kastettiimiz bedihidir. Bunlar da 1 Psi
koloji, 2 Psiiatri dir. Yani birisi ruhiyat ilmi, dieri de ruh has
talklar ve tedavisi ilmidir. Her ikisi de mevzuumuz bakmndan
ayn kanaati tadklarndan bu ksm ikiye ayrarak mtalea etmeyi
uygun bulmadk. Bilkis her ikisini de birlikte gzden geirmeyi
mnasip grdk. Ve ilim deyince bu ksmda mnhasran bunlar
kastedeceiz. Zarur izahlara sapnca, eer baka bir ilim ubesi bahis
mevzuu olursa adn yazarak bir karkla meydan vermemee dik
kat edeceiz. Yukardanberi zikrettiimiz kanaatlerin tersine ilim ruh
diye bir ey kabul etmez. Yani maddeden ayr ve mstaikl, ona te
sir edebilen bir cevher yoktur der. Dinlerin ve aada zikredece
imiz baz felsefe mekteplerinin iddiasn tamamen rtr. lim
le beraber felsefenin materyalizmi elele yrmektedir. Onun iin
bu ksmda yazlacaklar ayn zamanda materyalizm mektebinin de
grlerini ihtiva edecektir. Hatt Psikoloji, psiiatri, ilim gibi ad
lar kullanacak yerde dorudan doruya bu grn sembol olan
materyalizm kelimesini kullanmamz daha uygun decek. Arala
rnda Meslier, Helmoltz, May er, Johans Muller, Haller Hidenheim,
Raymond, Moleschott, Buchner gibi cidden mhim ahsiyetlerin
bulunduu bu materyalizm meslei mensuplar, ounluu tekil
eden felsefe, din ve spiritualizmaclarn iddialarna ramen ruhu
kabul etmiyorlar. Kendilerine hak verdirecek baz delillerine ra-
 SPIRTIZM FAKRZM MAN YETZM h'S

men... Materyalizmin bu ademci (yoklua inanan) dncelerine

fizyoloji, psikoloji, psiiatri ve materyalist felsefe sadakatle balan
mtr. Burada sz onlara brakalm:
Semay her trl mnasiyle tetkik ettim, aratrdm, hi bir
yerde Allahtan eser grmedim. Lalande (18) Kinat ne bir Allah,
ne bir insan tarafndan yaratlmad. O daima mevcuttur... An-
pedokl: (18).
Materyalislterle spiritualistler (Maddiyun ile ruhiyun) ara
snda, henz uzayp giden mnakaalar dikkatle takip edi
lecek olursa cidd hi bir mnay haiz olmadklar ve ruhiyun mes
leinin esasn tekil eden (Snaiyyet = Dualisme) fikrinin ne ka
dar bo olduu grlr. Bugne kadar konulmu olan btn felsefe
mesleklerinde bu esas grmek mmkndr. Bunlarm hepsinde de iki
ayr s vardr: Madde ile kuvvet, cevherle ekil, vcutla mevcut,
haeketle muharrik, tabiatla ruh, lemle Allah, vcutla ruh, yerle
gk, hayatla lm, zaman ve ebediyet, mekn ve lyetenahiyet her
meslekte, az ok yekdierine zd olarak, mevcutturlar. Halbuki, as
rmzn ilimleri, gsteriyor ki saylan eyler arasndaki zddiyet
hakkatta mevcut deildir. Bunlar ancak fikren ve hayalen birbirin
den ayrlabilirler. Maddesiz kuvvet ve kuvvetsiz madde olamya-
ca gibi vcutsuz ruh ve ruhsuz vcut, intizamsz kinat, kinat-
sz intizam, semasz yer, yersiz sema mevcut olamaz. Kezalik ebe
diyetin haricinde zaman olmad gibi zaman olmaymca ebedi
yet de olamaz. Bunu makn hakknda da tatbik edebiliriz. (18)
Allah fikri insann tahayylleri neticesinde husule gelir. Yani Al
lah olmadan insamn mevcudiyeti mmkn olabildii halde, insan
olmadan bir Allah hayali mmkn olamaz. nk Allah hayalen
halk eyleyen insanlardr. Beyin, tefekkr, irade ve hassasiye
tin uzvudur. Dima olmakszn bu hassalardan hi biri anlala
maz. Bu bir hakikattir ki hi bir tabib, hi bir fizyoloji limi bunda
tereddt edemez. Bir oklarnn iddia ettii gibi eer ruh be
denden ayr ve mstakil olsayd vcudun harap olmaya yz tuttu
u nisbette akln da tezayd etmesi lzmgelirdi (19).
Ruh kelimesiyle bir taraftan beynin her ksmna ait olan faa
liyet anlalr. Burada his, hareket ve irade vazifeleri tamamiyle
vardr. Ve bu vazifeler beynin kabuk ksmndaki husus merkezler
de olur. Dier taraftan yine beyin vastasiyle sinir merkezlerine te
sir eden, tartlabilir bir i (Fiil) anlalr. u hale gre ruh keli
mesi mterek iki mnay ifade eder. Ve akl kelimesine nisbetle
daha umumidir. nk akl kelimesi daha husus bir mna tar,
mesel hayvanlarn ruhu diyebiliriz. Halbuki akl dediimiz zaman,
bu ruha nazaran daha husus olduundan onu yalnz insanlar hak-
94 RUH N E D R ?
knda kullanrz. Bir ok zamanlar ruh gayri madd bir cevher ol
mak zere telkki edildi. O zamanlarn itikadna gre bu cevher
kendi kendiliinden mevcut idi. Muvakkat bir surette vcut ile bir
leir. Ve lm ile ondan ayrlrd. Bu nazariyeye inananlar byle
bir ruha vcut da bir makar (oturacak yer) bulabilmek iin pek ok
zahmet ektiler. Hakikaten, doktorluun babas saylan Hipokrat
(sadan be yz yl evvel) ve mehur Filozof Efltun ile Araplarca
Calinus adiyle tanlm olan Doktor Galiyen, dima ruhun makam
olmak zere tanmlardr.
O zamanlar ruhun bir takm ksmlar olduu farzolundu-
undan bilhassa muhakeme ruhunu beyine tahsis etmilerdi. Bu
zatlarm tababete ait bir ok nazariyeleri on drt asr yrrlkte
kald. Fakat Efltunun talebesi olan (Aristo) bu nazariyeyi kabul
etmiyerek ruha bir yer (bir makar) olmak zere kalbi gstermi
ti. Tevratta da gerek akla gerek ruha ait olan her trl melekelerin
yeri kalb olarak gsterilmitir. inliler de byle inanrlar. Diyojen
ve Kristip de bu gre katlr. br ynden bir takm Yunan
filozoflar ruhun oturduu yeri kan, dierleri gs olarak tanr
lard. Velhsl ruhun makar nazariyesi eskilerce bir ok ayrlklara
sebep olmutur. 16 ve 17 inci yzyllarda gerek terih ilminde ve ge
rek fizyolojide yaplan yemlikler ve ilerlemeler sayesinde ve 1664 de
Tomas Villis m gayretiyle, ruhun makar dima, (beyin) olarak
gsterillbildi. Yine Fransz Filozofu (Dekart) beyindeki bir beze
yi, Alman Filozofu (Kant) ve terih limi Summering beynin iin
deki iki boluu ve buradaki suyu gstermiti. Daha sonra Enne-
moser adndaki lim ruhun btn vcuda yaylm olduunu, Filo
zof Ficher sinirlere yaylm bulunduunu syler T. Vignoli kendi
dnda mevcut bir kuvvetin tesiri altnda bir maddeyi dnmek
o kadar hataldr ki ancak veraset yoliyle gemi kr beyinlerin
batl itikadlarmdan doar. Madde ile kuvvet, cisim ile vuh ^ibi asla
birbirinden ayr olmyan eylerdir. Ayni eyin baka baka jmzle-
ridr. diyor.
Ruh beynin, btn bakmndan devi (vazifesi) deildir, ter
sine, beynin kabuk ksmlarnn her ksm kendine gre husus bir
dev grr. Baz ksmlarn hafzaya, bazlar muhayyileye, muka
yeseye, netice karmaya, hassasiyetlere, irad hareketler yapmaya
vesaireye sebep olurlar. Ruhun yeri beyin olmak zere kabul edi
lirse bedenden ayrlm bir kafada (aaya baknz) ruhu dai
ma mevcut olduunu grmek icap eder ki byle bir hal kabil de
ildir. Eer kesilmi bir kafa iinde bulunan diman beslenmesi
iin icap eden kan sun olarak vermek mmkn olsayd, filhaki
ka ruhun bu kafada nihayet zamana kadar mevcut olduunu gr-
 SP RTZM FAKRZM MAN YETZM 95
jkten daha kolay bir ey olamazd. Bu mmkn olmad gibi
cuttan ayrlan bir kafada tabiatiyle kandan mahrum kalacan-
n ayni zamanda vicdan, dima vazifesi, ruh faaliyet, hulsa ha-
.t mahvolur, gider. Hulsa, Buhner ruh diye bir eyin mevcut ol-
adn ve bunun ancak dima faaliyetinin bir ismi olduunu kati-
;tle iddia ediyor. Bu materyalistler arasnda Darvin, Ludvig, Fo-
bah Dr. Gustave le Bon, Rahib Meslier en mehurlardandr,
u son mellifin Le Bon Sens isimli kitabnda materyalist grn
1 keskin iddialarn bulmak mmkndr (67) ruh hakkmdaki fi-
rlerini beraber gzden geirelim: Dier hayvanlar zerine faik
malar hakkn, insanlar kendilerinin ezcmle ebed bir ruha ma-
k olduklar kanaati zerine kuruyorlar. Fakat bu ruhun neden
iaret olduu sorulursa app kaldklar, dillerinin dolat, keke-
dikleri grlr. nk ruh mehul bir cevherdir, cisimlerinden
yr ve gizli bir kuvvettir. Hakknda hi bir fikrimiz bulunmyan
lir nesnedir. Bu ruha inanan zevata sorunuz! Allahlar gibi tahayyz

yani mekn ihtiyac olmak) dan tamamen mnezzeh (yani ona ih-
iyac olmayan) farzettikleri bu ruhun nasl olup da mtehayyiz
Yani mekna ihtiyac olan) cisimlerle birleiyor?. Cevap olarak
lize, bu yolda hi bir ey bilmediklerini, bunun bir sr Mystere ol-
luunu, bu birleme ve uzlamann Tanrnn bir kudreti olduunu...
Jyler. Btn i ve glerinin kayna saydklar gizli, daha doru-
>u hayal cevher (Substance) hakknda insanlarn edindikleri belirli
fikirler ite byledir. Ayni mellifin satrlarna devam edelim:
Bir ruhun mevcudiyeti sama bir faraziyedir. lmeyen (Lyemut)
bir ruhun mevcudiyeti ise daha ziyade sama bir faraziyedir. nsan
lar her ne kadar ruhlar, yahut kendilerine hayat veren mahud can
nefhas (Esprit) hakknda en kk bir fikir edinmek imknszl
nda bulunmakla beraber yine bu mehul ruhun, lmezliine
kendi kendilerini inandrrlar. Hangi sebepten ruhun ebed olduu
nu farzettiklerini sorsam, bana:
nsan yaradl iktizas olarak lmez olmak, dier bir de
yimle, daima yaamak istiyor. cevab verilir. Fakat ben de kar
lk olarak derim ki:
Bir eyi iddetle istemek, istein olacan bu iddetle iste
mekten karmaya kfi midir? Hangi garip mantkladr ki vukuu
iddetle arzu olunduu iin bir eyin mutlaka olacana hkmetme
ye cesaret olunur? nsanlarn muhayyilelerinin dourduu arzular
hakikatin (Realite) miyar mdrlar? (67).
Materyalistlerin bu keskin iddia ve grleri acaba lm kar
snda da ayni kuvveti, ayn umursamazl tayabiliyor mu?.. Bir
de onu grelim:
9 RUH N ED R ?
Metchnikoff) nikbinane tecrbeler Essais Optimistes, adl
eserinde, yallarn yaama zevkine vararak daha ok yaamay is-
tiyeceklerini iddia diyor. 88 yandaki (Charles Renouvier) lmn
den bir ka gn evvel u szleri sylediini yazyor:
Ahvalim hakknda hayale kaplmyorum. Pek yakn bir vu-
kitte, belki sekiz veya on be gn zarfnda leceimi biliyorum. Hal
buki mesleim hakknda syliyecek daha ne kadar kanaatlerim var...
Benim yamda bulunanlarda artk daha ok yaamay ummak hakk
yoktur. Bundan sonra gnlerimiz, hatt saatlerimiz sayldr.. Mte
vekkil olmak lzm. Teessfsz lmyorum. Bilhassa fikirlerimin
ileride ne ekilde karlanacan imdiden anlyabilmee hi bir
suretle are bulunamyacama teessf ediyorum. Son szlerimi sy-
liyemeden gidiyorum. Zaten daima vazifeler ikmal edilmeden bu
dnyadan gidilir. Bu keyfiyet dnya elemlerinin en kederlisidir...
Maamafih i bununla da bitmez. Hayata alm ihtiyar, ok ihtiyar
olmu olanlar, lmekte ok zahmet ekerler. lm fikrini, genlerin
ihtiyarlardan daha pek ok kolaylkla kabul edebildiklerini zanne
debilirim. nsan 80 yan geti mi korkak oluyor. Ve artk lmek
istemiyor. lmn yakn olduunun bilinmesi ve bu hususta p
heye mahal olmamas ruh iin byk bir elemdir... Ben bu mese
leyi btn safahatiyle tetkik ettim. Bir ka gndenberi tekrar tet
kik ediyorum. leceimi bildiim halde kendimi leceime bir tr
l kandramyorum. Bana itiraz edenler, benim gibi leceklerine bir
trl inanmyan filozoflar deil, ihtiyarlardr. nk ihtiyar ada
mn mtevekkil olmaya cesareti yoktur. Maamafih ekinilmez olan
eylere kar her halde mtevekkil olmaktan baka da yapacak bir
ey yok... (106)
Hayatta iken baz materyalistlerin yaratcy inkr edii belki
samimidir. Mutlak ademe dnecelkerini ve onun tatl bir dinlenme
uykusu iinde yokluuna karacaklarn sananlarn lm karsn
daki bu cizane rpn cidden hazin oluyor. Halbuki o, hayatnda
u gzel felsefeyi ne kadar da inanrcasma haykryordu:
lk bakta, bir dnce ile koca bir ta paras gibi birbirle-
riyle hi de mnasebeti olmyan eyleri birbirine kartrmak gayri
kabil grnr. Fakat derin derin dnlecek olursa bu byk zd-
lk kaybolur., Bazlar, bir takm esaslara, maddecilie dmekten
korktuklar iin bal bulunduklarn safdilne itiraf ederler. Ben
bu meslekte [yani spiritualizm meslekinde, ruhlara inanan mes
lekte] lme kar pek tabi bir dehet hissi de gryorum. lm
bir ok kimselere ki ben de o miyana dahilim bir kin ve nef
ret hissi telkin eder. Spiritualizm mesleine mensup bir zat, tefek
krn kat surette mahvolup bitmesi ihtimali karsnda bir isyan
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 97
hissi duyar, Onun iin, bu felsef meslei kabul etmesinin byk bir
sebebi lmezlie doru iinden bir gayret hamlesi kabarmasdr.
te bu gayret, biri ruh, br beden olmak zere iki cevher tahay
yl edilmesi nazariyesine srklenmitir.
Maddecilik pek eski bir meslektir. Hatt hepsinin en eskisi
dir... Maddeciliin menei vah kavmlerin itikatlar arasnda bu
lunur. Fizik ilimlerin nail olduklar fevkalde inkiafn madde
cilii pek ziyade teci etmi olduu itiraz kabul etmez bir haki
kattir, Denilebilir ki tabiat felsefesinde maddecilik stn bir yer
almtr. Orada kendi maliknesinde gibidir. Hcumdan masundur.
Asr maddecilerin Allah rahat brakarak ie kartrmamakta
haklar vardr.
Ruh ,ancak bir maddeye tatbik edilmesi suretiyle fiil sahasna
kan ekil gibidir... Maddesiz ruha akl erdirmek kabil deildir. (15).
Fizyoloji, psikoloji, psiiatri ilimleri ruh hakknda daha kat.
ve kestirme yoldan fikirlerini beyan etmilerdir: ruh, diman fiz
yolojik vazifeleri heyeti umumiyesidir! (3, 22, 23, 43, 49, 89, 90,
91, 92) nihayet bu bahsi kapamak iin bugnk akademinin mmes
sili saylanlaidan bir operatrn u szlerini yazalm: Ben bir ok
kadavra (l) 1er teslih (l zerinde ameliyat) ettim, fakat bistr
(bak) mn ucuna ruh diye bir eyin arptm asla grmedim.) (76)

RUH N FELSEFE NE DYOR?

Bu ksm, ayet her filozofun fikriyle kaleme alnsa ciltler dolu

su yaz yazmak gerekecek. nk bugne kadar gelip gitmi her
filozof ruh hakknda sz sylemek ztrarmda kalmtr. Felsefede
en ok yer tutan konular; madde, ruh, Allah fikridir. byle olun
ca, biz buraya her filozofun hatt her felsefe mektebinin grlerini
yazmaktansa onlar, ruh hakkmdaki grlerine, dncelerine gre
gruplara ayrarak mtalea etmeyi daha faydal bulduk. Yalnz bu
gruplarda kendi dncemize gre bir tasnif yaptk. Kitabmzn
hacmi de gz nne getirildikten sonra bu ekildeki hareketimi oku
yucularmn msamaha ile karlyacaklarma gveniyorum:
Filozoflar: 1 Ruhun varlna inanmayanlar, 2 nananlar,
diye iki grupta mtalea edeceiz.
1 inci grup:
Ruhun varln kabul etmeyen filozoflar, kinatta mad
deden baka bir cevher mevcut olamyacan kinatn kendi
kendine var; ezel ve ebed olduunu sylerler. Materialisme mes-

Not: 85 inci sahifede cmle karmas neticesi Budizm Hindistanda en

eski din eklinde gzkmektedir. Brahmanizm, daha eskidir. Tavzih olunur.
7
98 RUH NEDR?
leini temsil eden bu gr hakknda yukarda yeter bilgi verildi.
Felsefenin Vahdet-i mevcudat ki bunu slm tasavvufunun Vah
det-! vcut u ile kartrmamaldr. dedii bu gr, bizim eski
kitaplarmzda ademci materyalizma nm tam kendisidir. (2, 4, 6,
16, 35) vahdet-i mevcudatlar Ruh a inanmamakla beraber Alla
ha da inanmazlar. Bunlardan Bchner'in Trkeye tercme edilmi
olan Madde ve kuvvet adndaki (18, 19, 20) eseriyle, Rahip ve m
tefekkir J. Mesliernin Akl selim keza bu da Trkeye tercme
edilmitir (67) isimli kitab bizde hayli ilgi ekmi kitaplardan
saylr. Bunlardan birincisine kar 1928 de smail Fenn bir reddiye
yazmtr. Bu kitaplar karlkl iddialar tetkik edeceklere tavsiye
edilebilirse de bilhassa smail Fenninin kitab eski Osmanl slbiy-
ile yazlm bir eser olduundan bugnn okuyucularna hitap et
mekten uzaktr. Son zamanlarda ok kymetli dostum Doktor Bedri
Ruhselmanm Ruh ve kinat isimli ciltlik kitab bu ihtiyac
karlyacak kymettedir. (76, 77, 78 - 79).
2 inci grup:
Ruha inanan filozoflar arasmda da fikir ayrlklarn g
ryoruz. (34, 39, 45) bunlar arasmda ,ruhu, maddenin bilemedii
miz hallerinden, son derece sptil ve rarefiye ekillerinden
birisi olarak telkki edenler olduu gibi; onu bir uuru klli veya
akl kllinin bir zerresi sayanlar var. Mahiyeti itibariyle birisi mad
decilik, dieri tasavvuf olan bu iki gr, konumuzun, ikinci dere
cede ilgisini eker. Binaenaleyh biz dorudan doruya maddeden
ayr bir cevher olarak ruhun varln tanyan felsefe mesleini bu
rada bahis mevzuu edeceiz. Yani spiritualizmay anlatacaz demek
tir. Yalnz burada u mhim noktay da tebarz ettirmeliyiz:
Spiritualizma ile Spiritizmeyi bir oklar birbirine kartrrlar.
Halbuki bunlar birbirinden ayr eylerdir. Spiritualizm, ruh ve ruh
tesi Metapsiik mevzularla uraan, felsef tefekkre bal bir
akidedir. Spiritizme ise bu felsef mektebin amel ilmi, tecrib
tatbikatdr. Maamafih bir insann hem spirit hem de sipiritualist
olmas mmkndr. Bu noktay biraz daha vzhlatrmak iin yk
sek mimarla, mimar kalfas misalini verelim. Yksek mimar d
nr, hesabn, kitabn yapar; kalfa da bu hesap ve kitaplara da
yanarak eseri meydana kor. Burada yksek mimar spiritualisttir.
Kalfa da spirit... Ruhun varlna inanmann eit eit olduunu
sjdemitik. Hemen her filozof bu hususta kendine gre bir yol tut
mutur. Ve her yol yeni bir mektebe gidebilir. Fakat ayrlma nok
talarnda da varln kabulne ait hi bir menfilik grlmez. Bu
bakmdan biz hepsini bir at altnda gzden geirmeyi uygun gr
dk. Yoksa her filozofun grn yazmya kalksak, kitabmzn
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 99
hacmini aarz. Son senelerde atom aratrmalarnn ald yeni ge
lime ile maddenin bildiimiz, hatt tahmin ettiimizden daha sey
yal bir nihayetsizlie doru kaydn gryoruz. Bugnk fiziki
dnk gibi kat hkmlerle dnceleri kilitlemekten ekiniyor.
Fakat henz ilim taassubundan kurtulmam ve eski geleneklere
bal ilimciler hl maddenin bilinen hallerinin dnda bir varlk
(Etre) olmyacan syler dururlar. Hatt spiritualizmin bir felse
fe, spiritizmenin de bir ilim olmadn iddia ederler. Halbuki ilim
lerin tasnifi iin kendisinin koyduu esaslar gznne getirilirse
ruh hdiselerin de kendilerinin ayni bir mahiyeti tayan ilimden
baka bir ey olmad grlr. (97).
Ruhun varlm kabul eden slm filozoflarmn, (Hr tefekkr
nmuneleri verenler mstesna), daima dinin erevesi iinde ha
reket etmi olduklarm gryoruz. lm tamamen yok olu deil
dir. Belki bedenle ruhun ayrlmasdr. Ruh lr, mahvolur diyenler
gnaha girerler. Tenasuha inananlar da kfr ilemi olurlar.
(64). Ruhun varlna inanan btn filozoflar madde ile ruh ara
snda u ayrc vasflar bulunduunu sylerler: (2, 5, 15, 16, 18, 21,
76. 99, 104).

1 Madde tldr^. Ruh faaldir.

2 Maddede uur yoktur. Ruhda var.
3 Madde fizik kanunlarna tbidir. Ruh,fiziyoloji ve biyoloji
(o da her zaman deil) kanunlarna uyar.
4 Ruhta (Tekmlne gre) sevgi, strap, hfza, irade,
icad fikri... ilh gibi bir ok hdiseleri yaratmak kabiliyeti
vardr. Maddede yoktur.
5 Ruh, maddeleri kendi maksat ve gayesine gre kullanr
(yani aktifdir) madde bu ie uyar (passif).
6 Ruhda icat fikri ve yaratclk kudreti vardr. Maddede yok.
7 Ruhda bizzat tekml etmek hassas vardr. Maddede
yoktur^.
8 Ruh ezel ve ebeddir. Madde de ezel ve ebedidir.
9 Ruhda kendikendini idrak var. Maddede yok.
10 Ruh, Allahn kinattaki kanunlarn tatbik eden bir vas
tadr. Madde, bu kanunlara mutavaat eden bir mevzudur.
Yahut Allahn kanunlarnn tatbik bulduu bir vastadr.
Yani, ruh idare eder. Madde idare edilir.

(1) Atl, yani atalette olan demek sknette bulunan demek deildir.
Atalet = bir eyin harekette ise hareketini, sknette ise sknetini ebediyen
muhafaza etmesine denir.
(2) Maddede tekml fikrini bazlar kabul ederler. Bu kabul edilse bile,
baz artlar ve bilhassa d tesirler altnda olur.
100 RUH NEDR?
11 Madde buudludur. Ruhta buud meselesi mevzubahis
deildir.
12 Madde zaman ve mekn mefhumiyle mukayyettir. Ruh
deildir.
13 Madde tecezzi eder (yani paralanr) ruh etmez.
14 Maddeler tecezzi ettikleri gibi bilkis toplanarak kl de
tekil ederler. Ruhda bu mna da bir ey mevuu bahsola-
bilir, fakat her fert benliini, ferdiyetini muhafaza eder.
15 Maddede tahayyz ve ademi tenafz hassas var, ruhta by
le bir ey mevzubahis deildir.

Madde ruh mnakaalarnda en ok mevzuubahs olan madde

lerden en mhimlerini bylece sraladk. Bunlarn ayr ayr ve te
ker teker mnakaasna kalkarsak kitabmzn hacmini aarz. Onun
iin bir ok yerlerde mnakaa edilen baz mhim noktalar zerin
de durmay kfi grdk:
Spiritualistlere yaplan itirazlar iki taraftan gelir. Bunlardan
birisi materyalistlerindir. kincisi de din mensuplarnn. Tuhaf
tr ki din, varlnn ilmi ve tecrib bir dayana olabilecek
bir spiritualizm mektebini her zaman phe hatt kfr ile
karlamtr. imdi din mensuplarnn spiritualizmaya yapt iti
razlardan bir kam inceleyelim.
a (Ruh, Allahn kinattaki kanunlarn idare eden bir va
stadr.) fikri, onlara yabanc gelecek. nk din kitaplarndan
Tanrnn bu kanunlar bizzat kendisi idare ediyor mnasn kar
mlardr. Tanry insann ve btn mahlklarn hareketlerinin biz
zat ve bilfiil nzm ve muharriki olarak dnrler nsanlar yaat
mak. yrtmek, alatmak, gldrmek hatt tabiat hdiselerinden
yamur yadrmak, frtna velhsl btn kinat olaylarn Allahn
vazifesi sayarlar. Halbuki Tanr kinata koyduu nizam ve ahen
gi ki bu onun kanunlardr yine kendi halkettii ruhlar vas-
tasiyle tedvir ettirir. Fikri onun ululuuna daha ok yakr. Bu
ekilde bir inan iradei cziye ve klliye kmazlarn daha
tatminkr bir vdiye getirdii gibi fertlerin vicdan mesuliyeti
ykn mantk olarak sahibine yani insana ykler.
b Madde ve ruhun ezel ve ebed oluu fikri, Religionistleri
iddetle tahrik eder. Bir ok defa bu meselenin mnakaasnda dost
larmzla u yolda konumalar yaptk:
Materyalistler maddeyi ebed ve ezel sayarlar. Bu kfrdr.
Spiritualistlerin (madde_il.e). jzuhun ezel ve ebed oluunu iddialar
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 10 I
da ayn ekilde kfr saylr. nk Allaha irk koulmu oluyor.
Ben byle dnmyorum. Bilkis maddeyi de ruhu da eze
l ve ebed olarak kabul ediyorum. Bu inanm hem ilme, hem di
ne, hem de felsefeye uygun.
lim ve felsefeye karmam, fakat dine klliyen mugayir.
nk Kuranda: Ezel ve ebed olan yalnz odur. yazl... Onun
iin ruh ve maddeyi de eer ezel ve ebed kabul edersek Allaha
erik komu oluruz.
Hayr. Hi de yle deil. Evvel; erik demek benzer, e de
mek. Maddeyi de ruhu da mahlk olarak nceden kabul ettiimiz
iin, bu endie hakl deildir.
Ezel ve ebed oluu bir benzerlik, saylmaz m?
Evet. Amma ayniyet deil, Sonra eer Allah ezeldenberi halik
olarak tanyorsak ruh ve madde de ezeldenberi var olmas lzm.
ayet sonradan halik oldu diyorsanz Allahn halik oluncya kadar
tl, durduunu iddia etmi olacaksnz. Bu da Allaha nakisa, onu
kltmek deil midir?..

te madem ki Tanry btn sonsuz, nihayetsiz kudretiyle

halik ( = yaratc) olarak kabul ediyoruz. O da ezel ve ebeddir.
O halde yaratcl da ezel ve ebedidir. Binaenaleyh ruh ve mad
de de ezel ve ebedidir. Esasen Kuranda da Cennette ebediyyen
yayacaktr. kayd vardr.
c Ruhda yaratclk vasf var dentik. Bu iddia da mutaas-
sb zihinlerde kfr telkki edilir. Halbuki, din esaslar daha ziyade
tarafszlkla ve dikkatle incelenirse bunun tamamen ters olduu
grlecektir. Nitekim; Kuranm ruh ve yaratl hakkndaki sz
leri (Dinin grne baknz) iyi dnlrse ruha bu imkn bahe
der (14/28, 21/91, 32/9, 38/72, 66/12( surelerinde Tanrnn, ruhlara
kendi ruhundan frdn (yani kendi mahiyetinden, kendi kudre
tinden bahettiini) yazar. O, tek kudretinden bir zerrenin iltiha-
kiyle ruhlarmzn ne muazzam bir kabiliyet ve imknlara mazhar
olduunu bugnn medeniyeti, felsefe... vesaire bize ispat etmi
yor mu? Kald ki insanlarn yaratcln, kinattaki varlklardan
terkipler yapma, onlar yeni grnlerde kalplandrma eklinde
tasavvur ediyor. Ve bizdeki yaratcl ancak bu mnada kabul
ediyoruz. Yoksa mutlak ademden yaratma. Tanrya mahsus bir
vetiredir;
imdi biraz da materyalistlerin itirazlarn grelim:
a Onlar: maddede buud var, ruhda buud meselesi mev
zubahis deildir diyorsunuz... Halbuki fikir, buudsuz yahut
buudiu dncenin dnda hi bir ey, anlyacak, idrak edecek kud-
102 ruh NEDR?
ret ve kabiliyette deildir! diyecekler. Onlara yle bir misal ve
rilebilir:
[Yuvarlak bir lstik top alalm. Bu, bir maddedir. Krre ek
linde ve mdadenin btn vasflarn havidir. Bu top elimde durdu
u mddete onun bulunduu yere baka yere itilmedike
baka bir cisim giremez (Ademi tenafz) nk topun igal ettii
yer kendisine mahsustur. te onun bolukta byle bir yer (mekn)
tutmasna tahayyz diyoruz.. Elimin iinde ve hareketsiz durduu
mddete top iin sylenen bu szler dorudur. Topu hzla yere
vuralm. Tekrar elimize gelir. Eer saniyede be defa vurmu
sak, top da be defe yere deer, ve zplayarak avucumuza be
defa gelir. Bu hareketi hzlandralm. Saniyede be yerine be
yz defa vurabilsek, top da be yz defa yere, be yz defa da eli
me gelecek. Eer bu hareket saniyede yz, bin, milyon, milyar de
fa tekerrr ederse top da o kadar defa yere ve elime gidip gelecek.
Burada iyi dnr ve meseleyi kafamzda canlandrrsak grece
iz ki top bir anda bu kadar srate kavuunca evvelce bildiimiz
vasflar yava yava kaybedecektir: Topun bir anda milyar defa
avucumda bulunuu, bir anda hemen daim olarak avucumda
bulunuu demektir. Ayni dnce ile o, hem yerde hem de
yerle elimin arasndaki btn noktalarda bir anda mev vuttur.
Yani top iin artk muayyen bir mekn tyin edemiyoruz.
Keza artk top iin nceki 3 buud meselesi de mevzuu bahis ola-
myacaktr. nk sratin artmasiyle top, bir anda hem elimde hem
elimle yer arasndaki noktalarda hem de yerde bulunmak zorunda
dr. Daha dorusu top yerle elimin arasmda uzanm stvan bir
stundur. Halbuki o bir krre idi. Grlyor ki cisimlerdeki hare
ket byk bir lde olunca artk madde hakknda nce bildiimiz
vasflar deimee balyor. Ve buud realitesi kalmyor. Demek
ki buud dediimiz eyler bir takm artlara bal... te buudlarm
byle sabit bir ey olmadn grnce materyalistlerin yukarki
itirazlar da yersiz oluyor demektir. nsanlar hayalhanelerini ilet
tikten sonra buuddan dar kan fikirleri pekl kabul edebile
cek bir duruma girebiliyorlar. Bylece ruh hakknda da ayni dn
celer yolundan hareket etmekle bir eyler sezmek imkn olabilir.
Biz, Bu misalimizle buud mefhumunu tamamen atmz iddia
etmiyoruz, fakat onun hudutlarnda da hapsolmadamz zanne
diyoruz.
b kinci itiraz: Madde tl, ruh faaldir. fikri de materyalist
lerin itirazna urar. nk onlar maddenin de faal olduunu id
dia ederler.
Buna misal olarak radyo aktif maddeleri, emanasyonlar gs-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 10 3
termee yeltenirler. Maddede atomlarn hareket halinde olduunu
biliyoruz. Fakat bu hareket, atalet halindedir. Haric bir messir
olmadka bu harekette hi bir deiiklik olmaz. Atomlardaki bu
hareketler mesel ruhtaki gibi bazan u ve bazan bu ekilde ve ira
deye tbi deildir. Olu halinin deimeden devamdr. Halbuki
ruhta byle muayyen ve deimez bir hareket grlmez. O, iradesi
ne, isteklerine uyarak herhangi bir zamanda herhangi bir ekilde
bu hareketini deitirir. Bu deimeler hi bir kaideye, kanuna
bal olarak muayyenlik esasna dayanmaz. Nihayet denebilir ki
madde determinist, ruh fatalist kanunlarla hareket eder
Hareket, maddenin, umumiyetle mevcudiyetin, uzv ve gayri
uzvlerin kat bir hassa (r= Attribut) sidir. Hakikaten ngiliz
(Grow) bedahet derecesinde gsteriyor ki hareket; gerek kuvvet
ve gerek faaliyet halinde daima maddede mevcuttur Ve tabiatin
hi bir tarafnda mutlak skn yoktur. Madde, umum heyetiyle
olduu gibi, en i ve cz teekkllerinde de daim bir hareket ha
linde bulunur. (18) Bu hareket hi bir zaman inkr edilmi
deildir. Biz maddede sknetin deil ataletin mevcudiyetini sy
ledik. Bir hareket, bu halini deitirmeden hep ayni ekilde
hareketine devam ederse, buna atalet denir. te madde bu mnada
bir atalet iindedir. Ve bu hareketini hep ayni ekilde muhafaza
eder. Halbuki ruhda byle bir katiyet yoktur. Szlerimizi bir misal
le aydnlatalm:
Mesel bir A. elektronu B. protonunun etrafnda saniyede N s
ratiyle ve tam bir daire tekil etmek zere hareket ettiini farze-
delim. Bu hareketin istikameti de, saatin kollarnn hareketi gibi
soldan saa doru olsun. imdi byle bir madde, ebediyen bu ha
reketlerini, bu sratini, bu istikametini bozmadan bylece dner
durur. Halbuki ruh byle yapmaz. O isterse daire hareketi yerine
helezon hareketi yapar, yahut kat naks veyahut mstakim bir hat
zerinde ve nihayet sramalar eklinde, velhasl can nasl isterse
yle hareket edebilecei gibi mesel saniyedeki N sratini M veya
O. P, Q, ilh... eklinde azaltr veya oaltr. sterse sadan sola, soldan
saa ve baka istikametlerde yapar. Hatt bu deimelerin hepsini
sra ile ,srasz, keyfine gre tadil etmek kabiliyetine maliktir.
te bu mhim noktadr ki ruhla maddeyi birbirinden ayrr.
c nc itiraz: (Maddede uur yoktur, ruhta vardr.) s
zn de doru bulmazlar. Onlar maddede uurun iptida unsurlar
n kabul etmee meyyaldir. (18, 19, 20, 67).
Kendi grlerini ispatlamak iin billrlardaki (Reparations),
(tamamlanma) hadisesini ne srerler. Filhakika kardaki billrlar
byledir. Onlardan bir tanesinin, mesel yldz biimindekinin ba-
104 RUH NEDR?
Gaklarndan birisi krlacak olursa yeniden bu krlan yerin husule
geldii grlr. Nebatatta kesilen bir daim yerine yenisinin srme
si gibi bir ey..
1849 da Reichert tarafndan albmin ve protein billrlar ze
rinde yaplan tecrbeler, bunlarn tpk uzv maddeler gibi olduk
larn, zerrelerin protoplazmalarda grlen hassalara benzer hassa
lar gsterdiklerini isbat etmitir. te bu hdise hcre ile billr, daha
dorusu organique, leme, gayri uzv, inorganique lem arasn
daki uurumu doldurmu ve bunlar arasndaki mnasebetleri mey
dana karmtr (18).
Fakat acaba bu hdiselerde uur var mdr? uur deyince ne
anladmz gzden geirirsek meseleye daha iyi nfuz edebiliriz.
Psikoloji kitaplarnda uurun tarifi udur. uur: Ben nin bilin
mesi, tannmasn ve tastikini gsterir (71) Baz eserlerde uur ke
limesi irade, vicdan ve daha bir ok ruh melekeleriyle kartrl
m bir haldedir. Biz daha umum bir mna ile uura geni bir ifade
veriyoruz: Ruhun; idrak, taakkul irade vesaire gibi uur ismi al
tnda umum bir hviyeti olduu da sylenir (99, 100, 101, 102,
103) uurllk halinin, tahteuur, fevkauur, l uur isimleri al
tndaki varyasyonlarn ve bunun mnakaasn baka bir bahse
brakacaz. imdilik ruh melekelerinin yani uurun:
1 Sevgi ve nefret, haz ve strap gibi, hiss;
2 Dnce, hfza, keif ve istidll, hdiseler arasnda m
nasebetler tesisi ve bunlardan yeni mnasebet ve neticeler
karlmas, gibi akl;
3 rade, gibi harek; olmak zere ayr mahiyette messi-
riyet gsterebildiini kaydedelim. u halde uur denince
bu unsur bahis mevzuu olacaktr.
imdi bu mtalealardan sonra bu husustaki itirazlar ayr ayr
ele alalm:
Moleschott kuvvet, bir fiskesiyle lemi harekete getiren Al
lah deildir. Maddeden ayr da deildir. Maddenin, kendisinden ay
rlamaz, onun ebed bir hassasdr. Maddeden ayr ve onun zerin
de serbeste uan bir kuvvetin idraki mmkn deildir. Azot, kar
bon. oksijen, hidrojen, kkrt, fosfor hepsi bir takm hassalara ma
liktirler ki ebediyen kendilerine mahsustur diyor. Evet, ilk bak
ta bu szler dorudur. Fakat kuvvetin maddeden ayrlmaz bir ey
olduu ok eski ve bugn lm bir fikirdir. nk bugn madde
nin enerjiye ve enerjinin de maddeye tahvil edilebilecei kat ola
rak ispat edilmitir (98).
Cotta, Mohr, Spiller, Haeckel, Helmohlz ve daha bir ok mte
fekkirler maddesiz kuvvet, kuvvetsiz madde olamaz demiler ve
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 105
Moleschottun fikrine itirak etmilerdi. Filhakika yukarda kendisinin
sayd azot, fosfor vesaire gibi maddelerde acaba duymak dn-
mek hassas var mdr? Dnen bir fosfor maddesi veya tenasl
ve tekessr kabiliyeti olan azot, velhsl hayat vasflar dediimiz
vasflar gsteren bir kkrt zerresi grlm mdr? Belki
buna kar bir itiraz akllara gelecektir. Ve denilecektir ki;
bu maddeler ayr ayr zerreler halinde bu vasf haiz deillerdir
amma, bir ahenk altnda birleince bu vasf kazanrlar. Hatt, buna
bir misal de verilebilecektir. Su, oksijen ve hidrojenden
yaplmtr. Fakat ne hidrojende ,ne de oksijende, suda bulu
nan vasflar mesel sululuk vasf, yoktur. Su ,ne hidrojen gibi ya
nc ne de oksijen gibi yakc deildir vesaire... Ve bu misallerle
dva kazanlm sanlacaktr. Evet fikir dorudur. Azot, k
krt, oksijen, fosfor ayr ayr hayat vasflar haiz deillerdir, fa
kat birletikleri zaman (mesel beyin olduklar zaman) bu vasf
kazanrlar... Peki henz lm bir insann beyninde kimyaca azot,
karbon, kkrt diye saylan ve yine i?.i birisinin (madde bakmn
dan) eksik olmad bu l beyni niin dnmez?.. Belki burada
da bir kaamak noktas aranacak ve maddelerin bu birleme keyfi
yetinde deiiklikler olduu sylenecektir. yi amma evvel bu de
iiklik ispat edilmi midir? Sonra bu deiiklii izah edecek sebep
nedir. Niin bu deiiklik vukua geliyor? ve dahas bugnk mo
dern kimya bu maddeleri pekl kartrp, terkipler yaparak beyin
cevherinin kimyasal rneini yaratmak kudretindedir. Fakat niin
canl bir madde yaratlamyor? Burada baz tamamlayc tafsilta
girimek lzm geliyor. Bu ksmla ilgili ve faydal olduu iin oku
yucularm beni balarlar zan ve temenni ederim:
Ruslarn bir lm tecrbesini nakledelim: Kesilerek vcudundan
tamamen ayrlm bir kpek kafas zn bir zama nsun vastalarla
yaatlmtr. Keza, vcudundan ay ilmi hayvan kalblerinin de m
nasip vastalarla uzun zaman yaadklar ve hareketlerini muha
faza ettiklerini biliyoruz. Son zamanlarda kazalar veya baz hasta
lklar dolaysiyle teneffs vazifesi grmeyen akcierleri insan
larn elik odalarda senelerce yaattklarn Amerikan neriyatn
dan okuyoruz .Btn bunlarda ruh ve beden mnasebetlerini ilgi
lendiren mhim noktalar var. Bu tecrbeler ileri srlerek madde
nin muayyen ertlar altnda hayat denilen kabiliyeti gsterdii
tecrbelerin ehemmiyetine ramen sylenemez. nk evvel
btn bu tecrbelerde zaten nceden hayat bulunan ksmlar ele
alnmtr. ayet kkrt, karbon, fosfor ilh... maddeleri birletirip
bir kalp bir beyin yapmaya ve onu canl benzerinin btn vazife
lerini grr bir halde iletmee muvaffak olsalard o zaman dvay
l RUH N E D R ?
onlar kaazmriard. Fakat byle bir ey mevzuubahis deildir. Zaten
hayattar olan ksmlar hayattaki anlarna benzer artlar iinde
(hayatiyeti) hayatiliini uzatmak baka ey; onu bizzat yapmak yi
ne baka eydir. Sonra hayat demlen cevterm u veya bu uzuv
(organ) ile olan mnasebetleri de gznnde tutulmaldr. Me
sela bedennaen ayrlm bir kalb,darda sun vastalarla uzun
zaman vazlelerni grr. Kalb, bir takm adalelerden, onlarda hc
re (gze) lerden mrekkeptir. Her hcre ise esasen canl bir vah
dettir. Beden ld zaman bu hcrelerin hepsinin birden (nide)
lmesi gerekmez. iNteKim len insanlarda iumaen sonra da tr-
nakarm, salarn uzad, cild hcrelerinin yaadklar, hatt bu
derilerden almp aersi kalkm veya kesilmi olan sa insanlara
yaptrldn hepimiz biliriz. Demek ki bu hcrelerde de hayat
iumaen sonra henz devam etmektedir. te yaplan iler bu ya
amakta olan hcrelerin hayatm uzatmaktan ibarettir.
d 4 nc itiraz: Maddede tefekkr kabiliyeti yoktur Szn
kabul etmezler: Cisim nasl dmek hassasna malikse yine y
lece anmek hassasma da maliktir. Schopennouer. (18, 19, 2)
derler. Evvel dnmek hassasma malik bir maddeyi gstermele
rini istemek lzm'.. Bu hangi maddedir. (?) Bir maddeler komp
leksi olan beyin ise yukarda 3 nc itiraza verilen cevaplan gz
nnde tuttuktan sonra u mlhazalara da girimek icap edecek.
Cazibe ile kimyev alka acaba sevgi midir. Birisi maddeler ara
snda, birisi de ruhlar arasnda vukua gelen ve ayni mahiyette gibi
grnen bu hdise acaba hakikatte ayni ey midir. Bunu misallerle
biraz aalm: Elimizde tuttuumuz bir ta paras braklrsa yere
der. Bu tecrbeyi bir milyar kere tekrarlasak hep ayni neticeyi
alrz. Cazibe kanununa uyan bu olay ayni artlar altnda hi bir
zaman deimez. Keza, hidrojenle oksijen yanyana geldii zaman
(elektrik yar dimiyle) daima birleirler. Ve daima bu birlemeden
su hsl olur.
Bu olaylar yle bir kanuna tbidirler ki neticeler ve sebepler
daima ayni kar. Halbuki iki ruh karsnda ayni tecrbeler her
vakit baka baka neticeleri dourur. Neden?... Mesel ayni art
lar, ayni hava ve atmosfer iinde ayni iki ruhu tetkik edersek bun
larn hi bir zaman maddenin deimez kanunlarna uyarak tecr
belerimize her vakit ayni cevab vermedikleri grlr. (76, 77, 78)
Ruh ve kinat dan bu mevzula alkal u satrlar tahlil bir g
rn insafl hkmlerine brakyoruz: Hcrenin esas olan pro
tein maddesi cinse, ahsa, nesice ve hatt nescin canl veya cansz
olduuna gre deiir. Bunlarn nevilerinin okluu hakkmda
Huguneug unlar sylyor: bunlarn says btn adetlerin s-
 SPIRITIZM FAKRZM M ANYETZM 107
tndedir. Burada bir adet kullanmak istersek 50 hatt 100 ziya se
nesiyle birbirinden uzaklam olan yldzlar aras mesafenin kilo
metre says kadar byk adetler bulmamz lzm gelir. Bununla
beraber milyarlar ve milyarlar bulan bu kadar albmin eitleri
ni imik vastalarla birbirinden ayrmak mmkn olmuyor. Zira
btn bunlar imik reaktifler karsnda birbirine benzemektedir
ler. Bununla beraber uzviyet ve nesileri bunlarn kendileriyle al
kadar olan ksmlarn byk bir hassasiyetle ayrdeder. Bir alb
min nevinin hangi bedene ait olduu bu suretle anlalr. Bunun
ticarette ve tbda geni tatbik sahalar vardr. Mesel; uzviyet baz
mikroplarn faaliyetlerine kar bir takm mdafaa cisimleri ha
zrlar; bu maddeleri imik reaktiflerle ayramaz. Fakat mikropla
rn kendilerine kar hazrlanm olan bu spesifik cisimleri havi kan
suyu iinde derhal harap olmaa yz tuttuklarn grrz, albuk
mikroplar baka bir mikroba kar husule gelmi olan cisimleri
muhtevi kan suyundan mteessir olmazlar. Demek ki imikman
mevcudiyetlerinden haberdar olamadmz bu maddelerin nevile
rini mikrop bedenleri byk bir hassasiyetle ayrdetmektedir. Bu
hususta daha ziyade tafsilt iin Ruh ve kinat (76) kitabnn
sahife 29, madde ve uur bahsine mracaat ediniz.
Nihayet bu bahsi de kapamak iin materyalistlerin her ml
hazalarnda delil olarak ne srdkleri tekml nazariyesini ele
alalim..
e 5 inci itiraz: nsanlar ve ruh denilen mtekmil beyin cev
heri atomlarn tekml ile t nebatlardan, hayvanlardan balya-
rak tekml ede ede bugnk ekli ald, diyorlar. Kinattaki tek
ml hi bir zaman inkr etmek kabil deildir. Fakat bu tekml
vetiresinin materyalist filozoflara kt ve ihanet eden bir vasta
olduunu da hemen syliyelim. nk onlarn: tebih caizse
insanm akl, iinde her ey iniks eden bir aynaya benzetilebilir.
Bu akl mtevaliyen husul bulmakta olan bir takm tebeddllerin
mahsul ve muhit ile vcut arasnda bir kprdr. Hassasiyetin en
basit derecelerinden insanm zeksna kadar bu hassa yava yava
ve derece derece terakki etmi, (ve maddelerin) bir takm ameller
(aksiyon) ve akslmeller (reaksiyon) u neticesinde bugnk gr
dmz ekle girmitir. Fakat tekml nazariyesini bir trl an-
lyamayan baz kimseler bu satrlarmza bir mna veremiyecek-
lerdir. Onlarn nazarnda akl btn tecrbe ve mahedelerimize
ramen insanda cibill (olutan) bir mevhibe (bergi), verilmidir.
(18). Bu ekildeki iddialar bile kendilerine ne kadar az yar ola
biliyor; greceiz? imdi soralm: Mademki insan dima bir ilk
hcrenin mesel bir mantar veya mikrop hcresinin milyonlarca
 108 RUH NEDR?
sene tekml ederek ald son ekildir... O halde beyin hcreleri
nin yannda bugn de bulunan bu mantar ve mikrop hcrelerinin
ii nedir?.. Onlar hl bu tekmln tesiriyle akl olamadlar m?..

Maddenin de, ruhun da varln kabul eden spiritualist

okuldur. Bu grupta: 1 yalnz madde ve ruha inananlar
( dualistler); 2 madde, ruh. Tanrya inananlar; 3 mad
de, ruh ve Tanrdan baka kinatta namtenahi varlklarn
mevcudiyetini kabul edenler... ilh. gibi kollar varsa da biz
btn bunlar yalnz materyalistlere kar olan vaziyetlerini
mtalea ettik. Onlarn tafsilt mevzuumuzla tli olarak alkal
dr. Onun iin bunu geiyoruz. Artk ruh, nedir mevzuumuzu y
le umum bir bakla derleyip toplayabiliriz.
Ruh madde deildir. Bilkis onu idare eden bir kuvvettir Ma
hiyeti hakknda hi bir ey bilemediimiz^ bu cevher Tanrnn
lemlerdeki kanunlarn idare eder. Tanr bu varlklar yoktan ya
ratmtr. Fakat bu sz bir ok itirazlar mucip olacaktr, biliyoruz.
nk insan mantnn stnde kalan bir mefhum... Yalnz bu
vdide biraz kendimizi yormak, bu anlaya doru bir adm atl
masn salayacaktr zannederim. majinasyon (tahayyl) yoliyle
bu alanda yrmek iin yle bir mlhaza yapalm. Yalnz yanl
anlalmamas iin tekrarlayaym ki bu bize yoktan yaratl fikrini
deil belki ona doru giden yolu ilk adm olacaktr. Bu biim bir
dnce ile yokluktan varla gei hakknda mhim ve pek ka
ba da olsa bir fikir edinilmi olur: imdi dnyay dnelim...
Muazzam bir krre.. bunu kltelim, kltelim. Bir bilya kadar
oldu. Daha daha kcltlim. Bir nokta haline geldi. Fikrimizle bu
klmeyi takip edelim... nceki byk krrenin sathnda bulu
nan noktalar birbirlerine yaklaacak, yaklaacaklar... Bu minval
zere asgar namtenahiye geleceiz, ve nihayet bu sathtaki nok
talar birbirlerine yaklaacak ve birbirinin iinde kaybolacaklar...
Dnce ve tasavvurdan silinecekler... te yoklua doru bir adm.
Ayni tasavvuru ters tarafndan dnrsek ve bu olayn sonsuz
bir kudret olan Tanrnn iradesiyle vukua geldiini dnrsek
yoktan halkedilme keyfiyeti hakknda bir sezi glgesi yaratld de
mektir. Biz byle muazzam bir krre (Makrometrik) bir birlikden
bahyacamza bir bilyadan da balyarak, fakat bu sefer onu yu
kar doru bylterek evvel bir dnya, sonra dnyalar kaplaya-

(1) Mahiyetini bilmemekle beraber tezahrat hakknda bir ok eyler

biliniyor. Meteryalistlere bu hususta bir rchan verilmiyor. nk onlar da
maddeyi bilmiyorlar.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 109
cak azamette bir krre.. ve ilh. eklinde fikir yrtrsek bu sefer
zam namtenahiye ve bunun ilerisinde sisleen muhayyilemizle
yokluklara dalarz. Bu dnce de dierinin maks bir eklidir di
ye dndkten sonra acaba sonsuz kkle sonsuz byk anlam
lar beyinde birleiyorlar m diye aklmza bir fikir geliyor?.. Keza
krre sathndaki iki noktay bir madde, bir varlk olarak tasavvur
etmek zaruretinden asgar namtenahide bile bir an kurtulama
dmz da hatrda tutulmaldr. Bu takdirde asgar namtenahide
de olsa o madde varlnn ne olduu, mahiyeti yani ne gibi bir
eyden yapl olduu hakknda yine hi bir fikre sahip deiliz. Bel
ki de ebediyen bu bir sr kalacaktr.
u halde Ruhun tam bir tarifini yapmaa imkn yoktur.
(76). Ancak onun sezilebilen tezahrlerine bakarak insanlar ara
snda anlamaya yarayacak kadr basit ve kaba bir ekilde
tarif etmee allmtr. Ruhu maddenin vasflarndan ayran
hususiyet ondaki uurlu messiriyet kabiliyetidir. Bu kabiliyet on
da mekndir ve tekmliyle mnasip ekilde inkiaf eder. Ky
metli dostum Bedri Ruhselmanla birlikte btn madd vasflarn
dan kurtulmu mahz- ruh halindeki bir varlk bizim iin bahis
mevzuu olamyacaktr kanaatindeyiz.
nk dima kabiliyetleri ve ruh melekelerimizin en mtek
mil unsuru olan, en geni mnasnda imajinasyon mza ramen
madd dnceler dnda bir messir, bir hareke ttasavvur et
mek kabiliyet ve imknlarmdan mahrumuz. Sonsuz kk tasav
vurundan ilerisi belki adem ( = yokluk) dur. Fakat bunu idrak et
mek ve onun uurunu benimsemek, insan zihninin stnde bir maz
hariyettir. Ruh hakknda btn bilinen realiteler ancak onun te
zahratnn bizde yaratt anlay m bir ifadesidir. O da daima
kendi dar llerimize gre.. Ruh hakknda ezel ve ebeddir diyo
ruz. Bunu sylerken ezeliyet ve ebediyeti mutlak mnasnda kul
lanamadmz da idrak ediyoruz. Fakat mesel ezeliyetin mna-
smdan anladmz her ne ise, yani onu ne ekilde, hangi imknlar
erevesi iinde tasavvur edebiliyorsak o kelimeyi sarfederken de
onu kasdetmi oluyoruz. Ruh iin zaman ve mekn yoktur dedi
imiz zaman da byle.. Zaman ve mekn douran eyin bir hare
ket mebdeine irca edildiini yukarlarda zikretmitik. Zaman ve me
kn mefhumunun dna kmak iin zihnin sarfettii gayretlerin
yine onun iindeki rpnlar olduunu da biliyoruz. Fakat bu
ebed bamza ramen her cehtimiz belki de hudutlara yaklama
mz salayan birer hamle olduu iin yine de bu gayretten vares
te kalamyoruz. Zamann mazi, hal, istikbal sahnelerinden, yahut
tasavvurlarndan ibaret olduunu zannetmekte hakl myz?.. Bu-
11 o RUH NEDR ?
nun realiteleri sbjektif bakmdan bizi tatmine yeter olduundan
daha mukni izahlar bulununcya kadar bunu kabul etmekte mah
zur yoktur. O halde ruh iin zaman ve mekn yoktur dediimiz va
kit ruhun hal iinde mazisini yahut istikablini yaayabilmesi keyfi
yetini teemml ediyoruz demek olacaktr. Bu nasl olur?. Bir misal
ile izah etmemiz muvafk olacak:
Ben, farzedelim 50 yandaym. 50 senenin bir bir hdisesiyle yo-
uruldum. Benim iin 25 sene evvel geen hdiseler mazidir. Bu
lunduum zamanda maziye doru yle bir bakacak olur
sam, 25 yl nceki hdiselerin ayet bende ok mhim bir htra
brakacak tesiri olmusa birisini hatrlyabilirim. Bu bir htrla-
madan ibarettir. Bu keyfiyeti vibrasyonlar diliyle anlatmya kal
karsam yle demem lzm:
25 sene evvel A hdisesi beynimdeki bir hcrede A hayalinin
vibrasyonlarn yaratt. Hdise getikten sonra A vibrasyonu uuru
mun dnda bazlar tahteuur diyorlar kald. Bugn dikkat
ve irademle A vibrasyonlarn tekrar uur sahama getirdim.
Hatrlama dediimiz hdisede u noktay gzden karmamaldr:
ahs hal iinde olduunu bilir. Mazinin hal iinde de tekrarland
na ait uuru ekseriya tamdr. Binaenaleyh onun iin mesel ha
trlanan mazi ile hal arasndaki btn yaanm hdiseler, ma
lmdur.
Spiritizme tecrbeleri arasnda sras gelince zikredeceimiz ve
adma uEcmnesie dediimiz bir hdise vardr. Bundaki vetire bu
anlattklarmzdan baka evsaftadr ve hatrlamaya hi benzemez.
Ekminezide sje halden maziye gtrlr ve orada yaatlr. Byle
bir sje mesel 25 sene evveline gtrld zaman yukarda sy
lenen A hdisesini aynen yaar. Burada hatrlama meselesi mev
zuu bahis deildir. nk hatrlamada hal ile mazi arasndaki b
tn hdiselerin uuru var olmakta devam eder. Halbuki ekminezide
bu uur kafiyen yoktur. Byle bir sje 25 sene evvelki hayatnda
yaarken artk onun iin 26 inci yln hdiseleri tamamen istikbal
olmutur. Medyomda bunlara ait hi bir bilgi kalmamtr. Bu tec
rbe istikbal iin de varittir. Yani sje maziye gtrld gibi is
tikbale de^ gtrlebilir. O zaman, sjenin o anda kendisi iin is
tikbal saylan ve mehul olan hdiseler hal iinde yaanmakta imi
gibi malm olur. te ruhun bu ekminezi tecrbesinde grld
gibi ayni zamanda hem hal hem mazi hem de istikbal iinde yaa
yabilmesi imkn vardr.
(1) Ekminezi seanslarnda istikbale ait tecrbeler fevkalde byk ih
tiyatla yaplmaldr. Bu ancak bilgili bir kontrol altnda ve pek yakn istik
bal zamanlan merhale merhale alarak yaplmaldr. Bunun mucip sebeple
rini ve tehlikelerini sras gelince anlatacaz.
 SPIRITIZM f a k ir iz m MANYETIZM 1 11
Bu keyfiyeti kaba bir misalle izah edelim:
Siz, bir da eteinde ve kvrml bir yol kenarmdasnz. Yolun
her iki ucunu gremiyorsunuz. Ancak bulunduunuz bir sahay sey
redebiliyorsunuz. Sizin bu dar gr sahanza bir otomobil girmee
balyor. Siz otomobili bu dar gr alannz iinde takip edebiliyor
sunuz. Ne nceki geliini ne de sizi getikten sonraki durumunu
gremiyorsunuz. Otomobilin size gelinceye kadar getii yollar ma
zi, sizin grdnz ksmlardaki seyri hal, bu gr sahanzdan
sonra gidecei, katedecei mesafe de istikbaldir. Fakat bu uzun yo
lun, siz pek ufak bir paracn grebildiniz. imdi kendinizi da
n tepesinde farzediniz. Ayni yolun pek byk ksmlarm, yani
hem geldii, hem gittii istikamette byk bir ksmn grmee ba
ladnz. Demek oluyor ki otomobilin mazi ve istikbaline ait daha
geni bir ryet sahanz husule geldi. Bunu ok geni bir kadro iin
de ruha tatbik ettiniz mi, size onun zaman ve mekn mefhumunun
dna kn kaba bir ekilde canlandran misalini verebilmi
oluyoruz.
Ruh ve beden mnasebetlerine ait canl bir fikir domasna
engel olan bir meseleyi de burada izah etmek gerekiyor. Bir oklar
mnevi bir kudret tasavvuruna bezettikleri ruh ile beden mnase
betleri arasnda bir kpr kurmakta mklt ekerler. Mesel
madde zerine byle bir mnevi cevherin neekilde messir ola
bileceini sorarlar. Ruhun bedenin neresinde olduu merak umu
midir. Mademki ayr ayr mefhumlar olarak ruhu ve bedenin mad
di yapsn mevzuu bahsediyoruz, o halde bunlarn arasndaki m
nasebetleri de gzden geirmek ztrarndayz. Bedenin muayyen
bi ryerine oturtulmu ruh fikrini, materyalistler hahile iitmek
isterler. nk tecrb mahiyette onu bu yerde zaptetmek veya
oradan uzaklatrmak kolay olacaktr zannndadrlar. Madem ruh
vardr, insan benini tahrik eden odur. O halde onun bedende otur
duu yer neresidir? ok makul gibi grlen bu sual haddi zatinde
yersizdir. Namus insann neresindedir? Sevgi bir maymunun hangi
uzvunda yer alr? Istrap kalbin hangi gznde oturur? Sualleri ne
ise bu da odur. Burada bir benzetme, fakat kaba bir benzetme ya
pabiliriz:
Jkont tablosunu yapan ressam bu aheseri yaratrken, zi
hin faaliyetleri, tasavvurlar ve imajinasyonlarla hareket ediyordu.
Fras, boyalar bu imaj inasy onlarn her an messir olan bin bir
eit hamlesiyle youruluyordu. Tablo bittii zaman bu her an s
tne grnmez oklarla nfuz eden dnce ve tahayyller de durdu.
imdi bu tablo karsna geip dnelim? Acaba ressamn imajinas-
yonlar resmin neresindedir? Yani, iinde midir, dnda mdr!
112 RUH n e d i r ?

Burada iki ayr mahiyette unsurun birbiriyle olan mnasebetleri

mevzuu bahis olur, yoksa bunlarn hangisinin altnda veya stn
de yahut hangisinin iinde veya dnda oluu mevzuu bahsolamaz.
Ksacas byle bir soru mantkszdr. Bu tpk insan mefhumunun
bedenin iinde mi, dnda m, banda m, gvdesinde mi, sorusuna
benzer, abestir. Ruhun var olduuna bizi sevkeden sebepler, im
diye kadar saydklarmza, yaptmz mukayeselere de mnhasr
deildir. Biz, baz eski mellifler gibi icma mmet i bir delil ola
rak almyacaz. ster btn dinler, btn kinat varlklar kabul et
sin ister etmesin bir eyin mutlak hakikati bununla llemez. Nite
kim Galileye kadar dnyann yuvarlak olduunu ne din kitaplar, ne
btn beeriyet kabul etmezdi. Bir tek Galilenin muazzam bir kitle
ye kar tek kalmasiyle meseleyi kaybetmesi mi gerekir. Biz do
malara veya ekseriyetin fikrine uymu olmaktan mtevellid mm
kn ve muhtemel hatalara dmemek iin onlar yokmu farze-
derek sbjektif ve obpektif delillerden realitelerine inandklarmza
itibar ettik. Ruhun varln ispat iin yaplm olan tecrbeleri biz
zat tekrarladk, bylece uzun senelerin verdii kritik ve mahe
delerle buna inanm bulunuyoruz. Bizi bu inanca gtren olaylar
burada sralyarak takdirini okuyucularmza brakacaz:
1 Spiritizme hdiseleri birer realitedir. Her ne kadar yzde
yetmi beinden fazlasnda hilekrlk, isabetsizlik, muvaffakyetsiz-
lik grlse de cidd aratrclardan William Crookes, Charles Richet,
A. Connaf Doyle, Sezar Lombrozo ve daha bir oklar, ilim kadro-
siyle izah edilemeyen hdiselerin mevcudiyetini kabul ve tasdik
etmilerdir. Dedoublement, Apor, materyalizasyon, Voie directe
gibi hdiseleri bizzat mahede edemedik. Bunlar bir tarafa bra
kabiliriz. Fakat manyetik uyku ile uyuttuumuz medyomlarla elde
ettiimiz hdiseler bizi dier hdiselerin de shhatine inanmaya
evketti. Bu tesrbelerimizin birisinde medyumumuz bizzat bizim
de bilmediimiz bir dostumuzun evini o kadar shhatle anlatt ki
bizzat gren bir ahs bile bu kadar teferruat ihmal edebilir. Cel
sede evi mevzu bahsolan ahs da hazrd. Burada akla gelen itiraz,
fikir intikalidir. Fakat bu tecrbemizde bu vki deildir. nk
seans nihayetinde bu pheyi tamamen bertaraf eden ve derhal tev
sik ettiimiz bir hdise de cereyan etmiti. Saat 12 olmutu. Medyom
tam bu srada derin bir manyetik uykuda oldu uhalde tarif
etmekte olduu eve, bir kz ve bir kar kocadan mrekkep kii
lik bir misafir geldiini syledi. Tecrbe yaplan evden derhal te
lefonla soruldu. Hdise tamamen medyumun anlatt gibi km
t. Burada beden kabiliyetlerini ve normal fizyolojik veya fizik ka
nunlarn malm imknlarn taan bir realite vardr. Bu hdise ruh
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 1 13
leminin tesiriyle vukua getirilmi deildir. Ancak maddenin bil
diimiz kabiliyet ve imknlarna da balanamaz. Olsa olsa bedenin
bilinen kabiliyetlerinin stnde uurlu bir cevherin mevcudiyetini
ispat eder.
2 lm bir tandktan medyo mvastasiyle baz mesaj
lar geldii de reddedilemez bir realitedir. Burada tesadf mevzuu
bahsolamaz nk bir matbaann hurufat kasalarn yle seriver-
mekle muntazam bir kitap yazlacan iddia etmek gln olur.
Gz kapal bir insann byle kark harflerden avu dolusunu atp,
sorduumuz sualin cevabn yazablieceini sanmak deliliktir. Son
zamanlarda Amerikann bir niversitesinde u tecrbenin yapld
n duyduk. Tecrib psikoloji krssnn profesr kendi icat et
tii bir aletle ve el dokunmadan bir ift tavla zarn attryor. Ale
tin karsna geen ahslarn dnceleriyle bu zarlara tesir edebi
lip edemediklerini kontrol ediyor. 37,000 vaka zerinde yapt bu
tecrbe yzde yetmi be, seksen menfi netice veriyor. Yani tec
rbe yapan ahs her seferinde istedii zar ve mesel de
atamyor. Fakat vakalarm yzde yirmisi muvaffak oluyor. Bu,
yzde yirmi iinden yzde yetmiin yaptklar her tecrbenft yz
de ellisi ile yetmi bei muvaffak oluyor. Geri kalan ksmn ise
her seferinde muvaffakiyeti tam oluyor. Yani baz kimseler alete
dokanmadklar halde yz defa de atabiliyorlar. Ve bunlar bir
iki kiiyi deil yzlerce adedi buluyor. Bu hesaplar, ihtimali he
sabn dnda bir katiyet gsterir. Yukarda isimlerini saydmz
otoriteler ruhlardan mesaj aldklarn kat olarak ifade ederler.
Bu bahse misal tekil eden bir mahedemizi yazlarmz arasnda
bulacaksnz. Ayni mahede ile birlikte sunduumuz ngilizce
Eski Msr konuuyor = Encient Egypt Speakes kitabndan alnan
vaka bu hususta hi bir itirazla bertaraf edilemez.
3 Bu gibi hdiselerde daha modern ve lm bir itiraz yapl
maktadr. nsan beyninden baz vibrasyonlarn kt artk hi kim
se tarafndan itiraz edilemiyor. nk bunu fen de Electro -
Encephalographe aletiyle ispat ediyor. Madde ve enerjinin ebed
olduu fikri de destek tutularak dimadan kan bu vibrasyonlarn
kinatta mevcut kaldn ve herhangi bir medyomun hatt bir
makinenin bu vibrasyonlar tesbit edebilecei dnlyor.
ok lm ve mantk gibi grlen bu itiraz da rktr. nk
bu vibrasyonlar insanlar yaarken fezaya intikal ettirilir ve k
tklar gibi feza iindeki kozmik maddeler de vibrasyonlarna de
vam ederler. Bunlar gramofon plna tesbit ettirilmi vibrasyonlar
gibi, mahiyeti deimiyen titreimlerdir. Bilfarz lm olan baba
mzn A meselesi hakkndaki fikirlerini tar. Biz bir aratrc, fa-
8
114 RUH n e d ir ?

kat kafas ileyen bir aratrc sfatiyle bu A vibrasyonlarn tart

maya ve onunla mnasebete gemiye altk ve muvaffak olduk
diyelim. Bu vibrasyonlar aynen tekrarlatabiliriz. Fakat onunla
mnakaa edebilir miyiz? Yani ona hayatta iken aklna gelmemi
olan suallerin de cevaplarm verdiremeyiz ya.. Bunu mmkn gr
mek, karmzdaki bir gramofon pliyle bir insan imi gibi
konuabildiimizi iddia etmekle birdir.
4 Spritizme tecrbeleriyle pek ziyade uram olan Dr.
Allan Kardec, Camille Flammarion, Hector Durville, Albert Pau-
chard, Colonel de Rochas... v.s. nin elde ettiklerini yazdklar ha-
rikulde vakalar son yirmi yirmi be yl iinde tekrarlanamam
olmakla beraber ehemmiyetlerini muhafaza etmektedirler. Bunlarn
iddia ettikleri dedoublement (Yani sjenin, birisi cesed dieri l
tif ve seyyalev bedeni olmak zere iki mahhas varlk olarak g
rlmesi, ki bu fotorafla da tesbit edilmitir), materyalizasyon (Ruh
larn seyyal bir bedenle grlebilir bir halde celseye gelmeleri)
(Bunun da fotorafla tesbit edildii bu melliflerin kitaplarnda
yazldr.), clairvoyance, Apor gibi daha bir ok hdiseler spiritua-
lizmin izahlarndan daha makul ve lm ekilde hi bir suretle izah
edilemiyor. Btn bunlarn akl ve mantk yollardan tecrb de
lil olarak izah edilmesi iin Perisperi gibi seyyal bir vasta te
siri dnmek strarndayz. Keza Dejavleri, erken olgunlama
veya dhi ocuk (Enfant Prodige) Entvisyon, Fobi vesair bir ok
ruh hdiselerin izah ve kabul iin baz Ingiliz spiritualistlerine
ramen Reenkarnasyon un kabul zarur oluyor. Ruh ne^ir
mevzuumuzu bitirmeden evvel samimiyet ve realistliimizin delili
olarak, hallinde mklt ektiimiz bir iki noktay da zikretme
den geemiyeceiz:

A Bedenin unsuru mekkili olarak hcreleri tanyoruz. Her

hcre bir ruha maliktir. Bu hcreler bedenin hkimi olan tek ve
daha mtekmil ruh tarafndan idare ediliyor. Mesel bir, solucan
veya bir aa heyeti umumiyesiyle bir tek ruha maliktir. Kendisi
bir ok hcrelerden yapl olduu iin de, bu hcrelerin ba
sit olan ruhlarn da haizdir. Fakat aacn daimi baka bir yere
eker veya solucan iki paraya blersek bunlarn ayr ayr yaamakta
devam ettiklerini grrz?.. Mikroplar da bu ekilde reyorlar...
Ruhlar tecezzi kabul etmediklerine gre burada, asl bedenin
ruhu nereye gidiyor? Hangi parada kalyor? Dier para ne suret-

(1) Reenkarnasyon dnyaya bir ka defa gidip gelme.

 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 115
le hayatiyetini muhafaza ediyor? Acaba buraya yeniden bir ruh mu
enkarne oluyor? Buralar biraz kark...
B Bedeninden ayrlm bir kpek kafas sun' vastalarla ya-
atlabiliyor!.. Bu yaamada kpek ruhunun dahli var m? Ruhun
bedene tesir artlar deimi olduuna gre, bu kesik bala olan
mnasebeti nedir?..
C Atomlarda uur vasfnda hareket olduuna dair son za
manlarda bir cereyan balamtr, Acaba atomlar da hcreler gibi
hayat sahibi yani ruhu olan birer vahdet midirler? ayet yle ise
onlar bildiimiz en iptida ve basit ruhlar mdr? Yani ruhun ilk
inkarnasyonu bu mudur?
D Eski mellifler arasnda bazlar ruhlarn fotoraflarn
almaya muvaffak olmulard. Vasait ve bilgilerimiz arttna gre
imdi bunlar bizler de niin yapamyoruz?..
E Tebligat verebilen, bu tebligat vzh, muntazam, hatt
edeb kymeti olaca kkadar ahenkdar bir slb tayan ifadelerle
celselerimize gelen ruhlar bazan anne, baba, evld gibi en yakn
varlklar tanmyorlar. Bu suretle tebligatn bir ksm dier ksmiy
le mantk rabtalar gstermiyor. Bu neden?..
t
Bu pheli gibi grlen noktalara ramen hissen spiritalizme
bal bulunduumuzu itiraf etmeyi bor biliriz. Bu noktalar zerin
de zamanla aydnlatc ve tamamlayc izahlara destires olacamz
umuyoruz. ayet bu hususlarda bizimle hasbihal arzusunu gsteren
okuyucularmz karsa onlarla bu mevzular demekten byk bir
haz duyacamz sylemeyi fazla sayarz.

(Nefsini bil dsturiyle felsefe leminde mhim bir yer tutan

Sokrat, zamannn inanlarndan baka dnlere sahipti O, ruha
inanrd. Bu inan o kadar samim idi ki aaya nakledeceimiz
satrlar bu idealin bykln azametle tebarz ettirir. Sokrat
fikirlerinin kurban olmaktan kurtulamad. nk o, ruhun varliy-
le birlikte zamannn tersine bir tek Allaha inanyordu. Onu
lme srkleyen, bu inan ve onu samimiyetle mdafaa etmesi
ve yaymasyd:
Sokrat ekemiyenler zamann gelenek ve greneklerine uym-
yan, bunlar ykmay hedef tutan bu inann ne srerek dva et
tiler. Dram airlerinden Meletius, hatiplerden Lycon ve bir de deri
tccar Anitus, onun aleyhinde u ithamnameyi verdiler:
Sokrat, memleketin mabudlarma inanmyarak baka bir mabud
116 RUH N ED R?
ne srdnden ve bylece genleri dallete srklediinden ce
zaya mstehaktr. Ve bu ceza da lm olmaldr!.. dediler. Sokrata
gre, Allah kusurlu ve noksan olamazd. Zamannda, Allah olarak
tannanlar ise bir takm nakselerle mall idi. Bir ok hikyelerle
insanlatrlmt. Byle mahhas varlklar Allah olamazlard. Bu
hr fikirler o zamann genlerini teshir etmiti. Mddeiler, bunu
mill birlikleri iin bir tehlike saymakta tereddt etmiyorlard.
Sokrat arasra kendisine iinden sesler geldiini ve kendisini iyili
e, doru yola sevkettiini sylyorduk. Herkesi bu yola srkle
mesini telkin eden bu sese kaytszca boyun eiyordu. Nihayet mah
keme kuruldu. Halktan bir ou bu mahkemenin zas sfatiyle top
lanmt. Sokrat mehur olan u mdafaasiyle hkimleri zerinde
kamlayc tesirler yaratt:
Atmallar; hakikat u ki, hakik hakim (Apollon) dur. Ga-
ibden bir sesle o hakik mabud, demek istedi ki beerin hakimlii,
byk bir ey deil veya hidir. Ben insanlara doru yolu gstermek
istedim. Bu maksadmdan beni, lm de dndremez. Bir insan en
erefli zannettii bir ie baladktan veya o ie miri tarafndan t
yin edildikten sonra, artk o ite sebat etmelidir. Tehlikeleri ve l
m hi nazar itibara almamaldr.
Atmallar! Harplerde^ cesaretle dven, lmden kamyan,
korkmyan Sokrat, Allahn emrettii bir ii yerine getirirken ce
saretle dvenlere hak yolu gsterirken nne kan lmden el
bet korkmaz. lmn ne olduunu kimse bilmez. Belki lm insan
larn zannettii gibi byk bir musibet olmayp en byk bir iyi
liktir. Bilinmeyen bir eyi bildiini sanmak en byk cehalet de
il mi? Ben hayatn tesinde ne olduunu bilmiyorum. Fakat unu
iyi biliyorum ki Allaha ve insanlara kar adaletli ve itaatli olma
mak vazifelerimize yakmaz... Beli ve gr bir sesle vakar iinde
sylenen bu szler, hkimler iinde ta yrekli cahilleri alatacak
yerde kzdrd. Ufak bir ounlukla Sokrat sulu sayld. O zamann
kanunlar gereince sulular cezalarn kendileri tyin ederlerdi. Bu
frsat mtereddit karaktarlerin iine yarayabilirdi. Sokrat, bundan
istifade ederek kendisi hakknda verecei cezay mesel para ceza-

(1) Bir ok medyomlarm byle ilerinden ses duyduklarm ehemmi

yetle hatrlamaldr.
(2) Sokrat genliinde asker olarak bir ok muharebelerde bulunmu
tur. Bu savalarda olaanst baarlar gstermi, cesaretiyle kendisini tant
mt.
(3) Sokrat, peygamberlerin iddias gibi, yapt ilerin kendisine mehul
kuvvetler tarafndan telkin edildiini sylyor ki bunun zerinde dikkatle
durulmaya deer.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 117
s veya srgne evirebilirdi. Fakat kanaatlerini gizlemek veya de
itirmek artiyle. Sokrat buna da tenezzl etmedi ve:
.AtinalIlar! vicdanene mutmainim ki kimseye fenalk etme
dim. Meletiusun bana lyk grd idam cezasndan kamak da
istemiyorum. Para cezas verebilecek param yok. Srgne belki
hepiniz raz olursunuz. Fakat vatandalarm benim nasihatlerimden
beni kovacak kadar usanmlarsa gittiim yerlerin insanlar da on
lardan usanacaklardr. Oralarda sus? derseniz... Bu, Tanrnn emir
lerine aykr hareket etmek ve ona itaat etmemek olur... Hkimler
Sokratn yalvarmasn, onlara snmasn beklerlerken onun by
le umursamadan, hi korkmadan aslne szler sylemesine kzdlar.
Ve ounlukla lm! kararn verdiler. Son bir defa daha sz alan
koca filosof:
Btn hayatmda, her ide ilham lhiye mazhar oldum:
yapmak zere olduum bir ey fena ise menedildim. Bu sabah ne
buraya gelirken, ne burada sz sylerken hi bir ilham almadm.
Bundan anlyorum ki iyi bir yere gidiyorum. lmn fenaln
zennederek phesiz aldanyoruz.
Hkimler! iyi insan iin ne bu hayatta, ne de hayatn tesinde
bir fenalk olmadna kanaat getiriniz. Bana fenalk etmek niyetiy
le hareket etmelerine ramen, ne ithamnameyi verenlerden, ne be
ni haksz yere mahkm edenlerden hi ikyetim yok. Sizlerden
yalnz bir ricam var: Benim ocuklarm bydkleri zaman onlar
faziletten baka servet ve saire arar grrseniz onlar cezalandr
nz... Artk ayrlma zaman geldi., ben lme, sizler de iyi yaama
ya... Bunlarn hangisi daha iyi? Bunu Allahtan baka kimse bile
mez. Sokrat, idama mahkm olduu zaman, bir mabuda yin ya
plmak zere limandan bir gemi kalkyordu. O zamann kanunlar
na gre bu gemi dnnceye kadar verilmi olan idam hkmleri
infaz edilemezdi. Gemi bir ay sonra dnecekti. dam mahkmu
Sokrat bu 30 gn iinde bir an bile metanetini kaybetmedi. Hapis
hanede ailesini ve dostlarn kabul ediyor, onlara ahlk nasihatler
veriyordu. Hapishanede bulunduu sralarda gerek talebeleri, ge
rek dostlar onu kurtarmak iin ok srar ettiler.
Talebesi arasnda ok zengin birisi vard. Cryton ismindeki bu
zengin talebe para ile hapishane gardiyanlarnn hepsini elde etmi
ti. Ona Tsalia ya kamay, fidyei necat vermeyi teklif etti: Tisalia
da herkes seni hrmetle beklemektedir., diyordu. Fakat koca filo
sof:
Hayr, dedi. Haksz yere mahkm edenleri ikna edemedii
iin kamann iyi olmadn syledi. Fenala fenalkla; hileye hile
ile mukabele etmee tenezzl etmedi. dam gn son defa dostlar
1 18 RUH NEDR ?
kendi etrafn evirmilerdi. Sokrat yine sakin ve gleryzl idi.
Dostlarma lmdan ve ruhun ebediliinden inandrc delillerle
bahsediyordu. Geelecek hayatn kendisine faziletinin mkfatn ge
tireceini mit ettiini sylyordu:
Bugn benim sram gelmi gidiyorum. Hepiniz sras gel
dike oraya geleceksiniz. dedi (6) Sonra ocuu ve kars ve di
er akrabalariyle son defa kucaklat ve onlar evlerine gnderdi ve
yatana uzand. Gne batmaktayd; hem de gzleri kzl yalarla
dolu olarak.. Sanki bu hazin manzaray grmemek iin dnyay ka
ranla boarak gidiyordu. Bu karanlkta siyah bir glge siyah mak
satlarla belirmiti: Elinde zehir ksesi tayan celld.. Tarihin sine
sine gmlecek koca bir gvde, bu siyah glgenin elinden hi te
reddt etmeden zehir ksesini ald. Btn dostlarn gzleri, bu k
sedeki zehirle zehirlenmi gibi aladlar. Bazlar fenalklar geir
di. Ve artk dayanamyacaklar iin bu sahneyi karanlklarn seyri
ne braktlar. Fakat bu kadar ackl sahneye ramen Sokrat metin
ve asildi:
Ne yapyorsunuz! aziz dostlarm! ben byle bir sahneye ma
ruz kalmamak iin kadnlar eve gnderdim. Biraz metin olunuz!..
dedi. Zehiri alp son yudumuna kadar, sanki ifa veren bir erbet
mi gibi iti. Zehir iine aktka o belki de hayatn yknden bo
alyor, hafifliyormu gibi msterih ve gleryzl kald.
Artk hain zehir damarlarda yaylyor., ayaklardan, ellerden
balyan katlama soukluunu etraftan merkeze getiriyordu.
Ayakta duramad, yataa uzand. Bu onun ebediyete yolculuu ol
du. Yzn rttler. Artk karanln bu asil yze bakmaya cesa
reti kalmamt. nk hl da tatl, gleryzl ve faziletli gr
nyordu. Son nefesinde yzn aarak dostlarma bir kere daha s
nk baklarla hazin hazin bakt. Sonra iddetli bir ar kalbini t
kad,. Ruhu, artk bu zehirle, dnyann tadiyle aclam erbetiy
le kirlenen gvdeyi bo bir uval gibi silkti att. Ve semaya doru
yolland. Bu yolculuk hl da dnen kafalarn basamaklarnda
ebed yryne devam ediyor.
Aziz okuyucum! te Ruh nedir bal altnda yukandanbe-
ri birteviye gevelediim szlerin panoramas burada bitiyor. Size
iki lm vakas takdim ettim: Renouvier ve Sokrat... Birisindeki
heyecan ve tel, dierindeki huzur ve sknu belirtmek iin fazla
bir ey yazmyacam. Materyalist ve spiritualist iki grn k-
beti ve lm nasl karladklarn sizler yukarki satrlarla, ben
den daha da iyi anlyacaksnz.
Akay
 S P IR T IZM f a k i r i z m M A N Y E T IZ M 119

Mracaat edilen eserler Bibliografya:

1 Advar, Dr. A. Adnan OsmanlI Trklerinde ilim 1943

2 Advar. Dr. A. Adnan Tarih boyunca lim ve Din 1944
3 Ahmet Ihsan Fizyoloji 1927
4 Ahmet Mitat - Ahmet Hamdi Tarihi Edyan 1329
5 Bahaettin spirtizma (mecmualar 12) 1325
6 Balaban, Mustafa Rahmi Kk Felsefe tarihi 1339
7 Balaban, Mustafa Rahmi Hakikat yollarnda 1947
8 Balaban, Mustafa Rahmi Tarih Boyunca Ahlk 1949
9 Barthold, W. - Fuad Kprl slm Medeniyeti Tarihi 1940
10 Baybi havs Kitab Mukaddes 1885
11 Baybi havs 1941
12 Bergson, Henri - Halil Ni- uur 1928
metullah
13 Bergson, Henri - M. ekip Yaratc tekml 1947
Tun
14 Berkson, Ali Rza Madde ve Enerji 1946
15 Binet, Afred - Hseyin Cahit Ruh ve Beden 1927
16 Boirac, Emil - Mehmet Emin Felsefe, Hikmeti Nazariye 1330
17 Bon, Gustave le - Dr, A- lmi Ruhu tima 1924
Cevdet
18 Bchner - Baha T., Nebil Madde ve Kuvvet I
19 Bchner - Baha T. Nebil II
20 Bchner - Baha T.^ Nebil III
21 Crooke#, Sir William - Ba Kuvvei Ruhiye 1321
haettin
22 Diker, M. Hayrulla h Asabiye Hastalklar 1929
23 Diker, M. Hayrullah Tababeti Akliye ve Ruhiye 1928
24 Dorul, mer Rza Tanr Buyruu 1947
25 Dorul, mer Rza Yeryzndeki Dinler tarihi 1948
26 Dorul, mer Rza Tasavvuf 1948
27 Doyle, Arthur Connan The History of Spritualism I
28 Doyle. Arthur Connan I I
29 Dumas, G. - Cemil Sena Mufassal Ruhiyat Usulleri 1931
30 Durkheim Hseyin Cahit Din hayatnn iptida ekilleri 1923
31 Durkheim Hseyin Cahit II 1923
32 Dwelshauer Mustafa e- Psikoloji 1938
Kip
33 Dozy Dr. Abdullah Cev Tarihi slmiyet 1908
det
34 Elmall Hamdi Metalip ve Mezahip 1341
35 Fake, Emil Ahmet Hi Yeni Felsefe tarihi 1928
dayet
36 Ferid Mebadi Felsefeden lm Ahlk 1339
37 Fenmen, Refik Radium ve harikalar 1943
38 Flournoy Mustafa Rahmi VVilliam Ceymsin Felsefesi 1947
9 Forlender, Kari Orhan Felsefe Tarihi 1928
Sadettin
120 RUH NEDR ?
40
Frete, Jean Vehbi Eralp Delilik 1946
41
Freud, S. Mustafa ekip Freudizm 1948
42
Freud, S. Selmin Evrim Hayatm ve Psikanaliz
43
Gkay, Dr. Fahrettin Kerim Ruh Hastalklar 1931
44
Guillame Refia Semin Ruhbilim 1945
45
Grive, Fonce Ahmet Naim Mebadii Felsefe 1331
46
Haeckel Haydar Daner Kinatn muammalar 1936
47
Hartmann, E Memduh Darvenizm 1329
Sleyman
48 Haan Merzuk Cinlerle muhabere 1328
49 Hedon Mustafa Dilemre Fisiologi 1936
50 Hofding Hseyin Cahit Psikoloji I 1944
51 Hofding Hseyin Cahit II 1944
52 Hume, David Selim Ev nsan Zizni zerine Aratrma 1945
rim
53 smail Fenn Maddiyum Mezhebinin zmih
lli 1928
54 smail Fenn Kitab izalei kk 1928
55 smail Fenn Vahdeti Vcut ve M. Arab 1928
56 Ivanzade Sleyman lmi Serair 1334
57 Janet, Pierre Cemil Sena Hipnotizma 1936
58 Janet, Pierre Cemil Sena Ruh Mucizeler 1935
59 Jeans, James Salih Mu- Esrarl Kinat 1947
rad
60 Macl, Ernest Sabri E. Bilgi ve Hata 1935
Ander
61 Malbranche Besia Akarsu Metafizik ve din zerinde g
rmeler 1946
62 Maeterlinek, M. Ferit N. Tanr Huzurunda 1947
Hansoy
63 Mehmet Ali Ayn (ch. Bor lim ve Felsefe 1331
den)
64 Mehmet Ali Ayn (ch. Bor ntikad ve Mlhazalar 1923
den)
65 Mehmet Murad Taharri! stikbal 1329
66 Mehmet Refik Ayntayn Nazariyesi 1340
67 Mesliei, J. Dr. A. Cev Akl Selim 1928
det
68 Mustafa Namk Aristo 1931
69 Ongun, Cemil Sena Allah Fikrinin tekml
70 Ongun, Cemil Sena Buda ve Konfsys 1941
71 Richet, Chari Mnir Ra- Umum Psikoloji 1934
it
72 Rza Tevfik, Dr. Mufassal Kamusu Felsefe 1332
73 Rza Tevfik, Dr. Felsefe Dersleri 1335
74 Rizzo, Alfred Asaf H. Haikulde Masal
elebi
75 Rousseau, P. Erben Atomlar, Yldzlar
 SPIRITIZM VI MANYETIZM 121
76 Ruhselman, Dr. Bedri Ruh ve Kinat I 1946
77 II 1946
78 I I I 1946
79 Ruhlar Arasnda 1949
80 Schlick, Moritz Hilmi lim ve Felsefe 1934
Ziya
81 emsettin, M. slm Tarihi 1341
82 Tarihi Edyan 1339
83 Maziden Atiye 1339
84 Zulmetten Nura 1341
85 Felsefei l 1341
86 Tao - Tsu Nabi zerdim Taoizm 1946
87 Tun, Mustafa ekip Bergson ve Kudreti Ruhiye... 1339
88 Ruh Aleminde 1945
89 Uzman, Dr. Mazhar Osman spiritzma Aleyhinde 1910
90 Tababeti Ruhiye 1928
91 j 1940
92 i Akl Hastalklar 1940
93 Uzdilek, Salih Murat Deien dnyann sralar 1947
94 lgen, Hilmi Ziya Metafizik 1928
95 Din Sosyoloji 1943
96 Yirminci asr Filosoflar
97 Wauty, Leon Science et Spiritisme
98 Wizinger Muvaffak Sey Maddenin Yaps 1944
han
99 Yazr, Muhammed Hamdi Kuran dili I 1935
100 i IV 1936
101 V 1936
102 . . VI 1936
103 VII. 1936
104 Yener, Dr. Vsfi Modem ilimde Kinat telek-
kisi ve Allah Fikri 1943
105 Yung M. Hayrullah Ruh Hayatta L uur 1934
T06 Bohen, George Abdl- Hayat ve lm 1926
feyyaz Tevfik
07 Ragb Rfk Manyetizma ve Hipnotizma
muallimi 1235
108 Avram Galanti Sami Vaz Kanun 1927
109 smail Hakk Dr. Hristiyanlk ve mslmanlk 1935
110 Budaa, H. mer Hayat ve lm meseleleri 1935
111 smail Fenn Kk kitapta byk mevzular 1934
112 Aiyan, Sizin iin, ve sair
mecmualar Neredilmemi
Notlar v.s. v.s.
 RUHLARLA KONUULABLR M?^

Konumak denince; ekseriya iki insann kar karya gelerek

ses dediimiz vasta ile anlamalarn anlarz. Bu byle kar kar
ya olduu gibi uzaktan ve bi takm telefon, telgraf v.s. gibi
vastalarla da olabilir. Anlama, yaz ile olursa buna konuma deil,
yazma dememiz lzm. Keza iki sar ve dilsizin karlatklar
zaman aralarnda anlaabilmeleri iin kendilerince birer mna ifade
eden iaretler, kullandklar grlr. Gz, ka hareketleri (Mimik)
ile de insanlarn baz ufak tefek fikirleri ^ifade edebildiklerini
biliriz. Demek ki insanlarn, kafalarndaki fikirlerini bir bakasna
geirip onu da bu fikirden haberdar klma keyfiyeti yalnz sesle
(azdan veya sazlardan kan ses) deil hareketle (Mesel, gz,
el, yz vesaire hareketleri gibi), yaz ve ekiller (resim, yaz ekil
leri, baz remizler, plklar, ifreler vesaire gibi) ve daha bir sr
yardmc vastalarla da olabilir u halde konumaya verdiimiz
mna daha genilemi oluyor. Yalnz en az iki insann birbirleriyle
lkrd yoliyle anlamalar, herkesin (konuma) dan anlad mna
y ifadelendirir. Biz bu keyfiyeti haksz olarak yalnz insanlara tah
sis ediyoruz. Halbuki hayvanlar arasnda da (kendi kabiliyetleri ve
ruh tekmlleri nisbetinde) bu [anlama] keyfiyetinin pekl
vukua geldiini limler tesbit etmilerdir. Mesel odann bir tara
fna dklm olan bir para tatly, ayet oradan geen bir ka
rnca tesadfen bulmusa, ksa bir zaman sonra evin bahesindeki
karnca yuvasndan btn karncalarn odaya tklerini ve tat
lnn bana geldiklerim hepimiz grmzdr. Buradaki hdisede
uurlu bir maksat takip edildii ve ilk tatly bulan karncann b
tn arkadalarna bu kefi, (kendi grme ve anlama vastala-
lariyle) bildirdiini kabul etmek zorundayz. Btn hayvanlarda da
ayni tecrbelerin msbet bir ekilde netice verdiini ilim kitaplar
yazyor. u halde konuma yoliyle anlama keyfiyetinin yalnz in
sanlara mnhasr bir ey olmadn kabul etmek yerinde olur.
Yalnz bu konumalarn kinattaki mevkii, kymeti ve ehemmiyeti
ne merkezdedir. Bunu da ksaca grelim:

(1) Burada konumay daha geni mnada aldmzdan konuma yeri

ne anlamada daha doru olarak diyebiliriz.
 SPRTZM FAKRZM M AN YETZM 12 3
Bir karncann, bulduu bir ksmeti arkadalarna haber ver
mesini bi zancak hdiselerle, yani dier karncalarn da oraya gel
mesiyle 'inliyoruz. Burada hdiselerden ve neticelerinden bir mna
karyoruz ve bir hkme varyoruz. Yavrusu yere dm bir sere
ciyak, ciyak barr. Bunu ok uzaktan iiden sereler hemen oraya
kouur ve yavru sereyi kurtarma arelerine ba vururlar.. Felket
haberini veren serenin o anda kard ses dikkat edilirse mesel
tati: bir ilkbahar sabahnda baba sereye okunan ak teraneleriyle
ayn ahenkte deildir.
Keza, bir maymunun sevin duyduu zaman kard sesle
tehlike karsnda kard ses bir midir*^.. En ufak ses melodilerin
den seda vibrasyonundan, kelime ve hece aksanmdan mna karmay
bilen insan olu acaba bu maymunun, serenin, karnca ve ilh .. ko
numa vastalarndan ne anlyabiliyor?.. hi!...
Bizler ki o hayvanlara nazaran daha mtekmil, hatt ok daha
mtekmil bir ruh seviyesinde olduumuzu bildiimiz halde o za
vall geri mahlklarn on, on be ahenkten fazla olamyaca. tah
min olunan seslerine kar cahil kalyoruz. Hem de yz binlerce
kelime ve ahenkli, mtekmil lisanlarmza ramen.., Bu ac mu
kayese gsteriyor ki insanlar bazan tefahr ve gururlarnn esiri
olarak burunlarnn ucunu kaybetmilerdir. Basit bir kylnn
anlad ve bildii (ve ancak onunla konuabildii) be yz ke
limelik dil servetini ok byk bir limin yz binlerce kelimelik
sonsuz hzinesi ile mukayese edersek kylnn bir lim dilinden
anlamayna hak veririz.
Ruh denince bizden, benliimizden, varlmzdan ayr, baka
bir ey dnmememiz icap eder Bu dnyada btn karakteri, h
viyetiyle (A) ne ise aa yukar br dnyada da o, odur.
Fakat bizim anlayamadmz bilemediimiz ve ancak baz
eserleriyle yle tahmin yollu anlayabildiimiz bir lemin rea
liteleri iinde onu bu dnyadaki gibi mtalea edemeyiz. R
yada bir insan yrr, gezer, uar, konuur... vesaire... Fa
kat bunlarn hangisi budnyanm realitelerine uyar?.. Mesel uy
kuda karmzda duran vazoyu krarz. Fakat uyannca vazoyu yerli
yerinde grrz. nk uyku iindeki seyyal halimiz, bizi dnya
daki kesif madd realitelere messir olmaktan meneder. Meselenin
aksi de vakidir. Yani uykuda bana bir kl darbesi yiyerek kula
kknden kesilmi birisi uyannca kulan kaybetmez. Demek ki
ayr, vasat ve ve artlar altnda bulunan iki hdiseyi her zaman
kendi alk olduumuz muhakeme ve dnce usullerimizle tera
ziye vurursak netice yanl kar. O halde herhangi bir hdiseyi
hemen reddetmeden evvel o hdisenin imkn ve artlar iinde d-
124 RUHLARLA KONUULABLR M ?

nmee alm olmak gerekiyor. Yukarda verdiimiz misallerde

anlatmak istediimiz udur:
Biz mesel pek basit olan bir maymunun konumasn anlya-
myoruz^ Halbuki maymunun kard sesler bizim dnyamzda
hava zerrelerini harekete getiren ve btn inceliklerini kanunlarile
bildiimiz (saniyede 16 ile 25,000 adet ihtizazlar arasnda) ses dal
galarndan ibarettir. Biz insanlar mesel en basit bir dilden en ap
rak ve zengin bir dile kadar her kelimeyi anlyabildiimiz halde
bir kuun, bir maymunun kard sesi yine tyin ve tesbit edemi
yoruz. Kanaatimizce bu undan ileri geliyor; nsanlar vibrasyonlar
birbirine girift ve birbiri iinde eriyen hudutsuz ses dalgalarn bir
takm muntazam kesintilerle gruplamlardr. Bir musiki leti ve
mesel bir keman dnelim. Burada l sesinin^ saniyedeki ihtizaz
bilfarz 16, si nin 18, do nun 20... ilh olsun. Biz bu sesleri byle
(l, si, do) yani (16-f-18-j-20) karabildiimiz gibi ldan doya kadar
sesi ayr ayr almadan bir parmak kaymasile de karabiliriz.
Fakat bu sesi (l, si, do) deildir. Yani 16-f-18+20 deil belki 16-^ 17->
18>'19-20 gibi bir henk iine yaylm bir sestir. Ku ve may
mun sesleri bu mzikal neviden ihtizazlardr ve deta bir cmleleri
inktasz devam eden ve igan mziine veya daha dorusu Hind
mziine yakn bir henk ve melodi ak gsterir. Basit ihtizazlarn
belirsiz bir nansla birbirine ak ve kay eklindedir. Halbuki in
sanlarda ayni hdise baka vasftadr. Biz fikirlerimizi kelimelerle
anlatrz. Kelimeler ise deta birbirinden keskin hudutlarla ayrl
m henk kalplarndan yapldr. Kelimeler harflerden yaplma ol
duu iin bir kelimeyi talffuz etmek onun harflerini kalp kalp
dkmek ve ancak bu kalplar arasnda liyezonlar - balantlar yap
makla meydana getirilir. Farflerin bazlar nisbeten basit ihtizazl
bazlar ise iki, veya daha ok ihtizazldr. Mesel
A > 20, B 22 -f 30, C 24 > 26 30 ihtizazl olsun. Acaba dedi
imiz zaman (A -f C + A + B -|- A) [20 + 24 > 26 30 -\- 20 +
22 ^ 30 4- 20] eklinde ihtizaz kalplar dklecektir ve bu ihti
zazlar mzikteki kaymalarn yapt aralksz ses ihtizazlar gibi
deil, kalplar halinde ayr ayr dklerek, birbirlerine karmadan
telffuz edilirler. Bundan dolay kelimeyi slk ile karmamz im
knsz oluyor. Yine bundan dolay slk sesine benzeyen hayvan
seslerini de alk olmadmzdan hem zaptedemiyoruz, hem de
mnalandramyoruz.

(1) Maamafih son zamanlarda hayvanlarm seslerini plklarla tesbit

ederek konuma dillerinin tesbiti yolunda almalar vardr.
(1) Bu rakamlar itibardir. Ve okuyucuya daha iyi anlatabilmek iin
bu ekilde tertiplenmitir.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 12 5
Ruh un madde olmadn grmtk. Byle madde olmyan
bir eyin anlayamyacamz mahiyetteki hareket ve vibrasyonlarn
(yani esiri mahiyetteki hareketi) katiyetle ve sadakatle tesbit ede
bilmek acaba maymunun kard basit hava vibrasyonlarm
zaptetmekten daha m kolaydr? Radyolarn ( 3 - 5 - 9 - 1 1 ) lmba
gibi muhtelif takatte olduklarn herkes bilir. 3 lmbal radyo ile
Amrikanm Kolombiya radyosu neriyatn takip etmek mmkn
m?.. Hi phesiz 11 lmbalk radyo bu ii dierlerinden daha m
kemmel yapar. O halde Amerikadaki vibrasyonlar zapt ve tesbit
iinde en elverili radyo 11 lmbal olacaktr. lmle aramzdan
eksilmi bir insan tekrar grmek, onunla mnasebet tesis etmek
arzusunda bulunduumuz takdirde bu dostumuzla nasl bulualm?
Sesimiz, onun yannda karnca sesinin bize kar mevkii ne ise y
le.. O halde nasl konuacaz. Ya, sesimizin mahiyetini o lm
dostumuzun bulunduu realitelere uyacak ekilde tanzim edece
iz. Yahut onun, bizim sesimizin realitelerine uymasn temin ede
cek areler arayacaz. Amerikada ve dnyanm her yerinde radyo
lar faaliyettedir. u anda etrafmzda konferanslar, danslar, mzik
ler gibi bir sr grlt v.s. var. Fakat kulamz hangisini alyor.
Bir radyomuz varsa bile radyoyu istediimiz istasyona ayar etme
den onunla mnasebete geemiyoruz. Bunun gibi ruh lemine ge
en dostumuzla mnasebete girebilmek iin bir vastaya (yani med-
yom) ihtiya olacaktr. Bu vasta bu medyom da acaba ka lmbal..
O da mhim. Bunlardan sonra o radyoyu grmek istediimiz dos
tumuzun istasyonuna ayarlamak da icap etmez mi? te ancak bun
lardan sonra bu grme yaplabilir... Medyom dediimiz vasta
(yani radyo) nasl bir eydir. Onu nasl bulmal, nasl iletmeli, bu
ayr bir mesele... Bunu da sras geldike okuyucularmza bildire
ceiz.
Biz imdiden bir ok mellifler gibi diyebiliriz ki ruhlarla ko
numak mmkndr, bunu kabul etmiyenler bulunabilir. Onlar fi
kirlerinde serbesttirler. Fakat itiraz mahiyetinde ileri srdkleri
fikirlerin en ehemmiyetlilerini ele alarak bunlar hakknda spiritua-
listlerin cevabn grelim: tirazlarn banda ruhun bizzat varl
gelir. Bir oklar onu bedenden ayr ve mstakil bir varlk olarak
kabul etmemeyi uygun grrler. Onlara, maddenin de, enerjinin de
ayr ayr varl, hatt bu iki varln mahvolamyaca, ezel ve
ebed olduu makul gelir de; maddenin dnda bir de ruh denilen
bir enerji kaynann bulunabilecei sama gelir.
Bu iddiann kat ve deimez bir hkm mahiyeti alabilmesi
iin kinatn btn hdiselerini ispat etmi olmamz gerekir. Aca
ba biz kinat tamamen kefedebildik mi?.. Artk bildiklerimiz ve
1-^6 RUHLARLA KONUULABLR M?

bulduklarmzn dnda hi bir varlk, hi bir hdise kalmad m?..

Bu hakl suallere evet demek cretinde bulunabilen bir kimsenin
henz mevcut olmadna gre hi bir materyalist, ihtimallerm
kapsn kapayamyacaktr. nsan tekml ne kadar byk bir a-
hikava eriirse erisin kendisine mehul kalan noktalar ebediyen
bulunabilecektir. Bu takdirde de ihtimallerin tesi mtefekkirlere,
hele baz mhim hdiselerin anahtarlarn ve ip ularn ellerinde
tutan aratrclara ak kalacaktr. Bu ak kap, bu yoldan ileyen
mtefekkirlerin geni ve serbest fikir alanlarnda umalarna mni
olmad halde, mnkirlerinin yolunu kapamas ac bir gara
bettir. Kendilerine gsterilen ak kaplar yok farzederek oradan
geip eriecekleri hakikatlerden mahrum brakan taanntleri, i
huzurlarn da birlikte getirse ne ise... Bu srar kendi mstakbel hu
zurlarn yaratamad gibi insanlk ktlelerini derin bouma ve
kin dalgalariyle ttslemee de yelteniyor. Beeriyeti kemiren bu
materyalist felsefe, acaba kendi eliyle mezarn kazan bir mezar
kazcsna benzemiyor mu?.. Ne yazk ki bu felsefe, insanlarn ya
amalarn ve refahlarn temine alan ilimleri haksz yere sm
ryor. te spiritualizmin gayelerinden birisi de bu haksz smrge
cilie bir nihayet vermektedir. lim yalnz bir tek felsefenin bir tek
inann mal olamaz. Esasen byle olsayd bugnk tekml imkn-
szlard. Artk atom asr, bugne kadar gelmi domalar asrn zih
niyet itibariyle de geri brakacaktr. Spiritualizmin inkiafiyle
khne taassub fikirleri, ilmin, hakki ve btaraf ilmin dalgalar ara
snda eriyecektir. Bylece insanlar grecekler ki artk mucizeler devri
gemitir. Bizzat mucizeleri yaratmak insan ruhu, ve onun klt-
riyle elde edilir bir meta olmaktadr. imdiye kadar hkim olmu
domalarn tersine yle bir kaziye koymak yerinde olacaktr:
Tabiat kanunlarndan korkarak deil, severek ona hkim oluruz.
ve bu hkimiyet, bizi l kudretinin asil mahlku olmaya daha l
yk ve mstaid klar.
Munsifane dnlrse bu telkki ayet madd hdiseler, ma
kul ve mdellel bir katiyetle ispat edildikten sonra yaplm olsay
d bir diyecek kalmazd. Fakat hdiseler mtemadiyen bu inkrcl-
n aleyhine inkiaf edince mtefekkirler de hakl bir hamle yara
tr. Ruhun varln ispat eden delilleri baka bir ksmda grm
tk Ruh nedir e baknz). Ruhun, bedenden mstakil olarak var
l bylece kabul edildikten sonra onunla konumak ve muhabere
ye girimek tli bir teknik mesele haline girer. Mademki insanla
rn ldkten sonra mahvolmayan bir cevherleri vardr ve bu uur
lu ve mdrik cevher kinatn herhangi bir meknnda mevcudiye
tini muhafazaya devam ediyor. O halde onunla irtibata gemek za-
 SPRTZM FAK RZM MANYETZM 127
rur bir neticedir. Bunun tekniini ve usullerini mteakip bahiste
anlatacaz.
Bir kulg veya maymunla konumay arzulasak ne yaparz?.. Ya
onun dilini renir veya ona kendi dilimizi retiriz... in kestirmesi
hangisidir?.. Bu telkkye bal bir i... Bizden bakalarna dmzda-
kilere hkmetmek her vakit kolay bir i deildir. O halde bizim biraz
gayret gstererek kendimizi skmamz ve olaya kendimizi uydur
mamz daha kestirme olacak. te ruhlarla muhabere iinde de bu
yolu grmek yerinde bir i olur. Fakat burada dikkat edilecek nok
talar var. Evvel ruh, karmzdaki kemikli, etli beden gibi bir va
staya malik deiidir. Onun esirden daha seyyal, daha yumuak ve
ince (ileride perisperiden^ bahsederken buras daha iyi anlatlacak
tr.) bir vastas vardr. Bizim kaba maddelerimizdeki ihtizazlar ona,
nisbeten daha kolaylkla geebildii halde onun ok ince ve kark
olan ihtizazlar (ijeimleri) bizim kaba maddelerimize (ve bede
nimize) glkle tesir edebilir. Bunu daha iyi anlayabilmek iin
yle dnelim: Bir zili aldmz zaman (sulb) bir cisim olan
zilden kan sesler sulb cisimden biraz daha seyyal olan mayi de ve
ok daha seyyal olan havada inikslar gsteril. Yani pirin madeni
gibi kat bir cisimden kan ses dalgalar hava gibi ok yumuak
cisimlere tesir eder ve orada da ses dalgalar yapar. Tersine olarak
havadaki dalgalar, sesler vesaire acaba bu madene tesir edebilir mi?
Ya hi etmez veyahut da pek az eder^. Bunun gibi ruhdaki dalga
lar da bize ya hi gelmez veya gelse de biz anlayamayz. Ancak baz
husus artlarla o da. pek kaba ve yarm yamalak baz tesirler ala
biliriz. te spiritizmenin glkleri ve grlen baz hatalar hep
bu farklardan doar... Onun iin aratrclar bu farklara ok dik
kat etmelidirler. Hkmlerini lehte veya aleyhte verirken daima
bu noktalar gz nnde tutulmaldr.
Bir insan gnlk hayatnn btn dadaal, grltl ileri
iinde bunalrken sinirleri akl, fikri, iradesi, dikakti v.s. hep bu
ilerle urar. Beden makinesi yalnz bu, gnlk hayat vibrasyon
larna gre ayarlanmtr Bu, dnya vibrasyonlar ise beden yap
mzn fiziko imik unsurlarn ilgilendiren kaba madde titreimle
ridir. Yani ya bir sulb cismin ihtizaz veya hareketidir, ya mayi veya

(1) Perisperi insann lmnden sonra ruhla birlikte bedenden kan

elektronlara benzer, seyyal bir bedendir ki bunun baz artlar altnda eserle
rini ve hatt fotoraflarn tesbit etmek mmkndr.
(1) Tesir etse bile bu pek deiik ve aslndaki hususiyetleri tamaz.
Mesel havann zerrelerinde ihtizaz eden bir orkestra sesi dorudan doruya
bu pirinten yaplm sulb cisimde olsa olsa ancak zilin karabilecei yek-
nasak ve basit bir ses olabilir.
128 RUHLARLA KONUULABLR M I?

havann ihtizazdr. Bu kaba ihtizazla, yine kendi nevilerinden mad

deleri ilgilendirir. Fiziin mehur ve mhim bir hdisesi var dr ki
buna Rezonans Resonnance derler. Bu, tabiatin sevgi nevinden
bir kanunudur. Mahiyeti ve mihanikiyeti hakknda hi bir ey bil
mediimiz bir kanundur. Ayn ekilde akord edilmi iki kemandan
birisinin mesel (L) teli vurulduu zaman dier kemann ayn
teli el dokunmad halde, titremee ve (L) sesi karmaya
balar. Burada denir ki bu iki (L) teli arasnda bir sempati var
dr. Onun iin birisi alnd zaman dieri de ona uyar... Bir be
den, dnya maddelerinden yapldr. Yani atomdan yukar hidro
jen, oksijen, fosfor, ilh.. zerrelerinden maddelerden mteek
kildir. Halbuki ruhun br dnyadaki tesir vastas elektrondan
daha ufak ve seyyal bir haldedir. Nasl ki bir ta parasnn ihtizaz
lar ile hava zerreleri arasnda mnasebet kurmak kabadan seyya
le, nisbeten kolay ve seyyalden kabaya, nisbeten zor ise bedenden
ruha ve ruhtan bedene de tesir bu ekild koelay veya g oluyor.
Bir insann bdenle birlikte bir ruha da malik olduunu zikretmee
bile lzum yoktur. Fakat dnya vibrasyonlarna ayarlanm bede
niyle dorudan doruya dezenkarne (yani bedeninden ayrlarak
br leme gemi olan) ruhlarla mnasebete gemesi mmkn de
ildir. Ancak bu ayarlanma baz artlarla deitirilebiliyor. (Ruhlar
la nasl konuulur) bahsinde bunun usullerini okuyucularmza
sunulmutur. Ruhlarla mnasebete gemek iin o ksmda saylan
usullerden birisi tatbik edilir. Avrupa ve Amerikada bu yollarla
yaplm temaslara ait binlerce cilt eser yazlmtr. Trkemizde
maalesef bu muazzam spiritualizma ktphanesinin bir iki cildi bi
le tam olarak neredilememitir. Ruhlarla konuulabileceini kabul
etmiyenler arasnda ne tuhaftr din mensuplar ve materyalist
ler bata gelir. Mteasstb softalar ruh lemiyle mnasebete gemek
iin, din akidelerin rasaneti ve ekl ayinlere riayet gibi artlar
kat bir zaruret halinde ileri srerler. Ve bu mazhariyeti yalnz
Vel lere, eyh lere mnhasr klmaya alrlar. Bunun dn
daki mnasebetlere pheli hatt eytan nazarla bakarlar. Ma
teryalistler ise doktrinlerinin yklmas endiesiyle bu vakalar
rtmee yeltenirler. Ruhlarla muhabere imknlarm esassz veya
pheli gstermek iin ileri srlen itirazlar arasnda hdiselerin
tahteuurla uydurulduuna kail olanlar var. Tahteuur hikyesi
bilir bilmez bir ok kimselerin en kuvvetli itiraz kelimesidir (delili
deil). uur tahteuur hakknda (... sahifelere baknz) burada da
biraz izahat vermek lzm geliyor. uur, bir ey hakknda ruhun
bilgi edinmesidir demitik. Ruh bir eyi ya hi bilmez, yahut bilir.
Mesel yeni doan bir ocuk kalem kelimesini bilmez. Eer yaad-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 29
mddete bunu hi grmez ve (kalem) kelimesini duymazsa,
kalem hakknda uur sahibi olmaz. Neden? nk kalem kelime
sinin vibrasyonryle kalem eklinin vibrasyonu henz bu yeni beynin
hi bir hcresinde bir intiba brakmamtr. Biz kalem sesinin
yaratt vibrasyonlar kulamzla alr ve onu beynimizin bir ye
rindeki hcrelerden birisine gndeririz. O hcrenin protoplazmasn
daki atomlardan birisi bu gelen vibrasyona (rezonnans) uyarak ih
tizaza balar. Daha dorusu o ihtizazn halbna uyar. Bunu daha
kaba ve donmu bir misal olarak gramofon plna benzetiriz. Na
sl ki ses dalgalar alc aletin inesiyle pln zerine oyuluyorsa,
kulaktan gelen ses dalgas da beyindeki hcrenin atomuna ylece
oyulur. Bylece atomdaki bu ilk intiba, her kalem kelimesinin
tekrarlanmasiyle beyin o muayyen ksmndaki hcre atomuna, fi
zikteki rezonnans kaidesine uyarak tesir eder. Ve ilk intiban derin
lemesini salar. ocuk ilk defa bir kelimeyi iittii zaman hemen
bunu zaptedemez. te onlarn sk sk ayni eyi sormalar bundan
dr. ayet ocuk hayatnda kalem sesi bir defa iitir de bir daha
asla duymazsa, beynin o atomundaki ihtizaz zamanla azala azala
sner ve [Unutma] dediimiz hdise husule gelir. Eer bu ihtizaz
tamamen snm ise kelime veya o mefhum beyinden tamamen
silinmitir. Binaenaleyh hi duyulmam gibi o ey hakknda uu
rumuz olmazh Henz tamamen snmeden kalem sz iitilirse
o zaman [Hatrlama] denilen hdise vukua gelir. Bu tekrarlanmalar
ne kadar sk ve devaml olursa o kelimenin beyin atomundaki ihti
zaz o kadar devaml ve derin olur. Beyin milyarlarca hcrelerden
yapl olduu gibi her hcre de milyarlarca atomdan mrekkeptir.
Bir hcrede milyarlarca atomun bulunuunu ona den vazifenin
geniliine intibak edeiblmesini kolaylatrr... Biz her gn yz
lerce, binlerce, hatt milyonlarca ihtizazlarla karlarz. Bunlarn
hemen byk bir ksm hakknda daha nceden uur sahibiyiz. Yani
o ihtizazlarla daha nceden de karlam ve binaenaleyh onlarn
intibalarn beyin hcrelerimizin atomlarnda tayoruz. Daha do
rusu o mefhum hakknda uur sahibiyiz. Milyarlarca hdise ile
karlatka hepsinin uuruna malik olacaz ve hepsi hakknda
bov'n a+ornlar mz'^a ihtizazlar tayacaz amma mesel u anda
bir kitap okurken veya herhangi dier bir ey ile megul bulunur
ken kalem mefhumu uur sahamzda deildir. Burada bir gizli
nzm rol oynuyor demektir. yle ya... kafamzda milyarlarca ve
milyarlaca hdisenin ihtizazlar devam edip dururken bunlarn hep
sinin birden ortaya dklmesi ve faaliyet sahasna akmas mmkn

(1) Superpoze fst ste tesT eden'' vibrasyonlarn veya tedahl hdise
lerinin yapt bozucu tesirleri de teemml etmek lzmdr.
n
130 RUHLARLA KONUULABLR M ?

deildir. rade denilen bir ruh melekesi vardr ki bu ortaya dkl

mesi lzm gelen ihtizazlar ayrr ve ortaya dker. Mesel imdi
sizlere kalem mefhumunu anlatrken buna ait ihtizazlarm dik
kat ve irademle harekete getiriyorum. Fakat mesel kozmoraf-
yadan rendiim Vega yldz hakkndaki uurumu bunun gi
bi namtenahi bir ok mefhumlarn uurunu bu mevzubahset-
mekte olduum meselenin grld anda hatrmdan, uzak bu
lunduruyorum. te uuruna sahip olduum halde kalem mef
humunu, fikrini, konuma ve dncemin dnda tutmama [tahte
uur] diyorlar. [Hari ez uur] mnasna gelen bu olay bazlar
tahteur, fevkauur, l uur gibi ksmlara blmek istemilerse de
mahiyet itibariyle hepsi ayni eydir. Belki tezahrlerde baz nans
lar bunlara ayr isim verdirmitir. Grlyor ki bir nesnenin tah-
teura girebilmesi iin uurdan gemesi, oradan szlmesi lzm
dr. Yalnz uurda imajinasyon yoliyle yeni yeni hdiseler ve var
lklar dhiler ve kiflerin bulduu yenilikler gib i yaratlma
s acaba uurun gevedii uyku esnasnda yine ayni mihanikiyetle
tahteuurda da hdis olabilir mi? Buras cidden stnde durulmaya
deer. Biz ahsen bunun tahaddsne taraftarz. Ve baz spiritik
hdiseler bunu teyid eder mahiyettedir. Hatt meyomluu da bu
yolla gelitirmek baz melliflere gre en doru bir usuldr. Btn
uur sahas doldurulmu bir gramofon plna benzetilebilir. Fakat
yle bir plk ki her an yeni ihtizazlar kaydedebildii gibi ayet
bir taraf krlr veya bozulursa yanndaki ksmlar eski ihtizazlar
aynen temin edebilirler. rade bu plk zerinde hareket eden gra
mofon inesi vazifesini grr. Yalnz gramofonda ine muntazam
bir yol takip eder ve daima ayni istikamette yrr. Halbuki uur
sahamzda gezinen irade inesi istedii herhangi bir istikameti
takip edebildii gibi bir anda iki noktadaki vibrasyonlar hare
kete getirebilir. Keza gramofon inesi silsile tarznda ve yanyana
olan hdise vibrasyonlarn bunun srasn takip etmek artiyle
hareket ettii halde bizim irademiz bu kaideye uymaz. Plkta ine
nin temas ettii noktann vibrasyonlar o andaki uuru temsil eder.
nenin temas ettii noktann dnda kalan yerlerdeki ihtizazlar
da tahteuru temsil eder.
Btn bu izahattan anlalaca gibi uur, tahteur, fevkauur,
luur isimleri hep d lem hakknda ruhun bilgisini ifade eden
bu fiilin zaman ve mekn mefhumlariyle hareketini tazammun ey
leyen; velhsl hasselerimizin ihsaslar^ karsndaki reaksiyonlarn
ifade eden tabirlerdir.

(1) Duygu organlarmz ile bu organisra tesir eden d mssirler arasn

daki mnasebetler.
 SPRTZM FA K R ZM MANYETZM 131
Burada dikkat edilirse irade herhangi bir kanun veya muayyeni-
yet vetirelerine uymadan hdiseleri kendi ruh tekmlnn icaplar
na tbi olarak tanzim ve idare eder. Medyomlarn ruh lemiyle mna
sebete girebilmek iin izolman denilen tecerrd haline, yani irade
lerinin sevk ve ilcasiyle muayyen bir maksat ve hedefe doru uu
runu kullanma keyfiyetinden muvakkaten ayrlmas sebebi bu m
lhazalarda sonra daha vzh ekilde anlalacaktr. Dikkat ve irade
rehberliinden yahut bir nevi basksndan syrlm olan beynin
btn vibrasyonlar mtesaviyen ve hi bir rchaniyete mazhar ol
madan serbeste ihtizazlarna devam ederler. Bu hal yani milyar
lar kere milyarlarca ihtizarn hi bir i tesire maruz kalmadan
titreimine deva metmesi d millerin yani gerek ruhlardan ge
lecek, gerek dnyadaki enkarneden^ gelecek seyyal vibrasyonlara,
yine rezonnans kaidesine uyarak tesirlerine mheyya, hazr bir
halde brakr. Hi bir muaddil veya mutavasst hdiseye maruz kal
madan beyindeki btn ihtizazlarn, kinattaki vibrasyonlara ak
ve onlardan mteessir olabilecek bir hale girmesi demek olan bu
keyfiyeti ylece bir tebih ile daha kolay anlatabiliriz.
yle bir radyo farzedelim ki istasyonlar aramak iin kullan
lan dmesiyle, dalgalar idare eden dmesi yoktur. Fakat buna
mukabil bu iki vazife sanki nceden yaplm ve her faaliyette bu
lunan istasyonu alabilecek bir durumda olsun. Yani btn istasyon
lar, herhangi dalga uzunluunda olursa olsun hepsini birden alabi
lecek bir ekilde hazr ve ilemee amade bulunsun.
te bizim yukarda tarif etmek istediimiz hal budur. uuru
muayyen, iddetli ve bir istikamette almaya hazrlanm olacak
yerde herhangi d tesirleri alaiblecek bir passivite ile ruh lemi
nin seyyal vibrasyonlarndan hi olmazsa bir ksmndan mteessir
olabilir bir duruma girmesidir. Rezonnans veya sempati yoliyle o
vibrasyonlara uyacak b^r hale gelmesidir. Bizce, ruh un dikkati
ni ve iradesini uur dediimiz (akln vibrasyonlar tarlas) zerinde
herhangi bir noktada teksif etmesi, asl uur dediimiz hdiseyi
tekil ediyor. Bu noktann dndaki sahalar tahteuru temsil edi
yor. Bu dikkat ve irade serbeste bu vibrasyonlar tarlas zerinde
deta bir projektr gibi teye beriye hareket ettike, d lem
lerdeki vibrasyonlar kolay kolay bu akln vibrasyonlar tarlasna
messer olamyor. ayet bu dikkat ve iradeyi muvakkaten bu
tarlann dnda bir noktada balar, tesbit edersek o zaman onun
vibrasyonlar tarlas zerindeki basks kalkaca iin d lemler
vibrasyonlarnn bu tarladaki rezonnansm kolaylatrm oluyo-

(1) Enkarne = bedeniyle bu dnyada yaayan ruh.

 32 R U H LAR LA KONU U LABLR M I ?

ruz: Bizce, lm yollardan medyomluun mihanikiyetini bu tarzda

izah edilebilir. Gramofon plklarn ilk dolduran Edison bu ii n
ce pek basit olarak halletmiti. Bir teneke kutuya yuvarlak bir deri
paras germi, bunun ortasna da bir ine tesbit etmiti. Teneke
kutunun derisi ksmnda ufak bir hn vard. Bu hnden gelen
ses dalgalar kutunun br tarafndaki gergin deriyi ihtizaza geti
rir. ayet kendisine bal olan inenin ucuna bir balmumu tutulur
sa, derinin sallanmasiyle (ihtizaziyle) balmumu zerinde bir takm
girinti ve kntlar husule gelir. Bu girinti ve kntlar hnden
sylenen szlerin iddetine ve ekline gre deiik bir ekilde bal-
mumuna akseder. Bu balmumu biraz katica olur, hele bir silindir
zerine yaptrlm olarak, saat gibi hareket eden bir aletle mun
tazam surette dndrlrse inenin balmumu zerindeki izleri da
ha muntazam olur. Bylece hazrlanm balmumu silindirini bir
fonoraf pl gibi doldurma mmkndr. Bu i bittikten sonra
teneke kutunun hn olan ksm da bir deri ile kapanr ve evvelce
yaplan ameliye tekrarlanrsa alacak derecede mkemmel b:
olayla karlalr. Evvelce hnden sylenen szler bu sefer aynen
tekrarlanr. te gramofonun basit teknii budur. Havadaki ses dal
galar ineyi ihtizaz ettirip balmumu zerinde nasl kendisine uy
gun bir iz braktryorsa kulamzdan gelen sesler de beyin hcre
lerinin atomlarnda ylece iz brakyor. Bazan seslendiimiz zaman
odada bulunan musiki aletlerinin mesel piyano, ud, kanun gibi
aletlerin hatta ince pardak, srahi, v.s. nin ihtizaz ettiklerine dik
kat etmisinizdir. Demek ki hava ihtizazlar da sempatize olabildik
leri takdirde elik tel, barsak tel, cam, ince maden sefiha v.s.
zerinde bir takm vibrasyonlar husule getirebiliyorlar. Fakat dik
kat edilirse; biz mesel Ahmed diye bardmz halde telde veya
cam kadehde (tn) diye bir ses husule geliyor. Halbuki havadaki
vibrasyon bu (tm) sesinden daha karktr. Bu ses ise basit bir ve
ya iki ihtizazdr. Yani birisinin Ahmed sesine mukabil dierinin
tn sesi vermesidir. Bunun gibi ruh leminin ince vibrasyonlar da
bizim kaba beyin hcrelerinin kaba maddelerinde kozmik, enerjik
veya aeriyen bir ok vasta ve yollardan geerek aslndaki m
kemmeliyette elbet de tekrarlanamaz. Maamafih ona yakn ve ben
zer ihtizazlar da alabilmesi mmkndr ve bu vakidir. Medyom-
larn yaptklar da bundan ibarettir. Medyomlar, d lemlerden
gelen bu gibi seyyal vibrasyonlar dimalar yoliyle alp, bize ses
kanaliyle bildirebildikleri gibi daha baka ve kolay bir vasta da
kullanabilirler. Bu vasta da yaz dr. Ellerine kalem aldktan
sonra yaz yazacakm gibi kda tatbik edip beklerler. Burada
ellerini otomatik bir alet imi gibi, kendi dikkat ve iradesinin, ken-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 13 3
di uur aknn emrine deil de haric messerlerin emrine terk
ediyor. Nasl ki kendi kafasndan gelen fikirler sinir seyyalelerinin
akiyle beyninden parmaklarna kadar gelerek istenen ii yapyor
sa yine ayni yollar yani beyinden parmaklara kadar olan yollar
dikkat ve irade bir tarafa atirak d messerin tesiriyle bize
yaz halinde aksediyor. Ve biz bu yolla da ruhlarla konumu da
ha dorusu yazm veya mnasebet haline girmi oluyoruz.
Bu anlattmz vetireler bugnk msbet ilmin bize ispat ettii
eylerdir. Bunlar gznnde tuttuktan sonra ruhlarla konumann
mmkn olup olmyaca artk sorulabilir mi?.. Ruhun varln ka
bul ettikten sonra bu muhabere keyfiyeti de zarur bir netice ol
maz m?.. Bu izahattan sonra mtaassb softalarn veya materyalist
fikirlerin syliyecek szleri, itirazlar kalr m?.. O softalar ki ru
hun varln kabul ederler de spiritizmay yadrgarlar... O mnkir
materyalistler ki maddeden ayr ve ebed olan bir enerjiyi, hatt
uur vasfta, bir enerjiyi kabul ederler de spiritizmenin aleyhinde
bulunmaya kalkarlar ...Biz ilme istinad etmeyen bir spiritualizmi
tasavvur edemediimiz gibi onu, dinleri tamamen esassz telkki ede
bilecek bir vasfta olmaktan da tenzih ederiz. O halde acaba spiritua-
lizm, din ve ilmin telifi beyn cisi midir?.. Bir oklarna gre bu by-
ledir. Bazlarna gre de deildir. Her ne olursa olsun spiritizmeciler
bir ok lm metod yollaryla nceleri din adamlarnn kendilerine
mnhasr sandklar hdiseleri daha mkemmel bir ekilde tekrarla
m ve bu ilerin ilmini kurmulardr. Bugn tecrib psikoloji lbora-
tuvarlar bu meselelerin daha henz karanlk kalm noktalarn
aydnlatmakla meguldrler. Yarn bu noktalarn da delilli isbatla-
rm nnmze sreceklerinden phemiz yoktur.
Ruhlarla muhaberede bulunduunu syleyen medyumlarn bir
ok iddialar yukarda saydmz mihanikiyetlere gre yanl ve
hatal olabilir. Bu, hdisenin shhatini ihll etmez. nk bu ek
sik vakalar yannda hi bir delil ile inkr veya reddedilemiyecek
olaylar spitizme kitaplarnda o kadar oktur ki yalnz bunlar say
mak bile yzlerce cilt kitap doldurabilir. imdi artk en mhim
noktaya gelmi bulunuyoruz:
Bir medyumun ister yaz ile ister sz ile tekrarlad fikirler
acaba kendi tahteurundan m geliyor; yoksa hakikaten ruh le
minden mi geliyor? Bunu tesbit etmek erbabnca pek de zor bir
mesele deil. Bu, sizler iin de zor olmyacaktr. nk kontrol va
stalarmz daima ve her trl tecrbe iin emirlerimize madedir.
Yalnz ruhlarla muhabere (ileriye baknz) ekillerine g
re lzm gelen ufak tefek tadilt yapmak tecrbeyi yapann fera
setine, intikal sratine, zeksna ve kabiliyetine kalmtr.
134 RUHLARLA KONUULABLR M ?
Meselemizi misallerle izah edersek daha iyi anlalacaktr:
Bir spiritizme tecrbesinde tesadfen merhum babamzn ismi
yazld, farzedelim. Gelen ruh o ismi vererek bize kendisini tant
t, diyelim. O halde kendisini rktmeden ler, tartarz. Her eyden
evvel kendisinin bulunduu pozisyonu tesbit ederiz. Oradaki hali
nasldr? Bir ztrab, bir znts var mdr? Yoksa huzur ve s
kn iinde midir?.. Ne maksatla celseye, toplantya gelmitir? Bu
geli kendi arzusu ile mi yoksa herhangi bir saikle mi olmutur...
Btn bunlar nceden tesbit edilir. Burada ilk i karmzdakinin
o andaki ruh durumunu tyin etmektir. Ondan sonra uuru ve bu
lunduu muhit hakkmdaki bilgisi nelerdir. Bu uur ve bilgi ken-
diliinmen mi olmutur. Yoksa bir takm hdiseler veya varlkla
rn tesiriyle mi husule gelmitir Bunlardan sonra da gelen ruhun
hakikaten babamzn bizzat kendisi midir, meselesinin halli ola
caktr. Burada eer tecrbe msbet ve kat olursa muterizler he
men fikir intikali = Transmission de la Panse meselesini veyahut
daha basit olarak tesadf ihtimalini ne sreceklerdir. Bu gibi h
diselerde her iki itiraz da vard olabilir. Fakat her zaman deil. He
le bir iki tecrbe ile bunlar sratle bertaraf edilebilir. Evvel fikir
intikali meselesini bahis mevzuu yapalm: Bunun iin ekseriya baz
artlarn bulunmas mesel alc ve vericilerin passif kalmalar ge
rekecektir. Sonra, bu ekilde mumareselere medyomun alk bu
lunmas icap edecektir.
Tecrbe yoliyle baka fikirlerin de intikal ettirilebilmesi dene
necek; bunun da ayni neticeyle mnasebeti tetkik edilecek... Fikir
intikali keyfiyetini tamamen bertaraf edebilmek iin cansz cisim
lere ait hdise ve htralar tabi hi kimsenin bilmedii yok
lanacak; fikir intikali keyfiyetinin vki olup olmyaca bu ara
trmalarla tesbit edilebilir. Bunlara tecrbecinin zeksiyle icab hale
gre bulaca artmalar da eklenirse mesele kendiliinden tevazzu
eder. Benim yaptm tecrbelerden birisinde kzkardeim gelmi
ti. Medyom henz tantm bir bayand. Tahteurunda benim
hemireme ait hi bir bilgisi yoktu. nk ne beni, de de ailem
hakknda hi bir ey bilmeyordu. Yeni tanmtk, ilk tecrbemiz
yaplacakt. Baz hdiselerden ve konumalardan sonra kardeim
geldi. Medyom onu btn evsafiyle tarif ediyordu. Benim batlar
ma benzetmesi ve bylece tahteurundan bir eyler uydurmas
mevzubahs olabilirdi. Kontrola baladm, lm tarihini, lmn
sebebin, sahih olarak syledikten maada hi kimsenin bilmedii,
hatt en yakn dostlarmn da haberdar olmadklar bir srr ak
lad. Kendisine ait kafa tasn istiyordu. Hakikaten de hemiremin
kafatas evimde mahfuzdu. Bu bir transmisyon muydu? Halbuki
 SPRTZM F .KRZM M ANYETZM 135
gerek o celsede gerek baka bulumalarmzda medyoma kafamdan
srarla telkin etme kistediim fikirlerim boa gitti. Hi birisine ce
vap alamadm. Demek ki medyomumda bu transmisyon kabiliyeti
yoktu. Diyebiliriz ki ben irademle zorlayarak bir fikir yollamak
istedim amma buna muktedir olamadm. Fakat herhangi bir anda
bir noktaya teksif ettiim dikkat ve irademin dizgininden kurtul
mu olan ve benim tahteurumda vibrasyon halinde bulunan ka
fatas hikyesi byle dalgn ve baka bir eyle megul anmda, med
yoma tesir etti. Fakat bu da varid olamaz. nk ayni akam devam
ettiimiz tecrbede benim de kafiyen uuruma girmemi olan ve
esasen giremiyecek olan baka bir hdise de tekrarland. O hdise
de udur:
Kardeim henz hayatta iken anneme khklnden kestii bir
demet sa hatra olarak vermi imi. Bu salar bir zarf iinde kon
mu ve senelerce unutulmutu. Benim kafiyen haberim olmyan bu
sa hikyesi o akamki celsede mevzubahs oldu. in en enteresan
taraf bilhare kendisinden tahkik ettiim ve tecrbe esnasnda
zmirde bulunan annem bu zarf tam 15 sene evvel tesadfen benim
kitaplarmdan birisinin arasna koymu. O geceki tecrbede bu
yer de haber verildi. Ve ben salar olduu gibi syledii yerde
buldum. Transmisyon keyfiyeti ve daha bir ok itiraflar kknden
halledecek en cidd bir bir vesikay burada sras gelmiken oku
yucularma takdim edeyim:
ngilterede bir tecrbe yaplyor. Medyom henz orta tahsil
anda pek gen bir kzcaz. Bir gn bu medyomun garip bir dil
ile bir eyler konutuu grlyor. Nihayet medyoma bunun ne
olduu soruluyor. O da, Eski Msrda 18 inci Dinastye ait bir h
diseyi o zamann diliyle anlattn ve kendisinin o zamanlarda
yani bundan binlerce sene evvel yaam olduunu sylyor,
i ciddiye alyorlar. Ejiptologlar yani eski Msr dili ve yazsiyle
uraan limler geliyor. Fakat onlar da bu kadar eski bir dil
hakknda pek, pek az ey bildiklerini anlyorlar .Derken bu iin
dnyada en selhiyet sahibi stad Almanyada bulunup arlyor.
Onlar da ksmen nlayabiliyorlar. Ve hemen makineler getiriliyor,
kzcazn syledikleri birer birer pla alnyor. Bu szler zapte-
dildikten sonra medyom imdi size bu szlerin o zamanki yazl
ekilleriyle yani Hiyerolif denilen ve havas snfnn yazs olan
bir yaz ile yazaym, diyor. Ve bugn bile yle byle ressamlarn
hemen bir anda karalayamyacaklar kadar ustalkla Hiyeroglifleri
diziyor. Bunu da kfi grmiyen medyom bu sefer bu yazlarn ses
lerini, dellet ettikleri mnala veriyor. Ve ngiliz harfleriyle Fo
netiini de kaydediyor. Bugn bir kitap halinde nerolunmu olan bu
 ]36 R U H LAR LA KONU U LABLR M I ?

harikulde hdiseyi ngilizce bilen zevata tavsiye ederiz. Kitabn

ismi Ancient Egypt Speakes dir. ngilizce bilen cidd ruh arat
rclarnn okumas faydal olur. Burada da grlecektir ki trans
misyon keyfiyeti kafiyen varid deildir. nk bunu tamamiyle
bilen dnyada hi bir lim yoktur. Keza hdise tahteuur hikye
siyle de uydurulamaz. Msbet bir ilim heyetinin tetkikinden gemi
ve hakikaten o zamann hdise ve tarih vakalarn ihtiva ettii
hayretle grlmtr. Buna benzer hikye ve hdiseler spiritizme
kitaplarnda o kadar boldur ki her kitapta bir ka misal bulmak
mmkndr. Btn bu olaylar insafla gznnde tutulduktan son
ra hl medyomlar tahteurlarndan uyduruyorlar, yalan syl
yorlar, veya fikir intikali yoliyle karlarndaki insanlarn tahte
uurlarn okuyorlar denirse daha fazla ikna vastamz kalamyaca
iin kendilerini fikirleriyle babaa brakrz. Ve onlar bizi, biz on
lar dallette yryenler addederek yolumuza devam ederiz.
lm yollardan ve onun imknlarn kullanarak ruhlarla m
nasebete gemenin mmkn olduunu grdk. Muvaffakyetsizlik-
lerin yine ayni metodlar takip edilmek suretiyle sebepleri tesbit
edilebilir. Biz insanlarn tabiat hdiselerine, mutlak bir hkimiyet
iddiasnda bulunabileceini ummuyoruz. Maamafih o kanmlarm
br oklarna da imdiden hkim bulunduumuza eminiz. leride ta
kip edilen tekml safhalarnn zarur bir neticesi olarak bugn
lk bilemediimiz bir ok kanunlarn da kudretlerimize katlacak
larna inanyoruz. Fakat bunu sylemekle yine de tekrardan ekin-
miyeceiz ki bu mazhariyet bize, btn tabiat kanunlarna mutlak
bir hkim sfatiyle bakabilmek gururunu ebediyen balamya-
caktr. Biz belki yerin hkimiyiz, gn bir ksmn da hkm al
tna alabiliriz amma mesel ayn dnya etrafndaki dnn veya
dnyann gne etrafndaki seyrini ebediyen deitirebilmek im
knna malik olamyacaz. Bu ise kinatn bir zerresine bile hk-
medememektir. Maddeler zerinde bile bylece tezahr eden ac
zimiz uurlu, iradeli bir kudret olan ruh zerinde ne dereceye ka
dar messir olabilir. Ben elimdeki zinciri be yz defa brakyorum.
O da be yz kere yere dyor. Yaptnz ruh tecrbelerinde by
le riyazi bir kafiyet gremiyorum. Onun iin de inanamyorum.
diyecek kadar hdiseler karsnda analitik muhakeme ktl gs
teren mnevverlere rastladk. uur ve irade denilen melekenin
kanunlara mutlak bir cebriyette uymadn; maddenin yalnz by
le kanunlarn imknna mutavaat .ederken, hayat varlklarn bu
kanunlar dndaki btn imknlardan herhangi birisine ya muta
vaat eder ya etmez olduunu bilmezler mi?..
Ruhlarla mnasebet tesisine mni hikem, fizik veya felsef
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 13 7
dnceler bizce yersizdir. En ok zihni yoran dnce mnevi bir
varln madd bir varla nasl tesir edebileceidir. Biz yukarki
satrlarda bu hususta pheleri silici baz fikirler syledik. Madde
nin bizce kaba ve madd vasflarn tayan halleri zerrelere kadar
gidiyor. Atoma geince .artk madde, bildiimiz hususiyetleri kay
bederek cevherin aslnn tek olduunu gsterir bir hal alyor. Hal
buki ilim bize atomun da son bir merhale olmadn sylyor.
Onun altnda deta namtenahiye doru derinleen bir korpiskl-
1er lemi kyor. te buradan itibaren bizim alk olduumuz mad
d vasflar kayboluyor. Buna ilim imdilik enerji ismini veriyor,
lkin biz bunun da elektron tesi varlklardan yani madd bn
yeden mteekkel olduuna kaniiz. Bu hal kle kle madd
vasflar manev dediimiz vasflara yaklayor. te byle bir son
suz kk lemin cevherlerinden yapl bir vasta acaba araclk
yapp da ruh ve insanlar arasndaki mnasebetleri tesise yardm
edemez mi?.. Esasen spiritler ruhun br lemde, hatt ne kadar
tekml ederse etsin daima perisperi dedikleri bir seyyal vastaya
sahip olduklarn sylerler. Bunun mevcudiyeti ve tesir dereceleri
(... sahifeye baknz) grlmt Bu arac vastann mahiyeti hak
knda biraz dnmekle meselenin halli kolaylar. Dnyamizda da
hava m ayi sulb cisimler arasnda birinden dierine geebilen
tesirleri biliyoruz. Nitekim deniz altnda dinamitle patlatlan bir
kaya parasnn kard ses sulbden mayie, mayiden havaya ora
dan da (kulak - sinirler yoliyle) beyne geliyor. Tersine olarak dal
glarn deniz altnda iken deniz stndeki hava vibrasyonlar
yani seda dalgalarn iitebiliyorlar. Keza gnein hararet ve
ziya dediimiz vibrasyonlar dnya ile gne arasndaki havasz
ve esirden mteekkil seyyalev maddeciklerin titreimi yard-
miyle dnyamza kadar geliyor. Ve dnyay evreleyen hava taba
kasn da ihtizaza--getirerek yere kadar geliyor. Yerde de hem kaya
gibi sulbleri, hem de deniz gibi mayi cisimleri ayni ihtizaza maruz
brakarak onlara da tesir edebiliyor. Bu mlhaazlarla, ruhtan,
bedene messir olabilen vibrasyonlarn gelmesi hayal saylmama
ldr.
Bu izahatla anlalacaktr ki, ruhlarla insanlar arasnda muha
bere tesis etmek iin lm bir mahzur yoktur. Bu kitabmzda yer yer
greceiniz temas hdiseleri de bunu ispat eder mahiyettedir. Ruh
larla konuulabileceini kabul ettikten sonra imdi bunun nasl
mmkn olabildiini ve bu hushsta imdiye kadar gelenlerin neler
dndklerini grelim.
138 R U H LA R LA KO N U U LABLR M I ?

II
RUHLARLA NASIL KONUULUR?
Tarihin en karanlk devirlerindenberi ruh denilen hdiselerin
vukua geldii ve ruhlarla konuulduu iddiasnda bulunanlar g
rlmtr. Btn bunlar lm bir dikkatle snflandrlr ve tahlil
edilirse grup iddia ortaya kar:
1 ptida (Empirique). 2 Din ve tasavvuf (Theologiqe).
3 lm ve felsef (Spiritualistique).

Eski Hint ve inliler, Msrllar, Yunanllar ve Romallar ruh

larla konuurlard. Bugn bile Hindistanda, Afrikada yerliler hl
bu ii yapmaktadrlar. Aada tafsilt ve usulleri bildirilecek olan
bu muhabere keyfiyeti bazan iyi bazan da kt niyetler uruna kul
lanlmtr. Bu bakmdan da ruhlarla konuma keyfiyetinin, Maji
novar (Magie noire) ve Maji bln (M. Blanche) eklinde mtalea
edildii grlr. Maamafih bu ekil tasnif yanl ve hataldr. Bu
tasnif muhaberenin maksat ve gayesine gre yaplm ise de ekse
riya birbiri iine girift olmu bir haldedir. Bir de maj ilerde, ruhlar
la muhabereden ziyade gizli kuvvetlerden yardm grerek olaan
st bir i baarmak amac vardr. Onun iin maj ileri dorudan
doruya ruhlarla muhabere usul olarak saymaa yeltenmiyeceiz^.
Bizce, ruhlarla konuma yollarn yukarda yaptmz gibi iptida,
din. lm ekilde ve zaviyeden tetkik ve mtalea etmek daha uy
gun grlmtr.
1 ptida ekil. Bu tarzda ruhlarla konumaay ve te-
hrat ruhiye gstermeye ili mlisannda (Empirique) == Ampirik
ekil denir. Bu ileri yapan insan, yapt iin neden, nasl
olduunu dnmez; bilmez. Bu hususta hi bir bilgisi olmadn
dan, yapt iler karsnda kendisi de hayran kalr. Hatt biraz da
korkak. Bu bilgisizliin verdii korku zamanla baz aklllar elinde
let olur. Ve bu ii yani ruh tezahrler yahut ruhlarla konuma
iini kendilerine yksek bir ltuf olarak ihsan edilmi bir ey
sanr. Zamanla buna o kadar inanr ki artk o bakalar yannda
kendisine kutsal bir hviyet, bir benlik yaratr. Bu ekilde kazan
lan ve bakalar zerinde sayg uyandrc, korkutucu bir hviyet,
kolay kolay herkese anlatlmaz olur. Gizli bir sr olarak babadan
oula veyahut en yakn dosta retilen bir meta halini alr. Bugn
Himalaya eteklerinde yaayan Lamalar, Kutuplara doru yayan

( 1) Maamafih bu hususta sras gelince izahat verilecektir.

 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 13 9
Eskimolar, iptida kabileler arasnda rastlanan Yogiler ve Fakirler
hep babadan kalma grenekleri srp giderler. Bu snflarn baa
rlarn gizlice renmi olabilen din adamlar (papazlar, eyhler
vesaire) buna din bir mahiyet, bir kutsallk etiketi de ekleyerek
kendilerine mal etmee uramlar ve bunda muvaffak olmular
dr da... Bylece tasnifimizin ikinci ksmnda mtalea edeceimiz
din gr (Vue religieux) meydana gelmitir. Bir ok eski kavimle-
rin, eski insanlarn, beden mahvolsa bile, kendilerinde yaayan, ya
amakta devam eden bir cevherin bulunduuna inandklarn g
ryoruz. Msrllarn lleriyle birlikte buday vesaire yiyecek
gmdklerini herkes bilir. Hindistanda yz bin senedenberi insan
lar ( lmn muvakkat (geici) olduunu, tekrar dnyaya geline
cei kanaatini beslerler. Binaenaleyh bu lm ve muvakkaten bi-
linmeyn bir yere, bir leme (?) gitmi olan babalar, analar, sevgi
lileri tekrar bulmak, onlarla konumak arzusu yani spiritizma bu
dncelerden domutur.
Beden yaps bakmndan bu maksada elverili kimseler de
knca muhabere vukua gelmitir. ok eski insanlar ruh ile ko
numalarna balyacaklar zaman; devlerin, ;eytanlarn, hayvan
ruhlarnn veya dman saydklar insanlarn ruhlarnn da gelme
mesi iin onlar ya korkutacak veya memnun ederek toplantdan
uzaklatracak arelere ba vururlard.
Bunun iin ateler yaklr, ttsler yaplr veyahut kurbanlar,
adaklar adanrd. Bu gibi iler din merasimlere de sonradan ge
mitir. Ruhla, konuacak olan ya bir maaraya gizlenir veya da
balarna, ormnlara giderdi. Orada gnlerce a susuz arad l
y arr ve nihayet bu emeline muvaffak olurdu.
Btn bu gayretler de ahsn: 1 A kalmas, veya yalnz
meyva ve nebatla yaamas, perhiz yapmas (dolaysiyle zayflama
s), 2 Dnyadaki grltlerden, tesirlerden uzaklamas (fenn
tabiriyle tecerrd = (solement) yapmas), 3 Fikrini, dnce
lerini, duygularn yalnz konumay arzulad ruhla mnasebete
geirmee algas. (teksif == Concentration yapmas) gibi m
him unsura mahiyetini hi bilmeden ba vurarak muvaffak
olabildiine okuyucularmn dikkat nazarlarn ekerim^. Yine es
kilerin bu yollarla muvaffak olamadklar zaman inde, Hindis
tanda olduu gibi konumay yapacak ahsa haha, afyon ve da
ha bir ok uyuturucu maddeler yedirdikleri grlr. Bazlar, yr
tc hayvan derileri giymi kimselerin bulunduu mahzenlere atla-

(2) Birinci unsur lm tecrbelerde ehemmiyetsiz sayTlrsa da dier

ikisi pek mhimdir. Ve muvaffakiyetin milleridirler.
140 R U H LAR LA KO N U U LABLR M I ?

rak korkutulur^. Vahi kabilelerde grlen din mahiyetteki ate

yakmalar, danslar gibi hareketleri ruh armalarla kantrmamal-
dr. nk eskiler hi bir zaman toplu bir halde bu ie girimezlerdi.
Sonra ruhlar davet ve onlarla muhabere ibadet saylmad iin
daima gizli yaplrd. Bu davetlerin kaidesi, ekli hemen her kabi
leye her millete gre deiikti. Aa yukar herkes kendine gre
bir usul ve yol tutmu gibiydi Bu usulleri spiritualistlerin tatbik
ettii metodlar tafsilt ile gzden geirilirken okuyucularm daha
iyi kavrayacaklardr. Onun iin bu ksmdaki ruh arma usulleri
esasen pek basit, iptida olduu gibi yukarda sylediimiz e
killere gre tatbik kaibliyeti zor olduundan atlayarak ikinci
ksma geiyorum. Zaten bu da iptida ekillerin biraz developma-
nmdan biraz da din ibadet ve dualarn kartrlmasndan ibarettir.
Burada da usuller yukarda zikrettiimiz 3 ana prensip erevesin
den dar km deildir. Yalnz bunlara din bir eni verilmi,
biraz ibadet katlmdr.
2 Din ve tasavvuf yollardan ruhlarla konuma: Hemen
btn dinlerin ilk intiar zamanlarnda ruhlarla muhabere
serbest bir halde yaplrd. Fakat sonralar din lemas bu ii ken
dilerine hasrettiler, bakalarnn megul olmasn menettiler. Ve
gnah saydlar. Hatt daha sonralar bsbtn ortadan kaldrdlar.
Bu gibi eylerle uraanlarn eytan, cin gibi mevhum isimlerle
adlandrlm kt ruhlarn tesallutuna urayacaklarn ve dolay-
siyle Allahn lnetine arplacaklarn bildirdiler. Ortaada 19 uncu
yzyla kadar bu sahada belki pek gizli grmeler yaplabilmiti.
Maamafih Garpte bylece skya alnd halde arkta serbeste
yaplabiliyordu. Baz manastr ve kilise veya tekke mensubu pa
pazlar ve eyhler bu ie devam ettiler. Bylece din mensuplar ruh
arma iini kendi dinlerinin bir propaganda vastas bile saymaya
baladlar. Ayni kanaati tayan insnlara bugn de arkta sk sk
rastlanr .Onlar ruh, peri, melek, eytan, cin gibi grnmez mah
lklara hkmedebilmek kudretini, kendi din kitaplarndan aldk
larna inanrlar. Okuduklar ayetler, mukaddes yazlarla bu hki
miyeti salhiyetle kullanabildiklerini iddia ederler.
Dikkate ayandr ki bir tarafta onlar yani ruhaniler, ruh ze
rindeki hkimiyetlerine sebep olan eyin kendi dinleri ve bunun
ykseklii olduunu iddia ederken dier tarafta ne din ne bir aki
deye balanmam kimselerin de ayni ii muvaffakiyetle baardk
larn gryoruz. leride baz melliflerin, yazlarnda ruhlarla

( 1 ) Hipnotik vesrelerle yaplan muvasalalar bahsinde buras tekrar

gzden geirilecek ve izah edilecektir.
 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM \4 ]
muhabere hakknda din adamlarnn sahip olduklar kanaatin
tersi ile ne kadar alacak iler baardklar grlecektir Realist
bir gre sahip insann bu olaylar karsnda derin derin dn
mekten kendisini alamyacan sanrm.
Bylece ruhlarla konumak iin hi de bir (Dogma) nn saliki
olmaya lzum kalmyaca anlalr. imdi din mensuplarnn han
gi usullerle ruh ardklarn grelim...
Burada da bir ok varyasyonlar (deimeler) varsa da, biz he
men hepsinde mterek olan nmunelerden bazlarn yazacaz:
Bir din mensubu ruh araca yahut ruh bir tezahr (gs
teri) yapaca zaman; A Bir hazrlk devresi geirir. B -
d temizlii yapar. C Kendi mukaddes kitabnm bu maksada
uygun olan fkralarndan okur. Yardmc vastalar (Aralar)
kullanr.
A Hazr lak devresi: Ekseriya perhizlerle balar. Hayvani
gdalar denilen et, st, yourt, yumurta, peynir, iyalar, sade ya
lar, hemen bata gelen yasak yemekleridir. Baz dinler tohumlu
gdalar (mesel fasulye, nohut, bakla vesire) mkeyyifat denilen
ikileri de yenmesi yasak olan yemekler arasna katarlar. Bunlarn
hi birisi yenmemek zere gda mmkn olduu kadar kslr. By
lece bazan haftalar hatt aylarca perhiz yaplr. Biz de (ile) adiy
le 40 gnlk Farsa il 40 demek olduundan eskiden itikfa
ekilip 40 gn perhiz yapan insana (ileke), ve onlarn bulunduk
lar yere ilehane derlerdi oru ve ibadet mehurdur. Bu, bir ne
vi ibadet ise de ervah ile mnasebatta bulunanlar da bu usule m
racaat ederler. Bylece bir taraftan perhiz bir taraftan kendi di
ninin ibadeti yaplr ve ruh armaya hazrlanlr. Mesel her
hangi bir mukaddes ismi yz binlerce defa tekrarlamak, yahut
mukaddes kitab yzlerce defa devretmek de vardr. Bu esnada ki
misi saa, sola sallanr veya beden, el, ba, gz hareketleri yaparlar
[Bizdeki zikirler, tebihler, devir = dolanm bunlara misaldir].
Bylece hazrlar>an nsan ikinci safhaya girer.
B - d temizlii; her din mensubuna gre deiir Kimisi
Gusl ( = btn vcudun ykanmas)^ yapar. (Hintlilerin bazlar,
hi ykanmaz) abdest alr, dnya ilerinden kazan dncelerinden
uzak kalr... Velhsl sessiz ve tenha bir yere kapanarak zolman
haline geer. Artk kendisini yapaca ie tamamen hazrlam sa
yan ahs nc safhaya girmitir.
C Ruhu davet iin kitabnn mukaddes yetlerini okumaya
balar. Kendisine yardm etmeleri iin yksek ruhlarn, meleklerin

(1) Hristiyanlarda yan belden aasnn ykanmas.

142 R U H LAR LA KONU U LABLR M I ?

yardmn ister. Onlara kalben tevecch eder. Baz mutekidler ken

dilerine her zaman yardm eden bir ruhun varlna inanmlardr.
Bizde huddam ismi verilen bu yardmc ruhun yardm ve rehber
liiyle dier ruhlarla mnasebete girimee alr^. Dualarn okur
ve kalben onu dnr. Byle huddam^ ile veyahut huddamsz
grmeyi diledii ruhun ismini iinden tekrarlaya tekrarlaya onu
grr. Bazan bu davet yksek sesle yaplr. Huddam olan ahs
onu ismiyle bilir ve onunla arr. Yahut Ey benim sevgili ru
hum!, ey hmi ruhum!, ey huddamm! gibi hviyetsiz hitap
larla daveti yapar. Uzun veya ksa bir zamanda bu ruhla mnasebete
geer. Bazan da maksada erimek iin drdnc vastadan faydalan
mak zorunda kalr.
Yardmc vastalar: Baz aletler, sazlar, ziller, deynek,
ate, buhur, ttsler, gzel kokular, sular, nebatlar, baz nebat ve
maden illar vesairedir. Bunlar bizzat ruh aracak tarafndan
yaplp hazrland gibi, kendisine stadlar tarafndan verilmi
muska, boncuk, para, maden, nebat cisimler de olabilir. Bu vas
talar yerine vecinsine gre kullanarak ruh arma iinde onlardan
faydalanr. Baz eyhlerin asalar, zincirleri, sihirli tebihleri yahut
putlar, heykeller, mukaddes taslar, yahut da sihirbarlarm kullan
dklar parlak cisimler, billrlar v.s.... v.s. hep bu yolda kullanl
m eylerdir.

Buraya kadar yazdmz eyler lm bir esasa, metodlu bir bil

giye dayanmadan yaplan eylerdir. Buradan itibaren yazacamz
satrlar lm delillerle, tecrbe yoliyle bir ilim haline gelmi olan
spiritizmenin usulleridir.
Bugn lboratuvar aletleriyle, fotoraf, sfigmograf^, Ansefa-
lograf-, terazi, kimyev maddeler, reaktifler ve daha bir sr fenn
vastalarla hdiseleri kontrol ederek alan ilim adamlar yukar-
danberi eitlerini saydm ruhlarla konuma tecrbeleri yapyor
lar. Bunlarn iinde ,en az yirmi tane kefi olan William Crookes,
kymetli ilim ve felsefe eserleriyle tanlan William Ceyms, her biri
bal bana birer kymet olan Lombrozo, Chari Richet, Bright, Mes-
mer, Kardec; Vauty, Pauchard, Durville, Leon Deni, Konan Doyle...
v.s. hepsi bu mevzuda birer otoritedir. Hepsi de ruhlarla konuma-

(1) Huddam yardm eden, hizmet eden demektir. Ruhlarla grenler

ekseriya byle bir veya bir ka ruhla sempatize olmu, Onunla anlamtr.
Byle insanlara eskiden huddaml derlerdi.
(1) Nabzn hareketini gsteren alet.
(2 Beyin almasn, dnce ve duygularn yazan alet
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 143
nn mmkn olduunu iddia ediyorlar. Bugn Amerikada tecrib
psikoloji lboratuvar olmayan niversiteye, mtekmil naazriyle
baklmamaya balanmtr. Biz de, yukarda isimleri yazlar, mel
liflerin yrd yoldan ve ayni usulleri tatbik etmek suretiyle id
dialarnn bir oklarnn hakik olduunu bizzat mahede ettik ve
inandk. Yapamadmz ksmlar da vastalarmzn kifayetsizlii
mil oldu. Bu tecrbelerimizde aldanm olduumuz ileri srlebi
lir. Hatt ayni itiraz yukarki melliflerin hepsine yaplmtr. On
lar eserlerinin hemen hepsinde bu hususu belirtmi ve kendilerinin
aldanmadklarn yrtnrcasna ispata kalkmlardr. Fakat ne a
re ki resm akademi Nuh dediine peygamber demek yksekliini
gstermemitir.
Biz sras gelince bunlarn mnakaasn, sevgili okuyucular
mza sunmaktan zevk duyacaz. Ruhlarla muhaberenin en modern
ekillerinden bahsetmeden evvel hazrlayc ve ac baz tafsilta gi
rimek zorundayz. nk bizde bu gibi mevzulardan bahseden eski
eserlerin hemen ou yanl yazlmtr. Mesel eski kitaplarn o
unda spiritzme, manyatizme, hipnotizme kelimeleri birbirine ka
rtrlm, sanki ayni mnada eylermi, biribirinin mradifi
kelimeler imi gibi yazlmtr. Halbuki bunlardan birincisi yani
sipiritizme ,ruhlarn varlna inanan kimselerin, ruhlarla mu-
muhabere yapmasna denir. Manyatizme, insanlarda mevcut ol
duu ilmen ispat edilmi elektromanyetik mahiyetteki (yani ba
z melliflerin (1/26) dedii gibi (Force magnetique Humain) kuv
vetlerden istifade ederek beden zerinde bir takm alacak olay
lar vukua getirmektir. Binaenaleyh hipnotizr ve manyetizrri^
muhakkak sipiritualist olmas gerekmez. Hipnotizma ise manyatiz-
meden ayr bir ekildir. Manyetizme ile hipnotizmay yahut baka
bir tabirle Mesmerizm^ ve Braydizmi^ ylece birbirinden ayra
biliriz:
Yukarda da sylediimiz gibi insanlarda mevcut olduu ilmen
ispat edilmi bulunan elektromanyetik enerji, her ferdde baka
bakadr. Bu arj (yk), gnn muayyen saatlerinde, ve alma,
yorgunluk ,istirahat gibi sebeplerle azalr veya oalr.
Baz kimseler bu azalma, oalma keyfiyetine kar hassastr
lar. Yani bu azalma veya artma, kendilerinde byk sarsntlar,

(1) Manyatizr = manyetik kuvvetinden istifade ederek tedavi maksa-

diyle, gerek dier maksatlarla ahslan uyutan veya onlar zerinde tesirler
yapan ahs, operatr demektir.
(2) Mesmerizm = manyatizm (ilerde bu hususta tamamlayc bilgi
vardr.
(3) Braidizm = hipnotizm.
144 RUH LARLA KONU U LABLR M I ?

uyuukluk halleri .baylmalar, uyuklamalar husule getirir. Kimi

insanlar ise buna fazla derecede mukavemet ederler. Bu keyfiyeti
daha iyi anlatabilmek iin insanlar elektrik akkmltrlerine
benzeteceiz. Akkmltr nasl altka elektrik miktarn sar-
federek zayflar yahut baka bir elektrik menbama baland za
man kudreti artarsa insan da yle... Fakat bu canl akkmltr
kendisinde depo edilmi olan bu elektromanyetik kudretin dei
melerine kar deiik derecelerde reaksiyon (cevap) verir.
te manyatizma, hipnotizme tecrbelerinde biz bu deimeler
den istifade ediyoruz. Medyom denilen ahslar bu deimelere kar
hassas olan, operatrler ise byk derecelerdeki deimelere mu
kavemet edebilen kimselerdir. Byle iki akkmltr birbiriyle bir
letirildii zaman ihtimalle karlalr.
1 Ya bu iki akkmltrn kudretleri birbirine eittir. Yani
A nn elektrik yk B ye denktir. Bu takdirde hi bir ey, hi bir
deiiklik olmaz.
2 kinci ihtimal A da B den ok fazla enerji vardr ve A
enerjisinin yarsn kaybettii halde buna mukavemet eder. Fakat
B de A dan ald enerji ykne tahamml edebilir. Bu takdirde
yine hi bir hdise grlmez.
3 Yahut A akkmltrnden B akkmltrne bir elek
tik ak olur. Ve bu ak her iki akkmltrdeki elektrik yk
birbirinin eiti oluncaya kadar devam eder. Burada A nn kudreti
B den fazladr.
Farzedelim ki A kendisinden mesel byk miktarda bile
enerji kaybolmasna tahamml edebildii halde hi bir deiiklie,
sarsntya uramyor. B ise pek az bir enerji art veya aazl kar
snda hemen mteessir oluyor. te medyom ile operatr bulduk
demektir. Bu olayda A operatr oluyor. Yani kendisinden verebil
dii elektromanyetik kudretin kaybna kar mukavemet ediyor.
Kendisinde hi bir deiiklik olmuyor. Fakat B, A dan ald ufak
bir miktardaki enerji ile hemen uyku haline gelebilirse o kadar
hassas bir sjedir; demek oluyor.
te manyatizme yoliyle yaplan tecrbelerde bu mekanizmadan
istifade ederiz. Demek ki manyatizme tecrbelerinde sjelerin ope
ratrlerden enerji almas gerekiyor. Bir tek kelime ile sje arj
oluyor. u halde manyetizme, sjeyi arj yapmak suretiyle uyku
haline getirmektir, demek oluyor. Hipnotizmede i berakistir. Ter
sinedir. Hipnotik sjeler dearj (boalma) yoliyle uykuya girerler.
Yine yukardaki akkmltr ele alrsak. A akkmltr
mesel pek az miktarda enerjinin kaybna tahamml edemesin. Bu
 SPIRTZM FAKRZM MANYETZM 145
takdirde herhangi bir sebeple enerjisinin kaybiyle uyku haline gi
rer.^ te bu ekilde yaplan tecrbeler, hipnotik snfa girer. Burada
medyomlar dearj sretiyle uyku haline getiriliyorlar demektir.
Dearj keyfiyeti lboratuvar usulleriyle kolayca ispat edilebilir. Bu
kk kitabmzda yer kald takdirde hipnotik vetirelere de temas
edilecektir. Bu yaplamad takdirde mteakip neriyatmzla bu hu
sus zn uzun anlatlmak suretiyle aydnlatlacaktr. Yalnz burada
akla gelebilen bir soruyu yazmadan geemiyeceiz.
Hipnotizme tecrbelerinde telkin ( = Suggestion) yoliyle de
neticeler almr. Hem de ekseriya yalnz bana bu telkin i grr.
Telkinin mahiyeti hakkmda uzun tafsilt vermek kitabmzn hac
minin stndedir. Yalnz ksaca anlatalm.
Telkin, sjenin ruhu zerinde inandrc kuvvetiyle bir nevi
dearj, degajman yapmaktr. Esasen hipnotizmecilerin kullandk
lar bilhare nevi ve ekilleri anlatlacak olan vastalarn te
siri dearj yoliyle i grdnden, telkinin de ayni mahiyette bir
messir olduu kanaatindeyiz. Telkin yaplmak suretiyle sjenin
dimanda ni ve iddetli bir faaliyetin (instenctif bir faaliyetin)
gayri meur bir neticesi oluyor. Dolaysiyle ruh yoldan ve dier
tecrbelerde yapld gibi dardan ieriye (ruha doru) bir tesir
deil de ieriden, ruhtan bedene doru (ric) bir tesirle dearj
husule gelerek ayni neticenin elde edildii muhakkaktr. Bu m-
talealar gznnde tutarak manyetizmeyi dardan ieri (santripet)
maddeden - ruha; ve bilkis hipnotizmeyi de ieriden dar (San
trifj), ruhtan bedene (ric) tesir eder surette izah etmek mm
kndr. u halde manyetizme direkt, hipnotizme de endirekt bir
yolla messir oluyor demektir. Yalnz btn yaplan tecrbelerde
ne sade manyetik vetirenin ne de sade hipnotik vetirenin tatbik
tcidiini, bilkis her ikisinin karmasiyle muhtelit (karma) bir
usul tatbik edildiini gryoruz. Bunlara sras geldike iaret ede
ceiz.
imdi asl konumuzu; ilmi felsef yoldan ruhlarla nasl ko
nuulduunu grelim:
3 lm - flesef (yahut Spiritualiste) grlere uygun ekil
de yaplan tecrbeler: Usulleri, kanunlar, ekilleri, neticeleri hak
knda lm, tecrib neriyat yaplan bu olaylar asl mevzuumuzu

(I) Muhtemeldir ki bu enerji art ve eksilii (Humor) larda ve beyin

faaliyetlerinde mhim deiiklikler yapmak suretiyle messr oluyor.
Doktor A. S. Akay
10
143 RUHLARLA KONUULABLR M ?
(konumuzu) tekil ediyor. Esasen aratrclara tavsiye edilebile
cek olan yol da budur. Yoksa yukarda zikrettiimiz iki yol artk
tarihe karm ve yalnz spiritizme tarihini yazan kitaplarda yer
alabilecek, usuller olmak icap eder.

lm - felsef yoldan ruhlarla konuma

Spiritizmenin z ksm budur. Ruh tezahrat bu yolla elde

edilirse lm saylr, ve bir kymet ifade eder. nk ilimde 1
mahede observation, 2 tetkik, Etde, 3 tahlil, Analyse,
4 terkip, Synthese, 5 hkm Jugement vardr. Bu sz
gelerden gememi hdiseler enfs mahiyette kalr. Tamim edile
mezler. Halbuki ilim tamimi icabettirir. Hdiseler nce dikkatle
gzden geirilir. Bunlar birok defalar tekrarlanr. Her tekrarlan
mada ayni neticeyi verip vermedii aratrlr. Her tecrbenin mu
vaffakiyet veya muvafafkiyetsizliinin sebepleri nelerdir, bunlar tes-
bit edilir. Sonra btn bu dank bilgiler toplanr. Birbirine benzi-
yenler, benzemiyenlerden ayrlr. Bu gruplarn aralarndaki mnase
betler kanunla tyin edilir ve nihayet bir hkme varlr. Denir ki
u hdise u, u artlar altnda u ekilde tecell eder. Ve bu tahlil
lerin mnas udur. Bundan u veya bu istifade veya zarar husule
gelir, denir. Halbuki bir mistiin yapt gibi kendi kabna ekilerek
lzumsuz ve bilgisiz enerji sarfetmesi ve hdiselerin iinde boulup
kalmas ilimden, bilhassa modern mnada ilimden anladmz ey
den ok uzaktr.
lm yoldan ruhlarla muhaberenin bir ok usulleri vardr.
Mesmer, Puisegure, ve bazlarna gre en iyi yol manyetizmedr. Bu
na mukabil Braydistler hipnotizmeyi^ ne srerler. Son zamanlar
da Kalan isminde bir doktorun tesbit edip sevgili ve muhtere mkar-
deim Doktor Bedri Ruhselmann tadilen tatbik ettii bir usul da
ha vardr ki bu da ruh infisal (Dissosiation Psychique) ismini
alr. Bu yeni metodun Amerikada da tatbik edildiini son gelen
mecmualarda gryoruz. Bizzat bizim de kullandmz bu usul
tatbikat ve basitlii sayesinde hemen en emin bir usul saylmaya
.namzettir. Maamafih bunlardan baka, masa, fincan, kalemle yaz
yazmak vesaire daha bir sr usuller vardr. Usullerin hangisi tat
bik edilirse edilsin medyom denilen ve ruhla muhabereye vasta
olan sjenin hali ve durumu bu tecrbelerde en mhim noktadr.

( 1 ) Hipnotizme ve manyetizme hakknda mufassal malmat iin

ileriye baknz.
 S P IR T ZM FA K R ZM M A N Y E T Z M 147

Onun iin biz, ruh tezahratta esas olan unsuru, tatbik edilen usul
de deil, medyomun bu tatbikat neticesinde gsterdii reaksiyonda
gryoruz. nk herhangi usl tatbik edilirse edilsin ruh tezah
rat hemen hepsinde de ayni neticeyi verebiliyor. Mesel ruhlarla
muhabere iin ister manyetizme ister hipnotizme yaplsn netice
bir oluyor. Dier taraftan ayni medyoma btn yukarki usuller
ayr ayr tatbik edilsin alnacak neticeler birbirini tutmuyor. Baz
snda muvaffakiyet oluyor bazsnda olmuyor.
u halde hdiselerin vukuunda tatbik edilen usul deil (medya-
nemik) hdiselere zemin tekil eden sjenin durumu mhimdir.
Bundan dolay biz kendimizce yle bir tasnif uydurduk. Bunu,
okuyucularmza hdiseleri daha kolay ve lm yollardan izah ede
biliriz endiesiyle ihtiyar ettik. Eer tasnifimizde yanldksa hs
nniyetimize balanmaldr.
Biz medyomlarn ruh ve beden durumlarn gznnde bulun
durduktan sonra, onlarla yaplan spiritizme celselerindeki olaylarn
seyrine gre hdiseleri evvel 1 Dissosyasyon psiko - fizyolojik,
2 Dissosyasyon psiko - fizik diye ikiye ayrdk. nk medyom-
1ar spiritizme tecrbelerinde bu iki gruptaki atmosfer iinde bulu
nuyor. Yani medyomun bedeninden ya bir takm maddeler (ektop-
lazma) karak hdiseler husule geliyor ki biz o vakit bu keyfiyeti
psiko - fizik hallerin vukuiyle mterafik gryoruz.
Yahut da bu, madd ve fizik bir olay deil de yalnz fiziyolojik
bir takm haller kadrosu iinde mtalea edilebiliyor. Dier bir de
yimle birisi objektif tezahrlere vasta oluyor. Dieri ise sbjektif.
Maamafik hemen unu da sras gelmiken ilve edelim ki med
yumlar tatbik edilen usul ve kabiliyetleri nisbetinde bir halden
dier bir hale de geebilirler. Onun iin bu tasnifteki grupmanlar
kat ve deimez olarak telkki edilmemelidir. Esasen onu biz
mtaleay kolaylatrmak iin bu ekilde yaptmz da yukarda
sylemitik.
Dissosyasyon psiko - fizyolojik ve psiko - fizik de ayrca ksm
lara ve onlar da daha husus snflara ayrlacaklardr. Velhsl top
lu olarak bir ema izmek icap ederse hdiseler yle mtalea edi
lecektir:

I Dissosyasyon psiko - fizyolozik yani ruh - fizyolojiya

infisah
II _ Dissosyasyon psiko - fizik, yani ruh - fizik infisal).
148 R U H LARLA KONU U LABLR M I ?

Dissosiation Psycho - Physiologique Psiko - fizyolojik infisal.

1 Mekanik: Ayk halde yaplanlar.
A Direkt: Dorudan doru yaz yazmak suretiyle.
B Endirekt: bilvasta, fikirler aldktan sonra, bilerek yaz
mak suretiyle.

2 zolman derin bir uykuya dalmadan, hafif tecerrd haile

lerinde yaplanlar.
A Spontane: kendi kendisine gaiy e urayarak.
B Sgjestiyon direkt: bir operatrn telkini ile yaplanlar.
C Sgjestiyon endirekt: operatrn ve bir vastann yar-
dmiyle yaplanlar.
D Mikst: Yukarki ekillerin karmasiyle elde edilenler.

3 Hipnoz: Sun uyku yaplarak elde edilenler.

A Spontane: kendi kendine sun uyku halin girenler.
B Manyetik: Manyetizme yaplarak uyutulanlar.
C Hipnotik: Hipnotizme yaplarak uyutulanlar.
D Mikst: manyetizme ve hipnotizmeyi kartrp uyutu-
lanlar.

4 Kompleks: Yukarda yazlan 1, 2, 3 numaral ekilleri birbirine

kartrmak suretiyle tatbik edilen usuller.

n
Dissosiation Psycho - Physique psiko - fizik infisal .
1 Ektoplazmik: bedenden maddeler kmak suretiyle hu
sule gelen tezahrat.
A Telekinezi: Uzaktan ve temas vaki olmadan grle ha
reketler.
B Demateryalizasyon: Maddelerin fizik vasflarm dei
tirerek ve datarak.
C Materyalizasyon: Maddelerin fizik vasflarn havi yeni
herhangi bir teekkl vukua getirerek.
D Dedublman: bedenin tezaufu.

2 Kozmo - Perisperik: ektoplazmik tezahrattan daha kar

k olan hdiseler.
A Aporlar: Uzak ktalardan cisimler nakli keyfiyeti.
B Vuvadirekt: Bolukta seslerin husul.
C Fakirik: Fakirlerin baz mhim marifetleri.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 149
Hdisat ruhiye dediimiz olaylar bu tasnifte gsterildii ekilde
mtalea etmek okuyucular iin daha istifadeli olacaktr zanmndayz.
imdi bunlar hakknda biraz tafsilt verelim:
Yalnz bu, usullerin ne yolda tatbik edileceini bildirir bir
usuliyat fasl olmyacak, yalnz ruhlarla mnasebat tesisi yollarn
gsterir kronolojik bir tasnif olacaktr. Her usuln tatbik ekilleri
sras dtke tafsil edilecektir

Psiko - fizyolojik infisal Dissossiyasyon psiko - fizyolojik

Medyomlarn madd bedenlerine ait hi bir deiiklik vukua ge
tirmeden elde edilen neticelere bu ismi veriyoruz. Sjelerin sun
uyku ,hipnoz), kendiliinden veya manyetik yahut hipnotik yollar
lar yaplan uyku sonunda gsterdikleri ruh haller bu ksmda g
rlecektir. Psiko - fizyolojik infisal ok ilerletilirse psiko - fizik in-
fisale mncer olabilir. u halde psko - fizyolojik infisal bu gibi ruh
vetrelerin ilk kademesini tekil ediyor demektir.
Medy omlar ok dikkatle mtalea edildikleri vakit derece dere
ce derinleen durumlarnda ayk hallerinden ,katalepsi, letarji hal
lerine, hatt Dedubleman ve demateryalizasyon sahnelerine vara
cak kadar ileri derecede deimeler gsterebiliyorlar.
Bu safhalarn birinden dierine geme, medyomun kudretine,
tecrbe anndaki durumuna, operatrn meharetine, haric mes
sirlere, asistanlarn emnasyonlarna (inialarna) tbi olmak zere
pek kaypak ve seyyal bir mahiyet gsterir. Biz bu faslmzda yalnz
ruhlarla hangi yollardan konuulabileceini madde madde zikret
mekle yetimseyeceiz. Her madde hakknda tafsilt ve bunlarn
tatbik usulleri ve ekilleri ayr bir faslda (ileriye mracaat) an
latlacaktr.
imdi Dissosyasyon psiko - fizyolojiin hafif ve basit hallerin
den, kark hallerine doru gsterdii sahneleri grelim:

1 Mekanik:
Dissosyasyon psiko - fizyolojiin en basit ve hi bir mdahale
ve vastaya ihtiya hissetmeden tatbik edilebilen ekli (mekanik)
eklidir.
Sjenin, eline kalem alarak beklemesinden ibaret basit bir
usuldr. Medyom sanki birisi tarafndan kendisine yaz yazdrla
cak bir kimse imi gibi kalemi eline alu- ve hi bir ey dnmeden,
kendi arzu ve uuriyle hi bir kelime veya ekil yazmadan ylece
3 50 RUHLARLA KONUULABLR M ?
bekler. Bir mddet sonra el yorulacandan kt zerinde evvel
bir takm intizamsz ekiller, izgiler, daireler vesaire izilmeye
balar. Bu bazan bir ka seans devam eder. Seanslar be dakika
dan bir saate kadar devam ettirilebilir. Nihayet sjenin baz yaz
lar yazd grlr. Bu andan itibaren mehul kuvvetlerle mna
sebet tesis olunmu demektir. Burada tekrar edelim ki yaz yazacak
ahs kendiliinden kafiyen mdahale etmiyecek ve dncelerin
den hi bir ey kaydetmiyecektir. Sielerin yazdklar yaznn ken
di tahteurlarndan veya ruh leminden gelip gelmedii meselesi
mnakaaye deer. Yalnz bu ksmda bu mnakaay geiyoruz.
Bilhare tekrar bu mevzua dair yazacamz yazlar da bunun ze
rinde de duracaz. Baz medyumlar dorudan doruya kalemi elle
rine alp yazacaklar yerde kalemi bir kutu iine koyup kutunun
stne ellerini koyarlar. Bu hal bu faslda mtalea ettiimiz vaka-
lardan ayrdr. Ve psiko - fizik infisalin Telekinezi bahsinde yer
alacaktr. Onun iin burada bahis mevzuu etmek mnasip deildir.
Bir de baz medyomlarm yaz yazacak yerde, ellerinde kalem ol
duu halde kendisine fikir halinde yabanc dncelerin geldiini
sylerler. Bu yabanc fikirleri ya azdan sylerler ki bu takdirde
(Medium Parleure) ismini alr.
Sje kafasna gelen ve kendisine ait olmadn bildii bu fi
kirleri kendi uuriyle yazya tahvil eder. u halde grlyor ki psi
ko - fizyolojik infisalin (mekanik) olan ekli de iki ksmda yan
direkt, endirekt mtalea edilebiliyor.

2 zolman:
Psiko - fizyolojik infisalin hafif bir dalgnlkla elde edilebilen
hdiselerine bu ismi veriyoruz. zolman durumundaki sje uyku ha
liyle ayk hal arasndadr. Bunun da kendi kendine Spontane ve
Sgjestion direkt ve endirekt bir de Mikst kark nevileri var
dr. Medyom bir anda bir dalgnlk geirir ve baz ruh hdiselere
ahit olaiblir. Bu ksmda mtalea edeceimiz haller eskidenberi ii
tilmi ve misali sonsuz derecede ok ve deiik olaylardr.
Sarallarda grlen uPetit mal dan, ihtiyarlarn dalgnlklar
na, Kaal ehlinin cezbelerine kadar btn tecerrd halleri buraya
girebilir. Sebep ve neticeleri bakmndan deiik olmalarna ra
men... zolman halinin kendiliinden olmu bu tecerrd eklini
ancak husus kabiliyetteki ferdlerde grebiliyoruz. Bu gibi haller
tecrib ve lm metodlara smyor. Tecrib olarak husule getirilebil
meleri mkl olduundan burada tafsili muvafk deildir. Bura
dan itibaren zikredecek]erimiz ise tecrbe yollariyle tekrarlamala-
 SPSTIZM FAKRZM M AN YETIZM 151
r ho vakit mmkndr. Ve bu yoldan alman neticeler lm ara
trmalara esas olacak mahiyettedir. Bylece sun olarak uyutulan
sjelerde husule gelen akllara hayret verici hdiseler bir oklar
nn zannettii gibi basit ve ehemmiyetsiz hdiseler deildir. Btn
dnyada mteassb doktrinlere bal olmayan bilginler bu vetire
leri ciddiyetle tetkik mevzuu yapmaktadrlar. zolmann telkin ye
liyle elde edilmi safhalarnda medyom konuturulabilir, ruh le
mine gnderilir, ekminezi denilen ok ayan dikkat hdiseler elde
edilebilir.
zolman ruhlarla mnasebet tesis ekillerinin en basit, en ko
lay ve hem de en tehlikesizidir Usulleri ve tatbikat hakknda ile
ride uzun tafsilt vereceimiz bu eklin yukarda da dediimiz gibi
bizi en ok ilgilendiren nevi direkt ve endirekt sugjestiyon eklidir.
Medyomlarm derin bir uykuya dalmasna lzum hissetmeden,
bir yerde oturup yalnz gzlerini kapamas ve hi bir ey dnme
mesi kfidir. Kalan - Bedri usul diyebileceimiz bu metodla
ruhlarla mnasebete gemek en kolay ve emin bir yoldur. Sje bir
koltuk zerinde oturtulur. Gzleri skca kapanr. Ve kendisine
hi bir ey dnmemesi, fikrini hi bir ey ile ilgili tutmamas, ka
fasn boaltmas tenbih edilir. Bu ekilde hareket edecei kendisi
ne anlatldktan sonra tecrbeye balamak iin [zolman yapnz!]
tlekininde bulunulur. Bu, sjenin kafasn boaltmas, dikkat ve ira
desini bir yere balamas ve dolaysiyle beynindeki btn vibras
yonlar d lemlerin vibrasyonlarndan gelebilecek tesir ve Re-
zonnanslara mheyya brakmas demek olur. Bunda muvaffak
olabildii nisbette medyom d lemlerin vibrasyonlarn beyninde
tesbit edebiliyor. Fakat burada bilhassa dikkat buyurulursa grle
cektir ki d vibrasyonlar ancak beyindeki sempatize olabilecekleri
vibrasyon imkn var. Bunlardan biz Crookesin tablosunda gster-
litesi ancak bizim uurumuzun szgecinden getikten sonra bize
malm oluyor. Buray biraz daha izah etmek icap edecek. yle ki:
Biz, insanlar mahdut bir takm messirlere gre ayarlanm
his uzuvlarna malikiz. Mesel kinatta [0 dan namtenahiye kadar]
vibrasyon imkn var. Bunlardan biz Krookesin tablosunda gster
dii gibi adacklar halinde ksm ksm vibrasyonlar alabilmek
iktidarn gsteriyoruz. Mesel 16 dan 25 bine kadar olanlarn seda
ismi altnda tanyoruz. Ve ancak bu ihtizazlar alabiliyoruz. Ya bu
rakamlarn altnda ve stnde?. Hislerimiz bir mddet donuk ve
hareketsiz kalyor. Bunu daha iyi anlayabilmek n S. William
Crookes den alman u tabloya dikkat ediniz: (Ruh ve kinat -
Bedri Ruhselman, cilt 1, sahife 55).
152 RUHLARLA KONUULABLR M ?
Dereceler BiT saniyedelci
lin i .................................. 2 titreim ihtizaz
2 I. .............................................................. 4
3 .................................................................................................. 8 ^
4 . 16 I
5 - 32 I
6 64 I
7 > 1 2 8 l s e j,

8 256 j
9 .. 512 I
10 .. 1024 I
15 .. 23768 J

20 1048576 ] g^ktrik

35 34359738368 J

50 ............................... 11258999068426241 Hraret - Ziva

55 ............................ 36028707018963968J

58 ). 288230376151711744 \
61 .. 2305763009213693952 J ihtimal X ua

Burada 4 nc dereceye kadar olan vibrasyonlar bizim iin

mehuldr. Keza 15 ile 20 inci dereceler arasndaki vibrasyonlar son
zamanlara kadar mehuld. Son zamanlarda bunlara Ultrasonique>
vibrasyonlar ad verilmitir. Fakat hasselerimiz bunir alamamakta
ancak baz teessr halleri grlmektedir. 35 den 50 ye kadar olan
vibrasyonlarla 55 den 58 e kadar olanlar ve bilhassa 61 den sonra
kiler bize tamamen mehuldr. Bunlarn ne mahiyeti hakknda ma
lmatmz var ne de duygu veya vastalarmzla tesbit edebiliyoruz.
Demek oluyor ki biz be his organmzla kinatn vibrasyon
larndan o da ksm ksm olmak zere bazlarn daha doru
su mahdut miktarn alabiliyoruz. Bu alabildiklerimizin alt ve s
tndeki vibrasyonlar ne oluyor?. Bunlar ne gibi eylerdir? ayet
onlar da duyabilecek uzuvlarmz olsayd biz de ne gibi hisler uyan
dracakt?.. te bunlar bilemiyoruz. Halbuki madd tesir vastalar
nn seyyaliyet derecesi, bizim kaba cisimlerimize nazaran ok sey
yal ve ince olan ruhun, bize gnderecei vibrasyonlar hi phesiz
bu mahdut rakamlarla ifade edilenler gibi deildir. byle olunca
da onlarn gnderdikleri vibrasyonlar bizde tam mnasn bulamaz.
Ruhlarla muhaberede bu noktalarn gznnde tutulmasn yukar
da bir defa daha iaret etmitik.
u halde zolman haline gemi bir sje beyninin vibrasyon
larn d varlklarn vibrasyonlarna o ekilde maruz brakacaktr
ki bunlar iinde kendisiyle sempatize olanlar kendi nevinden bir
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 153
his yaratacak ve bu kompleks o varlkta herhangi bir uur hali, bir
realite yaratacaktr. Ryada da keyfiyet ayndr. Yalnz orada ve
tireler buradaki gibi bir maksat ve gayeye matuf olmadndan
rastgele vibrasyonlarn beyindeki akislerinden ve bunlarn halita
sndan ibaret olacaktr. Burada ise esasen tecrbe bir gayaye matuf
olduu gibi operatrn uurlu ve maksatl idaresiyle hdiselerin
bu maksad temine yaryacak ekilde ihtizarlarm toplanmas ve
onlarn bir intizam altnda uura aksettirilmesi ameliyesi icra edi
leceinden, netice daha lm ve realiteler daha mutena olacaktr.
zolman halinin sugjessiyon direkt ekli ile yaplan tecrbeler
gibi endirekt eklinde yaplan telkinlerde ona yakn tesirler ve h
diseler dourabiliyor. Yalnz burada telkin biraz dolak yollardan
messir olabildii iin baz sjeler de fevkalde iyi neticeler verdii
halde bazlarnda bilkis hi bir netice vermiyebiliyor. Endirekt yol
dan yaplan tecrbelere bir ok misaller verilebilir. Bunlar bir bar
dak suya bakmak, parmak zerine siyah bir mrekkep srp ona
bakmak, isli tabaklara bakmak, gm, billr vesair parlak satha,
krre... v.s. ye bakmak gibi... Maamafih bu ksmdaki tecrbeler
daha ziyade hipnotik vetirelere mabih ve hatt bazan hipnotik
tesirlerle husule gelen hdiseler olsa gerek. Bu iki ksm bir
birinden ayracak mhim vasf uyku halidir. Hipnotizme ile ya
plan tecrbelerde sjenin fors manyetiinin dearj olmas hedef
tutulur. Bu arzu edilen keyfiyet vukua gelince sje hipnotizme
ve manyetizme nasl yaplr bahsine mracaat Tesirin iddetiyle
mtenasip derinlikte olmak zere sun uykuya girer. Halbuki bu
rada bahsettiimiz tecrbelerde medyom kafiyen uyumaz, alelde
bir kitap okuyan veya dikkatle bir resme bakp orada grdklerini
anlatan bir ahstan farkszdr. Hipnotizme yaplan kimse tecrbe
nin devam mddetince olduu gibi hemen onun nihayetinde
lzumlu operasyonlar yaplmadan uykudan uyanamaz Etra
fndaki hdiseleri bilemez. Muhitiyle alkadar olamaz. Darda ya
plan, sylenen eylerden haberdar deildir. Bir kelime ile, hipno
tizme yaplan ahsta his unsurira krlemitir. Buna karlk
zolmanm direk ve endirekt sgjestion ekillerinde ekseriya bu
nun zdd vkidir. Yani sje kendisini, etrafn, etrafnda cereyan
eden hdiseleri, seslen v.s. hepsini mdriktir. Tecrbe esnasnda
ayet bir grlt olursa hemen dikkatini oraya verebildii gibi tec-,
rbeden sonra bunlar hatrlar. Keza tecrbe biter bitmez hemen
grd, duyduu hdiseleri anlatmaya balar. uuru bir anda arz
hdiselere rcu eder. Sjenin dnya realitelerine balan hemen
nidir. Dikkatini bir olaydan dierine tevcih eden bir insann nor-
154 RUHLARLA KONUULABLR M ?
mal hali vasfndadr. imdi dissosyasyon psiko-fizyolojiin en m
him safhalarmdan birisi olan hipnoza geiyoruz:
3 Hipnoz, sun uyku^:
Tabi uykudan bir ok ynlerden ayrlr. Tabi uykuda; 1 Bi
risiyle konumak yoktur. 2 Doktorlarn refleks dedikleri (akse-
1er) vardr. 3 Ses ya iitilmez, yahut iitirlerse uykudan uya
nrlar. 4 imdik ve ine batmas vesire duyulur, hissedilir. 5
sylenen hareketleri (iitmezlerse) yapamazlar. 6 Tecrbe yapan
ahsn, operatrn iradesine kafiyen tbi olmazlar, 7 Tabi uy
ku ile ruh armak tecrib olarak mmkn deildir. Ancak rya
eklinde ve uyuyann keyfine kalm bir halde bu, bazen mmkn
olabilir. Halbuki sun uykuda bunlarn tamamen tersi vkidir.
Sun uyku ile tabi uykuyu birbirinden ayran daha bir ok vasf
lar varsa da hepsini burada sayamyacaz. Bunlar baka bir bah
se brakarak, sun uykunun, mevzuumuza uygun ekilde ne suretle
kullanldn grelim:
Sun uykuyu yukarda da yazdmz gibi a kendi kendine
olan (Spontane), b manyatizme yaplmak suretiyle (arj etmek
suretiyle )husule gelen ekli, c hipnotizma yaplarak (dearjla)
husule getirilen ekli ,bir de (d) kark (Mikst) yani ya (a) ile (b)
nin veya (a) ile (c) nin yahut da (b) ile (c) nin kartrlmasndan
yaplm sun uyku hali olarak 5 bendde mtalea edeceiz.
a Kendi kendine husule gelen sun uyku hali (Spontane):
Baz medyomlar^ ya operatrlerle"^ yaptklar bir ok tecrbelerden
sonra artk kendi kendine sun uykuya girme istidadn kazanrlar.
Yahut da bu meleke kendilerinde doutan bulunur. ok nadir ol
makla beraber byle medyomlar grlmtr. Bunlar uyku hali
ne geince ya kayptan sesler duyar, yahut da baz lm kimseleri
grrler. Onlarn tarifleri ekseriya o kadar canl ve hakikate uygun
dur ki, hi grmedikleri, tanmadklar lleri aynen tarif ederler.
Hatt bunlarn iinde resim yapmak kabiliyeti olan baz medyom
lar bu llerin resimlerini, fotoraflarnn aynen benzeri olarak yap
mlardr. Spiritizme kitaplarnda bunlara dair cidd etdler az de
ildir. Burada fikir intikali (transmission de la panse) meselesi
mevzubahs olamaz. nk hi bir mellif bu yolla elde edilmi bir

(1) Sun uyKu = hipnoz hakknda ayrca tafsilat verilecektir. Burada

uyKunun mahiyeti sun uyku ile olan mnasebelteri uzun uzun anlatlacaktr.
(2) Medyom, ruhlarla konumaya vasta olan ahsa derler. Buna sje
de denildii grlecektir.
(3) Operatr, medyomu uyutan veya ruh arma celsesini idare eden
ahstr.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 155
vaka zikretmemitir. Kald ki fikir intikali keyfiyetinde imajlarn
her zaman aynen bir insandan bir insana geebildii grlmemitir.
Kendi kendine sun uyku haline giren medyomlarn hayatlarna
ait hikyeleri sayn arkadam sras geldike yazacaktr .. sahi-
feye baknz. Maamafih byle medyomlar bulmak pek byk bir
ans eseridir. ayet byle birisi bulunursa onlardan b ve c fkra
larnda yazlacak ekilde istifade edilebilir.
b Manyetizme yoliyle yaplan sun uyku: Bu ve bundan
sonra c fkrasnda yazlacak mevzular o kadar derin ve uzundur ki
bal bana ciltler dolusu eser yazmaya deer. Biz kitabmzn
(Manyetizme ve hipnotizme nedir, nasl yaplr ve bunlarn tedavi
deki rolleri nedir?) faslnda (ileriye baknz). Bu hususa ait
biraz daha geni malmat vereceiz Burada u kadarck syleyelim
ki, saf bir halde, yalnz manyetik kuvvetlerle uyku haline getirilen
medyomlar azdr. Esasen sun uykuyu tevlid etmek iin yaplan
ameliyelerde (Operation) yalnz manyetizme yaptn sanan ope
ratrler aldanmaktadr. nk medyomu uyutmak iin yaptklar
manevralar yalnz manyetizme deil manyetizma ve hipnotizmenin
kartrlmasndan husule gelmi; ve bizim d fkramzda zikredilmi
olan kark (Mikst) ekildir. Buna sebep de ekser operatrlerin
kuvvetli bir manyatizr olamaylardr. Dnyaya gelmi, gitmi
manyetizrlerin arasnda byle pek muazzam kudreti olan ahslar
hemen saylacak kadar azdr: Hazreti sa, Mesmer, Hektor Durville
gibi... Keza baz medy om gerizanlar^ (hastalklar iyi eden med
yomlar, mesel Avak) veya fasinatr-, (mesel mehur Kazanova)
da ayni manyetik kuvvetten istifade ederek muvaffakiyet gste
rirler.
Manyetik uyku ile uyutulmu bir sjeye ahlk ve seciyesine
gre telkinler yaplarak (Post hipnotik)^ hdiseler elde edilebi
lir. Ruh lemine girmesi ve orada karlaaca herhangi bir ruhla
konumas sylenerek onlarla mnasebete geilir. Bu keyfiyet ha
zan bir tecrbede olmaz da iki, tecrbe sonra olabilir. Onun iin
acele etmemelidir. Keza byle medyomlarla; materyalizasyon,
demateryalizasyon (aalara baknz) dedoblman, sun uykunun
derinlii bakmndan arm, trans, somnambolizm, katelepsi, letarji
halleri; ekminezi.. lh.. gibi bir ok ruh tecrbeler yaplabilir. Bu
hdiselerden trans, somnambolizm. ekminezi tecrbeleriyle ruh-

( 1) maj = hayal, kafada suretlendirilmi ekiller.

( 1) leride buna dair malmat verilmitir.
(2 ) Fasinatr = bir bak ile herhangi bir kimseyi kendisine rameden,
balayan ve onun zerinde tesir yapabilen kimsedir (ileriye baknz).
(3) Post hipnotik = Uykudan uyandktan sonra yapabilecei eyler.
 156 RUHLARLA KONUULABLR M ?
larla konuulabilir. Dierleri daha ziyade ruh ve beden mnasebet
lerine ait tezahrlerdir. Yalnz mnasebet tesis edilebilmek iin de
yukarki vetirelerde lsidite^ halinin teesss etmesi icap eder.
Manyetizme yoliyle sun uyku husule getirebilmek iin Doktor
Ch. Richet Mesmer, Kessmann, Moutenin tatbik ettikleri usulleri bil
mek kfidir. (Manyetizme nasl yaplr bahsine mracaat).
c Hipnotizme yapmak suretiyle husule getirilen sun uyku:
Yukarda bunun mekanizmas hakknda biraz izahat vermitik.
Hipnotizmede sjeyi dearj yapmak icap eder demitik. Bunun iin
de ahsn mmkn olduu kadar sratle fazla (Fors manyetik)
kaybetmesine allr. Bu ne kadar sratle ve fazla yaplabilirse
uyku o kadar abuk ve derin oluyor. Yalnz burada dikkat edilmesi
gereken noktalar vardr. Bu cihetten de hipnotizm yoliyle sun uy
ku yapmak ancak bu ileri pek iyi bilen hikimlere msaade olunur.
Yoksa sjelerin ar sinir buhranlarna uramas mmkndr.
nk hipnotizmede gaye, sj enin sinir kuvvetlerini sratle boalt
maktr. Bu suretle beyindeki asab seyyale muvazenesi bozulur. Ve
ahs uyku haline girer. Sinir sistemi ok hassas olan kimseler asa
b, mteheyyi ahslar nevrastenikler ve bilhassa histerikler bu
usulle abuk uyutulurlar.
Bu gibi kimselere hipnotizm yapmak kolaydr. Fakat mesuli
yetini de almak gtr. Hatt ok kt neticelerle de karlala
bilir. Bu mahzurundan tr son zamanlarda bu usul hemen tama
men terkedilmitir denilebilir. Bunlar ancak tbb kontrollar altm-
da ve baz istisna hallerde o da, yalnz tedavi maksadiyle tatbik
edilmesine cevaz olan bir itir. Yoksa spiritizm celselerinde asla saf
(Pre) hipnotizm metodlar ile tecrbe yaplmaz. Esasen bundan
mhim bir fayda da elde edilemez kanaatindeyim.
Hipnotizmde operatrn mhim bir vazifesi vardr. O da ahs
her saniye iinde dikkatle takip etmek.. Bu byle yaplan sun uy
ku ya ni olarak veya yava yava husule gelir. Mesel pek hassas
bir sj e rahat bir koltukta oturtulurken arkasndan bir mantar ta
bancas patlatlrsa, ni korku ve heyecan sjeyi derin bir uykuya
(bazan baylmaya) gtrr. Bu pek kt usul ancak yukarda de
diimiz gibi tbb kontrol altnda ve tedavi maksadiyle yaplr.
Bir ok hipnotizrler uyutacaklar sj eleri ok parlak cisimlere
(mesel kristal kreler, prlanta yzkler, veya Fourniernin dner
yuvarla... ilh.) baktrrlar. Bylece yorulan sinirler vcutta evvel
bir geveklik, sonra da uykuyu meydana getirir. Medyom uyuduk
tan sonra yukarda sylediimiz gibi ruhlarla mnasebete geilir.

(1) Lsidite hali = Seyyallik hali.

 SPIR TZM FAKRZM MAN YETZM 1 D7
Yahut bu uykuyu baka maksat ve gayelere tevcih edilir. Aada
bunun misalini greceiz.
ngiliz doktorlarndan mehur Brayd hipnotizme ile ok me
gul olmutur. Bu alanda bir ok eser yazan ve deta hipnotizmeyi
yeni batan kuran bir nder olduu iin hipnotizmeye (Braydizm)
de derler. Nasl ki manyetizmeye de (Mesmerizm) denilmitir. Bi
zamanlar braydist ve mesmeristler arasnda hayli dedikodulu m
cadeleler olmutur. Her ild taraf da psiik hdiselerin mnhasran
kendi metodlariyle elde edilebileceini, dier metodun bu ie elve
rili olmadn iddia etmi durmutur. Tatbikatta her iki okulun
da hakk vard. Nitekim alman neticeler her iki ekilde de msbet
oluyordu. nk her iki metodla alanlar, bunlar birbirine ka
rtrmaktan baka bir ey yapmyorlard. Braydizmi muvaffaki-
ketle tatbik edenlerden Pikman isminde bir zat tecrbelerini do
lat bir ok ehirlerin tiyatro sahnelerinde yapmtr. Bu zat
ayakta tuttuu sjenin sol tarafnda durarak, parmandaki iri el
mas yz gzlerinin nne tutuyor Sje gzlerini yavaa ka
pamaya balayp uykuya dalma emareleri gsterince arka tarafna
geerek sa elini ahsn krek kemikleri arasna tatbik ediyor. Uy
kuyu daha derinletirme kiin sjenin srtna ve bann arka ks
mna yukardan aa doru paslar^ yapyor. Bu manevralar devam
ettike medyom yava yava arkaya devrilmeye balyor. Bu suretle
uyku elde ediliyor. Bu uyku esnasnda lsidite kazanan sjelere,
seyircilerin ceplerindeki paralar, miktarlarn, kymetli eyalar ve
saireyi sorarak herkesi hayretler iinde brakyordu^. Okuyucularm
bunun nasl mmkn olduunu biraz da itimadszlkla kendi ken
dilerine soracaklardr; biliyorum. Fakat unu temin ederim ki ayni
tecrbeyi bizzat tekrarlam ve msbet netice almzdr. Burada
cereyan eden hdiseleri uzun uzun anlatmak, bunun mihanikiyeti
hakknda dndklerimizi tafsiltiyle izah etmek kitabmzm
hacmi gznnde tutulursa mmkn deildir. Maamafih ruh h
diselerinin ne suretle vukua geldiini ruh nedir bahsimizde ks
men izah etmi bulunuyoruz. Orada okuyucularm tatmin edici yaz
lar bulacaklardr zannederim. ayet daha geni malmat isteyen
karilerimiz olursa onlar da tatmin edecek neriyat yapmaa gay
ret edeceimizi imdiden vadederiz.
d Kark (Mikst) usul ile sun uyku: Sun uykunun he
men herkese tatbik edilen ekli budur. Bunda operatr medyomun
karsna oturur, gzlerini sjenin tam iki ka arasna diker. Ve

( 1 ) Pas = Svama, svazlama.

(2) Okuyucularm dikkat ederlerse operatr birada da yalnz hipnotiz
me deil, paslar yapmak suretiyle kark bir usul tatbik etmi oluyor.
 158 RUHLARLA KONUULABLR M ?
gzlerini hi krpmadan keskin nazarlarla ona bakar. Yalnz bu
bak ok sert ve kalar atarak yaplmamaldr. nk bu vaziyet
te uzun zaman durabilmek mmkn deildir. Tatl ve amirane bir
bak kfidir. Aradaki mesafenin yarm metreden fazla olmamas
muvafktr. ok yakn olmas operatr yorar. Gzlerinin abucak
sulanmasn, dolaysiyle gz krpmalarn mucip olur. ok uzak
olursa iyi tesir yaplamaz. Bu vaziyette oturulduktan sonra sjenin
her iki baparman avu iine almak lzmdr. Bunlar skca
kavrar. Sjenin gzleri yorulup kapaklar dmee balaynca
telkinlere balanr.
Gzkapaklarmz arlat, daha ok arlat. Kapanyor,
uyuyorsunuz!... Bu telkinler evvel pek hafif ve tatl bir sesle
yaplr. Gzler kapandka ses ykseltilir ve daha mirane telkin
ler yaplr.
Bylece bu uyutulan sje tecrbeye hazr demektir. Artk ruh
lemine girmesi ve ruhlarla konumas telkin edilerek arzu edilen
ekilde muhavere idare edilir. Kark ekle bir ka misal verelim:
Doktor Bernhaym, Rahib Fariya, Doktor Liyebenken, Kerling
usulleri (ileriye baknz) hep hipnotizme ve manyetizmenin
ve telkinin birbirine kartrlmasiyle vcude getirilmi metod-
lardr. Bu metodlarla uyutulan sjeler vastasiyle yalnz ruhlarla ko
numa deil ayni zamanda baz mhim ruh hdiselerde elde edilir.
Esasen klsik spiritizmenin hemen bir ok tebligat ve bir ok ruh
olaylar hep bu usullerle elde edilmitir:
Materyalizasyon, demateryalizasyon, dedublman, aporlar,
Voi direct vesaire bir ok mhim hdiseler gibi. Ruhlarla muhabe
reye geebilmek iin imdiye kadar gelip gemi insanlarn ne gibi
usuller tatbk ettiini btn teferruatiyle yazabilmeye imkn yok
tur. Bu o kadar eitli ve karktr ki deta herkes kendi bulular
na gre bir yol tutturmutur denebilir. byle olunca muayyen
ve lm bir tasnif yaplamamtr zannedilmesin. Bir ok spiritizme
kitaplarnda eitli tasnifler yaplm ve bu iin. lm bir vehe ile
ele alnmasna allmtr. Fakat akademik mahiyette yeni yeni
tetkik ve tetebblerle niversiteye girmeye balam olan bu konu
lar nihayet yz senelik bir tarih tayorlar. Onun iin gizli kuvvet
leri kefetmek, onlarla muhabere imknlarn bulmak yolunda gay
ret sarfedenler henz mterek bir tasnifin etrafnda birlemi ol
madklarndan biz de kendimize gre bir tasnif yapmak ve o ekil
de okuyucularmza sunmak cesaretinde bulunduk. Tasnifimizin d
nda kalm birok usuln mevcudiyetini de biliyoruz. Fakat bun
lar model ittihaz edilen yukarda saydklarmzn herhangi bir ek
line uyacak mahiyette olduu iin onlar tasniften silinmitir. Esa-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 15 9
sen bu gibi ar mevzular datp yayacak yerde bilkis toplayp
ksaltmak icap eder. Ancak bu ekilde mtaleay kolaylatrmak
ve okuyucuyu skmadan, geni sahalarda bunalmadan, ilerliyebil-
mesini salamak mmkn olur. Biz yukarda sylediimiz gibi bir
(Methodologie ) yapmadan ancak ruhlarla hangi yollarda, ne tarz
larda grlebileceini pek muhtasar bir ekilde gzden geirmi
olduk. Yoksa bu tasnifte yer alan metodlarn her birisi ayr ayr
ve uzun, pek uzun ekilde anlatlmaya deer. Ve ancak bunu yaptk
tan sonradr ki ruhlarla muhabereye giriebilmenin anahtarlar ve-
rilmi olur. Maamafih dank olmakla beraber bu kitabmzda ona
ait paragraflar grlecektir. Okuyucularmzn en ok ilgisini e
keceini dndm usul, kendilerini tatmin edecek mahiyet
tedir. Bu usul manyetizme, hiunotizme ve bilhassa kalan _ Bedri
usuldr, (o bahse baknz). Okuyucularmz orada bu usulle
rin ne ekilde tatbik edildiini, teferruatiyle greceklerdir.

Akay
 RYA NEDR?

Uykuda grlen, duyulan ve hissedilen hdiselere rya denir.

Uyku dnda rya grlr m, grlmez mi? Bu da bir mesele...
Yalnz u muhakkak ki aykken grlmez. Fakat insann bir an, bir
lhza da olsa dalgn bulunduu zaman olabilir. Baz hallerde de bu
zaman esnasnda rya grlse bile, bu gibi istisna halleri bir tarafa
brakaca kolursak rya uykuda grlen bir hdisedir denilebilir.
u halde ryaya girmedn evvel uykuyu anlatmak mnasip olacak.
Uykunun btn hayvanlar, hatt canllar iin bir zaruret olduunu
sylerler. Beden yaps gnlk faaliyetlerle ypranr, yorulur. Bu
ypranma ve yorgunluun vcutta baz zehirli maddeler husule ge
tirdii tesbit edilmiti. Hatt byle yorulmu, koturulmu hay
vanlarn kanm, skin hayvanlara zerkederek onlarda da uyku veya
yorgunluk halinin tevlid edildii sylenmiti. Bir adale (kas, et)
ar derecede i yaparsa normal halinden be defa daha fazla kan
alyor. Yani alan bir organn damarlar geniliyor, bir saniyede
bu damarlardan geen kan miktar oalyor. Bylece adale veya or
ganda bulunan ihtiyat kalori (Glikojen) sarfediliyor. Bunlarn s
ratle yanmas o ksmda hararetin artmasn da neticelendiriyor.
Eer bu alma bu ekilde devam ederse adale de (asidlaktik) de
nilen bir madde toplanmaya balyor. Sonunda bu cisim adaleyi
kaskat bir hale getirip hareketsiz bir hale (kramp) sokuyor. leri
derecede yorulmalarda bu hdiseler sk grlr. Halbuki yava ya
va yorulanlarda bir taraftan bu maddeler kan yoliyle bbreklerden
dar atlabiliyor .Maamafih bu da bir dereceye kadar olabiliyor.
Sonra btn vcut ve bilhassa beyin bu maddelerin tesiriyle uyu
mu bir hale geliyor ve uyku ihtiyac beliriyor. Normal ve fizyolo
jik olarak bu ekilde tecelli eden uyku hali bazan pek kark ve
izah edilemez formlarda gsterebiliyor. Nitekim baz insanlarn se
nelerce kafiyen uyku uyumadklar halde shhatlerinden hi bir
ey kaybetmediklerini biliyoruz Baz hastalklarda da bu hal ksa
mddetlerde devam edebiliyor Keza baz hayvanlarn ok uzun
fslalarla uykuya ihtiya hissettikleri malmdur. Byle izah m
kl hallerde hatt yorgunluktan ileli gelen zehirli maddelerin hi
bir kymet ifade etmedikleri bile sylenir. Son zamanlarda baz
tecrib fizyoloji lboratuvarlarmda grlt ve dier yollarla uzun
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 161
zaman uyku uyutulmam hayvanlarn kan normal hayvanlara
zerkedilmi ve bunlarda daima uykunun husule gelmedii grl
mtr. u halde acaba uykusuz kalan vcutta evvelce tasavvur
olunan uyutucu maddeler meselesi suya m dyor? Belki evet.
Fakat bu maddelerin normal bedenlerde sratle eritildiini ve im
ha olunduunu ileri srenler de vardr. Her ne ise... Henz tecrbe
mahiyetinde olan bu kark meseleleri bir tarafa brakarak biz
klsik yoldan yryelim. Hlen umumiyetle kabul edildiine gre
yorulan vcutta bir takm maddeler teekkl ediyor veya kan ve
beden hcrelerindeki sular bir takm deimelere uruyor. Bu de
imeler de uyku ihtiyacm ve bylece bu maddelerin kolaylkla
yaklmasn, itrah edilmesini salyor. Gnlerce, aylarca uykusuz
kalabilen insanlarla, byle muayyen bir uyku saati olmayan, balk,
karnca, tavan, fil v.s. gibi hayvanlarda pek ksa'fslalarla dalgn
lk halleri tesbit edilmitir. Bu da gsteriyor ki bu gibi ferdlerde
uzun bir uyku pek ksa, mesel bir iki saniyelik bir ok paralara
blnmtr. Dolaysiyle onlarda uyku nimetinden ihahrum olmu
yorlar demektir.
imdi de uyku esnasnda beden ve ruh mnasebetlerini,
uur ve uursuzluk hallerini gzden geirelim: Uyank insan
beyindeki namtenahi vibrasyonlar uuruna nceden intikal
etmi olan, dikkat ve iradesinin istikamet ve iddetine gre
zaman zaman ve ksm ksm ttla sahasna getirir.
Bir projektr nasl ki boluun iinde ksm ksm yerler ay
dnlatr; dikkat ve irade de uur sahalarn ylece tarar. Bu projek
tr gramofon pl zerinde bulunan ine gibi temas ettii nokta
lardaki vibrasyonlar ortaya dker ve bylece uur hali tezahr
eder. Uykuda bu organizasyon yoktur. Ruhun beyin merkezleri
arasndaki zabturapt gever^ Bylece beyindeki vibrasyonlar ruhun
sk bask ve idaresine tbi olmadan kendi hallerine kalrlar.
Her hcredeki vibrasyon kendi kuvvet ve iddetine gre ihtizazna
devam eder. Btn bu vibrasyonlar ayni zamanda hem d mille
rin, haric messirlerin tesirine serbeste maruz kalrlar. Hem de
bnyenin ve bedenin fiziko imik hareketlerine uyarlar. Onun iin
dir ki akam fazla yemek yiyen, yahut o gn heyecanl, zntl
hdiselerle karlaan insanlar ryalarnda o kt ve muharri te
sirlerin sembollerini tarlar. Keza zihn meguliyetleri bir nokta
ya inhisar ettirilmi kimselerde ekseriya o ile ilgili ryalar grr
ler. Dima hcrelerinde hkim vibrasyonlarn ryada bu suretle rol
oynamalar hdisesi tamamen fiziko imik kanunlarn idaresi altm-

(1) Daha dorusu ruhun beden zerindeki dikkati gever.

11
]62 RYA N ED R?
da cereyan eder. Normal ve herkesin grd ryalar hakknda
sahih olan bu mtalea, baz husus vaziyetlerde husule gelenlere
mil deildir. Baz eski kitaplarda ryalarm rahmani, eytan veya
di ve fevkalde olarak zikredildii grlr.
Pek nadir ahvalde vukua gelen bu ikinci nevi ryalarn meka
nizmas biraz evvel grdklerimizden bakadr.
Normal ryalar gnlk hayatnn bin bir tesirine uyarak, ya
hut da tamamen babo bir vibrasyonlar halitas eklinde hi bir
messire balanmayan semboller, panoramalar, bazan samasapan
hayaletler olduu halde baz ryalr bilkis uurlu bir mksat ve ga
yeye uygun ekilde tanzim edilmi zihn realitelerdir.
Bu iki eit ryay birbirinden ayrmak iin kincisine bir r
nek verelim. Bu, bamdan geen ve hayatmda benzerini hi gr
mediim bir ryadr:
Bir gn evimizde pek kymetli bir ey kaybolmutu. Birisi
akrabam dier ikisi onun arkada olan ahs o gn tesadfen
bize gelmilerdi. Bunlardan phe etmek, mmkn deildi. Fakat
ev batan aa arand, tarand, hi bir ey bulunamad. .Aradan
gnler gemiti. Bu kayp hepimizi ok zmt. Evdekilerin de
iinde en ok zlen bendim. nk pheler akrabamn, belki de
masum olan akrabamn zerinde toplanyordu. nk son defa
kayp eyin yannda o grlmt. Kendisi sk sk bize geldii hal
de kayptan sonra bir daha grnmedi. Muayyen ve kendisini ge-
indirebilecek bir geliri olmad halde son gnlerde lzumsuz mas
raflar yaparak herkesin phesini srarla ve biraz da hakl olarak
zerine ekiyordu. Nihayet bu ie bir son vermeyi iddetle arzu
ettim. Uykuda hdiseyi btn teferruatiyle takip edebilmem iin
kendi kendime derin telkinler yaptm ve uyudum. Geceleyin kaybo
lan eyi radyo pikabnn sa aralnda asl bir halde fakat gayet
net ve canl olarak gryordum. Sabahleyin uyandm zaman hl
o canl hayal gzmn nnde imi gibi duruyordu. Halbuki he
men her gece grmee alk olduum ryalar, bende hi de byle
bir tesir yapmazd. Ve ekseriya uyandm zamanlar, onlar ya hi
hatrlayamaz, yahut da glkle ve muhtasaran hatrlardm. Bu
gece grdmn tesiri, hl gitmemi gibi idi. Evdekilere kemali
itminanla kayb bulduumu syledim. Pikab yere indirdim, ters
evirdim. Hakikaten de kayp oradayd. Hem de ryada grdm
gibi... in tuhaf ev aranrken pikap bir ka kere aranm hatt
alt da yoklanmt. Bamzdan geen bu hdiseyi alelde ve basit
bir rya ile mukayese etmelerini okuyucularma brakyorum. Yine
byle gayet mhim bir ryay kymetli bir dostumdan duydum:
Kardeim... de vazife gryordu. Bir yaz gn birlikte... ye
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 1 63
gittik bir mddet orada kaldk. Kardeim benim aksime olaark ok
en, akac ve gleryzl bir gen idi. Fakat bulunduumuz yerden
ayrlacamz srada byk bir i skntsna kapld. O gece rya
snda kendisinin bir tren kazasnda leceini grmt. Kaza neti
cesinde vcudunun tam ortasndan ikiye ayrldn grmt. Ken
disiyle birlikte hi tanmad birisinin de ba ezilmek suretiyle
lecekti. Fakat trende baka hi kimseye bir ey olmuyordu. Rya
burada bitiyor. Kardeim sabahleyin heyecanla uyand. Bana r
yasn anlatt. Hdiseyi sofrada bulunanlardan birisi yle tbir ey
ledi: Yaknda kendisi evlenecek, bir de ocuu olacak birlikte
mesut bir hayat srecekler... Fakat kardeim sebepsiz bir znt
ve korku iinde hl o ryann tesirinden kurtulamamt. O gece
verdiimiz karar mucibince o gn trenle... ye dnecekti. Fakat o,
trenle gitmemek iin o kadar srar etti ki kendisini ikna iin yapt
m btn telkinlere ramen... teklifi reddetti. Esasen gidecei yer
ok uzak olmadndan otomobiller daha ucuz gtryordu. Taksi
ile gitmee karar verdi. Ve bir ka saat sonra da hareket etti. He
nz akam olmamt ki yldrm telgrafiyle derhal ...... ye davet
edildim. Ve mthi faciay gzlerimle yerinde grdm. Kardeimin
bindii otomobil demiryolu kavuanda trenin altnda kalm ve
kardeim ryasnda grd gibi tam ortasndan ikiye blnm
t. ofr da kafas ezilmek suretiyle vefat etmiti. Tren kazay m
teakip ancak 150 metre ileride durmu. Taksidekilerden baka kim
senin burnu kanamamt.
Byle ryalar hemen saylamyacak kadar oktur. Burada,
ya gemi veya gelecek hdiselerin ortada hi bir ipucu yokken
yani bunlar uur sahamza girmemiken, bize tesir edebilmeleri;
zerinde srarla durulmaya deer mahiyettedir. Baz eski spiritizme
kitaplarnda bu olaylarn halli iin yle bir izah grlyor:
Ruh, tabi veya sun uyku esnasnda, bedenden dar k
yor. Ve seyyal olan bedeni, yani perispersilye kinatn her nokta
sn dolaabiliyor. Bu gezinti esnasnda grd, yaad hdiseler
dima yoliyle bedene aksediyor. Ayni zamanda ruh iin zaman ve
mekn mevzubahis olamyaca iin herhangi bir mukadder pln
ayet icrasnda lh kanunlara aykr bir zaruret yoksa mazi,
hal ve istikbal fark gzetmeden okuyabiliyor. Bu suretle pek m
him ve tahakkuk zemini bulan ryalar husule geliyor. Bu izah
tarz uzun zaman spiritler tarafndan kabul ve iddia edildi. Fakat
biz ayni hdiseleri daha lm ve tecrib vakalarda daha uygun bir
izah tarziyle anlatmaya altk^:

(1) Bu izah tarzmz neosoiritualistik grlere de uygundur zannndayz.

dayz.
164 RYA n edir?

Uyku esnasnda dikkat ve iradenin dimadaki vibrasyonlar

zerinde ayarlayc tesiri gevseyor. Bu ekilde serbeste ve msta
killen ihtizazlarna devam eden beyin hcrelerinde ihtizazlar ge
rek i ve gerek d millerin, messirlerin tesirine kaytszca maruz'
kalyorlar.
Bylece serbest bir halde dardan gelecek vibrasyonlara re-
zonnans yoliyle cevap verebilecek bir duruma girmi oluyorlar.
iddetle fezaya akseden vibrasyonlar ayet kendisiyle sempatize
olabilecek byle bir zemin bulursa onu ihtizaza getirir. stikbale
ait hdiselerde bu izah iinde cevaplarn bulur. Ancak kinatta
determinizm kanularmm hkim olduunu ve Fatalizmann da ge
ni ve hudutsuz bir determinizm olduunu dndkten sonra..
imdi byle tahakkuk zemini bulan ryalar hakknda baz ta
rih ve mevsuk hdiselerden bir ksmn yazalm:*
Aadaki yazlar Derbynin Ryann srlar isimli franszca
eserinden tercme olunmutur: Eski tarihlerde bir ok rya hik
yeleri de grlr. Filosof ve melliflerin bir ou bu ryalarn se
beplerini aramakszn bunlarn hakik hdiseler olduklarn kabul
ederlerdi. Bunlarn iinde o kadar garip ve o kadar fevkaldeleri
vard ki bugn okuyucularn ou onlar, elence iin uydurulmu
nazariyle bakmaktan kendilerini alamazlar. Bununla beraber onlar
umum halk aldatmakta hi bir istTfadeleri olmyan cidd ve akll
adamlar tarafndan zikredilmitir. Onun iin izah edilemiyen tarih
vakalarm hepsine inanmak veya onlar kabul etmemek lzm gelir.
Ryalar ve khinleri alaya alan ieron kehanet ismindeki ki
tabnda Kefe mteallik dikkate deer bir ka rya yazar. Bun
lar arasnda Simod ve bir Arkadyalnm ryalar vardr.
A Simod bir yolun kenarnda fakir bir adamn cesedine
rastgelir. Onu gmer ve bylece vazifesini yapm olur. Ertesi gn
(Delos) e gitmek zere gemiye binmesi icap ediyordu. Fakat gm
d adam ryasnda grnerek o gemiye kafiyen binmemesini
nk geminin batacan haber verir. Bu rya Simode tesir ede
rek niyetini deitirir. Filhakika bir ka gn sonra geminin yk ve
tayfalariyle birlikte batt haber alnm...
B Birlikte Megara gelen iki Arkadyalmm biri hana inmek
dieri geceyi dostlarndan birisinin evinde geirmek zere birbirinden
ayrlyorlar. Dostunun evine giden adam ryasnda arkadann,
kendisini ldrmek isteyen han sahibine kar imdadna yetimesi
iin onu bararak ardn gryor. Bu ryadan srayarak uya
nr. Yatandan iner, hana doru koar. Lkin sokan yarsna ge-

(1) Maddiyim mezhebinin red ve izmihlli sayfa 724.

 SP RTZM FAKRZM MAN YETZM 65
nce bir ryaya inanmak ahmaklk olduu aklna geldiinden d
np tekrar yatar. Uykuya dalardalmaz, Arkada hanerle vurulmu
ve kan iinde olarak kendisine grnyor. Ve mteessifane bir ta
vrla: Dostum, madem ki hayatm kurtaramadn bari katilin ce
zasz kalmamas iin al. Gn doarken ehrin ark cihetindeki
kapsnda dur. Bir gbre arabas geldiini greceksin. Benim vcu
dumu onun iinde bulacaksn. Katil beni oraya saklad. der. Gen
arkadyal bu ryadan evvelkinden ziyade mteessir olarak gste
rilen kapya koar. Oraya yetitikten biraz sonra bir gbre araba
snn geldiini grr ve bunu tevkif ettirir. Arkadann cesedini
bunun iinde bulurlar. Katil de tutulup idam edilir...
C Byk skenderin annesi (Oiympia) dourmadan nce
batan ayaa kadar silhl bir ocuk dourduunu grmt. Ailden
daha cesur olan bu ocuk yavuz bi at zaptederek itaati altna alm
Asya ve Avrupada bir ok yerler fethetmi, cihangir olmu ve gen
yata lmt. Rya burada bitiyor. skenderin hayat bu ryanm
tamamen ayni olarak gemitir. Tarih kitaplarnn ehadeti bunu
ispat eder.
D Siragosa ehrini muhasara eden Anibl ryada bu ehir
deki saraylarn birisinde akam yemeini yediini grm, ertesi
gn o ehri hcumla zaptetmiti.
E kinci Hanri ye bir cirid oyununda helk olduu gnn
sabah kars Catherin onu ryasnda benzi soluk ve kan iinde
grd cihetle mbareze alanna kmamas iin rica etmiti.
F Marie Di Medici gzleri yala dolu olduu halde bara
rak uyandndan IV. nc Hanri neden dolay korktuunu sorar.
Marie ben ryada biri seni ldryor grdm. cevabn verir.
Hanri, onun korkusunu dindirmek iin glerek bereket versin ki
ryalar yalandan baka bir ey deildir. cevabn verir. Bir ka
gn sonra bir mteassbm haneri hkmdarlarn modeli olan m-
arnileyhden Fransay mahrum brakmtr.
G Litvanya ahalisinden yirmi be yanda asil ve sraca has
talna mptel bir gen kadn ilk hmileliinde bir gece mthi
bir lkla uyand. Grd ryay titreyerek kocasna ylece an
latt: Gya ben bir kiliseye girmiim. Mahzenlerin birine inmiim.
Orada ak bir mezar iinde oturmu bir kadn iki ocuunu emziri
yordu. Bu manzara beni ok korkuttuundan, bana: kzm hi kork
ma, nk ben senin bir suretinim. ki ocuk dnyaya getirdiin
zaman sen benim yerime gelip uyuyacaksn. dedi... Kocas bu mt
hi ryann brakt tesiri gidermek iin elinden gelen her eyi
yapt, fakat muvaffak olamad. ocukluundanberi byc ve cad
masallar ile zihni dolmu olan ei, bilhassa doum yaklanca he-
166 RYA N ED R?
yecanlanmaya balad. Doum gn, bir ocuk doduktan sonra
ebe, Losann annesine rahimde bir ocuu daha olduunu haber
verdi. Basiretli anne; aman! kzmn bundan asla haberi olmasn!
dedi. Fakat hdiseyi kendisinden gizlemek mmkn olamad. Biare
kadn mitsizce inleyerek kocasna: grdm rya vukua geli
yor! dedi. Filhakika zavall kadncaz bir ka gn sonra lousa
hummasndan vefat etmitir.
H Aristokrat bir aileye mensup bayan B ...... ok sevdii
olunu harpte kaybetmitir. Kadn ryasnda olunun cesedini bir
tren molozunun altnda gml olarak gryor. Byadaki ryet
o kadar aktr ki kadn bu sayede olunun cesedini arayp bulabi
liyor. Ve oradan kaldrtp kasabann mezarlma naklettiriyor. Ara
dan bir ka ay geiyor, kadn olunu tekrar ryasnda gryor. O
lu kendisine unlar sylyor:
Anne alama, ben tekrar geliyorum. Fakat senden deil, kz-
kardeimden. kadn bu szlerin mnasn anlamyor. Fakat ayn
zamanda kz da bir rya grm bulunuyor. O da ryasnda mte
veffa kardeinin kk bir ocuk haline girdiini ve kendi husus
odasnda oynadn gryor. in ehemmiyetli taraf ne kadnn,
ne de kznn reenkarnasyonizmaya dair hi bir bilgiye malik olma
malar ve byle eylere kulak asacak durumda bulunmamalardr.
O zamana kadar bayan B ...... nin kznn hi ocuu olmad halde
bu hdiseyi mteakip kz gebe kalyor. Doumdan bir gece evvel
Bayan B ...... olunu tekrar ryasnda gryor. Olu kendisine dn
yaya gelmek zere bulunduunu tekrarlyor. Ve kendisine yeni
domu bir ocuk gsteriyor. Bu ocuk siyah salariyle bir ka saat
sonra kadnn kucaklad nevzada tamamiyle benzemektedir. Fa
kat bilhare ocuk ayni zamanda psikolojik bakmdan da mtevef
fa oluna o kadar benziyor ki doutan katolik olan ve reenkarnas
yonizmaya inanmayan kadn nihayet buna inanmk zorunda kalyor.
i Yzba Florindo Batistanin Blanche isminde bir kz var
d. Bu kza Marie isminde svireli bir kadn mrebbiye bakmakta-
dr= Bu kadn svire dalarnda sylenen franszca bir trky
Blanchea retmitir. Gnn birinde bu kzcaz lm ve mreb-
biyesi de memleketine dnmtr. Bu hdiseden sene sonra k
zn annesi gebe kalyor. 1905 senesi austos aynda henz aylk
hmile bulunan kadn, bir gece yatana girdii zaman bir grme
tezahr Apparition ile karlayor. Bu srada kendisi henz uyu-
mamtr. Kadn fevkalde tehyic eden bu tezahr, sene evvel
len kzna aittir. Bu kzcaz birdenbire annesinin yannda peyda
olarak bir ocuk neesiyle unlar sylyor: Anne, ben tekrar ge
liyorum. Kadn henz kendini toplamadan aparisyon kayboluyor.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 167
Hikyeyi duyan kocas bu hadiseye alelde bir Hallsinasyon na
zariyle bakara kehemmiyet vermiyor. Zira kocas reenkarnasyon
bahsine dair hi bir bilgiye malik olmad gibi byle eylerden
bahsedenleri de mecnunlukla itham edecek bir durumdadr. O, bir
defa lm insanm tekrar dirilmeyeceine katiyetle kanidir. Bunun
la beraber zevcesinin, ocuunu grdne dair olan kanaatini sars
mak istemiyor. Bu sebepten dolay, eer doacak ocuk kz olursa
onun da ismini Blanche koymay karkoca karar veriyorlar. Alt ay
sonra, 1905 ubat aynda kadn her noktasmda eski Blanche benze
yen bir kz ocuu dnyaya getiriyor. Byk siyah gzleri, kvrck
gr salar ile bu ocuk tamamiyle eski Blanchea benzemektedir.
Fakat btn bu benzeyiler F. Batistanm materyalist septisizmasn
ortadan kaldramyor. Nihayet ocuk alt yama giriyor.
Bir gn Batista zevcesiyle birlikte alma odasnda bulunur
larken yatak odasnda bir Berszn sylendiini hayretle iidiyorlar.
O srada ikinci Blanche uyumakta idi. Ve bu ark da dokuz sene
evvel svireli kadnn eski Blanchea rettii bir para idi. Mte
veffa ocuun ac htralarn canlandrmamak iin onun vefatndan
sonra bu ark evden kovulmu ve tamamiyle unutulmutu. Valide
ile peder yavaa odann kapsna yaklayor ve ieride kzcazn
yatana oturmu olduu halde tam bir Fransz aksam ile bu ark
y sylemekte olduunu gryor. ocua bunu kimse retmemiti.
Annesi heyecann saklamaya uraarak ne yaptn kzndan so
ruyor. O, ayan hayret bir hazr cevaplkla unlar sylyor: Fran
szca trk sylyorum! halbuki esasen kendisi bir ka kelime
mstesna Franszca dilini bilmemektedir. Babas: bu gzel trk
y sana kim retti?. diye soruyor ocuk: !Hi kimse, diyor. Onu
ben kendi kendime biliyorum.
J imdi vereceimiz misal bu gruptaki misaller arasnda,
zerinde en iyi durulmu ve fizik olduu kadar psikolojik bakm
dan da kymetlendirilmi misallerden biridir. Bundan baka, mi
salin kymetini arttran bir nokta da vakay takdim eden zatn
talyada ilim hayatnda tannm bir doktor, bir ilim adam olmas
dr. Bu zat Dr. Carmelo Samonadr. Biz vakay aa yukar dok
torun anlatt gibi yazyoruz:
1910 senesinin 15 martnda ok sevgili kzm takriben be yanda
Alexandrine ar bir hastal (meningitis) mteakip lmt. Deli
olacak dereceye gelen zevcemle benim ztrabmz pek derin olmutu.
Kzcazn lmnden gn sonra zevcem onu ryasnda grd,
o, tpk salndaki gibi grnmt Ryasnda zevceme: Anne,
alama... seni terketmedim. Ben senden ancak uzaklatm. Bak, tek
rar byle kk olarak geleceim. diyor. Ayni zamanda tam te-
 16R RYA N ED R ?
ekkl etmi bir kk ambriyon gsteriyordu. Ve ilve ediyordu:
uDemek sen benim iin yeniden ztrap ekmee balyacaksn.
gn sonra rya yine tekrarland. Bu ryadan bilgi edinen
zevcenin bir arkada, ya inanarak, ya onu teselli etmek maksadiyl<:
bu ryann bir bearet haberi olabileceini ve kk kzn tekrar
dnyaya geleceini sylemi ve bu szlerini teyid etmek iin de
(Leon Deni) nin reenkarnasyonizmaya dair bir kitabn getirerek
zevceme gstermiti. Fakat ne ryalar, ne bu izahlar, ne de
L. Denisnin kitab onun aclarn yumuatamad. Kendisi 21 aralk
909 da bir yalanc gebelik yznden ameliyat geirmiti. O zaman-
danberi olduu gibi, yeni bir validelik imknszl zerindeki inan
mazlnda devam etti. Ve o, bir daha gebe kalmyacamdan hemen
hemen emin bulunuyordu. Kznn lmnden bir ka gn sonra bir
sabah mutad vehile erkenden alyarak kalkt ve yukarki inan
mazlnda devam ederk unlar syledi: Kck meleimin zi
yama ait yrtc realiteden baka bir ey grmyorum. Bu kayp,
grm olduum basit ryalara bel balayp mide dmekliime
ve bilhassa bugnk fizik durumdan sonra, kk mbudemin ha
yata benim vastamla dnyada tekrar balyacama inanmak
lma mni olacak kadar kuvvetli ve azlimanedir. Tam bu srada,
yani zevcem bylece ac ac szlanp dururken ve ben de onu elim
den geldii kadar teselli etmee alrken sanki ieri girmek iste
yen birisinin yapt gibi odann kapsna el parma mafsaliyle
kuru ve kuvvetli darbe vuruldu. Bu darbeler ayni .zamanda odada
bizimle bulunmakta olan kk olumuz tarafndan da iitilmi-
ti. Hatt onlar bunu mutad olarak ayni saatlerde gelen hemirele
rimden birisine atfettiler. Ve Catherine hala, giriniz! diye ba
rarak kapy atlar. Fakat kk salona alan bu kap nnde kim
senin bulunmadn ve salonun zulmet ve sessizlik iinde olduunu
grnce hem ocuklarn, hem de bizim hayretimiz son dereceye var
mt. Hele bu hdisenin, zevcemdeki mitsizlik ve cesaretsizlii
son dereceye gelmi bulunduu bir anda vukua gelmesi bizi daha
ok mteheyyi etmiti. Acaba bu halle zevcemin meyusiyeti ara
snda metapsiik bir mnasebet var myd?..
te bu akamdan itibaren tiptolojik^ spiritizme tecrbelerine
balamaa karar verdik. Ve buna muntazam ve metodik bir surette
en aa ay; zevcem, kaynvaldem, ben ve bazan da olumuz
dan iki by itirak ederek devam ettik.
lk celselerden itibaren iki ruh geldi. Bunlardan biri kendisi

ni) Eyalara vurulan darbeler vastasiyle ve alfabe yoliyle alman

tebligat.
 SPRITZM FAKRZM MAN YETZM 16 9
nin kzm olduunu, dieri de ok sene evvel 15 yanda iken len
ve kk Alexandrinenn rehberi olarak kendisini tantan kzkar-
deim olduunu sylyordu. Alexandrine tpk hayatta olduu gibi
ocuk dili ile konuuyordu. Dieri ise doru ve yksek bir dille ko
nuuyordu. Bu sonuncusu sze, ya kk ruhun bazan iyice ifade
edemedii cmleleri izah etmek veyahut kzcazn syledii ey
lerin doruluuna zevcemi inandrmak iin karyordu. lk celsede
Alexandrine annesine, ryasnda grnen bizzat kendisi olduunu
ve bundan baka daha messir bir vasta ile annesini teselli etmek
iin kapya vurann da kendisi olduunu syledi. Ve ilve etti: An
neciim, artk alama, nk ben senin vastanla tekrar doacam.
Ve noelden evvel szlerle beraber olacam. Sevgili baba, tekrar ge
leceim. Byk anne tekrar geleceim. Dier akrabalara ve Catherine
halaya syleyiniz, ben noelden evvel gelmi bulunacam. O, by-
lece ksa geen hayatnda tanm olduu btn bildiklerine ve ak
rabalarna haber gnderiyordu.
Takriben ay zarfnda elde etmi olduumuz btn tebligat
yazmak uzun srer. nk Alexdrinenin ok sevdii kimselere sy
ledii deiik bir ka tatl cmleden baka tekrar ettii ey hep
noelden evvel geleceine dair olan sabit ve birteviye szlerdir. No
elden evvel geleceine veyahut daha dorusu tekrar doacana dair
tebligatn, kimeseyi unutmakszn herkese haber vereceimizi te
min ederek bir ok defa bu tekrara mni olmak istedik. Fakat bu
gayretlerimiz fayda vermedi. O, btn tandklarnn isimlerini t-
ketinceye kadar bu tekrarlarn devamnda srar ediyordu. Bu vak'a,
olduka garipti. Denilebilirdi ki, bu hal, kk ruhun bir nevi
monoideisme ini tekil ediyordu. Btn tebliler hemen hemen u
szlerle biterdi: Ben sizi imdi brakj'orum. Jeanne hala benim uyu
mam istiyor. Ruh, celseleri baladndanberi bize ancak ay
kadar tebligat verebileceini ve ondan sonra gittike maddeye ba
lanacandan tamamiyle uykuya dalacan sylyordu.
10 Nisanda gebe olduuna dair zevcemde ilk pheler belirmee
balad. Maysn drdnde ruhtan bir tebli daha aldk. Burada tek
rar dnyaya geleceini sylyordu. Fakat bu defa szlerine unlar
da ilve etmiti: Anne, sende dier biri daha var! biz evvel bu
cmlenin mnasn anlamadk. Ve ocuun yanl bir ey syledii
ni farzettik. Fakat bu srada dier ruh (Jeanne Hala) sze kart.
Ve unu syledi: Kzcaz .aldanmyor. Fakat iyi anlatamyor. O,
demek istiyor ki dier bir varlk senin etrafnda dolayor. Aziz
Adelim. O da dnyaya dnmek istiyor. Bugnden itibaren
Alexandrinein her tebliinde mtemadiyen ve srarla kk kz
kardele beraber geleceinden bahsediyordu. Bu ifadeler zevceme
170 RYA N ED R?
cesaret verecei ve onu teselli edecei yerde bilkis onun phelerini
ve kararszlklarn arttrmaktan baka bir ie yaramad. Hatt bu
son merakl yeni tebliden sonra o, artk her eyin byk bir inki
sarla neticeleneceini zannetmee balad. Filhakika btn imdiye
kadar verilmi teblilerin doru olabilmesi iin u noktalarn ta
hakkuk etmesi lzm geliyordu:
1 Zevcemin hakikaten gebe olmas;
3 Dnyaya iki tane varln gelmesi ki bu, hepsinden daha
g grnyordu. Zira bu hdise evvelce ne kendisinde
ne ailesinde, ne de benim tarafmdakilerde vki olmamt
4 Doacak ikizin ne ikisinin de erkek, ne birisinin erkek di
erinin kz olmamas, iki kzn dnyaya gelmesi lzmd;
Hakikaten aleyhinde bir sr zd imknlar mevcut olan bu ka
dar mulk bir vakalar kompleksi hakkndaki szlere inanmak ok
g bir eydir.
Btn bu gzel tefellere ramen zevcem beinci aya kadar
daima gzleri yal olarak inanmyan, ac eken bir haleti ruhiye
iinde yaad. Hatt artk son teblilerinde kk ruh annesinin da
ha memnun grnmesi iin unlar sylemiti: Anne! greceksin
ki eer sen bu kederli fikirlerle yaamakta devam edersen bizim
bnyemizin o kadar iyi teekkl etmemesine sebebiyet vermi ola
caksn. fakat bu szler de ona tesir etmedi. Nihayet son celselerden
birinde zevcem Alexandrinenin avdetine inanmann ok g oldu
unu nk gelecek ocuunun bedeninin kaybolmu ocuunun-
kine benzemesinin kolay olmadn syleyince Jeannenin ruhu
hemen u cevab verdi: Adele, bu cihetten tatmin edilmi olacak
sn. O, tamamiyle birinciye benziyecektir. Hatt pek fazla olmasa
bile biraz da eskisinden gzel olacaktr.
Austosa rastgelen beinci ayda, Spadaforada bulunuyorduk.
Orada zevcim lim Akur Dr. Vincent Cordaro tarafndan muayene
ed-idi. Muayeneden sonra doktor kendiliinden unlar syledi:
Kat bir ey syleyemiyeceim Zira gebeliin bu devresinde he
nz kat olarak tesbit edilmemekle beraber diyebilirim ki razm
heyeti mecmuas beni bir ikiz gebelik tehisi koydurmaya sevkedi-
yor. bu szler, zevcemin zerinde bir merhem tesirini gsterdi. Onun
ztrabl ruhunda bir mit belirmee balad. Fakat biraz sonra
vukua gelen bir hdise onun bu halini tekrar tevi etmekte geik-
medi: Henz yedinci aya girmiti ki beklenilmiyen bir facial ha
ber onu fevkalde sarst. Ve o kadar mteessir etti ki bunun neti
cesinde kendisinde birdenbire arlar balad. Dier baz razm da
refakatiyle be gn sren bu hal bizi korkutmaa balad. Her an
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 171
ana rahmindeki mahlkun veya mahlklarn vakitsiz doumundan
endie ediyorduk. Zira gebelik henz 7 inci ay doldurmamt. Bu
srada zecemin maruz kald iddetli fizik aclar arasnda bir de
yeni belirmee balyan midinin snmesiyle ne hale girdiini tak
dir etmeyi size brakyorum. Hatt onun bu bozuk haleti ruhiyesi,
vaziyeti bsbtn vahimletiriyordu. Bu mnasebetle Doktor
Cordaroya mracaat edildi. Her trl intizarlara ramen krolsun
ki btn tehlikeler atlatld. Zevcem tamamiyle kendine geldi.
7 inci ay da dolduu iin Palermo'ya gittik. Orada kendisi mehur
Akur Giglo tarafndan muayene edildi, doktor gebeliin ikiz ol
duunu syledi. Bylece tebligatn dikkate deer olan bir ksm
tahakkuk etmi bulunuyordu. Fakat ehemmiyetli olan dier vaka-
larm tahakkuk etmesi lzmd. Cinsiyet, iki kzn douu ve kzlar
dan birinin fizik ve moral bakmdan Alexandrinee benzemesi bun
lar miyanmda idi.
22 Kasm sabah couk dnyaya geldii zaman cinsiyet mesele
si de hallelmutu. ocuklarn ikisi de kzd. Fizik ve moral ma
behetlerin tetkikine gelince: Bunun iin tabiatiyle zamana ihti
ya vardr. Bu, ancak kzcazlar bydke anlalabilecektir. Bu
nunla beraber uras tuhaftr ki imdilik grnen baz fizik vasflar
evvelce alnan teblilere uygun kmtr. Bu hal mteakip ma
hedeleri tevik edici ve tebligatn aynen tahakkuk edeceine insan
inanmaa sevkedici mahiyettedir.
u anda ikizler birbirine hi bir noktada benzemiyor. Boylar,
renkleri, biimleri tamamiyle bakadr. Buna mukabil k
Alexandrinenin tam bir kopyas halindedir. Yani Alexandrinede ilk
doduu zaman tpk bunun gibi idi. Burada harikulde olan ey,
u hususiyetin len Alexandinele doan Alexandrine arasnda
mtereken mevcut bulunmasdr:
a Sol gzde Hyperhemie,
b Sa kulakta hafif Seborrhe,
c Yzde hafif bir tenasbszlk.
mza
Dr. Carmelo Samona

Bu ekilde tahakkuk etmi ryalar, o kadar ok ve eitlidir ki

ciltler dolusu kitab doldurabilir. Bu gibi ryalarda spiritualist g
r ve izahlardan bakas tatmin edici olamaz. Onlar ne tesadfler
le, ne sade madd vibrasyonlarla izah etmek mmkn deildir. Yu
karda ryalarn mihanikiyetini sylerken bunlarn vibrasyonlar
yoliyle olduunu yazdk. Buna bakan okuyucularmz arasnda he
men tenakuz bulanlar kacaktr. Fakat biz orada sadece ryann
172 R Y A N E D R ?
mekanizmasn anlattk. Asl sebebi ve bu vibrasyonlarn milini
yazmadmz dnecek olurlarsa bize tenakuz izafesinden beri
kalrlar. Hakikaten rya hdiseleri madd kanunlar, vibrasyonlar
yardmiyle vukua geliyor. Dimadaki vibrasyonlar gramofon pl
na benzetmitik. Burada tesbit edilmi, oyulmu ihtizaz dalgalar
ya bizzat ahsn irade ve dikkatini oraya tevcih etmesiyle veyahut
dardan baka bir messirin bu vibrasyonlar uur sahasna
kacak surette harekete getirmesiyle meur bir hale gelir. De
mek oluyor ki ryada olsun, manyetizm ve hipnotizme tecrbele
rinde olsun ayni mekanizmalarla husule gelen bu iin kilid nokta
s uradadr:
Bu hdiseler bizzat ahsn yani rya gren veya sipirizma
tecrbesinde bulunan medyomun kendi uur ve tahteurunun
eseri midir. Yoksa spiritlerin iddia ettikleri gibi ruhlardan m gel
mitir. Bu meselenin halli, materyalizme - spiritualizma kavgasnn
esas konusudur. Bu meseleyi burada bilhassa yukarda misallerini
verdiimiz ryalaradn sonra ksaca grmek yerinde olacaktr.
Hdiseleri bir msbet ilim kafas zihniyetiyle mtalea ettiimizi,
hatt o sahada materyalistlerden daha geni ve daha ileri gittii
mizi farzederek bu meselenin mnakaasn ne sreriz. Btn bu
ryalarda mazide cereyan etmi hdiseler materyalist grlerle
reddedilebilir diyelim. Fakat mstakbel hdiselerin daha nceden
bildirilmesi ne ile izah edilir. Bu olsa olsa btn kinat hdsel erinin,
yani uurlu veya uursuz her hdisenin muayyen ve nceden tan
zim edilmi bir pln dahilinde cereyan etmekte olduunu bervehi
pein kabul etmekle mmkndr. Bu, tpk dnmekte olan bir ar
kn A dan Z ye kadar olan dilerinin daha nceden mesel filn
dakikada m diinin filn dile karlaacan hesap etmek gibi bir
eydir^ tam bir determinist gr ifade eden bu dnce bizim de
kanaatlerimize uygundur. Ve esasen biz de bu ekilde bir ispata
doru ynelmiizdir. kinci nokta daha mhim ve meselenin can
alc yeridir. O da; hariten tesir eden bu messirin uurlu oluu
dur. Ruhlarla nasl konuulur bahsimizde anlattmz gibi bu m
essirin bir gramofon pl gibi istikbali yalnzca okumad, onun
hakknda mnakaa yapt dnlrse bunun basit bir vibrasyon
deil fakat uurlu bir messir olduunu kabul etmekten baka akl
ye mantk bir izah yolu yoktur Bu ekilde bir izah btn lyalar
da iine alr.
Okuyucularmz; mademki ryalar bazan bizzat ahsn fiziko
imik durumunun bir makesi oluyor. Bazan da ruhlardan yani

(1) Burada tesadf veya bir uydurma keyfiyeti mevzubahis deildir.

 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 17 3
uurlu messirlerden gelen tesirlerle husule geliyor diye iddia
olunuyor. Niin hepsi makul ve bir mna ifade eder tarzda olmu
yor? diyeceklerdir. Pek hakl olan bu sorunun cevab basittir. Na
mtenahi vibrasyonlarn tesirine maruz kalan bir makine hankisine
cevap verebilir?.. Dikkat ve iradenin uyku esnasnda beyin zerindeki
tesirinin kalktn sylemitik. Ba bo kalan btn vibrasyonlar
gelii gzel haric messirlere aktr. ayet bu haric messir, ah
sn dikkat ve iradesinin yapmad bu tanzim iini de zerine alarak
btn dikkatiyle bu her tesire ak beyine muntazam ve iddetli
vibrasyonlar gndermek suretiyle maksadn ve gayesini ona
hakkederse, bu ikinci neviden bir rya olur. Medyumlarla tecrbe
yapan operatrlerin bir vazifeleri de; ite buradaki gibi bir ok
d tesirlere ak kalm sj elerini bu messirlerden istediklerine
kapal bulundurmaa almaktan ibarettir. Bunda muvaffak olabil
dii nisbette tecrbelerinden iyi neticeler almak imknna kavu
urlar.
Alelde ryalarn htralar silik olur. Ekseriya uykudan uya
nlr uyanlmaz unutulur. Bu da vibrasyonlarn gelii gzel ve ksa
mddetler iin messir olaibldiklerini daha dorusu muayyen bir
maksat ve gaye tamam olmalarndan ileri geliyor. Bunun tersine
olarak tahakkuk yolunda veya d lemlerin telkini ile husule gel
mi, husus mahiyetteki ryalarda dikkat edilirse bunlar hemen
her vakit unutulmayan ekilde ve deta canl hdiseler eklinde g
rlrler. Vizyonlar pek parlak ve hatralar da silinmez cinsten
dir, Hatt byle ryalar hayat boyunca unutulmazlar. Bu karakter
leri de, kendilerini alelde ryalardan ayrmya yaryabilir.
Ryalarda, tbircilerin sembol dedikleri bir takm tefsirler de
mhimdir. Bunu da lm doktrinlere tatbik ederek halletmek icap
eder. Ruhiyatta teda denilen bir ey vardr. Bunu basit bir ekilde
anlatmak iin bir misal verelim:
Bir yaz gn Ada seyahati yaptk. Orada bir gurup seyrettik.
O esnada gzel bir motr iinde bir ka dostumuzla birlikte bulu
nuyorduk. Bunlar bir takm hdiselerdir ki yarattklar, ekil, ziya,
seda, his ve duygu vibrasyonlariyle beynimize nakedildiler. Ara
dan zaman geti. Bir gn yine bir gurup hdisesini grdk veya
gurup hakknda bir sz iittik. te o zaman bizde mhim bir tesir
brakm olan aday ve oradaki gurupu hatrlarz. Gurup hdisesi
nin yan banda, onunla birlikte beynimize tesir etmi olan vib
rasyonlar da bulunduundan onlarn da bizdeki tesir kymetleri
ne gre hatrlama hdisesinde yer alrlar. te teda budur. Bina
enaleyh mesel bir krmz k bir gurup vakasm bize hatrlata
bilir yahut bir orkestra bu ii yapabilir. Keza bir boru sesi de orkes-
174 RYA N EDR?
tray temsil edebilir. Baz messirler ahsn tahlil kaibliyetlerine,
kltrne, tahayyl kudretine .. ilh. gre cevaplar bulur. Bir tok-
makmali sesinin bizde bir harp sahnesi yaratabildii gibi, bir or
kestray da canlandrabilir. Hatt baz mellifler bu ekilde basit
tecrbelerle ahsn karakteri hakknda da sz sylenebileceini id
dia etmilerdir. Uykuda buluna bir insana onu uyandrmyacak e
kilde, sesler, vibrasyonlar gndermek suretiyle yaplan bu tecrbe
lerde ahsn ne ryalar grd aratrlr ve bylece bir hk
me varlmaya allr. Byle bir tecrbe u ekilde yaplabilir:
Uykuda bulunan mteaddit kimselere mesel su kelimeleri tek
rarlanr. ahslardan kimisi kendisini denizde, kimisi bir nehirde
grr. Kimi yam ur altnda boulur, kimi slk karan bir ylanla
karlar... ilh. Velhsl ahsn tahayyl kabiliyetine, melekelerine,
karakterlerine tedai imknlarna gre cevaplar alnd grlr.
Karlkl olarak birbirine tebdil olunabilecek olan bu tesirler sem
bol denen eyi vcude getirir. Tbircilerin tefsirlerinde dayandk
lar esaslar daha baka olduu iin bu tbirnamelerin ou hdise
lerin izahnda clz, ciz, hatt terstir. nk onlar, yukarda da
zikrettiimiz gibi eski ve bugn kabul edilmesi imkn olmyacak
ekildeki esaslar zerinde yrrler:
Onlarca ruh bir iimi ltif imi gibi bedenden ayrlr ve sema
da pervaz eder. Yahut dnyada maddelerle har ve nerolur, sonra
tekrar bir tabuta girer gibi bedenine girer. Bu fikir eski spiritizme-
cilerde de grlr. Onlar da ruh hdiseleri, bedeninden muvakka
ten ayrlm bir ekilde [seyyalev bedenli] ruhlar tarafndan ika
edildiini zannederlerdi. Halbuki bugnk modern tecrb yollar
la izahn daha lm bir ekilde yaptmz sipiritualist grler
bambakadr.
Bu yeni grlere gre ruh ve beden mnasebetleri birbiri iin
de duran su ve bardak yahut daha dorusu ie ve iindeki hava gi
bi bir mnasebet deildir. Ve ruhun bedenin iinde veya dnda
ruh bahsine baknz oluu mevzubahis olmyan bir keyfiyettir.
Ve onun bedenle olan mnasebet ve iltisak dikkatini beden zerin
de teksif etmi olmak ile ifade edilir
Akay
 YOGZM FAKRZM

Yogizm Yogi lik demektir. Sanskrit dilinde Yoga devir,

devre, i daire, yabanclar kabul edilmiyen mahfel, gizliye mteal
lik veya gizli tutulan ilim mnalarna gelir. Yogi veya Yogin, Yogo
ise Yoga ile uraan, gizliyi bilen ve saklyan kimse mnasnadr.
Yoga esaslar srdr. Aslnda yabanclara ifa edilmez. Spiritualizm
stlahnda Yoga bir ksm Hint, Tibet, in, Japon mutesavvuflar-
nn ilmiledn i, ilmibtm , yahut ruh bilgisi ve tatbikatdr.
Okuyucuya bu faslda rastlyaca tefrikine kadar Yogiyi fa
kirizm tatbikats demek olan Fakir ile bir tutmasn tavsiye
edeceiz. Arada itikad ve gaye hari, usul ve i verimi bakmndan
esasl bir fark yoktur.

Yogiler (Yogamdan unlar anlarlar:

Beden, ruh mmarese, idman ve riyazet ile vcude ve ruha
tahakkm ederek mehudat leminin, be duygu dnyasnn dna
kmak (Medyomlamak)... Adal mesiaden, ehvetten kanmak su
retiyle faaliyeti ruhiyeyi arttrmak... Shhati mneviyat ile dzen-
liyerek hayat uzatmak, hastalklar yenmek... Zihni tamamen bo
altmak, bo tutmak suretiyle ruhu dinlendirip kuvvetlendirmek...
[Bazan mstakil bir sistem halinde, bazan Zihnin tamamen boal
masndan sonra] dikkati bir noktada toplyarak ruhu marifet kade
melerinde ilerletmek... Ve bu ksmn en son merhalesi olan ken
di ruhunu kavramak, yahut mnev ittihad ve vusal... Ayrca, ayr
bran halinde: normal st iktidar, telkin, manyetizm, hipnotizm,
byleme, gz balama... Ruh sarholuklar...
Mnev ittihad ve vusal her tasavvuf yolunun ba gayesidir.
Fakat Yogilik ile dier tasavvuf yollarn: Hristiyan ve Mslman
tasavvufunu, Yahudi kabbalistliini, hatt Hint teozofisini birbirine
denk tutmamaldr. Yogay anlamak bizim iin olduka zordur.
nk bizim anladmz mnada tasavvuf ile Yoga arasnda al
maz bir uurum vardr. Trk veya Avrupal tasavvuf dinince ev
velemirde cehd-i mneviyi. Tanr akn, hak sevgisini anlar.
Halbuki Hindistan, Tibet ve dier uzak Asya memleketlerindeki
 176 Y O C IZ M F A K R ZM

Yogi tarz tasavvuf Tanr ile, ak ile, kudsiyet ile bir gna iliii
olmyan ruh bir spordur. Hindular, Tibetliler, inliler, Japonlar
arasnda hi bir dine mensup olmyarak yayan Yogiler ruh ala
nnda iriilmez gibi grnen hedeflere cretkrane atlan, ampi
yonluklar elde etmiye alan birer sportmendir. Beden ve ruh
temrin ve idmanlar ile ruh melekelerini artrmaa alrlar. Bu
temrinler, idmanlar asla ibadet deildir. Yogi kavminin Tanrlar
ile iliiini kesmitir. Gayesi mabuduna varmak, ahlka kavumak
deil, yalnz kendi ruhunu anlamak, bilmek, kendi ruhundaki mek
nuz kuvvetleri inkiaf ettirmek, bu sayede akla hayret veren icraat
ta bulunarak kendini mesut hissetmektir. (Brahma) ve (Buda) din
leri saliklerinin imanlar kstas olduuna gre Yogilere mnkirlik
isnad edebiliriz. Fakat mnkir tabirini memleketimizde kullanlan
mnada kullanmak. Yogilere halkn nefret ve husumetini davet
edecek ekilde dinsiz, imansz demek yanl olur. (Yoga) idmancs
Tanrlar hakikatten uzak bildii, kendi muhayyilesinin mahsul
grd iin geride brakm, kendi ruhunun derinliine, iinde
vahdet mi var, kesret mi var, belli olmyan skttan ibaret bolua,
hilie dalmtr. Fakat halkn itikadna son derece hrmetkrdr.
Brahma Buda dinlerinin bu nevi mnkirleri Yahudi, Hristiyan,
Mslman dinleri mnkirleri aksine pek sakin, kendi hallerinde
kimselerdir. Kimseyi din aleyhine tahrik etmezler. Kafalarnda in-
kilp plnlar yoktur. Muhitlerini dzeltmek, dnyay kendi fikir
lerine uydurmak emeli onlardan uzaktr. Onlar yalnz kendi dzen
lerine bakarlar. Bu sebepten onlara, ister isek, egoist de diyebiliriz.
Fakat insaf edelim...
Yogiliin ba art evlenmemek, mal, mlk edinmemek, uzun
bir inziva devresi geirmektir. Yogilii tevik eden Hint ve Tibet
kitaplar bu tarzda hayatn medihleri ile doludur: Ancak bekr ya-
yann varl tamdr. Evlenen yarmlar. Bir ocuu olan blk
olur... Mal, mlk sahibi olan ate ile oynar. Hi bir eyi olmyanm
en byk eyi vardr: Kaygusuzluk... Cemiyet hayat ruhu soldu
rur. Kalabalk hrriyete zincir vurur... Ruh ancak dalarn, orman
larn sszl iinde melekelerini en iyi inkiaf ettirir... Yalnzla
alan hakik hrriyetin nimetlerini tadarak hkmdarlklara tk
rr, saltanatlara tekme vurur,..
Tavsiyeye uyarak cemiyet balarn koparm olan Yoginin ka
rar muvaffak oluncaya kadar idman yapmak, almaktr. Muvaf
fak olursa ku umaz, kervan gemez bir yerde yaamann acsn ka
racak: Zihninin, muhayyilesinin kendiliinden ilemee baladn
 SPRITZM FAKRZM MANYETZM 177
hayretle grecek, kendiliinden tefekkr ve tahayyl mahsullerini
zevk ile seyredecektir. Sonra fikirler, hayaller yava yava azala
cak, bir gn zihin, muhayyile tamamiyle duracak, ruh bombo ka
lacaktr. Yogi bu mahedesi ile haric ve dahil muhitinin mufassal
bir serabdan baka bir ey olmadn anlam ise kinat ve ruh hak
knda kat bir hkm verecek duruma girmi demektir. Fakat o
acele etmez. Kat fikir ve kanaatini be duygu uzuvlarmm yardm
olmakszn duymak, ele, ayaa muhta olmadan maddeye tesir et
mek, i yapmak kudretini iktisap etmesi zamanna saklar. Fakat bu
kudreti bir kere iktisap etti mi, Yoginin ahs hkm ve kanaatinden
bahsetmek abesleir. nk artk ahsiyeti kalmam. Yogi muhi
tindeki eya ile bir olmutur. Artk onun benlii yoktur. Yogiye
gre dorudan doruya grmenin, anlamann, mer bir vasta ol
madan i yapmann mnas budur.
Tatbikat Yogilerin klkszlklarna, yahut bellerinden aa
sn rten bir ka kar bez parasndan ibaret klklarma bakarak
onlar ince fikirlerden mahrum sanmamaldr. Onlar arasnda filo
zof itlkna cidden seza bir ok kimseler vardr. Tasavvuf sistem
lerinin ekserisi ruhu bir ak denize, uun ve hdisat ruhiyeyi o de
nizdeki dalgalara benzetirler. Yogiler de byle dnrler, derler ki:
eit eit yanl felsefe ve nazariyattan ibaret fikir dalga
lar Yoga idmanlar sayesinde yatnca ruh ummanmm sath dz
leir. Artk o engin denizin yz hi bir esinti ile krmaz. O zaman
bu dz satha eya olduu gibi akseder.
Bu tebih Hint, Tibet, in Yogileri arasnda ok rabet bulmu
tur. Onlardan her vakit duyulur.
Ruhdaki efkr ve hayalt dalgalar artk ruhu kartrmaynca
ruh skna varm, Yogi ruhu ile babaa kalm, muradna ermi,
ona imkn lemi kaplarn amtr. Artk Yogi harikalar adamdr.
Alelde insanlarn imkn ve ihtimal dnda telkki ettikleri ileri
baaracaktr.
Ruhun tam skn haline Yogi hilik der, Bu durumda ruhta hi
bir hareket, fikir, hayal, duygu yoktur. Yogi muhiti ile birleerek
manen yokolmutur. Bu sebepten donmu bir haldedir. ok uzun
mddet ayn zaviyette kalabilir. Yogiye gre ruhu tam sknet
halinde tutmak, ruhu idrak etmek hilemek, ahsiyetten kurtu
larak saadetin haddi kusvsna varmaktr. Hilik durumunu idrak
eden ruh Yoginin kanaatince reinkarnasyona, tenasuha artk tbi ol
maz. Bu cihet gznnde tutulursa ruh alannda pek cretkr, spor
cu Yoginin reinkarnasyon korkusu ile hali hayatnda hilikten
ibaret kalmaa cehdettii anlalr. Yogi daha byk ztraplardan
kurtulmak iin ztraplarn, mahrumiyetin her eidine katlanmak-
12
178 YOGIZM FAKRZM
tadr. Yogilerin en byklerinden olan (Buda) bile bu zihniyetten
kurtulamam, tekrar dnyaya gelip ztrap ekmemek iin dnyaya
srtn evirmitir. Hristiyan ve 'slm tasavvufu Yogizmden bil
hassa bu noktada ayrlr. Hristiyan ve slm mutasavvuflarmca z-
trap pek iyi bir eydir. Cehennem azab bile tasfiye edici, iyileti
ricidir. Felketin her nevi Tanrnn bir ltfu saylr. Onlara taham
ml etmek Tanrya yaklamaktr. Tanrya ztraptan kurtulmak,
mesut olmak iin deil, srf ak saikasiyle kavumak istenir. Uhrev
saadet, cennet ikinci plndadr.
Yoga talibi gayesine varmak iin muhtelif usuller ile alr. Her
stad telmizine beendii usul tatbik ettirir. Yoga stad muallim
den ziyade mmeyyizdir. Talebesinin ruh maceralarn, tecrbeleri
ni dinler. Kfice yetimediini grrse diyeci; tecrbeye devam
et, sznden ibarettir. Bu tavsiyeye baka fikir ve mtalea kartr
maz. Ehemmiyet verdii cihet Yoga talibini, mridini telkin altn
da tutmamak, hereyi ona kendiliinden buldurmaktr. ahs tecr
beler neticesi elde edilen ilim ve fazln bakasna faydas dokunmaz.
Herkes ruh hdiselerini bizzat yaamal, onlar boalta boalta ru
hu kavramaldr. Tatbikini istedii usul hakknda verecei ihzari
bir ka dersten sonra (Yoga) stadnn uzun uzadya syliyecei
sz yoktur.
Muhtelif byk stadlarm ihzar tavsiyelerinden bir ka n-
mune^ veriyoruz:
1 Gemii dnme... Gelecei dnme... Nefsimi mra-
kabe ediyorum diye de dnme... Boluu yoklukmu gibi tasav
vur etme!... Havas ve melektn vastasiyle ne intiba alr isen al.
Fakat tahlil etme, ruhunu tamamen kendi haline brak!... Mahe
de ettiin eyaya gre mna ve fikir sahibi olmaktan vazgeerek
ruhunu yeni domu bir ocuk ruhu gibi skn iinde brakr isen,
boluk nedir anlar, renir, dnya yknden kurtulursun. Boluu
anlamak ile dnya basksndan kurtulmak, hudutsuz saadete kavu
mak ayn zamanda vki olur. (Tibette agnaenpo adl Yoga
tarikatinin Gyi Zindin isimli usul kitabndan).
2 oAkln harekete getirme... Tahlillere girime... Bir eyi
tasavvur etme... Hi bir vehile zinini yorma!... Ne tefekkre, ne
teemmle yer ver. Nefsini mrakabe etme!... Ruhunu tabi duru
munda bulundur! [akirdi Narota ya stad (Tilopa) nm tav
siyesi]. ^

(1) Bu nmuneler (AIexandra David = Neel) in (Meister u. Schler

stad ve tilmiz) adl eserinden alnmtr. Bu kadn uzun mddet Hindistanda
ve Tibette kalarak Yogiler arasna sokulmu, onlarn usullerini tetkik etmi
tir. Eserini almanca yazm ve 1934 senesinde (Leipzig) de bastrmtr.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 179
3 Her trl dalgnlk ve dankln yokluu, tam dikkat,
btn (buda)^ larn tuttuu yoldur. Ruhun sknetinden anlya-
can ey onun asl tabi halinde olmas, kmldanmamasdr. Bina
enaleyh olduun yerde dikili aa gibi bekle!... Vcudunu hareket
ettirme, ruhunu hareket ettirme! (Marmidze, ayni isimdeki
Yoga tarikati piri).
4 Bil ki budalarn yrd biricik yolun ad devaml tam
dikkattir. Vcudunu devaml surette zihnen kontrol et, her taraftan
yokla... Be duygu faaliyetinin kklerini, tesirlerini, tesir sebepleri
ni fslasz aratr... Bedeninin i, d hareketlerini durmadan tet
kik et!... T ki mahiyetlerini anlyarak uzviyetinin her parasna
mutasarrf, vcudunun hem iine, hem dna hkim olasn. Dediim
dikkati ihmal edersen yaptn riyazetler, talim ve temrinler bou
na gider... Bu bitmez, tkenmez dikkate odamk olmamak hali
denir. Dank olmamak budalm temel direidir. (Nagaryuna
adndaki Yoga stad).
5 Telmizin boynuna bor klnan tahatturdan maksat, ruh
temaalarnda grd ehas ve eyay unutmamasndan, duyduu
szleri tekrarlamasndan ibarettir. (Abhidharma isimli Yoga ki
tabndan).
Yukarda isimleri geen stadlar hlen berhayat deildir. Za
manlar ile zamanmz arasnda uzun asrlar gemitir. Bunlarn ve
dier byk stadlarm muhtasar talimat ifahen talebeden talebe
ye intikal ederek devrimize kadar gelmi, bu arada bir ksm ki
taplara yazlmtr. Bu kitaplarn hi biri matbu deildir. Hindis-
tanda olanlar sanskrit dilinde, Tibette olanlar eski Mool leheleri
iledir. Hiyemizde ismi geen Alexandra David = Neel Sanskrit
dilindekileri ele geiremeyince kadnlna ve altma yaklaan ya
ma ramen tehlikeli ve uzun Tibet seyahatini gze alm, orada
Lamalardan dostlar, arkadalar edinmi, (Dely Lama) nn iti
madn kazanm, Tibet ktphanelerini ve esrarn kendine atr
mtr. Hindistanda muvaffak olamamasnn sebebini mumaileyha
bize anlatmyor. Fakat kefedebiliriz: Brehmenler indinde bilgi si
lhtr. Bir silh ne kadar gizlenirse icabnda o kadar messir olur.
Bu mlhaza ile onlar bilgilerini ve dolaysiyle kitaplarn itina ile
yabanclardan saklarlar. Bu yabanclar yalnz rk ve din yabanc
lar deildir. Kendi snflarndan, brehmen kastndan olmyan yer-

(1) Burada (Buda) kelimesi sanskrit dilindeki delletlerine uygun ola

rak mnevver kimse, kmil insan, tam adam mnasnda kullanlyor. Budizmin
vz olan (Siddhartha Gautama) ya mkemmel bir insan sayld iin ta
lebeleri tarafndan (Buda) lkab verilmitir. Lkabn uygunluu zamanla asl
ismi unutturmutur.
180 YOGZM FAKRZM
llerden de saklarlar. AvrupalI msteriklerden bazlar eski Hint ki
taplarn elde edebilmek iin devlet otoritesinden istifade edemedik
leri yerlerde hrszla bile ba vurmulardr. Mevzubahis kadn eski
kitap tedariki iin uzak, fakat yabanclara kar daha mkrim Tibete
seyahati tercih etmi... Tibet Yogileri ile Hint Yogileri arasnda
byk farklar yoktur. (Yoga) nm btn esaslar bakaca arzedile-
cei vehile Hintlilerin mukaddes kitaplar olan (Veda) lardan
almmtr. Zaten Budizm de Hindu dininden, yani Brahma dininden
kmtr. Her iki tarafn rahib snflar, Hindistanda brehmenler, Ti-
bette Lamalar, mabudlar inkr eden dinsiz Yogileri halka dinin
sdk evldlar, kahraman mdafileri, azizleri, evliyalar olarak ta
ntrlar.
Yoga talibi stad edindii kimseden usule dair gerekli eyleri
rendikten sonra ak tabiatte sakin bir ke bularak yerleir.
(Guro) su: stad eyhi ona mesel Tilopa usul Yoga tavsiye
etmi ise talib inzivaghma yerletiinin ertesi gn ie balar ve
netice almadan arkasn brakmaz: Artk kmldanmaz. Zihnen her
hangi bir mesele ile uramaz. Nefsini yoklamaz. Gayesini aklndan
karr. Hi bir ey, ama hi bir ey dnmez. Hatt kendikendine
buraya dnmemek iin geldim. Dnmemeliyim bile demez.
Nefeslerini idare ile kullanr. Mmkn mertebe teneffs etmemee,
cierlerine hava almadan yaamaa alr. lk zamanlarda bu im
knszdr. Fakat sonralar alr. Ne suretle alldn ilerde gre
ceiz. Teneffse hkim olmadan, dnmemek, yahut bunun ak
sine Nagaryuna usulnde olduu gibi her mevzuda tam dikkatle
dnceden ibaret kalmak ile Yogann gayesine varlamaz. Ruh
temrinler teneffs idmanlariyle teneffs hkimiyeti temin edilme
mi ise tesirsiz kalr.
Yoga usullerini balca grupta toplamak kabildir:
1 Skneti mutlaka; 2 Tam dikkat; 3 Boluun idrakin
den sonra tam dikkat.
Beden ve ruh skneti mutlaka, ruhu ana karnndaki ocuk
ruhu gibi tabi vaziyette tutmak, bir ey grmemek, duymamak,
dnmemek ve kmldanmamak usul taraftarlarma gre beden
ne kadar tazib edilirse ruh o kadar kuvvetlenir. Alk, uykusuzluk
ruhun gdalardr. Tatil uzva kadar varan hareketsizlik ile ruh
kamlanr. Bir elin, kolun veya bacan hareketten kalmas ru
hu kanadlandrr... Bu sebepten baz Yogiler tatili uzva tevessl
ederler. Bunun iin hangi uzuv ilemekten alakonacak ise o uzuv
asla harekt ettirilmez. Mesel bu, elin baparma veya birka par
ma, yahut btn el, kol bacak ise, aylarca .senelerce, artk hareket
ettirilmemesine karar verildii anda hangi vaziyette ise, hep o va-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 181
diyette tutulur. Parmaklarda trnaklar uzar, boynuz gibi kvrlr,
kolda, bacakta adaleler dumura urar, kurular, mumya kolu, ba
ca gibi olur. Tatili uzuv kararlarmm uzvun en ziyade yorulaca
vaziyette verilmesine dikkat olunur. Baz Yogiler Brahma veya Buda
vaziyetinde senelerce oturmay tercih ederler. Bunlara yiyecek, ie
cek veren olursa yerler, ierler. Veren olmazsa a, susuz beklerler.
Hallerinden mteki deil, bilkis memnundurlar. Kendilerine ac
yanlara glerler. Sefaletleri ihtar olununca, siz anlamazsnz. Biz
kanelerde yayoruz derler. Bu tarzda gnll sakat veya temelli
kid Yogilere Tibet te nadiren, Hindistanda ok rastgelinir. Vaktiyle
hristiyanlar arasnda da vard. Ortaada skenderiyedeki Stun
azizleri mehurdur. Manastrlardaki ilelerini kfi bulmyan baz
keiler Batlemyus^ devrinden kalma saray harabeleri stunlarndan
birine karlar, senelerce oradan inmezlerdi. Halk bunlara merdi
venlerle nevale karr, stunlar altnda dua ederek tepedeki aziz
lerden dnyev - uhrev meded umard. Bu azizlerden biri, ki ba-
lcalar tanedir, rivayete nazaran otuz sene stun stnde otur
mu, hatt Kbt Kilisesi nin iddiasna gre leylek gibi ayakta
durmuturh Budistliin yeni zuhur ettii sralarda aalarda tne
yen ne kadar Yogi var ise brehmenler Hindistandan kovmulard.
ddialarna baklrsa bunlar (Buda) tarafn tutmular, gndzleri
aa tepelerinde veya aalara asl kafesler iinde zahiren dnya
dan bihaber vaziyette oturduklar halde geceleri oralardan inip ete
ler halinde brehmen mabedlerine tecavz etmilerdir. Yogilerden
kimse phelenmediinden uzun mddet bu etelerin nerelerde ba
rndklar mehul kalm, sonra i meydana km.
Vcude her istediinin verilmemesi, yahut verilememesiyle ru
hun kuvvetlenmesi arasnda bir mnasebet olsa gerektir. Herkes
tecrbe etmitir: Karn aken daha iyi dnlr. Bir ok byk
siyaset ve i adamlar muvaffakiyetlerini genliklerinde ektikleri
fakru zarurete borludurlar. O sayede kabiliyetleri artm, azim ve
iradeleri gelimitir. Lkin mahrumiyetin bir hududu vardr. O a
lrsa vcut mahvolur. Fakat Yogiler byle bir had tanmaz gzk
yorlar, devaml mahrumiyetlere ramen lmyorlar. Hatt hi gda
almadan aylarca yayorlar. Bu nasl oluyor, srdr. Hakknda baz
faraziyattan baka bilgimiz yoktur. Yogilere sorulursa ben yle is
tiyorum demekten baka cevap vermezler. htimal onlarn da ba
ka bir ey bildii yoktur. Dier tasavvuf tarikatlar da, ii Yogiler

(1) Ptholomeus.
(1) DieKatholischen Missionen, sene 1882. Kpt kilisesi bir ksm
Msr Habe yerli hristiyanlarnn kilisesidir.
182 YOGZM FAKRZM
derecesine gtrmemekle beraber, madd mahrumiyetlerle ruh ter
biyesine ehemmiyet vermiler, vcudun tazibini kemal vastas say
mlar, bilhassa fazla rahata dmekten, konfordan Baknmlardr.
Bu son ksmda olduka haklar vardr: devaml olarak konfor iin
de yayanlar ekseriya mnevi bir fakirlie dyor, ruhen verim
siz bir hale geliyorlar. Servet ve smn ve iktidar sahibi kimseler
den eski enerjilerini muhafaza edenlerin husus hayatlarnda muhit
lerinin kstas ile orta halli bir kimse gibi yaamaktan teye ge-
miyenler olduu grlmektedir. Zengin aile ocuklarmn itidal ile
yaamak terbiyesi almadklar, bolluk ile imartldklar takdirde
orta halli ve bilhassa fakir ile ocuklar kadar hayatta muvaffak
olamamalarnn illetini konforda, fazla rahatta aramaldr.
Rahatn fazlas gibi, rahatszlm da fazlas muzrdr. Uzuvlarm
tl braklmasndan tasarruf edilen kaba enerjiyi ruh enerjiye tah
vil ederek ruh melekttan birini artracaz diye kendilerini mef-
l bir hale getiren Yogiler tahsin edilemez. Ancak bu, kendi m
nevi muhitimizin sesi olup lm ile hayat arasnda byk bir fark
grmiyen o insanlara bunu duyurmann imkn yoktur. O kadar ki..
Yogizmde yenilikler yapan (Buda) bile onlara sz geirememi, de
vaml hareketsizlik ve tatili uzuv suretiyle Yogiliin kendine yara-
madm syledii halde onun zamannda ve sonralar budistler ara-
smda bu nevi Yogiler eksik olmamtr.
Arzettiimiz gibi (Buda) nn kendisi de Yugi idi. Mutedil tasav
vuf yollarm yokladktan sonra nihayet kid - oturucu Yogi olmu,
hareket etmeden ve bir ey dnmeden, keza yemeden, imeden
haftalarca bir aa dibinde oturmutur. Sonra alktan lmek rad
desine gelince bu usuln kendisi iin hayrl olmadn anlyarak
bir kadnn getirdii yiyecek ile alk perhizini bozmu, dnmeyi
unuttuundan uzun mddet zihnini toplayamamtr. Mumaileyh
hi dnmemek yerine Yogilik de tam dikkat usuln tervi eder.
Uzun mddet yiyip imemenin, tatili uzvun ve bir yerde temelli
oturmanm aleyhindedir. Temelli oturmak zaten tatili uzuv demektir.
Maamafih talebelerine bunlar sarahaten yasak etmemitir. nk
Kanaatince ruh terbiyesinde umum hakknda cri bir prensip vazo-
lunamaz. Herkes tekmln kendine uygun gelen yoldan yapar.
(Buda) sadece soranlara kendi tecrbelerini anlatm, kimseyi kendi
yolunu tutmaa zorlamamtr. nsanlarn hrriyeti mutlak olabilsey
di, Budann tezi ruh terbiyesinde onlar iin en hayrl yol olurdu. Ne
are ki insan tima bir mahlktur. yle yaratlmtr. Bu sebepten
umum terbiye kaidelerine ba emek, bakalarna uymak zaruretin
dedir. Buda felsefesi birbirleri ile alkas olmyarak dalarda yayan
mnzeviler hakkmda kabili tatbiktir. Cemiyetlere tatbik edilemez.
 SPRTIZM FAKRZM MAN YETZM 183
'Nitekim Budist manastrlarmda bile tatbik edilemiyerek ruh terbi
yesinde umum prensiplere ba vurulmutur. Buda rahbleri manastu:-
larda ba rahibin ve ayrca bir deynekinin nezareti altnda Budann
sekiz yolu D^ zerinde tam dikkatlerini toplarlar. Bu yollar lfz for
mller haline getirilmi ve yaplacak i bu formlleri mrldanmak
tan ibaret kalmtr. Rahibler Buda heykelinin nnde oturunca ba
rahib elinde tuttuu kk bir tokma duvarda asl bir tefe veya
gonga vurur. Rahibler yollar dan birini mrldanmaa balarlar.
Meddi fikir mahalli uultu ile dolar. Sonra ba rahib tekrar vu
rur. Uultu durur. Tekrar vurunca, tekrar balar. Vurma adedine
gre yol deitirilir, deyneki ayaktadr. Sralar dolaarak rahib-
lerin azna bakar. Birinin dikkatini eksilttiini, yani mrlty kes
tiini anlar ise deyneni var kuvvetiyle onun srtma indirir. Her
kesi yolunda serbest brakan Budanm sekiz yolu na bylece umu
m dzenin meyyidesi halinde sopa ile bekilik ediliri
Buda, telebeleriyle olan konumalarnn birinde yle demitir:
ok salam ve tam akll olmyanlara, fikri bulanklara teneffs
riyazetleri yapmalarn ve bu srada dikkatlerini bir noktaya hasre
derek hep onu dnmelerini tavsiye edemem. Amma kuvvetliler
teneffs idmanlar srasnda bir nokta zerinde kuvvetle dnr
lerse hem eski stadlarm yoluna, hem benim yoluma slk etmi
olurlar. Ancak kimseye o veya bu yolu tut diyemem. Benim szm
emir deil, sadece bir fikirdir. Asl rey ve karar sizin.
Budanm bu sznde kendine ait olarak bahsettii yol Yogada
tatbikini istedii tam dikkat, uurlu faaliyeti ruhiye, varlmak is
tenen hedefin daima gznnde tutulmas, hatta bilhare Buday
usul bakmndan istihlf edecek baz slm mutasavvuflarnda grl
d kadar bariz olmasa da mnen o hedeften ibaret kalnmas
dr. Eski stadlar ise teneffs riyazetlerinden bakasna ehemmiyet
vermiyen eski Gurolar, yani Buda zamanndan evvelki Yoga eyhle
ridir.
Budaya gre teksifi dikkat ile gemi reincarnationlar yani
Hindu ve Budist itikadna nazaran dnyadaki son doutan evvelki
doular, tenash seferlerini hatrlamak mmkndr. Buda by
lece vaktiyle, dnyaya gelilerinin birinde keklik olduunu, tarlalar-

(1) Bu sekiz yo!a sekiz merhaieli iktidar yolu da denir: Doru an

lamak. Doru hkm vermek. Doru sylemek. Doru hareket etmek. Doru
yaamak. Doru almak. Doru dikkat etmek (veya doru dnme, teem
ml, doru tesbiti fikir). Doru ruh sarholuuna tutulmak (Doru vecd ve
istirak).
(1) Ein Christ erlebt die Probleme der Welt Bir hristiyan dnya
meselelerini yayor, G Adolf Gedat, 1939.
184 YOGZM FAKRZM
da ttn ve keklikli srasnda bir orman yangnndan hayat
sevgisi ile kurtulacana inand ve kime olduunu bilmeden yal
vard iin snd kuru allar nnde atei durdurarak yanmak
tan kurtulduunu, sevginin, imann, duann kuvvet olduunu sy
ler. ttZira der bir tek hedef zerinde toplanan ruh kuvveti pek
byktr. Harikalar baarr. Olmyacak ileri oldurur. stnde ok
durulur, dnlr, devaml olarak btn ruh ile istenirse her ha
yal gerek olur.
Budann duas Tanrya deildir^. Onu mutlak, yani hi bir ey
ile nisbet kabul etmez, kinat yaratm m, yaratmam m, dua
kabul eder mi, etmez mi bilinmez, kabul ettiinden o, Tanr hakkn
da daima sktu ihtiyar etmitir. Budann mehur sktu budur.
Duas sadece kuvvetli istekten ibarettir. Ekser Yogilerin Tanr hak-
kmdaki grleri Budannkinin ayndr. Gerek o, gerek berikilre
Tanr ile hilii ruhun hakikati ve ayn ey sayarlar. Onlara gre
Tanrnn veya ruhun mahiyeti yksek uur dnda idraki beere s
maz. Yksek uur halinde ise insanlk ve nsan irdak bahse demez.
Buda ile beraber dnen Yogilerin Yogadan bekledikleri gayenin
n safhalar: reinkarnasyonlar, gemi hayatlar hatrlamak, gelece
i grmek, zaman ribkasndan kurtularak istenilen yerde fikir s
rati ile gzkmek, her arzuyu yerine getirmek... son safhalar: koz
mik marifet ve bunun dnda hiperkozmik, kinat st, k
inat maveras durumu iin byk uyanklk (Yksek uur),
Mutlak umum duygu yolu ile idrak neticesinde ahsiyetten syr
larak umumilemek, hudutsuzlaarak Mutlaktan, Hilikten ibaret
kalmak ve dolaysiyle reinkarnasyonlardan sureti kafiyede kurtul
maktr.
Buda kendini takip etmek istiyenlere tabiat nedir, neden hilkat
olmutur. Halik kimdir, tabiat kanunlar ne iin vardr, kinat ark
nasl dner, neden yaarz, ruh nedir, benliimizi tekil eden ve bizi
dndren nasl bir kuvvettir, akl, irade ve duygu nedir?... ilh gibi
normal uur durumundaki zihni beer ile itiraz gtrmez bir su
rette cevaplandrlmalarna imkn olmyan mutlak mahiyetli mese
leleri aralarnda bouna mnakaa etmemelerini, ayet bu mesele-

(1) Dualar dorudan doruya Tanrya tevcih edilmezse nasl mstecab

olur? Yalnz istemkle her eyin olmas miimkn mdr?... Mmkndr. Hem
de kitab dinlere gre de mmkndr. nk insan ruhu lh bir soluktur.
Tanr o soluk ile istediine nail olmak kudretini insana bahetm, hatt ms-
lman itikadna gre insan yeryznde kendisinin halifesi, vekili yapmtr
(Kuran Kerim, Bakara suresi, Ben arzda bir halife yaratacam... yeti).
Binaenaleyh insan ruhunun kudretine payan yoktur. nsan bir gn yldzlara
bile dnyasndan hkmedecektir. Ancak.... dua ile Tanrnn ayrca yardmna
nail olmak yalnz kendine gvenmekten phesiz daha verimlidir.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 185
leri kat surette halletmek istiyorlarsa Yogi, yani mutasavvf ola
rak yksek uur durumu ile mutlaklamaa bakmalarn tavsiye
etmitir. Baz slm mutasavvuflar da ayni fikirdedir. Byk garp
filozofu Kant ki meftunlar pek haksz olmyarak o ancak di
er filozoflardan sonra okunursa anlalr derler esas itibariyle
ayni iddiay tekrarlam, aklmn erebildiinden ziyade ruhumda
aka duyduum iin Tanrya, ahlka inanyorum demitir^
mann kuvvet olduundan mminler phe etmezler. Zaten
netayici gznndedir. Ancak, Budann ve dier Yogilerin bahset
tii reincarnation byle deildir. ldkten sonra tekrar, ruh kfice
terbiye edilmi ise, dnyaya gelinecei hakknda kat bir delil ile
ri srlemiyor. Delil olarak gsterilen eylerin hepsini mukabil de
liller ile rtmek mmkndr. (Reincarnation) a felsefe bakmm-
dan imkn varsa da zaruret yoktur. Ruhlarn dnyaya dnmelerinden
maksat terbiye ve tekml ise dnya haricindeki ervah leminde,
mesel kabir veya misal leminde ayni maksat husule gelebilir. s
lm mutasavvuflarnm ekserisi bu fikirdedir. Tekml iin dnya
ya dnmee lzum yoktur. Ruhlar asl misal leminde hatalarn
anlarlar ve noksanlarn tamamlarlar. Sonra kyametde bilfiil kesif
madde ile irtibat peyda ederek tekrar uzv bedenlere sahip olurlar.
Ondan sonraki hayatlarn masebaklar tyin eder. Vaktiyle iyi iler
de bulunanlar iyi bir hayata, cennet hayatna, fena ilerde bulu
nanlar fena bir hayata, cehennem hayatna kavuurlar. lh ada
letin tecellisi bu suretle olur Mizan - terazi budur.
Ruhlar tekrar tekrar dnyaya dnm grenler esas itibariyle
Mizan 1 grmek istiyorlar. Fakat, fikimizce, iyi, mantk gremi
yorlar. Bu bulank grn asl mesul brehmenlerdir. nk onlar
kendilerine yeryz Tanrlar^ payesini salyan kast tekiltn
mazur ve muhik gstermek iin lh adaleti malm eklinde rein-
karnasyon ile izah etmilerdir: Yeryznde bir mr mddetinde
bir snftan dier snfa gemek mmkn deildir. nsan snf icap
larna tahamml ederek ruhen tekml ederse dnyaya ikinci geli
inde bir derece yksek snftan doar. Aa bir snftan domu
ise bunun sebebi bir evvelki hayatndaki kabahatleridir. Binaenaleyh
tazyika raz olarak snf zincirlerini tayacaktr. Brehmenlerden
maada hi kimse reinkarnasyondan kurtulmak iin ruhunu tasfiye
etmee, tasavvuf ile itigale mezun deildir.

(1) Die Grossen Denker Byk mtefekkirler, Will Durant.

(1) Bu sz gelii gzel sylemi bulunmuyoruz. Birehmenleri ve Buda
rahiblerini halk Tanr sayar. Onlara kar gsterilen mutlak itaatin sebebi bu
dur.. Hindistan ve hristiyanlk frsat Beach.
(2) ark felsefesinin hikyesi. L. A. Beck.
186 YOGZM FAKRZM
Buda kastlar ilga etmemi, sadece etrafna muhtelif kastlardan
adam toplamtr. Topladklarnn gzideliine, manen berehmen
(rahib) durumunda olmalarna ok dikkat etmitir. Binaenaleyh
hi de demokrat saylmaz. Mnevver zmrenin halk zerinde her
nevi otoritesini kabul etmitir. Gerek Buda, gerek dier Yogiler
Yoga ile medyomlamadan evvl muhitlerinin reinkarnasyon itika
dna bal kalm kimselerdir. Budann reinkarnasyon htralarn
aynen kabul etmemesi ve reinkarnasyon onu ancak kendine izafetle
yadolunan Buda karmas eklinde varid grmesi sonralardr. Muma
ileyh krk yandan nce reinkarnasoyna harfiyen inandn ve tekrar
dnyaya gelip azap ekmemek iin Yogi olduunu, kendini dnyaya
eken mal, mlk, kadn, ocuk gibi eyleri zihninden kararak yava
yava (Nirvana) ya, hilie ykseldiini ve bylece reinkarnasyon-
dan kurtulduunu bizzat syler-. Buda, baka bir Yogi veya Allan
Kardec medyomu, kim olursa olsun zaten reinkarnasyona inanan
bir kimse normal st durumlarn birinde iken derun mahede,
ilham, saniha, ruhlarn tebligat., ilh. olarak reincarnationdan bah
sederse bunu tabi halindeki itikadnn tesirine hamletmek pek ye
rinde olur. Tecrbeler itikadn, bilginin, telkinin psiik - ruh ve
rimlere tesir ettiini gstermitir. Gerek tasavvuf ehlinin, gerek di
er medyomlarn ii uykunun bir nevidir. Uykuda nasl doru
kan ve kmyan ryalar varsa. Yogilerin, mutasavvuflarn, dier
medyomlarn ilerinde de doru olanlar ve onlar sahtekr, yalan
c olmadklar halde doru olmyanlar vardr. Onlar kadar hassas
olmyan kimseler de bile herhangi bir intiba, dikkat mevzuu, bilgi,
inan, sz, vaka... gnlerce, aylarca, hatt bazen senelerce sonra
uykuda ruhun zatlhareke muhayyilesi ile rya romanlarna inki-
lb eder. Yogilerin ve dier medyomlarn psiik verimelrinden m
him bir ksm buna mabih ekilde normal durumdaki ruh hamu
lelerinin tesiri altnda domutur. Onlarn bu kabilden olan verim
lerini tiyatroda bir piyes seyreden ve sonra bakasna anlatan bir
kimsenin mahedesine, szne benzetebiliriz. O piyes sahneleri sa
hih zannedilmi ise sahih olarak anlatlmtr... Hepsi bu kadar m?.
Hayr. Burada psiik mdekkiki mhim bir sorgu karsnda:
Mnev hamulelerin medyomulk ilerine tesir ettiini tecrbeler
gstermi de ruhun manev hamuleler ile bir takm simboller ter
tip ederek uyank uura baz mnalar sunduunu gstermemi mi
dir?... Bunu da gstermitir: Tamamen hayal, uydurma veya il-
veli, pek mbalal da olsa her romann, piyesin metinde sarahaten
zikredilmiyen, okuyucunun veya seyircinin karihasna gre zmnen
anlyaca bir mnas vardr. Keza bir muharriri vardr. Bu muhar
rir psiik roman ve piyeslerde medyomun ruhu olabilecei gibi ba-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 187
ka ruhlar da olabilir^. Ehasn, mevzuun, mevzua ait szlerin, de
korlarn, medyomun mkteseb malmat hzinesinden, itikadndan,
din - felsef fikirlerinden, grp geirdiklerinden... ksa deyim ile
mnev muhitinden almmas fazla ehemmiyeti haiz deildir. ter-
tibde, tertip ile kadtedilen mna ve maksattadr. Medyomun ruhu
veya ruhlar o romanlar, sahneler ile medyoma bir ey anlatr. Bu
nun ne olduunu anlyabilmek iin medyomun psiik mahedelerini
rya tahlil ve tabir eder gibi tahlil ve tabir etmek lzmdr. Bu nok-
tai nazar ile hareket ederek brehmenlerin, budistlerin, spiritlerin
reincarnationunu tabir edersek ortada mizandan, lh adaletten
baka bir ey kalmadn grr ve medyomlardan duyduklar rein-
carnation maceralarn hakikat sananlarn psiik verimlerin rya ma
hiyetinde olduklarm, aynen ktklar sabit olmuyorsa tefsir deil,
tahlil ve tabir edilmeleri lzm geldiini bilmeyenler olduunu an
larz. Buda ve dier byk Yogiler reincarnation htralarnn ayn
ile gerek olmaktan uzak rya karakterini aklamlar, reincar-
nationu ve dier brehmen, budist doktrinlerini harfi harfine al
mamak, simbollere deil, simboller ile ifade edilmek istenen mnaya
bakmak icap ettiini sylemilerdir.
Btn psiik verimler hakknda baz slm mutasavvuflar, bu.
arada eyh Bedreddini Simav, ayni tezi ileri srmtr^.

(1) Medyomun ruhu nerede bitiyor? Dier ruhlar nereden balyor?

Hepsi bir tek ruhun, ruhu umuminin tezahrat mdr, deil midir?... meselesi
zerinde spiritualistler ikiye blnmlerdir. Fakat aradaki ihtilf zahiridir.
lerde bahsedeceiz.
(1) Bunlardan batini adn alanlar rya tabiri teknii 11e Kuran Ke
rimde zahir mna aramyacak, her kelimenin batnmda karnnda lfz m
na ile iliii olmyan mnalar bularak yalnz onlar ile amel edecek, Ksas en
biyay vukuat tarihiye deil, vukuat gaiye, yani bir maksat iin tertiplenmi
vakalar sayacak kadar ileri gitmilerdir. Bu phesiz ifrattr. nk Kuran Ke
rim Ruhlemin emniyetli ruh vastasiyle Hazreti Muhammedin ruhuna
aksettirilmi olmas hasebiyle psiik bir verim ise de batan aa doru rya
karakterindedir. Hkmlerinin hepsi eriat (kanun), fkh (hukuk) eklinde
gereklemitir. tikadiyata teallk eden ksmlar ise bunlarn kkleri oldu
undan onlar da geeklemi durumdadr Buna mukabil, mesel, Hintlilerin
mukaddes kitaplar olan (Veda) 1ar ksmen tahakkuk etmi, ksmen etmemi
tir. nk metinlerinin tefsirlerine ait olarak elde mevcut kalan kitaplardan
karlan (Manu) kanunlar ok yerinin insan tabiatine aykrl yznden
tamamen tatbik edilememi, tatbik edilenler de bugnk Hint kastlarn dour
maktan teye gememitir. Ancak, kastlarn tatbiki hasbiyle o ksma kk olan
Veda metafizii de tahakkuk etmi saylr. Metafiziklerden hangisinin lh
hakikatleri ihtiva ettiini akl tyin eder. Spiritualizm baka mihenk bulama
mtr. Binaenaleyh tefsir ve tevil ilmi dna kp Kuran Kerimden rya
tabiri usul ile mna karmaa kalkmak doru deildir. Keza bu,
dier mukaddes kitaplarn tatbik yeri bulan ksmlar zerinde de
188 YOGZM FAKRZM
Yogilerin bazlar muhtelif usulleri mezcetmilerdir. Bunlar s
kneti mutlaka ile boluun idrakini mteakip her fikirden tecer-
rd etmi vaziyette olan ruhu birdenbire muayyen bir mevzua sev-
kederler. Bylece dinlenmi olan ruh tam dikkat ve kuvvet ile o
mevzuu kavrar. Bu ksm Yogiler metodlarn yle hulsa ederler:
Ruh skneti idrak edilince ruh kuvveti bir nokta zerine tavcih
ve o noktaya tesir ettirilir. Ruhu tahkika talib olann nnde kk
bir parlak krre veya ubuk bulunmas faydaldr. Hakikati ren
mek isteyen bu takdirde o krreye veya ubua bakar ve dnce
sini o krre veya ubuk zerinde temerkz ettirir. Gz vastadan
ayrlmamal, zihin baka tarafa kamamal, fakat dikkat mevzuu
ile ayni ey olmak haleti ruhiyesine de dlmemelidir. Dlrse
cezbe fazla ve tabi hayata avdet zor olur... Dikkat mevzuu parlak
krre veya ubuk yerine bazan Yoginin mnevi stad kim ise odur:
Bu stad Hint yogilerinde Krina, dier yogilerde (Buda) dr.
Ruhunu stad zerinde toplyacak ise parlak krre veya ubuk ye-

yaplamaz. Tabir ancak aynen kmyan psiik verimlerin anahtardr. Ta

birde lfzn, eklin ehemmiyeti yoktur. Bunlar simboldr. (Swedenborg) uu
Tevrat kelimelerinde tatbik ettii gibi tabir yolu ile eekten hakikati ilmiye,
beygirden hakikati akliye mnas karlabilir. Fakat yanl olur. Bu, rya ta
birlerinde denizden saadete, kpekten dmana, ylandan dosta hkmetmek
gibidir. Bunlar tecrbe neticesi verilmi hkmler olmakla beraber aynen
zuhur eden ryalarda yersiz kalrlar. Gerek mahiyetli psiik verimlerde tef
sir ve tevilin zahir mna kadrosu iinde olmas arttr. Kuran Kerimde Ce-
nabhakkm Tur danda Hazreti Musa'ya hitaben Nalnlarn ayandan
kar sznden dnyev alkalarndan syrl! mnasna hkmolunmas gibi...
Kuran Kerime tbir metodunu tatbik edenlere mslman denebilir mi?
Ehlikal dan olanlar, yani yalnz sz erevesi dahilinde kalmay doru bu
lanlar vaktiyle onlar tekfir etmilerdi. Tekfir sebebi sz erevesini amalar
deil, itihadlannda samim olmadklarnn anlalmasdr. tihadnda samim
olan bir kimse eran tekfir edilemez... Batnlerin fenalklar oktur. Fakat
onlarn Ehlisalib seferleri srasnda batnletirmee muvaffak olduklar
Temple mabed uvalyeleri kanal ile o zamann koyu mteassb - bakar
kr garp dnyasna fikir hrriyeti tohumlar serptikleri ve dolaysiyle slm
lemine kar ekilmi olan taassub klcn zamanla knnda rttkleri de
unutulmamaldr.
(Thomas De quincey) ngilizce Confessions - itiraflar adl klliyatnda
gizli din veya felsefelerinin son merhalesi timsali olan Bahnmet heykelinin
mabed ovaliyeleri tarafndan yabanclarn mahiyetine nfuz edememeleri
iin gln ekilde, kei bai yapldn ve Bahomet ile Muhammed e iaret
edildiini, ortaada yazlm ltince kitaplarda Muhammed e Bahomet
dendiini, mabed valyelerinin bu heykele son derece hrmet ettiklerini, on
lardan bir oklarnn Bahomet - Muhammed heykeli karsnda mslman
akaidini tefekkr ederek rahib delleti olmadan tek Tanrya kalblerini
baladklarn yazmaktadr. Bu tarzda ibadet phesiz mslmanlk deildir.
Fakat ona doru atlm bir admdr.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 18^
rine Yogi (Krina) nn veya (Buda) nn kk bir boy heykelini
nne koyar. Yahut dorudan doruya Krinay, Buday insan he
yetinde zihninde canlandrr. Yahut da onlarn bir szn dnr.
Bu dnce de tahlil ve tefsirin asla yeri yoktur ve sz bir tek keli
meden ibarettir. Bundan tr Yogi hududu amamak zere zihnen
parmak trna byklnde bir daire tasavvur ve sz kl gibi
ince bir yaz ile o daire iinde mevcut farzeder. Artk ondan sonra
hep o yazya bakar. Ruh baka cihete sapar, ayni muhayyel yaz
zerinde mtemerkiz bir halde tutulamaz ise Yogi gzlerini yere
dikerek ruhunu teskine alr. Bir mddet her trl cehdi, hare
keti brakr. Hi bir ey dnmez ve hi bir eye dikkat etmez.
Sonra tekrar ayni ie balar. Bazan mnevi stadn sz yerine
dorudan doruya mnevi stadn ruhu dikkat mevzuu intihap edi
lir. Bu takdirde mnevi stadn ruhu zihinde bezelye bykln
de parlak bir nokta halinde tasavvur edilerek temerkz hedefi ya
plr.
Yoga usullerinin hepsine amil olmak zere u cihetler kayda
ayandr: Ruhu kendi varl ile babaa brakmak iin akla teva-
rd eden fikirlere yer vermemek, onlar kovmak, daha inta halinde
iken bomak lzmdr. Aksi takdirde fikirler pek abuk byr. Zin
cirlemesine birbirini dourur. Asl ruhu grmee mni olur. Yoga
stadlar talebeye ilk derslerde bunu retirler. rad dncesiz
lik zaman yava yava uzadka nihayet yle bir devre varlr ki
o devirde irade dnda zihne bir takm fikirler gelmee balar ve
bunlar zincirleme olarak birbirini kovalar. Bu duruma erien kimse
bir rmak kenarnda suyun akmasn seyreden kimse gibidir. Kendi
cehdi olmadan teekkl eden fikirleri seyreder. Bu fikirler dman
aknclarna benzerler. Aldatcdrlar, hakikati gizlerler. Hakikat
kendiliinden teekkl eden fikirler devresini takip eden fikirsiz
likte, ruh boluktadr. Ruhu anlamaa alma srasnda kendili
inden doan fikirlerin tesiri altnda kalmamak, onlar zerinde d
nmemek, onlara kar aynen koyunlarnm harektna lkaydane
bakan oban vaziyetinde olmak, aldklar ekillere ve gittikleri isti
kametlere mni olmamak lzmdr. Lkayt oban vaziyetinde sebat
edilirse bir gn o fikrler tkenerek ruhu kendi haline brakacak
lardr. Ruh bu safhada skna kavuacak, taciz edilmeden hedefinde
temerkz edebilecektir. Ruh su gibidir, alkalanmaz ise durulur.
Muayyen bir kalba intibak etmee zorlamaz, kendi tabi durumuna
braklrsa derinliklerinde marifetin doduuna ahit olunur. Yk
ten kurtarlr, yorgunlua drlmez, sakin bir rmak suyu gibi
kendi halinde ar ar akmaa terkedilirse hakikat onun iine a
buk akseder (Yoga stadlarndan Milarespa)... Anladm ki ruh
190 YOGZM FAKRZM
huylu bir hayvandr. Bal tutulursa on cihete uzanmaa kalkar.
Ba bo salverilirse yerinden kmldanmaz Nadanta Yogileri
nin byk stad Saraha).
Byk Yogiler ruh sahasnda ok ince tetkiklere girimilerdir.
Bunlar sorarlar ve aratrrlar; Ruhda hareket eden, faaliyeti ru-
hiyeyi douran ve hareket etmiyen, faaliyeti ruhiyeyi seyreden
kimdir, nedir?... Ruh nasl hareketten sknete ve sknetten ha
rekete geer?... Ruh nasl hareketten sknete ve sknetten ha
sa ruh bir yandan sakin dururken bir yandan hareket mi eder?...
Onun hareketi sknet halindeki hareketsizliinden baka mahi
yette midir?... Faaliyeti ruhiyenin asas nedir ve ne gibi haller o
faaliyeti durdurmaktadr?...
Bylece sorulan ve aratrlan eylere Hindistanda ve Tibette
derun temaa, yani ie mteveccih seyir yolu ile u cevap verile-
gelmitir: Ruhda hareket eden ksm, hareket etmiyen ksmdan
ayr deildir... Yoga stadlar tekrar sorarlar; Kendinde hareket
eden ile etmiyeni tetkik eden ruh tetkik ettiklerinden mstakil mi
dir, yoksa hareket eden ile etmiyenin cevheri, z, yahut ahsiyeti,
benlii midir?... Bu sualin cevab u merkezdedir: Tetkik eden ile
tetkik edilen birbirinden ayr iki mstakil varlk deidir. O halde
ayni eydir?... Hayr... Byle de deil. Tetkik eden ile tetkik edilene
ikilik denemedii gibi birlik de denemez. Bu sebepten o iki tezah
rn mahiyetine her trl nazariyatm, tahayylt ve tasavvuratm
akln, mhayyilenin dmda, ruhun br yakasmda kalan hedef
tabir edilmitir. O mahiyetin beri yakasmda, akil, m u h a yyile saha
snda ruh tarafndan vcude getirilen eserler, gznnde tutulan
gayeler ne kadar asil ve yksek olurlarsa olsunlar gelip geicidirler...
Ruhun br yakasmda, kavraymzn dmda bulunan eye mahi
yet, hedef demek pek yakk almyor. Onu adlandrmak zordur.
Hele tyin etmek, hudut iine sdrmak kabil deildir. nk o
mutlaktr, tyin ve tahdide smaz... ki odun paras birbirine sr-
tlrse ate alr, yanar. Hangi para hangi paray yakmtr? Ate
yalnz birinde mi gizli idi? Tetkik eden ile tetkik edilenin birbirine
srtlmesinden, yahut arpmasmdan doan zek, anlay, kavra
y. bulu, uyduru da byledir. Hem tetkik edende ,yahut kmlda-
yanda, hem tetkik edilende yahut kmldamyanda, hem de bu iki
tezahr ayr varlklarm, yahut deilmi, mahiyete bilinirmi,
yahut bilinmezmi diye ayrca tetkik mevzuu yapandadr.
Yukardaki tarzda yaplan ruh tetkikata dnyaya srtn d
nenin ruhunu yoklamas, ruhunun hakikatini aramas denir. Yoga
stadlar hakikat araycsna ruh tahlilinde mhim olan cihetleri
gstermee devam ederler: Ruh madd bir varlk mdr?... Madd
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 191
se hangi maddeden yaplmtr?... ekil, renk bakmndan nasl
dr?... ayet yalnz marifet ile, yani yakin duygudan ibaret bilgi
ile kavranan uurlu kuvvet, yahut uur kuvveti ise vakit vakit mey
dana kan fikirlerden mi ibarettir?... Eer ruh madde ise o fikirle
ri de bir nevi madde saymak mmkn mdr, deil midir?... Mad
de deilse, muhtelif yollardan varln bildiren o gayri madd varlk
nedir?... Onu ne, yahut kim vcude getirmitir?... Madd olsun, ol
masn, var olan ruh mrekkep midir, basit midir?... Basit ise nasl
oluyor da muhtelif terkipler halinde veya muhtelif tarz ve ekiller
de gzkebiliyor?... Mrekkep ise, nasl oluyor da yalnz teklikten
ibaret boluk durumuna getirilebiliyor?...
Yoga talibi kendisine gsterilen tahlil ve tefrik, terkip ve meze
basamaklarna basarak tetkikatnda ykseldike anladna hkme
der ki: Ruh ne madddir, ne gayri maddidir. O, mahiyeti itibariyle,
hakknda o dur, yahut o deildir, gibi msbet - menfi bir hkm
verilmesi kabil olan eyler arasna sokulamaz. Ruh mahiyeten ne
kesrettir, ne teklikdir. Yahut da ne boluktur, ne hiliktir^ Bunlar
onun beri yakas insandan tarafa olan yzdr. Bunlar serabdrlar,
aldatrlar. Aldatmyan insann br yakasnda, ruh sknetin, bo
luun, hiliin arkasndadr. Onun tarifi, tavsifi yoktur...
Talib bu kanaati ile Yoilie pek yaklam, ruhun iki vehe
sini, tarif ve tavsife san ile smyan kavramtr. Kavray fel
sef olmaktan ziyade hissidir Talibin ii henz bitmemitir. O tahlil
yapmt. imdi terkip yapacaktr. Bu sebepten tarif ve tavsifi ka
bil olmyan, mahiyeten mutlak olan ruhun tezahratndan ibaret
olduuna bakarak ayrdklarn teklik halinde birletirir ve vecd
iinde yle syler: nmde, arkamda, altmda, stmde, baktm
on rzgr istikametinde, iimde, dmda, dmn arkasnda, her
yerde grdm, sezdiim hep (O), hep (O) dur. Artk gizli ikr
oldu. Ben de (O) yum...
Talib artk Yogi olmutur. Marifeti onu stadlar katna gtrr.
Bundan byle o kimseye bir ey danmaz. Ona dananlar bulunur.
Grlyor ki Yogizm tam mnasiyle tasavvuftur. Dier tasav
vuf sistemlerinden fark kudsiyet tanmamasndan, vard (O) ya
kar hrmet, muhabbet, ak duymamasndan ibarettir. Yani Yogi
objektifte Ruhu Kll yi ve sbjektifte nefsini saymaz ve sevmez.
Dier mtasavvuflar ise ruhu kll ak ile nefislerini saymam
lar ve sevmemilerdir.

(1) Boluk, hilik ile yine bir tarif yapldna gredir. Byle bir tarif
mlhaza edilmezse (Buda) nm yapt gibi ruha mahiyeten boluktur, hi
liktir denebilir ve bu deyi ruh mahiyeten mutlaktr demek ile bir olur.
192 YOGZM FAKRZM
(Yoga) nn esaslar Yogilerce mukaddes olmamakla beraber
Hindularn mukaddes kitaplar olan (Veda) lardan, daha dorusu
onlarn Vedanta Vedalarm gayesi adl tefsirlerinden karlm
tr. karan bir kii deil, brehmen budist yzlerce, binlerce kim
sedir. Maamafih praksi bakmndan zamanmz (Yoga) sim (ankara)
namnda bir zatn kaidelere baladn ileri srenler vardr. Riva
yete nazaran (ankara), (Malabar) l bir brehmendir. Mild do
kuzuncu asrn nihayetlerinde domutur. ki yanda okuma - yaz
ma renmi, yanda iken (Purana) ad verilen ve akaidi, fera-
izi halka hikye, menkbe eklinde anlatan din kitaplarnn bir ok
yerlerini kimseden renmedii halde ilham ile anlatmaa bala
m, bl ama varmadan Hindistann en lim brehmenleri ara
sna katlmtr. Sonra ftr istidadn (Yoga) ile inkiaf ettirerek
Yogilikde herkesi gemitir. Maietini dilencilik ile temin eder idi.
Dilencilik Hindistanda brehmen kastnn imtiyazlarndandr. Hi
ayp saylmaz, Brehmenlere isyan eden (Buda) bile tesis ettii ta-
rikatte dilencilii ibka etmi, kibir ve gururunu ldrmek iin Ra-
calk tahtndan vazgeerek bizzat dilenci olmutur. Yine (Vedan
ta) lardan karlan (Manu) kanunlarnda ki ksmen Hindu kast
larn, muaeret adabn tyin ve tanzim eder dilenciliin usul ve
erknna dair bir ok hkmler vardr. Dilenciyi bo dndrmek ve
hakir grmek byk gnahlardan saylr. slm ruhuna aykr ol
makla beraber bizde de baz tasavvuf tarikatleri dilencilie yer ver
milerdir. Vaktiyle Muharrem aylarnda avazelerP ile stanbul so
kaklarn dolduran ve tekkelerinde piirecekleri aure iin evlerden
eker, kuru zm, buday, .ilh. toplyan (goygoycu) 1ar ile elde teber
ky - kasaba dolaarak sadaka ile geinen seyyah dervi 1er Ma
nu dilencilii nin memleketimizdeki mmessilleri idi.
ankarann (Yogin) olmas, bu suretle elini - eteini dnyadan
ekmesi bir kehanetin tesirine atfolunur. Khinin biri ona otuz iki
yanda leceim sylemi, ankara mrnn ksalna mteessir
olmu, (Yoga) ile hayatn uzatmak istemitir. Fakat Yoga sayesin
de hayatn mahiyetini anlaynca lmden korkmaa bir sebep olma
dna hkmetmi, otuz iki yama basnca dnyada fazla kalmak
istemiyerek lmtr. Tilmizlerinin kanaatine gre istese imi, di
er byk (Yovin) lerden bazlar gibi ilnihaye yaayabilecek
mi.

(1) ocukluumuzda aklmzda kaldna gre goygoycular srtlarnda

torbalar byk evlerin nnde durarak yle barrlard: Gkde melekler,
yerde canlar, hey goygoy canm.... Bunun zerine kaplar alr, kilerlerin
bir ksm muhteviyat torbalara boaltlrd.
 SPRTZM FAKRZM MAN YET2M 193
(Yoga) y ankara^ tatbikat bakmndan byk ksma ayr
mtr: Raca Yoga, Mantra Yoga, Hatha Yoga.
Raca yoga, Yogalarm racas, ahdr. Onunla hem ruha, hem
vcude tasarruf olunur. nsan iradesine bir traftan akl ve duygu
melekesi, bir taraftan vcudun her paras kalb, cier, bbrek,
dalak., ilh. gibi i uzuvlar dahil ramolur. Efendisinin her s
zn tutan sadk bir kpek gibi o iradeye boyun eer. (Raca Yoga)
esrarna gh olan bir kimse isterse nefes almadan yaar, kalbini
durdurduu halde lmez. Kula ile veya erkeklik uzvu ile st, er
bet, su ier. Vcudundan kan bevil, meni gibi mayileri ayni yol
dan tekrar vcuduna eker. Boynunu uzatarak beline dolar. Kemik
lerini kltr, mafsallarndan ayrr, krar, paralarn el dokun
durmadan gvdesinin herhangi bir tarafn sevkeder. Sonra her eyi
bir anda tabi haline getirir. Onun iin kendi vcudunda ve hari
te yaplamyacak hi bir ey yoktur. Yogi zaman bam koparm
tr. Bir anda muhtelif meknlarda bulunabilir. Suda yrr. Atete
yanmaz. Bir yeri koparlsa ac duymaz. Kular gibi, fakat kanadsz,
gklerde dolar. Bir lnn cesedine girerek onu diriltir. Uzaktan
grr, iitir. Gelecei bilir. Gemii tekrar yaar. Beli bkk ihti
yar iken genleir. Hastalklar yener. mrn istedii kadar artt
rr... stelik ahirete gider, gelir. Tam hakikati idrak eder...
Bu iddialarn bazlar phesiz dorudur. nk zamanmzda
doruluklar tesbit edilmitir. Bazlar ise zat mahedelerden iba
ret olduundan doruluk2ir veya yanllklar hakknda ayni usul
ler ile kendilerini hazrlamyanlarm kat bir fikirleri olmyabilir.
Ahrete gitmek, sonra oradan dnmek, tim hakikatin idraki byle-
dir. (ankara) dan takriben (1400) sene nce yaam bulunan
ve geen sahifelerde grld gibi zamannn en byk hakm
Yogisi olan (Buda) yoga ile elde edilen fevkaldeliklerin aslnda
fevkaldelik veya mucize olmayp tabiat kanunlar dahilinde cere
yan ettiini, ancak bu kanunlara yalnz riflerin vkf olduunu
syler.'
ankara hakknda yle bir hikye anlatlr: Kadnn biri pek
yakkl bir delikanl olan (ankara) ya k olur. Onunla evlen
mek ister. ankara dnyaya srtn dnm bir (Yogi) sfat ile ev
lenmemee yemin etmi olduundan teklifi kabul etmez. Kadn
mnakaaya girimek istiyerek iki nefse birden zulmettiini syler.

(1) Sanskrit, Tibet, sair ark dilleri isimlerini Avrupallar nasl telf
fuz ediyorlarsa yle yazarlar. nk alfabeleri alfabelerine uymaz. Bu sebepten
bizde bu isim ve kelimeleri mahezimiz olan ngilizce, Almanca, Franszca ki
taplardaki imllar ile del. hep kendi imlmz ile yazm bulunuyoruz.
13
194 YOGZM FAKRZM
(ankara) cevap vermeden kaar. Talebeleri ile bir gn mabede
yakn bir su banda otururken kadm onun karsma dikilir ve ta
lebeleri nnde onu mnazaraya davet eder. (ankara) bu sefer
kaamaz. Mnazara balar:
Kadn: ktidarn bana gster!
ankara: Bir szm ile u su akmaz veya aalar kknden
skp gtrecek kadar sratli ve bol akar.
Kadn: Daha baka?
ankara: Elimle havadan imekler toplar, u da bir anda
yokedebilirim.
K Daha baka?
Denizleri tarr, karalara hcum ettiririm.
K Daha baka?
Rzgrlara hkmederim.
K Bunlar Tanrlar yapar. Sen ne yapabilirsin. Onu bana
syle!
Ben de Tanrym. Tadm ruh o dur.
K Fakat herhalde pek toy, bilgisiz, tecrbesiz bir Tanr ol-
malsm.
Ne demek?
K Hi evlendin mi?
Hayr.
K O halde hayatn yarsndan fazlasn anlamamsn. Evli
lik sahasmda bombosun. Sen Tanr deil, henz erkek
bile saylamazsm.
- .........
(ankara) verecek cevap bulamamt. Noksanm telfi ciheti
ne gitmee karar verdi. Fakat can teninde iken kadna el srme
mee ahdetmi olduundan kendini ilzam eden kadn ile veya ba
kas ile dorudan doruya evlenemez idi. Bunun iin baka bir a
re arad ve buldu: Racann biri lmt. Saray halk, kadnlar, a
layordu. Kadnlar ertesi gn cesed ile birlikte yaklacak idi.
(ankara) talebelerini ard. Onlara kendisinin derin bir uyku
ya dalacan, bir seneden evvel uyanmyacam syliyerek bu md
det zarfnda vcudunu iyi muhafaza etmelerini tenbih etti. Sonra
uyudu. Ruhunu Racann cesedine gnderdi. Raca dirildi. Matem iin
de inleyen saray sevince gark oldu. Racann karlar (ankara) nn
boynuna sarldlar. Racann cesedindeki artk odur. (ankara) by-
lece onlar ile kendi vcudunu kullanmadan bir sene evlilik hayat
srd. Kh memnun oldu, kh skntsmdan bam alp dalara ka
acak raddeye geldi. Kadmlarm tebessmleri kadar vrltlar da
boldu. Bir sene dolmutu. ankara tekrar kendi vcuduna dnd.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 195
Uyand, noktasn tamamlamt. Cansz racay ve canl karlarn
mukaddes atete yaktlr.
Bu hikyede dikkatimizi ekmesi lzm gelen cihet ikidir:
1 Ruhun tekml iin evlilik hayatnn tadlmas lzumu,
binaenaleyh dnya evine girmemek mnasndaki triki dnyaln
nefslemirde merdudiyeti. 2 Bir insan ruhunun baka bir insan
cesedine girerek onu diriltmesi. Yogiler ve dier bir ksm spiritua-
listler bunun mmkn olduunu sylerler. (Hazreti sa) nm lle
ri diriltmesi hristiyan ve mslmanlarca inanlmas lzm bir men
kbedir. Ancak, mumaileyhin bu ii (ankara) gibi kendi ruhunu
cesede hull ettirerek yapt iddia edilemez. nk Lasarus diril
dii zaman Hazreti sa uyumuyordu. Lasarus o hdiseden sonra n
cillere nazaran bir ok sene daha yaamtr. u halde arada ma
hiyet fark vardr.
Mantra Yoga ruh kuvveti ile hastalar iyi etmek, majik szler
ile ruhu zd kuvvetlere galip getirmek bilgisidir. Balca vastalar
telkin, manyetizm ve hipnotizmedir. Sihirin envai ve gzbaclk
lar bu bilgiye dahildir. ok kere hayrdan ziyade erre alet olur.
Hastalar iyi edilecek yerde salam insanlar ktrm edilir. Yahut
mabed hademelerinin hademesi olarak mr sresince ruhunu saran
byden kurtulamaz bir halde esir tutulur. Lkin tedavide bazan
messir olduu ve bir ok kimseleri fena itiyadlardan vaz geir
dii de grlr. u halde iyi veya fena olan aslnda (Mantra Yoga)
deil, ona verilen istikamettir. Bununla Hatha Yoga arasnda yakn
lk vardr.
Hatha Yogada esas itibariyle tedavi vastasdr. Fakat majik
szlerden ziyade majik maddelere, tlsmlara ehemmiyet verir.. Man-
yetizme burada yine rol oynar. Yogiler insanlar ve hayvanlardan
baka camid cisimleri manyetizme etmeyi, yani mknatslamay da
bilirler. Bylece kendileri yerlerinden kmldanmadklar halde mk
natslanan eylerle hastalara tesire alrlar. Burada mknatsla
mak tabirinden herhangi bir maddeye demiri ekecek kuvvet vermek
anlalmamaldr. Maddeye Yoginin seyyalei hayatiye veya asabi-
yesinin teksifi mevzu bahistir. Mknatslanacak maddeye Yogi gz
lerini diker ve ellerini uzatr. Gzlerinden ve parmak ularndan
kan sejryaleler o maddede teksf eder. Artk bu madde bir nevi
akmltr hkmndedir. Baka yere gtrlrse Yogi orada yok
iken ihtiva ettii seyyareleri hastaya geirebilir. Akmltr - mik-
sefe olarak ekseriya di su intihap olunur. Hasta suyu ier. ddiaya
baklrsa Yoginin zerine nazar ettii ve el tuttuu su ok derde
devadr. Bilhassa asah: hallerde tesiri byk olur. Hasta uyuyam-
yorsa suyu iince derin bir uykuya dalar ve rahatlam bir halde
196 YOGZM FAKRZM
kalkar. Hastaya iyi gelen eyin ne olduu katiyetle kestirilemiyor.
htimal mknats veya asabi, hayat seyyale, ihtimal sadece telkindir.
Yahut her ikisidir. Mknats veya asabi, yahut hayat seyyale
ad verilen madde her insanda vardr, herkesten kar. Yalnz k
ma nisbeti muhtelif, medyomlarda ok, medyom olmyanlarda azdr.
Bu madde ok hafif olmakla beraber havadan ardr. Kolaylkla
tartlabilir. Byke bir bardak alnr, hassas bir terazide veznedilir,
sonra el parmaklar bir araya getirilerek bir mddet bardak iine
tutulur ve bardak tekrar veznedilirse bazan bir gram kadar arla
m bulunur. Demek ki insandan bardaa bir ey akmtr^ Bu akan
eye hayat, mknats seyyale demek, yahut baka bir isim ver
mek ehemmiyeti haiz deildir. Ehemmiyetli olan vakann kendisi
dir. nsandan bardaa akan ve bardak baaa evrilince aynen su
gibi bardakta kalmyan bu ey ile dier bahislerimizde zikri geen
Ektoplazma arasmdaki fark, fikrimizce, isimden ibarettir. Yani bu
iki madde ayni eydir. Yogiler harikulde ilerini mknats, hayat,
asab seyyaleleri ile yahut dier ad ile Ektoplazmalar ile baar
yorlar. Nasl?.. Ektoplazmalarn iradelerine tbi klmann yollarn
kefetmiler... Onlarm yaptklarnn ksmen izah budur. Ksmen
diyoruz. nk yle ileri de varki ektoplazma ile izah edilemiyor.
Yogilere nazaran camid cisimlere hassa veren yalnz nsan Yoga
kuvveti deildir. Kozmik kuvvetler, yldzlar dnya kurulduun-
danberi dnya maddelerine birok hassalar yadrrlar. llarn
hastalara iyi gelmesinin sebebi onlar terkip eden maddelere koz
mik kuvvetlerin verdii hassalar dr. Hatt Yoga, maddeleri manye-
tizme etmek kadar maddelerin havsm bilmek, hangi maddelerin
hangi hastalklar nliyeceini ve iyi edeceini tyin etmektir. u
halde Hatha Yoga, Yogi tarznda tedavi fenni ve eczaclk demektir.
L. A. Beck ark felsefesinin hikyesi nde Hindistanda Rasayana
adndaki Yoga tarikatinin yerli hekim ve eczaclar loncas hkmn
de olduunu, bu tarikat mensuplarnn tabiat maddelerinin birinde
hayat kuvvetini artracak, her alnta uzviyeti yeniliyecek, byle-
ce nihayetsiz bir mddet iin insan hayatta tutacak fevkalde bir
hassa bulunduuna inandklarn syler. Bunlar o maddeyi aramak
ta ve bulanlarn filen hayatlarn uzatarak asrlardanberi yasamak
ta olduklarn o kimseler ile konuan ahitler gstermek suretiyle
iddia etmekte imiler. L. A. Beck, iddiann hccetleri zayf olsa bile

(1) stanbul Erkek Lisesi fizik muallimi olup talebeleri tarafndan ken
dilerine yalnz fizik rettii iik deil hayatta ilerine ok yaryan gzel na
sihatleri ile aabeylik, babalk da ettii iin ok sevilen merhum Tatar Mah-
mud Bey bir ksm talebesi nnde vaktiyle byle bir tecrbe yapm ve bar
dan hakikaten arlat grlmtr.
 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM 197
^arp ruhiyat ilmi gibi garp tbbmm da arktan renecei baz ey-*
1er olabilecei fikrmdedr. Nitekim, zikredeceimiz vehile, Honig
adnda Viyanal bir doktor on dokuzuncu asrda arktan, bugnk
tbba yeni bir istikamet veren eski, fakat deerli malmat ile mem
leketine dnmtr.
Yogilerin bahsettii hayat maddesi veya hayat suyu, oAb- hayat
belki efsanedir. Fakat insanlar bir gayeye tevcih eden, onlar o ga
ye istikametinde kamlyarak koturan bir efsanedir. Bir vakit
simyakerlerin sun altunu da efsane idi. Ortaada, ondan evvel,
altun yaplmamt. Fakat altun sarholuuna tutulanlara o efsane
altun aratrken kimyay buldurdu ve bilhare atom kimyas ve atom
fizii eli ile onlar filen altun imaline gtrd. imdi sun altun
ok pahalya mal oluyor. lerde olmyacaktr. Bunun gibi, Ab-
hayat ihtimal tamamiyle yalan, ancak... altun hrsmdan ok fazla
hayat hrsna mptel olan baz insanlar ebed denecek kadar uzun
bir hayat hedefine doru var kuvvetleriyle koturacak bir yalandr.
nsanlar bugn deilse yarn hayat uzatma arelerini de bula
caklardr. Okuyucularmza pek eski devirlerden kalma Ab- hayat
ve sun altun efsaneleri ile yksek majinin birer rnei
ni de gsteriyoruz. Bu iki efsane tasavvuf menelidir: Maddeye h
kim olan, uzviyeti hsl eden ruhdur. O halde ruh ile, mneviyat
ile maddeyi maddeye kalbetmek, hayat temadi ettirmek mmkn
dr. Hi bir ey yaplamazsa tertip edilen hikyeler ve ileri srlen
iddialarla insanlarn dikkatleri maddenin ve hayatn srlarn z
mek noktalarnda temerkz ettirilir. Dikkat istek ve istek kuvvet
tir. Ruh er-ge hedefine ular.
Yoga hnerverleri ruh lednniyat sahasnda kendilerini ilerle
mekten alkoyan engelleri bertaraf edecek messir bir vasta ke
fetmilerdir. Bu vasta teneffs idmanlardr. Bu idmanlar Yogiliin
ba desteidir. Bunlar olmasa, dier mutasavvuflara kuvvet veren
Tanr akndan Yogilerde eser bulunmadndan tuttuklar yolda
onlar fazla yryemiyerek oktan duraklarlard. Teneffs idmanlar
ile Yogiler ruhlarna enerji stok ederler.
Teneffs idmanlar, ilk yorumda sanlaca gibi, cierlere fazla
oksijen almak deil, bunun aksine mmkn olduu kadar az oksi
jen ile yaamaktr. Bu idmanlar evvel burun deliklerinden biri ile
nefes almak ve br ile nefes vermekle balar. Balangta burun
deliklerini amak ve kapamak hususunda itiyad hsl oluncaya ka
dar parmaklarn yardmndan istifade edilir. Sonra dakikada alman
nefes adadi yarya indirilir. Bu temin edilince vcut onun da yars
ile yaamaa altrlr. Dakikada drt - be defa nefes almann
mutad bir hale gelmesinden itibaren ki normal teneffs adadi
19 YOGZM FAKRZM
bilindii gibi dakikada ortalama (16) dir idmanc da meknuz
ruh kabiliyetlerin yava yava meydana kmaa balad grlr.
Ruh gz alr. Altnc duygu veya umum duygu denen medyom-
luk duygusu faaliyete geer. Bu duygunun devam istihlk edilen
oksijen miktar ile maksen mtenasiptir. Ne kadar az hava ile ya
anabilirse o kadar devaml olur. Teneffs idmanlar vcut iyice
altrlmcaya kadar muhakkak stadn kontrol altnda yaplr. Her
safhann ayr miktar tarifesi, dozu, usul ve erkn vardr. d-
mancnm gayet salam cierlere ve damarlara sahip olmas, akl
ca da zayf bulunmamas arttr. Bedenen ve ruhen salam olmyan-
lara Yoga stadlar asla teneffs idmanlar yaptrmazlar. nk
beden salam deilse idmanc ok yaamaz. Akl zayfsa bsbtn
ilemekten kalr. Bu idmanlardan inceliklerini bilmezlerse salam
olanlar da fayda yerine byk zararlar grrler.
Teneffs idmanlarn Asyada yalnz Yogiler deil, in ve Ja
pon pehlivanlar da yaparlar. Fakat usulleri olduka farkldr.
Rivayete nazaran Ciyu-Citsu ad verilen Japon greini ilk Japona
bir ruh retmitir. Bu grele teneffs teknii arasnda yakn bir
mnasebet vardr. Japon greisinin mehareti yalnz evikliinden,
vcudun zayf taraflarn bilmesinden ibaret deildir. Onu temyiz
eden bilhassa srati intikali ve dayankldr. Bunlar ona nefes
idmanlar, soluk hkimiyeti bahetmitir. Ancak..., hi kimseye bu
idmanlar tavsiye edemeyiz. nk hakknda bilgimiz pek sathdir.
Uzak arkllar onun srrn yabanclara kaptrmama benziyorlar.
Bu hususta Yogileri, in ve Japon pehlivanlarn taklid etmek is
teyen bir ok AvrupalI ve Amerikallar feci ztraplar iinde can
vermilerdir.

FAKRZM

Fakirizmi Yogizmden ayr bir ey sananlar bir bakma yanlr

lar. Usul ve i verimi itibariyle fakirlik ile Yogilik arasnda hi
fark yoktur. O kadar ki Fakirler ile Yogilerin mahiyeten ayni ey
leri yaptklar gznnde tutularak biri ile dieri kastolunabilir.
Lkin... Bunlarn bilhassa Hindistanda birbirine son derece dman
iki kararghn toplandklarn grenler Fakirleri Yogilere kartr
mazlar. Bu ayrln sebebi vicdanidir. Fakirler koyu msl-
man ve Hindistanda mslmanlk camiasnn psiik kuvvetler
ile i gren mdafileridir. Yogiler ise Brahman ve Buda din
lerine kar pek lkayit olduklar halde Hindistanda brehmen
snfndan olmalar ve mabedlerde barnmalar hasebiyle brehmen-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 19 9
lerin, dier Asya memleketlerinde (Buda) y byk Yoga stadlar
arasnda saymalar hatr Buda rahiblerinin adamdrlar. Fakirler,
(Harlan P Beach) m ngilizce Hindistan ve hristiyanlk frsatn
adl eserinde ileri srd gibi, Yogilerin srlarna tamamiyle nfuz
etmiler, onlar m usullerini kavramlar, fakat Yoga denizinde ge
milerini Yogiler gibi kudsiyetten uzak Hilik, kudsiyetten uzak
Ruh, kudsiyetten uzak Mutlak limanna deil, Tanr emine
pervane ve Tanr akma kurban olanlar dura olan Vahdeti V
cut mersasma gtrmlerdir. Onlarm riyazet ve ruh temrinlerin
de mslmanla uymyan Yoga ksmlar, mesel mabud heykeli,
manev stadn hayali, sz, ruhu zerinde zihnen mtemerkiz ol
mak gibi cihetler kaldrlm, bunlar yerine yava yava baka ey
leri zihinden silerek ruhu Tanr dncesinden ibaret brakmak,
Tanrmn doksan dokuz ismi zerine devaml tebih ekmek, ok
oru ve ok namaz ile ruhu terbiye etmek gibi mslmanla uy
gun esaslar ikame edilmitir. Fakirler ruh temrinlerini yaparlarken,
ki artk buna temrin denemiyecektir, nk Tanrya ibadet eklini
almtr, teneffslerine hkim olurlar. Yani bu iteki meleke ve
kudretlerine gre ibadetleri srasnda ya hi nefes almazlar, yahut
pek az nefes alrlar. Nefes tasarrufu cezbelerini artrr, lh ak ile
tutuarak en harikulde icraatta bulunurlar. Onlar ruh kuvvetine
tasarrufta Yogileri gemilerdir. Fakirler ile Yogiler arasmda ya
plan ruh savalarmda galebe ekseriya Fakirler tarafnda kalr. Hin-
distanda Fakir - Yogi karlamalarnn ne kadar ehemmiyeti haiz
olduunu anlamak iin (Ahmedi Kadyan) nin tesis ettii Kadyan
tarikati neriyat takip edilmelidir. Ez kaza bir Fakir ruh savanda
bir Yogiye yenilirse havadis seirdim atei gibi btn Hindistan
dolaarak milyonlarca mslmana gzya dktrr. Buna mukabil
milyonlarca Hindu sevince garkolmutur. Bazan bir tarafn ar
kederi br tarafn ar sevinci silhl arpmalara, byk ktallere
sebebiyet verir. Fakir - Yogi karlamas alelde spor karlama
lar nevinden psiik meharet msabakas deil, Hindulk - msl-
manlk dvasdr. Halkn kanaatine gre imtihan edilen iki taraf
dininin hakikatidir.
Karlama, kelimenin ilknce sandraca gibi Fakirizm - Yo-
gizm hnerlerinin bir meydanda gsterilmesi suretiyle olmaz. Filen
kar karya gelmeden, muhtelif zamanlarda, herkesi alkadar ede
cek olan bir hdiseyi vukuundan evvel kefedip gazetelerle iln et
mek, mezara girip aylarca kalmak, uzaktan mnevi kuvvetler ile
tesir etmek gibi harikulde iler ile olur. Bir Fakir mezarda alt
ay yatm ise, bir Yogi ondan fazla yatmal ki Hindular mslman-
lar yenmi saylsn. Bir Fakir mehur Yogilerden birinin ne vakit
200 yOGIZM FAKRZM
leceini sylemi ise, mukabele olmak zere o Yogi de Fakirin ne
vakit leceini sylemitir. Syledii kmyan malptur. Bir Fa
kir bir Yogiye seni filn gn filn saatte kendi mescidimde mura
kabeye dalarak ldreceim. Hak tarafm sen tutuyorsan ayni su
retle daha evvel beni ldr diye meydan okumu ise, Yogi Fakiri
mabedinden ayrlmadan daha evvel ldrmeli ki Hindular sevinsin,
mslmanlar yerinsin. Bu tarzda meydan okumalarm hemen dai
ma Fakirler yapar, Yogiler mdafaada kalu ve malp olurlar.
Bunun sebebi meydan okuyan tarafm daha kuvvetli olduunu bil
mesi ve hakikaten kuvvetli olmasdr. Fakirler usullerini Yogiler
den almlar ise de tekml ettirmiler, onu Hindistanda msl-
manlm mdafaasnda hakik bir silh haline getirmilerdir. Fa
kirler olmasa idi, mslmanlarn says herhalde Hindistanda ok
az olacak, bugnk gibi yz milyonu amyacakt. nk brehmen-
1er Yogilerin harikulde icraatn dinleri lehine istismar edegelmi-
1er, onlar Brahma dininin gerekliinin ispatlar olarak halka ta
ntmlardr. Bir Yoginin merdivensiz, ipsiz havaya ykseldini g
ren bir mslman ayet cahil ise, vicdan kymetler ile bu kabilden
nmayiler arasnda alka olmadn bilmiyorsa yoginin peisra
putperest mabedine devama balar ve farknda olmadan bir gn
putperest olur. Fakat ayni mslman kendi dininden olan bir kim
senin daha mkemmelini yaptn grrse dininde durur ve beri
kine sadece gler. Baz byk mslman mutasavvuflar bu psiko
lojiye nfuz ederek Hindistanda Yogizme kar Fakirizmi kurmu
lardr. Lourence Oliphant Fakirizmden bahis Sympneumata adl
eserinde bu cihete iaret eder. Fakirler tein taassublar ile Hin
distanda hem Hindular, hem AvrupalIlar yldrmlardr. Baz ev
liya makberelerinde senenin muayyen gnlerinde tertip edilen ih
tifalleri Hindular ve AvrupalIlar iin ok tehlikelidir. Bir Hindu
veya Avrupal kalabalk arasnda gzlerine iliirse cann zor kur
tarr. Hi bir ceza bunlar korkutamaz. Taassub ok fena bir eydir.
Fakat onsuz harp yaplamaz. Harp meru ise, yani mdafaa harbi
ise taassub da meru ve makbuldr. Fakirler Hindistanda zahir
savletlerine ramen mdafaa durumundadrlar. nk mslman-
lan Yoga gsterileri ile Brahma dini hesabna ayartmaa evvel
Yogiler kalkmtr. Trkler Hindistan zaptettikleri vakit aralarn
da derviler vard, fakat Fakirler yoktu. Brehmenler Yogiler mari
fetiyle mslmanl acze drmek istediler ve karlarnda Fakir
leri buldular. Bugnk Pakistann istikllinde mnevver Hint ms-
lmanlar kadar, anladmz mnada mnevver olmyan, fakat bu
na mukabil gidecekleri cenneti gzleri ile grdkleri iin icabnda
itVorUoT'i y^nini^" *^nyiiitlnnnT^^r1n etmekte bir an tereddt etmiyen
 SPSTIZM FAKRZM MANYETIZM 201
ok mutaassb, ak kor halinde mtaassb fakirlere himmet hissesi
tanmak lzmdr. Hindistanda din ile milliyeti birbirinden ayrmak
mmkn deildir. Hintli yok, mslman Hintli, putperest Hintli var
dr. Mslman Hintlilere herhangi bir ekilde hakareti reva gren
kimseler Fakirleri daima karlarnda grerek derslerini almlardr.
Bu dersleri taknlklarda bulunan resm makam sahibi AvrupalIlara
da vermekten feda Fakirler ekinmemilerdir. Rahib Gedat Hindis-
tandaki mahedelerini Bir hristiyan dnya meselelerini yayor
adl eserinde anlatrken ngiliz memurlarnn Hindistanda msl-
manlara kar husus bir muamele takip ettiklerini, onlarn hissiya
tna son derece riayetkr davrandklarn, buna mukabil mslman
olmyan Hintlilere nfus itibariyle mslmanlarm misli olma
larna ramen o kadar ehemmiyet vermediklerini, nk eski fa
tihlerin ahfad olan mslmanlarm, bilhassa bunlardan Fakir ta-
kmmn pek serilinfial olmalar hasebiyle abuk kzp memurlarn
balarma cidd gaileler atklarn sylyor. Bu ^atn kanaatine g
re Gandi iddete ba vurduu takdirde ka\Tninin malp olacam
bildii iin mslmanlar ile ho geinmek siyasetini tutmutur...
Gandi siyasetinin kurban oldu. Dindalarndan mslmanlara kar-
' iddet taraftar olanlar onu ldrtt. stikbal Fakir - Yogi sava-
mn en etinlerini hazrlyor. Kazanan taraf btn Hindistan ka
zanacaa benziyor...
Ruh kuvveti ile uzaktan adam ldrme hdiseleri zerinde ok
durulmu. Fakirlere, Yogilere sorulmu, faraziye halinde u netice
ye varlmtr: Fakir Yogiye, Yogi Fakire fena temenni, bedda
gnderiyor. Fena temenniler, beddualar birbiri ile atyor. Hangi
tarafn ruh indifalar kuvvetli ise galebe o tarafta kalyor.
Fena temennilerin, beddualarn messir olduu yalnz fakir -
Yogi mcadelesinde deil, bir ok kimseler tarafndan baka yer
lerde de tecrbe edilmitir. Keza grlmtr ki beddua, fena te
menni haddizatinde iyi bir ey deildir, ruhu zayflatr. Bilhassa
haksz inkisarlar hedefine isabet edemiyen bomerang^ gibi gittii
yerden geri dner, inhisarcya arpar. (Oscar Cchelibach) n Mein
Erfolgs-system Muvaffakiyet sistemim de dedii gibi Scha-
denfreude^ hastalna tutulanlar, yani bakalarnn zarar grme
sinden memnun olanlar sevinleri derecesinde zarara uradklarn
dikkat ederlerse muhakkak farkederler. (O. Schelibach) muvaffak
olmak iin ruhu ne suretle hazrlamak lzm geldiine dair bir ok
irade ve telkini binefsihi reete lerini muhtevi kymetli bir eser

(1) Avustralya vahilerinin kulland bir nevi cirid.

(2) Almanca; okunuu adenfroyde.
202 YOGZM FAKRZM
yazm, Yogi _ Fakir ve dier tasavvuf tarikatleri usullerini asrile
tirmek cihetine gitmitir.
Fakirlere gre, azmedilirse, nefesi hie indirmek, bu suretle
aylarca, hatt senelerce rmeden toprak altmda yatmak ve bu
srada uzv faaliyet durduu, ruh faaliyet artt iin pek mesuda-
ne, ideal bir uuralt hayat yaamak, sonra vakti gelince normal
hayata dnmek mmkndr. ddialar bo deildir. nk ihtiyat
la, mezara girerek, orada uzun mddet hava ve gda almadan kal
ma ksuretiyle mkerreren isbat edilmitir.
On dokuzuncu asrda eski ark tbbim tatkik iin Viyanadan
kalkp stanbul yolu ile Hindistana doru uzun bir dolama yapan
ve neticede Hindistanda hkim olan eski arab usul tedaviden al
dn syledii feyiz ile yeni garp tbbnda enjeksiyon tedavisinin
babas olan mehur Doktor Honig Fakirlerin bu hali hakknda y
le diyor: Baz mstehase kurbaalarn msait artlara kavuun
ca binlerce sene sonra dirildii grlmtr. Eshab Kehf veya me
zarlardaki fakirler... lim imdilik sebebini bulamasa bile insan ne
den o kurbaalar gibi olamasn?!... Uzviyet uzviyettir. Bu hususta
baz hayvanlarn k uykusunu ileri sremiyeceim. nk Fakirler
uyumuyorlar, lyorlar. Uynamyorlar, diriliyorlar.
Dr. Honig Hindistanda rastlad bir Fakiri ve onun mezar tec
rbesini ilim adam gr ile bize anlatmaktadr. Okuyucuya bu
hususta esasl bir fikir vermek zere (Dr. Honig) in hikyesini ay
nen buraya geiriyoruz:
Misafiri bulunduum Racanm sarayna bir Fakir geldi. Bir
ok kimseler elini pmee kotu. Kara, kuru, orta yata, belinden
yukars plak bir adamd. Fakat kibar mslmanlarn deti zere
el vermeden selm alyordu. Ben de yanma gittim. Hal, hatr sor
dum. yi arapa biliyordu. Bir mddet bu lisanda konutuk. Ah
bap olduk. Kendisine Fakirlerden bahsettim. Gld. Merak ediyor
san sen de olabilirsin, dedi. Ertesi sabah byk bir gsterite bulun
masn rica ettim. Ricama Raca da itirak etti. Fakir raz oldu. Bir
mezar kazdrnz. Drt ay iinden kmyacam. Daha fazlasna
vaktim yok dedi. nanmyarak ne kadar kalabilirsiniz diye sordum.
stediin kadar, hatt asrlaca cevabn verdi ve Kurandaki Eshab
Kehf kssasn anlatt. Uzviyet hakkmdaki bilgimize nazaran by
le bir eyin imknszln ileri srdm. Drt ay mezarda kaldm
grrse bilginiz grdne ihtimal verecek mi? dedi. Cevap vere
medim. Mezar kazlmt. Fakir hazrlna balad: Abdest ald,
namaz kld. Bu i bitince dilini gstererek bana dedi ki bak sen
doktorsun, merak edersin. Dilimin altndaki sinir kesiktir. Bu saye
de onu kolayca azmn iinde kvrarak nefes borusunu tkyacam.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 203
Drt ay sonra mezarm ald vakit azm bir omak ile a. Dili
mi grtlamdan ek. Kollarm ilet. Azma fle! O zaman yava
yava nefes alr, dirilir, kalkarm... Sonra biraz pamuk istiyerek
kulak ve burun deliklerini tkad. Mezarm bama giderken ilve
etti: Sakn ha pamuklar da karma unutma!... Ne iin tkyor
sunuz diye sordum. Nefesim durduu zaman kulak ve burun delik
leri ak olursa kulak zarlar patlyabilir. Beynin de zedelenmesi
mmkndr, izahatn verdi. O zamanki kanaatime gre Fakir bizi
aldatacak idi. nsan nefessiz yaayamaz, muhakkak lrd, l ise
dirilemez idi. Maamafih fikrimi kendime saklyarak ona sordum:
Mezar amazsak ne olur?...
Ancaya kadar kalrm. Bir sene ,be sene, yz sene, zamann
ehemmiyeti yoktur, dedi. Ya hi aan olmazsa?...
O zaman kyamet gn dorulurum... Senelerce mezarda kalan
olmu mu acaba diye renmek istedim. Fakir phesiz imdi bir
yalan daha uyduracak idi. Fakat onun yerine Raca sze kararak
evet, dedi, babamdan duydum: ehirde bir eme yklm, yerine
yenisini yapmak iin temel eilirken bir Fakir cesedine rastlanm.
Gsnde bakr bir levha varm. Levhaya Fakirin gmlme tarihi
ve nasl diriltilecei yazl imi. Babama haber vermiler. Gitmi.
Fakirin dirildiini gz ile grm. Yatmas tarihi ile kalkmas ta
rihi arasnda tam yz sene zaman gemi. Babam anlatr dururdu...
Rivayet eden bir Raca da olsa byle bir hikyeye tabi inanlamaz-
d. Fakat hemen tekzib etmek de yakk almazd. ocuk safl ile
pek bo eylere inandn Racaya sylemeyi imdiki Fakirin drt
ay sonraki halini gz ile grmesine talik ederek duyduuma
nezaketen inanm gzktm. Fakir mezara atlamt. Zahiren son
defa dnyay grmek ister gibi ayakta etrafna baknyordu. Yanna
yaklatm. Her halde, dedim, arkadalarna bakyorsun. Onlardan
seni mezarda yaatacak bir ey alacaksn. O nedir, bana syler mi
sin?... Fakir bir ara hiddetle yzme bakt. Sonra glmsedi: Alda
nyorsun. Ben hakikaten leceim. Sen doktorsun, anlyacaksn dedi.
Doru sylyordu: ayet lrse, her halde yalandan lmiyecekti.
Ben bunu derhal farkederdim. Fakat ondan sonra nasl dirilecek
idi? Bu imknszdr. Fikrimi fakire atm. O sadece, ldm
ve dirildiimi greceksin dedi. Baka bir ey sylemedi. Etrafna
baknmaa devam ediyordu. Ne bekliyorsun, diye sordum. Seni,
dedi. Biraz rktm: Ben de mi mezara gireceim. Yok canm, dedi,
bir ey sormak istiyorsun da, onu bekliyorum. Hakikaten bir sualim
daha vard: Fakir madem ki dirilecek. O halde mezardan kendi ken
dine ksn. Bizim yardmmz neden istiyor? Kuvveti mi yetmi
yor? l vcudu dirilten, birka adam kuvvetini de ona verebilir...
204 YOGZM FAKRZM
Azm amak zere iken o cevabn yetitirdi: Kendi kendime k
mak niyeti ile mezara yatmazsam kamam. O niyet ile yatarsam
karm. Fakat zerime rtlen toprak fazla olmamal. Fazla olursa
ok sknt ekerim. Birka adam kuvvetini kendimde toplamak l-
zmgelir... Bu cevaptan aka anladm ki fakir zihinden geenleri
harfiyen okuyordu. Bu beni biraz dndrd.
Fakir Allah diyerek mezara uzand. Dilini kvrp nefes bo
rusuna tkadn yznn morarmasndan anladm. Fakat debe
lenmiyor, ztrap eker gibi gzkmyordu. Bir mddet bekledim.
Fakirin yz morluktan sarla dnyordu. Mezara sarkarak nab
zn tuttum: Atmyordu. Sakn, hakikaten nefessizlikten boulmasn
diye endie ederek mezarn iine girdim. O zamana kadar fakirin
hakikaten leceine ihtimal vermiyor, o, olsa olsa mezarda i uzuv
lar hayatiyetini muhafaza eder bir halde k uykusuna yatan hay
vanlar gibi derin bir uykuya dalacak sanyordum. Aldanmm.
Kalp tamamen durmutu. Hi arpmyordu. Cierler ilemez olmu
tu. Gs inip kmyordu. Bir ayna getirterek fakirin azna tut
tum. Ayna buulanmad: Soluk kmyordu. Maamafih vcut henz
scakt. Bunun iin askerlere hemen mezar rttrmiyerek birka
saat sonra fakiri bir daha muayene etmee karar verdim. Fikrimi
Racaya atm. Lzum yok ama dediin olsun dedi. Akama doru
fakiri tekrar muayeneden geirdim. lm halleri tamamd. Uzv
hararetten eser kalmam, vcut soumu, katlamt.
Artk indimde bir gsteri bahasna zavall fakir lmt. Ar
tk AvrupalI hi bir hekim ona l raporu vermekte tereddt et
mezdi. Ben de byle yaparak Rcaya fakirin kafiyen ldn
syledim. Hatt ilve ettim: Tecrbeye demava imkn kalmad. Za
vall aka edeyim derken hakikaten ld. Baka bir yere gmsn
ler... Raca szme gld. ldnde phe yok. Fakat burada g
mlecek ve ve drt ay bekelenecek cevabn verdi. Sonra askerlere
mezara toprak atmalarn iaret etti. Askerler fakirin stne tah
ta koymaa veya hasr atmaa lzum grmeden emri yerin getir
diler. Sksn diye topraa krekler ile de vurdular.
Zavall fakir ok abuk ryecek diye dndm ve bu ie
ben'sebebiyet verdiim iin baya vicdan azab duymaa baladm.
htimal fakirden byk bir gsterite bulunmasn istemeseydim, o
mezar tecrbesine kalkmyacakt... Mezar kapanmt. Halk dald.
ehirden de birok kimseler seyre gelmi, saray erkn arkasnda
baheyi doldurmutu... Artk olan olmutu. Fakir artk dinlemez
di. Hele bunu rsn rmesin, drt ay sonra asl yapamazd.
Yaparsa,ldkten drt ay sonra dirilirse, din kitaplarndan maada
ktphanemde ne kadar kitap varsa yakmak lzmgelirdi. nk
 SPRTIZM FAKRZM MAN YETZM 205
onlarda mcizenin yeri yoktur... Rca mezarn stne horasan ile
bir ta duvar rdrd. zerine kendi eliyle iaretler koydu. Asker
lerine mezara kimseyi yaklatrmamalarn sk skya tenbih etti.
Bence bu ihtiyata asl lzum yoktu. Fakir lmt. Mezardan deil
o, eytan bile kamazd. Fikrimi Rcadan saklamadm. O izahat ver
di: Fakir kaacak diye deil, ona kimse dokunmasn diye tedbiri
davranmak istedim. nk mezar ap fakirin vcudunu paralya-
cak dman dinden kimseler olabilir. Emsali ok grlmtr. Fa
kirin vcudu paralanrsa ruhu evsiz kalan kimseye dner...
Baz geceler anszn fakirin mezarna giderek nbetileri kon
trol ettim. Her seferinde tam bir uyanklk ile onlar nbet banda
buldum. Demek fakirin mezarn kalpten gelen bir arzu ile bekli
yorlard... Drt ay abuk geti. Tyin edilen gn civar havaliden
birok yan ve eraf geldi. Askerler iki tarafl baheye dizildi. Me
zara ilk al kazmas vuruldu. Ben heyecandan yerimde duram
yordum. Yerliler de heyecan iinde idi. Biroklar fakirin dirilmesi
iin dua ediyordu. Bazan vki olurmu: Fakir mezara girer ve me
zardan kemikleri karlrm. Bu sefer de byle olacandan p
hem yoktu. Ancak, Rca bata olmak zere bizim fakiri tanyanlarn
dirileceine dair kuvvetli kanaatleri beni dndryordu: Hakika
ten dirilirse Viyana Tp Akademisi zasndan bir doktor raporunun
canl tekzibi ile karlaacak, hayret mi etsin, mahcup mu olsun,
aracakt. Fakat basbdelmevt mukadder ise Avrupal btn dok
torlarn muhalif raporlar ne hkm ifade eder?!... Vaziyet biraz
sonra anlalacak idi.
Mezar amakkolay olmad. Toprak ok skmt. Kazclar
kazma boylar ilerledike gayet itinal davranyorlar, fakirin vcu
dunu kazma ile delmemee alyorlard. Nihayet fakirin vcudu
meydana kt. Ta gibi kaskat kesilmi idi. Konduu vaziyette me
zarda yatyordu. Toprak altnda gs biraz ezilmie benziyordu.
Drt asker onu tahta gibi uzunlamasna mezardan kard. Bu i
yaplrken fakirin dizlii dald. rmt. Hemen yar beline
bir rt attlar. imdi sra bende idi. Fakirin yanna diz kp nab
zn, kalbini yokladm. Hayattan eser yoktu. Cilt buz gibiydi. Gz
kapaklarn atm: Gzme ilien fersiz gzlerdi. Bu adam muhak
kak l idi. Yalnz her nedense, ihtimal topran tabiati icab r-
memiti. Meslek kanaatim bu merkezdeydi. Maamafih vasiyet i
mucibince hareket ederek azn amak istedim. Diler kenetlen
miti. Nar, dedii gibi, bir omak ile dilerini araladm. Sonra e
nesini biraz ayrdm. ki parmam az iinde dolatrarak kvrk
vaziyette nefes borusu azm tkam olan dili olduka mklt ile
dorulttum. O da donmu, sertlemiti. Sonra kulak ve burun delik-
206 YOGZM FAKRZM
lerndeki pamuklar kardm. Azna kam ile fledim. Kollarm
hareket ettirerek, hafife karnma ve gsne basarak sun teneffs
tatbikatna getim. Kollar evvel ok mukavemet etti. Sonra gev
edi. On dakika da ben yoruldum. Zaten midim yoktu. Yerimi yerli
hekimlerden birine braktm. O, bir mddet devam etti. Sonra o da
yoruldu. Yerine bakas geti Ben saat elimde bekliyordum. Tam
elli beinci dakikada derinden gelen bir inilti ile titredim. Bu inilti
fakirden kyor, gs belli belirsiz kalkp iniyordu. Hayretime p-
yan yoktu. Sevincimden alyacaktm. Bir doktor ifls etmiti ama
bir l dirilmi, hiretten bir adam dnmt. Etrafmzdakiler
derhal vaziyeti farketti. Dirildi, dirildi sesleri merak ile geride ne
ticeyi bekliyen halka hakikati bildirdi. Bir tekbir gulgulesi koptu.
Herkes Allah diyor, biroklar sevin gzya dkyordu. Rca da
alyanlar arasnda idi. O ve tebasmm ekseriyeti mslmandr. Fa
kirin nefesleri oald. Sratle intizam kesbetti. ok gemeden fa
kir aorularak ayaa kalkt. Dipdiri, pek diri idi. Bir alk kasrgas
bu hareketini karlad. Benden beka herkes maaallah diye ba
ryordu.
Ben de barmak isterdim. Lkin, heyecanmm okluundan
sesim kmyordu. Mcize tanmyarak bunca sene yaamtm. Fa
kat ite mcizeye ahit oluyordum. Fakir etrafna selm verdi. Hi
marur deildi. Halbuki pek byk gurur gstermek hakk idi. Mey
dan muharebelerinin en byn kazanm, lmken lm yen
miti. Fakiri aldk, saraya girdik. Halk saatlerce bahede kald. Fa
kirden ayrlmak istemedi. Sonra yava yava dald. Divanhanede
sedirlere bada kurulunca Rca fakire sordu: Bize ne haberler ge
tirdin ya hazret?... Koca salonu derin bir sessizlik kaplad: Fakirin
verecei haber muhakkak kacaktr. O mukadderat kitabm Tanr
nn izniyle okumutur. Yanmda oturan saray imam kulama by
le fsldad. Fakat fakir lakonik bir cevap ile tafsilta girimek is
temedi:
Hayrlar. Yazlan yazlmtr... Fakir biraz orba iti. Baka
bir ey yemiyordu. Yemekten sonra yanma gittim, elini sktm. Beni
derhal tand. Hatt glerek Nasl artk ashab kehfe inanyor mu
sun? dedi. nanmyorum, diyemedim. nk drt ay sonra dirilmek
ne ise ilmen drt yz sene, drt bin sene sonra dirilmek o idi. Uz
viyet, hayat ve ruh hakknda bildiklerimiz, hi olmazsa Hindistan-
da, bilmediklerimizin yannda hi idi. Bunu artk fakirin verdii
ders ile iyice anlamtm.
Fakir ertesi gn herkese ved ederek saraydan ayrld. Veri
len kymetli hediyelerin hi birini almam, birka avu kavrulmu
arpa tanesi ile kp gitmiti. Bu adama bir vel idi.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM
(Dr. Honig) in masal deil, hakikaten vki bir hdiseyi anlat
tnda phe yoktur. Onun gibi cidd birok kimseler tarafndan
ayni mealde fakir hikyeleri nakledilegelmitir. Manu kanunlarnn
tam metnini Sanskrit dilinden on drt byk cilt ile Franszcaya
tercme eden (Louis Jacolliots) fakir ve yogilerin ba hayranlar
arasndadr. Onlarn yaptklarn sureti mahsusada tedkik etmi, hi
birinde hiyle, huda grmemitir. Fakirler, Yogiler onun gz nn
de birka kiinin yerinden kmldatamyaca su dolu byk kp
leri el dokundurmadan harekete getirmiler, havada musiki letleri
dolatrmlar, onlara kendi kendine garip havalar aldrmlar, bu
yetmiyormu gibi kendileri de havaya kalkmlardr. Beyaz karnca
yuvalarndan alnan toprak ile dolu sakslara ekilen nianlanm
aa tohumlarn bir iki saat iinde bytmlerdir. Bu srada sak
slar bir rt ile rtmek ve rtye ellerini uzatarak donmu vazi
yette dikkatten ibaret kalmaktan baka bir ey yapmamlardr.
Hezaren deneklere yapraklar geirmiler, denekleri yere dikmi
ler, el uzatnca bunlardaki yapraklar aa yukar koturmulardr.
Spiritizme celselerinde olduu gibi sorgulara bu yapraklarn hare
ketleri ile cevaplar alnmtr.
Fakirlerin, Yogilerin ifadesine gre cevaplar veren kendileri
deil, kendi ruhlar ile irtibat peyda eden baka ruhlardr. L. JaqUiot
byle rivayet ediyor. Mumaileyh uzun mddet (endernagor) da
hkimlik etmi, her snf Hint halk ile yakndan temasa gelmitir.
Bu sebepten Yoga ehlini iyi tetkik etmek frsatn bulmutur. (Lui
Jakolyo) materyalizasyondan da bahsetmekte, bir Yogi ile oturuken
karlarnda yerde kk bir bulut hsl olduunu, yava yava bu
bulutun ksa boylu zayf bir Hint rahibine tahavvl ettiini, rahibin
kendilerine glmsediini, sonra kaybolduunu. Yoginin bu zat
hakknda ikiyz sene evvel (endernagor) brehmenlerinin babu
u idi dediini anlatmaktadr.
Yogilerin, fakirlerin mstakil varlklar halinde veya uur altla-
rmdaki muhtelif ahsiyetler mahiyetinde ruhlar ile temas ve muha
bereleri ikinci derecede kalan ilerdendir. Onlarn asl faaliyet saha
lar dikkat ve iradedir. Dikkat ve irade ile lme bile kar koyduk
lar anlalyor. (L. A. Beck) in dedii gibi ruh bilgisinde ark yeti
mi bir insan, Garp henz bir ocuktur. Onun arktan henz pek
ok renecei vardr. ark yakndan tanyan Garpllar ark b
yk grmekte ittifak ediyorlar. Yukarda bahsi geen Dr. Honig bu
gr ile arka tam mnasile kalbini balam, arkta kullanlan ve
ekseriyeti itibarile eski Arap fenni tedavisinin mal olan bine yakn
reete ile memleketi olan Avusturyaya dndkten sonra da ark
takdirinin ninesi halinde ark kyafetini deitirmemi. Viyana-
208 YOGZM FAKRZM
daki (Schnbrnn) saraynda tertip edilen kabul resimlerinde san
ki Hindistanda Rca saraynda imi gibi hep o kyafette imparatorum
huzuruna kmtr. Mumaileyhin Orientalische Heilskunde
ark ifa Bilgisi adl eserinin ba sahifesinde Arap yazs ile u
beyit vardr:
Ve minearki talaat bihikmetirRahman
Envarddin velilm velimran,
Tercmesi: Din, ilim ve medeniyet nurlar Tanrnn hikmeti ile
arktan domutur ^
Kuday

(1) Hi phesiz. Fakat hlen msbet ilim ve konfor arktan ziyade

Garptadr. Acaba hep byle mi kalacak?... Garpllarn ark ve arkllarn Gar
ba temaylleri ruhlarnn ayrlrklar icabdr. Her varlk zddna mncezip olur.
Bu Taibat kanunudur. Camit cisimlerde msbet-menfi elektrik ve uzviyet le
minde erkek-dii farkndan mtevellit cazibe ne ise nsan karakter topluluklar
arasnda esasl farklardan doan ekililer de odur. Her topluluk kendinde ol-
myan arar... Ve bylece herey paylalr. Koyu arkl ile koyu Garpl er-
ge birbirine akacak iki muhalif ruh hmilidir. Cihan tarihinin ana hatlarn
ark ruhunun Garba ve Garp ruhunun arka aklar izegelmitir. Bu aklar
bazan muslihane mnasebetler ile mal ve medeniyet mbadlesi eklinde, ha
zan istil, tahrip ve yama tarzndadr. Fakat z itibarile hep ayni eydir.
Uzun faslalarla istikamet deitiren daim bir ak... ark vaktiyle Garbe s-
tadlk etmiti. imdi Garp baz sahalarda ona stadlk ediyor. Bundan kuvvetle
istidlal edebiliriz ki ark bir gn eksiini tamamlyarak yine her sahada stat
durumuna girecektir.
THEOSOPHE (TEOZOF) TASAVVUF. SLM TASAVVUFU.

Theos Yunancada Tanr, sophie hikmet, marifet, bilgi demektir.

Theosophie bylece Marifetullah, Hikmeti lhiye, Tanr bilgisi m
nasna gelir.
Hikmeti lhiye, Marifetullah tbirleri dilimizde asrlardanberi
kullanlagelen birer tasavvuf stlahdr ve dellet bakmndan ta
savvufun en ksa trifini verir Byk teozoflardan Lead Beater
teozofiyi anlatrken eyay anlamakta limin normal duygu uzuv
larn cihaz ve letler ile takviyeye altn, teozofun ise ayni e
yi ve fazlasn birtakm kark cihaz ve letlerle deil, dorudan
doruya ruhun inceltilmesi, duygunun arttrlmas ile yapmak iste
diini ve yaptn, bylece hakikatieyay, hlik, Tanry, ruhu
bilmee altn syler. Mutasavvfn ii de bunndan ibarettir.
Cehdi mnevi ile kuvvetlenen melekt ruhiye teozofun, mutasavv
fn bilgi kaynadr. Biri mesleinden neyi anlarsa, dieri de onu
anlar. Teozofi veya tasavvuf ruh aynasnda kinatn akislerini sey
retmek, ie mteveccih uyanklkla hayat ve esrarn yoklamak, ruh
bilgisinde, Tanr duygusunda ilerlemektir. Hakkn, hakikatin tann
mas, insann mnevi kemli hem teozofun, hem mutasavvfn ba
gayesidir. u halde... arada esasa taallk etmiyen farkl noktalar
dar mna plnna hasrederek geni mna bakmndan teozofiyi tasav
vuf ile bir tutmak pek doru olur h

(1) Yoga - Yogi tasavvufu bu tarifin dnda ^kalr. Fakat Hikmetrruh,

Marifetrruh eklinde onun da trifi tamamdr. Hatt bu suretle Psychologie-
nin, yani ruhiyat ilminin de trifi yaplm olur. in iine psikoloji karnca
tarifin tasavvuf libasn cok grmee kalkmamaldr. Yogann ruh hakkndaki
sorgu ve aratrmalar psikolojinin sorgu ve aratrmalardr. Yoga tasavvuftur.
Psikoloji ise... kudsiyet ile iliiini kemi olan Yogi tasavvufunun dnda de
ildir. (Yogizm bahsine mracaat).
(1) Bu doruluk umum dellet bakmndan olan doruluktur. Bir de ke
lime itikak bakmndan olan doruluk vardr: Cidd etdler ile megul olan
kimsler vaktiyle Arapa ile eski Yunanca arasnda kpr kurarlarken rastla
dklar Theos ve Sophie kelimelerinin birleik sekli olan Theosophieyi tasav
vuf ek inde benimsemilerdir, dersek su zerine yaz yazm saylmayz. Teos-
sofi ve tasavvuf kelimelerinde harfin ayni olmasndan ileri gelen talffuz
benzerlii, mna ve dellet birlii bu noktai nazarmz desteklemektedir. Ta
savvuf kelimesine Arapa sof (yn) kelimesinin tefaul bbna sokulmu sekli
14
210 TEO ZO F TASAVVU F, SLM TASA VV U FU

Dar mnada teozofi umum tasavvuf esaslar dahilinde takip

olunan husus bir yoldur. Birok tli kollara ayrlmtr. Dorudan
doruya Teozof ismini alan ve bu ismi kendilerine tahsis etmek su-
retile dier spirtalistler arasnda ayr bir grup tekil etmek istiyen
tasavvuf ubesi mensuplarnn anlattklarna gre teozofinin esas
udur:
nsanlar dnmee baladklarmdanberi Tanry ve ruhu sor
mular, Tanry ve ruhu bilmee almlar, insann mazisini ve is
tikbalini renmek iin zihin yormulardr. O kadar ki bu mesele
ler zerinde mnakaa etmek, hakikati aramak insanln iar ha
line gelmitir. Ancak binlerce senedenebri hakikat olarak ortaya s
rlen fikirler birbirinden okadar ayrlm, her kanaat, man, itihat
grupu birbirini okadar gln gstermi ve kk drmtr ki
birok kimselerde Tanr-ruh, mazi ve istikbal (hiret) meseleleri

halinde, dervilerin iar vehile ynliye brnmek, triki dnya libas giymek
mnasn da vermek, bazlarnca ileri srld gibi, elbette mmkndr. An
cak, eski Yunancada hikmet mefhumunun tefsiri halinde mrakabe, teemml,
ince dn ve bulu mnalarna da gelen sophie (sofi) kelimesi varken dervi
veya triki dnya kei cbbesinin ynnden tasavvufa intikale ilk plnda yer
yoktur. Araplarn tasavvuf medllne deilse de tasavvuf lgatine sahip ol
madklar bir devirde, Milttan ok evvel Atinede umum meydanlarda ruh ve
kinat mevzuu zerinde ders veren kimseler hikmet, marifet erbab mnasna
sophos (sofos) diye anlrlard. Pythagoras bu nvan tevazuunun fazlalndan
kendine ok buldu da kelimenin bana dost, muhip mnasna gelen philo (filo)
ekini getirdi ve bylece philosophoslarn babas oldu. Filozof: Hikmet, mari
fet sahibinin dostu... Tasavvuf belki Teos-sofinin Arab ivesine uydurulmu
ekli deildir. Fakat her halde diyebileceimiz kadar galip bir ihtimal ile bu
sofos kelimesinin tefaul kalbndaki hlidir. Sofostan nisbet ifade eden os edt
kaldrlrsa geriye sof kalr ve tefaul bbma sokulursa tasavvuf elde edilir. Bu
tasavvuf artk ynllemek mnasna olan ve hikmeti, marifeti ifade etmesi
tefsir ve tevile kalan tasavvuf deil, dorudan doruya hikmete, marifete del
let eden tasavvuftur: Hakm pyesine ermek, marifet sahibi olmak... Mtteki,
zahit veya hakka ergin: arif demek olan sofi de aslnda sofos olacaktr... Me
deniyet insaniyetin mterek malidir. Vaktiyle arktan Yunanistana gitmiti.
Oradan tekrar arka geti. arktan tekrar Garbe dnd. Nerede sklet merkezi
itibarile fazla durursa orasn ereflendirir. Hakik medeniyetin anas olan ince
fikir ve duygu hayat, felsefe- tasavvuf, Trk-slm ad ile anlan camiaya men
sup milletler arasnda ok durmu, onlarn mnev hayatnn mhim bir ks
mn tekil etmitir. Trkler tesavvuf verimleri ile bihakkn nebilirler. n
saniyet mektebine milliyeti inkr ile deil, milliyeti kabul ve gelitirerek ba
lanr. Milliyete dahil olan unsurlar birka yabancnn idealine gre deil, her
milletin kendi tarih rabta ve kaytlarna gre tyin etmek lzmdr. Bu ha
iyemizi Garp kitaplarnda Yunan harmanisi ile karlarna kan Teozof adl
hakikat araycsn ehemmiyetle karladklar halde onu mutasavvf abas
iinde kendi memleketlerinde tanyamyan yeni teozof ve spritlerimize ithaf
ediyoruz.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 211
hakknda asl kat bir neticeye varlamaz kanaati hsl olmutur.
Fakat bu dnce ok yanltr. nk teozofi o meseleleri kat su
rette halletmi, nice keskin zeklarm usuln bilmedikleri iin gz
eritiremedikleri hakikatlere gz eritirmitir. Teozofi bu hakikat
lerin nelerden ibaret olduunu her istiyene syler. Lkin dinlerin
yapt gibi hakikat olarak bildirdii eylere kafiyen inanacaksnz
demez. Tecrbe ederseniz siz de ayni neticelere varacaksnz der.
Teozofinin istedii man deil, devaml etd, devaml tecrbedir.
Bundan tr teozofiyi din sayanlar aldanrlar. Din hereyden evvel
mandr... Ancak ortada baka bir cihet daha vardr; Teozofi din de
ilse de dinin desteidir. yle ki onun vastasile din, man salam
latrlr. nk teozofi bir yandan din esaslar tecrbe mevzuu ya
par, bir yandan onlarn felsefesini kurar. Dinler ile ihtilfa dmez,
dinleri izah eder. Maamafih akla, manta muhalif bir ksm din
akideleri mecbur olarak brakm, lhiyyetin n ile telif edile-
miyen iddialar zerinde durmamtr. Teozofi mevzu olarak dinler
den akla, manta uygun man esaslarn alr, tetkik eder, snar,
sonra hepsini henktar bir kl haline getirerek istiyene sunar. Tan
rya, ruha mteallik meselelerin niha surette halledilebileceinden,
ksmen halledildiinden, deimiyen baz hakikatlere varldndan
kafiyen emin olduundan sunduklarnn hakikatnda mtereddit de
ildir. Teozofi btn dinleri muhtelif bak zaviyelerinden umum
hakikatlerin ifadesi sayar. nk btn dinler akideler zerinde
nekadar ihtilfa derlerse dsnler iyi bir insann haiz olmas
lzmgelen vasflarda, yapmas ve yapmamas lzmgelen ilerde
birleerek btn insanlara ayni ahlk kaidelerine riayetkr olarak
yaamay emrederler. Ahlk noktasndan Hinduizmin rettii ne
ise, Budizmin, Musa ve Zerdt dinlerinin, Hristiyanln, Muham-
med eriatinin rettii odur^... Teozofi esaslar haricye ince d-
(1) Lead Beater, Theosophienin ana hatlar. phesiz katli, zinay,
hrszl, rvet almay, rvet vermeyi, israf, sefaheti, yalan... her din men
ve iyilik yapmay, mtesanit yaamay, kanaatkr olmay emreyler. Msl
manlk ayrca byk dinlerde mterek olan ahlk kaidelerine bir de hr ve
mstakil yaamak maddesi ilve etmitir. Bu madde mslmanln hulsas
hkmndedir. (Allah) tan baka mbut: kulluk edecek, tapacak, boyun eecek
kimse tanmamann pratik hayattaki delletleri arasnda Mehafetllah ile en
gzel ifadesini bulan vicdan otoritesi dahilinde her sahada hrriyet ve istikll
n safta yer tutar. Maddeden, maddenin gayrinden, insandan hi bir sure:tle
put edinmemeyi ideal bir cemiyet nizam halinde aslnda ortaya sren, m
nevver zmre hkimiyetini bile yol gstericiler snf demek olan rahip snf
n reddetmek suretile halk zerinde aslnda ok gren tek byk din msl-
manlktr. Yreine henz lyk ile ilemediinden yalnz Tanr saygs - vic
dan ile halk ktleleri imdiki halde kendi kendine yryemiyor. Binlerce
sene daha yryemiyecektir. Fakat yrmesi mslmanln ba hedefidir.
212 TEO ZO F TASA VV U F, SLM TASAVVU FU

nlm bir Kinat Kll felsefesi halinde gzkebilir. Fakat v

kflar indinde onlar nazariye deil, hakikattir. nk lm metod-
larla tetkik edilmi, tecrbelerden geirilmitir. Tetkik eden ve s-
nayanlar bu gibi mevzular lyk ile yoklyabilmek iin gerekli olan
ekilde kendilerini hazrlamak zahmetine katlananlar, usul dai
resinde ruhlarmm kuvvetlendirerek be duygu dmda kalan vib
rasyonlar almaa balyanlar, blylece ahslar zaviyesinden me
huda! leminin hudutlarn geniletmee muvaffak olanlardr.
Teozoflara gre ruh hazrlklarn tamamlyan hakikat araycla-
rnm vardklar kat hakikat tr: 1 Tanr vardr ve iyidir. Her
varln, hayatm hlikdr. imizde ve dmzdadr. Lyemuttur.
Daima iyilik yapar. Gzle grnmez. Kulak ile iitilmez. Dokunma
ile duyulmaz. Fakat kendisini duymak istiyen herkes tarafndan
kalb yolu ile duyulup anlalabilir. 2 nsann varl dnya ha
yatna mnhasr deildir. Ruhun istikbali mutlu ve muhteemdir.
3 lh bir adaleti mutlaka kanunu cihana hkimdir. yle ki her
kes kendi kendisinin hkimidir. Saadet veya felketini bizzat hazr
lar. Mstakbel hayatn, mkfat ve mcazatn serbest rey ve ira
desi ile bizzat tyin eder. Bu hakikate Teozofinin temel direi
denir
Garpl ve arkl teozoflar arasnda son devrin byk teozofi
imamlarndan saylan Lead Beater lhiyyet hakknda unlar sy
ler :
Tanrmn varl temel umdelerimizin badr. Bu hakikati
ortaya koyduumuz zaman binefsihi kuvvet ve azamet ifade eden
Tanr kelimesini hangi mnaya aldmz kfice izah etmemiz l
zmdr. nk ok defa o kelime yanl anlalm ve yanl kulla
nlmtr. Buna sebep olan az mtekmil insanlarn cehaletidir. Bi
naenaleyh cehaletin sktrd dar hudutlardan o kelimeyi kurtar
maa ve tekrar muhteem, yksek mealinde kullanmaa alacaz.
Bu meal ve mnay aslnda o kelimeye dinlerin kurucular vermi
lerdir. Biz teozoflar bu sebepten tyin ve tahdit kabul etmiyen son
suz varlk mnasndaki Tanr ile bu en yksek varlm ki hakkn
da zarur olarak bir sfat ve isim ile yine bir tahdit yapyoruz, ba
ka trl ondan bahsetmek kabil olmuyor kendini tantan, bildi
ren, kinatlar yaratan ve idare eden bir Tanr heyetinde tecelli edii

(1) Max Mller, Theosophie or Psychological Religion. Mumaileyhe

gre Teozofi yalnz dinlerdeki esaslarn tahlil ve tetkiki usul deil, a5mi za
manda psikolojiye mstenit bir dindir... Hinduizm ve Budizm dinlerinin reis
leri putperestlik ekillerini halka brakarak kendi aralarnda bu dine slik ol
mulardr.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 213
arasnda fark gzetmekteyiz. Bizce yalnz bu mahdut tecelli ve te
zahr vehesinden ahsiyete, evsafa mlik Tanr tbirine cevaz var
dr. lhiyyet kendi katnda ahsiyetin br yakasnda, hereyde
ve herey dndadr. O hakikaten hereydir ve hereyin maadas
dr. Sonsuz varlk, klli varlk, mutlak (absolut) varlk hakknda biz
ancak (O) diyebiliriz
Teozofinin hakikati ile dier tasavvuf ubelerinin ayni mev
zularda vardklar hakikatler arasnda esasta fark yok, izahta fark
vardr. Mesel yine ince ruh felsefesi dahilinde olmakla beraber
kabbalistlerden bazlar Tevrattaki Hi bir eye benzetmiyeceksin
emri hilfna Tanry, bir ksm Hint ve Tibet mutasavvf
lar gibi, ruhunu cismaniyete temessl ettirmi bir (Byk
dem) heyetinde tasavvur ederek mahlkat bunun erkek
lii ve diilii bir arada bulunduran tenasl uzvundan tretirler.
Baz Hint - Budist mbetlerinde gizlice tenasl uzuvlarna taplmas-
mn sebebi bu telkkidir. Yakmarktaki Ferce tapan taifesi de
ayni dnce ile byle hareket eder. Dogmatiklikten kurtularak
Tanry ruhu klli sfat ile her ahsn ruhunu tekil etmi bilenleri
mstesna hristiyan mutasavvflar Tanry eti, kemii ve kan ile
bir kadndan doma insan halinde ve yalnz o insann, sanm, ah
snda yer yznde bir mddet yaam telkki ederler. slm muta
savvflarnn birtakmna gre Tanr tezahrat bakmndan, evsaf
itibariyle (Byk insan) dr. Fakat hi bir vehile madd insan ek
linde deildir. ekliyetten, cismaniyetten mnezzehtir. Maksat in
sandaki akl, uur, idrk, gzellik, iyilik duygular gibi yksek has
letlerin Tanrdaki hudutsuz kemline iarettir. Ancak kinat Tanr
nn ruhu ile kaim olduundan maddesi olan insan da her varlk gibi
cevheri itibarile o ruhtur. Madde de o ruhtur. Ruhu lh hereyi
muhittir. hata ettiklerinin dnda kendi sonsuz varl ile ba baa,
yapayalnzdr.
Teozofinin ikinci hakikatinin izah mutasavvflar arasnda b
yk ihtilflara yol amaz. Fakat nc hakikati byle deildir.
Teozoflarm bazlar, hepsi deil, lh adaleti mutlaka kanununu
reincarnation ile, yani fena huylarn hirete beraber alp gittikleri
takdirde bir evvelki masiyyet hayatlarnn icaplarm yaamak ze
re ruhlarn tekrar yer yzne dnmeleri ile izah ederler. Hristiyan
ve mslman mutasavvflarnn ekserisi mnev keiflerinde lh
adaletin bu tarzda tecellisini mahede etmediklerinden reincarna-
tionu (tenash) kat surette reddetmitir. Byk slm mutasav
vflarna gre lh adalet (mizan) hem yer yznde yer yz vas-

(1) Theosophie'nin ana hatlar.

214 TEO ZO F TASAVVU F, SLAM T A SA VV U FU
talan ile, hem hirette kabir azab veya kabir safas eklinde, hem.
de harneri mteakip bsbdelmevt ile Cehennem ve Cennet ha
yatlarnda tecelli eder h Yer yznde kendi taksirleri haricinde
( 1) Mizan hakknda Yogizm faslna da baknz,
muztarip, bedbaht ve sefil olanlarn saadet payn Tanr uhrev ha
yatlarnda mahfuz tutmutur. Bir yavrunun ana rahminde dnyaya
gzlerini amadan lmesi veya doduktan sonra pek az yaa
mas onun ruhunun tekrar dnyaya dnmesini icabettirmez.
Tanr baz kimseleri dnyada ok tutmadan kendine eker. Sebebi
ni kendi bilir. Ondan sebep sorulamaz. Tanr efalini ondan ayr du
rumda lyk ile kavryamayz. Her sebep bize mnkeif deildir.
Cehdi fikr ile bulunan sebepler nekadar mkul olursa olsun uydur
ma ve tasavvufun rna mahede prensibine mugayirdir.
Hint teozoflar ile yakndan temas eden mslman Hint muta
savvflarndan bazlar lh adalet kanunu hakkmda yle dn
mektedirler: nsanlarn btn ileri mukabilini dourmaz. yle i
ler vardr ki insan ne ilediini bilmeden veya bildii halde elinde
olmadan yapmtr. Bu mahiyette olan iler ile mstakbel hayatta
karlalmas lzm gelmez. Bundan baka Tanr her vakit, her an
faaldir. Eden bulur kanunu nu ve dier kanunlar koyduktan son
ra yapt saatin ilemesini seyreden saati durumunda dnya ve
hiret arklarnn ileyiini seyretmekle kalmaz. Mdahalesi de
vaml ve daimdir. En ufak ey ile mahlku olarak tek o varm,
kinat ondan ibaret imi gibi pek yakndan alkadar olur. Emri al
tnda bulunan melekler, ruhlar bir hkmdarn vezirleri ve asker
leri gibi deildir. Tanr ile mahlkat arasnda Tanr ynnden per
de yoktur. O, hereyi yaratt gibi hereyi bilir ve dorudan do
ruya idare eder. Tabiat kanunlar, melekler, ruhlar icraatnn isim
lerinden ibarettir. Tanrnn dikkat ve alkas byk, kk her var-
li iine almtr. O asl bundan dolay byktr. Mahlkatn ken
di hallerine brakmaz. Onlar evvelden tyin ettii gayelere doru
yrtr. Muhasebe, mkfat ve mcazat ancak cz irade verdik
lerinin cz' iradelerinden mtevellit ilerine inhisar ettirmitir.
Cz iradenin faal olabildii yerler pek mahdut ve birok insanlar
da o aa yukar mefkut olduundan Cenab Hakkn adaleti mut
laka kanunu ile kendilerini kendilerine mahkm ettirecei kimse
ler pek azdr. Kaza ve kader hadleri - kanunlar Tanrnn mertebei
ahadiyyeti gibi hakik mnasnda mutlak deildir. Yalnz bizim g
cmz ile deimez. Tanr dilerse dnya ve hiretin seyrine bir an
da baka bir mecra verebilir. Amellerinin muhassalasma gre iddet
li azap ekmesi lzmgelenleri srf yle istedii iin affeder. Bize
gre snnet - det, kanun - kader eklinde gzken Tanr efalinin
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 2 15
Tanry kayt altnda tutaca iddia edilemez. Ama hakikaten kanun,
kader ittihaz ettiini bizzat syledii eyler bundan mstesnadr. On
lar Tanr deitirmiyeceini vdettii iin deitirmiyecektir. yi
liklerin, fenalklan hirette karya kmas ve gnahkrlarn
Tanr mafiretine snmaa mezun olmalar gibi. (The Moslem
World Mslman Alemi, No. 3, Vol. XXVII).
Teozoflara gre hayatiyetine munzam bir halde nefse, benlie
(ahsiyete), bunlara ilveten nefsi ntkaya, ruhu sfiye mlik olan
insan birbirinden ayr gibi gzken bu kadar eye ramen tek var
lk halinde saysz bedenler, vcutlar iinde yaar. Bedenler, vcut
lar muhtelif kesafet derecelerinde maddedirler. Bunlarn hepsi bir
arada yeryz insann tekil eder. Etrafmzda birbirine nfuz et
mi, biri dierinde dahil bulunmu nice lemler silsilesi vardr. n
san bu lemlerden her birine mahsus ayr vcutlara, bedenlere sa
hiptir. O lemleri bu vcutlardan temaa eder ve bu vcutlar ile
yaar. Yava yava vcutlarn kullanmay renirse iinde yaad
ok tarafl kinat hakknda daha mkemmel bir fikir edinir. Zikre-
dilen her biri dierinde mevdut lemler kinatn katlardr. Katla
rn perdeleri kalktka insan vaktiyle kendisine muammal gelen,
esrarl gzken eyleri anlamaa balar. Vdutlar ile ahsn bir
tutmaktan vazgeer. Vcutlarn kendisi asl deimeden giyip
karabilecei elbiseler olarak tanr.
Teozoflara gre bunlar felsefe nazariyat veya akait deil, lm
hakikatlerdir. Teozofi tahsiline nefislerini hasrederek ruhlarn ha-
zrlyanlar saysz tecrbelerle bu marifete ererler. ie girmi
lemler muhtelif bnyede tabiat sahalardr. Kesif maddeden itiba
ren bu sahalarn ilki be duygu lemidir. Teozof buna koyu madde
sahas veya pln der ve ecsamn gazst halini ve birtakm kesafet
derecelerine ayrd esirin bir ksmn bu plna dahil sayar. Tabia
tn ikinci kademesine mevcudiyetinden tamamen haberdar bulunan
teozof Ortaa simyagerleri tarafndan Yldz Parlts Sahas - As-
tral Plan ad verilmitir. Yldz parlts sahasndan maksat ecsamn
gazst hali dna kan daha ince u hali ve esirin en hafif taba
kalardr. Asr teozofi bu tbiri aynen kabul etmitir.

(1) Radient - u hali, radium. oranium ilh ualan gibi... bu tarzda

sualar muhtelif nispette her cisimde vardr. Fakat bu vaziyette ortada cisim,
madde trifine uyan bir ey mevcut olmadndan cisimden, maddeden bahset
mek abestir. Madde o ular ile tedricen kuvvete inklp ediyor. Biz 3 0 ikarda
Sdece en son ekline gre Teozofiyi hulsaya alyoruz. Teozoflar aralarn
da her hususta anlam deilLerdir. Cisimlerin gaz st halini ortaya sren
W. Crookes tir. Ancak, mutasavvf simyagerlerin ayni eye daha evvelden v
kf olduklar anlalyor.
216 TEOZOF TASAVVUF. SLM TASAVVUFU
Astral sahas iinde daha ince maddeden yaplm baka bir sa
ha daha vaidr. Ad Mental Plan - uur plndr. nsann uuru, akl
ve zeks bu lem maddeleri arasnda yer alr. uur pln iinde ay
rca birok plnlar, lemler, cihanlar tertiplenmitir. Bahsedilen
lemlerin hi biri mekn bakmndan bizden uzakta deildir. Hepsi
ayni mekna sm, hepsi bizi kuatmakta bulunmutur. Dnyamz
plnnda, ki kesif madde plndr, ruhumuz beynimizde temerkz
ederek yalnz onunla i grr. Bu sebepten bu vaziyette yanlz ke
sif madde lemini mahede ederiz. Fakat ruhumuzu astral lem
varlklarn tanmaa mahsus olan astral vcudumuzdaki astral di
mamzda temerkz ettirmeyi renirsek istediimiz zaman kesif
madde lemi derhal gzmzden kaybolur, astral lem bize alr.
Kfice hazrlanm isek ayni eyi mental lem iin de yapabiliriz.
Ruhumuz bu takdirde mental vehikeli - binei ile i grerek men
tal lem hakknda mahedelere mstenit malmat toplar. Hazrl
mzn mkemmellii nisbetinde mental lemin gizledii lemler de
bize mnkeif olmaa balyacaktr. Zikredilen lmlerin maddeleri
birbirine tahavvl edebilir. Bu maddeler arasnda daima buz, su,
su buhar mnasebeti mevcuttur. Yani her lemin maddesi madde
nin bir halidir. Aadan yukarya hafifleir, yukardan aaya ar
lar, kesafet peyda eder. Fakat cevher itibarile daima ayni eydir h
Gerekli nisbette ihtizaz ederlerse dnya maddeleri astral lem mad
deleri ve astral lem maddeleri mental lem maddeleri halini alr.
Ameliye aksi istikamette cereyan ederse mental lem maddeleri as
tral merhale ile kesif madde kinat maddelerine evrilir. Madde
ilnihaye yrr ve ruh bir noktada durmaz. Bu sebepten yle de
mek lzmdr: Maddenin bir hali ruh, ruhun bir hali maddedir. Bun
dan kolayca istidll olunabilir ki ruhun derece derece kesif madde
haline gelmesi, buna mukabil en ar cismin derece derece hafifle
erek ruhtan ibaret kalmas mmkndr. Kinatn btn varlklar
byle vcude gelmitir.
nsandaki ruh Tanr ateinin kvlcm, Logosun tezahr, l-
hiyyetin nefhasdr nsanda ahsiyet, benlik halinde bir mddet
ana kaynaktan ayr durur. Sonra ona rcu eder. nsann lmesi ah-

Cl) Fakat bu artk atom deildir. Teozoflarm madde mefhumunda yeri

olmyan eyler ile madde dna ktklar halde mtemadiyen maddeden bah
setmeleri maddeyi, kuvveti, ruhu birbirinden ayrmak istememelerinden ileri
gelir. Onlar bylece kinatta vahdet tezini ileri srm oluyorlar.
(1) Bu cmlede kvlcm ile hindularn mukaddes kitaplar olan (Veda)
lann. Logos - lh kelm ve nefha ile hem ncilin, hem Kuranm ruh telk
kisine iaret edilmitir. Kuran Kerme gre ruh Tanrnn bir emri, nefhas-
soluudur. Emir: , buyruk, sz.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 217
siyetinin kesif madd bedenden kurtularak astral bedene ekilmesi,
orada bir mddet elendikten sonra ikinci bir lm ile mental be
dene hicreti ve ondan sonra kendindeki arlklar mtemadiyen
ata ata lh kaynaa doru ykselmesi, ruh safden ibaret kalmaa
cehdetmesidir. Ruhi saf durumunda artk ahsiyet, ayrlk, gayr-
lk mevzuu bahis deildir. Her varla nfuz eden, kinat muhit
olan ile birleilmitir. Teozof cehdi mnevisi, ahlk perhiz ve riya
zetleri ile ruhunu plndan plna dolatrr ve tam mnasile istemi
se dnya hayatndan ayrlmadan mnen son hedefine vsl olur.
Vect ve istirak hallerinde artk onun cismi yer yznde, ruhu
Tanrsmdadr.
Teozoflar baz mellifler ark ve garp teozoflar diye iki ayr
grupta mtala etmek isterler. Bizce buna lzum yoktur. nk
bir ok hususlarda ark teozoflar da birbirinden ayrlmlardr. Bir-
leilen esaslarda ise garp teozoflar arkllardan farkl dnmezler.
ttifak edilen esaslar arasnda teozof inin hakikati ile kesif madde
bedeni, astral beden, mental beden gibi insann ahsiyetini muhafaza
ettii mddete muhtelif lemlere muhtelif bedenler ile dahil olmas
telkkisi bata gelir. Bu bedenler arkta tabi ayn isimler ile anl
mazlar. Onlara Sanskrit dilinden veya Mool lehelerinden adlar
taklm bulunur: Stula arira, Linga arira Kama Loki, Manu
arira... yahut; Ynimagan, Lardogi, Bardgan Lymgin ilh. gibi...
slm tasavvufunda kams (gmlek, ten kafesi) kesf madde be
deni ve bir bakma nefsi emmare veya nefsi levvame astral beden,
nefsi natka mental beden mukabilidir,
Teozoflarn bir ksm astral beden ile ahlk arasnda kesiflik
cihetinden bir mnasebet bulmaktadr: ok fena insanlarda astral
vcut ar, kaba ve kapkaradr. Astral lemine alm pencere hk
mnde olan astral gz byle kimselerde kt huylar ile astral v
cudun sair taraflar gibi kararm olduundan ruh dnya plnndan
ayrld vakit astral gz ile astral lemini zindan gibi karanlk,
kenceli, tahammlfersa grr. Fazla azap eker. Astral lemi azap
eken, inleyen, fenalk ykl ruhlar ile doludur. O ruhlar ile te
masa geen teozoflar ktlk hamulelerinden korunmay ayrca
renmemilerse ruh seyyahatlerinden byk zararlarla dnerler.
Kara astral vcutlarn zarar yalnz onlara deil herkesedir: Dn
yadan ayrlan ruhlar erge bir gn astral vcutlarn da bo elbise
ler gibi terk ederek mental plna gerler. Bu elbise 1er kesf
madde vcudundan ok fazla dayankldr. Kolay kolay dalmaz
lar. Fena ahlk ile kararm iseler veba, tan bulam i amar
lar gibi dediklerini felketlerin envana, manev vebalara, taun
lara uratmaa hazr bir halde astral lemde dururlar. Kimlerin
218 TEOZOFI TASAVVU F. SLM TASA VV U FU

astral vcutlarna arparlarsa ktlk hamulelerini o vcutlara

boaltrlar. Dnyada bitip tkenmek bilmiyen enaatlerin ba se
bebi bunlardr. Hemcinsini seven insann ilk vazifesi ahsan iyi
ahlk dairesinde yaayarak astral vcudunu karartmamak, bylece
o lemdeki kararm vcutlarn saysn artrmamaktr. nsan kt
lklerinden syrlarak mental plna geebilir. Fakat o ktlkler
bakalarna zarar vermekte devam ederler. Buna mukabil parlak
astral bedenler, parlaklklar nisbetinde iyilik, gzel ahlk mikse-
feleri hkmnde olduundan temas ettiklerine insanla eref veren
duygular alarlar. Parlak astral bedenlerin miktarn oaltmak
tima illetlerin yegne hakik devasdr. Bunlar olmasayd, dnya
nn hali imdikinden bin kat beter olurdu. Parlak astral bedenlerin
kararm astral bedenleri karlamalar sayesindedir ki dnyada
bazan rahat bir nefes alnabilmektedir. Astral vcutlarn gzel ah
lk ile nurlanmas nisbetinde dnyann rahat ve huzura kavuaca
n akldan karmamal, bunu bir tabiat prensipi, Tanr kanunu
bilmelidir.
Yukardaki fikir (Buda) tarafndan ileri srlen (Karma) dok
trininin baka bir ifade ile tekrar gibidir. Karma: ahsiyetlerin,
karakterlerin^ fikir, his ve hareketlerin yeni ahsiyetler, karakter
ler, fikir, his ve hareketler dourmas akidesidir. Buna tarafdarlar
sebebiyet kanunu derler. Ruh - ahlk enerjinin tahaffuz ve inti
kali nazariyesi dense daha doru olur. Karmay Buda basit Hindu
reinkarnasyonu (keza basit spirit reinkarnasyonu) eklinden kurta
rarak olduka makul bir surette izah etmitir. Cenup Budizmine g
re Budann karmasndan anlalan udur: nsanm ruhu mtemadi
yen vibrasyonlar nereder. Her trl fikirler, duygular, cehidler,
vibrasyon (ihtizaz - titreme) dir. Vibrasyonlar zail olmaz. Dnya
maddelerine kayt olunur veya kinatn baka bir tarafnda top
lanr. nsan lnce ahsiyeti kalmad halde bunlar yerinde durur.
ahs ruh dimag faaliyetten ibaret olduundan dima ilemeyince
yok olur. Fakat bu insanda her eyin yok olmas deildir. Onun l-
yemut bir z vardr ki anlatlamaz. Hakknda kitaplar dolusu ey
sylense bir ey sylenmi deildir. nk o mutlak olduundan
tarif ve tasvire smaz.^ Ruh vibrasyonlar ziya, hararet gibi tabi

(1) Budann mutlak veya hilik i cenup budistlerine nazaran

Ruh-u Saf tezinden ibarettir. Kaba hiilere cenup budistleri, bilhassa Bur
ma mntakas budistleri arasnda rastlanmaz. Onlar daha ziyade ark istikame
tinde yaylmtr. imal budistlerine gelince, bunlarn ekseriyeti hirete, insan
da lm ile ahsiyetin zeval bulmadna inanr. Lamalarn (Bardo) adn ver
dikleri hiret ekli (Ruh ve Kinat) adl kitabn mellifi Dr. Bedri Ruhselman
tarafndan hararetle karie sunulan spadiom hiretine rnek olmua pek ben-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 219
kuvvettirler. Mahvolmazlar; baka bir halde mevcut bulunurlar.
Asl kaynaklar oktan kurumu olsa da gnn birinde ana rahmine
den hayat tohumlarna mncezip olarak yeni ahsiyetleri, karak
terleri tekil ederler. Bu suretle ocukta temaylt ve kabiliyet
halinde ihtimal babasnn, anasnn ona verdikleri yannda, ihtimal
yalnz bana bir bakasnn veya bakalarnn seciyesi, ahlk^ hu
yu, tabiat yaamaa balar. Bakasna ait ahsiyetlerin ocu inti
kali bir mealenin elden ele gemesi veya bir saz telindeki titre
menin ayn akorddaki dier bir saz telinde titremeler vcuda ge
tirmesi gibidir... Bu sebepten insan mstakbel nesillerin selmeti
namna iinde kim bilir kimin ahlknn akisleri olan ktlkleri
yenmee, ktlklerin ba olan benliini hemcinsine datmaa,
hemcinsini sevmee mecburdur. Hemcins sevgisi yava yava mat
lup olduu vehile benlii ldrr. nsan bir gn btn insaniyet
ten ibaret kalr. Artk ahsiyeti yoktur. Artk benlii lmtr. Ar
tk hudutsuz sevgiden ibaret kald zamanlarda mnen mutlak
lamtr. Sevgi vibrasyonlarndan insanlara daima iyilik gelir.
Karma hakknda psikoloji imdilik kat bir fikir dermeyan ede
bilecek durumda deildir. Seciye ve ahlkta verasetin tesiri ksmen
isbat edilmi ise de (Buda) nn bildirdii tarzda insanda hi tann
mayan bir yabancnn seciye ve ahlknn da mhim bir rol oyna
d hccetleri tam hi bir misal ile sabit olamamtr. Fakat ana-
baba olmasa da devaml olarak temas edilen yabanclrn bilhassa
ocuklarn ahlk inkiaflarnda iyiye veya fenaya doru ok mes
sir olduklar grlmektedir. Bizden evvel yeryznde yaam bu
lunan insanlarn mnevi muhitleri, tima ruhlar dil, din, det,
anane hars, medeniyet halinde iimizde yayor. Bunlar kendile
rine kattklarmzla birlikte bizden sonra geleceklerde yaamaa
devam edeceklerdir. Bir kitap okuduumuz zaman mellifinin ki
tap sahifeleri zerinde tesbit edilmi bulunan ruh vibrasyonlar,
fikirleri ruhumuzda ayn ihtizazlar husule getirmektedir. Bunu,
mellif lmse o ksmlarda iimizde dirilmesi, yayorsa o ksm
larda iimizde dublmana uramas gibi kabul edebiliriz. Karmann,
yahut reinkarnasyonun bu ekline kimsenin bir diyecei yoktur.
Ne are ki karma ile, reinkarnasyon ile kastedilen mna bu deildir.
Buda, daha dorusu Buda nam ve hesabna cenup Bu-
dizmi rahipleri tarafndan karma akidesine khne Hindu veya asr
spirit reinkarnasyonu aksine akl her safhasnda isyana zorlamya-
cak bir mlyemet verilmitir.^ Buda karmas nn nazar imkn,

2 yor. Lmaizm bazlarnn zann gibi mstakil bir din deil, Tibet budistlii
veya Tibetteki bir ksm budist tasavvufudur.
( 1 ) ark felsefesinin hikyesi, L. A. Beck.
 220 TEOZOF TASAVVUF, SLM TASAVVUFU
ayn insan tekrar tekrar dnyaya getiren Hindu veya spirit rein-
karnasyonuna nazaran daha fazladr.
Buda karmasnda da karanlk noktalar oktur: Vibrasyonlarn
maddelere kaydedildii nereden biliniyor? Keif ve ilham ile ise
neden bir ok mkaefe erbab ayn eyi grmyorlar? u halde
mkafe, umum duygu bakmndan da reinkarnasyon gibi yalnz
taraftarlarmm ahs mahelerinden ibarettir. Hayat tohumlar
vibrasyonlar ne suretle maddelerden zerek kendilerine ekiyor
lar? Ayn akorddaki iki saz teli misali kfi bir izah m? Kfi ise
hayat tohumlarnda yalnz muayyen vibrasyonlar almak iin ev
velden hazrlk yaplm demektir. Byle bir hazrlk varsa onlarn
istidat, kabiliyet ve ahsiytleri ftrdir, kendilerinden evvelkilerin
kopyas deildir... Bu noktalar aydnlatlsa bile nazar imkn filen
tahakkuk demek olmadndan karmay ayrca isbat etmek lzm
gelecektir ki reinkarnasyon eklinden daha makul, mantk olsa da
imdiy ekadar buna kimse muvaffak olamam, o ancak, reinkar
nasyon gibi, inananlarn tatmin etmekte bulunmutur.

Yksek rtbeli Brahma - Buda rahiplerinin hemen hepsi teo-

zoftur (geni mnasnda). Aralarnda byk bir tesant ve ibirli
i vardr. Din husumetleri halka brakmlardr. Hindistandan Ti-
bete, ine, Japonyaya, oralardan Hindistana mutemet kuryeler
mterek idareye dair ifah haberler tar. Bu haberler kk de
receli rahiplerden ve halktan daima gizli tutulur. Tibet Lamalar
ile Brehmenler arasndaki mnasebet bilhassa ok samimdir. tti
faklarnn hedefi yabanclarn din, felsef istillarna mni olarak
cemaatlerini szltsz idare etmektir. Siyas istilnn indlerinde
ehemmiyeti yoktur. Korktuklar yabanc fikirlerdir. Onlar karla
mak iin messir bir areye ba vurmulardr: Kendi fikir ve fel
sefelerini yabanclar arasnda yaymak. Bu maksatla ok eskiden-
beri uzak memleketlere misyonerler gndermekte bulunmulardr.
Yahudiliin bozularak Tevrat arkasnda Kabbala ve ulhanaruh
esrarndan ibaret kalmasnda, hristiyanln tabi seyrinden ayrla
rak bugnk ekillerini almasnda, mslmanlkta (baz) tasavvuf
tarikatlerinin gzkmesinde bu misyonerlerin dorudan doruya
veya dolaysiyle mhim roller oynadklarn ileri srenler vardr.
Hatt hristiyanlk hakknda tannm Hind bilgisi limlerinden
Th. j. Plange pek ileri giderek u iddiay ortaya atmtr:
Hristiyanlktaki mukaddes birlik : Yesun hem tan
rl, hem tanr oulluu, hem tanr ruhluluu Hind maldr. Mer-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 22 l
yemin tanr anal da Hind maldr. Vaftiz, son yalama, okunmu
arap ve ekmek ile tanr olunun kannn iilmesi ve etinin yen
mesi ilh, gibi Hristiyanlkta mukaddes saylan amellerden ra
hiplerin yin elbiselerine, kyafetlerine, sa tralarna ve kiliseler
de kullanlan eyaya varncaya kadar byn Hristiyanlk hindu
izmin, budizmin Uzak Garp tatbikat hkmndedir. Aradaki ayr
lklar esasta deil teferruattadr. Akideler mterektir, Hristiyan
ln (Krist) inde Hindistanda byk mabut Brahmann reinkar-
nasyonu veya olu saylan byk mabut (Krina) y tehis etme
mek, tanmamak iin insan gzlerini kapamaldr. Nasiriyeli Yesu
Krinalatranlar Krist lfz ile isimde bile fazla bir deiiklie l
zum grmemilerdir... ^.

(1) Christus ein Inder? Hrist Hindli midir?... Hrist veya Krist
Yesa (Hazreti saya) verilen Yunanca lkaptr. Tanr olu mnasna gelir.
Hristiyan CKristiyan) Tanr olunun tebaas demektir. Hristiyan ilhiyat
larnn ekseriyeti Krinann Kriste deil, Kristin Krinaya rnek olduu fik
rindedir. Bunlara gre Krinaya ait Hind kitaplar kaytlarnn Hristiyanlk
tan evvel mevcudiyeti tarihen sabit deildir. Brehmenler muhtelif devirlerde
muhtelif dinlerin esaslarn kitaplarna ilve etmilerdir. Mabetlerde gizli, ns
halar mahdut kitaplar istenildii gibi ditirerek eski nshalar imha etmek,
yerlerine yenilerini koymak pek kolaydr. Bir ka asr sonra deitirilerek
jrazlanlar da eski gzkr. Hind dinini dinlerin anas sayanlar Brehmen
kastnn sahtekrlna kaplmlardr... Hristiyan teololannn bir kism ise
Krinann Krist ten evvel olduunu kabul ederek rahip snflar arasnda
strateji aklamalarn zararl grrler. Bunlar derler ki: Krist, insanira in
sanlk retmek iin yere inmi olan Tanrdr. Nasriyede gzkmeden nce
neden Hindistanda veya baka bir yerde gzkmemi olsun? Hristiyanlk din
deil, ideal insanlk, Kristlik Tanr adamlktr. [B ir Hristiyan Dn
ya meselelerini yayor, Gedat].
Byle dnenler yeni hristiyanlar dr. On dokuzuncu asrn sonlarn
dan itibaren eserleri ile dikkati ekmee balamlardr. Bunlara nazaran ah
lka kymet veren her din insaniyete hizmet etmesi itibariyle hayrl, faydal
bir messese, hatt... asl Hristiyanlktan farksz Hristiyanlktr. Asyallar,
Afrikallar batan aa Hristiyan edilseler kalben yine Asyal, Afrikal kala
caklar, Hristiyanla mill dinleri ile beraber gireceklerdir. Nitekim Hristiyan
lk Asyadan Avrupaya geince btn Yunan, Roma, Cermen mitolojisi ve o s
ralarda Avrupada tutunmu bir din halinde bulunan Mitra ibadeti hasebiyle
Uzak ark mitolojisi Hristiyanlk kovalarn dolduruvermitir. Hlen dnya
balca be mill din gruouna ayrlmtr: Hristiyanlk. Mslmanlk. Yahu
dilik, Hinduluk, Budistlik... Yahudilik mstesna, her mill din grupunda bir
ok milletler vardr. Din gruplar milletlerin mterek ruhlarm tekil etti
inden takviye edilmelidir. Byle hareket edilirse omilletlere ve dolaysiyle
insanla hzmet edilmi olur. Cihan sulhu ancak bu be dine ehemmiyet ve
rildii ta^drde devaml olabilcektir. Byk dinler arasnda silhl arosma-
lardan artk korkulamaz. Hal seferleri devri oktan gemi, taraflar birbiri
nin mukaddesatna hrmet etmeyi gerei kadar renmitir. Dnya efkrnn
222 TEO ZO F TASA VV U F, SLM TASA VV U FU

Uzak ark rahip snflarnn madd, manev mzahareti ile ge

en asrn ortalarnda Hindistanda Adyar ehrinde Teozof Karde
ler unvan altnda bir cemiyet kurulmutur. Gayesi btn dnya
y uzak ark felsefelerine hayran ederek dnya mnevverlerinin
gzidelerini yksek payeli Brahma, Buda rahiplri gibi dndr
mektir. Cemiyet Avrupa, Amerika byk ehirlerinde mteaddit
ubeler (localar) amtr. Bunlarn muhteem binalar, zengin k
tphaneleri vardr. Londra ve Paris localar fazla faaliyetleri ile
hret almlardr. Garp mnevverlerinden bir oklarnn Sanskrit
diline, Hind edebiyatna ve Hindistanda yetime filozoflar arasnda
bilhassa (Buda) ya meftunluklarnn sebebi garpl teozof karde
lerin gayretidir. Bunlar imdiye kadar garp dillerinde yze yakn
byk eser neretmilerdir. Herkese teozofi fikirlerini kabul ettir
mek isterler. Fakat aralarna birader sfat ile ancak ahlk ve ma
lmat itibariyle aradklar evsafta kimseleri kartrrlar. Bu bakm
dan Teozof Kardeler e bir nevi farmasonluk tekilt denebilir.
Hitlerden evvel Leipzig locas faal teozofi localar arasnda idi.
Bir ok mnevver Almann Budist triki dnyas olarak Tibet ma
nastrlarna yerlemesine tavassut etmitir. ki neriyat evine sa
hipti.
Teozof Kardeler in Brahma - Buda dinleri hesabna yapmak

vetosu din kavgalarn kolaylkla bastracak durumdadr... Yeni hristiyanlar

ile misyonerler arasnda byk bir zddiyet vardr. Misyonerler muvaffaki-
yetsizliklerini gelirlerinin azalmasna atfediyorlar ve azaltma mili olarak da
yeni hristiyanlarn Avrupa ve Amerikada Hristiyan etme aleyhindeki pro
pagandalarn ne sryorlar. Berikiler ise iin hakikatini yle tebarz ettiri
yorlar: ark milletleri gazetelerimizi okuyor, radyolarmz dinliyor, sine
malarmz seyrediyor... Sonra soruyor ve diyorlar; Kendi aranzda inanma
dnz bir eye ne diye bizi inandrmaa alyorsunuz. Hristiyanlk insan
sevgisi ise evvel kendi kendinizi boazlamaktan vazgeiniz. Rahip efendiler
yurdiarmza!... Asl iiniz oralardadr.... Yeni hristiyanlar yeni fikirlerine
erdiren bu hakikattir. Ekserisi misyonerlikten yetimedir. Memleketleri vic
dan anarisi iinde alkanrken vicdanlar zaten sakin bir halde bulunan kim
seler lie megul olmann manaszln anlamlardr.
Yeni hristiyanlarn dinler hakkndaki dnceleri saf spiritualizmdir. Bu,
Hristiyanlk leminde byk bir yenilik olmakla braber tarih sahifelerini
kartrrsak bizim iin o kadar fevkalde saylmaz: Bugn stnde yaad
mz topraklara bizi sahip klanlar bakalarnn gzlerini koyu taassup br
d devirlerde malp ettikleri milletlere kaytsz artsz vicdan hrriyeti
bahederken insan topluluklarnn msalemetle yaamalarnda dinler aras
ibirliinin ehemmiyetini takdir etmi bulunuyorlard.
Yeni Hristiyanlk mstakil bir mezhep halinde deildir. Her mezhepten
Hristiyan rahipleri arasnda o fikri gdenler vardr. Bunlar hangi dinden
olursa olsun bir memlekette din kalknmalardan memnun ve di>e aykr ha
reketlerden mkedder olurlar.
 SPIRITZM FAKRZM M AN YETZM 223
istediini Kadyan tekilt, fasl mahsusunda grlecei vehile,
be ktada mslmanlk hesabna yapmaa teebbs etmi ve byk
muvaffakiyteler elde etmee balamtr.

SLAM TASAVVUFU

slm tasavvufundan kitabmzn muhtelif yerlerinde bahsedil

mi olduundan burada bir ka nokta zerinde durmakla iktifa ede
ceiz.
1 Tasavvufun slm kolu, klsik tasavvuf kollarnn en son
ras ve en mtekmilidir. Fakat bu mkemmeliyet dier sistemler
szgeten geirilerek ona mal edildii iin deildir. Kuran ruhu
icabdr. slm tasavvufu Kurandan fkrmtr. Onda dier tasav
vuf sistemleri ile intibak eden yerler gze arpyorsa bu onun
yakn bilgi telkki ettiklerinde yanlmadnn delilidir. slm
mutasavvflar kendilerinden evvelki rneklerden hi istifade et
memilerdir, demiyoruz. Fakat mesleklerinin esasn Kurandan al
mlar, Kuranda bulmulardr. Noksan etd neticesi slm tasav
vufunu kendinden evvelki tasavvuf yollarnn kopyas sananlar
Kuranm mahiyetini kavrayamyanlardr. Kuran Kerim insann
tabiattaki mevkiine, ahlk vazifesine, ahs, tima hedefine dair
Muhammedin ruhunda mtecelli lh vahiyler serisidir. Cehdi fikr
ile, tetkik, tetebbu neticesi sylenmemi, domutur. Bu itibarla
pek saf spiritual (ruhan) bir verimdir. Onu tetkik etmek isteyenler
yalnz zahirine bakar, ruhlar ile de onu anlamaa almazlarsa
hakknda tam malmat edinmi saylamazlar. Bu sebepten msl-
manlarm mhim bir ksm, tafsili imana talip olan yalnz dtan
Kurana balyan ilmi kelm (din felsefesi) ile iktifa etmemi, duy
gularn artrarak Kuran anlamaa, muhteviyatn iten seyir su
retiyle yaamaa teebbs etmi bulunmaktadr. Bu yola onlar
sevk eden Kurann karakteridir. Tasavvuf mslmanlar arasnda
bu sebepten pek abuk inkiaf etmitir.
2 Kuran felsefe kitab olmadndan slm tasavvufu asln
da felsefe deil, btn ruhu kaplayan imandr. Bundan tr slm
mutasavvflar arasnda sakin olmaktan ziyade cokun, kendi iine
gmlm bir halde yaamaktan ziyade atlgan, enerjik idealistler
az grlmemitir. Kuran atei ile yrekleri tutumu. Tanr ak
ile benlikleri kavrulmu olan bu kimseler, slm tarihinin kaydet
tiine gre, kh gazalarda muntazam ordularn nnde ehadete su
sam bir halde dmler (Seyid Ahmet Battal, Sar Saltk, Ge-
224 TEO ZO F TASA VV U F, SLAM TASA VV U FU

yikli Baba gibi), kh yurdlann dman istilsma uratmamak, ya

hut dman istilsmdan kurtarmak iin milis kuvvetleri banda
arslanlara pes ettirircesine arpmlar (KafkasyalI Gazi Mansur,
Gazi Monla ve eyh amil, Sudanl Mehdi Mehmet, Fasl Emir Ab-
dlkadir gibi), kh da misyonerlik ederek dnyann muhtelif yerle
rinde mslmanl yaymlardr (halen mnferiden veya tekilta
bal bir halde Japonyada ve Afrika, Amerika ve Avustralyada a
lanlar gibi*).

( 1 ) Kalblerini Kur'an'a veren Kazan Trklerinden bazlar 1917 kom

nist ihtillini mteakip Japonyaya hicret etmi, Mikadodan Tokyoda bir cami
yaptrmak msaadesini almlardr. Cami yaplm, Kuran Japoncaya terc
me edilmi, ok beenilmi, mslmanlk Japonyada sratle yaylmaa ba
lamtr. O kadar ki, imparator ailesine mensup prens ve prenseslerden baz
lar, Japon diplomat ve generallerinin bir ou mslmanl kabul etmi-
dir. imdi, tasavvufu kuvvetli iman mnasna alanlarn gayretiyle Japonyann
bir ok yerinde minareler ykselmi bulunuyor. Malbiyetin Japonyada
mslmanla hz verdii tahmin olunabilir.
Amerika ve Avustralyada islmiyetin intiarn Kadyan tekilt zerine
almtr. Afrikada i yerliler arasnda tamamlanmak zeredir. Kap mntaka-
snda hristiyan edilmi al adamlar arasnda bile mslmanlar gnden gne
artmaktadr. Afrikada faaliyette bulunan misyoner mutasavvflarn mhim bir
ksm ticaret ile itigalleri hasebiyle kervanlarnn gittii yerlere hem din,
hem de servet ve refah gtrmlerdir. Dnya ilerini terketmek eklinde ta
savvuf mslmanlka merduttur. Mslmanln yaylmasnda namaz menasi-
kinin mhim bir rol oynad anlalyor. Namaz ilk defa sej^eden bir ok
yabanclar onda pek derin mnalar bularak hayet iinde kaldklarn syle-
m-lerdir. Arnold ntiar slm Tarihi nde bu ciheti ehemmiyetle tebarz
ettirmektedir. Dinleri ve, tima meseleleri yerlerinde tetkik etmek maksa-
diyle dnyay dolam ve mteaddit eserleri ile Avrupa ve Amerikada ta
nnm olan rahip Gedat in denizinde ileyen vapurlarn birinde lks mevki
yolcularndan bir ksmnn vapur tayfas ve arabaya koulan hamallar ile bir
arada yzlerce kiinin gz nnde gvertede namaza durduunu grd
vakit duyduu heyecan anlatmkla bitiremiyor. Diyor ki: ... Bu namaz ba
na ok dokundu. ok dndm ve bir lokantada yemek duas etmekten uta
nan dindalarm hesabna byk teessre dtm [Ein Christ erlebt die
Probleme der Welt.].
stanbulu gezmee gelen ecnebilerin ilk ii camileri grmek ve namazi
seyretmektir. Muhammedin garpl hayranlarndan Cariylein dedii gibi iman
atei yangn ateidir, sirayet eder. Sirayet kudretinde mslmanlk namaz ile
bata gelir. Namaz klanlar tasvir eden tablolarn Avrupada ok beenilmesi
yalnz ressamlarnn sanat kabiliyetinden ileri gelmez. Namazda seyircilerine
tesir eden esrarl bir kuvvet yardr [Unssere Vaeter Atalarmz, M. A.
Schmitz du Mulin]. Bu kuvvete Afrika kabileleri ile Japonlar pek az muka
vemet gsterebiliyorlar. inlilerin de mukavemeti fazla deildir. nk ora
da Mslmanlarn says resmen elli - altm milyon gsterilse bile seyyah
larn tahminine gre oktan yz milyonu amtr.
Namaz nedir? Milyonlarca insann nbetlee zihnen Tanr dncesin-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 225
3 slm felsefesini, ilmi kelm douran miller ayn zaman
da Tanrya kuvvetli imann, iddetli incizabn, slm tasavvufunun
akl yoldan izah demek olan vahdeti vcut felsefesini ve bu felsefe
deki mutlak doktrinini de dourmutur.
slm dairesine mensup mkefe erbabnca her felsefe insan
zeksnn tertibi olduundan hi bir felsefe vahiy ve ilham derece
sinde hakikatin tecellisi saylamaz. Bu sebepten hakikati sezen, fa
kat delile, hccete balamaa lzum grmeyen duygu adam daima
filozofa takaddm etmi, duymak, iman etmek sormaktan, cevap
bulmaktan stn bulunmutur. Vahdeti vcut felsefesi mutlak
doktrini ile birlikte hakikatin kendisi deil, mutasavvfn Tanr

den ve bedenen mkaddes hareket ve sknetlerden ibaret kalmas ile yer

yznde zaman ile birlikte yrr bir halde her gn be kudsiyet dalgas do
latrlmasndan maksat nedir? Bu mukaddes dalgalar, yahut ulv duygu vib
rasyonlar ile arkl, garpl mkefe erbabnn arz etrafnda toplandn sez
mekte ittifak ettikleri felket bulutlarna kar bir zrh kua m tekil edil
mek isteniyor?... Devaml ve birleik istekler, hareketler ile eriilemiyen
hangi hedef, hangi ideal vardr? nsanlar arasnda muayyen zamanlarda a
maz bir intizam ve ittirat ile hep ayn eyin dnlmesi, muayyen sz ve
hareketlerin tekrar hayatn her sahasmda mterek dn ve mterek
hareket edi itiyadn kkletirmez mi? Tam mnasiyle bir dnen, bir ha
reket eden fertlerden mrekkep cemiyetlerde tima hastalklardan, fakr-u
sefaletten, zulmden, istismardan, adaletsizlikten, fuhutan, sefahatten... bir
kelime ile ahlkszlktan eser kalr m?... Hayat hakik bir sava deil midir
ve., topyalardan sarfnazar realitelere uygun bir grle hakik savatan iba
ret kalmyacak mdr? O sava disiplinli harekete vicdanlarnn emri ile al
m olan kimseler ba bozuk lardan daha iyi kazanmaz m? Spiritualizm
ktle ruhiyat olmak haysiyeti ile de bu meseleler zerinde ehemmiyetle dur
maa mecburdur.
Geen asrn sath grl baz hmanistleri namazn bir harp hazrl
olduunu, camilerde vaktiyle dnyadan kanl silindirler geirmi olan muha
riplerin cenk avazeleri, tekbir kumandalar ile klndn, namaz ile asker
zaptu rapt ve intizam arasnda ak bir mnasebet olduunu, askerlik nasl
mezmum ise namazn da yle mezmum bulunduunu ileri srmler ve insa-
niyetperverlerden harbi douran sebepleri ortadan kaldrmaa alrlarken bil
hassa namaz ve... mslmanl unutmamalarn istemilerdir. phesiz na
maz bir harp hazrldr. Fakat mdafaa harbine, ruhlara saldran fenalklar ile
mcadeleye hazrlktr. Kuran taarruz harbini haram ve mteamz mslman-
lan aki saydndan hmanistlerin endiesi yersiz ve namaza tarizleri haksz
dr. Harp maneviyat faslmzda bu ciheti tafsil edeceiz. Burada bir cihete daha
iret edelim: Mslmanlar namaz srf Tanr emri olduu iin klarlar ve o-
nunl varlmak istenen hedef hakkndaki mtalalar Tanr maksadnn ak
lanmas deil, ancak ahslarn kendi grleri sayarlar. Namaz ve dier kat
farzlarn hakik sebepleri ancak Cenab Hakkn malmudur. u, bu gibi ferd,
tima bir sebep ve menfaat mlhazas ile deil. Tanr buyruu olduklar iin
onlara ittiba olunur.
15
 226 TEOZOF TASAVVUF, SLM TASAVVUFU
hakkndaki duygusunun mnaya evrilebilen mikdarnca zahirdir.
yle bir zahir ki, batn hakknda asla mkemmel bir fikir veremez.
nk hudutsuz bir duyguya delletler bulunur ve o bylece akl
erevesine sdrlrken mecbur olarak bir ok tahditler yaplm,
hakikatte mevcut olmyan tahili ve terkipler ile ortaya nsan bir
fikir yaps karlmtr. slm mutasavvflarna gre hakikati
kavramak iin duymak lzm gelir. Hakikat ancak duyguda, sezi
te, inantadr. Marifetten, yakn bilgiden murat budur. Gz ile
olan temaa safhalar gibi ruh ile olan temaa safhalar da hakika
tin kendisi olmaktan ziyade glgesidir. Asl hakikat tarif, tasvir,
tertip, tefrik, taksim kabul etmiyen duygudan ibarettir. slm mu
tasavvflarnn kutuplarndan mam- Gazali akln vahdeti vcut
felsefesini kurmas ile ruhun Tanr duygusundan ibaret kalmas
arasndaki byk fark yle tebarz ettirir: Tasavvufun d ile
iini anlatmak, mrnde ak ekmiyene ak, sarho olmyana sar
holuu sz ile anlatmak gibidir. Anadan doma hangi kr tarif ile
renkleri bilmitir.
Felsefeler yklabilir. Fakat hakikat bakidir. Bundan dolay
slm mutasavvflar doruyu ancak Allah bilir ve Allah bildirir
szn dillerinden eksik etmemilerdir. Allah iman, onlar sn
d en metin kaledir. Hi bir hcum ile sarslmaz. Allah imanndan
ibaret olan mslmanlk ilmi kelm esaslarnn red ve cerhi ile y-
klamyaca gibi Allah akndan ibaret bulunan slm tasavvufu da
vahdeti vcut felsefesinin red ve cerhi il yklamaz. lmi kelm
esaslar rtlrse ki imdiye kadar hi bir mnekkide bu na
sip olmamtr yerlerine derhal yenileri konarak sualsiz imana
kalblerini aamyanlara, yahut etrafl bir surette (dtan) amak
isteyenlere yine bir ilmi kelm: din felsefesi sunulur. Vahdeti v
cut felsefesi ktrlrse ki buna da hi bir muteriz imdiye ka
dar muvaffak olamamtr hudutsuz Tanr akna baka bir fikir
yaps ile remzolunur.
Materyalist, ruhu veya hici, her felsefde mterek olan bir
ana hedef vardr. O da hakikati bulmaktr. Her filozof, deimeyen,
yenilenmeyen, eskimeyen, modadan, gzden dmeyen, red ve cerh
edilemiyen, her devirde sabit kalan hakikati arar. Eyann hakikati,
tabiatn mahiyeti diye ona der. Tetkik mevzuu hakkndaki anlay
larn, izahlarn, bulularn hep o ideal hakikat mefhumunu gz-
nnde tutarak yapar. deal hakikate vardn iddia etmiyenin
felsefesi, kanaati, iman yoktur. Btn byk filozoflar yalnz za
manlarn tatmin edecek zanlara deil, hakikatin kendisine varmak
iin uramlar ve vardklarna inanmlardr. Fakat inanmak ba
ka, hakikaten varmak bakadr. Felsefelerin tetkiki gsteriyor ki
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 227
gzler hep ayn ideale mteveccih olduu halde elde edilen neti
celer grup grup birbirinin zdddr.
Mesel Heraklit tabiatn hakikati hakknda o harekttir, Lo
gostur uurlu bir varln szdr demi ise koyu materyalist
hayr, uurdan mahrum, bizatihi mteharrik madde paralarnn
tesadfi arpmasdr diye ortaya atlmtr. Pozitivist hakikat
msbet ilimlerin bildirdiinden ibarettir. Ahiret yoktur tezini ileri
srm ise, spiritualist terih bana demese de lenin ruhu
yaamasna devam eder. Ahret vardr iddias ile hakkn kendi ta
rafnda olduunda srar etmitir... Hakikat birdir, taaddt etmez.
u halde karlkl iddialardan ancak biri doru, dieri yanltr.
Fakat hangisi? Hepsi mucip sebep serdinde aa yukar ayn dere
cede kuvvetli bulunuyor... Bir ksm filozoflar bu neticeye bakarak
hakikatin bulunmasndan mitlerini kesmiler, reyb olmulardr.
Onlar bu meslee sevkeden yine ayn fikir, taaddt etmemesi ge
reken, tek, ideal hakikat mefhumudur. Bu mefhum kisb deil^ ft
rdir. nsan nesli ile beraber domu, her devirde ona k tutmu
tur. Herkes deimeyen tek hakikate uzanmaa alr. Onun mn
kiri yoktur. Fakat... O bir ad ile anld vakit i deiiyor. Ayn
ey maksud olduu halde bir ok kimseler o ad yadrgyor. Bu hal,
ileri yalarna, hatt hazan filozof sfatlarna ramen bir ok insan
larn ruhan ocuk kaldklarn, kelime majisinden kurtulamyarak
kelimeler zerinde oynayp durduklarn gstermektedir.
slm mutasavvfna gre filozoflar deimeyen hakikatin izi
zerindedirler. Fakat hangisinin ona daha fazla yanat tarafsz
hir gr ile kat olarak malm deildir. nk aralarndaki yar
henz bitmemitir. Bitecei de yoktur. Mutlak hakikate varma, de
imeyeni bulma hususunda felsefe herhalde pek dolak bir yol
dur. En ksa yol duygudan geer ve doruca... Allaha gider. Mu
kaddes duygularna dalan mslmanlar deimeyen hakikati, mut
lak hakikati Tanrnn bir sfat bilirler ve ok kere sfat ile mevsu-
fu bir sayarak Tanrya Hak Taal ve Cenab Hak derler. Hak dan
muratlar zdoruya, zamansz, meknsz, daima mteal, daima
yksek, zeval bulmaz, ebed doruya iarettir. Ona insanlar eri
memi, O insanlara erimi, kendini sezdirmitir. Herkesin gayev
hakikatte nizasz birlemesi bunun en bariz delilidir. htilflar de
imeyen hakikatin varlnda deil ,muhteviyatmda, deimeyen,
kta, mutlak bilgilerin, fikirlerin, grlerin tayinindedir. Bu ise
tamamen baka bir meseledir. Zat hakkn mnakaas deil, tecelli
sinin mnakaasdr. Sfatta itirak, mahiyette itiraki tazammun
etmez. Her doru olan Tanr deildir. Fakat her doruda Tanrnn
hak sfat mtecellidir. Hak, hakikat lyezzaldir. Bir devir, bir va-
228 TEO ZO FI TASAVVU F. SLAM TASA VV U FU

kit ile mukayyet, nisb, zaf hakikat bo szdr. Hakikat kayd al

tna alnamaz. Alnyorsa hakikat deil, zandr. Bir devrin, bir vak
tin, bir ahsn veya ahslarn zann, bo kanaatleri, yanllardr.
Yuvarlak olan arzn orta a hristiyanlar arasnda dz saylmas
gibi.
Muhiddin-i Arabi namtenahi uzayan bir adet silsilesinde ma
hiyetini deitirmeyen vahidi Cenab Hakkn riyazi ifadesi sayar.
Mehur ngiliz hakim airi Bernard Shawn Hak Tanry ararken
Karakzn bandan geenler isimli eserinde slm mutasavvflar
nn deimeyen vahit ve hak telkkilerinden mlhem bir konuma
ksm vardr ki tasavvuf! karakterini daha ziyade tebarz ettirmek
ini serbest bir tercme ile tevsian, fakat esas mealinden ayrlma
maa itina ederek buraya geiriyoruz:
[Karakz (akl selime namzet gen zek):
((...... Kinatn mebdei kendiliinden mevcut ve yaratc bir
ey olsa ve biz yapldmz topraa dndmz vakit buna ben
zer bir ey bizden devam edip gitse gerektir. ocukluumdanberi
adetler zerinde dnr ve bir adedine aar dururdum. nk
dier adedler sadece birlere ilve edilmi birlerden ibarettir. Fakat
bir nedir?... Bir trl bulup meydana karamamtm. Ancak, bir
gn lde rastladm bir riyaziyeci bana naks (X ) m cezir mu-
rabba ile taksim kinatn anahtardr, demiti. Bu fikir zerinde
durunca biri nihayet kavradm: imdi biliyorum ki bir kendiliin
den oalan veya oaltan, ortaya bakalarn karmak iin ee,
ortaa muhta olmayan varlktr. Balangc ve sonu yoktur... n
k birden bir eksik, bir daha eksik, bir daha eksik diye sayabilir
ve asla bir balangca varamayz. Keza birden bir fazla, bir daha
fazla, bir daha fazla diye hesap edebilir ve yine asla bir sona ulaa-
mayz. Ebediyeti dnebilmemiz ancak adetler sayesinde mmkn
oluyor. Ebediyet, ebediyet... Ne derinlik?!...
Arap Centimen (Hazreti Muhammed) Allah birdir ve ebe
ddir. Fakat, farketmen lzm gelen bir ey daha var: Ebediyet yal
nz bana hitir. Ebed bir hakikatin varln bilip hak yolunu tut
maz, zat hakka, Allaha inanmaz, hakkaniyete bel balamaz isen
kuru ebediyet ne iine yarar ki...?l
Karakz Ebed olan ancak aded hakikattir. Baka her haki
kat ocukluk hlyalar gibi zamanla geer gider, yanl kar, bo
olur. Bir, bir daha iki, bir, on daha onbirdir ve daima byledir. Bu
sebepten dnyorum ki bir ile Allah ayn eydir. Yahut adetler
de Allaha benzer bir hal vardr.

(1) Bu ciheti Spiritizm bahsinde tekrar ele alacaz.

 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM 229
Arap Centimen Allah ancak kendine benzer. Onun baka
benzeri yoktur. Maamafih adedi hakikate ebediyet atfedebilirsin.
nk temel olan bir, Allahn ba sfatdr. Zaman ile birin mu
l, hakkn mevzuu, dnya bilgi ve hkmleri deiebilir. Fakat
birin, dorunun kendisi deimez. Yer altndan akan bir su farzet,
buna bir kuyu a! Gn kuyudan suya vursun. Bir ksm su
a girerken bir ksm su ktan kar. Ama k su ile beraber
akmaz. Yerinde durur... Bir devrin insanlar indinde bir ey doru
luktan km ise mutlaka baka bir ey dorulua girmitir. Bu da
karsa baka bir ey girecektir. Suya bakanlar suyun akn, a
bakanlar n sabitliini grr. Kendisine nisbet edilenlerin tahav-
vlne ramen hak ve hakikat mefhumu daima bakidir. Tahavvl
zarureti eyadan deil, hatadan mnbaistir. Doru bilinen bir e
yin sonradan yanllna hkmolunmas bidayeten asl dorunun
anlalmamasmdan ileri gelir. Allahn hidayeti ile insanlara kinat
durduka duracak baz hakikatler mnkeif olmutur. Senin bah
settiin adedi hakikat onlardan biridir. Btn devirlerin insan kan
dil etrafndaki pervane gibi hakikatin mihrakna nfuz etmee a
lr. Nfuz edenler a kavuan pervane gibi yanp tutuarak
Birin msevsmdan tecerrt ederler. Ben bire pek ehemmiyet ve
ririm. Anlyarak bana tbi olanlar bunca eyada hep biri grrler.
Bir, deimeyen hakikatin dili, Allahn tekliinin remzi, saylarn,
okluklarn badr. Gel! Biri, Allah tan!
Karakz Tanyorum. Fakat... Allah inkr edilemez mi?
Arap Cntimen Edilemez. Mucip bir sebep ileri srerek Ce-
*nab Hakk inkra kalkan farknda olmadan ikrar eder. nk ma
demki sebep dermeyan ederek hakkn kendi tarafnda olduunu
sylyor. Hata da etse, yanl da sylese, ortada zmnen tand
bir zat hak yine vardr. Yalnz muhteviyatnda yanlmtr. Cenab
Hak, hak fikrini insanlara vermekle silinmesi imknsz bir surette
onlara damgasn vurmutur. nsan hayvandan bu damga ile tefrik
olunur. Hak duygusuna malik olmayan insan yoktur. Allahn riya
ziyede ad bir, ahlkta ad Haktr. Hak, btn insanlar birbirine
balayan en kopmaz badr. Bir, yegne ebed kymet olan Al
lahn riyazi ifadesi ve isbat olduu gibi btn insanlarda mterek
olan Hak fikri de ahlk ifadesi ve isbatdr. Bir, haktan ve hak,
birden ayr deildir.
Putu (mnkir sanatkr tipi) Karakza hitaben Sen araba
bakma! Bir yiyip iemez, hak ile evlenemezsin.
Karakz Yemek, imek iin Allah bize baka eyler vermi
tir. Birbirimiz ile evleniiriz.
230 TEOZOF TASAVVUF, SLM TASAVVUFU
Putu Pekl... Ye, i, evlen... Fakat adetlerin resmini ya
pamazsn. Bu bana kfi...
Arap centimen Biz mslmanlar yaparz. u iaretin dellet
ettii yce varlk sayesinde dnyay fethedeceiz, diyerek yere
eildi ve ehadet parma ile kuma hepsinin esas bir izgisi olan
arap rakkamlarm^ yazd... ].
Bir ve hak ile kasdolunan bylece tebarz ettirdikten sonra
imdi birin birine ve daha tesine: vahdeti vcut felsefesindeki mut
lak doktrinine geebiliriz. Vahdeti vcut felsefesi Mutlak Akidesi
ile balar. Bu akide, umum olarak sylediimiz gibi, dier tasavvuf
sistemlerindeki mutlak fikrinin kopyesi deil, tamamiyle Kurandr.
Kul HvAllah ahad yetindeki (ahad) kelimesinin mnasndan
karlmtr. Ahad yle bir vahittir ki vahit mefhumu onu anlatma
a kfi gelmez. Baka lisanlarda mukabili yoktur. Bir deil, belki
birin biri... Fakat bu da deil. Bu sebepten slm tasavvufunda Al
lahn hnh brisine Kurana tevfikan Ahaddiyyet Mertebesi ile
iaret olunmutur. Bu mertebe mutlak mertebesidir. slm tasavvu
funu Thfetlmrsile adl eserinde pek gzel karakterize etmi olan
Fazlullahlhind ahadiyyet mertebesini izah ederken yle der:
... Cenab Vaciblmevcudun birok mertebeleri (plnlar)
vardr. Taayynszlk mertebesinde, knh brisi demek olan mer
tebe! ahadiyyetinde tla k hakik ile mutlak olmas itibarile Hak Te-
al her trl nisbet, nut ve sfattan, hatt mutlak sfatndan dahi
mnezzeh ve mukaddestir. Cenab Mtealin knh brisi murat olu
nursa hakknda ancak Hve - O denebilir. Yahut huu tam ile s
kt edilir....
Modern teozoflar kendilerini bir ksm spritlerin aksine ademi
mahz hkmnde olan Aryasamacizm mutlak mdan kurtararak s
lm mnada bir mutlak kabul etmilerdir. Asr teozoflardan Lead
Beaterin mutlak hakkndaki sz snnylmezhep mutasavvf Faz-
lullahlhindnin sz ile karlattrlrsa belirtilmek istenen cihet
lerin tertibinde bile tam bir mutabakat gze arpar. Fazlullahlhin
d Lead Beater, Mrs. Besant, Sinnet, Naravaka, Rabindrant Tagor^
vesaire gibi asr teozoflardan ok evveldir.

(1) imdi kullandmz garp rakkamlarnm ad mucidi saylan kavme

nisbet ile Avrupada Arap rakkamlar dr. Bunlar ile eskiden kullandklarmz
arasndaki fark bir izgisinin sola veya saa mail olmasna gre sratle rakkam
sralayabilmek iin yaplmas zarur kk deiikliklerden ibarettir. Garpllar
mslmanlk camiasna dahil olan milletleri Arplarn ilerde geldii devir
lerde Arap ve Trklerin byk bir devlet halinde karlarna kmasndan iti
baren uzun asrlar Trk ad ile anmlardr.
(1) Mehur Hind airi, bir ka sene evvel vefat etmitir. Mumaileyhi
 SPRTIZM FAKRZM MANYETZM 231
Tuhfetlmrsiledeki telhise gre slm tasavvufu Tanry Tan
r vehesinden Tanr ve insan vehesinden Tanr gibi yalnz iki
plnda deil, yedi plnda mtala etmitir ki geniliini gsterir.
Birinci pln yukarda zikredilen taayynszlk veya ahadiyyet pl
ndr. Bu durumuna dair Tanr hakknda hi bir sz bulunup sy
lenemez. Tanrnn Alm, Semi, Basr, Kadr, Hlik, Hafiz, Rahm,
Cebbar^ ilh gibi sfatlar hudutsuzluklarmda mutlak olmakla bera
ber taayynszlk mertebesinde Tanr hakknda kullanlamaz. n
k Kuran- Kerimde Tanrnn bilcmle sft zt kibriyasmn mahi
yetine nisbet iel deil, tezahratna nisbet ile beyan buyurulmutur.
un ve hdisat kevniyeyi tetkik edenelr Tanrmn alm, sem, ba
sr ilh olduunu teslimde gecikmezler. Fakat hereyi muhit ilmin,
semin, basarn ilh masdar hakknda yine hi bir ey bilemezler.
Sftmdan Tanrnn mahiyetine intikal mmkn deildir. Byle bir
ey kaba bir kuvvet, mesel mknatsiyet hakknda bile kabil olmu
yor. Mknatsl demirdeki ekme hassasndan ekiciliin mahiyetine
kimse nfuz edememitir. (Elektrik tatbikatndan elektriin mahi
yetine nfuz edilemedii gibi). kinci pln ilk taayyn veya vahdet
mertebesidir. Bu mertebede Tanr evsaf ve nisbet kabul etmenin ilk
tezahr vehesi olmak zere, birine dierinden fazla hususiyet ve
imtiyaz vermeksizin meknuz lemi emri ve lemi halk^ varlklarn
klli kudret ve ilmi ile kuatmtr. nc pln ikinci taayyn ve
ya tezahr hlidir. Buna Vahidiyet veya Hakikati insaniye merte
besi denir. Bu mertebede Cenab Hak hususiyetler tertip etmi ve
gelitirmi, meknz varlklara imtiyazlar vermitir. lmi kllisi bu
varlklar zaviyesinden tafsl halindedir. Bu mertebenin de
kadmdir. Yani biri dierinden sonra deildir. Takdim ve tehirler
akldir. nc mertebeye hakikati insaniye denmesinin sebebi za
fiyeti ile Cenab Hakkn hereyi dnm, tasarlam olmasndan,
akl kll halinde tecelli etmesindendir. Drdnc pln meknz lemi
emir varlklarnn olsun sz ile fiilen vcut bulmas plndr. Bu
na ervah pln da denir. Kevinlerdeki bilcmle mcerret varlklara,
meleklere, ruhlara, sair uurlu kuvvetlere dellet eder. Kadm deil

Hindistanda hindlar kendi azizlerinden, mslmanar mslman evliyasndan

sayarlar. Tasavvuf iirleri iki tarafa pek makbuldr.
(2) Baz Spiriller Tanrnn cebbar sfatndan kanuna, kadere uymaa her
varl zorlyan mnasn karamyarak Tanr nasl cebbar olur, diye, sanki
Cenab Hakka tiranlk isnat edilmi gibi, Kuran tahtieye kalkarlar. Son
ra da kanunun cebir olduunu farketmeden lh kanunlardan bahsederler.
(1) Mevcudat, Kurana gre, lemi emir (sz lemi: Melekler, ruhlar,
sair mcerrdat) ve lemi halk (mehudat veya tanzim edilmi madde lemi)
varlklar olmak zere iki byk ksma ayrlr.
232 TEO ZO F TASAVVUF, SLM TASA VV U FU
hdistir. Beinci pln misl lemi plmdr. lemi halkn birinci ka
demesi saylr. Paralanmyan, kopmyan, yarlmyan, yrtlmyan
ltif cisimlere ve ltif cisimlerden vcutlara mlik ervah kinatn
mil olur. Mcerret ruhlar bu plnda hafif maddeler ile irtibat pey
da ederek daha aa lemlere inmee hazrlanrlar. Altnc pln
ar cisimler halinde tezahr plndr. Bu plna dahil olan cisimler
kopar, paralanr, dalr ve sonra bir araya gelebilir. Yedinci mer
tebe insan plndr. Vahdet mertebesinden itibaren aaya doru
zikredilen mertebelerin cmlesini ihtiva eder. nsan diye anlan
mahlkta birbirine dahil kinatlar halinde Tanrmn btn tezahr
leri mndemitir. O, gmlek stne gmlekler giymi vaziyettedir.
nsan sfli arzularma galebe alar, ak sfi ile ruhunu kaytlardan
kurtarr, mnen kuvvetlenirse Tanr da mahede edip gayei mal
edindii mkemmel vasflara gittike yaklar, gittike mkemmel
insanla doru ykselir... lm, yer yz insanmn ar cismini
yer yznde brakarak ltif cismi ile misl lemine dnmesi ve ora
dan itibaren asl rca hazrlanmasdr. lmle dnlen misl le
mine ikinci misl lemi veya kabir lemi denir. O lem hayatm k
yamet ve ondan sonraki safhalar takip edecektir.
Vahdeti vcut felsefesinin emas yalnz yukardaki tertipten
ibaret deildir. Muhtelif tarikatlarda bu felsefe, esas deimemekle
beraber, muhtelif ekiller alr. Hatt her mutasavvf onu kendi duy
gusuna ve zevkine gre anlatr. Bazan hadlerde ve eyann hakika
tinde ihtilflara dlr. Mesel hakikati insaniye mertebesi baz
mutasavvflara gre kadm deil, ervah mertebesi gibi hdistir. Ya
ni Tanrnn mahhar bir tecellisi ile halkolunmutur. Keza bir k
sm mutasavvflara nazaran eyann hakik varlklar yoktur. Bun
lar vahdeti vcudu Spiritalizmin mahiyeti bahsinde anlattmz
ruh felsefesi halinde ileri srerler: Hakik tek varlk ruhu klldir.
Dier varlklar onun tahayylleridir. Serab gibi gelip geerler. Bu
ksm slm mutasavvflar da ruh felsefesini bakalarndan alma
mlar, anlyabildikleri kadar Kurandan ve hadslerden karmlar
dr. Mslmanlarca Kuran herkesin, her devrin slim fikirlerini
destekliyen bir kitaptr. Bu cihetten hakikaten mcizedir. Baka
trl olsayd, kyamete kadar ona inanlmas mevzuu bahis olamazd.
Bundan evvel de sylediimiz gibi vahdeti vcut felsefesi slm
tasavvufunun harmi deil, zhiridir. Onun iin Allah akndan iba
rettir. Allah ile bir olmak birok kimselere garip gelebilir. Fakat
onlar Monla Camnin Gl dnen gl olur, blbl dnen bl
bl olur sz zerinde dururlar ve dikkatlerini tam mnasiyle bir

(1) Bu safhalar hakknda evvelce izaht verilmitir.

 SP RTZM FAKRZM MAN YETZM 233
noktaya verdikleri vakit ruhan o noktadan ibaret kaldklarn tecr
be ile anlarlarsa EnePHak Ben hakm. Mnen Hak Tanrdan
ibadet kaldm diyenlere hak verirler.
3 slm tasavvufu iki byk kola ayrlr. Birincisi Snn ko
ludur. Bu kol mensuplar eriat ile tarikati birbirinden ayrmazlar.
ilUkm eriyeye harfiyen riayet ederler. Aralarmda harice kar
gizledikleri hi bir akide yoktur. Saf mslmandrlar. kinci kol
i koludur. (Abdullah ibni Sebe) in nc halife olan Hazreti
Osman zamannda ortaya srd imam msum akidesine istinat
eder. man msumdan maksat nezahati ahlkiyesi hasebiyle gnah
ilemesine, aldanmasna, hata etmesine imkn olmyan ef, Efltun-
un ((Devlet isimli kitabnda hararetle mdafaa ettii hayrhah dik
tatrdr.'Abdullah ibni Sebe ancak byle bir zatn Osman devri ke
mekelerine nihayet vererek slmiyeti parlak bir istikbale kavu
turabileceini iddia etmi, yer yznde byle bir kimse bulunam-
yaca itirazna da Bulunur, her devirde zuhur eder. imdi bile
aranzda yayor cevabn vererek Hazreti Aliyi gstermitir. Ali
nin ortaya karlmas slmlar ikiye ayrm, birok kanl bou
malara yol amtr. i - snn dvas eski iddetini kaybetmekle
beraber zamanmza kadar srklenmitir. Hlen randan ziyade
Hindistanda olduka faal bir haldedir. Hindistanda ilerin mik
tar ok az olmakla beraber ticaret ve sanayide^ hatt siyasette m
him mevkileri tutmalar onlara husus bir ehemmiyet atfettirmek-
tedir. Pkistanda devlet riclinin bir ksm idir. ilii yaatan
ehli kali demek olan ahondlardan ziyade i mutasavvflardr.
Bunlara gre Abdullah ibni Sebe snnlerin iddias gibi slmiyete
fesat kartrmak iin sureti zhirede ihtida eden mntakim bir ya-
hudi^ deil, Muhammede ve Aliye samim olarak inanm bir ms-
lmandr. Muhammed hakayiki Kuraniyeyi yalnz amcazadesi ve
damad Aliye am, Aliye emanet etmitir. Ali de bunlar kendi
kanndan gelenlere emanet etmitir. Kurann i yzn yalnz Ali
kanndan olan imamlar bilir ve maiyetlerinden mutemet kimselere
gizlice bildirir. Ali vasiyeti byledir. mamlarn sonuncusu olan zat
dnyann en ziyade slahata muhta olduu bir zamanda meydana
kmak zere kaybolmutur. Bir gn gzkecek, dnyay dzelte
cektir.
Snn mutasavvflara gre Hazreti Muhammed mslmanlardan
hi bir ey saklamam ve dine dair gizli olarak Hazreti Aliye hi
bir ey sylememitir. Byle bir iddia kafiyen yalandr. Hazreti
Musann Lv kabilesinden yetmi ihtiyara Tevratn hakikatini bil-

( 1) Taber ve bnlesr tarihleri.

234 TEOZOF TASAVVUF, SLM TASAVVUFU
dirmesi yalanna nazire olarak kasd mahsus ile uydurulmutur. Ali
ye snnilerden fazla mevki veren mutasavvflarn hayat dikkatle
takip edilirse Aliden devraldklarn iddia ettikleri srlarn mahiyeti
abuk anlalr ve Ali tenzih olunur. nk hayatnn hi bir saf-
hasmda Ali onlar gibi hareket etmemitir: Farzlar ve haramlar
hie saymak, Kuran yetlerine tefsir ve tevil ilminde yeri olmyan
aykr mnalar vermek, hadsler uydurmak, uydurma olduklar bi
linen hadsler ile ihticaca kalkmak, halk aldatmak, istismar etmek,
dine yahudi, eski ran ve Hind hurafat kartrmak gibi...
Hazreti Aliyi Tanrlatran eski iai galiye mensuplar ile
mam Gaib^) i smail adl birinin ahsmda bulduklarn iddia eden
eski smailiye ubeleri (hatmiler) hakknda yukardaki isnatlar m
balal deildir. Fakat btn i mutasavvflara temil- olunursa
ifrata varlr. Bunlar iinde akidelerine samim olarak sarlanlar,
onlar Kurani, slm bilenler pek oktur. Hatt bylelerine
Hindistandaki smailler arasmda bile ok rastlanr. Tanry mutlak
olmas itibarile dua kabul etmekten mstani bildiklerini syleme
lerine ve Tanr yerine peygamberlere, vellere, yksek ruhlara dua
etmelernie ramen imdiki smaillerin Brahma - Budizm dinlerini
ve Zerdt mezheplerini slmiyet ile telife alan frkalarn bile
hsn niyetleri zhirken slm dairesinden karmak, gnlden Ke
lime! ahadet getiren kimselere ekseriyetin fikrine aykr ictihadlar-
da bulunduklar iin sen slm deilsin demek mmkn deildir. s-
lmiyetten herkes nasibi kadarn alacaktr. Datmak deil, topla
mak lzmdr.

Kuday
 MANYETZMA VE HPNOTZMA NEDR?

Manyetizma, Ltince ve Yunanca^ nn Magnes kelimesinden

gelmitir. Ltinceden Franszcaya Magnet olarak gemi ve ondan
da dier dillere aktarlmtr. Magnesin eski Yunanistanm Lydia ya
hut Tessalia eyletinde bulunan Magnesia ismindeki miknats ta
larna verilen isimden gelmi olmas daha ok muhtemeldir. Sonra-
Ira miknatsa lem olmutur. Franszcadan dilimize ve dier dillere
gemi olan Magnetism = Manyetizm miknayisiyet demektir. Ya
ni miknatsllk ve miknatsta bulunan hassa... Viyanal Doktor-
Mesmer 1774 de ilk defa olarak kendi husus usullerde uyuttuu in
sanlarda grlen uyku haline Manyetizm uykusu adn vermitir.
Bizde ve dier dillerde Manyetizm adiyle tanlan keyfiyet, bylece
Mesmerin verdii isimle btn dnyaya tantlm oluyor. Hatt
baz kitaplarda Manyetizmin, isim babasnn adiyle, yani Mesme-
rizm olarak mtala edildii grlr.
Mesmer, kendisinde fevkalde bir enerjinin bulunduunu ve
bununla birok kimseleri bildiimiz uykuya benzemiyen bir uyku
ya sokabildiini iddia etmiti. Bu iddias zamannn kskan doktor
larn harekete getirmekte gecikmedi. Kendisi arlatanlkla itham
ve aforoz edildi. Fakat yapt tecrbeler herkesi hayrette brakt
iin az zamanda hreti hemen btn Avusturya, Almanya ve Fran-
saya yayld.
O, kendisinden kan bu olaanst kuvvetlere Force magne-
tique Humain = nsan miknats kuvveti diyordu. Sonralar buna
Magnetisme Animale = Hayvani miknatsiyet veya Force Psy-
chique = Ruh kuvvet... ilh adlar da verildi. Baz insanlardan
ok fazla miktarda, bazlarndan da pek az kt isbat edildi:
i bo olarak bir terazide daras alman bir bardaa, parmak u
lar aa gelmek zere el daldrlr ve bylece uzun bir mddet
beklenirse nce mvazenede bulunan bardan yava yava arla
t grlr. Bardan bulunduu kefe aaya iner. inde gzle

(1) Magnes kelimesinin aslnn Yunancadan m, yoksa Ltinceden mi

geldii belli deildir. Yaptmz aratrmada Chamberss twentieth Century
Dictionary her ikisini gstermketedir.
(2 ) F r^eric Antoin Mesmer 1733 de domu ve 1815 de lmtr.
236 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
grlr hi bir ey olmadan arlaan bu bardak baz garip hassalar
haiz olur. nceleri, Mesmerin iddiasn rtmek iin birok tefsir
ve tevillerle kabul edilmek istenilmiyen bu Force magnetique =
Miknats kuvvet, hakikatte hi bir ekilde o tefsir ve tevillere sa
cak bir nesne olmad. Muarzlar, elden kan hararettir! dediler. Fa
kat hararet olsayd bilkis bardan arlamas deil hafiflemesi
lzmd. nk scaktan bardan iindeki hava snp inbisat etmesi
ve ykselmesi icabeder. Bylece geniliyen ve bir ksm bardaktan
yksee kan hava ile onun hafiflemesi lzmgelirdi. Terle mebu
bir hale gelen Su buharl hava hikyesi uyduruldu, fakat o da
tutunamad. Bardan iinde biriken bu miknats kuvvet, bardak
baaa edildii zaman, ksa bir mddet sonra boalyor ve tera
eski mvazenesine geliyordu. Demek ki bardaktaki ey havadan
ard. Baz hassas sjeler bu bardakla ksa bir zaman temas ettiril
dikten sonra ellerini bardan iine sokarak uykuya daldklar
grlyordu. Bu ey, balmumunda ve suda eriyebiliyordu. Suda eri
tilmi bu kuvvet ayni ekilde Mesmerin manyetizma yaparken ver
dii kuvvete benzer tesirler yapyordu. Su, sjeye itirilirse uykuya
dalyor, yahut aryan yerine dklrse ar geiyordu. Bardan
iinde uzun zaman muhafaza edilebiliyorsa da bir mddet sonra
kayboluyordu. Demek oluyor ki elden kan gizli kuvvetler madd
birer varlktr. Son zamanlarda bu manyetik kuvvetin mahiyeti an
lalm ve bunun bir vibrasyon olduu, dalga uzunluuna kadar tes-
bit edilmitir. Daha nceden, grc denilen medyomlar bunu tayf
renkleri gibi insanlarn elektriin sivri ulardan kamas gibi
burnundan, parmak ularndan, gzlerinden ktn; renk renk ol
duunu grm ve haber vermilerdir.
nsanlardan kan bu kudret darda baz mhim tesirler yapa
bilir. Baz kimseler bu kan enerjiyi fazla miktarda teksif ederek,
onlar vastasile fizik, mihaniki hdiseler yaratmak imknna malik
oluyorlar. te operatrlerle medyom denilen ahslarn yaptklar
hrikalar hep bu kudretin tesiriyledir. Bedenden dar kan bu
enerjinin, radyum gibi baz maddelerden kan emanasyonlara ben
zedii belki de ayni mahiyette olduu sylenebilir. Yalnz bir farkla
ki radyumdan kan inaat ba bo dalp gittikleri halde beden
den kanlar istenilen maksada gre tanzim ve tdil edilebiliyorlar.
Hatt bunlar bir noktada teksif edilmek suretiyle o noktaya hayret
verici tesirler yapabiliyorlar.
Baz medyomlar bedenlerinden kan bu emanasyonlar mba
laal bir ekilde toplyarak kesif ve elle tutulur, gzle grlr bir
hale sokabiliyorlar^ Materyalizasyon denilen bu hdise ruhlarn

(1) Bu ekilde teksif edilmi enerjiye Ectoplazm ad da verilir.

 SPIRITIZM f a k ir iz m MAN YETIZM 237
grlmesi, baz garip hdiselerin vukuunu lm yoldan izah eder.
Bunu biraz daha ak izah edelim:
Radyum bir madendir. Bu maden durduu yerde kendi bnye
sindeki atomlar paralar. Yani atomlarn tekil eden elektronlar
birbirlerine skca bal olmadklarndan dalarak bolua frlarlar.
Bu dal ve frlay, ayni zamanda baz vibrasyonlarn domasn
da mucip olur. Bylece atomlarn paralanp dalmasile yava
yava gvdesinden maddeler kaybederek radyum uzun seneler
sonunda arlmn yarsna iner. Gzle grlemedii halde ancak
baz vastalarla tesbit edilebilen bu hdisenin deiik miktarda ol
mak zere dier cisimlerde de vukua geldii son zamanlarda anla
lmtr. Ayni hdise insan bedeninde de oluyor. Yalnz insandan
kan bu ok kk elektron paralar insan iradesine tbi olarak
azaltlp oaltlabildii gibi istikameti de deitirilebiliyor. te
btn gizli ilimlerin ve spiritizmanm can alc noktas buradadr.
Atomlarda bulunan elektronlar, merkezde bulunan proton etra
fnda dnerler. Bu hareket eer hzlandrlrsa, dnen bir tekerlein
hz arttka stndeki amur paralarn frlatp at gibi elektron
lar etrafa sat dnlebilir. Demek oluyor ki bu inilar, atom
daki vibrasyon hareketinin artmas neticesinde vukua geliyor. Bir
kelime ile emanasyon yapan cisimler atomlarnda byk bir hare
ket olan cisimlerdir. nsanlar da bedenlerinden kan bu emenas-
yonlar atomlarnn hareketine hz vermek suretile azaltp o
altabiliyorlar. te medyom, operatr, spiritizma celselerinin hdi
seleri bu yolla vukua geliyor. Hatt daha derin dnerek telkin
in tesirini de bu mekanizma ile izah mmkndr. Telkin, szle
yani seda vibrasyonlarile insan beynine tesir etmek olduun
dan, bu vibrasyonlarn dima yoliyle telkin yaplan ahsta yine
vibrasyonlar arttrmak suretiyle emanasyonlar oaltarak i gr
d dnlebilir.
ayet bedenden dar kan bu elektron paracklar irad ola
rak sevk ve idare edilebildii dnlrse mesele hem kolaylkla
halledilir hem de btn hdiselerin izah kolaylar.
Manyetizma ve biraz aada izah edilecek olan hipnotizma h
diseleri eskidenberi bilinirdi. Apollon, Seres ve Endore mbetlerinin
rahipleri bundan istifade etmilerdir. O zamanlar, bu gibi hdiseler
kehanet yapmakta kullanlrd. Pek dikkatli birer mahit olan es
kiler, baz hayvanlarn ikrlar zerinde hayret verici tesirler ya
parak onlar avladklarna dikkat etmilerdir. Mesel gzleri bir y
lann bakna taklan kular, sersemleyip arr ve ylann azna
der. Onun kap kurtulmak iin yapt hareketler; kanat rp
lar fayda vermez. Bu rpmlar onu sanki gizli bir kuvvetle eki-
238 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
yormu gibi dmannn azna sevketmekten baka bir eye yara
maz. Sansarlarn tavuklar zerinde, ahinlerin kk kular, yla
nn kurbaa, taznn tavan zerindeki tesirleri hep byledir. Msr
llar. surlar, Romallar ve bilhassa Hintlilerce manyetizma ve hip
notizma tarihten eski zamanlardanberi bilinir ve kullanlrd. Fakat
sonralar gerek Hristiyanln gerek dier dinlerin bunlar menet-
mesile yava yava unutuldu. Ve ancak din adamlarnn bir leti
olarak devam etti. Manyetizmay ilk defa lm bir ekilde tekrar di
rilten Viyanal Doktor Mesmer oldu. Onu Puisegeure, rahip Faria,
H. Durville ve dier limler takip ettiler. Nihayet 1842 de Manes-
terli Doktor J. Braid ok parlak cisimlere baktrlan baz hassas in
sanlarn ayni ekilde uyuduklarn grp hipnotizmay trif etme-
sile tekrar canland. Onu da mehur akl doktoru Jean Martin Char-
cot (1825-1893), Doktor Charles Robert Richet (1850-1935)^, Bern-
heim, Liebeault, Paul Clemant Jagot ve dierleri takip ettiler. ki
ayr yoldan ayni neticeleri husule getiren Manyetizma ve Hipnotiz
ma bu suretle dnya fikir hayatna sunulmu oluyor. Bugn dnya
nn her yerinde tatbik edilen tecrbelerde bu usuller kullanlr.
Maamafih ne yalnz, saf halde manyetizma ne de hipnotizma ile her
tecrbeci muvaffak olamyor. nk birincisinde yani manyetizma
da muvaffak olabilmek iin ahsn hereyden evvel ok kuvvetli
bir manyetizr olmas lzm. Manyetizrlk ise. Tabiat vergisidir.
Bir miknats yk iidir. Her hevesli buna istedii kadar mlik ola
maz. Her ne kadar baz mmareseler, tecrbeler ve almalarla bu
kuvveti biraz arttrmak ve onu iyi kullanabilmek melekesi elde edi
lebilirse de doutan bu kudretleri bol bol ykl olarak gelen bir
ahsla mukayese edilemez. Manyetizmada operatrln mihenki
yine tecrbedir. Ne kadar ok kimseyi ve ne kadar abuk zamanda
uyutabilirsek okadar fazla operatr olmak ansna malikiz. Bu tec
rbelerde hassas sj elere rastlanrsa muvaffak olmak imkn ok
tur. Olmad takdirde iyi netice alnncaya kadar deiik ahslar
zerinde tecrbelere devam olunur. Hipnotizmaya gelince:
Bunda manyetizma gibi husus bir kudret ve kabiliyet meselesi
mevzuu bahis deildir. nk hipnotizmada sun uyku u iki esas
zerine dayanr: 1 Sj enin dikkatini bir noktaya teksif etmek,
2 Telkin. Bu iki vetire de esas itibarile ayni gayeye mteveccih
tir. Yani ahs muayyen bir fikir zerinde yormak. Bylece kuvvet
lerini harcatmak yani dearj olmasn salamaktr. nsann, dier

(1) Richet Hipnotizmden ziyade Manyetizm ile uramtr. Yapt tec

rbelerde kark bir usul kullanmtr. Daha ileride bu hususta izahat veril
mitir.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 239
btn fikir ve dnce tesirlerinden kurtulabilmesi iin yapaca
iten gayretler byk bir enerji sarfn mucip olur. Telkin
de yukarda mekanizmasn izah ettiimiz yollarla bu tesiri
arttrr. Bylece ahs eer hassas ve bu enerji kaybna tahamml
edemiyecek bir durumda ise hemen sun uykuya varr. Bu netice
nin elde edilmesi iin operatrn kendi kudretlerinden medyoma
verecei bir ey yoktur. Onun iin operatrn ii kolaydr. O, yalnz
medyomu telkinleri vastasiyle istedii gayeye ulatrmaya alr,
tabi bunun iin derin bir bilgisi olmas arttr. Enerji kaybnn med-
yomun sinir sistemleri zerinde yapabilecei (choc) tesirlerini her
an iin karlyacak tedbirleri almasn bilmelidir. Onun iin de hip
notizmada en iyi muvaffak olanlar hekimler olmutur.
Hipnotizma kelimesi Yunanca (Hypnos = Uyku) dan alnm
tr. Bunu ilknce ngiliz cerrahlarndan Doktor James Braid^ kul
lanmtr. Onun iin Hpnotizmaya Braydizm de denir. Zamanna
kadar Spiritizmaclarm uyutmakta kullandklar manyetik usuller
revata idi. Braid, Mesmerin yapt ileri aynen fakat daha baka
yollarla elde etmee muvaffak olduu iin manyetizmay tamamen
inkr etmee kalkt. Sjelerde grlen trans, uyku, somnamblizma,
katalepsi bellerini hipnotizmann tesirine atfetti. Bir ara ok id
detli olan (manyetizam - hipnotizma) kavgalar sonralar unutuldu
hatt birbirine kartrld. yle ki biroklar bugn bile manyetiz
ma, hipnotizma, spiritizma, sobnamblizma kelimelerini hep birbi
rine kartrrlar. Eski kitaplar tetkik edildii zaman bunu grmek
mmkndr. (Ruhlarla konuulabilir mi?) bahsimizde manyetizma
ve hipnotizmann mihanikiyeti ve farklar hakknda baz malmat
verilmiti. Burada bunlarn nasl tatbik edildii, tedavide biinlardan
ne ekilde istifade edilebilecei grlecektir. imdi manyetizmann
tatbik usullerini grelim:
Manyetizma maksatla tatbik edilir: 1 Ruhlarla mnase
bete gemek. 2 Hdisat ruhiyeyi tetkik etmek iin lm tecr
beler yapmak. 3 Tedavi.
1 Ruhlarla konumak iin yaplan maynetizma.
Bu maksat iin, sje denilen medyomu uyutmak ve bu suretle
onu ruh lemiyle mnasebete geirmek lzmdr. Normal durumda
bulunan ahslar, ruh leminin vibrasyonlarna kar ntr bir du
rumdadr. Gz, kulak., ilh yoliyle gelen sonsuz vibrasyonlardan
baka gnlk dncelerin tesiriyle dikkatleri meguldr. Bu kadar
kark tesir arasnda lm varlklardan gelebilecek tesirlere kap
larn kilitlemitir. Bu hal onlarn ruh leminden vibrasyonlar al-

(1) J. Braid 1795 de Manchesterde domu ve 1860 da lmtr.

240 m a n y e t iz m a ve HPNOTZMA NEDR ?
masna msait deildir. Ruhlardan gelecek vibrasyonlar almak iin
biran iin de olsa d tesirleri, kaba madd vibrasyonlar bertaraf et
mek lzm. nsanlarn bazan bir an iinde kendilerinden geerek
yani lm tbiriyle, izolman yaparak baz mtat olmyan vib
rasyonlar alabildikleri grlr. te fikir intikali = Transmission
de la Panse denilen hdiseler bu ok ksa kendinden gei anlarnda
vukua gelir. Hissi kablelvuku da yine byle ksa izolmanlar esnasn
da^ vukua gelmektedir, Bu hususta ruhlarla nasl konuulur bahsi
mizde biraz izahat vermitik. ahsn dikkat ve uuru uyank bulun
duu zamanlar hdisat takip etmekteki dikkati ve alkas nisbe-
tinde hemen devaml bir ekilde faaliyettedir. Dikkat ve uurun
hdisatla olan bu devaml ilgisi, megul bulunduu iten baka h
diselerle alkalanmasn zorlatrr. Bu sebepten, ruh lemiyle m
nasebete gemek iin ahsn dikkat ve alkasn, uurunu muvakkat
bir zaman iin dnyann vibrasyonlarndan ayrmak gerekir. Bunu
temin etmek iin en uygun vasta, ahs dnya vibrasyonlarndan
yalnz operatrn yani manyetizma yaparak uyutan ahs ki
lere bal kalmak zere, ruh leminden gelecek tesirlere ak bu-
lundurm.ak lzm ve kfidir. Dikkat ve uurun dnyann sonsuz
vibrasyonlarndan uzak tutulmasile dier lemlerden gelebilecek
tesirleri almaya hazr ve ak bulunmas ancak onun manyetik ve
ya hipnotik uyku ile uyutmakla mmkndr. Maamafih bu bazan
msait kimselerde otomatikman yani kendi kendine de olabilir. Bir
an iinde dalan ve eskilerin Beynennevm ve yakaza dedikleri za
manda kendiliinden olabilir.
Manyetizma yapmak iin kontakt denilen temasn vukuu art
tr. nk yukarlarda da dediimiz gibi, manyetizma; ahsta man
yetik kudretlerin arttrlmasile, arj yapmakla elde edilir. Herkeste
bulunan fakat baka baka deerde olan bu kudretler kontakt vas-
tasile^ oktan aza doru akar. Akkmltrlerdeki gibi...
Bylece enerjisi yksek olan fertten, az olana bir miktar enerji
geer. Birisi enerjisinden kaybederken dieri kazanr. Ve normal
yknden fazla manyetik enerji yk alr. Fakat burada veren, kay
bettii enerjiye ramen buna mukavemet eder. te bu ahslara
operatr deriz. Manyetik enerji yknden mhim bir ksmn kay
bettii halde uyku haline girmiyen bu mukavemetli ahs, bilkis
enerjisinin ufak deimelerine, azalp oalmalarna kar mukave
met edemeyip uyuyan hassas kimselerle temasa gelince onlar uyu
turlar. Bu ikinci ahs da medyom olmu olur. te manyetizmada

( 1 ) izolman bazan insann kendi dikkat ve uurunu i duyularna evir

mesi eklinde tecelli eder.
( 2 ) leriye baknz.
 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM 241
esas budur. Temas edilecek yerde pas denilen svama veya svaz
lamalarla da bu i yaplabilir. Keza manyetize edilmi baz cisimlerle
temasa gelmek de ayni neticeyi dourur.
Manyetizma, birok usullerle tatbik edilmektedir. Hemen her
operatr kendine mahsus bir usul tutturmu gibidir. Fakat tatbik
edilen manevralar bakmndan bunlarn en mehurlarmdan birka
n sralyalm:
Burada bata Mesmer olmak zere Charles Richet, Kessmann,
Mutain usullerini zikredebiliriz:
A Mesmer usul:
Sje rahat bir koltukta oturtulur. Elleri, ayaklar, vcudu ser
best ve kendisini uykuda rahatsz etmiyecek vaziyette bulunur. Ba
ne ok dik ne de arkaya devrilmi bir halde olmamal. Oda ok sa
kin ve tenha olmal. Tecrbede 3-4 kiiden fazla bulunmamasna, he
le grlt yaplmamasna bilhassa dikkat etmeli. Tecrbe baladk
tan sonra hi bir hareket ve grlt yaplmamaldr. Byle sakin
ve sessiz bir odada uyku uyumaa hazrlanm bir insan gibi endi
esiz, heyecansz bir halde sjeyi oturttuktan sonra operatr, sje-
nin karsnda, ayni seviyede oturmal. Iklar kslp sjenin gz
leri nne gelmemek ve yanlarda veya tercihan bann gerisinde
bulunmak zere oda lo bir halde bulundurulmal. Operatr s
jenin ba parmaklarn kendi ba parmaiyle ahadet parmann
arasna almal. yle ki ba parmaklarn i yzleri birbirine tama
men intibak etsin. Operatr 30-40 santimi gememek zere sjeye
yaklap, gzlerini medyomun kalarnn ortasnda bir noktaya dik-
meli. Bu ekilde gzler krplmadan sje operatrn gzlerinin ii
ne bakmal. Medyomun hassasiyetine gre 5 dakikadan yarm saate
kadar bylece sessiz ve hareketsiz beklenirse, sje yava yava gz
lerini kapar. Bazlar operatrn yznn bydn, gzlerinin
korkun bir ekil aldn ve nihayet kafann glgesinin sisleerek
kaybolduunu sylerler. Medyomun gz kapaklar yorulup kapan
maya balad m operatr sa elini medyomun elinden kaldrarak
avu ii aln kavramak zere medyomun bana tatbik eder. Bu e
kilde 10-15 dakika bekler. Bu srada medyom gzlerini tamamen ka
par. Operatr, gzler kapandktan sonra aina tatbik ettii sa eli ile
sol elini yavaa eker. Ayaa kalkarak hazrol vaziyetinde durur.
Adaleleri gergin bir halde iki kol yandan yukar doru kaldrlr.
Bu esnada parmaklar kapanmak suretiyle el yumruk vaziyetine ge
tirilir. Ve yukarda yumruk haline getirilen gerkin kollar yava ya
va nden aa doru indirilir. Yumruklar sjenin aln hizasna
alndan 2-3 santim akta olmak zere gelince parmaklar ger
gin bir halde alr. Birbirine mvazi bir ekilde pek yava bir tem
le
242 MANYETZMA VE HPNOTZMA N ED R ?
p o bir, iki dakikada alndan karna kadar inmek zere ile ve
vcuda temas etmeden eller ve kollar aa doru indirilir. Yani pas
lar yaplr. Bu paslar (svama, svazlama) devam ettike medyom da
ha derin bir uykuya girer. Bu ekilde paslar devam ettike sje som-
nambl ve katalepsi hallerine getirilebilir . Bylece uyku haline gi
ren sjenin elleri kaldrlp braklrsa cansz gibi der. Eller souk
ve hareketsizdir. Sjeye sual sorulursa nceleri pek derinden ve
yava bir sesle cevap verir. Teneffs sath fakat yavatr. Kalp at
larnda mhim bir deiiklik yoktur. Sje etrafnda geen hdiseler
den tamamen habersizdir. Celsede bulunan dier ahslarn konu
malarn hatt barmalarn katiyen iitemez. Refleks hareketleri
ya kaybolmu veya ok hafiflemitir. Cilt, ince zarlar muhat g-
hissizdir. Batrlan ineyi, dokundurulan atei hissetmez. Sje
arzusiyle hi bir hareket yapamaz: kollarn kaldramaz, ayan ha
reket ettiremez. Kapal olan gz kapaklar operatr emir vermezse
veyahut sje katalepsi veya sbnambol haline gelmezse alamaz.
Byle deta yar canl olan sje hi bir haric tesirden, grltden
mteessir olmad halde operatrn emirlerini ekseriya harfiyen
icra eder. Bakalarnn bararak syledikleri halde iitmedii sz
leri operatr fsldasa bile duyar. Hatt baz hassas sjeler bu za
manda operatrn zihnen yapt telkinleri de duyar ve icra eder.
Byleleri Fikir intikali = Transmsision de la Panse yoliyle ope
ratrn aklndan geen eyleri kitap okur gibi okur. Medyumluun
ndir bir ekli olan bu keyfiyet baz medyumlara mmareseler yap
trmak suretiyle sonradan da kazandrlabilir.
Manyetizme yaplmak suretiyle uyutulan sj elerde bu saydk
larmz ilk safhay yani arm halini gsterir. Sun uyku ister
manyetizma, ister hipnotizma yaplmak suretiyle vukua getirilsin
bu ilk safha hemen hepsinde grlr. Medyumlarn iinde ilk celse
lerde somnambl veya katalepsi devresine girebilecek kadar hassa
sn bulmak mkldr.
Klsik olarak bu birinci devreyi yani arm ikinci devre
takip eder. kinci somnambl devresini katalepsi devresi yani n
c devre takip eder. Bundan ilerisi Letarji devresidir ki bu devreyi
grmek herkese nasip olmaz. Esasen medyomun ileri derece deta
lme yakn kmesile husule gelen bu devre ne spiritizma ba
kmndan ne de tecrbe bakmndan hatt ne de tedavi cihetinden
ehemmiyeti olmyan bir devre olduu iin bu devreyi elde etmee
almak doru olmaz. Ayrca tehlikelidir de. Sras gelince bu hu
susta biraz daha tafsilt vereceiz.

( 1) ileride, karma usulle sun uyku bahsine baknz.

 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 243
Devrelerin armdan Somnambl, Somnamblden Letar
jiye geii de umum bir kaide deildir. Bazan armdan dorudan
doruya Katalepsiye ve ondan sonra Samnamble geildii vkidir.
Keza bazan ilk arm devresi de ya silik geer yahut atlyarak do
ruca Somnamble, yahut Katalepsiye girilebilir. Onun iin devrele
rin birbirinden farkn iyi kavramak, sjenin hangi devre, hangi saf-
nada uyuduunu ve bu safhalardan ne ekilde istifade edilebileceini
bilmek lzmdr. Okuyucularma bu hususta aada ok istifade ede
ceklerini umduum bir tablo takdim ettim. Bu tablo daima gznn-
de bulundurulmaldr. Sun uykunun bu devreleri ve devrelerin bi
rinden dierine nasl geilecei hakknda Karma usuller bendinde
yeter malmat verildi. Yalnz, maksat ve gayesi ruhlarla konumak
olan kimselerin arm halinden azam derecede istifade edebilecek
lerini, bundan ilerisinin britakm kark, g ve yorucu manevra
lara lzumsuz heyecanlara ve korkulara sebep olmas ihtimaline
mebni, o devrelerden uzak kalmalarn tavsiye ederiz. Hele hekim
olmyanlar bu gibi vaziyetlerde mesul bir duruma da debilecek
lerini hatrdan karmamaldrlar.
ster manyetik veya hipnotik usulle uyutulan, ister ruh infi-
sal yoliyle yaplan tecrbelerde medyom arm denilen birinci saf
haya veyahut izolman haline girince ruhlarla muhabere yapmak iin
sjeyi (ruh lemine) sokmaldr. Bunun iin sjeye [Yava yava
ykseliyorsunuz... ruh ve beden mnasebetleriniz geviyor... kendi
nizde bir hafiflik hissediyorsunuz... ykseliyorsunuz, mtemadiyen
ykseliyor... rahat, sakin bir uyku iinde, gittike daha derinleen
bir uyku iinde bedeninizden uzaklayorsunuz... ykseliyorsunuz..]
gibi telkinlerle sje ruh lemine sevkedilir. Bu telkinler esnasnda
dikkat edilecek nokta udur: Sjeye arasra [Naslsnz?.. Kendinizi
nasl hissediyorsunuz?.. Rahatsnz... Skin ve msterih bir halde
ykseliyorsunuz.] gibi sualler sorarak, durumunu renmelidir. S
je ayet [Sklyorum... Nefes alamyorum... Gzlerim kamayor...
Bam aryor... Rahatszm] gibi rahat olmadn ifade eden sz
ler sylerse tecrbeye srarla devam etmemelidir. Hatt daha iyisi
sje, biraz daha aa plna indirilerek bir mddet oraya almas,
o plna intibak etmesi temin edilir. nk medyomun rahatszlk
hissetmesi ekseriya n olarak tkatinin son haddine kadar yksel
diini ve kt plnlarn vibrasyonlarna birdenbire intibak ede
mediini gsterir. Bir mddet daha aa plnlarda dolatrldktan
sonra tekrar ykseltilir. ayet yine rahatszlk hissederse o gnlk
tecrbeye nihayet verilerek sje indirilir ve uyandrlr. Mteakip
seansta daha yksee klarak bu suretle (tedri) kaidesine uyula
rak medyom fazla hrpalanmaktan korunur. Bu ekilde ykselmekte
244 MANYETZMA VE HPNOTZMA NEDR ?
olan medyom ilk sralarda bulutlar atn, daha sonralar karan
lklarda ykseldiklerini sylerler. Biraz sonra bu ykselme devam
ettike karanln dald ve krmz, yeil, mor... v.s. renkli saha
lar grnd, sonunda da parlak, ok parlak sahalara gelindii g
rlr. Buralara gelince, medyoma, etrafnda kendisiyle grmek is-
tiyen bir varlk grp grmedii sorulur. lk rastgeldii hayale ya
namas ve onunla konumas sylenir.
Bazan medyomlar kendi tand llere ait hayaller grrler.
Bunlar iinde (baba, anne, karde, yakn akraba veya e dost) ola
bildii gibi hi tanmmyan yahut ok eskiden tanlp unutulmu
olanlar bulunabilir. Bazan da mecliste bulunanlara, operatre ait
kimseler gelir. Ekseriya da bunlarn hi birisi deildir. Ve mehul
bir ahs olabilir. Bu grnen hayal eer her celsede karmza
karsa, tecrbelerde daha ihtiyatl bulunmak gerekir. Opsession bah
sinde anlatacamz sebeplerden dolay byle sk rastlanan ruhlarn,
bulunduu lemdeki durumunu iyice tyin etmelidir. Bunun h
viyeti, ahsiyeti, dnyada yaad devirlere ait, lmne ait hdi
seler etraflca sorulur. Bylece onun hakik bir ruh olup olmad
tesbit edilir. Szlerinde zapturabt, mantk, doruluk, iyikalplilik
aranr. uuraltndan gelmediine kanaat getirildikten ve medyomun
majinasyon mahsul olmadna dair kuvvetli deliller bulunduktan
sonra, ayet bunun iyi bir ruh olduuna kanaat getirilirse tecrbe
lerde onunla muhabere etmekten korkmamaldr.
Gelen ruhun deeri ve her vakit medyoma grnmesinden mak
sat ve gayesi ne olduu da tyin edilmelidir. Burada operatre b
yk ve mesuliyetli vazifeler terettp ediyor demektir:
Ruhun, sorulan suallere basit, alelde cevaplar vermesi; nezih
bir ekilde konumas, yksek lm hakikatlerden dem vurmas m
himdir. Bazan yksek fazilet ve ahlk kaidelerinden, nasihatlerden,
btn celse mdavimlerinin hu ve sayg hissi duyduklar olur. Bu
derece yksek ruhlara tesadf edildi mi ekseriya operatrn vazife
si ok kolaylar. nk sevk ve idare inisiyatifi artk ruha devre
dilmitir. Celselere galiz kfrler, kt lflarla itirak eden varlk
lar ekseriya opsedr (opsesyon yapan ruh), bir varla dellet eder.
Bu gibi hallerde operatr, btn bir dikkat kesilmek ztrarmdadr.
Bunlar hemen celselerden uzaklatrmak doru bir hareket deil
dir. nk bu ruhlar da ekseriya ztrap eken varlklardr. Onlar
irat etmek, ztraplarmm azaltlabilmesi iin ne yolda hareket et
meleri gerektiini gstermek bir vazifedir. Hem de hayrl ve fazi-
letkr bir vazife... Onlara bu ztraplarndan kurtulmak iin, kt
hisleri brakmas, herkese kar mfik, merhametli olmas telkin
edilmelidir. Bunlar yapabildii nisbette kendisinin de ztraplarm-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 245
dan kurtulaca temin edilmelidir. Grlyor ki btn yk bu gibi
celselerde operatre tevecch eder. Btn yukarki mlhazalar gz-
nnde bulundurulmak suretiyle, operatrn grg, bilgi ve zeks-
nm, dikkat ve itidalinin yardmiyle ruhlarla muhabere celseleri by-
lece iyi bir ekilde nihayetlendirilebilir. Umum hatlariyle izdii
miz bu ema altmda, manyetizma usullerinin hemen hepsinde tat
bik edilen bu ameliyelerle maksat temin edilmi olur.
B Mutain usul:
Yukardaki gibi sje oturtulur ve elleri tutulur. Sonra ayaa
kalknca kollar aln hizasnda tutacak yerde ban stnde bir md
det tutulur. be dakika sonra kulaklar hizasna getirilir ve orada
da 3-5 dakika beklenir, sonra omuzlar hizasna, oradan dirseklere
getirilir. Bu hareketler be on defa tekrarlanr. Bylece sje uyutu
lur. Uyuduktan sonra sualler sorularak mnasebet tesis olunur.
C Kessmann usul :
Bu da yukardaki usuller gibi balar. Fakat sjeye nceden gz
lerini kapamas tenbih edilir. Kessmann paslar batan ziyade gse
tatbik eder. Ve bylece uykuyu derinletirir. Sonra sol elini sjenin
bann stne koyar. Sa eli ile sjenin sol elini tutar ve gbeinin
stne (ersuf nahiyesine getirip karn tazyik eder. Bu hare
ketleri 10-15 defa tekrarlamakla uyku derinleir.
D Doktor Ch. Richet usul:
Bu Mesmerin tatbik ettii usuln hemen aynidir. Yalnz paslar
batan ayaklara kadar ar ar tatbik eder. Richet hipnotizma ile de
megul olmutur. Fakat bunu manyetizmaya tercih edilir bulmam
tr.

Manyetizma tatbikatnda daima gznnde bulundurulmas ge

reken baz noktalar vardr. nsan bedenini bir elektrik akkmlt(>
rne benzetebiliriz. Bu elektrikiyet daha ziyade bir elektroeman ==
miknats elektrik vaziyetindedir. Bedeni tam tepesinden ve orta
sndan ikiye ayrrsak sa taraf ( + ) sol taraf () elektrik ile yk
ldr. Her uzuvda yine byle ortasndan blnrse bunun d es
ki tbirle vahi tarafta kalan ksm (-f) i ksm () elektrikiyle
ykl olur^. u hale gre ban burnun ortasndan itibaren sa
(-f) solu () dr. Gvdenin sa (-f-) solu () ... Eller ve ayaklar
dan sa taraftakiler (-{-), sol () dr. Keza el ayas n tarafa gelmek
zere bir kol mtala edilirse onu da ortadan yani omuz bandan
orta parman nihayetine kadar olan ksmdan ikiye ayrrsak d -

(1) Vcudun n ksm ( + ) arkas ( ).

246 MANYETZMA VE HPNOTZMA NEDR ?
vahi, uzak ksm ( + ) ; i - ns, yakn ksm - taraf () olur. Ayni
suretle n + arka dr. Elektrikte birbirine benziyen cinsten elek
triin birbirini koduklarn, tersine olarak benzemiyenlerin birbi
rini ektikleri hatrlanrsa vcuttaki bu yayln da tam o kaideye
uygun olarak dzenlendii grlr. Vcuda yaylm olan bu elek
trik, kemmiyet itibarile de deiiktir.
Yine yukarda ba, gzler, karn ve bilhassa ellerde miknats
kuvvetin ok olduunu ve buralardan darya kudret aktn ia
ret etmitik. Ellerdeki bu kudret ok eski zamanlardanberi bilini
yordu. Elin bir ifa verici gibi kullanld eski eserlerde yazldr.
Birok keramet sahibi saylan zatlarn ellerinin bu ifa verici tesir-
lerile hastalar iyi ettiklerini iitmiyen yoktur. Bugn de manyati-
zrler baz ztraplarn teskini ve tedavisi iin bu el temaslar veya
paslarna ok kymet verirler. Bizzat tecrbe ederek shhatine ka
naat getirdiimiz bu hdiseyi merakllarna hararetle tavsiye ederiz.
Yalnz tatbikatta yanlla yer vermemelidir. Zira, bu takdirde
fayda yerine zarar da verilebilir. nk her iki el ayni tesire malik
deildir. Sa tarafn ( + ) sol tarafn ise () elektrik hamulesini ha
vi olduu ve ayr cins elektrikiyeti haiz olan ksmlarn birbiriyle
temas mnebbih bilkis ayni cins elektrik ykl ksmlarn birbi
riyle temas msekkin tesir husule getirir. Bunu bildikten sonra ya
placak ie gre hareket edilir. Mesel vcudun arlarn teskin et
mek iin arl yerin elektrik ykn gznne getirmek lzm. Yal
nz unu da bilmelidir ki hastalklarn bazlarnda bu yk artar, ba
zlarnda ise ok azalr. Umumiyetle arl ksmlarda azalmtr.
u hale gre arl yere ayni cinsten elektrikli el tatbik edilir. Me
sel yarm ba arsnda eer sa taraf aryorsa sa el tatbik edilir.
Aln arlarnda keza sa el, sol yarm ba arsiyle kk kafa a
rlarnda sol eli tatbik etmelidir... ilh.
Sa elin alma konmasiyle u hdiseler tabii hassas insanlar
d a grlr:
a Uzv faaliyet artar, b Hararet ykselir, c Adalele
rin kuvveti artar, d Kalb daha kuvvetli ve hzl atar, e Ne
fes alma derinleir.
Bu tesirler dolaysile sje banda bir scaklk, arlk, gsn
de bir tazyik, helecan duyar. Adalelerin ve sinirlerin gerilmesi, s-
jeye ayni cinsten bir enerjinin eklenmi olduunu gsterir. Bu tesi
rin devam bu hassas ahsta sun uyku, daha dorusu manyetik uy
kuyu husule getirir.
Sol el alma konacak olursa, yukarkilerin aksi hdiseler grlr.
Yani; uzv faaliyet azalr. Bedenin harareti der. Nefes ve kalb
arpntlar hafifler ve yavalar.
 SPRTZM FAKRZM M AN YETZM 247
Sjede dknlk, halsizlik grlr. Bu sebepten bir rahatlk
'serinlik ve ho bir rehavet hissedilir. Eer sa el tatbik edilerek s
jede uyku hli husule getirilmi ise sol elin tatbik edilmesile bu te
sirler giderilmi olur.
Bu tesirlerden istifade ederek baz tecrbeciler sa eli medyum
un tepesine koymakla onu uyutabiliyorlar. Uyandrmak iin de sol
eli tatbik ediyorlar. Hatt ok hassas sjelerde bu neticeleri doru
dan doruya temas etmeden 15-30 santim veya daha uzaktan da lde
edebiliyorlar.
Btn bu sylediklerimiz tatbik edilerek sun uykuya sokulan
ahsta uykunun deiik ekiller gsterdii grlr. spiritizme h
diselerini bir mektep kuracak ekilde ilmi yollardan tetkik ederek
ciltlerle eser yazm olan Allan Kardec sun uykuyu gruplara ayr
m ve bunlar sralar takip edilerek tetkike arzetmitir. Fakat bu
sralar her zaman ve her sjede takip edilemiyor. Mesel sun uy
kunun ilk safhasnda hafif bir uyku hali grlr. Manyetik tesir
devam ettirildii takdirde uykunun ikinci safhas yani somnambl
hli gelir, paslara devam edilirse bu hli yani somnambl, daha
derin bir uyku ve nc safha saylan Katalepsi hli takip eder.
Paslara yine devam edilirse pek ndir vakalarda 4 nc safha
yani Letarji hli grlebilir. Maamafih hemen unu da ilve ede
lim: bu saylan safhalar her zaman ayni sray takip etmezler. Baz
sjeler ilk safha yani Charme i atlyarak Somnambl haline ge
lirler, Bazlar bilkis ilk hamlede Katalepsi haline girerler. Byle
deiik safhalar karsnda operatrn ok soukkanl, bilgili ve
temkinli olmas arttr. Sun uyku hallerinin bu deiik sralar ta
kip etmeleri en byk gl meydana getirirler. Ve yine bu se
beptendir ki sun uyku ile megul olacaklar alelde heveskrlar ol
mamaldr. Her ne kadar ilk tecrbelerde mhim hdiseler grl
mezse de tecrbeler ilerledike medyomlar daha abuk uykuya girer
ve daha ge uyanrlar. Ar aksidanlar sk ve yorucu tecbelerden
sonra daha ok grlr. Onun iin de celseleri haftada bir ve niha
yet iki defadan fazla yapmamaldr. Daima tedricen daha derin uy
ku hallerine gitmelidir, Sun uykuyu manyetizma yoliyle elde et
mek iin operatrde manyetik kudretin ok olmas zarurdir demi
tik, Bu kudret herkeste kolay kolay bulunamad iin biroklarnm
manyetizma yapyorum dedikleri ey hakikatte manyetizma deil
dir. Ancak compose kark bir usuldr. Ve Hipnotizma bahsi
mizden sonra o da anlatlacaktr.
248 MANYETZMA VE HPNOTZMA N ED R ?

Hipnotizma nasl yaplr?

Braid bir operatr - doktor olduu iin kendi usuliyle uyuttuu

hastalar zerinde cerrah ameliyatlar bile yapmtr. Bir hastasnm
rk diini karm, bir dierinin parman kesmitir. Bu ameli-
yeleri yaparken hi bir il ve narkotik vasta kullanmam, sadece
sun uyku ile sjeyi uyutmutur. Braid bu uykuyu sjeye kristal
bir yuvarlak, bazan byk bir prlanta yzk gstermekle elde et
mitir. Ona gre herkes hemen ilk tecrbede uyuyamaz. Bazlar
be tecrbeden sonra, dierleri daha ok tecrbelerden sonra uyur
lar. Bu uyku bazlarnda ok derin bazlarnda hafif ve sath olabilir.
Braidin yolunda yryenlerden bir ksm Hipnotizma uykusunu
baz tima sahalarda da tatbik etmeyi denediler. Mesel Liebeault
kt ahlkl, kt detli kimselerde bu ahlk ve detlerin deiti
rildiini ve sahiplerinin iyi bir insan olarak cimiyete iade edildikleri
ni birok mislleriyle isbat ettiler. Bu kabl iler iin sun uyku
esnasmda ahsa telkinler yapldm ilve etmee lzum yoktur. te
asl messir olan keyfiyet de uyku esnasndaki bu telkindir. Yalnz
Telkin de ok mhim olan u nokta ehemmiyetle gznnde bulun
durulmaldr:
Hi bir kimseye akl ve uurunun kabul edemiyecei bir ey
yaptrdamaz! Mesel faziletli bir insan ne kadar zorlansa, bir ey
almaya ikna edilemez, namuslu bir insan da ktle zorlanamaz.
ayet bu ekilde telkinler yaplacak olursa sje isyan eder ve uya-
qnr. Medyomun telkin edilen bir eyi yapabilmesi iin o eyi mkul
grmesi, kabul etmesi lzmdr. u halde onu ikna etmee, yaptr-
flacak eyin iyi bir ey olduuna onu inandrmaya almak lzmdr.
Bunu yapmak iin de ondaki itiraz etmek meylini kaldrmaldr.
Uyku, bu hususta kymetli bir yardmc olur. Ryada grlen
mantkszlklar, zihin tarafndan itirazsz kabul edilir. Onun iin
sun uykuda da telkin vastasile red ve itiraz kolayca yenmek mm
kn olur.
te Hipnotizmada da sun uykuya girmi ahslar zerinde,
onun itirazm mucip olmadan telkinler yaparak arzu edilen netice
lere srklemekle ie balanr. Hipnotizma da, Manyetizma gibi
maksatla tatbik edilir. Ya ruhlarla konumak, ya lm tecrbeler
yapmak, yahut da tedavi iin... Biz daha aada bunlardan bahse
deceiz. imdi Hipnotizma hangi usullerle yaplr onu grelim:
A Dr. Braid usul :
Bunun iin kristal srahi kapaklarnn yuvarla hassas sjeye
gsterilir. Yuvarlak, sjenin iki gznn arasna ve kalar hizasna
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 249
gelmek zere takriben 20 santim uzaktan tutulur. Ve gzlerini bun
dan hi ayrrmamas ve krpmamas tenbih edilir. Vakasma gre
be on dakikadan yarm saate kadar bir mddet sonra eer ahs
uyumaa kabiliyetli bir sje ise evvel gzleri kapanr, sonra bir
uyku iine gmlr. Bu tecrbe ayakta veya oturarak yaplr. A-
yakta yaplyorsa gzler kapanaca srada hemen oturabilmesi ve
dmemesi iin tertibat almay unutmamaldr. Sje uyumaa ba
ladktan sonra uyku derinletirmek istenirse yksek sesli bir di
yapazon kulaklarnm yanna getirilir veya bir gong evvel hafife
sonralar daha iddetli vurulur. Bylece sje yukarda sylediimiz
1 arm, 2 Somnambl, 3 Katalepsi, 4 Letsrji safha
larna ayet hassas ve iyi bir medyom ise girebilir. Uykuya
girdii srada imdi uyuyorsunuz!, Daha derin uyuyorsunuz!,
ok derin uyuyorsunuz., Vcudunuz kaskat kesildi!, Hi ha
reket edemiyecek bir haldesiniz!, Gzleriniz yava yava alyor.
Fakat siz uyumakta devam ediyorsunuz^, Dikkatinizi... zerinde
teksif ediniz! gibi telkinlerle uykunun derinlik dereceleri idare edi*
lebilir. Ayni ekilde takip edilen maksada gre telkinler yaplr.
Mesel tedavi etmek istediimiz bir sarho ise eline bir bardak su
veririz. Ve bunun mkemmel bir rak olduu ve bir yudum tatmas
emredilir. Sje bir yudum suyu azna alnca: Oh ne gzel, hakika
ten gzel bir rak... diyecektir. Demedii takdirde btn ikna ka
biliyetimizi kullanarak onu kandrmann yolunu bulmalyz. O, bu
suyu rak olarak kabul etti mi i yolundadr. Artk bu raknn mi
dede bulant yaptn, mideyi yaktn, sinirleri bozduunu... da
ha ilerliyerek raknn kerih bir ey olduunu, artik onu her grte
midesinin bulanaca, ondan nefret ettii ilh... eklinde telkinler
yaplr. Yalnz geen hdiseleri uyandktan sonra kafiyen hatrla
mamas da telkin olunmaldr ki uyanmca bunun uyku esnasmda
kendisine kabul ettirilmi rz ve ehemmiyetsiz bir fikir olduunu
sanmasn.
B Pickmann usul- :
Pickmann uyutaca sjenin karsna ve sol tarafna geiyor.
Kendisinin sol elinde tad iri ve kymetli prlanta yz sje
nin gzlerine tutuyor. Ve sa elini de medyomun srtna ve iki k
rek kemiinin arasna koyuyor. Her ikisi de ayakta olduklar halde
be on dakika bekliyorlar. Bir mddet sonra medyom gzleri kapa
nyor ve sallanmaya balyor. Bylece uyku husule getirilmi olu-

(1) Somnambl halinde gzler kapal olabildii gibi ak da olabilir.

(2) Bu zatn bir vakitler stanbulda Fransz Tiyatrosunda baz tecrbe
ler yaptn merhum hocamz Doktor Besim merin kitabndan rendik.
250 MANYETZMA VE HPNOTZMA N ED R?
yor. Bazan mcerrip sa elini srta dayayaca yirde enseye ve bele
doru yukardan aa paslar yapyor. Paslar yaplrken parmaklar
gergin ve birbirlerine mvazi ekilde sanki henz alm bir bo
ru iei gibi olmal. Omuzdan parmak ularna kadar adaleler
sert ve gergin bulunmal. Zihnen de karsndakini uyutmak iin
keskin baklarla gizli fakat amirane fikir dalgalar gndermelidir.
C Louis usul :
Louis sun olarak uyumas ihtimali olan, fakat zerinde tecr
be yaplmam acemi insanlar kolayca uyutabilmek iin ok kolay
bir usul bulmutur. Aynadan yaplm ve bir mihver etrafnda dur
madan dnen bir yuvarlak - (dner ayna) yapmtr. Sjeyi ra
hat bir ekilde bir koltua oturttuktan sonra gzlerinin karsnda
bu dner aynay iletiyor ve ahs ksa bir zamanda uyutuyordu.
Merhum Doktor Besim mer Paa, Doktor Louisin Pariste, Charite
hastahanesindeki kliniinde talebeye ders verirken yapt tecrbe
leri bizzat grdn kitabnda nakleder. Hatt, sun uyku iin ya
placak ameliyeleri talebeye u ekilde sraladn yazar:
1 Deriye yaplan tahriler ve tenbihler... bilhassa histeri do
uran Hysterogene noktalar zerine yaplanlar.
2 Gze yaplan tenbihler. Bakma, gze iddetli k tutma,
3 Gz zerine iddetle basmak,
4 Kulak sinirlerine yaplan tesirler. Saat, diyapazon, zil, an
vesaire gibi,
5 Telkinler.
6 Hayat cereyanlar. (Manyetik tesirler.) (117).

D Fournier usul :
Bir let fabrikasnn sahibi olan Fournier yukarda syledii
miz Doktor Louisin aynasna benziyen bir yuvarlak frldak yap
mtr. Bu yuvarlan bir tarafnda iine kloroform veya eter ko-
nabilen bir ie oturtmutur. let dnerken ayni zamanda kloroform
da saacandan bu maddenin uyutucu tesirinin de inzimamiyle s-
jeleri daha abuk uyutmak imknn dnmtr. Filhakika histe
rik ve hassas sjeler zerinde yaplan tecrbelerde bu usuln ok
iyi neticeler verdii sylenmitir.
E Jagot usul :
Jagotya gre, eskiden kullanlan Hipnotizma usulleri tehlike
liydi. nk n ve iddetli sadmelerle sjeyi mutazarrr ediyordu.
Fakat imdi kullanlan usuller tedric ve hafif olduundan pek teh
likesi yoktur. Pek ndir olarak anormal haller hari, sjeye kat
bir hkimiyet bile yoktur. Esasen verilen bir telkinin messir ola-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 25 l
bilmesi iin tabi temayllere uymas hi olmazsa zt bir vaziyet
dourmamas lzmdr. Jagotya gre yz kiide onu tam olarak
uyutulabilir. Yine bu yz kiiden krk ksmen uyutulabilir. Dier
yzde altm ise uyumuyorlar. Jagot, Emile Coue gibi Hipnotizma
da telkinlere ehemmiyet veriyor. Filhakika o da sjeyi uyutmak
iin gzlerinin nne parlak bir cisim koymay tavsiye ediyor. Fa
kat bu, srf sjenin fikirlerini datmamas, bir noktaya teksif et
mesi iindir. Bu suretle sjenin telkinlere msait bir duruma girdi
ini sylyor. Jagot da sjesini evvel ayakta tutuyor. Ona uyuta
can telkin ediyor. Ve gzlerinden biraz uzakta parlak bir kristal
yuvarlak gsteriyor. imdi ellerinizin parmaklar bklyor... gz
kapaklarnz arlayor... kapanyor... uyuyorsunuz... gibi telkin
ler yapyor. Bu telkinlere mukavemet edemiyen sje yava yava
sallanmya balaynca, dmemesi iin onu tutuyor ve oturtuyor.
Telkinlere bir mddet daha devam edince sjenin uyuduunu sy
lyor.

Btn bu hipnotik usullerde sjeler tatbik edilen uyutma tarz

na gre ksa veya uzunca bir zaman sonra gzlerini kapar ve uyku
ya dalarlar. Gzlerin kapanmasn hemen uyku zannetmek hatal
dr. Hafif bir dalgnlk, arlk hali de bunu yapabilir. Onun iin
sjenin hakikaten uyuyup uyumadn kontrol etmek lzmdr. S-
jeye baz hareketler yaptrmak, Gzlerinizi an! diyerek ap aa
madna bakmak, hareketlerinde normal bir insan gibi mi yoksa
halsiz, cansz m hareket ettii kontrol edilir. Szlerinin iddetine
baklr. lk safhada bunlar zayf ve isteksiz olur. Daha sonralar
hi bir hareket yapamaz. lk zamanlar celsede bulunan dier zeva
tn sesleri, dardan gelebilen, mesel otomobil, satclarn bar
malar, saatlerin tkrts vesaire duyulabildii halde sonralar bun
lar iitilmez olur. Bylece medyomun uyduuna kanaat getirilir. Ba-
zan bu sjelerde Anesthesie hli yani hissizlik de olur. Byleleri-
nin eline batrlan ineler, vcuduna dedirilen sigara atei, burnu
na tutulan amonyak gibi keskin kokular hi bir tesir yapmaz. Uy
kunun derinliini gsteren bu hal uykunun nc safhas olan
Katalepsi halinde mutlaka, birinci ve ikinci safhalarda yani Charme
ve Somnambule hallerinde ekseriya grlr. Letarji yani uykunun
en derin ve ndiren elde edilebilen safhas derin bir koma iinde bu
lunan, Katalepsi halinden daha korkutucu hal ancak istisna vaka-
larda ve pek mhim kontroller ve kuvvetli yetimi operatrlerin
huzuriyle yaplabilir. Btn bu uyku safhalarnda bugn kullanlan
usuller, ne daha yukarlarda sylediimiz saf Manyetik ne de saf
252 MANYETZMA VE HPNOTZMA N ED R ?
Hipnotik usuller deildir. imdiki tecrbeciler ekseriya bu usulle
rin kartrlm eklini Combinet metodlar tercih ettikleri gr
lyor. Maamafih bunda birka milin tesiri olsa gerek.
Evvel yalnz Manyetik usullerle uyku temin etmek iin u bir
ka vasfn bulunmas elzemdir:
1 Uyutulacak ahsn manyetik sje olmas.
2 Tecrbeyi yapacak operatrn ok kuvvetli bir manyetizr
olmas.
3 Sknetle allabilecek yer ve zaman.
Medyomun manyetik bir sje olup olmadm ancak tecrbe
yapmakla renebiliriz. Bunun iin en iyisi Manyetizma (yukarda
sylediimiz Mesmer usuliyle) yapmak suretile sjenin Manyetiz
ma yoliyle uyutulabilip uyutulamyaca kontrol edilir. Maamafih
bazan haftada iki defa yaplmak zere tecrbenin tekrarlanmas
icabeder. Byle 3-4 tecrbede menfi netice alnd m sjenin manye
tik kabiliyeti olmadna hkmolunur. Yahut da operatrn kfi
derecede sjeyi ib haline getirecek kadar manyetik emanasyonlar
veremedii anlalr. Eer opiratr daha evvelce birok ahslar
ksa bir zamanda uyutabilecek kadar manyetik emanasyona malik
ise o halde sje hassas deildir. Sjeyi deitirmek lzmdr.
Tecrbenin yapld yer de mhimdir. Her zaman ayni yerde
tecrbe yaplmas faydaldr. Yer deitirilmesi hallerinde bazan
iyi netice alnmad, ancak birka tecrbe sonra yine eskisi gibi
muvafafkiyet elde edilebildii vkidir. Keza tecrbede her vakit
ayni ahslarn (mahit ve asistan olarak) bulunmas da lzumlu
dur. ahslarda olan deimeler de tecrbeye tesir eder . Bir de
mhim olarak insanlardan kan bu emanasyonlarm zaman zaman
azalp oaldn, yukarlarda sylemiktik. Tabi olarak bu azalma
oalma keyfiyeti gnn 24 saatinde u Mnhani ile gsterilmitir:

Sun uykuda derinlik safhalaryla bunlara giri ve k iin

gereken manevralar

(1) Her ahstan emanasyon ktn ve bunlarn da medyom zerine

msbet veya menfi ekilde tesir edebilecei gznnde bulundurulursa bunun
sebebi anlalr.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 253
Bu Courbe tetkik edilince anlalr ki manyetik emanasyonlarn
insandan en ok kt zamanlar sabahin 9 zunda ve akamn 6 s
ile 9 u arasndadr. Bu zamanlarn dmda Force magnetique nisbe-
ten azalr. Keza yorgunluklar, heyecanlarla da bu kuvvet azalr.
Baz gnler dierlerinden daha verimli olabilir. Bunlar gznnde
bulundurulursa baz gnlerin muvaffakiyetsizlii izah edilmi olur.
Hipnotizma ile yaplan sun uykularda ise en mhim rol telkin
oynar, demitik. Bu telkin bazlarmm zannettii gibi keskin bir sesle
verilmekle tesiri artmaz. Bilkis gayet mlayim ve tatl bir ses ile
i grmelidir. Yalnz sje zerinde hkim olacak ekilde idare edil
mesi kfidir. Hipnotizmada da yukarki Courbe gznne getirilirse
manyetik emanasyonlarn en fazla dearj olduu zamanlar yani
sabah 9-12 ve akam 15-21 aras en mnasip zamandr.
Btn yukarki mlhazalarla sade Manyetizma yapmann zor,
sade Hipnotizma yapmann da zararl olabileceini gstermek iste
dik. nk manyetizma yapabilmek iin byk bir kuvvete malik
olmak lzmdr. Operatrn kendisinden bol miktarda kan emanas-
yonlar medyoma aktarabilemsi bu esnada kendisinin enerji kay
betmesine ramen hi bir zaaf almeti gstermemesi, bilkis med-
yomun bu fazla enerji ykne tahamml edemiyerek^ sun uyku
haline girmesi lzmd. Bu ise yle herkes tarafndan kolayca tatbik
edilebilecek bir ey deildir.
Hipnotizmaya gelince: Medyomdan ksa bir zamanda fazla ener
ji kaybettirmek gayesile hareket olunaca iin sinirleri zayf kim
selerde ihtiyatla tatbik edilmesi icabeder.
O halde ne yapalm? te bugn hemen btn dnyada kullan
lan nisbeten kolay ve daha emniyetli olan kark ( = Karma usul)
tatbik etmek en mkul yoldur. Bu Combinet usul iin baz misller
verelim:

Karma usuller

Burada hem Manyetik hem Hipnotik usuller, telkin ve paslar

kark bir halde tatbik edilir. Bunlardan bazlar unlardr:
A Dr. Bernheim usul :
Sje manyetizme yaplr gibi lo bir odada rahat bir koltua
oturtulur. Uykusu gelinceye kadar gzlerini kapamamas, krpma
mas, daima operatrn gzlerine bakmas sylenir. Operatr med-

(1) Manyetik kuvvetlerin mvazenesinde vukua gelen deiiklikler, ister

artmak ister azalmak suretiyle hassas sjeleri uyku haline getirdiini grm
tk. Bu kuvvet mvazenesini Manyetizm arttrmak, Hipnotizrn de azaltmak
suretiyle bozuyordu.
254 MANYETZMA VE HPNOTZMA N ED R?
yomun karsna oturur. Sjenin ba parmaklarn kendi ba ve a
hadet parma arasnda sktrr. Operatr, gzlerini medyomun iki
ka arasna tevcih eder. Be on dakika sonra sjeye tatl bir reha
vet gelecektir. Gz kapaklar arlap kapanmaya balyacaktr. Bu
andan itibaren operatr, uykunun gelmesini sratlendirmek iin sa
el ayasn medyomun alnna dayyarak telkinlere balyacaktr.
Telkinler nce ok hafif ve yava sesle, deta fsldar gibi ola
cak: Gz kapaklarnz kurun gibi arlat... yoruldu... kapan
yor... kapand... uyuyorsunuz... daha derin uyuyorsunuz... uyku
btn vcudunuza yaylyor... artk isteseniz de gz kapaklarnz
aamazsnz... gzlerinizi aamazsnz... ben sizi uyandrmadka u-
yanamazsnz... hi bir hareket yapamazsnz... yalnz benim sesle
rimi, benim emirlerimi iitiyor, benim sesimden baka hi bir ses,
hi bir grlt duyamyorsunuz... uyuyorsunuz... derin bir uyku
iindesiniz... yalnz benim seslerimi iitmekte devam ediniz fakat
baka hi bir ses duymyacaksnz... imdi artk derin, ok derin bir
uyku iindesiniz... vcudunuzda his kalmad... ellerinizi kesseler
duymyacaksnz... ite imdi ellerinize ine batryorum, duymu
yorsunuz... duymyacaksnz. (Bu esnada hafife elleri imdiklenir
Ve hakikaten bir harekette bulunup bulunmad, kontroll edilir).
Sa el ayas alnda dururken, sol el eski vaziyetinde yani sa ba
parma, ba ve ahadet parmaklar iinde kavram olarak tutmak
ta devam olunur. Medyomun gittike daha derin bir uykuya girdii
kanaati hsl olursa telkinler gittike daha yksek sesle, tatl ve
mirane yaplmal. Uyuduunu anlamak iin medyoma Uyuyor mu
sunuz! diye sual sormak muvafk deildir. Olabilir ki hayr uyu-
myorum der. Onun iin sjenin uyuyup uyumadn, ahvali ve
hareketleri derin ve dikkatle tetkik edilerek hkm vermelidir.
Uyuduuna kanaat getirilince. Manyetizma usullerinde trif edil
dii gibi medyomun bandan ayana kadar paslar yaplr. Ve by-
lece sje derin bir uyku iine sokulur. Ondan sonra sualler sorula
rak maksada gre hareket olunur.
Netice olarak arm denilen sun uykunun birinci safhas u va
sflar haizdir:
1 Gz kapaklar kapal. 2 Medyom etrafnda olup biten
lere kar kaytszdr. Operatrden bakalarnn sesini iitmez. 3
Ciltte his yoktur. ne batrlsa duymazlar. 4 Umum hali nor
maldir. 5 Ekseriya kendi kendilerine hi bir hareket yapamaz.
Celse esnasnda operatr uyandrmadka uyanamazlar. 6 Hara
ret bazan dktr. Sjenin elleri buz gibidir. Onun iin tecrbeyi
soukta yapmamaldr. 7 Sjenin iradesi zayflamtr. Telkin ka
biliyeti artmtr. Bu telkin miza ve seviyeye gre idare edildii
 SPRTIZM FAKRZM MAN YETZM 2-55
takdirde ok iyi bir netice almaya msaittir. 8 Hafzada ayan
dikkat deimeler gsterir. Operatr telkin ederse uyandktan sonra
btn olanlar unutur ve hi birisini hatrlyamaz. Tersine, hatrla
masn telkin ederse btn konuulanlar en ufak teferruatna
kadar tekrarlar. 9 Bu devre giri ve k dier safhalara nazaran
daha kolaydr. 10 Gerek Spiritizma gerek tedavide bu devrenin
ehemmiyeti byktr.

Bu uyku, bilhassa ilk tecrbelerde istenildii kadar derin olm-

yabilir. Maamafih sun uykuda bir kaide vardr ki hemen btn
usullerde hkm cardir. O da, tecrbe celselerinin adedi arttka
medyumlar daha abuk uyurlar ve daha ge uyanrlar. Bu kaide
daima hatrda tutulmaldr. Yukarda saydklarmz sun uykunun
ilk devresi yani arm dr. Manyetizma ve Hipnotizma yaplan s-
jelerin hemen ekserisi dorudan doruya bu devreye girerler. Keza,
ruh infisalde de baz sj elerin izolman srasnda bu arm devresin
de bulunduu grlr. Ndir ahvalde medyumlarn kendi iradelerde
ve hatt otomatikman bu devreye girebildiklerini de gryoruz. Bu
mstesna vakalar bir tarafa braklrsa kaide olarak btn sun
uyku hallerinde arm ilk devreyi tekil eder diyebiliriz. Pek n
dir hallerde sun uykunun ilk safhas atlanarak sje dorudan do
ruya ikinci safhaya yani Somnambl haline girer. Keza mtat ol-
myan bir ekilde bu ikinci devir de atlanarak nc Katalepsi
devresine girilebilir. Bunlar sra gelince yazacaz. imdi arm ha
linde bulunan bir medyomun, sun uykunun ikinci devresine soka
bilmek iin yaplacak hareketleri gzden geirelim:

2. ci safha Somnambl safhas

ster yalnz Manyetik veya yalnz Hipnotik, ister Karma (yani

(Manyetizma ve Hipnotizma usullerini kartrarak) usulle yaplan
sun uykuda sjeyi daha derin olan Somnambl devresine getirmek
iin, nce yaplan paslar, telkinler vesaireye devam edilmekle bera
ber sjeye: [Daha derin uyuyorsunuz... Somnambl haline giriyor
sunuz...] gibi telkinler yaplr. Ayni zamanda tam tepeye gelen ka
fa ksm sa elin ba parma vastasile sk bir surette oulur. Bu
outurma ve tazyik bir iki defa telkinlerle beraber tekrarla
nrsa medyom Somnambl haline girer. Tabidir ki bu kabiliyet her
medyomda ayni derecede deildir. uras da dikkate deer ki erek
3 nc Katalepsi devresinde hatt 4 nc Letarji devresinde bulu
nan sjelere ayni i yani tepenin ba parmakla uulup tazyik edil
mesi yapld takdirde medyom Katalepsi veya Letarji devresin-
254 MANYETZMA VE HPNOTZMA N ED R?
yomun karsna oturur. Sjenin ba parmaklarn kendi ba ve a
hadet parma arasnda sktrr. Operatr, gzlerini medyomun iki
ka arasna tevcih eder. Be on dakika sonra sjeye tatl bir reha
vet gelecektir. Gz kapaklar arlap kapanmaya balyacaktr. Bu
andan itibaren operatr, uykunun gelmesini sratlendirmek iin sa
el ayasn medyomun alnna dayyarak telkinlere balyacaktr.
Telkinler nce ok hafif ve yava sesle, deta fsldar gibi ola
cak: Gz kapaklarnz kurun gibi arlat... yoruldu... kapan
yor... kapand... uyuyorsunuz... daha derin uyuyorsunuz... uyku
btn vcudunuza yaylyor... artk isteseniz de gz kapaklarnz
aamazsnz... gzlerinizi aamazsnz... ben sizi uyandrmadka u-
yanamazsmz... hi bir hareket yapamazsnz... yalnz benim sesle
rimi, benim emirlerimi iitiyor, benim sesimden baka hi bir ses,
hi bir grlt duyamyorsunuz... uyuyorsunuz... derin bir uyku
iindesiniz... yalnz benim seslerimi iitmekte devam ediniz fakat
baka hi bir ses duymyacaksmz... imdi artk derin, ok derin bir
uyku iindesiniz... vcudunuzda his kalmad... ellerinizi kesseler
duymyacaksmz... ite imdi ellerinize ine batryorum, duymu
yorsunuz... duymyacaksmz. (Bu esnada hafife elleri imdiklenir
ve hakikaten bir harekette bulunup bulunmad, kontroll edilir).
Sa el ayas alnda dururken, sol el eski vaziyetinde yani sa ba
parma, ba ve ahadet parmaklar iinde kavram olarak tutmak
ta devam olunur. Medyomun gittike daha derin bir uykuya girdii
kanaati hsl olursa telkinler gittike daha yksek sesle, tatl ve
mirane yaplmal. Uyuduunu anlamak iin medyoma Uyuyor mu
sunuz! diye sual sormak muvafk deildir. Olabilir ki hayr uyu-
myorum der. Onun iin sjenin uyuyup uyumadn, ahvali ve
hareketleri derin ve dikkatle tetkik edilerek hkm vermelidir.
Uyuduuna kanaat getirilince, Manyetizma usullerinde trif edil
dii gibi medyomun bandan ayana kadar paslar yaplr. Ve by-
lece sje derin bir uyku iine sokulur. Ondan sonra sualler sorula
rak maksada gre hareket olunur.
Netice olarak arm denilen sun uykunun birinci safhas u va
sflar haizdir:
1 Gz kapaklar kapal. 2 Medyom etrafnda olup biten
lere kar kaytszdr. Operatrden bakalarnn sesini iitmez. 3
Ciltte his yoktur. ne batrlsa duymazlar. 4 Umum hali nor
maldir. 5 Ekseriya kendi kendilerine hi bir hareket yapamaz.
Celse esnasnda operatr uyandrmadka uyanamazlar. 6 Hara
ret bazan dktr. Sjenin elleri buz gibidir. Onun iin tecrbeyi
soukta yapmamaldr. 7 Sjenin iradesi zayflamtr. Telkin ka
biliyeti artmtr. Bu telkin miza ve seviyeye gre idare edildii
 SPRTIZM FAKRZM MAN YETZM 2 55
takdirde ok iyi bir netice almaya msaittir. 8 Hafzada ayan
dikkat deimeler gsterir. Operatr telkin ederse uyandktan sonra
btn olanlar unutur ve hi birisini hatrlyamaz. Tersine, hatrla
masn telkin ederse btn konuulanlar en ufak teferruatna
kadar tekrarlar. 9 Bu devre giri ve k dier safhalara nazaran
daha kolaydr. 10 Gerek Spiritizma gerek tedavide bu devrenin
ehemmiyeti byktr.

* *

Bu uyku, bilhassa ilk tecrbelerde istenildii kadar derin olm-

yabilir. Maamafih sun uykuda bir kaide vardr ki hemen btn
usullerde hkm cardir. O da, tecrbe celselerinin adedi arttka
medyumlar daha abuk uyurlar ve daha ge uyanrlar. Bu kaide
daima hatrda tutulmaldr. Yukarda saydklarmz sun uykunun
ilk devresi yani arm dr. Manyetizma ve Hipnotizma yaplan s-
jelerin hemen ekserisi dorudan doruya bu devreye girerler. Keza,
ruh infisalde de baz sjelerin izolman srasnda bu arm devresin
de bulunduu grlr. Ndir ahvalde medyomlarm kendi iradelerile
ve hatt otomatikman bu devreye girebildiklerini de gryoruz. Bu
mstesna vakalar bir tarafa braklrsa kaide olarak btn sun
uyku hallerinde arm ilk devreyi tekil eder diyebiliriz. Pek n
dir hallerde sun uykunun ilk safhas atlanarak sje dorudan do
ruya ikinci safhaya yani Somnambl haline girer. Keza mtat ol-
myan bir ekilde bu ikinci devir de atlanarak nc Katalepsi
devresine girilebilir. Bunlar sra gelince yazacaz. imdi arm ha
linde bulunan bir medyomun, sun uykunun ikinci devresine soka
bilmek iin yaplacak hareketleri gzden geirelim:

2. ci safha Somnambl safhas

ster yalnz Manyetik veya yalnz Hipnotik, ister Karma (yani

(Manyetizma ve Hipnotizma usullerini kartrarak) usulle yaplan
sun uykuda sjeyi daha derin olan Somnambl devresine getirmek
iin, nce yaplan paslar, telkinler vesaireye devam edilmekle bera
ber sjeye: [Daha derin uyuyorsunuz... Somnambl haline giriyor
sunuz...] gibi telkinler yaplr. Ayni zamanda tam tepeye gelen ka
fa ksm sa elin ba parma vastasile sk bir surette oulur. Bu
outurma ve tazyik bir iki defa telkinlerle beraber tekrarla
nrsa medyom Somnambl haline girer. Tabidir ki bu kabiliyet her
medyomda ayni derecede deildir. uras da dikkate deer ki gerek
3 nc Katalepsi devresinde hatt 4 nc Letarji devresinde bulu
nan sjelere ayni i yani tepenin ba parmakla uulup tazyik edil
mesi yapld takdirde medyom Katalepsi veya Letarji devresin-
256 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
den 2 inci Somnambl devresine avdet eder. Hipnotik usullerle ha
zan Somnambl elde etmek iin daha balangta sjenin gzlerine
gayet iddetli (2-3 yz mumluk) aydnlk tutulursa, medyom doru
dan doruya Somnambl haline girerh Bu devrenin mmeyyiz va
sflar unlardr:
1 Sjenin gzleri kapal veya yar aktr. Fakat grme fiili
normal deildir.
2 Eller ve ayaklar gevektir. Ba bir tarafa dmtr.
3 Kendi halinde bulunan sje, derin bir uyku iindedir. So
rulara cevap verir. Hatt dorulur, kalkar da... cevaplar mantkdir.
4 Bu devrede telkin kabiliyeti ok artmtr. stenilen eyleri
harfiyen yapar.
5 Btn vcudun ac duyma hissi kaybolmutur. Hi bir ac
duyurmadan zerinde ameliyat bile yaplabilir.
6 Bu devrede Lsidite denilen seyyallik hli ziyadedir. Gr
me, iitme, koklama... ilh hassalar ok artmtr. Normal olarak
hissedilemiyecek derecelerdeki messirleri duyarlar. Hatt Claire-
voyance- ve Claire audiance gibi hdiseler bu devrede grlr.

3. c Katalepsi safhas.

Katalepsiyi elde etmek iin 2. nci safhada bulunan sjenin gz

lerini amak kfidir. Bylece medyom Katalepsiye girer. 3 nc dev
re, bazan 1 inci ve 2 nci devreler atlanarak da husule gelebilir. Bu
nun iin iddetli ziya veya sesin tesiri lzmdr. Yahut 1 inci devre
de iken medyomun gzleri alr ve omuzlardan kalalara doru
paslar yaplmakla beraber adalelerin gerildii ve katlat tel
kin edilirse, sje 2 nci devreye girmeden 3 nc devreye girebilir.
Bu devrin hususiyetleri:
1 Gzler tamamen aktr. Baklar korkun ve canszdr. Gz
yalar akmakta devam eder. Gz kapaklar krplmadan ak kalr.
2 Bu devrin bir hususiyeti olmak zere sjeler mzikal ses
lerden fevkalde holanrlar. Hatt dansederler. Maamafih bu m
essirlerin tesiri yoksa sje tamamen hareketsiz ve kaskatdr. Sje-
ye ne vaziyet verilse ylece yorulmadan saatlerce kalabilir. Hatt
bu vaziyetler ne kadar zor ve yorucu olsa da...
3 Bu devrede de telkin kabiliyeti ok artmtr.
4 Vcudun hissi yoktur. Ac duymaz. Fakat eline verilen bir
fra ile mtemadiyen fralar durur.

(1) Bu, gzleri bozduu iin tehlikeli ve yaplmas doru olmyan bir
usuldr.
(2) Klervayans hakknda ileride tafsilt verilmitir. Oraya baknz.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 257
5 Taklit kabiliyetinin artmas dolaysile karsnda yaplan
her hareketi taklit eder.

4. c Letarji safhas.

Katalepsi halinde bulunan sjenin gzleri kapanrsa Letarji ha

line girilir. Bu devre sun uykunun en tehlikeli ve derin bir devre
sidir. Teneffs, nabz bozuktur. Umum hal bir ly andrr. M
him olan bir nokta da bu devreye girmi bir sjenin uyandrlmas
ok zordur. Bu devrede bulunan bir sje haleti nezide bir bedene
benzer. Btn vcut bir lapa gibidir. His, hareket, irade yoktur. Tel
kin kabiliyeti sonsuz derecede azalm, gzler kapal, ba yana d
m bir haldedir. Hissizlik tam ve mutlak bir durumdadr. Refleks
hareketleri artmtr. Adalelere dokunulsa btn vcut tetani
halinde takalls eder. Kuduz ve Tetanoz hastalklarnda grlen va
ziyet gibi...
Yukarda sylediimiz Kataleptik bir sjenin gzlerini kapaya
rak Letarji hali husule geldii gibi bazan Hipnotizma yaplan his
terik sjelerde 1, 2, 3 nc devreler atlanarak dorudan doruya
4 nc safhaya girildii de vkidir. Bu ekil, ndiren, ok iddetli
bir ziyay n olarak s]enin gzlerine tevcih etmekle olur. Letarji
safhasnn hususiyetleri ylece hulsa edilebilir:
1 Ruh ve beden kklk (ileri derecede).
2 Telkine istidatszlk.
3 Adalelerin tetanik takallslere msteit oluu.
Letarji devri bazan btn uyandrma gayretlerine ramen ok
uzun srebilir. Mesel Dr. Louisin bir vakas 36 gn bu halde kal
m ve sjenin hastahanede sondalarla beslenmesi zarureti hsl ol
mutur. Bu gibi muhtemel rzalar gznnde bulundurularak s-
jelerin 1 inci ve nihayet 2 nci safhadan ileri gtrlmemesini oku
yucularma tavsiye ederim.
imdi Letarjiden itibaren sjelerin nasl uyandrlacam g
relim:^
Letarji devresinde bulunan sjenin gzleri alarak evvel Ka
talepsi devresine sokulmaya allr. Katalepsi hali telkine msait
olduundan bu devreden sonra sa ba parmakla Kummetrreis
kafann st, tepe ksm uuturulur ve tazyik edilirse sje Katalepsi
devresinden Somnambl devresine girer. Somnambl safhasndan
arma gemek iin ise paslar ve telkin yaplr. Bu telkinlerle bir
likte [imdi artk uyanyorsunuz... rahat ve skinsiniz... uyand-

(1) Daha ileride bu hususta tafsilt verilmitir.

17
258 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
nz zaman kendinizi neeli, shhatli bulacaksnz... yaptm hare
ketlerle paslar uykunuz gittike hafifliyor... uyanyorsunuz...
bir iki diye sayacam, deyince uyanacaksnz..] denilir. Byle
ekseriya arma gemeden uyanma vki olur. ayet Somnamblden
arm haline geilmise yine ayni ekilde telkinlere devam edilir
ken Degajan paslar denilen ve aada zikredilmi bulunan usulle
uyandrlr. Gzlere flemek de ayni uyandrc tesire maliktir.
Sun uykunun derinlik safhalarn, bunlara giri ve k yollarn
gsteren u emada okuyucuya toplu ve muhtasar bir fikir vermesi
bakmndan faydaldr:

ema 2 : Sun uykunun derinleme safhalar ve bunlarn normalden

en derin uykuya ve buradan tekrar normale dn iin yaplmas
gerekli manevralar. Daire d metod, ii mstesna halleri gsterir.

B Doktor Liebault usul:

Sje koltukta oturtulur ve sa el ayas alnna dayanr. Bir md
det byle tuttuktan sonra yava yava el aa doru cildi sva-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 259
yarak indirilir. Bu esnada gz kapaklar da hafife kapatlyor-
mu gibi aa doru indirilir. Ve sjeye tatl bir sesle Uykuyu
dnn... gz kapaklarnz arlat... iniyorlar... uyuyorsunuz...
ilh eklinde telkinler yaplr. Bylece medyom hem paslar hem
de telkinlerle uyutulmu olur.
C Kerlng usul :
Kerling sjenin srt a gelmek zere bir sandalyeye oturtu
yor. Uykuyu dnmesini sylyor. Gzlerini de sjenin iki ka
arasna dikiyor. Ellerini, medyomun dizleri zerinde bulunan elleri
zerine koyuyor. Ve medyomun nce bir scaklk ve sonra da tatl
bir uykunun vcuduna yaylacan telkin ediyor. Bu telkinleri tek
rarlarken iki eliyle sjenin bandan, omuzlarndan ndesine doru
yava yava paslar yapyor. Sje uyku almetleri gsterince sa el
ayasn bana, tepesine koyuyor. Ve bir mddet sonra bandan,
yznden, gsnden gemek zere karnna kadar paslar yapyor.
Medyom uyumaya balaynca, her iki ba parmaiyle kapal olan
gz kapaklar zerinde gzlere hafif tazyikler yapyor. Ve Artk
uyudunuz... tamamen uyudunuz... ilh eklinde telkinler yapyor.

D Rahip Faria usul :

Sje bir koltua oturtulur. Uyuyaca telkin olunur. Bunun iin
btn dikkatiyle operatre bakmas tenbih olunur. Operatr elleri
ni duada yapld gibi yukar doru kaldrr. Ellerin ii ken
disine d medyoma gelecek surette medyoma gsterir. Bu esnada
operatr ayakta duracaktr. Byle bir mddet bekledikten sonra
medyoma doru bir iki adm atar ve mirane bir tavr ve ed ile s
jeye Uyu! der. Bu sz sylerken ellerini sratle aa doru in
dirir. Bu hareket bir iki defa tekrarland halde sje uyumazsa,
operatr sjeye yaklar ve sa elin parmak ularn alnna daya
yarak telkinlere devam eder.

Bu usullerin her hangi birisi arzuya gre tatbik edilerek

sun uyku hali husule getirilebilir. Biz ahsen Dr. Bernheimin usu
ln tercih ediyoruz. Bunlardan hangisi tatbik edilirse edilsin neti
ce hep sun uyku halinin teminidir. Bu sun uyku teesss etti mi
ondan sonra gayeye gre hareket etmee sra gelecektir. Yukarda
da iaret ettik. Sun uyku ekseriya 3 maksat iin yaplr. Birincisi,

(1) Hipnoz, sun uykunun heyeti mecmuasnn ismi ise de. dier safha
larn mesel Somnambl, Katalepsi, Letarji gibi husus isimleri olduu iin uy
kunun bu ilk safhasna Hipnoz demekte mahzur yoktur.
 260 MANYETZMA VE HPNOTZMA NEDR ?
ruhlarla konumak; kincisi, lm tecrbeler yapmak; ncs te
davidir demitik.
Ruhlarla konumak isteniyorsa, sun uyku halinin birinci saf
has ekseriya bu maksada elverili olabilir. Hipnoz^ denilen sun uy
kunun arm halinde sje, operatrn her an idaresinde bulunabil
dii ve serbeste konuabildii iin bu devre, ruhlarla muhaberede
en emin bir vasta olabilir. Bu stnlklerine baklarak ruhlarla
muhaberede ekseriya sje bu devrede tutulur. Bazan sje kendili
inden bu devreyi atlayp Somnambl haline girebilir. Somnambl
hali de spiritimza celselerinde ok iyi karlanan bir devredir. Som
nambl halinde perisperi seyyaliyet kesbettiinden Klervayyans,
Dedubluman, Apor, Ekminezi ilh gibi hdiseler vzh ve faydal e
kilde elde edilebilir. Somnambl halinde bulunan sjeler mesel
gaipten, istikbalden haber verme, uzak mesafelerde vukua gelen h
diseleri grme ve iitme gibi olaylar dier safhalardan daha iyi ve
net olarak tesbit edebilir. Bu devrenin dier devrelerle olan farklar
yukarda verilen mukayeseli cetvelden daha iyi anlalacaktr.
Yukarda saydmz hdiseleri arm halinde de elde etmek
mmkn ise de bu devre, sun uykunun en hafif safhas olduu gibi,
irade ve uuralt faaliyetlerin henz faal bulunabilecei bir devre
duundan hdiseleri Somnambl safhasndaki kadar muvaffaki
yetle elde edebilmek gtr. arm halinde bulunan bir sje gzleri
kapal skin ve hareketsiz bir durumda, deta normal bir uyku iin
de gibidir. Somnamblde ise sje sanki hi uyumyan bir insan gi
bidir. Gzler ekseriya yar aktr. Fakat bu ak gzlerle grmek
mmkn deildir. Sje karsnda bulunan eyleri gzleriyle gr
mez. Mesel o anda bitiik odadaki hdiseleri, kaln duvara ramen
mkemmelen grebildii halde burnunun ucundaki hdiselere kar
deta kaytsz kalr. armda bulunan sjenin tersine olarak Som
nambl halinde kalkp gezebilir. Dikkate deen nokta udur: Gz
ler, normal halde grmemesine ramen, kark yollarda hi sendele
meden ve dmeden, bir eye arpmadan yryebilir. Telkin edilen
yahut sjenin maksat ve gayesine gre tahakkuku gereken ie doru
hamlesini yapar, vazifesini mkemmelen baarr. 1 inci ve 2 inci
safhalar telkine msait olduu iin o devrede tecrbenin mahiyeti
ne gre mhim ruh hdiseler elde edilebilir demitik. Ayni devre
ler tedavi maksadiyle yaplacak telkinlere de ok iyi cevap verirler.
Mesel ahlkan dk bir insana faziletli olmas telkin edilerek onu
eski kt huylarndan mhim bir nisbette kurtarmak mmkndr.
Keza tenbel bir insan alkan, hrsz namuslu yapmak kabildir.
Baz ruh hastalklarda da ok mhim faydalar, salh ve ifa temi-
edildii Charcot, Bermheim, Okhorowitz, Lombroso vesair birok
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 26 1
tannm hekimler tarafmdan kabul ve tatbik edilmitir. Sun uy
kunun Katalepsi ve Letarji devreleri ancak hekimler tarafmdan
kontrol altnda yaplmak artiyle elde edilmelidir. Bu devrenin De-
monstratif mahiyette kymeti vardr. Ve telkinlerin, Hipnotizmanm,
Manyetizmann shhatini tasdik ettirmek ve isbat etmek iin bu ka
dar derin bir uykuya, o da mstesna hallerde ihtiya hissedilir. Sun
uykunun safhalar arasndaki mnasebetleri ve bunlar birbirinden
ayran hususiyetleri u tablo ile tesbit etmek mmkndr:

24 Karma usulle sun uyku.

Bedenin Hipnoz sun uykunun derinlik dereceleri

durumu arm Somnambl Katalepsi Letarji
Gz Kapal Yar ak Ak Kapal
Grme Yok Lsit halde var Yok
var.
itme Op = operatr Op. Op. ve mzik Op. G
Kokualma Var veya yok var Var Yok
His Yok var Var Yok
Ac duyma Yok Yok Yok Hi yok
Akseler Var veya yok var Yok Artm
Hareket Var veya yok var Var Yok
Tonus Normal Azalm ok artm ok azalm
Adeleler Normal Normal Kat Yumuak
Nabz Normal Ar Yava ve zaif ok zaif
Teneffs Sath derin Zor ok zor
Hararet Normal veya Dk Dk ok dk
dk
rade ok zayf Yok Yok Hi yok
Hafza Var veya yok Yok Yok Hi yok
uur rtl rtl Yok Hi yok
Umum hl Normal Normale yakn Bozuk ok kt
Telkin kabili-. Var En ok ok Yok
yeti
Bu devre giri ok kolay Kolay Zorca Zor
Buradan k ok kolay Kolay Zorca ok zor
spritizmde i
ehemmiyeti j Pek ok En ok 1 Az Yok
Tedavide
ehemmiyeti ok ok 1 Az Yok

Bu cetvelin tetkikikyle, sun uykunun devreleri arasndaki fark

toplu olarak gze arpar. Yukarda sun uyku, sade Manyetizma ve
ya sade Hipnotizma yaparak da elde edilebilir demitik. Fakat bun
lar yapmann mkltn da belirtmitik. Bugn yaplan tecrbe
lerin hemen ounun yukarda yazdmz karma usullerle yapld
n grmtk. Maamafih sun uykuyu bu yolun dnda baz
262 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
yollardan ve mesel otomatik olarak veyahut (Dissosiation Psy-
chique) yoliyle de elde etmek mmkndr.
imdi bu ruh infisal ( = Dissosiation Psychique) metodunu g
relim^ :

Ruh infisal
Sje ok sessiz bir odada, rahat bir ekilde oturtulur veya ya
rm uzanm bir halde veyahut tamamen yatakta yatar gibi yatr
lr. Bu esnada hi bir grltnn olmamas lzmdr. Iklar kslr.
Hatt sndrlebilir de.. Tecrbede mahitlerin ok olmamas ,
be kiiden fazla bulunmamas mnasiptir. Sjeye daha nceden
bu usuln hi bir tehlikesi, zarar olmad; yaplacak eyin sadece
istirahat halinde bulunan bir kimse ile yaplan bir muhavereden
ibaret bulunduu anlatlr.
Mahitler sjeden en az birka metre uzakta, mesel odann
mukabil tarafnda bulundurulur. Sjenin gzleri bir ba ile kapa
nrsa ki biz tecrbelerimizde bunun daha faydal ve uygun oldu
unu grdk daha iyidir. Sjeye izolman yapnz! dendii za
man kafasndan btn dnceleri, btn hatra ve meguliyetleri
silmesi ve hi bir ey dnmemesi tenbih olunur. Bunun iin ken
disini mesel semda boluklar iinde bir bulut imi yahut Okya
nuslar ortasnda bir kaya zerinde yahut da sonsuz sahralarda l
ortasnda yapayalnz farz ve tahayyl etmesi kfidir.
Bylece sessizlik iinde birka dakika beklenir. Sonra sjeye
seviye ve grgsne gre mesel bardak! diye hitap edilir.
Bu, bardak kelimesi sjede ya bir hayal uyandracak ve bylece
ahs, kapal olan gzlerinin nnde bir bardak glgesi, hayali belir
diini syliyecek. Yahut byle bir hayal grlmiyecektir. Bazan
da bardak dendii halde mesel kak grlecektir. ayet hi bir ey
grmediyse, kalem, atal... ilh gibi birok eya isimleri sylenir..
Hi birisini grmezse tecrbeden vazgeilir. nk sje bu ie el
verili deildir. ayet sylenen eyi, veyahut mesel kalem den
dii halde tabak veya kayk gren ahsa bu grd eyi tarif
etmesi sylenir. Farzedelim ki kalem dediimiz halde o, kayk
grd. Bu takdirde sorulur:
Bu kayk nerededir? O, denizde veya glde, sahilde,
ortada eklinde cevap verecektir. Suallere devam edilir:
Sahilde olan bu kayk bo mudur? Bilfarz yle bir cevapla
muhabere dvam eder:
Evet bo! yahut, hayr iinde iki insan var.

(1) Kalan - Bedri usul.

 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 263
Peki, bu insanlar hangi cinsten? Kadn m, erkek mi?
Birisi erkek, birisi ocuk.
Giyinmi bir haldeler mi? Yoksa mayo ile filn m duru
yorlar?
Giyinmi... Adamn stnde hki renkli bir perdes var.
Ba ak...
Bu adam ka yalarnda, esmer mi, sarn m? ilh...
Bylece arada bir muhavere balar. Bu srada operatr med-
yoma:
imdi tekrar izolman yapnz! der. Hayaller kaybolur. Ope
ratr:
imdi karnzda bir balon var. Hani parat gibi. Eskiden
onunla insanlar havaya uarlard ite yle bir balon... gryor mu
sunuz.
Evet. Bir balon gryorum. Bo bir balon...
Bu balona yaklanz ve iine giriniz!
ine girdim.
imdi ykseliyorsunuz! Balon^ semaya doru ykseliyor. Siz
de iindesiniz. Birlikte ykseliyorsunuz... Ykseliyorsunuz deil
mi?
Eevt.. ykseliyorum. Kendimde bir hafiflik duyuyorum.
Hi durmadan mtemadiyen ykseliniz... ykseliniz... hep
ykseliyorsunuz... Ykseldiinizi hissediyorsunuz... Sratiniz nasl?
Etrafnzda ne gryorsunuz?...
Bylece medyom evvel bir karanlk iinde ykseldiini,
sonra yava yava bu karanln azaldn, etrafn, krmz, sar,
yeil, mavi renkler aldn syler. Bunlar sra ile gemesi ve daha
yukarlara kmas sylenir. Ve bu aydnlk iinde bir hayal grp
grmedii sorulur. Bazan gelip geici hayaller, bazan bir tandk
sima ve mesel evvelce lm olan anne, baba vesaire grlr.
Bunlar grld zaman ekseriya medyomlar alarlar. Bu tak
dirde medyom teskin olunur. Ve kendisine alanacak bir ey olma
d, bilkis insann evvelce kaybettii birisiyle tekrar bulumas
nn memnunluk verici bir ey olmas lzm geldii sylenir. ayet
bu grlen yabanc biri ise, ismi sorulur. Kim olduu, medyomla ne
iin grmee geldii, maksadnn ne olduu, bulunduu lemde
nasl vakit geirdii, mesut olup olmad, ilh... sorulur. Kendisi ayet
ztrap ekiyorsa Tanrdan af dilemesi ve celsede bulunanlarn kendi
sinin balanmas iin samimiyetle ve kalpten dua ettikleri sylenir.
Ekseriya bu iyi temenniler grlen hayal zerinde ok iyi bir tesir

(1) Balon yerine tayyare, asansr de olabilir. Hatt bazan bir ku da

bu ii yapabilir.
264 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
yaratr. Ve derhal memnun olduunu, teekkrlerini ifade ettiini
medyoma syler. Ykselme esnasnda sk sk medyomun ahvali tet
kik olunmaldr. Mesel ykseliyor musunuz sualine evet yk
seliyorum cevabn aldktan sonra siz kendinizi nasl hissediyor
sunuz?.. Rahat msnz? eklinde sorulmal... Medyom rahat oldu
unu sylemezse veya iyi gremiyor., yorum... gzlerim kama
t... eklinde cevap verirse medyomu daha ok yukar karmak
tan vazgemeli veya biraz bulunduu sahada durmas, orada ufk
olarak dolamas sylenir. Yine rahatszlk hissediyorsa biraz daha
aa indirmeli. Tecrbelerde lzumsuz acele ve kaprislere kaplmak
doru deildir. Her vakit tedrile hareket olunmas unutulmamal
dr. Bu tecrbelerde medyumlarn ilk celselerde bir hayal grme
mesi mitsizlie dmee sebep olamaz. Birka tecrbe sonra mu
vaffakiyet grlebilir. Onun iin sabr ve teenni ile haftada iki
defa ayn tecrbe tekrarlanmaldr. Bu almalar sonunda, ok
defa ayn isimle grlen hayal faydal bilgiler vermee balar. Yal
nz Spiritizma celselerini falclk veya madd menfaat vastas yap
mamaya dikkat olunmaldr. Maalesef bu tecrbelere kalkan ahs
larn hemen byk bir ksm bu ciheti ihmal ederek bilkis falcl
a kalkarlar. Mesel Tayyare piyangosu hangi numaraya isabet
edecek. veya u iimden ka para alacam. diye sorarlar. Mu
kadderat bahislerile sk mnasebeti olan bu meseleleri uzun uzun
izah etmek yerinde olurdu. Fakat bal bana bir fasl tekil eden
bu konu kitabmzn hacmini ok kabartaca iin zlerek zikrin
den vazgetik. Maamafih u kadar syliyelim ki mukadderat dei
tirebilmek ancak istisna artlarla ve belki byk fedakrlklar pa
hasna mmkn olabilir. O da her zaman deil. Mukadderatta m
him bir rol oynyamyacak meselelerin zikrinde beis yoktur. Netekim
baz spiritik celselerde mesel filn zatn filn gn filn saatte le
cei veya falan hdisenin falan zamanda cereyan edecei sylene
bilir. Bu sebepten dolay celselerde istikbale ait hdiselerden ziyade
maziye ait hdiseler tesbit edilir. spiritizma kitaplarnda ve mec
mualarnda byle istikbale ait tahakkuk etmi olaylar eksik deil
dir. Bunlardan birisi Mari Antuanetin hikyesidir. stikbale ait
ve vesikalarla zaptedilmi byle hdiseler yannda byk bir ekseri
yeti maziye ait olanlar tekil ediyor. Maziye ait olan hdiselerin

(1) Mari Antuanet gen kzken, henz evlenmeden tesadfen Josephe

Balsamo isminde birisiyle bir Spiritizme celsesinde bulunmu ve kendi haya
tn, Fransa Imparatoriesi olacan, muhteem bir hayat yaadktan sonra
(Gilliotine) ile kendisinin ve kocasmn bann kesileceini grmt. uras
bilhassa ehemmiyetlidir ki o tarihlerde henz bu kafa kesen let dnya y
znde yoktu. Ancak Fransa ihtilli zamannda ayn isimdeki doktor tarafndan
senelerce sonra icat edildi.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 265
-ekseriya mukadderata messir olamyaca dnlrse tabi
saylmaldr. Yalnz mazideki hdiselerin tevatren ayi olabilmesi,
mesel habersizce uuraltnda kalm olmas, hdiselerin kinatta
vibrasyonlar halinde ebediyen devam edebilecei nazariyeleriye
itiraza urarsa da bu itirazlarla izah edilemiyecek vekayi, saylam-
yacak kadar oktur. Bunlardan birisi ilmi bir heyet tarafndan
yaplan u tecrbedir:
Aralarnda telgrafla anlaarak ayn gn ve saatte Londra, Paris
ve Varovada bir Spiritizma celsesi aktolunuyor. Daha nce med-
yomlar tayin edilmemi ve yaplacak celsenin maksat ve gayesi
de tesbit edilmemiti. Yalnz anlama, bir ruhtan alnacak tebliin
ayn zamanda bu ayr ehirdeki celselerde yaznn ilk paras
Londra, dier ksm Pariste ve sonu da Varovada yazdrlmas ze
rine idi.
Tecrbede fikir intikali bylece tamamen bertaraf ediliyordu.
Kapal zarflardaki sualler nce alp lalettayin bir medyomla ruh
tan tebligat alnacakt. Bu yapld. Bilhare yaznn ba, ortas ve
sonu birletirildi ve cmle ancak bu suretle tamamland. Bu cm
lede ne medyomun, ne operatrlerin hi birisinin ahslariyle ilgisi
olmyan, ayn zamanda uuralt hikyesi ile mnasebeti bulunm-
yan bir ifade olduu hayretle grld.

Sun uyku yoliyle yaplan tecrbelerden sonra uyumadan

(ayk) halde yaplan tecrbeleri gzden geireceiz. Bu ekilde ya
plan tecrbeler hemen birok yerlerde tatbik edilen masa ile, fin
canla ruh armak, yaz yazdrmak suretiyle muhabereye ge
mek... ilh, gibi denemelerden daha mteammim bir ekildir. Ma
sa ve fincan tecrbeleri ok iptida ve tavsiye edilmeye demiyecek
bir usuldr. Yaz yazmak bunlara nazaran hem kolay hem de ok
basit ve elverilidir. Kalemle yaz yazmaa hazrlanm bir insan
gibi medyomun eline kalem verip beklemekten ibaret bir usul...
lk zamanlar daireler ve izgilerden ibaret olan bu yazlar nihayet
bazan be tecrbeden sonra yaz karakterini alr. Ve m
kemmel bir yaz yazlr. Bu ekilde yazya alm medyumlar tec
rbeler ilerledike o kadar sratle yazarlar ki hi bir stenoraf ve
sratli yaz yazan, bunlar tamamiyle zaptedemiyecek bir hale ge
lir. Bu takdirde yaz da okunmaz bir hale gelir. Byle medyomlar
yaz yazarken syletmee de altrlrsa bir mddet sonra deta
karlkl mbahase yapan iki ahs gibi celsede medyom ve opera
tr konuurlar. Kalem tecrbesinde medyumda ndiren belli belir
siz bir degajman hli bulunur. Ekseriya normal bir durumdadr.
266 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
Onun iin bu gibi tecrbeler Spiritizmaya inanmyanlar ikna ede
cek bir delil olamyor. Yalnz teblilerin medyomun hviyeti, ahsi
yeti, lm kudreti stnde bir mahiyet gstermesi, velhasl kendi
sinin ne uurundan, ne de uuraltndan gelebilecek mahiyette ol-
mayiyle hakik bir tebli olduunu isbat eder.
Uykuya varlmadn yaplan tecrbeler arasnda, iinde biraz su
bulunan bardaa baktrmak, trnaa bir para ini mrekkebi ve
bunun zerine bir damla zeytinya damlatp baktrmak, bo beyaz
bir tabaa baktrmak... ilh usuller saylabilir. Btn bu usullerde
dikkat ve iradenin bir noktaya teksifi yani izolman yapmak
Hipnotizma suretiyle muvaffak olunduu phesizdir. Bardak
veya trnaktaki mrekkebe bakanlar ekseriya gen ocuk ve kz
lardr. Bir mddet buraya baktktan sonra orada bir ahs grle
cei sjeye telkin olunur. Ksa bir zaman sonra hakikaten bir hayal
grnr. Ona hitap etmesi, falan veya filn eyi sormas sjeye sy
lenir. Bylece muhabereye giriilmi olur.

Ruhlarla nasl konuulur bahsimizde yazdmz cetvelde hangi

yollarla muhabere edilecei gsterilmitir. Bu bahsimizde bunlarn an
cak en mhim birkanm izah yaplm oldu. Her birisi hakknda
tafsilt vermek maalesef mmkn olamad. Belki daha ileride on
lar da okuyucularmza takdime imkn ve frsat buluruz.
Bu yazdklarmz ve bir ksm hakknda peh muhtasar mal
mat verebildiimiz Manyetizma, Hipnotizma ve Ruh infisal yolla-
riyle sun uyku temini yukarda belirttiimiz gibi yalnz ruhlarla
grme vastas olarak kullanlmaz. Bazan lm tecrbelerde de
mracaat edilebilecek vastalar olabilir. Bu tecrbeler Ekminezi,
Klervayyans vesaire gibi enteresan hdiselerdir. Bu tecrbeler
hakknda daha ileride Telepati, Klervayyans, Opsesyon bahsimize
mracaat tafsilt verileceinden burada fazla sz sylemeyi uygun
bulmadk. Yalnz bu bahsimizi bitirmek iin Manyetizma ve Hipno
tizmann tedavi maksadiyle tatbik edilmesinin faydalarna temas
edelim:
Birok okuyucular Hipnotizma, Manyetizma, Spiritizmann ne
gibi faydalar olabileceini dnmezler bile.. Hatt bazlar bunun
bir ilim olmas keyfiyetini asl kabul etmemee kalkarlar. Byle
dnenleri kendi kanatlerinde serbest brakalm. lim adna bir
ok kimselerin tarihten nce yaam insanlarn dillerini renme
ye kalkmalar, kimisinin yldzlarda grlen lekelerin neye dellet
ettiini aramalar, bylece btn bir mr boyunca didinmeleri
hep insandaki renme hrs m tatmin iin sarfettii gayretler
 SPRTZM F .KRZM MANYETZM 267
deil midir?... Bu gayret bazlarnn btn servetini, bazlarnn
hayatn alp gtryor. Fakat buna ramen didinme artan bir hz
la devam edip duruyor. nsanlarn kanlmaz bir kbet olan lm
ve tesi hakkndaki dnceleri, lmden sonra yaamann devam
edip etmiyeceini renmek hususunda sarfettii gayret bouna ol
masa gerek. nsann beden yapsnn pek kark oluu belki bu ara
trmalarda birok glkler douruyor. Amma insann renme
hrsn hi bir ey yenemiyor. Bazlarmn yakaladklar ipular
yabana atlr eyler deildir. Bunlar felsefe, din ve ilim grleriyle
karlatrld zaman, hi de onlardan aa kalmad grlr.
nk onun da derin bir felsefesi var. Onun da ilim gibi tecrbe
yollar, metodlar var. Bu tecrbelerin verdii yz gldrc neti
celer, kskan gzlerde ne mna tarsa tasn ona inananlarda de
rin bir kalp huzuru yaratyor. renme hrsnn tatmini bakmn
dan da, dier ilim ubelerinden aa kalmadna, bizzat bu tecr
beleri yapanlar inanyorlar. Hipnotizma, Manyetizma, Spiritizma
tecrbeleri hem tecrbe yapan operatre, hem de medyoma u fay
dalar salyabiliyor:
1 Bunlara mteallik hakikatleri tahkik, onlarn mul dere
cesini tayin iin zihn faaliyetleri arttryor. tima, tbb, ahlk,
ruh birtakm mevzularla insann umum ktlrn oaltyor.
2 Dikkat, hafza, irade, muhakeme vesair ruh melekeleri ge
niletiyor. Bunlarn mahiyeti hakknda yeni duyulara, dncele
re sahip klyor. Bu melekelerin hangi yollarla inkiaf ettirilebilece
ini retiyor.
3 Bizzat ruh melekeleriyle yakin, samim (Entim) mnase
betler tesisini ve bunlar zerinde iliyebilmek kabiliyet ve iktidarn
bahediyor.
4 Ruh melekelerin biroklarnca mehul taraflarn gzn-
ne koyuyor. uuralt dehsnn, dima faaliyetlerinin sonluzluunu
belirtiyor.
5 Baz zayf ve rkek karakterlerde, destekleyici rol oynu
yor. Bylece karar verme, sebat, srar, nefse itimat, itidal gibi me
ziyetleri kazandryor.
6 Operatrlerde bakas zerine nfuz, tesir kabiliyeti yara
tyor. Sz sylemek, ikna kudreti, intikal srati, hdiseleri tahlil
gibi bir sr meziyetleri ya gelitiriyor veya yeniden douruyor.
7 Hi bir din ve akidenin yapamad ekilde Tanr sevgisi,
efkat, merhamet hissi, insanlar saymay retiyor, faziletli olma
y Allah korkusundan. Cehennem azabndan ziyade kendi refah ve
stikbalinin bir garantisi olarak kabul etmeyi temin ediyor.
268 m a n y e t iz m a ve HPNOTZMA N E D R ?
8 Mukadderatn mesuliyet ykn bizzat yklendii iin,
akbetini bizzat izmek ve tyin etmek insiyakm kazandryor.
9 Felsefe ve dinlerin mukayeseli tahlillerini retiyor.
10 Manyetizma ve Hipnotizmann tbb kullanl yollarn
ve dolaysile insan ztrabm azaltmak veya kaldrmak hususundaki
imknlar salyor.
Bu kadar deiik ve ok faydalar hangi ilim ve marifet ube
sinin temin edebildiini sormak yerinde olur. Fakat maksat mna-
kaa deil. Buraya kadar yazlanlarla bunun faydalar ksmen be
lirtilmi oldu. imdi bu bahsin son iki ksm yani Manyetizma ve
Hipnotizmann tp bakmndan faydas ve kullanl yerlerini ve
son olarak da sun uykulardan uyandrmak iin yaplacak manev
ralar yazalm:

Hipnotizma, Manyetizmann tbb tatbikat

Baz kimselerde grlebilen, seciye ve ahlk dknlkleri,
tbb baz rahatszlklar ve anormalliklerde tbbn ciz kaldn
biliyoruz. Hi olmazsa imdilik bunlar tedavi edecek bir serom
veya tablet ortaya konmamtr. Kimisi tima, kimisi adl, kimisi
tbb birer yara olan bu gibi olaylar karsnda beeriyetin kolu
bal kalmasn elbette kimse istemez. Mademki ilim kollarnn in
san yapsndan ve onun bozukluklarndan en ok mesul saylan tp
bu dertlere are bulamyor. O halde Hipnotizma, Manyetizma ve
Spiritizma bu boluu niin doldurmasn? limde inhisar zihniyeti
ve kskanl korkulacak bir gerilik saylmaldr. Onun iin bu
gn bu beden yaps mimarl (yani tp), kollarn ister istemez
Hipnotizma, Manyetizmaya uzatacaktr ve hatt uzatmtr bile...
Aada sraladmz maddeler ylece aklmza geliverenler-
dir. Bunlar daha mull bir hadde vardrmak mmkndr. Maa-
mafih biz kitabn hacmiyle bu kadarck mevzuu yetimsiyeceinizi
umduk. Tedavi ve slah edilebilecek beden yaps ve zihin bozuk
luklar u gruplarda mtala edilebilir:
1 Ttn, alkol, uyuturucu maddeler (morfin, kokain, heroin
vesair gibi) alkkanlklar.
2 Kumar, hrszlk (kleptomani), katil, cins dalletler.
3 Tembellik, kin, hiddet, cesaretsizlik, hafza, irade, dikkat
zayflklar.
4 Hallsinasyon, illzyon, fobiler, idefiks, malihlya (me-
lnkoli).
5 Histeri, nevrasteni, sara.
6 Madd ve mnev ztraplar, baz nevi feller.
Bunlar adl, tbb, tima, ahlk mevzularla sk skya mna-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 269
sebetli hallerdir. Ve hemen yzde mhim bir ekseriyette bir veya
birka bulunabilir. Bunlardan kurtulmak iin aresizlik iinde r
pman nice zavalllar hepiniz tanrsnz. Hele yetime anda bu
lunuyorlarsa cemiyet onlara nasl el uzatp kurtarmadan ii rahat
yayabilir? O halde bu mevzular cemiyet, vatan lsnde birer
meseledirler ki bunlarn, bu yaralarn burada deilmesile ve gide
rilmesine nayak olucu vastalar yazmakla kuds bir vazifeyi ifa
etmek yolunda hayrl bir adm atm saylrz.
Alt madeye sdrmaya altmz bu yaralarn unulmas
iin elimizde Manyetizma ve Hipnotizma gibi vastalar vardr. Bu
illetlerle mall olan zavally bu vastalar kullanarak yurda hayrl
bir fert haline sokmak mmkndr.
nsanlarn bir ksm manyetik uykuya msaittir. Yani manye
tizma yaplmak suretiyle sun uykuya girebilir.
Yukarda sylediimiz usuller tatbik edilmek suretiyle tecr
be yaplrsa ahsn manyetik bir sje olup olmad anlalr. Bu
usullerden her hangi birisi ie elverilidir. Maamafih ahsn bu ka
biliyeti olup olmad u basit tecrbe ile de tyin edilebilir.
Tecrbe yaplacak ahs, ayaklar birbirine bitimi yani ha-
zrol vaziyette ve ayak parmaklar birbirine temas eder bir hal
de ayakta durdurulur. Gzleri yumdurulur. Operatr onun arkas
na geer ve her iki elini sjenin omuzlarna, krek kemikleri ze
rine dayar. Be on dakika byle geer. Sonra ellerini yava yava
geriye doru eker. Eer ahs arkaya doru iddetle ekildiini
syler, sendeler veya geriye devrilirse ahs manyetik bir sjedir.
ayet bunlar vukua gelmezse kendisinde manyetik uykuya kabili
yet ya yoktur yahut pek azdr. Manyetik usullerle uyutmak bazan
bir tecrbe ile elde edilemez. Fakat birka tecrb sonra muvaffa
kiyet hsl olur. Onun iin ilk tecrbelerin menfi netice vermesi
operatr mitsizlie drmemelidir. ayet birka tecrbede bu
muvaffakiyetsizlik tekerrr ederse o halde sjeye Hipnotizma usul
lerini tatbik ederek tecrbeyi yenilemeli. Hatt bu da olmazsa kar
ma usul tatbik etmelidir. Her hangi usulle olursa olsun sje uyu
du mu onu sun uykunun ilk safhasnda tutmak ekseriya maksada
uygun gelir. Byle, arm haline girmi ahsa her gn telkinler ya
plr. Bu yaplan telkin tatl bir sesle ve sjeyi ikna etmek suretiyle
yaplr. Her telkinden sonra yaplan telkin sjeye tekrarlatlr. Me
sel ttn tiryakisi birisini bu huyundan vazgeireceiz. lk tecr
bede hemen ttnn fenalndan, onu brakmas lzmgeldiinden
bahsedersek ahsn itirazn mucip olabiliriz. Onun iin tedricen
hareket etmee, hi usanmadan yava yava ahsn iradesine hkim
olmaya allr. Sonra onun fenal ve vcuda yapt zararlar.
270 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
mesel kendisini ok ksrtt, arasra kalbinin armasna sebep
olduu, itahsz brakt sylenir. Bylece sigaradan nefret ettii
telkin edilir. Ve sjeye evet nefret ediyorum. eklinde itiraf etti
rilir. Bu itiraf birka celsede aldktan sonra Artk kafiyen sigara
imiyeceim. yollu teminat da almak lzmdr.
Bu basit grlen tecrbenin alacak kadar iyi bir sonula bit
tii ok defa grlmtr. Ayn usulleri kumar, hrszlk vakala-
rnda, histeri, nevrasteni vakalarnda madd ve mnevi straplar
da da muvaffakiyetle tatbik etmek kabildir. Byle tedavi edilmi
vakalar tecrib ruhiyat lboratuvarlarnm alelde vakalar mahi
yetindedir. Yalnz bu tedavilerde mnhasran hipnotik ve manyetik
yollardan yaplan sun uyku ile muvaffak olmak imkn vardr.
Yalnz bana yaplacak telkinlerin veya Hipnotizma ve Manyetiz
madan baka usuller elverili deildir. Bir de Ruh infisal yolu da
tecrbe edilebilir.
Sun uykudan uyandrma
Manyetizma, Hipnotizma, Ruh infisal metodlariyle elde edilen
sun uykularn, her birisinin kendisine mahsus uyandrma manev
ralar vardr. Dier tecrbelerde mesel masa, fincan, badak, ka
lemle yaz, trna ini mrekkebiyle boyayp bakma... ilh da esa
sen uyumak mevzuu bahis deildir. Bu tecrbelerde uyku pek is
tisna vaziyetlerde ve pek hassas sj elerde grlebilir. Ve bu gibi
hallerde uyuyanlar kendiliinden uyanrlar. Kendiliklerinden uyan
madklar takdirde de manyetik, hipnotik ve ruh infisalin uykula
rnda tatbik edilen uyandrma vastalar kullanlr. Sun uykular
dan uyanmama hikyesi bo bir lftr. ok ndir ve mstesna vak-
alarda uyanma gecikebilir. Byle vakalarda hi tel etmee l
zum yoktur. Sje kendi haline terkedilirse birka saat iinde^ ken
diliinden uyanr. imdi her usuln uyandrma metodlarm gre
lim.
Manyetik uykularda uyandrma^ :
1 inci devreden uyandrma:
Manyetik uyku ile uyutulmu bir ahs, yukarda Manyetizma
nasl yaplr bahsimizde yazdmz gibi sun uykunun 4 safhasn
dan birisinde bulunabilir. lk safha arm idi. Bu devrede bulunan
sjeye tecrbenin nihayet bulduu artk kendisinin uyandrlaca
sylenir. Uyand zaman kendisini pek iyi hissedecei, rahat, sh
hatli, neeli bir halde uyanaca telkin edilir. ayet tecrbeler de
vam edecekse gelecek tecrbede daha sratle uyuyup abuk uya-

(1) Yukarda 285 ve 261 inci sayfalarda verilmi ema ve listeyi de gz-
nnde bulundurunuz.
 SPRTZM FAKRZM M AN YETZM 271
naca tenbih edilir. Ve imdi yapacam her hareketle uykudan
aylacaksnz, ferahlk duyacaksnz. En sonunda bir... iki... ...
diye sayacam. Tam sesini duyunca uyanacaksnz! denir. Ve
bundan sonra uyandrma manevrasna balanr. Bu ok basit bir
manevradr. Eski kitaplarda uyutmak iin, yukardan aa uyan
drmak iinde bilkis aadan yukar paslar yaplr diye yazldr.
Halbuki aadan yukar paslar bir ok melliflerce doru saylmaz.
Manyetik uykudan uyandrmak iin kollar yanlardan yukar kal
drlr ve sa kol soldan, sol kol sadan aa inmek ere yani
her iki kol aprazlama daire hareketi yaparak sratle aa indi
rilir. Bu hareket sratle yaplacaktr. Bir de eller yukar karken
yumruk kapanacak, aa inerken parmaklar ve yumruk alacak
tr. Bylece bir pervane gibi sratle 3-5 dakika kadar sjenin 5-10
santim andan evvel baa sonralar gse ve karna doru bu
hareketler tatbik edilir. Bu manevralarla evvelce verilmi olan man
yetik emanasyonlar datlm olur. Bu hareket bitince gzlere
kuvvetle frlr ve (bir... iki... ) diye saylr. Medyom gzle
rini aarak uyanacaktr. Bu pervane hareketi uyandrma manevra
larnn en iyi tesir edenidir.
2 nci devreden uyandrma:
ayet sje uykunun ikinci devresinde yani somnambl halinde
ise :
imdi uykunuz daha hafifliyor. Yapacam hareketlerle daha
ziyade hafifliyecek uyanacaksnz! eklinde telkin yaplr. Sonra
yukardan aa vcuda temas eden paslar yaplr. Bu paslar uyu
nurken yaplanlar gibi fakat daha sratlidir. Telkin devam eder
ken yukardaki gibi uyandrma^ manevralar tatbik edilir. Sje
uyanr.
3 ve 4 nc devrelerden uyandrma:
ayet medyom sun uykunun 3 ve 4 nc safhalarnda ise yine
tepeden trnaa kadar cilde temas eden svamalar, paslar yaplr.
Bu esnada sjenin vcudunun hafifledii, manyetik tesirlerin kay
bolmaya balad, vcuttaki katln zlmee balad telkin
edilir. Ve kollar omuzdan parmak ularna kadar, ayaklar kaladan
parmaklara kadar paslarla svazlanr. Bir kol tutulup yukar kald
rlr ve te bak kolun hareket edebiliyor... vcudunun sertlii ge
iyor... geti... uykun hafifledi... uyanyorsun... eklinde telkinler
yaplr. Ve sonra da uyandrma manevralar tatbik edilir. Letarji
devresinden. Katalepsiye gemek iin medyomun gzlerini amak,

(1) Yukarda uykunun nasl derinletirilip nasl geriye dnlecei ve

uyandrlaca ema ile gsterilmiti. Onu da bir daha gzden geiriniz.
272 MANYETZMA VE HPNOTZMA N E D R ?
Katalepsiden Somnamble gemek iin de tepe ksmnn sa elin,
ba parmaiyle uulmas gerekir.
Hipnotizma uykusundan uyandrma :
Hipnotizmada sun uykuyu yapan ey manyetik kuvvetlerin
dearj ve telkin dir, demitik. O halde uyandrmak iin de bun
lar yani telkin ile arj kullanmak lzmdr. Sje artk uyana
can, uykusunun hafifledii bir... iki... ... deyince uykusunun
kalmyaca telkin olunur. Baa ve omuzlara birka pas yaplr. Ka
pal olan gzler telkin ile birlikte alarak gzlere flenir bylece
sje uyanr.
Ruh infisalden uyanma :
Ruh infisal iin ahsn izolman yapmas sonra yukar doru
ykselmesi lzmd. Uyandrmak iin de: imdi aa iniyorsu
nuz... iniyorsunuz... eklinde telkinler yaplr. Sje aa doru in
diini duyar. Nihayet ilk ykseldii yere gelince balondan veya
asansre binmise asansrden iner ve dar karlr. Sonra uy
kuya balarken kendisine telkin edilen (kalem... bardak... kayk...
vesaire) ters tarafndan sra ile takip edilerek en sonunda ilk tel
kin edilen mesel kalem szne yere gelinir. Ondan sonra :
Siz tecrbe yaptmz odada koltuk zerinde oturuyorsunuz. Ta
mamen bedeninize dndnz, yksek lemlerle mnasebeti kesti
niz. imdi size ufak bir jimnastik hareketi yaptracam. Ellerinizi
omuzunuza kaldrn... Yana an... Derin bir nefes aln ve durun...
Nefes veriniz... Bir daha... Oldu, artk gzlerinizi aabilirsiniz...
Tecrbe bitti. denir. Bu suretle sje uyanm olur.
Yalnz unu tekrar edelim ki gerek buradaki uyandrmada ge
rek dier usullerle yaplm sun uykularn uyandrlmasnda sje
uyanmadan nce kendisine: Uyannca kendinizde bir ferahlk his
sedeceksiniz... Neeli, shhatli ve grbz bir halde uyanacaksnz...
Shhatiniz iyi... Kalbiniz, cierleriniz btn zanz normal ve sh
hatli bir halde alyor... Evvelce bir rahatszl varsa onu da
tedavi etmek iin telkinler yaplr ve mesel arlarnz geti, mi
denizde hazimsizlik kalmad... ilh eklinde szler sylenir U-
yandmz zaman bu nee ve shhat halini duyacaksnz... Shhati
niz ve neeniz uyandktan sonra da, gelecek celseye kadar devam
edecek. eklinde telkinler yapmay unutmamaldr. Bir de ayet
sje uyanmamakta taannt ediyorsa bizzat kendisinden uyanmas
iin ne yapmak lzmgeldii sorulabilir. Medyom uykusunda ken
disine yaplacak eyi bazan trif eder. Mesel sa kolumu opera
trn sol koliyle temas ettirin gibi bir ey syliyebilir. Bu tatbik
edilince medyom rahata uyanr. Maamafih medyom byle bir t-
rifte bulunmasa da tel etmee lzum yoktur. Kendisi bir mddet
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 273
istirahate terkedilir. Bir mddet sonra tekrar telkinler yaplr ve
uyandrma manevralar tekrarlanrsa sje tehlikesizce uyanr.

Spiritizmann tehlikeleri.
Sras geldike bunlara ksmen iaret etmitik. Burada biraz
daha izahat vermek lzm Her hangi maksat iin olursa olsun Spiri-
tizmanm sun uyku yapmak suretiyle tecrbesi, uluorta herkesin
tatbik edebilecei basit bir ey deildir. Bu hususta ok okumu
olmak, bu ileri ok iyi bilen kimselerin nezaretinde alm bu
lunmak arttr. Yoksa yaplacak tecrbeler elence mahiyetini aa
maz. unu da srarla belirtmek yerinde olur ki falclk veya elence
maksadiyle yaplacak tecrbelerde opsesyon tehlikeleri vardr.
nceleri bir aka mahiyetinde devam edip giderken gnn birinde
medyomu timarhanelere kadar srkliyebilen hdiselerin zuhuru
ok grlm hdiselerdir. Okuyucularmn arasnda byle tecrbe
leri bilgisizce tatbik etmiye heveslenecek kimselerin kmamasn
temenni ederim. Aksi takdirde vicdan, ahlk vebal altnda kalma
lar mmkn olabilir. Hatt daha ileri giderek iin adl, tbb ve
heler almas da vardr. Onun iin sun uyku hallerini bu ide bilgi
ve meleke sahibi kimselerden bakasnn yapmasma ahsan taraf
tar deiliz. Esasen dnyann birok yerlerinde bu gibi mevzular
Tp ubelerinden mhim bir ksmm igal etmi bir vaziyettedir.
Amerikann Duke ve sair niversitelerinde bizzat tp profesrleri
tarafndan cidd olarak ele alnm olan bu mevzu, ilim ubelerinden
birisi halinde tedvin edilmektedir. Her yerde grlebilen arlatanlar
ve mtetabbipler bunlar ne kadar kymetten drmseler de
hdiselerin cidd mahiyeti kendilerine niversite kaplarn atr
makta gecikmemitirler. Tp ilmini renmek istiyenlerin tp fakl
tesine girmesi ne kadar zaruret ise; Spiritizmay, ilmini, felsefesini
renmek isteyenler de bizzat tecrbelere kalkabilmeleri iin
bu iin cidd ve ilm kaplarna bavurmalar o kadar lzumludur.
Yalnz Spiritizmada hdiselrin ne ekilde tecrbelerle yaplabile
cei hususunda bir ok kitap okumu zevatn sun uykularda de
rinlememek, heveslere, lzumsuz kaprislere kaplmamak artiyle
ufak tecrbeler yapmalarnda byk bir mahzur yoktur. Husule ge
lebilecek rzalarm bertaraf edilmesi hususunda ksmen Opsesyon
bahsinde malmat verilmitir.
Eer kitabmz msade etseydi bu tehlikelerden korunmann
yollarn da uzun uzadya ve teker teker yazacaktk. Fakat buna
imkn bulamadk. Celselerde grlebilen tehlikelerin en mhimleri
medyomun asab buhranlar geirmesi, baylmas, uyandrlamamas
gibi halerdir. Bunlar da ekseriya histerik bnyeli kimselerle yap-

18
274 MANYETZMA VE HPNOTZMA N ED R ?
lan tecrbelerde daha ok grlr. Bu gibi kimselerle tecrbe yap
makta ihtiyatl olmak lzmdr. Bir de mteaddit defalar iaret et
tiimiz gibi sun uykunun 2, 3 ve 4 nc devrelerine heves ederek
medyomu yormak ve ille bu devreleri elde edeyim diye almakla
bu tehlikeleri davet etmi oluruz. Sun uyku vastasiyle yaplabile
cek spiritizma, tedavi, lm ve Demonstratif mahiyetteki btn
tecrbeler ister manyetizma, ister hipnotizma yaplarak isterse daha
doru ve kolay olmak zere karma usulle yaplan sun uykuda
birinci arm ve nihayet ikinci somnambl devresinin btn maksat
ve gayelerimize kfi derecede, cevap verebileceini hi bir zaman
hatrdan karmamaldr. Yoksa sun uyku devrelerinin birbirle
rinden farkn belirten tablo dikkatle gznnde bulundurulursa
uyku derinletike tehlikenin neler olduunu ksmen grmek mm
kn olacaktr.
Akay
 SPIRITIZM VE ALLAN KARDEK

Spiritizmin memleketimizdeki akisleri

Esasa girimeden evvel bir ciheti tebarz ettirmemiz lzmdr.

Bu faslmzda grlecek tenkitler spiritizme tecrbelerine deil,
bunlar ile isbat edildii iddia edilen felsef fikirlere, akidelere aittir.
Spiritizme tecrbeleri ile elde edilen umum netice hakknda bida
yette gz kapal bir itikat ile hareket etmiyen tarafsz mahitlerin
kanaatleri u merkezdedir: lerinde bir medyom bulunan kk,
disiplinli tecrbe topluluklarmda gzden gizli bir takm uurlu kuv
vetler ile temas ve muhabere mmkndr. Tecrbe topluluklarmda
zalarm ahsiyet, tahsil ve terbiyelerinn, itikadlarmm muhassalas
halinde mterek bir manev muhit domaktadr. Manev muhitlerin
msaadesi nisbetinde o kuvvetler ile muhtelif mevzularda konumak,
lm, edeb, felsef, din mnakaalara girimek kabil oluyor. Bunlar
iddia etikleri gibi mstakil ruhlar mdr, yoksa manev muhitlerin
medyomlarda canlanan tezahrleri midir, kestirilemiyor...
Ruhlar, yahut medyomlarm ruhunda muhtelif ahsiyetler tecelli
ettiren manev muhitler, yahut kendine mahsus muhayyele ve zihin
ile sorulan suallere uygun cevaplar tertip etmek ve bunlar dnya
da yaam ve sonra gm insanlar hviyetinde veya gze grn
meyen lkelerde yaayan cinler, periler halinde sahneye kard
figranlar azndan bize sunmak iktidarmda otomatik iler, irade
mize gayr tbi uuralt hayatiyetimiz, uzviyetimizin nzm o b
yk, esrarl, uur sahibi kuvvet ve tezahrleri... veya baka her
hangi bir hipotiz... ne olursa olsun, spiritizme ve dier pisiik tec
rbelerde karmza kan o kuvvetler msbet varlklardr. htilf
bunlarn mevcudiyetlerinde deil, mahiyetlerindedir. imdiye ka
dar bunlar inkr eden cidd bir ilim adam kmamtr^.
Spiritizme, psiik tecrbelerin kendisi deil, onlara istinat etti
rilen bir felsefe nehci veya dindir. Spiritler cesetten ayrlm
ruhlardan medyomlar marifetiyle aldklarna inandklar teblii

(1) Muhterem Doktor Mazhar Osmann Spiritizme aleyhinde adl

kitabna bu hususun teyidi olarak iaret edilebilir. Mumaileyh kitabnda psiik
hdiseleri inkr deil, poligonun, uuraltnm faaliyeti ile izah eylemitir.
Medyomluun mahiyeti faslna baknz.
276 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
lere fikir ve vicdanlarn uydurarak yaarlar. Spiritizme tecrbeleri
ile baka felsefe ve dinler de ayn derecede teyit edilegeldiklerinden
tecrbelerde bulunanlarn manev muhiti, Baura s ne ise ruhlar m,
yahut ruh ad verilenlerin onu sylemekten baka bir ey
yapmadklar anlalmtr. Spiritizme bugnk durumunda ha
kik ruh lemlerinden veya uuralt derinliklerinden- fikir al
ma vastas olmaktan ziyade, auraya gre, mevcut din ve felsefeler
den birinin takviye vastas halindedir. Ruhlar, yahut ruh ad veri
lenler spiritizme celselerinde manev muhit Hristiyanla mtema
yil ise Hristiyanla, Mslmanla mtemayil ise Mslmanla ve
asl spiritlerde olduu gibi Hinduizme, Aryasamacizme, Budizme
mtemayil ise... onlara uygun tebliler verirler. Yksek ruhlarm
teblilerini yalnz spiritlere sakladklar iddias, yine spiritizma
tecrbeleri eli ile bo szden ibaret... yahut kalb bir tevecche
taban yksek itibar edilen bir ksm ruhlar ile temasa gelebilmek
iin spirit olmak, spirit aurasmda yaamak lzm geldiinin itira
fdr.
Spiritlik, spiritizma dini acaba nereden gelmi, yahut nas do
mutur? Bu cihet zerinde biraz duracaz ve ondan sonra psiik
bilgisi otoritelerinin spiritizma hakkndaki mtalalarna geece
iz. Bu mtalalar yukardaki hlsamzn tafsili mahiyetinde ola
caktr.
Avrupada, AvrupalIlardan Brehmenizm, Budizm gibi uzak ark
vicdaniyatm kendilerine dnya gr edinmi salon Brehmen-
leri, salon Budistleri vardr. Bunlardan baka Hindu ve Tibet tekva
've gizli bilgilerine hakikaten nfuz etmi kimseler bulunur. le
rinde kuvevtli fikir adamlarna rastlanmaktadr. Bunlar bir asra
yakn bir zamandanberi kendi aralarmda yabanclara kar daima
sk skya kapal i daireler halinde toplanmaa ve bylece faali
yette bulunmaa alrlar. Fikir ve kanaatlerini kitaplar ile yay
mlar, Hind-Tibet felsefelerinin ana hatlarn Hindistandaki
Adyar^ merkezinden verilen direktiflere uygun olarak btn garp
mnevverlerinin mal etmek istemilerdir. Fakat l^itap herkesi

(2) Bu hususta u tez leri srlebilir: Hakik ruh lemleri ile uuralt
derinlikleri ayn eydir. len bir ahs btn insanlarda mterek olan uur
alt derinliklerine dalar ve orada bir paras olduu byk tabiata iltihak et
mi bir halde yaamaa devam eder. ahsiyetin lm ile hemen zail olmas
icabetmez. Netekim denize den bir damla su tevetr hassas ile bir an iin
deniz sathnda damla olarak kalr ve ondan sonra nisbeten daha uzun mddet
sademe vibrisyonlar halinde mevcudiyetini muhafaza eder. Ruhlar Tanrnn
tabiata takdir ettii yolun sonunda her varlk ile beraber menelerine dne
ceklerdir.
(1) Teozofi faslndaki Teozof kardeler e baknz.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 277
mutlaka kendisine eken bir mknats deildir. Baz kimseler, hat
t ekseri kimseler, mnevver de olsalar kitaplara kar byk bir
sempati beslemezler. Onlar baka vastalarla dmeleri arzu eden
yoJa drmek, yormadan, elendirerek, merak ve alkalarn u-
yandrarak, topluca sohbet zevkini tattrarak yola getirmek lzm
dr. Sonra dikkat edilmitir: Mnevver smfma dahil, okumu, yaz
m insanlarn bir ou srf mcerret mevzulara akl erdiremedik
leri iin materyalist olmulardr. Bu itibarla ellerinde yksek tahsil
diplomalar olsa bile hakik entellektellikten uzaktrlar. Nazariyat
vadisinde mnazara, mnakaa ile bunlar Tanrya, ruha, hatt
hukuka, ahlka inandrmak pek zordur. Fakat havas hamseleri
kanal ile onlarn zihnine girmek, bu yoldan onlar ruhun bekas
na, ahirete inandrmak nisbeten kolaydr. Felsef inceleme
kudretine az malik olmalar, gzleriyle grp kulaklariyle iit
tikleri eyler karsnda bylelerini hararetli taraftar yapma
a kfidir. Bundan tr yukarda faaliyetlerine iaret olunan
lardan bazlar muvaffakiyet mitlerini daha ziyade husus evler
de tertip ettikleri okltizm gsterilerine balamlardr. Bu gste
riler masalra, fincanlara, kalemlere, plnetlere ilh. ruhlar ar
mak, sureti mahsusada yetitirilen medyumlar manyetik, hipnotik
uykulara daldrp syletmek, medyomlardan fantomlar karmak
ve konuturmak^ gibi esrarengiz, merakl eylerdir. lk bakta

(1) nsandan daim surete intiar eden hayat se3^ale, ki ona asab, mik-
natis seyyale ve keza Ektoplazma, deoplazma adlar da verilir, fizik tezah
rat medyomlannda bazan gze grnecek kadar tekasf peyda ederek
uuralt zihinden geen her ekli alabilir El, kol... iek, tanbur... kei yavrusu ve
ya tam azal insan gibi. Hayat seyyale insan halini alm ise hakik insandan
kolay kolay tefrik edilemez. nk hareket eder, konuur, sorulan suallere ce
vaplar verir. Byle bir eyin imknsz olduuna derhal hkmetmemelidir.
nk: Jude Peterson, James Curtis, William Crookes, A. R. Wallace, E. A.
Bracket, Charles Richet, Oliver Ladge, Gustav Geley, Krawford, E. D. Rogers
ilh gibi cidd limler medyomlar zerinde tecrbeler yaparak tecrb spirita-
lizmde madiyet ile tecelli (materialisation) ad altnda toplanan ektoplazmik
tezahratn efsane olmadna kanaat getirmilerdir. Eserlerinde byle syl
yorlar. Bunlar iinde tannm fizikilerden Wiliam Crookes, irkin bir med-
yom kzdan ok gzel bir fantom karmak ile hret almtr. Fantom ismi
nin Katie King olduunu, ngiliz mstemlekt valilerinden John Kingin kz
bulunduunu, yz sene kadar evvel dnyada yaadn sylyor, yetmi ya
ndaki ihtiyara tecrbe celselerinde samim arkadalk ediyordu. W. Crookes
fantom kz ile drt sene megul olmu, onun mteaddit fotoraflarn ve el ka
lplarn almtr. Hakkndaki mahedelerinin hlsas udur: Katie King
nefes alyor. Nefesleri kireli suyu bulandryor. Yerde baygn bir halde ya
tan medyomun cierleri zayf olduu halde onun cierleri pek salamdr. Nabz
daha sratli ve kuvvetli vuruyor. Yani o btn zas ile tam bir insandr. Yalnz
normal insana nazaran ok hafiftir. Skleti medyomun skletinin te biri ka-
278 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
bazlarna maharetle sahneye konmu hokkabaz numaralar gibi
gzkr. Fakat yakndan tetkik edilince yaplanlarn hokkabazlk
ile alkas olmad, bundan baka zahir bir hafiflik perdesi altm-
da pek cidd bir maksadn gizli tutulduu anlalr: Grdklerinin,
duyduklarnn mahiyetine nfuz herkesin harc olmadndan m
ahitlerin ekserisi hakik ruh lemi ile temasa geldiklerine inana
cak ve ondan sonra bylelerine yksek ruhan varlklar azndan
Uzak ark meneli felsefe ve akideleri sunmak, kabul ettirmek ko
laylaacaktr.
Uzak ark vicdaniyat hesabna okltizm tatbikatna girienler
orta adan beri Avrupada insanlar sezdirmedn diledikleri hedef
lere sevk etmek iin yollar aratran ve bulan, yahut Asya rahip
lerinden rendiklerini tdil ve slah eden kabalistlerin de mza-
hareti ile memleketleri blmlere ayrmlar, yer yer okltizm ile

dardr. Hassas terazi ile her tecrbede tartlmtr. Bu arlk ona medyomdan
geliyor. nk materialisation yle oluyor: Medyom trans haline girdii va
kit onun uzanda yava yava buluttan bir stun beliriyor. Stun Katie King
haline gelmee baladka medyom un skleti azalyor. Bu azalma C/ - s ) e kadar
devam ediyor. O hadde Katie King medyomda eksilen arlk kadar arla
malik olarak W. Crookese btn gzellii ile glmsyor. Sonra... medyom
uyannca yava yava deil, an olarak ortadan kayboluyor ve medyom derhal
normal skletini iktisap ediyor...
Yukardaki mahedat hulsasndan bizim anlayabildiimiz, medyomun
bir ksm maddesi, hayatiyeti, duygu ve fikirleri ile fantomu tekil etmesin
den ibarettir. Elatie Kingin iddias doru mudur? Yani Fantom evvelce haki
katen dnyada yaam bir insan ruhunu mu temsil ediyor?... W. Crookes bu
mesele etrafnda kendi tbirince ok dnm, dolam, lehde ve aleyhte olan
delilleri birbirine denk bulduundan tecrbe arkadalarndan bazlarnn Katie
Kingin ruhluuna hkmetmelerine ramen o bu ciheti bir trl kestiremiyerek
kararsz kalmtr. (The History of Spiritualism, Conan Doyle). Mumailey
hin bu kararszlk karar gz ile grlr, el ile tutulur bir varlk kasnda bile
hakik psiik mdekkiklerini sekin eden bir basiret ve ihtiyat rnei, inan
larna herhangi bir rk mesnet bulabilmek iin gz kapal tecrbeler ya
pan ve tecrbe ruhlar na pek abuk inananlara mahcubiyet vesilesidir.
Lzum grenler Katie King ve emsalini mledyomlarn maddesi ile tezahratta
bulunan ahiret sakinleri sayabilirler. nk imkn vardr. Lzum grmiyenler
ise o tezahrat medyomlarn uuralt ahsiyetlerine atf ve isnat ederler. nk
diriler llerden daha yakndr. Biz ahsan ahireti bu kabil tezahratla isbata
muhta grmediimizden ikinci grupa iltihak etmi bulunuyoruz.
Paris Metapisiik Messesesi (nstitut Metapsychique) ile Londra Psiik
Mzesinde (Psychic Museum) fantomlann fotoraflar ve al, balmumu, lleci
amuru ile alnm el kalplar ve ayak izleri tehir olunmaktadr.
Gerek burada, gerek baka yerlerde tezahratndan kfice bahsedildiin
den ve icab halinde ileride de bahsedileceinden ektoplazmaya dair mstakil
bir fasl amay lzumsuz sa}^k.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 279
mtagil misyon gruplan vcuda getirmiler, husus evlerdeki top
lantlar ile sesiz sadasz muhitlerini ilemee koyulmulardr.
Uzak ark propagandaclarnn sarfettikleri gayretler boa git
memi, muhataplarmn irfan seviyelerine, kabul kabiliyetlerine ve
mizalarma gre kh ilmin son neticesi, felsefenin ba dura, kh
duygu telinin en ho ihtizaz, humanite idealinin en yksek kanat
sahas halinde kitap yazs veya ruh sz olarak ortaya kardk
lar fikirler msait dimalarda tutunduktan sonra kendi kendine
gelimee balam, bylece Avrupanm her tarafnda, ksmen A-
merikada semav dinlerin kk gren, fakat Brehmenlerin, Budist-
lerin reincarnation itikadna, absolut akidesine kalplerini, zihinle
rini aan, balyan kimselerin tremesine, oalmasna sebep ol
mutur. Faaliyetleri bilhassa Fransada Allan Kardec (Kardek)
gibi bir ba bulduundan fazla semere vermi, bu zatn devaml me
saisi sayesinde Uzak ark itikadiyat spiritizm ad altnda daha ser
beste prozelitler devirmitir.

Allan Kardec ve Reincarnation

Allan Kardec mstear bir addr. Bu ad ile spiritizmde hret

alan zatn hakiki ismi (M. Hippolyte Leon Denizard Rivail) dir. 1804
senesinde Lyonsda domutur. Bir avukatn olu idi. Tp tahsil et
mi ise de asl megalesi okltizm ve bilhara bunun spiritizme
ekli olmutur. Fransa ve dier ltin hars memleketlerinde sipirit-
lerin pri saylr.
A. Kardec sistemi hakknda spiritualizm yerine isabetli olarak
spiritizm tbirini kullanr. Evvelce de arzettiimiz gibi her iki ke
lime spirit, spiritus (ruh) kelimesini madei asliye olarak ihtiva
etmekte ise de arada dellet bakmndan byk fark vardr^. s
telik Kardec, spiritizme ayrca husus bir mna vermi, onu rein
carnation ldkten sonra tekrar ete hll etmek, yeniden dn
yaya gelmek doktrini ile bir tutmutur. Sisteminin karakteristik
vasf bu imandr. Bundan dolay spirit denince reincarnationa ina
nan bir kimse mnasn da anlamak aa yukar her tarafta kabul
grmtr. Reincarnation itikad btn ruhcu lardia mterek
olsayd, spiritizmi ayrca reincarnation ile snrlandrmaa bittabi l
zum kalmazd. Bilindii vehile ruhlar ile temas ve muhabere ii
ile uraanlarn ve l ruhlarndan aldklar tebligatla hareket
edenlerin ounluu reincarnationa: insanlarn tecrbelerini artt
rarak mkemmellemek, yaratclk renmek, yanda braktklar

(1) Spiritualizmin mahiyeti faslna baknz.

280 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
vazifeleri baarmak ilh. gibi maksatlar ile ldkten sonra tekrar
dnyaya geldiklerine inanmazlar. Bunlara gre reincarnation Hind-
lilerin eski tenash ve hull itikadnn Darwinletirilmi, mater
yalistlerin tabi tekml ve istf nazariyesine uydurulmu bir ek
lidir. Hakik ruhlardan sdr olmam, bata Allan Kardec olmak
zere reincarnationu tecrbelerden evvel doma halinde veya m
nakaas lzumsuz, bedih bir mtearife mahiyetinde kabul eden m-
cerrihlerin mneviyatma uygun psiik cevaplardan karlmtr.
Pisik kuvvetler nceden edinilmi kanaatler ile yaplan tecrbe
lerde daima medyomlarn, operatrlerin, hatt tecrbelerde hazr
bulunan dier kimselerin kanaatlerine uyarlar. Hsn niyet neti
ceyi deitirmez. ada, aksi saday dourmutur. ngiliz ve Ameri
kan spiritlerinin byk ekseriyeti reincarnationu rededenler ara
sndadr^.

(1) Spiritualizmin mahiyet bahsinde arzedildii gib ngiliz ve Amerikan

spirillerinden reincamationa inanmyanlar A. Kardec yolunda yryenlerden
ayrlmak iin spirit unvann kabul etmek istemezler. Fakat ahiretde bulunanlar-
geldiine inandklar hakimane szler, iratlar, felsefeler ile Tanr vahyinin
temadi ettiine kani olduklarndan biz onlara yine spirit diyor ve karii
yazmzn bu ksmnda iltibasa drmemek iin mahdut mnasnda da olsa
onlar arzular hilfna spiritalist diye anmyoruz. Bunlar ngiltere ve Ameri-
kada Kitab Mukaddes muhteviyatn psiik tecrbelerle tahkike alan, itikat
ve amelde dier hristiyanlardan farkl olmyanlarla kartrmamaldr. Nite
kim bizde de halis mslman olduklar halde spiritizme, manyetizme, hipno
tizma tecrbeleri ve dier okltizm branlar ile uraanlar vardr.
Ingilterede psiik tecrbeler ile hristiyanlk akaidini teyide alanlardan
rahip Vali Owen, psiik bilgisinde dnyann tand otoritelerden biridir. Pek
muhafazakr Anglikan Kilisesinin psiik tecrbelere kar soukluunu izaleye
muvaffak olmutur. nk akl ve mantn rehberliniden uzaklalmad
takdirde bu tecrbelerden dorudan doruya veya dolaysiyle dine zarar deil,
fayda geldiini fiiliyat ile isbat etmitir. Mumaileyhe gre ruh etdler yalnz
hristiyanlar deil, yahudileri ve mslmanlar da dinlerine smdrr. Factt
and Future Life Vakalar ve Mstakbel Hayat adl eserinde bu hususta
yle demektedir: ... Psiik bilgisi ile itigal dinlerin daha iyi anlalma
sna hizmet eder. Ruh bilgisi bir zmdk Tanrya inandrmaa, bir yahudiyi
daha iyi yahudi, bir mslman daha iyi mslman, bir hristiyan daha iyi
hristiyan yapmaa muktedirdir. Dinlerine sarlanlar daha mesut ve daha neeli
olurlar. Kanaat ve iinde W. Owene mzahir olan Anglikan rahipleri oktur.
Bunlardan Londrada Regentlis Parkda Christ Kilisesi vikar Fielding Ould,
Weston - Yorkshir vikar Charles Tweedale, Birockenhurst - Hants vikar Arthur
Chambers mteaddit ki5rmetli eserleri ile temayz etmilerdir. Tweedalein
The Human Existence After Death lmden sonra insann varl ve
Chambersin Our Life After Death lmden sonraki hayatmz isimli ki
taplar yznc ve yz yirminci defa basllarn oktan geride brakmlardr.
Her iki eser hristiyan ve mslman dinlerinde mterek olan esaslarn pek ince
ve irtibatl bir tefsiri saylmaktadr....... Anglikan rahipleri iinde fizik teza-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 2 81
1848 senesinde Birleik Amerikann Newyork eyaleti dahilinde
Hydesville kasabasnda sakin Alman muhacrlarmdan (Fox) aile
sinin geirdi macera akltizm baarlarm dnyaya tantmak iin
frsat kollyanlarn gayreti lie Amerikann her tarafmda ve Avru-
pada byk bir merak uyandrm, iki ktada ruhlar ile konuma
maa teebs edenlerin says gnden gne artmaa balamt.
Fransada bilhassa Allan Kardec mevzuu kurcalyor ve katiyyet
ile iddia ediyordu: Ruhlar ile muhabere etmek mmkndr.
Ben, komularmdan iki gen kzn medyumluu ile her gece br
lemdeki varlklar ile konuuyorum.

hrat medyomlan ile yaplan objektif tecrbelerle dahi muhalif olanlar vardr.
Bunlar tecrbeleri idare edenlerin hristiyanla aykr fikirler besledikleri tak
dirde o tecrbeler eliyle baka cereyanlar da kuvvetlendirebileoeklerini sy
lyorlar ki haklar aikrdr. Nitekim, onlara gre, bir ok ngilizler bu yzden
hristiyanlktan karak baka kiliseler, cemaatler tekil etmilerdir.
ngiliz spirit kiliseleri veya cemaatleri balca iki kola ayrlr; A Uni-
tarianlar. yani teslisi inkr ederek vahdaniyeti ilhiyeyi kabul edenler. B Tri-
nitarianlar, yani teslis itikadna bal kalanlar... Bunlar kanonik hristiyanlkla
tesliste birlemi iseler de kefareti znubu tanmadklar, Ruhlkudsn med-
yomlar kanal ile aleddevam psiik tebligat halinde tecelli ettiine inandklar
iin birincileri gibi hristiyanlk bakmndan dinden ayrlmlardr.
ngiliz spiritlerinin byk ekseriyetini unitarianlar, yani muvahhitler te
kil eder. Bunlar ngiltere dahilinde yzden fazla mkellef toplant lokaline
sahiptir. Hazreti say Tanr veya Tanr olu deil, insaniyet muhibbi fedakr
bir insan sayarlar. Hazreti Muhammede hrmeti mahsusalar vardr. Esas aki
delerinde nazar olarak mslmanla ok yaklamlardr. Felsefelerini tec
rbeler ile kontrol ve ruhlarn tebligatndan kendilerine gre ahkm isrin-
bat ederler. Akl yoldan u imana varmlardr: Tanr tektir. nsanlar karde
tir. Bsbadelmevt haktr. Mesuliyet muhakkaktr. Melekler ilerinde Tanry
temsil ederler. Trinitarianlara gre Tanr btn insanlarn babasdr. sa hviye
tinde insanlara kardelik retmitir. Hristiyan azizleri, sair byk ruhlar
br lemden medyomlar vastasiyle spiritleri tenvir ve irada alrlar. K
yamet gn insanlardan muhit ve veraset nazar itibara alnarak dnyadaki
ileri hakknda hesap sorulacaktr Tanr kinat melekler ile idare eder.
Unitarian ve trinitarian ngiliz Spiritleri reincarnationa hananlar
iddetle tenkit ederler.
Amerika spiritleri her hususta ngiliz spiritleri gibi dnr. A 3m fikir
cereyanlarna tbi olmulardr. Ana grup bakmndan ksmen muvahhit, ksmen
teslisidirler. Hydesville - Fox ailesi macerasna byk ehemmiyet verirler. Bu
aileden iki kk kzn kaplara, pencerelere vurarak, eyay altst ederek ken
disini belli etmek isteyen ve sonradan grltc ruh ad verilen bir ruh ile
muhabereye giritii gn spiritlik tarihinin balangc saymlardr: 31 Mart
1848.
Grltc ruhun ii basit bir ektoplazmik tezahrdr. Ondan evvel dn
yann her tarafnda tekin saylmayan evlerde ok grlmtr. Tahmin edildi
ine gre baz binalar, ihtimal yapllarndan tr, ihtimal zeminlerinden i-
282 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
Kardec, pek malmatl, cidd bir zatt. Sz bo saylamazd.
Tecrbelerine tannm simalar devama baladlar. Herkesi ma-
hitlie kabul etmiyor, talipler arasnda eleme yapyordu. Her med-
yomu da beenmiyordu. Bylece mtemadiyen .alt. Karsma
hep, ahlk ve fikir itibariyle dnyadakilerden farkl olmyan al
ak plnlara mensup ruhlar kyordu. Maamafih onlar sorguya
ekerek ahiret hallerine dair mahfeline bir hayli malmat toplad.
Bu malmat daha yksek temaslar iin n hazrlk yerine geti.
Manev muhit yksek tebliat a msait olunca nc ruhlardan
biri tecrbe yapanlara medyomun kalemi ile mjdeledi: im
diye kadar size gelenlerden ok yksek gklere mensup ruhlar rei
siniz ile temasa gemek istiyor. Ona pek mhim din bir vazife ve
receklerdir. Ben ekiliyorum. imdi s onlarn, sorsun!...
Kardec, suallerini tertip ederek minnet ve kranlar ile bir
likte yksek ruhlar a sundu. Onlardan masa rapslar (darbeleri)
ve plnet^ yazlar ile cevaplar ald. Celseler tevali ettike sual -

kan b a z ualar hasebiyle sakinlerini medyomlatnyor. Medyomlardan bol

miktarda kan hayat seyyale uuralt benliklerinin emrinde harekete geiyor.
Kaplarn kendliinden almas, eyann yerinden oynamas, sesler, szler
duyulmas, hayaller grlmesi, evlerin talanmas... ilh, gibi hdiselerin en
kestirme izah budur. Mamafih, bunlan, isteyenler, mstakil ruhlara da atfe
debilirler. nk, daha bait bir ihtimal olmakla berafber muhltta deildir.
Mmkndr: medyomlarn ektoplazmalar, yani hayat seyyale veya kuvvet
leri kendi uuralt iradelerinin emrinde nasl fizik tezahrat vcuda getiri
yorsa o irade yerine kaim olan baka bir irade emrinde de ayn tezahrat
ve mmasillerini vcuda getirebilir. Bu takdirde ruhlar medyomlarn ektoplaz-
malarn dn alm olurlar.
Grltc ruh, ki maktul bir kzl derilinin ruhu imi, medyom kzlar
nereye giderlerse takip etti. Kzlar onun sayesinde ok para kazandlar. Fakat
balarna az bellar da gelmedi. Kilise aleyhlerine yrd. Halk zerlerine
hcum etti. Bir keresinde az kalsn lin ediliyorlard. Kzlar ruh ile ilk defa
snda suallerine uygun kap vurulular almak suretiyle konumulard.
seyyarla dklnce gittikleri yerSerde ayn suretle, yahut masa ayaklarnn
vurmas ile ruhtan cevaplar aldlar. Hdisede hile yoktu. Mehul bir uurlu
kuvvet ile hakikaten muhabere ediliyordu. Parlmentoya bin imzal bir istida
verilerek kzlarn lm bir heyet nnde tecrbe yapmalar istendi. Parlmento
heyet azlarn seti. Tecrbeler heybet nnde tekrarland. Neticede zalar
arasnda ihtilf zuhur etti. Kimi ruh iidir diyor, kimi mahiyeti anlalamad
n ileri sryordu. Kzlar Amerikada turnelerine d'evam ettiler. Artk by
mlerdi. Senelerce faaliyette bulundular. Sonra rakipler oaldndan onlar
yere vurmak iin, sihirbaz stadlarmdan olan babalarnn kendilerine rettii
bir usul ile ellerini kullanmadan istedikeri eyi harekte getirdiklerini, spi-
ritizme tezahrlerinin ruhlar ile iliii olmadn iddia ettiler. Spiritler buna
itiraz etti. ddialarn geriye aldlar.
(1) Ucuna kalem takl, tahtado^yaplm, basit bir lettir. Medyomun
elinde kendiliinden yaz yazar. Hasr apkaya veya hafif sepete taklm ka-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 283
cevap dosyas kabard. Ciltler tekil etmee balad. Her sual ve
cevap muntazaman kaydediliyordu. Kardec dosyalarn tetkik ede
rek spiritizme esaslarn, bilhassa reincarnationu yksek ruhlarn
tebligat halinde ortaya kard. Mrit leri olan ruhlar ile temas
ve muhaberesi iki sene kadar srd. Sonra bu faal zeklar Kar-
deci kfi malmat ile mcehhez bularak bir gece celsesinde ona
veda ettiler ve medyomlarm btn gayretlerine ramen bir daha
bulunamadlar. Hikye byledir. Kardec na olduu psiik iratlar
hakknda soranlara yle diyordu:
Medyomlanma hull eden yksek varlklar tarafndan te-
nezzlen bana renilen eyler insann hayat, mukadderat ve
dnyadaki vazifesi hakknda yepyeni bir grn temelini atmak
tadr. Bu gr bana pek mantk, tamamiyle akla uygun, son derece
parlak ve teselli bah edici, ok merak uyandrc geliyor.
Allan Kardec bu sz ile reincarnationu kasdediyor... ve rein-
carnationun yenilii hakknda yapt mbalada Rstemi Zli
minare kadar uzun boylu gsteren Firdevsyi kat kat geiyordu.
Fakat bu iddia ile derlediklerini neretmeyi dnd. Dncesini
henz irtibatm kaybetmedii bir srada mritlerine at. Bunlar,
yksek ruhlar, fikri beendiler. Zaten dediler retilenler
dnyaya yaylmak iin retilmitir. Yayma vazifesi mukadderat
icab uhdenizde bulunuyor. Eserinize Le Livre des Esprits Ruh
larn kitab adn verebilirsiniz...
Kitap kt ve... kapld. O kadar ki, ilk neir senesi olan
(1856) da yirmi seferden fazla basld. Mteakip sene karlan
gzden geirilmi bask s Fransada muhteviyatnn doruluuna
inananlar arasnda ruhlardan alnan felsefenin resm metni iti
bar olundu. Bundan sonra Allan Kardec dosyalarn tetkike devam
ederek 1861 de Medyomlar kitab m, 1864 te Ruhlarn tefsirine
gre ncil i, 1865 te Cennet ve cehennem i, 1867 de Kinatn ya
pl m bastrd. Bunlar onun ba eserleridir. Mteaddit kk
risaleleri de vardr. Bunlar arasnda Spiritizme nedir? ve En
sade eklinde spiritizme adnda olanlar mhim saylr.
Tahmin edilebilecei vehile A. Kardecin btn eserlerinde
reincarnation ba mevzudur. Mumaileyh, Ruhlar kitab nn mu
kaddimesinde reincarnation hakknda yle diyor: Ruhlarn
bir ok reincarnationlara (hulllere) tbi olmalar, alettevali ete.

lem ile de ayn i grlebilir. Esasen otomatik yaz iin byle letlere lzum
yoktur. Hassasiyeti fazla k im iler elinde bir kurun kalem kfidir. Fakat,
Plnet, hileyi zorlatrdndan tecrbelerde tercihan kullanlr. Onu bir ka
kii tutarsa daha seri netice alnr.
284 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
bedene girmeleri, maddeye balanmalar zarurdir. Biz hepimiz
mteaddit vcutlara malik olduk. Bu dnyada ve dier madde
lemlerinde yine deiik vcutlara, bedenlere sahip olacaz. Bu,
mecburiyetin dourduu bir neticedir... nsan ruhlarnn reincar-
nationlar (tekrar ete girmeleri) daima insan rknda yer alr. Te
kml etmi ruhlarn hayvanla dnebileceini sanmak pek yan
ltr. Ruhlarm birbirini kovalyan cisman varlklar daima mte
rakki, daima ileriye mteveccihtir. Asla mtedenni, geriye ekik
deildir... Terakkimizin abukluu mkemmellie varmak husu
sunda yapacamz cehitlere baldr. ahsiyetlerimizin arzettii
evsaf bize hll eden ruhlarm evsafdr. yi bir insan stf ile iyi
lemi bir ruhun, fena bir insan da henz incelmemi kab bir ru
hun incarnationu (hull) dr... Herhangi bir vcutta tecelli et
meden nce ruhun kendisine mahsus, mstakil bir ahsiyeti vardr.
Vcuttan ayrldktan sonra da ruh ahsiyetini muhafaza eder. Ruh
lar lemincj dahil olunca dnyada bildii ve tand btn eya
ve ehas (tahayyl yolu ile) orada mevcut bulur ve dnyadaki m
kerrer yaaylarnda bandan gelip geen eyleri, yapt iyi ve
kt ileri hatrlar... Bedene dnm olan ruh, et (madde) yk
nn tesiri altndadr. Ruhunu tasfiye etmek ve ykseltmek sure
tiyle kendilerini bu tesir ve nfuzun stne karan kimseler et
yknden kurtulduklar vakit yksek ruhlar katma yaklar ve
bir gn o ruhlar arasna katlrlar. Fena arzu ve emellerin, ihti
raslarn zebunu olan, saadetini hayvani ehvet ve itihasmn tat
mininde arayan kimseler ise tabiatlarnn hayvanlk ksmna ehem
miyet verdikleri ini kendilerini temizlenmemi ruhlara e klar
lar... Ar maddeye dnen ruhlar kinatn muhtelif krrelerinde
sakin olurlar...
Sade yukardaki yazsnn tahlili aka anlatmaa kfidir ki
A. Kardec, kendisinde medyomluk kabiliyeti olmamas^ hasebiyle
duygu bakmndan deilse bile felsefe bakmndan teozof (muta
savvf) kategorisine mensuptur. Her varln ve bu meyanda yk
sek ruhlarm bir gn Tanrya rcu edeceklerini kabul etmiyerek
onlar ilelebet Tanrdan namtenahi uzakta telkki etmesi teozof
saylmasna mni tekil etmez. Nitekim teozoflarm Aryasamacist
ubesi Tanry hem mahiyeti, hem tezahr ile mutlak telkki et
tiinden ki byle bir Tanr, yok demektir Pantheismei, vcut
birliini ve ruhlarm Tanrya dneceini yanl bir zihniyet mah
sul bilir. Ruhlarn bedenlere hull etmelerinin sebebi ve hedefi

(1) Bu cihet kat deil, daima medyumlar ile i grmesine baklarak

verilmi bir hkmdr.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 285
nedir sualine cevaben Allan Kardecin mrit veya stat 1arma
izafe ettii u satrlarda tasavvuf^ karakteri hi bir inkr ile rt-
lemiyecek kadar barizdir: Hull (incornation) Ruhlara Tanr-
nm mkemmellie ulama vastas olarak ykledii bir mecburiyet,
izdii bir yoldur. Mkerer hulllerin (reincarnationlarn) baz
lar gnahlarn kefareti, bazlar mukaddes bir vazifedir. Kemale
erimek iin cisman hayatn her trl eniyetlerini yaamak, de
iik hdiselerini grp geirmek, ztaplann tatmak, elem ve
kederlerini sabr ve tahamml ile karlamak lzmdr. Gnahlarn
denmesi yolu ile kazanlan tecrbe elde edilen fayday tekil eder.
Dier sz ile, gnah kefareti ile iktisap edilen bilgi gnah kefare
tinin gayev faydasn verir. Hulln dier bir hedefi daha vardr.
O da yaratmak, eser vcuda getirmek ininde ruhu uhdesine den
faliyet hissesinin icrasna altrmaktr. Ruh bu maksatla gnderil
dii lemin madd durumuna uygun bir vcut cihazn beninmsiye-
cek kabiliyette halk olunmu ve bu cihaz vastasiyle kendisine gs
terilen leme ait husus ileri Tanr tertip ve nizam dahilinde ba
armaa muktedir klnmtr. Ruhun yaradl o tarzdadr ki faali
yeti ile vusu nisbetinde, gayret hissesi miktar umum hilkat nehci-
nin dokunmasma yardm eder ve bu srada kendi tefeyyz ve te
rakkisini hazrlar....
Burada tekrar iaret edelim ki A. Kardec duygu ummnnda
yaayan yksek medyumlarda olduu gibi dorudan doruya mari
fete, bilgiye erimiyor, bilgisini medyumlarna sorduu suallere ce
vaplar almak suretiyle ediniyordu. O medyumlar resen hakikate mi
eriyorlard? Yksek ruhlar ile temas ettikleri doru mu idi?... Buras
katiyyet ile kestirilemez. Katiyyet ile kestirilebilecek bir ey varsa
o da udur: Medyomlarn ruhlar hassas fotoraf plklarna benzer,
hemen her eyden derin intiba alrlar. Tecrbelerden evvel onlar
herhangi bir eye inandrlm ise tecrbe srasnda az ok transe
dtkleri zaman bu ey onlardanzengin variationlar ile sudr
eder. Bundan baka... tecrbelerden evvel hazrlanmasalar bi
le tecrbeler srasnda telkini sualler ile onlarn muhayyele-
lerine her eyi dourtmak mmkndr. A. Kardec medyomlar ve
mahfelinin dier zalar ile reincarnation zerinde ok konu
mutur. Reincarnation o zamanki Fransz sosyetesinin, spiri-
tizme moda olmadan evvel de, ba sohbet mevzularndan biri idi.
Pezzaninin Hayat Sahibi Varlklarn okluu adl eserinde ve
dier eserlerde grlecei vehile A. Kardevin faal3etine tekadm

(1) Tasavufu burada geni mnasnda kullandmz, slm tasav

vufunu kasdetmediimizi aklarz.
286 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
eden senelerde bile teozoflarn neriyat ile Fransada bir ok kimse
ler reincarnation idaresine kuvvetli bir iman ile balanm bulunu
yordu. A. Kardec de balananlar arasnda idi.
Eserlerini ngilizceye tercme eden Anna Blackweirin anlat
na gre: Allan Kardec ortadan biraz ksa boylu, kav bnyeli,
iri yuvarlak bal, yznn izgileri derin, parlak akr gzl bir
adamd. Franszdan ziyade Almana benzerdi. Enerjik, cevval, fakat
ayn zamanda souk kanl ve ihtiyatl idi. Tabiat, ald tahsil ve
terbiye icab bir eye abuk kanmaz, abuk inanmazd. Mantk d
nr, dnce ve ilerinde kestirme yolu severdi. Mistiklikten za-
de idi. Comaktan, hayranla dmekten, ihtirastan saknrd. Cidd
ve vakur idi. Ar ar konuur, jestleri ile deil, szleri ile tesir
ederdi. ddiaya girimez, kimseye meydan okumazd. Kibirli olma
dan ahsiyetini, mevkiini mdrik idi. Mnakaadan kamaz, fakat
mnakaaya da komaz, hayatn vakfettii mevzu zerinde ken
diliinden sz amak istemezdi. Dnyann her tarafndan ziyaret
iler kabul eder, onlarn suallerine serbeste cevaplar verir, takl
dklar yerleri izah eder, bu srada ho bir nee inbisat ile yz
parlar, szleri daha ziyade canlanrd. Lkin asla glmezdi. Onun
gldn gren yoktu. Ziyaretileri arasnda yksek tima mev
ki sahibi bir ok kimseler bulunur, edipler, artistler, ilim adamlar
meclisinden eksik olmazd. mparator nc Napoleon bile hr-
metkrlar arasnda idi. Spiritizme merak kimse iin sr olmayan
bu hkmdar bir ok defa ona adam gndermi, Tuileries sa
raynda bu spiritizma babas ile Ruhlar kitab nm doktrinleri -
zerinde uzun musahabeler yapmtr.
Yukardaki tasvir aka gsteriyor ki A. Kardec cokun bir
mteassp veya gz kapal bir meczup deil, ne yaptn, ne et
tiini gayet iyi bilen, hedefini tayin etmi, plnn hazrlam bir
hesap - kitap adam, Katolik Kilisesinin hakkmdaki isnad doru
ise ki kuvvetli emareler doruluunu tasdik ettiriyor nfuzu
altna girenleri yeni kefedilen pisiik hakikatler etiketi ile sezdir
meden Uzak ark doktrinlerine balamann yolunu bulmu cin
fikirli bir Brahma veya Buda murabtdr. nceden inceye d
nerek tertip ettii ac suallere ald cevaplar medyomlarm
atlyarak yksek ruhan varlklara ml ederken kitaplarna isti
dad mahsusay haiz kimselerde tevlit etmenin yolunu bildii ima-
ginationlardan malzeme topladn yakinen biliyordu.
Fakat... pisiik tecrbeleri eli ile hristiyanl ykmaa al
t kabul edilse bile kalben baland akidelere sonuna kadar sa
dakatten ayrlmam, onlar dnyaya tantmak istemi byk bir
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 28T
idealist sfat ile A. Kardec teline deil, takdire lyktr. Semav
dinlerin dmanlar kadar semav dinlerin mdafilerine de idealine
olan iman ile rnek tekil eder.
A. Kardec, Psikolojik tetkikat cemiyeti ad altnda kendi
evinde bir mahfel kurmutu. Mahfel zalar haftada bir ka defa
toplanr, onun riyasetinde tecrbeler yapard. Mumaileyh La Re-
vue Spirite isminde bir de aylk mecmua karyordu. Bu mecmua
hl nerolunmaktadr. A. Kardec, 1869 senesinde altm be ya
nda vefat etti. lmnden biraz evvel eserini takip edecek geni
bir teekkl tasarlamt. Bu teekkl yardm ve balama ake
leri ile icabnda alm - satm ilerine de girierek idealini gerekle
tirmeye ideal din olarak zihinlerine yerletirmee muvaffak oldu
u kimselerin ibirlii ile projesi tasavvurda kalmam, zledii
teekkl, hayranlar tarafndan A. Kardecin mesaisine devam et
me anonim ortakl ad altnda kuvveden fiile karlmtr. Ga
ye: Spiritizme ile reincarnationu isbata almak, onu msbet bil
gilerin en yenisi halinde herkese kabul ettirmek, mutlak doktrini
ve Realite - Verite felsefesi ile ilk plnda hristiyanlk aleyhine
buras artk tahakkuk etmitir Fransada ve dier memleketlerde
sipirit cemaatlerini oaltmaktr.
Kardece bal spiritlerce byk ruhlarn Kardec mahfeli ile
temasa gelmesinden itibaren insanlara yeni hakikatler sunulmaa
balanm, bylece yeryznde yeni bir devir alarak eski devir
lerden kalma dinler, felsefeler kapanmtr. Yeni devrin harikas yep
yeni bir ide olan reincarnationdur. O snk tenash deildir. Dn
yay nura gark eden parlak gnetir. Yksek ruh kardeler mater
yalizm ile mahv- perian olmaa yz tutan insaniyete onunla en
byk teselli ve midi bahetmilerdir.
Bu iddia karsnda bitaraf bir mdekkike den A. Kardecin
kitaplarn kartrarak yenilik aramaktr. B!u yaplm, onlarda
reincarnaton bata olmak zere yeni tek eye rastlanamamtr.
Asya mtefekkirleri vaktiyle her eyi dnmler...
Kardec spiritlerinin garpllklarna fazla marur onlanlar bu
hkme isyan ederek gzlerini kaparlar ve temel akidelerinin haki
katen AsyalIlarn mal olduunu teslim etmek istemiyerek asya
din ve felsefelerden feyiz almak kkln zerlerinden atmak
iin inat ile derler ki: AsyalIlar tenashe yani bir insann l
dkten sonra hayvan olarak dnyaya gelebileceine inanyorlar.
Biz ise insan ruhunun ancak insan olarak yeryzne dneceini
biliyoruz.... Bu pek bo bir tef aburdur. nk Asya puthaneleri
mctehitleri de bo durmam, onlardan bir ksm, yzlerce sene
288 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
evvel, ayn fikri mdafaa ederek garpl spirilleri yine geride brak
mtr^.
lenlerin tekrar dnyaya geldikleri kabul edildikten sonra
reincarnationda sipiritlerin insanlk gururuna yediremedikleri e
kil yle dudak bklp geilecek bir fikir deildir. ller gittikleri
yerden geri dnyor ve dnyada tekrar yayorlarsa neden hayvan
suretinde de yaamasnlar?... nsanlk payesi ile hayvanlk arasn
da uurum bulunmas Asyal reincarnationcularm ekseriyetine g
re zahirdir. Ruh cevheri her vakit ayn olduundan onun bir in
san veya hayvan bedeninde tecellisi ile esas kymetine asla halel
gelmez. nsan ruhunun hayvan bedeni ile birleemiyeceine hkm
etmek iin ana karnndaki ceninin veya bir ka haftalk nevzadn
kk ve geri bir hayvan olmadn ve yetimi insanda ok kere
insanla galip bir hayvanlk taraf bulunmadn isbat etmek l
zm gelir. Ruh, insan kalbnda melektm inkiaf ettiriyor. Hayvan
kalbnda bu inkiaf mahdut kalyor. Fark bundan ibaret. Ruhu tat-
hir ve dolaysiyle tekmle sevketmek iin onu tekrar hayvanlk
derecat cenderelerine sokmak, bylece terbiye etmek baz hallerde
gerekli olabilir. Mesel hayvanlara zulmeden bir kimsenin yapt
fenaln mahiyetini hakkiyle takdir edebilmesi iin hayvan olarak
eza ve cefa ekmesi faydal ve lzmdr. Byle bir kimse iledii fe
naln derecesini hayvanlk dnda kalan bir reincarnation ile asla
lzumu kadar kavrayamaz ve dolaysiyle dzgn ahlka kavuamaz.
Bir kze kaklan enderenin ne olduunu anlamak iin karasa
ban nnde bizzat o endereyi yiyerek toprak yarmaldr. Hayvan
vcutlarnn ztraplarn dil ile ifadeden aciz, kabiliyetlerini aa
vuracak uzv vesaitten mahrum insan ruhlarna mahbeslik etmedi
ini kim iddia edebilir?^
Bu fikrin mdafileri de tafrafrulukta spiritlerden aa kalm
yorlar. Onlara den meydan okumak deil, evvel dvalarm isbat
etmektir. Ortada tek isbat yoktur. Vaziyeti hayvanlara soramyo
ruz. Fakat... reincarnationa inananlar bu itiraza itirak edemezler.
Ederlerse kendi dallarn baltalarlar: Reincarnationdan murad, or
taya srld gibi, muhtelif zaviyelerden tecrbenin, bilginin art
mas ise insan uuruna malik olarak bir hayvan vcudu iinde acz
ile rpnmak, insan iradesinin kadir ve kymetini bilmek bakmn-

(1) Outlines of ndian Philesophy Hind felsefesinin bariz hatlar,

Paul Deussen... ndia, what can it teach us? Hindistan bize ne rete
bilir?, F. Max Mller... Ancient ndia Eski Hindistan, H. Oldenberg...
ve sair eserler.
(2) The Hindu Wiwen of Life Hayat hakknda Hindunun Gr,
S. Racakrinam.
 SPIRTZM FAKRZM MAN YETZM 289
dan pek esasl bir tecrbe tekil edebilir. Hi bir mahpus, Hindula-
rm hayvan veya nebat iinde mahpus insan kadar hrriyetsiz deil
dir. Hrriyeti ise phesiz en ziyade onun tadn tattklar halde on
dan mahrum kalanlar anlarlar. Allan Kardece tbi sipiritlerin or
taya attklar vehile: tekmllerinin seyri icab nebat ve hayvan
merhalelerini geride brakm olan insan ruhlarnn hayvan vcut
larna veya nebat gvdelerine dnemiyecekleri itiraz burada varit
olamaz. Varit olabilmesi iin nebatat ve hayvanatta bidayette in
san uuru mlhaza etmek lzm gelir. nk bir merhaleyi hak-
kiyle gemek, onu uur ile kavramakla kabildir. Kavrama yok ise
merhale ve geme yoktur. nsanda, insanl dnda hem nebat,
hem hayvan yaar. nsanlk hareket kabiliyetini haiz nebat bir
gvdeye alanm mstakil bir cevherdir. Tabi stf ve tekml
nazariyesinin ruha tatbiki kabil deildir. nk her safhasnda m
ahedelerle taban tabana zddiyet halindedir. Dier taraftan ha
ric ikillerin, cins ve nevilerin dahi birbirinden treme suretyle
deil, ulmu tabiiye bakmndan mehul (fakat metafizik bakmm-
dan malm) bir saikin tesiri altnda esrarl atlamalar ile tahassl
ettii anlalmtr. Metafizik ulmu tabiiyenin sustuu yerden ba
lar: Atlamalar tesadfi deil, nk muntazam bir seyir takip edi
yor, Tanrnn mdahaleleri iledir.
nsan ruhlarm hayvanlara da hull ettirmek ile eski tenash
erbab tenash, yani reincarnationu ikisi de ayn ey, yahut
ayn eyin biri arapas, dieri frenkesidir modern spiritlerden
daha geni tutuyorlar: Monu kanunlar, snflar dnda olan kim
seler ile yemek yemee tenezzl ettikleri takdirde Brehmenlerin
dnyaya tekrar gelilerinde snfszlar (Paryalar) arasnda doa
caklarn, rahiplik, memurluk, uaklk, kapclk, dilencilik gibi
megaleler ile geinecek ve ok a kaldklar zaman l eti yiye
cek yerde haysiyetlerini kk dren iftilik, renberlik, ame
lelik gibi ilere el srerlerse bnlarm mteakip dnya seferlerinde
kpek vcutlarna hapsedileceklerini ve ayet snflar esrariin
bakalarna fetmi bulunurlarsa kpek barsaklarnda yaayan
solucanlar halinde feci ruh ztraplar ile kvranacaklarn yazar^.
Yani gnahkr insanlar gnah derecesine gre muhtelif reincar-
nationlar ile insan veya hayvan uzviyeti hapishanelerinde ceza ek
mee mahkm eder. Yeni spiritler kdemlileri olan A. Kardeci de

<1) Manus Gesetzbuch Manunun kanun kitab, Plange... Manu

kanunlar byle garip maddeler ile doludur. Fakat onlar arasna serpitirilmi
bir halde alm, satm, hibe, vasiyet iah. da Meden Kanunun maddelerinin
ayn olan maddelere de rastlanarak hayrete dlr.
19
290 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
tahtie etmek istercesine, reincarnation gnah kefareti veya ceza de
il, tekml vastasdr, derler. Fakat bu szleri ile her gnaha bii
len cezada tedip ve dolaysiyle mkemelilie sevk kasdi aikr oldu
undan hayvanlk hapishaneleri felsefesi ni ykabilecek duruma
girmezler. Onu ancak spirit reincarnationu ile beraber reincarna-
tionun hi bir ekline inanmyanlar yapabilirler.
Spiritualizm Tarihi^ nin ikinci cildinde Conan Doyle, reincar
nation ve Allan Kardec hakknda unlar yazyor:
[ ngiltere spiritleri reincarnation hakknda bir karara vara
mamlardr. Bir ka inanr, pek ou inanmaz. Umum fikir duru
mu: isbat edilemedii iin doktrini aktif spiritlik kadrosundan sil
menin daha muvafk olaca merkezinde telkki olunabilir. Miss
Anna Blackwell vaziyeti izah ederken ngiliz ruhunun tahakkuk ve
sbutne kadar nazar bir teze inanmay reddetmesine mukabil ba
ta Fransa olmak zere nazariyat ile oyalanmaa daha msait olan
Avrupa ktas zihniyetinin spiritizmde Allan Kardec doktrinini ka
bul ettiine iaret ediyor.
The Spiritual Magazine i karanlardan biri olan Thomas Bre-
vior (Shorter) ngiliz spiritliinde hkim olan fikri yle hulsa et
mektedir: Reincarnation daha fazla lm bir grn kazanr, mo
dern tecrb spiritalizm vakalar gibi tahkik ve isbat kabul eder,
gsterilmesi ve grlmesi kabil bir vakalar topluluu halini alr
ise dikkatimizi kimsenin propagandasna hacet kalmadan kendine
eker ve ancak o zaman etrafl ve ihtimaml bir surette mnakaa
edilmee lyk olur. Bu arada, mstehaklk tebarz edinceye kadar,
braknz: nazariyat mimarlar hava temeller zerinde reincarnation
saraylar kurarak kendilerini elendirip avundursunlar! Hayat ok
ksadr. Bu hamaratlk dnyasnda o hava binalarnn ne kadar pf-
ten temeller zerine oturtulduklarn gstermee almak gibi vhi
bir hevese kaplarak kendimizi bouna vakit geirmee salmaktan
baka yapacak pek ok iimiz vardr. Uzlatmz noktalar zerinde
ilemek, ayrldmz esaslar zerinde boumaktan evldr. The
Spiritual Magazine, 1876, sahife 35.
ngilterede spiritlik cereyannn nfuzlu byklerinden biri sa
ylan William Howitt reincarnationun boluu bakndaki hkmn
de daha iddetli davranyor. Mumaileyh Emma Harding Britten- in
br lemden binlerce ruhun mkemmel medyomlar marifetiyle
reincarnation aleyhinde protestolar yadrdlklarna, br dhya-

(1) The History of Spiritualism.

(2) On dokuzuncu arn harikalar, Modern Amerikan Spiritualizmi
ismindeki eserleri ile psiik bilgisinde otoritesini dnyaya kabul ettirmi bir
kadndr.
 SPRITIZM FAKRZM MAN YETZM 291
da sakin ruhlarn reincarnation lehinde bir gna bilgileri bulunma
dna dair olan szlerini kaydettikten sonra diyor ki: Reincar-
nation taraftarlarnn iddias psiik tezahrat ve tecelliyata kar
beslenen itimat ve iman kknden sarsmaktadr. Biz ayet, bize
pek ciddi teyit ve tekidler ile pek ciddi tebligat veren ruhlarn ha
kikatinden phelenmee sevk edilirsek ruh alannda takip ettiimiz
meslek nerede kalr? Eer merdut, zavall hali ile reincarnation do
mas doru ise br dnyaya gidince akrabasn, dostlarm beyhude
yere aram ve bulamaynca, yahut iddia vehile bu hviyetler ile
karlarna kanlarn kendi imajinasyonlar, yani evham ve hayalt
olduunu anlaynca hsrana dm milyonlarca ruh mevcut ola
caktr. Mahfillerimize tebliler gnderen binlerce, on binlerce ruh
tan byle bir krk dzen hakknda imdiye kadar bize bir fslt ol
sun geldi mi?... Asla!. te yalnz bu cihetten, dier sebepleri say
maa lzum grmyorum. Reincarnation domasnn sfli bir kay
naktan geldiine ve cehennemi bir mefsedeti ihtiva ettiine, sahte
kr, kalpazan ii, yalan ve yanl olduuna hkmedebiliriz The
Spiritual Magazine, 1876, sahife 57.
Mister Howitt, iddetinin fazlal ile olacak, son reincarnation-
dan evvel arada ondan azde mahdut bir zaman olabileceini unutu
yor. O devreyi takiben ie iradi bir unsur karabilir .
Alexander Aksakof- alkay eken bir makalesinde. Allan Kar-
dec mahfeline mensup medyomlarn hviyet ve karakterlerine dair
izahat verdikten sonra yle kalem yrtmektedir: aKardeci rein
carnation propagandasna bavurduran saik tecrbelerin belgati de
ildir. Mumaileyhin bu doktrini yaymasnda kuvvetli bir nceden
isteme, peince taraftar olma mili vardr. Bu cihet aktr. Reincar
nation balangta bir tedkik mevzuu deil, mnakaas caiz olma
yan bir doma veya bedih bir mtearife, ikr, malm bir hakikat
olarak kabul edilmi, yle gsterilmitir. Reincarnationu destekle
mek iin Kardec daima otomatik yaz medyomlarma komu, hep

(1) Yani birdenbire doan bir istek ile ruhlar dnyaya dnebilir... G-
Tyoru2 ki Conan Doyle reincarnation taraftan spiritleri Howittin savlet
imirinden bir saman p ile korumaa alyor. Anladmza gre anlat
mak istedii Howittin bahsettii tecrbe mahfillerine henz reincarnation'a
uramyan ve dolaysiyle onu bilmiyen ruhlarn tebligat vermesidir. Bu ise
reincarnation taraftarlarnn esas iddialarna muhaliftir: Ahiretie gidince ge
mi reincarnationlar hatrlanr... Binaenaleyh, Conan Deylein mdafaas
kendiliinden kyor. ngiliz ve Amerikan tecrbe mahfillerine reincarnatona
aleyhdar ve Fransz mahfillerine lehdar ruhlarn gelmesi ayan dikkattir. De
mek ahirettekiler de dnyadakiler gibi bu hususta ikiye ayrlm bulunuyor...
(2) Muhtelif yerlerde sefirlik etmi Rus diplomatlarndandr. Son devir
okltistlerinin en byklerinden saylr.
292 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
onlara snmtr. Pekl bilinir ki bu nevi medyomlar nceden
edinilen fikirlerin psikolojik tesiri altna kolayca girerler. Kardecin
spiritizmi ite bu yoldan bol bol dourdu. Fizik tezahrat- med-
yomlar delleti ile alnan ruh teblilerine gelince, bunlar hem yal
nz daha ziyade objektif deil, ayn zamanda daima reincarnation
aleyhinde, o doktrine muhaliftir. Kardec daima fizik tezahrat
medyumluunu basit, ehemmiyetsiz gstermek siyasetini takip et
mi, tatbik ettii plna o eit medyumluu uygun bulmadndan
fizik medyomlarn mnen madunluu bahanesini uydurmutur.
Bylece hakik tecrb usul Allan Kardec spiritizminde topyekn
redde urayarak tannmam bulunuyor. Yirmi senedenberi bu sis
tem en ufak bir terakki bile kaydedemedi. Fizik tezahrat med-
yomluuna dayanan Anglo - Amerikan tecrb spiritualizminin ta
mamen cahili kald. Kardec tarafndan nerolunan La Revue Spi-
rite te istidatlarn mkemmelen inkiaf ettirmee muvaffak olan
bir ka Fransz fizik tezahrat medyumundan, hma uramalar,
hasebiyle, bir kere olsun bahsedilmemitir. Bu medyomlar srf ken
dilerine gelen ruhlar reincarnation akidesini iflstan korumadklar
iin Fransz spirillerine tantlmamtr. The Spiritualist, cilt
VII (1875), sahife 5-74.
Aksakof tenkidinin nazar reincarnation dvasna taallk et
mediini, sadece onun tecrb spiritalizm ad altnda propaganda
edilmesine itiraz ettiini yazsna ilve ediyor.
Mehur medyom ve muharrir D. D. Home, Aksakofun makale
sini erh ederken renicarnation itikadnn bir safhasna geiyor ve
latife yollu diyor ki: Reincarnationlarm hatrlyan baz kim
selere tesadf ediyorum. imdiye kadar bunlar iinde en az on iki
tane Marie Antoinettelikten gemie, alt yedi tane skoya krali-
esi Maryye, bir hayli Louis ve dier krallara, yirmi kadar B
yk skendere tesadf etmek ile mbahiyim. erefim, hazzrn art
m, sadece bana gemi hayatnda mtevaz bir ahsa rastlamak
kalmtr. Rica ederim sizden, ayet byle birine atarsanz, onu
nadir bir ku gibi benim iin kafeste tutunuz!... The Spiritu-
aliste, VII, 165.]

Reincarnation hakknda Conan Doyle kendi fikrini de bildi

riyor :
[ Mellife yle geliyor ki isbat malzemesi bilnosu rein-
carnationun bir hakikat, fakat zarur surette umuma amil olm-

(2) Medyomlardan Fantomlar kmas, gz ile grlmeyen varlklardan

szler duyulmas, eyann canlanp harekete gelmesi ilh. gibi ki bundan evvel
ki haiyelerimizde misalleri vardr.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 293
yan bir hakikat olduunu gstermektedir. Bu noktada fizik teza
hrat medyomlar ile temasa gelen ruh dostlarmzn bilgisizlii
kendi istikballerine taallk eder. Nasl biz kendi istikbalimiz hakkn
da vazh bir fikre sahip olamyorsak, onlarn da ayn tahdidat ile
gelecekten habersiz bulunmalar ihtimal iindedir.^ Domadan n
ce nerede idik diye sorulursa, cevabmz uzun istirahat faslalarn
mteakip ruhlarn tedric tekmllerine devam etmek zere tekrar
maddeye dnmeleri sisteminde aktr. Bu sistem dnda o suale
cevabmz yoktur.- Ezeliyettenberi bir defa doduumuza inanla-
myacan teslim etmeliyiz. Sonraki bir hayat evvelki bir hayat
icap ettirir gzkmektedir. yleyse neden evvelki yaaylarmz

(1) Bundan evvelki hiyemizde arzedildii gibi reincarnationa kani

spiritlerin iddias mucibince ruhlar ahiretde btn eski reincarnationlarn
hatrladklarndan ve hatrlama neticesinde idrak ettikleri noksanlarn ikmal
etmek zere mteakip bir dnya seferine bizzat karar verdiklerinden Conan
Doylein ihtimali olarak bahsettii bilgisizlik spirit reincarnatonunun mda
faasnda ileri srlemez. Spiritlere gre ruhlar yalnz dnyaya dnmee karar
vermezler. Ayni zamanda mstakbel dnya hayatna ait her safhann plnn
bizzat tertip ederek ahslarnn mukadderatn bizzat tyin idereler. Bu hu
susta Tanrnn rol var m yok mu, iddiaya gre O tezahr bakmndan da
mutlak olduundan, bilinmez. Yksek ruhlar bazan, mukadderat tasarlama
larnda byk hatalara derler ise. onlar irad ederler. Sonra... ruhlar ahiret-
te mstakbel mrleri hakknda kendilerinin izdii proram olduu iin pek
etrafl malmata sahip olduklar halde dnyaya dnerlerken her eyi, hatt
kendi varlklarn unuturlar ve nceden setikleri bir ana ve babadan dn
yaya gelirler. Dnyadaki hayatlar ahirette iken tertip ettikleri pln dahilinde,
fakat bu sefer kendi ellerinde olmakszn, otomatik bir surette inkiaf eder.
Maamafih yine iradeleri vardr. Yani plnlar hududunu amadan serbeste
hareket ederler... Spiritlerin bu iddias meydanda iken onlar mdafaa iin
ahretteki ruhlara istikbal hakknda cehalet isnad ne dereceye kadar doru
olur? Kariin takdirine brakyoruz. Reincarnation bilmiyen ruhlarn ngiltere
ve Amerikada, bilen ruhlarn ise Fransa ve Avrupadaki sair Ltin hars mem
leketlerinde toplanm gibi gzkmelerindeki garabet hi bir tevil ile rtle-
mez. Fizik tezahrat medyomlarma gelen ruhlar neden reincarnation tekzip
ve otomatik yaz medyomlarma gelen ruhlar neden ancak o medyomlar
reincarnationa inandklar takdirde tasdik ediyorlar?... Bu nokta zerinde
dnlrse davay balangta arzettiimiz gibi mnev muhit ile hal ve fasi
eylemek doru olur mtaleasmdayz.
(2) Birinci misl lemi ile slm mutasavvuflarnn o suale oktan
cevap bulduklarn okuyucu hatrlyacaktr. Ezeliyet karsnda bir defa ile
yz milyar defa domak arasnda fark yoktur. Sras gelen bu dnyaya ayak
basar. Sonra ikinci misl leminde dnyaya dnmee lzum grmeden har ve
ner gnne kadar ilerler. O gn daha baka bir hayata kavuur. Baka yol
larda yrr. nsan zerindeki e3n-etilikleri att nisbette kt kaynaa yak
laacaktr. Tekmln gayesi budur. Dnyaya bir defa gelmi olmay garip
bulmak, bir aa meyvasnn her sene ayn meyva olmamasna hayret etme
e benzer.
294 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
hatrlyamyoruz suali burada phesiz akla gelecektir. Buna kar
ylece tebarz ettirebiliriz ki bu yolda hatrlamalar imdiki haya
tmz altst eder, gidiimizi artr.^ Eski dirilikler bir tebih ev
resindeki tebih taneleri gibidir. htimal nihayetine vardmz za
man bir tek ahsiyet vetiresi zerine dizilmi mkerrer hayat tebi
hinin tamamn kavryabileceiz.
Bunca Theosophy ve ark felsefesi ubelerinin Karma- Doktrini
ile yukardaki hkmde birbirine yaklaarak ruhlarn yalnz bir
sefer dnyaya gelmelerindeki adaletsizlie iaret etmeleri reincar-
nation tezi lehinde olan delillerdendir^
Arasra rastlanan yle kabiliyetler ve arasra pek vazh da ola
bilen yle hatrlamalar vardr ki bunlar reincarnation ile izah et
mek atavizm ve saire ile izahtan ihtimal daha kolay olacaktr.^

(1) Bu iddia, hafzas kuvvetli olann ileri alt st olur demek ile birdir.
Halbuki daima aksini mahede ediyoruz. Unutma yznden vaziyet
cidden glntr. Mesel pek lim bir zat dnyaya kara cahil bir bebek ha
linde dnecek, kendi yazd kitaplar okuyabilmek iin batan elifbe ske
cektir. Dnyada hayrl, iyi iler grebilmek iin hafzamz kuvvetlendirmek,
yalnz hatralarmz deil, bizden evvel yaayanlarn da hatralarn bir araya
cemetmek lzumu deimiyen bir kanun halinde gznnde bulunmasayd,
unutma sebebi olarak spiritler tarafndan ortaya srlen szlere belki ku
lak asabilirdik. Herhangi bir sahada mkemmel bir eser vcude getirebilmek
iin kendi tecrbemiz, bilgimiz, yani hafzamz, hatralarmz yetmediinden
insan neslinin hatralarn da kendimize mal edebilmek iin mekteplere gidi
yor, kitaplar zerinde mr geiriyoruz. Reinkarnasyon hak ve hakikatin ifa
desi olsa idi, dnyaya eski bilgilerimiz ile beraber dner, tecrbemizin okluu
hasabiyle fena ilerden muhakkak saknr, mkerrer dnya hayatndan ancak
o zaman istifade ederdik diyenlere kar reincarnationclar bocalama cevaplar
vermekten baka bir ey yapamyorlar.
(2) Karma bazlarnn sand gibi Trkedeki karmak = kartrmak mas-
darndan getirilme yeni kelimelerimizden deildir. Reincarnationun sanskrit
dilindeki mukabil veya muadillerinden biridir. Sebebiyet kanunu diye tercme
olunabilir. Teozof bahsinde hakknda izahat verilmitir.
(3) Ayni usulerle alan bir ok ehli tahkikin de reincarnationu red
detmesi aleyhinde olan kuvvetli delillerdendir.
(4) Resimde, musikde, sz ve yazda harikalar gsteren ocukla-
rm durumunu veraset ile izah etmek reincarnation ile izaha almaktan ok
kolaydr. Sonra dikkat edilmitir: Byle olan ocuklar nadiren orta yaa ge
lebiliyorlar... u halde ok yand iin ok k veren ve abuk tkenen mum
gibi kudretlerini birden inkiaf ettirdiklerinden uzun hayata kendilerinde ta
kat bulamyorlar. Bu mahade ortada iken o parlaklklara bakarak hah, bu o
cuk vaktiyle dnyada yaam olan filnca ressam, musikiinas, hatib, edib ilh.
dr, demee kalkmak birok kimseler indinde ancak hlya lkesinde dnyay
unutmularn harcdr.
Conan Doylein iaret ettii hatrlamalara gelince, bunlar ilk defa gr
len yerlerde bir sokan, bir evin tannmas, orada evvelce filnca olarak
yaandnn hatrlanmas gibi vakalardr. Spirit mecmualar byle vakalardan
 SPIRTZM FAKRZM MAN YETZM 295
Bu hal de onun lehinde saylabilir. Keza Colonel de Rochas tara
fndan yaplan hipnotizme tecrbeleri reincarnation lehinde birka
sarih isbat vermie benziyor: Dalgn bir halde uyuyan sujeler ha
trlama bakmndan geriye doru mteaddit reincarnation merha
lelerine sevk edilmilerdir. Ancak, reincarnationlarn maziye do
ru uzaklaanlarn takip ve tahkik etmekte mklt ba gster
mi, hale yakn bulunanlar ise medyomlarm normal bilgilerinin
tesiri ile mlhem olmak phesi altna girmitir. Maamafih rein
carnation hakknda hi olmazsa u fikre yer verilebilir: Sureti
mahsusada bir iin bitirilmesi veya bir hatann dzeltilmesi gerekli
olduu yerlerde reincarnation imkn ilgili ruh tarafndan hsn
kabul grecek, itiyakla karlanacak bir telfiimafat aresi ola
bilir.]
Grlyor ki reincarnationu mdafaa etmesine ramen Conan
Doyle onu isbattan vareste vakalar arasnda saymaktan uzak bu
lunmakta, karide onun hakknda nazar bir tevecch uyandrmaa
alrken bile pek ekingen davranmaktadr. nk, aksi takdirde
Allan Kardec gibi bir iman ortaya atm ve bu imana ait nazariyat
nehcini msbet ilim diye satmaa kalkm olacakt. Conan Doyle
kendini iddiakrlktan kurtarm, gzn (de Rochas) tecrbelerinin
dvay takviyeden uzaklna da am, fazla ateli reincarnation
mdafilerinin yapt gibi bir takm zayf vesikal vakalar zikre
derek sz uzatmamtr. lmi faraziyattan ayrmay bilen kimseler
indinde hakikat udur ki reincarnation felsef bir mevzu olarak bin
lerce senedenberi bol bol konuulmu, fakat tatbikat isbat edil
mek yle dursun taraftarlarnn bunca gayretine ramen muarz
lar susturacak nazar bir delile dahi balanamamtr. Allan Kar-
decin at rda yryen Fransz spiritizmi mektebine mensup
kimseler tecrbeler yaptlar, vakalar tesbit ettiler. Bunlar
arasnda Gabriel Delanne, Henri Regnault, Leon Deni gibi tann
m simalardan spiritizm esaslarn takviye ve reincarnationu isbat
sadedindeki gayretleri ile pre spiritistes halis spiritler unva
nna hak kazananlar oldu. Ne are ki btn gayretler boa gitti.
Reincarnation nazar bir tez olmaktan teye geemedi. Byk Fran-

sk sk bahsederler. Ne dereceye kadar dorudurlar, kestirilemez. Meslekle-

inde ancak rivayetlere iman kuvveti ile durabilenlerin bazan Icad lardan
meded ummalarn tabi karlamaldr. Fakat anlatlanlar doru da olsalar
reincarnationa ba vurmadan pek gzel izah kabul ederler: Rivayet edenler
c srada gz ak rya gryorlar. Clairvoyant medyomlarm bir ksm boy
lerdir. Yahut Breuer, Freud gibi ruh tahlilcilerinin bahsettikleri tezaufu ahsiyet
nevinden bir hale uruyorlar. kinci ahsiyetin hakikaten dnyada yaam bir
ahs temsil etmesi o ahsn hl yaadna dellet etmeden hatrav hullle-
rin isbatn verebilirse de reincarnationun isbatn veremez.
 296 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
sz spiritlerinin eserleri zevkle okunur. Fakat insan, byle pek zeki
ve pek lim kimselerin reincarnationun isbat edilemiyeceini ya-
kinen bilmeleri lzm geldii halde neden onu isbat edilmi gibi
gstermee altklarn sormaktan kendini alamaz ve acaba diye
hristiyan kiliselerinin noktai nazarma itirak etmese bile ki biz
ahsan bu noktai nazar sabit olmu buluyoruz hristiyanla ve
dolaysiyle mslmanla mteveccih tekiltl bir suikasd ihtimali
zerinde mecburen durur. Durduka da grr ki, ayet byle bir
tekilt ve kast varsa, spiritlik ile spiritualizm kalelerini ykmaa
teebbs etmek, materyalizm ile ayn ii yapmaa almaktan ko
laydr.
Spirillerin hristiyanla ve mslmanla taarruz kabiliyetleri
var mdr? Varsa ne dereceye kadardr?... Bu mesele ehemmiyetle
tedkik ve mnakaa edilmee lyktr. Setikleri yolda, fikrimizce
kabil olmamasna ramen, mnen ilerlemee alan, bakalarnn
mukaddesatma hrmeti olan spirillere inandklar eylerden dolay
kimsenin dil uzatmaa hakk yoktur. Byleleri kendi hallerinde
bir kede tecrbeleri ve kitaplar ile babaa vakit geirirler. An
cak, spirillerin bir ksm, bilhassa bunlar iinde operatr ad ile
spiril toplant ve tecrbelerini idare edenlerden bazlar, hepsi de
il, spiritizme ile dier dinleri ykmay ideal edinmitir. Bun
lardan bir takmnn spiritlie ball kalbi deil, zahir, bir
ykcmm kazmasna olan ball gibidir. Emellerine muvaffak
olurlarsa kendilerinde spiritlikten eser kalmaz. Spiritlik ile dier
dinleri zrara alanlar ikiye ayrmak lzmdr; A faal ,samim
spiriller. B din dmanlar. Birinci grupun gayesi spiritlii ci
hanmul bir din haline getirmek, kincilerin gayesi yeryznden
alelitlak dinleri kaldrmaktr. Ellerine kalanlarn maneviyatn spi
ritizme ile altst ettikten sonra birinciler karlatklar feci haller
karsnda naln ve giryan aciz iinde ellerini uutururlar. Beri
kiler ise o hallere aldr etmiyerek baka kurbanlar ararlar ve ko
layca bulurlar. Ahiret ahvaline nfuz, ller ile temas ve deheti
kalmyan bir lm insaniyeti binlerce senedenberi kendine eken
bir mknatis olmutur. Spiritler ahiretle kontakt teminine muvaf
fak olduklar iddias ile meydana ktklarndan merak, tecesss
ve teessr saikas ile onlarn at dergh lara urayanlar ok
olur. Yaknlarndan birinin lm ile gzleri nemli bir halde ya
ayan insanlarn bazlar kaybettikleri sevgilileri spiritizme celse
lerinde hakikaten bulduklarna inanmak ihtiyac ile rpnrlar.
Bylelerinin spiritler indinde itibar fazladr. lenmeleri ve ev
rilmeleri kolay olur. Fakat meyusiyet ile kritik kabiliyetini kay
betmi olanlarn kazanlmas muvakkattir. Onlar kendilerini topla-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 297
ynca spiritlikte kendilerini alakoyacak bir ey gremezlerse dur
mazlar. Bu eyi hem onlara, hem bakalarma vermek iin spiriller
asrlardanberi yksek majide muvaffakiyet ile smanm ve ondan
bir ube olan zamanmz propaganda fenninde tutunma mili ola
rak kabul edilmi bir areye ba vurmulardr. Bu are iddia, aksi
sabit, bedihiyata aykr bile olsa devaml iddiadr. Bylece spiriller
iddiakr olmular, spiritliin objektif bir ilim olduunu, eski din
ler ve tasavvuf gibi sbjektif hurafelere istinat etmediini boyuna,
durmadan iddia etmilerdir. Szlerine kalrsa bir medyom tedarik
eden herkes, obsessiondan, yani tekml etmemi ruhlarn tasal
lutundan korunmann yolunu bildii takdirde spiritizme hakay-
kna erecek, bu arada reincarnationu kavryacaktr. Onlara gre ya-
hudilii, hristiyanl, mslmanl teyit eden ruhlar geri ruhlardr.
Musa, sa veya Muhammet yalanc deildir. Fakat Musa, sa ve Mu-
hammede tebligatta bulunan Ruhlkuds spirillere stadlk etmi
olan ruhlardan daha aa plna mensup bir ruhtur. Hatt
Yehva Allah bile byledir. Yehva Allah asl Tanr deildir.
Asl Tanr Absolut Mutlaktr. Yehva Allah ancak bir ksm
kinat yaratm olan ruhtur. Kinatlar namtenahidir. Yukarya
doru Yehva Allahtan daha mtekmil olan ruhlar tarafndan
yaplmlar ve idare edilmekte bulunmulardr.
Spiritlerni mtearrz ksm kitaplarnda tevil yolunu ak tut
mak iin bu kadar ak ifadeler kullanmazlar. Fakat yazdklarndan
kan umum mna budur. ifah temaslarda zamirleri tamamiyle
anlalr ve szleri Musa, sa ve Muhammede inananlar iin daha
rkn ekiller alr. Fakat onlara kar msamahakr olmak, Yahu
di metaneti, Hristiyan sabr ve Mslman mant ile onlar yen
mek lzmdr. Spiriller iinde hakinas olanlar, fazla dil uzattklar
din hakknda etdlerini arttrdka yanldklarn anlyanlar, ni
hayet eski tarizlerinden nadim ve piman olanlar ve kemali hicap
ile Allahtan af dileyerek eski dinlerine dnenler eksik deildir.
din ilhiyatnda olduka geni malmata sahip olmyanlarn
ve spiritizmenin iyzn bilmeyenlerin spirit hcumlarna kar
koymalar zordur. nk dinden hi birini inkr etmiyorlar.
Sadece her eyi kltyorlar. Bu sebepten mesel bir mslmann
bir mnkire Allah tantmas, bir spirite Allahn, yle zann gibi,
orta derecli bir ruh olmadn anlatmasna nisbet ile pek az zah
metlidir. nk spirit (mutlak felsefesi) ni ileri srerek asl Tanr
sfat ve nisbet kabul etmez. Sen Allaha alm, sem, basr ilh. sfat
larn isnat ediyor ve onun bylece byk de olsa bir ruh olduunu
itiraf ediyorsun, ondan daha byk ruhlar neden olmasn? diye
meydan okuyor. Buna cevap verebilmek iin (ilmi kelm) kitapla-
298 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
rmdaki isbat vacip delillerini kartrmak kfi gelmez. nk Al
lah inkr eden yok. Klten var. Asl Allahn sfat kabul etmi-
yeceini iddia eden var. Cevap bulmak iin sfat zatiye ve selbi-
yenin mahiyetine nfuz etmek ve bu nfuzun ahs bir tevilden
ibaret olmayp Kur'an icab olduunu Kuran yetleri ile gster
mek, yine Kuran yetleri ile Cenab Hakkn mahiyyeten Absolut
Mutlak olduunu, sfatlarn ancak tezahrat ilhiyeye taallk et
tiini isbat etmek lzm gelir. Ayrca da spirite gstermek icap
eder ki tezahratnda da mutlak olan, yani tezahrat bakmndan
efali mehul kalan ve dolaysiyle hakknda icab veya selb, ten
zihi mahiyette sylenecek sz, kullanlacak tbir, yakacak sfat
bulunamyan bir Tanr telkkisi dorudan doruya Tanry inkr
dr. Binaenaleyh spirit lim geinirken cehlinden Allah klterek
hatalarn en byn ilemi, gaflette alelde mnkiri gemitir.
Lkin... itiraf edilmelidir ki pek rk temelli olan kendi felsefe
lerini semav dinlere aleyhtar btn felsefeler ile desteklemee
kalktklarndan spiritleri susturmak ancak din felsefelerinin girdi
sini kntsn bilenlerin harcdr. Tertip ettikleri spiritizme tecr
belerinde hakikaten ruhlar ile temasa geldiklerine inananan kim
seleri spiritler pek abuk kendi akidelerine ekmee muvaffak o-
lurlar. Mesel o kimselerden biri mutekit hristiyan ise bir gece
masaya Hazreti sann gelmesi iin dua ederler. Gelir. Hrmetk-
rane onunla konuurlar. Sonra hristiyana derler ki: Gryorsun
ya, ok byk, ok yksek bir ruh olmasna ramen sa Tanr ol
madn bizzat syledi. Tanr olsayd zaten biz onunla temas ede
mezdik. Tanr mutlaktr. Kimse ile balanmaz. Tanry bizim gibi
bil!... sann masa morslar ile tebligatta bulunduuna inanm bu
lunan hristiyanm spiritler gibi dnmemesinde artk bir sebep
kalmamtr. A. Kardecin Ruhlarn tefsirine gre ncil i hristi-
yanlk domalarn altst eden ruh teblileri ile doludur. Hatt
spiritlerden biri yalnz Hazreti sa ile olan masa muhaberelerini
gsteren koca bir kitap yazmtr. Saf hristiyanlar hristiyanlkta
kaldklarna ikna ederek spiritletirmee teebbs etmeleri yzn
den A. Kardeci ve tbilerini btn hristiyan kiliseleri hristiyan-
hk camiasndan tardetmilerdir. Zaten onlarn da o camiada kal
maa niyetleri yoktur. Spiritlerin hristiyanlk aleyhinde tatbik et
tikleri taktiklerle mslmanla da taarruza getikleri grlyor.
Spiritlik Fransadan mslman memleketlerine de atlam, o mem
leketlerde garptan gelen fikir cereyanlar arsnda yer almtr.

Spiritizmenin m em leketim izdeki ak isler

Spiritizme tecrbelerinin Trkiyede halk arasnda yaylmas
 SPRTZM FAKRZM M AN YETIZM ?9&
kinci Merutiyet ile balar. Haan Bedrettin merhumun Haan
Merzuk nam mstear ile yazd bir kitap az zaman iinde
ok satlm, binlerce okuyucu bulmutur. smi Cinler ile muha
bere)! dir. Muhteviyat ayrca ayn ad tayan bir mecmua ile s-
tanbulun en kenar semtlerindeki evlere kadar sokulmu, stan-
bulda byk - kk, lim - cahil hemen herkes spiritizme merak
na tutularak geceleri masalar etrafnda toplanr olmutur. ifrata
vardndan, spiritizme cahillerin, hatt orta tahsilli kimselerin i
tigal edebilecekleri mevzu olmadndan Dr. Mazhar Osman
Spiritizme Aleyhinde isimli kitab ile merak frenlemek istemi
ise de muvaffak olamamtr. O merak baz dimalarda derin izler
braktktan sonra ancak zamanla tavsamtr. Cinler ile Muhabere
nin spiritlik ile hi bir alkas yoktur. Mellifi spirit deildir.
Spiritizme, manyetizme, hipnotizmeyi yalnz tecrbe bakmndan
tedkik etmi, garp melliflerinin bu husustaki fikirlerini topla
maa almtr. ahs kanaati tecrbelerde karlalan psiik te
zahrlerin ruh iinden ziyade cin ii olduu merkezindedir. Kita
bna ruhlar ile muhabere adn vermiyerek cinler ile muhabere
adn vermesinin sebebi budur. Bir ka arkada ile bizzat masa
tecrbeleri yaparak Cahseza isminde bir cin olduunu syliyen
uurlu bir kuvvet ile devaml muhaberelere giritiini yazar. Cin
ler de ruhtur. Fakat lm insanlarn ruhu deildir.^ Ancak ok
kere insanlar aldatmak iin mteveffa filn bey veya hanm olduk
larn iddia ederler.
Cinler ile temas ve muhabere Trkiyede yeni bir ey deildir.
Bir ok cinciler bu i ile asrlardanberi megul olmulardr. Spi-
ritlerin rehberlerine muadil olarak daim surette temas halinde
bulunduklar cinlere onlar hddam adn verirler. Lgat ve mahi
yet bakmndan rehber demekten ok isabetlidir. nk cinci hud-
dama deil, huddam cinciye tbidir. Huddam hademeler, hizmet
iler demektir.
Aura kanunu vehesinden mtala edilirse spirit rehberlerini
de bu isimle anmak yanl olmyacaktr. Cincilerin bazlar med
yumluk ile operatrl ahslarnda toplamlardr. Bakasnn
yardm olmakszn huddamlar ile temasa gelirler. Bazsnda ise
medyumluk kabiliyeti yoktur. Bu takdirde yleleri halk arasndan
bir medyom seerek onunla alrlar. Setikleri medyomlarn ek
serisi henz blga ermemi erkek ocuklardr. Bu ocuklardan

(1) Bu noktai nazar psikologlarn psiik tezahrlere sebep olarak gs

terdikleri insandaki tahteuur hayatiyet tezine cok yaklar. Cinler islm bir
telkkiye gre insan iinde yaayan kuvvetlerin bir ksmdr. (Melek, cin,
eytan) faslna baknz.
30 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
anas, babas esmer olduu halde sar sal, mavi gzl, beyaz tenli
olanlarn pek makbul tutarlai'. Sebebi, byle olan ocuklarda b-
l ana kadar pek kuvvetli huddam celbi istidad' bulunmas
imi.^
Cincilerden bu memleket ok zarar grmtr. Osmanl tari
hindeki mehur Cinci Hoca bir padiah avucu iine ald iin ok
gze batm ise de bilhassa ark vilyetlerinde geni muhitleri a-
vucu iinde tutan nice cinci hocalar, fasinatr eyhler gelip gemi
tir. Mslman eriatinde cincilerin szlerine inanmak, bylerin
den, nefeslerinden, illarndan istifadeler ummak hsuramdr. Hal
kmzn safiyetini suiistimal ettiklerinden devrimizde bir kanun
ile bunlarn faaliyeti yasak edilmitir.
Eski ktphanelerimizde lm-i Davet, lm-i Kehanet, lm-i
Ncum, lm-i Remil ve Cifr gibi okltizmde yeri olan ilimlere
dair bir ok kitap vardr. Ekserisi arapadr. Genzlhavas ismin
deki kitap ok mehurdur. Baz ecnebileri yakndan alkadar et
mitir. Ktphanelerimizi her sahada kendimiz de taramal, bilgi
nin hi bir sahada ehemmiyetsiz, bo veya zararl taraf olmadn,
zararn bilgisizlikten geldiini bilmeliyiz.

Kendilerine gre ilmi metodlar ile psiik hakayik ve fezail ke

fine alan Trk spirilleri adeden pek azdr. Saylar tahminimize
gre btn memlekette elliyi gemez. Aralarnda birlik yoktur.
Kollara ayrlmlar, ihtilflara dmlerdir. Kimi ngiliz ve Ame
rikan spirilleri gibi dnr. Semav dinleri kltmee kalkmaz.
Kimi bu hususta A. Kardeci ok gemitir. Bazs spiritlik ile s
lm tasavvufunu, telif etmee teebbs eder. Celselerde byk mu
tasavvflarn ruhlar ile temasa geldiine inanr. Bu gruptan air
bir medyoma trans halinde hakikaten nefs tasavvuf iirler ml
hem olmaktadr. Trk spirilleri iinde en ziyade dikkatimizi eken
Neospritualizm adn verdii felsefe ile meydana kan Dr. Bedri
Ruhselmandr. Mumaileyh felsefesinin izah mahiyetinde Ruh ve
Kinat isminde ciltlik bir kitap yazm, 1946 senesinde bastr
mtr. Ruhselman gerek bu kitabnda, gerek onu takiben bir ka
ay evvel bastrd Ruhlar arasnda adl kitabnda semav dinlere
aykr akideleri Neospritualizm ad altnda toplyarak mdafaa et
mekte ve ner ve tamime almakta olduundan her millete kendi

(1) Frenklerin Hindistanda ve Afrika zencileri arasnda albino adn

verdikleri yerli tipini akla getiriyor. Albinolar ebeveynlerine nazaran koyu
esmer veya simsiyah olacaklar yerde en halis imal rk rnekleri ekil ve
emailinde domu insanlardr. Kendilerine ekseriya fevkelde haller refa
kat eder. Tabi medyomdurlai.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 301
dinini beendirmeyi ba gaye edinen hakik spiritualizmin sesini
duyurmak lzm gelmitir. Evvel muhterem karie bir hikye
yi hatrlatmak ile ie balamak istiyoruz. Bu hikyeyi Alexan-
dre Dumas eyh amile, Leon Tolstoi Hac Murada isnat
eder. amil ile konumak iin Paristen kalkp Rusyaya gelen
Alexandre Dumasya nazaran hikye udur: Hrriyet ve istiklli
insanln ba erefi bildii ve mslmanl hr yaamak anlad
iin yurdunu kahir bir kuvvete kar krk sene mdafaa ettikten
sonra skenderi Kebirin vaktiyle dnyann her tarafndan topl-
yarak Kafkasyada ikamete memur ettii soysuzlarn kanndan gel
me bir ksm yurddann ihaneti ile^ esir den eyh amil
Rus ar tarafndan pek byk hrmet ile karlanm, uByk
karde - Aabey hitabiyle sakalndan plm. Kahraman misa
fir erefine sarayda bir ok msamereler, balolar tertip edilmi.
ar, amili koluna takarak salonlarda dolatrr, dekolte Rus ma
damlarn ona takdim edermi. Bazan pazarlar da kiliseye beraber
gtrrm. Bir gn ona, nasl, bizim detlerimizi, dinimizi been
diniz mi diye sormu. amil bir dal hikyesi ile cevap vermi :
Kurt ile Manda boas ok dtkten sonra ahbap olmular. Bir
birlerini karlkl ziyafetlere armlar. Her seferinde kurt bo
aya et ve boa kurda ot karr, bylece sra kimde ise dierini a
brakrm. imdi sra sizde ben a kalyorum. Sizinkiler size, be
nimkiler bana gerek...
Maneviyat sahasnda kklemi itikatlar sarsmak insaniyet
hesabna zararldr. nk ekseriya beenilmiyenler yerine beeni
lenler konamadndan vicdan bir anari ile fertlerin, cemiyetle
rin ahlk emniyetleri tehlikeye drlr. Bu bakmdan insaniyet
muhibleri hi bir dine inanmasalar dahi dinlerin takviyesine ehem
miyet vermek zorundadrlar. Hmanist babalarmdan Rousseau,
Voltaire gibi byk mtefekkirler bu mlhaza ile Tanr ve ahiret
yoksa icat edilmelidir tezini mdafaa etmilerdir. Tanr ve ahiret
vardr. cada hacet yoktur. Sayn Ruhselman da Tanrya ve ahirete
inanr. Fakat onun ileri srd Tanr ve ahiret ile mslmanm
inand Tanr ve ahiret arasnda bir mnasebet yoktur. Absolut
Tanr Hindistandaki Aryasamacistlere, spatiom Tibetteki Bardo
mminlerine gerek...
Neospiritualizm yeni spiritualizm demektir. Fakat spiritualizmi
btn dnya kamuslarnda yazl olan umumun anlad mnadan
ayrarak spiritlikten ibaret imi gibi gstermee kimsenin salhi
yeti olmadndan biz Ruhselman felsefesine Yeni Spiritlik ( = yeni

(1) amil esaretine sebep soran Dumas (Pere) e byle demitir. mam
Schamil, Kari von Seeger.
c02 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
spiritizme) demeyi daha doru buluyoruz.^ nk z itibariyle ye
ni bir kla sokulmu Allan Kardec felsefesinden bir arpa boyu
tesi deildir.
z itibariyle dediimize dikkat buyurulsun. Yoksa teferruat ba
kmndan yeni spiritlikte, yani Ruhselman felsefesinde cidden b
yk bir gayret mahsul bir ok deiiklikler vardr. O deiiklikler
ile Kardec gibi Fransz spiritliinin banisi olan pek geni bilgili bir
zatn mesaisi kuatlm ve aklar kapatlmtr. Deiiklik yerine
yeni bulular demeyi ok arzu ederdik. Ne are ki yeni spiritlikte
grmek istememize ramen nk vaz ok uram, eyrek asr
geen devaml mesaisi ile kendi sahasnda samim bir idealist ol
duunu isbat etmitir bir yenilik bulamadk. htimal bu, bizde
bulma kabiliyeti olmamasmdandr. nk iddia yledir: Neospi-
ritualizm dnyada imdiye kadar hi kimsenin kefedemedii bakir
hakikatleri ihtiva eder. yle ki, ender simalar hari, umum tara
fndan birden hazmedilemiyecek, onu anlamak iin mutavasst ze
klara hi olmazsa vaznn sarfettii zaman kadar zaman sarfetmek
lzm gelecektir. zerinde senelerce mtemadiyen dnmeleri ar-
tiyle byle kimselerin dimanda o felsefe yava yava tan gibi a-
arr. Ancak bu da kat deil, ihtimalidir. Gelenek balarndan

(1) Ruh ve kinat okuyanlardan bazlar spiritualizmi Bedri Ruh-

selmann izdii dar kadrodan ibaret sanyorlar. Bunlar Spiritualizmin ma
hiyeti faslmz dikkatle gzden geirmelidirler. Tereddtleri kalrsa dnya
nn spiritualizmden ne anladn ve Ruhselman kitaplarnda mdafaa edi
len teze ne ad verdiini renmek zere muhtelif lisanlara ait lgat kitap
larna mracaat edebilirler. Mesel emseddin Saminin Franszca kamusuna
bakarlarsa rastlyacaklan u izahattr; Spiritualisme ervah ve mneviyatn
vcudunu tasdik eden hikmet ve felsefe mezhebi ki mezhebi maddiyunun zd-
ddr. Spiritisme gya ervah emvat ile ihtilt ve mnasebette bulunarak
onlarn isticvab ile istihrac gayp (istihrac hakikat) etmek itikad ve iddias...
Spiritualiste ervah ve mneviyatn vcudunu tasdik eden hikmet ve fel
sefe mezhebine tbi ve mensup adam. Spirite (Spirit) 'ervah emvat ile ih
tilt ve mnasebette bulunmak iddiasnda bulunan adam.
Almanca Brockhaus lgat kitab: Spiritualismus (zahnn tercmesi)
mevcudiyeti lemin ruh ile kaim olmas veya mahiyeti lemin ruhtan ibaret
bulunmas felsefesi, materyalizmin zdd. Spiritismus lm insanlarn
ruhlar ile temas ve muhabere imknna inan.
ngilizce The Pocket Dictionary: Spiritualism (zahnn tercmesi)
kinatta ruhtan maada hakik bir ey yoktur doktirini (umum mna); lenlerin
ruhlar mevcudiyetlerine devam eder ve tezahratta bulunabilir itikad
(mahdut mna).
Spiritualizmde alelitlak ruh, ruh felsefesi yani panteizm veya vahdeti
vcut (tasavvuf), alelmum mukaddesat: dinler, itikatlar, idealler ilh. gibi
mneviyat mevzuu bahistir. Spiritizm ve neo spiritualizmde ise ilk plnda l
m kimselerin ruhlar ile temas ve muhabere... Bu farka dikkat etmelidir.
 SPIRTZM F *KRZM MANYETZM 303
kurtularak fikir hrriyetine sahip olamyan kimseler onu im
diki dnya hayatlarnda deil, bundan sonraki dnyaya gelile
rinde kavrayacaklardr. Bedri Ruhselmann Ruhlar Arasmda
isimli kitab mukaddemesinde felsefesi hakknda okuyucuya syle
mek istedii budur.
A. Kardec tarafdarlar da Yeni bulular na ehemmiyet veril
mesini istiyorlar. Biz ahsan iki yeni arasnda yenilik ve rchaniyet
bulamadmz iin eski den kl kadar ayrlmyoruz. Akla geti
relim: Reincarnation hayal deilse ahsmz hakknda yeni spiritler
sebep yoksa iradenin ilemiyeceini ve sebep varsa iradenin mef-
kut olacan ileri sren orta a skolstiklerinden birinin henz
pimekten ok uzak reincarnationu olduumuza dair asterea karar
karabilirler.
Ruh ve Kinat mellifi felsefesini kendi hesabna ortaya
koymak istemiyor. Fikirlerinin sklet merkezi itibariyle drdnc
buud a mensup yksek ruhlarn mal olduunu sylyor ve bu
ruhlar stad diye anyor. simlerini gizli tuttuu arkada ile
birlikte psikolojik infisal tecrbeleri^ yaparken medyomlar

(1) Psikolojik infisal usulnde medyom manyetizmede olduu gibi uyu

tulmaz. Uyank olarak karanlk bir kede sakin bir halde oturur. Operatr
emreder: Bir ey dnmeyiniz... Medyom dnmemee .alr. Sonra
operatr boalm zihni muayyen bir mevzua tecvih idman olarak ehem
miyetsiz eyleri medyoma hatrlatr Kiraz... zm... ayva... ne gryorsu
nuz?. Medyam bir ey grr, yani kiraz veya zm, ayvay, gznde te-
cessm ettirir ise hazrl tamamdr. Tecessm ettiremiyorsa operatr onu
tekrar hi bir ey dnmemee davet eder. Sonra tekrar ani hatrlatmalara
geer. Kendilerinde medyomluk kabiliyeti olanlar akllarna getirilenleri m
cessem olarak grrler. Bylelerini operatr binip yksemeleri iin ekseriya
bir balona veya asansora dikkate sevkeder: Balon... asansr... ne gr
yorsunuz?... Bir balon gryorum. iine bininiz. bindim. ykse
liniz!. Ykseliyorum. Grdklerinizi anlatnz? Ay, yldzlar... Ge
iniz. daha fazla ykseliniz... Getim. Ykseliyorum. Ne duyuyorsunuz
Ferahlk, sevin... Yzselmee devam ediniz. Ediyorum... fakat...
Fakat ne demek, durmadan ykseliniz. Artk ykselemiyorum. Etra
fnzda kimler var? [Bu sualdeki telkine dikkat buyurulsun; Ban kimseler
olacaktr.] Ruhlar... [ Oykseklikte baka kim olabilir l... Birini arp
konuunuz! ardm. Gelmem diyor. Gelsin! Geldi. Adn, dnya
daki mesleini sorunuz- Ka yanda lm? Doksan, ismi Ali Rza, yor
ganc ni. Ondan evvelk hayatnda ne imi? ....... Cevap veriniz!
Ruh cevap vermiyor. Verecektir. Tekrar sorunuz: Son dnya hayatndan
evvelki hayatnda meslei ne imi, nerede domu?... ....... Susmay
nz!.. Ruh susuyor. Susmasn, sylesin: Eski hayatnda ismi, megalesi
ne imi bildirsin! [M'edyom eyi yetitirilmemi ise emirler tekrarlanr. Her emir
telkindir. Medyom bu telkinler altnda ruhtan (?) istee uygun cevap aln
caya kadar sknt iinde bunalr.]... Tekrar ediyorum: Sorunuz! Ali Rza
304 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
bir sefernide pek ziyade ykselmi, yani eski tbiri ile semaya uru
etmi maddeten deil, mnen, insaniyet tarihindenberi hi kim
senin temas edemedii drdnc buud ruhlar ile temasa gelmi
tir. Neospiritualizm bylece domu...
Allan Kardec felsefesini ruhlara isnat ettii iin Ruh ve K
inat mellifi de tevazu gstererek felsefesini ruhlara isnat ediyor.
Ruhselmann otuz ksur senedenberi psiik tecrbeler yapt do
rudur. Fakat neospritualizmin esaslarn ruhlar henz bu hu
susta ona az amadan kanaati kmile halinde ruhuna idhal
ettiidi de dorudur. Neospritualizm aynen Allan Kardec felse
fesi: spiritlik gibi, dorudan doruya ruhlardan sadr ol
mam, Bedri Ruhselman sualleri ile medyomlann daima o istika
mette yrtmtr. Ruh ve Kinat ta drdnr buud ruhlarna
ait konuma paralarnda, keza Ruhlar arasnda kitabnda dik
katli bir kari suallerle sprituel cereyann muayyen bir maceraya
zorlandn, sualsiz ruhlarn tek kelime sylemediini grr ve
suallerin mahiyetini tahlil ederse bunlarda mndemi telkinleri fark

Efendnin eski ismi ne imi?... Haym Efendi... Selnikte domu, zmir-

de kitaplk etmi. ok teekkr... Ya ondan daha evvelki hayatnda?...
Pariste... Madmazel Jeanette... kn zehirlemi. Giyotin ile ban
kesmiler. Vah vah... Ali Rza Efendi o hareketine nadim mi? Evet...
Pek ok nedamet getirdim, diyor. Anlaynz: imdi bir sknts var m?
Evet... Muztaribim diyor. Sebep? Paralarn almlar. Hrszlar
ldrmek istiyor yle eyleri braksn, onlar affetsin- Tanrya dua ediyo
ruz: Ona ykseltici dnceler versin. [Operatr burada dua eder]... Na
sl, hl intikam almak istiyor mu? Hayr , hayr... Sulular affetti... ok
teekkr ediyor. Size minnettarln bildiriyoi. Bir ey deil. Biz nsan va
zifemizi yapyoruz. Ali Rza Efendi kardeimize kendini dualarmzda unutm-
yacamz syliyerek veda ediniz ve ayrca bizim de selm ve muhabbetleri
mizi bildiriniz!... Bildirdim. Mukabele olarak ellerinizden pyor. Es
tafurullah... imdi sizden bir ricamz var: Biraz daha ykseliniz!... Yk
seliyorum. Ykselirken nerelerden geiyorsunuz? Ervah lemlerinden...
Ykseliniz! Ykseliyorum. Etrafnzda kimler var. Baz varlk
lar... Fakat onlar gremiyorum; yalnz seziyorum. Onlar ile konuabilecek
misiniz? Sorunuz... Sordum. Konuabileceimi sylyorlar. Kim sy
lyor? Hepsi namna ilerinden birisi, yksek ruhlar...
Sualler, cevaplar bylece uzar gider. Manyetizma ve hipnotizmede med-
yom ayni tarzda suallere uykuda cevaplar verir. Otomatik yazda medyomun
elindeki kalem kda a5rni tarzda cevaplar sralar. Alman cevaplar tetkik
oturumlarnda tahlil olmur ve onlarda reincamationun, sair domalarn is-
batlan bulunur. Mesel ruh Ali Rza Efendinin Haym Efendi ve Madmazel
Jeanette olduunu sylemesi reincarnationun ba isbatdr.
Redncamationa ve bu kabilden sair akidelere inanan spiritler tarafndan
yaplan psiik tecrbeleri karikatrize deil, karakterize ettiimizi okuyucu
ya temin ederiz.
 SPIRTZM FAKRZM MANYETZM 305
ederekRuhselmanm ne suretle medyomlanna istedii eyleri sy
lettiinin emasn kavrar. Bununla beraber mumaileyh ald
cevaplarn hakikaten ruhlardan geldiine samim olarak inanm
tr. Yalnz: Medyomlarnda kendi Auras akislerini grmekten te
ye gemediini teslim etmek istemez. Halbuki auranm ne olduu
nu mkemmelen bilir. Bu itibarla bilgisini inanc ile karlatrmak
istemiyen bir domatik mevkiindedir. O kadar ki muhterem dokto
run yapt tecrbelerde hazr bulunanlar, anlayarak grmek ve
iitmek kudretine malik kimselerden iseler, mumaileyhin medyom-
larm isticvap ederken deta istiraka dtn, byk bir
heycan iinde fikirlerini teyit edecek ce'vaplar beklediini,
muvafk cevaplar alrsa bunlar noktai nazarnn zaferi saydn,
almazsa izah sualler, hatt bazan dorudan doruya izahlar ile
ruhlar gnlnn ektii cevab vermee zorladn mutlaka fark
etmilerdir. Yine fark etmilerdir ki mumaileyh ruhlara kar son
derece naziktir. Suallerini pek byk nezaket ve hrmetle sorar.
Medyomlar, yahut ruhlar bylece teshir ederek manev muhitine
balar. ki taraf arasnda sempati doduktan sonra tavr ve eda,
sese verilen ton, daha olmazsa, ac sualler ile aurasndaki ruhlar
dan istedii cevab almak onun gibi mahir bir operatr, yani spiritiz-
ma idarecisi iin fevkaldelik saylmaz. Spiritizmxe tecrbelerinde ne
zaket nisbetinde memnuniyeti mucip cevaplar almmas karakteris
tiktir. Rveti kelm ile manev muhit stlmam ise ekseriya
ya hi cevap alnmaz, yahut alnan cevaplar kark, mnsz olur.
Bundan aka anlalr ki alnd iddia edilen yksek tebligat al
mak iin evvel gzel szler ile medyumlarn ahsn kazanmak,
ondan sonra ruhlara, yahut telkkimize gre medyomlarm uuralt
benliklerine, mstakil varlklar halinde tezahratta bulunan haya
tiyetlerine ayrca diller dkmek lzm geliyor. Bu ise... hakikat ara
ycsn hakik yksek ruhlara gtrebilecek yol deildir. Kmil
ruhan varlklarn yeryz insan zaaflarndan kurtulamam bir
halde iltifattan ri tok szler karsnda az az amalar, yahut
skt etmeleri, buna mukabil komplimanlar karsnda yalanm
kra dnmeleri pek gariptir. O kadar ki yalnz buna bakarak
Ruhselmanm hakik ruhlar ile, betahsis hakik yksek ruhlar ile
temasa getiinden bihakkin phe edilebilir. Mumaileyh Absolut
Tanr, Spatiom, reincarnation, evolution, realite - verite gibi neospi-
ritualizmin atsn tekil eden doktrinleri felsef etdler ile hak
larnda tam bir imana varmadan nce bizzat yapt tecrbelerde
ruhlardan duyduunu iddia edemez. Aynen A. Kardec gibi doktrin
lerini mnakaas fzuli bedihi bir mtearife mahiyetinde kabul
ederek tecrbelerine balamtr. Ruhselman, fikirlerini tahkik iin
20
:<06 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
deli, teyit iin tecrbeler yapar. Felsefesini asla ruhlara danmaz.
Onu teyit ve tasdik ettirir. Herhangi bir psiik esinti doktinlerine
mugayir bir istikamette seyretmi ise, indinde muhakkak o geri
bir ruhtan sadr olmutur. Neospritualizma dahilinde psiik tebli
gatta bulunmak yksek ruh olmann mihengidir. Sebep?... n
k operatr neospiritualizmanm vazdr. Bedri Ruhselmann takip
ettii tarz asla bitaraf bir mdekkik tarz deildir. Mumaileyh spi-
ritizme tecrbelerini kitaplarnda yazmasa da huu tam iinde
yapt dualarla bir nevi ibadet menasiki haline getirmi ki b
tn hakik spiritlerde Avrupa ve Amerikada da vaziyet byledir,
mistiklikten kaaym derken mistikliin mihrakna dmtr.
Mistik, yani mutasavvf olmak bir nakise deil, bir meziyettir. An
cak, dier mistikler zerine basarak ykselmi gzkmek arzusuna
kaplmamak artiyle... Psiik otoritelerinin vaktiyle A. Kardec
hakknda dermeyan ettikleri btn itirazlar aynen muhterem Ruh-
selman hakknda da varittir. Aradan altm, yetmi sene kadar za
man gemesi ile bu itirazlar eskimi olmuyor. nk matufu aleyh
leri neospiritualizm ile yenilenmitir. Binaenaleyh bugn sylenmi
gibi onlar neospiritualizm! ile A. Kardec mektebini reforme etmi
olan zata tevcih olunabilir. Biz onlardan maada msamaha ile kar
lanacamz mit ederek muhterem Ruhselmana kendi hesabm
za aadaki itirazlar da sunuyoruz. Maksadmz, bir mr sarf edi
lerek vcuda getirilmi olan bir fikir yapsn ykmak deil, hak ve
hakikatin sesini kendi kanaatimize gre duyurmaktr.
1 Tekml, reincarnation, madde - ruh mnasebetinden, koz-
morafya imknlarndan, realite - verite meselesinden baka yksek
ruhlarm konuaca mevzu yok mudur? Hakikaten yksek ruhlar
ile temas halinde bulunuyorsanz, yahut vaktiyle onlar ile temasa
gelmi iseniz nasl oldu da onlar size bu eylerin hep iinizde oldu
unu sylemediler. Ahiretteki katilleri, mntehirleri, hasis, hodbin,
cahil, mteaassp, dogmatik, mtehakkim mteveffalar isticvap ve
istintaka ne iin fazla ehemmiyet veriyor da dnyadaki byk ileri
ni yarda brakarak gm olan lim, fazl kimseleri isticvaba, on
lardan alacanz cevaplar ile dnyada yarm brktklar eserleri ta
mamlamaa yanamyorsunuz. Tecrbelerinizde ahiret sakinleri ile
hakikaten temas kabil oluyorsa bu iin mmkn olmas lzm gelir.
Halbuki ne siz, ne baka operatrler imdiye kadar bir defa olsun
byle bir kimsenin ruhu ile temasa gelerek herhangi bir eseri ori
jinal bir surette tamamlamaa muvaffak oldunuz. u halde...
Mteveffalar ile temasnz gz kapal imandan baka bir ey de
ildir. Dogmatiklii kk gstermek domatiklikten kurtulmak de
mek olmadn teslim buyurmalsnz. br dnyadaki katilleri,
 SPIRTIZM FAKRZM MAN YETZM 307
mntehirleri ilh. isticvaba teebbs etmek spiritizme tecrbelerin
de hakikaten lm insanlarn ruhlar ile temasa geldiklerine ina
nanlardan katle, intihara... mstait kimseleri belki intibaha davet
eyler. Fakat ahlk, isterik tahasssattan renmee ihtiyac olm-
yan kimselere o tecrbeler ne syler? Sonra o tecrbeler ne iin
fak deil de hep manev muhit dahilinde? Mesel neden hem
cinslerinin selmeti iin cana kymaa mecbur kalm ve bu
uurda kendileri de lm bulunan bunca muhterem katil
den hi olmazsa bir tanesi veya yaptklar harakiriler ile ehi-
rette de necekleri muhakkak olan Japon kahramanlarndan biri
davet edilerek vazife katilleri ve vazife intiharlar hakknda mal
mat kabilinden olsun bir istifsar yaplmam?... Biz ahsan
intihar hi bir vehile tecviz etmeyiz. Fakat baz ahvalde eden
ler vardr. Bakalm, ahirettekiler bu hususta ne dnyor diye
bitaraf bir mdekkikin ilgili ruhlardan birini ararak sorguya
ekmesi lzm gelmez miydi?! Bu cihet manev muhitin msaade-
sizlii yznden akla bile gelmemitir. Gerek Ruh ve Kinat ta,
gerek Ruhlar arasnda kitabnda ruhlara sorulup cevaplar cilnan
suallere mnevver sfatn hakkiyle tayan herkes ruhlamadan
da kolayca zengin, eitli cevaplar bulabilir. Bilmediklerini ise ha
yal kuvveti ile uydurur. Mesel ayn dnyaya dnmiyen yz hak
knda yahut Spatyomdaki herhangi bir A veya B blgesine dair sahi-
feler, kitaplar dolusu sz syler. Byle bir vaziyet karsnda bakala
rnn rivayetleri ile i grenler onu nasl tekzip edecekler ve medyom-
luk ile iliii olmyanlara medyom demekten baka ne yapacaklar
dr?...
2 Kitaplarnzda: ruh teblilerinde, ruh teblileri dnda
imdiye kadar insanlarn mehul kalm hangi prensip vardr?
Felsefenizin yenilii neresinde? Ruh ve Kinat m cildinden
iki cildi ile gayyurane mdafaa ettiiniz reincarnation eskidir. Her
ekli ile oktan bayatlamtr. Mutlak doktrininiz eskidir. Hin-
distanda muhtelif din ve mezheplerin, bu meyanda reforme edilmi
Hindu dini salikleri demek olan Aryasamacistlerin en aa bin se
nelik Tanr telkkisini tekil eder. Mslmanlkta kaldn iddia
ederek samimiyet ile kelimei ehadet getiren Hindistandaki
smaillerden bir frka da o fikre sizden asrlarca evvel ta
raftar olmu bulunuyor. Samim itihadnda cumhurdan ne ka
dar ayrlrsa ayrlsn mslmanm diyene eran mslman deilsin
demek mmkn olmamakla beraber smailiyenin bilhassa bu frkas
cumhurun kanaatine gre byk bir yanlla kaplmtr. O yanlla
siz de itirak etmi bulunuyorsunuz: Mahiyeti gibi tezahrat ile de
mutlak olan, yani tezahratnda dahi hi bir fiil, sfat kabul etmi-
 b08 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
yerek mehuliyette kalan bir tanrdan bahsetmek, tanr efalini
mantkan ruhlara atf ve isnat zarureti hasebiyle putperestlii m
dafaadr. Her kanaatin muhterem olmas hasebiyle buna kimse bir
ey diyemez. Fakat aryasamacizm tanrsn tanr olarak ka
bul ettikten sonra Tanrya artk tabiat kanunlarn yapmak,
lh lemasmdan ruhu yaratmak gibi fiilleri isnada hakknz
kalmaz. Halbuki kitaplarnzda ruhun lemai lh olduunu syl
yor, mtemadiyen lh kanunlardan bahsediyorsunuz. Ya lh ka
nunlardan vazgeecek, ya iki tarafl mutlak tanr telkkisini feda
edeceksiniz. Feda ederseniz lh kanunlardan bahsetmee hakknz
olur. Fakat bu takdirde Tanry mahiyeti itibariyle mutlak, teza
hrat itibariyle gayr mutlak; sfat, nisbet kabul etmi, her varl
kendisine balam, kudreti ile kinatlar iine alm ve kinatlar
dan tam, onlar dmda yapayalnzl ile her trl tahayyl hu
dudunu am bilen slm mutasavvflarndan^ olacaksnz. Feda
etmez, hem Tanrya nisbet demek olan lh- kanunlarda, hem asla
nisbet kabul etmiyen aryasamacist tanrsnda srar ederseniz man
tk defektine der, srarnz nisbetinde karnzdakileri salim d
nme kabiliyetiniz hakknda tereddde sevk edersiniz, Aryasama-
cistler ile bir ksm smail'ler Tanry sizin gibi iki tarafl mutlak, ya-
ni hem mahiyeti, hem tezahrat itibariyle mehul telkki ettiklerin
den ona asla dua etmezler. Aryasamacistlerde dualar hep hmi ruhla
ra, tli tanrlara, putlara, o ksm smaillerde ise peygamberlere
ve evliyayadr. Halbuki siz, ayn Tanr telkkinize ramen, nasl
oluyor da bir yandan Tanrnn hi bir eyle alkas, balants ola-
myacan iddia ederken, bir yandan tecrbelerinizde Tanrya hi
taben dualar ediyor, medyomlarnza ve dier hazruna dualara i
tirak tavsiye ediyorsunuz. Felsefeniz mucibince iitir mi, iitmez
mi; anlar m, anlamaz m bilinemiyeceini ileri srdnz bir var
la dua etmek, dua kabul edip etmiyeceini de kestiremiyeceiniz
iin gln olmuyor mu? Ruhlarn silsile! meratibini namtenahi
seyrettiriyor, en yksek ruhlar bile Tanrya ulatrmyorsunuz.
Pekl... Fakat dualarnz bu kadar uzakta ulan bir varla hangi
vasta ile gidecek? Dua vibrasyonlarnz namtenahiyet iinde
muhatabna ulaamadan snp kalmyacak m? u halde... Ya ar-
yasamacistler gibi dualarnz hmi ruhlara tevcih etmeniz, o putlara
yalvarmanz, yahut mslmanlarn cumhurunca kabul edilen Tan
ry beenmeniz zarurdir. Bu ikisinden birini yapmadnz tak
dirde oktanberi dtnz mantkszlk hufresinden asla kam-
yacaksmz. Aryasamacizme sadk kalrsanz iki tarafl mutlak m-

(1) Tafsilt slm tasavvufu ksmnda.

(2) lh kelimesi ismi mensuptur. Allaha nisbet ifade eder.
 SPRITIZM FAKRZM MAN YETZM 309
nasna da alsanz artk (Allah) ismini aznza almaynz. nk
Allah ismi hastr. Mslmanlarn tand Hak Tanrmm addr,
majinasyon mahsul olan dier tanrlara o ad vermee kimsenin
hakk yoktur. Daha ak bir sz ile: Allah lfznn patentini ke-
limei ehadet getiren mslmanlar aldndan baka azlarda onun
baka mahiyetler ile anlmas hakka taarruzdur. Amma bunu bir
oklar fark etmiyor. Fakat geni bilginiz ile siz de fark etmeyen
lerden olmaa devam etmeyiniz.
3 En ziyade gvendiiniz ve onunla btn sabit kymetleri
sfrlatrmaa teebbs ettiiniz Realite - Verite felsefesi ne dere
ceye kadar yeni yahut sizin matmzdr? Bu tbirleri Franszlara,
daha dorusu Ltinlere siz mi rettiniz? Dnya mutlak hakikat
(Verite), nisb, izafi hakikat (Realite) fikrini size mi borlu bulu
nuyor? Yahut bunlar kitaplarnzda stad mz olarak okuyucuya
takdim ettiiniz ruhlar m insanlara hediye etti?. dealinize kar duy
duunuz yksek meftunluk ile medyomlarnzdan sadr olan szler
zerinde uzun uzadya dndnz ve nihayet onlar nice skolastik
mfessir ve mevvilleri gptaya drecek bir tefsir ve tevil kabiliyeti
ile azm, pek azm, bu dnyaya smayacak kadar azm fikirler halin
de grdnz biliyoruz. Binaenaleyh felsefenizi ruhlara isnat
edemezsiniz. O dorudan doruya sizindir. Daha dorusu siz bir
adesesiniz: yerli ve yabanc muhtelif kaynaklardan vaktiyle iini
ze aldnz fikirleri aksettirmekten baka bir ey yapmyorsunuz.
Felsefenizi Trkiyede yeni sayanlar olabilir. Fakat bunlar kitapla
rnzda kesretle kullandnz garp kelimelerinin majisine ken
dilerini kaptranlar, anlyamadklar iin onlarda ok yksek,
pek modern, son derece lm, fevkalde derin mnalar vehm
edenlerdir. Byle bir vehme dmiyerek felsefenizi tahlil etmesini
bilenler gryorlar ki onun altnda Hind okltistleri zeki gzleri ile
size glmektedirler. Onlar Allan Kardeci yetitirdikleri gibi, sizi
de yetitirmilerdir. Bunun farknda olmamanz, her eyi kendi ma
lnz sanmanz, zerinizdeki Hind bysnn tesir kudretini gste
rir. tirafnz vehile ocukluunuzda Cinler ile Muhabere kita
bm okumasaydnz psiik tecrbelere merak sarmaz, yanz art
tka bu merak aka tahvil etmez, nihayet A. Kardecin, sair spirit-
lerin eserlerine bavurarak spirit ve dolaysiyle neospiritualist, yani
yeni spirit olmazdnz. Cinler ile Muhabere yi bir trk yazmtr.
Fakat mevzu batan aa Hind okltistlerinin garp leminde moda
etmee muvaffak olduklar okltizm tatbikat ve nmayilerinin
hikyesinden ibarettir.
4 Medyumlarnza gelen ruhlar ne iin muayyen nazar mev-
zularnz etrafnda bol bol konuuyor da auranz dnda kalan pra-
310 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
tik hayata, msbet bilgilere ait mevzularda daima bocalyor, daima
yalan ve yanl sylyor? Medyomlarnzn hepsi Ruh ve Kinat
mz okumu, yahut muhteviyat hakknda nerinden evvel ve son
ra sizden uzun uzadya dersler alm, tezlerinizi kabul etmi kim
selerdir. Bunlarn ister kalem tecrbelerinde, ister manyetizme ve
psikolojik infisalde daima kitabmz mevzular etrafnda sormay
prensip ittihaz ettiiniz suallere holanacamz cevaplar verecek
leri phesizdir. lenlerin yeryzne dndklerini, yahut her nevi
hakikatin gelip geici olduunu sizden duyduu halde telkinatnza
ramen kabul etmemi hangi medyumdan bunca senelik mesainiz
zarfnda reincarnationu, yahut realite - verite felsefesini akla geti
rebilecek tek sz aldnz? Absolut akidesini ve anlattnz tarzda
ahiret ahvalini keza hangi medyumunuz tedrisat ve telkinatmz ol
madan size tasdik etmitir? ngiliz ve Amerikan spiritlerinin A.
Kardec aleyhtarl kitaplarnzda neden bir kere olsun zikredilme
di? Kardec gibi siz de ne iin fizik tezahrat medyomlarm men-
tal medyomlarnz yannda kn k gsteriyorsunuz? Fi
zik tezahrat medyomlarm brleri gibi her el atda bulamya-
canz, yahut psiik mesleinizin en mesut zamanlarn yaamak
zere bunlardan birini ele geirseniz bile fizik tezahrat ile mte-
zahir ruhlar tarafndan doktrinlerinizin gznzn nnde balta-
lanvereceini bildiiniz iin deil mi? Karilerinize stat, Kadri,
Davut, Akn, Kemalettin ilh. isimleri ile yksek ruh dostlarnz ola
rak takdim ettiiniz ruhlardan hi birinin hakik ruh lemlerine
intisab yoktur. Bunlar telkinleriniz altnda bulunan medyomlann
uuralt hayatiyetlerinin meydana kard muhayyel varlklardr,
diye bir iddia ortaya atlsa, ruhlarnza yer kalsn diye uuraltn
hakikate aykr olarak dapdarack gstermee kalkmaktan baka
hangi msbet vakalar ile bu iddiay red ve cerh edebileceksiniz?
Biz ayar, siz ayar, medyomlarnz ayar fanilerin tarih yksek med
yumlar gibi henz hayattayken bizzat mahede ve tahkike muktedir
olamyacaklar ahiret ahvalinden durmadan bahseden yksek ruh
dostlar iniz manev muhitiniz dnda kalan dnya bilgileri ve hal
lerinden bahse kalktklar vakit adm banda yalanlar zerinde
yakalanmyorlar m? Tecrbelerinizde medyomlarnza dadanan
ruhlardan vaktiyle avukat olduunu syliyenlerin hukuktan anla
madklar, asker olduunu syleyenlerin askerlik bilmedikleri, ha
ham olduunu syleyenlerin Tevrat ancak medyomlarnz veya
sizin kadar bildikleri ilh. grlmyor mu? Kemalettin Bey diye bir
seneden fazla zerinde durarak yksek ruhlar katnda yer verdi
iniz ruhun medyumunuz ile olan ilk temas celselerinde arka-
pda debba esnafndan Safranbolulu Kemal usta olduunu syle-
 SPRITZM FAKRZM MAN YETZM 311
mesi ve dkknna, tezghna dair bir ok tafsilt vermesi hase
biyle mademki debba imi, u halde hangi mevsimde kesilen hay-
vanm derisinden en iyi ksele kar, bilmesi lzm gelir, sorunuz!
diyen birinin teklifine istemiyerek muvafakat ettiiniz zaman bu
sualin cevabn ne siz, ne medyumunuz, ne de suali soran bildii
iin debba ustas Kemalin medyumla irtibatm keserek firar et
mekten baka are bulamadm Ruhla Arasnda adl kitab
nzda yazl olmasa da elbette hatrlarsnz. Halbuki ayn Kemal
usta biraz evvel medyoma ,size ve tecrbede hazr bulunan dier
kimselere reincarnation, evolution, spatyom ilh. gibi frenke keli
melerin delletleri malm olduundan bu mevzularda doksan sene
evvel dnyada yaam esnaftan bir zat olmasna ramen modern
bir ifade ile sizi pek ziyade tatmin eden cevaplar veriyor, teekkr
lerinize nail oluyordu. Keza ayn medyoma gelen Bethovenin ruhu
ayn yksek vukuf ile spatyomdan bahsediyor, fakat alafranga
musiki ile alaturka musikiyi birbirine kartryor, Almanca sual
lere cevap veremiyordu. nk gelen ruh, medyomun Bethoveni
tand kadarndan tesi deildi. Yine Ruhlar Arasnda isimli
kitabnzda yazl olmasa da hatrlarsnz ki stanbulda tandklar
nzdan bir tecrbe topluluu ltifeden ok holanan bir medyoma
atm, o medyumla alt ay alm, nihayet pheler ayyuka k
m, fakat siz, o medyoma gelen Sokrat, Arimet nam ruhlarda ha-
kik Sokrat ve Arimede benzer bir taraf bulamyan reyb bir zat
ki ruh Kemal ustay debbalktan imtihana cret eden zattr
topluluk ahengini bozmakla itham ederek pheleri gayr varid
grm, tecrbe masasnda Arimet, Sokrat ve dier hazinin ile
birlikte, reyb zat hari, sabaha kadar Mutlak a dua vibrasyonlar
gnderdikten sonra dualarnzn mstecap olduu iman ile u
raporu vermitiniz: Arimet, Sokrat kardelerimiz hakik Arimet
ve Sokrattr. Dualarmza itirak etmilerdir. Onlardan size asla
fenalk gelmez. Mahfelinize maaliyyata doru rehberlik etmee me
murdurlar. ift rehber her yerde bulunmaz. Tebrik ederim. Pek
deerli medyumunuz ile tecrbelerinize devam ediniz... Fakat ne
yazk ki ayn medyom ile daha uzun mddet tecrbe yapmak kabil
olmam, nk... nk medyom aradan ok gemeden itiraf z-
nup etmitir: Arimeti, Sokrat ben uydurdum. Ne yapaym:
Yan, ban alm mnevver adamlarn kalemimden hikmet bek
lemeleri bana pek cazip bir elence geldi... Fena m oldu? Munta
zaman toplandk, sohbetler ettik...
Otomatik yaz medyumu olarak meydana kan bu zat yksek
tahsil grm bir artist idi. Bahsi geen reyb zat ve tecrbe top
lantlarnn yapld ev sahibini deilse bile, nk artisti itirafa
 312 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
zorlayan onlardr, isteseydi sizi senelerce aldatabilirdi. Zira, basi
ret nazarnzn aksine almas istenmesine ramen, mumaileyhin
medyomluktaki deeri ile bilerek, isteyerek hayalhanesinden sah
neye kard uydurma ruhlarn sddk liine siz hkmetmitiniz.
Bu ve emsali hdiselerin ahidi olanlar ve tecrbelerinizde saplan
dnz titiz domatiklii bilenler kitaplarnzda adlar geen de
erli yksek ruh dostlarnza nasl inanabilirler?!. Yukardaki l
tife yazcs artist, ki ltifenin bu derece ars elbettete mstah-
sen bir hareket deildir. Hakknzda; Arimet ile Sokrat bir ka
defa reincarnationa urattm iin bana inand. Uratmasaydm,
inanmyacakt. demitir. Bu sz zerinde ok dnmeli, karnza
imdiye kadar ka yz, hatt tecrbelerinizin kdemine binaen,
ka bin sahte ruh karldn tayine almalsnz. Her medyom
phesiz ltife ci deildir. Fakat ne kadar cidd medyomlar ile
allrsa allsn spiritizme akaidi tasdikatmda hakik bir ruh
ile temasa gelmek, syledii doru kan bir ruha rastlamak
size ve bakalarna henz nasip olmamtr. Ne iin mi, denecek...
nk tecrb spiritualizmde spiritlik akaidine yer verebilmek iin
otomatik muhayyele medyomlar ile almaktan baka are yok
tur da ondan. O medyomlara ruhlar hakknda sualler sorulur. Su
aller ruhlara dair mddahar malmat ve kanaatler zerinde mu-
hayyeleyi harekete getirir. Muhayyele ruh maceralar tertibine ha
zrlanr. Sualler tevali ettike medyomlar malmat ve kanaatleri
dahilinde ervah mevzulu ryalar grmee balarlar. Ryalar ha
zan dil ve parmak adalelerine intikal eder. Bylece suallerin yar
dm ile uyank uur ve iradelerinin dahi ve tesiri haricinde sy
lerler, yazarlar. Grdklerinin, sylediklerinin, yazdklarnn haki
k ruhlar ile iliii bir trl isbat edilemez. Tahkikat her safhada
kmazlara girer. Fizik tezahrat medyomlarnn bile ektoplazma-
larn bedenden ayrlm ruhlar emrine verdiklerini isbat son de
rece mkldr. Nerede kald ki kendilerinden baka hi kimsenin
ltife olmadn dahi kolay kolay kestiremiyecei, ltife halinde
uydurma, ciddiyet halinde ruya varlklar ile spiritlik ve yenispi-
ritlik doktrinlerini isbat mmkn olsun. Ryalarn ehemmiyeti b
yktr. Hatt onlar psiik tezahratn belki en bydr. Fakat
sun olarak, operatrn kumandas altnda grlen ryalar hari.

Neospiritualizmi ile A. Kardec spiritliini hakikaten slah eden

muhterem doktor Bedri Ruhselmana olan hitaplarmza burada
nihayet veriyoruz. Sempatisizliimiz ahsna deil, felsef meslei-
nedir. Felsef spiritlie dair memleketimize ilk esasl telif eserini o
hediye etmitir. Bu itibarla hizmeti byktr. Mdafaa ettii tezle-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 3
rin pek oumuza, ahsmz da dahil, yabanc gelmesi ve akideleri
miz ile -arpmas mumaileyhin kadrini tenkis deil, ila eder.
nk hakikat imei, ok sylenmitir, biz de syledik, arp
malardan doar. tiraz edilecek ki itiraz yenilecek, hakikat nuru
kalblere dolacaktr. Fikriyat sahas bir nevi spor alandr: Orada
ahs ibirara fikr sporda eksii olanlar kaplrlar. Felsefesi hak
knda ne dndmz aka sylediimizden dolay muhterem
Doktorun ahsmz hakknda ahsna yakmyacak bir duygu
beslemiyeceinden emin olarak spiritlie dair olan mtalt-
mza sureti mahsusada neospiritualizm bahis mevzuu omyarak
umum mahiyette devam ediyoruz.
imdiye kadar mental medyomlar vastasiyle yaplan spiritiz-
me tecrbelerinde bir cihet iyice anlalmtr : Tecrbelere gelen
ruhlar dnya ve ahirete mteallik ilerde daima yalan sylerler.
Spiritler bu vaziyet karsnda u tezi ortaya atmaa mecbur ol
mulardr:
Ruhlar insanlar tekmle sevk etmek iin aldatrlar.
Bu tez ile, ki biz ona ifal felsefesi diyoruz, hakikatin realite -
verite diye sun olarak ikiye ayrlmas arasnda yakn bir mnase
bet vardr. fal felsefesi btn spiritlerde umumen kabul edilmi bir
fikir deildir. ngiliz ve Amerikan spiritleri reincarnation gibi onu
da cehennemi bir kaynaktan kma sayarak nefretle reddederler.
Fakat bu fikir Avrupa spiritlerinin ekseriyeti arasnda ok hsn
kabul grmtr. Bu felsefeye gre spiritizme tecrbelerinde ruh
larn yalan sylemeleri bir gayeye mstenittir. Faraza bir ruh Na-
poleon, Bismark veya Efltun, Zenbilli Ali Efendi lih. olduunu
sylemi, dnyadaki hayatndan bahsetmi, fakat szleri tarih ka-
ydlara, tertmei hallere uymam ise, yani ruhun yalanc olduu
anlalm ise ziyan yoktur. Keza bir ruh dnyada iken filn mem
lekette, filn semtte, filn sokak ve evde oturduunu, sonra filn has
talktan ldn sylemi ve tahkikat neticesinde hi kim
senin o adreste byle birini tanmad, yahut bildirilen isim
de mahalle, sokak bulunmad, yahut da ad verilen zatn
henz dipdiri olduu anlalm ise yine ziyan yoktur. n
k ruhlar yalanlar ile^ insanlara inanlarnn bir vakit ile mu-

(1) Mahit olarak bulunduumcz yzlerce spiritizme tecrbesinde

istisna kabilinden olsun imdiye kadar iddia ettii hviyet ve verdii haberde
tekzibe uramyan hi bir ruha tesadf edemedik. Bir seferinde rahmetli z
validemizin fazla reyb olduumuzdan tr medyom delleti ile bizi tek
dir etmek istediini sylediler. Tekdirat naar dinledik. Sonra sra bize
geldi. Validemize ait baz hususat sorduk. Medyomun ailemiz hakknda bil
dii kadarna doru cevaplar alnd. Fakat ondan tesinde sylenenlerin hi
314 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
kayyet olduunu, realitelerin geici bulunduunu, binaenaleyh
ebed hakikatler zann ile taklp kaldklar inanlardan ayrlarak
yeni realiteler, yeni hakikatler peinde harekete gemeleri lzu
munu ima ederler. Aldatma ilerini idare edenler hmi ruhlardr.
Bunlar, hmi ruhlar, insanlar dorudan doruya, yahut aa de
receli ruhlar vastasiyle mmkn mertebe ok realite merhalele
rinden gemee sevk etmek iin aldatrlar. nanlan her yalan bir
realite, her realite bir yalandr. Realiteler ne kadar abuk arkada
braklr ise o kadar ok tekml edilir. Yalan tekmln motr,
yanl yola saptrma, idll ve ifal byk ruhlarn kk dereceli
ruhlar ve bu arada yeryz insanlar hakknda tatbik ettikleri ve
rimli bir terbiye usuldr. Yksek ruhlarn aldatcl ulv mak
satlar hasebiyle ahlk bir nakisa deil, fazilettir. nsanlar ve az
tecrbeli ruhlar yalanlara basarak tekml skalasn trmanrlar.
Hayal sukutlar ile tecrbelerini arttrrlar. nanlarn attka ol
gunlarlar. Ykselmek iin evvel bir eyi realite edinmek, yani ha
kikat sanmak, sonra aldandn anlamak, o realiteyi atmak, baka
realite edinmek, baka yalana kanmak, bylece realiteden reali
teye. yalandan yalana g ederek lemleri dolamak lzmdr. Rein-
carnation budur. Bir seferlik dnya hayatnda batan savulan rea
liteler ekseriya yetmediinden mkerrer dnyaya geliler ile ruh
lara mmkn mertebe ok hakikat edinmek ve hakikat devirmek
frsat verilmitir. Veriteye, yani mutlak hakikate hi bir suretle eri-
ilemiyeceinden namtenahiye doru, ilnihaye bu minval zere de
vam edilecek, yalnz buudiu lemde deil, drt, be, alt, yedi ilh.
buudiu lemlerde de her buud hayatnn kendine mahsus bilgileri.

biri tutmad. Bundan anladk ki validemiz olduunu iddia eden ruh validemi
zin hakik ruhu deil, medyomun validemiz hakkndaki malmatdr. Bu ma
lmat medyomun hayatiyeti ile muhayyelesinde canlanarak ona mstakil
bir varlk ve ahsiyet halinde gzkyor. Hepsi bu kadar. Bundan ve nice
emsalinden istidllen hkmediyoruz ki spiritizme celselerine gelen ruhlarn
hakik ruhlar ile bir gna iliii yoktur. Hakik ruhlar Tanmn kendilerine
takdir ettii yerde dirilerin tacizinden masun bir halde bulunuyorlar. Hi
biri spiritizme operatrlerinin emrinde emir eri durumuna girmez. Bu husus
ta rica ve niyazlarn da ehemmiyeti yoktur. Kendileri hayatta iken lmle
rin ruhlar ile temas edenler olmam deildir. Fakat buna muvaffak olanlar
ancak enderin enderi yksek tabi medyomlar, yahut lmeden evvel nefsa-
niyetlerini ldrmenin yolunu bilmi mstesna iradeli byk mcahidlerdir.
Bol miktarda spiritizme celselerini ssleyen ou iradesizlikleri hasebiyle
hevesat nefsaniyelerini frenlemekden ciz, keyiflerine mnhemik basit med-
yomcuklar deil. Bunlarn yalanc olmyanlar ancak operatrlerin talebi ze
rine ilerinde doan ruh taslaklarn auralar dahilinde bize kar temsil ede
biliyorlar.
 SPR TZM FAKRZM MANYETZM 315
hakikatleri bo bulunduka daha stn bir leme, buuda szlp gi
dilecektir.
Spiritlikte ruhlara cevelngh olarak tek buudiu lemden nam
tenahi buudiu lemlere doru hudutsuz vasatlar gsterilir. Buud
tbiri onlarda vasat, muhit mnasmdan teye gemez. Spiritlere gre
toprak iinde yaayan, ak hava ve su yz grmeyen toprak kurt
lar tek buudiu lemde, balklar yer ile su sath arasnda hayat sr
meleri hasebiyle ift buudiu lemde, insanlar ve onlar gibi toprak,
su, hava bilen sair mahlklar buudiu lemde yaarlar. Ahiret sa
kinleri henz buudiu lem hududunu amamlardr. Fakat kaba
madde kinatna dnmiyecek olanlar amak zere bulmurlar. Renk,
ekil, koku ilh. gibi farikalardan vareste kalarak muhitlerinde bunlar
olmad halde birbirini tanyan, birinin bildiini, duyduunu die
ri de bilen, duyan ruhlar drt buudiu lemde otururlar. Spiritlerin
muhayyelesindeki mertebe zincirinde drdnc buuddan itibaren na
mtenahi buudlarda yer alan ruhlar toptan yksek payelidirler.
Tabi aralarnda iktidar bakmndan fark vardr. Gc fazlaya yeten
yetmeyeni irad altnaa tutar. Yksek ruhlarn hepsi ilknce iptida
bir hcreye hull etmi, sonra tecrbeleri arttka tekml ederek
nebatat eklini vcuda getirmi, daha sonra hayvan ve insan mer
halelerinden gemi, insanlktan itibaren devaml bir ykseli ile
kuvvet ve kudretlerini arttrmakta bulunmutu. Spiritlerin szne
baklrsa cahil insanlarn, balandklar dinlere gre tanrlar veya
tek tanr tarafndan yapldn sandklar ileri bu yksek ruhlar ya_
par. Dvann aksi de sahihtir. Yani tek tanr veya tanrlar yksek
ruhtan bakas deildir. Beindi veya altnc buuda mensup
bir ruhun kuvveti o kadar azimdir ki tek bana yeri, g
batan kurabilir. Daha yksek buudlardakilerin ne yaptklar
na kimsenin akl ermez. Buudlarm, lemlerin namtenahi olduu
dnlrse ruhlarn daima mteali olan silsile! meratibi karsmda
zihne durgunluk gelir. Yalnz bilinir ki bilinen ve tahayyl edilebi
len lemler ile tahayyl de imknsz olan lemler zami namtena
hiden asgari namtenahiye doru namtenahi ruhlarn almeratibi-
him birbirlerine tesir etmeleri ile idare olunur. Yalnz bilinir ki na
mtenahilerden insanlara vibrasyonlar yelir ve insanlar geerek na
mtenahilere gider. Yksek ruhlarn icraatn asl Tanrnn icraat san
mamaldr. Tanr mutlak olduundan ona hi bir fiil, amel isnat edi
lemez. Duygular fazla olan baz kimseler yksek ruhlardan birini
kendi hviyetleri iinde sezmiler, o ruhu Tanr sanmlar, her
memlekette mehur olan ben tanrym szn sarfetmilerdir. O
ruh da onlar kendi seviyesine karmak iin tekzip etmemi, tanr
olmad halde tanr tannmasn ho grmtr. Bunlar mistikler:
 316 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
tasavvuf erbabdr. Spiriller onlar ruhlarn durumunu kavramak
bakmndan fersah fersah deil, namtenahi gemilerdir. Duygu
lar fazla olanlardan bir ksm da yksek ruhlardan birine kalple
rini amlar, onlardan tebell ettiklerini samimiyet ile hemcins
lerine tebli etmilerdir. Bunlar peygamberlerdir. Fakat yeryzn
de ve dier lemlerde devaml hi bir hakikat bulunmadndan
peygamberlerin szlerine ilniahye bal kalmak, onlar baka ha
kikatler ile deitirmemek akll ii deildir. Akl olan ilerlemek
ister. Akl olmyan baland yerde kalr. lerlemek ancak, realite
lerin birbirini kovalamas ile mmkn olur. Yksek ruhlar, ki ha
ric temaslarda hepsi biridir ve biri hepsidir. Peygamberlere ben
tanrym diyerek baz akait ve eriat manzumeleri tevdi ederlerken
peygamberleri ve dolaysiyle peygamberlere tbi olan mmetleri
aldatmlardr. Maksat: akidelere inan salamak ve eriatleri tat
bik ettirmekten ziyade onlarn akla mugayereti zerinde insanlar
dnmeye sevk etmek, mtevali red ve inkrlar ile insanlara son
suz bir terakki ve tekml yolu amaktr.
Din kitaplar zaman ile tannmamak iin psiik kuvvetler tara
fndan yeryzne indirilmilerdir. Gerek Vedalarn, gerek dier din
kitaplarnn iyz budur. Musevlerin, Muhammedlerin peygam
berlerine vahiylerde bulunan ruhun tek ve emsalsiz bir varlk ol
duuna inanmalar neticeyi deitirmez. Keza hristiyanlarn o ruhu
sa hviyetinde hem oul, hem baba, hem de Ruhulkds halinde
tecelli eden tanr sanmalarnn hkm yoktur. Dinlerin mahiyeti
asrlardanberi yanl anlalm, insanlarn byk ekseriyeti dinden,
imandan ayrlmamay cehaletleri yznden meziyet saymtr.
Asl meziyet bal fikirlilik deil, hr fikirlilik: insanlara mmkn
olduu kadar ok realite deitirterek onlarn seviyesini ykseltmek
mefkresidir. Dinleri evvel kabul etmek, sonra batan atmak ge
rekir. Dinlerin nzulnden maksat budur. Bir atlete fazla ileriye
atlabilmek iin nasl bir rampa lzm ise insanalra da bir mddet
tbi olduktan sonra boluklarn anlyaraik ok geride brakmak
iin din, iman, akide ylece lzmdr. Bu itibarla peygamberler, in
saniyetin terakki hamlesine basamak olacak atlama tahtalar hk
mnde olan dinlerin yksek ruhlar tarafndan yeryzne indirilme
sinde ie yaradklarndan pek muhterem kimselerdir. Ancak onlarn
yksek ruhlar ile temas mazide kalm, spiritlerinki ise hale ve is
tikbale taallk etmekte bulunmutur. Spiril doktrinlerinin yannda
din akait ve ahkm eskimi realitelerdir. Modern insanlar ve ms
takbel nesilleri tatmin edemez. Peygamberleri, din byklerini,
haddi zatnda muhterem olmalarna ramen, kendilerini ocukluk
anda saplandklar itikatlardan kurtaramvanlara kars zemmet-
 SPRITZM FAKRZM MAN YETZM 317
mek, kk gstermek zarurdir. Byle yaplmazsa, yle kimseleri
mazinin esiri olmaktan kurtarmak mmkn olamaz. Zem ve kadih
phe dourur ve pheyi besler. phe ulviyetin anahtardr.
Kendisi gibi bir insann tahrik ve teviki dnda ancak pek nadir
kimseler umumun hakikat bildiklerine kar phelenerek phe
kanad ile zamanlarnn fevkine kabilirler. Bu mstesna kimseler
de pheyi dorudan doruya ruhlar uyandrr ve besler. Onlarda
phe atei ruhlarn suptil perisperi kanatlar ile yelpazelen
dike insaniyete yepyeni, fevkalde realite ufuklar alr. Yk
sek kaynaklardan inme phe hmillerinin vazifesi insanlar
mazinin lml hakknda tenvir ve irat etmek, onlara
serbest bir surette insaniyet evilerine kabilmek iin din,
anane, milliyet gibi, keza medrese - niversite saltanat, krs oto
ritesi gibi kstekleyici, geri braktrc mazi messeselerini paralat
maktr. Bunlar da peygamberlerin kuvvet aldklar kaynaklardan
kuvvet alrlar. Fakat bir tarafa' yapmak dm ise dier tarafa
daha iyisini yapmak iin ykmak dmtr. Spiritlerin vazifesi
yksek phe hmili byk nderlerin at rda yrmek, dai
ma iyilie doru aldatan yksek ruhlar ile temasa gelerek bizzat
byk nderlerden olmaa almaktr. Hemcinsini maziye ball
n ve hal ile iktifann zararlar hakknda ikaz etmek her spiritin
boynuna borijur.
Aln size yle bir felsefe, hem de ruh felsefesi ki mutaassp
papas cehennem dnyaya tam diye bartmaa ve muta
assp hocaya kafa yarmak iin divit kaptrmaa, keza mutaassp
milliyetpervere yumruk sktrmaa ve titiz niversite profesrn
ileden karmaa kfi gelecektir. Spiritler dindar, ananeye bal,
milliyetperver adamlar kadar doktrinlerini ilim kadrosuna alarak
niversitelerde okutmaa yanamadklar iin otoriter ilim adamla
rn da gerilik ile itham ederler. Her vesile ile onlarn ahslarn
kk gstermee kalkarlar. Haklarnda alaylar boldur.
Riyazi, heyetinas, fiziki, itimaiyat, din limi, filosof ilh.
dnme kabiliyeti yerinde herkes tarafndan kaytsz artsz tes
lim edilecei vehile tefekkre tbi olmyan her ey ademi mahz-
dr hakikati ortada olmasayd, spiritlerin buudlar ve mutlak tanr
ilh. hakknda syledikleri ile hakikaten mevcut dinlerin, felsefele
rin, ilimlerin fevkine ktklarna hkmeder, biz de ifal felsefe
si ne drt el ile sarlarak imdiye kadar edindiimiz kanaatlerden
bir silkinite syrlrdk. Spiritler hesabna heyhat ki btn normal
ve gzel ahlkl insanlar bu sylenenlere yan gzle bakarak syle
yenlerin aklndan ve akllar balarnda grlrse, insaniyet mu-
hibliinden bihakkin pheye derler. Evet... spiritler insanlar ha-
318 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
mur gibi yourarak istedikleri kalba sokmann kolayn bulmu
olan eski rahip snflarndan, yahudi, hristiyan, mslman rafizle-
rinden, arkl - garpl btn ykc fikir adamlarndan, din, ahlk
ve ilim tarihinde zamanlarnn din, ahlk, lm messeselerini tah
rip iin ortaya atlm bulunan kimselerden fikir ve usul dn al
mlar ve aldklarn ruhlara atf ve isnat ederek kendi karihalarna
gre olduka mahirane ilemilerdir. Ruhlar aradan karsalard,
tezleri, kudsiyetleri berhava etmek ini dnlm mkemmel bir
nihilist bombas olurdu. Fakat yine onlar hesabna ne yazk ki bu
canm bombay iine kartrdklar ruhlar ile ilelebet patlyamaz
bir hale getirmiler, ultramodern, yani yenilikte zamanm br ya
kasna tam ilimlere dayandklarn iddia ederlerken batl itikat
larn en feciine saplanmlardr: Yalan syleyen, insanlar idlal ve
ifal ile terbiyeye kalkan yksek ruhlar... nsan ekseriyetinin e
naat adm verdii yoldan insanlar tekmle sevk eden hmi var
lklar.
Kari, spirillerin bir ksmn ifal felsefesine can kurtaran simi
dine sarlr gibi sarltan saikin u olduunda phe etmemelidir: Spi-
ritizme celselerinde ruhlarn daima yalan sylediklerinin grlme
si ve spiritizme ile hakikate varlamyacan anlyarak spiritlii
terk etmeden ise spiritlik gayreti ile yalan meruiyete balamak
ihtiyac... Bu ihtiyac duyanlar kadmdenberi malm olan realite-
verite telkkisini yalana tatbik ederek ifal felsefesi haline getirmi
ler, sonra da bunu, artk manev muhitlerine dahil olduundan,
yksek (?) ruhlar cemaati namna bir ruha syletmilerdir. Sy
letme iine nezaret edenlerden bazlarnn eski Msr, ran, Hind
rahiplerinden zamanmza intikal etmi bulunan ve slm leminde
Batnler ile Bektaler ve garp dnyasnda Mabet valyeleri, Gl-
ha valyeleri ve onlardan kma sair tarikatler arasnda tatbik
edilen dereceli bilgi tekniine vakf olanlardan bulunmalar ii ko
laylatrmtr. Bahsi geen tarikatlerde, gerek arkta, gerek garpta,
bir st derece mensuplar indinde bir alt derece mensuplarnn bil
gisi, realitesi, bo, galattan ibaret, yanl fakat st dereceye hazr
layc itibar olunur ve ancak derecesi bilgisinin kifayetsizliini kav-
ryanlar st dereceye karlarak kendilerine o derece esrar, yani
o derece realiteleri, bilgileri sunulur. En st dereceye kanlar by-
lece realiteden realiteye manev bir seyahat yapm oulr.
Spiritler yalanc ruhlarn an realite felsefesi ile kapatmaa
hakikaten var gleri ile almlar, fakat bu arada, yalanc ruhlar
ile fazla temas ve nsiyetten ileri gelse gerek, realite: muvakkat ha
kikat fikrinin esas itibariyle srr cemiyetlerin mal olduunu sak-
lyarak onu yksek ruhlarn tebligatndan kan yepyeni, ulv bir fel-
 SPRTZ^x f a k ir iz m MANYETZM 319
efe halinde neir ve tamime yeltenmilerdir. Srr cemiyetlerin ou
nu dhiler kurmu ve dhiler idare etmekte bulunmu olduundan on
lar elinde ak tarafm kolay kolay herkese gstermiyen bu felsefe
deh ile iliii olmyan spiritler elinde uvaldan frlayan mzraa
dnmtr.
Yalanc ruhlar desteklemek ihtiyac ile olduu kadar ruhun
ebediyetine inanmalarna ramen metafizik masdarl ebed kymet
leri kltmek ve zaman ile bayatlam gstermek emeli ile de haki
kati realite ve verite diye ikiye ayran, veriteyi insanlarn klliyen
ittila dna atarak sabit hibir hakikat tanmak istemiyen spiritler
srr cemiyetlerden dn aldklar realite fikrini ifal felsefesi ha
line sokmalarnn cezas bir kravat tsnn bozulma md
deti iinde sekiz on realite deitirir olmulardr. Bir gn bakars
nz: muharebe eden bir askeri cani, ava giden sporcuyu katil ya
parlar, nk bir ruh celselerin birinde onlara byle sylemitir.
Ertesi gn bakarsnz: ayn asker kahraman olmu, ayn avc rein-
carnation arknn dmesine bast iin ldrd hayvanlara
iyilik etmitir. nk yine bir ruh onlara byle demitir. Taamm
den adam ldrenleri herkes takbih eder. Fakat spirit, ruhun biri,
tekml iin o kimsenin taammden adam ldrp aslmas, ya
hut hapishanede rmesi lzm geldiini sylemi ise, takbih eden
ler iinde deildir. Ahirette iken verilmi bir kararn dnyada
ki tatbikatndan ibaret olduunu ruhlardan duyduklar iin kat
lin. zinann, sirkatin ilh. baz kimseler iin faydal ve lazm oldu
una inanan spiritler vardr. Fakat ayn zevat itimatlarn kaza
nan baka ruhlardan bu gibi fiillerin ok mezmum olduunu, ruhla
rn dnyaya gelmeden evvel ahirette byle sama kararlar vermi-
yeceklerini iitirlerse evvelce hararetle mdafaa ettikleri eski s
tatlarn yere vurmakta bir an tereddt etmezler. nk... realite
leri deimitir. Bunkalemun nasl kolayca renk deitirirse onlar
da ylece realite deitirerek bugn ak dediklerine yarn kara, kara
dediklerine br gn ak derler. Herhangi bir iddialarndan tr
spiritlerin bu takmna ehemmiyet vermek abestir. nk herhangi
bir psiik esinti ile onalr ok defa kendi iddialarn baltalarlar.
Hatt ileri srdkleri temel akideleri bile... Realitelerin tahav-
vln, reincarnationu dnyaya, ukbaya amil bir kanun halinde
gsteren ruhlardan daha ykseklerine attklarna inandrldklar
takdirde bu sefer onlarn sz ile bu doktrinleri gln bulmama
larnda bir sebep yoktur. Spiritleri bu oynak zihniyetlerinden
bilistifade spiritizme tecrbeleri ile tekrar hristiyan yapan ka.
tolik, Protestan rahipleri az deildir. Fakat byle kimselerin spi-
ritliinden spiritlie ne hayr gelmi ise, hristiyanlndan hristi-
32 U SPRTZM VE ALLAN KARDEC
yanla o hayr gelir. nk zerlerindeki manev bask kalkar
kalkmaz kim bilir hangi serseri fikrin peindedirler. Yanl bir fel
sefe ile feci bir maraz haline getirilmi olan bir spiritlik onlarda
karakter, seciye namna bir ey brakmamtr. Spiritlerin hepsi
byle deildir. Btn spiritler ruhlarn szlerine uymakta bu derece
ifrata varmazlar. lerinde sabit, gzel ahlk iar edinmee alan
kimseler bulunur.

Mfrit spiritler iddialarnda sabitkadem olmasalar bile bir kere

onlar ortaya atm bulunduklarndan cevaplarn kendilerine ver
mek lzm gelir: Hayatn her sahasnda kayganlk, salabetsizlik bir
nakisedir. Bu hal dnce sahasnda ise, ona fikirsizilk ad verilir.
Realite deitirmek, sath hkmlere realite, yani hakikat damga
sn vurmaktan ileri gelir. Hakikat her zaman birdir. O, akl selm
erbabnca, asla deimez. Deienler hakikat deil, hakikat sanlan
lardr. Binaenaleyh onlara bir vakit yle sanld diye realite pa
yesi verilemez. Herhangi bir hususta bir iki gnden fazla srme
yen alelde zan ve tahminlerine bile o gnn realitesi demekten e-
kinmiyenler hak ve hakikat mefhumuna hrmeti olmyanlardr.
Hakikati bir mddet ile kayd altna alanlar bir hendese dvasn
anlamaktan daima uzak kaldklar halde mtevali yanl anlaylar
n muhtelif vaikitlerin muhtelif doru anlaylar sayanlara ben
zerler. nsan akl mahduttur. phesiz her eyi lyk ile kavrayamaz.
Fakat o akl mavery kinattan aksetmi bulunan sabit, deimze,
ebed kymetlerin mahiyetlerini tayin edemese bile mevcudiyetle
rini tasdike muktedirdir. Bozguncu baz filozoflar ve onlar takliden
bir ksm spiritler hakikat zafdir hkmn vermi bulunuyorlar.
Bu hkm sbjektif zaviyeden doru gibi gzkr. Fakat hakikat
medllnn mahiyeti tahlil edilirse izaflik, nisblik iddiasnn yan
ll anlalr. Bze gre olan hakikat: hakikat deildir. Hakikat
ancak objektif olabilir: nefsi hakikate gre hakikat. Sbjektif ha
kikatten bahsedilemez. Bize gre, size gre hakikat yok; bize gre,
size gre hkm, kanaaj,, zan vardr. Bunlar ise her vakit deiebilir.
Sabit hakikat yoktur iddias ile ortaya kanlar hakllklarna
gvendikleri, iddialarnn her devir iin doruluunda srar ettik
leri mddete sabit hakikati ikrar zaruretine derler. Metafizii,
yani madenin te yakasndaki maneviyat sahasn inkr etmek in
san gc dnda kalr. nk inkr eden inkrndaki hakllk iddi
as ile o sahay yine tasdik eder. Hakllk iddias en koyu materya
listin aznda bile gayr madddir, metafiziktir. Hak, hakikat med-
llnde Tanrya nisbetten mtevellit bir hldiyet, edebiyet vardr.
Din, felsef, lm ihtilflarn sebebi herkesin kblesi olan hakkn.
 SPIRITIZM f a k ir iz m M ANYETZM S21
hakikatin taaddt ve tahavvlnde deil, insanlarn muhtelif duru
noktalarna gre hakk, hakikati kavraylarnda, veya muhtelif
kavray takatleri ile hakka, hakikate sokulularmdadr. Zamann
ilerlemesi, bilginin artmas ile deien yalnz akl menzili, kavray
derecesidir, hak ve hakikat deildir. Evvelce doru saylan bir
ey imdi yanla ayrlm ise, demek evvelce yanl anlalmtr.
imdi nasl hakikat deilse, evvelce de esasnda ylece hakikat de
ildi. Hakikat tektir; deimez. Onu deiik gstermek isteyenler
bouna zahmete girmilerdir: bizden domyan, lh olan, ruhumu
zun hedefini tekil eden o, hi bir felsefe ile bulandrlamyor. n
k tahayyl ve tasavvur mahsul deil, tabi, insann ftratnda m-
tecellidir. arkta putperestliin hkim olduu devirlerde eski M
srllar, Kaideliler, ranler, Hindliler gibi meden milletlere reh
berlik eden kimseler arasnda kurulan srr cemiyetlerde zala
kabul edilenlere politheismin: ok tanrlarn, putlarn hakik ol
mad, uydurma olduu tedricen retiliyor, onlar bylece derece
derece tek Tanrya yaklatrlyordu. Son srrn vakflar tek Tan
rya varanlard. Vaziyet Hindistanda, Tibette, sair putperest mem
leketlerinde yksek rtbeli rahipler arasnda bugn de byledir^.
Hristiyanln zuhurundan sonra hristiyan rahiplerinin bilhas
sa orta ada cennet satmaa kalkacak kadar dini inhisarlarna al
malar, fikir hrriyetine asla yer vermemeleri, muhalefetlerinden
dolay binlerce kiiyi atee atp yakmalar bir ok mnevveri h-
ristiyanla dman etti. Mslmanlkta rahiplik yoktu. Fakat baz
hocalar . kendilerini eriatin muhafzlna tayin ederek aykr
fikir dermeyan edenleri sz ile, mnazara, mnakaa ile tenvir ve
irada alacak, muvaffak olamazlarsa hallerinin dzelmesini za
mana brakacak yerde sanki mslman eriati, muterilzer hemen
susturulmazsa kverecek rk bir yap imi gibi ii ceberuta
dktler. Tekfir ettiklerini ellerine frsat geerse ldryorlard.
Vaka bu yolda dgtkleri kan fazla deildi ama, ne de olsa Hallac
Mansur, Seyid Ahmet Nesimi, Olan eyh gibi bir ka kiiye ky-
mlard. Bir ksm hocalarn bu taassubu da mslmanla bir hayli
dman peydahettirirdi. Hristiyanl, mslmanl zayflatmak ve
kabil olursa ykmak baka din idarecilerinin balca gayesini te
kil ediyordu. Bunlar hristiyan ve mslmanlar arasndaki gayr
memnunlara yardm ettiler. Bylece iki din aleyhindeki cereyan
kuvvetlendi. Eski putperestlere Tanry bulduran bir usul, bu se
fer Tanry bulanlara Tanry kaybettirmek iin kullanld. Semav
dinler esasndaki deimiyen kymetleri deien kymetler arasm-

(1) slm tasavvufu ksmna da baknz.

21
322 SPRTIZM VE ALLAN KARDEC
da gsterebilmek amac ile hakikat sun bir blntye tab tutul
du: zaf hakikat, mutlak hakikat tezi ortaya atld. Fakat bununla
ok bir ey yaplamad. Hristiyanlk, mslmanlk yerinde
kald. leride de yerinde kalacaktr. Dinleri ykmak ile insa
niyete hizmet edilemiyecei imdiki halde umumen teslim ediliyor.
nk insaniyet zaten dindir. Btn dinlerin temelidir.
Spiritlerin mfritleri mevcut dinleri kaldrmak isterlerken yine
ortaya bir din karyorlar. nk din zarureti eyadan mtevellit
tir. Sun deil, tabidir. Schleiermacherin dedii gibi kk insan
ruhunun en derin yerinde olduundan dini yeryznden skp at
maa imkn yoktur. Buna alan yeni bir din kurar. Din, lh kud
retin tecelligh olan tabiatm azameti karsnda mutlak aczimizin
bilinmesi, tabiliimizin tanmmasdr. Biz dine hkmedemeyiz. Din
bize hkmeder. Hi bir felsefe onu ykamaz. nk zaten felsefe
dnyada mesut yaamak ve lrken korkmadan lmek iin cehdi
fikri ile varlan imandan ibarettir [Max Mller]. Yani yine din
dir. Din ile felsefe arasmda netice bakmmdan snr ekmee im
kn yoktur. lmden korkmayarak mesudane lmek, lyemutlua
inanmak arzusu ile binlerce senedenberi pek ok kii mtemadiyen
dnm, mtemadiyen nazariyeler kurmu, tezler, hipotezler
tertip etmi... reincarnation, mizan, panteizm, vahdeti vcut, tek
ml ervah ilh. felsefelerini bulmutur. Bulunanlar duygu ile va
rlan iman esaslarna akl ile varmaktan baka nedir ki?... Mater
yalizm bile aslnda lmden korkmadan lmek iin dnlm
tr: Toprak anann kucamda ebediyen kendini bilmeden uyu
mak, namtenahilemek, ne byk teselli!\

Maddenin balangc saylan atomdan arzmza kyasen milyon

larca defa daha byk yldzlara kadar bir ksm mehudumuz olan
madde kinat buudiu bir kinattr. Yani orada bulunan her e
yin pek kk ve pek byk cisimlerde standart ller ile ifadesi
mkl de olsa, bir uzunluu, genilii, derinlii (veya kalnl,
ykseklii) vardr. buudiu kinata keyfiyyeten bu hal ile s
nr ekilmitir. Bu bakmdan o, atom ve yldz says itibariyle na
mtenahi de bulunsa buud bakmndan yle deildir. Son zaman
larda baz limler onun madd nite says itibariyle dahi namte
nahi olmad kanaatine varmlardr. Dier taraftan madde vas-

(1) phesiz bu telkkide de byk bir teselli var. nk... Toprak

anaya metafizik bir hviyet verilmitir. lm karsnda materyalist bile apa
k metafizie, maddenin br yakasna iltica ediyor. Yukarda iinde
gsterilen sz Cermen dininin yirmi be aments adl tercme eserimizden
alnmtr.
 SPIRITIZM FAKRZM MAN YETZM 323
tasiyle tezahr eden yle varlklar vardr ki bunlar ktle arl,
hareket, hararet, ziya, elektrik gibi maddenin bir hassas saymak
en geni tarifler ile dahi mmkn olamaz. Ruhun gayeli icraat,
dnceler, duygular gibi. Bu yazm bir kda yazyor, fikirlerimi
evvel kurunkalemi zerrelerine, sonra matbaa mrekkebi izlerine
sdryorum. Yazm maddedir. nk kt zerinde bir takm
siyah cisimciklerden ibarettir. Fakat yazm ile ifade etmek istedi
im fikirler madde deildir. nk bunlarn madd llere uyar
taraf yoktur. On trilyon ton su sznn delleti on trilyon ton
su olduu halde skleti sfrdr. Mcerredatta arlk, renk, koku,
ekil ilh. gibi maddeyi setiren hususiyetler grlemiyor. O halde
bundan istidll edilebilir ki mcerret varlklar buudiu leme
aksetseler de o lemin mal deillerdir. ayet mcerredat sembolik
olarak bir buud ile anlatmak istersem farazi olarak onlara drdn
c buudda bir yer ayrabilirim. Ama biri bana u drdnc buudu
ve o buudda dncelerinin yerini gster dese kafamn iini iaret
etmekten baka bir ey yapamam. Bu iaret ile anlatmak istediim
ey kafamm madd hacmi deil, manev sas: dnme, tahayyl
etme kabiliyetidir. Manev olan btn varlklar drdnc buud t
birinde toplamak bir ksm filozof ve ruhiyun indinde det olmu
tur. Bu buudun hududu olamyacamdan Tanry da orada gster
mek, Tanrya mekn tayin etmek deildir. nk gerek hendesede,
gerek felsefede drdnc buudu ileri srenlerin maksad metafi
zik mefhumuna bir mteradif kazandrmaktan ibarettir. Netekim
fizik lem ile buudiu lem sinonim olarak ayn madde kinatm
bildiregelmitir. Vaziyet byleyken mfrit spiritler her ilerinde
olduu gibi bu ilerinde de galata saparak, drdnc buudu, arala
rnda ne gibi farklar mevcut olduunu bilmekten ciz olduklar
halde, beinci buud ile snrlandrmlar, Beinriyi, altnc ile, altn-
cy yedinci ile ilh. tahdit ederek namtenahi buudlar icat etmi
lerdir. Evet, adetler namtenahidir. Fakat buudlar namtenahi de
ildir. Byle olduunu isbat etmek iin drdnc buuddan itibaren
her buudun karakterini ayr ayr tasrih etmek gerekir ki btn er
vahn mzaharetini bir araya karsalar baarlmas spiritlerin kud
reti dahiline girmez. Onlar hayal bir tevcih ile drdnc buudda
ruhlar arasnda bilgi fark yoktur deseler bile beinci, altnc...
milyonuncu, milyarnc ilh. buudlar hakknda ne diyeceklerdir.
Dnyann en zengin lisanlarndan birinin, mesel Sanskritin veya
Arapann kelimelerini buudlara serperek her buu da bir kelime
drseler yz binden teye buuda m varacaklardr? Yahut herbi-
rini yalnz numara ile ayrmak iin ziya sratinin namtenahi misli
bir sratle havalen jmksek buudiu lemlere gitseler mrlerinin
324 SPRTIZM VE ALLAN KARDEC
sonunda namtenahyet karsnda bir yksk dolusundan fazla
lemi mi numaralam olacaklardr. Fakat bunlar namtenahi buud
hayranlarna anlatmak imknszdr. nk onlar inanduklar bir
ruhtan spiritizme celselerinin birinde buudlarn namtenahi oldu
una, her buudun mstakil bir lemi temsil ettiine ve her lem
de o lemin realitelerim yaayan, vazifelerini gren ruhlar bulun
duuna dair tebligat almlardr. Ruh bilmese bunu kendilerine sy
ler mi?!... Ruh nereden biliyor, sorarlar. Biliyorum, nk beinci
buuddan bir ruh bana sylyor, cevabn alrlar. Bir gn beinci
buud ruhlar ile de temasa geldiklerine inanrlarsa altnc buud sa
kinlerinin ravi olduunu grecekler, bylece buudlar arasndaki
farka dair tek ey renmeden hayallerinin vusu nisbetinde atf
tan atfa gideceklerdir. Dipsiz kile ile lsnler lebildikleri kadar
bo anbarlar... buudiu lemler dnda kalan lemler: drdnc
buud yahut metafizik kabili isbattr. Fakat drdnc buudun: me
tafiziin de dna den lemler, yahut buudlar tamamen mev
humdur. nk evvel metafizii tahdide muktedir olmalyz ki
onun dnda ,Meta - Metafizik te lemler, buudlar olabileceine
hkmedelim. Maddenin br yakasna ne ile snr ekebileceiz?
Spiritler, dindarlarn yedi kat gk, her birinde saysz lem,
yedi cennet ve cehennem, drd byk olmak zere saysz melek^
keza biri byk olmak zere saysz eytan, cin telkkilerinde ol
duu gibi sarih tarif ve tasvirler ile buudlarn tayin ederek meta
fizik iine sktrsalard, herhalde bu zaviyeden itiraza uramaz
lard. Halbuki onlar imajination kabilinden bile olsa byle hareket
edecek yerde felsefelerini mevcut felsefelerin stnde gstermek
iin tahdit kabul etmeyen drdnc buudu tahdide kalkmlar,
dinlerin kuvvet ald metafizii akllarnca kltmek maksadiyle
farklar hakknda bir kelime bile beyan edemedikleri buudlar
ortaya atmlardr. Evvelce de arzettiimiz gibi icab veya selb ola
rak, yani katiyyet ile byledir, yahut deildir tarznda aka ta
yin ve tarif edilmemi olan her ey yakn bilgi dnda kalr. Eer
bu ey, yalan - yanl tahayyl ve tasavvur da edilemiyorsa mdum-
dur. Spiritlerin buudlar drdnc buuddan itibaren tasavvura s
myor. Onlar insan tasavvuruna smyorlar ama vardr demek
her trl mantktan ri-bir safsatadr. Var olabilmesi mmkn olan
her ey insan tasavvuruna sar. Smayan muhalttr. Tanrnn
Zat Kibriyasn bile tasavvuruma sdrabilirim. Yani Tanr hak
knda vusum nisbetinde bir ey anlarm. Yazma bakan nasl on
dan benim karakterime dair bir fikir edinirse ben de kinata mn-
akis Tanr yazsndan ,kinat kitab muhteviyatndan Tanrnn ma
hiyeti hakknda deilse bile bize mteveccih tezahrat demek olan
 SPRTZM f a k ir iz m MAN YETZM 325
evsaf ve efali hakknda bir fikir edinebilirim. Fikirlerimde yanl
mam Tanry alkadar etmez. nk bunlar onun hakkmda sadece
benim grlerimden ibarettir. Onu herkes takati ile mtenasip
oiarak kavrar. O herkese kalp ve akimn alabildii kadar dolar.
Fakat beinci buuddan itibaren spiritlerin buudlar, o buudlara
mensup ruhlar ve bizden namteneh uzak buudlarm, luhlarn da
namtenahi uzanda farz ettikleri Mutlak Varlk lan hakknda
ben ne anlayabilirim, onlar ne anlayabilirler, kim ne anlar? Yok
luk hayalen de olsa var edilemez ki bunlar hakknda bir ey bu
lunup sylensin. Namtenahiyi aan namtenahiyi, yahut hudut-
suzluk stne hudutsuzluu parlak bir felsef bulu sanan buudcu
spiritler objektif - sbjektif farkna henz akl erdiremediklerinden
Tanry evsaftan muarra telkki etmekle inkr ve Tanr icraatm
yksek ruhlara atf ve isnat etmekle putperestlii ihya ederler.
Onlarn ileri srdkleri tarzda yapt, yahut yapmad eyler hak
kmda hi bir ey bilinmeyen, kendisine katiyyet ile halik vasf bile
verilemiyen bir Tanr, mkerreren arzettiimiz vehile, sadece
yoktur. Spiritler kavrayamamlardr ki zahiri olmayan bir eyin
batn olamaz ve zahiri bilinmeyen bir eyin varlndan bahsetmek
abestir.
Ruh tezahrat ile., madde, ktlesi ile malm olmasayd, ruha,
maddeye var denemezdi. O halde hi bir hali bilinmeyen Mutlak
n varl ne ile malmdur? Bir eyin mahiyeten mutlak olmas o
eyin tezahr ve tecelli etmemesini mi icap ettirir? Byle ise ruh
da, madde de mtezahir deildir. Zira bunlarn mahiyetleri de mut
laktr. Yani zahirleri hakkmda kat ok ey bilinip sylendii halde
mahiyetleri hakkmda Cenab Hak tarafndan halk edildiklerinden
baka kat hi bir ey bilinip sylenemiyor; sylenemiyecektir de.
nk mahiyet meselesinde bunlar da fikri beerin fevkine k
yorlar. Bir kavle gre Panteizm felsefesinin domasna sebep olan
zaten bu vaziyettir: Tanr, ruh, madde madem ki mutlaklkta mte-
rektir^ o halde bir ve ayn eydir. Penteizm kabul edilmese bile
ruhun, maddenin de mahiyeten mutlakl inkr edilemez.
Spiritler drdnc buuda yle bir karakter izerler: Drdnc
buudda kesafet, suhunet, renk, ekil, koku ilh. gibi buudiu le
min hususiyetlerinden hi biri yoktur. Bu buuda mntesip yksek
ruhlar arasnda birinin bildiini, yaptn, duyduunu, dierinin
de bilmesi, yapmas, duymas suretiyle tam bir henk ve imtiza
hkm srer. Yksek ruhlar birbirlerini ve herkesi hudutsuz bir
surette severler....

(1) slm zaviyeden mutlaklkda itirak sfatda itirak gibidir. Ma

hiyette itiraki icap ettirmez.
326 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
Bu sz karsnda mantk sahibi bir insann verebilecei hkm
undan ibarettir: yle ise o ruhlarn ayr ayr ahsiyetleri yoktur.
Hepsi birbirine tedahl ederek bir tek ahstan ibaret kalmtr.
Sempatinin, telepatinin artmas, gayrendi duygusunun, sevginin
oalmas nisbetinde ahsiyet duvarlar yklr. Herkesi hakikaten se
venler ancak benliklerini ldrenler, ahsiyetlerinin hududunu dier
ahsiyetleri de kucaklyacak surette geniletenlerdir. Genileme kar
lkl olursa artk ortada mteaddit ahsiyetler yoktur. Tek ahsiyet
vardr. Ruhlardaki kcirlkl sdvgi ilnihaye oalrsa bdr hadde
muhakkak ahsiyetlerin visalini, yani birbirine karmasn ve tek
ahsiyet haline gelmesini icap ettirir. Gittike artan bir sevgi ile
birini sevenin mnen sevgilisinden ibaret kalmamasna imkn
yoktur. O sevgili Allah ise onun mnen Allahtan, insaniyet ise m
nen insaniyetten ayrs, gayrisi olamaz. nsan ruhunun hamuru
byle yuurulmutur. Tasavvuftaki vuslat duygusuna ancak insan
ruhunu yani kendi ruhunu tanmayanlar itiraza cret edebilirler.
Hem sevgiyi, hem ahsiyeti mdafaa etmek mmkn deildir. Ruh
larn sevgisi ve dolaysiyle sevgilileri olacak ve tekml prensip!
icab sevgi sahasnda da ilerlemeleri lzm gelecek ise ahsiyetleri
ilnihaye devam etmiyecek, ahsiyetleri ilnihaye devam edecek
ise sevgileri hi bir vakit kemale syeden varlklara yakan bir
sevgi derecesini bulmyacak ve ruhlar, kaba fakat yerinde bir tbir
ile, ham ervah kalacakizrdr. Sevgilerini inkiaf ettirdike ruhlar
da ferdiyetten eser kQmadn, tekml gayesinin vahdet olduu
nu kavryamyanlara den, hi olmazsa muvakkaten ruhlarn teb-
liat n bir tarafa brakarak Schopenhauere uymak, bu zat gibi
Upaniadlar^ felsefesini tetkik etmektir: O zaman hakik ruh felse
fesinin ne olduunu renecekler, Schopenhauer gibi Upaniadlar
hayatmn gnei oldu. lmmn de gnei olacaktr. demek l
zumunu duyacaklardr. Mfrit spiritlerden bu tavsiyeye riayet
edenler olursa artk auralarmda cebri nefs ile, zor ile, kendini al
datmak iin uydurulmu olan hasta bir ruh felsefesi yerine salim
bir felsefe kaim olmu bulunacandan tekrar ruhlar ile temasa ba
ladklar vakit butlan mdafaa eden hayrhah yksek ruh maskeli
eytanlara: idlal ve ifale si stadlara, rehberlere atmazlar. Spi-

(1) Nam dier ile Vedantalar = Veda tefsirleri. Upaniadlarn muhte

viyatna slm mutasavvuflar oktan varm, hem de iktibas suretiyle deil,
resen bulu suretiyle varmtr. Ancak mutasavvuflarmz naslsa kk gr
mee alm olanlarmza kar bu ciheti tebarz ettirmek istemeyiz. Onlar
garbi bir klavuz ile ark tanma seyahatine karlarsa hak2irn<la daha
hayrl olur.
 SPIRITIZM FAKRZM MANYETZM 327
ritlikte eytan yoktur demekle eytandan korunmaz. Her yanl
fikir, fena niyet eytanm ta kendisidir.
Tavsiyeyi suitelkki edenler eytanlarn tebligatma tebaan a-
detlerin namtenahi olmas hipotezine sarlarak her adede bir buu-
du karlk gstermee ve bu suretle mantk ve mavakadan nam
tenahi uzaklamaa devam edeceklerdir. Reincarnation nazariyesi
bulut temelli bir yap ise, namtenahi buudlar nazariyesi bulut te
melden de mahrum alelde bir karacmle hatasdr: Adedlerin na
mtenahi olmas hipotezinde bir mebdeinden itibaren zait namte
nahi istikametinde oalarak, naks namtenahi istikametinde aza
larak teselsl edip giden adedler arasnda kemmiyet fark bariz, fa
kat keyfiyet, cevher fark mefkuttur. Her hadde daima ayn cev
here dellet etmesi gereken bir adedi emsaline rastlanmaktadr.
u halde keyfiyeti asla deimiye nrakamlarm kemm tezayd-
ne bakarak farazi veya muhayyel de olsa sarih hudutlar ile birbir
lerinden ayrlmalar, yani aralarnda fark bulunmalar lzm gelen
buudlar bu tezayde uydurmak, bylece szde buud ve yksek ruh
tezinde riyaziye ile birlikte adm tutmaa teebbs etmek riyaziye
ve felsefede yayaln ilnndan baka bir ey deildir. Ancak, spi
rillerin mtemerritlerine bunu anlatmann imkn yoktur. Onlar
ruh sz nden ayrlamyarak zerinde bir trl tutunamadklar
tefsir ve tevil semendine binerler ve her bindike derler. Buna
mukabil buudlarm, mrit ruhlarn, reincarnation ve mutlaklar
n ilh. iman esaslar halinde ileri srseler, kimsenin onlara itiraza
hakk kalmaz. Beenen onlara inanr, beenmeyen inanmaz. Her
iman muhtemeldir. Kendini bilenler bakalarnn inanlarna say
gszlk gstermezler. Halbuki spiritler, domadan kurtulmu g
zkmek iin ancak doma halinde, yani gz kapal iman ile ya
ayabilecek kymetleri felsefe tezi olarak ileri sryorlar. Bu ise on
lar hesabna pek zararl oluyor. nk mantk ile mdafaas mm
kn olmyan eyleri mantk ile mdafaaya kalkarak saysz man
tkszlklar yapyorlar. Bu hal de ok kere karlarndakileri aklla
rndan pheye dryor. Domatik dinlerde iman esaslarnn m
dafaa edilmediine dikkat etmiyorlar. Dikkat ederlerse bundan
kendi paylarna byk bir hikmet dersi alrlar. Mesel hristiyan
teololarmn mukaddes birlii asla mnakaa mevzuu yapma
malar cidden hakmanedir. Bu hususta sebep soranlara onlar srr
lhdir. nsan akl ermez cevabn vererek sz ksa keserler. S
z uzatsalard, spirillerin akbetine duar olurlar, hristiyanl h-
ristiyan olmyanlarn da hrmet ettii bir din olmaktan kendi elle
riyle karrlard. Mnakaa pazarna verilen her tez rencide edi
nilmesinden saknlacak hissiyat tarafn kaybeder. Binaenaleyh
32 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
spiritler doma olmadn beyan ettikleri iddialarma kar yaplan
tarizleri ho kariamaldrlar. Karlamazlarsa iddialarmn felsefe
tezi deil, mnakaas gayr caiz akide olduklarm zmnen itiraf
ederler. Muterizlere artk onlar karsnda skt der.
Spiritlik acayip bir sistem: isticvap ve istintaka mstenit bir
dindir. Din diyoruz. nk taraftarlarnm itirafna yanamamala
rna ramen domalar ve itiraflar tahtnda dualar vardr. Spirit
toplantlarnda, toplanty tertip eden mahfelin karakterine gre
dualar edilir. Dualar baz mahfellerde formle balanm, baz mah-
fellerde operatrlerin irticaline braklmtr. Duagluu bir rahip
vaz ve edas ile operatr, yani spirit celsesini idare eden zat yapar.
Dinleyenlerden spirit olanlar huu iinde amin derler. Mahfel spi-
ritlikte hr fikirli ise duann sklet merkezini dine, nlliyete aleyh-
dar szler tekil eder. Mesel u duada olduu gibi:
Ey Tanrmz!... Tuttuumuz yolda bizi daima tenvir ve ir
at eden, rehberimiz, penahmz olan yksek hmilerimiz ile med-
yomumuzun irtibatn kolaylatr!... Henz tekml etmemi ruh-
larm tecrbelerimizi kartrmasna msaade etme!... Gerek ruh
tan, gerek insandan din, mezhep, milliyet gibi kklklerini bize
bulatrmak istiyen iptida varlklara kar bizleri metn, sarslmaz
kl!... Din, mezhep, milliyet her yerde ayrlklar dourur. Senin
sevgi kanununa aykrdr. Sen bizi bu gibi sakm fikir, kanaat ve
hislere tbi olmaktan syanet eyle!...
Spiritlere gre insan ahirete dnyadaki efkr ve hissiyatn be
raber alp gittiinden orada da din, mezhep, milliyet... keza dinsiz,
mezhepsiz, milliyetsizler vardr. Binaenaleyh dinden, milliyetten
holanmyan bir ksm spiritlerin ruhlardan da dindar ve milliyet
perver olanlar ile temasa gelmemeleri iin dua etmelerine a
mamaldr. alacak bir ey varsa o da udur: Din ve milliyet
aleyhtarlnn din ittihaz edildiini; Tanrs ile, ervah ile, duas
ile acayip bir dinsizlik dini kurulduunu fark etmemek... Dinin,
milliyetin hemcins sevgisine mni olmadn, insanlar arasnda fe-
fenalklar douran ba saikin hrs ve tama olduunu, yeryzndeki
btn dinlerin bu ba dmana ba kaldrtmamaa altn uzun
uzadya izaha hacet grmyoruz. Hmanistlik ile dinin, milliyetin
bir araya gelemiyeceini zannetmek byk hatadr. imal hma
nistlerinin ekserisi mttaki hristiyan ve samim millyetperverdir.
ngiliz Anderson, Alman Fichte bir enmuze tekil eder. Cenup h
manistleri ise, gnein hararetini artrmasndan m diyelim, Fran-
sadan itibaren fazla ateli, ekseriya dine, milliyete kar lkayit, hat
t bazan dman oluyorlar.
Fazla gayretli spirit operatrlerin riyaset ettikleri tecrbelerde
 SPRTZM FAKRZM MAN YE 1'ZM 29
elde edilen neticeler tipiktir. Bunlar medyomlardan reincarnationa,
ruhlarn mtevaliyen maddeye hullleri ile tekmllerine, ahiret-
teki vaziyetlerine dair cevaplar alrlar. Aldklar cevaplarn umum
hatlar evvelden malmlardr. nk suallerini hep, hazan sureti
mahsusada, hazan insij<ak ile, holarna gidecek cevaplar alacak
tarzda aarak, izah ederek, beklenen eyi hatrlatarak sorarlar. ra
delerine hoyun edirdikleri medyomlara hu vaziyette istediklerini
syletmekten, yahut iddialar mucibince onlar vastasiyle yksek
ruhan varlklarn iradndan mstefit olmaktan tabi bir ey yok
tur. Medyom iyi yetitirilmi, mmarese sahibi olmu ise operat
rn ii kolaylar. Byle olan medyomlarn hafzas, muhayyelesi iyi
tanzim edilmi makine gibi evvelki talimat ve telkinat dahilinde
ezberden iler. Medyomlara tevcih edilen suallerde onlarn takip
edecekleri ana r aka belli edilmelidir. Mphem suallere med
yumlar kendi tefsirlerine gre cevaplar verirler ve mmareseleri
fazla da olsa mahfelin stad, rehberi olan ruh yerine kolayca ba
ka ruhlarn tercman olurlar. Fakat medyumun szlerinden opera
tr vaziyeti derhal fark eder. Parazit ruhlar nazikne, ricalar ile
kovar. Medyumu suallerini tasrih ve izah suretiyle asl stat, mrit
ruh ile temasa getirir. Temas temin edilemezse edilinceye kadar
dualar edilir.
Baz spirit operatrler kuyudata pek ehemmiyet verirler. Zabt
ktiplerine muntazaman sual-cevap zabtlar tuttururlar. Sonra
tecrbelerde mahit olarak hazr bulunan spirillerden otoritelerini
en ziyade tanyanlar ile birlikte ayrca etd toplantlar yaparak
zabtnameleri uzun uzadya tetkik ederler. Bu r onlara A. Kar-
dec amtr. Tetkikat srasnda izahlar, tefsirler, teviller, itihatlar,
ihticaclar birbirini kovalar, iddetli mnakaalar olur. Hararetli
mnakaalarn balca sebebi itinal suallere ve srekli dualara ra
men bazan medyomlarn stat ruh nam ve hesabna spiritlik aka
idini altst eden szlerde srar etmeleri, yahut, btn spiritizme
celselerini karakterize ettii vehile, sylenenlerin batan aa ya
lan olduklarnn spritlerce de teslimine zaruret hasl olmasdr. Spi
rit mdekkikler zabtnameler zerinde dnrler: Hmi ruhlarn
msaadesi, mrit ve statlarn muvafakati tahtnda medyomlar
ile konuan mteveffa filn efendi, bey, hanm... acaba szlerinde
ve ileri srd ahsiyetinde samimi reel bir ruh mudur, yoksa
tecrbe yapanlar artmak, hatalara sevk etmek ve dolaysiyle
kemale hazrlamak iin hami ruhlar, mrit ve statlar tarafndan
sahneye karlm varl hakik, fakat ahsiyeti ireti vazifedar
figran bir ruh veya sadece esir maddelerden yaplm ruhsuz bir
otomat mdr?... Bir celsede merhum filn efendinin hakikaten
330 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
merhum filn efendi olduuna ittifakla hkmederler. Mteakip cel
sede zabtnamelerde gzlerine batan baz aksaklklardan tr ayni
zatn hviyeti doru ise de szlerinin, doru olamyaca kanaatine
varrlar. br celsede ayn zatn mahiyeti hakknda takldklar bir
yer daha zuhur ederek onun szleri gibi ahsiyetinin de reel ola-
myacan esbab mucibesi ile bast ve ityan ederler. Sonra ml
hazalarna devam ederek onda ahsiyeti ve szleri deilse de her
halde ltif maddesinin hakiki olmas lzm geldii neticesi zerinde
dururlar. Daha br celsede hibirini kabul edemiyerek o zatn ah
sna, szne ve maddesine medyomun uuralt uydurmalar damga
sn vururlar. Daha sonraki toplantlarnda ise bir evvelki kanaatle
rinden nadim ve piman olarak hmi ruhlarn, mrit ve statlarm
spiritlii yaymak gibi yksek bir ideal etrafnda toplananlar hs
rana drmek istemiyeceklerinden huls ile, usul ve erkn dahi
linde dualar ederek yaptklar tecrbelerde uuralt samalarnn yer
alamyacama, binaenaleyh sama, yalan gibi gzken eyler ile
hmi ruhlafn, mrit ve statlarn kendilerine figran ruhlar veya
esiri otomatlar vastasiyle baz hakikatleri iaret ettiklerine iman
ederek yalan yanl szlerin, birbirini nakzeden ifadelerin veya D-
ritizm doktrinlerini batan aa ykan ruhan iddialarn teviline
dalarlar... Zabtnamelerin etd iin yaplan taplantlar da byle-
ce uzar gider. Baz spiritlerin anlatmak istediimiz tarzda bir med
yomun muhayyelesinde canlanan mteveffa bir X efendinin ne id-
n istihra zmmmda ayn zabtname zerinde senelerce zihin
yorduklar ve ayn zat hakknda muhtelif celselerde verdikleri muh
telif hkmleri o celselerin realitesi halinde ayr zabtnameler ile
tesbit ederek dosyalarn Hud Da gibi kabarttklar bir hakikattir.
Okuyucu mbala ettiimiz zannna dmemelidir. Su zerine
yaz yazmaa alan bu zevatn sabrna amamak, daha akas
akllarndan phe etmemek mmkn deildir. Spiritlik gayretini
bu dereceye getirenler iin yegne elyak tbir manyaklktr. Fikir
lerini mdafaa eden yazlara baklrsa bunlar entellekteldirler.
O halde entelektel manyak... Bunlar camiamza mensup deiller
dir. Fakat kendilerine samim olarak cil ifalar temenni ediyoruz.
Spiritizme tecrbelerinin tecrbe olmak mahiyeti ile hi bir
tehlikesi yoktur. Fakat spiritlik tehlikeli olabilir. Saliklerini pek
yanl zanlara drebilir. Yayld muhitleri manen dejenere ede
bilir. ll ki deerli liderler elinde saliklerinin fena itiyat ve amel
lerini tadil ve slaha hizmet eden bir terbiye vastas, maneviyat-
szla kar alan savata dinler ile beraber adm tutan bir m
cadele organ olsun ve tenelerine daima itidal ile sunulsun. Mad
deye tapclk tegne dman tannacak yerde dinler aleyhine tev-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 33 L
cih edilir, onlar yerine geirilmee allr ise spiritlik muhitine za
rar verir ve dinler yerinde durduu halde dindarlar tarafndan
kolayca yklr. Spiritlik ancak spiritualizmden bir kol olarak onun
glgesinde yaayabilir. Glgeden karak ana gvdeye hcuma kal
karsa nusu kesilmi kopuk dal gibi kurur gider. ngiliz ve
Amerikan spirilleri gerek bu ciheti, gerek vazifelerini pek iyi
takdir ettiklerinden dinlerin mttefiki olmular, kendi sahalarnda
muhitlerinin hayrna hizmet etmee koyulmulardr. Avrupa spi-
ritlerinin mhim bir ksm ise maatteessf hedefini ararak din
lere aykr bir cephe tekil etmi, spiritulizme kar anasna el kal
dran evlt durumunda materyalizm ile birlemi bulunyor. Mfrit
AvrupalI spiritler indinde koyu materyalistler itikad btn yahu-
di, hristiyan ve mslmanlardan ok fazla hsn tevecche maz-
hardrlar.
Geen izahattan anlalr ki spiritlik yanl bir itihatla,
yahut kasd mahsusla kklemi manev messeselere kar
tahrip silh olarak kullanld vakit fenadr. Bu sebepten
onun zayf taraflarn tehlikeye en ziyade maruz kimselere
tantmak spiritualistlerin vazifesidir. Bu kimseler yksek m
nevverler ve n safta halk deil, spirit selsefesini sathice
anlayacak kadar malmatl, fakat spiritliin iyzn kavra-
yamyacak kadar malmata noksan olan orta smf mnev
verlerdir. Spiritlik msbet ilim kisvesinde i grr, msbet ilme
hayranl olan, fakat ha'kik msbet ilmin mahiyetini bilmeyen
orta snf mnevverleri pek abuk byler. Bunlar bidayette ne
kadar mnkir geinirlerse geinsinler mahir operatrlerin idaresi
altndaki spirit toplantlarna devam ederlerse pek abuk kanarlar
ve bilgilerini, bilhassa spiritualizm sahasndaki bilgilerini artrma
dklar mddete kanmadan kanmaya atlyarak akll insanlar ile
aklszlar arasnda mutavasst bir tip tekiline devam ederler. Ahi-
rete inanmak lzm ve herhalde akll iidir. Dnyann en byk
aklllar ona inanmlardr. Fakat i, llerin dnyadan el - etek
ekmiyerek masa ayaklarnn vurmas, kalemlerin yazmas, sje-
lerin ryalar grmesi ilh. ile dirilerin hallerini slaha kalktklarna
inanmaa ve l szleri ne uygun bir vicdan tamaa dayannca
pek ok deiir... Spiritlik, felsef speklsyonlar ile kendini ne ka
dar ykseltmee alrsa alsn prensip itibariyle ahiretten haber
salan l ruhlarna uymak, onlardan hmi, dost, arkada, mrit,
rehber, stat edinmekten ibarettir. Spirit akidesine gre yksek
ruhlarn en bykleri dahi vaktiyle dnyada yaam insanlar ol
duundan onlar da l ruhlar arasnda saymak lzm gelir.
Spirit tbirince discarne olmu, yani etten km ruhlardan
 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
stat, mrit, rehber edinilirse ne olur?... Spirizme celselerinde
hakik ruhlarla mlkat mmkn olsayd, hayatlarn insaniyetin
tealisi urunda sarfettikten sonra ahiret diyarna rihlet etmi nice
muhterem zevat ile irtibat tesis edilir, bunlarn statl, mritlii,
rehberlii altnda insanlar, aartk kadr ve kymet bilerek onlara
yaklam olduklarndan, cidden ykselirlerdi. Heyhat ki bu mm
kn deildir. Defalarca syledik, yine sylyoruz: Spiritizme cel
selerinde temas edilebilenler hakik ruhlar deil, zami muvaffaki
yet halinde, auray tekil eden duygu ve fikirlerin medyumlardaki
akislerinden ibaret rya ahsiyetlerdir. Manev muhit mtekmil
ise bu ahsiyetlerin stat, rehber, mrit edinilmelrinden belki b
yk bir ziyan gelmez. Fakat ya mtekmil deil de geri ise. O za
man batl itikatalrn envai ba gsterir: Onlara i dananlar, istik
bali soranlar, yalvaranlar, tapanlar olur. Spiritlerin ideali tahakuk
eder, yani spiritlik geni insan ktlelerine k tutmaa balarsa
dnyann hali haraptr. nk i o zaman pek abuk ayaa der.
Avamleir. Halkn bidayette spiritlie mukavemeti fazladr. n
k doktrinler, nazariyeler ona kolay kolay anlatlamaz. Fakat m
nevver sayd kimselerin masalara, fincanlara, kalemlere veya uy
kuda olan insanlara fikir, felsefe, din dantn grrse nihayet o da
taklide kalkarak kendi seviyesine gre danacaklarn danr. Spi
riller bu vaziyette halk acaba hangi vasta ile dkn kaliteli
masa cemaatleri adedince birbirine aykr fikir ve kanaat besle
mekten ve pek sfli bir ahlk ile her sahada il yovrusu gibi da
nk hareketten meneceklerdir? Spiritlerin ruhlar radyo merkezleri
gibi alamyorlar. alsalard, spirit cemaatlerinde birbirine ay
kr fikir ve kanaat akla gelmezdi. nk bu takdirde herkes med-
yomu marifeti ile ayn mevizeleri dinlerdi. O ruhlara sorulacak ki
cevap versinler. Hem de ka tecrbe mahfeli varsa ayn ie dair
o kadar birbirini tutmaz cevaplar versinler.
Bildiimize gre spiritizme ve halk mevzuunu hi bir spirit mu
harrir kurcalamaa cesaret edememitir. Meselenin hal aresi u ola
bilir: Spiritikte doma itibariyle en yakn olduu Hinduizm tipinde
bir din gelitirerek halkn bana Uzak ark rneinde spirit rahipler
tayin etmek, bunlarn da resen tecrbeler yapmalarn menederek
nk aksi takdirde kemeke devam edip gidecektir santral
bir mahfelde yaplan tecrbeler netayicini spirit eriati olarak iln
etmek. Fakat bu sefer de herkesin ruhlardan ihtiyacna gre ms
tefit olmas artk mevbuubahis olamyacandan ortada spiritlik
kalmyacaktr. Bu cihet spiritlin ba umdesidir.
Grlyor ki spiritlik taammm halinde yaama kabiliyetini
kaybedinceye kadar pek byk zararlar dourabilecek bir sistem-
 SPRITZM FAKRZM M ANYETZM '63 S
dir. Ancak kk topluluklara inhisar ve iyi idareciler elinde ol
mas artiyle insaniyet hizmetinde kendisine yer bulabilir. Fakat
yine o tarzda ki verdii hayr rktt kurbaaya demediin
den hizmetinden sarfnazar etse insaniyet bir ey kaybetmiyecek-
tir.

Spiritizme tecrbelerinin acaba hi faydas yok mudur?... p

hesiz vardr. Aksini iddia bizden uzaktr. Biz sadece Allan Kardec
rnda spiritlii zararl buluyor, bu r temadi ettiren spirit-
lerin ileri srdkleri domalarn hakik ilim ve hakik manev ke
if ile bir gna alkas olmadn iddia ediyoruz. Yoksa spiritizme
tecrbeleri ile insan ruhunun acaibliklerini yoklamann, aca
yip tezahrler esrarna nfuza almann faydasz ve amel ky
metten mahrum olduu fikrinde deiliz. O tecrbeler ile ruh bilgi
sine hizmet etmek mmkndr. Netekim medyomlarm haleti ruhi-
yeleri spiritizme tecrbeleri ile pek gzel takip edilerek aura-ma-
nev muhit kanunu bulunmu, A. Kardecin itina ile sakl tutuu
bir sr zlerek medyumlarda arzu edilen istikametlerde duygu
ve fikir cereyanlar husule getirmek iin nasl hareket edilmesi
lzm geldii renilmitir. Keza, ektoplazma, yahut medyumun fik
rine gre ekil ald iin ideoplazma denen madde spiritizme tec
rbeleri sayesinde kef olunmutur. Daha kefolunacak nice eyler
vardr ve spiritizmenin bunlarn kefinde, yahut umumun mal edil
mesinde byk yardm dokunacaktr. Tekrar edelim: Aleyhdarl-
mz yalnz spirit akidelerinin semav dinleri hkmden drc
lm hakikatler halinde propaanda edilmesinedir. Yoksa spiritiz
me tecrbelerine deil. Bu vesile ile burada ilimden, nazariyeden,
domadan, imandan ne anlalmas lzm geldiini karie hatrlat
mak istiyoruz:
lim dilinde ilim diye hdiseler arasndaki zarur mnasebet
lere: kanunlara, illet ile mall arasndaki yakn bilgiye denir. Za
rur mnasebetin, kanunun, yakn bilginin bulunmad yerde ilim
yoktur. Nerede yalnz ihtimal, imkn mutasavver ise orada ancak
nazariye vardr. Nazariyeler tahakuk ederlerse ilim olurlar. Bura
da una dikkat edilmelidir ki bir nazariyeyi takviye eden yeni de
liller bulmak o nazariyenin tahakkukunu isbat etmek deil, sadece
mahlttan olmadn teyit etmektedir. Tahakkuk iin ihtimal ve
imkn dahilinde grlen hdiselerin uygun artlar altnda her za
man ve meknda tekerrr ettiinin ve muhalif iddialarn gayr va
rit bulunduunun sbut gerekir. Mesel raincarnation ilim deil,
imandr; bundan bahseden ruhlar medyumlardaki inancn spiker
leri (szcleri) dir denildii zaman evvel aura - manev muhit ka-
334 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
nununun mevcut olmadn, sonra reincamationun fizikdekL
cazibei arziye ve psikolojideki dikkat, hafza, tedai kanunlar
ayarnda bir kanun olduunu fiiliyat ile, hi kimse tara-
fmdan hikye, mesal addedilemiyeck ekilde isbat etmek lzm ge
lir. Ortaya konan bir iddia akla smad iin isbat kabul etmi
yor veya kudsiyeti hasebiyle mnakaa edilemiyorsa onun ad
domadr. Baz dinlerde byle iddialar vardr. Mesel hristiyan-
lktaki mukaddes Trinite (teslis) ve Sakramntler (mukaddes
ameller) byledir. Mnakaa edilemezler. Yahut mnakaalar dinen
memnudur: Esrar ilhiyeden olduklar bilinerek zerlerinde fikir
yormadan onlarn doruluuna katiyyen inanmak, iman etmek
icap eder. man: kuvvetli, sarslmaz kanaat demektir. Bu, alelde
inantan baka bir eydir. Muhtelif dereceleri ile yalnz domalara
ve hissi onla dier kat inanlara deil, akl olan bilgi ve tahmin
lere de taallk edebilir. Domasz dinde din esaslar gerek
hiss, gerek fikr tafsilli iman ehlinde ilim, yani yakin bilgi ha
lindedir. Byle olan dinde yalnz derin duygu ile iktifa etmi-
yerek din esaslar aklen de shhat bakmndan tartmak, m
nakaa etmek caiz, hatt o iktidara malik kimseler iin farz,
yani ifas elzem bir vazifedir. Tahlil ve mnakaalar iman
sarsmaz, bilkis kuvvetlendirir. Mslmanlktaki tek Tanr iman
nn ve bunu teyit iin Kuran emrine tevfikan^ tabiati tedkik ve te
maa suretiyle elde edilen gaiyet, aksaksz intizam ve kanun deli
linin tahlil ve mnakaasnda olduu gibi.

Spiritlik bahsinin sonu olarak karie arzetmek istediimiz udur:

Spiritizme tecrbelerini inan deil, tedkik vastas yapar, ma
hedeleri zerinde dnr, gerek muhtelif lisanlardaki spirit neri
yat, gerek onlara muhalif spiritualist neriyat eliyle leh ve aleyh-

(1) Eski yunanca mtalea, fikir, kanaat mnasna gelen bir kelime
dir. Garb teolojisinde mnakaas kabil olmyan iman esaslarna alem olmu
tur. Bunun iin Trkeye akide diye tercmesini p>ek doru bulmuyoruz.
nk bizde din akideler mnakaa edilebilir. Kelm ilmi, slm felsefesi
bu mnakaalardan ibarettir.
(2) Bu emir, Kuran Kerimin her tarafna serpilmi bir haldedir.
Tabiat tetkiklerinin lzumuna iaret eden pek ok yet vardr. Mslman
lk msbet ilmi mahzurlu grmez, tevik eder. Bu seb-epten her rkdan eski
mnevver mslmanlar bugnk msbet ilimlerin temellerini atmlar, baba
s olmulardr: Arap rakkamlar, kesri ar, msellesat, cebir.;. Kimya
eczaclk, optik fenni ve gz hekimlii, terih ilmi, nebatat ve hayvanat ilim
leri ilh ve ilh... Bu hususta msbet ilmin ruhu hkmnde olan istikra tec
rbe ile kanuna varma usulnn onlar tarafndan vazolunduunu sylemek
kfidir.
 SPRTIZM FAKRZM MANYETZM 335
te mukayeseler yrterek Tanr, ruh, ahiret... gibi mcerret mev
zular zerinde malumatn arttrr ve mnakaalara giriirse kendi
sini mnen ykseltir ve ykseldii nisbette duygunun felsef spe
klsyonlara tefevvuk ettiini anlyarak ecdadnn kendisine itina
ile korusun, ayrlmasn, hrmet etsin ve hrmet ettirsin diye ema
net brakt din ve milliyet gibi mukaddesata drt el ile sarlr.
Fikriyat sahasnda insaniyetin imdiye kadar halledemedii mese
leleri kurcalamaktan ne kar diye dnenler byk hataya d
erler: Halletmek ini deil, hal ile uraarak ykselmek iin o me
seleler kurcalanr. Bu gaye etrafnda tertip olunan tecrbe top
lantlar artk ocuka elence veya spirite ibadet toplantlar de
il, tecrbelere itirak edenlerin vusunca ilmi - felsef encmen
toplantlardr. Byle olan toplantlarda cazip, ykseltici mevzular
zerinde poker, domino, bezik, iskambil... yahut adam ekitirmek
akla gelmiyerek pek faydal vakit geirilir. ok defa uyku dahi unu
tularak sabahlar edilir. Fakat, vakit, kumar veya iret masasnda
geirilmemi olduundan tatl bir yorgunluk ile mnazaraclar en ve
mesuddur. Bizden rey soran olursa... Bizden spiritizmeye^ ancak bu
istikamette, ruha dair sz amaktan ve sz dinlemekten holananla-
rn bir araya gelmesine vesile olabildii takdirde cevaz...
Kudav

(1) Manyetizme ve hipnotizme tecrbelerini spiritizme tecrbeleri

grupundan saydmz okuyucuya hatrlatrz.
234 SPRTZM VE ALLAN KARDEC
nununun mevcut olmadn, sonra reincarnationun fizikdeki
cazibei arziye ve psikolojideki dikkat, hafza, tedai kanunlar
ayarnda bir kanun olduunu fiiliyat ile, hi kimse tara-
fmdan hikye, masal addedilemiyeck ekilde isbat etmek lzm ge
lir. Ortaya konan bir iddia akla smad iin isbat kabul etmi
yor veya kudsiyeti hasebiyle mnakaa edilemiyorsa onun ad
domaMr. Baz dinlerde byle iddialar vardr. Mesel hristiyan-
lktaki mukaddes Trinite (teslis) ve Sakrametntler (mukaddes
ameller) byledir. Mnakaa edilemezler. Yahut mnakaalar dinen
memnudur: Esrar ilhiyeden olduklar bilinerek zerlerinde fikir
yormadan onlarn doruluuna katiyyen inanmak, iman etmek
icap eder. man: kuvvetli, sarslmaz kanaat demektir. Bu, alelde
inantan baka bir eydir. Muhtelif dereceleri ile yalnz domalara
ve hissi onla dier kafi inanlara deil, akl olan bilgi ve tahmin
lere de taallk edebilir. Domasz dinde din esaslar gerek
hiss, gerek fikr tafsilli iman ehlinde ilim, yani yakin bilgi ha
lindedir. Byle olan dinde yalnz derin duygu ile iktifa etmi-
yerek din esaslar aklen de shhat bakmndan tartmak, m
nakaa etmek caiz, hatt o iktidara malik kimseler iin farz,
yani ifas elzem bir vazifedir. Tahlil ve mnakaalar iman
sarsmaz, bilkis kuvvetlendirir. Mslmanlktaki tek Tanr iman
nn ve bunu teyit iin Kuran emrine tevfikan^ tabiati tedkik ve te
maa suretiyle elde edilen gaiyet, aksaksz intizam ve kanun deli
linin tahlil ve mnakaasnda olduu gibi.

Spiritlik bahsinin sonu olarak karie arzetmek istediimiz udur:

Spiritizme tecrbelerini inan deil, tedkik vastas yapar, ma
hedeleri zerinde dnr, gerek muhtelif lisanlardaki spirit neri
yat, gerek onlara muhalif spiritualist neriyat eliyle leh ve aleyh-

(1) E^ki yunanca mtalea, fikir, kanaat mnasna gelen bir kelime
dir. Garb teolojisinde mnakaas kabil olmyan iman esaslarna alem olmu
tur. Bunun iin Trkeye akide diye tercmesini pek doru bulmuyoruz.
nk bizde din akideler mnakaa edilebilir. Kelm ilmi, slm felsefesi
bu mnakaalardan ibarettir.
(2) Bu emir, Kuran Kerimin her tarafna serpilmi bir haldedir.
Tabiat tetkiklerinin lzumuna iaret eden pek ok yet vardr. Mslman
lk msbet ilmi mahzurlu grmez, tevik eder. Bu sebepten her rkdan eski
mnevver mslmanlar bugnk msbet ilimlerin temellerini atmlar, baba
s olmulardr : Arap rakkamlar, kesri ar, msellesat, cebir... Kimya
eczaclk, optik fenni ve gz hekimlii, terih ilmi, nebatat ve hayvanat ilim
leri ilh ve ilh... Bu hususta msbet ilmin ruhu hkmnde olan istikra tec
rbe ile kanuna varma usulnn onlar tarafndan vazolunduunu sylemek
kfidir.
 SPRTIZM FAKRZM MANYETZM 335
te mukayeseler yrterek Tanr, ruh, ahiret... gibi mcerret mev
zular zerinde malumatn arttrr ve mnakaalara giriirse kendi
sini mnen ykseltir ve ykseldii nisbette duygunun felsef spe
klsyonlara tefevvuk ettiini anlyarak ecdadnn kendisine itina
ile korusun, ayrlmasn, hrmet etsin ve hrmet ettirsin diye ema
net brakt din ve milliyet gibi mukaddesata drt el ile sarlr.
Fikriyat sahasnda insaniyetin imdiye kadar halledemedii mese
leleri kurcalamaktan ne kar diye dnenler byk hataya d
erler: Halletmek ini deil, hal ile uraarak ykselmek iin o me
seleler kurcalanr. Bu gaye etrafnda tertip olunan tecrbe top
lantlar artk ocuka elence veya spirite ibadet toplantlar de
il, tecrbelere itirak edenlerin vusunca ilmi - felsef encmen
toplantlardr. Byle olan toplantlarda cazip, ykseltici mevzular
zerinde poker, domino, bezik, iskambil... yahut adam ekitirmek
akla gelmiyerek pek faydal vakit geirilir. ok defa uyku dahi unu
tularak sabahlar edilir. Fakat, vakit, kumar veya iret masasnda
geirilmemi olduundan tatl bir yorgunluk ile mnazaraclar en ve
mesuddur. Bizden rey soran olursa... Bizden spiritizmeye^ ancak bu
istikamette, ruha dair sz amaktan ve sz dinlemekten holananla-
rm bir araya gelmesine vesile olabildii takdirde cevaz...
Kudav

(1) Manyetizme ve hipnotizme tecrbelerini spiritizme tecrbeleri

grupundan saydmz okuyucuya hatrlatrz.
 MATERYALZM

Materyalizm, maddecilik demektir. Kinatta bulunan, bulunabi

lecek olan her eyin mnhasran madde ve onun hallerinden ibaret
olduunu kabul eden bir grn umum ifadesidir. Bu isim altn
da muayyen bir ideale ynelen bu gr, kinatn sonu gelmez teza
hrat karsnda ufak tefek ayrlklara uramtr. Bunda, deh sa
hibi limlerin rolleri olduu kadar tabiatn deiik cilveleri de mil
olmutur denebilir. Mutlak hakikatlere susam zihin, haris emel
lerini tatmin iin deiik hdiseler karsnda nasl yerinde saysn?
nsan temaylllri arasnda, tek bir gayeye ulamak asl gibi g
rnyorsa da, akl itihasmn sonsuzluu dolaysiyle tatmin edildi
i noktada da aln hissettirmekten geri kalmyor. Belki douun
da basit bir demokritik esaslarla ie balyan bu felsefe, panteizm,
ateizm, ve daha bir sr zm lerle monizm = vahdeti mev
cudat, neantist materyalizm, tilitarizm ve belki de neomaterya-
lizme doru giderek baz yeni keiflerin dourduu yeni dn
celerle Kantn pheciliine hak verdirir gibi grnyor. Maa-
mafih biz, materyalizmin henz laytmotifini tekil etmekte berde
vam olduu: Kinatta maddeden baka bir ey yoktur. fikri
zerinde duracaz. Bu fikrin tarih seyri, inkiaf, ahlk zerindeki
psikolopik tesirleri ve daha ileri giderek, atom paralanmasiyle es
ki fizikte husule gelen gedikler karsnda alabilecei Neo-mater-
yalizm yahut Meta-Materialisme gr ile nereye doru kaydn
greceiz.
Materyalizmin tarihini, Democrite, Zenon ve Galileden balat
makta byk hata olmasa gerek. Onlara gre kinat ve bunun ni
zamnda manev (spirituel) hi bir ey kabul edilmez. Esas mad
dedir. Ruh, hatt Tanr bile maddedir. Cisimlerin hassalar, ruhun
vasflar ve faziletler hep maddeye nfuz etmeleriyle birer kymete
maliktir. Maddeye nfuz eden bu ey (kuvvet) tir. Maddeye, bizzat
kuvvet de denilebilir. Kinatn ahenk ve nizamna sebep bir (asl
kuvvet = Force originale) dir. Bu asl kuvvet de maddedir ve en
mkemmel bir kile dir. Bedenimiz iin ruhumuz ne ise, kinat
iin bu asl kuvvet de odur. Bu asl kuvvet, kinatn eczasna bir
nefha, yahut daha iyi bir tbirle hayat ve kile tohumlar bah
eden semav bir atetir; kinatn ruhudur. Ruhun bedende olduu
 SPIRITIZM FAKRZM MANYETIZM 37
gibi, o asl kuvvet her yerde hazr ise de en mhim ksm ayr bir
yerde muhtelif filozoflarm fikirlerine gre ya krrei lemin
uzak kelerinde, yohut gnete oturmakta olup onun amel (= Ac-
tion) i btn eyaya intiar etmekte ve bundan asl eyay tekil
eden tevettr (=^tension), yani (mekn kuvvet) vcuda gelmek
tedir.
Bu kinatn ruhu, bizzat kinattr. Bu suretle bu filozoflar
(vcudiyei maddiye = Pantheisme Materiel) ye varyor. Kinatta
grlen kesret, gelip geici eylerdir. Hepsi asl olan atee dnecek
lerdir. Sonra yine bu ateten yeni kanunlara gre ayn lemler
teekkl edecek; sonra yine asl olan atee dnlecek ve ilh. Bun
lara gre bugnk dnya, bundan milyonlarca yl nce ayn suret
te gelmi ve milyonlarca sene sonra yine gelecek. (6).
Milddan nce 470 senesinde doan Democrite, felsefede Ato-
misme denilen meslei kurmu saylr. Bu meslekte Leucippe in
de hissesi varsa da bazlar bunu Democritein mstear bir ismi
sayarlar. Democrite, atomizm faraziyesini, ne tatl, ne ac, ne scak,
ne souk ve ne renk deimez eniyetler deildir. Asl eniyet,
boluk, hal ile atomlardr. dsturiyle ifade etmitir. Yeni ilmin
babas saylan Galile, 1 Saggitore adl eserinde (1623) Bir madde
yi veya madd bir cevheri dndm zaman ayn zamanda onun
hudutlarla mahdut olduunu, muayyen bir ekle malik, muayyen
bir meknda, ya sknda veya harekette bulunduunu ve bir dier
cisimle ya temas ettiini yahut etmediini de dnrm. Fakat bu
maddelerin lezzeti, kokular, renkleri sade isimlerden baka bir ey
deildir. diyor ki bu ifade Galile ile Democrite arasndaki fikr
mnasebeti pekl gsterir.
Democrite, atomlarn hassalar olarak ekil, vaziyet, sra, katlk,
yumuaklk ve mpenetrabilite (ie gememezlik) olarak tesbit et
mitir. (1, 2).
Atomcular, maddede grlen hassalarn, onun grnmiyen
atomlarnda bulunduunu sylerler. Gaz, mayi ve sulp dediimiz
cisimlerin bu hususiyetlerinin atomlarn birleme ekliyle ilgili ol
duunu iddia ederler. Mesel onlar iin scan tesiriyle buzun a-
tomlar birbirinden ayrlarak suya tahavvl ettii gibi souun te
siriyle bu atomlar skca birleerek su buza dner. Hatt bu atom
larn ekil, vaziyet ve adedindeki deiikliklerle cisimlerin vasf
ve keyfiyetleri deieceini ta o vakit sylemilerdi. Democritee
gre btn kinat bu atomlarn birbiriyle muhtelif tarzda birle
melerinden vcuda gelir. Muntazam bir adet ve muayyen ekiller
altnda birleen atomlar, nizam ve muayyen vaziyetle haiz bir lem
(cosmos) tekil eder.
22
338 MATERYAL I-M
lemdeki atomlarn hareketini Democrite birbirine gelip ar
pan dalgalarm, yahut rzgrlarm yapt girdaplara benzeterek
izah etmitir. Bu girdabm dnc hareketini daha evvelki filozoflar
Nous denilen ve madde haricindeki bir kuvvetin kusule getirdiini
dndkleri halde atomcular bu hareketin tabiat kuvvetlerinden
yani maddenin iindeki bir kuvvetten ileri geldiini iddia etmiler
dir. te bu noktadeu atomcular yeni devirler materyalistlerinin
byk babalar saylabilirler. Democritee gre, bu hareket asl
(originale), ebed ve ezel idi. Balangc olmayan bir eye balan
g aramak Democritee abes geliyor. Keza o, illet (cause) denilen
eyi maddeden ayr tutmuyor. Ve mesel hareketin maddenin ken
di iptida ve tabi bir hali olduunu, binaenaleyh hareket iin d
ardan baka bir messirin tesirine lzum olmadm bir illete
ihtiya olmadm iddia ediyor. Democrite en kk atomdan en
byk yldza kadar her eyin harekette olduunu sylerdi. (1).
Maamafih atomistler bugnk Neantist Materyalistler gibi de
dnmyorlard. nk onir yldzlarda bir nevi ilhlk tasavvur
ettikleri gibi, atomlardan yaplm bir ruh fikrini de ihmal etme
milerdi. Hatt insanst bir takm melek? mkemmel varlk
lara inanm olmalar bugn bize garip grnebilir. Daha sonra
Planck ve Einstein nazariyeleriyle yeni fikirlere doru yol alm
materyalizmde, bir takm ihtimaller belirmesiyle maddenin tesin
de de varlklarn kabul fikri domya balam gibidir... Bu hususa
tekrar dnlecektir.

Materyalist grlerin hararetli bir hatibi saylan Feuerbach kat h

kmler vermekte benzerlerinden geri durmamtr: Kendimizin de mensup
olduumuz ve hasselerle idraki kabil olan madd limin yegne realite ol
duunu, ve bizim uurumuzun ve tefekkrmzn bize ne kadar Mteal
grnrse grnsn madd ve cisman bir uzvun, yani diman mahsullerinden
baka bir ey olmadklarm anlamya onu mecbur eder. Madde ruhun bir
mahsul deildir, fakat ruh bizzat maddenin yksek mahsullerinden iba
rettir.
dealizm nasl bir takm inkiaf safhalarndan geti ise materyalizm de
ayni suretle bir ok inkiaf safhalarndan gemitir. Tabi ilimler sahasnda
devir am olan her keiften sonra ,onun eklini deitirmek lzmdr. Ve
bizzat tarihin materyalist tetkike tbi olduu zamandanberi, burada ayni su
retle yeni bir inkiaf yolu altr (96). Atomist felsefe ile balyan materyaliz
me, maddeye; suret, noumene, enerji paketi... ilh. gibi isimler vermekle de
bize kat bir netice sunmu olmuyordu. Euclidis hendesesi ve Moleschott
Bchnerin fizik dncelerinin halitasiyle beslenen dnk ademci materya-
izma, madde de bud esas olarak alyordu. Budleri izah etmek iin ha
reket noktas da (nokta) idi. Bunun tarifi de Nass ( = Dogmatique) olarak
yle kabul olunurdu: Fezada yahut bud mcerred de iki hattn telki ma
halli iki izginin birbirini kestii yer noktadr; denilirdi. Hat nedir de
nildii zaman ,iki sathn telkisi; sath nedir denildii zaman da bir cimin yz
 S P IR T IZM FA K R ZM M AN Y E T Z M 339
denilirdi ki bylece nokta da bizzarure cisim fikri kabul edilmek mecburiyeti
hsl olur. Zaten birinin izah ancak dierinin izahiyle o da ncsnnkine
bal ve bu sonuncuda yine birinciye dnen fasid daireli bir izah... u
halde noktay ne kadar tasavvur, hayal alrsak alalm cisim olarak kabul
etmek mevkiine dlr. Halbuki biz cismin tarifini yapmak iin nokta mef
humunu icat etmi oluyoruz. O ise cismin, bu ekilde tarif edilmesi mmkn
olmyan nesnenin kendisinden baka bir ey deildir.
Bylece cismi, maddeyi budler yoliyle izah ve ifade etmek abes olu
yor demektir (*).
byle olunca, son senelerde bir ok dnrleri teshir etmi olan
Einsteinin madde hakkndaki nazariyesinin kymeti ne olabilir? Bu dhi ri
yaziyecinin (zaman ve mekn) fikrini maddeye bir drdnc buud olarak
ilve etmesinin neticesi nedir?..
Burasn mnakaa etmeden evvel bu grn anlalmas gerekir:
Einstein, nazariyesini ortaya koyuncaya kadar, bizim zaman ve mekn
hakknda esas ve mutad kanaatlerimiz zamana ve mekna ayr ayr mna
vermekten ibaretti. Yani arz zerinde yaplan llere nazaran, mekn nisbet-
lerine ne mna veriyorsak, mesel bir kuyruklu yldz zerinde olduumuzu
farzettiimiz aletler ile veyahut Eter, (Esr) iinde sabit bulunduunu far-
zettiimiz aletler ile yaplan llere nazaran olan mekn nisbetlerine de
o mnay veriyorduk. te izafiyet nazariyesi, bu suretle muhtelif hareketler
ile mteharrik mevkilerden elde edilen mekn nisbetlerine ayni mnay ver
meyi kabul etmedi. Bu nazariye, muhtelif mevkilerden alnan muhtelif me
kn nisbetlerindeki fark zamana da temil ediyordu. Yani muhtelif vakala-
rn aralarnda geen zaman fslas, arz zerinde aletler ile yaplan llere
nazaran baka, sratle hareket eden mesel bir kuyruklu ytidzz zerinde ya
plan llere nazaran baka ve Esr = Eter iinde sabit aletler ile yaplan
llere gre yine baka olmak lzm geldiini kabul etmek icap ediyordu.
O halde umum ve mutlak surette, yani birden ziyade mahidler iin hem
zamanlk (Simultaneite) de mmkn olamazd. nk muhtelif hareketler ile
hareket eden mahidler iin zaman, mekn hesab deitiriyor demektir.
Vak bu deiiklik kk mesafelerdeki hem - zaman vakalar iin farkedile-
cek kadar deilse de, izafiyet nazariyesinin taallk ettii kinat ve kinat
mesafelerini dnrsek o vakit fark byk ve gze arpacak derecede olur.
Fakat kk hareketlerin hatt seyyarelerin hareketi kadar sratli hareket
lerin bile hem zamanlkta fark pek byk deildir. nk seyyarelerin sra
tine nazaran ziyann srati pek byktr. Mesel mteri seyyaresi zerin
de yarm saat evvel vukua gelen patlama ile o anda arz zerinde vukua ge
len patlamann hem zaman olduklar sylenebilir. Fakat bu iki pat
lamay, arzn haricinde, sratle hareket eden oir yldz zerinde mahede
eden mahid hem zaman olarak tesbit edemez. O halde kinatta umum bir
zaman yoktur. Yani her mahidin kendi hareketi ile mtenasip bir husus
zaman vardr (temps Propre). Her mahid, zaman kendisi ile beraber ta
r. Yani zaman zafidir. Maamafih, arz zerinde ziyann sratine nisbeten
hemen hemen skn halinde bulunduumuz iin hepimizin husus zamanlar,
bereket versin ki, birbirine uyuyor. Arz zerinde yalnz, paracklar ziyann
sratine pek yakn bir sratle hareket eden atomlar leminde paracklarn
husus zamanlar birbirine uymuyor.

(*) Maddenin yeni dncelerle izah tecrbeleri hakknda ileride baz

yazlar grlecektir.
340 M A T E R Y A L Z M
Zaman ve meknn, mahidin hareketine ve hatt l aletlerinin ha
reketine uyarak deitiini en mcerred tabir ile Einsteinin hendesedeki
deimez sulb cisimler yerine ziya hatlar ile husule gelmi ekiller dnd
n ve ancak bu suretle meknn tul buudundan ksalmas, ziyann izafi ol
mas nazariyesine vardn tekrar edelim. Burada mekn ve zaman .ayr ayr
deil belki bir (Mekn - zaman) mefhumu alnacak olursa Fsla denilen
bu sabit nisbet daha briz olacandan, evvel Minkowsky tarafndan - 908 se
nesinde ortaya atlan mekn - zaman mefhumundan yahut Continuum dan
bahsetmek lzmdr.
Bu, 4 budi mekn yahut Muttasla meselesini biraz izah etmek fayda
dan hli deildir. nk, btn mellifler bu noktann avamiletirme, Vul-
garisation eserlerinde en ok kark kaldn ve bir ok emeklere ramen
yine okuyucular tarafndan anlalmadn itiraf ediyorlar. Vka, byle bir
drdnc zaman buudunu da mekn buudu gibi elde metre eridi, llebile
cek bir kemmiyetin iine sokarak tasavvur etmek, alelde dncelerimize ve
imdiye kadar rendiklerimize hayli g uyar bir itir. Eddington, The
Physical Nature of the World adl eserinde bu drt buudiu lemi izah etmek
iin, evvel lemde tetkikimize maruz kalacak byn eyann birer vaka
(Event) olduunu dnmek lzm geldii noktasndan balarsak 4 nc buut
olan zamanm kendiliinden, belki haberimiz bile olmadan iin iine girece
ini sylyor. Binaenaleyh vakalar; sada solda, arkada nde, aada yuka
rda olduu gibi bir de nce veya sonra olmk zere 4 buudu haizdir. Hatt
byle bir vakay 4 buudiu olmakszn dnmek bile kabil deildir. Min-
kowsky'ye kadar, lemdeki btn harekette bulunan eyay (her ey, hi ol
mazsa arzn hareketi ile harekette bulunduu iin, btn eyay, yani vaka
lar), 3 buudiu olarak dnm ve sonradan bu eyann bir zaman akmts
iinde yuvarlanp gitmekte olduklarn tasavvur etmitik. Halbuki imdi, bu
zaman da bir buud gibi sayarak, 4 buudiu bir Continuum lemi tasavvur
etmee kendimizi altrmak mecburiyetinde kaldk. Vka Minkowky, 190S
senesinde Almanyann tabi ilimler cemiyetinin Kolonya ehrindeki itima-
nda, Euclidis hendesesinden bu 4 buud sebebiyle ayrlan bir yeni hendese
den ve dolaysiyle 1905 de Einsteinin kurduu husus izafiyet nazariyesi ile
meydana kan yeni hareket fiziinin (yani Sinematiin) bu 4 buudiu hen
deseye bal oldumdan bahsetmiti. Bunu izah etmek iin, evvel hareketin
ya bir buud yani bir hat (uzunluk), yahut iki buud (uzunluk ve genilik yani
sath) veyahut buud (yani uzunluk, genilik, derinlik) yani bildiimiz me
kn iinde vki olduunu hatrlatalm. (1, 2).
Bunlara brer misal verelim: Birinciye misal, bir telgraf teli zerinde
akan bir damla suyu; kinciye misal, deniz sathnda yzen ufak bir mantar
yuvarlat; ncye misal de, havada uak bir sabun kpn alabiliriz.
O halde birinci misaldeki su damlasnn muayyen bir anda bulunduu
noktay tyin iin bir buudu; deniz sathnda mantar yuvarlann muayyen
bir anda bulunduu noktay bulmak iin iki buudu ve nc misalde sabun
kpnn mevkiini bulmak iin 3 buudu bilmee ihtyacmz vardr. imdi
birinci misaldeki su damlasmm sgn anda bulunduu yere kadar birbirinin
yannda (yani tul buudunda) noktalar olduu gibi, bu oktalar zaman itibariy
le de birbirinin arkasndan geliyor demektir. Bundan u kyor ki, esasen
bir buudiu gibi grdmz bu hareket, hakikatte iki buudiu bir harekettir. Q
halde, ikinci misaldeki hareket 3, nc misaldeki hareket de 4 buudiu
 S P R T ZM F..KRZM M A N Y E T Z M 34
ve nihayet miicerred bir tabir ile n buudiu bir hareket ise n + 1
buudiu olmaklzi mgelir. buudiu olan harekette hkm sren hendese,
Euclidis hendesesi ise de, i 4 nc buuda dayannca hendese Euclidis hen
desesi olmaktan karak yar klid bir hendese eklini alr (1).

Bugn maddelerin unsuru mekkili yani en kk cz olduu

isbat edilen atom ve bunun paralar olan proton, electron, mezon
gibi paracklar hep yuvarlak kre ciklerdir. Esasen btn,
dnya, gne, ay, yldzlar gibi makrometrik ve demin yukarda sa
ylan atom paralar gibi mikrometrik varlklarn hepsinin ayni
yuvarlak ve kre biiminde oluu gznne getirilirse kinatn bir
krreler sisteminden Globale sisteme ibaret olduu ekinilmeden
iddia olunabilir. Bir krrede acaba buud mefhumunun kymeti
nedir? Onda, derinlik, genilik, uzunluk mefhumu bir mikp ( =
cube, kp) dakinin ayn mdr? Halbuki msbet ilim, hesaplarn,
llerini hep maddenin kbik sistemleri esas alnarak yaplmtr.
Buudlar hep bu kbik sistemin ifadeleridir. Krre sistemlerinde
ayn hesaplar ancak takribi denilen ve hakikatten uzak realitelerle
i grr.
Krrede kutur, buudun ilki olarak alnabilir (yani hat). Bu
nun merkezi etrafnda dn ikinci (yani sath veya daire); bu
dairenin kutur etrafnda dn de nc (yani hacim veya krre)
buudu temsil edebilir. Bylece krrede de (hat, sath, hacim) gibi
l bir buud mefhumu ortaya kar denilebilirse de mesele bu
nunla halledilmi olmaz. Deil bir krre sathnn, hatt bir daire
muhitinin kutruna gre olan nisbeti bile katiyyetsizliimizin en
ak brhandr.
Pi nin ihmal edilen son art (kesri) metafizik bir dnce
ile (1) olarak kabul edilse yaplan hata akllar durduracak kadar
muazzam olur.
Hi bir zaman bir krreye eit kp veya aksi olarak mikbn
tam mukabili bir krre yaplamyacama gre biz iki ayr realite
karsndayz demektir. Kbik sistemlerin globale sistemlere tercih
olunmas, insanlarn matematik ve geometrik kolaylklarndan isti
fade iin, ak gz davranndan m, yoksa kolayna geldiinden
midir, bilinemez. Yalnz u da bedahaten grlmektedir ki ister
bu, ister dier sistem olsun buudlar yoliyle ifadelendirilmee kal
klnca yine hep eski dva ortaya kacaktr: Buudun tarifi nokta,
hat, sath, hacim gibi ifadelere muhta olduka mesele fasit daire
den kurtulamyacaktr.
1905 te Einsteinin izafiyet nazariyesiyle kurulan bu 4 buud hi-
342 MATERYALZM
kyesini, maddenin tarifinde grlen kifayetsizlii tamamlamak iin
atlm bir adm olarak sayabiliriz.
Btn bu mtalalarn maddeyi daha iyi tarif edebilmek en
diesinden geldii aikr... Acaba btn konulan nazariyelerle bu
i yaplabilmi midir?... Maddeyi tarifte bugn bile buud hikye
sinden vazgeilemedii grlyor. Bu, muhakkak ki btn ilim u
beleriyle asrlarn ve dehlarn yarattklar muazzam bir ilim le
minin temllini ilgilendiren bir mesele olduu iin kola kolay baka
dnce ve nazariyelere yerini terk edemez. Etse bile yeniden bu
esasa gre ayarlanma, pek uzun zamanlar ve almalarla, o gr
n hamulesiyle ykl dehlarn yetimesiyle mmkn olabilecek...
Bu hakikat gznnde tutulmakla beraber yine de tefekkr denen
haris ve doymak bilmeyen dev, hamlelerine devam etmekten e
kinmiyor. Belki garip ve hadninas saylabilecek baz dnceleri
burada cesaretle mdafaadan ekinmiyeceiz. Bu ekildeki dn
celerle belki de bir Neomaterialisme veya Metamaterialisme e
doru bir adm atlm olacaktr.
Maddeyi buud mefhumiyle tarif etmek; maddeyi madde ile
tarif etmek demektir. nk buud, mevhum, hayal ve uydurma
bir fikirdir. zah edilmek istendii zaman yine madde fikri kar
trlm bir tarife saplr. Bunu misalle izah etmee alalm (*):
Eski tarifiyle maddeye buudludur, diyoruz. Buud nedir?
dediimiz zaman, bir noktann doru olarak hareket etmesinden bir
hat husule geliyor, bu birinci buuddur; diyoruz. u halde hat veya
birinci buudu anlyabilmek iin noktay bilmek gerekiyor. Noktay
tarif etmek iin iki hattn telki noktasdr diyoruz. Yani hatt ta
rif etmek iin yine hat fikiriyle izaha kalkyoruz. Bu fsit daireden
kurtulmak bir trl mmkn olmuyor. Bazlar bunu dnerek
hat noktann hareketinden husule gelmitir diyor. Bu nokta nedir?,
yokluk mudur?.. Riyazi olarak yokluk olmas lzm geliyor. nk
buudu yoktur. Eni ve boyu yoktur. O halde yokluk nasl horeket
eder. Hareket eden yokluk (?) dan kim, ne anlyabilir? Keza noktann
buudu sfr olduuna gre namtenahi sfr yanyana gelse (1)
yapamyacam ilim bize sylyor 1 metre uzunluu yani vahidi
vcude getirebilmek iin sonsuz O m yanyana gelmesi fikri
ne kadar samadr.
Grlyor ki bu ekilde maddeyi, buudu, noktay tarif etmek
imknszdr. Ancak noktay sonsuz kk bir madde Etr olarak
kabul edebilirsek tariflerimiz bir mna ifade etmee balyabilir.
Amma bu sefer de yine maddenin ne olduu, nasl tarif edilecei
meselesi ortada halledilmemi bir ekilde kalr. Byle vzh ve

(*) Yukarda bu hususta biraz izahat verilmitir.

 SPIRTZM FAKRZM MANYETZM 343
fikrin dallette kalmadan kabul edebilecei, herkes tarafndan be
nimsenip, doruluuna inanlan bir tarif ortada olmadan buna
4 nc buud nasl ilve ediliyor?.. Esasnda rk olan bu buud
nazariyesine 4 ncsn elemekle ancak fikirleri bsbtn kar
trm olmuyor muyuz?... Kald ki bu zaman-mekn kompleksi
felsef dnceler karsmda uydurma bir eydir. nk zihin
deki tasavvuru bakmndan bu iki ey yani zaman ve mekn
ayr ayrdr. Byle olunca, maddeyi Einstein ve Mimkowskynin d
nceleriyle 4 deil be buud kompleksi olarak mtaleaya arzet-
mek zorunda kalm oluyoruz. Zaman ve mekn birbiri iinde mez-
colmu bir Had olarak almya hakkmz yoktur. nk bizde ya
rattklar ihsas bakmndan bunlar birbirinden ayrmaya mecburuz.
Henri Poincare (*) (128). Bu zaman ve mekn mefhumlornm ten
kidinde zaman ve mekn ayr ayr mtalea etmitir. Kendisine g
re bizde bir htra brakan messirlerin zaman sras iinde htr-
lanabilmeleri iin dimamzda donmu bir iz brakmas icap edi
yor. Bu donmu yafta veya etiketler hudutsuz olamazlar. Bu sebep
ten zaman sbjektif bir mahiyet tayor. Biz bu sbjektif zaman
lm zaman ve Fizik zaman eklinde uurlandrmya meyledi-
yormuuz. Poincare kendisine mahsus riyaz tahlillerin sonunda
zamann izafiyetinde karar klyor ki esas itibariyle bu hkmn,
Einsteinin nazariyelerinde bhim bir hazrlayc rol oynadn
kabul edebiliriz. Matematik yollardan bu iki mellifin vardklar
netice birbirini tamamlar mahiyette olmasna ramen; zamann bir
netice ( = effet) hareketin bir illet ( = Cause) oluunu gznne ge
tirip nazariyelerini bu bakmdan yrtmemeleri dikkat nazarlar
mz ekmekten geri durmuyor (124). Bunda olsa olsa hareketi
maddenin bir (Attribut) s gibi kabul ederek mtalealarm (za
man . mekn) esas almalar mil olmutur denebilir. u hale
gre ahreket bir i, zaman - mekn d eniyet olarak telkki edil
mitir. Hareketsiz hi bir madd tasavvur kabul edilmeyii de bunu
teyid eder mahiyettedir.
Yukarda 152 inci sahifede verdiimiz Crookesin cetvelinden
anlalaca zere ziya, miknasitisiyet hararet, elektrik, ses gibi in
san uurunda baka baka idrakleri douran ey haddizatinde tek
bir eyden, bir vibrasyondan yani hareketten ibarettir. Hatt be
his uzvumuza tesir eden btn kinat hdiseleri de sadece bu ha
reketten baka bir ey deildir. Bu vibrasyonlarn ekil ve mahi
yet itibariyle deimeleri bizde bu kadar eitli duygulara sebep
oluyorlar demektir. Maddedeki kudretin de bu hareketten geldii

(1) lmin kymeti: H. Poincare Salih Zeki 1331.

344 M ATERYALZM
hesaba katlrsa btn kinat hdiselerinin ileti ls acaba hareket
midir? diye dnmekten kendimizi alamayz...
Maddenin mahiyetinde Monist ve Dualist mnakacilarma burada
hak vermek lzm. Maddenin kudretten ayr bir ey olduunu, mad
denin kudrete, kudretin maddeye tahvil edilebileceini kabul eden
ler olduu gibi ikisinin de ayni ey olduunu kabul edenler vau:.
[Hareketsiz madde, maddesiz hareket fikri uurumuzda bir idrak
yaratamaz] Fihri, bu Monist dncenin zarur bir hkm olabilir.
Fakat biz yukarda Ruh nedir ksmmzda tafsiltn verdiimiz
dncelerle bu kat hkm doru bulmuyoruz. Ruhun gayri madd
mahiyeti, hi olmazsa bildiimiz madde ve onun vasflarndan ayr
varl gznne getirilirse maddenin dndaki messir bir eniyetin
varlna kailiz. Esasen insanlarn Entvisyon yoliyle hkmlen-
dirdikleri hdiseler arasnda hareket, bizzat maddeden ayr bir ey
olarak yer almtr. nk isimler bizde Entvitif ihsaslarn, uu
rumuzdaki kalbdr. Maamafih biz maddenin mahiyetinde bu mo
nist ve Dalist kavgay ileride yaplabilecek keiflere brakarak
zaman - mekn buudunun 4 nc bir buud olarak maddenin tari
fine eklenmesinin doru olup olmadna geelim:
Biz dnyada yaayan mahluklarz. Ve bu dnyamzn madde
leriyle ve o maddelerin hususiyetleri iinde yuvarlanp gidiyoruz,
ayet gne iinde yayan mahlklar olsaydk, gnein bulunduu
artlar iinde daha baka hususiyetleri de gznnde bulundurma
mz gerekecekti. Farazi olarak orada yaadmz dnrsek, g
ne maddelerinin lzm gayri mfarik olan hararet fikri de bizi
bizzarure onunla birlikte dnmee sevkedecekti. Demek istiyo
ruz ki hararet de zaman, mekn, hareket, buud gibi bir mefhum
dur. Kinatn oluunda bu mefhumun da hissesi dierleri kadardr.
Madde fikrine bunu da ilve etmek zaruridir. Bu zaruretler fel
sef dncenin vsatine gre uzayp gider. O halde bunlar da
maddenin tarifine sokarsak Einstein ve Minkavskynin 4 buudiu
maddesi bylece 5, 6... ilh. buudiu olur ki bu da tarifi ikl den
baka bir ey deildir. Keza, mantk ilminin zarureti olarak, hdi
selerde [sebep ve netice] Mutalar mevzubahs olunca sebepler,
neticelere takaddm ederler:
Mesel ;ay dnyadan ayrlmtr, u halde burada illet ( se
bep) dnyadr. Dnya gneten ayrlmtr. O halde gne hem
dnyann, hem de ayn illeti evveli (*) dir.
u halde ayn ve dnyann esas gnetir. Gne de kinatn
bir paras olduuna gre ay, dnya ve gne kinatn birer par-

(1) Bu bir zincir halinde lletiulaye kadar uzarsa da biz oraya kadar
gitmeden bir hkme varmak iin bunu uzatmadk.
 SPIRITIZM FAKRZM MANYETZM 345
asdr. Yani ayn, dnyann, gnein sebebi kinattr. Daha ak
as hepsinin esas, ana kayna kinattr. Ay, dnya, gne neti
celer ve kinat illettir. imdilik illtin illeti ni dnmeden sebep
evvel olarak kinat esas aldmza gre ay, dnya, gnein
madde olduklar hatrda tutularak maddenin illet evveli kinat
olmu olur.
Bu izahtan sonra tekrar mevzuumuza dnmeden evvel zaman
ve meknn da meneini, sebebini aratralm: Zaman bir hareket
tir. Mesel dnyann dnmesi, hareketi neticesinde bizim zaman
dediimiz ey husule gelir. Bir an btn kinat sknu mutlak
iinde farzedelim. O halde zaman fikri de durur, yok olur. u
halde zamann sebebi harekettir. Yani maddenin hareketidir ki zaman
fikrini dourmutur. Szn ksas hareket illettir zaman da netice...
Hareket yle fsunlu bir nesnedir ki mekn da ancak onun v-
cudiyle kaimdir. Bir eyin bir varln tasavvuru fikri tetkik edi
lirse onda hareket mefhumunun n plnda yer ald grlr. Me
sel, mekn dediimiz ey 3 buudla izah ediliyor. Yukarda da gr
dk ki buudlardan ilkini husule getirmek iin bir noktann hareket
ederek hatt, hattn hareket ederek sath, sathn hareket ederek hac
mi vcude getirmesi zarureti vardr. Velhsl meknn da sebebi
evveli harekettir. Bylece zamann da, meknn da sebebi olan ha
reket, bu iki mefhumun da ana kayna; ikisinin de illeti oluyor.
Bu mtalealardan sonra maddenin 3 buudiu tarifine zaman
mekn mefhumu yerine onlarn illeti olan hareket mefhumunu
4 nc buud olarak ilve etmek daha makul ve doru olacaktr.
Bu dnce ile Einstein ve Minkowskynin tarifleri yerine, ay
ni mlhazalarla buud + hareket olmok zere 4 buudiu bir
tarif daha muvafktr diyebiliriz. Fakat bu takdirde zaten rk
olan bir kaideye yeni bir bina oturtmu oluruz ki yklmas her an
iin varittir. Yalnz munsfane dnceler olursa ( buud -h ha
reket) fikri ( buud + zaman _ mekn) fikrinden hakikate ya
knlk bakmndan daha dorudur. Kald ki biz ahsen bu tarifi de
muvafk bulmuyoruz. Maddeyi buud gibi sun daha dorusu ame
l ve mihaniki bir vasta ile tarif etmektense ondan bsbtn kur
tarmaya almann mnasip olacan zannediyoruz. Her ne kadar
bu ekil tarif madd ve amel bir ok faydalar salyorsa da felsefi
bakmdan fikri, dalletten hem de pek bariz bir dalletten kurta
ramyor. u halde sun telkki ettiimiz kbik sistemlerden uzak
laarak kevn ve tabi olan global sistemlere yoklamay uygun
buluyoruz. Onun iin de yukarki [ buud -f hareket] fikri yeri
ne bir dnce denemesi olarak u tarifi ne srmekte bir beis
grmedik:
346 m a t e r y a l iz m
Madde; iptida ve tam hareketli, asgar namtenahide idraki
kabil uursuz varlktr.
Bu ekilde yaptmz tarifde buud mefhumundan ki bir
trl mantki tatmin edici bir tarifi bulunamamtr kur
tulmu olmakla belki de hakikate bir adm yaklam olu
yoruz (*). Bu son tarifin tam ve mkemmel bir tarif olduunu
iddia etmek hayalperestlik olur. Fakat bunun tenkidini zamana b-
rarak materyalizmin psikolojik tesirlerine geiyoruz:
Kinatta maddeden baka bir ey yoktur. Ruh, Allah, ahiret fikir
leri samadr! Mihrakndan hareket eden bir insan, ldkten sonra
tamamen mahvolacan, yok olacan sand iin bu hayat kendisi
ne en mhim bir frsat olacaktr. Akl ve zeksn iletebildii nisbet-
te hayatnn refah, saadet iinde gemesini istemesi tabiidir. Kinatn
tek cevheri madde ve dnyada bu maddenin en kymetlisi altn
olunca, buna kavumak iin gidilecek btn yollar mubah saylma
ldr. Ahlk, fazilet, insanlk mefhumlarnn bu pek kymetli nesne
altn karsnda mevkii ne olabilir?.. ldkten sonra tamamen
yok olacak bir kimsenin biraz faziletsizlik, erefsizlik ...ilh. pahas
na kazanaca milyonlar, onu bu ksa hayatnda btn arzu ve emel
lerine nail klarsa kim ne diyebilir? Hem dese de ne kar?... At alan
skdar getikten sonra?...
Burada akla imek gibi bir sual gelir: Din, fazilet nazariyeleri
ve nihayet ilim adamlarnn hakikatine inanp herkesi de inandrmya
altklar spiritualizm gibi dnceler acaba insanl bu korkun
fikirlere kar aldatmak, oyalamak, onlar gemlemek iin mi icad
edilmitir? Bu gibi tatl hlyalarla hakikatleri maskeleyip fenalk
larn nne gemee mi kalkyorlar?
lmin tecrbelerle mcehhez, lboratuvardan gemi msbet ve
inandrc vkalar, dinlerin domatik ve hi bir tecrbe ve lm
esasa dayanmyan baz iddialarn hsufa uratm olabilir. Buna ba
karak dinden ilme dnenlerin byk bir yekna doru kabar kar-

( ] ) Bu fikijlerin metafizik mahiyetinin fizik bakmdan kymetlendirile-

bileceini imdilik tasavvur etmek gtr... Burada tarifin biraz izah edil
mesi gerekir. Evvel iptida ve tam hareketten neyi kastediyoruz; hareket
eit eittir. Bir rakkasn hareketi, helezon hareketi, daire hareketi, kat naks
ilh.. gibi. Btn bu hareketler iinde daire hareketi en basit ve tam bir ha
rekettir. Biz burada iptida ve tam tabiriyle daire hareketini kastediyoruz.
Asgar namtenahi = sonsuz kk, mefhum bakmndan benzerlik d
nlrse noktann da tarifi olabilir. Maamafih biz noktay sonsuz kk bir
madde olarak telkki etmee mtemayiliz. draki kabil den kastmz gerek
alet ve vastalarla, gerek dncelerimizle eriebileceimiz, uur sahibi olabi
leceimiz bir duygudur, anlaytr. uur halcknda (ruh nedir) ksmmzda
malmat verdik. Varlk (= etre) realitesine inandmz her ey.
 SPRTZM FAKRZM MANYETIZM 347
smda baz dehalarn bunu nleyici bir tedbir olarak lm bulu
lardan da istifade ederek dinin, dolambal bir yoldan ve spiritua-
lizm adiyle yeniden ihya edilmesi telkkisi de uyanabilir.
Biz, bir din hmisi veya ahlk profesr sfatlarn benimseye
rek bunlarn mdafaasn ele alacak deiliz. Senelerce megul oldu
umuz felsef kanaatlerin tecrbeler kanaliyle bizde yaratt bir
inan olarak spiritualizmi mdafaa edeceiz. Byle mevzularn ele
alnmasnda ,mdafaa edilen tezin nceden bizzat benimsenmesi icap
eder. Biz, yaptmz hayret verici tecrbelerden sonra, ki bunlarn
hi birisi ilmin grleriyle izah edilebilecek eyler deildir. spi
ritalizme inanm bulunuyoruz. Hdiseleri ancak spiritualizmann
lm ve tecrb nazariyeleri erevesinden izah edilebilir sanyoruz.
Kaleme aldmz mevzular hep bir arada teemml edilirse o zaman
grlecektir ki baz hdiseler spiritualizma kabul olunmadka asla
izah edilemez. Bu meselelerin nelerden ibaret olduu ksmen
Ruh nedir., Ruhlarla konuulabilir mi ve nasl konuulur. ba
hislerimizle, ksmen de Manyetizme ve hipnotizme nedir, nasl ya
plr fasllarnda grlecektir. Netice olarak:
1 Atom paralanmasndan sonra ilimde balyan yeni dn
celer eski ademci materyalizmay sarsmtr. Atomun tesinde yeni
bir maddeler silsilesi sonsuz ke doru uzanyor.
2 Bu dnce, maddenin ve enerjinin lmezlii (ebediyeti)
ile birleince yeni ihtimaler douruyor.
3 Bchner ve Mesliernin dahkr ikna kabiliyetlerine ve ruh
varln inkr edilerine ramen maddeye hkim ve onu idare eden
uurlu bir kudretin varl, bugn inkr edilemiyecek delillerle is
pat edilmi bir haldedir.
4 Mahiyeti ve tezahrat hakkmdaki dncelerin deiik
olmasna ramen kabul edilmek ztrarmda kalnan bu uurlu kud
retin izah iin spiritualizmadan baka inandrc, makul ve lm
yol yoktur.
5 Zihnin, kabili takdir hi bir tegayyre uramadan nam
tenahi eyler almaya veya vermee msait oluu karsnda mad
denin hi bir halinde byle bir eyin bulunmay zerinde durul
maya deer. Bu, demektir ki maddede mevcut olan ve onun bir hu
susiyetini tekil eden tahayyz hdisesi ruh hdiselerde mevzu-
bahs olmuyor.
6 Seda, hararet, ziya, renk, elektrik, miknatisiyet... ilh. hep
si kinatn bir tek kuvvetinden yani hareket den vibrasyon
dan ibarettir. Fakat biz ona ayr ayr isimler vermekle sanki de
iik mahiyetlerde eylermi gibi kabul ediyoruz.
7 Tecrbe ve ilme dayand iin spiritualizm felsefesi ahlk
1348 M A T E R Y A L Z M
ve fazilete giden yollarn en makul, nsan ve tercih edilmee l
yk olandr.
8 Tenakuzlara, domalara dmeyen; fikir hrriyetine, d
nceye deer veren hatt onu uyandran taassubsuz bir ide
al yaratan, spiritualizmadan daha yksek felsef bir akide bulmak
mmkn deildir.
9 Materyalizmann sonunda yok olmak gibi insan cidden
yeise ve ztraba sevkeden inan karsnda, spiritualizmann ebe
d bir ruh fikriyle insana ne byk bir teselli ve kudret bahettii
ni yukarlarda Ruh nedir bahsimizde grdk. Renouvier ve Sok-
ratn lm karsndaki ruh hallerinin mukayesesiyle bunu anlya-
biliriz. Birisindeki tel ve ztrap, dierindeki skn ve sevin,
bize byk bir ibret dersi vermee kfi gelmelidir.
10 Rahip Meslierin Hayat uhrev tesliyet bah deildir.)5
fikri Sokratm szleriyle cevabn buluyor.
Akay
 TELEPAT t e l e k i n e z i KLERVAYYANS
KLERODYANS HABS RUHLAR.

Telepati trklemi kelimelerden birisidir. Asl (tele = uzak)

ve (Pathos = Duygu) olan iki Yunanca kelimeden gelmitir.
(Telepati == Telepathie) bizim Hissi kablelvuku dediimiz ya
ni bir eyin olmadan nce hissedilmesi, duyulmas eyden ba
kadr. 2 ncel duyu, diye Trkemize mal edebileceimiz bu hissi
kablelvuku, hdiselerin olmadan nce duyulmas, hissedilmesidir.
Mesel yarn veya bir ka saat sonra sevinli veya kederli bir haber
alacaz. Bunu imdiden bilemiyoruz. Fakat iimize douyor. te
bu duygumuz hissi kablelvuku dur. Halbuki telepati bunu da
uzaktan duyu yahut daha ksa olarak te duyu diye dilimize gei
rebiliriz. baka bir dostumuz veya tandmzn zihninden ge
en bir ey ayni zamnda, ayni anda bizim de zihnmizden geirme-
mizdir. Mesel bazan aklmza gelen bir eyi, bir dnceyi tam
sylemee baladmz anda karmzdaki de: Hah! imdi ben de
bunu syliyecektim, bunu dndm. demesi gibi... Dikkat edilir
se telepati, olaylarn ayni anda iki zihinden de gemi olmas veya
domas demek oluyor. Hissi kablelvukuda ise bilkis hdise, his
sedildikten sonra, bazan ok sonra oluyor. Onun iin bunlar birbi
rine kartrmamaldr. Keza telepati, son zamanlarda mhim bir
ilim ubesi haline giren 3 Radiesthesieden de ayr bir eydir. Daha
dorusu mahiyet itibariyle ayni fakat mnasnn delleti itibariyle
ayrdr. Radyestezi, her cisimden ktn yukarlarda syledii
miz emanasyonlar ve vibrasyonlarn baz vastalarla tesbiti keyfi
yetidir. Bu vastalar Sursiye lerde olduu gibi bu ie alk has
sas insanlar yahut baz Rakkas = Pandule 1er olabilir. Telepati
de de bir insandan kan vibrasyonlarn, fikir ve dnce dalga
larnn baka bir insana tesir etmesi mevzubahs olduuna gre h-

(1) Franszca kamuslara baklacak olursa Pathos Affection = duy

gu, his, tesir, sevgi, meyil, tevecch, illet, hastalk mnalarna geliyor. ngi
lizcede de ayni mnalara gelen Feeling kelimesiyle gsterilmitir.
(2) Hissi kablelvuku, Frenke Pressentiment mukabilidir. Bu ise tele
patiden ayrdr.
(3) Bu hususta Ankara Baytar Fakltesi Ordinarys Profesrlerinden
gyab dostumuz Bay Samoel Aysoy'un almalar zikre ayandr. Kendile
rinin bir iki kitabnn da ktn iittik.
35 telepati h a b is r u h l a r

dieler mahiyet itibariyle ayndr. Bundan dolaydr ki bazan tele

patiye telestezi de dendii grlmtr. Maamafih biz birincisinin
insanlar arasnda, (daha dorusu iki dimai vibrasyon arasnda vu-
kubulan), kincisinin bir insanla bir alet veya bir cisimle bir alet
yahut da bir cisimle bir insan arasndaki mnasebetlere tahsisini ve
bylece ayr iki mefhum olarak muhafazas taraftaryz. Biraz aa
da telestezi hakknda da izahlar verip bu hususu daha ak bir e
kilde belirteceiz.
Telepati deyince tandmz ve bildiimiz bir kimsenin, aa
yukar ayn zamanda bizimle ayn fikir ve dnceyi duymu ol
masn kastederiz. Bu tandk zat bizden ok uzaklarda olabildii
gibi ok yaknmzda da olabilir. Onun iinden geirdii hissi, ayni
anda biz de aynen duyarsak, buna telepati deriz. Son zamanlarda
tecrib psikoloji laboratuvarlarmda yaplan tecrbelerle de kat
olarak anlalmtr ki insanlarn dimalarndan bir takm vibras
yonlar kyor. Bu kan vibrasyonlar ok hassas aletlere mesel
Ancephalographe aletine yazdrlabiliyor. Hatt yaplan baz ok
ince tecrbelerle bu fikirlerin fotoraflar bile alnabiliyor. Bugn
ryalarn sinemalara alnabildiini okuyucularma sylersem hay
ret etmemelidirler. Bunlar da kat olarak ispat ediyor ki beyinden
kan vibrasyon hikyesi, uydurma bir ey deil, hakikattir. Mese
le bu vibrasyonlar zaptedebilmektedir. Baz hassas insanlar yani
medyomlar bunu ok eskidenberi yapabiliyorlard. Her insan da
uzun mmareselerle bunda muvaffak olabilir. Yaplacak ey ise
pek basit... ki kiinin hi bir ey dnmeden zolman yapa
rak karsndakinden gelecek tesirleri dinlemesi kfi... Ba
z anlarmzda bu, ihtiyarmz dnda, kendiliinden oluveriyor.
Herkes tarafnda nbelki de yzlerce defa snanm olan bu i byle
kendi kendine fakat belirsiz bir zaman ve meknda olabiliyor. Ba
z insanlar mmareselerle bunu pek verimli bir ekilde gelitirerek
deta aralarnda bir telsiz telgraf kurabiliyorlar. Eskimolar, Lama
lar arasnda pek revata olan bu keyfiyet baz tarikat eyihleri
tarafndan bir keramet gibi tabi cahillere satlr. Telepatiyi
tecrbe yoliyle tekrarlamak dikkat ve iradenin bir noktaya teksifi
ve izolman yapabilmee baldr. Bunun iin iki arkadatan biri
btn dikkat ve enerjisiyle mtemadiyen ayni eyi dnmeli, di
eri de hi bir dnce ile uramadan arkadann kendisine neler
gnderdiini sezmee almaldr. Bylece ilk tecrbeler hem de
uzun zaman menfi kacaktr. Fakat sonralar yava yava onun ne
dndn hayal meyal seer gibi olur. Tecrbeler ilerledike
bu al - veri meselesi de berraklar ve hemen her istenilen fikir
bir taraftan dierine aktarlabilir bir hale gelir. Burada dikkat edil-
 S P IR IT IZM f a k i r i z m M A N Y E T IZ M 35 i
mes gereken bir nokta var. Gnderici olan zat ilk tecrbelerde me
sela bardak, kalem, yzk v.s. gibi kavranlmas ve zihinde maj-
nasyonu yani hayalinin beyinde canlandrijlmas ,kolay olan
eylerden ie balamaldr. Bu eyler hem basit, dolaysiyle dima
da hayallerinin kolayca ve uzun mddet tutulmas kabil, hem de
bir sr teferruat ve kark hayalleri olmadndan alc tarafndan
hemen kaplmas mmkn olan eyler olmaldr. Balangta bir
ilkbahar bahesi gibi kark bir ok hayallerin mevzubahs olduu
bir kompleks veya vicdan, doruluk gibi mnevi mefhumlar aln
mamaldr. Bunlarn zihnen tahayyl ve suretlendirilmesi mm
kn olmad ancak, mcerred bir kelime gibi tasavvur edilebildi
i iin tecrbeyi akamete uratr.
Basit maddelerle ie baland zaman da verici dncesini
baka hi bir eye kaptrmadan zihinde tuttuu mesel yzk
hayali eyden ayrmamal. Alc da kendi ahs fikirlerini
bir tarafa brakp arkadann ne dndn ve devaml ekilde
kendisine hangi fikrin geldiine dikkat etmelidir. Bylece uzun
tecrbelerden sonra bunda muvaffak olmak mmkndr.
Telepati ve hissi kablelvuku ile kartrlabilecek olan bir ey
den, [Hads = ntuition] dan da biraz bahsedelim: Lgat mnas
itibariyle tahmin ve zan kelimelerine dellet eden Entvisyon
felsefe ve spiritualizm de, hdiselerin iine nfuz, onlar sezme ve
kavrama, kapal ve kark yahut olmak zere olan eyleri nceden
duyu mnalarna gelir. Bazlarna gre, bu mnalariyle Hads
dhilerin bir marifetidir. (129). Bu izahlara baklrsa Entvisyonu
hissi kablelvuku ile bir tutmak mmkndr. Fakat bu iki olay te-
ir ve netice bakmndan birbirinden ayrlr. nk birisi net, ni,
iddetli ve tesiri devamszdr. Dieri bati, hafif fakat tatminkr, s
rkleyicidir. Bu sebepten hissi kablelvukular passif, Entvisyonlar
aktifdirler.
Spiritualistlerin bir ksm dehay, medyanimik bir vetire ola
rak kabule mtemayil bulunuyorlar. nk Perisperital vibrasyon
larn zaman - mekn kaytlarndan syrlm olarak hdiseleri tes-
bitte mhim bir rol oynadklarn gryorlar. Her ehsn hayatnda
Entvisyonlarm maksatl ve gayeli srkleyiini, kendisinin mu
kadderatnda mhim bir yer igal ettiini grmemesi mmkn de
ildir. Hadsler, ruhun beden zerine olan messiriyetinin bir ifa
desi olmas bakmndan da tetkike deer. Aralarndaki nans far
k ihmal edilirse Entvisyonu da yukarki iki olayla, yani telepati
ve hissi kablelbuku ile birlikte mtalea etmek byk bir hata ol
maz. Telestezi keyfiyetine gelince:
Talestezinin hastalklar kefetmek ve henz balangta te-
b52 telepati h a b is r u h l a r

his eylemek gibi ksmlar da vardr. Hatt kanserin daha henz

balang devirlerinde bu yolla tesbiti bile imkn dahilindedir,
yalnz bu usuller bal bana bir ihtisas ubesi saylabilecek bir
haldedir. Uzun tetebb ve mmareselere ihtiya hisseder. Bu k
smda fazla izahat istiyenler yukarda zikrettiimiz Ankcira Baytar
Fakltesi Profesr Sayn Ordinarys Profesr Samoel Aysoya
mracaat edebilirler. Bu ekildeki tehisler, yani telestezik tehis
ler iin deiik vastalar kullanlr. En revata olan Pandl =
Rakkasdr. Pandl ekseriya yn bir iplie balanm ar bir ma
denden ibarettir. Uzunluu 20 - 40 santim olan bu pandl, hastal
bulunmas gereken uzvun veya sahann zerine bir iki santim
aklkta tutulur. Hi sallanmadan beklenir. Bay Aysoy elin tit
reyip pandln hakik hareketini bozmamas iin kutu iinde
aslm bir pandlden ibaret bir alet yapmtr. Pandln daire, hat,
zaid, ilh... ekildeki hareketleri ile aranlan uzuvda hastalk veya
shhat hali olduu tesbit edilir. Ayni teknikle yerde sakl bulunan
cevherlerden, altn ve sair madenler, su, petrol bulunabilir, bu hu
susta kullanlan alet ekseriya kurumu ve atal eklinde kvrlm
fndk ubuundan ibarettir.
sim benzerlii dolaysiyle bazlarn artabilecek olan Tele
kineziden de biraz bahsedelim. Telekinezi uzaktan hareket ettir
mek demektir. Baz medyumlar maddelere grnrde hi bir va
sta ile temas etmeden onlar hareket ettirirler. Buna teleki
nezi denir. Hi phesizdir ki ilim ve mantk kafasiyle ykl hi
bir kimse, maddelerin hi bir tesire maruz kalmadan hareket ede
bileceini kabul etmez.
Uzun zaman bu ii yapan eyin ruhlar olduu hatt ispirit-
1er tarafndan bile zannedilmi ise de, sonralar hdisenin mahi
yeti anlalmtr. Telekineziyi yapan ey medyumdan kan ve
Ectoplasme ismi verilen maddelerdir. Bu maddeler ilmi ve kafi
ekilde ispat edilmitir. Bu hususta izahat da Ruh ve Kinat
kitabnn 629 uncu sahifesinde bulmak mmkndr. (77) Medyumdan
kan bu ektoplazma dardaki maddeleri harekete getirebildii
gibi teksf etmek suretiyle ekiller de alabilir. spiritizme celsele
rinde grlen dedublumanlar apparitionlar2 ve saire hep bu
ektoplazma vastasiyle olmaktadr. Ektoplazmay operatrlerden ve
baz medyumlardan kan emenasyonlarla da bir tutmamaldr.

(1) Dedubluman: Medyomun ift grnmesi... Herkes tarafndan m

ahede edilebilir ve fotoraf alnabilir ekilde birisi kesif dieri seyyal iki
bedenle grnmesi.
(2) Medyomun yannda lmlerimizden birisinin, mesel babamzn
hayalinin grnmesi...
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 353
nk bu emanasyonlar tamamen vibrasyon belki de elektron
ve hatt ondan da dciha suptil maddelerin mahiyetinde olduu
halde ektoplazma bildiimiz protoplazmaya yakn mahiyette ve atom
st maddelerden (Oksijen hidrojen ilh... gibi) yapldr. Yani birisi
infra - atomik ve dieri ultra - atomik tezahrattr. spiritizme cel
selerinde grlen Raps yani darbeler , masalarn havaya kald
rlmas, uzakta bulnuan ve el demeyen eyann yer deitirmesi,
kaplarn, pencerelerin hatt kilitli olduu h a ld e a lp kapanmas
keyfiyeti hep bu telekinezik hadiseler arasna girer. Fakat bazan
hdiselerde Materyalizasyon ve Demateryalizasyon dediimiz olay
lar birlikte rol oynamak artiyle. Kitabmzn hacmi msaade
etmedii iin bunlar uzun uzad gremedik. Belki dier kitap-
da bu bahisleri tamamlamaya alacaz.
imdi biraz da Klervayyans, Klerodyans, Klerodoransdan
bahsedelim.
Sun uykunun bazan arm ve katalepsi fakat ekseriya somnam-
bl safhalarmda grlebilen hallerin en mhimleri bunlardr.
Klervayyans ak grrlktr. Normal olarak gzn gremiyece-
i eylerin grlmesi demektir. Mesel normal gzle grlmesi im
kn olmyan baka bir memleketteki hdiselerin grlmesi gibi.
Okuyucularmz Swedenborgun hikyesini okurken bunu gr
mlerdir. Buradaki hdise Somnambl esnasnda olmu bir hdi
se deil, yalnz basit bir izolman annda grlen bir haldir. Pek de
nadir olmyan bu gibi hdiseler tabi olarak husule gelebildii gibi
sun olarak da tevlid edilebilirler. Sun olarak en ok somnambl-
lerde grlrler. Maamafih bu da bir kaide deildir. Katalepsi ve
yahut daha ziyade arm hallerinde tesadf etmek te mmkndr.
Biz yaptmz tecrbelerde sjemizi arm halinde iken bir ka
defa byle Klervayyans hale getirdik. Bir tanesini misal olarak
yazlarmzda zikretmitik. Ve bunun tahkikini de telefonla yapt
mz sylemitik.
Bu tecrbeyi yapmak iin bazan ruh infisal de ie elverili
oluyor. Maamafih bizce bu kat ve emin bir yol olmasa gerektir.
En iyisi karma usulle sun uyku yapldktan sonra sjeyi arm ve
mmkn ise somnambl haline getirmeli. Ondan sonra mesel:
imdi bedeninizden uzaklatmz... Yandaki odadasnz... Ne gr
yorsunuz... gibi suallerle sjeyi bu ie altrmal. lk zamanlarda
belki muvaffak olunamaz. Fakat yava yava medyom yandaki
odada bulunan eyay doru drst saymaya balar. Ve bylece
Klervayyan bir medyom olur.
(3) Kilitli kaplarn almasnda materyalizasyon ve demateryalizasyon
ko5diyetinin de birlikte vukuu lzmdr.
2S
254 TELEPAT HABS RUHLAR
Klerodyansa gelince bu da yukarkinin iitme eklidir.
Medyomlar bazan ok uzak mesafelerde konuulan eyleri ay
nen iitirler. Bizim yaptmz tecrbelerden birisinde bir de
fada bu vki olmutur. Ankarada sjenin annesinin neler ko
nutuunu medyom bize sylemiti. Maalesef derhal bunun
tesbit ve tahkiki imkn yoktu. Maamafih tahkik edilmi dier
olaylar yamnda biz bunun da hakikatine kaniyiz. Gerek Klerod-
yans, gerek Klervayyans dnya varlklar yani insanlarn vibras-
yonlarm, ses ve hareketlerini tesbit edebildii gibi Dezenkarnelerin
yani lmlerin ses ve hayallerini de tesbit etmee elverili
birer vastadr. Medyom bazan karsnda ok uzakta bulunan bir kim
seyi grebildii gibi lm bir kimseyi de aynen grebiliyor. Ya
hut onun sesini iitebiliyor. Onlar bu hayali grdkleri, sesi iit
tikleri zaman bazan etraftakiler de bunu gryor ve iitebiliyorlar.
Bu takdirde hdisede bir Materyalizasyon keyfiyeti mevzubahs
oluyor. Bilkis etraftakiler duymuyorlarsa hdise sadece bir Kle-
rodyans veya Vayyansdr.
Klerodoransa gelince o da ayni ekilde bir koku alma fiilidir.
Yani normal stnde bir koku altr. Mesel kapal bir yerde veya
ok uzak bir yerdeki kokuyu duyabilmedir. Btn bunlarada nor
mal bedenin yerine Perisperi denilen ruhun seyyalev bedeninin
rol vardr. Bu seyyalede bedenin ihtizalar bizim bedenin kaba
ihtizazlarna gre ok ince ve suptildir; seyyaldir. Bu seyyaliyet ona
daha ince, daha ayr, yumak ve hafif ihtizazlardan bile mte
essir olabilecek bir kabiliyet baheder. Maddelerin inceldike, sey-
yalletike daha hafif ve ince vibrasyonlardan mteessir olaca,
daha ziyade esiri ihtizazlara kar rezonnans kaidesine uyarak onun
la birlikte ihtizaz edecei aikrdr. O halde bu normal bedenin
alamyaca vibrasyonlar, Perisperi kolaylkla alabiliyor, demektir,
te btn medyomlarm srr burada gizlidir. Elverir ki bu peris-
periyi d vibrasyonlar alabilecek bir duruma getirebilsin!...

Habis Ruhlar

Enkarnele r, yani dnyada yaayan ruhlar arasnda fazilet ve nezahetin

dman gibi hareket eden varlklar eksik deildir. Btn yaaynda mela
net, habasetten baka bir ey yapmayan, hemcinslerine elinden geldii kadar
ktlk yapmaktan geri durmyan bugibiler, ldkten sonra ruh leminde de
bu marifetlerine devam ederler. Bunlarn Perisperital vibrasyonlar maddeye
bal olular nisbetinde kaba olduundan bir trl arz cazibesinden kur
tulamazlar. Bu sebepten, ispiritizme celselerinde ekseriya tesadf edilen var-

(1) Enkarne = ncarne = ete girmi ,beden iktisap etmi yaayan

insan.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 355
lklar bunlardr. Bundan dolay da masa, fincan gibi iptida tecrbelerin mah
zurlarnn balca kaynam tekil ederler. Habis ruhlarla, 'iblis, cin, ey
tan gibi isimlerin ayni eyler olmas yanl olarak dnlmektedir. Spiritua-
list grlere gre, habis ruhlar Dezenkarne^ olmu insanlarn ruhlardr.
Halbuki iblis, cin, eytan din kitaplarna nazaran ateten halkedilmi,
yani bedenleri ate olan varlklardr. Spiritualizm bu gibi ateten bedenli
yaratklarn mevcut olabilmesini muhal grmez. Bilkis zarur addeder.
nk kinat yalnz dnya ve onun tabiatnda olan yldzalrdan ibaret
deildir. Says sonsuz denebilecek gnelerde vardr. Oralarda da ruh var
lklar kabul edildiine gre; hatt dnyamzn merkez ksmnn bile akkor
halinde bulunduuna nazaran bu gibi yerlerde de bedeni o muhitin maddele
rinden yaplm varlklarn bulunmas lzm gelir. te bu varlklar da pek l
iblis, cin, eytan ismiyle adlandrlm mahlklar olabilir. Yalnz bu varlk
larn dorudan doyruya insanlarla mnasebeti derecesi nedir? Bu, bilinmez...
Sonra, ekseriyetle dnldnn tersine olarak, her bedeni ateten olan
mahlkun habis olmas, melanet ile melf bulunmas da zarur olmasa ge
rektir. rade sahibi olduklarmdan, aleltlak ateten halkedilmi varlklar fe
nadr demek; etten bedenli mahlklara iyidir demek gibi haksz olur. Nite
kim, dnyamzda bulunan ruhlar yani Enkarne ruhlar = insanlar m da
hepsinin iyi veya hepsinin fena olmas icap etmiyor... Bir de, sempati kanu
nu mucibince, byle ateden bedenli varlklarn, yaadmz muhitlerin art
larna ne kadar uzak olduu dnlrse insanlarla, cin, eytan gibi varlk
larn ilgi ve mnasebet dereceleri az ok tyin edilmi olur 2 -
Spiritualizm grne gre, dnyadan gm fena huylu ,kt tabiatl, cni,
hunhar, gaddar, zalim kimseler habis ruhlar temsil ederler. Bunlar ego
ist, hasis, ehvetperest, kt insanlardr. Ve ekseriya dnyada baaramadk
lar veya yarda btraktklar ktlkleri, br lemde de tamamlamya al
rlar. Orada bu emellerine nail olamazlarsa; bu dnyada ayni hisleri tayan,
ayni amalar gden biareleri ararlar. Umum sempati kanununun imkn
larndan istifade ederek dnyada bu ie elverili bir medyom yakaladlar m
ona drt elle sarlrlar. O medyom ayet kapsn bu parazit misafire aarsa
o da, hemen oraya yerleir. Bu ruh kaynama ve anlama ikisi arasnda sk
bir mnasebet temin eder ki spirit dilinde buna tasallut = obsession ( = op-
sesyon) denir. Musallat ruh ncellri bu zavall avna kendisini gzel ve iyi
gstermee alr. Ona huyuna, suyuna gre gzel gelen telkinler, fi
kirler alar. Baz mhim havadisler verir. Gaipten haberler getirir... ahs
nceleri bunu yabanc bir telkin olarak duyar. Tesirin dardan geldiini his
seder. Hatt bazan iradesini kullanarak bu yabanc duyguyu kovmak, ona
itaat etmemek ister. Ve bunda muvaffak da olabilir. Fakat eer ona mutavaat
eder ve bundan holanrsa i ktleir. Daha sonralar artk bu yabanc duy
gu ve fikirler kendi z mal imi gibi gelir. rade ilemez olur.
Tandmz ve memleketin ok muhterem bir simas byle bir vaziyet
te bulunuyordu. Kendisine, obsesion u hatrlattmz zaman bize verdii
cevap u olmutu:
Beni iradesi altna alacak hi bir mnev kuvvet yoktur-... Fakat

(1) Dezenkarne = ruhu etten km, lm insan demektir.

(2) Cin, eytan ve saire hakknda daha ileride kymetli dostum ve ar
kadamn mtalealan grlecektir. Orada, bu mahlklarn din griyle iza
h yaplmtr.
356 TELEPAT HABS RUHLAR
bir ka ay sonra mhim bir nza bu iddiac arkada yartaa sermiti. Obsede^
Bylece kendi dndan gelen tesirleri bizzat kendi z dncesi olduuna
inanmaya balad m opsesion ilerlemi saylr. Obsesionun byle ilerlemi
safhalar baz melliflerce ayr olarak isimlendirilmidir; Subjigation, Fassi-
nation safhalar bu arada saylabilir. Opsesyon'mm derinlik derecesi bakmn
dan bazlar sbjigasyonu ikinci ve Fasinasyonu nc; dier bazlar da
Fasinasyonu ikinci ve sbjigasyonu nc olarak kabul ederler.
Obsessionun ilk ve basit devresinde henz ahsn iradesi felce uramam
tr. Bu devrede kurtulmak kolaydr. ahs idaresiyle bu musallat varla
ehemmiyet vermemek; onu kovmak suretiyle kurtulabilir. Hele kendisine
yardm edilirse bu i daha kolaydr. Fakat ahs bu tasalluttan memnun olur
ve onunla harneir olmya nttemayil ise i zorlar. Klsik tababet opses-
yonu spiritualist grlerden ayr olarak mtalea eder. Mcerred ruh varl-
nt kabul etmedii iin opsesyonu histeri, nevrasteni ve hatt asabi rahat
szlklar nevinden bir hastalk olarak telkki eder (130, 131). Fakat opsede-
lerin telkin yoliyle ifa bulduklar, gznne getirilirse, bu gre hak ver
mektense spiritualist nazariyelere yanamann daha makul olaca iddiasL
yerinde olur.
Opsedeleri kurtarmak iin bir ka yol vardr. Evvel mmknse sjeyi kar
ma usulle sun' uykuya sokmal. Eer opessionun ilk devresinde ise sun uyku
nun arm devri bile kfidir. Bu devirde iken medyom vastasiyle kendisine
musallat olan yani opsedeur ruh arlr. Ve ona bunu niin yapt
sorulur. Opsedr ruhlar ekseriya kurnaz olurlar. Binaenaleyh operatr m-
klemeyi ok kurnazlkla idare etmeli ve ruhun temayllerini, zaaflarmt ya-
kalamya almaldr. Yukarda da demitik ki opsedr ruhlar ekseriya fena
ruhlardr. Ve br lemde ztrap eken, yalnz kalm, bu ztraba bakala
rn da srklemee alan bedbaht zavalltlardr. Onlara biraz nasihat edilir,,
fazilet dersi verilir, hele ztraplarmdan kurtulmalar iin lzm gelen doru
yol gsterilir ve dua yaplrsa ekseriya yola gelirler. Bu setle bir tala iki
ku vurulmu olur. Hem opsedr ruh ztrabmdan kurtulmu, kt niyetlerin
den vazgemi ve bylece tekml yoluna girmi olur. Hem de opsede olan
ahs ruhun tasallutundan kurtulmu olur, Opsessionun o kadar ok eidi
vardr ki saymakla bitmez. Maalesef bir oklar bugn timarhanelerde rr
ler. Spiritualizmin grleri ve tecriib psikolojinin henz tatbik edilmemesi
bu zavalllara cemiyetin eski hor muameleyi reva grmesini neticelendirmek
te devam ediyor. Ne ac!...
Opsesionun deiik ekilleri arasnda Hallsinasyon, illzyon, ide de
persecutionlar saylabilir. Maamafih bunlar bazan dima bir fetten, bir
uur bozukluundan, beyindeki bir urdan ve saire de olailir. Fakat shhatli
grlen, srarla hakikatinden bahsedilen, beyinde maraz bir hal tlsbit edile-
miyen bir kelimeyle sebebi uzv olmyan vakalarda opsesion tehisi kondu
u takdirde metapisiik yollarla tedavi edilmeleri lzumludur kanaatindeyiz.

Akay

(1) Obsede = opsesyona uram, (beynel avvam: cin arpm; uram.)

 MELEK, CN, EYTAN

Her hareket bir kuvvetin eseridir. Elektrik bir kuvvettir denil

dii zaman bir muharrikdir denilmi olur. Din lisannda bu muhar
rike daha gzel bir tabir ile melek denir. u kadar ki melek denir
iken idrak sahibi ruhan bir muharrik tasavvuru da munzam olur.
Zaten kuvvet dendii zaman bizatihi muharrik ve kendini air
(uuru ile bilen) ruha kadar gitmemek mmkn deildir... Eshab-
kiramdan itibaren mtekaddim mfessirinin beyanatna gre
rad ve berk ve saika (gibi tabiat) hdiselerinin hakikati kuvvet
mebdeine irca edilmi, fakat kr kuvvet mebdeine deil, kuvvan
ve ruhan mudir bir muharriki mdrik olan melek kuvvetine irca
edilmitir....
Elmall Hamdi Yazr merhum byk Kuran tefsirinde (*)
byle der. Endlsl Ebu Hayyan Bahrimuhit adl byk tefsir
kitabnda melek hakknda hulsaten unu bildirir: Melek lgatte
melk cezrinden kma olarak kuvvet mnasmadr. Din stlahnda
evamiri ilhiyeyi ifaya mvekkel (vekil, memur) kuvvete dellet
eder. Melik: kuvvet sahibi (hkmdar) ve meleke: iktidar, kabiliyet
kelimeleri ile ilgilidir. Bu kelimeler de ayni kkden gelir. Hkm
ran kuvvet, meleke iktidar, kabiliyet mnalar melek kelimesinin
geni mnasnda mndemi mnalardr. Bu bakmdan insandaki
melekelerden her birini melek saymak mmkndr. Baz eski m-
fessirler melek kelimesinde daha husus olarak mevzuu risalet, hamili
risalet, resul eli, vasta mnasn bulurlar ki hkmen ayni
eydir.
Melek yani Tanrnn tabiate hkim kld kuvvet telkkisi se
mav dinlere: mslmanla, hristiyanla, yahudilie mahsustur.
Dier dinlerde tabiata hkmeden kuvvetler Tanr saylr. Onlar
adedince Tanrlar bulunur.
Kuran Kerimde mteaddit melek nevi zikrolunur. Mesel:
Rusuli idrak melekler madde leminin tekvininden evvel Cenab
Hakkn var ol sz ile var olmular ve ayni suretle var olan lemi
emir varlklarndan mdrik ve muhtar mebadii faileye fiillerinden

(*) Hak dini Kuran dili yeni mealli Trke tefsir.

358 MELEK, CN, EYTAN
evvel rzayi lhinin, hayrn vehesini gstererek onlar irad et
milerdir. Resul idrak, idrak gtren demektir. Mdrik ve muhtar
olan mebadii faile, yani idrak sahibi ve efalinde hr ilk tatbikat
melekleri idrak elilerinin irad ile vazifelerini kavramlar, sonra
halk lemine bilintikal maddeyi vcude getirmiler ve tanzim et
miler, bylece bugn grdmz madde kinatn tekil ve mu
hafaza etmekte bulunmulardr. Bunlarn muhtar olmalarmdan an
lalr ki bugnk madde kinat yine rzayi barinin lhakiyeti da
hilinde baka trl de olabilirdi. Tekvin ve tanzim iinde sa
ysz vecihlerden birini tercih eden mebadii faile kudretleri seviye
sinde olmadmzdan bunlar tarafmdan hangi vecihlerin tercihe
lyk grlmedii hususunda hi bir fikir dermeyan edemeyiz. Yal
nz biliriz ki Cenabhak tekvin ve tanzim ii iin yaratt bir ta
km uurlu varlklar vastasiyle kinata bugnk eklini ve dze
nini vermitir. Meleklerin risalet ve faaliyeti kudreti ilhiyenin
vechei taayyn ve tecellisinden baka bir ey deildir. Resul id
rak melekler mebadii faileye olduu gibi insanlara da idrak ta
mlardr ve tarlar. Tanr idrak elileri vastasiyle insanlar idra
ke kavuturur. Onlara gzel fikirler, hayrl niyetler ilham eder.
Kuranda Cibril, Ruhlkuds, Ruhul Emin adlar ile anlan
byk kuvvet din sahasnda peygamberlerin mutahhar vicdanna
vahyi lhinin hmili olarak aksetmi, onlara sunduklarnn: doru
yolun, gzel ahlkn hkmen muhtevas olmutur. Nusret melek
leri mcadelelerde Tanrmm murad ettii tarafa nusret getirirler.
Bir hususun bildirilmesine veya bir iin muayyen bir surette
yaplmasna memur meleklerde uur mlhaza edilebilirse de ih
tiyar mlhaza edilemez. Yani onlar yaptklarn anlyabilirler, fa
kat baka trl yapamazlar. Cenab hak bu kuvveti mebadii faile
melekleri gibi ihtiyar sahibi olarak halk ettii varlklara ihsan et
mitir. nsanlar da bu varlklar arasndadr. Tanrmm kudreti hu
dutsuzdur. Kinatta en bykten en ke kadar her varl ku
atr. Saysz tenevvler gsterir. Melekler: tabiate hkim uurlu
varlklar bu tenevvlerden bir ksmdr. Cenab Hak ihtiyarsz em
rinde tuttuu meleklerden baka gerek meleklerden, gerek onlar
dmda muhtar kld sair varlklardan mrekkep saysz mahl-
kat ile kendisince malm bir gayeye doru icraatta bulunur. Vas
talarnn okluuna ve zincirlemesine birbirine tesir etmesine ba
kan insan onu ok uzakta sanar. Halbuki o. Cenab Hak, insana ah-
damarndan daha yakndr.
Acaba meleklerin madde bakmndan durumlar nedir?... slm
kelmcilarmn ekseriyetine gre melekler mcerredattan olmayp
mtehayyizdirler. Yani bir mekn igal ederler. Esiri, ltif beden-
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 359
lere malik bulunurlar. Bu fikirde olanlar yle derler: Peygamberler
melekleri ekillere sahip grmlerdir. ekil ise cismaniyetin ia
rdr. O halde meleklerin cisimleri vardr. Maddesiz kuvvet tasav
vuru bizzat Tanry tasavvur demektir. Ondan baka hakikaten
maddesiz kuvvet, zat mcerred yoktur. Maamafih meleklerin za-
tiyeti maddenin maverasndadr. Fakat o zatiyet ancak maddeye
mrtabt bir halde tecelli eder. Ondan ayr mlhaza edilemez.
Edilir ise Allah mlhaza edilmi olur. Esir kendiliinden faal,
mteharrik deildir. Ona lh menbadan kuvvet lhak olunca m
teharrik, faal esr cisimler: melekler, ruhlar doar, esr bedenler
halinde esr faaliyetler, hareketler balar. Kuvvet esirden ayrlr
ise Tanrya rcu eder. Artk melek veya ruh mevzuubahs olamaz.
slm kelmclar slmiyet! Kuran Kerimin zahir mnalar
stne mstenid bilen, Kuran kelimelerinin batn mnasn ikinci
derecede tutan din felsefecileridir. Bu hususta dier slm mte
fekkirlerinin iddias ise udur: Melekler mcerred cevherlerdir. Bir
mekn igal etmezler. Cisme malik deildirler. nsandaki nefsi nat
ka, yani insan ruhu da byledir. Mcerred cevherdir. Melekler ken
dilerine verilen kuvvet ve bilgi bakmndan insan ruhlarndan stn
dr. Fakat her eyi bilmezler. Yalnz Cenab hakkn kendilerine bil
dirdiklerini bilirler. Melek ile insan ruhu arasndaki nisbet gne ile
gne ziyas arasndaki nisbet gibidir... Melekler iki ksmdr. Bir ks
m marifeti hakka mstarak ve baka ey ile itigalden beridir.
ftirak etmeden, gece - gndz Cenab Hakk anar. Bir ksm ise
Cenab Hakkn kader ve kaza kldna gre lemlerin ilerini e
virir. Bu ksmdan bazs yalnz semaya, bazs yalsz arza karr.
Birinci ksmdan olanlar, ikinci ksmdan olanlarn ruhlar hkmn
dedir. Kaza ve kader, mahlkatm tbi olduu kanunlardr. Melek
ler de dahil olmak zere hi bir mahlk bunun dna kamaz.

Cin, lgat ve tefsirde bir hail arkasnda gizlenmi uurlu var

lklar, gaip kuvvetler mnasna gelir, [kelime cemidir. Mfredi:
cinn]. Bu itibarla be duyguya kar gizli kaldklar ve uurlu ol
duklar iin melekler, insan ruhlar, insanlarda gzle grlemiyen
akl, irade, muhayyele gibi kuvvetler ve bunlarn mahsulleri cindir.
Keza gizli tekilt ve cemiyetler, perde arkasndan i gren kimse
ler cin saylr. Kuran Kerimde cin kelimesi arzettiimiz mna e
mas dahilinde kullanlmtr... Melekler ve insan ruhlar cindir.
Fakat cinden olan her varlk melek ve insan ruhu deildir. Arada
geni ve dar mna, eski tabirleri ile eam ve ehas farklar vardr.
Firuz Abad Beasair inde vaziyeti syle hulsa eder: Cin havas-
hamse ile sezilemiyen ruh sahipleridir ki ins [insanlar, menus
 360 MELEK, CN, EYTAN
olan kimseler, yabanc olmyanlar] mukabilidir. Bu mna ile melek
ler ve eytanlar cin zmresine dahil olur. Ancak, cin ile melik ara
snda umum ve hususu mutlak vardr: Her melek cinndir. Yani
cin taifesine mensuptur. Fakat her cinn melek deildir. Cin ruhla-
rm bir ksmdr. Ruh sahipleri e ayrlr. A Ahyar: melekler,
daima hayr ileyenler. B Erar: erir kimseler, eytanlar, daima
fenalk yapanlar. C Ahyar da, erar da mtemil olan orta k
sm: manayi hass ile cin taifesi...
Kuran Kerimde nebilerin ve onlara tbi olarak doru yolda
yryen insanlarn dmanlar hakknda eyatinlins velcin tbiri
bir ka yerde tekrarlanr: nsin ve cinnin eytanlar. Bu iki terki
bin delleti baz mfessirlere gre insanlardan ve cin taifesinden
si, gnahkr, erir kimselerdir. Baz mfessirlere gre ise insanla
ra ve cin taifesine musallat olan eytanlar, onlar ifal ve dlal eden
saiklerdir. kinci k varid olursa eytanlar insden ve cinden ms
takil olan bir ruh snfm tekil ederler. Mfessirlere nazaran cin
den olan bir eytan (habis ruh) dorudan doruya insan aldatamaz
ise yanl dnmekte, ktlkte anud, mtemerrit bir insana, yani
insden olan bir eytana ba vurur. Onun muaveneti ile emelinde
muvaffak olmaa alr. Bir hadisi erifte insan eytanlarnn cin
eytanlarndan daha erir olduu zikrolunmaktadr. nsan eytan
lar gze grnen fena insanlar, cin eytanlar gizli ienalk kuvvet
leridir. nsan eytanlar gizli cemiyetler halinde harekete geerler
ise her iki grupa birden intisap ederler. Kuran Kerimde dine aleyh
tar gizli cemiyetlere iaret olunarak mminlere onlara kar mca
dele tavsiye olunur.
Fahri Raznin tahkikatna gre eski filozof ve riflerin bir o
u indinde cin ervah- sfliyye, yani aa tabakaya mensup ruh
lardr. Bunlar davete icabette abuk, fakat zayf, ervah felekiye ise
icabette ar, fakat kavidir. Yine mumaileyhe gre cinnin varln
kabul eden slm mtefekkirleri mahiyeti hakknda ikiye ayrlrlar.
1 Cinden olanlar cisim ve cisman olmayp mcerred cevher
lerdir. Tanr dahi cisim ve cisman deildir. Fakat sfat selbiyede
itirak hakikat ve mahiyette itiraki icap ettirmez. Cinden
olanlarn bir mahalle ihtiyalar vardr. nk bunlar razdr.
Halbuki Cenab Hak byle deildir. Cinnin bazs iyi, gzel, hayrl,
bazs fena, irkin, zararldr. Cinni kavrayabilmek iin insan nefsi
natkasn (ruhunu) mahede altna almak kifayet eder: yi neti
celer douran uur safhalar, gzel duygular, hayra matuf tefek
kr, tasavvur ve tahayyller iyi cin, bunlarn aksi fena cindir.
Cinnin mcerredattan olduunu mdafaa edenlerden bazlar
onlar bedenlerinden ayrlm insan nefsi natkalar (ruhlar)
 SPRTZM FAKRZM M AN YETZM 36 1
sayarlar. Bunlar, onlara gre, dahil olduklar ruh leminde
kuvvet ve kabiliyetlerini artdrarak tekml ederler. Ayrldk
lar bedenlere mabih bedenler hudusa geldike o bedenlerin
sahiplerine balanrlar. Onlara tedbir ve ilerinde yardm eder
ler. Beden sahibi iyi bir kimse ise ona yardm eden ruh me
lek ve yardmn ekli ilham olur. Fena bir kimse ise ona yardm
eden ruh eytan ve yardm ekli vesvese olur. 2 Cinni kabul eden
dier grupa nazaran, Razi anlatmaa devam ediyor, cin taifesi ec-
sam ltife veya ltif ecsamdan bedene malik ruhlardr. Her klk
ta insana gzkebilirler. Kimi hayra, kimi erre yarar.
Alelmum ervah, bu arada cin iin beden lzm mdr, deil
midir meselesinde ve cinnin durumunu tyinde Earler yle d
nrler: Hayat iin beden, bnye art deildir. Hayat tecezzi ka
bul etmeyen bir varlktr. Onun bnyede tecellisi, mevcut olabilme
si iin bnyeye iftikarm icap ettirmez. Bnyede tcelli eden hayat
bnye eczasnn mecmuunda veya bnye czlerinin herbirinde
deildir. Hayat, ruh maddenin bir tabiat deil, Tanrnn bir emridir.
Bir gz bakalarnn gremedii eyleri grebilir. Hatt grmek iin
gz bile art deildir. Allah Taal msaade ederse gz kapal iken
parmak ucu dahi eyay grr. Cin bnyeye muhta olmyan hayat
kuvvetidir. Ecsamn herhangi bir ksmnda grnr veya grn-
miyebilir.

Cin hakknda sylenenler arasnda da arzedildii vehile Cenab

hakkn mdrik ve muhtar olarak yaratt kuvvetlerin bir ksm
fitne, fesad, fenalk cihetine gitmitir. Bunlar eytan: gzden gizli
erir kuvvet ismi altnda kt insanlarn, insan eytanlarnn ruh
larnda barnrlar. Hayr gibi erri de halk buyurmu olan Cenab
hakkn onlar erden menetmemesinin bir hikmeti vardr. Bu hik
mete insanlar erri yendikleri nisbette nfuz ederler. Kuran Ke
rimde eytan diye insann, hayvann, gzden gizli kuvvetin, ruhun
azgnna, hile ve hud'ada, fenalkta ilerlemiine denir. Kelime
ismihas seil, ismi cinstir. Hilkatte her cins bir ferd ile balam
tr. eytan ile eytan cinsinin ilk ferdi olan blis kastolunursa, o
zaman kelme ismihas hkmnde olur. eytan her dinde vardr. Fa
kat Kuran Kerimden maada hi bir din kitabnda kimsenin red-
dedemiyecei derecede makul ve mantk, tabi ekle sokulamam-
tr. Kurann bahsettii eytan inkr edilemez. Bunu inkr etmek
iin insann kendini inkr etmesi lzmgelir. nsan maddesi bakmn
dan gz ile grnen bir mahlktur. Fakat onun mneviyat: dn
celeri, duygular gz ile grlmez. Ruhu maddesi arkasnda gizli
dir. O ruh iyi bir dnce, i srasnda iyidir, insandr. Fena bir d-
362 MELEK, CN, EYTAN
nce, i srasnda habis ruhtur, eytandr. Nefsine ve hem cinsine
zararldr. eytan grmek istiyen iine baksn; iinde kendini fena
fikir ve tasavvurlara, amellere sevkeden ihtiraslara gz atsm!
Fena itiyad ve huylarm, irkinliklerini, ahlk noksanlarm, yan
l kanaatlerini yoklasm! eytan onlardr. eytanlar bize ekseriya
kt rnekler, misaller ile, iyilik klna brnm fenalk telkin
leri ile hariten gelir, ruhumuzda kkleir, irade silh bana edil
meden yakamz brakmaz. eytan muvaffakiyetinin byn
maskelerine medyundur. Maskelere ok dikkat edelim. Her azda
insaniyet, ahlk, gzellik hakik insaniyet, hakik cihlk ve gzellik
deildir.

Spirillerin bir ksmna gre melek, cin, eytan yok, henz iler
lememi ruh, ilerlemi ruh vardr. Her ruh iyidir... Okuyucu ko
layca farkeder ki bu sz alelde kelime oyunudur. stelik de kt
grn ifadesidir. lerleme yalnz hayr istikametinde olmaz. er
istikametinde de ilerliyenler bulunur. Fenalklar ruhlarn ii, yahut
ruh deilse nedir, kimin iidir?!... Byk fenalklar byk fena
ruhlar yapmaz m?
eytan hemen her memlekette keskin zeknn timsalidir. ey
tan zeknn keyfiyet bakmndan kayra mteveccih zekdan dn
olmas baka meseledir. blisi ideal ruh bilen felsefe mezhebleri, tari-
katler vardr. Vaktiyle mbed ve Glha valyelerinin bir ksm
hristiyanla kar kendilerini teslih ettii iin eytan muhterem
tutar, onu akli selim ile bir sayard. Bugn de srr cemiyetlerin
bazlarnda eytan, zerinde ok dnlmesi lzm gelen bir sem
boldr. Agitation ruhunu, terakkiyi temsil eder. Fakat eyilik istika
metinde terakkiyi temin eden bir eytan, kanaatimizce, asl eytan
deil, Kuranda Erruh ismi ile yad olunan melektir. Ad deitir
menin ehemmiyeti mazrufu zarfdan ayramyanlar iindir.
Kuran mucibince tabiata hkim uurlu kuvvetler (melekler)
insana, insandaki lh solua secde etmi, eytan secdeye yanama
mtr. Bu sembolden anlayabildiimiz udur: Tabiata hkmeden
kuvvetlere hkmedebilecek kabiliyetler ile mcehhez olarak yara
tlm olan insan nefsi emmare veya levvamesini daima dman
olarak karsnda bulacak, onu ancak zor ile, azmettii takdirde
yenebilecektir. Nefis eytann ruhtan kovmak kolay bir i deildir.
Bunun iin ok arpmak lzm gelir. Muvaffak olanlar kahraman
dr. Mkfat: lh soluktan ibaret kmil insanlk.

Kuday
 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM

MAJ VE ASTROLOy

Majinin basit sihr efsun formllerinden, amiyane mnasnda

byden ibaret sayld devir geride kalm, ktle sevk ve idare
sinin, propaganda fenninin, edebiyatn, tiyatro, resim, musik, hey-
keltralk gibi gzel sanatlarn maji branlar olduu teslim edil
mitir.
Majinin en ksa tarifi tabiat ve ruh esrarna nfuz etmek sa
yesinde tabiata ve ruha hkmetmek sanatdr. Muhtelif tetkik za
viyelerine gre isimleri vardr: Psikomaji (Psychomagie), Teknomaji
(Technomagie), Astromaji (Astromagie) gibi.
Tabiat ve ruh esrarna nfuz, tabiat ve ruh hakknda bilgi edin
mek demektir. Bu sebepten majisyen ilim, fen, sanat, felsefe, ta
savvuf, din ile yakndan ilgilenir. Kendi metodlar ile ayrca tabi-
ati, ruhu yoklar. stihralarn ve metodlarn gizli tutmak ister.
nk bunlar ne kadar gizliyebilirse hem cinsini o kadar kolay
diledii istikamette yrtmee muvaffak olur. Majisiyenin gizlilie
olan temaylnden dolay majiye okltizm: gizli bilgi denmitir.
Okltizm veya geni mnasnda maji astrolojiyi, kabbalizmi, spi-
ritizmeyi, hipnotizmeyi, manyetizmeyi iine alr. Arzettiimiz gibi
ktle sevk ve idaresi, propagandaclk ve gizli olmamakla beraber
ruhi zerinde harika asa tesirleri bakmndan edebiyat, gzel sanat
lar onun dnda deildir. Ktle sevk ve idaresi idare hukukundaki
idare deil, halk ruhiyat stratejisidir. Propagandaclk ise halk
ikna yollardr. Halk inandrmak iin yaylan eyin doru olmas
lzm gelmez. Nice hakikat vardr ki iyi propaganda edilmedii iin
ktlenin mehul kalm, buna mukabil nice yalan ok tekrar ve id
dia edildii iin ok taraftar bulmutur. Dinler lh vahye mstenid
dini aslden inhiraflar nisbetinde nsan ilveler ile doludur. Yz
lerce milyon insan o ilvelerin lh olduuna inanr. nananlarn
okluundan kuvvet alnr. ln edilir: nHalkn sesi hakkn sesidir.
Asl ltince olan ve garp milletlerinde darbmesel haline gelen bu
szn meneini ve i yzn anlamak istiyenler kilise tarihlerine
ba vurabilirler (*). Topluluun sesi topluluk sebebi ile ancak, bi
lerek, bilmiyerek yalan zerinde ittifakn muhal olduu yerlerde
doru olabilir. ^
maginaton tevlidi, telkin ve ikna Psikomajinin balca mu
vaffakiyet vastasdr. nsanlarda uyandrlan fikir ve tasavvurla
rn, tahrik edilen emellerin, arzularn, husule getirilen kanaatlerin
muakis cereyanlar ile tesirsiz kalmadklar takdirde hmillerini muh
tevalar istikametinde srkledikleri ve bylece gerekletikleri g
rlmtr. Majiiyenin rol sjesine (ferd veya ktle) arzu ettii
bir ideyi, inanc, duyguyu alamaktan ibarettir. Bunlar sjede uur
(*) Bu hususta Rahib Dr. Ph. Sohaffin (1250) sahifelik Geschichte
der alten Kirche sini tavsiye edebiliriz.
364 MELEK, CN, EYTAN
alt hayatiyeti tarafndan benimsenirse majisyenin istei tahakku
ka doru adm atm, sje kendisine izilen istikamette bakasnn
iradesi ile harekete getiini farketmez bir halde yrmee bala
mtr. Bu hal manyetizme, hipnotizme tecrbelerinde pek bariz,
bunlar dnda kalan sz, yaz, duygu telkinlerinde gze batmaz e
kildedir. Aradaki fark bu kadardr. Binaenaleyh duyulan bir s
z veya okunan bir yazy kabul etmeden, beenmeden nce esasl
kritikten geirmek, syleyenin, yazann karakterini renmek, ha
kik maksadn kefe almak, sanat eserlerine kolay kolay gzel
dememek, sanat sanat iindir tezi ile ahlk kalelerine saldranlar
olduunu bilmek kara maj inin tesirinden kendini kurtarmak isti-
yenler iin elzemdir. Maji ancak hsnniyet sahibi ve noktai naza
rnda aldanmam ma.iisyenler elinde hayrldr, beyaz majidir.
Sanatta hrriyet mdafilerinin bir ksm kara byye uram,
kandrlmtr. Bunlar mahzurdurlar. Bir ksm ise o hrriyetin
gzel gelenekleri, sanat gelenekleri de dahil, paralamak hrriyeti
olduunu pek iyi bilir. nsaniyet ekseriyetinin ba bo sanattan
fayda yerine zarar greceini ve grdn mdriktir. Lkin byle
iken yine onu mdafaa eder. nk kalil bir zmre hesabna hare
ket eden kara bycdr. Bundan evvelki fasllarmz arasnda
psikomajiye dair bir ka misal verdiimizden ve esasen her kitap,
sanat eseri, tiyatro, sinema bunun bir misali olduundan kariin
msaadesi ile Tekno - ve Astromajiye geiyoruz.
Teknomaji, teknik farikalar demektir. Binlerce senedenberi
stad majisyenler tarafndan yalnz psikomajik hayaller halinde
beeriyetin zihnine sokulan ideallerin bir ksm nihayet tahakkuk
etmi: ate yakmadan atee, ziyaya kavuulmu, havada umakta
kular, deniz altndan gitmekte balklar geilmi, sun altuna ka
vuulmutur. Maddenin srlar birbiri arkasna zlmekte olduun
dan ileride hayallerin bakiyesi de tahakkuk edecek, mesel yl
dzlar komu kapsna dnecektir. Bindii sprge sap stnde ha
vadan memleketleri dolatn veya dilerse bakr sahanlarn bir
birine vurulmas ile yamur yadracan iddia eden orta a si
hirbaz glntr. Fakat zamanna zamanmz hakknda bir fikir
vermitir. Teknik ok ilerlemitir ve ilerliyor. Lkin onu iten be
eriyet onun peinde nereye gidiyor? Saadete mi, felkete mi?...
Burasn imdiden kestirmek zordur. Almetler ksmen fenaya, ks
men iyiye benziyor. Atom enerjisi harplerde kullanlr ise fecaat,
sulh emrine tahsis edilirse saadettir. Fakat ne miktar saadet?...
Yalnz bolluk, yalnz madd refah insana yettii kadar saadet.
Astromaji, yahut sadece astroloji yldzlarn ruh zerindeki
tesirlerini bildirir. Simya nasl kimyann anas olmu ise, astroloji:
yldzlarm sz de astronominin: yldzlar bilgisi nin anas l
mtr. Yldzlar bilgisi msbet bir ilim, yldzlarn sz henz
msbetlikten uzak bir rivayettir. Maj inin bu ksm binlerce senelik
kdemine ramen psikomaji, teknomaj ayarnda olamam, fiiliyat
veya tecrbeler ile itiraz kaldrmaz ispatlara balanamamtr. Maa-
mafih, gaibi bildirmesi taraf hari, tamamen esassz saylamaz.
Gnein hayat zerindeki tesirleri gzmzn nndedir. Ay su
lar kendine eker. Mehtabl gecelerde kpekler, kurtlar, akallar
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 365
ulur. Uykuda gezen hastalarn nbetleri iddet kesbeder. Dier yl
dzlarn da arz ve sakinleri zerinde gne ve ay derecesine vara-
masa bile tesirleri olacaktr. Bu tesirler nelerdir? Astrolojiye gre
insanlarn, hayvanlarn mukadderat... Tanr tertip ve nizamna g
re her varlk dierine tesir eder. Fakat mihanikiyetini Tanr bize
mekuf klmadndan ksufu, hsufu kefeder gibi yldzname
lere bakarak istikbalimizi kefedemeyiz. Yldzlarn sz ne g
re insanlarn kaza ve kader pln demek olan ve bir takm kark
hesaplar ile karlan zayalarm lm ve psiik bir kymeti yoktur.
Fakat bazlarna gre, astrolog (mneccim) medyom olursa szleri
psiik bir kymet kesbedebilir. Medyom mneccim formllerine
gre yldzna baklacak kimsenin yldzn tyin eder. Sonra ruhunu
o yldz zerinde toplar. Tabiri mahsusu ile ruh kulan yldzn
sesine verir. Talibin karakteri, bnyesi, mstaid olduu hastalk
lar, muvaffakiyet imknlar ilh. hakknda iine doan syler.
Kuday

LH VAHY

Din, ahlk, hukuk gibi tima messeselerin mahiyeti ancak

insan ruhunu inceleyenler tarafndan lyk ile kavranabilir. Ruh
zerinde durmadan bu messeselerin knhne nfuz edilemez. Din,
ahlk, hukuk esaslarnn insan eseri olduunu iddia edenler tetkik
lerini derinletirirlerse bunlarn neye istinad ettiini tyinde g
lk ekmezler: Byk kinat organizmine ve insan vcudne hk
meden yksek bir varln kuvvet ve iradesi insan ruhunda muhtelif
vetireler halinde tecelli ediyor. yle ki, o kuvvet ve irade bir taraf
tan insanda muayyen bir gayeye doru icbar edici, zorlayc hayat
ve idamei hayat kanunlardr. Muhafaza! nefs ve nesil meyelnlar
halinde insanlar bir arada yaamaa, aile, kabile, millet tekiline
sevkediyor. Yine o kuvvet ve irade bir taraftan insanda erevesi
insan isteki dnda muhkem bir surette atlm akl, mantk, nu
tuk veya lisandr (*). nsanlar ahs menfaatleri ile sndklar
kaleler hkmnde olan cemiyetlerin menfaatlerini telife muktedir
ve fikir mbadelesi suretiyle temeddne mstaid klyor. Yine o

(*) Akl ve mantn erevesini insan iradesi atmam, insan onu a

tl olarak kendinde hazr bulmutur. Akl ve mantk ona tbi olmaz. O akl ve
manta tbi olur. Vaktiyle Aristo mantk kaidelerini vazeder iken bizzat
aka syledii gibi ortaya kendiliinden kaideler karmyor, insan menta-
litesini yoklyarak akl ve mantkda bilfiil hkm sren tabiat kanunlarn
kefediyordu. Konutuumuz dillerde de vaziyet byledir. Onlarda hkim olan
kaideler gramercilerin icadlar deil, onlarda kefedilen insan tabiati kanun
lardr. Bu tabiat muhite, rka, mill bnyeye, tima artlara gre bir ok
deiiklikler arzediyor. Lisanda bunlara teban muhtelif karakterler alyor.
Fakat ana hatlar insan zihniyeti yaps icab daima ayn, daima sabittir. Ko-
 LH VAHY
kuvvet ve irade bir taraftan insanda daha ak bir klavuz halinde
mtezahir ftrat mevhibesi olarak mahsus doruluk, mantkilik,
salim dnce, iyilik, gzellik, dzenlik prensipidir. nsanlar mn
feriden ve mctemian akli selime, mantklie, doruya, iyiye, g
zele, intizama meylettiriyor... Bu sonuncusu fevkalde yaratll
baz kimselerin ruhlarnda vakit vakit tazelenen kuvvetli cereyan
lar halinde dorudan doruya din, ahlk ve hukuk eklini alm
bulunuyor ve insanln doduu gndenberi lh vahy ,(*) ad
ile anlyor. Keza o kuvvet ve irade dier taraftan insanda hrs ve
tamam, zulm ve teaddinin, phe, inkr ve kfrn mnebbihidir.
lh vahye eytan vesveseyi kar kararak insanlarn insanlk
ksmna erri yendirmek ve bylece hayr mcadele ile kazanlm
bir zafer halinde kalblerde kkletirmek istiyor. errin halkndan
murad bu olduunu ruhlarnda lh vahy tecelli eden kimselerin
rivayetlerinden biliyoruz. Bu kimseler peygamberlerdir. lh vahy
esaslarn yer yznde umuma duyuruncaya kadar muhtelif fasla
lar ile gelip gitmiler ve esasatta daima ayni eyleri sylemilerdir.
lh vahy sekin insanlarn ruhlarnda dile gelmi tabi cemiyet
nizam: tabi ahlk, tabi din, tabi hukuk olarak gzkyor. Asla
deimiyor. Yaylmasna tavassut edenlerin kendi akllar mahsul
olmad halde daima akli selime uygun oluundan tabiatteki
ahengin, intizamn, mkemmeliyetin refleksleri olduu anlalyor.
Bu sebepten lh vahye mstenid doktrinler hakknda tabiat ka
nunlar deimedike deimiyecektir hkm ile iman ehline ilti
hak etmek mantk bir zaruret oluyor. lh vahyin isyan ile kar
lanmas, nisyana uramas, sz veya yaz eklinde nesilden nesle
intikal ederken sehven, yahut kasdi mahsus ile tahrif edilmesi mm
kndr. Bunlar Tanr takdiri ile Tanr irad hakknda hep vki ol
mutur. Fakat onun her tazeleniinde daima ayni prensipler gze
arpyor. Keza tahrifi halinde, efsaneler ile rtlmesi takdirinde

numaa baladndanberi insan ruhunda cevher bakmndan hi bir dei-

ikilik olmadna eski lisanlar zerinde vaplan tetkikat ile hkmolunuyor.
Akln ve mantn temelini insan atmadndan bunlar ile varlan neti
celeri mnhasran insana mal etmee imkn yoktur. Tabiate hkmeden kuv
vet bahettii akl ve mantk ile de insan kendince malm bir hedefe doru
yediyor, insana braklan hrriyet veya hareket serbestisi sahas cidden pek
dardr. Fakat asla mefkud deildir. nsan iradesini idettie akan bir rmakta
akntya kar koyamad iin kayn akntya kaptran, fakat ekecei k
ree gre sa veya sol sahili tutmak elinde olan bir kaykya benzetebiliriz.
Kll ve cz irade hakknda ok tipik olduu iin bu misalimizi icap eden
yerlerde tekrarlyoruz.
(*) Husus mnasnda, geni mnasnda lh vahy ha5rvanlar yeden
evki tabiiye de dellet eder. Medyomluun mahiyeti bahsine baknz.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM S6 7
bile gayri lh, nsan noksanlk ile lh mkemmeliyeti belli ol-
myacak surette birbirine eklemek mmkn olmadmdan dikkatli
bir gz lh olan olmyandan derhal tefrik ediyor. Hindlilerin
Manu kanunlar, bir ok yahudi, hristiyan teologunun itiraf
tahtnda bugnk Tevrat ve ncil (*), eski Yunan, Roma,
Msr, ran, Gildan, in, Japon, Afrika ve Amerika yerlileri mito
lojileri bunun tipik misalleri ile doludur. Tarihlerine nfuz edebil
diimiz kadar eski milletlerde gryoruz ki bidayette onlarda tek
Tanr esasna mstenid bir din hkim olmu, sonra bu din ok yk
sek ve ok mcerred olduundan mahdut ahslarn idealinde kala
rak teslis akidesine ,onun da bozulmas ile kesreti ilha, putperest
lie ve mnev seviye sukut ettike animizme, fetiizme, totemizme
inkilp etmitir. Fakat dini, dini aslye irca etmee uraanlar o
milletlerde eksik olmamtr. Anlyoruz ki bir tarafta unutulup gi
den lh vahy baka bir tarafta tekrar meydana km, tekrar ka
rtrlm, tekrar zuhur etmitir. Bundan istidll edilebilir ki lh
vahy esaslarnn insaniyete k tutmas ve bir ksm insanlarn onu
karartmaa kalkmas lh bir kanundur ve bu hal lh vahyin ni
ha zaferine kadar devam edecektir.
Totemcilikten itibaren yukarya doru gittike artan bir suhulet
le monoteizm dnda kalan dinlerde tek Tanr imanna mstenit dini
aslnin izlerini bulmak ve bylece binlerce sene evvel insanlara
sunulmu ulviyetler karsnda huu iinde kalmak din tetkikat
erbabn bekleyen manev bir mkfattr. Dvann aksi, yani tote
mizm veya fetiizm, yahut animizm ile Tanr taharrisine koyulmu
olan insaniyetin din fikrinin tekml ile mooteiznmde (vahdani-

(1) Bugnk Tevrat ve ncil hakkndaki mslman grne vakalar

saklamaa lzum grmeyen lik garp bilginleri ile baz yahudi ve kristiyan
teologlar tamamen itirak ediyor: Drt niil sadan yzlerce sene sonra, yz
on iki ncil arasndan seilmitir. Seilenler arasnda da meal birlii yoktur.
Teslis akidesi yalnz Yohanna ncili ile mdafaa olunabilir. Bu ncil, ncillerin
en genci dir. Kitab Mukaddes tercmelerinde bir ok kelimelerde mna
ihtilflarna dlmtr. Bu sebepten kiliseler Kitab Mukaddesi kendilerine
gre doru olan tercmelerinden takip ederler. Tevrata gelince, hristiyan
Kitab Mukaddesinin Tevrat ksm bugn yahudilerin elinde bulunan Tevrat-
tan daha eskidir. imdiki yahudi Tevrat mild on ikinci asrda muhtelif
Tevratlardan paralar alnmak suretiyle vcude getirilmitir. Hristiyan Tev-
ratna tertip ve muhteviyat itibariyle uymaz. Dini, tarih se5ne tbi bMen h-
ristiyan rahipleri Tevrat ve ncilde, hahamlar Tevratta yaz otentiklii iddia
etmiyerek yaplan tashih ve ilvelerin Tanr ilham ile olduunu ileri srer
ler. [The Fourth Gospel Drdnc ncil, Emest F. Scott. Die Entste^
hung der Alten Testaments Ahdi atikin sureti teekkl. D. W. Staerk.
Mysticism, True and False doru ve yanl mistisizm. Dom S. Louismet...
ve sair eserler.].
368 LAH VAHY
yeti ilhiyede, tek Tanr telkkisinde) karar klmas teori bakmn
dan ok muhtemel gzkyorsa da medeniyetin balangc sayla
bilecek kadar eski devirlerde tek Tanr akidesi ile karlaanlar
tatmin etmiyor. Bunlara gre medeniyet tek Tanr akidesinin feyzi
ile balamtr. Bu cihet tarih bilgisinin gelimesi nisbetinde vuzuh
kesbeden bir hakikat halinde meydana kyor. Dinler ve diller hak-
kndaki fikirlerini dnya mnevverlerinin ekseriyetine kabul ettir
mi olan ndolog Max Mller ki ayni zamanda tannm teozoflar-
dandr, tek Tanr akidesinin insaniyet ile baladna kafiyen kani
olmu, ilk insann peygamberliine inanmtr. Mnevi feyzin bu
gnk Tevrat ve ncil muhteviyatndan ibaret olmadna hkme
den bilginlerden Samoel Laingin tarih bedahetler eliyle yrtt
mtaleay telhisen arzediyoruz:
... Pek eski devirlerde ayni esasat diniyeye rastlamak hali
hazrda aramzda hkm sren dar din grn izaleye yardm
edebilir... Btn eski mterakki insan topluluklar kendilerine mah
sus evamiri aereye veya Tur- Sina hitabesine malik olmulardr.
Msrllarn ller kitab nda, Babillilerin srr lhilerinde, zer-
dtlerin Zendavesta snda, Brehmenlerin gizli Veda tefsirle
ri nde, budistlerin Buda dersleri nde, Konfuys taraftarlarnn
Ecdad felsefeleri nde. Efltunun ve Stoiklerin gzel amel, sabr
ve tahamml, metanet doktrinlerinde veya hristiyanlarn Kitab
mukaddes inde temel olarak ayni z grmemek dar dnce en-
berinden kurtulmu bir kimse iin mmkn deildir. Birbirinden
haberdar olmayan milletler bile ruh-u nsande mndemi sevk-i ta
binin inkiaf ile ayn ahlk dsturlarna tutunmaa almlar
dr... Eski milletlerin dininde degeneration hdisesini takip etmek
kolaydr: Mterakki fikirlerde r aan nderlerin yeri bo kalr.
Rahibler evvel muhafazakr, sonra ilim ve irfan dman olurlar.
Tek Tanrnn sfatlarna ahsiyetler isnat edilir. Ruh-u kllinin veya
kinat kllnn tanrlndan ok tanrlara dlr. Din azln az
l mnevverlerden cahil rahibler eliyle halka intikal ettike ka
balar. Efsanelerin, simbollerin hakik delletlerini bilenler kal
maz, yahut gzden gizli bir sekinler mahfeli i dairesinde bir ka
kiiye inhisar eder. Bu bir ka kii ise hakikati srrn srr olarak
saklar. Tekrar umumun mal olmamasna var kuvvetiyle alr. Es
ki Msrllarda, Gildanlerde, ranllarda byle olmutur. Human
Origines nsann Meneleri.
En eski devirlerde tek Tanry bildiren lemmul bir dinin
yer yer bozularak politeizm kalplarna dkldn, yahut evki
tabi, vahy ve ilham, irad halinde tecelli eden bir kuvvetin insan
lar evvel vahdaniyeti ilhiyeye gtrdn gsteren emareler
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 369
oktur. Hatt, ok tanr tanyan baz dinlerde bu emareler sezinti
ve tahminden ibaret deil, red ve inkr kabul etmiyen bariz izgi
ler halindedir. lk misal olarak hinduizmi ele alabiliriz:
Bugnk ndologilnin yani hind bilgisinin tesbit ettiine gre
halen Hindistanda yzlerce milyon insann vicdann tekil eden
bu dinin sath ekli pek iptidai, gln, hatta irentir: Agni (Ate),
ndra (hava), Suria (gne), Dahana (tan, sabah kzll) ibadetle
ri. Bir ok putlar ve inek, kz, geyik, fil, maymun, timsah, kap
lumbaa, ylan, akbaba, gvercin, srck ilh, gibi bir ok mukad
des hayvanlar. Brahma, Vinu, Siva adlarn tayan putlar, put
larn bykleri. Rahibler putlara ve mukaddes hayavnlara kar
nasl davranlacan halka retir. Bu hususta edeb, erkn tarif
eder. Tarifata uygun hareket etmiyenler ldkten sonra fena hay
vanlar heyetinde dirilecektir. Mukaddes hayvanlar iinde bilhassa
inek, kz ok muhteremdir. Etleri asla yenmez. Sidikleri yze g
ze srlr, iilir. Kyde, ehirde bevil karan bir inek - kz g
rp de rahmet inden nasibedar olmaa komamak byk bir ayp
ve gnahtr ( **). nk inek - kz cinsi yamur yadran gk ine
inin (yamur tanrsnn) neslindendir. Vritra ismindeki dev (ey
tan) gk ineinin memesini kopararak yer yzn kurakla mah
km etmek ister. Fakat ndra (hava tanrs) buna msade etmez.
Soma suyu ile (Ab- hayat ile) kuvvetlenerek sar atlar koulu ara
basna biner. Marutsm (frtna tanrsnn) yardm ile Vritraya a
tar. Gk grlts baltas ile Vritranm kafatasn paralar. Gk ine
ini kurtarr. Yeryzn yamura kavuturur. Yer ineinin eti ye
nir, derisi giyilir, ya kullanlr (*), bevlinden her trl ifa bek
lenmezse gk inei gcenir. Rahmet dmez. Bir taraftan toprak,
bir taraftan ruhlar kavrulur... Mukaddes hayvanlar oktur. Hatt
baz Hindu mezheplerinde btn hayvanlar mukadestir. Hi biri
ldrlmez. O kadar k mesel aya krld iin yolda terkolun-
mu, gzleri kargalar tarafndan oyulmu, iyi olmas, i grmesi im-

(*) Bu sebepten b5fk ve meden Hind ehirlerinde dahi kylerden

gelecek kz arabalarnn yollarn bekliyen ve mola verilince itie kaka hay
vanlarn altna seirden kimselere rastlanr. Hindularn. ekseriyeti tekil etti
i yerlerde inekler, kzler ehir iinde babo dolaarak evlerden, dkkn
lardan aidat toplarlar. Bazan da yollar stne yatarak tramvaylar durdu
rurlar. Vatman, bileti ve halk yol asnlar diye onlara yalvamaktan baka
bir ey yapamaz. Nihayet hilei eriye ye ba vurulur, inekler, kzler ho-
larrna gidecek bir yiyecek ile yoldan kaldrlr. [Plange ve Gedatn Hin-
distana dair notlarndan].
(*) Geen asrn sonlarnda altm bin Hindu sipahisi kendilerine inek
ya ile yalanm silh ve kurun datldndan brehmenlerin teviki ile
ngilizlere isyan etmi -ve isyan ok zorlukla bastrlmtr.
24
s7o LH VAHY
knsz zavall bir merkebi bir merhamet kurunu ile ztraptan kur
tarmaa kimse cesaret edemez. Zira hayvan hrmetkr byle bir
vaziyet karsnda herhangi bir lmnn, bilfarz babasnm o mer
kep klnda karsna km olabilecei ihtimali ile titrer. Gc
yetiyorsa hayvanc kaldrr, bir hayvan asileumna teslimeder.
Hindistanda hayr sahipleri byle bir ok hayvan kDarlaceze leri
kurmulardr. Bunlar hastahane deildir. Onlara yalnz ie yaram-
yacak hayvanlar kabul edilir... Buraya kadar ihtimal ok nsan
fakat bundan tesi herhalde pek fecidir: Hayvanlara kar olan bu
sayg kuraklk ve ktlk senelerinde intihar yerine geer. Ehl ve
yabani hayvanlarn etiyle felketi atlatmas mmkn iken binlerce,
hindu gnah korkusu ile onlara el sremiyerek alktan
lr. Bir taraftan korunmak istenen hayvanlar da alklarn gider
mek iin toprak yiyen insanlarn gz nnde alktan krlr. Hay
van sevgisine hayvan hrmetkrl eklini veren ve dilerinin va
ziyetinden hem ot, hem et yemesi icap ettii aka belli olan in
sana yalnz ot ile yaamay kat surette emreden Hinduizm ube
lerini insaniyet ile telif etmek kolay deildir... Dul kalan kadnlar
kocalar ile birlikte yaklr. Yanmaa raz olmyanlar melun olur
lar. Hindu kadn Hindu erkei gibi mabudlarm lnetinden pek kor
kar ve diri diri yanmaa rza gsterir. Her dinde mantn yeri yok
tur... Ganj nehri mukaddestir. Usul mahsusas ile Ganjda ykadk
lar kimselere rahibler dnyev, uhrev saadet bahederler. Ganjdan
uzak yerlerde mabedlerden alman okunmu sular Ganj suyu yeri
ne geer. Kir ile beraber btn gnahlar temizler. ilirse her
derde devadr. Bu sebepten herkes bir rahib delleti ile Ganjdan su
tedarik etmee veya mahall mabedden okunmu su almaa alr.
Bununla ara sra ykanacak ve bunu ara sra iecektir. Baka trl
fena huylu ruhlarn errinden kurtulamaz. Rahib Ganja, maiyetin
de sakalar, bedava gitmez. Mabed de savabma okunmu su datmaz.
Fiyatlar mesafeye ve su miktarna gre ayarl ve maktudur. Ganj
suyu veya okunmu su bilhassa ller iin pek lzmdr. Yakldk
tan sonra masraf gze alnarak cenazenin kl ayrca tertip olu
nan mutantan bir alay ile dalgalarna tevdi olunmak zere Ganja
kadar gnderilememi ise daha ucuz sulama alaylar ile lnn
istirahat ruhu temin olunur. Alaydan avdette merasimi idare eden
rahib cenaze sahibine syler: Mteveffann azab ancak ksmen
azalmtr. Tekrar sulanr ise belki tamamen refedilir. Cena
ze sahibi ister istemez ikinci, nc bir alay daha tertip
ettirir... Hindunun hrriyetini dini elinden almtr. Yaaynn her
safhas snfnn icaplarna uygun olacaktr. Hindu dini, tbilerini
drde taksim eder: Brehmenler, atrialar, Vaysialar, Sudraar.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 371
Brehmenler, yani Brahma adamlar, rahibler mabud Brahmanm
bandan (veya azndan), atrialar, yani ta sahipleri, askerler
kollarndan, Vaysialar yani tacirler, byk iftlik sahipleri
kala ve bacaklarndan, Sudralar, yani kk esnaf ve kk
sanayi erbab, iftiler, obanlar, ameleler ayaklarndan peyda
olmutur. Brehmenler Brahmanm bandan gelmeleri hasebiyle
dier snflar zerinde onu temsil ederler ve ahsen Tanr saylrlar.
Onlar dnr, ta sahipleri: racalar, mihraceler ve maiyetleri d
nlenler dairesinde halk itaat altnda tutar... Snflardan matrut
gnahkrlar ve bunlarm nesilleri ile sair dinlere mensup insanlar
Hinduizme gre Paryalar tekil ederler. Elsiz domak paryaya
el srmekten hayrldr. Paryaya bakan gzler grmese daha iyi
olur. Bu sebepten yabanclara el uzatmak mecburiyetinde kalan
hindu erkekleri evlerine gidince mukaddes su ile ykanrlar veya
vcutlarn atee tutarlar. nk Paryadan geen levsi ancak mu
kaddes su veya mukaddes ate giderir. Mtaassb kadnlar ise yerli
yabanc herhangi bir paryaya gz ilimesin diye sokaa kt va
kit yzne kaln bir pee rter, elini bir ocua tutturur, kr gibi
ocuun yedmesi ile gidecei yere gider. Hinduizmin snflara taal
lk eden ahkm cidden ar ve gariptir: Yalnz brehmenlerin yap
maa salhiyettar olduklar ileri yapmaa cret edenlerin, dier
snflardan din ve felsefe ile uraanlarn mstahak olduklar ceza
paryalktr. Bunlarm emvali de zaptolunur... Brehmen tuz satarsa
bir derece, st satarsa derece aa snfa iner. Meyva satarsa
din camiadan koularak paryalar arasna atlr... Brehmen dilene-
medii vakit beden olarak almaktan, amele, renber gibi yaa
maktan veya mukaddes bir hayvana dokunmaktan ise adam ld
recek, l eti yiyecektir. Acigarta olunu ldrp yemee kalkt
zaman gnah ilemedi. nk a kalmt. Odun tayarak gein
mek istemiyordu. isvamitra krpe buzay sa brakt. Kpek
ls ile karnn doyurmaa katland... Brahmanm duvarlarndan
almaz, dlr. Alt snftan olanlar hi bir suretle st snfa terfi
edemezler. Fakat snflarnn yasalarn ihll etmedikleri takdirde
byleleri mteakip hayatlarnda bir st snfa mensup ana ve ba
badan dnyaya gelebilirler... Mabudlar kark bir halde ibadet
eden ve yemek yiyenlerden holanmazlar. Onlara her snf ayr ay
r ibadet etmeli ve herkes yemeini kendi snfndan olan ile yeme
lidir... Brehmen erkei yalnz brehmen snfndan olan kadnlar ile
evlenebilir. Brehmen kadn ise her kasttan erkee varmakta ser
besttir. Ancak kocas brehmen deilse onun ile bir sofrada yemek
yiyemez ve beraber dua edemez... (Manava - Darma - Satra)
372 LH VAHY
da (*) kastlara ait byle binlerce madde vardr... Bu gnk hin
duizm kast zincirleri, madd - manev esaret, batl itikatlarm envai,,
koyu ve kaba hayvanperestlik, koyu ve kaba cemadat perestlik, din
klma girmi ahlkszlklar, mttefik familyalar arasnda itiraki
emval (kommnizm), kk evrelere mnhasr kardelikler, m
nsz merasim ve terifattr. Saliklerinin ruhunu krletmi, hindu-
lar snf smf ve snflar dahilinde ksm ksm birbirine dman
etmitir... Amele kasti stndeki kastlarda familyalar arasnda
nesil srecek ittifaklar akdi din bir vazifedir. Mttefik familyala-
rm her eyi orta maldr. Telif hakkmm temin ettii menfaat bile
paylalr. Aile ittifaklar tima bir sigortadr. Fakat ayni zamanda
haylazl, meskeneti besler, enerjiyi azaltr, ahs teebbs ldrr,
amele kastmdan olanlar da aile ittifaklar yapabilirler. Fakat sefa
letten baka paylalacak eyleri olmadndan bunlar arasnda by
le ittifaklara nadiren rastlanr... Hindu kyls ky rahibinin ayak
larn ykad suyu ier. nk o ve dier brehmen kast mensup-
lar yeryz tanrlardr. Bu hususta Manu kanunlarnn bir madde
si yle der: lim olsun, cahil olsun, dilencilik etsin, yahut bir sa
rayda saltanat srsn, her brehmen tanrdr... Ekseri hindularn
brehmenlerden bir Gurular, eyhleri bulunur. Guru dilerse en ar
gnah gkdeki tanrlara affettirir. Fakat o kzar, affetmezse tan
rlarn affedebilecei gnah yoktur. Bu sebepten Hindular gkte
kilerden ok ziyade yerdeki tanrlardan korkarlar. Gurusuna so
kakta rast gelen Hindu hemen yere kapanarak onun ayan per ve
bast topra alr, bana koyar. Vainavalarm Vallabha mez
hebinde mihrace - ehinah diye hitap edilen ve mabud Krinann
incarnationlar saylan byk rtbeli rahiblere kar kelblik en
hh derecesinde umumdir. Onlar geerken binlerce kii yerde s
rnr, alar, yalvarr... Btn Hindu kz ve kadnlarna ruhan
ehinahlar, bunlar olmazsa byk mabed rahibleri, daha olmazsa
orta ve kk dereceli rahibler, bunlar da ele geirilemezse alel-
de mabed hademeleri ve ky brehmenleri ile cins mnasebette
bulunduklar takdirde kendilerine ve ailelerine dnyev, uhrev sa
adet getirecekleri retilir. Zengin Bombay tacirlerinin zevcelerini
ve kzlarn istifralarna kabul etsinler diye giranbaha hediyeler ve
tavsiye mektuplar ile brehmen ulularna yolladklar 1862 senesin
de ngiliz makamlar tarafndan yaplan bir tahkikatla resmen mey
dana kmtr. Hediye ve kadnlar reddedilmez. Hediyeler alko-
nur, kadnlar ise din namna shhatlerini kaybedinceye kadar yo
rulduktan sonra yer ve gkyz tanrlarmm hsn tevecc ile bir-

(*) Manu kanunlar klliyat.

 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 373
likte ailelerine iade olunur... Byk putlardan Vinu bilhassa i
mal Hindular arasnda itibar sahibidir. Fakat bir hayvan hastal
salgnn veya ktl defedemezse halktan yalvarup yakarma yerine
kfr iitir. rneklerin ahlk zerinde tesirleri byktr. Vinu
dokuzuncu incarnationunda Krina olur. Krina hudutsuz ehve
tin, mcamaatm, zenperestnin simboldr. On alt bin kars ve yz
seksen bin olu vardr. Hindu evlerinde onun bir oban kziyle se
vimesini gsteren ak sak resimler bulunur. Sarholuktan gz
leri kpkrmz Siva tanr daha ziyade cenup Hindularn itaat alt
na almtr. Zan ve zaniyeleri himaye eder. Nikha ehemmiyet
vermez. Hnsadr. Yani uzvu tezkir ile uzvu tenise bir arada sahip
tir. Onun bu uzuvlar etrafnda yaplan yin ve merasimlere mah
sus mabedler Brahma heykellerinin tehirine mahsus mabedlerden
fazladr. Sivann olu fil bal Ganesa kt ruhlarn, devlerin, ey
tanlarn ba olduundan Hindulara kendini dier mabudlardan ok
saydrr. Kurbanlarn, adaklarn ekserisi ona gelir. Herhangi bir ie
teebbste mklt karmasn diye evvel ona yalvarlr. Kitap
lar ona mnacat ile balar. Her tanrnn bir veya bir ok Saktis,
yani kars vardr. Bunlar da tanr saylr. Sivann ba saktisinin
ad Kalidir. Mehur mabedi hasebiyle Kalkuta ehrine isim anal
etmitir. Kalkuta Kalinin konaklad yer mnasna gelir. Hindistan-
da bu mabude uruna pek ok kan dklr. nk garez, kin ve
katil ilhesidir. Onu ancak kan memnun eder. Mabedi mezbahadr.
Eski devirlerde orada aka insan da kurban ediliyordu. imdi ta
mamen kalkt iddia edlemese bile gze arpmyor. Bilgi ilhesi Sa-
rasvati Brahmann, talih ilhesi Lakmi Vinunun karsdr. Kymet
li talar ile ssl putlar halinde heybetli mabetlere oturtulmulardr...
Mabudelerin ve Siva gibi hnsa mabudlarm kadnlk uzuvlarna ta
pan Hindular Saktalar (Zemperestler) ad ile anlrlar ve baz mm-
takalarda nfusun ekseriyetini tekil ederler. Mesel Bengale halk
nn 3/4 Saktadr. Saktalar iki frka olmulardr. Bir frkann ibade
ti mabedlerde cansz uzuvu tenis sembolleri karsnda majik ha
reketler yapmaktan ibarettir. kinci frkann ibadeti ise... eski Yu
nan ve Roma sefahat lemlerini glgede brakr. Bu frkann sanemi
plak rahibelerin bacak aralardr. Sakiler tapnma tegannileri ara
snda kafa taslar veya Hindistan cevizi kabuklar iinde cemaate
arap datrlar. arab cemaattan evvel kadnlar, sonra erkekler
ier. Daha sonra da, ayin kvamn bulunca, ba rahibin emriyle
mumlar sner. Kadn erkek birbirine karr... Mnevver Hindu
kadnlarnn mhim bir ksm rahibedir. Rahibeler ruhlarn mabud-
lara ve vcutlarn btn kastlarn erkeklerine tahsis etmilerdir.
Mstefreeliklerini ettikleri erkekleri mabedler lehine mal feda-
374 LH VAHY
krlklara sevkederler. Mukaddes danslar mehur ve itibarlar b
yktr. Her mabedin byle gnll esireleri vardr... Hindu men-
talitesini anlamak iin Hindu olmak lzm gelir. O mentaliteyi cin
siyet ahlknda hristiyan, mslman, yahudi mentalitesi ile uzla
trmak mmkn deildir. Hristiyanlarn, mslmanlarm, yahudi-
lerin fuhu itibar ettikleri eyleri Hindular [ve keza Budistler, Me-
cusiler] din icab ve pek ahlk biliyorlar Aile kadnlarnn rahib-
lere inhimaki baz yerlerde itibarl misafirlere de temil olunur.
nk mabudlarm menakbinden bahseden Purana adl kitaplar
Krinanm sevilen misafir klnda evleri dolatn ve kadn
1ar ile oynatm yazarlar. Keza baz yerlerde mukaddes Vedalar-
dan mstahre Niyoga ahkmna riayet olunur: ocuu olmyan
veya st ste iki kz ocuu olan bir kadna kocas baka bir erkek
gsterir. Kadn bu erkekten on bir ocuk dourmaa alacaktr...
Rahiblerden ve rahib hkmnde saylan filosoflardan maada raca
lar, askerleri tanr tanyan Hindu mezhepleri vardr. Hindu ma-
budlarm umum ve husus diye ikiye ayrmak lzmdr. Umum
mabudlarm isimlerini aklnda tutabildii kadar, nk binlercedir,.
herkes bilir, fakat herkesin asl ehemmiyet verdii kendi ailesine
ve iine karan mabudlardr: Aile reislerinin ruhlar, iyi veya fena
huylu bir ok devler (eytanlar), mukaddes ta, aa, demir para
lar ve meslekleri sembolize eden eya... Haftann muayyen gnle
rinde ev kadmlar sepet ve tencerelerine, balklar alarna, ma
rangozlar testerelerine, sarraflar ekmecelerine, tacirler def
terlerine, muharrirler kalemlerine taparlar. Her meslein aleti ve
piri o meslek erbabnn ba mabududur. Gurular ailelerin, meslek
lerin husus gnlerinde evleri, dkknlar, yazhaneleri dolaarak
yinler yapar ve aile ve meslek mabudlarma takdim edilen hediye
leri alp mabedlerine gtrrler. Hindu umum mabede dua etmek
ten ziyade ssl putlar seyretmek iin gider. Baz mabedlerde bin
den fazla put vardr. Rahibler ihtimam ile bu putlarn hizmetlerin
de bulunurlar: Yemek yedirmek, di fralamak, elbise giydirmek,
sslemek, akamlar teanniler ile (ninniler ile) uykuya yatrmak,

(1) Byle bildikleri iin slm eriati Hindulardan, Budstlerden, Me-

cusilerden, sair kitapsz lardan kz almay mslman erkeklerine haram kl
mtr. htida ederlerse i deiir. nk bu takdirde artk rahibeler ile cins
mukareneti din bir farize saymazlar. Zevcenin zevce kar sadakat vazife
sinde mslmanlk ile hristiyalk, yahudilik arasnda gr fark olmadm-
dan mslman erkeklerinin hristiyan veya yahudi zevceler ile yaamalarna
slm eriati msaade etmitir. Bir taraf camiye, dier taraf kiliseye, sanago-
ka gider. Doan ocuklarn erkek olanlar mslman, kz olanlar anne taraf
istiyorsa hristiyan veya yahudi dinlerinde terbiye olunur.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 375
sabahlan ngraklar veya lhiler ile uykudan uyandrmak gibi...
Her putun keyfi ayrdr. Mesel Vinu putu yemek takdimini ve
sabahleyin ngrakla uyandrlmasn istemez. Sabahlar onu u
lhi ile uykudan kaldrmaldr: Karanlk syrld. iek kokulart
baeleri kaplad. Uyan ey yce Vinu uyan! Sabah kzlln sey
ret, sabah rzgrn iine eki... Harlan P. Beach, ndia\

imdiki ekli yukardaki gibi olan Hinduizme byk rtbeli

hind rahibleri tbi olmazlar. nk bilirler ki dinlerinin asl pek
baka trldr. Brehmen kastmdan fiilen rahiblik etmek zere ye-
titirilmiyen erkek ocuklar bydkleri zaman ar el ileri hari
cinde bir i tutarlar: Talilerine gre ktip olurlar, nazr olurlar, ya
hut odaclkta, kapclkta karar karlar. Otuz alt seneye kadar uza-
yabilen bir tahsilden sonra rahiblik icazeti alanlar ya dorudan do
ruya halkn banda putperest yinlerini sdk ile idare ederler.
Bunlar rahiblerin alt tabakasdr. Yahut keskin zek ve geni mal
mat ile beraber sk bir aza malik iseler mabudlarm esrarn ken
dilerine nebze nebze ifa edecek kimseler bulduktan sonra halktan
gittike uzaklarlar. nk yava yava halkn ve halk rahible-
rinin hurafata taptn, tanrnm yzlerce, binlerce, milyonlarca de
il, tek, biricik bulunduunu anlarlar. Mamafih bunlar da zahir
hayatlarn halk dininin btn icaplarna uydurmulardr. Lzumu
halinde mabedlerde yinlere riyaset ederler. Yahut d daire
brehmenlerini kendileri i daireyi tekil ederler, etraflarma
toplyarak Ganja, su okumaa, l sulamaa, mukaddes hayvanla
rn bakmna, tmarna, putlara edilecek hizmet nevilerine dair
vaizler verirler. Muhataplar karlarnda iki bklm, gafil ve hay
randr. Can kula ile mirlerini dinlerler, vakf esrar mirlerin
keza sabahlar gn doarken putlar nnde secdeye kapandklar
grlr. Fakat bu srada ruhlar gerek tek Tanrnn azametini d
nmee dalm, srrn srr o byk kuvvetin eserlerini tahlile ko
yulmu, dudaklarnda cemadattan, ciz hayvanlardan meded uman
lara kar merhamet ve istihza tebessmleri belirmitir 2 .
Hind rahiblerini tenevvrleri nisbetinde politeizmden teslise,
panteizme, monoteizme gtren saik eski kitaplarn tetkikidir. Tet
kik neticesinde grrler ki Manu klliyatnda, Vedantalarda, Pura-
nalarda, Mahabharata veya Bhagavatgita gibi destan ve lhilerde

(1) H. P. Beach Hindu2 m hakkndaki grlerinde tek kalmyor. Dier

hind bilginleri de eserlerinde onun tesbitlerine itirak ediyorlar. Mesela:
Hinduism, Monier - Williams Popular Hinduism, Murdoch Hinduism
Pat and Present, Mitchell.
(2) Christus ein nder, Plange,
376 LH VAHY
putperestlik akideleri ile tezad tekil eden ok mantk, ok yksek,
anlaldklar takdirde ruhlar cidden ykseltecek yerler vardr.
Manu Milddan bin sene evvel yaad sylenen bir ahs
tr. Namna izafetle ydolunan klliyat Veda: mukaddes bilgi ad
n tayan drt kitabn ^ elde kalan son paralarmdan iktibaslar
yapmak suretiyle vcude getirilmitir. Birbirine muhalif akideleri,
bir ksm klelere, bir ksm hr insanlara lyk kanunlar, ya pek
irkin, ya pek gzel ahlk rnekler ile dolu kssalar, menkbeleri
ilh.. ihtiva eder. yle ki bu klliyatta ak ile kara yanyana, iiedir.
Vedalarm iinden kmak kolay olmadndan Vedanta: Vedalarm
tefsiri ad ile on tane byk tefsir yazlm, sonralar ayrca bu tef
sirleri de tefsir eden eserler telif edilmitir. Manunun ileri srd
ne gre Vedalar Tanr sz. Tanr buyruudur. Hilkattan evvel
levhi ezele yazlm, insanlara bir ltfu mahsus olmak zere seme
kullara mekuf klmmtr. Bu kayttan ve devrimize kadar intikal
eden baz yerlerinden anlalyor ki Vedalar, bilhassa bunlar iinde
en eskisi olan Rig Veda muhteviyat aslnda ilh vahye istinad eden
bir kitabn zaman ile bozulmu bakiyeleridir. Manu kanunlarnn
kast tekiltna ve put bakmna dair olan fasllarndan sonra ev
lenme, boanma, vasilik, velilik, evld edinme, mlkiyet, mukavelt,
alm ve satm, vedia, ariyet, rehin, hibe, vasiyet fasllarndan birine
geilir, fertlerin fertler ile olan mnasebetlerini tanzim eden mad
delerine gz gezdirilirse birdenbire pek mkemmel bir hukuk nehci
ile karlalr ve insan bu mukemmeliin nereden geldiini mecbu
ren kendi kendine sorar. Galiba der Bu maddeler sonradan ilve
edilmitir. Fakat sonra dnr: Mecellei Ahkm Adliyeyi, Cod
ivili. Alman ve svire kanunu medenlerini muahhar birehmen-
1er kopyecilikte ve yeni eserleri eski eserler olarak gstermekte
ne kadar mahir olurlarsa olsunlar toptan Manuya mal edemezler.
Manu klliyatnn bahsettiimiz ksmlarnda Mecellenin, Cod
civin. Alman ve svire kanunu medenlerinin o kadar madde
madde metinlerine rastlanyor ki toptan demek mbala olmuyor.
Bunlar Manuya mal edilmedii gibi Manudan da alnmamlardr.
O halde... slm hukukunda Kuran, Roma hukuku akamnda ^
akli selim olarak tecelli eden lh vahy Veda hukuku akamnda
da tecelli etmi bulunuyor. Yksek bir hak fikrinin makesi olan bu
paralar lhi vahyin bozulmam ksmlardr.

(1) Rig Veda, Yacor Veda, Sama Veda, Athar Veda.

(2) Cdde Civilin yani Fransz kanunu medenisinin, keza Alman, svire
ve dier garp milletleri kanunu medenilerinin esas Roma Hukukudur.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 377
Akaide gelince... Putperest dogmalar arasnda gne gibi par-
lyan u ksmlara bakmz;
Tanry ancak ruh kavryabilir. Cisman havas idrak edemez.
Grlr, iitilir, el ile yoklanr taraf yoktur. Ezel ve ebeddir. Her
varln var edenidir. Kimse knhne akl erdiremez. Manu kl
liyat, birinci kitap madde 7, Plange.
Tanr birdir. Lyetegayyrdr. Suret ve ekillerden mnezzeh,
czlerden ber, lyetenah, alimFkl velgayb her yerde hazr ve
nazr, kadir, mutlaktr. Yeri ve g ademin derinliklerinden mey
dana getiren ve fezaya yerletiren odur. O her eyin messiri ve
sebebi, byk asl varlktr. Mahabharata Plange.
Ey Tanr, ey halik!... craatna ne ekiller veriyorsun. Zi kud
ret iradenin yaptklar her yerde ayan, beyan. Her yerde azametin
mtecelli: Okyanus kudurmu dalgalarnn gklere ahlandryor
ve skn buluyor. Gk grlts yerleri sarsyor ve susuyor. Rz
gr uultular ile dalara atyor ve duruyor. nsan da douyor ve
lyor. Kudret elin her tarafta seziliyor, her yerde hkm sryor.
Var eden, koruyan, saklyan, yaatan, ldren hep o eldir. yle bir
el ki be duyguya arpmyor, havas ile kavranamyor. Fakat byle
olduu iin her eyin sebebi olan o el nasl inkr olunabilir?!... Gz
ile gremedii iin dncesini imdiye kadar kim inkr etmitir?!..
Eski Puranalardan ^ Plange.
Eski Hind kitaplarn yoklyanlar onlara trimurti (teslis) ve
panteizm doktrinlerine de tesadf ederler. Bunlar Monoteizmden
politeizme inen kademeler sayanlar vardr.
Trimurti (teslis): Gayri faal Dyaus faaliyete geip kinat,
dnyay, hayat husule getirmek iin kmldannca suretle tecel
li etti. 1 Brahma: yaratc kuvvet, baba. 2 Vinu: yarlgayc
kuvvet, oul. 3 Siva: tamamlayc kuvvet, kuds ruh. Oul oban
olarak insanlar gtmek, felketten kurtarmak, saadete eritir
mek ve sonra ii bitince ikence ile ldrlmek iin insan klnda
yeryzne inen tanrdr ki, dokuzuncu defasnda Krina heyetinde
ete, kana, kemie inkilp etmiztir. Kuds ruh tekrar baka bir k
lkta diriltmek iin ldren, paralyan, datan kuvvet, lm ve

(1) kiyz bin beyti muhtevi tefsiri lh ve destanlar kolleksiyonudur.

ok eskidir. inde Bhagavatgita gibi artk ortada bulunmyan baz kitaplarn
metinlerinden alnma paralar vardr. Yukardaki gibi pek ak ve parlak bir
tevhid akidesine ait beyitler politeizme ait binlerce beyit arasnda ancak pek
uyank kimselerin dikkatine arpmaktadr.
(2) Puranalar putperest akaid ve feraizini efsaneler ile halk rahib-
lerine reten kitaplardr. Baz eski puranalarda yukardaki gibi putperastlik
ile iliii olmyan, tevhidi bariyi gsteren yerlere tesadf olunur.
378 LH VAHY
hayat idare eden ezel prensip, her hayat sahibine kendiliinden
ittisal eden ruhdur. Bunlarn birdir, ayndr. (Vedantalar-
dan)... Ne suretle?... Tanr srrdr. Kimse cevabn veremez. Ruh
Ancak byk ruha kavumaa lyk olduu vakit hakikati idrak
edebilir. (Mahabharata) Plange, Christus ein nder?.
Baz induloglara gre Vinonun ka defa yeryzne indii ve
Krina ismi tefsir kitaplarnda gzken Vada metinlerinde yoktur.
O metinlerde sadece Vinonun bir gn yeryzne inerek insanlarn
halini slah edecei, herkesi rahm ve efkati ile rtecei tebir olun
maktadr. nme adedi ve Krina ismi mfessirler tarafndan bilha
re akideye eklenmitir. Hristiyan teologlarnn ekserisi bu mta-
leaya itirak ederek Hind Krinasnn hristiyan Kristi rneine
gre uydurulduunu ileri srmektedir. Ancak Krina ismi gemese
bile teslisin hristiyanlktan evvel brehmenlerce malmiyeti hak
knda Hind bilginlerinin ittifak vardr
Panteizm Yuvarlana yuvarlana akp giden Ganj tanrdr.
Coup kabaran deniz odur. Uuldayan rzgr odur. Grleyen bulut,
akan imek odur... Kinat nasl t ezelde Brahmanm (Tanrnn)
ruhunda meknuz bulunmu ise bugn ylece Brahma (Tanr) her
eyde tecelli etmi, her ey onun aksettii yer olmutur Sama-
veda Manu. Plange.

Hinduizm zeride fazla durduk. nk politeizme mstenid

(1) Kuran Kerim de Maide suresinde teslis akidesi reddedilirken

bu akideyi kabul etmenin hu-istiyan ve yahudilerden evvel yoldan kp bir
oklarn: yoldan karan bir kavmin heva ve hevesine uymak olduu tebarz
ettirilir (Ayet; 75 - 80).
Otoritesi olan Hristiyan teologlarndan Kilisayi kadim mellifi Dr. P.
Schaffa gre Hristiyan teslisi (Trinitat) Hind teslisinden (Trimurtiden) biraz
farkldr. Hind teslisi tezahr birliidir: ayni ahsn ahs halinde te
zahr. Hristiyan birlii ise hviyet veya mahiyet birliidir: U ms
takil ahsn hviyette veya mahiyette birlemesi. O tarzda mstakil ahs
ki biri ne yapar ve dnrse dieri de onu yapar ve dnr. Hristiyan.
O halde bunlarn ahsiyetleri birdir diyemez. Derse dinden kar.
(2) Panteizmi bazlar ruh felsefesi ve materyalizm monizmi (vahdeti
mevcudat felsefesi) olarak ikiye ayrr. Yukardaki misalin birinci fkras ma
teryalizm monizmine, ikinci fkras nh felsefesine tevafuk ediyor. Misalin son
ksmn tercme ederken Mevlna Cellddini Rumnin bir Mesnevisini ha
zrladk. Teberrken buraya geiriyoruz:
pinde sallanan sarho bir deve gibi beni kendine ekti. Ykn srtma
ykledi. Yaftasn boynuma ast.
Ruh felsefesi vahdaniyeit mutlaka akidesi ile kabili teliftir. Islm tasav
vufundaki vahdeti vcut felsefesi bunun bir misalini verir. Fakat vahdeti mev
cudat felsefesini onun ile telif etmek zordur.
 SPIRITZM FAKRZM MAN YETZM 6 1
btn dinler ayni karakteri tarlar. Biri zerinde durulursa dier
lerinin de mahiyeti anlalm olur.
Budizm kollarnn, Konfuyus, Fo, Laotes mezheplerinin halk
arasnda bugnk tatbikat hinduizmde olduu gibi hurafat peres-
tiden ibarettir. Halbuki Buda ilhamata mazhar clervoyant yksek
bir medyom idi. Bugnk budist avam gibi saysz tanrlar deil,
ancak tek tanr tanyor, fakat onu mnakaa etmek istemiyor, ruhu
saf felsefesini bu esasa gre ayarlyordu. Konfys, Ro, Laotse
aslnda muvahhiddir. Mezhepleri sonradan avam klklara sokul
mu, garabetler ile doldurulmutur. Eski Msrllarda halk bata
Apis kz olmak zere bugnk Hindular gibi hayvanlara ve
insan ekli verilmi, Oziris, zis, Horus, Amun, Fetah ilh., isimleri
taklm, cemadata tapyor, fakat rahiblerin Teb mabedinde oturan
gzideleri Herodot tarihine ve arkeoloji keiflerine nazaran ancak
tek Tanrya inanyordu. Tebde bulunan kitabelerin birinde u ya
zldr: Tanr gklerin ve yerin rabbidir. Kinat halk etmitir.
Tekdir. Onu halk eden olmamtr. Onun balangc ve sonu yoktur.
Byk Ehram ile beraber ina edilen mabedlerde resim ve heykele
tesadf edilmez. Bundan, sonralar mahdut bir zmreye inhisar eden
tek Tanry bildiine dellet eder. Gildan mufahhid demektir. Zer-
latt neticesi karlabilir. Gildan avam muhtelif timsallere, put
lara, yldzlara taparken Gildan havas tek Tanrya ibadet ediyordu.
Gildan [ Kaideli] kelimesinin lgat mnas bile vaktiyle Frat ve
Dicle nehirleri arasnda sakin olan kavmin pek eski bir zamanda
tek Tanry bildiine dellet eder. Gildan muvahhid demektir. Zer-
dtliinde aslnda vahdaniyeti ilhiyeye mstenid olduu muhak
kaktr. Bu din bozulmu eklinde bile Hrmz isimli hayr tanrs ile
Ehremen isimli er tanrsnn stnde onlara hkim bir tanr tan
maktadr. Ategedelerde heykel ve resim bulunmaz. Zerdt mez
hebine mensup mehur ran hkmdar Kikavsn Msr zaptettii
vakit kendisine tanr diye takdim edilen Apis kzn ldrd
n ve Msr rahiblerine yle ktn Herodot rivayet eder:
Mnafk herifler! Tanrnn eti, kan olur mu ve kl ona tesir
eder mi? Gryorsunuz ya Apis geberdi. Onun size lyk bir mabud
olduunu teslim ederim. Fakat bir hayvan bana Tanr diye tant
maa kalktnz iin hepinizin kellesini uuracam....
Eski Yunanllara gre kaza ve kadere hkim olan bir kuvvet
tarafndan karklk (Kaos) dzene sokulmu, gayr muntazam ve
ekilsiz kinat hamurundan evvel drt ey hsl olmutur: Gea -yer,
Urans-Gk, Tartar - Cehennem, Eros - Cazibe (Meyi, Ak, Sevgi).
Cazibenin vesateti ile Gk, Yer ile evlenmi, bu evlenmeden Kro-
nas (zaman). Titan ve iklop isimli devler ile Rea adnda bir kz
380 LH VAHY
domutur. ocuklar babalar olan Gke kar isyankr bir tavr
aldklarndan Gk tarafndan saltanat zaptolunur korkusu ile ce
henneme atlmlar, fakat anneleri olan Yer araya girerek ilerin
den Zaman cehennemden kurtarmtr. Zaman ise annesinin yar
dm ile babasn ldrerek cihan hkimiyetini ele geirmi, kar
delerini cehennemden karmtr. Gkn dklen kanndan Eri-
rriler (intikam perilari) tremitir. Zaman kh annesi, kh hemiresi
ile mnasebette bulunuyor, onlardan doan ocuklar yaatmak is
temediinden yutuyor. Fakat Rea, Zeus dourduu zaman onun
lmne raz olamyor. ocuu yerine bir ta beze sararak ko
casna veriyor. Ondan sonra doan Neptn ve Plton adl oullarn
ve yona adl kzn da ayni suretle yaatmaa muvaffak oluyor.
Zeus Girid adasnda bir maarada byyor. Sonra Gk oullarn
dan amcalar ikloplar ile ittifak ederek babas Zaman aleyhine
kyam ediyor. Zaman kardelerinden Titanlar ile mttefiktir. An
cak Titanlarm en kuvvetlisi olan Prometheus da Zeus tarafn tut
mutur. Zaman mttefikleri ile beraber Zeusun snd Olimpos
dana saldryor. Da ok yksek olduundan kamyorlar. Bunun
zerine civardaki tepeleri birbiri zerine koyarak ondan daha yk
sek bir da yapmak ve onun zerinden Olimposa atlamak istiyorlar.
ikloplar Zeusun kumandasnda, yldrmlar kararak Zaman. ve
avanesinin vcude getirdikleri dalar ykyorlar. Zeus bylece ga
lebe ederek dmanlarn cehenneme atyor. Sicilya adasndaki
Etna yanar da o zaferin hatras olarak hl vakit vakit ateler
samaktadr. Zeusun hkimiyeti ile lemde yeni bir devir alm
tr. O lemin umum idaresine, biraderlerinden Neptn denizlere,
Plton cehennem ilerine karr. Fenalar gn gelince cehenneme,
iyiler Eiysium bahelerine (cennete) giderler. Dier Yunan tanr
lar derece itibariyle bu nden kktr. Onlarn bir tarafndan,
veya izdivalarndan doarlar. Mesel Minerva, Zeusun bandan
domutur. Akl, ecaat, hamiyet menbaidr. Atina ehrini himaye
eder. Vens, Neptnn (denizin) kpnden husule gelmitir.
Gzellii, ak temsil eder. Zevk ve safay korur. Apollon (gne),
Diana (ay), Bakhos (arap, iki) Zeusun gayrimeru ocuk-
larmdandr. O ve dier Yunan tanrlar kstasmza gre gzel ah
lk rnei saylamazlar. Zeus yeryznde pek ok gen kz ayartm,
hem kzkardei, hem zevcesi olan kskan 'yonay kahr iinde brak
mtr. Vens sanavi hamisi olan kocas Volkana ihanet ederek harp
tanrs Mars ile metres hayat vasar. Pileri olan Kunidon gen
kalblere ask oklar saplar... Mabudlar Zeusun riyasetinde Olimpos
da&nda otururlar. Yerler, ierler, alar vardr. Hasta olurlar ve
Eskulap hekimden il alarak iyileirler. Ara sra birbirleri ile kav-
 SPRTZM FAKRZM M AN YETZM 381
ga ederler. Zeus kavgay yattrr, O mabudlarin badr. Fakat
yalnz bana, diledii gibi hareket edemez. Onu da hkm altnda
tutan bir kuvvet vardr: Mukadderat. Mukadderata Zeus ve dier
Yunan tanrlar kemali acz ile ba eerler.
Mukadderat nedir?... Yunan mitolojisinin aklayamadn Yu
nan filosoflar aklyorlar. Sokrat, Eflatun, Pindar, Pythagor, Pu-
tark, Stoiklerin piri Zenon talebelerine anlatyorlar: Mukadderat
hakik tek Tanrnn iradesidir. Tanr tektir. Ondan baka Tanr yok
tur... Bu filosoflar ulv bir kaynaktan gelen ilhamlar ile fikirlerinin
nurlandm iddia ediyorlar, Sokratm tek Tanrya ve ahirete iman
o kadar kuvvetlidir ki mill mabudlan inkr ettii iin kendisini
idama mahkm eden hemehrilerinin sunduu baldran erbetini
bal erbeti imi gibi endiesiz iiyor ve kavuaca saadeti yakinen
bilen bir kimse gveni ile midesini paralyan evcaa ramen huzur
ve skn iinde lyor.
Eski Romallarn dini ekil ve mahiyet bakmndan eski Yunan
dininin ayndr. Yunan mabudlan Romallarda sadece isim dei
tirmi, mesel Zeus. upiter olmutur. Bu sebepten tarih kitapla
rnda sinonim olarak kullanlrlar. Cicero, Virgil, Seneca gibi m
tefekkirler mabud efsaneleri, ok tanrlar altnda zahire uymayan
bir hakikat olduunu sezmiler, onu anlamaa almlardr.
Mabudlarn tbi olduu mukadderat, ahiret ve zina, katil, ya
lan gibi irkin efalde onlarn misallerine uymamak lzumunu ih
tar eden gzel ahlk, doruluk, adalet telkkileri zerinde duru
lursa eski Yunan ve Roma dinlerinin altndan monoteist bir temel
meydana kar. Putperest akide, menkbe, yin ve ibadetlerinde
insaniyetin en eski dininin, demi, Nuhu ^ karanlktan kurtaran,
hakikate, fazilete gtren semav m, lh tecelli ve vahyin iz
leri farkedilmiyecek kadar silinmi deildir.

Spiritualizm zaviyesinde lh vahy kafiyen msbet bir hakikat

tir. htilf yalnz muhteviyatnda, eriat - din eklinde olan ksm
nn hitam bulup bulmadmdadr. Mslman inanna gre ilh

(1) sveli Profesr S. Arrhenius Das Werden der Welten lemlerin

tekevvn adl eserinde Riem ismindeki limin tesbitine gre be ktada
Tevratn bilinmedii devirlerden kalma 68 tufan hikyesi olduunu yazar.
Rieme nazaran taksimat yledir: Avrupada drt hikve (Eski Yunan
llarn Deukalion ve Pyrrha tufanlar, Litvanyallarn Edda isimli destanla
rnda zikri geen tufan, Avrupa Rusyasnn imalindi sakin Wogullann
anlattklar tufan hikyesi), Asyada on hikye, Afrikada be hikye, Avus
tralya ve Polinezyada dokuz hikye, imal ve cenub Amerika yerlileri ara
snda otuz yedi hikye.
382 LH VAHY
vahyin din halinde tecellisi Hazreti Muhammed ile sona ermitir.
nk din artk tamamlanm ve halelden masun klnm, artk ta
biatta hkm sren lh ahenk rneile muntazam, disiplinli bir
hayat srmekte insanlarn takip etmeleri menfaatleri icab olan
rzayi bariye uygun, umumu tatmine kfi ana prensipler bir daha
unutulmyacak, tahrif ve tadil kabul etmiyecek surette insaniyete
duyurulmu, i yalnz duyulana ittiba etmekten ibaret kalmtr.
Bu ise baz kimseler iin halb scakl baz kimseler iin tenev
vr ve zaman meselesi, akli selimi rehber edinme iidir. Akli selim,
erbabn muhakkak hak dinine yaklatrr.
Hristiyanlara nazaran lh vahy (Ruhlkuds) Hazreti sadan
sonra Havariyyuna ve ncil muharrirlerine rehberlik etmitir
Hristiyanlarn Katolik ksm ruhlkuds hamillerinden Pier Azizin
bilvekle makamm igal etmeleri hasebiyle Papala seilen zeva
tn ruhlkuds ile dolduklarna ve bu itibarla fetvalarnda yanl
madklarna itikad eder. Yahudiler lh vahye mstenid dinin Musa
eriati ile hitam bulduunu, Musadan sonra gelen bran peygam
berlerinin evamiri aare dahilinde ahkm vaz ettiklerini, nbvve
tin bu tarznn Lv kabilesinden olan rahiblere mevrus bir salhi
yet halinde intikal ettiini ileri srerler. Baz spiritler lh vahyin
ruhlarn tebligat eklinde tecelli ve temadi ettiine inanrlar.
Bu itikadlardan doru olan herkes kendi grne gre kes
tirir. Bize kalrsa bu hususta slm noktai nazar dorudur. nk
artk hakik din mahdud zmrelerin gizli bilgisi veya sezintisi olmak
tan km, en eski halinde olduu gibi tekrar umuma sunulmu,
iradeli insanlar kendilerine duyurulan tek Tanrya inanp inanma
makta serbest bulunmutur. lh vahyin mecma olan Kuran muk-
tazi malmat ile mcehhez kimselerin anlayna aktr. Kuran
okuyann, dinleyenin ruhu lh vahy ile aydnlanr. Daima ayni
esaslar bildiregeldiinden Kuran yeryznden kalkmadka lh
vahyin din halinde menbamdan tekrar suduruna lzum yoktur.

(1) Hristiyalann itikadna gre Hazreti sann armh macerasndan

otuz seni sonra on ikisi havari olmak zere yz yirmi hnistiyan bir bayram
gn yahudiler ile birlikte Kudsde Mescidi Aksada ibadet ederken havari-
yuna birdenbire vecd ve istirak halleri gelmi, bu srada Hazreti sa on
lar Ruhlkuds ile vaftiz etmi, bylece ruhlkuds onlara gemi, o gnden
itibaren havariyyun fikir ve ialerinde bizzat sa ve dolaysiyle tanr gibi ol
mular ve veklet verdiklerine Tanr gibilii intikal ettirmilerdir. Katolik,
Protestan ve Ortodokslar arasnda ncil muharrirlerinin havariyyuna intisap
lar hasebiyle ruhlkuds tayanlardan olduklarnda ittifak vardr. Ondan
sonrasnda ihtilf balar. Ortodokslar ile Fh^otestanlar Senpiyerden veklet
alndnn kavli mcerredde kalmasna mebni Papann Ruhlkuds hmil
olamayacanda Katoliklere kar birleirler.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 383
Hazreti Muhammedden sonra peygamberlik evsaf ve iktidarn haiz
hi kimsenin zuhur etmemesi mslmanln on ksur asrlk
kdemine ramen yeryznde en yeni, en gen ^ byk din duru
munu muhafaza etmesi bu ciheti kfice teyideder. Hakik din
tektir. Her zaman ve meknda birdir. nk Tanr tektir. nsan
kinattaki amaz intizam ve ahenk karsnda fermann bir oldu
unu, tabiata yalnz bir iradenin hkmettiini teslim etmek zaru
retindedir. Tanr iki, , drt. ilh.. olsayd, kinatta intizam ve
ahenk olmazd. Mteaddit tanrlara inanan kimseler bile tanrlar
iinden birini ba tanr kabul etmek, yahut tanrlar tanrlar mec
lisi mukarreratma tbbi telkki etmek, yahut da tanrlar mahiyeten
mehul, fakat icbariyle mahsus bir mukadderat kuvvetine kar ze
bun bilmek suretiyle umum bir nazmn vcudunu tasdik etmek
zorunda kalmlardr diyenler pek salam olduu iin ok tekrar
lanan bir elile tutunurlar. Hakik din tek Tanry bildirir ve insana
yaratlna uygun bir ahlk sunar. yle bir ahlk ki her sahada
hulsas tabiatta mahede olunan tevaznn mneviyattaki iniks
halinde ifrat ile tefritin aras olan itidaldir. nsan yalnz ruhtan
ibaret deildir. Vcudn de dnecektir. nsan yalnz vcuttan
ibaret deildir. Ruhunu da nurlandracaktr. nsan yalnz ahsndan
ibaret deildir. Cemiyete ok sey borludur. Cemiyeti de dne
cektir. Cemiyet camid yap talarndan veya makine paralarndan
mrekkep deildir. Efradna baz haklar tanyacaktr.
Her eyi hakkiyle dnen, tertip eden lyezal kuvvet iyilik ile
beraber fenal da halkeylemi, fenal yenmeyi insanln erefi
klmtr. Vakit vakit hakik dinden, doru yoldan ayrlanlarm s
tnl ele almas, vicdan kararmlarn vicdan sahiplerinin sesini
bastrmas, dnyann bylece eytan kuvvetler: umum menfaatleri
husus menfaatlere feda eden kimseler elinde kalmas mukadderat
icabdr. Tarih bunun misalleri ile doludur. Byle devirlerde mmin-

(1) Medyomluun mahiyeti ve nevileri faslna baknz.

(2) Mslmanln en yeni, en gen din durumunda olmas ondan sonra
byk bir dinin zuhur edemediine gredir. Yoksa... mslmanla gre ms-
lmanlk en eski dindir. Hazreti Ademden itibaren btn peygamberler, m
metleri, bu arada Hazreti Musa ve hakik museviler, Hazreti Isa ve hakik
iseviler mslmandr. Dolaysiyle bugnn mslman bir vakitki z musev
ve isevnin dindadr. Ahmedi Kadyannin iddias vehile Krina aslnda
Hindlilere tek Tanry bildirmee memur hak peygamberi ise Krinann da
dindadr. Kuran Kerimde her millete oeygamber cnder'idii yazldr.
Milletler oktur. Peygamberlerin saysn Allah bilir. Mslmanlara ancak mah
dut bir ksmnn isimleri bildirilmitir. Tarih ilmi mslman tezini teyid
ediyor. Pek eski milletlerin tek Tanrdan haberdar olduklar anlalyor.
384 M E F D AK D ES
1er Tanrya snrlar ve dnyann slahn onun gnderdeceei bi
kurtarcdan beklerler.
Kuday

MEHD AKDES

Mehdi akidesi pek eskidir. Mteaddit dinlerde ona rastlanr.

Hinduizm vardr: Ensali iin mitsizlie den Ademay (demi)
Brahma mstakbel nesilleri a gtrecek Krina ile teselli etmi
tir. Musevilikte vardr: Mesih gelecek, yahudileri parlak bir istik
bale kavuturacaktr. Hristiyanlkta vardr: Tanr olu sa Havari
leri ve hristiyan azizleri ile birlikte tekrar yeryznde gzkecek,
dnyada bin sene srecek bir cihan saltanat tesis edecektir. Ms
lmanlkta vardr: dnyann en ziyade fsk ve fcura dt bir
devirde sa Peygamber tekrar meydana kacak, Muhammed eri-
ati esaslarn maribden marka geer edecek, zayflarn hmisi^
zalimlerin hkimi olacaktr.
Burada u nokta dikkate alnmaldr: Hristiyanlara ve msl-
manlara gre Tevratta gelecei Yahudilere tebir olunan Mesih Haz-
reti Isadr. Fakat Yahudilere gre Mesih henz gelmemitir. Ayrca
mslmanlara gre ncillerin sahihinde hristiyanlara vadolunan
mnci Hazreti Muhammeddir. Mslmanlara nazaran Hazreti Mu-
hammedden sonra Hazreti sanm tekrar zuhuru hristiyanlm ms-
lmanla galebesi deil, mslmanlm teyididir. Mslmanlk ile
hakik hristiyanlk, hakik yahudilik arasnda fark yoktur. slmi
yet: selmet yolu, doru yol; slm (mslman): selmet yolunun,
doru yolun yolcusu demektir. Mehdi ise hidayete, doru yola, se
lmete tavassut eden kimse mnasna gelir. Btn peygamberler
doru yolda olmalar itibariyle mslman ve doru yolu gsterme
leri itibariyle Mehdidir. Hazreti Musa kendinden evvel ve sonraki hak
peygamberlerinde, dolaysiyle sa ve Muhammedde, Hazreti sa Musa
ve Muhammedde, peygamberlerin sonuncusu olan ve hepsini temsil
eden Hazreti Muhammed sadan itibaren yukarya doru btn
peygamberlerde hkmen dile gelmitir. Bir devrin peygamberine
tbi olmak, evvel ve ahr hkmen btn peygamberlere tbi olmak
tr. Peygamberlerin hepsine ayni ruh: Ruhl Kuds =Cebrail ayni
mahiyette haberler tam, peygamberlerin hepsi mmetlerine ayni
haberleri tekrarlamtr. Baz slm lemasma gre peygamber ol
madklar halde hem cinsini doru yola sokmaa alanlar da bi
rer Mehdi saymaa, kelimenin lgat mnas gznnde tutulursa,
cevaz vardr.
Tek Tanr akidesi insann evvel Tanrya, sonra kendine gven-
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 385
meini, Tanrdan baka kimseye boyun ememesini emreder. Eski
mstesmir rahib snflar onu bu sebepten hazmedemez bahanesiyle
halktan gizli tutmaa almlardr. Vicdanlarnda tek Tanr aki
desi kklee insanlar, kendileri gibi fni birer insandan baka kim
se olmyanlarn haksz iktihsab edilmi otorite, fuzul tahakkm ve
mnsz tekebbrlerine tahamml etmezler. taatleri yalnz kendi
lerinden olanlara, bakalarn nefislerinden ziyade dnenlerdir.
Bu zihniyette insanlarn yetimesi phesiz kolay deildir. Nesille
rin binlerce sene ayni terbiyeyi almas, insanln mdrik tam in
san ideal bilmesi lzmdr. Hazreti Musa bu ideal uruna Msr sa
raynda hkmdar zevcesinin mnevi evld olmak gibi itibarl bir
mevkii varken Msrda insanlar en hakiri saylan srail oullarnn
banda ahsan Tanr olduunu iddia eden hkmdar (Firavn) ve
onu halka byle kabul ettiren rahibler idaresine isyan etmi, btn
Msrllara deilse bile srail oullarna tek Tanry ve onun bilin
mesi sayesinde doacak olan yksek insan tipini tekrar tantm
tr \ srail oullar arasnda Msrllarda olduu gibi dini halka
ve rahiblerin gzidelerine mahsus olmak zere ikiye ayran ve hal
ka hakikat kisvesi altnda sadece esir yetitirmee yaryan imaji-
nasyonlar sunan bir rahib snf treyince Hazreti sa meydana k
m ve hristiyanlk her hakszla zebunane tahamml eklini aln
ca mslmanlk parlamtr.
Hazreti sa ile Hazreti Muhammed arasmdaki alt asrlk md
detin dikkate ayan ciheti hristiyanlardan Hazreti say dier pey
gamberler gibi peygamber bilenler ile Tanr olu ve Tanr bilmek
istiyenler arasnda mcadele ile gemi olmasdr. Neticede bugn
k hristiyanlm temelleri zerinde ikinci grup galip gelerek bi
rinci grupu yahudilik ve rafz ve ilhad ile itham etmi, birinci grup
ise ikinci grupa putperestlik isnadnda bulunarak midini Hazreti
sann geleceini haber verdii peygambere balamtr. Bu sebep
ten birinci gruptan olanlardan Hazreti Muhammede yetienler ha
kik hristiyanlkla mslmanln bir olduuna kanaat getirerek
samim mslmanlarn ileri gelenlerinden olmulardr. Hazreti Mu-
hammedin ocukluunda amcas ile birlikte yapt seyahatlerde
rastlad Bahira ve Nastura adndaki keiler - birinci grupa men
sup hristiyanlardan olacaktr.

(1) srail oullan Hazreti brahiminin zrriyetinden gelmeleri hasebiy

le evvelce de tek Tanry biliyorlard. Fakat Msra hicretlerinden sonra unut
mulard.
(2) Siyeri Nebevi kitaplarnda bu iki zat tarafndan Hazreti Muhamme-
din vcudundaki mhr eriften, bann stndeki buluttan, sair almetlerden
mstakbelin hak peygamberi olduuna hkmedildii yazldr.
25
386 MEFDI AKDES
Dr. Philipp Schaff Kilisayi Kadim Tarihi inde ^ Ebion 1er
hakknda hulsaten yle der:
lk hristiyanlar ikiye ayrlrlar: Yahudilikten hristiyan
olanlar, putperestlikten hristiyan olanlar. Yahudilikten hristiyan
olanlarn ba St. Pier, putperestlikten hristiyan olanlarn ba
St. Pauldr. Bilhare bunlair birleerek bugnk hristiyanljin
ekirdeini tekil etmilerdir. Fakat yahudilikten hristiyanla ge
enlerin bir ksm birlemeyi kabul etmemi, snnet olmaa, Muse
vilikten mdevver ahlk ve ananata sadk bir halde yaamaa de
vam etmitir. Bu ksmdan olanlar sann hem Mesih, hem Tanr
olduuna inanrlar. Binaenaleyh rafaz, mlhid saylamazlar. Bun
lar saya hrmeti olan, fakat onu Tanrlktan kararak dier pey
gamberler derecesine indiren Ebionler ile kartrmamaldr.
Ebion bran dilinde fukarayi sabirin mnasna gelir. saya teban
fakru zaruretin iar edinilmesinden kinayedir. Ebionlere Filistin
havalisinde, Kbrs adasnda, Anadoluda, hatta Komada ok rast-
lanrd. Bunlar drdnc ara kadar kuvvetlerini muhafaza etmi
lerdir. bran lisannda muharrer bir ncil tanyorlar idi. Bu ncil
kaybolmutur. Mteaddit ubeleri olan Ebion mezhebinin ana hat
lar unlardr: 1 sa yahudilere vadolunan Mesihdir. Fakat asla
Tanr deil, dier insanlar gibi bir insan, Musa ve Davud gibi bir
peygamberdir. Bozulan yahudilii slaha almt, Musa eriatini
esas tutmutur. Musa eriati dahilinde yaamak btn insanlar iin
lzmdr. Baka trl dnya ve ahrette selmete klamaz. Her h-
ristiyan erkei snnet olmaldr. 2 Tarsuslu, putperest dnmesi
Paul bir sahtekrdr. Asl dini olan putperestlikten sureti zahirede
yahudilie dnm, sonra hristiyanln intiar kabiliyetini grn
ce bu kabiliyeti kendi akideleri lehinde istismar etmek iin yz
bile grmedii sanm sadk k geinerek azizliini iln etmi,
bir ok safdil hristiyan hakik hristiyanlktan ayrmtr. Onun
sunduu hristiyanlk putperestliktir. Mektuplarn ona eytan yaz
drmtr. Pauln maksad lmee mahkm putperest dinlerini h-
ristiyanla kartrarak bir mddet daha yaatmaktr. 3 Yaknda
sa tekrar gzkecek veya ayni ruhu hamil olan biri gelecek, yery
znde btn peygamberlerin mnev saltanatn dest-i kav ile geer
edecektir...
Ebionlerden ismi malm olmyan, fakat bilgili, uyank bir zat
olduu anlalan biri tarafndan yazlan Clemenin yirmi vaz
kilise tarihinde mehur bir eserdir. Bu eserde muharrir olarak or-

( 1) Geschichte der alten Kirche, hristiyanln ilk alt asrndan bah-

seder.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 387
taya srlen Klemene syletdiine gre mumaileyh Roma mpa
ratoru Domitianm akrabasdr. Roma dininden memun olmam,
hakikati aramak zere seyahate km, Filistinde St. Piere rastla
m, onun irad ile hristiyan olmutur. Clemen St. Pierden ayrl
myor. Beraberce dolayorlar. St. Pierin vazlarm, mnakaalarm
dinliyorlar. Sonra dinlediklerinden rendiklerini St. Pierin emriy
le yirmi vaiz halinde kaleme alp Kuds hristiyanlarnm reisi Ya-
kuba gnderiyor ve ayrca bildiriyor: St. Pier onu, Clemen'i, Roma-
da yerine vekil tyin ederek vefat etmitir... Bu Clemen Romada
St. Piere halef olan asl Clemen olamaz. Yirmi vazm kanonik
hristiyanla bir alkas yoktur. Bununla beraber Clemene isnad
edilen yaz eski kilise tarihinde gayet mhim bir yer tutar. nk
pek cidd mnakaalara yol amtr. ddia mucibince muhteviyat
nn asl hristiyanlk olduu sabit olsa idi, kanonik hristiyanlm
uydurma bir hristiyanlk olmas lzm gelirdi. Kanonik hristiyan-
lk: sann Tanrl uydurma olmadndan Clemenin yirmi
vaz inde ismi geen Clemene St. Pierin halefi birinci Papa
Clemenden tefrik iin dzmece Clemen denmitir. Hakik hris-
tiyanln mmessili olan St. Pierin fikirlerine makeslik ettii id
dias ile mild ikinci asrda Ebionler tarafndan ortaya karlan
Clemenin yirmi vazinde, daha dorusu yirmi vaz romannda m
dafaa edilen tez udur: Hristiyanlk Tanrmn ilk insana vahyettii
dni aslnin tekrardr. Dini aslye sfl maksatlar ile hurafat kar
tranlar olmu. Tanr icap ettike gnderdii peygamberler ile onu
yenilemitir. Musa Peygamberden sonra yahudilerin rndan
kard dini eski safiyetine irca iin Tanr sa Peygamberi gn
dermitir. demden itibaren saya kadar olan peygamberler dini
aslnin yeryzndeki direkleridir. Bu direklerin sekiz tanesi ba
direktir: dem, dris, Nuh, brahim, shak, Yakup, Musa ve sa.
sadan sonra bir ba direk daha gelecektir. Peygamberler ilk pey
gamber olan demin ruhunu tarlar. Hepsinde ilk peygamber az
aar. Saf Musevilikle saf hristiyanlk hem mahiyettir. Her iki din
ayni din halinde ilk insan ve ilk peygamber olan demin dinine in
tibak eder. Mahiyet bakmndan hakik dinde, dini aslde terakki
yoktur. nk hakik din, din asl deimiyen hakikatin ifadesi,
her zaman ve mekn iin sabit lh vahydir. Bu sebepten Musaya
veya saya inanmak arasnda fark yoktur. Fakat isantan inana
fark vardr. Sureti mahsusada yaplan incelemeler ile sada Musay
bulann, saf Musevilikle saf seviliin ayni din olduunu anlyann
ruhu daha mkemmel aydnlanr. Byle bir kimse grr ki din de
imez, dindarlar oalr. Musevilik branilerin dna tamamt.
Hristiyanlk tat ve daha taacaktr. Tevratta Tanrnn oullarn-
:S88 MEFD AKDES
dan, kzlarndan bahseden, melekleri Tanr ile kartran, peygam
berlere sarholuk, zina, zevk ve safa, israf, sefahet gibi kt fiil ve
ameller atfeden yerlerde eytann parma vardr. eytann ivaat
ile Levitler (Lav kabilesinden olan rahibler) o kitab istedikleri
gibi deitirmilerdir. Dini asl, her trl nakaisden mnezzeh olan
tek Tanrnn insanla lyk kld yegne yoldur. dem, Musa ve
sa o yolu tutmu, mabud olarak ancak tek Tanry tanmtr. Her
ey tek Tanrdan sudur ve tek Tanrya rcu eder. Tanr her eyi
zdd ile birlikte yaratmtr: Sa - sol, yer - gk, gece - gndz,
hayat - lm, iyilik - fenalk, saadet - felket, dinsizlik dindarlk,
dem - Havva gibi. dem doru ve faydal, Havva yanl ve zararl
haberlere vastalk etmitir. eriate tutunmak ve Tanry tanmaa,
marifetullaha cehd etmek selmet yolunun iki koludur. ki cihanda
aziz olmak iin hayr ilemek, ok oru tutmak, ok ykanmak, fa
kirlie gnl rzas ile katlanmak lzmdr. Erken evlenenler ken
dilerini fuhutan daha kolay korurlar. Gnahlar affettirilebilir. Tan
ry inkr edenlerin ruhlar ahrette tasfiye edici ate ile tazib edi
lirler ve kendi amellerinin neticesi olarak Tanr rneinde yaratl
m olmak hasletini kaybettiklerinden lrler. Mminlerin ruhlar
ise ebed hayata kavuur...
Yukardaki satrlardan biz kendi hesabmza mellifin maksa
dnn aksini anlyoruz: Clemenin vaizleri hakik hristiyanlktr.
Aysi mellif yani Dr. P. Schaff ilk hristiyan mezheplerinden
Montanler hakknda u malmat vermektedir: Anadoluda Fi-
rikyada mildn ikinci asr ortalarnda Montanus isminde biri Hiristo
(sa) tarafndan gelecei haber verilen Parakletin ^ ncs olduu
nu, istikbalde dnyay kaplyacak olan Paraklet fikirlerinin ilham
rabbani ile imdiden n hazrln yaptn iln etti. Montanus cahil,
fakat gayyur, ateli bir adamd. Ortaya att fikirleri somnambole
benzeyen vecd ve istirak hallerinde ediniyordu. Ayni tarzda eks-
tazlara den Priscilla ve Maximilla namnad iki kadn ona iltihak
etti. Roma mparatoru Mark Aurel devrinde hristiyanlara reva gr
len mezalim esnasnda bunlar hristiyan cemaatlerini dolaarak Pa
rakletin zuhurunun uzak olmadn, onun ok yaknda Firikyada Pe-
puzada zuhur etmesine ihtimal olduunu, din urunda lenlerin do
ruca cennete gideceini bildirdiler. Hristiyanlk icaplar olarak un
lar ileri sryorlard: sann mjdeledii Paraklete imdiden iman,
oru, zahidane beden mmareseler, ibadette rahiblerin tavassutu
na ihtiya olmamas, resim ve heykellerden yz evirilmesi, kadn

c) Yeni p>eygamber, Mehdi, Mnci, Ruhl Kuds ile hareket eden kim
se, yahut dorudan doruya Ruhl Kuds.
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 389
larn ssl elbiseler giymemeleri, yetikin bakirelerin rtnmeleri,
zevk ve saf aya dalnmamas... ncil ile amel sa ile nihayet bulmu,
hakik din Paraklet gelinciye kadar ilham rabbani ile Paraklet di
nini sezmekten ibaret kalmtr.
Montanus ve mnevi hemireleri ok taraftar toplad. Aleyhtar
lar Montanusu ve taraftarlarn tekfir ettiler. Montanusu mda
faa edenler arasnda iki mhim sima vardr: kilise babalarndan
Tertullian ve renus. Tertullian, Montanusun fikirlerini aynen ka
bul ediyor ve dini drt basamakl bir merdivene benzetiyordu: lk
basamak insanda ftr olan Tanr duygusudur. kinci basamak Tev-
rattr. nc basamak sanm arz hayatma mnhasr ncildir. Dr
dnc ve son basamak Paraklet nizamatdr. renus Parakletin Ro
ma mparatorluu daldktan ve dnyay ksa bir mddet iin din
sizlik kapladktan sonra gzkeceini sylyordu...
Montanlerin Paraklet ile kime iaret ettiklerini mslmanlar
pek iyi anlamlardr: Paraklet, yeni peygamber Hazreti Muham-
meddir. Fakat bugnk hristiyanlar Parakletden onu anlamazlar.
nk Katolik kilisesi Paraklete papalar tenvir eden Ruhl kuds
mnasn vermi, her papa Paraklettir demi, Hazreti sanm mehdi
olarak yeryznde tekrar gzkmesi akidesini reddederek nciller
mucibince onun bin sene srecek saltanatn tevelldnden itibaren
hesaplamtr. Bu sebepten bininci sene gelice orta a Avrupas
pek ziyade korkmu, kyametten sonra bir ilerine yaramyacam-
dan zenginler servetlerini kiliselere balamlardr, inanlarna
gre saltanat seviyenin bininci senesinde kyamet kopacaktr. Ka
tolik kilisesi Hazreti sanm kendinden sonra geleceini katiyet ile
haber verdii Paraklet ^ hakknda Ruhl Kudsn papalara ilham
lar tefsirini bulduktan sonra Montanler zerindeki aforozlar refet-
mi, Tertullian, renusu kilise babalarnn byklerinden bilmi
tir. Protestanlar da Katolikler gibi kilise otoritesi veya gnn h-
ristiyanl dnda bir saltanat mnciye olabileceini kabul etmez
ler. Byle bir iddia onlara gre de rafz ve ilhaddr. Reylerine ka
lrsa saltanat mnciye protestanlk esaslar dahilinde rahibler ma
rifetiyle yaplan ve yaplacak olan tanzimat mkemmeledir ki in
saniyeti her devirde tatmine kfidir. Ortodokslar Montanleri hris-
tiyan saymamakta berdevamdrlar.
Hristiyan kiliseleri Paraklet hakknda ne fikirde bulunursa bu
lunsun bir mslman hristiyanlar tarafndan yazlan kilise tarihle
ri eliyle yle dnmekte kendini pek hakl bulur: Hazreti sa, Haz-

(1) Yohanna ncili. Dier ncillerde Paraklet ismi gemez. Fakat on

larda da istikbalin doru yol klavuzuna iaret edilmirtir.
398 AHMED KADYAN
doru bsbtn azalacaktr. Fakat Mehdi ile beraber onlarn say
lar artacak, arttka insaniyetin arzular tatmin edilecektir: Hrs
ve tamah, kibir, israf, sefahat, fuhu ilh, gibi ahlkszlklar yerine
gzel huy ve ameller kaim olacak, hakszlklar, adaletsizlikler ta
rihe karacak, toprak hasisliinde devam etse bile itiha ve zevk
lerine hkmetmesini bilen kanaatkr mminin ihtiyacndan fazla
s Kuran mucibince mmin kardeinin mal olacandan fakru se
falet unutulacak, almaktan zevk alnacandan tenbel insan kal-
myacaktr. Fakat mahlk kinatta hi bir eyin istikrar yoktur.
Bu hal de ilelebed srmiyecek, bolluk, sulh ve msalemet, gzellik
baz insanlar memnun etmemee balyacak, onlarn azgnl tek
rar ele almalar ile beraber kyamet kopacaktr. Artk arz kendisi
ne iizimi olan yolun nihayetine varm, fakat ondan evvel insa
niyet Tanrnn ltuf ile dnyev emellerinin tahakkuk ettiini
grmtr.
Ahmedi Kadyannin ba gayesi mslman olmyan milletler
arasnda mslmanl yaymak idi. Kanaatince bu gayeye mevsul
yegne yol pasifizmdir.
Mslmanln gaza cihad: mukaddes harp akidesi hristiyan-

Allahn insan yeryznde halifesi, vekili yaratm olmas sembol pek derin
mnalar ihtiva eder. nsan er ge kendisine gsterilen ideali kavnyacak, iz
zeti nefsini idrak edecek, Tanrya lyk bir vekil olabilmek iin hayatna, ru
huna hkmeden madde ve insan putlarna kar brahimin baltasn eline ala
caktr. zzeti nefsin idraki asla egoizm deildir. Tanrdan bakasna kulluk
edilemiyeceini bilmek, hem cinsinden yalnz kendisi gibi dnenlerin szle
rine uymaktr... Yine yukardaki limlerin kanaatine gre hristiyanlk, budizm,
hinduizm zamann isteklerini kolayca benimser. Bu dinlerde rahiblerin akide
leri zamana gre ayarlamaa salhiyetleri vardr. Mslmanlk ise zaman
hie sayar. Yeryznde ilerlemekten mstani tek dindir. Bunun iin ms-
lmanlkta reform olamaz. Reforme edilmi bir mslmanlk artk mslman-
lk deildir... Bu iddiada pek dorudur nk mslmanlk, mddeilerin de
kabul ve tasdik ettii gibi, halin dna tamtr. O zamana uymaz, zaman
ona uyar. imdi uymuyorsa ilerde uyacaktr. slm akidelere kimse el sre
mez. Snnlerin mctehidlerinde ve iilerin imam zaman larnda akide ta
dili salhiyeti yoktur. Hareketler ancak akideler dahilinde olabilir. nk s
lm akideleri tabiat kanunlar vasfnda,... vasfnda deil o kanunlarn ta ken
disi, insan ruhunu ereveleyen ilahiyylmene tabiat dsturlarnn peygam
ber insan uuruna aksi, peygamber insann vicdann tekil eden prensiplerin
din - ahlk lisan ile beyan ve ilndr. nsan istei ile deimezler. O akideleri
kabul edenler kmil insanla namzed ve cehdleri nisbetinde kmil insan olur.
Kabul etmeyenler prangalarn tar durur... slmiyetin ilerlemekten istinas
nki haddi kusvada ileri bir dindir kendi bnyesine taallk eder. Bunu
medeniyetin terakkisine muhalefet sananlar pek yanlrlar. Mslman Alemi
kolleksiyonlar garb medeniyetinin slm dinine olan borlarn saymak ile
bitiremiyen makaleler ile dolcdur.
 SP R T ZM F *KRZM M A N Y E T Z M 399
lk lemine gayrimslimlere kar alan sulh kabul etmez bir harp
eklinde aksetmi olduundan hristiyan milletlerini ok korkut
mutur. spanyann, imal Akdeniz sahillerinin yedi sekiz asr s
lm hkimiyetinde kalmas, buna inzimamen Trklerin Viyana ka
plarna dayanmalar ve Trk aknclarnn skandinavyada grl
meleri garp hristiyanl indinde unutulmasna imkn olmyan
dehet lerdir. slm memleketlerini tetkik eden baz Av
rupalI ve Amerikal muharrirler gnmzn mslmanln artk
ate pskrmiyen, fakat iin iin yandndan dnyay alt st et
mek zere her an patlamas ihtimal dahilinde bulunan yuca bir
volkana benzetirler. Siyaseten, iktisaden mslmanlarn ekseriye
tine hkim olan hristiyanlarn mslmanlk karsnda duyduklar
asla stnlk hissi deil, sadece endie ve ihtirazdr. Rahib Gedat,
H. P. Beach, Campbell, Young ve saire eserlerinde bu duyguyu
aklarlar. Bu duygu iledir ki Tanr takdiri ile hakimiyetlerini kay
betmi mslman milletlerine galipleri gaza ve cihad akidesine
bal kaldklar nisbette hsn muamele etmiler, dier dinlerden
olan tbilerine tanmadklar imtiyazlar tanmlardr. Tarihi kal
binde yaad mddete hi bir malp millet ezilmez. Tam istikll
ve hrriyetten onu ancak bir ka hatve ayrr. Bunu atmak ise mu
kaddesatn unutanlarn iktiham etmee mecbur kalacaklar byk
mklt karsnda hitir. Alelde frsat meselesidir. Fakat... alevli
bir gaza cihad akidesi ile gnmz hristiyanlarnm kalpleri
fethedilemez. Kuran olan ve mdafaa harbine inhisar eden
gaza - cihad akidesi ile milletlerin kuvvetli zamanlarnda yaylmak,
memleketler fethetmek isteklerini birbirinden ayrmak lzmdr ^
Ahmedi Kadyan islmiveti bilhassa hristiyanlar arasnda yaymak
istedii iin gaza - cihad akidesinin mahiyetini tavzih etmi, bu hu
susta tek hatas, arzettiimiz gibi, silhsz mdafaaya silhl mda
faa ciz kalmadan mit balamak olmutur. Silhsz mdafaa Hin
distan iin doru olabilirdi. Nitekim olmutur. Osmanl mparator
luu daldktan sonra Araplar da ksmen silhsz hareketler ile
istiklllerine kavumulardr. Fakat bu vaziyet silhla taarruz eden
bir dmana silhla kar koyarken mslmanm dininden kuvvet al
maa hakk olmamasn icap ettirmez. Ahmedi Kadyan hris-
tiyanl kazanmak, Hazreti saya atfolunan mutlak sulhperverlik
ile paralel tekil edebilmek iin asrnda islmiyetin muhariplii hi
bir vehile desteklemediini ileri sryordu:

( ]) Bir harp ne vakit taarruz veya istil harbidir? yle harpler vardr ki
taarruz ve istil eklind.a gzkmelerine ramen haddizatinde mdafaadrlar.
slm tarihinde byle harplerin mislleri oktur. Baskn yapaca bilinen d
mann baslmas fenal nlemek olduundan dine, vicdana aykr saylamaz.
400 AHMED KADYAN
... Zaman olgunlam, islmlarn dinlerini silh ile koru
mak mecburiyetinde kaldklar devirler gemitir. Mslmanlarn
hayatna mslman olduklar iin kastedenler artk grlmyor.
Dine kar taarruz silh hlen kalemdir. Binaenaleyh mslmanl
ancak kalem ile mdafaa er olabilir. Harbin her nevi menfurdur.
Zamanmzdaki siyas harplerde galip taraf malp tarafn dinine
hrmet ettiinden mslmanlar gaza ve cihad akidesine tutunarak
bundan byle silhl arpmalarmda sa kalanlarnn gazi, lenle
rinin ehit olduunu iddia edemezler. Silhl cidali din vazife klan
sebepler ortadan kalkm, din harplerde kuvvet kayna olmaktan
kmtr. Hrriyet ve istikll mevzubahs ise o en iyi kltr ile,
ilim ve irfan ile, gzel ahlk ile korunur. Kaybedilmi ise yine bun
lar ile kazanlr. Silhn zaferi muvakkattir.
Cihad akidesini ters anlyarak karlarna kan gayrimslimi
kesmekten ibaret sananlar slm dvasna ihanet ederler. Bu yanl
telkki ve tatbikat islmiyete saysz dman kazandrm, dier
milletlerin kalplerinde snmez bir kin uyandrmtr. Cahil monla-
larm, mutaassb dervilerin mesuliyeti byktr...
Silhl cidali er klan sebeplerin henz ortadan kalkmad
na, dmann ancak yld yerlerde licenab olabildiine, msl-
manln istedii ekildeki hrriyeti vicdann en meden lkelerde
bile henz teesss etmediine kani olduumuzdan Ahmedi Kadya-
nnin fikirlerini bugn iin yersiz buluyoruz. Gayrimslim d
manl islmiyete yabancdr. O her din ve mezhebe hayat hakk
tanmtr. Fakat gayrimslimlerin istilsna uryan yerlerde hal
kn onlara dmanln da tabi karlamak lzmdr.
Ahmedi Kadyan anladna gre mslmanlk esaslarn havi
bir kitap yazarak ngiliz kraliesine gnderdi. Onu ve hkmetini
slm olmaa davet etti. Kralie ve kabine zalarndan kimse ms
lman olmad amma kitap ciddiyetle karland. nk bir meczu
bun eseri deil. ark - Garb teolojileri ve hukukunda behresi olan,
sosyoloji ve psikolojiden iyi anlyan bir limin eseri idi. Anglikan
Kilisesinin mdafaa bakmndan fazla alkasn mucip oldu. Ahmedi
Kadyan ondan evvel de mteaddit kitaplar yazmt. Bunlar ne
retti. Hindistanda ve civar memleketlerde olduu kadar Ingiltere,
Amerika ve Avustralyada okuyucular buldu. Kitaplarnda kulland
lisan ngilizce ve Arapa idi. Kuvvetli kalemi olduu kadar kuv
vetli nutku da vard. Halk vaizlerine kouyordu. ok gemeden
mslmanlardan, hindulardan, Hindistan dahilinde ve haricinde
ngilizce konuan hristiyanlardan bir hayli taraftar edindi. Gayri
mslim taraftarlar evvel onun dinleri birletirmek projesine hay
ran oluyor, sonra ihtida ediyordu. eyrek asr gemeden Kadyan
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 401
kasabas byk bir hareketin merkezi haline geldi. Reislerine son
derece bal ve ekserisi mnevver Kadyanilerin says yalnz Hin-
distanda iki yz bine vard. Ahmedi Kadyan Hind zenginlerinin
yardm ile be ktaya amil byk bir misyon tekilt vcude ge
tirdi. ngilizce konuan hristiyan lkelerine binlerce mslmanlk
misyoneri murabit gnderdi. Bunlar her sene milyonlarca bro
r, pamflet, kitap datarak, vaizler ,nutuklar, konferanslar vererek
mslmanlk hakknda muhitlerini tenvir etmee baladlar ve ok
ihtida kaydettiler. Bu tekilt hl muvaffakiyet ile faaliyettedir.
Gndengne kuvvetini arttryor, daha imdiden Anglikan misyo
nerliine mukabil sklet olabilecek duruma gelmi, faaliyet mdde
tinin yarm asr doldurmamasna ramen muvaffakiyet kalitesi ba
kmndan onu gemitir. Hristiyan misyonerlerinin byk ehirler
de hristiyan edebildikleri kimseler daha ziyade fakir ocuklar ve
kadnlar olduu halde Kadyanilerin ngiltere, Amerika, Avustral
ya byk ehirlerinde hristiyanlktan mslmanla dndrd
kimseler daha ziyade zenginler ve mnevver erkeklerdir.
Ahmedi Kadyan birinci dnya harbinden sonra vefat etmi,
tekiltnn byk baarlar, Amerikada hristiyanlar tarafndan
karlan The Moslem World mecmuasnda D. Vander Meulen
imzal makalede izah edildii vecihle (Cild XXVI, say 4, sene 1934)
Kadyanlii slmiyet d sayanlar Kadyanlie sndrm, Vehha-
bler bile onlara kfir demekten vazgemitir.
Ahmedi Kadyan, yahut uzun ismi ile Kadyanl Mirza Gulam
Ahmet phesiz mslmanlarm bekledii Mehdi deildir. Fakat
herhalde pek samim, Hazreti Muhammede son derece hrmetkr
bir mslmandr. Sisteminde Kuran ve snnete harfiyen ittiba
eder. Kendi hakknda kulland mehdi tabirini nuru Kuran ile hem
cinsini tenvir ve irad eden kimse mnasnda kullanr:
Ben mceddid ve mehdiyim, fakat ari deil, mctehidim.
Kuran zerinde alan Kuran ruhu kaplar. Kuran okuyan vahyi
lhinin mrselileyhi olur, ve sias nisbetinde iarat s.emaviyeyi
grr, halin iyi yollarn tyin ve istikbali kefeyler. Kuran yle
bir kitaptr ki onun satrlarn takip eden Allah ile ittisal temin et
tiini duyar. Bu duygusu ile mesut olur. Dualarnn mstecab ola
can Tanrdan renir. Kalbine ilmi lh dolar. Bylece her trl
gnah temayltn yener. Gayr ahlklikten kendini uzak tutar. Di
er din kitaplarnda ise akl ve manta muhalif olarak gnahtan,
kurtulma usulnden baka bir ey yoktur: gnahlardan, sebepleri
giderilmeden kanlr. Mctehidin vazifesi halin icaplarn Kurandan
istinbat etmek, mceddidin vazifesi Kuran eli ile saf imana ermek.
26
40 1 AHMED KADYANI
Mehdinin vazifesi Kuran olan saf imandan hemcinsini nasibedar
etmee almaktr. Bu vazife bende birlemitir...
Ahmedi Kadyaniye intisab etmek iin islmn be farzna ria-
yetkr olmak, hsn ahlk zere yaamak, ameli slih ilemek,
maddeye balanmamak ve kimseye tahakkm etmemek arttr:
.... nanarak kelimei ehadet getirecek, usul ve erkn da
hilinde namaz klacak, oru tutacak, fukara vergisi (zekt) verecek
ve imkn bulursan hacca kideceksin!... Cehennem azab Tanrnn
sonsuzluu gibi nihayetsiz deildir. Kurandaki ebed lfz iradei
lhiye ile takyid edilmitir. Yani Allah isterse cehennem azab ebe
d olacak, fakat o rahmenrrahim merhametlilerin en merha
metlisi olduundan istemiyecektir. Bir hadisi erifde bu ciheti bil
dirir: Cehenneme yle bir zaman eriecek ki artk onun iinde kim
se kalmyacak, serin sabah rzgr kaplarn oynatacak... Lkin
bil ki muvakkat de olsa o azap ok iddetlidir ve sana, senin mik
yasn ile ebediyet kadar uzun gelebilir. Tanr sana borlarn nar
cahimde detirse vay haline!... Tanrm cennetimdir. Tanr senin de
cennetin olsun!... Maddeyi ruhtan stn tutanlar taklid etmeyiniz:
Onlar toprak yutan ylanlara benzerler. Leler zerine atlan k
peklerden farkl deildirler. Hrslarna gem vuramazlar. Her eyi
yerler ve her eyi ierler. ndlerinde domuz eti, arap ve gayrn
hakk mubahtr. Tanr yerine insanlara taparlar... Serveti menetmi
yorum. Fakat ona gvenmemek, a, plak bulunmasna raz ol
mamak artiyle. Geinmek iin herhalde almal, helalinden ka
zanmal, naar kalmadan bakalarnn yardmna katlanmamal,
okuduunuz iin okumyanlara, akll olduunuz iin aklszlara,
kuvvetli olduunuz iin kuvvetsizlere tahakkme kalkmamal
snz!....
Mumaileyh mehafetullah teesss edinceye kadar kadnlarn te
settr taraftardr. O teesss edince zinaya, fuha gzler kapanr.
Vehhaber gibi llere fazla hrmet edilmesini, kabirlere adaklar
adanmasn, tarikat pirlerine, eyhlere ifrat derecede rabt kalbi
meneder. Alim bir i lala tarafndan yetitirildii halde iler hak
knda shnler gibi dnr, onlarn Ebu Bekir, mer dmanl
n ve takn Ali dostluunu iddetle tenkit ederler. Asla lyuhtilik
iddiasnda deildir. Kef, istihra ve istidlllerinde yanlabileceini
syler. Kur'an Kerimi modern dnya mnevverlerini her cihetten
tatmin edebilecek surette tefsir etmi, o tefsirler ile tekiltnn eli
ne mslmanla aleyhtar her trl felsefeyi kymetten drme
e muktedir mnev bir arsenal vermitir. Mumaileyhin Kuran
tefsirleri muakibleri tarafndan ayrca ilenmi, bylece mkemmel
bir tfsir kitab vcude getirilmitir. Arapa olan bu kitap Lahur
 SP R T ZM F A K R ZM M A N Y E T Z M 403
neri slm heyeti reisi Mevlna Mehmet Ali ^ tarafmdan ngilizce
ye tercme olunmutur.
Mslmanln yaylmasnda artk Kadyanlik ve Kadyanliin
gayr fark kalmamtr. Btn slm misyon heyetleri elele vermi
tir. Mesel Amerikadaki slm hareketi cemiyeti orada btn
slm misyon faaliyetlerinin destekleyicisidir. Her yerin slm ha
reketleriyle alkadar olur -.
Kadyanler akkor Kuran atei ile stadlarnm ruhunda yk
sek uur gneinin parlad, mumaileyhin harikalar baard fik
rindedirler. Kendi de kitaplarnda kerametlerinden bahseder, mese
l: binlerce kiinin grdkleri ryalar zerine tarikatine slk ettii-
ini, yannda krk gn kalan bir kimsenin semav bir iaret ile b
tn inkrlarndan syrlacam syler. Ktrmleri el mesihleri ile
ayaa kaldrm, hastalar bir ka sz ile iyi etmitir. Gayb Tanr
dan baka kimsenin bilmediini, fakat Tanr dilerse kulunun gz
n istikbale aacam, bu ltfa mazhar olarak senelerce sonra ola
cak hdiseleri gz ile grdn, zaman gelince bunlarn aynen
zuhur ettiini, eynen zuhur etmeyenlerin tabiri gerekli rya karak
terinde olduunu yazar. Monlann biri mumaileyh aleyhinde bir ki
tap yazarak Yarab, Kadyan ile ben senin huzurunda mrafaa olu
yoruz. imizden hangisi haksz ise tez vakitte onun cann al demi
ve on gn sonra monla lmtr. Bu monladan sonra dier bir monla
daha ayni tarzda hareket etmi, onunda soluu kesilmitir. Bunlar
Ahmedi Kadyannin Nzul Mesih adl kitabnda tarih ve isim zik
ri suretiyle kaytldr. Bu kitap onun cidden hayreti mucip (150) ke
rametinden bahseder. Kerametlerinden biri de kendisini irad eden
sesin (Klairodiance hadisesi) senelerce evvel haber verdii vehile
be senedenberi etraf havali vebadan krld halde hi bir shh ted
bir alnmamasna ramen hastaln Kadyan kasabasna uramama
sdr. Ahmedi Kadyan ahs ile alkal harikalar hakknda yle
diyordu:
Eer peygamberlere vaki olan vahiy ve ilhamlarn lh
meneli olduu harikalar ile meyyed ise ben onlarn ounu ge
ride braktm. Tanrnn bah buyurduu kuvvet ile benden sadr

(1) Mumaileyh muhterem Naciye Hamdi Aksekinin ngilizceden Trk-

eye tercme ettii slm dini adl kitabn muharriridir.
(2) Bu cemiyet 1948 senesinde slm leminde Nobel mkfatna mua
dil olan Ramazan mkfatn islmiyete ettii byk hizmetten dolay Pa-
kistann kurtarcs merhum Mehmet Ali Cinnaha vermi, mkfatn beratn
Amerika Mfts eyh Abdrahman mumaileyhe gndermitir. Kral b-
nissuud ve Kral Faruk daha evvelki senelerin ramazan mkfatn kazanan
lar arasndadr.
404 AHM ED KADYAN
olan fevkaldeliklerin ahitleri mazide deil, haldedir. Onlarn bu
gn binlerce ahidi yayor. Fakat Muhammedin mucizesi yannda
bunlar nedir ki?!... Onun Kuran var. Ben ancak o zatilinin nuru
nun makesiyim. Vahdaniyeti ilhiyeyi teblie memur hak peygam
beri Krina yerine Hindular, sa yerine hristiyanlar bir Tanr Kri-
na ve Tanr sa uydurdular. Onlarn Tanrlar ancak muhayyelelerin-
de mevcuttur. Havarik alannda hindu gurularn, Hint - Tibet yogi
lerini ve saya tapan hristiyan azizlerini karmda grmek isterim...
Ahmedi Kadyannin karsma azizleri bol hindulardan, Tibetliler
den kimse kamyordu. Yaayan hristiyan azizi ise artk kalmam
t. Onun olacak dedii oluyor, lecek dedii lyordu. Bir cretkr
ile maceras yle olmutu: Lek Ram isminde brehmen kastndan ve
Aryasama mezhebinden bir hindu Kadyan kasabasna giderek Ah
medi Kadyanye Kuran Tanr kelm deildir. Tanr kelm yalnz
Vedalardr. Vedalara olan imanm ile bana ilhamat vaki olur. Sana
ecelinin ne vakit geleceini haber verebilirim dedi. Ahmedi Kadyan
dini hakkndaki shhat delilinin neden ibaret olduunu Hinduya sor
du. Hindu dinimden aldm kuvvet ile istikbali kestirmem kfi bir
hccettir cevabn verdi. Ahmedi Kadyan yle ise dininin yanlln
dindalarna anlatmak kolay olacaktr diyerek karlkl kehanetlerin
matbuat ile ilnn teklif etti. Hindu kabul etti. Bylece btn Hin
distan meseleye gh oldu: Hinduya gre Ahmedi Kadyan sene
iinde koleradan lecektir. Ahmedi Kadyanye gre Hindu alt sene
iinde bir bayram gn dindalar tarafndan paralanacak ve o gn
den bir ka gn sonra Pencab mntakasnda taun zuhur edecektir.
Hindistanda byle bahisler unutulmaz. Merak ile neticeye intizar
olunur. sene ve daha fazlas geti: Ahmedi Kadyan diri kald. Al
tnc sene bir bayram gn Lek Ram ldrdler ve bir hafta sonra
Pencaptan taun haberleri geldi.
Ahmed Kadyannin Berahni Ahmediye ismindeki Arapa ki
tabnda da bu neviden fevkaldeliklerine dair baz notlar vardr.
Bu etdmzn ba mehaz mumaileyh tarafndan ngilizce olarak
telif edilen The Promised World Messenger mevud dnya ha
bercisi adl kitaptr. Kadyan tekilt halen u yerlerde faal bir
haldedir: Hindistan, Burma, Seylan, in, Mauritius, Mezopotamya,
ran, Arabistan, Msr, ngiltere, Birleik Amerika Devletleri, ark
ve Garb Afrika, Avustralya.
Eserleri eli ile Ahmed Kadyan hakkmda verebildiimiz hkm
udur: Mumaileyh yksek bir medyom, hakik bir mutasavvf, bir
veli, byk bir idealisttir. Teoloji ve spiritualizm bakmndan su
reti mahsusade tetkike deer. Kendisinde tecelli eden psiik halle
rin mahiyetini bizzat yazd ngilizce ve Arapa kitaplarda tam
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 405
htisas ve salhiyet ile izah etmesi itibariyle mdekkiklere otantik
mesnetler verir. Mefkre kuvveti, samimilii, uuraltn vuzuh ile
idrak kebiliyeti muhtelif ilimlerdeki vukufuna inzimam etmi, ken
disini yksek deha sahipleri arasnda saydrmtr. Hazreti Muham-
mede hudutsuz bir ak ile balanm, onun byk idealinin tahak
kukuna hayatn vakfetmitir: Cihan sulhu tek Tanr, tek din...
Ahmet Kadyan mevud Mehdi olamaz. Fakat herhalde mevud Meh
di yolunda atlm bir adm, hem de byk bir admdr.

Kuday
 OLUM

Hayatla lm arasnda keskin bir hudut yoktur. lme gei^

bir oklarnn sandndan daha kark ve yavatr. Hayatn en
yksek noktas tam shhat ve nee olduu sylenebilir. Fakat, l
mn en kritik an nedir, bu bilenemez. lm eiinden itibaren
balyan btn hadiseler, biroklarnca mehul olduu iin, haya
tn sonu korkun grlr. Bilinmeyen eylerin verdii korku... Bu
nunla beraber srklenen mitsizlik, ztrap, hayet hatt gayz ve
kin... Hep bu bilgisizliin dourduu neticelerdir. lm bir ne
fes kesilmesi, kalp durmas, tam uursuzluk hali, btn fizyolojik
vazifelerin tatili... gibi adlarla erevelemete imkn olmad bir
oklarnca malmdur. Nitekim saatlerce nefes almyan yahut kalbi
hareket etmiyen yani tbben lm saylan kimselerin bir mddet
sonra tekrar hayata kavutuklar ok grlr. Mezardan dnen l
ler az rastlanr hdiselerden deildir. Baz operasyonlarda hastala-
rm ldkleri halde gerek baz tbb mdahaleler, enjeksiyonlar, ge
rek sun teneffs gibi vastalarla hayata dndkleri artk di vu
kuattan saylyor. Denizde boulup kurtarlan, zehirlendikten son
ra tekrar hayata getirilen insanlar, l doduu halde diriltilen
bebekler hemen sk rastlanan vakalardr. lmden sonra deri, sa
lar, trnaklar, kemik nesci olduka uzun bir zaman canll mu
hafaza eder. Doktorlarn Transplantation dedikleri! deri ;ala-
ma ^ keyfiyeti lm kimselerin ciltlerinden alnm paralarla ve
muvaffakiyetle tatbik edilebilmektedir. lmn kat hududu ne
residir? Bunu anlamak ekseriya gtr. Shhatli bir insann lme
doru katettii mesafeleri ylece sralarsak, kat lmn hangi
noktada husule geldiini daha iyi tebarz ettirmi oluruz:
Normal bir insanda hastalk, rahatszlk hallerinin zuhuru, l
me doru bir adm saylr. Bu haller artp vaziyetin arlamas
lme yaklamadr. Bazan bu yaklama birdenbire de kalb has
talarnda, Apopleksilerde olduu gibi vukua gelebilir.

(1) Transplantation baka bir vcuttan alnan derinin, salam bir in

sann ameliyatla karlm bo cilt ksmna yamamak keyfiyetine denir.
Yrtk veya delik olan bir kumaa yaplan yama gibi.
 SP R T ZM F A K R ZM M A N Y E T Z M 407
Hastalk halinin sratle ilerlemesi ve nihayet baygnlk defe-
yans hallerinin zuhuru, uurun bulanmas, hezeyanlarn, ihtilla
rn balamas... daha ileri bir admdr. Nihayet (Koma) (Haleti-
nezi) en cidd adm, eik admm tekil eder. uur kalmaz, nefes
gleir, nabz ktleir. Biraz sonra nefes durur. Kalp henz faa
liyetine devam etmektedir. ok derinden de olsa kalbin arp
daha dorusu rpn seslerini duymak mmkndr ^ kalbin
duruiyle vcut soumaa balar. Hi bir hareket - hissedilmez. Bir
mddet sonra vcutta tefessh da balar. Bu, nce cierlerden, bar-
saklardan balar ve nihayet btn gvdeye sirayet eder. organ
lar rr ve kokar. Nihayet etler ve deri dklr. En sonunda da
kemikler erir ve kaybolur. Bir zamanlar u yazlar yazan veya oku
yan varlk bir zaman sonra bu saydmz kbetlere urar. te
btn bu uzun hdiseler silsilesinde, hakik ve mutlak lm hangi
noktadadr?. Belki kalbin duruu, veya uurun kaybiyle birlikte v
cudun soumaa balamas... Fakat bu da ksa ve keskin bir safha
deil. Bazan saatler hatt gnler devam eden bir [hdiseler silsi
lesi] nden ibarettir.
Bu sebeplerden dolay hayatla lm arasnda kat' hudut iz
mek mkldr. lm denilen hdise vukua geldikten sonra acaba
her ey bitmi midir?.. Buras da pek mhim. Materyalist gre
gre evet! spiritualistlere gre de hayr!...
Eer btn kinatn bir yaratcsn kabul edersek, byle sonsuz
yaratclk kudreti tayan bir Allahn, be gnlk bir mrle in
san varln dnyada bir resmi geit yaptrp ifna edivermesi man
tkszlk, adaletsizlik, {hatt kudretsizlikle vasflandnlbilecek bir
i olur. Kald ki madde ve kudrette ebedilii, materyalist ilim de,
felsef akidelerde kabul ediyor.

(1) Anne rahminde; sinir, hazm, teneffs, hareket ilh, sistemlerinin

henz faal bulunmad bir srada ilemee balyan kalp btnhayatn de
vam mddetince. gece - gndz, durmadan, alr. Beikten - mezara uza
nan hayat yolunun en etin ykn tar. Bu zavall hamal, btn gvdenin
ykn hayatn son dnm noktasna kadar srtnda srkler. Nihayet bir sil
kinile ykn atar ve bitap, sessiz, hareketsiz ebed istirahate dalar. Bu ha
liyle vcudda en evvel harekete geen ve nihayet en sonra duran kalp, ha-
, 3^at lme balyan yolun son noktasn tekil eder. Kalbin durmas btn
dier uzuvlarn da ksa bir zamanda durmasn neticelendirir. Yaplan istatis
tiklere gre uursuzluk, hissizlik haftalar ve aylarca devam edebiliyor. T enef
fs etmeden 30 dakika hatt 45 dakika yaayabilmek kabil olabiliyor. Fakat
kalbin durmasna ancak 8 - 1 0 dakika mukavemet edilebiliyor.
(2) Yalnz adalelerin takalls grlebilir. Baz kurbanlarn barsak
lar oynar, etleri titrer.
408 LM
Byle olunca, lmden sonra da varl devam ettiren bir uur
halini kabul etmek makul olacaktr. te yukarlardanberi bir sr
delillerle ispatma allan ey, lmden sonra insann yaamakta
devam eden bir cevher ruh sahibi olduudur. Spiritizmenin ms-
bet ve mdellel vakalar hep bu cevherin eseridir. Ruhun beden
den ayrl, ondaki milyarlarca hcrenin ^ ruhlarn da idarecisiz
brakr. Bu ayrl mukadderat plniyle sk skya bal mdr, de
il midir?. buras uzun etdlere ihtiya gsterir. Ruhun bedenden
ayrl bu pln icab olabilecei gibi sonra verilen bir karar yahut
ruh ve beden mnasebetlerinin devamna imkn brakmyan yeni
artlarn ortaya gelmesi gibi bir keyfiyetten de olabilir. Bu ml
hazalardan sonra akla tbbn hikmeti nedir? suali gelebilir:
Tp, btn kudretiyle, beden yapsnn fizik durumunu slaha
gayret eden, ruhun bu bedenden daha srekli ve faydal bir ekil
de istifadesini salayan bir ilim ubesidir. Bu mnasiyle felsefesinin
istikameti belki biraz deimelidir. Fakat netice itibariyle yine ayni
yolda yrdn kabul etmek zor deildir. lme bir son bulmak
imknmm mevcut olmay karsnda, ruhun ebedilii felsefesini
bir teselli olarak telkki etmek de yersizdir. nk lm hakik
mnada bir kurtarcdr. Hayat yknn ztraplarndan, aclarn
dan, yorgunluklarndan, tesellisiz kallarmdan bizi syran yegne
kurtarc... Maddeler leminde deiiklikler iinde tevali ve tesel
sl eden hayatlar kabul edilmeden, srekli bir mr, mnsz bir
eydir. Hele tekml karsnda tamamen mnsz ve clz kalr.
lm, ruh hayatmm ebedi tekml seyrinde her deime safhasn
adlandran bir vakadr. Ve ancak bu manasiyle bir kymet ifade
edebilir.
lm tatl bir kurtarcdr. Eer tekml varsa ve eer bu
ebed ise lm en gzel bir vastadr. Okuyucum, hayata smsk
yapm okuyucum! hayatn tesinde de umduun byk saadet
vardr. Ve olmas zaruri. Bu lemler, yldzlar bo yere yaratlma
mtr. Hayat ve mit bo yere alamyor. Buna inan!.. lm bir
kurtarcdr, hem de tatl kurtarcdr dedim. Etrafnda grdn
binbir ztrap ebediyen devam etseydi, yaratcya adaletsiz demek
te senden nce gelirdim. Fakat her yarattnda kk akllarmzn
alamyaca kadar hesapl davranan yaratc, bizlere bu bedbaht-

(1) Bu hcrelerde de ruh vardu*. Her birisinin mstakil fakat geri ruh
varl btn gvdeyi idare eden ruhun ayrlmasiyle, idaresiz kalrlar. Ksa
bir mddet sonra bunlar da ksm ksm kendi bedenleri olan hcrelerden ay
rlrlar. Ve hakik lm de btn bu hcre ruhlarnn tamamen a)0 'ilmala-
riyle vukubulur.
 SPRTZM FAKRZM MANYETZM 409
lklar karsnda bile lmle teselli bulmamza imkn vermitir.
Saadet iinde yzenlere lm belki korku ve hayet verir. Hayata sm
sk sarlanlara ondan ayrl bir acdr. Amma bu da bir adalet de
il mi?.. Iztrab, acy kesen ayni kl, saadeti de ayni amaz ada
letin hkmne arzediyor. Birisi balangcmda dieri sonunda duyu
lan ac; bylece yer deitirmekle adaleti, hakk yerine getimiyor
mu?, bediyen yok olmanm ztrab, bilgisizhimizin dncesizli
imizin bir cezasdr. ster spiritualist, ister materyalist grlerle
dnelim, yoklua kavumak mantkszlktr. Maddenin de, ener
jinin de mahvolmyacan syliyeen ilim, tecrbeleriyle, msbet
eserleriyle bu inan ruhumuza sindiremediyse yeryznde mantk
da, uur da ifls etmi olmaldr. Ruhun ebediyetine inan akim
bir icad; adalet ve mutlak mefhumunun uydurulmu bir neticesi
olsayd temellerini sarsarak ykacak daher yetimekte gecikmezdi.
George Bohen, Rahib Meslier, Moleschot, Bchner gibi cidden ileri
tefekkr kabiliyeti gsteren si zihinlerde, kinat nizammn bir ok
hatalarla mall gsterilii bile tabiatin akl almaz uurunun ahen-
gine delildir. Mutlak bir adalet, mutlak bir nizam ve kinat ahengini
tasavvur etmek kudretinin bize bahedmi olmadna gre bu
dhi mtefeikkirlerin tenkitlerinden melnfi deil msbet mnada
bir hisse kaplmas gerekir. Bohenin zihayatlarm bnyeleriide
lzumsuz hatt muzr eyler grebilmesini (106) ancak tecrbe im
kan ve artlarnn kifayetsizliini gsteren bir delili olabilir. Yoksa
hayatn mekanizmasnda bu muzr ve lzumsuz gibi grlen
olaylar, ok kark ve mu'dil hesaplarn zarur bir vastasdr;
lm! gibi...

HAYAT

Hayat, uurun maddede tezahr gstermesidir. Yahut, spiritua

list grle, ruhun, dnya maddeleriyle mnasebete gei keyfiye
tidir. Hayatiyat ( = Biologie) limlerinin bazlarna (106) gre ha
yat, bilhassa iptida varlklarn hayatn ebediyen uzatmak mm
kndr. Bu bipoloji limlerinin yaptklar tecrbelerde bir tek ha-
yattar varln deil de bundan reyen varlklarn ilnihaye re
tilebildikleri iddias grlr. Bu, bizim anladmz mnada bir
ebediyyet deildir. Hayat cevherini, nesilden nesle intikal ettiren
gizli bir kuvvet mefhumudur. Bu mnasiyle insandaki ruh varl-
n da ebed sayanlar grlr. Fakat biz mesel babalarmzdaki
mnevi varln bizde de devam eklinde bir ruh varl kabul
etmeyiz. Her ne kadar bizlerde de babalarmzn mnevi varlkla
rndan bi reyler bulunuyorsa da nk irsiyet kanunlariyle by-
410 HAYAT
le bir mefhumun kabul iddias ile srlyor biz, her varln
bir mstakil vahdet (Antite) olarak kabulne taraftarz. Bunun,
maddeler bakmndan onun kanunlarma tbi tezahrleri arasnda,
irsiyet kanunlarn bir dereceye kadar messir fakat ancak onun
dnyadaki hayatnda messir bir takm roller oynadn kabul
ederiz. Bu da esasen kinatn umum ve deimez sempati kanuniye-
le alkaldr. Ve ancak bu kanunun hkmleri iinde mtaleaya
deer bir vetire ^olarak telkki olunur.
George Bohennin kitabnda (106- iddia edilen ebed hayat me
selesi ancak bu ekilde dnlrse kabul edilebilir. Yoksa hi bir
kimse ayni hayatta hcreyi ebediyen yaatabilecei iddiasnda bu
lunamaz.
Nitekim bu gne kadar yaayan bir tek canl grlmemitir.
Hayatn, maddelere bal ypranma ve ihtiyarlama vetireleri bunun
en byk milidir.
Bu ypranma ve ihtiyarlama keyfiyetinin geciktirilmesi hayat
uzatabilir. Fakat o kadar... Btn ypratc imknlar ortadan kal
drmaya dnya artlar msait deildir. u halde lm, hayatn en
tabi bir neticesi olacaktr.
O halde bu ksa hayat ne olmaldr?..
Bizce, bir tecrbe ve bilhassa tekmle vasta olan bir tecr
be... olmaldr. Btn felsefe mek;tepleTniin birleebilecekleri bir
hkm ki bundan ne anladmz izah etmiye alalm:
Bugn yaadmz kre sathnda bir gl, bir papaan, bir in
san ne mna tayabilir? Bundan bin sene evvel de bir gl, bir pa
paan ve bir insan yaamt. Bu hakknda bugn ne biliyoruz:
hi... Bugn yaayanlar da yarn hi olmyacaklar m?. Gl ile pa
paan iin bir ey demiyelim fakat insan!... Gelmi gemi milyar-
larcas arasnda yaadn, gnlk mr ve bir de mezar taiy-
le mi anlatacak... Bu ifadenin kymeti nedir? o da deersiz., bir de
hafzalar yoklyalm... eskilerden bir takm isimler... Buda, Musa,
sa, Muhammed, Aristo, Sokrat, Edison ve saire... Bu isimler kafa
larda geziyor, niin?.. Herbiri zamannda grnmez birer fikir oku
gibi hedefin 12 sini vurmular. Bugn madd varlklarndan eser
kalmyan fakat mnev hayatlar kafalarmz tututuran bu adlar,
bizi de yollarna eken bir miknatis gibi beyinlerimizin potasnda
kaynamyor mu?... Yzbinler, milyonlarca kafa bu izlerde srklen
miyor mu? o halde bundan bir ders alma zamanmz geldi., ey oku
yucu! iyi bir ad, lmez bir isim brakman iin hayat yolunda fazilet
hedefinin 12 sine doru nian al!... Ona doru sratle fikir ve ener
ji okunu frlat!., korkma!.. Eer tam 12 yi vuramasan da senin temiz
ve saf idealin, fikir okunu karavana olmaktan kurtarr. O halde
 SPRTZM FAKRZM MAN YETZM 41 1
hemen seferber ol!., faziletin, ahlkn, insanln en asil yolunda
yr. yi bir isim brakman iin vakit ok azald. Mukadder kbet
gecikmeden gelecektir. Kendi kudretlerine inan, bu kudretlerin se
ni mkfatlandrmakta ge kalmyacaktr. Bunun iin tek gven
cin kendi vicdanm olsun, yeter. Bil ki hayat, seni isimsiz brakacak
kadar ksa fakat faziletli brakacak kadar uzundur.

Akay

Bitirirken,
Aziz okuyucu! size sunduumuz bu kitap istediimiz gibi ola
mad. Yazl biraz aceleye geldi. Btn samim gayret ve dikka
timize ramen tertibinde bir ok hatalar, yanllklar oldu. Baz
larn tashih etmee mecbur kaldk. Baz yerlerde iki kelime
atlamalar olmu. Elimizde olmyan bu hatalara kar yksek msa
mahanz diliyeceiz. Kitabn hacmini daha geni tutmay ok is
tedik. Fakat madd imknlar buna frsat vermedi. Dndklerimi
zi samimiyetle yazdk. ki arkadan fikirleri arasnda tezadlar ol
mutur. Esasen bu kitabn hususiyeti de buradadr. Dileyen birisini
veya dierini tercih de serbesttir. leride kitabn yeni bir tab im
kn olursa herhalde sizleri daha ok tatmin etmee alacaz.
Kitapta setrlar ok sk ve aralksz dizildi. Bu, srf size daha ok
eyler anlatabilmek endiesinden gelmedi. Belki, biz de fikir haya
tnn hangi madd ve ktisad kombinezonlara zebun olduunu da
ac ac belirtmi oldu. Bu atmosfer iine dmler durumu daha iyi
takdir edeceklerdir. Fakat biz de karie bir gamze ile olsun hali an
latmadan geemedik. nceleri kitabn her faslnn sonunda o ks
ma ait literatr vermeyi dnm, bu maksatla da 119 uncu sahi-
fede grlen listeyi sunmutuk. Fakat sonra bundan kitab iir
memek iin vaz geildi. Satrlar arasnda grlen rakamlar bu
kitabiyatm rakamlardr. Mehazlerin bir ksm satrlar arasnda
isim zikredilmek suretiyle tebarz ettirildi. Grlecek hatalardan
bize ait ksmn hsnniyetimize balamanz dileriz.

SON
 l a h i k a
(119 uncu sahifeden devam)

M RACAAT E D L E N E SE RLE R B B L Y O G R A F Y A :

113 - Abdullah Cevdet Dima ve Melekt Akliye 1333

114 - Ahmet N. Baha T. Psikoloji, lmi ahvali ruh
115 - Avanzade, Sleyman lmi Kehanet 1332
116 - Berkmen, A. Rua Madde ve Enerji 1946
117 - Besim mer Tenvim ve Tenevvm 1330
118 - Bon, Gstave le - A - Cevdet Amel ruhiyat 1931
119 - Coue, Emil - H. Bekir Telkin yoliyle kendinize hkim
oimnn yollar lz42
120 - Dozy - Dr. A. Cevdet Tarihi slmiyet 1908
121 - Droper A. Mitat Niza- lm din 1313
122 - 1313
123 - > 1315
124 - Ermin, . Tevfik Miknatsn zd srlar 1948
125 - Fenmen, Refik Yeni Kuanta fizii 1940
126 - smail Fethi Alemi ltifin mevcudiyeti 1328
127 - M. ekip Felsefe dersleri ruhiyat 1926
128 - Mnir Rait Gayri uur 1933
129 - Pouancare S. Zeki lmin Kymeti 1931
130 - Usman, Dr. Mazhar Osman Psichiatria 1947
131 - Tababeti ruhiye 1947
132 - Valtair Ltfi Ay Felsefe szl 1945
AKAY
 YANLI - DORU CETVEL (*)

Sayfe Satr Y anl Doru

6 21 ve ne
11 38 maddiyat maddiyet
14 5 6 nki muhtelif nk spirtualist muhtelif
18 7 ceydi ekseriyeti cehdi ekseriyeti
35 23 Hahire Kahire
51 19 ahsnda sahasnda
79 27 bundan bedenden
81 18 Animizm Animizmi
82 36 Pus Put
84 38 Kint Hind
87 8 rchunu ruhu
90 22 : 53 1 ci rakam sre, 2 cisi yeti gsterir
94 5 vcut da vcutta
96 3 (Charles Renauvier) (Ch. Renouvier) nin
102 21 mevuttur mevcuttur
104 8 leme lemle
107 39 (bergi) (vergi)
108 22 yolu yolun
108 37 evvel evvel
110 7 bir bir bin bir
111 20 bezettikleri benzettikleri
111 30 benimi Bedenimi
113 39 maddeler de maddelerde
119 41 Forlender Vorlander
120 19 vanzade Avanzade
126 30 l kudretinin ulu kudretin
126 41 Kinatn herhangi bir r'kanlacak
mekn mda
127 9 grmek gtmek
127 15 (ijeimleri) (titreimleri)
128 1 ihtizazla ihtizazlar
128 22 usullerini usulleri
129 17 sesi sesini
129 27 bulunuunu bulunuu
132 1 mihanikiyetini mihanikiyeti
132 5 derisi deriiz
135 21 itiraflar itirazlar
135 22 bir bir bir

(*) Karine ile anlalailecek yanllar ve iyve hatlar bu cetvele aln

mamtr.
414 SPRTZM FAKRZM M ANYETZM
138 23 tehrat tezahrat
140 40 vesselerle vetirelerle
151 29 bu satr yle olacak:
[vibrasyonlar harekete getirebiliyor, onun iin de o lem-
lerin realitesi]
154 7 vesire ve saire
156 30 bu byle Byle
157 1 uvkuyu uyku
177 35 zaviyette vaziyette
184 14 berikilre berikiler
185 11 edilmi edilmemi
187 5 kadtedilen kastedilen
190 8 Ruh nasl ruhun faaliyeti sknet halniin dn
da m olur?
190 8 hasa yoksa
195 noktasn noksann
202 ihtiyatla fiiliyatta
221 5 byn btn
222 29 alyorsunuz alyorsunuz
227 3 harektir harekettir
230 20 veciblmevcudun Vsciblvcdun
230 33 Rabindrant Rabindranat
232 37 onoun iin onun ii
233 4 3 4
235 7 miknayisiyet miknatisiyet
252 ema altndaki yaz yle olacak:
[ema: 1 Bedende manyetik kuvvetin 24 saatte azalp
oalma durumunu gsterir mnhani]
258 3 Byle Bylece
258 ema altnda (metod) mutad
259 10 ve medyomun medyuma
259 alttaki haiye 26 inci sayfaya geecek
260 17 yukarda Aada
261 Tablonun stnde (24) rakam silinecek
261 tabloda (Op=operatr) (Op = operatr)
270 40 285 258
275 23 hipofiz hipotez
279 10 dinlerin dinleri
280 7 8 mcerrihlerin mcerrihlerin
280 16 bulunanlar bulunanlardan
281 5 konumamaa konumaa
281 17 inkr ederek reddederek
282 13 s sz
283 11 renilen retilen
284 12 kab kaba
286 2 idaresine akidesine
287 11 12 gerekletirmee ideal idealini gerekletirmeye alacak,
din... mecmuasn bastrmaya devam ede
cekti. Spiritizmay ideal din...
287 24 harikas farikas
288 42 Raca krinam Raca krinan
313 28 tertme tercemesi
 SPIRITIZM FAKRZM M ANYETZM 415
315 22 bulunmutu bulunmutur.
320 40 edebiyet ebediyet
321 34 peydahettirirdi peydahettirdi.
327 41 42 edinilmesinden edilmesinden
330 42 egne yegne
331 20 selsefesini felsefesini
332 39 mevbububahis mevzuubahis
337 41 vaziyetle vaziytleri
338 45 cimin cismin
339 44 zafidir zafdir
340 7 908 1908
345 30 dnceler dnlecek
349 12 ey eyi
350 3 dima dima
351 26 teir tesir

KENAN MA T BA A S I

stanbul - 1949
 ALFABETK NDEKS

K
Ahmedi Kadyan 390 Kk Asya dinleri 87
Alfabetik indeks 416
M
Allan Kardec ve reincarnation 279
Manyetizma ve Hipnotizma nedir 235
Amerika, Afrika ve Avustralya
Materyalizm 336
dinleri 81
Medyomluun mahiyeti ve nevi
Animizm 81
leri 16
Arabistan d in l^ 87
Mehd akidesi 384
Arik inannz 41
Mehur medyom A. J. Davis 45
Muhammed dini 89
Ban Asya dinleri 86 Musa dini 87
Bibliyografya 119 N
Bitirirken 411 Naturalizm 82
Brahmanizm 85
Budizm 85
lm 406
nsz 2
Cindeki dinler 83
R
D Ruh nedir 78
Davis, Andr^v Jadrson 4S Ruh kelimesinin mnas 78
Dinlerin gr (ruhlar hakknda) 86 Ruh iin felsefe ne .diyOT 97
Ruhlarla konuulabilir mi 122
Dou Asya dinleri 83
Ruhlarla nasl konuulur 138
Ruh infisal 262
Fakirizm Rya nedr 160
Fetiizm 82 S
Spiritizmanm tehlikesi 273
H Spritualizm ve Allan Kardec 275
Hayat 409 Sprituaizmin mahiyeti 5
Hindistandaki dinler 84 Spritualizmin memleketimizdeki
Hipnotizma, manyatizmamn nbb aksieri 298
tatbikan 268 Sun. uykudan uyandrma 270
Hipnotizma nasl yaplr 248 Swedenboy

i T
Telepati 349
lm - felsef yoldan ruhlarla ko
Telekinezi 349
numa 146
Theosophie - tasavvuf 209
lmin gr (ruhlar hakknda) 92
Totemizm 83
deks 'alfabetik) 416
ran dini 86 ''
slm tasavvufu 223 Y anl-doru cetveli 413
sa dini 4 Yogizm - Fakirizm 175
 P ia t 5 0 0 K u ru
stanbul Ankara Caddesinde 131 No. (Gayret) ve 67 No. (Ankara)
kitapevlerinde satlan kymetli eserlerden bazlar:
Ruh ve Kinat 13 cilt, Ciltli Dr. Bedri 1500
Hipnotizma Dr. Pierre Janet 200
Manyatiama ve manyatizmal adam 300
Dinde ilimde Rya 100
Btn Esrara Vakfm 150
Ruhlar arasnda, Ciltli Dr. Bedri 350
Abdlkadir Geyln Mustafa Erturul 100
slm Tasavvf. Ruh, lm tesi M 1 150
Hakikat Yollarnda 15 M. Rahmi Balaban 300
Felsefe Tarihi M. Rahmi Balaban 400
Tarih Boyunca Ahlk M. Rahmi Balaban 350
Yayan l. Ciltli Semiha Aj^erdi 200
nsan ve eytan, Ciltli 9f fi 200
Yolcu Nereye Gidiyorsun, Ciltli ff 9f 300
Son Menzil, Ciltli ft ff 200
Yusufuk, Ciltli ff ff 200
Ate Aac, Ciltli tt tt 125
Mabetde Bir Gece, Ciltli ff ff 125
Mesihpaa mam, Ciltli ff ft 300
Elektirik Senayide Tatbikat, 13 Ciltli 500
Ameli Tavukuluk rehberi. Ciltli Fahri 350
Doramaclk, Marangozluk, Silicilik 500
Aa. Aa ileri teknolojisi, 13 350
Madeniyat ve arziyat Malik Bey 500
Ihtirakl Makinalar Abdlkerim 350
Senayi Demir Teknoloji 350
Yeni Trke Szlk. Ciltli Kemal 200
ocuk Masallar 112 Kitap, Ciltli 300
Yeni Trkede Lgat Baha Bey 350
Trkede Osmanlca, Osmanlcada Trke Lgat 250
Trkede ngilizce (Redhouse) Byk Lgat 2000
Bebek Beslemek Dr. Zeki Cemal 100
ocuk Drmek Dr. Zeki Cemal 100
Gebelik, Doum, Lohusa Dr. Zeki Cemal 100
Kadn Rahatszlklar Dr. Zeki Cemal 100
Hocasz defter usul ve Muhasebe 300
Amerikan Usul Defteri 100
Senayi Hendese 12 300
Otomobil Motor Traktr 12 300
Tekilt ve Kyafeti Askeriye 250
slm Tarihi 110. Ciltli H. Cahit 2000
Trklerin Tarihi Umumisi H. Cahit 2000
Tiryaki Szleri Cenap ebabettin 150
Nasrettin Hoca Kprl Fuat 150
Hristan ve Glistan Ahmet Hikmet 300
Kara Davud 13 Nizamettin Nazif 750
Krolu 12 Nizamettin Nazif 350
Deli Deryal Nizamettin Nazif 350
Ak Bahesi, Ciltli Burhan Cahit 200
Ayten, Ciltli Burhan Cahit 200
Donjuan Miel Zevako 125