NOTKA O PUBLIKACJI

JZYKI BEZ BELFRA. Poradnik dla osb uczcych si

CC-BY-NC-SA 3.0 PL THINK GLOBAL sp. z o.o.
Z dniem 29.12.2014 na podstawie umowy z Orodkiem Rozwoju Edukacji, niniejsza publikacja
zostaje udostpniona nieodpatnie na licencji Creative Commons CC-BY-NC-SA 3.0 PL

Publikacja z serii THINK! WIRTUALNA BIBLIOTEKA NOWOCZESNEGO

NAUCZYCIELA I UCZNIA
Wydanie pierwsze, Warszawa, padziernik 2013 r.
ISBN: 978-83-63286-03-3

Autor:
Aleksander Lubina

Redakcja:
Marcin Polak

Skad:
Bartomiej Stachowiak

Wydawca:

Think Global sp. z o.o.

E. Cioka 12 lok. 209-212, 01-402 Warszawa

2
 Spis treci

NOTKA O PUBLIKACJI 2
OD WYDAWCY 4
WPROWADZENIE 5
O posugiwaniu si jakimkolwiek jzykiem 6
O mwieniu w jzyku obcym 8
O fiszkach 10
O tym, co ci naprawd interesuje 12
O prawidowociach  14
O tumaczeniach 15
O gramatyce 16
O niemiertelnych swkach 17
O ocenach i (chwilowych) niepowodzeniach 19
O gotowoci do rozmowy 20
O twoim podrczniku 21
O korzystaniu ze sownika 23
O zeszytach i zapisywaniu 25
O rozmowach (prawie) na kady temat 26
O kreleniu i rozumieniu tekstu 28
O pracy z nagraniami 29
O pracy z filmami i muzyk 31
O zabawie jzykiem 32
O korespondencji w jzyku obcym 34
O tym, e uczymy si po swojemu i przez cae ycie 35

3
 OD WYDAWCY

D rogi Czytelniku. Oddajemy w twoje rce szczeglny poradnik, dziki

ktremu nauka jzykw obcych (a moe i ojczystego) moe sta si dla
ciebie prawdziw przyjemnoci, jak rwnie czynnoci naturaln, tak sam
jak oddychanie, jedzenie czy nawet ziewanie.
We wspczesnym wiecie swobodne posugiwanie si przynajmniej dwo-
ma (ojczystym i obcym) jzykami jest zwykle kluczem do osobistych i zawo-
dowych sukcesw. Spoeczestwo informacyjne, w ktrym z kadej strony
docieraj do nas mniej lub bardziej istotne komunikaty, wymaga od nas umie-
jtnoci selekcji, rozumienia i przetwarzania informacji w wiedz. Coraz
czciej rdo tych informacji jest obcojzyczne wszak yjemy w epoce
globalizacji i mieszania si kultur. Znajomo jzykw obcych oraz komuni-
kowanie si w ojczystym i obcym jzyku nale do kluczowych kompetencji
spoecznych XXI wieku.
Ten krtki poradnik moe okaza si du pomoc w nauce kadego jzyka
obcego. Staralimy si pokaza, e najlepiej uczy si jzyka, dobrze si bawic.
Zatem, dobrej zabawy! Have a good time!

Marcin Polak

4
 WPROWADZENIE

P rzekazuj cykl porad dla tych, ktrzy uwaaj, e znajomo tylko jedne-
go, ojczystego jzyka jest kulturowym kalectwem. Zakadam, e chcesz
uczy si jzykw obcych. Co wicej postanowie si ich nauczy. e uczysz
si nie dla innych, tylko dla siebie. Nie po to, by za wszelk cen uzyska
dobre oceny i certyfikaty, lecz po to, by zdoby je przy okazji.
Zastanw si wic, czy chcesz si w to bawi? Jeli tak, postaram si o do-
br zabaw. Nie bd ci uczy jzyka. Bd natomiast pomocny przy ucze-
niu si. Wska ci sprawdzone techniki i metody uczenia si. Nie zobowizu-
j si do wytyczenia jednej, waciwej i prawdziwej drogi. Za twoje oceny nie
bior odpowiedzialnoci - nie ja je wystawiam. Oceniaj si sam. Pochway
i nagany innych osb maj zasadniczo t sam wag. Nic nie wa! Moim
celem i mam nadziej naszym wsplnym jest jedno: by z czasem rozumia
jzyk drugi (obcy), mwi, pisa i czyta w nim. Pozna i poj wiat i bliski
i daleki zarazem inny jzyk, sownictwo, budow, ducha... Nie chc, eby
czu si niemot w internecie, telewizji i poza granicami swego kraju chc,
eby nawizywa kontakty osobiste, oglda telewizj, sucha radia, korzy-
sta ze stron internetowych, blogw, portali oraz innych dobrodziejstw IT,
bibliotek cyfrowych, eby rozumia teksty piosenek i literatury piknej, eby
korzysta z innojzycznej wiedzy i kultury, cywilizacji...
To nie ja ustanowiem warunki, ktre powiniene speni, by nauka jzykw
okazaa si skuteczna. Zrobili to naukowcy, ktrzy udokumentowali falsyfi-
kowanymi badaniami nad uczeniem si, e natychmiastowe zastosowanie
nabytych sprawnoci, umiejtnoci i kompetencji wspomaga nie tylko moty-
wacj, ale take pami gbok (dawniej zwan dugotrwa), co w fazie snu
gbokiego wchodzi, gdzie trzeba i osadza si na trwae. Udowodnili, e ob-
cowanie z tekstami oryginalnymi o okrelonej wartoci intelektualnej i este-
tycznej, wspomagane statycznymi i dynamicznymi wizualizacjami (obrazki,
filmy), koncentrowanie si na sukcesie, z rwnoczesnym lekcewaeniem
kultury bdw i pomyek daje lepszy skutek ni zapewniay go dotychczas
modne metody.
To ujcie umoliwia rozmowy mdre z bdami jzykowymi i uczenie si
jzyka w kadym wieku. Oczywicie , nie zapominam o zanurzeniu w jzyku,
metodzie bezporedniej, drylu itp. Ale to wiedza dla nauczyciela dla ucz-
cego si nauczyciel jest pomocnikiem przy odnajdowaniu wasnych, niepo-
wtarzalnych, przyjemnych, skutecznych sposobw doskonalenia rnojzycz-
noci.

5
 RADA PIERWSZA
O posugiwaniu si jakimkolwiek jzykiem

P odstawowym warunkiem opanowania jzyka drugiego jest nieustanna

praca nad wiadomym posugiwaniem si jzykiem pierwszym.
Jeeli rzadko lub jeszcze rzadziej mwisz po polsku, to raczej nie oka-
esz si gadu w jzyku obcym.
Jeli nie piszesz po polsku lub piszesz le, nie oczekuj, e zaczniesz to
czyni czsto i poprawnie w jzyku drugim, ktry starasz si opano-
wa. Chocia...
Gdy nie czytasz rodzimych tekstw, trudno ci bdzie sign po lek-
tur obcojzyczn przyzwyczajenie drug natur...
Jeli tylko wydaje ci si, e rozumiesz mow ziomkw, to nie licz, e
pojmiesz, co do ciebie mwi cywilizowani ludzie w jzyku obcym.
Jeli twj jzyk polski korzysta z tysica wyrazw, nie wyobraaj so-
bie, e opanujesz dziesi tysicy obcojzycznych poj.
Jeli nie wiesz, jak zbudowana jest poprawna polszczyzna, bdziesz
mia spore problemy ze zbudowaniem wasnej gramatyki w jzyku
obcym.
Jeeli wreszcie niewiele wiesz o kulturze wasnego narodu, moesz
mie kopoty z przyswojeniem znacze sw, zwrotw i wypowiedzi
wywodzcych si z kultury jzyka drugiego.
Kolejnym warunkiem, ktrego spenienie pomaga w uczeniu si jzykw,
jest nieustanna praca nad wiedz ogln. Nie wystarczy przecie mwi.
Trzeba mwi o czym. Przypuszczam, e nie spoczniesz na umiejtnoci
posugiwania si obcojzycznymi zwrotami typu: przynie, podaj, poza-
miataj lub mw wolniej, nie rozumiem itp.
Uatwieniem jest uczenie si kilku jzykw prawie rwnoczenie. Bd si
myli? Owszem, ale myli moe si tylko co, co ju po czci posiadasz. To
znaczy, e czego si nauczye. Obecnie nie zakadamy osignicia ideau,
nie mwimy o wielojzycznoci, mwimy o rnojzycznoci, o komuniko-
waniu si, o nawizywaniu porozumienia, z poszanowaniem rozmwcy. Jzyk
jest narzdziem, a nie celem i miar.
Pamitaj jednak, e nie od razu czowiek rodzi si poliglot i tak naprawd
uczenie si wymaga uporu i niepoddawania si, bo:
jzyki s nie tyle dla zdolnych (chocia zdolnoci si przydaj), co dla
upartych;
bdy popenia kady, po polsku te;
praca nad ksztaceniem jzyka jest prac cig, nieustann, lecz sto-
sunkowo szybko staje si przyjemnoci.
Postanowiem ci przekona, e tak wanie jest. Przyjemno to rwno-
czenie dobry powd, by zabra si za nauk jzykw. Jasne, e istnieje
wiele pretekstw, by si od tego trudu i mozou uchyla. Jeeli wic to, co

6
 napisaem wyej, miaoby ci dodatkowo zniechci, odstraszy czy spara-
liowa, to zakadam, e wzie ten tekst do rki ju nastawiony na wykrty.
Dobrze wic i w tym, jak i w kadym przypadku, uczy si szybko i skutecz-
nie. Radz ci:
wcz telewizor przeczytaj telegazet po polsku, przecz na jzyk
obcy, porwnaj informacje, nie musisz zrozumie wszystkiego, reszty
si domylisz, a jeli nie, to przecz na inny jzyk obcy i tak dalej,
pomog ci internacjonalizmy i wiedza oglna;
obejrzyj teraz wiadomoci, najpierw po polsku, nastpnie w pierw-
szym jzyku obcym, a potem w kolejnym uzupenij informacje wy-
czytane w telegazecie;
wejd w internecie na stron danej telewizji, przeczytaj te same lub
podobne informacje uzupenij ju posiadane;
zawsze jeszcze moesz wej na strony obcojzycznych programw
radiowych!
Przyjrzyj si swoim znajomym. Zastanw si, czy ci spord nich, ktrzy
posuguj si jzykiem obcym, s wiele mdrzejsi, zdolniejsi, bardziej praco-
wici od ciebie? Czy przepa intelektualna midzy nimi a tob jest tak gbo-
ka, jak midzy sympatyczn skdind mapk a geniuszem? Nie przypusz-
czam, eby tak byo. Zreszt, dopki nie znasz jzykw, ktre opanowali twoi
znajomi, nauczyciele, dopty nie bdziesz mia pewnoci, e posuguj si
nimi dobrze:
opowiedz znajomym znajcym jzyki, czego dowiedziae si w inter-
necie, mediach itp.;
niech znajomi znajcy jzyki powtrz to, a ty rb notatki ycz
przyjemnej zabawy ortografia i wymowa nie s najistotniejsze.

7
 RADA DRUGA
O mwieniu w jzyku obcym

W ykorzystuj kad chwil, eby mwi w jzyku obcym. Dobrze po-

wiesz ale z kim? Sam ze sob? Czemu nie? Nagrywaj si i odsuchuj.
Nagrywaj si i odsuchuj. Nagrywaj si i odsuchuj.
Wyobra sobie, e siedzisz we wasnym pokoju, opisz go obcojzycznie.
Jeli pokj ci znudzi, opisz cae mieszkanie. Gdy i tego bdziesz mia dosy,
zostaje ci dom, dzielnica, miasto, region, kraj... no i wszechwiat, cznie
z gwiazdami.
Kiedy si obudzisz i ogarnie ci wcieko, bo trzeba i do szkoy, na
uczelni, do pracy czy koniecznie musisz to wyrazi po polsku? Przecie
w innych jzykach zwroty empatyczne, obelgi i utyskiwania brzmi czsto
dowcipniej i dosadniej.
Idziesz do azienki, jesz niadanie, wykonujesz stae, niezbyt atrakcyjne
czynnoci. Komentuj to i opowiadaj sobie w jzyku obcym. Gdy napotkasz
trudnoci, signij znowu po sownik wypracuj sobie inne techniki semanty-
zacji (dociekania oraz objaniania znacze). Nie denerwuj si! Dont worry,
be happy , , .
W drodze do szkoy opowiadaj sobie, co widzisz. Przewiduj, co ci moe
spotka, zaplanuj swj dzie w jzyku obcym. Kadc si spa, zrb krtkie
sprawozdanie z caodziennych wydarze. W weekend uczy to samo z tygo-
dniem. O tym, co ci si ywnie podoba, moesz mwi w pitki, witki
i niedziele.
Wykorzystuj lekcje jzykw obcych. Na nich wanie winiene uzyska
odpowiedzi na drczce ci pytania, rozwia wtpliwoci i pokona trudnoci,
z ktrymi si spotkae. Naucz si kilku podstawowych zwrotw: przepra-
szam, prosz mi pomc, prosz powiedzie, jak naley rozumie itp.
Korzystaj z programw i stron interaktywnych. Mw sam, bo tylko ten, kto
mwi, ma szans sprawdzenia, czego si nauczy. Pamitaj! Twoje gadulstwo
jest bardzo wskazane. Nie bj si na lekcjach prbuj rozmawia na intere-
sujce ci tematy. Rozmawiaj! ze znajomymi, przez internet, z nauczyciela-
mi jzykw obcych, przy kadej nadarzajcej si okazji. Sam zachcaj do
pogawdki. To sztuka konwersacji.
W jzyku obcym zwracaj si do rodzicw i rodzestwa, nawet wtedy, gdy
nim nie wadaj. Sdzisz, e przesadzam? Niekoniecznie. Po kilku prbach
twoja dotd niema rodzina upora si z krtkimi odpowiedziami tak lub
nie po angielsku, francusku czy czesku. Moe si okaza, e zabawa wcig-
nie najbliszych, a ciebie wreszcie przekona do umiechu podczas uczenia
si. Zacznie si przyjazny rodzinny wycig... i o to wanie chodzi.

8
 Nie martw si tym, e si wygupiasz. Cae ycie w jakim stopniu jest wy-
borem midzy dobr zabaw a cierpitliwym smdzeniem. Musisz wic
wybiera midzy uczeniem si przez zabaw a zabaw w uczenie si.
Brak sw... Nie zamartwiaj si i signij po sownik. Korzystaj ze sownikw
elektronicznych. Nie s ze. Zawsze tumacz take w druga stron. Polski na
angielski, nastpnie angielski na polski. Albo polski-angielski-niemiecki, nie-
miecki-angielski-polski. Powinno wyj to samo. Szczeglnie pocztkowo nie
tumacz wyrazw i nie ucz si swek. Najmniejsz jednostk komunikacyjn
jest komunikat, jest wypowied, jest zdanie ( w rosyjskim oznacza
budowl) minitekst. Szukaj tekstw na zasadzie: Mj pokj, Mein Zimmer,
My room. Mj dzie, Mein Tagesablauf, My ordinary day. Te teksty zawiera-
j swka, zwroty, zdania.
Nie zamartwiaj si, pamitaj nieustannie, e poprawno gramatyczna nie
jest najistotniejsza.

9
 RADA TRZECIA
O fiszkach

Z akadam, e nie boisz si ju mwi w jzyku obcym. Wci jednak gro-

zi ci w okrelonym stopniu obcojzyczne kalectwo... Walcz z nim. Moesz
zacz od oklejania przedmiotw znajdujcych si w twoim pokoju maymi
kolorowymi karteczkami z ich nazwami nazw wyrnion kolorem lub
odmienn czcionk lub wytuszczon w zdaniu. W prostym zdaniu: Lampa
wisi. Lampa wisi pod sufitem/u sufitu. Die Lampe hngt. Die Lampe hngt
unter der Decke/an der Decke. The lamp hangs. The lamp hangs from the
ceiling. I nieistotne jest tu czy bdzie under, czy from, czy present continu-
ous, czy present simple. Pniej sporzd karteczki z czynnociami zwiza-
nymi z tymi przedmiotami twoim stosunkiem wobec nich, co mylisz o tych
przedmiotach i o czynnociach z nimi zwizanych. Jeli si z tym uporae,
przyszed czas, by rozszerzy dziaalno na cae mieszkanie. Moesz korzy-
sta z tekstw reklamowych instytucji sprzedajcych te przedmioty, z instruk-
cji obsugi i uytkowania. Kopoty z wymow? Skopiuj zdanie i wklej do tu-
macza. Nacinij ikonk gonika.
Mae karteczki (fiszki) z obcojzycznymi zadaniami upychaj rwnie po
kieszeniach. Jeli jakie ci si znudz, schowaj je do skrzynki. Powiniene mie
trzy skrzynki:
a) umiem,
b) powtarzam,
c) nowe, ktre niecierpliwie czekaj.
Stare zastpuj nowymi. wiee treci pocigaj. Nie unikaj dziwnych
ksztatw karteczek i rnokolorowych wydrukw. Mog ci przypomnie
dany przedmiot, a nawet myl. Tnij cae teksty na mniejsze fragmenty.
Prowad diariusz. Prowad zeszyt zotych myli lub pamitnik. Nie uprawiaj
radosnej, obcojzycznej twrczoci na butach, dinsach czy zabytkowych
budynkach. Korzystaj raczej z podsunitego powyej pomysu. Nie ma po
cudzych murach.
Nawi wspprac z British Council, Alliance Franaise, Goethe Institut.
Jeeli tam ci nie pomog, szukaj rady w ambasadach i konsulatach.
Grasz na instrumentach muzycznych? Nie opieraj si przed napisaniem
tekstu w jzyku, ktrego si uczysz. Dobry jest rap. Masz zacicie poetyckie?
Realizuj si w jzyku obcym. Pisz biaym wierszem.

10
 Sam widzisz, moliwoci pisania jest wiele. Wszystko, o czym wspomnieli-
my w temacie mwienie, moesz wiczy te pisemnie. Podane tu tech-
niki pisania s zabawniejsze, skuteczniejsze i przyjemniejsze od prowadzenia
zapisanego drobnym maczkiem opasego zeszyciska i angauj wicej zmy-
sw ni zapis elektroniczny. Piszc klawiszami, angaujesz mniej mini
i wykonujesz mniej ruchw, a ruch wspomaga pami. Twoi nauczyciele maj
prawo do innego zdania, ja uwaam, e poczenie wyobrani z wiedz na-
ukow uatwia nauk.
Przypominam, e nie przywieca mi ch napisania nieomylnego podrcz-
nika. Zalecam jedynie dawno ju opracowane i uzasadnione naukowo tech-
niki i metody nauki poprzez zabaw.

11
 RADA CZWARTA
O tym, co ci naprawd interesuje

P rzypomnij sobie, czym si kierujesz, dobierajc lektury w jzyku polskim.

Nie widz adnego powodu dla zmiany postpowania przy wyborze
lektury obcojzycznej. Wiadomo: pewne rzeczy jeste zmuszony przeczyta
czy ci si to podoba, czy nie. Jasne, e w takim przypadku robisz to bez
entuzjazmu. Chtnie czytasz natomiast to, co ci w danej chwili interesuje,
zachwyca, oczaruje. Tymi sami zasadami kieruj si, sigajc po teksty w j-
zykach obcych.
Przy pierwszym czytaniu sprawd, czy naprawd wybrae tekst dotyczcy
interesujcych ci spraw. Ustal, o czym jest w nim mowa.
Skoncentruj si na zdaniach, zwrotach, wyrazach, ktre zdoae zrozumie.
Ciesz si z tego, co udao ci si poj i nie rozpaczaj nad tym, co wydaje ci si
niejasne. Zwr szczegln uwag na wyrazy, ktre maj pisowni lub brzmie-
nie podobne do znanych ci w jzyku pierwszym lub jzyku obcym. Wiadomo
przecie, e w wikszoci jzykw europejskich wystpuj sowa wywodz-
ce si z aciny, woskiego, niemieckiego, francuskiego, angielskiego... Takich,
ktre brzmi bd wygldaj podobnie bez wzgldu na to, w jakim jzyku je
spotykasz to internacjonalizmy.
Jeli nie wierzysz, e duo zrozumiae, porwnaj to z wynikiem kolegi/
koleanki. Czytajcie wsplnie. Mog si zaoy, e we dwjk zrozumiecie
jeszcze wicej ni pracujc osobno. Zreszt, jeeli dany temat ci interesuje,
to na pewno cho troch si na nim znasz. Wykorzystaj swoj wiedz!
Teraz przeczytaj tekst ponownie. Podkrel fragmenty zda bd wyrazy,
ktre rozumiesz. Oblicz, jaki procent tekstu zdoae poj. Pamitaj przy tym,
e rzadko kto potrafi udowodni stuprocentowe dogbne zrozumienie prze-
czytanego tekstu nawet jeli napisany jest w jzyku polskim. Signij po ten
sam tekst po raz trzeci. Sporzd jego obcojzyczne streszczenie. Skopiuj i wklej
do wyszukiwarki znajdziesz wiele tekstw na ten sam temat. Przeczytaj te
pokrewne teksty. Postpuj zgodnie z powyej zaproponowanym schematem,
po czym porwnaj wyniki duo lepsze ni wczoraj, prawda? Pomyl o tym,
jak pjdzie ci po tygodniu, miesicu czy roku. To tak samo, jak z nauk czyta-
nia elementarza.
Pamitaj o jednym! Przy czytaniu staraj si nie zaglda do sownika. Sow-
niki s cikie i grube. Nieporczne. Raczej szukaj znacze i poj w gowie
i kontekcie oraz konsytuacji (okolicznociach).
Pozniej przyblize ci zasady posugiwania si sownikiem. Stwierdzisz, ze
korzystanie ze sownika przy czytaniu oraz pisanie ze sownikiem to dwie
rozne rzeczy. Co innego korzystanie ze sownika przy budowaniu wypowiedzi,
a co innego przy prbie zrozumienia czyjego tekstu.
Uzbrj si w cierpliwo na wszystko przyjdzie czas.

12
K oncentruj si na tym, co rozumiesz, nie przeraaj
tym, co stanowi zagadk. Jak wiadomo, strach czy
przeraenie paraliuj, a na to nie chcesz sobie pozwoli.
Nie obawiaj si zwrotw typu: prosz wyraniej, po-
wtrz, powiedz to jeszcze raz, nie rozumiem, mw
wolniej, mw goniej, napisz to ...
 RADA PITA
O prawidowociach

P rbujc zrozumie kogo mwicego danym jzykiem, zwr uwag na

prawidowoci. Celnik nie bdzie rozmawia z tob o nowinkach w hippi-
ce. Sprzedawczyni sodkoci raczej nie zaproponuje ci rozmowy o zbieraniu
deszczwek. Spiker czytajcy wiadomoci nie bdzie si rozwodzi o kon-
strukcji migowca. Wniosek z tego pynie jeden: spore znaczenie ma to, kto,
co, w jakim miejscu i w jakiej sytuacji mwi. Zwr uwag na mimik rozmw-
cy, na sposb jego gestykulacji i to, co si wok dzieje. Pamitaj! Jzyk to nie
tylko zdania, zwroty i sowa. To take wyraz twarzy, gest, ton, melodia, to
otaczajce nas przedmioty i osoby oraz kontekst caej sytuacji mownej.
Oczywicie i w tym przypadku najwaniejszy jeste ty. Koncentruj si na
tym, co rozumiesz, nie przeraaj tym, co stanowi zagadk. Jak wiadomo strach
czy przeraenie paraliuj, a na to nie chcesz sobie pozwoli. Nie obawiaj si
zwrotw typu: prosz wyraniej, powtrz, powiedz to jeszcze raz, nie
rozumiem, mw wolniej, mw goniej, napisz to itd. W dramatycznej
sytuacji zaproponuj, by to, czego nie rozumiesz, powtrzono raz jeszcze w in-
nym znanym ci jzyku. Nie chc jednak, aby cigle proponowa twj ojczysty.
O tym, jak wiczy rozumienie ze suchu, napisz troch pniej.

14
 RADA SZSTA
O tumaczeniach

W iem, e czsto cignie ci do tumacze w jedn bd drug stron.

Prby tumaczenia z jzyka polskiego na obcy przez dugi czas ucze-
nia s czym zupenie zwyczajnym. Dzieje si tak czsto do chwili, kiedy
zaczniesz posugiwa si jzykiem obcym w sposb prawie automatyczny,
gdy zaczniesz myle w danym jzyku obcym. Okres ten mona znacznie
skrci, tumaczc z jzyka polskiego na obcy nie tyle pojedyncze wyrazy, co
cae zdania. Nie bj si! Nie musz to by tumaczenia wierne. Postaraj si
odda tylko sens. To zupenie wystarczy. Z czasem bdziesz to robi coraz
sprawniej i... kto wie moe znajdziesz si w gronie wybitnych tumaczy,
ktrych zawsze za mao.
Nie zapominaj jednak, e uczysz si jzyka. Nie pracujesz jako tumacz.
Twoim celem nie jest przekadanie z jzyka na jzyk, ale wytumaczenie sobie,
co dane wyrazy, zwizki wyrazowe i zdania znacz w jzyku, ktrego si uczysz
i kiedy si ich uywa. Kiedy jednak nadarzy si sytuacja towarzyska, w ktrej
moesz wystpi w roli tumacza, to rb to bez zahamowa. Nie przejmuj si
potocznym mniemaniem, e zrozumienie jakiej wypowiedzi umoliwia jej
przekad. Tak nie jest pena translacja wymaga znajomoci obu jzykw
w ich kontekstach. To sztuka i zawd. Tumaczenie wymaga innych umiejt-
noci ni tylko mwienie, pisanie, czytanie i rozumienie ze suchu. Dlatego
istniej dla mnie dwa argumenty przemawiajce za stosowaniem tumacze-
nia z jzyka obcego na polski i odwrotnie, jako metody uczenia si jzyka
przyjemno oraz oszczdzanie czasu.
Z powyszego wywodu mona wycign nastpujce wnioski:
1. Tumaczy z jzyka polskiego na jzyk obcy zmuszony jeste w spo-
sb poniekd naturalny.
2. Tumaczy z jzyka obcego na polski nie musisz. Co wicej nie
jest to najlepszy sposb uczenia si jzyka. Musisz natomiast zro-
zumie, co w tym jzyku obcym zostao napisane lub powiedziane.
Jak automatyzowa mwienie? piewaj piosenki, mw wiersze, ogldaj filmy
z napisami, np. angielski film z francuskimi napisami. Ogldaj filmy z lektorem
i/lub oryginaln ciek dwikow i napisami, nastpnie tylko z gosem
i napisami i mw z aktorami, potem tylko z napisami. Ostatecznie ogldaj go
jako niemy bez napisw i przejmij rol lektora.

15
 RADA SIDMA
O gramatyce

L udzi, ktrzy znaj si na gramatyce, jest niewielu. Jeszcze mniej jest tych,
ktrzy j rozumiej i potrafi wytumaczy. Rzecz jasna, dobrze jest zna
i rozumie zasady gramatyczne, ale nie jest to konieczne przy uczeniu si
jzykw obcych. Gramatyka jest wewntrzn budow jzyka to raz, oraz
opisem tej budowy to dwa. Takiej gramatyki nie musisz si uczy. Nie po-
maga te przy nauce jzyka. Nie ucz si takiej gramatyki. Ucz si jzyka.
Jeeli ju musisz siga do podrcznikw gramatycznych, to indukuj zasady.
1. Przyjrzyj si kluczowi rozwiza jeeli na jego podstawie odczytu-
jesz zadanie postawione w wiczeniu, to nie musisz go ju rozwizy-
wa.
2. Wytnij/wyrwij klucz i po obok wicze; najpierw skoncentruj si
na kluczu, nastpnie czytaj rwnoczenie klucz i wiczenie.
3. Teraz najpierw wiczenie, ale nie tra z oczu klucza.
4. Przykryj doni klucz i rozwizuj wiczenia.
Te kroki minimalizuj moliwo powstawania bdnych ladw pamicio-
wych i s zgodne z zasadami wiczenia.
Ostatecznie moesz przeczyta gramatyczne objanienia i opisy. To
nawet wskazane dla wzmocnienia pamici poprzez tzw. metod kog-
nitywn.
Nie przeszkadza to w tworzeniu gramatyki uczniowskiej, inaczej na-
zywanej gramatyk w gowie.
Nie jeste skazany na zrozumienie gramatyki stosowanej przez autora pod-
rcznika. Zdaj sobie spraw, e atwiej trawi si karm przeut przez na-
uczyciela, ale smak pozostaje paskudny.
Pamitaj, chcesz nauczy si mwi, pisa, czyta i rozumie. Chyba, e
wolisz recytowa lepiej czy gorzej przyswojone przez twj umys reguy
gramatyczne. Tak czy siak, nie lekcewa gramatyki opanowanej przy przy-
swajaniu i nauce jzyka polskiego. Tu te chodzi o w miar wiadome posu-
giwanie si jzykiem polskim.

16
 RADA SMA
O niemiertelnych swkach

P rzy nauce jzyka obcego trzeba wyry, wku, wdzicioli jak wolisz
swka. W tym niestety nie mona nikogo wyrczy. Ale wypracuj sobie
swj wasny sposb uczenia si.
Po pierwsze: swka tak, ale jeszcze lepiej zdania.
Niewtpliwie atwiej jest opanowa 10 swek dziennie, ni 300 raz w mie-
sicu. Uwierz! Niewielu ludzi ma pami fotograficzn. Ty jak sdz kom-
puterem te nie jeste. Jedno oprogramowanie ci nie wystarczy. Trzeba po-
wtarza. No i moesz sobie sam pomc, nie uczc si swek, lecz penych
zda i caych tekstw. Zapamitasz wicej. Jeszcze wicej zapamitasz, jeli
bdziesz si uczy takich zda i takich tekstw, ktre ci si podobaj i ktre
ci interesuj.
cz przyjemne z poytecznym! Z pewnoci chciaby si dowiedzie
czego nowego o krajach, w ktrych uywa si jzyka, ktrego si uczysz. Nie
wykonuj podwjnej pracy. Zamiast zdobywa informacje po polsku, rb to
w jzyku obcym. Czytaj i suchaj o krajach, o ich mieszkacach, ich codzien-
noci, zwyczajach, problemach, o dorobku i historii tyle, e w jzyku dane-
go obszaru kulturowego. By moe bdziesz rozumia mniej swek, ale na
pewno zbliysz si do prawdy o tych narodach. Korzystajc z opracowa
polskojzycznych, podejmujesz podwjne ryzyko. Po pierwsze, musisz zao-
y biego jzykow i rzetelno tumacza. Po drugie, musisz przyj, e
wszystkie pojcia waciwe dla danego narodu w ogle s przetumaczalne
a tak nie jest.

17
S ownik sownikowi nierwny. Dobry sownik nie
poprzestaje na wskazaniu, ktry wyraz zastpi
mona ktrym. Dobry sownik podaje wikszo znacze
wyrazu. Wykazuje najczciej tworzone przez wyraz
zwizki wyrazowe, okrela te, czy wyraz wystpuje
wjzyku jako wulgarny, potoczny czy literacki.
 RADA DZIEWITA
O ocenach i (chwilowych) niepowodzeniach

Z uczeniem si nie tylko jzykw zwizane jest ocenianie. Nie myl

tutaj wycznie o ocenach wystawionych przez nauczycieli. Chodzi
przede wszystkim o samoocen. Ocenianie jest zadaniem bardzo trudnym,
podobnie jak okrelenie miejsca, w ktrym zgubilimy si, spacerujc po
nieznanym lesie. Las wtedy przypomina dungl. eby przetrwa, trzeba
najpierw nauczy si w niej y, a dopiero pniej szuka wyjcia. Tak samo
jest z uczeniem si. Zdecydowanie szukaj wasnych cieek! Bazuj na wasnych
moliwociach!
Nie martw si i nie zniechcaj niepowodzeniami. Ciesz si z tego, co ju
umiesz. Z drugiej strony nie popadaj te w samouwielbienie. Staraj si trze-
wo oceni, ile jzyka ju opanowaa. Zwaszcza, e im dalej w las, tym wicej
drzew. Szukaj w tym satysfakcji.
Kiedy si potkniesz i upadniesz, moesz lee i paka. Moesz w tym miej-
scu zosta i woa o pomoc. Wybierz wyjcie trzecie: otrzep si, wsta i po-
staraj si czerpa rado z tego, e moesz brn dalej. Nawet z tego, e
kolejny krok moe grozi ponownym upadkiem. Moim zdaniem nie wszystkie
pomniki rozbijaj si tak, e nie mona ich ju zrekonstruowa.
Jeeli nie umiesz czego, czego nie lubisz, sprbuj to polubi moe bdziesz
umiaa.
Co prawda koniec wieczy dzieo, lecz tak naprawd z grskiej wspinaczki
pamita si trudn drog na wierzchoek gry i widok, jaki si z niego rozpo-
ciera, nie za sam szczyt. Tym bardziej, e szczyt marze zdobywa si
rzadko.
Podre, muzyka, teksty fachowe, czasopisma, rozmowy, portale wyraniej
okrelaj postpy w nauce ni ocena szkolna. Ale i ta ocena jest wystawiana.
Istniej egzaminy. To adna sztuka umie i nie potwierdzi tego ocenami.
Wikszym jednak nieporozumieniem s dobre oceny nieoddajce rzetelnej
wiedzy. Twoim celem jest zna jzyki obce i przechowywa wiadectwa z oce-
nami, ktre nie bd przeszkadza ci w znalezieniu atrakcyjnej pracy ani nie
bd rozmieszay twoich dzieci.
Wiem, zmieniem rodzaj gramatyczny to nie tylko gender, ale wiczenie.

19
 RADA DZIESITA
O gotowoci do rozmowy

O ceniany jeste stale. Ocenia si twoj fryzur, strj, zachowanie i wy-

sawianie si, wiedz i prac. To wszystko wyrabia ci opini. Nietrudno
wyrobi sobie dobr opini. Bardzo atwo z. Zmiana zej na dobr jest nie
lada sztuk.
Uczc si jzyka, bd stale gotowy do podejmowania rozmowy. Mwienia
i rozmawiania uczysz si wycznie poprzez mwienie i rozmawianie. Oczy-
wicie, masz wite prawo powiedzie przepraszam, chwileczk, chcia-
bym si zastanowi rzecz jasna w jzyku obcym. Pamitaj jednak, e przy
ocenianiu w szkole nie obowizuj usprawiedliwienia typu: to byo w ubiegym
roku czy jeszcze tego nie przerabialimy. Usprawiedliwiaj si w jzyku
obcym. Trudno sobie wyobrazi kogo, kto z Krakowa do Wrocawia idzie
piechot tylko dlatego, e na dworcu kolejowym zapomnia zwrotu poprosz
o bilet. Przecie to sytuacja absurdalna. Nie czekaj na rozmow konwersa-
cje prowokuj sam. Nie czekaj przestraszony na odpytywanie. Prbuj tak
czsto, jak to moliwe (i niemoliwe), trenowa indywidualnie tzw. odpowie-
dzi na ocen. Rb to w domu, z kolegami, ale i na lekcjach. Nie ograniczaj si
przy tym do pswek. Zawsze staraj si powiedzie nie tylko to, co stanowi
cis i wska odpowied na pytanie, ale wszystko, co w jakikolwiek sposb
zwizane jest z danym tematem.
Podczas wicze i odpytywania nieistotne s twoje pogldy. Wane jest,
aby mwi. Na to, eby jzyk gitki wyrazi wszystko, co pomyli gowa,
przyjdzie jeszcze czas. Najpierw opanuj strach przed mwieniem!

20
 RADA JEDENASTA
O twoim podrczniku

I stnieje w jzyku polskim pikny wyraz podrcznik. Nie bierz zbyt dosow-
nie sugestii w nim zawartej, by mie go zawsze... pod rk. Nie trzymaj go
te pod poduszk. Powanie potraktuj za to rad, by wybra dobry podrcz-
nik. Kupujc go, sprawd rok pierwszej edycji. Jeeli wyda byo wiele,
a pierwsze ukazao si dawno, wcale nie musi to wiadczy o wysokiej war-
toci podrcznika. Przeciwnie z reguy jest on ju tylko ciekawostk. Do
niedawna zalecao si prac z podrcznikiem obudowanym, na ktry skada
si komplet zoony z ksiki, zeszytu wicze, sowniczka, DVD, CD i linkw
do wicze interaktywnych. Obecnie zaleca si prac z materiaami auten-
tycznymi w internecie jest ich sporo. Jeeli jednak zdecydowae si na
prac z podrcznikiem, to potrzebne bd ci dwa egzemplarze tego samego
podrcznika. Przed zakupem przejrzyj pobienie, potem bardzo dokadnie
sw pomoc naukow. Poznaj jej budow, cele i wymagania. Na tym moesz
poprzesta, jeli chodzi o uczenie si podrcznika. Tak, tak to wanie jest
uczenie si ksiki, ty masz komunikowa si w jzyku drugim. Rozgranicz te
dwie sprawy.
Kup dwa podrczniki, albo skopiuj, a raczej zeskanuj go. Najnowsze pod-
rczniki nie stawiaj wymogu pracy strona po stronie, wiczenie po wiczeniu,
lekcja po lekcji. Nikt te nie wymaga od ciebie przerobienia podrcznika
w caoci, od deski do deski. Jeeli ci znudzi, zmie go na inny. Nigdy jed-
nak nie wyrzucaj starego i raczej nie sprzedawaj go. Nie zapomnij, e pod-
rczniki s bardzo drogie. Masz wite prawo uczy si z nich tego, co ci
interesuje i co sprawia ci przyjemno nawet gdyby uzasadni to wycznie
takimi, a nie innymi preferencjami. O reszcie w wikszoci pomyleli ju au-
torzy ksiki.
Pamitaj, e adnego przedmiotu nie nauczysz si szybko i rozumnie, pra-
cujc tylko i wycznie z jedn pomoc naukow. Bowiem prawdziwe jest
stwierdzenie, i nauka z kilku podrcznikw daje zdecydowanie lepsze efekty
ni posugiwanie si tylko jednym.
Nigdy nie daj si wyprzedzi o kolejny temat, nie daj si nim zaskoczy. Po
prostu... ucz si do przodu. Co to znaczy? Przygotuj list obowizujcych ci
tematw szkolnych (jest kilkanacie tzw. krgw tematycznych) i nagnij je do
interesujcych ci zagadnie. Nie pozwl sobie na luksus lekcyjnego przera-
biania tematw nieprzygotowanych uprzednio poza szko. Pami nie
wsppracuje dobrze przy tematach nie zaaprobowanych i podawanych
podczas lekcji. Zreszt, sam dobieraj i proponuj tematy, rozdziay (krgi),
wiczenia i materiay dodatkowe (autentyczne), ktre s ci bliskie, bo co bliskie,
to lubimy, a to, co lubimy, zapada nam w pamici i budzi skojarzenia. Nawet
jeli uczysz si cakowicie samodzielnie, to staraj si odgrywa rol nauczy-
ciela i ucznia taka forma uczenia si poprzez nauczanie.

21
 Bardzo wane s te rda specjalistyczne, zajmujce si zagadnieniami
szczegowymi, a to dlatego, e czsto bazuj na nich testy i teksty egzami-
nacyjne. Mam jednak nadziej, e od tej praktyki odejdziemy. Na razie jest,
jak jest. Czsto wymaga si pamiciowego opanowania zwrotw frazeolo-
gicznych, idiomw, przysw i standardowych zagadnie gramatycznych
speach intention/speach situation.
Dobr wskazwk, jaki materia musisz sobie przyswoi, jest Europejski
System Opisu Ksztacenia Jzykowego, a za granic wykaz wymogw jzy-
kowych danej uczelni, na ktrej zamierzasz studiowa. Bo standardy europej-
skie standardami, a uniwersytety s autonomiczne...

22
 RADA DWUNASTA
O korzystaniu ze sownika

W internecie, ksigarniach i w kioskach sprzedawane s najrniejsze

sowniki, ale sownik sownikowi nierwny. Sownikw kieszonkowych
nie kupuj! Dobry sownik nie poprzestaje na wskazaniu, ktry wyraz zastpi
mona ktrym. Dobry sownik podaje wikszo znacze wyrazu. Wykazuje
najczciej tworzone przez wyraz zwizki wyrazowe, okrela te, czy wyraz
wystpuje w jzyku jako wulgarny, potoczny czy literacki. Podaje takie cechy
wyrazu jak np. anachronizm, znaczenie dosowne, przenone, przyblione i fa-
chowe oraz waciwoci gramatyczne: jaka to cz mowy, rodzaj, przypadek
oraz czy dany wyraz jest zwrotny lub przechodni.
Sownik powinien zawiera objanienia skrtw i znakw w nim stosowanych
oraz wskazwki dla uytkownikw. Pracujc ze sownikiem, kieruj si dwiema
podstawowymi zasadami:
zasad sprawdzania w obie strony jeeli tumaczysz z jzyka obce-
go na polski i wydaje ci si, e ju znalaze odpowiednik, sprawd,
czy pokrywa si on ze znaczeniem wyjciowym w sowniku polsko-
obcojzycznym;
zasada pracy w pionie sowniki uporzdkowane s alfabetycznie
z reguy wyrazy z tej samej rodziny wystpuj w grupach sprawd,
co oznaczaj w poszczeglnej grupie w zalenoci od tego, jak cz
mowy stanowi w ten sposb wicej zapamitasz i bardziej zbliysz
si do znaczenia danego wyrazu w jzyku obcym. atwiej ci bdzie
posugiwa si nimi.
Skomplikowane? Owszem. Dlatego lepiej uczy si zda i tekstw w caoci.
Wspomnie naley, e dobry sownik powinien zawiera rwnie list cza-
sownikw nieregularnych. Tu te nie naley ogranicza si do ich mechanicz-
nego opanowywania pamiciowego. Wykaz czasownikw nieregularnych jest
skarbnic sownictwa. Skd si wzia ich nieregularno? Mwic najpro-
ciej std, e w okresie regulacji jzyka byy w nieustannym i powszechnym
uyciu. Wyraay najczciej wykonywane czynnoci. Dlatego wanie utwo-
rzono od nich mnstwo pochodnych wyrazw. Tak wic pamiciowe przy-
swajanie listy czasownikw nieregularnych naleaoby uzupeni rozumowym
uczeniem si wyrazw, ktre s ich pochodnymi.
Namawiam ci cigle do uczenia si w sposb twrczy, przez zabaw, przez
indywidualizacj. Trzymajc si tych wskazwek, dobrze jest prowadzi
wasny, osobisty sownik. Ju w trakcie jego tworzenia pewne sowa i zwroty
by moe gbiej zapadn ci w pami. I oto wanie chodzi.
Korzystaj ze sownikw wielojzycznych, obrazkowych i elektronicznych.
Wiele swek z rnych jzykw atwiej si zapamituje jest co kojarzy,
wizualizacje niweluj trudnoci porednie przy kognitywizacji (rozumowym
opanowaniu i zastosowaniu pojcia/wyraenia), a sowniki elektroniczne
oddaj te obraz foniczny gos. No i te ostatnie umoliwiaj przekad zwro-
tw i zda. Tu take sprawdzaj w obie strony!

23
P odstawowym warunkiem opanowania jzyka dru-
giego jest nieustanna praca nad wiadomym posu-
giwaniem si jzykiem pierwszym.
 RADA TRZYNASTA
O zeszytach i zapisywaniu

N iezbyt celowe jest prowadzenie zeszytu do nauki jzyka obcego. Chocia

zeszyt dodaje uczniowi powagi, stanowi te czsto podstaw do obni-
enia lub podwyszenia oceny. I to nie tylko we wasnych oczach. Jestem
raczej przekonanym zwolennikiem prowadzenia notatek na maych kartecz-
kach, porzdkowania ich w skrzynkach, gromadzenia prac w segregatorach
i korzystania z mobilnych nonikw informacji to takie wspczesne fiszki.
A co to takiego? Karteczki, ktre mona nosi ze sob wszdzie. Mieszcz
si w kieszeni, nie wprowadzaj arcypowanego nastroju naukowoci a ucze-
nie si wspomagaj lepiej ni zeszyty.
Uczc si, nie oszczdzaj papieru. Zapisuj fiszki tylko z jednej strony. Umo-
liwi ci to rozoenie ich na biurku czy na stole bez koniecznoci odwracania.
Zapisuj te co ktr linijk lub kratk. To z kolei pozwala robi korekty i wpro-
wadza uzupenienia. Wypracuj sobie wasny system katalogowania fiszek.
Dziki temu szybko odnajdziesz te, ktre w danym momencie s ci potrzeb-
ne. Jeeli nie potrafisz tego zrobi samodzielnie, przejd si do biblioteki i przyj-
rzyj si tamtejszym katalogom, zwaszcza rzeczowemu. Stwierdzisz wtedy,
e dobrze mie w domu specjalne szufladki czy pudeka na fiszki, dobrze te
sporzdzi kad fiszk w 2-3 egzemplarzach: jedn w kieszeni, drug w szu-
fladzie, trzeci np. w ogniotrwaym sejfie.
Z dowiadczenia wiem, e starannie zredagowane, sfotografowane lub ze-
skanowane fiszki mog suy cae ycie. Uporzdkuj je w nastpujcych
grupach:
zawierajce problematyk gramatyczn (strukturaln, kognitywn),
dotyczce zagadnie zwizanych z pozostaymi obszarami wiedzy/
przedmiotami nauczania (CLIL, Content and Language Integrated
Learning zintegrowane nauczanie jzyka i przedmiotu),
zestawione wg tzw. krgw tematycznych, do ktrych wrc w dal-
szej czci.
Zakresu zapisw nie ograniczaj. Zbieraj cytaty, dowcipy, zote myli, piosen-
ki, anegdoty. Nie wszystkie fiszki musisz sporzdza wasnorcznie. Korzystaj
z drukarki, skanera, kopiarki i noyczek. Na odwrocie fiszki zapisz bibliografi
lub linkografi tak jest uczciwie.
Posugujc si t sam metod, buduj wasna fonotek czy wideotek,
zbiorek reprodukcji, ilustracji, zdj, map, mapek, wykresw, linkw i adresw.
Nie minie wiele czasu, a staniesz si autorem i posiadaczem wasnego pod-
rcznika osobistego warsztatu pracy.

25
 RADA CZTERNASTA
O rozmowach (prawie) na kady temat

D awno temu mdrzy ludzie zajmujcy si teori i praktyk nauczania

i uczenia si jzykw obcych zauwayli, e wbrew pozorom liczba tema-
tw, ktre podejmujemy w rozmowie, wcale nie jest nieograniczona. Rna
te jest czstotliwo ich poruszania. Tematy te pogrupowano w tzw. krgi
tematyczne. W szkole wyglda to tak:
1. Czowiek np. dane personalne, wygld zewntrzny, cechy charakteru,
uczucia i emocje, zainteresowania.
2. Dom np. jego pooenie, pomieszczenia i ich wyposaenie.
3. ycie rodzinne i towarzyskie np. czonkowie rodziny, koledzy, przyjaciele,
znajomi, czynnoci ycia codziennego, formy spdzania czasu wolnego,
wita i uroczystoci.
4. Szkoa np. przedmioty nauczania, ycie szkoy.
5. Praca np. popularne zawody i czynnoci z nimi zwizane, miejsce pracy.
6. ywienie np. artykuy spoywcze, posiki - i ich przygotowywanie, loka-
le gastronomiczne.
7. Zakupy i usugi np. rodzaje sklepw, towary, sprzedawanie, kupowanie,
reklama.
8. Podrowanie i turystyka np. wycieczki, zwiedzanie, rodki transportu,
informacja turystyczna, orientacja w terenie.
9. Kultura np. dziedziny kultury, twrcy i ich dziea, uczestniczenie w kul-
turze.
10. rodki masowego przekazu.
11. Sport np. dyscypliny sportu, obiekty i sprzt sportowy, imprezy sporto-
we.
12. Zdrowie np. higieniczny tryb ycia, samopoczucie, dolegliwoci, choro-
by i ich leczenie.
13. Nauka i technika np. wynalazki, podstawowe urzdzenia techniczne
i korzystanie z nich.
14. wiat przyrody np. pogoda, roliny, zwierzta, krajobraz, ochrona ro-
dowiska naturalnego.

26
 Krgi tematyczne znajduj zastosowanie w potocznych sytuacjach komu-
nikacyjnych. W tym miejscu naley si wyjanienie. Ot, jeeli opiszesz swj
pokj, to tymi samymi formami gramatycznymi bdziesz mg opisa cae
mieszkanie, dom, okolic i wreszcie wszechwiat. Wszystko odpowiada na
pytanie: gdzie? uyjesz tych samych przypadkw, przyimkw i czasownikw.
Jeli opanujesz temat: W restauracji to poradzisz sobie z: kawiarni, pi-
wiarni, lodziarni, winiarni itp. Jeli to bdzie hotel, to i schronisko, hostel,
kwatery prywatne. Jeeli potrafisz opowiedzie, co robie rano, w poudnie,
wieczorem i w nocy, to ta sama gramatyka wystarczy ci, by podzieli si
wraeniami o caym ubiegym roku.
Problematyka wspczesnoci! To tak zwane codzienne tematy odrobin
zabarwione intelektualnie, tematy samograje, jak choby: ochrona rodowiska,
konflikt pokole, rwnouprawnienie, rola nauki i sztuki we wspczesnym
wiecie, wielokulturowo, nadzieje i zagroenia obecnej doby, migracje,
terroryzm. W tym przypadku oprcz sprawnoci jzykowej potrzebna jest ci
wiedza i obycie... Wystarczy czyta, sucha, rozmawia i robi notatki. Na
zo sobie otwrz si na problematyk mao interesujc. Czsto nie cieka-
wi nas to, co jest nam nieznane. A wic trzeba to pozna. Poytkuj wszystko,
co ju lubisz, czym si zajmujesz, czym si pasjonujesz. Zarwno jedno, jak
i drugie powinno wspomaga tw wiedz ogln i specjalistyczn, a ta do-
skonali jzyk i umoliwi skadanie wszelkich formalnych egzaminw z wy-
nikami najlepszymi z najlepszych.

27
 RADA PITNASTA
O kreleniu i rozumieniu tekstu

W ybierz interesujcy ci tekst. Powiel go, zeskanuj, skopiuj i wklej, by

sprawdzajc prawidowo wykonanego wiczenia, mg odwoa si
do oryginau. Przeczytaj tekst dokadnie. Grubym, ciemnym mazakiem (fla-
mastrem) zama losowo wybrane litery, po czym ponownie zacznij lektur.
Nastpnie zama przypadkowo wybrane sylaby, potem wyrazy (niekoniecz-
nie w tych samych miejscach, gdzie poprzednio) oraz cae zdania, pamitaj
jednoczenie, by po kadym takim zabiegu czyta tekst od nowa. Teraz kolej
na wykrelenie duszych fragmentw i odczytanie tekstu w caoci. Zama
cay tekst i odczytaj go. To moliwe. Po kilku prbach bdziesz zna go na
pami. Nie musisz tego opanowa w kadym szczegle. Jeli jakie wyrazy,
zdania czy dusze fragmenty wyleciay ci z pamici, moesz zajrze te do
wersji oryginalnej (oryginau). Moesz te utrudni sobie zadanie, uzupenia-
jc materia dodanymi przez siebie wyrazami, zdaniami, fragmentami. Nie-
koniecznie musi to mie jaki wikszy sens.
Wytnij z tekstu dowolne wyrazy, potnij je na litery i wymieszaj. Sprbuj
z liter uoy wyrazy, ktre uprzednio pocie oraz nowe, ktre przyjd ci do
gowy. Potnij na sylaby inne sowa zaczerpnite z tekstu i powtrz dziaa-
nia wykonane przy uyciu liter. wiczenie to moe mie spor ilo wariantw.
Ot, choby taki: wytnij z tekstu cae zdania i podziel je na wyrazy. Z tych
ostatnich odtwrz zdania wyjciowe oraz sprbuj uoy nowe, o zupenie
innym znaczeniu. Jeli ta zabawa pjdzie ci gadko, zadaj sobie wicej trudu.
Potnij mianowicie wyrazy na sylaby i z nich postaraj si zredagowa zdania.
To samo zrobi moesz z literami. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby w zabawie
tej wykorzystywa rwnie dusze kawaki tekstu.
Wybierz interesujcy tekst, podobny do poprzedniego. Przeczytaj go po-
bienie, po czym powtrz uprzednio przewiczone kroki. Nastpnie signij
po tekst, ktrego tytu sugeruje pokrewiestwo z dwoma przerobionymi.
Kady z nich potnij zgodnie z akapitami i wymieszaj powstae czci. Najpierw
okrel, ktra cz naley do ktrego tekstu, potem ustal ich kolejno. W ten
sposb moesz bawi si trzema, czterema... dowoln iloci tekstw.
Signij po kolejny tekst. Z kadego zdania usu jeden mniej istotny wyraz.
Pniej nastpny i nastpny...W efekcie otrzymasz telegram. Niektrych
wyrazw nie da si usun. To wyrazy klucze, otwierajce zrozumienie teks-
tu. Na marginesie gramatycznym: w zdaniach mona zmienia osob, liczb,
czas, stron, tryb. Tu przydaje si komputer i tabelki. Poczytaj troch o gra-
matyce dependencji (uzupenie).

28
 RADA SZESNASTA
O pracy z nagraniami

K orzystaj z dobrodziejstw techniki. Z pewnoci posiadasz jaki nonik

dwiku. Zrb z niego uytek podczas jzykowej edukacji. Na pierwszy
ogie niech pjd nagrania tekstw podrcznikowych. Pracuj z kopi audio,
eby nie zniszczy oryginau. Przesuchaj tekst, przesuchaj tekst ponownie,
czytajc go rwnoczenie. Nastpnie powykrelaj poszczeglne fragmenty,
a do usunicia caoci, suchajc przy tym nagrania. Moesz te odwrci
kolejno: ledzi tekst pisany, kasujc poszczeglne czci jego dwikowe-
go zapisu a do chwili usunicia caego nagrania. Skopiuj ponownie orygina
i bez wspierania si tekstem pisemnym kasuj cz wyrazw, cae wyrazy,
zdania i dusze fragmenty z nagrania. Po kadym z tych zabiegw staraj si
odtwarza cay tekst z pamici, rwnoczenie z jego dwikowym zapisem.
Czy wyszede z tej prby obronn rk? To okae si po wysuchaniu nagra-
nia-matki. Warto mie kilka kopii.
Pousuwaj fragmenty nagrania z wersji roboczej. Postaraj si wypeni te
miejsca innymi, wasnymi zdaniami tak, aby zachowa jak spjno tekstu.
Swoj drog ciekawe, jakie rozwizanie przyjby, gdyby chcia zmieni lub
wrcz wypaczy sens tekstu. Pjd na cao i pofolguj wasnej fantazji!
Teraz pora na prac z samodzielnie wypracowanym nagraniem. Nagraj
wiadomoci radiowe albo odszukaj je na stronie danej stacji. Najpierw w j-
zyku obcym, pniej w ojczystym, a pniej jeszcze w innym obcym. Sprawd,
w jakim stopniu si pokrywaj. Z biegiem czasu podobiestwo stanie si
bardzo wyrane. Nagraj sobie rwnie serwisy informacyjne nadawane przez
rne stacje w tym samym jzyku obcym. Wspom si innymi rdami
obcojzycznymi: stronami, telegazet, pras: rodzim lub obc, programami
telewizyjnymi, ktre uatwi ci prac poprzez ilustracje (obraz).
Suchaj audycji z krgu twoich zainteresowa. Jak ju pisaem, wiedza po-
maga zrozumieniu. Stopniuj trudnoci. Przechod od nagra niezakconych
w wolnym tempie, do nagra z haasem w tle i w tempie zwykym. Jeeli
audycja bya zajmujca, ale obawiasz si, e nie zrozumiae czego istotne-
go, przesuchaj j ponownie z koleg, rodzestwem lub rodzicami, nauczy-
cielem w szkole lub na kursie.

29
N ie zapominaj, e uczysz si jzyka. Nie pracujesz jako
tumacz. Twoim celem nie jest przekadanie z jzyka
na jzyk, ale wytumaczenie sobie, co dane wyrazy, zwiz-
ki wyrazowe i zdania znacz w jzyku, ktrego si uczysz
i kiedy si ich uywa.
 RADA SIEDEMNASTA
O pracy z filmami i muzyk

B ij si w piersi! Nie jestem odkrywczy, mimo e z poprzednich stwierdze

wynika niezbicie, i technika moe pomc w nauce jzykw obcych i j
ubarwi, to nic jednak nie zastpi twojej wyobrani i pracowitoci. Wykorzy-
staj je przy igraszkach z nonikami obrazu, chocia lojalnie uprzedzajc,
kroki s tu podobne jak w zabawach audio.
Istniej noniki obrazu wchodzce w skad podrcznikw obudowanych oraz
cae obudowane kursy audio-wizualne. Masz wic moliwo bd to korzy-
stania z gotowych nagra w wersji obcojzycznej, bd nagrywania wasnych.
W obu przypadkach moesz powtrzy wszystkie wiczenia zaproponowa-
ne w poprzednim rozdziale lub skorzysta z dalszych sugestii. Pamitaj o ist-
nieniu funkcji stop i pauza. Oto najprostsze wiczenie. Podczas pracy
przydadz ci si suchawki. Obejrzyj kilkakrotnie fragment (lub cao) na-
grania. Nastpnie zostaw obraz i miejscami wycisz lub usu gos, a do ca-
kowitej likwidacji. Pracuj jako lektor. A teraz odwrotnie: ciemniaj fragmenty
obrazu i suchajc tekstu, postaraj si opowiedzie to, co powinno si dzia
na ekranie. Wreszcie zatrzymaj obraz i podaj tekst, ktry miaby zabrzmie
w tym momencie i opisz widok, jaki winien si pojawi.
Trudniejsz zabaw jest przygotowanie opowiadania w jzyku obcym nie
widzianego dotd filmu tylko na podstawie odtwarzanej cieki dwikowej
lub rwnie przygotowanie streszczenia wycznie na podstawie wtkw
muzycznych. Muzyka wspomaga pami i pozwala odrni dzieo Spielber-
ga od przygd Kaczora Donalda.
Na zakoczenie gorco polecam ogldanie arcydzie sztuki filmowej w ory-
ginale, lecz z polskimi napisami. Nie zapomnij o klasyce w internecie i na
satelicie. cz przyjemne z poytecznym. Niech smak i rozsdek bd z tob.
A wszystko jest gr i zabaw...

31
 RADA OSIEMNASTA
O zabawie jzykiem

U czenie si, ale i nauczanie powinny sprawia przyjemno, powinny

bawi, prowadzc do konkretnych edukacyjnych efektw. Rzecz jasna
mona si bawi w pojedynk. W przypadku jzykw obcych samotn zaba-
w urozmaica podrcznik, gry komputerowe, interaktywne strony i kursy,
zasoby internetu. O wiele milsza jest jednak zabawa w grupie. Wwczas
bowiem pojawia si wsppraca, wsparcie. Niewane jest wspzawodnictwo,
laury i poczucie wyszoci to efekt gier. Tu chodzi o zabawy wykorzystuj-
ce potencja grupy.

ZABAWA 1. Uczestniczki i uczestnicy wybieraj dowoln liter alfabetu,

po czym wypisuj wszelkie zaczynajce si na ni wyrazy. Mona te wypi-
sywa sowa koczce si na t liter, bd takie, w ktrych pojawia si ona
jako druga z kolei, trzecia itd. Inna forma tej zabawy polega na wynotowaniu
wszelkich wyrazw kojarzcych si z tematem ustalonym na wstpie.

ZABAWA 2. Uczestniczki i uczestnicy wypisuj na kartkach dowolny

wyraz. Nastpnie wymieniaj si kartkami i dopisuj nowe sowa rozpoczy-
najce si od kocowej litery poprzedniego wyrazu. Kady moe rwnie
napisa jakie zdanie. Po wymianie kartek trzeba dopisa kolejne, zaczynaj-
ce si od ostatniego zdania wyrazu poprzedniego.

ZABAWA 3. Uczestniczki i uczestnicy wyranie, duymi literami przy-

gotowuj po kilka zda (zotych myli, cytatw, informacji o krajach i spoe-
czestwach z obszaru danego jzyka). Tn te zdania na wyrazy, tasuj i roz-
daj jak karty. Pierwszy wykada kart, drugi dokada itd. Nie ma przegranych,
bo wszyscy sobie pomagaj.

ZABAWA 4. Uczestniczki i uczestnicy uzgadniaj, co chc opisywa

(np. przedmiot, zwierz, czowieka, sytuacj). Ukadaj samodzielnie lub w gru-
pach zdania. Wyniki przedstawiaj sobie wzajemnie.

ZABAWA 5. Uczestniczki i uczestnicy ustalaj, co chc opowiada (np.

bajka, historia kryminalna lub science fiction, dowcip...). Ukadamy samodziel-
nie, w parach lub grupach po jednym zdaniu opowieci. Pozostae zasady
ustalamy sami.

ZABAWA 6. Uczestniczki i uczestnicy mwi lub pisz jedno sowo,

fragment zdania, opisu lub opowiadania. Pozostali uzupeniaj. Kto nie widzi
ju adnej moliwoci dodania czegokolwiek, wymyla now zabaw.

ZABAWA 7. Uczestniczki i uczestnicy pojedynczo lub w grupach przy-

gotowuj okrelon liczb wyrazw, po czym wymieniaj si nimi. Zadanie
polega na napisaniu najkrtszego wiersza z uyciem wszystkich zadanych

32
 sw. Mona te stosowa inne gatunki i formy literackie (wiadomo, e np.
w bajkach czy kryminaach wystpuj charakterystyczne wyrazy i zwroty).

ZABAWA 8. Uczestniczki i uczestnicy przygotowuj interesujce, dow-

cipne, zaskakujce czy wrcz szokujce teksty. Wymieniaj si nimi i czytaj
je. Pniej wzajemnie je sobie dyktuj. Wariant trudniejszy polega na dykto-
waniu tekstu z pamici.

ZABAWA 9. Uczestniczki i uczestnicy pisz zdania lub teksty dusze.

Partnerowi odsaniaj po jednym wyrazie. Jego zadaniem jest odgadnicie,
jak tre zawiera zakryty fragment, czego dotyczy wolno mu fantazjowa.

ZABAWA 10. Uczestniczki i uczestnicy buduj zdanie. Ukadaj do

niego pytania. To samo z tekstem lub dowolnym tematem. Czy zadane pyta-
nia s sensowne, ustalaj w jzyku obcym.

ZABAWA 11. Uczestniczki i uczestnicy wcielaj si w rnorodne role.

Pozostali zadaj im pytania. Takie wywiady ze znanymi postaciami ycia
kulturalnego, politycznego lub religijnego, ale te ze zwierzciem, przedmio-
tem, uczuciem... Swoj drog ciekawe, co do powiedzenia maj chmury,
powietrze, szczyt grski, kwiaty, kamie, mio lub nienawi?

ZABAWA 12. Uczestniczki i uczestnicy okrelaj temat i wybieraj

prowadzcego. Przypominaj sobie reguy dyskusji i zaczynaj dyskutowa
zgodnie z nimi.

ZABAWA 13. Uczestniczki i uczestnicy odgrywaj scenki sytuacyjne

i rodzajowe: gocie kelner, lekarz pacjent, rodzice dzieci etc.

ZABAWA 14. Uczestniczki i uczestnicy wysyaj kogo za drzwi. Pod

jego nieobecno ustalaj, jakim jest owocem, meblem, ktr aktork. Po
powrocie wygnaniec odgaduje, kim jest. Moe zadawa wycznie pytania
oglne, takie, na ktre odpowied brzmi: tak lub nie. W ten sam sposb ba-
wimy si, wysyajc za drzwi jednego lub kilkoro uczestnikw i przypisujc
im sytuacj, w ktrej si znaleli. Wyproszeni graj rol np. ojca samotnie
wychowujcego siedem dorastajcych crek... Przyjemnej zabawy.

33
 RADA PRZEDOSTATNIA
O korespondencji w jzyku obcym

O bcojzyczn korespondencj powiniene zachowywa w kopiach.

Choby dlatego, eby si nie powtarza. Korzystaj z internetu, ale pisz
te odrcznie. Pisz tak, eby twj respondent mg poprawia bdy i propo-
nowa inne zrczniejsze sformuowania. Zapamitaj, gdzie w jego listach
umiejscowione s data, nagwek, zwroty grzecznociowe. Zwr te uwag,
jak zaczyna i koczy swj list. W ktrych miejscach i jakiego rodzaju akapitw
uywa. We wasnych listach pytaj go o wiat, w ktrym yje. Interesuj si
sprawami z pozoru banalnymi. Poczwszy od tego, co, kiedy i jak je, w jaki
sposb spdza czas wolny, jak pracuje i uczy si, a skoczywszy na pytaniu
co i w jakiej sytuacji naley mwi lub pisa w danym jzyku. Bd ciekaw,
jak i o jakiej porze dnia wita si znajomych i nieznajomych, przyjaci i nauczy-
cieli, co mwi policjant, urzdnik, sprzedawca, kiedy chc by uprzejmi lub
wrcz odwrotnie. Dowiedz si te, jakie prawa i obowizki ma ucze w kraju
twojego znajomego.
Jeeli sdzisz, e wszystko to jest zbdne, to si mylisz. Wiedza ta stanowi
jeden z etapw uczenia si jzykw obcych. Bez niej mona mwi, lecz
trudno si porozumie. Koniecznym warunkiem porozumiewania si jest nie
tylko dobre wychowanie (kindersztuba), ale i znajomo tradycji, kultury
danej spoecznoci jzykowej.

34
 RADA OSTATNIA
O tym, e uczymy si po swojemu i przez
cae ycie

U czymy si przez cae ycie. Jzyki obce i jzyk ojczysty nie stanowi tu
wyjtku. Nie zamierzam ci te przekonywa, e powysze rady i opinie
s wynikiem dugotrwaych gbokich przemyle, e s efektem analizy
najnowszych publikacji z zakresu neurologii, psychologii, socjologii, pedago-
giki, dydaktyki, metodyki, jzykoznawstwa formalnego i stosowanego, psycho-,
socjo- i etnolingwistyki czy innych rwnie uczonych dyscyplin badawczych.
Jednak wszystkie te nauki stanowi, e przy uczeniu si najistotniejszy jest
uczcy si, a wic TY sam. Twoje zadanie to znale wasne drogi i kroczy
nimi z przyjemnoci, z umiechem na twarzy i pieni na ustach. A niniejsza
publikacja... Ten tekst moe by lask wdrowca i map skrtw, mostw nad
przepaciami i spisem dawno ju otwartych drzwi.

A leksander Lubina - prezes BRAIN Inynieria Umysu oraz

Stowarzyszenia Wspierania Rozwoju (Institut fr
Entwicklungsfrderung e.V.) w Gliwicach, Polska. Wieloletni
konsultant oraz doradca metodyczny nauczania regionalnego,
ksztacenia dorosych i jzykw obcych, pisarz, publicysta, wsp-
autor piewnika, skryptw i poradnikw. Od 35 lat nauczyciel
wszkoach wyszych, rednich, gimnazjalnych i podstawowych.
Wyksztacenie uzyska w Polsce, Niemczech i Szwajcarii.

35
U czenie si jzykw, tak samo jak ich nauczanie,
powinno sprawia przyjemno. Powinno bawi,
prowadzc do konkretnych edukacyjnych efektw.