PRAVILNIK

O SREDSTVIMA LINE ZATITE NA RADU I LINOJ ZATITNOJ OPREMI

("Sl. list SFRJ", br. 35/69)

I OPTE ODREDBE

lan 1

Radi zatite organizma i delova tela, licima koja su za vreme rada izloena odreenim vrstama
opasnosti i tetnosti stavljaju se na raspolaganje sredstva line zatite (u daljem tekstu:
sredstva) odnosno stavlja se na raspolaganje lina zatitna oprema (u daljem tekstu: oprema),
ako se dejstvo opasnosti i tetnosti ne moe drugim merama zatite na radu otkloniti.

Radovi na kojima se koriste sredstva i oprema, uslovi koje u pogledu materijala, dimenzija i
oblika mora da ispunjava sredstvo odnosno oprema, kao i odreene vrste opasnosti i tetnosti
ijem su dejstvu lica na radu izloena - odreuje se ovim pravilnikom.

lan 2

Radna organizacija odreuje optim aktom, u smislu lana 59 Osnovnog zakona o zatiti na
radu, na kojim radovima odnosno na kojim radnim mestima i koja se sredstva odnosno
oprema, zavisno od vrste i stepena opasnosti i tetnosti, koristi za spreavanje dejstva stalnih
opasnosti i tetnosti, a koja za otklanjanje dejstva odnosno zatitu od dejstva iznenadnih
odnosno povremenih ili kratkotrajnih opasnosti i tetnosti.

II SREDSTVA I OPREMA

1. Zajednike odredbe

lan 3

Materijal od kog se izrauju sredstva i oprema, odnosno njihovi delovi, ne sme neugodno
mirisati, nadraivati kou i otputati boju.

Sredstva odnosno oprema koja se upotrebljava na radnim mestima na kojima postoji opasnost
od poara, mora biti izraena od negorivog materijala ili od teko zapaljivog materijala.

Sredstva odnosno oprema koja se upotrebljava na radnim mestima na kojima moe doi do
mehanikog, elektrinog, toplotnog ili slinog udara, mora biti dovoljno otporna prema
kidanju, udaru i lomu odnosno elektrinoj i toplotnoj sprovodljivosti.

Pored ispunjavanja uslova iz st. 1 do 3 ovog lana, materijal od kog se izrauju sredstva i
oprema mora biti dovoljno otporan prema koroziji, promeni temperature i dejstvu
dezinfekcionih sredstava.

lan 4
Smatra se da materijal od kog se izrauju sredstva i oprema ne otputa boju, ako posle jednog
sata dranja u rastvoru obinog deterdenta za pranje u koncentraciji koju propisuje
proizvoa, zagrejanom na temperaturu od 40oC ( 1oC), zadri posle suenja svoju prvobitnu
boju a rastvor ostane bezbojan.

Proveravanje u smislu stava 1 ovog lana ne odnosi se na delove sredstava i opreme (cedila,
filtre i dr.), koji ne smeju dolaziti u dodir sa tenostima.

lan 5

Otpornost materijala (koe, gume, tekstila, vetake mase) prema gorenju, od kog su izraeni
sredstva i oprema, utvruje se vaeim jugoslovenskim standardima odnosno priznatim
inostranim standardima za odnosno sredstvo ili odnosnu opremu. Ako za odnosno sredstvo ili
odnosnu opremu nije propisan standard, za otpornost materijala prema gorenju, od kog je
izraeno sredstvo ili oprema, vae standardi doneti za odnosni materijal.

lan 6

Metalni delovi sredstava odnosno opreme smatraju se dovoljno otpornim prema koroziji, ako
posle 15 minuta dranja u kljualom 10%-tnom rastvoru kuhinjske soli, a zatim 15 minuta
dranja u hladnom 10%-tnom rastvoru kuhinjske soli, kao i posle suenja na sobnoj
temperaturi od 20oC ( 1oC) u trajanju od 24 asa - posmatrani golim okom i pod jakim
svetlom ne pokazuju nikakva oteenja od korozije.

lan 7

Postojanost materijala prema visokoj i niskoj temperaturi, od kog su izraeni sredstva i

oprema, utvruje se vaeim jugoslovenskim standardima odnosno priznatim inostranim
standardima za odnosno sredstvo ili odnosnu opremu. Ako za odnosno sredstvo ili odnosnu
opremu nije propisan standard, za postojanost materijala prema visokoj i niskoj temperaturi,
od kog je izraeno sredstvo ili oprema, vae standardi doneti za odnosni materijal.

lan 8

Sredstva i oprema smatraju se dovoljno otpornim prema dejstvu dezinfekcionih sredstava, ako
posle 10 minuta dranja u rastvoru jednog dela 40%-tnog formaldehida i devet delova vode
temperature 20oC ( 1oC) - izvaeni iz rastvora i posmatrani golim okom ne pokazuju nikakva
oteenja niti deformacije.

Proveravanje otpornosti u smislu stava 1 ovog lana ne odnosi se na delove sredstava i

opreme, koji ne smeju dolaziti u dodir sa tenostima.

lan 9

Otpornost materijala prema mehanikoj vrstoi (kidanju, udaru, lomu), od kog su izraeni
sredstva i oprema, utvruje se vaeim jugoslovenskim standardima odnosno priznatim
inostranim standardima za odnosno sredstvo ili odnosnu opremu. Ako za odnosno sredstvo ili
odnosnu opremu nije propisan standard, za otpornost materijala prema mehanikoj vrstoi,
od kog je izraeno sredstvo ili oprema, vae standardi doneti za odnosni materijal.
2. Sredstva i oprema za zatitu glave

lan 10

Radi zatite glave od pada predmeta ili udara pri vrenju radova u rudarstvu, graevinarstvu,
metalurgiji, kamenolomima, na eksploataciji uma, izvorima nafte, zatim pri miniranju,
gaenju poara, izgradnji ili remontu plovnih objekata, podizanju, sputanju ili remontu
elinih i drugih konstrukcija i postrojenja, utovarno-istovarnim radovima; radi zatite glave
od udara o svod (strop) i druge predmete u podzemnim prostorijama i sl., kao i radi zatite
glave od udara elektrine struje pri sluajnom dodiru sa elektrinim vodom - licima koja vre
takve radove daje se na korienje zatitni lem (rudarski lem, vatrogasni lem, graevinski
lem i sl.).

lan 11

Zatitni lem mora potpuno pokrivati gornji i zadnji deo lobanje i mora imati obod za zatitu
ela i vrata. lem mora imati ugodnu kolevku, koja se moe podeavati prema veliini glave i
mora sa obe strane imati trake za vezivanje ispod brade, koje omoguavaju vrsto leanje
lema na glavi s tim da odstojanje unutranje povrine lema od temena glave iznosi najmanje
25 mm. lem za zatitu glave pri podzemnim radovima mora imati nosa lampe a, po potrebi,
na zadnjoj strani i nosa elektrinog provodnika (kabla).

Zatitni lem mora biti izraen od materijala koji nije zapaljiv i koji je otporan prema udaru i
dejstvu vode, kiseline i toplote.

Zatitni lem koji se koristi na radnim mestima na kojima postoji opasnost od udara elektrine
struje, mora biti izraen od materijala koji ispunjava uslove iz stava 2 ovog lana i koji ne
sprovodi elektrinu struju.

Zatitni lem mora, pored uslova iz st. 1 do 3 ovog lana, ispunjavati i tehnike uslove
propisane vaeim jugoslovenskim standardima.

lan 12

Radi zatite od sunanice pri vrenju radova na otvorenom prostoru (poljoprivrednih i

melioracionih radova, ribarenja i dr.) - licima koja vre takve radove daju se na korienje
eiri od slame ili drugog materijala, marame ili slina sredstva odnosno oprema za
pokrivanje glave, ako pri takvom radu ne preti opasnost iz lana 10 ovog pravilnika.

lan 13

eiri za zatitu od sunanice moraju biti izraeni u uobiajenim veliinama (brojevima) i u

obliku koji potpuno titi glavu, i moraju biti ugodni za noenje.

Materijal od kog se izrauje eir mora biti lo sprovodnik toplote (slama i sl.), mora biti
svetle boje radi odbijanja (refrakcije) sunevih zrakova i mora biti lagan za noenje.

eir mora imati rupice za ventilaciju ako materijal odnosno pletivo od kog je izraen
spreava lako provetravanje, kao i dovoljno irok obod za zatitu ela i vrata.
lan 14

Radi zatite glave od praine i zatite kose od uvlaenja u maine pri vrenju radova u
neposrednoj blizini rotirajuih delova maina (automatskih strugova, valjaka i sl.) - licima
koja vre takve radove daju se na korienje kape, kaketi, guste mreice, marame ili slina
sredstva odnosno oprema za pokrivanje glave.

Sredstva odnosno oprema iz stava 1 ovog lana mora biti lagana i ugodna za noenje i
pogodna za povremeno pranje.

3. Sredstva i oprema za zatitu oiju i lica

lan 15

Radi zatite oiju pri radovima koji se vre runo (pri turpijanju, malterisanju, bojenju,
meanju i presejavanju materijala i sl.) na kojima postoji opasnost povrede od sitnih estica
koje doleu manjim brzinama iz eonog pravca - licima koja vre takve radove daju se na
korienje zatitne naoari.

Zatitne naoari sastoje se od obinog (standardnog) okvira i providnih stakala odnosno

drugog providnog materijala.

Providna stakla odnosno drugi providni materijal mora imati debljinu od 2,5 do 3,5 mm i
mora biti blago ispupen. Umesto providnog stakla mogu se, po potrebi, u okvir naoari
ugraditi korekciona stakla, ali samo po uputu lekara-specijalista.

lan 16

Radi zatite oiju pri mainskim radovima (pri buenju, struganju, glodanju, piljenju,
rendisanju, obradi metala, drveta i drugih tvrdih materijala i sl.) na kojima postoji opasnost
povrede od sitnih estica koje doleu veim brzinama iz eonog i bonog pravca - licima koja
vre takve radove daju se na korienje zatitne naoari.

Zatitne naoari sastoje se od okvira sa bonom zatitom i providnih stakala odnosno drugog
providnog materijala.

U pogledu oblika, debljine i vrste stakala zatitnih naoari iz stava 1 ovog lana vae odredbe
lana 15 stav 2 ovog pravilnika.

lan 17

Radi zatite oiju pri runim i mainskim radovima (pri kovanju, zakivanju, razbijanju i
klesanju kamena, radu sa dletom ili sekaem, ienju zavarenih mesta, struganju, buenju i
rendisanju na mainama za obradu metala i drugog tvrdog materijala i dr.) na kojima postoji
opasnost povrede od krupnih estica i varnica koje doleu velikim brzinama iz eonog i
bonog pravca - licima koja vre takve radove daju se na korienje zatitne naoari sa
bonom zatitom.

Zatitne naoari iz stava 1 ovog lana sastoje se od dva okulara meusobno spojenih mostom
koji se podeava zavisno od razmaka izmeu oiju ili vrstim mostom, tripleks-stakala ili
specijalnih kaljenih stakala i elastine trake. Okulari odnosno okvir mora biti podeen za lako
umetanje providnih stakala, a po potrebi i tamnih stakala. Okulari odnosno okvir mora imati
ventilacione otvore iji prenik ne sme biti vei od 1 mm. Ukupna povrina svih ventilacionih
otvora na jednom okularu ne sme biti manja od 200 mm2. Delovi zatitnih naoari koji se
oslanjaju na nos i lice, moraju biti postavljeni mekim materijalom.

lan 18

Radi zatite oiju od jake svetlosti, leteih varnica i slabijeg toplotnog i ultraljubiastog
zraenja, kao i od leteih estica, pri radovima na gasnom ili elektrootpornom varenju i pri
radovima na elektrolunom varenju koje ne zahteva zasenjenje vee od broja 6 prema
vaeem jugoslovenskom standardu - JUS Z.B1.030 - licima koja vre takve radove daju se
na korienje zatitne naoari s tamnim staklom koje mogu biti i na preklop.

U pogledu konstrukcije (okulari, bona zatita, trake) zatitnih naoari iz stava 1 ovog lana
vae odredbe lana 17 stav 2 ovog pravilnika.

Spoljanja povrina zatitnih naoari mora biti glatka i zaobljena. Okviri, okulari i elastine
trake zatitnih naoari moraju biti izraeni tako da omoguavaju udobno i nesmetano noenje
naoari u toku punog radnog vremena.

lan 19

Radi zatite oiju od istovremenog dejstva svetlosnog zraenja i toplotnog zraenja pri
radovima na topljenju i livenju metala ili drugog materijala, tvrdom lemljenju metala, varenju
lakih metala, metaliziranju i slinim radovima, kao i od dejstva jakog ultraljubiastog zraenja
pri radovima na gasnom zavarivanju, rezanju metala plamenom, elektrolunom zavarivanju sa
elektroureajima jaine struje do 30 A - licima koja vre takve radove daju se na korienje
zatitne naoari sa kobalt-staklima jaine zasenjenja od broja 1 do 6 prema vaeem
jugoslovenskom standardu - JUS Z.B1.030. Kobalt-stakla mogu biti kombinovana sa
providnim staklom.

Zatitne naoari iz stava 1 ovog lana mogu, po potrebi, imati bonu zatitu. Spoljanja
povrina zatitnih naoari mora biti glatka i zaobljena. Okviri, okulari i bona zatita zatitnih
naoari moraju biti izraeni tako da omoguavaju udobno i nesmetano noenje naoari u toku
punog radnog vremena.

lan 20

Radi zatite oiju od materijala koje nagrizaju ili nadrauju oi odnosno koje tetno utiu na
oi (amonijak, formaldehid i sl.), a nalaze se u vrstom, tenom ili gasovitom stanju odnosno
u obliku aerosola - licima koja su pri radu izloena dejstvu takvih materija daju se na
korienje zatitne naoari. Ove naoari sastoje se od nepropusnog okvira i providnih tripleks-
stakala, a, po potrebi, i tamnih stakala ili kobalt-stakala. Umesto providnog tripleks-stakla
mogu se, po potrebi, u okvir naoari ugraditi korekciona stakla, ali samo po uputu lekara-
specijalista.

lan 21
Providna stakla odnosno drugi providni materijal koji se ugrauje u okvir zatitnih naoari iz
l. 15, 16 i 17 ovog pravilnika, ne sme imati ogrebotine, vazdune mehurie i sline vidljive
nedostatke koji umanjuju njegovu optinu vrednost.

Tamna stakla i kobalt-stakla koja se ugrauju u okvir zatitnih naoari iz l. 18 i 19 ovog

pravilnika, pored uslova iz stava 1 ovog lana, moraju u pogledu propustljivosti vidljive
svetlosti (stepena zasenjenja) i toplotnog i ultraljubiastog zraenja ispunjavati i tehnike
uslove predviene vaeim jugoslovenskim standardima.

lan 22

Radi zatite oiju od leteih estica obraivanog materijala pri radovima na razbijanju i obradi
kamena (mermera, peara, krenjaka, granita i sl.), pri graevinskim radovima koji se vre
pomou iljka ili dleta, pri gruboj obradi metala pomou maina (struga, glodalice, karusela) i
pri slinim radovima na kojima postoji opasnost povrede od leteih estica materijala - licima
koja takve radove vre daju se na korienje zatitne naoari od iane mree.

Zatitne naoari od iane mree sastoje se od okulara izraenih od jednog ili dva komada
ianog platna i elastine trake koja se moe lako podeavati.

Otre ivice zatitnih naoari iz stava 1 odnosno stava 2 ovog lana moraju biti porubljene
mekom koom ili mekanim tekstilnim materijalom. Okulari moraju pokrivati ona udubljenja,
dobro nalegati na lice i moraju biti blago ispupeni.

Svi delovi zatitnih naoari od iane mree moraju biti izraeni tako da omoguavaju
udobno i nesmetano noenje naoari u toku punog radnog vremena.

lan 23

Radi zatite oiju, glave i vrata od neposrednog i posrednog dejstva vidljivog, ultraljubiastog
i toplotnog zraenja i leteih varnica rastopljenog metala pri elektrolunom zavarivanju -
licima koja vre elektroluno zavarivanje daje se na korienje titnik za elektrovarioce.

titnik za elektrovarioce moe biti runi i naglavni.

Runi titnik sastoji se od tita sa konim nastavkom ili bez njega, okvira sa tamnim i
providnim staklom i ruke za dranje titnika.

Naglavni titnik sastoji se od preklopnog tita sa konim nastavkom ili bez njega, okvira sa
tamnim i prozirnim staklom i obrua za noenje titnika na glavi.

titnici iz st. 3 i 4 ovog lana moraju biti od materijala koji je lo sprovodnik toplote i
elektrine struje, koji je postojan prema toploti i vlazi, koji nije lako zapaljiv i koji je otporan
prema dejstvu dezinfekcionih sredstava.

Tamna i providna odnosno prozirna zatitna stakla, kao i ostali delovi titnika za
elektrovarioce, moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane vaeim jugoslovenskim
standardima.

lan 24
Radi zatite oiju i lica od krupnijih leteih estica materijala koji se obrauje i od kapljica
nagrizajuih materija koje mogu upasti u oi ili otetiti lice - licima koja su izloena dejstvu
takvih estica odnosno kapljica daje se na korienje titnik za oi i lice.

titnik za oi i lice moe biti preklopan i nepreklopan.

Preklopan titnik sastoji se od obrua za glavu na koji je privren pokretan polukruni eoni
nosa sa providnom polukrunom ploom. Obru koji se podeava prema veliini glave moe,
radi stabilnijeg noenja, biti pojaan jednim lukom koji ide preko temena glave.

Nepreklopan titnik sastoji se od polukrunog eonog nosaa na koji je privrena providna

ploa, polukruno savijena prema nosau i od elastine trake koja dri titnik na glavi.

Obru za glavu i polukruni eoni nosa iz st. 3 i 4 ovog lana moraju sa unutranje strane biti
postavljeni segmentima od mekanog materijala koji ne nadrauje kou i ne puta boju.

Providna ploa titnika moe biti od plastinog materijala ili: od ianog platna. Ploa od
plastinog materijala ne sme biti zapaljiva. Ploa od ianog platna mora imati oko 100
otvora na 1 cm2 i mora imati boju koja ne odbija svetlost.

Providna ploa titnika ne sme zadravati vie od 10% vidljive svetlosti.

titnik za oi i lice, kao i njegovi delovi, moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane
vaeim jugoslovenskim standardima.

lan 25

Radi zatite oiju od krupnih leteih estica materijala koji se obrauje, praine i kapljica
nagrizajuih materija, koje mogu upasti u oi iz svih smerova - licima koja su izloena dejstvu
takvih estica i kapljica odnosno praine daje se na korienje titnik za oi.

titnik za oi sastoji se od okvira koji pokriva ona udubljenja odozgo, sa strane i odozdo,
providne ploe i elastine trake koja dri titnik na glavi.

titnik za oi mora imati takav oblik i takvu veliinu da potpuno zatvara ona udubljenja sa
svih strana, ali da pri tome ne spreava noenje korekcionih naoari.

Okvir i providna ploa titnika za oi mogu biti od istog materijala - bezbojnog ili obojenog
providnog plastinog materijala. Materijal za izradu titnika ne sme biti lako zapaljiv, niti sme
putati boju i draiti kou. Metalni delovi titnika ne smeju biti podloni koroziji.

titnik za oi kao i njegovi delovi, moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane vaeim
jugoslovenskim standardima.

4. Sredstva i oprema za zatitu sluha

lan 26

Radi zatite ula sluha od prekomerne buke na radu odnosno na radnim mestima na kojima se
buka ne moe tehnikim sredstvima sniziti ispod dozvoljene granice propisane vaeim
propisima - licima koja su za vreme rada izloena buci daju se na korienje odgovarajua
sredstva odnosno oprema, i to zavisno od intenziteta buke:

1) vata za zatitu sluha od buke jaine do 75 dB (decibela);

2) uni ep za zatitu sluha od buke jaine do 85 dB;

3) uni titnik za zatitu sluha od buke jaine do 105 dB.

Uni ep iz stava 1 taka 2 ovog lana ne sme da umanjuje srednju vrednost ujnosti za vie
od 15 dB, a uni titnik iz stava 1 taka 3 ovog lana za vie od 25 dB.

Sredstva i oprema iz stava 1 ovog lana ne smeju da nadrauju uvo (uni kanal, unu koljku)
i moraju da obezbede da jaina buke ne prelazi dozvoljenu odnosno propisanu granicu.

5. Sredstva i oprema za zatitu organa za disanje

lan 27

Radi zatite organa za disanje za vreme rada u atmosferi zagaenoj tetnim gasovima i drugim
aerosolima (dim, magla, praina) u koncentracijama iznad maksimalno doputenih
koncentracija (MDK) propisanih vaeim jugoslovenskim standardima - licima koja rade u
takvoj atmosferi daju se na korienje odgovarajua sredstva odnosno oprema za zatitu
organa za disanje, i to:

1) respirator za zatitu organa za disanje od grube, neagresivne i neotrovne praine;

2) respirator za zatitu organa za disanje od fine industrijske praine koja ne sadri slobodan
silicijum dioksid (SiO2);

3) respirator za zatitu organa za disanje od fine industrijske praine, dima i magle, koji
sadre slobodan silicijum dioksid ili radioaktivne estice;

4) raspirator za zatitu organa za disanje od fine industrijske praine ili od tetnih para u
manjim koncentracijama;

5) cevna maska za zatitu organa za disanje od tetnih gasova, pare, magle, dima ili od praine
u velikim koncentracijama, odnosno za zatitu organa za disanje u radnoj atmosferi koja
sadri manje od 16% kiseonika.

Cevna maska iz stava 1 ove take moe se koristiti uz upotrebu meha odnosno duvaljke ili
prikljuivanjem na cevnu mreu sa komprimovanim vazduhom uz upotrebu redukcionog
ventila za smanjenje pritiska vazduha pod maskom;

6) cevna maska sa kapuljaom ili lemom za zatitu organa za disanje, kao i glave i vrata, za
vreme rada u atmosferi sa visokim koncentracijama tetnih gasova, magle, dima i praine.
Cevna maska sa lemom upotrebljava se i ako postoji opasnost od mehanikih povreda glave i
vrata.
Cevna maska iz stava 1 ove take prikljuuje se, po pravilu, na cevnu mreu sa
komprimovanim vazduhom uz upotrebu redukcionog ventila za smanjenje pritiska vazduha
pod maskom;

7) gasna maska za zatitu organa za disanje od tetnih gasova, pare, dima, magle i praine, i to
za upotrebu u radnoj atmosferi koja ne sme da sadri manje od 16% kiseonika i za koju se
priblino zna da koncentracija tetnih aerosola u njoj ne prelazi granice koncentracija pri
kojima se vri ispitivanje cedila tih maski, propisane vaeim jugoslovenskim standardima.

Ako se pri upotrebi gasne maske iz stava 1 ove take stvara toplota (npr. kod cedila za zatitu
od ugljen-monoksida), temperatura vazduha koji se udie ne sme u toku upotrebe od jednog
sata prelaziti + 50oC pod uslovom da radna atmosfera ne sadri vie od 1% ugljen-
monoksida;

8) aparati sa kiseonikom i komprimovanim vazduhom (izolacioni aparati) za zatitu organa za

disanje u radnoj atmosferi u kojoj postoje ili se mogu oekivati visoke koncentracije tetnih
gasova, pare i dima odnosno u kojoj je sadraj kiseonika ispod 16% (u rudniku sa jamskim
poarom, u zatvorenoj prostoriji sa nitroznim gasovima, u rezervoaru sa tenim ili gasnim
ugljen-vodonicima i sl.).

lan 28

Sredstva i oprema za zatitu organa za disanje iz lana 27 ovog pravilnika ne smeju za vreme
upotrebe oteavati normalno disanje i moraju biti podeeni za brzu i laku upotrebu. Ova
sredstva i oprema moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane vaeim jugoslovenskim
standardima.

6. Sredstva i oprema za zatitu ruku

lan 29

Radi zatite ruku od odreenih opasnosti ili tetnosti daju se na korienje, zavisno od vrste
rada, zatitne rukavice, i to:

1) obine kone rukavice - za zatitu ruku od mehanikih povreda (uboda, posekotina,

ogrebotina, opekotina i sl.) pri radovima koje vre bravari, brusai, monteri, kovai, rudari,
transportni radnici, radnici na mainama i dizalicama, mornari i dr., ako postoji opasnost od
takvih povreda. Ovakve rukavice mogu biti kombinovane i sa tekstilnim materijalom;

2) kone rukavice sa elinim zakovicama ili ploicama - za zatitu ruku pri grubim radovima
na kojima upotreba obinih konih zatitnih rukavica iz take 1 ovog stava ne bi obezbedila
sigurnu zatitu ruku;

3) postavljene kone rukavice - za zatitu ruku od niskih temperatura za vreme rada u

hladnjaama i ledarama, kao i za vreme rada na gradilitima ili radilitima kad je temperatura
nia od + 5oC;

4) rukavice od negorive tkanine (azbesta i sl.) - za zatitu ruku od zraenja visokih

temperatura pri topljenju metala, stakla i drugih topljivih materija, livenju, valjanju elika i
drugih metala, kao i pri radu kod visokih, kupolnih i drugih industrijskih pei i sl.;
5) rukavice za varioce i rezae metala plamenom - za zatitu ruku od varnica rastopljenog
metala, toplotnog i ultraljubiastog zraenja i od opekotina pri sluajnom dodiru varioca
odnosno rezaa metala sa vruim materijalom;

6) rukavice od prirodne ili sintetine gume - za zatitu ruku od tetnog dejstva vlage,
nagrizajuih materijala, slabih koncentracija otrova, zaraznih materija, etera, alkohola i slinih
tetnih materija;

7) rukavice od plastinog materijala otpornog prema rastvaraima - za zatitu ruku pri radu sa
alifatskim, aromatskim i hlorisanim ugljen-vodonicima, alkoholima, eterima, esterima,
organskim kiselinama, biljnim uljima i sl. Ovakve zatitne rukavice ne smeju se koristiti za
zatitu od udara elektrine struje;

8) gumene rukavice za elektriare - za sekundarnu zatitu od udara elektrine struje pri radu
na elektrinim postrojenjima sa naponom koji ne prelazi 650 V prema zemlji.

Za zatitu od udara elektrine struje pri radu iz stava 1 ove take moraju se preduzimati i
druge mere zatite (iskljuenje struje, upotreba izolacionog alata, uzemljenje i dr.);

9) zatitni prsti od koe, gume ili plastinog materijala - za zatitu prstiju od mehanikih
povreda, slabijeg dejstva jetkih i nagrizajuih materija i rastvaraa. Ovi prsti mogu biti
pojaani elinim naprscima za zatitu prstiju ruku od mehanikih povreda usled pada teih
predmeta;

10) titnik za dlan i nadlanicu - za zatitu od mehanikih povreda i opekotina.

Materijal upotrebljen za izradu zatitnih rukavica iz stava 1 ovog lana, kao i oblik zatitnih
rukavica, moraju odgovarati svrsi zatite i ispunjavati tehnike uslove propisane vaeim
jugoslovenskim standardima.

7. Sredstva i oprema za zatitu nogu

lan 30

Radi zatite kolena pri kalupljenju i livenju metala, kao i pri teracerskom, asfalterskom,
parketarskom, kaldrmdijskom i slinom radu koji se vri u kleeem poloaju na suvom tlu -
licima koja vre takve radove daje se na korienje zatitna kona kolenica.

lan 31

Radi zatite nogu od pada tekih predmeta ili alata, od varnica usijanog ili rastopljenog
metala, od udara sekire pri otkresavanju i trupljenju umskih stabala i od slinih mehanikih
povreda - daje se na korienje zatitna potkolenica izraena od koe ili vrstog platna (cerada
i sl), iznutra postavljena filcom.

Zatitna potkolenica iz stava 1 ovog lana koju radi zatite nogu od varnica rastopljenog ili
usijanog metala koriste za vreme rada livci, metalurzi, varioci i rezai metala, mora biti
izraena od negorivog materijala (koe, azbesta i sl.) odnosno mora biti obloena takvim
materijalom.
Zatitna potkolenica koju za vreme rada koriste umski i transportni radnici, tesari, rudari,
radnici u kamenolomima i pilanama, mora biti ojaana elastinim elinim trakama.

lan 32

Radi zatite stopala od odreene opasnosti, daje se na korienje, zavisno od vrste rada,
zatitna obua, i to:

1) gumena obua za elektriare (cipele, kaljae, izme i sl.) - za zatitu od udara elektrine
struje;

2) cipele sa onom od toplotno izolacionog materijala (drvo i sl.) - za zatitu stopala pri
kretanju po zagrejanim ili hladnim povrinama na kojima se ne mogu koristiti druge vrste
obue;

3) kone cipele za varioce i rezae metala - za zatitu stopala od toplotnog zraenja i leteih
varnica pri zavarivanju i seenju metala;

4) kone ili gumene cipele odnosno izme sa elinom kapicom ili kapicom od tvrde gume i
sa ugraenom elinom tabanicom - za zatitu od mehanikih povreda nogu (npr. pad tekih
predmeta na prste, probijanje ona iljastim predmetima, ekserima i sl.), i za zatitu od vode i
vlage;

5) kona obua (kaljae, izme, cipele) - za zatitu stopala pri radu u hemijskim pogonima i
pri elektrolitikoj rafinaciji metala, i to na radnim mestima na kojima korienje obue od
gume ili sintetikog materijala ne obezbeuje sigurnu zatitu.

lan 33

Zatitna obua iz lana 32 ovog pravilnika mora, po potrebi, imati ugraene i posebne
elemente za zatitu zgloba stopala. Oni moraju biti izraeni od mekog materijala u obliku
kruga i ugraeni u sarice cipele u predelu zgloba.

U zatitnu konu ili gumenu cipelu odnosno izmu ugrauje se, po potrebi, radi zatite prstiju,
zatitna kapica od elinog lima, tvrde gume ili drugog na udar odnosno pritisak otpornog
materijala.

lan 34

Sredstva i oprema iz l. 30 do 33 ovog pravilnika ne smeju za vreme rada izazivati uljenje ili
znojenje nogu odnosno druge tegobe pri radu i kretanju.

Sredstva i oprema iz stava 1 ovog lana moraju ispunjavati i tehnike uslove propisane
vaeim jugoslovenskim standardima.

8. Sredstva i oprema za zatitu runog zgloba, ramena i kime

lan 35
Radi zatite runog zgloba od povreda pri rukovanju predmetima sa otrim ivicama (limom,
staklom, alatom i sl.) i od vibracija koje se sa runog mehanizovanog alata (pneumatski eki
i dr.) prenose na ruke, kao i radi obezbeenja stabilnosti runih zglobova pri tekim
transportnim radovima - daje se na korienje koni titnik za runi zglob.

lan 36

Radi zatite ramena pri noenju na ramenu predmeta teih od 15 kg, i pri noenju tereta sa
otrim ivicama odnosno jako hladnih ili jako zagrejanih predmeta - daje se na korienje
koni titnik za rame.

lan 37

Radi zatite kime od deformacija i oboljenja usled stalnog noenja tekih predmeta na
ramenu ili na leima - daje se na korienje transportnim i drugim radnicima koji prenose
terete zatitni grudnjak.

Sredstvo odnosno oprema iz stava 1 ovog lana, kao i sredstvo odnosno oprema iz lana 36
ovog pravilnika, ne smeju izazivati uljenje za vreme upotrebe.

9. Sredstva i oprema za zatitu trbunih organa

lan 38

Radi zatite trbunih organa od mehanikih povreda pri radu na mainama za obradu drva sa
runim dodavanjem (povratni udar materijala na cirkularu, ravnalici i drugim mainama), kao
i pri runoj ili mainskoj obradi metala (runo kovanje, seenje, kovanje zranim ekiem) -
daje se na korienje koni pojas ili specijalno ojaana kona kecelja.

Za zatitu od vlage i hladnoe pri radu u sedeem poloaju na hladnom podu ili vlanoj zemlji
daje se na korienje licima koja vre takve radove (teracerima, kaldrmdijama, kaluparima i
dr.) zatitna prostirka od koe ili drugog izolacionog materijala.

10. Sredstva i oprema za zatitu tela

lan 39

Ako je u toku rada telo radnika stalno izloeno biolokom tetnom dejstvu tehnolokih
procesa (prljavtini, praini, vlazi, visokoj temperaturi) - daje se na korienje radnicima
zatitna odea, i to:

1) odelo od platna (kepera i sl.) kroja kombinezona ili iz dva dela (kaput i pantalone) - za rad
na mainama i za rad pri kome je radnik izloen prljanju ili praini, na primer: pri demontai i
montai orua za rad i ureaja (industrijskih, saobraajnih, graevinskih i poljoprivrednih
postrojenja, maina, ureaja i njihovih delova odnosno opreme); pri ienju, pranju,
odmaivanju, podmazivanju i premazivanju sredstvima za odmaivanje, konzerviranje i
povrinsku zatitu delova maina i ureaja (naftnim derivatima, bojom i sl.), i pri mlevenju,
drobljenju, sitnjenju i klasiranju mineralnih i drugih materijala pri kome se izdvaja lebdea
praina, kao i za podzemni rudarski rad i rad na ienju dimnjaka;
2) odelo od impregniranog nepromoivog platna (negumiranog) - za komunalni rad (rad u
kanalizacionoj mrei, iznoenje smea, ienje i polivanje ulica i sl.), za rad u mokrim
jamama, kao i pri plovidbi, ribarenju i sl.;

3) odelo od jakog gumiranog platna - za rad sa nagrizajuim otrovnim i zaraznim materijama i

za rad u vodi;

4) odelo od azbesta ili aluminijumskih folija - za rad kod industrijskih pei, kao i pri livenju i
topljenju metala, gaenju poara i sl.;

5) odelo od tkanine koja ne proputa toplotna i ultraljubiasta zraenja - za varioce i rezae

metala plamenom.

lan 40

Zatitna odea iz lana 39 ovog pravilnika, zavisno od vrste zatite kojoj je namenjeno, mora
ispunjavati sledee uslove:

1) materijal (platno, keper i sl.) od kog je izraeno zatitno odelo iz lana 39 taka 1 ovog
pravilnika mora biti od tkanja koje spreava lako prodiranje praine, boje, maziva, i drugih
tetnih materija do koe radnika i koje je u pranju postojano;

2) zatitno odelo za rad na mainama sa rotirajuim i pokretnim delovima mora nalegati tesno
na telo. Krajevi rukava kaputa i nogavice pantalona moraju biti privijeni uz telo pomou traka
ili dugmadima ili na drugi pogodan nain;

3) zatitno odelo od impregniranog nepromoivog platna ne sme proputati vodu;

4) zatitno odelo od jakog gumiranog platna mora biti izraeno od materijala, koji izloen
direktnom dejstvu jetke i nagrizajue materije (kiseline, luine i sl.) u toku najmanje osam
asova ostaje nepromenjen. avovi na takvom odelu moraju biti poreani gusto tako da kroz
njih prskajua jetka i nagrizajua materija ne moe prodirati;

5) zatitno odelo od azbesta ili aluminijumskih folija za zatitu od prskajue rastopljene mase
mora biti izraeno od negorivog materijala koji izloen dejstvu visoke temperature odnosno
rastopljene mase u toku 30 minuta ostaje nepromenjen;

6) za radove pod zemljom zatitno odelo mora biti pojaano na ramenima, laktovima,
kolenima i turu. Pojaanje na ramenima mora se protezati od poetka rukava preko vrata i
mora u dovoljnoj irini obuhvatiti celo rame. Sredina pojaanja na laktovima mora dosezati
do vrha lakta. Pojaanje na kolenima mora dosezati najmanje 8 cm ispod i iznad kolena.
Pojaanje na turu mora dosezati do struka i pri normalnom sedenju mora obuhvatiti ceo tur;

7) zatitno dimniarsko odelo mora kvalitetom materijala od kog je izraeno i krojem

odgovarati uslovima rada na otvorenom prostoru (kia, sneg, vetar) i istovremeno tititi telo
radnika protiv prodiranja prljavtine, ai, gasova i dima.

lan 41
Ako je u toku rada telo radnika povremeno izloeno tetnom dejstvu visokih temperatura,
rastopljenog ili uarenog metala, vlage ili zraenja - daju se na korienje radnicima zatitne
pregae, i to:

1) zatitna pregaa od koe, azbesta ili slinog materijala - za zatitu varilaca i rezaa metala,
kovaa, radnika koji iznose pepeo iz pepeljara parnih kotlova i drugih radnika od varnica
rastopljenog metala ili komada usijanog metala, od opekotina u sluaju direktnog dodira sa
vruim materijalom, od ultraljubiastog i toplotnog zraenja i od mehanikih povreda;

2) zatitna pregaa od koe ili slinog materijala, ojaana zakovicama ili ploicama - za
zatitu od mehanikih povreda pri grubim radovima kad pregaa iz take 1 ovog lana ne
obezbeuje sigurnu zatitu;

3) zatitna azbestna pregaa - za zatitu od zraenja visokih temperatura kod metalurkih i

drugih pei (u livnici, topionici, valjaonici i sl.);

4) zatitna pregaa od gumiranog platna - za zatitu od vlage i od nagrizajuih jetkih materija,

rastvaraa i sl.

11. Sredstva i oprema za zatitu od jonizujuih zraenja

lan 42

Ako u toku rada telo radnika povremeno ili stalno dolazi u dodir sa izvorima jonizujueg
zraenja (radioizotopima, industrijskim rendgen-aparatima i dr.) - licima koja rade sa takvim
izvorima daju se na korienje sledea sredstva odnosno oprema, i to:

1) zatitna pregaa i zatitne rukavice od olovne gume;

2) respirator sa cedilom za zatitu organa za disanje od radioaktivne i jonizujue praine.

12. Sredstva i oprema za zatitu od nepovoljnih atmosferskih uticaja

lan 43

Radnicima koji su pri radu na otvorenom prostoru izloeni nepovoljnim atmosferskim

uticajima (kia, sneg, visoke temperature i sl.), kao i radnicima koji rade u zatvorenoj
prostoriji u kojoj su niske temperature, promaja i slini zdravstveno nepovoljni uslovi (u
hladnjai, ledari i sl.) - daju se na korienje sredstva odnosno oprema za zatitu od
nepovoljnog dejstva atmosferskih uticaja, i to:

1) kina kabanica od gumiranog ili impregniranog nepromoivog materijala, spreda otvorena -

za zatitu pri radu na otvorenom prostoru (u poljoprivredi, graevinarstvu, transportu i sl);

2) kina kabanica od gumiranog ili impregniranog nepromoivog materijala, obinog kroja -

za zatitu od kie i vetra (uvarima, potarima, transportnim radnicima i dr.);

3) kina kapuljaa ili nepromoivi eir od gumiranog ili impregniranog materijala - za zatitu
glave i vrata od kie i vetra (mornarima, ribarima);
4) kapuljaa od impregniranog materijala - za zatitu glave, oiju, vrata i ramena od praine,
prljavtine, toplote i mehanikih povreda (transportnim radnicima, dimniarima i dr.);

5) bunda ili opaklija - za zatitu od hladnoe zimi pri radu na otvorenom prostoru odnosno u
nezagrejanim ili otvorenim prostorijama npr. u kabini traktora, kamiona ili bagera, u
koniarskoj kuici i sl. (uvarima gradilita, radilita i drugih objekata, oferima teretnih
vozila, koniarima - elezniarima, mainovoama parnih lokomotiva i sl.). Bunda moe biti
duga ili kratka, zavisno od vrste rada;

6) postavljeno odelo - za zatitu od hladnoe zimi pri radu na otvorenom prostoru odnosno u
hladnim prostorijama (npr. u hladnjaama, ledarama, nezagrejanim kabinama dizalica, bagera,
traktora, kamiona i sl.);

7) titnik za ui - za zatitu od niskih temperatura pri radu na otvorenom prostoru;

8) postavljene rukavice, postavljene cipele ili filcane izme (valjanke) u kombinaciji sa

sredstvima za zatitu radnika od hladnoe pri radu na otvorenom prostoru, zavisno od jaine
hladnoe i vrste rada koji se vri.

Sredstva i oprema iz stava 1 ovog pravilnika moraju u pogledu izrade i materijala od kog su
izraena obezbediti u potpunosti zatitu od tetnog dejstva atmosferskih uticaja.

13. Sredstva i oprema za zatitu od pada sa visine

lan 44

Radi zatite od pada sa visine na radnim mestima koja se zbog prirode posla ne mogu ograditi
ili na drugi pogodan nain zatititi odnosno pri radu na objektima u izgradnji preko reke ili
jezera, na stubovima elektroenergetske ili telefonsko-telegrafske mree, u kamenolomima,
nad provalijama, u cisternama, silosima i sl. - licima koja rade na takvim mestima daje se na
korienje zatitni opasa opremljen prihvatnim uetom za privezivanje, a po potrebi i
dopunskim uetom.

Materijal od kog je izraen zatitni opasa, kao i dimenzije i izrada opasaa i njegovih delova,
moraju odgovarati probnom statikom i dinamikom optereenju propisanom vaeim
jugoslovenskim standardom.

14. Sredstva i oprema za zatitu od davljenja u vodi

lan 45

Radi zatite od pada u vodu i davljenja pri radovima iznad vode ili na vodi (pri montai
mosta, geodetskim, hidrolokim ili drugim merenjima, pri radu na prebacivanju dalekovoda
preko reke, jezera i sl.) - licima koja vre takve radove daje se na korienje zatitni pojas.

Zatitni pojas moe biti izraen od gumiranog tekstila, gume, plastine mase ili od metalnih
kutija i mora sigurno drati iznad vode oveka normalne telesne teine.

15. Odravanje sredstava i opreme

lan 46

Radne organizacije koje u svom radu koriste sredstva i opremu, moraju sredstva i opremu
odravati stalno u ispravnom stanju.

Oteena, pocepana odnosno od upotrebe dotrajala sredstva i oprema koja se ne mogu

popraviti, moraju se rashodovati odnosno unititi.

lan 47

Sredstva odnosno oprema koja se stavlja neposredno na glavu (lem, kapuljaa i dr.), u ui
(antifon i dr.), u usta (usnik maske), na nos (tipaljke, steza i dr.), mora se posle svake
upotrebe dezinfikovati i prati, ako isto sredstvo odnosno istu opremu koriste vie lica.

lan 48

Sredstva odnosno oprema od tekstila i koe, kao to su zatitna odea i obua i delovi takve
odee odnosno obue, koja se koristi za rad sa otrovnim, radioaktivnim ili zaraznim
materijama, mora se redovno dezinfikovati i prati odnosno dekontaminirati, zavisno od vrste
materijala od kog je izraena i stepena tetnosti od ijeg dejstva titi radnika pri radu.

III PRELAZNE I ZAVRNE ODREDBE

lan 49

Radne organizacije i drugi korisnici sredstava odnosno opreme iz lana 2 ovog pravilnika
moraju postojea lina zatitna sredstva usaglasiti sa odredbama ovog pravilnika u roku od
jedne godine od dana stupanja na snagu ovog pravilnika.

lan 50

Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaju da vae odredbe l. 88 do 93 Opteg

pravilnika o higijenskim i tehnikim zatitnim merama pri radu ("Slubeni list FNRJ", br.
16/47 i 36/50).

lan 51

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Slubenom listu SFRJ".